Ćw. 17.

Nadzwyczajne złagodzenie i obostrzenie kary

1. Nadzwyczajne złagodzenie kary (60)

Nadzwyczajne złagodzenie kary polega na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy

ustawowego zagrożenia albo kary łagodniejszego rodzaju (60 §6)

Fakultatywne złagodzenie kary:

1. w wypadkach przewidzianych w ustawie

- przepisy cz. ogólnej i szczególnej, które na to zezwalają; niepotrzebne wtedy dodatkowe

przesłanki, wystarczy że sąd uzna za celowe skorzystanie z nadzwyczajnego złagodzenia kary
(np. usiłowanie nieudolne, pomocnictwo)

2. w stosunku do młodocianego, kiedy robi się to, aby sprawcę wychować

3. w szczególnie uzasadnionych przypadkach, kiedy nawet najniższa kara przewidziana za

przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa, w szczególności:

a) gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, szkoda została naprawiona albo

pokrzywdzony i sprawa ustalili sposób jej naprawienia (funkcja prawa karnego jako
rozwiązanie konfliktu społecznego między sprawcą a pokrzywdonym)

b) ze względu na postawę sprawcy, zwłaszcza gdy czynił starania, aby naprawić szkodę/
zapobiec jej (j.w.)

c) jesli sprawca czynu nieumyślnego lub jego najbliższy poniósł poważny uszczerbek w
związku z popełnionym przestępstwem (to już była jego kara)

4. na wniosek prokuratora, jeśli sprawca przestępstwa, niezależnie od wyjaśnień złożonych w

swojej sprawie, ujawnił przed organem ścigania i przedstawił istotne okoliczności, nieznane
dotychczas temu organowi, przestępstwa zaghrożonego karą powyżej 5 lat pozb. wolności

(nadzw. złag. kary jest tu premią za ujawnienie organom ścigania istotnych okoliczności dot.
nie własnego, ale innego przestępstwa; ujawnienie musi nastąpić, zanim organy ściagania
dowiedziały się o okolicznościach popełnienia przestępstwa)
Obligatoryjne złagodzenie kary

1. 60 §3 – tzw. mały środek koronny (ratio legis: dążenie do skutecznego zwalczania

przestępczości zorganizowanej docierania do informacji na temat popełnionych przestępstw
oraz rozbicie solidarności w grupie przestępczej)

Warunki kumulatywne:

a) sprawca współdziałał z innymi osobami przy popełnieniu przestępstwa

- musi więc wspołdziałąć z min. 2 osobami

b) ujawnił wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób

uczestniczących w popełneniu przestępstwa

c) ujawnił istotne okoliczności popełnienia tego przestępstwa

- te informacje o wspołdziałających osobach oraz okoliczności wg SN nie muszą być

nieznane organowi ścigania (zatem czemu muszą być nieznane przy fakultatywnym?)

Przepis nie przewiduje żadnych ograniczeń i wyłączeń w stosunku do sprawców

najgroźniejszych przestępstw.

Konieczna jest nowa regulacja tego przepisu (ostro skrytykowany w podręczniku)

2. przepisy części szczególnej:

- przy przestępstwie oszustwa wyborczego, (zawiadomienie organu ściagania o fakcie

przestępstwa i jego okolicznościach, zanim organ się dowiedział)

- przy wzięciu zakładnika, (dobrowolne odstapienie od wymuszenia i uwolnienie zakładnika

przy szczególnym udręczeniu zakładnika)

- oszustwo przy wystawieniu faktur, (zawiadomienie organu ściagania o fakcie przestępstwa i

jego okolicznościach, zanim organ się dowiedział; tu na wniosek prokuratora)

- przy przestępstwie prania brudnych pieniędzy (jeśli sprawca czynił starania ku ujawnieniu
informacji i okoliczności przestępstwa; w praktyce: ujawnił informacje, nie zapobiegły one
popełnieniu przestępstwa)
Sposób nadzwyczajnego złagodzenia kary (60§6)

Zasady:

1. jeśli czyn stanowi zbrodnię zagrożoną co najmniej 25 lat, kara nie niższa niż 8 lat

2. jeśli czyn stanowi inną zbrodnię, kara nie niższa od 1/3 dolnej granicy ustawowego
zagrożenia

(dolna granica to 3 lata, to przy nadzw. złagodzeniu min. 1 rok, maks 2 lata 11 miesięcy)

3. jeśli czyn stanowi występek, a dolna granica nie niższa od roku, sąd wymierza grzywnę,
karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności

(dolna granica to rok, to nadz. złagodznie min. 1 miesiąc, maksimum 11)

4. jeśli czyn stanowi występek, a dolna granica niższa od roku, sąd wymierza grzywnę albo
karę ograniczenia wolności

5. (60 §7) jeśli czyn zagrożony jest więcej niż jedną z kar spośród grzywny, ograniczenia
wolności, pozbawienia wolności, nadzwyczajne złagodzenie kary polega na odstąpieniu od
wymierzania kary i orzeczeniu środka karnego wymienionego w art. 39 pkt 2-3, 7-8, środka
kompensacyjnego lub przepadku;

przepisu art. 61 §2 nie stosuje się (a więc orzeczenie środka karnego jesst obowiązkowe, nie
ma możliwości odstąpienia i od kary, i od środka karnego; taką możliwość przewiduje
wyłączony 61 §2)

W wypadkach 60§3 (mały świadek koronny) i §4 (ujawnienie istotnych nieznanych

informacji o innym przestępstwie), sąd wymierzając karę pozbawienia wolności do 5lat, może
warunkowo zawiesić jej wykonanie na okres próby wynoszący do 10 lat, jeśli uzna, że
pomimo niewykonania kary sprawca nie popełni ponownie przestępstwa. (60§5)

Nadzwyczajnego złagodzenie kary nie stosuje się do czynów zagrożonych karą pozbawienia
wolności powyżej 5 lat, do których zastosowanie ma 37a

(inaczej na podstawie powyższego pkt 5 (60 §7) nadzw. złagodzenie kary polegałoby na
odstąpieniu od wymiaru kary, co przy zagrożeniu karą powyżej 5 lat byłoby radykalnym,
nadmiernie liberalnym zabiegiem).
61 §1

Sąd może odstąpić od wymierzenia kary w wypadkach przewidzianych w ustawie oraz przy
małym świadku koronnym, zwłaszcza gdy rola sprawcy w popełnieniu przesstępstwa była
podrzędna, a przekazane informacje przyczyniły się do zapobieżenia popełnienia innego
przestępstwa (przy odstąpieniu od wymierzenia kary, sąd może również odstąpić od
wymierzenia środka karnego, nawiżki, przepadku, chociażby orzeczenie ich byłoby
obowiązkowe)

2. Nadzwyczajne obostrzenie kary

- modyfikacja ustawowego wymiaru kary może polegać nie tylko na złagodzeniu, ale też na
nadzwyczajnym jej obostrzeniu

- modyfikować (zaostrzając) można górną granicę zagrożenia (gdy ustawa przewiduje, wtedy
fakultatywnie), dolną (gdy ustawa przewiduje, wtedy obligaroyjnie), bądź górną i dolną

- można też zakazać orzekania kary łagodniejszego rodzaju (gdy ustawa przewiduje to
obligatoryjnie)

Nadzwyczajnie obostrzona kara nie może przekroczyć 810 stawek dziennych, 2 lat
ograniczenia, 20 lat pozbawienia.

Jeśli przestępstwo zagrożone jest karami alternatywnymi, obostrzenie odnosi się do każdej z
tych kar.

Obostrzenie przewidziane jest przy:

1. recydywie specjalnej 64 §1 i 2

2. uczynieniu sobie z popełnienia przestępstwa źródła stałego dochodu 65 §1

3. popełnieniu przestępstwa działając w zorganizowanej grupie albo związku mającym na

celu popełnienie przestępstwa 65 §1

4. wobec sprawcy przestępstwa o charakterze terrorystycznym 65§1

5. ciągu przestępstw 91

6. w związku z popełnianiem niektórych przestępstw komunikacyjncyh w stanie nitrzeźwości,

pod wpływem środków odurzających lub zbiegnięciem z miejsca zdarzenia 178

7. wobec sprawcy występku o char. chuligańskim 57a §1

Przewidziane w kk wypadki nadzwyczajnego obostrzenia nie zawsze zmuszają sędziego do
wymiaru kary powyżej ustawowego zagrożenia

- przy możliwości obostrzenia górnej granicy ustawowego zagrożenia o połowę, sędzia nie
musi wymierzyć kary powyżej górnej granicy ustawowego zagrożenia

- gdy jednak dolna ulega podwyższeniu o połowę

lub ustawodawca nakazuje wymierzenie tylko kary pozbawienia wolności powyżej dolnej
granicy ustawowego zagrożenia,

sędzia MUSI wymierzyć karę tylko od jej obosttrrzonej dolnej granicy lub wymierzyć karę
pozbawienia wolności

2.1. Recydywa

Recydywa – powrót jednokrotny lub wielokrotny sprawcy do przestępstwa

- recydywa kryminologiczna: powrót sprawcy do przestępstwa, niezależnie czy był już karany

- recysdywa jurydyczna: nastąpiło już uprzednie skazanie sprawcy za przestępstwo

- recydywa penitencjarna: ponowne odbywalnie kary pozbawienia wolności

Kk z 1997r. wyróżnia recydywę szczególną podstawą oraz recydywę szczególną wielokrotną.

Recydywa szczególna podstawowa

Warunki kumulatywne (64 §1):

1. skazanie za poprzednie umyślne przestępstwo na karę pozbawienia wolności

2. odbycie co najmniej 6 miesięcy tej kary (jeśli skazany warunkowo zwolniony, to

pięcioletni okres przedawnienia recydywy należy liczyć od chwili warunkowego zwolnienia)

3. popełnienie nowego przestępstwa przed upływem 5 lat od zakończenia odbywania

poprzedniej kary

4. nowe przestępstwo musi być umyślne i podobne do tego, za które sprawca uprzednio został
skazany

Podobieństwo:

- przestępstwami podobnymi są przestępstwa należące do tego samego rodzaju (można

kwalifikować z tego samego przepisu, lub z różnych, gdy przedmiotem ochrony jest to samo
dobro prawne);
przestępstwa z zasstsoowaniem przemocy lub groźby użycia przemocy albo przestępstwa
popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (zarówno dla siebie, jak i kogoś innego)
uważa się za podobne

Rezultat recydywy szczególnej podstawowej:

- sąd może wymierzyć karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości

do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę (przy czym pamiętając, że
maks. to 810 stawek/2lata ogr./ 20lat pozb.)

(jeśli sąd nie skorzysta z nadzwyczajnego obostrzenia kary, powinien uwzględnić tę

okoliczność przy zwyczajnym wymiarze kary.)

- a także brak możliwości warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności,

jeżeli sprawca był w czasie popełnieniea przestępstwa skazany na karę pozbawienia wolności

- skazanego za recydywę szczególną podstawową można warunkowo zwolnić po odbyciu 2/3

kary

Recydywa szczególna wielokrotna

Zachodzi, gdy (64§2)

1. sprawca był już uprzednio skazany w warunkach recydywy podstawowej – czyli był już co
najmniej dwukrotnie skazany

2. łącznie odbył co najmniej rok kary pozbawienia wolności

3. nowe przestępstwo popełnił przed upływem 5 lat po odbyciu ostatniej kary (w całości lub
części)

4. nowe przestępstwo jest umyślne

5. sprawca ponownie popełnia przestępstwo (zgodnie z SN uprzednie przestępstwo jest takie

samo jak nowe albo uprzednie przestępstwo należy do tej samej grupy przestępstw
wymienioncyh powyżej) skierowane przeciwko życiu lub zdrowiu bądź stanowi przestępstwo
zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne przestępstwo przeciwko mieniu
popełnione z użyciem/groźbą użycia przemocy
Rezultat:

- sąd wymierza karę pozbawienia wolności w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego
zagrożenia, a może ją wymierzyć do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o
połowę

(czyli sąd musi obligaotoryjnie wymierzyć karę powyżej dolnej granicy ustawowego
zagrożenia)

- a także brak możliwości warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności,

jeżeli sprawca był w czasie popełnieniea przestępstwa skazany na karę pozbawienia wolności

- skazanego za recydywę szczególną wielokrotną można warunkowo zwolnić po odbyciu

3/4kary, nie wcześniej niz po roku

Przy obu recydywach podwyższenie górnego ustawowego zagrożenia nie dot. zbrodni.
(? -> 64§3)

Nadzwyczajnie obostrzona kara wynosi maks. 20 lat (no chyba że w sankcji danego przepisu
jest 25 / dożywocie).

2.2. Uczynienie sobie z popełnienia przestępstwa źródła stałego dochodu lub popełnienie
przestępstwa o char. zorganizowanym bądź terrorystycznym (65 §1)

Przepisy o recydywie wielokrotnej (64§2) stosuje się też do sprawcy, który z popełnienia
przestępstwa uczynił sobie stałe źrodło dochodu (tzw. przestępca zawodowy; działalność
przestępcza może stanowić zarówno główne, jak i poboczne źródło dochodu, ważne aby były
stałe)

lub popełnia przestępstwo działając w zorg. grupie albo w związku mających na celu
popełnienie przestęprstwo (wbrew 258 nie musi tylko w niej być, musi popełnić choć jedno
przestępstwo działając w niej)

oraz wobec sprawcy przestępstwa o char. terrorystycznym (def. 115 §20)

(tylko w 258 <udział w zorg. grupie lub związku przestępczym, kierowanie grupą lub
związkiem przestępczym> nie obowiązuje przewidziane w 64 §2 zaostrzenie kary, reszta z
64§2 obowiązuje)

- kara się przestępczość zawodową i zorganizowaną jak multirecydwistę z obawy przed nią, z
zagrożeniem i szczególną szkodliwością społeczną, jakie to wywołuje
Zorganizowana grupa

– zgrupowanie co najmniej trzech osób, charakteryzującym się na ogól niskim stopniem

zorganizowania, którego celem jest popełnianie przestępstw

- członkowie nie muszą znać się osobiście, muszą jednak wiedzieć, że działają w zorg. grupie
przestępczej

Związek przestępczy

- posiada wyższy stopień zorganizowania niż zorg. grupa

- jest to porozumienie co najmniej trzech osób, w którym istnieją wyraźne rygory

organizacyjne, a osoby zob. do wykonywania poleceń spotykają się przy ich niewykonaniu z
ustalonymi konsekwencjami

- istnieją tu trwałe kierownictwo, dyscyplina, hierarchiczność, podział zadań

2.3. Ciąg przestępstw (91)

- ciąg przestępstw jest szczególnym przypadkiem realnego zbiegu przestępstwem

Warunki kumulatywne ciągu przestępstw:

1. popełnienie dwóch lub więcej przestępstw z wykorzystaniem takiej samej sposobności

2. krótki odstęp czasu między przestępstwami

3. popełnienie przestępstw, zanim zapadł wyrok chociażby nieprawomocny do

któregokolwiek z nich

4. wyczerpanie przez te przestępstwa znamion określonych jednym przepisem

Rezultat:

- sąd orzeka jedną karę określoną w przepisie stanowiącym podstawę jej wymiaru dla
każdego z tych przestępstw, w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia
zwiększonego o połowę

- zastosowanie przepisów o regulacji granicy obostrzonego wymiaru kary 38§1 i §2

- zastosowanie przepisów o zbiegu podstaw do nadzwyczajnego wymiaru kary (57)

2.4 Niektóre przestępstwa komunikacyjne

- za przestępstwo komunikacyjne z 173,174, 177, które sprawca popełnił w stanie

nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia

rezultat: obostrzenie kary pozbawienia wolności w wysokości od dolnej granicy ustawowego

zagrożenia zwiększonego o połowe (w 177 §2 w wysokości nie niższej niż 2 lata) do górnej
granicy tego zagrożenia zwiększego o połowę; sąd musi zawsze orzec pozbawienie wolności

2.5 Chuligański charakter występku

Definicja chuligańskiego występku 115 §21

57a §1:

skazując za występek o charakterze chuligański, sąd wymierza karę przewidzianą za

przypisane sprawcy prestępstwo w wysokości nie niższej od dolnej granicy ustawowego
zagrożenia zwiększonego o połowę

3. Zbieg podstaw nadzwyczajnego wymiaru kary 57

- w przypadku zbiegu kilku podstaw nadzwyczajnego złagodzenia kary sąd może tylko raz
karę nadzwyczajnie złagodzić, biorąc pod uwagę, że wobec sprawcy ma zastosowanie kilka
podstaw co do nadzywczajnego złagodzenia kary (np. eksces obrony koniecznej
młodocianego)

- jeśli zachodzi kilka podstaw do nadzwyczajnego obostrzenia kary, sąd wymierza karę tylko
raz nadzwyczajnie obostrzoną (np. recydiwsta działa w zorg. grupie przestepczej)

- przy zbiegu złagodzenia z obostrzeniem sąd ma prawo podjęcia decyzji, czy zastosować
nadzwyczajne złagodzenie czy nadzwyczajne obostrzenie (57§2)

- nie może zatem nadzwyczajnie złagadzać kary nadzwyczajnie obostrzonej jak i na odwrót

- sąd może przy tym oczywiście wyymierzyć karę w granicach zwyczajnego wymiaru kary