NGHIÊN CỨU 1

BIẾN SỐ trong nghiên cứu

ĐÀO THANH LIÊM

 MỤC TIÊU BÀI HỌC
• Nêu được định nghĩa biến số và liệt kê
được các loại biến số
• Phân biệt được biến số định lượng và
biến số định tính
• Phân biệt được biến số độc lập, biến số
phụ thuộc và biến số gây nhiễu
Biến số (Variable)
Những đại lượng hay đặc tính có thể
thay đổi từ người này sang người khác
hay từ thời điểm này sang thời điểm
khác.
Phân loại theo giá Phân loại theo quan hệ
trị (value) (relationship)

• Biến số định lượng • Biến số độc lập

(quantitative variable) • Biến số phụ thuộc
• Biến số định tính • Biến số gây nhiễu
• Biến số sống còn
 BIẾN SỐ GIÁ TRỊ CỦA BIẾN SỐ

• Giới tính • Nam, Nữ

• Dân tộc • Kinh, Hoa, Khơ me, Khác
• Tăng huyết áp • Có, Không
• Huyết áp tâm thu • 90, 100, 120, 130
• Huyết áp tâm trương • 60, 70, 80, 100
 Phân loại theo giá trị

Biến số định lượng:

• Thể hiện một đại lượng
• Có đơn vị đo lường
• Có thể chứa hoặc không chứa giá trị âm
• Có thể có giá trị là tỉ số: phép chia
• Có thể có giá trị là khoảng: phép trừ
 Phân loại theo giá trị

Biến số định tính:

• Thể hiện 1 đặc tính
• Biến số nhị giá: 2 giá trị
VD: Làm thêm (có, không)
• Biến số danh định: từ 3 giá trị trở lên
VD: Nghề nghiệp (công nhân, buôn bán, nghỉ hưu)
• Biến số thứ tự: có từ 3 giá trị trở lên nhưng các giá trị có tính
chất thứ tự
VD: Kinh tế gia đình (giàu, khá, nghèo)
Câu hỏi?

Cho biết các biến số sau: tuổi, nhóm

tuổi, kết quả xét nghiệm HIV, nhóm
máu, đường huyết, đái tháo đường,
phân độ suy tim theo phân loại của hội
tim mạch New York, mức độ stress, hôn
nhân, giới tính, học vấn.
 Phân loại theo giá trị

Biến số sống còn:

Quan tâm tới kết cuộc của biến cố (sự kiện) có xảy ra hay không và
thời điểm xảy ra biến cố (sự kiện đang quan tâm)
VD1: Điều trị Ung thư dạ dày
• Biến cố: có tử vong, không tử vong (nhị giá)
• Thời điểm xảy ra tử vong (định lượng)
VD2: Nhiễm trùng bệnh viện
• Biến cố: có nhiễm trùng, không nhiễm trùng (nhị giá)
• Thời điểm xảy ra nhiễm trùng (định lượng)
 ĐO LƯỜNG BIẾN SỐ
Biến số định lượng hay biến số định tính
được đo lường bằng 2 cách:
• Đo lường trực tiếp.
VD: Chiều cao, cân nặng, tuổi, tình trạng
hôn nhân, dân tộc, màu mắt, chủng tộc
• Đo lường gián tiếp
VD: Tình trạng dinh dưỡng, mức độ trầm
cảm, mức độ tuân thủ điều trị, tăng
huyết áp, kiến thức của sinh viên về
phòng chống COVID-19.
• Làm sao để đo lường biến
số?
• Định nghĩa cụ thể có cần
thiết hay không?
 Phân loại theo mối quan hệ

• Lý giải nguyên nhân sự việc

• Biến số phụ thuộc/kết cuộc (dependent variable/outcome):
mô tả hay đo lường vấn đề nghiên cứu
• Biến số độc lập (independent variable): mô tả hay đo lường các yếu tố
được cho là gây ảnh hưởng/tác động đến vấn đề nghiên cứu
Independent Dependent variable/
variable outcome
 ...................
Independent
variable 1

Independent Dependent variable/

variable 2 outcome

Independent
variable 3
...................
 Tuổi

Giới Vận động thể lực

tính

Hút thuốc lá Đột quỵ Thừa

cân

Ăn rau Tiền sử gia đình

Rượu
bia
Ung thư phổi Tử vong

Hút thuốc lá Ung thư phổi

Bạn bè Hút thuốc lá

 Phân loại theo mối quan hệ
• Biến số gây nhiễu
• Cung cấp một cách giải thích khác về mối quan hệ
• Có liên quan đến biến số phụ thuộc, là một trong những yếu tố
nguy cơ của vấn đề nghiên cứu
• Có liên quan đến biến số độc lập, phân bố không đều giữa các
giá trị của biến số độc lập
• Không nằm trong cơ chế tác động của biến số độc lập và biến số
phụ thuộc
 Confounding
Kinh tế gia đình

Số lần khám thai của mẹ Cân nặng của trẻ sơ sinh

Independent variable
Outcome
 Tăng huyết áp

Béo phì Đột quỵ

Independent variable Outcome
 Tăng huyết áp

Béo phì Đột quỵ

Independent variable Outcome
 Tăng huyết áp

Giới tính Đột quỵ

Independent variable Outcome
 Tăng huyết áp

Giới tính Đột quỵ

Independent variable Outcome
 Hạn chế đối
tượng nghiên
Trong cứu
thiết kế Chia nhóm ngẫu
nghiên cứu nhiên
Bắt cặp trong
chọn mẫu
KIỂM SOÁT
YẾU TỐ GÂY NHIỄU

Phương pháp
Trong
phân tầng
phân tích
Mô hình hồi
thống kê
quy đa biến