มะขามแขก

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Cassia acutifolia Del.

ชื่อวงศ์ : Caesalpiniaceae
ส่ วนที่ใช้ เป็ นยา : ใบแห้ งและฝั กแห้ ง
ลักษณะภายนอก : ใบแห้ งของมะขามแขกชนิด C. angustifolia มีสีเขียวอมนา้ ตาล ใบเป็ นใบประกอบแบบขน
นก ใบย่ อยรูปวงรี หรือรูปใบหอก กว้ าง 1.0-1.5 ซม.ยาว 2.5-5.0 ซม. มีขอบใบเรียบ ปลายและโคนใบแหลม
โคนใบทัง้ สองไม่ เท่ ากัน และมีขนนุ่มปกคลุม ส่ วนใบแห้ งของมะขามแขกชนิด C. acutifolia มีรูปร่ างป้อมและ
สัน้ กว่ าชนิดแรก โดยยาวไม่ เกิน 4 ซม. และมักพบใบหักมากกว่ าชนิดแรก ใบมะขามแขก มีกลิ่นเหม็นเขียว รส
เปรีย้ ว หวาน ชุ่ม
รสยาและสรรพคุณยาไทย : ใบและฝั กใช้ เป็ นยาระบายท้ อง ใบไซ้ ท้องมากกว่ าฟั ก
รูปแบบและขนาดวิธีใช้ ยา :
- ใช้ แก้ อาการท้ องผูกใช้ ใบแห้ งวันละ 3-10 กรัม (1-2 กามือ) ต้ มกับนา้ ดื่ม หรือบดเป็ นผงชงนา้ ดื่ม หรือ
ฝั ก 4-5 ฝั ก ต้ มกับนา้ จานวนพอเหมาะ ดื่มก่ อนนอน
- ถ่ ายพยาธิ ใบมะขามแขกหนัก 2 กรัม หรือ 2 หยิบมือ หรือใช้ ฝัก 10-15 ฝั ก ต้ มกับนา้ 1 ถ้ วยแก้ ว 5
นาที ใส่ เกลือเล็กน้ อยเพื่อกลบรสเฝื่ อน รับประทานครัง้ เดียว หรื อ ใช้ วธิ ีบดใบแห้ ง เป็ นผงชงนา้ ดื่ม
บางคนดื่มแล้ วเกิดอาการไซ้ ท้อง แก้ ไขโดย ต้ มรวมกับยาขับลมจานวนเล็กน้ อย (เช่ น กระวาน กานพลู
อบเชย) เพื่อแต่ งรสและบรรเทาอาการไซ้ ท้อง

ข้ อมูลทางวิทยาศาสตร์ :
สารประกอบทางเคมีท่ สี าคัญในใบและฝั กมะขามแขก คือแอนทราควิโนน (antraquinone) ซึ่งประกอบด้ วยสาร
sennoside A, B, C, และ D, emodin, rhein เป็ นต้ น มะขามแขกเป็ นยาถ่ ายที่มีประวัตนิ านเกือบ 100 ปี สาร
แอนทราควิโนนจะมีฤทธิ์กระตุ้นการบีบตัวของลาไส้ ใหญ่ ทาให้ ถ่ายท้ องได้