Grupa A Klasa .................... Liczba punktów ...... / 25 p.

Imię ..................................................................................

1 Zaznacz te cechy, które są charakterystyczne dla pręcików. ( ... / 1 p.)

A. W siatkówce oka jest ich ok. 7 mln.
B. Są liczniejsze w obwodowej części siatkówki niż w środkowej.
C. Są wrażliwe na barwy.
D. Odpowiadają za postrzeganie kształtu i ruchu.
E. Działają optymalnie w intensywnym oświetleniu.
2 Zaznacz dwa zdania, które właściwie charakteryzują receptory. ( ... / 1 p.)
A. Receptory to wyspecjalizowane komórki lub wolne zakończenia nerwowe (dendryty).
B. Receptory przekazują informacje o bodźcu w postaci impulsów nerwowych do ośrodkowego układu
nerwowego.
C. Mechanoreceptory znajdują się w różnych narządach ciała i umożliwiają reakcje na bodźce uszkadzające
tkanki.
D. Chemoreceptory występują w oczach i umożliwiają widzenie.
E. Eksteroreceptory umożliwiają odbiór zmian zachodzących w środowisku wewnętrznym organizmu.
3 Gałka oczna jest zbudowana m.in. z: ciała szklistego, siatkówki, płynu komory przedniej oka, soczewki i ( ... / 1 p.)
rogówki.
Ustal, w jakiej kolejności bodziec świetlny przechodzi przez wymienione wyżej elementy gałki ocznej.
Pomiń nazwę tej części, która nie należy do aparatu optycznego oka.
Kolejność przechodzenia bodźca świetlnego przez elementy aparatu optycznego oka:
4 Podaj nazwę płatu kory mózgowej, w którym jest zlokalizowany ośrodek wzroku. ( ... / 1 p.)

5 Podaj dwie przyczyny i dwa objawy zaćmy. ( ... / 2 p.)

6 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)

Aby utrzymać oczy w dobrej kondycji, należy
A. czytać książki w półmroku.
B. wpatrywać się w przedmioty leżące bardzo blisko.
C. spożywać pokarmy bogate w kwasy omega-3, luteinę, zeaksantynę oraz witaminy B2 i A.
D. przebywać w miejscach zadymionych lub zanieczyszczonych pyłami.
7 Podkreśl nazwy zwierząt, u których nie występuje ucho zewnętrzne. ( ... / 1 p.)
albatros wędrowny, szczur wędrowny, jaszczurka zwinka, sikora bogatka, panda mała
8 Zaznacz dwa zdania, które właściwie charakteryzują powstawanie wrażeń słuchowych. ( ... / 1 p.)
A. Fala dźwiękowa jest wychwytywana przez małżowinę uszną i kierowana do przewodu słuchowego.
B. Przewodem słuchowym fala dźwiękowa trafia do trąbki słuchowej i wprawia ją w drgania.
C. Drgania młoteczka są odbierane przez błędnik.
D. Drgania płynu wypełniającego wnętrze przedsionka i ślimaka powodują pobudzenie komórek słuchowych
znajdujących się w narządzie spiralnym.
E. Impulsy nerwowe są przesyłane nerwem przedsionkowo-ślimakowym do ośrodka słuchu znajdującego się
w płacie ciemieniowym kory mózgu.
9 Istotnym elementem narządu równowagi są otolity, zwane także kamyczkami błędnikowymi. Są zbudowane z ( ... / 1 p.)
kryształków węglanu i fosforanu wapnia.
Wyjaśnij, w jaki sposób otolity powodują wzbudzanie impulsów nerwowych w komórkach
zmysłowych.
10 Zaznacz właściwy zakres częstotliwości dźwięków odbieranych przez ucho ludzkie. ( ... / 1 p.)
A. 20–25 000 Hz B. 16–20 000 Hz C. 14–21 000 Hz D. 25–22 000 Hz
11 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Przed spożyciem substancji toksycznych może nas ustrzec zdolność do odczuwania smaku
A. umami. B. słodkiego. C. gorzkiego. D. kwaśnego.

Grupa A | strona 1 z 2
12 ( ... / 3 p.)

Na rysunku przedstawiono błędnik – składową część ucha wewnętrznego,

która przetwarza fale dźwiękowe i odpowiada za zmysł równowagi.
a) Podaj oznaczenia literowe struktur wchodzących w skład narządu
równowagi.
b) Wymień dwa przykłady receptorów, które również uczestniczą w
utrzymywaniu równowagi i są zlokalizowane w innych narządach niż
ucho wewnętrzne.
c) Przyporządkuj podanym narządom zmysłów właściwe rodzaje
receptorów.
mechanoreceptor, chemoreceptor, fonoreceptor, elektroreceptor
Narząd słuchu:
Narząd równowagi:

13 Zaznacz dwa czynniki, które błędnie charakteryzują odczuwanie zapachów. ( ... / 1 p.)
A. Funkcja powonienia jest związana z funkcjonowaniem narządów trawiennych.
B. Węch to zmysł wolno ulegający adaptacji.
C. Przy długotrwałym działaniu bodźca wrażliwość receptorów węchowych znacząco maleje.
D. Węch ma duże znaczenie jako zmysł ostrzegania przed niebezpieczeństwem.
E. Wrażliwość zmysłu węchu wzrasta wraz z narastaniem głodu.
14 Zmysły smaku i węchu są powiązane fizjologicznie oraz związane z funkcjonowaniem narządów ( ... / 3 p.)
trawiennych.
a) Podaj, jaką rolę odgrywają gruczoły węchowe w nabłonku węchowym. Następnie określ, co jest ich
odpowiednikiem dla narządu smaku.
b) Określ, jak katar wpływa na odbiór bodźców smakowych.
c) Wyjaśnij znaczenie wrażeń smakowych i węchowych dla sprawnego działania układu pokarmowego.
15 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe informacje, lub F, jeśli ( ... / 1 p.)
fałszywe.

Śluz pokrywający nabłonek węchowy umożliwia rozpuszczenie substancji

1. P F
gazowej.
2. Ośrodek węchu znajduje się w podwzgórzu. P F
3. Niektóre zapachy wywołują różne emocje i przywołują wspomnienia. P F

16 Tuż po wystartowaniu samolotu u jego pasażerów następuje przytępienie słuchu. Przyczyną tego zjawiska ( ... / 2 p.)
jest powstanie znacznej różnicy ciśnień między uchem zewnętrznym (gdzie jest wyższe ciśnienie), a uchem
wewnętrznym (w którym utrzymuje się niższe ciśnienie). Za zachowanie równowagi ciśnień w obu częściach
ucha, a tym samym za prawidłowe słyszenie, odpowiada trąbka słuchowa, która łączy jamę bębenkową z
nosową częścią gardła. Aby zminimalizować nieprzyjemne odczucia w trakcie startu samolotu, zaleca się
ssanie cukierków. Powoduje ono wydzielanie śliny i częste przełykanie.
a) Wyjaśnij, co się dzieje z trąbką słuchową w wyniku powstałej przy starcie samolotu różnicy ciśnień
między uchem zewnętrznym a uchem wewnętrznym.
b) Wyjaśnij związek między częstym przełykaniem a działaniem trąbki słuchowej podczas startu
samolotu.
17 Wymień wszystkie elementy wchodzące w skład ucha środkowego. ( ... / 1 p.)

18 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)

Hałas u ludzi nie wpływa na
A. pogorszenie widzenia. C. uszkodzenie kosteczek słuchowych.
B. pęknięcie błony bębenkowej. D. zwiększenie masy ciała potomstwa.
19 Wyjaśnij, na czym polega współdziałanie ciała rzęskowego i soczewki. ( ... / 1 p.)

Grupa A | strona 2 z 2
Grupa B Klasa .................... Liczba punktów ...... / 25 p.
Imię ..................................................................................

1 ( ... / 3 p.)

Na rysunku przedstawiono błędnik – składową część ucha wewnętrznego,

która przetwarza fale dźwiękowe i odpowiada za zmysł równowagi.
a) Podaj oznaczenia literowe struktur wchodzących w skład narządu
równowagi.
b) Wymień dwa przykłady receptorów, które również uczestniczą w
utrzymywaniu równowagi i są zlokalizowane w innych narządach niż
ucho wewnętrzne.
c) Przyporządkuj podanym narządom zmysłów właściwe rodzaje
receptorów.
mechanoreceptor, chemoreceptor, fonoreceptor, elektroreceptor
Narząd słuchu:
Narząd równowagi:

2 Zaznacz te cechy, które są charakterystyczne dla pręcików. ( ... / 1 p.)

A. W siatkówce oka jest ich ok. 7 mln.
B. Są wrażliwe na barwy.
C. Są liczniejsze w obwodowej części siatkówki niż w środkowej.
D. Działają optymalnie w intensywnym oświetleniu.
E. Odpowiadają za postrzeganie kształtu i ruchu.
3 Zaznacz dwa zdania, które właściwie charakteryzują receptory. ( ... / 1 p.)
A. Chemoreceptory występują w oczach i umożliwiają widzenie.
B. Mechanoreceptory znajdują się w różnych narządach ciała i umożliwiają reakcje na bodźce uszkadzające
tkanki.
C. Receptory przekazują informacje o bodźcu w postaci impulsów nerwowych do ośrodkowego układu
nerwowego.
D. Receptory to wyspecjalizowane komórki lub wolne zakończenia nerwowe (dendryty).
E. Eksteroreceptory umożliwiają odbiór zmian zachodzących w środowisku wewnętrznym organizmu.
4 Gałka oczna jest zbudowana m.in. z: ciała szklistego, siatkówki, płynu komory przedniej oka, soczewki i ( ... / 1 p.)
rogówki.
Ustal, w jakiej kolejności bodziec świetlny przechodzi przez wymienione wyżej elementy gałki ocznej.
Pomiń nazwę tej części, która nie należy do aparatu optycznego oka.
Kolejność przechodzenia bodźca świetlnego przez elementy aparatu optycznego oka:
5 Tuż po wystartowaniu samolotu u jego pasażerów następuje przytępienie słuchu. Przyczyną tego zjawiska ( ... / 2 p.)
jest powstanie znacznej różnicy ciśnień między uchem zewnętrznym (gdzie jest wyższe ciśnienie), a uchem
wewnętrznym (w którym utrzymuje się niższe ciśnienie). Za zachowanie równowagi ciśnień w obu częściach
ucha, a tym samym za prawidłowe słyszenie, odpowiada trąbka słuchowa, która łączy jamę bębenkową z
nosową częścią gardła. Aby zminimalizować nieprzyjemne odczucia w trakcie startu samolotu, zaleca się
ssanie cukierków. Powoduje ono wydzielanie śliny i częste przełykanie.
a) Wyjaśnij, co się dzieje z trąbką słuchową w wyniku powstałej przy starcie samolotu różnicy ciśnień
między uchem zewnętrznym a uchem wewnętrznym.
b) Wyjaśnij związek między częstym przełykaniem a działaniem trąbki słuchowej podczas startu
samolotu.
6 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Hałas u ludzi nie wpływa na
A. zwiększenie masy ciała potomstwa. C. pęknięcie błony bębenkowej.
B. uszkodzenie kosteczek słuchowych. D. pogorszenie widzenia.
7 Podaj nazwę płatu kory mózgowej, w którym jest zlokalizowany ośrodek wzroku. ( ... / 1 p.)

Grupa B | strona 1 z 2
8 Wyjaśnij, na czym polega współdziałanie ciała rzęskowego i soczewki. ( ... / 1 p.)

9 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)

Aby utrzymać oczy w dobrej kondycji, należy
A. czytać książki w półmroku.
B. wpatrywać się w przedmioty leżące bardzo blisko.
C. przebywać w miejscach zadymionych lub zanieczyszczonych pyłami.
D. spożywać pokarmy bogate w kwasy omega-3, luteinę, zeaksantynę oraz witaminy B2 i A.

10 Podkreśl nazwy zwierząt, u których nie występuje ucho zewnętrzne. ( ... / 1 p.)
albatros wędrowny, szczur wędrowny, jaszczurka zwinka, sikora bogatka, panda mała
11 Zaznacz dwa zdania, które właściwie charakteryzują powstawanie wrażeń słuchowych. ( ... / 1 p.)
A. Przewodem słuchowym fala dźwiękowa trafia do trąbki słuchowej i wprawia ją w drgania.
B. Fala dźwiękowa jest wychwytywana przez małżowinę uszną i kierowana do przewodu słuchowego.
C. Drgania młoteczka są odbierane przez błędnik.
D. Impulsy nerwowe są przesyłane nerwem przedsionkowo-ślimakowym do ośrodka słuchu znajdującego się
w płacie ciemieniowym kory mózgu.
E. Drgania płynu wypełniającego wnętrze przedsionka i ślimaka powodują pobudzenie komórek słuchowych
znajdujących się w narządzie spiralnym.
12 Istotnym elementem narządu równowagi są otolity, zwane także kamyczkami błędnikowymi. Są zbudowane z ( ... / 1 p.)
kryształków węglanu i fosforanu wapnia.
Wyjaśnij, w jaki sposób otolity powodują wzbudzanie impulsów nerwowych w komórkach
zmysłowych.
13 Zaznacz właściwy zakres częstotliwości dźwięków odbieranych przez ucho ludzkie. ( ... / 1 p.)
A. 14–21 000 Hz B. 20–25 000 Hz C. 16–20 000 Hz D. 25–22 000 Hz
14 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Przed spożyciem substancji toksycznych może nas ustrzec zdolność do odczuwania smaku
A. kwaśnego. B. gorzkiego. C. słodkiego. D. umami.
15 Odczuwanie zapachów zależy nie tylko od indywidualnej wrażliwości receptorów węchowych, lecz także od ( ... / 1 p.)
czynników otaczającego środowiska.
Zaznacz dwa czynniki, które wzmacniają odczuwanie zapachów.
A. Węch to zmysł wolno ulegający adaptacji.
B. Przy długotrwałym działaniu bodźca wrażliwość receptorów węchowych znacząco maleje.
C. Funkcja powonienia jest związana z funkcjonowaniem narządów trawiennych.
D. Wrażliwość zmysłu węchu wzrasta wraz z narastaniem głodu.
E. Węch ma duże znaczenie jako zmysł ostrzegania przed niebezpieczeństwem.
16 Zmysły smaku i węchu są powiązane fizjologicznie oraz związane z funkcjonowaniem narządów ( ... / 3 p.)
trawiennych.
a) Podaj, jaką rolę odgrywają gruczoły węchowe w nabłonku węchowym. Następnie określ, co jest ich
odpowiednikiem dla narządu smaku.
b) Określ, jak katar wpływa na odbiór bodźców smakowych.
c) Wyjaśnij znaczenie wrażeń smakowych i węchowych dla sprawnego działania układu pokarmowego.
17 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe informacje, lub F, jeśli ( ... / 1 p.)
fałszywe.

1. Ośrodek węchu znajduje się w podwzgórzu. P F

Śluz pokrywający nabłonek węchowy umożliwia rozpuszczenie substancji
2. P F
gazowej.
3. Niektóre zapachy wywołują różne emocje i przywołują wspomnienia. P F

18 Podaj dwie przyczyny i dwa objawy zaćmy. ( ... / 2 p.)

19 Wymień wszystkie elementy wchodzące w skład ucha środkowego. ( ... / 1 p.)

Grupa B | strona 2 z 2