Giao Trinh Lap Dat May Bom

BỘ XÂY DỰNG
TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ XÂY DỰNG
NỘI DUNG BÀI GIẢNG

MÔ ĐUN: Lắp đặt máy bơm nước, bảo dưỡng trạm bơm
NGHỀ: Điện nƣớc
TRÌNH ĐỘ: Trung cấp nghề
Quảng Ninh, năm 2015
1
Mục lục
Trang
Bài 1: Lắp đặt máy bơm ly tâm trục ngang công suất nhỏ................................. 9
1. Nghiên cứu bản vẽ.......................................................................................... 9
A. Lý thuyết liên quan....................................................................................... 9
1.1. Các ký hiệu quy ƣớc về hệ thống cấp nƣớc trong nhà............................... 9
B. Trình tự thực hiện.......................................................................................... 10
2. Nghiên cứu hồ sơ máy bơm .................................................................... 12
A.Lý thuyết liên quan ...................................................................... 12
2.1. Sơ đồ cấu tạo và nguyên lý làm việc của bơm ly tâm................................ 12
2.2. Çc th«ng sè làm việc cña m¸y b¬m.......................... ............................... 14
2.3. §-êng ®Æc tÝnh cña b¬m...... ...................................................................... 22
2.4. KhÝ thùc24. .......................... .......................... .......................................... 29
2.5. Các thông số kỹ thuật cơ bản của máy bơm ly tâm trục ngang công suất
nhỏ.......................... ........................................................... .......................... 31
B.Trình tự thao thực hiện.......................... .......................... .......................... 33
3. Chuẩn bị dụng cụ, thiết bị, vật tƣ.......................... .................................... 33
A. Lý thuyết liên quan.......................... .......................... .............................. 33
B. Trình tự thực hiện.......................... .......................... .......................... 33
4. Công tác kiểm tra.......................... .......................... .......................... 33
A. Lý thuyết liên quan.......................... .......................... .......................... 33
B.Trình tự thực hiện.......................... .......................... .......................... 34
5. Lắp đặt máy bơm.......................... .......................... .......................... 34
5.1. Trang bị một tổ máy bơm.......................... .......................... .................... 34
5.2. Một số lƣu ý khi lắp đặt máy bơm.......................... .......................... ........ 35
2
9. Bảo dƣỡng, bảo trì máy bơm.......................... .............................................. 38
A.Lý thuyết liên quan.......................... .......................... .......................... 38
9.1. Quy trình bảo dƣỡng.......................... .......................... .......................... 38
9.2. Lịch bảo dƣỡng.......................... .......................... .......................... .... 38
9.3. Các thông báo và thủ tục cần thiết trƣớc và sau bảo dƣỡng ........................ 38
9.4. Chế độ bảo dƣỡng.......................... .......................... .......................... 38
B.Trình tự thực hiện.......................... .......................... .......................... 39
10. Nghiệm thu kết thúc công việc.......................... ........................................ 39
A.Lý thuyết liên quan.......................... .......................... .......................... 39
Bài 2: Lắp đặt máy bơm ly tâm trục ngang công suất lớn.......................... ....... 42
1. Nghiên cứu bản vẽ.......................... .......................... .......................... 42
2. Nghiên cứu hồ sơ máy bơm.......................... ............................................... 43
2.1. §Æc ®iÓm, ph©n lo¹i vµ nguyªn lÝ lµm viÖc cña m¸y b¬m li t©m................ 43
2.2. CÊu t¹o vµ t¸c dông çc bé phËn chÝnh trong m¸y b¬m li t©m……………. 46
2.3. Çc trang thiÕt bÞ kÌm theo mét tæ m¸y b¬m.............................................. 52
2.4. KÝ hiÖu m¸y b¬m li t©m…………………………………………………. 55
2.5. Çc h×nh thøc truyÒn ®éng th-êng dïng ë m¸y b¬m.................................. 56
2.6. Các thông số kỹ thuật cơ bản của máy bơm trục ngang công suất lớn…… 58
B. Trình tự thực hiện…………………………………………………………. 59
3. Công tác chuẩn bị………………………………………………………….. 60
A. Lý thuyết liên quan………………………………………………………… 60
3.1. Chuẩn bị hiện trƣờng lắp đặt.......................... .......................... ................ 60
3.2. Chuẩn bị phƣơng tiện và dụng cụ lắp đặt……………………………….. 60
3
3.3. Chuẩn bị vật liệu phụ dùng cho lắp đặt…………………………………. 61
B. Trình tự thực hiện………………………………………………………… 62
* Một số sai phạm thƣờng gặp………………………………………………. 62
4. Công tác kiểm tra trƣớc khi lắp đặt……………………………………….. 62
A. Lý thuyết liên quan………………………………………………………. 62
5. Đƣa máy bơm lên bệ máy……………………………………………… 64
A. Lý thuyết liên quan……………………………………………………….. 64
B. Trình tự thực hiện………………………………………………………….. 64
6. Lắp đặt máy bơm………………………………………………………….. 64
6.1. Trình tự lắp đặt nhƣ sau………………………………………………… 64
6.2. Biện pháp an toàn lao động……………………………………………… 65
6.3. Một số sai phạm thƣờng gặp……………………………………………… 65
7. Lắp đặt ống hút……………………………………………………………. 65
8. Lắp đặt ống đẩy…………………………………………………………… 67
B. Trình tự thực hiện ……………………………………………………….. 67
9. Đấu điện máy bơm………………………………………………………. 68
10. Chạy thử và hiệu chỉnh máy bơm……………………………………… 69
B. Trình tự thực hiện………………………………………………………….. 74
11. Bảo dƣỡng, bảo trì máy bơm……………………………………………… 77
A. Lý thuyÕt liªn quan……………………………………………………….. 77
4
11.1 C¬ së lý luËn chung vÒ mµi mßn……………………………………..… 77
11.2. ChÕ ®é b¶o d-ìng vµ söa ch÷a m¸y b¬m……………………………… 78
11.3. Çc ph-¬ng ph¸p söa ch÷a……………………………………………… 81
11.4. NghiÖm thu b¶o hµnh söa ch÷a…………………………………….…… 88
11.5. Chế độ bảo dƣỡng……………………………………………………… 88
B. Tr×nh tù thùc hiÖn…………………………………………………….…… 89
12. Nghiệm thu, bàn giao kết thúc công việc………………………………… 89
A. Lý thuyÕt liªn quan…………………………………………………….… 89
B.Trình tự thực hiện…………………………………………………………. 89
Bài 3: Lắp đặt máy bơm chìm……………………………………………… 90
1. Nghiên cứu bản vẽ………………………………………………………… 90
2. Nghiên cứu hồ sơ máy bơm……………………………………………… 90
2.1. Cấu tạo của máy bơm chìm……………………………………………… 90
2.2. Nguyên lý hoạt động của máy bơm chìm…………………………… 93
2.3. Các thông số kỹ thuật cơ bản của máy bơm chìm……………………… 93
B. Trình tự thực hiện……………………………………………… 93
3. Chuẩn bị dụng cụ, thiết bị, vật tƣ……………………………………… 94
A. Lý thuyết liên quan……………………………………………… 94
3.1. Chuẩn bị hiện trƣờng lắp đặt……………………………………………… 94
3.2. Chuẩn bị phƣơng tiện và dụng cụ lắp đặt…………………………… 94
3.3. Chuẩn bị vật liệu phụ dùng cho lắp đặt……………………………… 95
B. Trình tự thực hiện……………………………………………… 96
4. Công tác kiểm tra trƣớc khi lắp đặt……………………………………… 96
A. Lý thuyết liên quan…………………………………………………….… 96
5
B. Trình tự thực hiện……………………………………………………..… 96
5. Lắp đặt bơm……………………………………………………………. 97
A. Lý thuyết liên quan…………………………………………………….. 97
Bài 4: Lắp đặt máy bơm nƣớc trục đứng………………………………… 99
1. Nghiên cứu bản vẽ……………………………………………………….. 99
A.Lý thuyết liên quan…………………………………………………….… 99
B. Trình tự thực hiện………………………………………………………. 99
2. Nghiên cứu hồ sơ máy bơm……………………………………………… 100
A.Lý thuyết liên quan………………………………………………………… 100
2.1. Giới thiệu máy bơm trục đứng…………………………………………… 100
2.2. Các thông số kỹ thuật cơ bản của máy bơm trục đứng................................ 100
3. Chuẩn bị dụng cụ, thiết bị, vật tƣ……………………………………… 101
3.1. Chuẩn bị hiện trƣờng lắp đặt……………………………………………… 101
3.2. Chuẩn bị phƣơng tiện và dụng cụ lắp đặt……………………………… 101
3.3. Chuẩn bị vật liệu phụ dùng cho lắp đặt………………………………… 102
4. Lắp đặt bơm…………………………………………………………….. 103
A. Lý thuyết liên quan……………………………………………………… 103
4.1. Kiểm tra giếng khoan……………………………………………… 103
4.2. Kiểm tra bơm………………………………………………………..… 103
B. Trình tự thực hiện……………………………………………………….. 104
Bài 5: Lắp đặt máy bơm chìm nƣớc thải………………………………… 106
1. Nghiên cứu bản vẽ……………………………………………………… 106
a. Lý thuyết liên quan……………………………………………………… 106
6
B. Trình tự thực hiện......................................................................................... 106
2. Nghiên cứu hồ sơ máy bơm........................................................................ 106
A. Lý thuyết liên quan............................................................................... 106
B. Trình tự thực hiện.................................................................................... 107
3. Công tác chuẩn bị........................................................................................ 107
A. Lý thuyết liên quan.................................................................................... 107
3.1. Chuẩn bị hiện trƣờng lắp đặt..................................................................... 107
3.2. Chuẩn bị phƣơng tiện và dụng cụ lắp đặt................................................... 108
B. Trình tự thực hiện...................................................................................... 109
4. Lắp đặt bơm...................................................................................... 109
A. Lý thuyết liên quan...................................................................................... 109
B. Trình tự thực hiện...................................................................................... 111
Bài 6: Lắp đặt máy bơm chữa cháy Diezel................................................... 112
1. Nghiên cứu bản vẽ ............................................................................ 112
A. Lý thuyết liên quan............................................................................ 112
B.Trình tự thực hiện............................................................................ 115
2. Nghiên cứu hồ sơ máy bơm............................................................................ 116
B. Trình tự thực hiện............................................................................ 117
3. Công tác chuẩn bị............................................................................ 117
3.1. Chuẩn bị hiện trƣờng lắp đặt.................................................................. 117
3.2. Chuẩn bị phƣơng tiện và dụng cụ lắp đặt................................................... 117
3.3. Chuẩn bị vật liệu phụ dùng cho lắp đặt. ...................................................... 118
B. Trình tự thực hiện............................................................................ 118
4. Lắp đặt máy bơm....................................................................................... 119
A.Lý thuyết liên quan............................................................................ 119
7
119
4.1. Nâng chuyển máy bơm............................................................................ 120
4.2. Đƣa máy vào bệ............................................................................ 120
4.3. Biện pháp an toàn lao động......................................................................... 121
B. Trình tự thực hiện ....................................................................................
8
Bài 1: Lắp đặt máy bơm ly tâm trục ngang công suất nhỏ
I. Mục tiêu
Sau khi học xong, người học có khả năng:
- Trình bày cấu tạo và nguyên lý làm việc của máy bơm ly tam trục ngang công
suất nhỏ
- Lắp đặt máy bơm ly tâm trục ngang công suất nhỏ dùng cấp nƣớc trong nhà
theo bản vẽ thiết kế, đạt yêu cầu kỹ thuật, đảm bảo an toàn cho ngƣời và thiết bị.
II. Nội dung

1. Nghiên cứu bản vẽ
A. Lý thuyết liên quan
Các ký hiệu quy ƣớc về hệ thống cấp nƣớc trong nhà
èng n-íc ®i næi
èng n-íc ®i ngÇm
Vßi cho çc chËu röa, chËu giÆt
Kh«ng gian
Van ®ãng n-íc
mÆt b»ng
Kh«ng gian
Van mét chiÒu
mÆt b»ng
9
§ång hå ®o n-íc
Van x¶ n-íc
Vßi n-íc ©u tiÓu
Bé kÐt röa hè xÝ
Bé Vßi t¾m hoa sen
Vßi ch÷a ch¸y
Kh«ng gian
Van mét chiÒu
MÆt b»ng
Hình 1.1: Kí hiệu của hệ thống cấp nƣớc

B. Trình tự thực hiện:
- Nghiên cứu bản vẽ lắp đặt hệ thống cấp thoát nƣớc để xác định vị trí đặt máy
bơm (hình 1.2).
- Nghiên cứu bản vẽ chi tiết để xác định loại máy bơm, vật liệu ống, đƣờng
kính ống, cốt đặt máy bơm, cốt mặt đất hiện trạng.
- Lập bảng kê vật tƣ, thiết bị theo yêu cầu bản vẽ để lắp đặt máy bơm.
10
Hình 1.2: Bản vẽ sơ đồ lắp đặt hệ thống cấp nƣớc
* Một số sai phạm thƣờng gặp
11
- Nghiên cứu không đầy đủ các bản vẽ máy về máy bơm.
- Lập bảng kê vật tƣ, thiết bị thiếu so với yêu cầu.
2. Nghiên cứu hồ sơ máy bơm
A.Lý thuyết liên quan
2.1. Sơ đồ cấu tạo và nguyên lý làm việc của bơm ly tâm
Sơ đồ cấu tạo của bơm ly tâm trục ngang , kiểu conson loại một cấp (hình 1.3,
hình 1.4).
Bộ phận chính và quan trọng nhất của bơm ly tâm là bánh xe công tác 1, lắp cố
định trên trục 2. Bánh xe công tác gồm đĩa trƣớc 3, đĩa sau 4. Giữa hai đĩa là các cánh
5, có chiều cong ngƣợc với chiều quay của bánh xe. Bánh xe đƣợc đặt trong buồng
xoắn 6. Chất lỏng đƣợc dẫn vào bánh xe công tác qua ống hút 7 và dẫn ra khỏi bơm
qua ống đẩy 8. Giữa trục bơm và vỏ đặt vòng bít ( còn gọi là cụm nắp bít) để ngăn
không cho chất lỏng chảy ra ngoài hoặc khí từ ngoài xâm nhập vào than bơm.
Trƣớc khi cho bơm làm việc , ống hút và thân bơm phải đƣợc chứa đầy nƣớc.
Công việc này gọi là mồi bơm. Khi bánh xe công tác quay, dƣới tác dụng của lực ly
tâm, chất lỏng chứa đầy trong kênh giữa các cánh chuyển động từ tâm ra chu vi và ra
khỏi bánh xe công tác với vận tốc khá lớn, vào buồng xoắn. Tại đây sự chuyển động
của chất lỏng điều hòa hơn và theo dòng chảy, tiết diện buồng xoắn tăng dần, vận tốc
chuyển động của chất lỏng giảm dần để biến một phần áp lực động của dòng chảy sau
bánh xe thành áp lực tĩnh. Sauk hi ra khỏi buồng xoắn, chất long vào ống đẩy để dẫn
đi xa hoặc lên cao.
Đồng thời với quá trình trên, tại cửa vào bánh xe công tác áp suất giảm xuống
nhỏ hơn áp suất không khí rất nhiều. Trên mặt thoáng của nƣớc trong bể hút lại chịu
tác dụng của áp suất không khí. Do chênh lệch áp suất, nƣớc từ bể hút liên tục chảy
qua ống hút vào máy bơm.
Trong bơm ly tâm, quá trình hút và đẩy diễn ra liên tục , đồng thời. Vì vậy sự
cấp chất lỏng của bơm cũng liên tục và đều đặn.
12
Hình 1.3
1-Bánh xe công tác; 2-Trục; 3-Đĩa trƣớc; 4-Đĩa sau;
5-Cánh bánh xe công tác; 6-Buồng xoắn; 7-Ống hút; 8-Ống đẩy
13
Hình 1.4
2.2. Çc th«ng sè làm việc cña m¸y b¬m
2.2.1. L-u l-îng
L-u l-îng lµ thÓ tÝch khèi n-íc ®-îc m¸y b¬m ®-a lªn trong mét ®¬n vÞ thêi
gian. L-u l-îng kÝ hiÖu lµ Q, ®¬n vÞ hîp ph¸p lµ m3/s, ngoµi ra, cßn cã nhiÒu ®¬n vÞ
dÉn xuÊt kh¸c lµ l/s, m3/h...
2.2.2. Cét n-íc
Cét n-íc cña m¸y b¬m cã thÓ chia thµnh hai lo¹i: cét n-íc yªu cÇu vµ cét n-íc
c«ng t¸c.
*) Cét n-íc yªu cÇu Hyc
Cét n-íc yªu cÇu cña m¸y b¬m lµ tæng ®é chªnh cao mùc n-íc gi÷a bÓ th¸o vµ
bÓ hót cña m¸y b¬m vµ cét n-íc tæn thÊt khi chÊt láng chuyÓn ®éng däc theo ®-êng
èng qua m¸y b¬m (hình 1.5).
Cét n-íc yªu cÇu biÓu thÞ yªu cÇu thùc tÕ mµ m¸y b¬m ph¶i lµm viÖc.
Hyc = hđh + hw
Trong ®ã:
- Hyc: Cét n-íc yªu cÇu cña m¸y b¬m (m).
14
- hđh: Cét n-íc ®Þa h×nh hay cét n-íc h×nh häc (m) chÝnh lµ ®é chªnh cao gi÷a
mùc n-íc bÓ hót vµ bÓ x¶.
- hw: Cét n-íc tæn thÊt cña dßng ch¶y khi b¾t ®Çu vµo èng hót ®Õn khi ra èng
®Èy cña m¸y b¬m.
Hình 1.5: Cột nƣớc yêu cầu của máy bơm

*) Cét n-íc c«ng t¸c Hct
- Cét n-íc c«ng t¸c cña m¸y b¬m lµ n¨ng l-îng mµ b¸nh xe c«ng t¸c truyÒn
cho mét ®¬n vÞ khèi l-îng chÊt láng lªn mét ®é cao ®Þa h×nh nµo ®ã ( hoÆc truyÒn cho
mét ®¬n vÞ khèi l-îng chÊt láng mét ¸p suÊt nµo ®ã) vµ kh¾c phôc tæn thÊt thuû lùc
cña dßng ch¶y qua ®-êng èng cña m¸y b¬m.
- Cét n-íc c«ng t¸c biÓu thÞ kh¶ n¨ng lµm viÖc cña m¸y b¬m.
Tõ hai ®Þnh nghÜa trªn ta thÊy r»ng m¸y b¬m chØ lµm viÖc ®-îc khi cét n-íc
c«ng t¸c ph¶i lín h¬n cét n-íc yªu cÇu.
2.2.3. X¸c ®Þnh cét n-íc yªu cÇu cña m¸y b¬m Hyc
*) TÝnh to¸n cét n-íc ®Þa h×nh h®h.
Cét n-íc ®Þa h×nh lµ chªnh cao gi÷a mùc n-íc bÓ th¸o vµ bÓ hót.
h®h = T - H
Trong ®ã:
- T: Cao tr×nh mùc n-íc bÓ th¸o, th-êng tÝnh cho ba tr-êng hîp.
+ MiÖng èng ®Èy n»m d-íi mùc n-íc bÓ th¸o th× T lÊy b»ng cao tr×nh mÆt
n-íc bÓ th¸o (h×nh 1.6).
15
Hình 1.6
+ MiÖng èng ®Èy ®Æt cao h¬n mùc n-íc bÓ th¸o th× T lÊy b»ng t©m cña miÖng
èng (hình 1.7).
Hình 1.7
16
+ MiÖng èng ®Æt ngËp trong n-íc bÓ th¸o nh-ng èng ®Èy cã phÇn cao h¬n mùc
n-íc bÓ th¸o th× T lÊy ë t©m phÇn cao nhÊt cña èng (hình
1.8).
Hình 1.8
Hai tr-êng hîp hình 1.6, hình 1.7 coi mùc n-íc bÓ th¸o lµ kh«ng ®æi, chØ l¾p ®Æt
cho m¸y b¬m nhá, l-u ®éng v× trong tr-êng hîp ®ã cã sù l·ng phÝ cét n-íc.
Tõ h×nh vÏ trªn ta thÊy cét n-íc ®Þa h×nh gåm hai thµnh phÇn: cét n-íc hót ®Þa
h×nh hh vµ cét n-íc ®Èy ®Þa h×nh h®. VËy cét n-íc ®Þa h×nh cña m¸y b¬m b»ng tæng cét
n-íc hót ®Þa h×nh vµ cét n-íc ®Èy ®Þa h×nh.
h®h = hh + h®
Cét n-íc hót ®Þa h×nh lµ ®é chªnh cao gi÷a cao tr×nh t©m b¸nh xe c«ng t¸c (cao
tr×nh ®Æt m¸y) cña m¸y b¬m vµ cao tr×nh mùc n-íc bÓ hót.
hh = o - H
Trong ®ã o lµ cao tr×nh t©m b¸nh xe c«ng t¸c, H lµ cao tr×nh mùc n-íc bÓ hót.
Trong tr-êng hîp t©m b¸nh xe c«ng t¸c ®Æt cao h¬n mÆt n-íc bÓ hót th× hh> 0 (
hình 1.6, hình 1.7, hình 1.8), ng-îc l¹i m¸y b¬m ®Æt d-íi mÆt n-íc bÓ hót th× hh<0 (
h×nh 1.5 b).
hh cßn ®-îc gäi lµ chiÒu cao ®Æt m¸y b¬m.
Cét n-íc ®Èy ®Þa h×nh hoÆc chiÒu cao ®Èy n-íc ®Þa h×nh lµ ®é chªnh cao gi÷a
cao tr×nh mÆt n-íc bÓ th¸o vµ cao tr×nh t©m b¸nh xe c«ng t¸c .
h® = T - o
Trong ®ã T lµ cao tr×nh mÆt n-íc bÓ th¸o lÊy nh- trªn h×nh 1.6, hình 1.7, hình
1.8.
17
*) Cét n-íc tæn thÊt hW
Cét n-íc tæn thÊt lµ cét n-íc sinh ra bëi søc c¶n däc ®-êng vµ søc c¶n côc bé
trong toµn bé ®-êng èng cña m¸y b¬m khi dßng ch¶y chuyÓn qua.
hw = hc + hd
Trong đó:
hc là tổn thất cột nƣớc cục bộ.
hd là tổng thất cột nƣớc dọc đƣờng.
*) Cét n-íc yªu cÇu
Hyc = h®h + hw
Trong đó:
Hyc là cột nƣớc yêu cầu.
hđh là cột nƣớc địa hình.
hw là cột nƣớc tổn thất.
2.2.4. X¸c ®Þnh cét n-íc c«ng t¸c cña m¸y b¬m.
*) TÝnh to¸n cét n-íc c«ng t¸c cña m¸y b¬m víi ®é cao hót d-¬ng hh > 0
Trªn h×nh 1.9 lµ s¬ ®å tÝnh to¸n cét n-íc c«ng t¸c trong tr-êng hîp h h > 0. T¹i
mÆt c¾t cöa vµo A-A cña m¸y b¬m ta ®Æt ch©n kh«ng kÕ, t¹i mÆt c¾t cöa ra B-B cña
m¸y b¬m ta ®Æt ¸p kÕ víi mÆt chuÈn lµ mÆt n-íc bÓ hót H-H.
Hình 1.9
ThÕ th× c«ng thøc tÝnh cét n-íc c«ng t¸c trong tr-êng hîp nµy lµ:
18
v B2  v A2
H  Z  H ak  H ckk 
2g
Trong ®ã:
Z: Kho¶ng çch chç ®Æt ch©n kh«ng kÕ vµ ¸p kÕ. Z = ZB - ZA
ZB, ZA: Kho¶ng çch tõ mÆt c¾t B-B, A-A ®Õn mÆt chuÈn H-H, hay vÞ trÝ ®Æt ¸p
kÕ vµ ch©n kh«ng kÕ.
Hak: Cét n-íc ¸p kÕ (m).
Hckk: Cét n-íc ch©n kh«ng kÕ (m).
vB, vA: VËn tèc t¹i mÆt c¾t B-b, A-A hay vËn tèc t¹i cöa ra, cöa vµo.
g: Gia tèc träng tr-êng, g = 9.81 m/s2.
VËy cét n-íc c«ng t¸c cña m¸y b¬m lµ tæng kho¶ng çch th¼ng ®øng gi÷a hai
®iÓm ®o ¸p víi sè däc trªn ch©n kh«ng kÕ, ¸p kÕ tÝnh b»ng cét n-íc ®o ¸p vµ hiÖu sè
cét n-íc l-u tèc trung b×nh cña mÆt c¾t cöa ®Èy vµ cöa hót.
*) TÝnh to¸n cét n-íc c«ng t¸c cña m¸y b¬m víi ®é cao hót ©m hh < 0.
Víi ®é cao hót ©m hh < 0 khi ®ã t©m b¸nh xe c«ng t¸c n»m d-íi mùc n-íc bÓ
hót, lóc ®ã ¸p suÊt tuyÖt ®èi t¹i cöa hót lín h¬n ¸p suÊt khÝ quyÓn nªn cöa vµo cña
m¸y b¬m ph¶i ®Æt ¸p kÕ víi cét n-íc ®o ¸p t-¬ng øng lµ HAak, c«ng thøc tÝnh cét n-íc
c«ng t¸c trong tr-êng hîp nµy lµ:
vB2  v A2
H  Z  H ak  H Aak 
2g
Trong ®ã:
Z: Kho¶ng çch chç ®Æt ch©n kh«ng kÕ vµ ¸p kÕ. Z = ZB - ZA
ZB, ZA: Kho¶ng çch tõ mÆt c¾t B-B, A-A ®Õn mÆt chuÈn H-H, hay vÞ trÝ ®Æt ¸p
kÕ vµ ch©n kh«ng kÕ.
Hak: Cét n-íc ¸p kÕ (m).
HAak: Cét n-íc ¸p kÕ cöa vµo m¸y b¬m (m).
vB, vA: VËn tèc t¹i mÆt c¾t B-b, A-A hay vËn tèc t¹i cöa ra, cöa vµo.
g: Gia tèc träng tr-êng, g = 9.81 m/s2.
2.2.5. X¸c ®Þnh cét n-íc hót cho phÐp cña m¸y b¬m
ChiÒu cao hót cña b¬m lµ th«ng sè quan träng cÇn l-u ý khi thiÕt kÕ tr¹m b¬m.
TÝnh to¸n kh«ng chÝnh x¸c chiÒu cao hót cña b¬m cã thÓ lµm háng b¬m hoÆc b¬m
kh«ng lµm viÖc ®-îc.
19
CÇn ph©n biÖt chiÒu cao hót ®Þa h×nh ( Hs) vµ chiÒu cao hót ch©n kh«ng( Hck, hh).
ChiÒu cao hót ®Þa h×nh lµ hiÖu gi÷a cao tr×nh mÆt ph¼ng ngang ®i qua ®iÓm cã trÞ sè ¸p
suÊt hót cña b¬m lµ nhá nhÊt vµ cao tr×nh mùc n-íc hót cña bÓ hót. §Ó b¬m ®-a n-íc
tõ cao tr×nh bÓ hót cña tr¹m b¬m ®Õn cöa vµo cña b¸nh c«ng t¸c cÇn t¹o ¸p suÊt ch©n
kh«ng p1. HiÖu gi÷a ¸p suÊt khÝ quyÓn pa vµ ch©n kh«ng trong èng hót tÝnh b»ng mÐt
gäi lµ chiÒu cao hót ch©n kh«ng Hck.
p a  p1
H ck 

Trong đó:
pa: ¸p suÊt khÝ quyÓn.
p1: ¸p suÊt ch©n kh«ng trong èng hót m¸y b¬m
: Träng l-îng riªng cña chÊt láng ( kg/m3).
- NÕu b¬m lµm viÖc víi cét n-íc hót d-¬ng:
v12
H ck  H s   hwh 
2g
- NÕu b¬m lµm viÖc víi cét n-íc hót ©m:
v12
H ck   H s   hwh 
2g
Trong đó v1 là Tèc ®é dßng ch¶y t¹i tiÕt diÖn vµo cña b¸nh xe c«ng t¸c
2.2.6. C«ng suÊt cña m¸y b¬m N
C«ng suÊt cña m¸y b¬m lµ c«ng do m¸y b¬m sinh ra trong mét ®¬n vÞ thêi gian.
C«ng suÊt cña m¸y b¬m cã ®¬n vÞ lµ KW.
M¸y b¬m cã hai lo¹i c«ng suÊt lµ c«ng suÊt hiÖu qu¶ Nhq vµ c«ng suÊt trôc N.
20
*) C«ng suÊt hiÖu qu¶ Nhq.
- C«ng suÊt hiÖu qu¶ cña m¸y b¬m lµ c«ng suÊt thùc tÕ cña m¸y b¬m, hay c«ng
suÊt tÝnh theo s¶n phÈm c«ng t¸c cña m¸y b¬m ( l-u l-îng vµ cét n-íc).
Nhq = QH (KW)
Trong ®ã:
: Träng l-îng riªng cña chÊt láng, ®¬n vÞ N/m3. NÕu chÊt láng lµ n-íc th×
= 9.81103 N/m3
Q: L-u l-îng cña m¸y b¬m, ®¬n vÞ m3/s.
H: Cét n-íc c«ng t¸c cña m¸y b¬m, ®¬n vÞ m.
*) C«ng suÊt trôc N.
C«ng suÊt trôc lµ c«ng suÊt tÝnh ë trôc m¸y b¬m, c«ng suÊt trôc ph¶i lín h¬n
c«ng suÊt hiÖu qu¶ ®Ó ®¶m b¶o c«ng suÊt hiÖu qu¶ vµ trõ tæn thÊt n¨ng l-îng. C«ng
suÊt trôc ®-îc tÝnh theo c«ng thøc :
N hq
N
 mb
Trong ®ã : hiÖu suÊt cña m¸y b¬m.
*) C«ng suÊt ®éng c¬ kÐo m¸y b¬m.
C«ng suÊt ®éng c¬ kÐo m¸y b¬m ®-îc tÝnh theo c«ng thøc sau:
Nđc = K.N
Trong ®ã K lµ hÖ sè dù tr÷ c«ng suÊt ®éng c¬ tra theo b¶ng 1.1 dƣới đây.
N (KW) <2 2.1 – 5 5.1 – 50 51 – 100 > 100

K 1.5 1.5 – 1.25 – 1.15 – 1.05
1.25 1.15 1.08
2.2.7. HiÖu suÊt cña m¸y b¬m .

HiÖu suÊt cña m¸y b¬m lµ tû sè gi÷a c«ng suÊt hiÖu qu¶ vµ c«ng suÊt trôc
N hq
 mb 
N
HiÖu suÊt cña m¸y b¬m tÝnh b»ng % hoÆc sè thËp ph©n.
HiÖu suÊt cña m¸y b¬m thÓ hiÖn sù so s¸nh gi÷a c«ng suÊt hiÖu qu¶ ( c«ng suÊt
cã Ých) mµ m¸y b¬m ®· s¶n sinh ra vµ c«ng suÊt cÇn thiÕt mµ m¸y b¬m nhËn vµo
(c«ng suÊt trôc). VËy hiÖu suÊt ®Æc tr-ng cho mäi tæn thÊt n¨ng l-îng cña m¸y b¬m.
21
HiÖu suÊt gåm 3 thµnh phÇn:
- HiÖu suÊt thuû lùc tl: ®Æc tr-ng cho mäi tæn thÊt thuû lùc cña dßng ch¶y khi
vµo hoÆc ra khái m¸y b¬m. Muèn n©ng cao ®-îc hiÖu suÊt thuû lùc, ph¶i cÊu t¹o m¸y
b¬m sao cho dßng ch¶y qua m¸y lµ thuËn nhÊt vµ hiÖn nay hiÖu suÊt thuû lùc lín nhÊt
®¹t ®-îc lµ tl = 0.8 – 0.96
- HiÖu suÊt dung tÝch dt: §Æc tr-ng cho l-îng n-íc dß gØ (tiªu hao) trªn däc
®-êng tõ èng hót lªn èng ®Èy. Muèn n©ng cao hiÖu suÊt dung tÝch cÇn ph¶i cÊu t¹o
m¸y b¬m sao cho gi¶m khe hë gi÷a b¸nh xe c«ng t¸c vµ vá m¸y... HiÖn nay hiÖu suất
dung tÝch lín nhÊt mµ m¸y b¬m ®¹t ®-îc lµ dt = 0.91- 0.96
- HiÖu suÊt c¬ khÝ ck: Khi m¸y b¬m lµm viÖc, xuÊt hiÖn lùc ma s¸t gi÷a çc bé
phËn trong m¸y, do ®ã c«ng suÊt trôc kh«ng ®-îc b¶o toµn. Muèn n©ng cao hiÖu suÊt
m¸y mãc tøc lµ ph¶i gi¶m hiÖu suÊt c¬ khÝ, nhµ m¸y chÕ t¹o ph¶i gi¶i quyÕt yªu cÇu
nµy, ®ång thêi trong qu¶n lÝ khai th¸c vËn hµnh ph¶i thùc hiÖn ®óng chÕ ®é b«i tr¬n,
b¶o d-ìng. Th-êng ck = 0.9- 0.97
HiÖu suÊt cña m¸y b¬m ®-îc tÝnh theo c«ng thøc:
mb = tl.dt.ck
Hiệu suất của máy bơm là đại lƣợng luôn nhỏ hơn 1. Trong vùng làm việc của
các bơm có mặt trên thế giới hiện nay, hiệu suất của máy bơm biến đổi trong khoảng
0,5 – 0,88 tùy thuộc vào giá trị lƣu lƣợng , cột áp mà máy bơm đạt đƣợc ở từng chế
độ làm việc.
Điều kiện đầu tiên để bơm có thể làm việc đƣợc với hiệu suất cao và chi phí
điện bơm nƣớc thấp là việc tính toán thết kế trạm bơm phải chính xác, việc chọn máy
bơm phải hợp lý. Nhiều nhà máy nƣớc quản lý vận hành trạm bơm mới chỉ biết sơ bộ
hiệu suất mà máy bơm có thể đạt đƣợc. Thực ra, giữa chế độ làm việc thực tế của máy
bơm trong hệ thống với chế độ tính toán thiết kế có sự khác nhau. Vì vậy chạy thử
nghiệm máy bơm mới cần xác định lại các thông số làm việc của máy bơm (trong đó
có hiệu suất) để làm cơ sở quản lý bơm. Trong quá trình vận hành có nhiều yếu tố ảnh
hƣởng đến hiệu suất của máy bơm nhƣ chất lƣợng lắp đặt, mức độ hao mòn của các
chi tiết máy; mức độ han rỉ, bám cặn ở bánh xe công tác và bộ phận dẫn dòng; chế độ
bôi trơn, làm mát,… Vì vậy , cần định kỳ mỗi tháng một lần kiểm tra chất lƣợng làm
việc của máy bơm qua việc kiểm định lại các thông số làm việc. Nếu hiệu suất thực tế
của máy bơm giảm 3 – 5% so với hồ sơ ( đƣờng đặc tính ) cần dừng bơm kiểm tra ,
sửa chữa.
2.2.8. Sè vßng quay n
Sè vßng quay cña m¸y b¬m tÝnh b»ng sè vßng quay cña trôc m¸y b¬m trªn ®¬n
vÞ thêi gian. §¬n vÞ: vßng /phót.
2.3. §-êng ®Æc tÝnh cña b¬m
22
Mối quan hệ giữa cột áp mà bơm tạo ra ứng với các lƣu lƣợng và số vòng quay
khác nhau trên trục bơm sẽ đƣợc kiểm tra và thiết lập bởi các nhà sản xuất. Kết quả
này cùng với các kết quả kiểm tra khác ứng với các đƣờng kính bánh xe công tác khác
nhau sẽ đƣợc biểu thị trên một đồ thị . Một cách tƣơng tự nhƣ vậy, công suất tƣơng
ứng của máy bơm cũng đƣợc ghi lại . Hiệu suất tại các điểm hoạt động khác nhau của
máy bơm đƣợc tính toán và các giá trị này cũng đƣợc thể hiện trên cùng một đồ thị.
Tất cả các đƣờng cong thể hiện các mối quan hệ H = f 1(Q);N=f2(Q);
n=f3(Q)đƣợc biểu diễn dƣới dạng đồ thị goị là đƣờng đặc tính của máy bơm. Đƣờng
đặc tính dựng bằng phƣơng pháp lý thuyết gọi là đƣờng đặc tính của lý thuyết, dựng
bằng các dựa vào các số liệu thực nghiệm đƣợc gọi là đƣờng đặc tính thực nghiệm.
Trong các đƣờng đặc tính, quan trong hơn cả là đƣờng cột áp H= f(Q) , nó cho
biết khả năng làm việc của bơm và việc sử dung hợp lý các chế độ làm việc khác nhau
của máy bơm.
Hình 1.10: Đƣờng đặc tính của bơm
23
Çc ®-êng ®Æc tÝnh lµm viÖc øng víi sè vßng quay thay ®æi gäi lµ ®-êng ®Æc
tÝnh tæng hîp cña b¬m. §-êng ®Æc tÝnh tæng hîp biÓu thÞ quan hÖ H = f 1(Q), N=f2(Q),
 = f3(Q) víi sè vßng quay lµm viÖc kh¸c nhau. Çc ®iÓm lµm viÖc cña b¬m cã cïng
hiÖu suÊt ®-îc nèi víi nhau thµnh ®-êng cong gäi lµ ®ång hiÖu suÊt.
Hình 1.11: Đƣờng đặc tính của máy bơm li tâm chạy chậm
Hình 1.12: Đƣờng đặc tính của máy bơm ly tâm chạy trung bình
ChÕ ®é lµm viÖc cña b¬m øng víi hiÖu suÊt lín nhÊt gäi lµ chÕ ®é lµm viÖc tèi
-u. §èi víi ®Æc tÝnh tæng hîp sÏ cã vïng tèi -u. Çc th«ng sè ký thuËt cña b¬m øng
24
víi chÕ ®é tèi -u gäi lµ th«ng sè ®Þnh møc ( hay th«ng sè tÝnh to¸n). Đ-êng ®Æc tÝnh
tæng hîp còng nh- ®Æc tÝnh lµm viÖc cho phÐp nhanh chãng x¸c ®Þnh çc chÕ ®é lµm
viÖc tèi -u cña b¬m, gióp cho viÖc ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña b¬m dÔ dµng.
Khi b¬m ®-îc l¾p ®Æt. chÊt láng cÇn ®-îc n©ng lªn tõ cao tr×nh bÓ hót ®Õn cao
tr×nh bÓ x¶ vµ kh¾c phóc søc c¶n cña ®-êng èng. §-êng cong quan hÖ gi÷a ®é cao
n©ng vµ søc c¶n ®-êng èng víi l-u l-îng gäi lµ ®Æc tÝnh ®-êng èng cña b¬m. Giao
®iÓm A cña hai ®-êng ®Æc tÝnh ( b¬m vµ èng ) gäi lµ ®iÓm lµm viÖc cña b¬m. Dùa vµo
®ã ®Ó chän b¬m cho phï hîp víi hÖ sè hiÖu suÊt cao nhÊt. Khi chọn bơm có thể xảy ra
một trong 3 trƣờng hợp sau:
- Điểm làm việc A nằm đúng vào điểm công tác tối ƣu trên đƣờng đặc tính Q-
H. Trƣờng hợp này bơm làm việc đáp ứng đúng lƣu lƣợng, cột áp yêu cầu, hiệu suất
cao, tiết kiệm điện trong vận hành.
- Điểm làm việc A nằm cao hơn điểm công tác tối ƣu trên đƣờng đặc tính Q-H.
Trƣờng hợp này ứng với lƣu lƣợng yêu cầu Qyc, bơm cho cột áp H1 lớn hơn cột áp yêu
cầu Hyc tƣơng đối nhiều. Tức là bơm đã chọn thừa cột áp. Giữa bơm và hệ thống luôn
có sự cân bằng về năng lƣợng, do đó khi bơm làm việc , lƣu lƣợng sẽ tăng lên gấp
bội, có nhiều trƣờng hợp vƣợt xa lƣu lƣợng yêu cầu. Kết quả là dẫn đến tình trạng quá
tải động cơ. Giải pháp mà các nhà máy nƣớc hiện nay thƣờng sử dụng để khắc phục
tình trạng trên là đóng bớt van trên ống đẩy. Trƣờng hợp này hiệu suất thực tế của
máy bơm giảm đi rất nhiều còn chi phí điện bơm nƣớc lại tăng lên rất lớn .
- Điểm làm việc A nằm thấp hơn điểm công tác tối ƣu trên đƣờng đặc tính Q-H.
Trƣờng hợp này có lƣu lƣợng lớn và cột áp nhỏ, hiệu suất làm việc thấp nhƣng công
suất tiêu thụ tăng vọt gây quá tải cho động cơ máy bơm. Giải pháp xử lý ở đây cũng là
phải đóng bớt van trên đƣờng ống đẩy để giảm bớt lƣu lƣợng, tránh gây quá tải cho
động cơ.
Qu¸ tr×nh thay ®æi ®-êng ®Æc tÝnh cña ®-êng èng hay b¬m ®Ó ®¶m b¶o trÞ sè l-u
l-îng theo yªu cÇu gäi lµ ®iÒu chØnh. ViÖc ®iÒu chØnh ®ã cã thÓ thùc hiÖn b»ng çch
thay ®æi ®-êng ®Æc tÝnh èng nhê vÆn van ®iÒu tiÕt ®Æt trªn èng x¶ hay nhê sù thay ®æi
vËn tèc quay cña ®éng c¬ - b¬m. Ngoµi ra, b¬m h-íng trôc cã thÓ ®iÒu chØnh nhê sù
thay ®æi gãc quay cña b¸nh c«ng t¸c. Trong ®ã viÖc thay ®æi nhê van trªn èng x¶ lµ
phæ biÕn h¬n c¶.
- Điều chỉnh bằng phƣơng pháp tiết lƣu: Nội dung của phƣơng pháp điều chỉnh
này là thay đổi độ đóng mở của van trên ống đẩy để bơm cung cấp lƣu lƣợng yêu cầu.
Ở điều kiện làm việc bình thƣờng van trên ống đẩy mở hoàn toàn. Điểm làm việc của
máy bơm trong hệ thống là điểm A. Sau khi đã hãm bớt van, điểm làm việc của máy
bơm trong hệ thống là điểm B (hình 1.11 ) . Lƣu lƣợng giảm đi , đồng thời áp suất đo
đƣợc trên đồng hồ lớn hơn giá trị ban đầu.
25
Hình 1.13: Điều chỉnh lƣu lƣợng máy bơm bằng van trên ống đẩy
Đây là phƣơng pháp rất đơn giản, không làm hƣ hỏng máy, tuy nhiên phƣơng
pháp này làm giảm hiệu suất của máy bơm và hao phí năng lƣợng điện. Về lâu dài ,
không nên dùng phƣơng pháp này vì bất lợi về kinh tế.
- Điều chỉnh bằng cách thay đổi số vòng quay( bằng máy biến tần). Giữa các
thông số làm việc của máy bơm và số vòng quay trên trục tuân theo quan hệ :
Trong đó :
Q1, H1 là lƣu lƣợng, cột áp máy bơm với số vòng quay trên trục là n1;
Q2, H2 là lƣu lƣợng ,cột áp máy bơm với số vòng quay trên trục là n2;
26
Hình 1.14: Đƣờng đặc tính bơm và đƣờng ống khi điều chỉnh lƣu lƣợng
bằng cách thay đổi số vòng quay
Phƣơng pháp điều chỉnh này làm cho tổn thất áp lực trên đƣờng ống vẫn không
thay đổi. Nếu số vòng quay trên trục thay đổi không quá 50% so với số vòng quay
định mức thì hiệu suất bơm khi điều chỉnh hẩu nhƣ không thay đổi. Nhƣ vậy đây là
phƣơng pháp điều chỉnh mang lại hiệu quả kinh tế - kỹ thuật cao.
Thiết bị biến tần làm thay đổi tần số dòng điện vì vậy sẽ thay đổi đƣợc vòng
quay của môtơ là một kỹ thuật tiên tiến. Trên thực tế thiết bị này đƣợc điều khiển tự
động bởi một senso áp lực truyền tín hiệu từ mạng lƣới về. Vào các giờ ban đêm, tiêu
thụ giảm, áp suất tăng, thiết bị sẽ làm cho môtơ quay chậm đi và vì vậy sẽ giảm đƣợc
áp suất và lƣu lƣợng dƣ thừa.
- Điều chỉnh bằng cách gọt bánh xe công tác. Trong một bơm ly tâm, giữa các
thông số làm việc và đƣờng kính bánh xe công tác tuân theo quan hệ:
+ Khi hệ số tỷ tốc nq ≥ 126
+ Khi hệ số tỷ tốc nq < 126
27
Trong đó:
Q1, H1 là lƣu lƣợng , cột áp của máy bơm ứng với đƣờng kính bánh xe công tác
D1 ;
Q2, H2 là lƣu lƣợng , cột áp của máy bơm ứng với đƣờng kính bánh xe công tác
D2;
Vì vậy, gọt bánh xe công tác là cách điều chỉnh vĩnh viễn lƣu lƣợng máy bơm.
Hiện nay, các nhà chế tạo máy bơm có thể sản xuất một se-ri các bánh xe công tác với
nhiều cỡ đƣờng kính cho một loại máy để khách hàng tùy chọn theo yêu cầu kỹ thuật.
2.4. KhÝ thùc

2.4.1. HiÖn t-îng, dÊu hiÖu ph¸t sinh khÝ thùc
Çch ®©y h¬n nöa thÕ kØ, ng-êi ta ®· ph¸t hiÖn ra hiÖn t-îng rç trªn bÒ mÆt çnh
qu¹t ch©n vÞt tÇu thuû. VÒ sau nµy, ë mét sè bé phËn cña çc lo¹i m¸y thuû lùc kh¸c
còng thÊy xuÊt hiÖn çc hiÖn t-îng t-¬ng tù, cã khi víi møc ®é réng h¬n, rç nghiªm
träng h¬n vµ cã tr-êng hîp xuyªn thñng çc bé phËn m¸y - ®ã lµ hiÖn t-îng khÝ thùc.
Ngµy nay, m¸y thuû lùc ®-îc dïng rÊt phæ biÕn, ®Ó kh¾c phôc hiÖn t-îng ®ã, trong
nhiÒu n¨m nay, vÊn ®Ò khÝ thùc trong çc m¸y thuû lùc ®-îc nghiªn cøu kh¸ tû mØ vµ
xu h-íng sö dông çc lo¹i m¸y b¬m vµ tuèc bin cã tû tèc lín th× vÊn ®Ò kh¾c phôc
hiÖn t-îng khÝ thùc cµng cã ý nghÜa quan träng h¬n.
HiÖn t-îng khÝ thùc xuÊt hiÖn khi ¸p lùc trong dßng chÊt láng ch¶y qua çc bé
phËn m¸y thuû lùc, v× mét nguyªn nh©n nµo ®ã, ¸p lùc dßng ch¶y gi¶m xuèng tíi ¸p
lùc bèc h¬i. Lóc ®ã, trong dßng chÊt láng sÏ h×nh thµnh çc tói rçng chøa ®Çy h¬i
n-íc vµ khÝ tõ chÊt láng bèc ra. Ng-êi ta gäi çc tói ®ã lµ bät h¬i n-íc hoÆc bät khÝ.
Çc bät h¬i n-íc hoÆc bät khÝ sÏ bÞ dßng chÊt láng cuèn vµo vïng cã ¸p lùc cao
vµ bÞ nÐn l¹i. V× vËy, h¬i n-íc hoÆc khÝ trong bät sÏ bÞ ng-ng tô thµnh chÊt láng vµ
h×nh thµnh çc tói rçng trong dßng chÊt láng. LËp tøc chÊt láng ë quanh tói rçng lao
vµo tói rçng víi tèc ®é v« cïng lín kh«ng gÆp søc c¶n, v× l-îng khÝ lo·ng cãn chøa
trong tói kh«ng ®¸ng kÓ, çc bät h¬i n-íc hoÆc bät khÝ sÏ bÞ co rót rÊt nhanh vµ cuèi
cïng bÞ ph¸ huû. T¹i trung t©m tói rçng, dßng chÊt láng xung quanh sÏ va vµo nhau vµ
dõng l¹i ®ét ngét t¹o ra ¸p lùc n-íc va tøc thêi lªn tíi hµng ngµn ¸p mèt phe. Çc bät
h¬i n-íc n»m trªn çc bé phËn m¸y khi tiªu huû sÏ sinh ra mét ¸p lùc rÊt lín lµm rç
çc bé phËn m¸y ®ã. ChÊt láng sau khi bÞ nÐn ë t©m tói rçng sÏ cã khuynh h-íng në
28
réng ra. H-íng cña gia tèc vµ tèc ®é sÏ biÕn ®æi ng-îc chiÒu nªn ë t©m tói rçng ¸p lùc
sÏ gi¶m. Nh- vËy ¸p lùc ®iÓm sÏ gi¶m dÇn theo thêi gian.
Chó ý kh«ng nªn lÉn lén hiÖn t-îng khÝ thùc vµ hiÖn t-îng t¸ch dßng ë m¸y
b¬m. HiÖn t-îng t¸ch dßng xuÊt hiÖn khi tia dßng ch¶y bÞ t¸ch ra khái mÆt çnh qu¹t
phÝa cã ¸p lùc thÊp vµ sÏ h×nh thµnh tia dßng ch¶y rèi khi ch¶y qua khái çnh qu¹t.
HiÖn t-îng t¸ch dßng chØ cã thÓ sinh ra trong chÊt láng thùc tÕ cã ®é nhít. Cßn hiÖn
t-îng khÝ thùc cã thÓ sinh ra ngay c¶ víi chÊt láng lÝ t-ëng.
HiÖn t-îng t¸ch dßng cã thÓ tån t¹i khi kh«ng cã hiÖn t-îng khÝ thùc, nh- ë
m¸y qu¹t giã li t©m chØ xuÊt hiÖn hiÖn t-îng t¸ch dßng, cßn víi m¸y b¬m li t©m th× c¶
hiÖn t-îng t¸ch dßng vµ khÝ thùc ®Òu cã thÓ xuÊt hiÖn.
*) Nguyªn nh©n vµ ®iÒu kiÖn ph¸t sinh hiÖn t-îng khÝ thùc.
Nh- trªn ®· biÕt, hiÖn t-îng khÝ thùc xuÊt hiÖn khi ¸p lùc tuyÖt ®èi gi¶m thÊp
tíi ¸p lùc bèc h¬i. V× vËy khi nghiªn cøu nguyªn nh©n sinh ra khÝ thùc còng lµ ngiªn
cøu nguyªn nh©n lµm cho ¸p lùc tuyÖt ®èi trong m¸y b¬m gi¶m thÊp.
Qua nghiªn cøu ng-êi ta thÊy r»ng ¸p lùc tuyÖt ®èi gi¶m thÊp trªn toµn bé cöa
hót cña m¸y b¬m lµ do mét trong çc nguyªn nh©n sau:
- ChiÒu cao cét n-íc hót ®Þa h×nh hh hoÆc tæn thÊt thuû lùc trong èng hót t¨ng
qu¸ lín.
- ¸p lùc t¸c dông lªn mÆt tho¸ng bÓ hót pa gi¶m thÊp lµ do cao tr×nh n¬i ®Æt m¸y
b¬m qu¸ cao so víi cao tr×nh mÆt n-íc biÓn hoÆc nhiÖt ®é m«i tr-êng t¨ng lªn.
- ¸p lùc tuyÖt ®èi trong hÖ thèng gi¶m thÊp (vÝ dô hót n-íc tõ trong b×nh khÝ
lo·ng).
- NhiÖt ®é chÊt láng t¨ng lªn.
- VËn tèc dßng chÊt láng chÈy qua m¸y t¨ng do sè vßng quay t¨ng hoÆc cét
n-íc b¬m qu¸ nhá.
Ngoµi çc nguyªn nh©n trªn, khÝ thùc cßn sinh ra do ¸p lùc côc bé tõng n¬i bÞ
gi¶m do mét trong çc nguyªn nh©n sau:
- Dßng ch¶y bÞ co Ðp hoÆc t¸ch dßng ( khi cã xo¸y xuÊt hiÖn hoÆc khi d¹ng cña
çnh qu¹t thiÕt kÕ kh«ng ®óng, mÆt cña çc bé phËn kh«ng nh½n... ).
- Do mét sè bé phËn cña m¸y b¬m n»m trong chÊt láng bÞ rung ®éng. Ch¼ng
h¹n khi b¸nh xe çnh qu¹t bÞ rung ®éng, chÊt láng ch¶y qua sÏ kh«ng nhÊt thiÕt rung
®éng theo. V× thÕ cã lóc chÊt láng vµ mÆt çnh qu¹t t¸ch rêi nhau. Lóc ®ã ( qu¸ tr×nh
¸p lùc gi¶m) sÏ h×nh thµnh tói chøa h¬i n-íc hoÆc khÝ. Çc tói nµy sÏ bÞ ph¸ vì khi
chÊt láng bÞ Ðp s¸t vµo çnh qu¹t ( Qu¸ tr×nh ¸p lùc t¨ng ). NÕu m¸y bÞ rung ®éng liªn
tôc vµ cã chu k×, ¸p lùc chÊt láng còng sÏ biÕn thiªn liªn tôc theo d¹ng sãng cã chu k×.
Do ®ã ¸p lùc trªn bÒ mÆt cña bé phËn rung ®éng còng t¨ng gi¶m cã chu k×. NÕu tÇn sè
rung ®éng cµng lín, khÝ thùc sinh ra sÏ cµng ¸c liÖt h¬n.
29
- Ngoµi ra, khÝ thùc cßn cã thÓ sinh ra khi ta cho m¸y b¬m ch¹y hoÆc h·m ®ét
ngét, hoÆc khi dßng n-íc b¬m lªn bÞ chuyÓn h-íng ®ét ngét ( Tr-êng hîp n-íc va).
Lo¹i khÝ thùc nµy cã tÝnh ngÉu nhiªn vµ kh«ng quan träng l¾m víi m¸y b¬m.
2.4.2 T¸c h¹i vµ mét sè biÖn ph¸p ®Ò phßng hiÖn t-îng khÝ thùc.
*) Çc dÊu hiÖu vµ t¸c h¹i.
- M¸y b¬m bÞ rung ®éng vµ cã tiÕng ®éng ®Æc biÖt.
Khi m¸y b¬m lµm viÖc trong tr¹ng th¸i cã khÝ thùc, çc bät h¬i n-íc (bät khÝ)
nhá ng-ng tô l¹i. Lóc ®ã cã tiÕng ®éng ®Æc biÖt, tiÕng næ rßn, liªn tôc trong m¸y b¬m.
NÕu çc h¹t h¬i n-íc hoÆc bät khÝ nhá kÕt hîp thµnh çc bät khÝ hoÆc h¬i n-íc lín sÏ
nghe thÊy tiÕng ®éng xuÊt hiÖn cã chu k×. Çc bé phËn m¸y b¬m, ®«i khi c¶ nhµ m¸y
sÏ rung chuyÓn lµm cho ®é bÒn v÷ng cña çc bé phËn m¸y hoÆc nhµ m¸y gi¶m.
TiÕng ®éng vµ sù rung ®éng ®ã kh¸c nhau ®èi víi lo¹i m¸y b¬m vµ ®èi víi mçi
lo¹i ®iÒu kiÖn lµm viÖc kh¸c nhau. M¸y b¬m cµng lín tiÕng ®éng nghe thÊy cµng to,
sù rung ®éng sÏ cµng lín.
V× vËy, trong khi ®ang lµm viÖc, nhÊt lµ lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn kh¸c víi ®iÒu
kiÖn thiÕt kÕ mµ nghe thÊy tiÕng gÇm ró, næ rßn vµ cã hiÖn t-îng rung ®éng th× cã thÓ
kÕt luËn cã hiÖn t-îng khÝ thùc.
- Kim lo¹i ë mét sè bé phËn m¸y bÞ ph¸ ho¹i d-íi d¹ng rç tæ ong.
Khi cã hiÖn t-îng khÝ thùc, kim lo¹i bÞ ph¸ ho¹i do qu¸ tr×nh b¾n ph¸ bät khÝ bÞ
ph¸ vì. Sù b¾n ph¸ nµy sÏ lµm cho mÆt çnh qu¹t, vá b¬m, çnh h-íng n-íc...bÞ rç tæ
ong. Çc h¹t kim lo¹i yÕu bÞ ph¸ vì nhanh, cßn çc h¹t cøng sÏ ë l¹i. Qu¸ tr×nh ph¸
ho¹i cã thÓ diÔn biÕn trong suèt n¨m, cã khi chØ mét vµi ngµy, thËm chÝ mét vµi giê.
- §-êng ®Æc tÝnh cña m¸y b¬m gi¶m thÊp.
Khi m¸y b¬m lµm viÖc trong t×nh tr¹ng cã khÝ thùc, do trong chÊt láng cã bät
h¬i n-íc, nªn cét n-íc sÏ bÞ gi¶m nhá ®i. Tuy nhiªn, khi khÝ thùc míi b¾t ®Çu ph¸t
sinh, trªn bÒ mÆt çnh qu¹t b¸nh xe sÏ ®-îc phñ mét líp bät h¬i n-íc ( hoÆc bät khÝ )
lµm cho mÆt çnh qu¹t hÇu nh- tr¬n h¬n, hiÖu suÊt cña m¸y b¬m do ®ã ®-îc n©ng cao
h¬n mét Ýt. NÕu hiÖn t-îng khÝ thùc tiÕp tôc ph¸t triÓn, bät h¬i n-íc ( hoÆc bät khÝ )
sinh ra nhiÒu sÏ t¹o nªn hiÖn t-îng t¸ch dßng, lóc ®ã cét n-íc, c«ng suÊt vµ hiÖu suÊt
m¸y b¬m sÏ gi¶m ®i nhanh chãng.
Tuú theo trÞ sè tû tèc cña m¸y b¬m mµ çc ®-êng ®Æc tÝnh Q- H, Q – N, Q- 
sÏ gi¶m thÊp víi møc ®é kh¸c nhau.
§èi víi m¸y b¬m li t©m cã tû tèc nhá, sù gi¶m cét n-íc, c«ng suÊt vµ hiÖu suÊt
th-êng x¶y ra ®ét ngét khi l-u l-îng t¨ng ®Õn mét gi¸ trÞ nµo ®ã.
§èi víi m¸y b¬m h-íng trôc cã tû tèc cao, sù gi¶m thÊp cña hiÖu suÊt sÏ lµ mét
dÊu hiÖu râ nhÊt chøng tá hiÖn t-îng khÝ thùc ®· xuÊt hiÖn.
*) Çc biÖn ph¸p ®Ò phßng.
30
Tõ nh÷ng ®iÓm ®· tr×nh bµy ë trªn cho ta thÊy t¸c h¹i do khÝ thùc g©y ra ®èi víi
m¸y mãc thuû lùc rÊt nghiªm träng. Cho nªn tõ viÖc chÕ t¹o m¸y mãc, thiÕt kÕ c«ng
tr×nh ®Õn viÖc sö dông m¸y mãc, nh÷ng ng-êi lµm c«ng t¸c kÜ thuËt ph¶i h¹n chÕ ®Õn
møc cao nhÊt kh¶ n¨ng sinh ra hiÖn t-îng khÝ thùc.
VÒ mÆt chÕ t¹o:
- Bäc ngoµi çc bé phËn hay bÞ khÝ thùc mét líp kim lo¹i máng, r¾n cã sè hiÖu
cao nh- thÐp kh«ng gØ, hoÆc còng cã thÓ phñ ngoµi b»ng mét líp chÊt dÎo cã t¸c dông
nh- trªn song líp phñ nµy kh«ng liªn kÕt bÒn v÷ng ®-îc víi kim lo¹i.
- D¹ng çnh qu¹t ®-îc thiÕt kÕ sao cho sù gi¶m ¸p lùc ë mÆt sau çnh qu¹t ®ång
®Òu kh«ng cã chç gi¶m qu¸ ®ét ngét, dßng ch¶y vµo b¸nh xe çnh qu¹t kh«ng bÞ
ngoÆt qu¸ ®ét ngét...
VÒ mÆt thiÕt kÕ c«ng tr×nh:
- Ph¶i ®¶m b¶o cho ®é cao hót cña m¸y b¬m võa ph¶i, kh«ng qu¸ thÊp lµm t¨ng
gi¸ thµnh c«ng tr×nh, nh-ng kh«ng ®-îc qu¸ cao v-ît ph¹m vi h¹n chÕ do hiÖn t-îng
khÝ thùc.
- ë çc m¸y b¬m nhá cã thÓ t¨ng ®-êng kÝnh èng hót cña m¸y b¬m, rót ng¾n
chiÒu dµi èng hót, gi¶m çc chç ngoÆt, nhÊt lµ chç ngoÆt ®ét ngét cña èng hót, bá bít
çc van trªn ®-êng èng hót b¶o ®¶m chÊt láng tr-íc khi vµo b¸nh xe çnh qu¹t ®-îc
ph©n bè ®Òu ®Æn, cã nghÜa gi¶m bít ma s¸t trªn ®-êng èng hót.
- Còng nh- çc m¸y b¬m nhá, viÖc thiÕt kÕ èng hót vµ buång hót cña m¸y b¬m
h-íng trôc lín còng sÏ cã mét t¸c dông quan träng ®Ó tr¸nh ph¸t sinh hiÖn t-îng khÝ
thùc.
- Trong thiÕt kÕ, ph¶i ®¶m b¶o sao cho tèc ®é ph©n bè theo ®-êng kÝnh cña èng
hót cµng nhá cµng tèt, tèc ®é ë cöa vµo loa m¸y b¬m ph¶i ®-îc ph©n bè mét çch ®Òu
®Æn. Tèt nhÊt nªn dïng çc lo¹i èng hót cong.
VÒ sö dông trong toµn bé qu¸ tr×nh ch¹y m¸y ph¶i ®¶m b¶o ®é cao hót trong
ph¹m vi cho phÐp.
- NÕu møc n-íc xuèng thÊp h¬n møc n-íc cho phÐp ph¶i lËp tøc ngõng m¸y.
T×m biÖn ph¸p h¹n chÕ tæn thÊt thuû lùc sinh ra trong èng hót vµ c«ng tr×nh hót n-íc...
Tãm l¹i, nh÷ng ng-êi lµm c«ng t¸c thiÕt kÕ còng nh- qu¶n lÝ cÇn n¾m v÷ng
nh÷ng ®Æc tÝnh cña mçi lo¹i m¸y b¬m mµ m×nh ®ang sö dông. §¶m b¶o vËn hµnh
®óng quy tr×nh, quy ph¹m, tèt nhÊt ph¶i khãng chÕ lµm sao cho m¸y ch¹y phï hîp víi
®iÒu kiÖn thiÕt kÕ. §ã lµ biÖn ph¸p cã hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó ®¶m b¶o kh«ng ph¸t sinh hiÖn
t-îng khÝ thùc trong m¸y b¬m.
2.4. Các thông số kỹ thuật cơ bản của máy bơm ly tâm trục ngang công suất
nhỏ:
- Công suất bơm (HP/KW): đƣợc ghi bằng Watt hoặc bằng H.P.
31
- Điện áp (V): có loại 2 dòng điện 110V/ 220V hoặc máy bơm 3 pha.
- Đƣờng kính ống hút (mm): đƣờng kính trong của ống hút
- Đƣờng kính ống xả (mm): đƣờng kính trong của ống xả
- Lƣu lƣợng Q (m3/h): trong máy thƣờng ghi là Qmax, đó là lƣu lƣợng tối đa,
vì lƣu lƣợng nƣớc còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố khác nhƣ độ cao, tốc độ, công suất
máy v.v...
-Cột áp H (m): Độ cao của mực nƣớc thƣờng ghi là H, có máy ghi là Hmax,
Total H, tức là độ cao mà máy có thể hút từ mặt nƣớc, giếng, hồ, bể chứa... Đây là độ
cao tối đa nào đó mà máy vận chuyển nƣớc lên bể chứa phía trên cao, tính theo chiều
thẳng đứng. Thông thƣờng, máy bơm không đƣa nƣớc đạt đƣợc đến độ cao nhƣ ghi ở
máy mà chỉ đạt đƣợc khoảng 70%.
- Độ cao hút nƣớc: là độ cao mà máy bơm hút đƣợc, tính từ mặt nƣớc hồ, ao,
giếng... đến tâm cánh quạt của bơm. Thông thƣờng thì độ cao sử dụng thực tế nhỏ hơn
ghi trong máy, vì vậy khi lắp đặt máy càng gần mặt nƣớc càng tốt.
- Độ cao xả nƣớc: là độ cao mà máy bơm có thể đƣa nƣớc lên tới đƣợc.
- Tốc độ quay của bơm: là số vòng quay trên phút, đƣợc ghi là r.m.p .
- Trọng lƣợng máy bơm (kg): là tổng khối lƣợng của máy bơm.
- Kích thƣớc máy bơm (mm): là chiều dài, chiều rộng, chiều cao của máy bơm.
Hình 1.15: Máy bơm trục ngang công suất nhỏ

32
B.Trình tự thao thực hiện
- Đọc và ghi chép chủng loại, các thông số kỹ thuật cơ bản của máy bơm.
- So sánh với yêu cầu sử dụng xem có phù hợp với thực tế hay không.
- Đọc và hiểu rõ các yêu cầu cụ thể về lắp đặt máy bơm theo thiết kế và theo
hƣớng dẫn kỹ thuật nhƣ cốt cao độ, vị trí bơm.
- Đọc và vận dụng các quy phạm về an toàn lao động: an toàn về sử dụng điện;
an toàn về sử dụng thiết bị cầm tay nhƣ: máy hàn, máy khoan; cách cấp cứu khi ngƣời
bị tai nạn điện giật; cách xử lý sự cố khi chập điện, hỏa hoạn.
* Những sai phạm thƣờng gặp
- Xác định không đầy đủ, chính xác các thông số của máy bơm.
- Không xem xét máy bơm có phù hợp với thực tế hay không.
- Không nghiên cứu các yêu cầu cụ thể về lắp đặt theo thiết kế.
3. Chuẩn bị dụng cụ, thiết bị, vật tƣ
- Căn cứ vào bảng kê vật tƣ, thiết bị, hồ sơ kỹ thuật của máy bơm để chuẩn bị.
- Chuẩn bị đầy đủ dụng cụ, vật tƣ, thiết bị để lắp đặt máy bơm.
B. Trình tự thực hiện
+ Các dụng cụ chủ yếu là: cờ lê từ 6 đến 16, mỏ lết, kìm, tuốc nơ vít, máy hàn
nhiệt, dụng cụ cắt ống, ni vô, dây, quả dọi, thƣớc thẳng, ê ke, vạch dấu, máy khoan
cầm tay, đồng hồ vạn năng, bơm thử áp lực, …
+ Vật tƣ chủ yếu là: ống nối với ống hút, ống nối với ống đẩy, băng keo cao su
non, bu lông, đai ốc, …
+ Thiết bị chủ yếu là: Van một chiều, ống hút, ống xả, crephin, chân không kế,
áp kế, đồng hồ lƣu lƣợng …
- Chuẩn bị tốt mặt bằng để lắp đặt máy bơm.
- Chuẩn bị tốt điều kiện về điện, nƣớc để phục vụ công tác lắp đặt máy bơm.
* Những sai phạm thƣờng gặp
- Chuẩn bị thiếu vật tƣ, nguyên nhân là do không tính toán hao hụt, dôi dƣ.
- Chuẩn bị thiếu dụng cụ, nguyên nhân là do không nghiên cứu kỹ hồ sơ kỹ
thuật của máy bơm để chuẩn bị thêm các dụng cụ khi lắp đặt.
4. Công tác kiểm tra
33
Kiểm tra toàn bộ thành phần của máy bơm trƣớc khi lắp đặt
- Các thành phần của máy bơm:
+ Dây điện
+ Vỏ bọc tụ điện
+ Động cơ máy bơm
+ Nắp mồi nƣớc
+ Cửa hút
+ Thân bơm
- Những việc cần kiểm tra trƣớc khi đặt máy:
Đặt máy bơm càng gần miệng giếng càng tốt. Trƣờng hợp phải đặt máy bơm xa
giếng, khoảng cách tối đa của ống hút từ giếng đến máy bơm đƣợc tính theo chiều cao
hút. Quyết định chiều cao hút tuỳ điều kiện mùa khô (bảng 1.2).
B.Trình tự thực hiện:
-Kiểm tra các thành phần máy bơm: Quan sát đánh giá bên ngoài các thành
phần của máy bơm, so sánh với tiêu chuẩn, nếu đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật mới
tiến hành lắp đặt.
-Kiểm tra chiều cao hút của máy bơm (nếu hút nƣớc từ giếng): đo chiều cao
thực tế từ giếng đến máy bơm để đánh giá khẳ năng làm việc của máy bơm.
* Các sai phạm thƣờng gặp
- Không kiểm tra chiều cao hút của máy bơm nên khi lắp đặt máy bơm không
làm việc.
5. Lắp đặt máy bơm
5.1. Trang bị một tổ máy bơm
Tổ máy bơm ly tâm gồm những trang thiết bị chủ yếu nhƣ đã mô tả trên hình
1.16.
- Lƣới chắn rác:
34
Hình 1.16
1-Lƣới chắn rác; 2-Ống hút; 3-Chân không kế; 4-Côn; 5-Áp kế;
6-Van một chiều; 7-Van hai chiều; 8-Ống đẩy; 9-Đồng hồ lƣu lƣợng;
10-Máy bơm; 11-Khớp nối trục; 12-Động cơ điện
- Ông hút
- Van một chiều
- Khớp nối trục
5.2. Một số lƣu ý khi lắp đặt máy bơm
- Chọn vị trí đặt máy thế nào để sau đó có thể thuận tiện kiểm tra hoặc sửa
chữa.
- Trƣờng hợp phải đặt máy bơm trong một chỗ hẹp, khoảng cách tối thiểu giữa
máy bơm và tƣờng bao là 30cm.
- Đắp nền bằng xi măng để máy khỏi bị nghiêng lệch sau vài năm sử dụng.
- Đo chiều sâu từ mặt đất đến đáy giếng. Vòi hút có chiều dài tiêu chuẩn là 8m.
35
- Chỉ nên dùng ống bình thƣờng với đƣờng kính tiêu chuẩn.
- Khi đặt ống dẫn nƣớc vào máy, phải lƣu ý gắn lƣới chắn rác (rúp-pê) ở đầu
vào trƣớc ống. Ống vào thì đƣờng kính phải đúng đƣờng kính của lỗ gắn nƣớc vào và
cũng không đƣợc đặt sát ngang lỗ vào.
- Phải gắn hệ thống nƣớc mồi đúng theo sự chỉ dẫn của máy. Máy bơm này
khộng thuộc loại tự mồi nƣớc, nên van một chiều đƣợc cài đặt ở đáy ống hút.
- Lƣới chắn rác (rúp pê) của bơm phải đặt cách đáy và thành giếng, nên có lƣới
để tránh rác rƣởi làm nghẹt - hƣ máy.
- Lắp đƣờng ống ra phải đúng đƣờng kính của máy bơm, tránh làm gấp khúc,
không dẫn đƣờng ống ra lòng vòng làm mất hiệu suất của bơm. Ở đầu ra của bơm
thƣờng gắn thêm một khóa để tiện việc điều chỉnh hoặc sửa chữa máy.
- Các đƣờng ống dẫn vào và ra phải thật kín, mọi sự rò rỉ đều có thể làm hại cho
máy khi vận hành. Khi nối ống chú ý đợi cho đến khi keo dán khô để tránh rò rỉ nƣớc,
nên dùng một đầu lọc đặt ở cuối ống hút,đầu lọc cách đáy nguồn nƣớc khoảng 30cm.
- Điện thế nối vào máy phải đúng, nên lắp một cầu dao tự động, công suất dây
điện phải đúng với công suất tải của máy và máy nối đất tốt.
- Trƣờng hợp đặt máy bơm ngoài trời nên có mái che mƣa, nắng.
- Không để bơm hoạt động không có nƣớc vì sẽ gây ra tiếng ồn.
- Trƣớc khi chạy máy phải mồi đầy nƣớc vào buồng bơm.
Bƣớc 1: Lăp đặt bơm
Bƣớc 2: Lắp ống hút
Bƣớc 3: Đấu nối ống xả với đƣờng ống xả
Bƣớc 4 Vận hành thử, hiệu chỉnh máy bơm
- Vận hành thử
- Hiệu chỉnh máy bơm
* Hiện tƣợng hƣ hỏng thƣờng gặp khi vận hành và biện pháp khắc phục
Hiện tượng Nguyên nhân Biện pháp giải quyết
Sau khi khởi - Không mồi triệt để -Mồi lại bơm

động bơm
không cấp - Hút lẫn không khí -Dừng bơm, xả e hết không khí
đƣợc nƣớc
- Van đẩy vẫn còn đóng -Mở từ từ van đẩy
36
- Bơm quay không đúng chiều -Ngắt điện, đấu lại mạch điện
- Vận tốc quá nhỏ - Kiểm tra điệp áp máy bơm
- Cánh quạt bị tắc hoặc phin lọc quá - Tháo bơm và làm sạch cánh
bẩn quạt hoặc phin lọc
- Độ cao đặt bơm quá lớn -Tính toán lại và điều chỉnh cho
phù hợp
Bơm hoạt - Do hậu quả lẫn không khí vào -Nâng cao mực nƣớc hoặc hạ
động với lƣu bơm cốt máy bơm
lƣợng không
đủ - Ống hút bị bẩn nhiều -Tháo và vệ sinh ống hút
- Phin lọc bị bẩn hoặc bánh cánh -Tháo máy bơm và vệ sinh bánh
công tác bị tắc cánh công tác, phin lọc
Bơm sử - Làm việc với quá mức về sản - Thay bơm khác phù hợp
dụng công lƣợng
suất lớn hơn
bình thƣờng - Tốc độ bơm quá lớn -Kiểm tra lại dòng điện và tần số
của bơm
- Do ma sát giữa các chi tiết trong -Kiểm tra và điều chỉnh ổ trục
bơm
-Lắp đặt bơm không chính xác -Kiểm tra, điều chỉnh lại
Ổ đỡ, vòng - Bôi trơn kém, làm mát ổ đỡ không -Kiểm tra, bôi trơn, làm mát ổ
bi của bơm tốt trục
quá nóng
- Bạc hoặc ổ bi quá chặt -Kiểm tra, điều chỉnh lại
Bơm làm - Bơm lắp đặt sai quy cách -Lắp đặt lại
việc rung
- Mất cân bằng động của bánh cánh -Kiểm tra, điều chỉnh lại
- Bị tắc bánh cánh -Tháo bơm và vệ sinh bánh cánh
- Bánh cánh bị mòn -Tháo bơm và thay bánh cánh
- Trục bơm bị cong vênh -Kiểm tra, điều chỉnh lại trục
bơm
37
9. Bảo dƣỡng, bảo trì máy bơm
9.1. Quy trình bảo dƣỡng
Quy trình bảo dƣỡng phải tuân thủ kỹ lƣỡng sách hƣớng dẫn của Nhà sản xuất
thiết bị để không gây ra các hỏng hóc không mong muốn và tiến hành bảo dƣỡng định
ký ngay cả khi chƣa xuất hiện các vấn đề trục trặc. Quy trình bảo dƣỡng từng thiết bị
phải bao gồm cách thức tháo dỡ, bảo dƣỡng, dụng cụ và dầu mỡ bôi trơn thích hợp.
9.2. Lịch bảo dƣỡng
Bảo dƣỡng là công việc thƣờng xuyên theo một kế hoạch đã định trƣớc. Vì vậy
, lịch bảo dƣỡng phải đƣợc thiết lập cho chu kỳ năm, chu kỳ quý hoặc từng tháng tùy
theo đặc trƣng kỹ thuật của công trình thiết bị. Các công trình thiết bị trong hệ thống
đƣợc sắp xếp sao cho đƣợc bảo dƣỡng đúng lịch, không chồng chéo với nhau, không
làm ảnh hƣởng gián đoạn công việc sản xuất khai thác và cung cấp dịch vụ cấp nƣớc.
9.3. Các thông báo và thủ tục cần thiết trƣớc và sau bảo dƣỡng
- Trƣớc và sau khi tiến hành bảo dƣỡng một công trình hoặc thiết bị nào đó, cần
chuẩn bị và thực hiện các công việc sau:
+ Chuẩn bị nhân lực, máy móc thiết bị và lên kế hoạch hỗ trợ cần thiết của các
đơn vị có liên quan.
+ Xin phép cơ quan quản lý công trình đô thị hoặc các nhà quản lý địa phƣơng,
nơi có công trình hoặc thiết bị cần bảo dƣỡng.
+ Liên hệ với các Nhà cung cấp dịch vụ khác có liên quan nhƣ điện, thoát nƣớc,
điện thoại,… để phối hợp, tránh các sự cố có thể xảy ra.
+ Thông báo đến các khu vực dân cƣ hoặc các khách hàng tiêu thụ về mục đích,
nội dung công việc, thời gian sửa chữa bảo dƣỡng và các chuẩn bị cần thiết khác cho
ngƣời tiêu thụ trong trƣờng hợp dịch vụ cấp nƣớc bị gián đoạn ( ví dụ thông báo dự
trữ nƣớc hoặc bố trí xe téc lƣu động trong thời gian nƣớc máy bị gián đoạn ).
+ Chuẩn bị các biển báo tạm thời để bảo đảm an toàn cho ngƣời và phƣơng tiện
giao thông qua lại tại khu vực tiến hành bảo dƣỡng.
+ Dọn dẹp , hoàn trả mặt bằng, mặt phủ và làm công việc hoàn thiện khác sau
khi hoàn tất các công việc chính.
9.4. Chế độ bảo dƣỡng
- Bảo dƣỡng thƣờng xuyên. Trong khi vËn hµnh th× chØ ®-îc quan s¸t, kiÓm tra
trªn çc m¸y ®o vµ chó ý mäi hiÖn t-îng bÊt th-êng. Sau mçi ca vËn hµnh lµm çc
viÖc sau:
+ Lµm vÖ sinh m¸y mãc, thu dän ®å nghÒ;
38
+ KiÓm tra vµ siÕt chÆt çc bu l«ng bÖ, bé phËn truyÒn ®éng vµ bÒ ngoµi cña
®éng c¬;
+ KiÓm tra vµ cho thªm dÇu, mì b«i tr¬n vµo çc æ trôc, khíp;
+ Söa ch÷a nhá çc h- háng nÕu cã.
- Bảo dƣỡng định kỳ. ĐÓ ®¶m b¶o vµ n©ng cao tuæi thä cña m¸y mo¸c thiÕt bÞ
trong tr¹m b¬m th× cø sau mét thêi gian ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh, chóng ®-îc ngõng l¹i ®Ó
kiÓm tra, tu chØnh vµ thay dÇu mì. §Þnh k× b¶o d-ìng quy ®Þnh theo sè giê c«ng t¸c
cña m¸y. §Þnh k× b¶o d-ìng cña ®éng c¬ ng¾n h¬n cña m¸y b¬m vµ çc thiÕt bÞ kh¸c.
B.Trình tự thực hiện
- Tháo nắp sau của phần đầu bơm
- Kiểm tra phần cánh quạt nƣớc và đai ốc định vị cánh quạt nƣớc
- Kiểm tra, làm vệ sinh phần ống hút , ống xả, clắp-pê
10. Nghiệm thu kết thúc công việc
Biên bản nghiệm thu công việc
Thực hiện theo mẫu sau:
CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
-----------------
Địa điểm, ngày.......... tháng......... năm..........
BIÊN BẢN SỐ ...........................
NGHIỆM THU CÔNG VIỆC XÂY DỰNG
CÔNG TRÌNH .........(ghi tên công trình xây dựng)............
1. Đối tƣợng nghiệm thu: Lắp đặt máy bơm trục đứng
2. Thành phần trực tiếp nghiệm thu:
a) Ngƣời giám sát thi công xây dựng công trình của Chủ đầu tƣ hoặc ngƣời
giám sát thi công xây dựng công trình của Tổng thầu đối với hình thức hợp đồng tổng
thầu;
b) Ngƣời phụ trách kỹ thuật thi công trực tiếp của Nhà thầu thi công xây dựng
công trình.
39
Trong trƣờng hợp hợp đồng tổng thầu, ngƣời giám sát thi công xây dựng công
trình của chủ đầu tƣ tham dự để kiểm tra công tác nghiệm thu công việc của tổng thầu
với nhà thầu phụ.
3. Thời gian nghiệm thu :
Bắt đầu : .......... ngày.......... tháng......... năm..........
Kết thúc : ........... ngày.......... tháng......... năm..........
Tại: …………………
4. Đánh giá công việc xây dựng đã thực hiện:
a) Về tài liệu làm căn cứ nghiệm thu : Hồ sơ thiết kế, hồ sơ thi công
b) Về chất lƣợng công việc: cần thể hiện rõ
-Máy bơm trục đứng:
+Mã hiệu
+Công suất
+ Áp lực
+Điện năng
+Sức đẩy
- Vị trí đƣờng ống công nghệ
-Cao trình đặt máy bơm
-Thời gian chạy thử, các thông số vận hành
c) Các ý kiến khác nếu có.
d) Ý kiến của ngƣời giám sát thi công xây dựng công trình của chủ đầu tƣ về
công tác nghiệm thu công việc xây dựng của tổng thầu đối với nhà thầu phụ.
5. Kết luận :
- Chấp nhận hay không chấp nhận nghiệm thu, đồng ý cho triển khai các
công việc xây dựng tiếp theo.
- Yêu cầu sửa chữa, hoàn thiện công việc xây dựng đã thực hiện và các yêu
cầu khác nếu có.
GIÁM SÁT THI CÔNG XÂY DỰNG KỸ THUẬT THI CÔNG TRỰC TIẾP
(của chủ đầu tƣ hoặc ngƣời giám sát (của Nhà thầu thi công xây dựng công trình)
thi công xây dựng công trình của tổng (Ghi rõ họ tên, chức vụ)
thầu đối với hình thức hợp đồng tổng
40
thầu).
(Ghi rõ họ tên, chức vụ)
GIÁM SÁT THI CÔNG XÂY DỰNG CỦA CHỦ ĐẦU TƢ (trong trƣờng hợp
hợp đồng tổng thầu)
(Ghi rõ họ tên, chức vụ)
Hồ sơ nghiệm thu bao gồm:
- Biên bản nghiệm thu công việc xây dựng và các phụ lục kèm theo nếu có;
- Các tài liệu làm căn cứ để nghiệm thu.

- Bƣớc1:Kiểm tra hiện trƣờng
- Bƣớc2: Kiểm tra toàn bộ khối lƣợng và chất lƣợng lắp đặt (kỹ, mỹ thuật) máy
bơm so với thiết kế đƣợc duyệt.
- Bƣớc 3: Kiểm tra kết quả thử nghiệm, vận hành thử đồng bộ máy bơm.
- Bƣớc 4: Kiểm tra các điều kiện đảm bảo an toàn về vệ sinh môi trƣờng, phòng
chống cháy nổ.
- Bƣớc 5: Lập biên bản nghiệm thu công việc (Những ngƣời ký biên bản
nghiệm thu phải là những ngƣời đại diện hợp pháp của cấp có thẩm quyền của các
bên tham gia nghiệm thu). Trong trƣờng hợp có những thay đổi so với thiết kế đƣợc
duyệt, có các công việc chƣa hoàn thành, hoặc những hƣ hỏng sai sót (kể cả những hƣ
hỏng, sai xót đã đƣợc sửa chữa), các bên có liên quan phải lập, ký, đóng dấu các bảng
kê theo mẫu quy định .
41
Bài 2: Lắp đặt máy bơm ly tâm trục ngang công suất lớn
I. Mục tiêu
Trình bày đƣợc cấu tạo và nguyên làm việc của máy bơm trục ngang công suất
lớn
Lắp đặt máy bơm ly tâm trục ngang công suất lớn trong hệ thống cấp thoát
nƣớc theo bản vẽ thiết kế, đạt yêu cầu kỹ thuật, đảm bảo an toàn cho ngƣời và thiết bị.
II. Nội dung
Một số ký hiệu về mạng lƣới cấp nƣớc
Hình 2.1: Chi tiết mạng lƣới cấp nƣớc

- Nghiên cứu bản vẽ mặt bằng để xác định vị trí đặt máy bơm.
42
- Nghiên cứu bản vẽ chi tiết để xác định vị trí nối với ống hút, ống đẩy máy
bơm với hệ thống cấp nƣớc. Ngoài ra trên bản vẽ còn thể hiện: loại máy bơm, vật liệu
ống, đƣờng kính ống, cốt đặt máy bơm, cốt mặt đất hiện trạng.
- Nghiên cứu bản vẽ thiết kế thi công để nắm vững các biện pháp kỹ thuật lắp
đặt cho các chi tiết cụ thể, yêu cầu độ chính xác cao.
- Nghiên cứu không đầy đủ bản vẽ lắp đặt máy bơm.
- Lập bảng kê vật tƣ, thiết bị thiếu so với yêu cầu.
2.1. §Æc ®iÓm, ph©n lo¹i vµ nguyªn lÝ lµm viÖc cña m¸y b¬m li t©m
2.1.1. §Æc ®iÓm cña m¸y b¬m li t©m
§Æc ®iÓm næi bËt vµ bao trïm cña m¸y b¬m li t©m lµ ph¹m vi sö dông réng r·i
trong tÊt c¶ çc ngµnh s¶n xuÊt, kinh tÕ. V× ng-êi ta ®· chÕ t¹o ra rÊt nhiÒu lo¹i m¸y
b¬m li t©m øng víi nhiÒu cét n-íc tõ 10 – 1000 m, øng víi rÊt nhiÒu l-u l-îng tõ 1.5
– 2000 l/s, thÝch øng víi nhiÒu yªu cÇu sö dông kh¸c nhau... Nh-ng nÕu do çch ®Æt
m¸y ph¶i måi ( hh > 0 ), th× tr-íc khi m¸y lµm viÖc ph¶i cã thªm mét sè phô tïng
kh¸c nh- van ®¸y hoÆc m¸y b¬m måi... do ®ã viÖc vËn hµnh phøc t¹p h¬n so víi lo¹i
m¸y b¬m kh¸c. Nhµ m¸y b¬m li t©m th-êng cã kÕt cÊu ®¬n gi¶n.
2.1.2. Ph©n lo¹i m¸y b¬m
Cã rÊt nhiÒu çch ph©n lo¹i m¸y b¬m li t©m, sau ®©y giíi thiÖu mét sè çch.
*) Theo cÊu t¹o. M¸y b¬m li t©m chia thµnh hai lo¹i nh- sau:
- M¸y b¬m kiÓu c«ng son: lo¹i nµy m¸y kh«ng cã vá ®ì trùc tiÕp.
- M¸y b¬m li t©m kiÓu bÖ ®ì: lo¹i nµy cã vá g¾n liÒn víi bÖ ®ì
*) Theo sè l-îng b¸nh xe c«ng t¸c.
- M¸y b¬m mét cÊp
- M¸y b¬m nhiÒu cÊp Theo cöa n-íc vµ.
- M¸y b¬m li t©m mét cöa n-íc vµo
- M¸y b¬m li t©m hai cöa n-íc vµo
*) Theo quy -íc më vá m¸y.
- M¸y b¬m vá më ®øng
- M¸y b¬m vá më ngang:
43
*) Theo h×nh thøc l¾p ®Æt.
- M¸y b¬m trôc ngang
- M¸y b¬m trôc ®øng
*) Theo c«ng dông.
Loại máy Công dụng
Bơm ly tâm trục ngang Bơm nƣớc thô, nƣớc sạch
Bơm ly tâm đơn tầng trục đứng Bơm nƣớc thô, nƣớc sạch
Bơm tuốc bin đa tầng trục đứng Bơm nƣớc thô trong công trình thu
Bơm chìm đa tầng trục đứng Bơm nƣớc thô trong giếng khoan
Bơm chìm đơn tầng trục đứng Bơm nƣớc thô trong công trình thu nƣớc
sông hồ, bơm nƣớc rò rỉ từ hố thu.
Ejecto ( Bơm phun tia ) Bơm nƣớc thô từ giếng khoan công suất
nhỏ
Bơm màng Bơm dung dịch hóa chất
Bơm chân không Mồi nƣớc cho bơm ly tâm
Máy nén khí Bơm nƣớc từ giếng khoan, sục khí trong
dây chuyền xử lý nƣớc trộn hóa chất.
Máy gió Sục khí bể lọc, làm giấu ôxy trong dây
chuyền xử lý nƣớc.
2.1.3. Nguyªn lý lµm viÖc cña m¸y b¬m

M¸y b¬m li t©m lµm viÖc ®-îc lµ nhê lùc li t©m. Khi vá b¬m vµ èng hót ®Çy
n-íc, b¸nh xe c«ng t¸c quay sÏ g©y ra lùc li t©m truyÒn cho n-íc trong çc khe çnh
qu¹t mét n¨ng l-îng lµm nã v¨ng ra vá b¬m ( cã cÊu t¹o xo¾n èc ). Lóc nµy nhê cã
s½n n¨ng l-îng n-íc theo vá b¬m h×nh xo¾n èc lªn ®Õn cöa ®Èy. Cïng lóc nµy ë cöa
vµo cña b¸nh xe c«ng t¸c h×nh thµnh vïng cã ¸p suÊt ch©n kh«ng. ¸p suÊt khÝ quyÓn
trªn mÆt n-íc bÓ hót Ðp lµm cho n-íc ®i ng-îc lªn theo èng hót ®Ó vµo lÊp ®Çy vïng
ch©n kh«ng t¹i cöa vµo cña b¸nh xe quay, do cÊu t¹o ®Æc biÖt cña vá mµ ®éng n¨ng
44
chÊt láng gi¶m dÇn vµ ¸p n¨ng t¨ng dÇn, ®iÒu kiÖn ban ®Çu ®-îc lÆp l¹i, hiÖn t-îng
nh- trªn diÔn ra liªn tôc vµ ®ã chÝnh lµ nguyªn lÝ lµm viÖc cña m¸y b¬m li t©m.
Tõ nguyªn lÝ lµm viÖc cña m¸y b¬m li t©m ta cã çc nhËn xÐt sau:
B¸nh xe c«ng t¸c truyÒn n¨ng l-îng cho n-íc b»ng çch g©y ra lùc li t©m, ®ã lµ
nguyªn nh©n c¬ b¶n lµm cho n-íc chuyÓn ®éng trong m¸y b¬m.
XÐt theo thø tù t¸c ®éng th× hiÖn t-îng ®Èy xÈy ra tr-íc, hiÖn t-îng hót xÈy ra
sau. HiÖn t-îng hót lµ kÕt qu¶ cña hiÖn t-îng ®Èy. Dßng n-íc ®i vµo theo h-íng song
song víi trôc vµ ®i ra theo h-íng vu«ng gãc víi trôc.
N-íc tõ bÓ hót lªn th©n b¬m nhê ¸p lùc khÝ quyÓn t¸c dông lªn mÆt tho¸ng bÓ
hót. VËy kho¶ng çch th¼ng ®øng tõ t©m b¸nh xe c«ng t¸c ®Õn mÆt n-íc bÓ hót ph¶i
nhá h¬n chiÒu cao cét n-íc ®o ¸p cña khÝ quyÓn trªn mÆt tho¸ng bÓ hót th× m¸y b¬m
míi hót ®-îc n-íc ( th-êng cét n-íc nµy nhá h¬n 10 m ).
Çc bé phËn chÝnh cña m¸y b¬m li t©m.
Giíi thiÖu çc bé phËn chÝnh cña m¸y b¬m li t©m mét cÊp mét cöa n-íc vµo
(h×nh 2.8).
M¸y b¬m li t©m gåm hai bé phËn chÝnh: bé phËn quay vµ bé phËn tÜnh.
H×nh 2.8
45
1- B¸nh xe c«ng t¸c; 2- Çnh qu¹t; 3- Vá b¬m; 4: Lç måi n-íc. 5-
Kho¸ èng ®Èy; 6-èng ®Èy; 7- §Üa b¸nh xe; 8: èng cöa vµo;
9- èng hót; 10- L-íi ch¾n r¸c
Bé phËn tÜnh gåm vá b¬m h×nh xo¾n èc ®óc liÒn víi bÖ m¸y, ë cöa vµo vµ cöa ra
®-îc nèi víi èng hót vµ èng ®Èy.
Bé phËn quay gåm b¸nh xe çnh qu¹t ®-îc g¾n chÆt víi trôc b¬m.
Ngoµi ra cßn mét sè çc chi tiÕt kh¸c nh-: æ trôc, vµnh mßn, lç måi n-íc, lç
tho¸t n-íc, lç c¾m ch©n kh«ng kÕ vµ ¸p kÕ...
2.2. CÊu t¹o vµ t¸c dông çc bé phËn chÝnh trong m¸y b¬m li t©m
M¸y b¬m li t©m cã nhiÒu lo¹i kh¸c nhau, nh-ng çc bé phËn chÝnh cña tõng
lo¹i m¸y b¬m ®Òu gièng nhau vÒ cÊu t¹o vµ t¸c dông.
2.2.1. Vá m¸y b¬m
*) T¸c dông.
DÉn n-íc tõ èng hót vµo b¸nh xe c«ng t¸c, ®¶m b¶o dßng ch¶y ®èi xøng víi
trôc khi ra khái b¸nh xe c«ng t¸c, do ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho dßng ch¶y t-¬ng ®èi æn
®Þnh ë vïng b¸nh xe c«ng t¸c.
NhËn n-íc tõ b¸nh xe çnh qu¹t vµ biÕn ®éng n¨ng cña dßng ch¶y khi ra khái
b¸nh xe c«ng t¸c thµnh ¸p n¨ng. Së dÜ nh- vËt v× vá b¬m bao quanh b¸nh xe c«ng t¸c
vµ cÊu t¹o vá b¬m cã h×nh d¹ng më réng dÇn vÒ phÝa cöa ®Èy.
Vá m¸y cßn cã t¸c dông g¾n víi çc bé phËn tÜnh thµnh mét khèi cøng chØnh
thÓ.
*) CÊu t¹o.
Vá m¸y gåm hai m¶nh (h×nh 2.2): m¶nh lín vµ m¶nh nhá. M¶nh nhá cßn ®-îc
gäi lµ n¾p vá m¸y.
M¶nh lín chøa b¸nh xe c«ng t¸c vµ buång xo¾n. M¶nh nhá th¸o l¾p ®-îc dïng
®Ó kiÓm tra, b¶o d-ìng vµ söa ch÷a. Hai m¶nh gÐp chÆt víi nhau nhê bu l«ng cÊy ë
m¶nh lín, chç tiÕp xóc gi÷a hai m¶nh cã ®Æt vËt ®Öm ( gio¨ng) ®Ó bÞt kÝn khe hë tiÕp
gi¸p.
Trªn vá cã hai lç lín (h×nh 2.8): lç cöa hót ®Ó b¾t nèi vá víi èng hót, lç cöa ®Èy
®Ó nèi vá víi èng ®Èy. §èi diÖn víi lç cöa hót lµ lç xuyªn trôc ®Ó trôc qua vá m¸y, t¹i
®©y cã æ tr-ît ( b¹c) ®Ó b¶o vÖ trôc vµ vµ vá m¸y. Bé phËn ch¾n n-íc ( Ðp tóp) ®Ó gi÷
cho kh«ng khÝ khái lät vµo th©n b¬m khi m¸y lµm viÖc. Ngoµi ra cßn cã çc lç nhá
®-îc ®ãng më b»ng bu l«ng nh- lç måi n-íc, lç th¸o n-íc s¹ch trong buång xo¾n khi
ngõng m¸y l©u dµi, lç c»m ch©n kh«ng kÕ, ¸p kÕ.
C¨n cø vµo vÞ trÝ t-¬ng ®èi cña mÆt ph¼ng tiÕp xóc gi÷a hai m¶nh vµ trôc m¸y
b¬m, ng-êi ta chia vá m¸y lµm hai lo¹i:
46
Lo¹i vá më ®øng (h×nh 2.2, h×nh 2.3): lo¹i nµy mÆt ph¼ng tiÕp xóc vu«ng gãc
víi trôc.
Lo¹i vá më ngang (h×nh 2.7): Lo¹i nµy mÆt ph¼ng tiÕp xóc song song víi trôc.
M¸y b¬m li t©m mét cÊp mét cöa n-íc vµo vá cã h×nh d¹ng xo¾n èc bao quanh
b¸nh xe çnh qu¹t, dÉn n-íc tõ b¸nh xe c«ng t¸c ra èng ®Èy, khoang cña vá xo¾n èc
më réng dÇn ®Ó chÊt láng ch¶y ra æn ®Þnh, çc tiÕt diÖn -ít cña dßng ch¶y t¨ng dÇn ®Ó
cho vËn tèc gi¶m dÇn dÉn tíi ®éng n¨ng gi¶m dÇn vµ ¸p n¨ng t¨ng dÇn t¹o nªn cét
n-íc ®Èy.
Cöa hót nèi liÒn víi èng hót b»ng mÆt bÝch cã bu l«ng xiÕt chÆt, cöa nèi víi èng
®Èy còng vËy.
§èi víi m¸y b¬m li t©m kiÓu c«ng son, ph-¬ng nèi tiÕp gi÷a vá b¬m vµ èng ®Èy
cã thÓ ®Æt xoay ë çc vÞ trÝ kh¸c nhau tuú theo yªu cÇu cô thÓ cña n¬i ®Æt m¸y do ®ã
rÊt thuËn tiÖn cho viÖc sö dông (h×nh 2.9).
Vá m¸y b¬m li t©m lµm b»ng gang ®óc hoÆc thÐp víi m¸y b¬m li t©m cã ¸p lùc
lín.
Vá m¸y b¬m li t©m mét cÊp hai cöa n-íc vµo, n-íc vµo ë hai bªn b¸nh xe c«ng
t¸c. §Ó nèi víi èng hót, ng-êi ta bè trÝ mét cöa chung vÒ phÝa d-íi vµ cã èng th«ng
víi hai cöa n-íc vµo. Vá lo¹i nµy th-êng th¸o l¾p theo ph-¬ng ngang (h×nh 2.10).
Vá cña m¸y b¬m li t©m nhiÒu cÊp, trong vá gåm nhiÒu buång xo¾n, mçi buång
chøa mét b¸nh xe c«ng t¸c, çc buång th«ng víi nhau, buång ®Çu th«ng víi cöa hót,
buång cuèi cïng th«ng víi cöa ®Èy ( h×nh 2.11).
Gi÷a vá m¸y b¬m vµ b¸nh xe çnh qu¹t ë chç cöa n-íc vµo, tån t¹i mét khe hë
®Ó b¸nh xe çnh qu¹t quay kh«ng bÞ ma s¸t vµo vá. Do cã khe hë nªn khi m¸y b¬m
lµm viÖc, sÏ cã mét dßng n-íc nhá nh-ng vËn tèc lín ch¶y ng-îc tõ èng ®Èy vÒ phÝa
èng hót. V× vËy sau mét thêi gian vËn hµnh, víi t¸c dông cña dßng n-íc ®ã, t¹i khe
hë, vá b¬m vµ çnh qu¹t bÞ mµi mßn. §Ó khái thay thÕ vá b¬m vµ b¸nh xe çnh qu¹t
mµ vÉn ®¶m b¶o khe hë cho phÐp, ng-êi ta l¾p ®Æt mét bé phËn chèng mßn ( vµnh
mßn ) gåm hai nöa vßng trßn l¾p chÆt vµo vá b¬m. Khi vµnh mßn bÞ mßn, khe hë lín,
ng-êi ta chØ tiÕn hµnh thay thÕ vßng mßn ®ã.
47
H×nh 2.9
H×nh 2.10
H×nh 2.11
2.2.2. B¸nh xe c«ng t¸c ( B¸nh xe çnh qu¹t )
*) T¸c dông.
B¸nh xe çnh qu¹t lµ bé phËn quan träng nhÊt trong m¸y b¬m, nã cã t¸c dông
truyÒn n¨ng l-îng cña ®éng c¬ cho chÊt láng.
Ở m¸y b¬m li t©m, b¸nh xe çnh qu¹t gåm hai lo¹i: mét cöa n-íc vµo vµ hai
cöa n-íc vµo.
*) CÊu t¹o:
48
CÊu t¹o cña m¸y b¬m li t©m mét cÊp mét cöa n-íc vµo (h×nh 2.12).
B¸nh xe c«ng t¸c lo¹i nµy ®-îc cÊu t¹o gåm hai ®Üa, mét ®Üa cã lç ®Ó l¾p víi
trôc b¬m b»ng mét chèt däc, ®Üa kia h×nh vµnh kh¨n phÇn gi÷a lµ cöa n-íc vµo. Hai
®Üa g¾n chÆt víi nhau bëi çc çnh qu¹t kÑp ë gi÷a. Çnh qu¹t cã d¹ng l-în cong
ng-îc chiÒu víi chiÒu quay cña b¸nh xe c«ng t¸c, sè l-îng tõ 6 – 12 çnh. B¸nh xe
çnh qu¹t ®-îc ®óc liÒn b»ng kim lo¹i, chiÒu dµy çnh phô thuéc vµo tèc ®é tiÕp tuyÕn
cña dßng ch¶y trong b¸nh xe quay.
H×nh 2.12
2.2.3. Trôc m¸y b¬m
Trôc m¸y b¬m cã t¸c dông nhËn n¨ng l-îng cña ®éng c¬ ®Ó truyÒn tíi b¸nh xe
c«ng t¸c (h×nh 2.13).
49
H×nh 2.13: H×nh c¾t däc m¸y b¬m li t©m (9-Trôc m¸y b¬m)
Trôc m¸y b¬m ®-îc ®óc b»ng thÐp, cã mÆt c¾t ngang h×nh trßn. Trôc m¸y b¬m
chÞu tÊt c¶ çc lùc chÝnh trong m¸y b¬m nh-: träng l-îng cña b¸nh xe c«ng t¸c, lùc
xo¾n khi quay, lùc däc trôc, lùc chÊn ®éng, lùc ma s¸t... §èi víi lo¹i m¸y b¬m cì lín,
trôc ®-îc ®óc b»ng thÐp cã pha thªm kim lo¹i hiÕm, quý nh»m t¨ng kh¶ n¨ng chÞu lùc
cña trôc nh- cr«m, kÒm...
Trôc m¸y b¬m cã thÓ chia thµnh ba phÇn: phÇn l¾p b¸nh xe c«ng t¸c, ë phÇn
nµy trªn trôc cã r·nh chèt, phÇn gi÷a n»m trong çc æ ®ì, æ ch¾n vµ phÇn ®Çu trôc cã
bé phËn nèi trôc víi trôc ®éng c¬.
Trôc b¬m ®-îc nèi víi trôc ®éng c¬ t¹i phÇn ®Çu trôc b»ng khíp nèi cøng hoÆc
khíp nèi mÒm, ®¶m b¶o hai trôc nèi víi nhau ph¶i ®ång t©m.
§Ó ®ì vµ h-íng trôc, trªn trôc ph¶i cã çc æ trôc n»m ë çc gi¸ ®ì trôc, cã hai
lo¹i æ trôc lµ æ tr-ît vµ æ l¨n.
2.2.4. Çc æ trôc
*) æ tr-ît
CÊu t¹o cña æ tr-ît lµ mét vßng kim lo¹i «m lÊy trôc, th-êng gäi lµ vßng bao
trôc hoÆc ®-îc gäi lµ vßng b¹c. Vßng nµy ®-îc lµm b»ng kim lo¹i mÒm, dÎo, Ýt bÞ mµi
mßn nh- ®ång thau, ba bÝt, chÊt dÎo... ®-îc ®óc lµm hai m¶nh ®Ó th¸o l¾p dÔ dµng.
æ tr-ît cã -u ®iÓm chÞu lùc tèt, nhÊt lµ lùc chÊn ®éng, lùc va ®Ëp, l¾p r¸p ®¬n
gi¶n, khi lµm viÖc ªm, Ýt tiÕng ®éng. Nh-ng æ tr-ît cã ma s¸t lín do ®ã hÖ thèng b«i
tr¬n lµm m¸t ph¶i thªm thiÕt bÞ, dÇu mì b«i tr¬n ph¶i chÊt l-îng cao, yªu cÇu vÒ chÕ
®é b«i tr¬n, lµm m¸t ph¶i triÖt ®Ó.
*) æ l¨n: æ l¨n cßn gäi lµ æ bi. Gåm hai vßng, vßng trong «m lÊy trôc, vßng
ngoµi tùa vµo æ ®ì, bi ®-îc kÑp gi÷a hai vßng ®ã. §Ó bi kh«ng bËt ra khi lµm viÖc vµ
50
dÔ th¸o l¾p, ph¶i cã vßng h·m hay cßn gäi lµ ¸o bi. NÕu æ bi cã mét vßng bi gäi lµ bi
®¬n, nÕu cã hai vßng bi gäi lµ bi kÐp.
æ bi cã -u ®iÓm lµ ma s¸t nhá, dÇu mì b«i tr¬n dïng lo¹i kh«ng cÇn chÊt l-îng
cao, chÕ ®é b«i tr¬n, lµm m¸t kh«ng kh¾t khe b»ng æ tr-ît, nh-ng æ bi chÞu lùc kÐm
h¬n æ tr-ît, l¾p r¸p phøc t¹p vµ cã tiÕng ®éng khi lµm viÖc lín h¬n æ tr-ît.
2.2.5. Bé phËn ch¾n n-íc
*) T¸c dông.
Bé phËn ch¾n n-íc cßn gäi lµ vßng ®Öm lãt, Ðp tóp, thiÕt bÞ lµm kÝn theo h-íng
trôc... n»m bao quanh trôc b¬m chç lç xuyªn trôc
NÕu khe hë gi÷a trôc vµ lç xuyªn trôc nhá th× khi trôc quay sÏ bÞ lôt, m¾c,
ng-îc l¹i, khi khe hë nµy réng, n-íc tõ m¸y b¬m ch¶y ra ngoµi theo trôc vµ kh«ng khÝ
tõ bªn ngoµi lät vµo m¸y b¬m lµm cho m¸y kh«ng ho¹t ®éng ®-îc, do ®ã kh«ng t¹o
®îc ¸p suÊt ch©n kh«ng t¹i cöa vµo. V× vËy bé phËn ch¾n n-íc cã t¸c dông kh«ng cho
n-íc trong m¸y b¬m theo trôc ch¶y ra ngoµi vµ kh«ng cho kh«ng khÝ bªn ngoµi lät
vµo m¸y b¬m.
*) CÊu t¹o (h×nh 2.14)
Bé phËn ch¾n n-íc bao gåm:
VËt bÞt kÝn khe hë, lµm b»ng b«ng tÈm mì hoÆc sîi ami¨ng cã t¸c dông bÞt kÝn
khe hë gi÷a trôc b¬m vµ vá b¬m.
Trôc vµ vá m¸y t¹i chç xuyªn trôc.
Vµnh ch÷ I dÉn n-íc ®Ó lµm m¸t cho bé phËn ch¾n n-íc vµ trôc. Vµnh ch÷ I
n»m gi÷a hai líp vËt bÞt kÝn khe hë, vµnh nµy cã mét lç th«ng víi vá m¸y ®Ó trÝch
n-íc cã ¸p tõ th©n b¬m ®Õn èng ®Èy vµo. N-íc lµm m¸t cßn cã t¸c dông mét phÇn b«i
tr¬n sau ®ã thÊm vµo vËt bÞt kÝn vµ nhá tõng giät ra ngoµi.
N¾p Ðp b»ng kim lo¹i n»m ngoµi cã bu l«ng ®ai èc xiÕt chÆt n¾p Ðp víi vá m¸y.
§ai èc cßn cã t¸c dông ®iÒu chØnh møc ®é Ðp chÆt cña n¾p vµo vËt bÞt kÝn.
51
H×nh 2.14: Bé phËn ch¾n n-íc
1- Vßng dÉn n-íc; 2- Vßng ®Öm; 3- N¾p Ðp; 4- Trôc b¬m
5- Bu l«ng; 6- Vßng chÆn Ðp
2.2.6. Vßng mßn
ë phÇn vá m¸y ®É nãi ®Õn t¸c dông cña vßng mßn vµ vÞ trÝ ®Æt nã.
Vßng mßn cã nhiÒu d¹ng kh¸c nhau (h×nh 2.15): d¹ng ph¼ng, d¹ng th-íc thî,
d¹ng gÊp khóc... Môc ®Ých t¹o ra søc kh¸ng côc bé ë khe hë lín ®Ó gi¶m tæn thÊt l-u
l-îng. Vßng mßn ®-îc lµm b»ng thÐp tèt, cã kh¶ n¨ng chèng mµi mßn cao.
H×nh 2.15
2.2.7. Gi¸ ®ì trôc.
Th«ng th-êng, víi m¸y b¬m c«ng son, kh«ng cã bÖ ®ì trùc tiÕp, cßn l¹i bÖ ®ì
®-îc ®óc liÒn víi b¬m.
2.3. Çc trang thiÕt bÞ kÌm theo mét tæ m¸y b¬m
2.3.1. Crªpin ( h×nh 2.16).
52
*) T¸c dông: Crªpin ®-îc ®Æt ë ®Çu èng hót, gåm cã van ®¸y ( cßn gäi lµ van
mét chiÒu) vµ l-íi ch¾n r¸c.
Van ®¸y cã t¸c dông gi÷ n-íc trong èng hót vµ th©n b¬m khi måi n-íc. Van
®¸y chØ më khi dßng n-íc ®i tõ bÓ hót vµo èng hót.
§Æc ®iÓm cña van ®¸y: nÕu van ®¸y kÝn, ®ì tèn c«ng måi n-íc, nh-ng khã kiÓm
tra, b¶o vÖ v× nã ngËp d-íi n-íc s©u vµ tæn thÊt thñy lùc lín.
L-íi ch¾n r¸c bao quanh van mét chiÒu cã t¸c dông gi÷ cho r¸c bÈn... kh«ng
chui vµo èng hót lªn m¸y b¬m.
H×nh 2.16
*) Ph©n lo¹i Crªpin.
Phô thuéc vµo van ®¸y. Th-êng chia thµnh hai lo¹i ®Üa ®Üa ®¬n vµ ®Üa kÐp.
2.3.2. Van kho¸
Kho¸ trªn èng hót: ®-îc bè trÝ khi cã nhiÒu m¸y b¬m cã chung mét èng hót
lín, hoÆc khi khi m¸y b¬m cã hh < 0. Cã t¸c dông ®Ó m¸y b¬m lµm viÖc kh«ng ¶nh
h-ëng lÉn nhau vµ n-íc èng hót kh«ng tù trµn vµo m¸y b¬m.
Kho¸ trªn èng ®Èy: ®-îc ®Æt s¸t cöa ra cña m¸y, kho¸ nµy cã t¸c dông ®iÒu
chØnh l-u l-îng cÇn b¬m.
Van mét chiÒu hay cßn gäi lµ van ng-îc: Van nµy ®-îc ®Æt trªn èng ®Èy cã t¸c
dông kh«ng cho n-íc ch¶y ng-îc l¹i tõ èng ®Èy vÒ èng hót cña m¸y b¬m khi b¬m
dõng ®ét ngét (h×nh 2.17, h×nh 2.18). Trong çc tr¹m b¬m tiªu víi cét n-íc thÊp, èng
x¶ ng¾n cã thÓ dïng van l-ìi gµ thay cho van mét chiÒu ng¨n dßng ch¶y ng-îc (h×nh
2.19).
53
H×nh 2.17: Van mét chiÒu mét ®Üa th«ng th-êng kiÓu treo
H×nh 2.18: Van mét chiÒu hai ®Üa th«ng th-êng kiÓm treo
2.3.3. Çc van chÆn, van ®iÒu chØnh
Gåm van cöa, van b-ím, van xoay, van mét chiÒu, van l-ìi gµ vµ van ®¸y.
Çc van cã nhiÖm vô ®iÒu chØnh vµ ng¨n dßng ch¶y gi÷a çc b¬m vµ èng dÉn, ë
çc buång hót, èng hót vµ èng x¶ ®Æc biÖt khi dõng m¸y vµ phôc vô cho th¸o l¾p b¶o
d-ìng m¸y vµ hÖ thèng ®-êng èng. Van còng gióp cho qu¸ tr×nh khëi ®éng vµ måi
b¬m còng nh- hiÖn t-îng chèng ch¶y ng-îc khi dõng m¸y.
*) Van cöa: dïng ®Ó t¸ch h¼n b¬m ra khái hÖ thèng khi dõng m¸y hoÆc ®iÒu
chØnh l-u l-îng nhê ®ãng van tõng phÇn.
Theo kÕt cÊu trôc van chia thµnh hai lo¹i
54
- Van trôc vÝt trong
- Van trôc vÝt ngoµi
*) Van b-ím
- §øng theo h-íng trôc
- N»m ngang theo h-íng trôc
*) Van mét chiÒu: chia thµnh hai lo¹i: lo¹i treo vµ lo¹i n©ng.
*) Van mét chiÒu kiÓu treo th«ng th-êng: ®-îc dïng trong tr-êng hîp kh«ng cã
n-íc va, cét n-íc ®Þa h×nh cao vµ van cã kÝch th-íc lín.
*) Van l-ìi gµ: cßn gäi lµ n¾p th¶i hay van cã n¾p, dïng ®Ó ng¨n dßng ch¶y
ng-îc. Cã d¹ng h×nh trßn( khi ®-êng èng x¶ nhá h¬n 2000 mm).
*) ¸p kÕ vµ ch©n kh«ng kÕ.
¸p kÕ ®Æt t¹i cöa ®Èy cña m¸y b¬m n¬i b¾t ®Çu nèi tiÕp víi èng ®Èy, cã t¸c dông
®o ¸p suÊt cña n-íc t¹i cöa ®Èy do m¸y b¬m t¹o ra tõ ®ã suy ra ®-îc cét n-íc b¬m
t-¬ng øng.
Ch©n kh«ng kÕ ®Æt t¹i mÆt c¾t cöa hót cña m¸y b¬m, cã t¸c dông ®o ¸p suÊt
ch©n kh«ng trong m¸y b¬m tõ ®ã x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng hót cña b¬m.
Çc m¸y b¬m nhá kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cã ®Çy ®ñ çc bé phËn trªn mµ chØ cÇn
crªpin vµ ®õng èng lµ ®ñ.
*) §-êng èng
§-êng èng m¸y b¬m lµ bé phËn cña m¸y b¬m. Th«ng th-êng, èng x¶ cña m¸y
b¬m cã ¸p suÊt l¬n h¬n nªn th-êng ®-îc lµm b»ng vËt liÖu chÞu ¸p suÊt tèt nh- èng
thÐp, èng bª t«ng cèt thÐp. èng hót chÞu ¸p suÊt nhá h¬n, th-êng lµm b»ng vËt liÖu
mÒm nh- nhùa, cao su.
2.4. KÝ hiÖu m¸y b¬m li t©m
Mçi nhµ m¸y s¶n xuÊt cã kÝ hiÖu riªng biÓu thÞ mét th«ng sè hoÆc chØ tiªu c¬
b¶n cña m¸y b¬m.
2.4.1. Lo¹i b¬m do ViÖt nam s¶n suÊt
Mét vµi lo¹i m¸y b¬m li t©m ë n-íc ta s¶n xuÊt cã kÝ hiÖu nh- sau: BN20, BN
27... tøc lµ m¸y b¬m cã c«ng suÊt 20, 27 søc ngùa ( m· lùc ).
HoÆc 8 LT 35, 10 LT 50... LT cã nghÜa lµ b¬m li t©m, çc trÞ sè 8, 10 lµ trÞ sè
®-êng kÝnh trong cöa hót cña vá m¸y tÝnh b»ng inhs¬, 1 inhs¬ = 25 mm, çc trÞ sè 35,
50 lµ tû tèc cña m¸y b¬m tÝnh b»ng vßng / phót...
2.4.2. Lo¹i b¬m do n-íc ngoµi s¶n xuÊt
Lo¹i m¸y b¬m cong son kÝ hiÖu lµ K, cã çc lo¹i nh- 8K- 25, 10K - 25. Ký hiÖu
vµ sè ®Çu sè cuèi nh- cña ViÖt nam.
55
NÕu liÒn khèi ký hiÖu lµ KM.
NÕu trôc ®øng kÝ hiÖu lµ B.
NÕu hai cöa n-íc vµo kÝ hiÖu lµ H.
Mét sè n-íc kh¸c cã ký hiÖu: N, DE, BV, CVA…
2.5. Çc h×nh thøc truyÒn ®éng th-êng dïng ë m¸y b¬m.
2.5.1. Kh¸i niÖm.
ThiÕt bÞ truyÒn ®éng nh»m cung cÊp ®éng lùc cho m¸y b¬m lµm viÖc ®ång thêi
b¶o ®¶m thuËn tiÖn cho mäi mÆt qu¶n lÝ, vËn hµnh, khai th¸c…
Sè l-îng vµ møc ®é phøc t¹p cña thiÕt bÞ nµy phô thuéc chñ yÕu vµo c«ng suÊt
thiÕt kÕ cña m¸y b¬m, sè l-îng vµ lo¹i m¸y b¬m, lo¹i tr¹m b¬m.
2.5.2. Çc lo¹i truyÒn ®éng th-êng dïng cho m¸y b¬m.
*) Yªu cÇu kü thuËt cña thiÕt bÞ truyÒn ®éng lùc. Trõ nh÷ng m¸y b¬m liÒn khèi,
çc lo¹i m¸y b¬m ®Òu cã cÊu t¹o ®éc lËp víi ®éng c¬, v× vËy ph¶i cã thiÕt bÞ truyÒn
®éng tõ ®éng c¬ sang m¸y b¬m.
ThiÕt bÞ truyÒn ®éng cÇn cã yªu cÇu sau ®©y:
+ §¶m b¶o møc ®é chÝnh x¸c vÒ c¬ khÝ vµ ®éng lùc.
+ Tæn thÊt n¨ng l-îng qua truyÒn ®éng lµ Ýt nhÊt, hay hiÖu suÊt truyÒn ®éng lµ
cao nhÊt.
56
+ Kh«ng qu¸ phøc t¹p, ch¾c ch¾n, an toµn vµ bÒn.
*) Çc lo¹i thiÕt bÞ truyÒn ®éng.
Cã hai ph-¬ng thøc truyÒn ®éng c¬ b¶n lµ truyÒn ®éng trùc tiÕp vµ truyÒn ®éng
gi¸n tiÕp.
- TruyÒn ®éng trùc tiÕp, gåm ba lo¹i:
+ Khíp nèi trùc tiÕp cøng (h×nh 2.24). Gåm hai pu li b»ng thÐp cøng cã cÊu t¹o
gièng hÖt nhau, mét l¾p vµo ®Çu trôc b¬m, mét l¾p vµo ®Çu trôc ®éng c¬. Trªn mçi pu
li cã èng vµ lç l¾p trôc, cã chèt vµ lç xuyªn bu l«ng nèi. Bu l«ng nèi lo¹i nµy b»ng
thÐp cøng.
H×nh 2.24
+ Khíp nèi trùc tiÕp nöa cøng: Gièng nh- lo¹i trªn chØ kh¸c bu l«ng nèi cña
lo¹i nµy cã lâi b»ng thÐp cßn vá b»ng nhiÒu vµnh cao su (h×nh 2.25).
H×nh 2.25:
1-Vµnh cao su; 2-Lâi thÐp
+ Khíp nèi trùc tiÕp ®µn håi: Hay cßn gäi lµ khíp nèi mÒm, gåm hai pu li l¾p
trªn hai ®Çu trôc nh-ng kh«ng s¸t nhau mµ cã kho¶ng çch tõ 10 - 15 cm ®Ó ®Æt vËt
57
nèi. Mçi b¸nh cã mét vµnh bu l«ng cÊy dµi 95 - 145 mm nh-ng ë vÞ trÝ kh¸c nhau (so
le). VËt nèi lµ d©y mÒm ken vµo trong kho¶ng bu l«ng cÊy (h×nh 2.26).
H×nh 2.26: Khíp nèi trùc tiÕp ®µn håi

Lo¹i truyÒn ®éng trùc tiÕp nµy chØ thùc hiÖn khi b¬m vµ ®éng c¬ cã cïng sè
vßng quay, yªu cÇu ®é ®ång t©m cña trôc b¬m vµ ®éng c¬ rÊt cao, nh-ng hiÖu suÊt
truyÒn ®éng lín, thÝch hîp víi lo¹i m¸y b¬m cã tèc ®é cao.
-TruyÒn ®éng gi¸n tiÕp tiÕp ¸p dông khi b¬m vµ ®éng c¬ cã sè vßng quay kh¸c
nhau. TruyÒn ®éng gi¸n tiÕp gåm ba lo¹i:
+ Cu roa: Dïng khi khi trôc b¬m vµ ®éng c¬ çch nhau mét kho¶ng nhÊt ®Þnh,
hoÆc chóng kh«ng cïng n»m trªn mét mÆt ph¼ng.
Khi trôc b¬m vµ ®éng c¬ song song cïng chiÒu quay th× dïng ph-¬ng ph¸p nèi
d©y th«ng th-êng. CÇn chó ý phÝa chñ ®éng cña d©y cu roa lµ phÝa trªn theo chiÒu
quay cña ®éng c¬ vµ kh«ng ®-îc qu¸ trïng hoÆc qu¸ c¨ng. D©y cu roa qu¸ dµi hoÆc
qu¸ ng¾n ®Òu ¶nh h-ëng tíi hiÖu suÊt truyÒn ®éng.
Khi trôc b¬m vµ ®éng c¬ kh«ng cïng trong mét mÆt ph¼ng th× dïng ph-¬ng
ph¸p nèi chÐo.
D©y cu roa cã hai lo¹i lµ d©y dÑt vµ ®©y thái
+ B¸nh khÝa.
+ Khíp nèi thuû lùc, lµ c¬ cÊu nèi trôc ®ång t©m, ®èi ®Çu nh-ng gi¸n tiÕp th«ng
qua t¸c dông cña chÊt láng.
2.6. Các thông số kỹ thuật cơ bản của máy bơm trục ngang công suất lớn.
- Đƣờng kính ống hút (mm): đƣờng kính trong của ống hút
- Đƣờng kính ống xả (mm): đƣờng kính trong của ống xả
- Lƣu lƣợng Q (m3/h): Là lƣợng nƣớc mà máy bơm vận chuyển trong một đơn
vị thời gian - tính bằng m3/giờ hoặc lít/phút v.v... Trong máy thƣờng ghi là Qmax, đó
58
là lƣu lƣợng tối đa, vì lƣu lƣợng nƣớc còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố khác nhƣ độ
cao, tốc độ, công suất máy v.v...
- Cột áp H (m): Độ cao của mực nƣớc thƣờng ghi là H, có máy ghi là Hmax,
- Độ cao hút nƣớc: là độ cao mà máy bơm hút đƣợc, tính từ mặt nƣớc hồ, ao,
giếng... đến tâm cánh quạt của bơm. Thông thƣờng thì độ cao sử dụng thực tế nhỏ hơn
ghi trong máy, vì vậy khi lắp đặt máy càng gần mặt nƣớc càng tốt.
- Độ cao xả nƣớc: là độ cao mà máy bơm có thể đƣa nƣớc lên tới đƣợc.
Hình 2.27: Máy bơm trục ngang công suất lớn

- Đọc và ghi chép chủng loại, các thông số kỹ thuật của máy bơm.
hƣớng dẫn kỹ thuật nhƣ cốt cao độ, vị trí bơm trong dây truyền công nghệ và với trạm
bơm.
- Đối chiếu kiểm tra các phụ kiện thiết bị đi kèm theo bơm, nếu thiếu phải kiến
nghị bổ sung.
- Đối chiếu tải trọng và các kích thƣớc để sử dụng phƣơng tiện thiết bị cho phù
hợp, nếu vƣớng mắc phải sử lý ngay.
- Đọc và nắm vững bản vẽ thiết kế lắp đặt máy bơm.
59
an toàn về sử dụng thiết bị cẩu: chuyển , nâng, hạ; an toàn về sử dụng thiết bị cầm tay
nhƣ: máy hàn, máy khoan, máy xiết đai ốc ...; cách cấp cứu khi ngƣời bị tai nạn điện
giật, bị bỏng hàn, cách xử lý sự cố khi chập điện, hoả hoạn, ...
- Không nghiên cứu đầy đủ bản vẽ chi tiết, bản vẽ lắp của máy bơm.
- Không nắm đƣợc quy trình lắp đặt máy bơm.
3. Công tác chuẩn bị
3.1. Chuẩn bị hiện trƣờng lắp đặt
Chuẩn bị hiện trƣờng là công việc rất quan trọng trong lắp đặt máy bơm, trình
tự thực hiện nhƣ sau:
- Trƣớc hết kiểm tra diện tích mặt bằng, không gian thao tác xem có đảm bảo
công việc hạ tải từ phƣơng tiện vận chuyển đến, nâng hạ khi lắp, cũng nhƣ thao tác
lắp đặt thiết bị chi tiết, đƣờng ống đi kèm.
- Ở những trạm không bố trí sẵn dầm cẩu chạy, palăng điện hay móc treo
palăng xích thì phải thi công trƣớc dầm đỡ, hay dựng tó treo palăng, hoặc nếu đƣợc
thì bố trí xe cần cẩu. Đảm bảo khi thao tác không bị vƣớng hoặc bố trí tời điện hay tời
quay tay để nâng hạ.
- Kiểm tra bệ máy xem phần móng cũng nhƣ lỗ bulông neo máy có chuẩn xác
không. Đối chiếu các kích thƣớc của máy theo thiết kế với thực tế, nếu có vƣớng mắc
đề nghị các cán bộ kỹ thuật xử lý ngay.
- Kiểm tra nguồn điện thi công. Nguồn phải có điện áp phù hợp, các vị trí ổ
cắm, cầu dao phải an toàn đúng tiêu chuẩn.
- Có đèn chiếu sáng đảm bảo ánh sáng cho lắp đặt trong mọi điều kiện.
3.2. Chuẩn bị phƣơng tiện và dụng cụ lắp đặt.
3.2.1. Phƣơng tiện và dụng cụ nâng tải
- Xe nâng hàng và xe cẩu chuyển
- Tời điện
- Cẩu trục
- Palăng điện và dầm cẩu chạy
- Palăng xích kéo tay từ 0,5 – 4 tấn
3.2.2. Phƣơng tiện và dụng cụ lắp đặt
60
- Máy xiết đai ốc có đồng hồ cân lực
- Máy hàn điện
- Máy khoan điện
- Máy mài cầm tay
- Các dụng cụ cơ khí cầm tay.
- Máy uốn ống
- Máy ren ống
3.2.3. Dụng cụ kiểm tra đo lƣờng
- Li vô phẳng, Li vô khung để kiểm tra độ phẳng của bệ phóng máy
- Thƣớc dây, thƣớclá để kiểm tra kích thƣớc.
- Bộ căn lá để kiểm tra khe hở khi lắp ráp.
- Đồng hồ đo tốc laser để kiểm tra tốc độ quay của trục
- Đồng hồ so đế từ để kiểm tra đế căn chỉnh trục
- Máy thử độ kín của bơm
- Đồng hồ đo điện vạn năng
- Đồng hồ áp suất
- Đồng hồ đo lƣu lƣợng
- Máy đo độ ồn
- Nhiệt kế cầm tay
- Đồng hồ đo chấn động
- Quả dọi và bộ nguồn điện 1 chiều hay xoay chiều để căn chỉnh trục bơm
đứng.
- Panme đo lỗ, đo trục
- Bút thử điện để kiểm tra các pha điện nguồn.
3.3. Chuẩn bị vật liệu phụ dùng cho lắp đặt.
- Bìa và cao su tấm để cắt gioăng đệm kín.
- Dầu mỡ, nƣớc cất bôi trơn đúng chủng loại.
- Khay rửa chi tiết, dầu mazut rửa chi tiết và giẻ lau.
- Cáp buộc hoặc dây thép, dây chão buộc.
- Gỗ đà kê chân máy bơm.
61
- Que hàn.
- Bút dạ, vạch dấu.
- Xi măng, sỏi, cát khi cần thiết để đổ chèn bộ gối đỡ.
- Bút, giấy, máy tính để thực hiện ghi chép khi lắp đặt.
B. Trình tự thực hiện.
- Tập hợp, vận chuyển dụng cụ, thiết bị, vật tƣ về vị trí lắp đặt.
- Lắp đặt phƣơng tiện: tó, pa lăng, các loại máy sẵn sàng cho việc lắp đặt máy
bơm.
- Lên phƣơng án an toàn lao động trong lắp đặt.
- Chuẩn bị mọi dụng cụ, phƣơng tiện an toàn toàn lao động: Mũ đội, găng bảo
hộ, kính, mặt nạ bảo hộ, ủng cách điện, túi cứu thƣơng, đèn chiếu sáng, quạt thông
gió...
- Chuẩn bị thiếu vật tƣ. Nguyên nhân là do không tính toán hao hụt, dôi dƣ
hoặc khi đấu nối.
- Chuẩn bị thiết thiết bị, dụng cụ. Nguyên nhân là do không nghiên cứu kỹ quy
trình lắp đặt máy bơm.
- Không tiến hành kiểm tra điện, nƣớc trƣớc khi lắp đặt nên khi lắp đặt thì
điện, nƣớc không đáp ứng yêu cầu lắp đặt.
4. Công tác kiểm tra trƣớc khi lắp đặt
Tháo gỡ hòm kiện máy bơm
Đối với máy bơm mới, tháo gỡ hòm kiện theo trình tự nhƣ sau:
- Tháo nắp trên, dùng kìm nhổ đinh và cắt đai thép.
- Tháo 4 thành hòm xung quanh.
- Không đƣợc dùng xà beng chọc thủng vỏ hòm để gây sứt vỡ, méo móp các
chi tiết bên trong.
- Dùng clê tháo các đai ốc bắt giữ đế máy ở đáy hòm.
- Tháo dỡ các vật chèn, lau sạch dầu mỡ bảo quản.
- Kiểm tra vòng chèn bịt kín đầu trục bơm, kiểm tra đai ốc khớp nối, bơm mỡ
bổ xung vào các vú mỡ.
62
- Dùng tay hàn kẹp xoay khớp nối động cơ với guồng xem có vƣớng kẹt không,
cánh quạt cánh quạt động cơ có bị chạm vỏ không. Nếu có trục trặc phải xử lý ngay.
- Tháo nắp cho hộp đấu điện động cơ, xem xét sơ đồ đấu dây. Kiểm tra độ cách
điện giữa các cuộn dây và giữa dây với vỏ bằng đồng hồ đo điện vạn năng. Dùng
mêgômet đo lại điện trở các cuộn dây, nếu không đảm bảo phải sấy khô bằng bóng
đèn có công suất ohù hợp.
- Dùng đồng hồ vạn năng, gạt nút quay về vị trí đo điện trở (hình 2.50).
- Điện trở 3 cuộn dây AX, BY, CZ phải xấp xỉ bằng nhau, nếu điện trở 3 cuộn
dây khác nhau quá nhiều hoặc có cuộn điện trở bằng vô cùng thì có thể có cuộn bị
chạm chập một số vòng hoặc bị đứt.
Hình 2.50: Kiểm tra thông mạch cuộn dây

- Dùng mêgômet kiểm tra cách điện giữa cuộn dây và lõi thép stato (hình 2.51).
+ Mêgômet chỉ ≥ 0,5 MΩ - đạt yêu cầu kỹ thuật.
+ Nếu mêgômet chỉ < 0,5 MΩ – không đạt yêu cầu kỹ thuật.
Hình 2.51
- Dùng mêgômet kiểm tra cách điệ giữa các cuộn dây (hình 2.52).
+ Mêgômet chỉ > 0,5 MΩ - đạt yêu cầu kỹ thuật.
+ Nếu mêgômet chỉ < 0,5 MΩ – không đạt yêu cầu kỹ thuật.
63
Hình 2.52
5. Đƣa máy bơm lên bệ máy

Công việc di chuyển và nâng cẩu bơm từ việc tháo dỡ ở kho bãi đến việc lắp
đặt tại hiện trƣờng đều quan hệ trực tiếp đến công tác treo buộc khi nâng hạ.
- Treo buộc phải đòi hỏi sự cẩn thận đặc biệt, chuẩn bị chu đáo, chấp hành
nghiêm chỉnh quy trình thao tác. Không đƣợc coi thƣờng bất cứ điểm nào dù lớn, nhỏ,
kể cả quy định về trang phục, quần áo phải gọn gàng để tránh vƣớng vào móc cẩu
hoặc các bộ phận của bơm khi di chuyển nâng hạ.
- Treo máy vào móc cẩu của thiết bị nâng hạ phải dùng cáp thép lụa đủ tải
trọng.
- Khi nâng hạ bơm không cho phép bất kì ai làm việc phía dƣới.
- Khi điều khiển nâng hạ bơm chỉ do một ngƣời (đội trƣởng hoặc tổ trƣởng).
- Móc cáp hay khung treo vào các lỗ chờ sẵn trên vỏ bơm, dùng palăng đƣa cả
cụm máy lên bệ.
- Điều khiển thiết bị nâng hạ để nâng máy bơm lên bệ máy ( puli, palăng tay,
palăng điện, kích tời giá đỡ, tó 3 chân, máy nâng, cẩu chuyển…)
6.1. Trình tự lắp đặt nhƣ sau
- Đặt máy nhẹ nhàng vào vị trí định sẵn trên bệ móng máy.
- Kê kích đƣờng tâm bơm đúng với vị trí thiết kế công nghệ và đúng với cao
trình thiết kế.
- Dùng livô khung đặt lên khung máy để kiểm tra độ thăng bằng của bơm theo
2 hƣớng song song và vuông góc với trục bơm.
- Dùng đệm chèn bằng thép để kê kích cụm bơm nằm thăng bằng theo 2 hƣớng.
64
- Trƣờng hợp bulông bệ máy chƣa đƣợc neo sẵn thì đặt bulông chẻ chân neo
máy vào vị trí lỗ chờ bắt định vị đai ốc vào đầu bulông.
- Dùng bê tông đá dăm, sỏi mác 200 chèn kín đầy lỗ bulông, dùng que sắt chọc
vào lỗ trong quá trình đổ chèn sao cho bê tông đặc chắc.
- Sau 48h kiểm tra thấy bêtông chèn lỗ đã chắc khô thì xiết chặt lại đai ốc theo
đúng yêu cầu.
Bu lông bệ
máy
Hình 2.53: Sơ đồ lắp đặt máy bơm

6.2. Biện pháp an toàn lao động
- Khi lắp đặt cần kê kích từ từ, có thể sử dụng con lăn để đƣa máy bơm vào
đúng vị trí. Phải có ít nhất hai ngƣời cùng tham gia thực hiện để đảm bảo an toàn lao
động.
6.3. Một số sai phạm thƣờng gặp
- Lắp đặt máy bơm trên bệ không chính xác. Nguyên nhân là do khi thực hiện
lắp đặt việc vạch dấu vị trí các chốt không chính xác.
- Trục máy bơm bị lệch tâm. Nguyên nhân là do khi lắp đặt việc định tâm
không chính xác.
- Máy bơm không thăng bằng. Nguyên nhân là do khi lắp đặt không dùng nivo
để kiểm tra ngang bằng.
7. Lắp đặt ống hút
Nguyên tắc lắp đặt đƣờng ống hút.
65
- Các van lắp đặt trên đƣờng ống hút cần lắp van cân bằng, tay van đặt phía
trên. Tại vị trí van cần phải có gối đỡ bằng bêtông.
- Crêpin phải thẳng đứng để đóng mở khi bơm làm việc.
- Miệng crêpin đúng với cao trình thiết kế.
- Sử dụng giá đỡ thích hợp cho ống hút để hạn chế bơm và động cơ điện bị lệch
tâm.
- Van một chiều phải đƣợc đặt giữa bơm và van xả trong các trờng hợp sau: khi
ống hút của bơm dài ; khi cột áp thực tế cao; khi bơm vận hành ở chế độ tự động ;
bơm tăng áp; hoặc khi lắp bơm song song với 2 hay nhiều bơm. Để giảm hiện tƣợng
nƣớc va cần lắp một thiết bị nhƣ 1 van một chiều đóng nhanh.
- Lắp van xả khí cho ống để ngăn ngừa các túi khí do kết cấu. Van xả khí đó
không lắp ỏ vị trí áp suất thấp hơn áp suất khí quyển vì nhƣ vậy van có thể hút vào
thay vì phải xả khí ra.
- Đầu cuối của ống hút cần phải đƣợc ngập sâu trong nƣớc ít nhất hơn 2 lần
đƣờng kính ống D và cần đƣợc đặt cách mặt đáy hố hút từ 1 ~ 1.5 D.
- Lắp 1 rọ rác tại cuối ống hút để ngăn rác lọt vào buồng bơm.
- Ống hút cần phải đặt nghiêng hƣớng lên trên ( lớn hơn 1/100) so với bơm để
tránh hình thành túi khí. Ống đƣợc liên kết chặt khí sao cho không cho khí lọt vào.
- Đảm bảo cho ống hút ngắn và thẳng đến mức có thể. Không lắp van cổng trên
ống hút.
- Đối với hệ thống dòng vào ( thu nƣớc) nên lắp van chặn trên ống hút để dễ
dàng tháo dỡ, kiểm tra máy bơm.
- Xem xét tuyến ống hút lắp với bơm không đƣợc để bất kì vị trí nào có nguy
cơ đọng khí, gây sai khác với tiêu chuẩn kỹ thuật vận hành.
- Đo cắt đệm làm kín bằng bìa, cao su, amiăng theo kích thƣớc cửa hút, cửa xả
trên bơm (có trƣờng hợp đệm đã cấp theo bơm). Đệm phải có phần nhô ra để tao tác
dễ dàng khi lắp đặt. Trƣờng hợp làm kín bằng gioăng cao su cần lƣu ý lồng gioăng
vào đúng rãnh, tránh bị rách hay bị xoắn.
- Kiểm tra đƣờng ống hút (cần lƣu ý kiểm tra lại các côn hàn, cút hàn ... xem
mối hàn có kín không, trƣờng hợp không kín cần hàn lại ngay trƣớc khi lắp). Nếu đầu
ống bị móp méo thì phải doa lại.
- Gá lắp mặt bích của ống hút với đầu hút máy bơm.
66
- Xiết chặt đai ốc đối xứng nhau từng đôi một. Dùng máy xiết đai ốc để trị số
lực xiết ốc đúng theo tiêu chuẩn. Đầu thừa của bu lông không đƣợc lớn hơn ½ đƣờng
kính của bu lông.
* Một số sai phạm thƣờng gặp:
- Đƣờng ống hút bị lệch tâm đối với đầu hút của bơm.
- Mối nối bị rò rỉ nƣớc.
8. Lắp đặt ống đẩy
Nguyên tắc lắp đặt đƣờng ống đẩy
- Lắp ống, lắp van 1 chiều, 2 chiều, côn, cút phải thẳng đứng, phẳng, kín khít.
- Việc đấu ống vào mạng phải tính toán và lắp đặt cho thật chuẩn, kín khít.
- Tất cả các van 1 chiều, 2 chiều, cút, chuyển góc phải có gối đỡ bằng bê tông.
- Khoá van chặn trên đƣờng ống hút và van chặn trên đƣờng ống đẩy. Mở van
xả hết khí ở bơm tại các vòng chèn, đệm ở cổ trục bơm và ở mối ghép ống công tác
với bơm.
- Xem xét tuyến ống đẩy lắp với bơm không đƣợc để bất kì vị trí nào có nguy
cơ đọng khí, gây sai khác với tiêu chuẩn kỹ thuật vận hành.
- Đo cắt đệm làm kín bằng bìa, cao su, amiăng theo kích thƣớc cửa hút, cửa xả
trên bơm (có trƣờng hợp đệm đã cấp theo bơm). Đệm phải có phần nhô ra để tao tác
dễ dàng khi lắp đặt. Trƣờng hợp làm kín bằng gioăng cao su cần lƣu ý lồng gioăng
vào đúng rãnh, tránh bị rách hay bị xoắn.
- Kiểm tra đƣờng ống đẩy (cần lƣu ý kiểm tra lại các côn hàn, cút hàn ... xem
mối hàn có kín không, trƣờng hợp không kín cần hàn lại ngay trƣớc khi lắp). Nếu đầu
ống bị móp méo thì phải doa lại.
- Gá lắp mặt bích của ống đẩy với đầu xả của máy bơm.
- Xiết chặt đai ốc đối xứng nhau từng đôi một. Dùng máy xiết đai ốc để trị số
lực xiết ốc đúng theo tiêu chuẩn. Đầu thừa của bu lông không đƣợc lớn hơn ½ đƣờng
kính của bu lông.
- Lắp van 1 chiều, van 2 chiều (làm theo trình tự thao tác nhƣ trên)
* Một số sai phạm thƣờng gặp:
- Đƣờng ống đẩy bị lệch tâm đối với đầu đẩy của bơm.
- Mối nối bị rò rỉ nƣớc.
67
9. Đấu điện máy bơm
Cách đấu điện động cơ 3 pha của bơm
- Đấu điện kiểu sao ⋏ (hình 2.54).
+ Kí hiệu đấu điện động cơ:
∆/⋏ – 220V/380V.
+ Lƣới 220V/380V.
+ Đƣa điện 3 pha vào cực 1, 2, 3.
+ Nối ngắn mạch cực 4, 5, 6.
Hình 2.54: Đấu điện kiểu sao

- Đấu điện kiểu tam giác ∆ (hình 2.55).
+ Kí hiệu đấu điện động cơ:
∆/⋏ – 220V/380V.
+ Nối ngắn mạch cực:
1 với 4
2 với 5
3 với 6.
+ Đƣa điện 3 pha vào cực 1, 2, 3
+ Lƣới điện 127V/220V.
68
Hình 2.55: Đấu điện kiểu tam giác
- Đấu theo thứ tự các đầu dây cáp điện vào hộp đấu động cơ, theo sơ đồ đấu sao
hoặc tam giác.
- Xiết chặt đai ốc kẹp đầu dây.
- Tiếp theo đấu tiếp mát vỏ động cơ.
- Đấu công tắc tơ với máy bơm.
- Đấu công tắc tơ với lƣới điện.
- Dùng đồng hồ vạn năng đo kiểm tra thông mạch và cách điện của cáp.
- Đấu nối không đúng sơ đồ.
- Không đấu nối tiếp mát vỏ động cơ.
10. Chạy thử và hiệu chỉnh máy bơm:
Các phƣơng pháp mồi bơm ly tâm
Mồi bơm có nghĩa là bằng cách nào đó để đuổi khí triệt để trong thân bơm và
làm đầy bằng chất lỏng bơm.
- Máy bơm đặt thấp hơn mực nƣớc trong bể hút (hình 2.56). Đóng van 3, mở
hoàn toàn van 1 trên ống hút và van 2 trên ống xả khí. Nƣớc từ bể hút tự chảy vào ống
hút và máy bơm. Quan sát phễu 4 nếu thấy nƣớc dâng lên không còn lẫn bọt khí là
bơm đã mồi xong. Khi đó đóng van 2 và tiến hành khởi động bơm.
69
Hình 2.56: Máy bơm đặt thấp hơn mực nƣớc trong bể hút
1,2,3-Van; 4- Phễu xả khí
- Máy bơm đặt cao hơn mực nƣớc trong bể hút (hình 2.57, hình 2.58). Trƣờng
hợp này, ở miệng ống hút nhất thiết phải có crêpin (van một chiều). Nƣớc mồi bơm có
thể lấy từ ống đẩy (nếu trên ống đẩy thƣờng xuyên có nƣớc, có áp) hoặc từ bể cấp
nƣớc mổi. Khi mồi , mở van 4,5 đóng van 7. Quá trình mồi tiến hành cho đến khi
nƣớc đƣợc chứa đầy trong ống hút và than bơm, khí đƣợc xả hết ra ngoài. Nếu dừng
máy lâu, nƣớc trog ống hút có thể bị rò rỉ ra ngoài qua van thu 1. Trong trƣờng hợp
này, lần làm việc sau của bơm phải mồi lại.
Hình 2.57: Nƣớc mồi lấy từ ống đẩy

1- Lƣới chắn rác có van thu; 2- Ống hút; 3- Ống mồi; 4,5,7- Van; 6- phễu xả
khí; 8- Ống đẩy;
70
Hình 2.58: Nƣớc mồi lấy từ thùng mồi
1- Lƣới chắn rác có van thu; 2- Ống hút; 3- Ống mồi; 4,5,7- Van; 6- phễu xả
khí; 8- Ống đẩy; 9- Bể cấp nƣớc mồi.
- Mồi bơm bằng phun tia (hình 2.59). Mồi bơm bằng phƣơng pháp này ,miệng
vào ống hút không đặt van thu. Phƣơng pháp mồ bằng bơm phun tia nên áp dụng cho
các trạm bơm công suất trung bình trở nên. Nƣớc công tác của bơm phun tia lấy từ
ống đẩy của bơm ly tâm hoặc từ đài nƣớc trong trạm.
Hình 2.59: Mồi bơm bằng bơm phun tia

1,4,5- Van; 2- Bơm phun tia; 3- Bơm ly tâm
Ống hút của bơm phun tia nối với phần cao nhất trên thân bơm ly tâm. Khi mồi
đóng van 4, mở van 1 và van 5. Bơm phun tia hút khí từ trong ống hút và bơm ly tâm
xả ra ngoài cùng với nƣớc công tác, tạo nên độ chân không trong bơm ly tâm. Vì vậy ,
nƣớc từ bể hút sẽ dâng lên chứa đầy nƣớc trong ống hút và thân bơm ly tâm. Bơm ly
tâm đƣợc khởi động khi trong ống hút và thân bơm chứa đầy nƣớc.
- Mồi bằng bơm chân không
+ S¬ ®å cÊu t¹o cña b¬m ch©n kh«ng.
71
H×nh 2.60: S¬ ®å cÊu t¹o b¬m ch©n kh«ng
+ Nguyªn lÝ lµm viÖc: NÕu l¾p t©m b¸nh xe víi t©m vá b¬m (h×nh 2.60) trïng
nhau, khi quay vµnh n-íc do lùc li t©m t¹o ra sÏ cã t©m trïng víi t©m b¸nh xe. Nh-
vËy çc ng¨n tõ 1 – 6 sÏ cã thÓ tÝch b»ng nhau, nghÜa lµ thÓ tÝch kh«ng khÝ trong çc
ng¨n ®ã kh«ng ®æi, ¸p lùc còng gi÷ nguyªn. Nh-ng khi chóng ta l¾p b¸nh xe lÖch t©m
so víi vá b¬m, th× khi b¸nh xe quay, nã sÏ t¹o ra trong vá b¬m mét vµnh n-íc ®ång
t©m so víi vá b¬m, çc ng¨n 1, 2, 3 cã thÓ tÝch t¨ng dÇn vµ çc ng¨n 4, 5, 6 cã thÓ tÝch
gi¶m dÇn (quay thuËn kim ®ång hå).
Khi ta nèi çc ng¨n 1 – 3 víi mét ®-êng èng th× kh«ng khÝ sÏ bÞ hót vµo b¬m
vµ nèi çc ng¨n 4 – 6 víi mét èng th× kh«ng khÝ bÞ ®Èy ra. B¸nh xe quay liªn tôc t¹o
nªn qu¸ tr×nh hót vµ ®Èy kh«ng khÝ liªn tôc, ®ã lµ nguyªn lÝ lµm viÖc cña m¸y b¬m
ch©n kh«ng kiÓu vµnh n-íc.
Tr-íc khi cho m¸y b¬m ch©n kh«ng kiÓu vµnh n-íc lµm viÖc, ph¶i ®æ mét
l-îng n-íc vµo m¸y b¬m ch©n kh«ng vµ suèt trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ph¶i cã mét
l-u l-îng n-íc lu©n chuyÓn liªn tôc ®Ó cho vµnh n-íc cã thÓ tÝch kh«ng thay ®æi vµ
lµm gi¶m nhiÖt ®é cña n-íc.
Khi m¸y b¬m ch©n kh«ng lµm viÖc, cã nh÷ng h¹t n-íc rÊt nhá theo kh«ng khÝ
ra ngoµi. §Ó ®-a n-íc vµo m¸y b¬m ch©n kh«ng liªn tôc, ng-êi ta dïng mét ®-êng
èng nhá, lÊy n-íc tõ bÓ n-íc nèi víi èng hót cña m¸y b¬m ch©n kh«ng (h×nh 2.61).
72
- Phƣơng pháp mồi này thƣờng áp dụng ở các trạm bơm có công suất khoảng 10000m3/ ngày
trở lên hoặc các trạm bơm điều khiển tự động.
- Các bơm chân không đƣợc sử dụng để mồi bơm ly tâm là bơm chân không
kiểu vòng nƣớc. Trong trạm đặt hai bơm chân không ( một bơm làm việc, một bơm
dƣ phòng) để mồi cho tất cả các bơm ly tâm. Nếu khởi động nhiều bơm ly tâm cùng
một lúc thì mồi lần lƣợt từng bơm một. Ống hút của bơm chân không nối với phần
cao nhất trên than bơm ly tâm, ống đẩy nói với thùng tuần hoàn. Thùng tuần hoàn có
thể bố trí ghép bộ với bơm chân không hoặc bố trí tách rời.
- Thùng tuần hoàn có nhiệm vụ cấp nƣớc cho bơm chân không trƣớc khi khởi
động và bù lại lƣợng nƣớc trong bơm chân không bị hao hụt trong quá trình làm việc ,
đồng thơi đây cũng là nơi tiếp nhận khí, nƣớc do bơm chân không đẩy ra.
- Trình tự mồi bơm đƣợc tiến hành nhƣ sau (hình 2.62).
Hình 2.62: Sơ đồ mồi bơm ly tâm bằng bơm chân không

1-Ống hút của bơm ly tâm; 2,3,6-Van; 4-Ống đẩy của bơm ly tâm;
5-Ống hút của bơm chân không; 7-Bơm chân không kiểu vòng nƣớc;
8-Thùng tuần hoàn; 9-Thƣớc đo mực nƣớc; 10-Ống đẩy cảu bơm chân không.
+ Kiểm tra đóng hoàn toàn van 3 trên ống đẩy của bơm ly tâm, nếu trên ống hút
có van thì mở hoàn toàn van trên ống hút.
+ Mở van 6 cho nƣớc từ thùng tuần hoàn vào bơm chân không, sau đó mở van
2 trên ống 5.
+ Đóng điện cho bơm chân không làm việc.
+ Điều chỉnh lƣợng nƣớc cấp cho bơm chân không bằng cách khép bớt van 6.
+ Theo dõi chân không kế trên ống hút hoặc thƣớc đo mực nƣớc trên thùng
tuần hoàn nếu thấy chỉ số đạt mức quy định thì nghĩa là bơm ly tâm đã đƣợc mồi. Khi
đó cho phép khởi động bơm ly tâm.
73
+ Theo dõi bơm ly tâm nếu thấy trục quay ổn định, máy chạy êm hoặc áp kế chỉ
đạt trị số áp lực khởi động thì đóng van 2 trên ống hút của bơm chân không, ngắt bơm
chân không và mở van 3 trên ống đẩy để bơm ly tâm cấp nƣớc vào hệ thống.
Bƣớc 1: Kiểm tra bơm
- Trƣớc khi đóng điện cho máy bơm chạy thử cần tiến hành kiểm tra xem xét
lại toàn bộ hệ thống công tác, bắt đầu từ mực nƣớc, crêpin:
+ Mở van cấp nƣớc làm mát ổ bi, vòng túp, nếu đƣợc làm mát bằng nƣớc.
+ Mở van cấp nƣớc làm mát các thiết bị cơ khí khác ( nếu có).
+ Mở hoặc đóng van xả theo nhƣ tài liệu hƣớng dẫn của nhà sản xuất.
+ Kiểm tra động cơ xem có ở trạng thái dừng hay không. Trục phải có khả năng
xoay đƣợc bằng thủ công. Không đƣợc phép khởi động bơm cho tới khi mọi trục trặc
kỹ thuật đó đƣợc giải quyết.
+ Tiến hành mồi nƣớc bơm vào ly tâm trƣớc khi khởi động. Thiết bị sẽ không
thể bơm đƣợc nƣớc trừ khi không khí ở trong bơm và ống hút đƣợc lấp đầy nƣớc.
+ Xoay bơm bằng tay để kiểm tra độ quay trơn. Nếu sự chuyển động khó khăn
hoặc không đều thì các bộ phận bên trong bơm có thể bị han gỉ hoặc sợi tuýp làm kín
bó quá chặt.
+Tháo bu lông khớp nối và vận hành động cơ trong khoảng khắc để kiểm tra
chiều quay đúng. Bơm phải quay theo chiều kim đồng hồ khi nhìn từ phía động cơ.
Lắp lại bu lông khớp nối sau khi việc kiểm tra hoàn tất.
- Đóng van xả khí và van xả sau khi việc mồi bơm đƣợc hoàn tất. Nếu có van
hút thì phải mở hoàn toàn.
- Bật công tắc điều khiển 2 hoặc 3 lần trong khoảng khắc để kiểm tra điều kiện
hoạt động. Lắp bảo vệ khớp nối sau khi kiểm tra vận hành thử đƣợc hoàn tất.
- Kiểm tra áp suất, dòng điện (A), độ rung, độ ồn đều trong mức bình thƣờng.
Cả 2 đồng hồ đo áp lực hút và đẩy đều đƣợc khoá van, khi kiểm tra kỹ thuật mới đƣợc
mở ra.
- Đóng điện trở lại cho bơm làm việc.
- Mở van hai chiều đƣờng ống đẩy từ từ. Theo dõi trên tủ điện cƣờng độ dòng
điện đạt tới định mức, cũng nhƣ đồng hồ điện thế (vôn kế) dao động trong khoảng ±
5% so với 380V, thì dừng lại để bơm làm việc.
- Dừng bơm luôn tuân thủ theo hƣớng dẫn trong việc bảo vệ an toàn động cơ. Theo
quy định luôn có một van kiểm tra trên đƣờng xả gần bơm. Trong trƣờng hợp đó,
đóng bơm bằng cách dừng động cơ nhƣ theo tài liệu chỉ dẫn của nhà sản xuất. Sau đó,
74
đóng tất cả các van theo thứ tự nhƣ sau: Van xả, van hút, van cấp nƣớc làm mát bơm,
và sau đó là các van khác dẫn hệ thống. Cần thiết phải đóng van xả dần dần nhằm
tránh xảy ra hiện tƣợng nƣớc va.
Bƣớc 2: Hiệu chỉnh máy bơm
- Dùng đồng hồ đo độ rung kiểm tra, nếu vƣợt quá trị số cho phép, phải xiết
chặt lại các bu lông móng bệ và đế máy.
- Dùng đồng hồ đo độ ồn để kiểm tra, nếu tiếng ồn vƣợt quá trị số cho phép,
phải dừng máy để tìm và khắc phục vị trí gây ra tiếng ồn.
- Dùng nhiệt kế cầm tay kiểm tra nhiệt độ vỏ động cơ, vỏ bơm, các gối trục,
nếu quá trị số cho phép, phải dừng lại và tìm nguên nhân để khắc phục.
- Kiểm tra các vòng đệm vasitup, nếu bị chảy nƣớc thì xiết chặt đều nhẹ tay
vòng chèn, nếu bị chảy tia phải thay vòng chèn khác.
- Gắn miếng phản quang lên cổ trục bơm, hay khớp nối đầu động cơ, dùng
đồng hồ đo tốc laser kiểm tra tốc độ thực của bơm. Nếu có sự cố sai lệch ±5% trị số
tốc độ vòng quay quy chuẩn, phải dừng bơm tìm nguyên nhân khắc phục, thậm chí
nếu cần phải thay thế động cơ khác đúng tốc độ quy định của bơm.
- Nếu trong trạm không có đồng hồ đo lƣu lƣợng, ta phải gắn đầu đo lƣu lƣợng
trên đƣờng ống đẩy, đọc trị số lƣu lƣợng thực của bơm, nếu có sự sai lệch ±5% thì
dừng bơm, tìm nguyên nhân khắc phục.
- Nếu trạm không có đồng hồ đo áp suất, ta gắn đầu đo áp suất trên đƣờng ống
đẩy, đọc trị số áp suất thực, nếu sai lệch ±5% trị số tiêu chuẩn, phải dừng bơm tìm
nguyên nhân khắc phục.
- Khi máy chạy ổn định, dùng đồng hồ đo điện vạn năng đo điện áp thực của
mạng, dùng Ampe kìm đọc trị số thực của dòng điện động cơ, tính toán ra công suất
thực của động cơ.
- Tính kiểm tra hiệu suất làm việc thực tế từ các thông số đo lƣờng và tính toàn
trên.
- Sau khi đo, chỉnh, các thông số vận hành trên phải đƣợc ghi đầy đủ, trung
thực trong biên bản nghiệm thu, bàn giao.
* Hiện tượng hư hỏng thường gặp và biện pháp khắc phục
Sau khi khởi - Không mồi triệt để -Mồi lại bơm

động bơm
không cấp đƣợc - Hút lẫn không khí -Dừng bơm, xả e hết không khí
75
nƣớc - Van đẩy vẫn còn đóng -Mở từ từ van đẩy
- Bơm quay không đúng chiều -Ngắt điện, đấu lại mạch điện
- Vận tốc quá nhỏ - Kiểm tra điệp áp máy bơm
- Cánh quạt bị tắc hoặc phin lọc - Tháo bơm và làm sạch cánh
quá bẩn quạt hoặc phin lọc
- Độ cao đặt bơm quá lớn -Tính toán lại và điều chỉnh cho
phù hợp
Bơm hoạt động - Do hậu quả lẫn không khí vào -Nâng cao mực nƣớc hoặc hạ
với lƣu lƣợng bơm cốt máy bơm
không đủ
- Ống hút bị bẩn nhiều -Tháo và vệ sinh ống hút
- Phin lọc bị bẩn hoặc bánh cánh -Tháo máy bơm và vệ sinh bánh
công tác bị tắc cánh công tác, phin lọc
Bơm sử dụng - Làm việc với quá mức về sản - Thay bơm khác phù hợp
công suất lớn lƣợng
hơn bình thƣờng
- Tốc độ bơm quá lớn -Kiểm tra lại dòng điện và tần số
của bơm
- Do ma sát giữa các chi tiết -Kiểm tra và điều chỉnh ổ trục
trong bơm
-Lắp đặt bơm không chính xác -Kiểm tra, điều chỉnh lại
Ổ đỡ, vòng bi - Bôi trơn kém, làm mát ổ đỡ -Kiểm tra, bôi trơn, làm mát ổ
của bơm quá không tốt trục
nóng
- Bạc hoặc ổ bi quá chặt -Kiểm tra, điều chỉnh lại
Bơm làm việc - Bơm lắp đặt sai quy cách -Lắp đặt lại
rung
- Mất cân bằng động của bánh -Kiểm tra, điều chỉnh lại
cánh
- Bị tắc bánh cánh -Tháo bơm và vệ sinh bánh cánh
- Bánh cánh bị mòn -Tháo bơm và thay bánh cánh
76
- Trục bơm bị cong vênh -Kiểm tra, điều chỉnh lại trục
bơm
Bơm làm việc - Bơm lẫn không khí -Điều chỉnh mực nƣớc bơm
có tiếng ồn hoặc hạ cao trình bơm
không bình
thƣờng
- Bơm làm việc trong vùng xâm -Kiểm tra, bảo dƣỡng, thay thế
thực cánh bơm
- Bơm lắp đặt sai quy cách -Kiểm tra, lắp đặt điều chỉnh lại
cho phù hợp
11. Bảo dƣỡng, bảo trì máy bơm

A. Lý thuyÕt liªn quan:
11.1 C¬ së lý luËn chung vÒ mµi mßn
11.1.1 ¶nh h-ëng cña ma s¸t ®Õn lµm viÖc b×nh th-êng cña m¸y mãc
*) Çc d¹ng ma s¸t.
Trong thùc tÕ, ma s¸t chia thµnh hai lo¹i:
- Ma s¸t tr-ît: Sinh ra khi çc bé phËn hoÆc chi tiÕt tr-ît hoÆc cã xu h-íng tr-ît
t-¬ng ®èi víi nhau.
- Ma s¸t l¨n: sinh ra khi çc bé phËn hoÆc chi tiÕt l¨n hoÆc cã xu h-íng l¨n
t-¬ng ®èi víi nhau
*) BiÖn ph¸p lµm t¨ng, gi¶m ma s¸t.
Ma s¸t cã hai mÆt: cã lîi vµ cã h¹i. §Ó tËn dông mÆt cã lîi, ta ph¶i lµm t¨ng ma
s¸t vµ ng-îc l¹i, ®Ó triÖt tiªu mÆt cã h¹i, ph¶i lµm gi¶m ma s¸t.
Nh×n chung, ®Ó t¨ng ma s¸t, ta ph¶i t¨ng ®é tiÕp xóc gi÷a çc chi tiÕt nh- t¹o ®é
nh¸m vµ ng-îc l¹i ®Ó gi¶m ma s¸t ta lµm cho mÆt tiÕp xóc gi÷a çc chi tiÕt thËt nh½n
hoÆc ®Þnh k× b«i tr¬n dÇu mì ®óng chñng lo¹i vµ sè l-îng.
*) Nh÷ng tÝnh chÊt cña mµi mßn
11.1.2. Quy luËt mµi mßn cña cÆp chi tiÕt
Sù mµi mßn cña çc cÆp chi tiÕt, ®Æc biÖt lµ ë m¸y b¬m kh«ng diÔn ra bÊt
th-êng mµ theo mét sè quy luËt nhÊt ®Þnh. Trong m«i tr-êng n-íc, trong m«i tr-êng
khÝ …
Trong m«i tr-êng n-íc cã sù x©m thùc, sù ¨n mßn çc chi tiÕt. Trong m«i
tr-êng khÝ cã sù mµi mßn çc chi tiÕt khi chóng chuyÓn ®éng hoÆc cã xu h-íng
chuyÓn ®éng t-¬ng ®èi lªn nhau
77
11.1.3 Nh÷ng yÕu tè ¶nh h-ëng ®Õn mµi mßn
- VÞ trÝ t-¬ng ®èi gi÷a çc chi tiÕt.
- ChÊt l-îng m«i tr-êng lµm viÖc cña chi tiÕt.
- C«ng suÊt cña m¸y.
- Cao tr×nh ®Æt m¸y b¬m.
11.2. ChÕ ®é b¶o d-ìng vµ söa ch÷a m¸y b¬m
11.2.1 C«ng t¸c b¶o d-ìng
*) Môc ®Ých - yªu cÇu
Muèn ®¶m b¶o m¸y mãc vµ thiÕt bÞ lµm viÖc tèt th× trong qu¸ tr×nh qu¶n lý vËn
hµnh ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ chÕ ®é kiÓm tra, söa ch÷a, b¶o d-ìng. ViÖc kiÓm tra, b¶o
d-ìng, söa ch÷a th-êng chia ra lµm hai lo¹i: kiÓm tra, b¶o d-ìng, söa ch÷a th-êng
xuyªn; kiÓm tra, b¶o d-ìng, söa ch÷a ®Þnh k×.
- ChÕ ®é kiÓm tra th-êng xuyªn.
KiÓm tra th-êng xuyªn thùc hiÖn trong vµ sau mçi ca vËn hµnh víi çc néi dung
sau:
+ C«ng tr×nh: Ph¸t hiÖn hiÖn t-îng rß rØ, chó ý nh÷ng chç tiÕp gi¸p gi÷a c«ng
tr×nh x©y, bª t«ng vµ ®Êt.
+ M¸y mãc thiÕt bÞ: Trong khi vËn hµnh th× chØ ®-îc quan s¸t, kiÓm tra trªn çc
m¸y ®o vµ chó ý mäi hiÖn t-îng bÊt th-êng. Sau mçi ca vËn hµnh lµm çc viÖc sau:
Lµm vÖ sinh m¸y mãc, thu dän ®å nghÒ; KiÓm tra vµ siÕt chÆt çc bu l«ng bÖ, bé phËn
truyÒn ®éng vµ bÒ ngoµi cña ®éng c¬; KiÓm tra vµ cho thªm dÇu, mì b«i tr¬n vµo çc
æ trôc, khíp; Söa ch÷a nhá çc h- háng nÕu cã.
- ChÕ ®é kiÓm tra ®Þnh k×.
KiÓm tra ®Þnh k× thùc hiÖn theo ®Þnh k×. §Þnh k× dµi hay ng¾n lµ do tÝnh chÊt vµ
thêi gian ho¹t ®éng cña tr¹m quyÕt ®Þnh. Néi dung kiÓm tra ®Þnh k× gåm cã:
+ PhÇn c«ng tr×nh: §o ®é lón, nghiªng, biÕn d¹ng,hiÖn t-îng ¨n mßn, s¹t lë, båi
l¾ng...
+ PhÇn thiÕt bÞ: KiÓm tra tÊt c¶ çc hÖ thèng nh-:
Tr¹m b¬m ®iÖn: Tõ h¹ thÕ ®Õn ®éng c¬.
Tr¹m b¬m dÇu: çc hÖ thèng chÝnh.
§éng c¬ vµ m¸y b¬m: Ngoµi nh÷ng vÊn ®Ò th«ng th-êng, cßn ph¶i xÐt ®Õn chÊt
l-îng dÇu mì b«i tr¬n.
- ChÕ ®é b¶o d-ìng ®Þnh k×.
§Ó ®¶m b¶o vµ n©ng cao tuæi thä cña m¸y mo¸c thiÕt bÞ trong tr¹m b¬m th× cø
sau mét thêi gian ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh, chóng ®-îc ngõng l¹i ®Ó kiÓm tra, tu chØnh vµ
78
thay dÇu mì. §ã lµ chÕ ®é b¶o d-ìng ®Þnh k×. ChÕ ®é nµy chØ thùc hiÖn víi thiÕt bÞ
m¸y mãc chø kh«ng ¸p dông cho phÇn c«ng tr×nh. §Þnh k× b¶o d-ìng quy ®Þnh theo
sè giê c«ng t¸c cña m¸y. §Þnh k× b¶o d-ìng cña ®éng c¬ ng¾n h¬n cña m¸y b¬m vµ
çc thiÕt bÞ kh¸c, cña ®éng c¬ ®èt trong ng¾n h¬n so víi çc ®éng c¬ kh¸c.
- ChÕ ®é kiÓm tra tr-íc vµ sau ®ît vËn hµnh.
Hµng n¨m, tr-íc vµ sau mçi ®ît vËn hµnh th-êng tiÕn hµnh kiÓm tra toµn bé
c«ng tr×nh, thiÕt bÞ, m¸y mãc víi môc ®Ých sau ®©y:
N¾m ®-îc t×nh h×nh c«ng tr×nh, m¸y mãc, thiÕt bÞ ® cã kÕ ho¹ch vµ biÖn ph¸p
söa ch÷a kÞp thêi, chuÈn bÞ tèt c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt ®Ó b¬m n-íc tr¸nh t×nh tr¹ng
“níc ®Õn ch©n míi nh¶y ”.
§¶m b¶o vËn hµnh an toµn cho m¸y mãc, thiÕt bÞ, c«ng tr×nh nh»m ®¶m b¶o vµ
kÐo dµi tuæi thä cña chóng.
Trªn c¬ së ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh qu¶n lÝ khai th¸c tr¹m b¬m nh»m bæ
xung kinh nghiÖm vµ t¨ng c-êng ý thøc tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan qu¶n lÝ khai th¸c
tr¹m.
- Ban kiÓm tra.
Ban kiÓm tra ®-îc thµnh lËp hµng n¨m do cÊp trªn cña tr¹m b¬m quyÕt ®Þnh.
Thµnh phÇn ban kiÓm tra, ngoµi nh÷ng c«ng nh©n vµ çn bé lµnh nghÒ cßn cã çn bé
l·nh ®¹o cña c¬ quan qu¶n lÝ vµ çn bé cÊp trªn trùc tiÕp cña c¬ quan qu¶n lÝ. Ngoµi ra
cßn cã thÓ cã sù tham gia cña çc c¬ quan nghiªn cøu, nhµ m¸y chÕ t¹o…
- C«ng t¸c chuÈn bÞ kiÓm tra.
C«ng t¸c chuÈn bÞ kiÓm tra tr-íc, sau vô thuéc vÒ nhiÖm vô cña ban qu¶n lÝ
tr¹m b¬m. §Ó c«ng t¸c kiÓm tra ®-îc tèt cÇn chuÈn bÞ çc tµi liÖu, dông cô sau:
+ Tµi liÖu kÜ thuËt:
+ Hå s¬, lÝ lÞch cña m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ c«ng tr×nh.
+ Çc sè liÖu vËn hµnh, khai th¸c: thêi gian, n¨ng l-îng, l-u l-îng, cét n-íc,
çc th«ng sè tÝnh n¨ng vµ çc chØ tiªu kinh tÕ, kÜ thuËt cña tr¹m b¬m.
+ B¶n t-êng tr×nh vÒ t×nh tr¹ng c«ng tr×nh, m¸y mãc thiÕt bÞ cña tr¹m b¬m,
nh÷ng sù cè ®· x¶y ra, phÇn gi¶i quyÕt vµ tån t¹i.
- Dông cô chuyªn m«n ®Ó kiÓm tra:
+ Dông cô ®iÖn: TÊt c¶ çc dông cô cÇn thiÕt nh- am pe kÕ h¹ thÕ, mª g«m,
®ßng hå v¹n n¨ng, g¨ng, ñng çch ®iÖn…
+ Dông cô c¬ khÝ: pa l¨ng, çp thÐp, æ bi, khíp nèi, c¨n l¸, çc lo¹i cê lª…
*) Néi dung c«ng t¸c b¶o d-ìng.
79
ViÖc kiÓm tra tr-íc hoÆc sau ®ît vËn hµnh chØ kh¸c nhau vÒ møc ®é triÖt ®Ó vµ
yªu cÇu ph¸t hiÖn, ®¸nh gi¸ chÊt l-îng çc ®èi t-îng ®-îc kiÓm tra, cßn vÒ néi dung
th× hai lo¹i kiÓm tra nµy gièng nhau c¬ b¶n, cã thÓ tãm t¾t thµnh nh÷ng ®iÓm sau:
- VÒ c«ng tr×nh:
+ KiÓm tra c«ng tr×nh thu n-íc, cöa van ®iÒu tiÕt (nÕu cã)
+ KiÓm tra c«ng tr×nh dÉn n-íc tõ sau c«ng tr×nh lÊy n-íc ®Õn bÓ hót.
+ KiÓm tra bÓ hót kÓ c¶ cöa phai, ch¾n r¸c tr-íc buång hót ( nÕu cã ).
+ KiÓm tra èng hót, èng ®Èy, kÓ c¶ ch¾n r¸c cña èng hót vµ n¾p miÖng èng
®Èy…
+ KiÓm tra çc c«ng tr×nh ph©n chia n-íc, chuyÓn ®æi dßng ch¶y.
- KiÓm tra nhµ m¸y b¬m.
+ §é kÝn, ch¾c, kh¶ n¨ng thao t¸c dÔ dµng vµ møc ®é h- háng cÇn tu söa ®èi víi
çc thiÕt bÞ thuéc c«ng tr×nh.
- VÒ c¬ khÝ:
+ KiÓm tra t×nh h×nh bªn ngoµi cña m¸y b¬m.
+ KiÓm tra bu l«ng bÖ, bé phËn truyÒn lùc.
+ KiÓm tra ®é ®ång t©m cña trôc m¸y b¬m vµ ®éng c¬.
+ KiÓm tra bé ®iÒu chØnh gãc nghiªng çch qu¹t cña m¸y b¬m.
+ KiÓm tra hÖ thèng n-íc kÜ thuËt, cÊp dÇu mì b«i tr¬n vµ chÊt l-îng dÇu mì,
cÇu trôc.
+ Cho tõng m¸y b¬m ch¹y cã t¶i ®Ó xem xÐt t×nh h×nh m¸y. Khi cho tõng m¸y
ch¹y, chó ý ®Õn mét sè bé phËn nh- æ bi, trôc, nhiÖt ®é çc æ trôc.
+ Chän mét m¸y b¬m ch¹y kh«ng b×nh th-êng nhÊt, th¸o çc bé phËn ra vµ
kiÓm tra.
- VÒ ®iÖn:
+ KiÓm tra t×nh h×nh bªn ngoµi cña çc thiÕt bÞ ®iÖn.
+ Th¸o l¾p vµ xem xÐt c¬ cÊu bªn trong cña çc thiÕt bÞ ®iÖn.
+ Chän mét sè bé phËn ®iÓn h×nh th¸o çc bé phËn bªn trong ®Ó kiÓm tra çc
®Çu tiÕp xóc, buång dËp hå quang, ®é c¨ng cña lß xo ë çc thang chØnh ®Þnh, ®é chÆt
cña çc bu l«ng, ®iÖn trë çch ®iÖn, møc ®é bôi bÈn, han gØ, biÕn d¹ng, biÕn mµu, r¹n
nøt…
+ KiÓm tra møc ®é chÝnh x¸c cña çc thiÕt bÞ ®iÖn.
+ Thao t¸c thö b»ng tay çc thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn vËn hµnh.
80
+ §ãng ®iÖn vµo tõng çc thiÕt bÞ ®iÖn ®Ó kiÓm tra t×nh h×nh khi cã ®iÖn: ®iÖn
thÕ, ®é sai lÖch th«ng sè ®iÖn, ®é rß ®iÖn…
+ Thö l¹i hÖ thèng tÝn hiÖu.
+ KiÓm tra ®iÖn trë çch ®iÖn, hÖ thèng b¶o vÖ tù ®éng.
+ Cho m¸y ch¹y b»ng çch ®ãng ®iÖn th¨m dß tõng phÇn ®Ó kiÓm tra t×nh h×nh
lµm viÖc cña chóng. Cuèi cïng cho m¸y ch¹y cã t¶i ®Ó quan tr¾c møc ®é b×nh th-êng
vµ th«ng sè ®iÖn c¬ b¶n.
11.2.2 ChÕ ®é söa ch÷a m¸y b¬m
*) C«ng t¸c söa ch÷a nhá
C«ng t¸c söa ch÷a nhá: ®èi víi tr¹m b¬m, c«ng t¸c tiÓu tu tiÕn hµnh sau mçi
ca ch¹y m¸y hoÆc sau mét thêi gian lµm viÖc nhÊt ®Þnh cña m¸y b¬m vµ çc chi tiÕt.
*) C«ng t¸c söa ch÷a lín.
C«ng t¸c ®¹i tiÕn hµnh sau mét thêi gian lµm viÖc dµi cña tr¹m b¬m. C¨n cø vµo
hå s¬ cña tr¹m b¬m vµ ®iÒu kiÖn t×nh h×nh thùc tÕ mµ thêi gian ®¹i tu th-êng lµ 3 n¨m.
Trong c«ng t¸c ®¹i tu, tr¹m b¬m cã thÓ ®-îc th¸o dì toµn bé ®Ó ®¸nh gi¸ vµ söa ch÷a
tõng bé phËn hoÆc toµn bé m¸y b¬m. C«ng t¸c nµy sÏ do ®éi söa ch÷a cña c«ng ty
hoÆc cÊp cao h¬n tuú thuéc vµo møc ®é quan träng cña tr¹m b¬m.
11.3. Çc ph-¬ng ph¸p söa ch÷a
11.3.1 Th¸o m¸y, kiÓm tra, ph©n lo¹i chi tiÕt
*) Nh÷ng vÊn ®Ò chung cÇn chó ý khi kiÓm tra b¬m vµ ph-¬ng ph¸p kiÓm tra
chung.
Muèn kiÓm tu ®-îc nhanh chãng, tr-íc khi b¾t ®Çu, chóng ta cÇn chuÈn bÞ cho
tèt. CÇn chuÈn bÞ ®Çy ®ñ dông cô, thiÕt bÞ khëi träng, nguyªn liÖu cÇn thiÕt cho viÖc
söa ch÷a vµ çc bé phËn dù phßng thay thÕ, bè trÝ chu ®¸o n¬i söa ch÷a, lµm tèt kÕ
ho¹ch tæ chøc lao ®éng vµ møc ®é tiÕn triÓn cña c«ng tr×nh. Nªn chuÈn bÞ hßm hoÆc
tói ®ùng dông cô ®Ó khái mÊt m¸t dông cô vµ çc chi tiÕt m¸y th¸o ra. Nh÷ng chi tiÕt
lín cÇn quy ®Þnh n¬i ®Æt riªng. Nh÷ng chi tiÕt nhá hoÆc dông cô ®o nhá còng ph¶i ®Æt
trong hép ®Æc biÖt.
Khi th¸o, l¾p b¬m, cÇn nhí quan hÖ l¾p ghÐp gi÷a çc bé phËn, nh÷ng bé phËn
dÔ lÉn nªn ®¸nh dÊu ®Ó khái l¾p nhÇm sau khi th¸o, kÐo dµi thêi gian söa ch÷a. Khi ª
cu qu¸ chÆt hay bÞ gØ, cã thÓ ®æ mét Ýt dÇu ho¶ vµo, sau mét thêi gian ng¾n, dÇu thÊm
vµo ®-êng r¨ng cã thÓ th¸o ra dÔ dµng. NÕu lµm nh- vËy mµ vÉn ch-a th¸o ®-îc, l¹i
cho thªm dÇu ho¶ vµ dïng bóa tay gâ nhÑ cho láng ra, sau ®ã l¹i th¸o. Kh«ng ®-îc
dïng dông cô c¾t gät nh- dao, ®ôc hay khoan ®Ó th¸o bu l«ng. ChØ khi nµo kh«ng cßn
çch nµo míi ph¸ bu l«ng.
£cu sau khi th¸o ra nªn b¾t ngay vµo gu d«ng hay bu l«ng cò cña nã ®Ó khi l¾p
khái mÊt thêi gian lùa chän. Tr-íc khi l¾p ªcu vµ bu l«ng cÇn dïng dÇu röa s¹ch r¨ng
81
èc, nÕu th¸o xong ng©m ngay vµo dÇu th× cµng dÔ röa. Tr-íc khi vÆn bu l«ng cÇn b«i
phÊn ch× nh- vËy lÇn sau sÏ dÔ th¸o h¬n.
NÕu mÆt tiÕp hîp cña b¬m dïng s¬n ®Æc hay hèn hîp keo dÇu kh¸c ®Ó tr¸t kÝn
th× sau khi th¸o, ng©m vµo dung dÞch 10% xót, råi röa s¹ch. NÕu lµ ®Öm giÊy hay ®Öm
ami¨ng cã thÓ ng©m vµo n-íc nãng råi röa s¹ch. ChÊt lµm kÝn hay ®Öm lãt cßn l¹i trªn
mÆt tiÕp hîp cã thÓ dïng dao c¹o ®i, khi c¹o cÇn chó ý kh«ng lµm s-íc mÆt ®Ó khái
¶nh h-ëng ®Õn tÝnh kÝn cña mÆt tiÕp hîp.
Lµm ®Öm giÊy cho mÆt tiÕp hîp b»ng çch ¸p giÊy lªn bÒ mÆt nµy råi dïng bóa
tay gâ nhÑ vµo mÐp c¹nh mÆt tiÕp hîp, nh- vËy sÏ c¾t ®-îc chiÕc ®Öm phï hîp víi
mÆt.
Khi röa ®-êng èng hoÆc çc chç khã cho tay vµo th× ngoµi çch giéi n-íc ®Ó
röa cßn cã thÓ phun kh«ng khÝ nÐn ®Ó thæi s¹ch, kÕt qu¶ còng rÊt tèt.
*) Th¸o vµ röa s¹ch b¬m.
V× b¬m cã nhiÒu h×nh thøc, cÊu t¹o kh¸c nhau, nªn ph-¬ng ph¸p th¸o còng
kh«ng hoµn toµn gièng nhau. §èi víi çc b¬m tuÇn hoµn nãi chung (h×nh 2.63), çc
b¬m n-íc ng-ng Ýt tÇng (h×nh 2.64) vµ çc lo¹i b¬m kh¸c cã mÆt tiÕp hîp ngang t-¬ng
tù cã thÓ th¸o ra theo thø tù sau:
H×nh 2.63: B¬m tuÇn hoµn
H×nh 2.64: B¬m n-íc ng-ng

82
+ §ãng van ë miÖng hót vµ ®Èy cña b¬m ®Ó c¾t ®øt víi hÖ thèng h¬i cña nhµ
m¸y vµ dïng çc biÖn ph¸p an toµn cÇn thiÕt.
+ Th¸o tÊm l-íi che cña bé nèi trôc, th¸o çc bu l«ng ë bé nèi trôc cña m« t¬
víi m¸y b¬m, t¸ch bé nèi trôc ra. Th¸o ®ång hå ¸p lùc, ®ång hå ch©n kh«ng hoÆc çc
®ång hå kh¸c l¾p trªn b¬m vµ ®-a vµo phßng nhiÖt c«ng ®Ó hiÖu nghiÖm.
+ Th¸o çc ®ai èc trªn mÆt tiÕp hîp vá b¬m, sau khi kiÓm tra mét l-ît, dïng vÝt
déi t¸ch hai nöa vá b¬m ra vµ dïng dông cô n©ng nöa b¬m nµy lªn ®Æt vµo n¬i quy
®Þnh, chó ý kh«ng ®-îc lµm háng mÆt tiÕp hîp.
+ Th¸o bu l«ng cña n¾p gèi ®ì, lÊy n¾p gèi ®ì ra.
+ T¸ch riªng hai nöa lãt trôc, lÊy nöa trªn ra.
+ Th¸o n¾p hép kÝn trôc vµ lÊy hÕt vËt ®Öm ra.
+ NhÊc r« to ra khái vá b¬m, ®Æt trªn gi¸ ®ì ®· chuÈn bÞ tr-íc, chó ý kh«ng
®-îc lµm háng b¸nh ®éng vµ cæ trôc.
+ LÊy nöa lãt trôc d-íi ra ®Ó lau, khi cÇn thiÕt cã thÓ th¸o c¶ nöa gèi ®ì d-íi ra.
+ Sau khi th¸o xong çc bé phËn trªn, chØ cßn l¹i nöa vá b¬m d-íi ®Æt lªn gi¸
®ì, lóc ®ã röa vµ kiÓm tra dÔ dµng.
+ §Õn ®©y c«ng viÖc th¸o nãi chung lµ xong. Trong qu¸ tr×nh th¸o muèn kiÓm
tra çc bé phËn cña b¬m xem cã b×nh th-êng kh«ng, cÇn ®o khe hë gèi ®ì, vßng gi¶m
rß vµ çc bé phËn chÆn lùc ®Èy theo trôc, ®iÒu chØnh vÞ trÝ b¸nh ®éng vµ ghi çc trÞ sè
®o ®-îc vµo sæ söa ch÷a.
+ Song song víi viÖc th¸o b¬m, cã thÓ röa sach çc bé phËn th¸o ra, sau khi ®·
th¸o xong toµn bé, th«ng th-êng röa theo thø tù sau:
+ C¹o s¹ch çc vÕt bÈn, gØ s¾t, cÆn n-íc ë mÆt trong vµ mÆt ngoµi cña b¸nh
®éng, vßng gi¶m rß vµ gèi ®ì, cµn dïng d©y thÐp hoÆc dông cô c¹o ®Æc biÖt ®Ó cã thÓ
®-a s©u vµo c¹o çc r·nh b¸nh ®éng, cuèi cïng dïng n-íc röa s¹ch.
+ Röa s¹ch mÆt tiÕp hîp cña nöa trªn vµ nöa d-íi cña vá b¬m.
+ Röa s¹ch mÆt trong vµ ngoµi vá b¬m, kiÓm tra vµ röa s¹ch èng n-íc lµm kÝn.
+ Röa s¹ch lãt trôc vµ hép dÇu ë gèi ®ì, dïng dÇu ho¶ röa s¹ch hép dÇu, c¹o
s¹ch cÆn dÇu cøng,sau ®ã l¹i röa l¹i b»ng dÇu nhên, vßng dÇu vµ bé phËn chØ mùc dÇu
còng ®-îc röa s¹ch. NÕu lµ æ bi th× nªn röa s¹ch dÇu cò b»ng Ðt – x¨ng vµ ®æ dÇu míi
vµo (lo¹i dÇu cho vµo chän theo ®iÒu kiÖn sö dông, ch-¬ng 8 sÏ nãi tû mØ h¬n).
+ NÕu gèi ®ì cã buång lµm l¹nh b»ng n-íc, cÇn lµm s¹ch buång lµm l¹nh, èng
dÉn n-íc lµm l¹nh vµ kiÓm tra xem n-íc cã bÞ t¾c kh«ng.
+ Dïng dÇu ho¶ röa s¹ch çc bul«ng.
- Trong qu¸ tr×nh lµm s¹ch, nªn kiÓm tra tû mØ çc bé phËn b¬m ®Ó x¸c ®Þnh
nh÷ng bé phËn cÇn söa ch÷a. Th«ng th-êng néi dung kiÓm tra nh- sau:
83
+ Vá b¬m cã vÕt r¹n hay h- háng g× kh«ng.
+ Çnh b¸nh ®éng cã vÕt r¹n, bÞ ¨n mßn vµ mµi mßn kh«ng, b¸nh ®éng l¾p trªn
trôc cã bÞ háng kh«ng, lãt trôc cã tèt kh«ng.
+ Khe hë gi÷a vßng gi¶m rß cßn ®óng yªu cÇu kh«ng, cã bÞ mµi mßn hay biÕn
h×nh kh«ng.
+ Cæ trôc cã nh½n kh«ng, cã vÕt g× kh«ng.
+ Lãt trôc cã bÞ nøt vµ cã vÕt bÈn kh«ng, møc ®é mßn cña hîp kim vµ sù tiÕp
hîp gi÷a kim lo¹i lãt trôc cã tèt kh«ng. Khe hë vµ gãc tiÕp xóc cña lãt trôc cßn thÝch
hîp kh«ng, cuèi cïng x¸c ®Þnh xem nªn söa ch÷a hay thay çi kh¸c (nÕu cã gèi trôc
chÆn còng cÇn kiÓm tra nh- vËy)
+ NÕu lµ gèi ®ì vßng bi, cÇn xem vßng bi cã bÞ mßn hoÆc bÞ mÐo kh«ng, b¹c
trong vµ ngoµi bi cã bÞ nøt kh«ng, khe hë gi÷a bi víi b¹c trong vµ ngoµi cßn hîp quy
çch kh«ng, l¸p r¸p trªn trôc cã thËt ch¾c kh«ng.
+ NÕu b¬m cã thiÕt bÞ rót h¬i ( thiÕt bÞ rót kh«ng khÝ ra vµ ®á n-íc vµo tr-íc
khi khëi ®éng b¬m ®-îc gäi lµ thiÕt bÞ rót h¬i) cÇn kiÓm tra xem miÖng phun vµ èng
khuÕch t¸n cã hoµn chØnh kh«ng, cãa bÞ t¾c kh«ng.
- Sau khi röa s¹ch vµ kiÓm tra b¬m, nÕu kh«ng cã bé phËn nµo cÇn ph¶i söa
ch÷a hay thay thÕ th× cã thÓ l¾p l¹i çc b-íc sau:
+ §Æt nöa lãt trôc d-íi vµo gèi ®ì cña th©n b¬m, cÇn chó ý cho çc gê d-íi lãt
trôc vµ gèi ®ì ¨n khíp víi nhau.
+ §Æt roto vµo vá b¬m. Khi cÇn tõ tõ vµo gi÷ cho r«to lu«n n»m ngang ®Ó tr¸nh
x¶y ra hiÖn t-îng hãc cøng hoÆc va háng.
+ Dïng th-íc niv« ®é chÝnh x¸c 0,5mm kiÓm tra tr¹ng th¸i c©n b»ng cña b¬m
vµ nÕu cÇn th× ®iÒu chØnh cho ®óng.
+ §o khe hë cña lãt trôc, ®o xong l¾p nöa lãt trôc trªn vµo.
+ §o khe hë cña çc bé phËn b¬m vµ ghi chÐp cho ®Çy ®ñ. NÕu khe hë kh«ng
®óng quy çch cÇn ph¶i ®iÒu chØnh hoÆc söa ch÷a.
+ Trªn mÆt tiÕp hîp cña vá b¬m, quÐt ®Òu mét líp chÊt lµm kÝn, ®Æt mét miÕng
®Öm h×nh mÆt tiÕp hîp.
+ §Æt n¾p gèi ®ì lªn vµ b¾t chÆt bu l«ng.
+ §Æt nöa vá b¬m lªn trªn.
+ B¾t chÆt bu l«ng gi÷a hai bÝch mÆt tiÕp hîp. SiÕt bu l«ng th-êng theo thø tù
hai ®Çu ( gÇn gèi ®ì ) dÇn dÇn siÕt çc bu l«ng phÝa trong, vµ ®ång thêi siÕt hai phÝa
®èi xøng nhau. Lóc siÕt bu l«ng cÇn ph¶i ®Òu cho nªn lÇn thø nhÊt kh«ng nªn siÕt chÆt
qu¸, cuèi cïng siÕt l¹i mét lÇn n÷a ®Ó lùc siÕt hai bªn ®Òu nhau.
84
+ Nhåi vËt ®Öm míi vµo hép kÝn trôc, b¾t chÆt n¾p hép l¹i, nh-ng kh«ngnªn b¾t
chÆt qu¸ g©y khã kh¨n cho viÖc ®iÒu chØnh sau nµy.
+ §Æt çc ®-êng èng liªn hÖ víi b¬m, cÇn chó ý tr¸nh hiÖn t-îng lÖch t©m gi÷a
b¬m vµ èng.
+ §iÒu chØnh t©m r« to m« t¬ vµ t©m r« to b¬m, b¾t chÆt çc bu l«ng ë bé nèi
trôc.
+ L¾p l-íi ch¾n ë bé nèi trôc.
+ §Æt çc ®ång hå vµ çc chi tiÕt phô kh¸c sau khi ®· hiÖu chØnh.
+ §Õn ®©y coi nh- c«ng viÖc l¾p b¬m ®· hoµn thµnh. Cho dÇu vµo gèi ®ì, sau
khi ®· lµm ®Çy ®ñ çc c«ng viÖc chuÈn bÞ cho b¬m vµo vËn hµnh th× cã thÓ cho b¬m
ch¹y thö.
- §èi víi çc b¬m nhiÒu tÇng, çch kiÓm tra vµ röa s¹ch b¬m c¨n b¶n gièng nh-
çch nãi trªn, chØ do cÊu t¹o kh¸c nhau nªn qu¸ tr×nh th¸o l¾p cã phÇn kh¸c nhau.
PhÇn cÊu t¹o çc b¬m nhiÒu tÇng c¬ b¶n cã hai lo¹i.
- Mét lo¹i gåm nhiÒu tÇng mµ mçi tÇng gåm nhiÒu b¸nh ®éng vµ b¸nh dÉn ®-îc
chÕ t¹o riªng biÖt, çc tÇng ®-îc nèi víi nhau vµ nèi víi n¾p tr-íc, n¾p sau cña b¬m
b»ng çc bu l«ng dµi suèt (h×nh 2.65). Tr×nh tù th¸o l¾p lo¹i b¬m nµy nh- sau:
H×nh 2.65: B¬m nhiÒu tÇng hîp thµnh bëi çc tÇng ®-îc chÕ t¹o riªng biÖt.
1-Gèi ®ì; 2-èng hót; 3-B¸nh ®éng; 4- B¸nh dÉn; 5-Van kh«ng khÝ;
6- Bu l«ng suèt; 7- èng ®Èy; 8- Vßng c©n b»ng; 9:-§Üa c©n b»ng;
10-Phßng c©n b»ng; 11-Hép kÝn trôc; 12-èng chøa n-íc trong phßng c©n b»ng
+ Sau khi th¸o bé nèi trôc vµ çc ®-êng èng nèi, th¸o bu l«ng trªn n¾p gèi ®ì
phÝa hót, rót æ trôc vµ gèi ®ì ra ( NÕu æ trôc kh«ng ph¶i lµ b¹c mµ lµ lãt trôc th× nªn
th¸o lãt trôc tr-íc, sau ®ã th¸o gèi ®ì ).
+ Th¸o hép kÝn trôc, lÊy vËt ®Öm ra.
85
+ Th¸o ®ai èc cña çc bu l«ng suèt ë phÝa hót, th¸o l¾p b¬m phÝa hót ra, lóc ®ã
lé b¸nh ®éng tÇng thø nhÊt.
+ MÆt ngoµi b¸nh ®éng tÇng thø nhÊt cã ®ai èc b¾t chÆt, chiÒu siÕt cña nã
th-êng ng-îc víi chiÒu quay cña b¸nh ®éng. Th¸o ®ai èc nµy ra lÊy ®-îc b¸nh ®éng
tÇnh thø nhÊt.
+ LÇn l-ît th¸o tÇng thø hai, b¸nh ®éng tÇng thø hai, tÇng thø ba... cho ®Õn hÕt.
+ Cuèi cïng th¸o vËt ®Öm vµ gèi ®ì phÝa ®Èy, rót trôc ra ®Ó kiÓm tra vµ söa
ch÷a.
+ B¸nh dÉn ®-îc b¾t vµo çc tÇng vá b¬m b»ng bu l«ng, khi cÇn thiÕt cã thÓ
th¸o ra ®Ó söa ch÷a hoÆc thay thÕ.
+ §ã lµ toµn bé qu¸ tr×nh th¸o, qu¸ tr×nh l¾p lo¹i b¬m nµy ng-îc víi qu¸ tr×nh
th¸o.
- Mét lo¹i kh¸c gåm nhiÒu tÇng ®-îc ®óc liÒn mét khèi b»ng gang hay thÐp, çc
b¸nh dÉn lÇn l-ît ®-îc ®Æt vµo trong vá b¬m, mçi miÕng ng¨n vµ b¸nh ®éng ®-îc lÇn
l-ît b¾t bu l«ng (h×nh 2.66). Lo¹i b¬m thø hai cã thÓ th¸o theo thø tù sau:
H×nh 2.66: B¬m nhiÒu tÇng vá ngoµi ®óc liÒn mét khèi.
1-B¸nh ®éng; 2-B¸nh dÉn; 3-Vá ngoµi; 4-§Üa c©n b»ng; 5-Gèi ®ì; 6-Hép kÝn trôc.
+ Sau khi th¸o rêi bé nèi trôc vµ çc ®-êng èng nèi víi m« t¬, th¸o çc n¾p hép
kÝn trôc ë hai ®Çu, lÊy çc vËt ®Öm ra.
+ Th¸o bu l«ng b¾t trªn n¾p gèi ®ì phÝa ®Èy, th¸o lãt trôc vµ gèi ®ì trªn trôc ra.
+ Th¸o chèt trªn trôc ra, th¸o ®ai èc cña ®Üa c©n b»ng lùc ®Èy theo trôc, lÊy ®Üa
c©n b»ng ra.
+ Th¸o n¾p b¬m phÝa ®Èy.
+ Rót b¸nh ®éng thø nhÊt ra (nÕu tÝnh tõ phÝa hót th× th¸o b¸nh ®éng tÇng cuèi
cïng tr-íc tiªn).
86
+ B¸nh dÉn ®-îc ghÐp víi tÊm ng¨n, nh÷ng tÊm ng¨n cña hai tÇng liÒn nhau
®-îc nèi víi nhau b»ng nh÷ng bu l«ng, th¸o nh÷ng bu l«ng nµy ra th× th¸o ®-îc tÊm
ng¨n thø nhÊt t-¬ng øng víi b¸nh ®éng thø nhÊt (nÕu tÝnh tõ phÝa hót th× ®ã còng lµ
tÇng cuèi cïng).
+ Theo ph-¬ng ph¸p ®ã, lÇn l-ît th¸o çc b¸nh ®éng vµ tÊm ng¨n cña tÇng thø
hai, thø ba... cho ®Õn hÕt.
+ Cuèi cïng th¸o gèi ®ì vµ æ trôc cña phÝa hót vµ toµn bé b¬m, nh- vËy toµn bé
b¬m coi nh- th¸o xong.
+ Tr×nh tù th¸o tr×nh bµy trªn lµ b¾t ®Çu tõ phÝa ®Èy, nÕu víi nh÷ng b¬m cã cÊu
t¹o cho phÐp lÊy nh÷ng tÊm ng¨n tõ phÝa hót dÔ dµng th× cóng cã thÓ th¸o tõ phÝa hót
tr-íc.
- Khi th¸o b¬m cã thÓ gÆp nh÷ng khã kh¨n sau:
+ CÆn n-íc rÊt nhiÒu, b¸nh ®éng vµ trôc bÞ gØ, rÊt khã th¸o. GÆp tr-êng hîp nµy
ph¶i c¹o s¹ch c¨n n-íc trªn ®-êng rót b¸nh ®éng, gâ nhÑ mÊy çi råi th¸o ra.
+ Khi b¸nh ®éng vµ trôc qu¸ khÝt, cã thÓ dïng dông cô vam ®Ó th¸o (h×nh 2.67).
+ NÕu trªn b¸nh ®éng cã lç c©n b»ng th× cã thÓ dïng tay vam mãc qua lç nµy,
nÕu kh«ng cã lç c©n b»ng th× mãc tay vam vµo r·nh çc b¸nh ®éng, nh-ng ®Çu mãc
cµng gÇn çnh cµng tèt ®Ó tr¸nh cho khái vì b¸nh ®éng.
H×nh 2.67: Dông cô th¸o b¸nh ®éng.

1-B¸nh ®éng; 2- Trôc; 3- Mãc ( tay vam); 4- Gu d«ng
- Trong qu¸ tr×nh th¸o b¬m, ®· t×m hiÓu ®-îc cÊu t¹o çc bé phËn b¬m, khi l¾p
sÏ rÊt dÔ dµng, nªn ë ®©y kh«ng nãi l¹i qu¸ tr×nh l¾p b¬m n÷a. Nh-ng trong qu¸ tr×nh
l¾p cã mét ®iÓm cÇn chó ý lµ cöa ra cña b¸nh ®éng ph¶i th¼ng víi cöa vµo cña b¸nh
dÉn mçi tÇng, nÕu kh«ng sÏ ¶nh h-ëng ®Õn tÝnh n¨ng cña b¬m, thËm chÝ cßn t¨ng
thªm lùc ®Èy h-íng trôc lµm cho gèi trôc chÆn qu¸ t¶i vµ nãng lªn. Cho nªn trong qu¸
tr×nh l¾p b¸nh ®éng ph¶i ®o tû mØ vÞ trÝ t-¬ng ®èi gi÷a cöa ra cña b¸nh ®éng vµ cöa
vµo cña b¸nh dÉn xem cã chÝnh x¸c kh«ng, nÕu kh«ng ®óng ph¶i ®iÒu chØnh l¹i. Cã
hai ph-¬ng ph¸p ®iÒu chØnh:
87
+ Thay ®æi chiÒu dµy nh÷ng miÕng ®Öm lãt ë gi÷a th©n (chØ thÝch hîp víi lo¹i
b¬m h×nh 2.65).
+ Thay ®æi chiÒu dµi lãt trôc ë gi÷a çc b¸nh ®éng.
+ Ph¹m vi ®iÒu chØnh cña ph-¬ng ph¸p thø nhÊt rÊt hÑp bëi v× thªm nhiÒu ®Öm
lãt sÏ lµm gi¶m tÝnh ch¾c ch¾n vÒ cÊu t¹o cña b¬m cho nªn h¹n chÕ dïng ph-¬ng ph¸p
nµy. Ph-¬ng ph¸p thø hai ®· ®¬n gi¶n l¹i ch¾c ch¾n (h×nh 2.68).
H×nh 2.68
11.3.2. Çc ph-¬ng ph¸p söa ch÷a
- B¬m n-íc lµ mét lo¹i m¸y ®-îc phæ biÕn réng r·i víi nhiÒu chñng lo¹i vµ kÝch
th-íc phong phó, sö dông m¸y b¬m còng dÔ dµng. Tuy nhiªn m¸y b¬m cã liªn quan
®Õn phÇn c¬, phÇn ®iÖn vµ phÇn thuû lùc nªn cã ®Æc thï riªng. NÕu hiÓu râ çc ®Æc
thï, nguyªn lÝ th× sÏ cã nh÷ng sö lÝ nhanh chãng.
- §Ó chän lùa ®-îc ph-¬ng ph¸p söa ch÷a c¨n cø vµo møc ®é h- háng, hÖ thèng
c«ng tr×nh, ®iÒu kiÖn söa ch÷a…®Ó cã ph-¬ng ph¸p hîp lÝ nhÊt.
11.3.3. Çc h×nh thøc tæ chøc söa ch÷a
C¨n cø vµo ph-¬ng ph¸p söa ch÷a mµ cã h×nh thøc söa ch÷a cho thÝch hîp
11.4. NghiÖm thu b¶o hµnh söa ch÷a
- Sau khi kiÓm tra, ban kiÓm tra sÏ ®¸nh gi¸ chÊt l-îng c«ng tr×nh, m¸y mãc,
thiÕt bÞ, t×m nguyªn nh©n h- háng vµ quy ®Þnh nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ vÒ tu söa, thay
thÕ. C¬ quan qu¶n lÝ tr¹m b¬m lËp kÕ ho¹ch thùc hiÖn ®Ò nghÞ cña ban kiÓm tra, kÕ
ho¹ch nµy ph¶i ®-îc thùc hiÖn tr-íc khi tr¹m b¬m vµo vô s¶n xuÊt míi.
- §èi víi çc tr¹m b¬m nhá vµ m¸y b¬m l-u ®éng th× tuú t×nh h×nh cô thÓ mµ
kiÓm tra cho hîp lý.
88
- C¨n cø vµo biªn b¶n kiÓm tra, tiÕn hµnh söa ch÷a.
- Sau khi söa ch÷a, bªn A ph¶i cã tr¸ch nhiÖm bµn giao ®Çy ®ñ cho bªn B tµi
liÖu sæ s¸ch vµ c«ng tr×nh hoÆc chi tiÕt vµ ph¶i ®¶m b¶o chóng ho¹t ®éng ®¹t yªu cÇu.
11.5. Chế độ bảo dƣỡng
- Bảo dƣỡng thƣờng xuyên
- Bảo dƣỡng định kỳ
B. Tr×nh tù thùc hiÖn
B-íc 1: Kiểm tra, sửa chữa ổ trƣợt
B-íc 2: Kiểm tra, sửa chữa ổ lăn
12. Nghiệm thu, bàn giao kết thúc công việc
A. Lý thuyÕt liªn quan
Biên bản nghiệm thu công việc
Thực hiện theo mẫu nhƣ mục 10.1, Bài 1
- Kiểm tra hiện trƣờng.
- Kiểm tra toàn bộ khối lƣợng và chất lƣợng lắp đặt (kỹ, mỹ thuật) máy bơm so
với thiết kế đƣợc duyệt.
- Kiểm tra kết quả thử nghiệm, vận hành thử đồng bộ máy bơm.
- Kiểm tra các điều kiện đảm bảo an toàn về vệ sinh môi trƣờng, phòng chống
cháy nổ.
- Lập biên bản nghiệm thu công việc (Những ngƣời ký biên bản nghiệm thu
phải là những ngƣời đại diện hợp pháp của cấp có thẩm quyền của các bên tham gia
nghiệm thu). Trong trƣờng hợp có những thay đổi so với thiết kế đƣợc duyệt, có các
công việc chƣa hoàn thành, hoặc những hƣ hỏng sai sót (kể cả những hƣ hỏng, sai xót
đã đƣợc sửa chữa), các bên có liên quan phải lập, ký, đóng dấu các bảng kê theo mẫu
quy định .
89
Bài 3: Lắp đặt máy bơm chìm
I. Mục tiêu
- Trình bày đƣợc cấu tạo và nguyên lý làm việc của máy bơm chìm
- Lắp đặt máy bơm chìm theo bản vẽ thiết kế, đạt yêu cầu kỹ thuật, đảm bảo
an toàn cho ngƣời và thiết bị.
II. Nội dung
- Bản vẽ mặt bằng vị trí lắp đặt bơm
- Nghiên cứu bản vẽ chi tiết để xác định vị trí cốt đặt máy bơm. Ngoài ra trên
bản vẽ còn thể hiện: loại máy bơm, vật liệu ống, đƣờng kính ống, các phụ kiện lắp
đặt sau bơm.
* Một số sai phạm thường gặp
- Nghiên cứu không đầy đủ các bản vẽ lắp máy bơm chìm.
- Lập bảng kê vật tƣ, dụng cụ, thiết bị thiếu so với yêu cầu.
2.1. Cấu tạo của máy bơm chìm
Máy bơm đƣợc chia ra làm 3 phần, phần trên, phần giữa, phần dƣới (hình 3.2).
Hình 3.2: Sơ đồ cấu tạo máy bơm chìm

I-Phần trên; II-Phần giữa; III-Phần dƣới
Bảng 3.1
90
1.Ống kẹp 10.Gối tựa trên 19.
2.Đầu nối nhánh 11.Ống lót nén 20. Tấm chắn
3.Vít chặn vành làm kín 12.Đế tựa 21.Đầu chuyền động
4.Vành làm kín 13.Vòng cách 22.Khớp nối C Đ
5.Gối tựa dƣới 14.Ống lót 23.Màng ngăn
6.Vành xẻ 15.Đệm điều chỉnh 24.Bu lông
7.Vỏ bơm 16.Bánh công tác 25.Bích nối
8.Trục 17.Bộ phận dẫn hƣớng 26.Đệm làm kín
9.Bu lông 18.Then 27.Cửa hút
Mỗi phần bao gồm vỏ bơm đúc bằng gang hoặc hợp kim có dạng hình trụ tròn
chịu đƣợc áp suất lớn (hình 3.3, hình 3.4, hình 3.5).
Hình 3.3: Cấu tạo phần I
Hình 3.4: Cấu tạo phần II
91
Hình 3.5: Cấu tạo phần III
Bộ phận dẫn hƣớng công tác, bánh công tác đƣợc lắp trên trục. Bánh công tác
cùng với các chi tiết cố định hợp thành phần quay của bơm gọi là Roto. Bánh
công tác đúc bằng gang theo phƣơng pahps đúc chính xác. Các bề mặt cánh dẫn và
đĩa bánh công tác yêu cầu có đọ nhám tƣơng đối cao để giảm tổn thất. Bánh công tác
và Roto đƣợc cân bằng tĩnh và cân bằng động khi làm việc không cọ vào thân
bơm. Bộ phận dẫn hƣớng có các cánh cong theo hƣớng ngƣợc lại với cánh cong
của bánh công tác, trong một tầng bơm gồm có bộ phận dẫn hƣớng và bánh công
tác. Các tầng bơm đƣợc ngăn cách với nhau bằng hai đĩa vành khăn đặt song song
nhau trong thân bơm. Bánh công tác lắp đặt trên trục nhờ then và ống lót.
Trục bơm chế tạo từ thép cacbon. Trục bơm quay trên hai gối đỡ đƣợc liên kết
với thân bơm nhờ vít chặn 3. Trục bơm là bộ phận nhận chuyển động từ động cơ
qua khớp nối rồi chuyền đến bánh công tác. Trục bơm chịu momen xoắn uốn
kéo.
Tầng cuối cùng của bơm lắp vòng đệm ngăn không cho rò rỉ.
Các tầng bơm có thể dịch dọc trục, chúng đƣợc giữ bởi vòng xẻ ở đầu các
phần của bơm. Sự di chuyển của các ầng bơm đƣợc điều chỉnh bởi các bulong và
vít chặn 3. Vít chặn dƣợc lắp trên gối đỡ.
Trên trục bơm có ống lót gắn kết tƣơng ứng với các tầng và tất cả các tầng tì
lên đế tựa 12 (nửa ổ cân bằng thủy lực) đã lắp ống lót nén ổ trên cân bằng thủy lực.
Cuối mỗi trục bơm đều có đầu nối truyền chuyển động.
Các phần bơm đƣợc liên kết với nhau nhờ đầu nối nhanh dạng nửa ống kẹp.
Phần dƣới của bơm có cửa hút 27 và bộ phận lọc để ngăn ngừa tạp chất đi vào bên
trong bơm. Khớp nối nhận chuyển động từ động cơ. Khớp nối có dạng cao su kim
loại. Ngoài ra còn có các zoăng làm kín ống lót.
Động cơ điện đƣợc bảo vệ bởi đầu làm kín 26 tấm chắn 23 với máy bơm,
động cơ đƣợc ghép với máy bơm bởi mặt bích đầu treo.
Tải trọng và lực chiều trục, áp suất làm việc của trục đƣợc tiếp nhận bởi đế tựa
12, ống lót 13 gọi là bộ phận cân bằng thủy lực Ổ đỡ cân bằng thủy lực đƣợc lắp ổ
cuối mỗi phần bơm gồm có hai phần: Đĩa thủy lực 1 đƣợc gắn chặt vào trục bơm ở
tầng cuối cùng. Chất lỏng từ bánh công tác chảy qua khe hở B và buồng cân bằng áp
lực. Áp lực của buồng trung gian khá lớn so với buồng cân bằng áp lực nhờ đó đĩa
cân bằng chịu lực, lực này góp phần làm triệt tiêu lực triều trục. Đĩa thủy lực 1 đƣợc
tự động điều chỉnh. Khoảng cách B đƣợc dùng để điều chỉnh áp suất làm cho
Roto không dịch chuyển.
Khi bơm làm việc sẽ xuất hiện lực ly tâm ép vào vòng bi đƣợc gắn vào vòng
đệm các gối đỡ trên và dƣới. Các ổ bi đƣợc làm mát và bôi trơn bằng chính dung
dịch bơm.
92
2.2. Nguyên lý hoạt động của máy bơm chìm
Khi máy bơm hoạt động các bánh công tác quay các phần tử chất lỏng
cũng chuyển động theo bộ phận dẫn hƣớng (của bánh công tác đi từ trong ra
ngoài) dƣới tác dụng của lực ly tâm chất lỏng ra khỏi biên của bánh công tác
thứ nhất qua các rãnh của bộ phận dẫn hƣớng rồi vào cửa hút của bánh công tác
thứ hai với áp lực do bánh công tác thứ nhất tạo ra. Cứ nhƣ thế áp lực của chất
lỏng tăng dần qua các phần bơm rồi ra đến cửa đẩy của bơm. Còn tại cửa hút thì
dƣới áp suất tĩnh chất lỏng sẽ chuyển từ cửa hút vào bể hút trong quá trình bơm.
2.3. Các thông số kỹ thuật cơ bản của máy bơm chìm
- Vật liệu chế tạo bơm: thƣờng bằng thép không gỉ.
- Cánh bơm: loại vật liệu chế tạo cánh bơm thƣờng bằng thép hoặc nhựa.
vị thời gian - tính bằng m3/giờ hoặc lít/phút v.v... Trong máy thƣờng ghi là Qmax, đó
là lƣu lƣợng tối đa, vì lƣu lƣợng nƣớc còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố khác nhƣ độ
cao, tốc độ, công suất máy v.v...
Total H, tức là độ cao mà máy có thể hút từ mặt nƣớc, giếng, hồ, bể chứa.
- Đƣờng kính tối đa (mm): là đƣờng kính ngoài của máy bơm.
- Cấp cách điện: thể hiện sự cách điện của máy bơm.
- Nhiệt độ lƣu chất tối đa: có hai loại (WY) giải nhiệt bằng nƣớc và (OY) giải
nhiệt bằng dầu.
- Cáp bảo vệ : loại cáp điện dùng trong máy bơm chìm.
- Đƣờng kính miệng xả (mm): Đƣờng kính ống xả của bơm.
-Trọng lƣợng máy bơm (kg): là tổng khối lƣợng của máy bơm.
-Kích thƣớc máy bơm (mm): là chiều dài, chiều rộng, chiều cao của máy bơm.
hƣớng dẫn kỹ thuật nhƣ cốt cao độ, vị trí bơm.
93
- Không nghiên cứu hƣớng dẫn lắp đặt máy bơm.
- Không nghiên cứu về công tác an toàn lao động.
3.1. Chuẩn bị hiện trƣờng lắp đặt:
Chuẩn bị hiện trƣờng là công việc rất quan trọng trong lắp đặt máy bơm chìm,
trình tự thực hiện nhƣ sau:
- Chuẩn bị nguồn điện thi công. Nguồn phải có điện áp phù hợp, các vị trí ổ
3.2. Chuẩn bị phƣơng tiện và dụng cụ lắp đặt.:
Chuẩn bị đầy đủ phƣơng tiện và dụng cụ lắp đặt giống nhƣ bài 2, mục 3:
3.2.1. Phƣơng tiện và dụng cụ nâng tải gồm:
- Tời điện
- Cẩu trục
3.2.2. Phƣơng tiện và dụng cụ lắp đặt gồm:
- Máy hàn điện.
94
- Máy uốn ống
- Máy ren ống.
3.2.3. Dụng cụ kiểm tra đo lƣờng gồm:
- Ni vô phẳng, ni vô khung để kiểm tra độ phẳng của bệ phóng máy
- Thƣớc dây, thƣớclá để kiểm tra kích thƣớc
- Bộ căn lá để kiểm tra khe hở khi lắp ráp
- Đồng hồ đo tốc laser để kiểm tra tốc độ quay của trục
- Đồng hồ so đế từ để kiểm tra đế căn chỉnh trục
- Máy thử độ kín của bơm
- Đồng hồ đo điện vạn năng
đứng.
- Panme đo lỗ, đo trục.
3.3. Chuẩn bị vật liệu phụ dùng cho lắp đặt
- Que hàn.
95
-Căn cứ vào bảng kê vật tƣ, thiết bị, hồ sơ kỹ thuật của máy bơm để chuẩn bị.
-Tập hợp, vận chuyển dụng cụ, thiết bị, vật tƣ về vị trí lắp đặt.
-Lắp đặt phƣơng tiện: tó, pa lăng, các loại máy sẵn sàng cho việc lắp đặt máy
bơm.
gió...
4. Công tác kiểm tra trƣớc khi lắp đặt
Các thao tác kiểm tra giếng
- Dùng một đoạn ống thép có đƣờng kính ngoài bằng với đƣờng kính lớn nhất
của bơm, thả xuống giếng cho tới độ sâu thiết kế đặt bơm.
- Nếu đoạn ống thả xuống dễ dàng không vƣớng kẹt thì nhƣ vậy là lỗ khoan
giếng đảm bảo.
- Nếu vƣớng kẹt phải có biện pháp sửa chữa thích hợp ngay.
- Dùng đầu đo mực nƣớc để kiểm tra mực nƣớc trong giếng khoan.
- Nếu thấy mực nƣớc tụt xuống sai với thiết kế cần báo cho cán bộ kỹ thuật để
sử lý.
- Cần chuẩn bị thêm nƣớc cất hay dung dịch 10% glixêrin để bổ xung bôi trơn
gối trục của bơm.
- Tháo dỡ bao gói hòm kiện.
- Lau sạch dầu, mỡ bảo quản.
- Tháo lắp chắn đậy cửa đẩy của bơm.
- Kiểm tra dung dịch bôi trơn động cơ, nếu thiếu phải bổ sung đúng chủng loại
theo yêu cầu kỹ thuật.
- Kiểm tra lại chiều dài dây dẫn điện, nếu ngắn không đủ phải dùng cáp cùng
chủng loại để nối. Mối nối cáp dùng keo êbôxi để gia cố cách điện.
- Kiểm tra các đoạn ống dâng nƣớc: Độ thẳng, độ phẳng, mặt bích, chiều dài
ống dâng ...
96
5. Lắp đặt bơm
Hình 3.8: Sơ đồ lắp đặt bơm chìm

1-Máy bơm chìm, 2-Ống dâng nƣớc, 3-Van xả khí, 4-Cáp điện, 5-Bảng điện
điều khiển, 6-Bình trữ nƣớc có áp, 7-Theo dõi mực nƣớc, 8-Le khống chế mực nƣớc,
9-Cửa kiểm tra, 10-Khóa van một chiều và hai chiều, 11-Tấm đỡ mặt giếng
Bƣớc 1: Lắp đặt bơm
Bƣớc 2: Lắp đặt ống vào các phụ kiện sau bơm
Bƣớc 3: Đấu điện máy bơm
Bƣớc 4: Vận hành thử và hiệu chỉnh máy bơm
8.3. Hiện tƣợng hƣ hỏng thƣờng gặp khi vận hành và biện pháp khắc phục
97
Sau khi khởi động thiết Cƣờng độ dòng điện nhỏ Tăng Rơle dòng.
bị bảo vệ tắt tối đa dòng do thời gian khởi động
vẫn duy trì mà động cơ dài.
không làm việc.
Tổ hợp không làm việc, Cƣờng dộ dòng điện Giảm Rơle dòng.
thiết bị bảo vệ ngắt tối quá lớn.
thiểu.
Thiết bị bảo vệ cháy do Đứt cấu trì, hỏng phần Thay dây chì khác
dòng thay đổi. cơ của bơm. Kéo lên sửa chữa
Tổ hợp ngắt bởi thiết bị Áp suất không ổn đinh. Đo kiểm tra áp suất
bảo vệ tối thiểu khi làm việc trong giếng,
dòng và áp suất thay đổi rửa hệ thống đƣờng
đột ngột. dẫn và lƣới lọc, rửa
giếng bơm ép.
Điện trở cáp và động cơ Sự già hóa cách điện Kéo máy sửa chữa
thay đổi thấp hơn 0.3 cáp quá hạn sử dụng. hƣ hỏng, thay cáp mới.
KΩ.
Áp suất cửa xả giảm Sự mòn đƣờng ống dẫn, Kéo lên sửa chữa.
15% so với giá trị ban zoăng làm kín bị hở.
đầu.
Bơm không có lƣu Hỏng trục truyền của Kéo lên sửa chữa.
lƣợng, động cơ làm động cơ.
việc ở chế độ không tải.
Động cơ không khởi Chập mạch trên mặt Kiểm tra và sửa chữa.
động, Rơle bị hỏng. đất.
98
Bài 4: Lắp đặt máy bơm nƣớc trục đứng
Mục tiêu
- Trình bày đƣợc cấu tạo và nguyên lý làm việc của máy bơm trục đứng
- Lắp đặt máy bơm trục đứng theo bản vẽ thiết kế, đạt yêu cầu kỹ thuật, đảm
bảo an toàn cho ngƣời và thiết bị.
Nội dung
- Sơ đồ lắp đặt máy bơm
Hình 4.5: Sơ đồ lắp đặt máy bơm trục đứng

99
- Nghiên cứu bản vẽ chi tiết để xác định vị trí cốt đặt máy bơm. Ngoài ra trên
bản vẽ còn thể hiện: loại máy bơm, quy cách lắp đặt, vật liệu ống, đƣờng kính ống,
các phụ kiện lắp đặt sau bơm.
- Không nghiên cứu bản vẽ lắp máy bơm trục đứng.
- Thống kê vật tƣ, thiết bị thiếu.
2.1. Giới thiệu máy bơm trục đứng
- Máy bơm trục đứng là loại máy bơm có cấu tạo guồng bơm đặt dƣới nƣớc liên
kết với động cơ bằng trục bơm, ống dâng nƣớc. Động cơ máy bơm đặt bên trên cố
định
- Máy bơm trục đứng dùng hút nƣớc ở những giếng sâu rất hiệu quả, áp lực và
lƣu lƣợng không hạn chế. Tuy nhiên yêu cầu lắp đặt cần chính xác, đồng tâm và thẳng
đứng.
2.2. Các thông số kỹ thuật cơ bản của máy bơm trục đứng
- Điện áp (V): điện 3 pha.
- Vật liệu chế tạo bơm: thƣờng bằng thép
- Lƣu lƣợng Q (m3/h): là lƣợng nƣớc mà máy bơm vận chuyển trong một đơn
vị thời gian - tính bằng m3/giờ hoặc lít/phút v.v…
- Áp lực H(m): là năng lƣợng mà bơm cung cấp cho dòng nƣớc hay chính là
chiều cao cột nƣớc mà bơm có thể đƣa nƣớc tới từ nguồn tới độ cao nhất định.
hƣớng dẫn kỹ thuật nhƣ cốt cao độ, vị trí bơm, quy trình lắp đặt.
100
3.2. Chuẩn bị phƣơng tiện và dụng cụ lắp đặt
Chuẩn bị đầy đủ phƣơng tiện và dụng cụ lắp đặt giống nhƣ bài 2, mục 3.
3.2.1. Phƣơng tiện và dụng cụ nâng tải gồm:
- Tời điện
- Cẩu trục
3.2.2. Phƣơng tiện và dụng cụ lắp đặt gồm:
101
- Máy uốn ống
- Máy ren ống.
3.2.3. Dụng cụ kiểm tra đo lƣờng gồm
- Li vô phẳng, li vô khung để kiểm tra độ phẳng của bệ phóng máy.
- Thƣớc dây, thƣớclá để kiểm tra kích thƣớc.
- Bộ căn lá để kiểm tra khe hở khi lắp ráp.
- Đồng hồ đo tốc laser để kiểm tra tốc độ quay của trục.
- Đồng hồ so đế từ để kiểm tra đế căn chỉnh trục .
- Máy thử độ kín của bơm.
- Đồng hồ đo điện vạn năng.
- Đồng hồ áp suất.
- Đồng hồ đo lƣu lƣợng .
- Máy đo độ ồn .
- Nhiệt kế cầm tay.
- Đồng hồ đo chấn động .
đứng.
- Panme đo lỗ, đo trục.
- Que hàn.
102
bơm.
gió...
4.1. Kiểm tra giếng khoan
- Dùng một đoạn ống thép có đƣờng kính ngoài bằng với đƣờng kính lớn nhất
của bơm, thả xuống giếng cho tới độ sâu thiết kế đặt bơm.
- Nếu đoạn ống thả xuống dễ dàng không vƣớng kẹt thì nhƣ vậy là lỗ khoan
giếng đảm bảo.
- Nếu vƣớng kẹt phải có biện pháp sửa chữa thích hợp ngay.
- Dùng đầu đo mực nƣớc để kiểm tra mực nƣớc trong giếng khoan.
- Nếu thấy mực nƣớc tụt xuống sai với thiết kế cần báo cho cán bộ kỹ thuật để
sử lý.
- Cần chuẩn bị thêm nƣớc cất hay dung dịch 10% glixêrin để bổ xung bôi trơn
gối trục của bơm.
4.2. Kiểm tra bơm
- Tháo dỡ bao gói hòm kiện.
- Lau chùi dầu mỡ bảo quản.
- Sắp xếp các chi tiết theo thứ tự.
+ Guồng bơm.
+ Trục bơm.
+ Bạc gale.
+ Khớp nối trục.
+ Ống dâng.
103
+ Bệ bơm.
+ Động cơ.
+ Các chi tiết các hãm.
Cần lƣu ý không để lộn xộn các chi tiết. Chú ý trục bơm không đƣợc để vật gì
đặt lên sẽ gây cong trục, tốt nhất trục để trong kiện khi nào lắp sẽ đƣa ra dần.
Bƣớc 2: Lắp ống và phụ kiện sau bơm
Bƣớc 3: Đấu điện máy bơm
Bƣớc 3: Chạy thử và hiệu chỉnh máy
* Một số hƣ hỏng thƣờng gặp khi vận hành
Hiện tượng Nguyên nhân Biện pháp sửa chữa
Đóng điện động cơ không -Không có điện vào -Kiểm tra, sửa chữa bảng
quay điện và dây dẫn
Đóng điện động cơ không -Đứt phá ở cuộn dây của -Sửa chữa động cơ
quay và có tiếng gầm stato
-Đấu dây sai -Đấu lại bảng điện
Động cơ gầm khi quay -Đứt một pha -Chữa lại chỗ hỏng
-Bộ phận bảo vệ nóng quá -Chữa lại chỗ hỏng
Động cơ nóng quá khi -Một số vòng cuộn Stato -Sửa chữa động cơ
quay bị chập
Động cơ nóng và số vòng -Cuộn dây ẩm -Sấy động cơ

quay thiếu
Hỏng từng phần trên trục -Giếng bị nghiêng -Kiểm tra lại độ thẳng
chuyển hay ống đẩy đứng của giếng và tìm
biện pháp khắc phục
Công suất yêu cầu của -Bánh xe công tác cọ xát -Điều chỉnh độ dơ bằng
bơm tăng vào vỏ bơm ốc điều chỉnh
104
-Ổ bi mòn hay hỏng -Thay ổ bi
-Bơm lắp bị lệch -Điều chỉnh lại bơm
-Vòng đỡ xiết chặt -Điều chỉnh lại cụm vòng

đỡ
-Cát lên quá nhiều -Khép bớt van đầu đẩy
Bơm giảm lƣu lƣợng -Mực nƣớc động bị hạ -Điều chỉnh bơm
-Bánh xe công tác bị kéo -Điều chỉnh bằng ê cu

cao quá điều chỉnh
-Bánh xe công suất bị -Thay bánh xe

mòn
-Giếng bị trít -Thổi rửa giếng
-Lƣới crepin bị tắc -Tháo lƣới rửa hoặc thay

mới
-Nƣớc rò rỉ qua gioăng -Tháo bơm và sửa chữa

của ống đẩy
-Muối kim loại đóng -Tháo ống và cọ rửa sạch

nhiều vào thành trong ống
đẩy
-Ống đẩy nứt hỏng -Thay hoặc sửa chữa ống

đẩy
105
Bài 5: Lắp đặt máy bơm chìm nƣớc thải
I. Mục tiêu:
- Trình bày cấu tạo và nguyên lý làm việc của máy bơm chìm nƣớc thải
- Lắp đặt đƣợc máy bơm chìm nƣớc thải theo đúng bản vẽ thiết kế, đạt yêu
cầu kỹ thuật, đảm bảo an toàn cho ngƣời và thiết bị.
II. Nội dung:
a. Lý thuyết liên quan
.
Hình 5.2: Sơ đồ lắp đặt máy bơm chìm nƣớc thải
- Nghiên cứu bản vẽ chi tiết để xác định loại máy bơm, vật liệu ống, đƣờng
kính ống, cốt đặt máy bơm.
- Lập bảng kê vật tƣ, thiết bị thiếu.
- Không nghiên cứu bản vẽ chi tiết về hƣớng dẫn lắp đặt máy bơm.
2.1. Các thông số kỹ thuật cơ bản của máy bơm trục ngang công suất lớn.
106
vị thời gian - tính bằng m3/giờ hoặc lít/phút v.v...
- Vật liệu chế tạo bơm: cánh bơm, trục bơm, vỏ bơm.
- Chiều sâu nƣớc tối đa (m): Chiều sâu nƣớc tối đa có thể đặt bơm.
-Trọng lƣợng máy bơm (kg): là tổng khối lƣợng của máy bơm.
-Kích thƣớc máy bơm (mm): là chiều dài, chiều rộng, chiều cao của máy bơm.
- Đọc và ghi chép chủng loại, các thông số kỹ thuật của máy bơm.
hƣớng dẫn kỹ thuật nhƣ cốt cao độ, vị trí bơm trong dây truyền công nghệ.
- Đối chiếu kiểm tra các phụ kiện thiết bị đi kèm theo bơm, nếu thiếu phải kiến
nghị bổ sung.
- Đối chiếu tải trọng và các kích thƣớc để sử dụng phƣơng tiện thiết bị cho phù
hợp, nếu vƣớng mắc phải sử lý ngay.
- Đọc và nắm vững bản vẽ thiết kế lắp đặt máy bơm chìm nƣớc thải.
giật, bị bỏng hàn ...; cách xử lý sự cố khi chập điện, hoả hoạn, ...
- Không nghiên cứu công tác an toàn lao động khi tiến hành lắp đặt máy bơm.
- Không kiểm tra các phụ kiện kèm theo máy bơm.
107
3.2.1. Phƣơng tiện và dụng cụ nâng tải.
- Máy khoan.
- Máy xiết đai ốc có đồng hồ cân lực .
- Máy mài cầm tay.
- Máy uốn ống.
- Máy ren ống.
- Li vô.
- Thƣớc dây, thƣớc lá.
- Bộ căn lá.
- Đồng hồ đo tốc laser.
- Đồng hồ so đế từ.
- Máy thử độ kín của bơm.
108
- Đồng hồ đo điện vạn năng.
- Đồng hồ áp suất.
- Đồng hồ đo lƣu lƣợng.
- Máy đo độ ồn.
- Nhiệt kế cầm tay.
- Đồng hồ đo chấn động.
- Que hàn.
- Bút, giấy, máy tính.
bơm.
gió...
3.5. Một số sai phạm thƣờng gặp
- Chuẩn bị thiếu dụng cụ, vật tƣ, thiết bị để tiến hành lắp đặt.
- Không chuẩn bị nguồn điện dự phòng cho việc lắp đặt.
- Trong bất cứ trƣờng hợp nào cũng không đƣợc kéo cáp khi đang vận chuyển
hoặc lắp đặt máy bơm. Nối một sợi xích hoặc dây thừng vào móc treo và lắp đặt bơm.
109
Máy bơm không đƣợc lắp đặt về phía cạnh hoặc vận hành trong điều kiện khô. Phải
đảm bảo là nó đƣợc lắp đặt theo phƣơng thẳng đứng ở trên bệ chắc chắn.
- Lắp đặt máy bơm ở vị trí bên trong bể, nơi có rung động nhỏ nhất. Nếu có
dòng nƣớc chảy trong bể, hãy lắp giá đỡ ống ở nơi phù hợp. (hình 5.2)
.
Hình 5.2: Sơ đồ lắp đặt máy bơm chìm nƣớc thải
- Lắp đặt đƣờng ống sao cho khí không thể bị tắc trong ống. Nếu đƣờng ống
phải đƣợc lắp đặt theo cách mà không thể tránh đƣợc hiện tƣợng túi khí, hãy lắp một
van khí ở bất cứ chỗ nào mà túi khí có khả năng hình thành nhất.
- Không cho phép cuối đƣờng ống xả chìm trong nƣớc bởi vì sẽ xảy ra hiện
tƣợng chảy ngƣợc khi tắt máy bơm.
- Các bơm không tự động, không có hệ thống vận hành tự động dựa vào phao
gắn kèm. Để tránh vận hành khô, hãy lắp một hệ thống vận hành tự động nhƣ đƣợc
chỉ trong (hình 5.3) và duy trì mức nƣớc vận hành an toàn.
Hình 52: Cao trình lắp đặt máy bơm chìm nƣớc thải
- Đối với các bơm tự động, hãy lắp các phao nhƣ đƣợc chỉ trong hình 5.4. Máy
bơm có thể không khởi động nếu công tắc phao chạm vào tƣờng của bể nƣớc hoặc
chạm vào đƣờng ống. Lắp các phao sao cho không để xảy ra điều này.
110
Hình 5.4: Sơ đồ lắp phao
- Các loại bơm sẽ đƣợc lần lƣợt vận hành tự động khi chúng đƣợc kết nối cặp
nhau. Vị trí các phao cho các bơm lần lƣợt vận hành tự động này đƣợc chỉ trong hình
5.5. Các bơm có thể không vận hành đúng nếu các phao đƣợc lắp sai vị trí.
Hình 5.5: Sơ đồ hoạt động 2 máy bơm

Bƣớc 1: Kiểm tra trƣớc khi lắp đặt
- Tháo gỡ hòm kiện máy bơm
- Kiểm tra độ cách điện
Bƣớc 2: Lắp ống và phụ kiện sau bơm
Bƣớc 3: Đấu nối điện
Bƣớc 4: Chạy thử và hiệu chỉnh máy bơm
111
Bài 6: Lắp đặt máy bơm chữa cháy Diezel
I. Mục tiêu
- Trình bày cấu tạo và nguyên lý làm việc của máy bơm chữa cháy Diêzen
- Lắp đặt đƣợc máy bơm chữa cháy Diezel theo đúng bản vẽ, đạt yêu cầu kỹ
thuật, đảm bảo an toàn cho ngƣời và thiết bị.
II.Nội dung
Hình 6.2: Sơ đồ cấp nƣớc chữa cháy
112
Hình 6.3: Sơ đồ lắp đặt bơm chữa cháy Diezel
1-Động cơ; 2-Guồng bơm;
3-Giảm đồng tâm đầu ra; 4-Bộ giảm chấn;
5-Van một chiều; 6-Đồng hồ áp lực;
7-Van mở; 8-Giảm lệch tâm đầu vào;
9-Bộ giảm chấn; 10-Bộ chữ Y lọc rác;
11-Cao su kê máy; 12-Bộ giá đỡ ống hút
13-Vị trí mồi nƣớc; 14-Ống hút nƣớc; 15-Bộ hút- lọc rác
113
Hình 6.4: Mặt cắt ngang sơ đồ lắp đặt máy bơm Chữa cháy Diezel
Hình 6.5: Mặt cắt dọc sơ đồ lắp đặt máy bơm chữa cháy Diezel
1-Động cơ; 2-Guồng bơm; 3-Giảm đồng tâm đầu ra; 4-Bộ giảm chấn;
5-Van một chiều; 6-Đồng hồ áp lực; 7-Van mở; 8-Giảm lệch tâm đầu vào;
9-Bộ giảm chấn; 10-Bộ chữ Y lọc rác; 11-Cao su kê máy; 12-Bộ giá đỡ ống hút;
13-Vị trí mồi nƣớc; 14-Ống hút nƣớc; 15-Bộ hút- lọc rác
114
Hình 6.6: Bản vẽ sơ đồ nguyên lý cụm bơm cứu hỏa
Hình 6.1: Sơ đồ lắp đặt cụm bơm chữa cháy

- Nghiên cứu bản vẽ chi tiết để xác định loại máy bơm, các đƣờng ống, hƣớng
dẫn lắp đặt máy bơm.
115
* Một số sai phạm thường gặp
- Không nghiên cứu bản vẽ thiết kế thi công.
- Lập thiếu vật tƣ, dụng cụ để lắp đặt.
2.1. Các thông số kỹ thuật cơ bản của máy bơm chữa cháy Diezel.
Máy bơm chữa cháy Diesel đƣợc thiết kế, sản xuất phục vụ cho công tác chữa
cháy chuyên nghiệp.
Trƣớc khi lắp đặt và vận hành máy bơm, vui lòng tham khảo đầy đủ thông tin
liên quan nhằm giúp bạn hiểu rõ phƣơng pháp lắp đặt, vận hành và bảo dƣỡng máy
bơm Diesel.
Máy bơm chữa cháy Diesel phù hợp các công trình cao ốc văn phòng, chung cƣ
cao tầng, nhà máy công nghiệp, kho xăng dầu, kho hàng hóa, sân bay, bến cảng, bệnh
viện, trƣờng học …
THÔNG SỐ KỸ THUẬT MÁY BƠM CHỮA CHÁY DIESEL
1 Kiểu bơm Lắp đặt cố định

1
2 Kích thƣớc L 1500xW 760xH 900
3 Lƣu lƣợng (Q-m3/h) 54-156 m3/h
4 Cột áp (H-m) 89,5 – 51 m
5 Động cơ dẫn động bơm Diesel
6 Kiểu hút END SUCTION hoặc SPLIT
7 Chiều sâu ống hút nƣớc 3,5-4,5 m Max
8 Bồn nhiên liệu Diesel 30 lít
9 Màu sơn hoàn thiện Đỏ + Trắng + Xanh
116
10 Tổng trọng lƣợng 300 – 450 kg

- Đọc và ghi chép chủng loại, các thông số kỹ thuật của máy bơm chữa cháy
Diezel.
- Đọc và hiểu rõ các yêu cầu cụ thể về lắp đặt máy bơm chữa cháy Diezel theo
thiết kế và theo hƣớng dẫn kỹ thuật nhƣ cốt cao độ, vị trí bơm trong dây truyền công
nghệ.
- Đối chiếu kiểm tra các phụ kiện thiết bị đi kèm theo bơm chữa cháy Diezel,
nếu thiếu phải kiến nghị bổ sung.
- Đối chiếu tải trọng máy bơm chữa cháy Diezel và các kích thƣớc để sử dụng
phƣơng tiện thiết bị cho phù hợp, nếu vƣớng mắc phải sử lý ngay.
- Đọc và nắm vững bản vẽ thiết kế lắp đặt máy bơm chữa cháy Diezel.
giật, bị bỏng hàn ...; cách xử lý sự cố khi chập điện, hoả hoạn, ...
3.2.1. Phƣơng tiện và dụng cụ nâng tải
117
- Tời điện
- Máy khoan điện.
- Máy xiết đai ốc có đồng hồ cân lực.
- Máy mài cầm tay.
- Máy uốn ống.
- Máy ren ống.
- Li vô phẳng.
- Thƣớc dây, thƣớc lá.
- Bộ căn lá.
3.3. Chuẩn bị vật liệu phụ dùng cho lắp đặt.
- Dầu nhớt, dầu Diezel.
- Que hàn.
118
bơm.
gió...
- Chuẩn bị thiếu vật tƣ, dụng cụ lắp đặt.
- Không xây dựng các phƣơng án đảm bảo an toàn lao động.
4.1. Nâng chuyển máy bơm
Khi nâng máy vận chuyển phải sử dụng dây cáp chịu lực tải trọng tối thiểu gấp
2 lần trọng tải của máy bơm móc vào 2 ống thép đƣờng kính tối thiểu 40mm xuyên
qua 4 lỗ ở chân đế máy, sau đó dùng cần cẩu có tải trọng thích hợp để nâng và di
chuyển máy bơm đến nơi lắp đặt.
Khi nâng máy bơm, điểm nâng luôn luôn ở phía trên điểm trọng tâm của máy
và các thiết bị nâng phải bảo đảm an toàn trong quá trình nâng hạ máy.
Dùng các vật liệu mềm lót lên thành máy bơm nhằm tránh việc dây cáp làm
trầy xƣớc hƣ hỏng thành máy bơm (hình 6.8).
Hình 6.8: Neo cáp để nâng chuyển máy bơm

119
4.2. Đƣa máy vào bệ
- Đặt máy nhẹ nhàng vào vị trí định sẵn trên bệ móng máy.
- Kê kích bơm đúng vị trí thiết kế công nghệ và đúng với cao trình thiết kế.
- Dùng livo đặt lên khung máy để kiểm tra độ thăng bằng của bơm theo 2
hƣớng song song và vuông góc với trục bơm.
- Dùng đệm chèn bằng thép để kê kích cụm bơm nằm thẳng theo 2 hƣớng.
- Dùng 4 cục cao su chịu lực chống rung và khoan lỗ xuống nền bê tông dùng 4
con bulon nở Hilti số hiệu HASM 16x120/5/25 xiết cố định bộ chân máy bơm chữa
cháy với nền bê tông (hình 6.9).
Hình 6.9: Lắp đặt máy vào bệ

4.3. Biện pháp an toàn lao động
- Trƣớc khi vận hành phải kiểm tra xem cẩu trục có ở trong tình trạng hoàn hảo
không. Nếu phát hiện có bộ phận, chi tiết hƣ hỏng phải tiến hành sữa chữa hoàn chỉnh
mới đƣợc đƣa vào làm việc. Chú ý kiểm tra:
+ Các thiết bị tự động ngừng các cơ cấu nâng tải khi quá tải, khi lên đến vị trí
cáo nhất quy định, ngừng để tránh va đập vào trụ chắn của xe con treo móc, của cầu
trục.
+ Các phanh hãm đối với các chiều chuyển động…
+ Chất lƣợng cáp treo
+ Nếu không có khiếm khuyết mới đƣợc phép chuẩn bị chạy thử không tảo
trong ít phút.
120
- Khi chạy không tải:
+ Thử không tải bao gồm các động tác: thử các chuyển động lên xuống, chuyển
động qua lại, chuyển động tới lui
+ Nếu đạt yêu cầu sẽ chuyển sang chế độ chạy có tải
- Khi nâng máy bơm vào bệ cần chú ý:
+ Khi nâng máy bơm đến độ cao 200-300mm phải dừng lại ít phút để xem có ở
trạng thái ổn định không, sau đó mới đƣợc nâng tiếp.
+ Không đƣợc dừng cẩu đột ngột hoặc hãm cẩu bằng hộp số.
+ Khi Nâng máy bơm phải thực hiện sao cho cáp căng đều, cáp treo phải thẳng
đứng.
+ Giữ cho máy bơm bị lắc ít nhất khi nâng hạ.
+ Khi hạ máy bơm cách mặt bệ khoảng 1m, ngƣời móc buộc đƣợc lại gần máy
bơm để chuẩn bị đƣa nó vào vị trí lắp đặt trên bệ. Chỉ đƣợc tháo gỡ dây buộc khi máy
bơm đã nằm trên vị trí dành cho nó một cách ổn định.
- Kết thúc công việc đƣa máy bơm vào bệ phải rút móc lên cao trên các vật cản
cao nhất và đƣa cẩu trục về vị trí ít ngƣời qua lại
- Cắt điện bộ phận điều khiển, cúp điện hệ thống chung trƣớc khi rời cẩu trục
Bƣớc 1: Kiểm tra bơm
Bƣớc 3: Lắp đặt ống hút và ống đẩy nƣớc
Bƣớc 4: Lắp đặt ống bô thổi khí thải
Bƣớc 5: Vận hành bơm chữa cháy Diezel
121

Giao Trinh Lap Dat May Bom

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giao Trinh Lap Dat May Bom

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BỘ XÂY DỰNG

TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ XÂY DỰNG

NỘI DUNG BÀI GIẢNG

Quảng Ninh, năm 2015

II. Nội dung

èng n-íc ®i ngÇm

Vßi cho c¸c chËu röa, chËu giÆt

Van ®ãng n-íc

Vßi n-íc ©u tiÓu

Bé Vßi t¾m hoa sen

Vßi ch÷a ch¸y

Van mét chiÒu

Hình 1.1: Kí hiệu của hệ thống cấp nƣớc

Hình 1.5: Cột nƣớc yêu cầu của máy bơm

N (KW) <2 2.1 – 5 5.1 – 50 51 – 100 > 100

2.2.7. HiÖu suÊt cña m¸y b¬m .

Hình 1.10: Đƣờng đặc tính của bơm

+ Khi hệ số tỷ tốc nq < 126

2.4. KhÝ thùc

Hình 1.15: Máy bơm trục ngang công suất nhỏ

Hiện tượng Nguyên nhân Biện pháp giải quyết

Sau khi khởi - Không mồi triệt để -Mồi lại bơm

- Vận tốc quá nhỏ - Kiểm tra điệp áp máy bơm

- Bị tắc bánh cánh -Tháo bơm và vệ sinh bánh cánh

- Bánh cánh bị mòn -Tháo bơm và thay bánh cánh

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

B. Trình tự thực hiện

Hình 2.1: Chi tiết mạng lƣới cấp nƣớc

B. Trình tự thực hiện

Loại máy Công dụng

Bơm ly tâm trục ngang Bơm nƣớc thô, nƣớc sạch

Bơm màng Bơm dung dịch hóa chất

Bơm chân không Mồi nƣớc cho bơm ly tâm

2.1.3. Nguyªn lý lµm viÖc cña m¸y b¬m

H×nh 2.26: Khíp nèi trùc tiÕp ®µn håi

Hình 2.27: Máy bơm trục ngang công suất lớn

Hình 2.50: Kiểm tra thông mạch cuộn dây

5. Đƣa máy bơm lên bệ máy

Hình 2.53: Sơ đồ lắp đặt máy bơm

Hình 2.54: Đấu điện kiểu sao

Hình 2.57: Nƣớc mồi lấy từ ống đẩy

Hình 2.59: Mồi bơm bằng bơm phun tia

Hình 2.62: Sơ đồ mồi bơm ly tâm bằng bơm chân không

Hiện tượng Nguyên nhân Biện pháp giải quyết

Sau khi khởi - Không mồi triệt để -Mồi lại bơm

- Vận tốc quá nhỏ - Kiểm tra điệp áp máy bơm

- Bị tắc bánh cánh -Tháo bơm và vệ sinh bánh cánh

- Bánh cánh bị mòn -Tháo bơm và thay bánh cánh

11. Bảo dƣỡng, bảo trì máy bơm

H×nh 2.63: B¬m tuÇn hoµn

H×nh 2.64: B¬m n-íc ng-ng

H×nh 2.67: Dông cô th¸o b¸nh ®éng.

Hình 3.2: Sơ đồ cấu tạo máy bơm chìm

Hình 3.3: Cấu tạo phần I

Hình 3.4: Cấu tạo phần II

Hình 3.8: Sơ đồ lắp đặt bơm chìm

Hiện tượng Nguyên nhân Biện pháp giải quyết

Hình 4.5: Sơ đồ lắp đặt máy bơm trục đứng

Hiện tượng Nguyên nhân Biện pháp sửa chữa

-Đấu dây sai -Đấu lại bảng điện

-Bộ phận bảo vệ nóng quá -Chữa lại chỗ hỏng

Động cơ nóng và số vòng -Cuộn dây ẩm -Sấy động cơ

-Bơm lắp bị lệch -Điều chỉnh lại bơm

-Vòng đỡ xiết chặt -Điều chỉnh lại cụm vòng