ΠΕΡΙ ΤΣΙΦΟΡΟΥ

Διαμαντής Καράβολας

Ποιο πολλές άγνωστες λέξεις μπορεί να βρει κανείς διαβάζοντας 300 σελίδες ενός βιβλίου
του Νίκου Τσιφόρου παρά στις αντίστοιχες με διηγήματα του Παπαδιαμάντη (και δεν το
λέω αυτό με πρόθεση να συγκρίνω τους δύο συγγραφείς, κατ’ εμέ, είναι εξίσου και οι δύο
κορυφαίοι, παρά το γεγονός ότι δεν έχει βρεθεί ακόμα ένα ΣΟΒΑΡΟ λογοτεχνικό περιοδικό
να κάνει ένα έστω και ΜΙΣΟ αφιέρωμα στον Τσιφόρο).

Το άσχημο είναι ότι από τις δύσκολες λέξεις του Παπαδιαμάντη κουτσά στραβά θα βρεις τη
σημασία τους ψάχνοντας στα καλά λεξικά των αρχαίων και της καθαρεύουσας (Liddell-
Scott, Δημητράκου κλπ.) και φυσικά στο διαδίκτυο. Για τον Τσιφόρο όμως τα πράγματα
είναι πιο δύσκολα, γιατί λίγα είναι τα λεξικά της ελληνικής αργκό, της γλώσσας της πιάτσας
δηλαδή, και ακόμα κι αυτά έχουν αντικειμενικά μεγάλες ελλείψεις λόγω του ότι στην αργκό
οι λέξεις μεταβάλλονται διαρκώς αφού ακόμα και οι ίδιες σημασίες, την ίδια χρονική
περίοδο, μπορεί να εκφράζονται με διαφορετικές λέξεις στα διαφορετικά σινάφια.

Ξαναδιαβάζοντας το βιβλίο του Νίκου Τσιφόρου «Παραμύθια πίσω απ’ τα κάγκελα»

μάζεψα τις παρακάτω άγνωστες λέξεις που κάποιες βρήκα τη σημασία τους στα λεξικά της
πιάτσας του Ζάχου Παπαζαχαρίου (εκδ. Κάκτος, 1980κάτι) και του Δημήτρη Καπετανάκη
(εκδ. Αλφειός, περίπου 1965), και αρκετές επίσης στο slag.gr που εκεί μέσα έχει γίνει
σημαντική δουλειά, που ξεπερνάει κατά πολύ ό,τι έχει έρευνα γίνει μέχρι τώρα στα σχετικά
λεξικά. Τα βιβλία του Τσιφόρου είναι πραγματικός θησαυρός για την ελληνική αργκό και τη
γλώσσα των σιναφιών ακόμα και των τοπικών διαλέκτων, και απορώ που ο πολύς Ηλίας
Πετρόπουλος, ο οποίος κατααντέγραψε τον Τσιφόρο στο «Εγχειρίδιο του καλού κλέφτη»
και αλλού, αντί να του κάνει τεμενάδες τον δυσφημούσε με κάθε ευκαιρία.

Παρακάτω είναι διάφορες λέξεις που μάζεψα, όχι εξαντλητικά και κάπως πρόχειρα απ τα
«Παραμύθια».

Κάποιες λέξεις έχουν μείνει ακόμα άγνωστες και τις ψάχνω. Αν ξέρει κανείς βοηθάει στα
σχόλια. Στις παρενθέσεις έχω βάλει πώς χρησιμοποιείται η λέξη στο κείμενο. Εκεί που έχει
ερωτηματικό μου είναι ακόμα άγνωστη ή υπό αμφιβολία. Ειδικά η λέξη ΨΙΔΙ μου έχει
κάτσει πολύ άσχημα που δεν μπορώ να βρω κάτι στο περίπου που να την προσδιορίζει
("δεν αφησες ψιδι βρε, κακοχρονοναχεις" βρίζει μια μάνα τον ατίθασο κανακαρη της).

* Εξηγήσεις λέξεων μετά από γκουγκλαρισμα νομίζω περιττεύουν, καθώς είναι κάτι που
όλοι πλεον το κάνουμε εύκολα. Αντίθετα, σχόλια που σχετίζονται με τη "ζωή" ή την
προσωπική εμπειρία χρήσης μιας λέξης είναι πολύτιμα!

Αντραντέ (στρώσανε τον αντραντέ)

Γιάτσο (παγωτό γιάτσο)

Γκόμμα (μασάνε και γκόμμα, κάπου στις ΗΠΑ) ?

Σελέμης (ο)

Λεμπλεμπλιά (τα)
Λιγούνα (η)

Φροκάλιζε και Φροκαλιό

Μπαταλαμάς (ο) ?

Τσούρδας (ο) ?

Τριππένι (το) - ζακυνθινή λέξη (μάλλον είναι η πεντάρα)

Τεσκίνια (τα)

Κάνει τάγια, ταγιάρει, (μάλλον κόβει, μοιράζει)

Επιβίωση (-πιάσε μια επιβίωση, παραγγελία στον καφετζή)

Ψίδι (το) ???

Κουλουμουνάχατο (είχε γίνει…)

Φαγάντσα (η) ?

Τελατίνι (τον κάνανε…)

Τσέτουλα (πάμε για τσέτουλα)

Κελεμές (ο)

Τριτσακατζίδικος/α (πράγματα)

Μπαρμπέτες (οι)

Κερχελές (ο)

σιντεκλέρια (τα)

πρόσβαρος (ο)

γκεζί (το)

σπατσάρω

σοφράνο (το)

Ξελεγράρω (πίνω για να…)

BBC (λέει ο ταξιτζής σε κάποιον “ενοχλητικό”: BBC δεν γουστάρω…)

Τζαζάρω

Μπραφ (κάνω μπραφ)

Φρούτο (πάω για φρούτο)

Βέρτζινος (ο) ?

Σεπρεπόν (το) ?

Τσιμένια (έτρωγε…) ?

Τσικιρικιτζής (ο)
γαλάρα (μια..) ?

Μπαταρέλα (ρίξανε…) Αυτή την λέξη την είχα ακούσει απ τον καραγκιοζοπαίχτη Γιάνναρο
επίσης.

Κίνο/α (το/τα) ?

Μπακατσούλας (ο)

Μπαρούμα (η) ?

Καρατάρω ?

Χαβαλές (έβαλε χαβαλέ)

Λέζα (η) ?

Τσιριμπασιλίκι

Μολώνω ?

ΥΓ. Επίσης για τις γυναίκες με έντονες σεξουαλικές ορέξεις και χωρίς ταμπού έχει τις εξής
εκφράσεις-χαρακτηρισμούς κατά τις ανάλογες σημερινές:

• Το τσιμπάει το σκουλικάκι.

• Το δουλεύει το πετάλι.

• Το δαγκώνει το τζάνερο.
Vasilis Filippas

Καλήμερα Διαμαντή και καλή εβδομάδα

Γράφω τις ερμηνείες για κάποιες από τις λέξεις όπως αυτές συναντούνται στη Λευκάδα και
σε άλλα Ιόνια νησιά. Την είχα ετοιμάσει από χτες αλλά δεν πρόλαβα να σου το στείλω.
Έχουμε και λέμε:

Ατραντες: χειροποίητη πλατιά δαντέλα

Γιάτσο: κρύο, κρυολόγημα

Φροκαλίζω: σκουπίζω, σαρωνω.

Ταγιαρω: τέμνω, κόβω, χειρουργώ, μτφ. Κάνω έρωτα.

Τάγιο: διάνοιξη με όργανο που τέμνει, τομή, σχίσιμο, κόψιμο, εγχείρηση, μτφ. Ερωτικό
κυνήγι, σεξουαλική πράξη.

Ψίδι: κομμάτι κατεργασμένου δέρματος που χρησιμοποιείται για το πάνω μέρος

υποδημάτων, το μπροστά πάνω μέρος υποδηματος

Φαγάντσα: άφθονο και καλό φαγητό, λαιμαργία, ανθρώπος λαίμαργος και πολυφαγάς.

Μπαρμπέτα: φαβοριτα (σαν του Κόκοτα)

Σπατσάρω: σκουπίζω, καθαρίζω, ολοκληρώνω μια δουλειά, βγάζω μια υποχρέωση, ενοχλώ,
ξεμπερδευω, ξεκαθαριζω

Σοφράνο: στραμμένος προς τον άνεμο, σχεδόν αντίθετα στον άνεμο, όρτσα ( λέξη των
ναυτικών και των ψαράδων)

Ξαλεγραρω: ευθυμώ, χαίρομαι, διασκεδάζω, ζωηρευω

Βερτζινος: μεμονωμένος, περιφρονημένος, μόνος, άχαρος, απενταρος

Μπαταρελα: κοροϊδία, πείραγμα, δυσφήμιση, επίθεση με χειροδικίες και σπρωξίματα,

Μπαρούμα: σχοινί με το οποίο δένεται η βάρκα στη στεριά ή σε άλλο σκαφος

Καραταρω: σταθμίζω, υπολογίζω, προϋπολογιζω, συμπαιρενω, προκαθοριζω, παραφυλαω.

Μολώνω: φτάσω ροή αυλακιού η ρυακιού πρόχειρα, βουλωνω, σταματώ, μπαζωνω.

Τελατίνι: είδος πολυτελούς ανδρικού υποδήματος της τοπικής λαϊκής φορεσιάς // είδος
δέρματος, "τον έκαμε τελατίνι": τον έδειρε άσχημα.

Τσετουλα: πίστωση, χωρίς πληρωμή

……………………..

Διαμαντής Καράβολας

Απ’ ότι βλέπω οι περισσότερες λέξεις ερμηνεύτηκαν με τον α ή β τρόπο, αλλά μείνανε τρεις
που δεν τις έθιξε κανείς ακόμα. Το «BBC», το «τζαζάρω» και το «πάω για φρούτο». Έχει
ίσως σημασία γιατί αυτές οι 3 λέξεις που είναι στο ίδιο διήγημα αποτελούν δάνεια από μια
άλλη αργκό, αυτήν των καλιαρντών και του ομοφυλοφιλικού περιθωρίου της δεκαετίας του
’50. Το «BBC δεν γουστάρω» το λέει “ευγενικά” ένας ταξιτζής στον μεσήλικα ομοφυλόφιλο
συνοδό και «κράχτη» μιας νεαρής πόρνης, για να αποκρούσει το πέσιμό του, μιας και
γουστάρει την μικρή και όχι αυτόν. Η ομοφυλοφιλία τότε ήταν συνδεδεμένη πολύ με το
αγγλικό στοιχείο, και το BBC ως σήμα κατατεθέν των άγγλων είχε πάρει την έννοια του
ομοφυλοφιλικού σεξ στην αργκό της εποχής. Το «τζαζάρω» και το «πάω για φρούτο» το
λέει κατόπιν της άρνησης του ταξιτζή ο ομοφυλόφιλος, θέλοντας να πει ότι φεύγω και πάω
να κάνω φάση με άλλο τεκνό που είχε κοζάρει παραπέρα και έδειχνε θετικός στην
πρόσκλησή του.

Για άλλη μια φορά φαίνεται τι απίστευτο γλωσσικό κέντημα έκανε σε κάθε κείμενό του ο
Τσιφόρος. Αλλά αυτό δεν είχε να κάνει μόνο με τον Τσιφόρο σαν συγγραφέα, αλλά και με
το κοινό της εποχής, που δεν μάσαγε από ιμιτασιόν φιγουρατζήδες…

…………………….

Miranda Terzopoulou

Ψίδι ήταν η λεπτούτσικη λωρίδα ευτελούς πετσιού που κολλούσαν εξωτερικά γύρω γύρω
απ' το παπούτσι κι έκρυβε τις βελονιές της ξώραφης σόλας. Υπήρχε και η παροιμία: σόλες,
ψίδια, πέταμα. Για κάτι που δεν επίδεχόταν διόρθωμα ή βελτίωση. Αντραντές ήταν μια
λουρίδα δαντέλας ανάμεσα σε δυο κομμάτια ύφασμα. Οπότε στρώσανε τον αντραντε
σημαίνει τακιμιάσανε.