Umuti Wesiswati

You might also like

Download as doc, pdf, or txt
Download as doc, pdf, or txt
You are on page 1of 4

UMUTI WESISWATI

Imiti yesiSwati yehlukene katsatfu:

A. Umuti lonemfati munye

Leli likhaya lelinababe namake munye nebantfwana babo.

B. Umuti wesitsembu

Lapha likhaya lelinababe lotsetse bafati bese kuba bantfwana babo. NgesiSwati indvodza iyavumeleka
kutsatsa sitsembu nangabe itawukhona kulobola nekondla bantfwana bayo. Kepha make akakavumeleki
kuba nesitsembu.

C. Umuti welusendvo

Leli likhaya lelinababe, umfati noma bafati bakhe nebantfwana babo. Babese bangetwa tihlobo letinye
lokufaka ekhatsi bogogo, mkhulu, bomzala,bomalume nabobabekati. Ngilo likhaya lelivamile kaNgwane
leli

Asesibukisane kuhlelwa kwetindlu kulomuti.

INTSANGA

Lena yindlu lelala emantfombatane. Itfolakala ngesekudla, ngiyo Leba yekucala nawungena kulomuti.
Ibekwa yodvwana. Loko kwentelwa kutsi nasekakhulile emantfombatane avumelekile kutsi agane bese
tiyeta kutojuma letingani tawo. Kepha lamajaha akukabhekeki kutsi abeloku aphuma angena lakhaya
Lebantfu. Ngiko bafana balakhaya bavumelekile kutishaya letingani tabodzadzewabo nabangasahloniphi
lomuti webantfu. Kujuma ngesiSwati akusho kulalana. Kujuma kuvakasha kwentfombi Noma lelo jaha

lapho agane khona kuyobona kutsi itawuliitsabdza yini lelo khaya. Gogo uvumelekile nje kuvuka ekuseni
ahlole yona intfombi kutsi ayikasivuli yini sibaya sababe.

Tindlu tesiSwati tonkhe tiba nemgibe wekugaca tingubo tekulala. Kuphindze kube nemgibe wekubeka
emacansi.

LIDLADLA LAKAGOGO

Leli lidladla lawonkhemuntfu lokhona lapha ekhaya. Nakunemsebenti bonkhe bomake balakhaya
baphekela edladleni kagogo. Lapha bomake bafundzisana imisebenti yetandla. Bobabekati
nabavakashile basebentisa lona lelidladla.

LIDLADLA LEKUPHEKELA

Lena yindlu letfolakala eceleni kweliguma lapho bomake nemantfombatane baphekela khona.
Lokutfolakala kulelidladla kungaba timbita temanti, litiko lekuphekela, tingcwembe,tinjujo nalokunye.

LIDLADLA LEKUPHISELA
Wonkhe make ekhaya lesiSwati uba nelidladla lakhe lekuphisela. Kulelidladla kuba netimbita tetjwala
nalokunye lokumcoka.

INDLU YEKULALA YAMAKE

Phela make ngesiSwati akalali ndzawonye nababe. Make uba nendlu yakhe yekulala nababe abe
nelilawu lakhe lekulala. Loko kwentelwa kutsi babe atokhululeka abite lowo make lafisa kuba naye
ngalelolanga. Futsi kuphindze loku kusite lokutsi babe nakacabange kuletsa lomunye make kutfolakale
kutsi lona lomdzala sewetayele kulala yedvwana. EmaSwati akholelwa kutsi lena yindlela lekahle;

a. Yekunciphisa sikhwele

b. Yekuhlela umndeni

c. Yekunaka kahle bantfwana labancane

d. Nekunika make litfuba lekukhulisa kahle bantfwana.

SIBAYA

Sibaya sona sakhiwa ngemahlahla ngesekudla nawungena ekhaya lesiSwati

Sibaya simcoka emtini wesiSwati.

a. Ngulapho kugcinwa khona imfuyo.

b. Ngulapho kukhulunywa khona nemadloti. Loko sikubona kakhulu nakushone umuntfu,loyo loshonile
ucale endluliswe esibayeni lapho kushiywa khona umoya wakhe angakayi emathuneni. Kepha
umnunzane welikhaya yena ungeniswa ngekhatsi esibayeni angakayi emadlizeni.

c. Kutekelwa bafati

d. Kumbiwa tingungu tekufaka ummbila lowomile.

e. Sisetjentiswa nakunebayeni noma umtsimba .

INSHUNGUNSHU

Lesi sikhala lesingenhla kwesibaya lesakhiwe sacondzana neNdlunkhulu. Kukhona tintsi teliguma letima
tisondzelane ticondzane naso sikhala ngenhla kwesibaya. Lendzawo lena isetjentiswa ngumnumzane
welikhaya nakatohlola imfuyo yakhe. Lomnyango uphindze usetjentiswe nangabe umnunzane aphahla.
Bafana nabo bayasisebentisa lesikhala nabasenga.

LILAWU LEBAFANA.

Lapha yindlu yekulala yebafana. Utibona ngekutsi igegeletwe sihonco hhayi liguma. Sihonco sakhiwa
ngetigodvo letincane.
LILAWU LABABE

Leli lilawu lababe njengoba sishito kutsi babe akalali endlini yinye namake. Lelilawu nalo ligegeletelwa
sihonco.

INDLUNKHULU/ INDLU YAKAGOGO

Lena yindlu lemcoka kakhulu ekhaya lesiSwati. Noma ngabe gogo sewashona kadzeni, nawakha umuti
weSiswati kufanele ibe khona lendlu.

Nabu bumcoka bayo.

a. Ngulapho kubanjelwa khona tinkhulumo letimcoka ekhaya. Mhlayimbe kukhona lokuhle Noma lokubi
lokwentekile emndenini.

b. Ngulapho kuhlanganelwa khona nakuphahlwa.

c. Ngulapho kukholwelwa khona kutsi emadloti ahlala khona. NgesiSwati Noma ngabe ushaya
umntfwana, angaze abaleke ayongena endlini kagogo ubese uyamyekela.

d. Ngesekudla kuhlala labadvuna bese ngesencele kuhlala labasikati. EmaSwati akholelwa kutsi emadloti
ahambela ngesekudla ngaso sonkhe sikhatsi futsi akhuluma nebantfu labadvuna kuphela.

e. Lomdzala uhlala ngasemnyango kuye ngekuncipha kweminyaka. Lomncane uhlala ngasemsamo.

f. Kulala gogo nebatukulu bakhe. Sivakashi naso silaliswa kulendlu Lena. Inftombatane noma umfana
nakajumisile, laba labanye bayaphuma entsangeni Noma elawini bayolala khona Kagogo.

Tindzawo letimcoka endlini YAKAGOGO.

Umsamo

Lapha gogo ubeka khona noma yini Lafuna kutsi ibusiswe ngemadloti. Mhlayimbe batukulu baphe gogo
imali Noma kunekudla lokuhlatjelwe labaphasi kubekwa emsamo kutobusiswa ngemadloti.

Litiko

Lelitiko akusilo lokuphekela kepha nakumakhata gogo uyabasa otse nebatukulu bakhe abacocele
netinganekwane.

Tifaca

Lapha yindzawo lencane leseceleni kwelitiko. Kubekwa khona kudla kwagogo kutofutfumala kungapholi.

Ecobeni

Yindzawo lesetulu ngekhatsi endlini leyakhiwe ngetintsambo telutindzi yekubeka emahawu.

Sitfumbanja
Yindzawo leseceleni kwemnyango ngaphandle nangekhatsi.

Elutsandzane

Kusekweyameni emaceleni ngekhatsi kwendlu.

Etsala

Yindzawo leyakhiwe ibe setulu, kubekwa khona kudla netingula.

Enkhotsameni

Lapha kusekungeneni endlini. Ngumnyango wendlu yesintfu.

LISANGO

Lena yindzawo leseceleni kwesibaya leyakhiwe njengesibuya. Lapha kuhlala bafana nababe Noma
namkhulu bafundze konkhe lekufanele bakwati basakhula. Bangafundziswa kutingela, kusoma,
budvodza, kutiphatsa nalokunye.

LIGUMA

Lena yindzawo yalabasikati kuphela. NgesiSwati bafana abakavumeleki kuta kulendzawo. Lapha
emantfombatana ahlala nabomake Noma bogogo afundziswe kutiphatsa kahle, kuba bafati labacotfo,
kusila,kupheka, kunaka likhaya, umlandvo welikhaya nalokunye. Egumeni ungalikhandza litje lekusila
nelitiko lekuphekela.

You might also like