TẠP

TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀCHÍ

CÔNGKHOA
NGHỆHỌC VÀ CÔNG NGHỆ JOURNAL OF SCIENCE HánAND TECHNOLOGY
Thị Thu Hiền và ctv.
TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG HUNG VUONG UNIVERSITY
Tập 30, Số 1 (2023): 56 - 64 Vol. 30, No. 1 (2023): 56 - 64
Email: tapchikhoahoc@hvu.edu.vn Website: www.jst.hvu.edu.vn

THIẾT KẾ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM DẠY HỌC

TRUYỀN THUYẾT THỜI ĐẠI HÙNG VƯƠNG TRONG
CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC ĐỊA PHƯƠNG TỈNH PHÚ THỌ
Hán Thị Thu Hiền1*, Dương Thị Bích Liên1, Trần Lê Khánh Ly2
1
Khoa Khoa học Xã hội và Văn hóa Du lịch, Trường Đại học Hùng Vương, Phú Thọ
2
K18 ĐHSP Ngữ văn, Trường Đại học Hùng Vương, Phú Thọ

Ngày nhận bài: 06/2/2023; Ngày chỉnh sửa: 27/2/2023; Ngày duyệt đăng: 13/3/2023

Tóm tắt

D ạy học Ngữ văn thông qua hoạt động trải nghiệm là phương pháp dạy học tích cực giúp kết nối văn học
với đời sống, phù hợp với định hướng dạy học gắn liền với thực tiễn, dạy học phát triển năng lực. Bài viết
tập trung vào một trường hợp tiêu biểu liên quan đến giảng dạy văn học địa phương theo chương trình giáo dục
phổ thông 2018 đó là nghiên cứu thiết kế hoạt động trải nghiệm dạy học truyền thuyết thời đại Hùng Vương với
3 hình thức: Tổ chức trò chơi học tập, sân khấu hóa văn bản truyện cổ, kể chuyện sáng tạo. Các hình thức dạy
học được đề xuất phù hợp với đặc trưng của truyền thuyết thời đại Hùng Vương, là tư liệu tham khảo thiết thực
phục vụ hoạt động giảng dạy chương trình giáo dục địa phương tỉnh Phú Thọ.
Từ khóa: Hoạt động trải nghiệm, truyền thuyết thời đại Hùng Vương., giáo dục địa phương.

1. Đặt vấn đề
Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể
[1] được phê duyệt tháng 12 năm 2018 đã có rất
nhiều định hướng đổi mới nội dung và phương
pháp dạy học, trong đó có hai vấn đề cần lưu ý.
Thứ nhất là đưa hoạt động trải nghiệm trở thành
hoạt động giáo dục bắt buộc thực hiện từ lớp 1
đến lớp 12. Theo cấu trúc chương trình, ở cấp
trung học cơ sở, học sinh tham gia 105 tiết hoạt
động trải nghiệm. Hoạt động trải nghiệm và Hoạt
động trải nghiệm, hướng nghiệp phát triển các
phẩm chất chủ yếu, năng lực cốt lõi của học sinh
trong các mối quan hệ với bản thân, xã hội, môi
trường tự nhiên và nghề nghiệp. Thứ hai giáo dục
địa phương là nội dung bắt buộc trong chương
trình cấp trung học cơ sở, có vị trí tương đương
các môn học khác. Theo tinh thần của chương
trình giáo dục phổ thông 2018, Sở Giáo dục và
Đào tạo Phú Thọ đã tiến hành biên soạn và đưa
vào chương trình giảng dạy bộ tài liệu giáo dục
địa phương tỉnh Phú Thọ, trong đó có nội dung về
văn học Phú Thọ. Nội dung này được giảng dạy
xuyên suốt từ lớp 6 đến lớp 9 với các tác phẩm
văn học dân gian và văn học hiện đại Phú Thọ,
trong đó truyền thuyết về thời đại Hùng Vương
đã được đưa vào giảng dạy ngay ở chương trình
lớp 6 [2]. Dạy các tác phẩm này sẽ thực sự gây
được hứng thú và giúp các em hiểu sâu sắc hơn
về đời sống xã hội thời đại Hùng Vương nếu
được gắn liền với các hoạt động trải nghiệm. Do
vậy, việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm trong
dạy học truyền thuyết thời đại Hùng Vương là

56 *Email: hienhan@hvu.edu.vn
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
vô cùng ý nghĩa, phù hợp với định hướng của
chương trình giáo dục phổ thông mới.
2. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Phương
pháp được sử dụng nhằm xác định cơ sở lý luận
cho bài viết. Các tài liệu được nghiên cứu bao
gồm: Tài liệu lý luận về dạy học trải nghiệm,
hoạt động trải nghiệm, lý thuyết về tổ chức trò
chơi trong dạy học, sân khấu hóa văn bản văn
học, kể chuyện sáng tạo tác phẩm văn học.
Phương pháp nghiên cứu liên ngành: Phương
pháp được vận dụng trong việc khai thác các kiến
thức về văn hóa, lịch sử thời đại Hùng Vương,
kiến thức tâm lý học để đề xuất và thiết kế các
hình thức hoạt động trải nghiệm dạy học truyền
thuyết thời đại Hùng Vương phù hợp.
3. Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Dạy học trải nghiệm, theo Hiệp hội Giáo
dục trải nghiệm (Association for Experientinal
Education - AEE (2004): “Dạy học trải nghiệm là
một phạm trù bao hàm nhiều phương pháp trong
đó người dạy khuyến khích người học tham gia
trải nghiệm thực tế, sau đó phản ánh, tổng kết
lại để tăng cường hiểu biết, kỹ năng, định hình
các giá trị sống và phát triển tiềm năng bản thân,
tiến tới đóng góp tích cực cho cộng đồng và xã
hội” [3]. Hoạt động trải nghiệm theo Nguyễn Thị
Liên là hoạt động giáo dục, trong đó nội dung và
cách thức tổ chức tạo điều kiện cho từng học sinh
được tham gia trực tiếp và làm chủ thể của hoạt
động. Học sinh được tự lên kế hoạch, chủ động
xây dựng chiến lược hành động cho bản thân
và cho nhóm để hình thành và phát triển những
phẩm chất, tư tưởng, ý chí, tình cảm, giá trị, kỹ
năng sống và những năng lực cần có của công
dân trong xã hội hiện đại. Thông qua các hoạt
động trải nghiệm, học sinh phát huy khả năng
sáng tạo để thích ứng và tạo ra cái mới, giá trị
cho cá nhân và cộng đồng [4]. Trần Hoài Phương
cũng nhấn mạnh cần quan niệm đúng đắn rằng
hoạt động trải nghiệm không chỉ có tính chất của
Tập 30, Số 1 (2023): 56-64
một hoạt động giáo dục như cách hiểu về hoạt
động ngoài giờ lên lớp trước đây, càng không
phải chỉ là hoạt động có tính giả trí, thư giãn
thuần túy. Đó còn là hoạt động dạy học và hỗ
trợ dạy học một cách hiệu quả [5]. Việc đưa hoạt
động trải nghiệm vào trong chương trình giáo
dục phổ thông nói chung, hoạt động trải nghiệm
trong dạy học văn nói riêng sẽ góp phần thu hẹp
khoảng cách giữa nội dung giáo dục với thực tiễn
đời sống xã hội, tạo nên sự thống nhất giữa nhận
thức và hành động, là cách đưa văn chương trở
về với cội nguồn sáng tạo [6].
Theo Khung nội dung giáo dục địa phương
cấp trung học cơ sở (Ban hành kèm theo Quyết
định số 1869/QĐ-UBND ngày 12 tháng 8 năm
2020 của UBND tỉnh Phú Thọ) [7], nội dung
về văn học Phú Thọ phân bổ các chủ đề như
sau: Lớp 6, chủ đề: Truyền thuyết thời đại Hùng
Vương (thời lượng 5 tiết); Lớp 7, chủ đề: Tục
ngữ, ca dao Phú Thọ (thời lượng 4 tiết); lớp 8,
chủ đề: Truyện cười Văn Lang (thời lượng 2
tiết), chủ đề: Thơ hiện đại Phú Thọ (thời lượng
3 tiết); lớp 9, chủ đề: Văn xuôi hiện đại Phú Thọ
(thời lượng 4 tiết). Chủ đề về truyền thuyết thời
đại Hùng Vương đã được đưa vào giảng dạy bắt
đầu từ năm học 2021 - 2022. Kho tàng truyền
thuyết thời đại Hùng Vương tương đối phong
phú. Các tác phẩm truyền thuyết Phú Thọ nói
chung, truyền thuyết về thời đại Hùng Vương
nói riêng đa phần là những tác phẩm thần thoại
đã được lịch sử hóa. Mảng truyện này tập trung
vào truyền thuyết về thời các vua Hùng dựng
nước Văn Lang [8]. Các tác phẩm truyền thuyết
thời đại Hùng Vương về cơ bản ngắn gọn, súc
tích, phản ánh chân thực đời sống văn hóa,
tinh thần của cư dân Văn Lang thời cổ. Gắn
với những đặc điểm cơ bản của thể loại có thể
tham khảo vận dụng ba hình thức dạy học trải
nghiệm: Tổ chức trò chơi học tập, sân khấu hóa
văn bản truyện cổ, kể chuyện sáng tạo. Các hình
thức dạy học này đã được chứng minh phù hợp
với dạy học trải nghiệm ở một số lĩnh vực, chủ
đề trong các nhà trường [5, 9, 10].
57
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
3.1. Tổ chức trò chơi học tập
Trò chơi là một trong những phương pháp dạy
học tích cực đang được áp dụng rất rộng rãi.
Thực tiễn giảng dạy cũng cho thấy các em
đều yêu thích các hoạt động học tập thú vị, thoải
mái, ít gò bó, vừa học vừa chơi. Dạy học thông
qua trò chơi có tác dụng tốt trong việc rèn luyện
tư duy logic, sự chú ý, khả năng tập trung và phối
hợp, xử lý linh hoạt các tình huống trong cuộc
sống. Trò chơi cũng có thể xua tan sự buồn tẻ
trong giờ học [11], học sinh sẽ chú ý hơn, chủ
động hơn trong chuẩn bị, mạnh dạn hơn trong đề
xuất ý kiến của mình, phát huy tư duy sáng tạo.
Đề xuất quy trình thiết kế, tổ chức trò chơi
học tập trải nghiệm trong dạy học truyền thuyết
thời đại Hùng Vương như sau:
Bước 1: Xác định mục tiêu chơi: học sinh
củng cố, mở rộng những tri thức hiểu biết về
truyền thuyết thời đại Hùng Vương, văn hóa thời
kì Hùng Vương, tăng cường hứng thú trong học
tập, rèn luyện kỹ năng tìm tòi, tư duy, phản biện...
Bước 2: Thiết kế trò chơi
- Tên trò chơi:
- Thời gian chơi: 5 - 10 phút
- Đối tượng chơi: Học sinh lớp 6..., trường
THCS...
- Cách thức chơi: Gắn liền với từng trò chơi
đưa ra cách thức chơi phù hợp.
Bước 3: Tổ chức chơi
Tổ chức các trò chơi học tập có thể thực hiện
trong giờ học: đầu giờ dạy (hoạt động khởi động)
hoặc cuối giờ (hoạt động luyện tập, vận dụng,
củng cố) hoặc ở các tiết hoạt động ngoại khóa,
trải nghiệm theo kế hoạch của trường.
Bước 4: Kết thúc và tổng kết trò chơi
+ Nhận xét kết quả chơi, thái độ của người
tham dự, giáo viên có thể nêu thêm những tri
thức được học tập qua trò chơi, những sai lầm
cần tránh.
+ Thưởng - phạt: Phân minh, đúng luật chơi,
sao cho người chơi chấp nhận thoải mái và tự
giác làm trò chơi thêm hấp dẫn, kích thích thái độ
58
Hán Thị Thu Hiền và ctv.
học tập của học sinh. Phạt những học sinh phạm
luật chơi bằng những hình thức đơn giản, vui
(như: hát một bài hát, nhảy lò cò...)
Gợi ý một số trò chơi học tập trải nghiệm trong
dạy học truyền thuyết thời đại Hùng Vương:
(1) Trò chơi Truyền điện
- Mục tiêu: Củng cố kiến thức về truyền thuyết
thời đại Hùng Vương, giúp học sinh rèn luyện kỹ
năng phản ứng nhanh, rèn luyện sự chú ý.
- Thời gian chơi: Khoảng 5 - 7 phút.
- Đối tượng chơi: Học sinh lớp 6..., trường
THCS...
- Cách thức chơi: “Điện” bắt đầu truyền từ
giáo viên, tức là giáo viên nêu câu hỏi hoặc yêu
cầu sau đó giáo viên chỉ định một học sinh bất
kì thực hiện yêu cầu hoặc lớp giới thiệu một học
sinh nào đó thực hiện yêu cầu - Học sinh 1 trả
lời đúng sẽ có quyền tiếp tục “truyền điện” cho
học sinh khác,... Cứ tiếp tục như thế. Trò chơi
chỉ dừng lại khi giáo viên “ngắt điện”, tức là ra
hiệu dừng trò chơi. Trường hợp học sinh được
chỉ định chưa thực hiện được yêu cầu thì phải
đứng tại chỗ và học sinh chỉ định sẽ có quyền chỉ
định người khác thay thế.
(2) Trò chơi Tiếp sức
- Mục tiêu: Củng cố kiến thức về truyền thuyết
thời đại Hùng Vương, giúp học sinh rèn luyện tinh
thần đoàn kết, tinh thần đồng đội.
- Thời gian chơi: Khoảng 5 - 7 phút
- Đối tượng chơi: Học sinh lớp 6..., trường
THCS...
- Cách thức chơi: Chia học sinh làm các đội,
mỗi đội đều nhận một nhiệm vụ sau đó từng em
một thực hiện nhiệm vụ đó, cứ như thế em số 1
thực hiện xong thì đến em thứ 2,... Cứ như thế
cho đến hết thời gian quy định. Bên nào nhanh,
nêu được nhiều đơn vị kiến thức theo yêu cầu thì
bên đó thắng.
(3) Trò chơi Mảnh ghép
- Mục tiêu: Gợi mở/củng cố kiến thức về
truyền thuyết thời đại Hùng Vương, tạo hứng thú
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
cho học sinh, giúp các em thêm yêu thích môn
học, phát triển năng lực giao tiếp, năng lực hợp
tác, năng lực xâu chuỗi giải quyết vấn đề.
- Thời gian chơi: Khoảng 5 - 7 phút
- Đối tượng chơi: Học sinh lớp 6..., trường
THCS...
- Cách thức chơi: Chuẩn bị bức tranh và các
miếng ghép được trình bày trên powerpoint hoặc
có thể sử dụng bức tranh hoặc lấy các miếng
giấy màu làm miếng ghép. Người chơi lần lượt
lật các mảnh ghép, mỗi mảnh ghép tương ứng
với 1 câu hỏi, người chơi trả lời câu hỏi và
xâu chuỗi các dữ kiện từ những mảnh ghép để
đoán hình nền là ai.
3.2. Sân khấu hóa văn bản truyền thuyết
Sân khấu hóa văn bản văn học là hình thức
trải nghiệm phổ biến trong dạy học văn hiện nay.
Dựa vào văn bản gốc, các tác phẩm văn học sẽ
được chuyển thể thành kịch bản sân khấu. Dưới
sự hỗ trợ của bối cảnh, đạo cụ, âm nhạc... các
em học sinh sẽ được hóa thân vào nhân vật mình
yêu thích, thể hiện nhân vật qua lời nói, cử chỉ,
nét mặt, điệu bộ... [12]. Học trải nghiệm thông
qua hình thức sân khấu hóa sẽ giúp các em học
sinh củng cố và khắc sâu nội dung của tác phẩm
văn học, biết cách chuyển thể tác phẩm văn học
thành kịch bản sân khấu, hình thành và rèn luyện
kỹ năng làm việc nhóm, diễn xuất, tăng khả năng
tư duy sáng tạo, giúp học sinh tiếp thu tốt hơn nội
dung bài học. Các tác phẩm truyền thuyết thời
đại Hùng Vương tương đối phù hợp để tổ chức
sân khấu hóa. Hầu hết các tác phẩm đều ngắn
gọn, hệ thống tình tiết, chi tiết đơn giản nên dễ
chuyển thể thành kịch bản sân khấu đồng thời
đảm bảo thời lượng để diễn trong những tiết học
trải nghiệm. Hoạt động sân khấu hóa văn bản
truyền thuyết thời đại Hùng Vương có thể lồng
ghép trong giờ dạy học trên lớp, ngoài giờ hoặc
kết hợp với các hình thức trải nghiệm khác trong
những buổi học ngoại khóa.
Gợi ý các bước để tiến hành hoạt động sâu
khấu hóa truyền thuyết thời đại Hùng Vương
Tập 30, Số 1 (2023): 56-64
- Bước 1: Xác định được mục đích, ý nghĩa
của hoạt động sâu khấu hóa truyền thuyết thời
đại Hùng Vương: Giúp học sinh hiểu sâu sắc
hơn về các nhân vật, cuộc sống, văn hóa thời
đại Hùng Vương, phát triển kỹ năng tư duy, làm
việc nhóm, phát triển năng lực giao tiếp, năng lực
ngôn ngữ...
- Bước 2: Xác định văn bản tiến hành hoạt
động sân khấu hóa. Xác định cơ sở vật chất cần
thiết phải có: Không gian, sân khấu, vật liệu trang
trí, hóa trang, đạo cụ... Thời gian dành cho việc
sáng tác kịch bản và tập diễn... Nhân lực tham
gia: số lượng, trình độ, năng khiếu...
- Bước 3: Xây dựng kịch bản: Là nội dung
câu chuyện được sân khấu hóa trong đó có:
nhân vật, hoàn cảnh câu chuyện, “hành động”
của nhân vật trong từng tình huống, lời thoại
của các nhân vật...
- Bước 4: Tập kịch bản
+ Chọn diễn viên, phân vai diễn.
+ Phát kịch bản hoặc trình bày nội dung kịch
bản cho tất cả diễn viên.
+ Tập thứ tự từng cảnh một (từ đầu tới cuối).
+ Tập theo từng nhóm: Có thể có nhiều nhóm
tham gia như trong hoạt cảnh truyền thống, lễ hội
(hát, múa, diễn kịch, âm thanh, ánh sáng...).
+ Luôn có sự kết hợp âm thanh ánh sáng trong
khi tập để tạo ra sự sáng tạo hợp lý, tăng thêm
hấp dẫn, đồng thời dễ nhớ cảnh diễn của người
diễn viên.
+ Tổng duyệt chương trình: Kết hợp từng
cảnh, từng nhóm thành một tác phẩm hoàn chỉnh.
Có thể thêm, bớt một vài chi tiết không phù hợp
trong khi chạy chương trình hoàn chỉnh.
- Bước 5: Biểu diễn vở kịch.
- Bước 6: Thảo luận sau buổi diễn: Giáo viên
có thể cho học sinh tự nhận xét vở diễn của mình,
các nhóm nhận xét chéo, giáo viên tổng kết đưa
ra nhận xét chung. Có thể sử dụng phiếu đánh giá
minh họa sau:
59
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
PHIẾU ĐÁNH GIÁ VỞ DIỄN
Tên tác phẩm sân khấu hóa:
Thành viên thực hiện:
Tiêu chí
Đạo cụ, trang phục độc đáo, mang tính thẩm mỹ
Diễn xuất tự nhiên
Thể hiện chính xác nội dung tác phẩm
Đảm bảo về thời lượng
Sáng tạo trong kịch bản, diễn xuất
Tổng điểm
Minh họa văn bản sân khấu hóa truyền thuyết
Cột đá thề
Vào thời Vua Hùng thứ 18, có một cô con gái
tên là Mỵ Nương, nàng tài giỏi và tài năng nhưng
theo truyền thống thì phải truyền ngôi cho cháu
trai là Thục Phán. Nhưng vào 1 ngày nọ, vua nói
với các cận thần của mình.
Vua Hùng: Ta hiện nay đã già yếu, việc đất
nước ta muốn giao lại cho con rể ta là Tản Viên.
Cận thần: Chẳng phải người có cháu là Thục
Phán sao? Tại sao lại truyền ngôi cho Tản Viên.
Vua Hùng: Vì ta thấy Tản Viên có đủ tố chất,
1 người vừa có đức vừa có tài nên nhất định sẽ
trở thành vị vua tốt.
Cận thần: Tuân lệnh thưa bệ hạ, thần sẽ báo
tin này.
Thục Phán làm lạc tướng bộ lạc Tây Vu nghe
tin liền không phục nổi giận đùng đùng ra lệnh
kéo quân đến Kinh đô.
Cận thần: (chạy vào) Thưa bệ hạ!! Thục
Phán nghe tin người truyền ngôi cho Tản Viên
thì kéo quân về kinh đô nhằm cướp ngôi!
Vua Hùng: Ta không ngờ Thục Phán lại có
hành xử như vậy.
Cận thần: Giờ phải làm sao thưa bệ hạ?
60
Hán Thị Thu Hiền và ctv.
Điểm tối đa Điểm đánh giá
2
2
3
1
2
10
Phú Thọ, ngày...tháng....năm...
Người đánh giá
(Ký, ghi rõ họ tên)
Vua Hùng: Dùng móng Rùa Thần làm máy,
làm thành 1 chiếc nỏ thần.
Cận thần: Tuân lệnh thưa bệ hạ.
Vua Hùng: Còn nữa, chiêu binh tướng, thêm
dân binh. Rồi gửi tờ Hịch cho Tản Viên rằng:
“Nay quân Thục lại lấn chiếm đô thành của ta,
người nên đem binh mã lại viện trợ”.
Bức Hịch thư được gửi đến tay Tản Viên. Tản
Viên liền chiêu binh tướng để về đô giúp vua.
Trước khi đi, Tản Viên với Mỵ Nương ngồi lại
với nhau.
Tản Viên: Vua cha muốn truyền ngôi cho ta
trong khi đó Thục Phán lại muốn ngôi báu đó. Ta
không muốn vì thế mà sinh binh lầm than. Giờ
mà xảy ra chiến tranh Hùng - Thục thì người chịu
khổ nhất vẫn là chúng sinh.
Mỵ Nương: Chàng có thể can ngăn vua cha.
Thục Phán cũng là người có tài, tính tình nóng
nảy nhưng sẽ là một vị vua tốt nên thiếp nghĩ vua
cha sẽ hiểu ra.
Tản Viên: Được, ta sẽ nghe theo ý nàng.
Tản Viên vào cung gặp Vua Hùng.
Cận thần: Thưa bệ hạ, Tản Viên cầu kiến!
Vua Hùng: Cho Tản Viên vào.
Tản Viên: (quỳ gối) Con xin khấu kiến vua cha.
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
Vua Hùng: Đứng lên đi. Con có chuyện gì
muốn nói với ta sao?
Tản Viên: Thưa bệ hạ, các đời vua Hùng trước
hưởng nước trải đã lâu dài, ý hẳn lòng Trời có hạn,
mới khiến Thục Vương thừa lúc sơ hở lại đánh
chiếm nước ta. Vả lại Thục Chúa vốn là chủ Ai Lao,
cũng trong tông phái của các đời hoàng đế trước
vậy. Thế nước lại chẳng được yên đều bởi tiên định.
Vua tiếc gì 1 cõi phương nam mà trái ý trời để hại
đến sinh Ung. Vả lại bệ hạ cũng đã có thuật thần
tiên, chẳng gì bằng đi khắp bồng lai lãng uyển rong
chơi gác phượng lầu rồng vui có tiên đồng ngọc nữ,
tránh được bụi trần nhơ bẩn, vàng bạc châu báu coi
nhẹ như lông hồng. Đó là chí lớn vậy.
Vua Hùng: Tản Viên nói cũng có ý đúng.
Thục Phán cũng là 1 người có tài năng, chí khí
hơn người. Có thể khi y trì vì đất nước này thì đất
nước sẽ phát triển và lớn mạnh hơn.
Vua Hùng: Người đâu. Cho truyền Thục Phán.
Cận thần: Tuân lệnh bệ hạ.
Sau đó vua truyền ngôi cho Thục Phán.
Vua Hùng: Ngươi là chủ bộ Ai Lao, cũng là
người có tài xuất chúng, trí khí hơn người. Nay
ta giao lại đất nước này cho ngươi. Ta mong rằng
ngươi có thể làm phát triển đất nước.
Vua Hùng: (nói tiếp) Đây là Linh Quang
Kim Trảo thần nỗ, ta giao lại cho ngươi để bảo
vệ đất nước.
Thục Phán: Ơn đức của người như trời bể,
nay có được nước Nam, ta quyết dựng cột đá thề
mong đất nước trường tồn mãi mãi.
Vua Hùng: Ta và Tản Viên sẽ quay về núi
Nghĩa Lĩnh, hóa sinh bất diệt.
Thục Phán cho quân dựng cột đá thề ở núi
Nghĩa Lĩnh.
Thục Phán: Nguyện có trời cao soi xét,
chẳng dám sai lời. Nước Nam trường tồn lưu
miếu Hùng Vương. Ví rằng vua sau nối nghiệp
trái ước phai thề sẽ bị trăng vùi gió dập, trời tru
đất diệt. Ta nguyện giữ gìn non sông gấm vóc
nước nhà.
Thục Phán lên ngôi rời kinh đô ra Cổ Loa, đặt
tên nước là Âu Lạc. Xưng là An Dương Vương
Tập 30, Số 1 (2023): 56-64
Sau đó Cổ Loa rơi vào tay Triệu Đà, tiếp theo
là 1.000 năm Bắc thuộc, trải qua lịch sử bể dâu.
Cột đá thề chỉ là dấu vết trong truyền thuyết.
Những năm 60 của thế kỷ trước ngành Văn hóa
đá đưa ra ý định dựng lại cột đá thề như một biểu
tượng đoàn kết dân tộc và ngưỡng vọng tổ tiên.
Nhưng việc tìm kiếm, phát hiện dấu vết cột đá
thề rất khó. Khi đó các nhà chuyên môn đá lấy
hình mẫu một trong 4 cột đá của một ngôi nhà
miếu thờ trên đỉnh núi làm cột đá thề. Về sau vì
nhiều chi tiết các nhà chuyên môn khẳng định đó
không phải cột đá thề. Đến năm 1968, cột đá thề
được tôn tạo như hiện nay.
3.3. Kể chuyện sáng tạo
Theo chương trình môn ngữ văn mới, kể được
một truyền thuyết hoặc cổ tích một cách sinh
động, biết sử dụng các yếu tố hoang đường, kỷ
ảo để tăng tính hấp dẫn trong khi kể là một trong
những yêu cầu cần đạt của kỹ năng nói [13]. Để
kể một tác phẩm truyện cổ dân gian sinh động,
hấp dẫn cần vừa bám sát nội dung cốt lõi của tác
phẩm, vừa phải có sự sáng tạo. Kể chuyện sáng
tạo [8 - 9] có nhiều mức độ khác nhau, gắn với
những kiểu bài tập khác nhau. Bản chất của câu
chuyện sáng tạo không phải là kể khác nguyên
văn mà là kể tự nhiên như sống với câu chuyện,
kể bằng ngôn ngữ, giọng điệu của mình, thể hiện
được cảm nhận của mình về câu chuyện đó. Do
vậy, cần tránh cách hiểu máy móc dẫn đến sai
lầm là khuyến khích học sinh thay những từ đã
được tác giả lựa chọn rất chính xác bằng những
từ ngữ khác. Cũng không coi việc kể thuộc lòng
câu chuyện, kể chính xác từng câu chữ theo văn
bản truyện là thiếu sáng tạo. Chỉ trong trường
hợp học sinh kể như đọc văn bản, vừa kể vừa cố
nhớ lại một cách máy móc từng câu chữ trong
văn bản mới là chưa đạt yêu cầu. Mặc dù bản
chất của kể chuyện sáng tạo không phải là kể
khác nguyên văn nhưng khi kể bằng giọng điệu,
cảm xúc của chính mình, học sinh cũng có thể
thêm vào câu chuyện một số câu chữ phù hợp
với tác phẩm cũng như tâm lý của người kể và
đối tượng tiếp nhận. Truyền thuyết về thời đại
Hùng Vương mang những đặc trưng chung của
thể loại truyền thuyết là có cốt lõi của sự thật lịch
61
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
sử nhưng được chắp thêm đôi cánh của trí tưởng
tượng. Đặc biệt, yếu tố hoang đường, kì ảo trong
truyền thuyết thời đại Hùng Vương lại càng đậm
đặc bởi hầu hết là những tác phẩm thần thoại hóa.
Đây là điều kiện thuận lợi để học sinh được thỏa
sức tưởng tượng và sáng tạo khi kể chuyện.
Để giúp học sinh làm tốt hoạt động trải
nghiệm này, giáo viên có thể hướng dẫn học sinh
theo những bước như sau:
Bước 1: Xác định câu chuyện lựa chọn để kể,
xác định nội dung trọng tâm của tác phẩm, những
chi tiết, tình tiết chính trong tác phẩm.
Bước 2: Lập dàn ý cho câu chuyện sẽ kể theo
kết cấu 3 phần: mở đầu, phát triển, kết thúc. Có
thể sáng tạo bằng cách đóng vai một nhân vật
trong tác phẩm hoặc là người chứng kiến câu
chuyện để kể lại. Xác định giọng điệu, ngữ điệu
trong từng đoạn kể cho phù hợp. Dự kiến những
đồ dùng trực quan, các câu hỏi gợi ý, các động
tác diễn xuất để phụ trợ cho quá trình kể.
Lựa chọn, chuẩn bị những dụng cụ trực quan
hỗ trợ quá trình kể để hoạt động kể thêm sinh
Tên tác phẩm:
Người thực hiện:
Tiêu chí
Đảm bảo nội dung câu chuyện
Giọng điệu, ngữ điệu, cử chỉ, điệu bộ biểu cảm
Ngôn ngữ kể sáng tạo, linh hoạt
Dụng cụ trực quan sinh động
Thời gian phù hợp
Tổng điểm
Minh họa một văn bản kể chuyện sáng tạo
Truyền thuyết Sơn Tinh - Thủy Tinh:
Vua Hùng Vương thứ mười tám có một người
con gái cực kỳ xinh đẹp tên là Mỵ Nương, người
62
Hán Thị Thu Hiền và ctv.
động và hấp dẫn hơn như: tranh minh họa, các
hình ảnh trên internet, tranh ảnh từ sách truyện,
phục trang và đạo cụ kèm theo cho câu chuyện...
Cắt, gấp giấy, may, vá... tạo ra thế giới các trang
phục, đạo cụ phục vụ cho câu chuyện thêm phần
sinh động, hấp dẫn. Có thể sử dụng câu hỏi gợi
ý ngắn gọn, dễ hiểu, có tính gợi mở để làm tăng
thêm tính tò mò, gây cấn, cuốn hút người nghe
vào thế giới câu chuyện. Bên cạnh đó có thể sử
dụng các động tác diễn xuất. Các động tác này sẽ
tác động vào tâm tư, tình cảm của người nghe.
Do vậy cần suy nghĩ các động tác kèm theo phù
hợp với nội dung của từng câu chuyện.
Bước 3: Tập kể ở nhà: Trước hết tập kể để
nhuần nhuyễn về nội dung, giọng điệu, ngữ điệu.
Sau đó tập kể kết hợp với các đạo cụ, các động
tác diễn xuất...
Bước 4: Thực hành kể trong các giờ hoạt
động trải nghiệm.
Bước 5: Đánh giá, rút kinh nghiệm. Có thể
tham khảo phiếu đánh giá minh họa sau:
PHIẾU ĐÁNH GIÁ KỂ CHUYỆN SÁNG TẠO
Điểm tối đa Điểm đánh giá
3
2
2
2
1
10
Phú Thọ, ngày...tháng....năm...
Người đánh giá
(Ký, ghi rõ họ tên)
xinh như hoa tính tình hiền lành tốt bụng. Nhà
vua hết mực yêu thương, cưng chiều và quan
tâm đến con gái của mình, nhà vua muốn con
gái của mình lấy được một người chồng tốt và có
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
được một cuộc sống hạnh phúc. Bởi vậy, nhà vua
đã tìm và muốn kén cho nàng một chàng rể thật
xứng đáng. Vào một buổi sáng đẹp trời có hai
chàng trai đến cầu hôn Mỵ Nương. Một người là
Sơn Tinh, thần có khuôn mặt anh tuấn, nước da
ngăm đen nhưng đầy khỏe khoắn. Đôi mắt toát
lên vẻ cương nghị. Thần có tài lạ: vẫy tay về phía
Đông, phía Đông nổi cồn bãi; vẫy tay về phía
Tây, phía Tây mọc lên từng dãy núi đồi. Thủy
Tinh cũng không hề thua kém. Nhưng vẻ ngoài
có phần đáng sợ hơn. Khuôn mặt toát lên vẻ gian
ác với chòm râu quăn xanh rì. Thần có khả năng:
hô mưa mưa về, gọi gió gió đến. Mỗi người một
vẻ nhưng đều tài năng đều hơn người. Cả hai đều
tài giỏi ngang nhau nên nhà vua phân vân không
biết lựa chọn ai bèn cho họp các đại thần để bàn
bạc. Một quan võ nói rằng: nhìn hai chàng đều
có thân hình khỏe mạnh, săn chắc. Hẳn là người
có tài võ nghệ, bệ hạ hãy để hai chàng so tài.
Một quan văn nói rằng: đã so tài võ thì không thể
thiếu đối văn. Một người phò mã thì phải văn võ
song toàn thì mới xứng đáng với công chúa nhà
ta. Vua Hùng thấy đây là một ý kiến hay liền cho
hai chàng so tài văn - võ nhưng trong thời gian
ngắn không thể phân định được.
Vua Hùng rất khó xử, nhưng trong suy nghĩ
của vua Hùng cũng nghiêng về Sơn Tinh nhiều
hơn, nhưng vì muốn con gái có được hạnh phúc
cho riêng mình nên nhà vua vẫn muốn hỏi qua ý
kiến của công chúa. Vua Hùng cho gọi con gái
vào và hỏi: Con cảm thấy trong hai chàng trai
này ai phù hợp với con hơn. Mỵ Nương ngẫm
nghĩ một hồi rồi trả lời vua cha: cả hai đều tài sắc
vẹn toàn, nhưng Sơn Tinh là người vùng núi đời
sống sinh hoạt gần gũi với cư dân Văn Lang hơn.
Nghe con gái nói vậy, cũng có phần giống với
suy nghĩ của mình nên nhà vua chợt nghĩ ra lễ vật
thách cưới. Hôm sau bèn cho gọi hai chàng đến
và nói rằng nếu hôm sau ai đem lễ vật đến trước
sẽ được rước Mỵ Nương về. Lễ vật bao gồm:
“một trăm ván cơm nếp, hai trăm nệp bánh trưng,
voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao,
mỗi thứ một đôi”. Ngay từ việc đưa ra điều kiện
chọn rể cũng có thể thấy nhà vua đã và công chúa
đã lựa chọn Sơn Tinh. Hôm sau, Sơn Tinh đem lễ
Tập 30, Số 1 (2023): 56-64
vật đến trước, rước được Mỵ Nương về điều này
rất đúng với ý của nhà vua và công chúa.
Thủy Tinh, vốn là thần biển cho nên việc tìm
kiếm lễ vật mà vua Hùng đưa ra là điều không
hề dễ dàng chính về thế mà đã đến muộn hơn so
với Sơn Tinh, và việc đến sau đã làm cho Thủy
Tinh không cưới được Mỵ Nương, Thủy Tinh nổi
giận đùng đùng đem quân đuổi đánh để cướp Mỵ
Nương. Thủy Tinh hô mưa gọi gió, dâng nước
lên cao, làm ngập hết cả ruộng đồng nhà cửa, gây
ra rất nhiều thiệt hại cho người dân. Nhưng Sơn
Tinh cũng không hề nao núng mà bốc từng quả
đồi, rời từng dãy núi để ngăn chặn dòng nước lũ
ngăn chặn sự tấn công của Thủy Tinh. Hai bên
đánh nhau ròng rã mấy tháng, sức của Thủy Tinh
đã đuối không còn đủ khả năng để có đánh nhau
với Sơn Tinh nên đành chịu thua và cho rút quân
về biển. Sơn Tinh với sự nhân từ và lòng bao
dung, đã không cho quân đuổi đánh Thủy Tinh,
chàng đã chừa cho Thủy tinh và binh lính của
Thủy Tinh một con đường sống và rút lui. Nhưng
vì thù hận và nỗi nhục to lớn không thể quên,
cho nên hằng năm Thủy Tinh vẫn dâng nước lũ
và cho quân đánh Sơn Tinh nhưng lần nào cũng
thua trận.
4. Kết luận
Ba hình thức dạy học trải nghiệm truyền
thuyết thời đại Hùng Vương: Tổ chức trò chơi
học tập, sân khấu hóa văn bản truyện cổ, kể
chuyện sáng tạo có thể được tổ chức trong giờ
học hoặc ngoài giờ học. Nếu trải nghiệm trong
giờ, có thể lựa chọn tổ chức một trò chơi nhỏ ở
hoạt động khởi động hoặc luyện tập, sân khấu
hóa hoặc kể chuyện sáng tạo một đoạn văn bản.
Nếu trải nghiệm ngoài giờ học có thể kết hợp cả
ba hình thức dưới dạng tổ chức một hội thi, một
buổi báo cáo kết quả học tập... Trong định hướng
đổi mới của giáo dục, tổ chức các hoạt động trải
nghiệm không còn quá xa lạ nhưng để đảm bảo
mục tiêu hướng tới phát triển năng lực toàn diện
cho học sinh, đặc biệt gắn với chương trình giáo
dục địa phương, giáo viên cần căn cứ vào thực
tiễn, điều kiện cụ thể của nhà trường để thiết kế,
tổ chức các hoạt động trải nghiệm trong dạy học
63
 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Hán Thị Thu Hiền và ctv.

văn nói riêng, hoạt động trải nghiệm giáo dục địa
phương nói chung thực chất và hiệu quả nhất.
Tài liệu tham khảo
[1] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018). Chương trình
giáo dục phổ thông chương trình tổng thể
(Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-
BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ
trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo).
[2] Lê Huy Hoàng, Phùng Quốc Lập (đồng tổng
chủ biên) (2021). Tài liệu giáo dục địa phương
tỉnh Phú Thọ. Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam,
Hà Nội.
[3] Breunig M. C. (2005). Developing peoples’
critical thinking skills through experiential
education theory and practice. In 32nd Annual
International Conference of the Association
for Experiential Education. Norfolk, Virginia,
USA. p. 16-27.
[4] Nguyễn Thị Liên (chủ biên) (2016). Tổ chức
hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong nhà trường
phổ thông, NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội.
[5] Trần Hoài Phương (2020). Thiết kế hoạt động
trải nghiệm trong dạy học truyện ngụ ngôn cho
học sinh lớp 6 theo đặc trưng thi pháp thể loại.
(Kỷ yếu nghiên cứu và giảng dạy tác phẩm văn
học theo thể loại, trường ĐHSP Hà Nội).
[6] Phạm Thị Thu Hương (chủ biên) (2017). Giáo
trình Thực hành dạy học Ngữ văn ở trường phổ
thông. Nhà xuất bản Đại học Sư phạm, Hà Nội.
[7] UBND tỉnh Phú Thọ (2020). Bộ tài liệu giáo dục
địa phương tỉnh Phú Thọ. (Ban hành kèm theo
Quyết định 1869/QĐ-UBND ngày 12 tháng 8
năm 2020 của UBND tỉnh Phú Thọ).
[8] Đặng Thị Bích Hồng, Nguyễn Thị Thúy Hằng
(chủ biên) (2022). Giáo trình Văn học tỉnh Phú
Thọ. Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội,
Hà Nội.
[9] Shaw J., Kelly P., Semler L. E. (2013)
Storytelling Critical and Creative Approaches.
Palgrave MacMillan, UK. 364 pages
[10] Jennings S. (2017). Creative Storytelling with
Children at Risk. 2nd edition. Routledge.
London and New York. 126 pages
[11] Lee W.R. (1979). Language Teaching Games and
Contests. 2nd Edition. ISBN: 9780194327169.
Oxford University Press
[12] Phan Trọng Ngọ (2005). Dạy học và phương
pháp dạy học trong nhà trường. Nhà xuất bản
Đại học Sư phạm, Hà Nội.
[13] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018). Chương trình
giáo dục phổ thông môn Ngữ văn.

DESIGNING EXPERIMENTAL ACTIVITIES FOR TEACHING THE LEGEND OF THE HUNG KING
ERA IN LOCAL EDUCATION PROGRAM IN PHU THO PROVINCE

Han Thi Thu Hien1, Duong Thi Bich Lien1, Tran Le Khanh Linh2
1
Faculty of the Social Sciences, Culture and Tourism, Hung Vuong University, Phu Tho
2
Class of 2020 - 2024, Majored in Education of Literature, Hung Vuong University, Phu Tho

Abstract

T eaching Literature through experiential activities is an effective teaching method that allows connecting
literature with life, in line with the practicality-oriented and competency development teaching approach.
The article focuses on a typical case related to teaching local literature under the 2018 general education program,
which is the design of experimental activities to teach the Legend of the Hung Kings era, including three forms:
educational games, stage adaptations of ancient tales, and creative storytelling. The proposed teaching forms
are consistent with the characteristics of the legend of the Hung Kings era, which might be served as practical
references for teaching activities of the local education program in Phu Tho province.
Keywords: Experiential activities, Legend of the Hung Kings era., Local education.

64