Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 81

Gothic Architecture

Original
Assos.Prof. Vu An Khanh
August 30.2019
GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Overview

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 2


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

▪ Kiến trúc Gothic là một phong cách nở rộ ở Châu Âu trong thời Trung kỳ và Hậu kỳ Trung cổ.

▪ Kiến trúc Gothic tiến hóa từ kiến trúc Romanesque và được kế tục bới kiến trúc Phục hưng.

▪ Khởi đầu từ thế kỷ 12th- tại Pháp, kiến trúc Gothic được sử dụng rộng rã, đặc biệt cho các giáo
đường và nhà thờ cho tới thế kỷ 16th .

▪ Những đặc trưng nổi bật của kiến trúc Gothic là việc sử dụng vòm có sườn (rib vault) và tường chống
bay (flying buttress), cho phép trọng lượng mái cân bằng với tường chống bên ngoài công trình, tạo được
độ cao lớn hơn và nhiều không gian hơn cho cửa sổ.

▪ Một đặc trưng quan trọng khác là sử dụng nhiều kính màu (stained glass) và cửa số hoa hồng (rose
window) để chiếu sáng và tạo màu sắc cho nội thất.

▪ Một đặc trưng khác là sử dụng tượng có tính hiện thực trên ngoại thất, nhất là trên các cửa
vào chính để minh họa các sự tích trong Kinh thánh phục vụ cho quảng đại giáo dân
không biết chữ. These technologies had all existed in Romanesque architecture, but they were used in
more innovative ways and more extensively in Gothic architecture to make buildings taller, lighter, and
stronger. Some key architectural features, such as the pointed arch, and the rib vault, were adopted from
outside Europe, probably deriving from Islamic architecture.

▪ Thi dụ đầu tiên đáng chú ý nhất là tu viện Saint-Denis, gần Paris, có không gian ca đoàn (choir) và mặt
đứng được tái thiết với những đặc trưng Gothic. The choir was completed in 1144. The style also appeared
in some civic architecture in northern Europe.
August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 3
GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Tên gọi (xem thêm)


Gothic architecture was known during the period as opus
francigenum ("French/Frankish work"), The term "Gothic
architecture" originated in the 16th century, and was originally
very negative, suggesting barbaric. Giorgio Vasari used the term
"barbarous German style" in his 1550 Lives of the Artists to
describe what is now considered the Gothic style, and in the
introduction to the Lives he attributed various architectural
features to "the Goths" whom he held responsible for destroying
the ancient buildings after they conquered Rome, and erecting
new ones in this style.

This building is classé au titre des Monuments Historiques. It is


indexed in the Base Mérimée, a database of architectural
heritage maintained by the French Ministry of Culture.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 4


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Giáo đường Salisbury

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 5


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Giáo đường Cologne

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 6


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Nội thất kinh màu Sainte Chapelle


Portail central du porche occidental
de la cathédrale de Chartres
August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 7
GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Lịch sử
Nguồn gốc – Gothic Tiền kỳ (1130-1200)
▪ Phong cách Gothic bắt nguồn từ vùng Ile-de-France miền bắc nước Pháp vào nửa
đầu thế kỷ 12th . Một triều đại mới các vua Pháp, Capetians, đã làm khuất phục các lãnh chúa
phong kiến và trở thành những nhà cầm quyền hùng mạnh nhất ở Pháp với thủ đô là Paris. They
allied (đồng minh) themselves with the bishops of the major cities of northern France, and reduced
the power of the feudal abbots and monasteries. Their rise coincided with an enormous growth of
the population and prosperity of the cities of northern France. The Capetian Kings and their bishops
wished to build new cathedrals as monuments of their power, wealth, and religious faith.

▪ Nhà thờ đầu tiên với tư cách là nguyên mẫu cho phong cách này là Tu viện St-
Denis, công trình đã trải qua việc tái thiết do Tu viện trưởng Suger tiến hành, đầu tiên là ở
thánh điện(choir) sau đó là mặt đứng. (1140–44),

▪ Suger was a close ally and biographer of the French King, Louis VII, who was a fervent (nhiệt
thành) Catholic and builder, and the founder of the University of Paris. Suger remodeled the
ambulatory of the Abbey, removed the enclosures that separated the chapels, and replaced the
existing structure with imposing pillars and rib vaults. This created higher and wider bays, into
which he installed larger windows, which filled the end of the church with light. Soon afterwards he
rebuilt the facade, adding three deep portals, each with a tympanum, an arch filled with sculpture
illustrating biblical stories. The new facade was flanked by two towers. He also installed a small
circular rose window over the central portal. This design became the prototype for a series of
new French cathedrals.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 8


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL
Ambulatory xây dựng lại tại Tu viện Saint-Denis (1140–1144)
▪ Giáo đường Sens (khởi công 1135 - 1140) là giáo đường đầu tiên
được xây dựng theo phong cách mới này (St. Denis là một tu viện, không
phải giáo đường). Other versions of the new style soon appeared in Noyon
Cathedral (begun 1150); Laon Cathedral (begun 1165); and the most
famous of all, Notre-Dame de Paris, where construction had begun in 1160.

▪ Phong cách Gothic cũng được một số dòng tu Pháp chấp


nhận, đáng chú ý nhất là dòng tu Cistercian dưới sự điều hành của Saint
Bernard of Clairvaux Dòng tu này thường sử dụng hinh thức khắc khỏi
không có họa tiếu tại Tu viện mởi của dòng tu Cistercien tại
Fontenay (1139–1147) và nhà thờ của Tu viện Clairvaux, khu đất hiện này
là nhà tù Pháp.

▪ Phong cách mới cũng được sao chép bên ngoài Vương quốc
Pháp tại Công quốc Normandy. Những ví dụ đầu của Gothic Norman
bào gồm Coutances Cathedral (1210–1274); Bayeux Cathedral (xây dựng
lại từ phong cách Romanesque vào thế kỷ 12th ), Le Mans Cathedral (xây
dựng lại từ phong cách Romanesque từ thế kỷ 12th ) và Rouen Cathedral.
Through the rule of the Angevin dynasty, the new style was introduced
to England and spread from there to Low Countries, Germany, Spain,
northern Italy and Sicily. The Gothic style did not immediately replace the
Romanesque everywhere in Europe. The Late Romanesque continued to
flourish in the Holy Roman Empire under
the Hohenstaufens and Rhineland.
August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 9
GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Ngoại thất Basilica


Saint-Denis với ba
cửa chính và ngọn
tháp còn lại (1140–
45)

Mặt đứng hướng tây Giáo


đường Noyon, khởi công
1145, cho thấy ảnh hưởng
của Saint-Denis

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 10


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Hậu đường của Giáo


đường Noyon (1155)

Giáo đường Laon


khởi công năm 1155
August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 11
GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Mặt đứng Nhà thờ Đức bà Paris, khởi công khoảng năm 1200
This building is classé au titre des Monuments Historiques. It is
indexed in the Base Mérimée, a database of architectural heritage
maintained by the French Ministry of Culture, under the reference
PA00086250 .

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 12


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Gothic Đỉnh cao (1200–1270)

▪ Từ cuối thế kỷ 12th tới giữa thế kỷ 13th, phong cách Gothic lan rộng
từ Île-de-France tới các thành phố khác ở bắc Pháp. Các cấu trúc mới thuộc phong
cách này bao gôm Giáo đường Chartres (khởi công năm 1200); Giáo đường
Bourges (1195 - 1230), Giáo đường Reims (1211–1275), và Giáo đường
Amiens (khởi công năm 1250);
▪ Tại Chartres, việc sử dụng các tường chống bay cho phép bỏ cốt
của tribune, which allowed much higher arcades and nave, and larger windows.
The early type of rib vault used of Saint Denis and Notre Dame, with six parts, was
modified to four parts, making it simpler and stronger. Amiens and Chartres were
among the first to use the flying buttress; the buttresses were strengthened by
an additional arch and with a supporting arcade, allowing even higher and walls and
more windows.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 13


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

▪ Tại Reims, các tường chống được tăng trọng lượng và cường độ bằng cách
xây thêm những tháp đá nặng phía trên. Các tường chống thường được
trang trí bằng tượng các thiên thần và trở nên yếu tố trang trí
quan trọng của phong cách Gothic đỉnh cao. Another practical and
decorative element, the gargoyle, appeared; it was an ornamental rain spout
which channeled the water from the roof away from the building.

▪ Tại Amiens, các cửa số của gian giữa được làm rộng hơn và
một hàng bổ xung các cửa số kính trong (claire-voie) làm cho nội
thất tràn ngập ánh sáng. The new structural technologies allowed the
enlargement of the transepts and of the choirs at the east end of the
cathedrals, creating the space for a ring of well-lit chapels.

▪ Gian ngang của Nhà thờ Notre-Dame được tái thiết với công nghệ mới và
bổ xung hai cửa sổ hoa hồng tuyệt đẹp.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 14


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Giáo đường Chartres (1194–1220)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 15


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Khu vực thánh điện (choir) của Giáo đường Chartres với vòm
mái mới có sườn bốn múi chắc chắn hơn.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 16


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Giáo đường Bourges với các


tường chống bay (1195–1230)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 17


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Giáo đường
Reims nhìn từ
phía tây bắc
(1211–1345)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 18


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Mặt đứng
Giáo đường
Amiens
(1220–1266)

Amiens
Cathedral choir
and altar

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 19


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Rayonnant Gothic (1250–1370s) – Gothic chói lòa

▪ Thời kỳ tiếp theo được gọi là Rayonnant ("Radiant"),


mô tả xu hướng sử dụng ngày càng nhiều kính màu
và bớt tường xây trong thiết kế cấu trúc, cho đến lúc
tưởng như toàn bộ tường làm bằng kính.
▪ Ví dụ được ca tụng nhất là nhà nguyện Sainte-
Chapelle, nhà nguyện gắn với dinh thự hoàng gia tại
Palais de la Cité. An elaborate system of exterior columns
and arches reduced the walls of the upper chapel to a thin
framework for the enormous windows. The weight of each of the
masonry gables above the archivolt of the windows also helped
the walls to resist the thrust and to distribute the weight.

▪ Một điểm nhấn khác của Gothic chói lòa là hai cửa sổ hoa
hồng mặt bắt và nam của gian ngang của Giáo
đường Notre Dame, were framed by stone and occupied
only a portion of the wall, these two windows, with a delicate
lace (ren)-like framework, occupied the entire space between
the pillars.

Columns of exterior framework supporting the


windows of Sainte-Chapelle
August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 20
GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Archivolt: a band of
molding, resembling an
architrave, around the
lower curve of an arch.

Các cửa sỏ nhà nguyện phía


trên Sainte-Chapelle (1238–
48)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 21


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Cửa sổ hoa hồng tại


gian ngang phía bắc
của Notre Dame
Cathedral

Ngoại thất cửa số hoa hồng phía nam của


Notre Dame Cathedral (khoảng năm 1250)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 22


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Flamboyant Gothic (1350–1550) (Gothic rực lửa)


▪ Phong cách Gothic rực lửa (flamboyant) xuất hiện vào nửa
sau thế kỷ 14th . Its characteristic features were more exuberant (hồ
hởi) decoration, as the nobles and wealthy citizens of mostly northern
French cities competed (ganh đua) to build more and more elaborate
churches and cathedrals. It took its name from the sinuous (quanh co,
vòng vèo), thiết kế giống như ngọn lửa với các cửa số trang trí.

▪ Những điểm mới khác bao gồm bổ xung một arc en
accolade, một cửa số trang trì với một cung, các tháp đá nhỏ và điêu
khác hoa lá. Nó cũng đặc trưng với sự tang cường số lượng nervures,
hoặc các sườn đỡ và trang trí vòm của trần, cá hai yếu tố này đều tạo
hiệu quả đỡ và trang trí.

▪ Các ví dụ đáng chú ý của Gothic Flamboyant bao gồm mặt đứng
hướng tây của Giáo đường Rouen và Sainte-Chapelle de
Vincennes tại Paris, cả hai được xây dựng vào những năm 1370s;
và Choir của Tu viện Mont Saint Michel (1448 c.). Subsequently,
the style spread to Northern Europe. Notable example of Flamboyant
Gothic in the Baltic region includes the Brick Gothic Church of St.
Anne tại Vilnius (1490s)
Mặt đứng hướng tây của Sainte-
Chapelle de Vincennes (1480)
August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 23
GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Gian giữa của Nhà thờ


Sainte-Chapelle de
Vincennes (1480–1551)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 24


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Cửa số hoa hồng Sainte-


Chapelle de Vincennes.
Những đường cong của
khuôn cửa sổ tạo ra tên
của phong cách
"Flamboyant" (1480)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 25


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Trần vòm Sainte-Chapelle


de Vincennes

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 26


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Mặt đứng hướng tây Giáo


đường Rouen (1509–1530)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 27


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Tu viện Hoàng gia Brou, Bourg-


en-Bresse (1506—1532)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 28


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Mặt đứng Nhà thờ St. Anne tại Vilnius, Lithuania (1490s)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 29


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Các thành tố của phong cách Gothic

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 30


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Các thành tố của phong cách Gothic

Mặt bằng

▪ Mặt bằng của giáo đường Gothic dựa trên khuôn mẫu của basilica La Mã cổ đại, đó
là một tổ hợp của chợ công cộng và nhà xử án; cũng là cơ sở của mặt bằng giáo đường
Romanesque.

▪ Giáo đường có hình chữ thập Latin. Cửa vào chính theo truyền thống là ở hướng tây,
có ba cửa lớn trang trí với điêu khắc, thường là một cửa sổ hoa hồng và hai bên là hai ngọn
tháp. Gian chính kéo dài là nơi tập trung tín đồ chiếm đầu phía tây. Gian chính thường được
ngăn cách với một hoặc hai gian bên bằng các hàng cột hoặc trụ đỡ mái, được gọi là
collaérals. Thường có các nhà nguyện nhỏ trên hai cạnh dọc, đặt giữa các tường chống, tạo
khối chống tường bổ xung.

▪ Giáo đường thường có một gian ngang, một chỗ giao cắt thường ở khoảng giữa,
đôi khi nhô ra ngoài một đoạn nhất định và trong các trường hợp khác như ở Notre-Dame thì
nhô tối thiểu. Croisée hoặc giao cắt của gian ngang là trung tâm của nhà thờ và được bao
quanh bằng các trụ đặc chắc đặc biệt, đôi khi đỡ một tháp đèn lồng chiếu sáng vào trung
tâm của giáo đường. Các mặt đứng hướng bắc và nam của gian ngang thường đặc trưng
bằng cửa sổ hoa hồng như tại Notre Dame de Paris

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 31


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

▪ Phía đông của gian ngang là choir, nơi có ban thờ, nơi diễn ra
nghi lễ và nơi chỉ có giáo sỹ được vào. This space grew greatly in the
12th century, as ceremonies became more elaborate. Behind the choir is single
or double a walkway called the ambulatory. At the eastern end of the church is
the apse usually in the form of a half-circle, and the chevet. There is usually a
chapel here dedicated to the Virgin Mary, which can be very large. Around
chevet there are usually several other smaller chapels.

▪ Những giáo đường Gothic thời kỳ đầu có bốn cấp độ cao, từ sàn
tới mái. Trên sàn tầng trệt có hai hàng cuốn với các trụ lớn, tiếp nhận trọng
lượng của các mái vòm và trần.

▪ Trên đó là các tribunes, một bộ phận các lỗ mở có cuốn để tạo thêm lực đỡ.
Trên đó là triforium, một bộ phận có các cuốn nhỏ. Trên cốt đỉnh chỉ dưới các
vòm mái là các cửa sổ cao, nguồn chiếu sáng chính cho giáo đường. Các bức
tường phía dưới được đỡ bằng các contreforts chắc chắn hoặc trụ chống
trực tiếp vào tường với các tháp nhỏ trên đỉnh tạo them trọng lượng.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 32


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

▪ Sau này, với sự phát triển của tường chống bay, trụ chống chuyển dịch xa khỏi
tường và tướng được xây dựng cao lên nhiều. Dần dần, tribunes và
triforium biến mất và tường phía trên các cuốn hầu như toàn bộ là
phủ kính màu.
▪ Cánh phía đông khá đa dạng. Tại Anh Quốc, cánh phía đông thường
dài và có thể có hai đoạn rõ rệt, cung thánh (choir) và chính điện (presbytery).
Thường có phần kết thúc hình vuông hoặc Nhà nguyện Lady thờ đức bà Virgin
Mary chìa ra.

▪ Tại Pháp, phần kết thúc hướng đông thường là hình đa giác và có đường đi
vòng quanh, gọi là ambulatory và đôi khi có vòng các nhà nguyện gọi là
"chevet". Tại Đức, các nhà thờ thường giống ở Pháp.

▪ Tại Italy, the eastern projection beyond the transept is usually just a shallow
apsidal chapel containing the sanctuary, as at Florence Cathedral.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 33


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

▪ Một đặc trưng khác của phong cách Gothic, cả tôn giáo và dân dụng là sự phân
chia không gian nội thất thành các ngăn riêng biệt theo dầm sườn và
các vòm mái công trình, không phụ thuộc vào việc cấu trúc có trần vòm hay
không.
▪ This system of cells of varying size and shape juxtaposed in various patterns was
again totally unique to antiquity and the Early Middle Ages and scholars, Frankl
included, have emphasised the mathematical and geometric nature of this design.
Frankl in particular thought of this layout as "creation by division" rather than
the Romanesque's "creation by addition." Others, namely Viollet-le-Duc, Wilhelm
Pinder, and August Schmarsow, instead proposed the term "articulated
architecture." The opposite theory as suggested by Henri Focillon and Jean
Bony is of "spacial unification", or of the creation of an interior that is made for
sensory overload via the interaction of many elements and perspectives. Interior
and exterior partitions, often extensively studied, have been found to at times
contain features, such as thoroughfares at window height, that make the illusion of
thickness. Additionally, the piers separating the isles eventually stopped being part
of the walls but rather independent objects that jut out from the actual aisle wall
itself.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 34


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Mặt bằng Giáo đường Chartres (1194–


1220)

Mặt bằng giáo đường Gothic

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 35


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Mặt bằng York Minster Cross section of the nave wall and buttresses of the
Mặt bằng Cologne Cathedral
Basilica of Saint Denis, by Eugene Viollet-le-Duc
August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 36
GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Vòm có sườn

▪ Trong kiến trúc Romanesque, các cung của các vòm ống đỡ mái nghiến thẳng sức nặng
lên tường. Điều đó đòi hỏi phải có cột chắc chắn, tường dày và cửa sổ nhỏ và dĩ nhiên là
hạn chế chiều cao của công trình. Cung nhọn, hoặc cung gãy được kiến trúc
Hồi giáo phát minh nhưng được sử dụng rộng rãi hơn trong kiến trúc
Gothic thì khỏe hơn, nhẹ hơn và truyền lực đẩy ra ngoài chứ không
truyền thẳng xuống.
▪ Một hình thức của vòm mái có sườn xuất hiện trong kiến trúc Hồi giáo và phổ biến sang
Tây Âu qua Islamic Spain và Sicily. Các nhà xây dựng Gothic tinh chế vòm mái
có sườn và sử dụng hiệu quả hơn. Đặc trưng riêng biệt và sáng tạo của vòm
sườn Gothic là trọng lượng khổng lồ của mái vòm đá phía trên gian giữa
được truyền ra ngoài và xuống qua một mạng lưới các sườn đá mỏng,
trong các giáo đường thời kỳ đầu, các sườn này được gom vào các cột bên trong tường,
và trong các giáo đường xây dựng sau này được gắn với các tường chống chắc chắn
bằng đá bên ngoài tường, They made the structures lighter and stronger, and thus
allowed the great heights and expanses of stained glass found in Gothic cathedrals.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 37


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

▪ Vòm mái có sườn thể hiện sự ưu việt cường độ của cung nhọn.
Vòm được đỡ bằng các sườn mỏng hoặc cuốn đá vươn xuống dưới và
hướng ra ngoài thành cụm xung quanh các trụ đỡ dọc theo phía trong tường.
▪ Các vòm có sườn giai đoạn đầu sử dụng tại Notre Dame, Noyon, và Laon,
được chia bởi các sườn thành sáu múi và chi có thể vượt không gian hạn
chế. Trong xây dựng các giáo đường về sau, thiết kế được cải thiện và các
vòm mái có sườn chi có bốn múi và có thể phủ các khoảng rộng hơn; Một
vòm có thể vượt được gian giữa và chỉ cần ít trụ hơn. Vòm bốn múi được sử
dụng ở Amiens, Reims, và các giáo đường khác khắp Châu Âu.

▪ Ỏ giai đoạn phong cách Gothic muộn hơn, các mái vòm có sườn mất đi
tính đơn giản duyên dáng và được chất thêm các sườn phổ
sung, các thiết kế điêu khắc và đôi khi cả pendants và các yếu tố thuần túy
trang trí khác.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 38


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL
Các vòm sáu múi có sườn giai đoạn đầu tại
Notre-Dame de Paris (1182–1190)

Các vòm có sườn sáu múi tại cung thánh của Giáo đường Canterbury (Khoảng 1180)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 39


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Các vòm có sườn


bốn múi khỏe hơn
tại Giáo đường
Rouen (13th c.)

Gian giữa Giáo


đường Cologne
(1248–1322)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 40


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL
Gian giữa có vòm
mái của Giáo đường
Strasbourg (1277–
1318)

Vòm mái lưới tại Giáo


đường Prague (1356–
1386)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 41


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Các vòm mái rực lửa có sườn


với các trang trí tại Lady
Chapel của Giáo đường Ely
(khởi công năm 1321)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 42


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Các vòm mái có sườn hình quạt tại


Giáo đường Peterborough (1496–
1508)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 43


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Tường chống bay


▪ Đặc trưng khác quan trọng của kiến trúc Gothic là tường chống bay (flying buttress),
được thiết kế để hỗ trợ cho tường bằng các cuốn nối với đối trọng (counter-
supports) bên ngoài tường. Tường chống bay tồn tại ở dạng đơn giản từ thời La Mã nhưng các
nhà xây dựng Gothic nâng tầm sử dụng nó thành một nghệ thuật cân bằng lực đẩy từ mái phía
bên trong và lực đẩy ngược (counter-thrust) từ các tường chống bay. The earliest Gothic
cathedrals, including Saint-Denis and Notre-Dame in its beginning stages, did not have flying
buttresses. Their walls were supported by heavy stone abutments (mố) placed directly against the
walls, The roof was supported by the ribs of the vaults, which were bundled with (đi kèm với) the
columns below.

▪ Cuối thế kỷ 12th và đầu thế kỷ 13th , các tường chống trở nên tinh vi hơn. New
arches carried the thrust of the weight entirely outside the walls, where it was met by the counter-
thrust of stone columns, with pinnacles placed on top for decoration and for additional weight.
Thanks to this system of external buttresses, the walls could be higher and thinner, and could
support larger stained glass windows.

▪ Bàn thân tường chống trở nên một phần của trang trí; các tháp nhỏ ngày càng trở
nên văn hoa, ngày càng trau chuốt như tại Beauvais Cathedral và Reims Cathedral. Các
cuốn có mục tiêu thực tiễn bổ sung; they contained lead channels which carried rain water off the
roof; it was expelled from the mouths of stone gargoyles placed in rows on the buttresses.

▪ Vào cuối thời Gothic, tường chống trở nên đặc biệt văn hoa, with a large amount of
non-functional decoration in the form of pinnacles, curving arches, counter-curves, statuary and
August, 2019 Assos.Prof.
ornamental Vũ An (mặt
pendants Khánhdây chuyền). 44
GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Mặt cắt of the early supporting arches and buttresses of the nave
of Notre-Dame Cathedral (13th century) drawn by Eugène Viollet-
le-Duc.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 45


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Nhà thờ Đức bà Paris, the massive


buttresses counter the outward thrust from the
rib vaults of the nave.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 46


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Tường chống bay thời kỳ


sau này của hậu đường
Notre-Dame (14th
century) cách tường 15
meters tới the counter-
supports.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 47


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Tường chống bay tại


Amiens Cathedral (1220–
1270)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 48


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Tường chống bay tại Amiens kết hợp cẩn trọng trọng
lượng cân bằng với trang trí (bản vẽ của Eugene
Viollet-le-Duc)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 49


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Chiều cao

▪ Một đặc trưng khác của kiến trúc nhà thờ Gothic là chiều cao, cả chiều cao
tuyệt đối và tỷ lệ so với chiều rộng, tính hướng dọc tạo nên một
cảm xúc hướng tới Thiên đường. The increasing height of cathedrals
over the Gothic period was accompanied by an increasing proportion of the wall
devoted to windows, until, by the late Gothic, the interiors became like cages of
glass. This was made possible by the development of the flying buttress, which
transferred the thrust of the weight of the roof to the supports outside the walls.

▪ Kết quả là tường dần dần trở nên mỏng hơn và cao hơn và tường
xây được thay thế bằng kính. The four-part elevation of the naves of early
Cathedrals such as Notre-Dame (arcade, tribune, triforium, claire-voie) was
transformed in the choir of Beauvais Cathedral to very tall arcades, a thin
triforium, and soaring (tăng vọt) windows up to the roof.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 50


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Chiều cao

▪ Giáo đường Beauvais đạt tới giới hạn mà công nghệ Gothic có
thể đạt được. Một phần của cung thánh đổ sập năm 1284 gây nên sự báo
động ở tất cả các thành phố có giáo đường quá cao. Các hội đồng chuyên
gia được thành lập ở Sienna và Chartes để nghiên cứu the stability of those
structures. Only the transept and choir of Beauvais were completed, and in
the 21st century the transept walls were reinforced with cross-beams. No
cathedral built since exceeded the height of the choir of Beauvais.
▪ Một mặt cắt khối chính của một nhà thờ Gothic thường cho thấy gian gữa
cao hơn đáng kể so với chiều rộng. Tại Anh Quốc, tỷ lệ này đôi khi lớn hơn
2:1, trong khi sự khác biệt tỷ lệ lớn nhất đạt được ở Giáo đường
Cologne là 3.6:1. Độ cao lớn nhất của vòm trần nội thất ở Giáo đường
Beauvais là 48 metres.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 51


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL
Mặt đứng of the early Noyon Cathedral (1150); cuốn tầng trệt là
các trụ chắc chắn đớ mái; một hàng cuốn hoặc là tribune;
triforium, một lối đi hẹp và trên cùng là claire-voie với các cửa
số.

Mặt đứng của gian giữa Chartres Cathedral (1220). Tribune biến
mất và các cửa số được nâng cao hơn
August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 52
GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Amiens Cathedral; arcade, triforium


and claire-voie. 42.30 meters.
(1220–1270)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 53


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Thành điện của Giáo đường Beauvais


cao 48.5m (1230–1569)

Gian giữa Giáo đường


Milan cao 45m (1389–
1452)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 54


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Cửa sổ kính màu

▪ Một trong những đặc trưng nổi bật của kiến trúc Gothic là việc sử dụng
cửa số kính màu, phát triển cà về độ cao và kích thước và làm
cho các giáo đường ngập tràn ánh sáng và sắc màu. Historians
including Viollet-le-Duc, Focillon, Aubert, and Max Dvořák contended (tranh
luận) that this is one of the most universal features of the Gothic style.
▪ Religious teachings in the Middle Ages, particularly the writings of
Religious Pseudo-Dionysius, a 6th-century mystic whose book, The Celestial
Hierarchy, was popular among monks in France, taught that all light was
divine. When the Abbot Suger ordered the reconstruction of the Basilica of
Saint Denis, he instructed that the windows in the choir admit as much light
as possible.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 55


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Cứa số kính màu


▪ Nhiều nhà thờ Romanesque trước đó đã có cửa số kính màu và cửa sổ tròn gọi là oculi,
but these windows were necessarily small, due to the thickness of the walls. The primary interior
decorations of Romanesque cathedrals were painted murals. In the Gothic period, the improvements in rib
vaults and flying buttresses allowed Cathedral walls to be higher, thinner and stronger, and windows were
consequently considerably larger, The windows of churches in the late Gothic period, such as Sainte
Chapelle in Paris, filled the entire wall between the ribs of stone. Enormous windows were also an
important element of York Minster and Gloucester Cathedral.

▪ Nguy cơ chủ yếu đối với các cửa số giáo đường là gió; các khuôn cửa cần phải đặc
biệt chắc chắn. The early windows were fit into openings cut into the stone. The small pieces of colored
glass were joined together with pieces of lead, and then their surfaces were painted with faces and other
details. and then the windows were mounted in the stone frames. Thin vertical and horizontal bars of iron,
called vergettes or barlotierres, were placed inside the window to reinforce the glass.

▪ Các sự tích tranh kính màu thường từ Kinh thánh nhưng đôi khi cũng minh hoạ các
nghề nghiệp những phường hội tài trợ cho các cửa sổ, như thợ dệt thảm, thợ đá, thợ đóng
thùng.
▪ Nhiều tranh kính màu của các giáo đường Gothic ngày nay có niên đại của việc phục hồi sau này nhưng
một số giáo đường, nhất là Chartres Cathedral và Bourges Cathedral, vẫn cón có những cửa số nguyên
bản.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 56


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Cửa số hoa hồng gian ngang


phía nam Giáo đường Chartres
(1221–1230)

Abbey of Saint-Denis, Abbot Suger represented


at feet of Virgin Mary (12th century)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 57


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Chi tiết cửa số Ngày tận thế, Giáo


đường Cathedral, đầu thế kỷ 13th

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 58


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Oculus phía nam của Giáo đường


Canterbury có 14 mảng kinh
nguyên bản từ thế kỷ 12

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 59


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

The Rayonnant north rose window of


Notre-Dame de Paris (about 1250)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 60


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Các cửa chính và Tympanum

▪ Các giáo đường Gothic thời kỳ đầu theo truyền thống có lối vào
chính ở đầu phía tây của nhà thờ, đối diện với thánh điện. Based
on the model of the Basilica of Saint Denis and Notre-Dame de Paris, there are
usually three doorways with pointed arches, richly filled with sculpture.
The tympanum, or arch, over each doorway is filled with realistic statues
illustrating biblical stories, and the columns between the doors are often also
crowded with statuary. Following the example of Amiens, the tympanum over
the central portal traditionally depicted the Last Judgement, the right portal
showed the coronation of the Virgin Mary, and the left portal showed the lives of
saints who were important in the diocese (giáo phận).

▪ Hình tượng của trang trí điêu khắc trên mặt đứng không dành
cho nghệ sỹ. An edict of the Second Council of Nicaea in 787 had set the
rules: "The composition of religious images is not to be left to the inspiration of
artists; it is derived from the principles put in place by the Catholic Church and
religious tradition. Chỉ có nghệ thuật thuộc về nghệ sỹ, còn bố cục
thuộc và Cha xứ."

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 61


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

▪ Những cửa vào lớn và nội thất đa màu sắc hơn


ngày nay rất nhiều. Each sculpture on the tympanum
and in the interior was painted by the peintre imagier, or
image painter, following a system of colors codified in the
12th century; yellow, called gold, symbolized intelligence,
grandeur and virtue; white, called argent, symbolized
purity, wisdom, and correctness; black, or sable, meant
sadness, but also will; green, or sinopole, represented
hope, liberty and joy; red or guelues meant charity or
victory; blue, or azure symbolized the sky, faithfulness and
perseverance (sự bền long); and violet, or pourpre, was
the color of royalty and sovereignty.

Cửa phía bắc Basilica St Denis, with early tympanum and


columns made of elongated figures (1135–1140)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 62


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Tympanum Ngày phán xử cuối cùng


tại Giáo đường Amiens (1220–1270),
nguyên mẫu cho các cửa chính
phong cách Gothic đỉnh cao.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 63


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Các cửa chính và tympanum


Strasbourg Cathedral (khởi công năm
1176)
August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 64
GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Tu viện Westminster, cửa lớn phía bắc (khởi công năm 1245)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 65


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Tháp nhà thờ

▪ Mặt bằng của Basilica of Saint-Denis cần có hai tháp chiều cao bằng nhau tại mặt
đứng phía tây và mặt bằng tổng thể như thế được sao chép tại Notre-Dame và phần
lớn các giáo đường xây dựng thơì kỳ đầu. The towers of Notre-Dame de Paris, 69 meters tall,
were intended to be seen throughout the city; they were the tallest towers in Paris until the completion
of the Eiffel Tower in 1889. An informal but vigorous competition began in northern France for the
tallest Cathedral towers.

▪ Để làm cho nhà thờ cao hơn và nổi bật hơn, có thể nhìn thấy từ xa, những người thợ
xây thường bổ xung một flèche, a spire usually made of wood and covered with lead, to the top
of each tower, or, as in Notre-Dame de Paris, in the center of the transept. Later in the Gothic period,
more massive towers were constructed over the transept, rivaling or exceeding in height the towers of
the facade.

▪ Tháp thường là bộ phận xây dựng sau cùng của giáo đường. They were often built many
years or decades after the rest of the building. Sometimes, by the time the towers were built, the plans
had changed, or the money had run out. As a result, some Gothic cathedrals had just one tower, or
towers of different heights or styles. On the other hand, Laon Cathedral, begun just before Notre-
Dame, boasted (khoe mình) five towers; two on the facade, two on the transept, and a central lantern.
An additional two were planned but not built. The Abbey of Saint-Étienne, Caen originally built in the
Romanesque style, was rebuilt with nine Gothic towers in the 13th century.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 66


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

▪ Cuộc thi không chính thức về nhà thờ cao nhất Châu Âu diễn ra suốt thời kỳ
Gothic, đôi khi dẫn tới những kết quả thảm họa. Beauvais Cathedral có tháp
cao nhất (153 m), hoàn thành năm 1569, với khoảng thời gian ngắn, cho tới khi ngọn tháp
đổ sập do gió vào năm 1573. Lincoln Cathedral (159.7 m) cũng đạt kỷ lục từ 1311 tới
1549 cho tới khi ngọn tháp cũng đổ sập. Ngày nay, tháp giáo đường cao nhất ở Pháp là tại
Rouen Cathedral, và Cologne Cathedral (151.0 m) là giáo đường cao nhất ở Châu Âu.
▪ Giáo đường Gothic St Paul’s cũ (1087–1314) là giáo đường cao nhất tại Anh Quốc cho tới
khi bị phá huỷ trong Great Fire of London vào năm 1666. Ngày nay, tổ hợp tháp Gothic và
tháp nhỏ là công trình cao nhất tại Anh Quốc thuộc về Salisbury Cathedral, (123 m), được
xây dựng năm 1220–1258.

▪ Tại Italy, tháp nếu có thường tách rời khỏi công trình, như tại Florence
Cathedral, và thường là từ một cấu trúc trước đó.

▪ Tại Pháp và Tây Ban Nha, thường có hai tháp ở mặt trước.
▪ Tại Anh Quốc, Đức và các nước vùng Scandinavia, this is often the arrangement, but an
English cathedral may also be surmounted by an enormous tower at the crossing. Smaller
churches usually have just one tower, but this may also be the case at larger buildings, such
as Salisbury Cathedral or Ulm Minster in Ulm, Germany, completed in 1890 and possessing
the tallest spire in the world, slightly exceeding that of Lincoln Cathedral, the tallest spire that
was actually completed during the medieval period, at 160 metres.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 67


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Giáo đường Laon với


năm ngọn tháp (1160–
1230)
August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 68
GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Tu viện Saint-Étienne, Caen tái


dựng từ Romanesque sang Gothic,
có chín ngọn tháp (13th )

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 69


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL
Basilica Notre-Dame de l'Épine,
gần Verdun, (1420) một thí dụ về
tháp Gothic rực lửa.

Các ngọn tháp Rouen


Cathedral (thế kỷ 15th
và 16th )

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 70


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Tháp của Giáo đường Salisbury cao nhất Anh


Quốc (1220-1258)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 71


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Điêu khắc và trang trí

▪ Ngoại thất và nội thất của các giáo đường Gothic, nhất là ở Pháp
được tô điểm phong phú với điêu khắc và trang trí trên các chủ đề
tôn giáo, được thiết kế cho số đông tín đồ không biết chữ. Chúng được
mô tả như là “Sách cho người nghèo." To add to the effect, all of the sculpture on
the facades was originally painted and gilded.

▪ Mỗi yếu tố của giáo đường đều có ý nghĩa tượng trưng. The main
portals at Notre Dame de Paris, for instance, represented the entrance to paradise,
with the last judgement depicted on the tympanum over the doors, showing Christ
surrounded by the apostles, and by the signs of the zodiac (cung hoàng đạo),
representing the movements of the heavens. The columns below the tympanum are
in the form of statues of saints, literally reprinting them as "the pillars of the church."

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 72


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

▪ Mỗi vị thánh có biểu tượng riêng; Sư tử có cánh là biểu tượng


Saint Mark; an eagle with four wings meant Saint John the Apostle, and a
winged bull symbolized Saint Luke. Sculpted angels had specific functions,
sometimes as heralds (quan truyền lệnh), blowing trumpete, or holding up
columns, as guardian angels; or holding crowns of thorns or crosses, as
symbols of the crucifixion of Christ, or waving (vẩy) a container with incense, to
illustrate their function at the throne of God.

▪ Trang trí hoa và cây cỏ cũng rất phổ biến, diễn tả Vườn địa đàng; cây nhỏ
biểu diễn rượu vang thánh thể (Eucharist).

▪ Tympanum phía trên cửa chính của mặt đứng hướng tây Nhà thờ
Đức bà Paris minh họa sống động Ngày phán xử cuối cùng với
những tượng của kẻ tội lỗi được dẫn vào địa ngục và những người Thiên chúa
giáo tốt được dẫn lên thiên đường.

▪ Điêu khắc trên cánh cửa bên phải diễn tả cảnh đăng quang của
Virgin Mary, and the left portal shows the lives of saints who were important
to Parisians, particularly Saint Anne, the mother of the Virgin Mary.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 73


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

▪ Ngoại thất của các giáo đường và các nhà thờ Gothic cũng được
trang trì bằng điêu khắc rất đa dạng các con thú hoang đường và
đe dọa hay quý sứ. These included the chimera, a mythical hybrid creature
which usually had the body of a lion and the head of a goat (con dê),
và Strix hay stryge, một sinh vật giống như con cú hay con dơi được cho là ăn
thịt người.

▪ Strix xuất hiện trong văn học La Mã cổ đại; Nó được nhà thơ La Mã
Ovid mô tả, who was widely read in the Middle Ages, as a large-headed bird
with transfixed (bị dịch) eyes, rapacious beak (mỏ tham tàn), and greyish (xám)
white wings. They were part of the visual message for the illiterate (mù chữ)
worshipers, symbols of the evil and danger that threatened those who did not
follow the teachings of the church.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 74


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

▪ Gargoyles được bổ sung cho Nhà thờ Đức bà vào khoảng
năm 1240 có mục tiêu thực tiễn hơn. Đó là các máng nước mưa
của giáo đường, được thiết kế để phân chia dòng nước chảy tử mái sau
mưa và để hướng dòng nước ra ngoài xa nhất có thể đối với các tường
chống, tường và cửa sổ để nước mưa không làm mục vữa gắn các khối
đá.

▪ Để tạo ra các tia nước mảnh thay vì cả một dòng thác nước, một
số lượng lớn gargoyles được sử dụng, do vậy chúng cũng
được thiết kế để thành yếu tố trang trí kiến trúc. The rainwater
ran from the roof into lead gutters (máng), then down channels on the
flying buttresses, then along a channel cut in the back of the gargoyle and
out of the mouth away from the cathedral.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 75


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

▪ Nhiều tượng, chủ yếu là tượng kỳ quái được tháo dỡ khỏi
mặt đứng vào thế kỷ 17th và 18th hoặc bị phá bỏ trong thời kỳ
Cách mạng Pháp. They were replaced with figures in the Gothic style,
designed by Eugene Viollet-le-Duc, during the 19th century restoration.
Similar figures appear on the other Gothic Cathedrals of France.

▪ Một đặc trưng khác của các giáo đường Gothic tại Pháp là có
một mê cung hay maze trên sàn gian giữa gần với thánh điện hình
tượng hóa con đường gian nan và thướng ngoắt ngóe của cuộc sống
Thiên chúa giáo trước khi lên thiên đường. Phần lớn các mê cung bị dỡ
bỏ vào thế kỷ 18thnhưng một số ít như mê cung tại Amiens Cathedral,
được xây dựng lại và mê cung tại Chartres Cathedral vẫn còn tồn tại gần
như nguyên vẹn hình thức nguyên bản.

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 76


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Portail central du porche


occidental de la
cathédrale de Chartres

The martyr Saint Denis,


holding his head, over the
Portal of the Virgin (Notre-
Dame de Paris)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 77


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Con rắn quyến rũ Adam và Eve; part of the Last Judgement on the
central portal of west facade of Notre-Dame de Paris

Archangel Michael and Satan weighing souls during the Last


Judgement (Notre-Dame de Paris central portal, west facade)

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 78


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

A stryge trên mặt đứng


hướng tây Nhà thờ Đức
bá Paris

Gargoyles là các máng


xối của Nhà thờ Đức bà
Paris

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 79


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Chimera tại mặt đứng phía tây Nhà thờ Đức bà Paris

Gargoyle on Brussels Town Hall

August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 80


GOTHIC ARCHITECTURE ORIGINAL

Máng xối Giáo đường Siena (13th century)

Mê cung (Labyrinth) tại Giáo đường Chartres


August, 2019 Assos.Prof. Vũ An Khánh 81

You might also like