Bab

8 Unsur dan Bahan

Kata Kunci
Bahan atom
Bahan molekul
Bahan ion
Jadual Berkala
Unsur Moden
Ion positif
Ion negatif
Isotop

166

BAB 08_FA_CR_3.indd 166 16/10/2019 12:05 PM

 Unsur dan Bahan Bab 8

Apakah jenis zarah yang terdapat di dalam emas?

Bagaimanakah unsur disusun dalam Jadual
Berkala Unsur Moden?
Bagaimanakah ion positif dan ion negatif
terbentuk daripada atom?
Apakah isotop?

Rencana S a i
ns
Unsur di Alam Se
mesta dan Bum
i
Hidrogen dan he
lium ialah unsu
di Alam Semesta r yang paling ba
. Bintang-bintan nyak terdapat
daripada hidrog g termasuk Mat
en dan helium. ahari terdiri
seperti oksigen, Di Bumi pula, te
silikon, emas da rdapat unsur
membolehkan se n sebagainya. O
mua benda hidu ksigen
p wujud di Bum
i.

Anda akan belajar tentang:

asas jirim
Jadual Berkala Unsur Moden
isotop

167

BAB 08_FA_CR_3.indd 167 16/10/2019 12:05 PM

 8.1 Asas Jirim

Bahan Atom, Bahan Molekul dan Bahan Ion

Anda telah mempelajari bahawa jirim terdiri daripada zarah-zarah yang halus dan diskrit semasa
di Tingkatan 1. Terdapat tiga jenis zarah yang membina jirim, iaitu atom, molekul dan ion.

Atom Molekul Ion

Atom ialah zarah yang
paling kecil di dalam
sesuatu unsur. Atom
ialah unit paling asas
dalam unsur.
Molekul ialah gabungan
dua atau lebih atom
secara kimia. Molekul
boleh terdiri daripada
gabungan jenis atom
yang sama atau berbeza.
Ion ialah zarah-zarah
yang bercas, sama ada
positif atau negatif.
Ion terbentuk apabila
sesuatu atom menderma
atau menerima elektron.

Semua bahan yang terdapat di sekeliling kita ialah jirim. Bahan boleh dikelaskan kepada tiga
kumpulan berdasarkan jenis zarah yang terkandung di dalamnya.

Bahan Atom
Bahan ini mengandungi zarah atom sahaja. Semua unsur logam dan gas nadir terdiri daripada
atom. Atom-atom di dalam logam disusun secara rapat dan teratur, manakala susunan atom
di dalam gas nadir berjauhan dan tidak teratur.

Ke mbali
Kemb ali Atom emas
Atom terdiri daripada Belon berisi
zarah subatom, iaitu helium
proton, neutron
dan elektron.
–

–
++
– ++ – Logam emas
+ +
–

–
– - Elektron
+ - Proton
- Neutron Atom helium

Rajah 8.1 Bahan atom

168 8.1.1

BAB 08_FA_CR_3.indd 168 16/10/2019 12:06 PM

 Unsur dan Bahan Bab 8

Bahan Molekul
Bahan ini mengandungi zarah molekul yang merupakan gabungan dua atau lebih atom secara
kimia, sama ada atom yang sama atau berbeza. Kebanyakan bahan bukan logam wujud dalam
bentuk molekul. Tindak balas antara unsur bukan logam akan membentuk sebatian yang wujud
dalam bentuk molekul.

Tangki oksigen

Molekul oksigen

Air laut

Molekul air

Bahan Ion Rajah 8.2 Bahan molekul

+ – +
+ – + – + Bahan ion terbentuk daripada tindak
– + – + – balas antara unsur logam dengan unsur
+ – + – + bukan logam. Bahan ini mengandungi
+ – + ion positif dan ion negatif. Contoh bahan
Ion natrium ion ialah natrium klorida.
Garam biasa dan ion klorida

Rajah 8.3 Bahan ion

Aktiviti 8.1 Pembentangan Hasil Sendiri

PAK21
Tujuan: Membuat persembahan multimedia tentang bahan yang dibina oleh zarah
atom, molekul dan ion dalam kehidupan harian.
Arahan:
1. Dapatkan maklumat daripada pelbagai sumber tentang bahan-bahan di sekeliling anda yang terbina
daripada zarah atom, molekul dan ion.
2. Persembahkan maklumat yang anda peroleh dalam bentuk persembahan multimedia.

8.1.1
169

BAB 08_FA_CR_3.indd 169 16/10/2019 12:06 PM

 Kewujudan Unsur dalam Pelbagai Bentuk
Masihkah anda ingat akan unsur-unsur di dalam Jadual Berkala Unsur Moden yang telah anda
pelajari di Tingkatan 1? Unsur boleh wujud dalam bentuk atom, molekul atau ion. Adakah unsur
yang sama boleh wujud dalam bentuk yang berbeza? Cuba anda lihat gambar foto di bawah.
Unsur: Ferum
– + –
– + – + –
+ – + – +
– + – + –
– + –
Unsur ferum wujud
dalam bentuk ion
dalam sebatian karat.
Unsur ferum wujud
dalam bentuk atom
pada kepala tukul.
Gambar foto 8.1 Tukul berkarat dan tukul tidak berkarat

Unsur: Hidrogen

+ –
– +
+ –

Unsur hidrogen Unsur hidrogen

wujud dalam wujud dalam
bentuk ion di bentuk molekul di
dalam jus limau. dalam udara.

Gambar foto 8.2 Jus limau dan udara

Formatif
Praktis Formatif
Praktis 8.1
1. Berikan tiga jenis zarah yang membina sesuatu bahan.
2. Nyatakan contoh bahan yang terdiri daripada unsur ferum dalam bentuk ion.
3. Kelaskan bahan-bahan berikut kepada zarah-zarah yang membinanya sama ada atom, molekul
atau ion.

Kepingan besi, ketulan ais, garam biasa, ketulan gula, batu marmar, wayar kuprum,
air kapur, gas oksigen, gas helium

4. Berikan dua contoh unsur yang wujud dalam bentuk molekul dan atom.

170 8.1.2

BAB 08_FA_CR_3.indd 170 16/10/2019 12:07 PM

 Unsur dan Bahan Bab 8

8.2 Jadual Berkala Unsur Moden

Semasa di Tingkatan 1, anda telah belajar tentang 118 jenis unsur yang disusun di dalam Jadual
Berkala Unsur Moden. Kini, mari kita kaji Jadual Berkala Unsur Moden yang ditunjukkan dalam
Rajah 8.4 secara teliti dan kenal pasti beberapa ciri pentingnya.
Turus menegak dalam Jadual Berkala Unsur Moden disebut kumpulan.
Terdapat 18 kumpulan dalam Jadual Berkala Unsur Moden.
KUMPULAN
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Logam alkali bumi Kekunci:
Halogen Gas
Logam Logam C Pepejal nadir
1 Nombor proton
alkali
H Simbol unsur Separuh logam Br Cecair
1 Hidrogen Nama unsur 2

1 H
Hidrogen
1 Jisim atom relatif Bukan logam H Gas He
Helium
1 4
3 4 5 6 7 8 9 10

2 Li
Litium
Be
Berilium
B
Boron
C
Karbon
N
Nitrogen
O
Oksigen
F
Fluorin
Ne
Neon
7 9 11 12 14 16 19 20
11 12 13 14 15 16 17 18

Na Mg Unsur peralihan Al Si P S Cl Ar
3 Natrium
23
Magnesium
24
Aluminium
27
Silikon
28
Fosforus
31
Sulfur
32
Klorin
35.5
Argon
40
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36

K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
4
KALA

Kalium Kalsium Skandium Titanium Vanadium Kromium Mangan Ferum Kobalt Nikel Kuprum Zink Galium Germanium Arsenik Selenium Bromin Kripton
39 40 45 48 51 52 55 56 59 59 64 65 70 73 75 79 80 84
37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54

Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
5 Rubidium
85.5
Strontium
88
Ytrium
89
Zirkonium
91
Niobium
93
Molibdenum
96
Teknetium Rutenium
101
Rodium
103
Paladium
106
Argentum
108
Kadmium
112
Indium
115
Stanum
119
Antimoni
122
Telurium
128
Iodin
127
Xenon
131
55 56 57 – 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86

Cs Ba Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
6 Sesium
133
Barium
137
Lantanida Hafnium
178.5
Tantalum
181
Tungsten
184
Renium
186
Osmium
190
Iridium
192
Platinum
195
Aurum
197
Merkuri
201
Talium
204
Plumbum
207
Bismut
209
Polonium
210
Astatin
210
Radon
222
87 88 89 – 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118

Fr Ra Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
7 Fransium Radium Aktinida Ruterfordium Dubnium Siborgium Bohrium Hasium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Kopernisium Nihonium Flerovium Moscovium Livermorium Tennessine Oganesson

57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71

Siri lantanida La
Lantanum
Ce
Serium
Pr
Praseodimium
Nd
Neodimium
Pm Sm
Prometium Samarium
Eu
Europium
Gd
Gadolinium
Tb
Terbium
Dy
Disprosium
Ho
Holmium
Er
Erbium
Tm
Tulium
Yb
Iterbium
Lu
Lutetium
139 140 141 144 145 150 152 157 159 162.5 165 167 169 173 175
89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103

Siri aktinida Ac
Aktinium
Th
Torium
Pa
Protaktinium
U
Uranium
Np
Neptunium
Pu
Plutonium
Am Cm
Amerisium Kurium
Bk
Berkelium
Cf
Kalifornium
Es
Einsteinium
Fm
Fermium
Md
Mendelevium
No
Nobelium
Lr
Lawrensium
232 231 238

Di bahagian bawah Jadual Berkala Unsur Moden terdapat

Kala merujuk kepada unsur yang disusun
dua siri unsur dengan nombor proton 57 hingga 71 dan
dalam baris mengufuk. Terdapat 7 kala
89 hingga 103 yang diletakkan secara berasingan. Dua siri
dalam Jadual Berkala Unsur Moden.
unsur ini disebut sebagai siri lantanida dan siri aktinida.
Rajah 8.4 Jadual Berkala Unsur Moden
Apabila merentasi kala dari kiri ke kanan, didapati sifat kimia dan sifat fizik unsur berubah secara
beransur-ansur, iaitu:
(a) sifat logam berkurang dan sifat bukan logam meningkat
(b) perubahan sifat oksida daripada oksida bes kepada oksida asid
(c) sifat kekonduksian arus elektrik semakin berkurangan

Prinsip Susunan Unsur dalam Jadual Berkala Unsur Moden

Dalam Jadual Berkala Unsur Moden, unsur disusun mengikut tertib menaik nombor proton
dari kiri ke kanan dan dari atas ke bawah. Nombor proton ditakrifkan sebagai bilangan proton yang
terdapat di dalam nukleus suatu atom. Cuba anda kaji semula Jadual Berkala Unsur Moden di atas.

8.2.1 171
8.2.2

BAB 08_FA_CR_3.indd 171 16/10/2019 12:07 PM

 ... ...
Aktiviti 8.2 Meja Bulat

Tujuan: Menghubungkaitkan susunan unsur dengan nombor proton unsur dalam PAK21
Jadual Berkala Unsur Moden.
Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan.
2. Setiap kumpulan diberi satu Jadual Berkala Unsur Moden yang tidak lengkap dan beberapa kad
dengan simbol dan nombor proton bagi unsur.
3. Guna kad tersebut untuk mengisi tempat kosong di dalam Jadual Berkala Unsur Moden yang
diberikan.
4. Bentangkan Jadual Berkala Unsur Moden yang telah lengkap di hadapan kelas.

... ...
Aktiviti 8.3 Meja Bulat

Tujuan: Mengenal pasti kedudukan unsur dalam Jadual Berkala Unsur Moden. PAK21
Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan.
2. Rujuk Jadual Berkala Unsur Moden dan tentukan simbol sebenar unsur di bawah dan
kedudukannya di dalam Jadual Berkala Unsur Moden.
7 18 20 42
V W X Y
14 40 40 96

3. Bentangkan hasil dapatan di hadapan kelas.

Susunan Elektron Unsur

Anda telah ketahui bahawa setiap unsur di dalam Jadual Berkala Unsur Moden mempunyai
nombor proton yang tersendiri. Sebagai contoh, nombor proton bagi oksigen ialah 8 dan nombor
proton bagi magnesium ialah 12. Bagi atom neutral, bilangan proton adalah sama dengan
bilangan elektron. Bagaimanakah elektron disusun di sekeliling nukleus? Elektron disusun
mengelilingi nukleus dalam petala elektron. Elektron akan memenuhi petala terdekat dengan
nukleus dahulu. Elektron hanya dapat diisi dalam petala baharu apabila petala sebelumnya
telah diisi.
Contoh:
Petala pertama: 2 elektron
Petala kedua: 8 elektron
Petala ketiga: 18 elektron S

Nukleus

Rajah 8.5 Susunan elektron di sekeliling nukleus
Bagi atom-atom dengan nombor proton
1 hingga 20, dua elektron diisi dalam petala
pertama, lapan elektron dalam petala kedua
dan lapan elektron dalam petala ketiga.
Rajah 8.6 Susunan elektron atom sulfur
Sulfur mempunyai nombor proton 16. Maka, satu atom
sulfur mempunyai bilangan elektron 16. Dua elektron
disusun dalam petala pertama, lapan elektron disusun
dalam petala kedua dan bakinya, enam elektron disusun
dalam petala ketiga. Susunan elektron bagi atom sulfur
ditulis sebagai 2.8.6.

172 8.2.2
8.2.3

BAB 08_FA_CR_3.indd 172 16/10/2019 12:07 PM

 Unsur dan Bahan Bab 8

... ...
Aktiviti 8.4 Jalan Galeri

Tujuan: Melukis susunan elektron bagi 20 unsur pertama dalam Jadual Berkala PAK21
Unsur Moden.
Bahan: Pen penanda, kertas A4
Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan.
2. Tentukan nombor proton bagi setiap unsur dan kaitkannya dengan bilangan elektron.
3. Lukis susunan elektron bagi setiap unsur pada kertas A4 dan tampalkannya di belakang kelas.

Pembentukan Ion Positif dan Ion Negatif aleri

Galeri
G Sains
Anda telah belajar tentang pembentukan ion positif dan ion negatif Susunan elektron duplet
semasa di Tingkatan 3. Kebanyakan atom mempunyai susunan ialah susunan elektron
elektron yang tidak stabil. Maka, atom-atom ini akan cenderung yang stabil yang
mempunyai 2 elektron
untuk membentuk susunan elektron yang stabil. pada petala pertama.
Atom neutral membentuk ion melalui pendermaan elektron
pada petala terluarnya kepada atom lain atau menerima elektron
pada petala terluar daripada atom lain. Hal ini adalah bagi mencapai He
susunan elektron duplet atau oktet yang stabil.
Susunan elektron duplet
Apabila sesuatu atom menderma atau menerima elektron, Susunan elektron oktet
atom itu menjadi zarah bercas yang disebut sebagai ion. ialah susunan elektron yang
stabil yang mempunyai
• Ion positif terbentuk apabila atom unsur logam
8 elektron pada petala terluar.
menderma elektron.
• Ion negatif terbentuk apabila atom unsur bukan logam
menerima elektron.
Ne
Sebagai contoh, atom magnesium mempunyai 12 elektron.
Susunan elektronnya ialah 2.8.2. Bagaimanakah atom ini dapat
mencapai susunan elektron oktet yang stabil? Adakah lebih mudah
Susunan elektron oktet
untuk atom ini menderma dua elektron atau menerima enam
elektron? Mari kita kaji Rajah 8.7.

2+

Derma dua elektron

Mg Mg

Atom magnesium (2.8.2)

Ion magnesium (2.8)

Rajah 8.7 Pembentukan ion positif, Mg 2+

8.2.3 173
8.2.4

BAB 08_FA_CR_3.indd 173 16/10/2019 12:07 PM

 Atom klorin mempunyai 17 elektron. Rajah 8.8 menunjukkan atom klorin yang mempunyai
susunan elektron 2.8.7. Atom ini menerima satu elektron untuk mencapai susunan elektron oktet
yang stabil.
–

Terima satu elektron

Cl Cl

Atom klorin (2.8.7) Ion klorida (2.8.8)

Rajah 8.8 Pembentukan ion negatif, Cl–

Atom ini akan cenderung untuk mencapai susunan elektron yang stabil dengan cara
menderma atau menerima elektron daripada atom lain. Jalankan Aktiviti 8.5 untuk menunjukkan
kesan terhadap suatu bahan apabila ion terbentuk.

... ...
Aktiviti 8.5 Pembelajaran Berasaskan Masalah

Tajuk: Mengawal Pengaratan PAK21

Topik berkaitan: Kakisan logam berlaku apabila atom logam membentuk ion positif.
Cadangan tempoh masa: 1 minggu
Masalah: Salah satu masalah utama dihadapi oleh pengguna jambatan dan kenderaan ialah
pengaratan. Oleh itu, penyelenggaraan jambatan dan kenderaan ialah satu cabaran kepada
ekonomi negara. Permukaan bahan atom (contohnya besi) perlu dikekalkan dalam keadaan baik.
Berdasarkan masalah di atas, bincangkan cara kerja penyelenggaraan dilakukan pada jambatan
dan kenderaan.
Sumber:
• Buku teks Sains (kandungan yang berkaitan dengan pembentukan ion, pengaratan)
• Laman web
• Bahan rujukan lain seperti majalah ilmiah berkaitan dengan pembentukan ion dan pengaratan
Menjelaskan cara atau kaedah yang sesuai bagi mengawal kakisan logam. Hasil dapatan boleh
dipersembahkan dalam bentuk persembahan multimedia.

Formatif
Praktis Formatif
Praktis 8.2
1. Nyatakan kedudukan unsur-unsur berikut dalam Jadual Berkala Unsur Moden.
(a) Litium (b) Argentum (c) Helium (d) Aurum
2. Berikan dua contoh unsur yang berada dalam Kumpulan 17.
3. Unsur M mempunyai nombor proton 19. Berdasarkan Jadual Berkala Unsur Moden, nyatakan
nama unsur M.
4. Unsur N ditempatkan dalam Kumpulan 15 dan Kala 3 dalam Jadual Berkala Unsur Moden.
Apakah susunan elektron bagi atom unsur N?
5. Dengan memberikan contoh yang sesuai, nyatakan pembentukan ion positif dan ion negatif
daripada atom unsurnya.
174 8.2.4
8.2.5

BAB 08_FA_CR_3.indd 174 16/10/2019 12:07 PM

 Unsur dan Bahan Bab 8

8.3 Isotop

Semua atom yang terkandung di dalam sesuatu unsur mempunyai Laman Sejarah
bilangan proton dan neutron yang sama. Namun begitu, terdapat
unsur tertentu yang atomnya mempunyai bilangan proton yang Perkataan isotop berasal
daripada perkataan
sama, tetapi bilangan neutron yang berlainan. Atom-atom ini dikenal Yunani ‘isos’ yang
sebagai isotop. Jadual 8.1 menunjukkan beberapa contoh isotop. bermaksud sama dan
‘topos’ yang bermaksud
Jadual 8.1 Contoh isotop tempat. Perkataan ini
bermaksud isotop bagi
Bilangan Bilangan Bilangan suatu unsur mempunyai
Isotop
proton elektron neutron kedudukan yang sama
Hidrogen-1 1 1 0 dalam Jadual Berkala
Unsur Moden.
Hidrogen-2 1 1 1
Hidrogen-3 1 1 2
Karbon-12 6 6 6
Karbon-13 6 6 7
Karbon-14 6 6 8
Oksigen-16 8 8 8 Isotop
Oksigen-18 8 8 10 http://bukutekskssm.
my/Sains/T4/Isotop.
Isotop biasanya ditulis nombor nukleonnya sahaja. mp4
VIDEO
Nombor nukleon ialah jumlah bilangan proton dan neutron
di dalam nukleus atom itu. Sebagai contoh, isotop hidrogen yang
mempunyai 1 proton dan 2 neutron, ditulis hidrogen-3. Jalankan
Aktiviti 8.6 untuk menentukan bilangan proton, neutron dan
nombor nukleon dalam isotop-isotop lain.

Aktiviti 8.6

Tujuan: Menentukan bilangan proton, neutron dan nombor nukleon dalam isotop.
Arahan: Lengkapkan jadual di bawah dengan bilangan proton, neutron dan nombor nukleon bagi
isotop-isotop yang diberikan.
Isotop Bilangan proton Bilangan neutron Nombor nukleon
Klorin-35 18
Klorin-37 37
Natrium-23 11
Natrium-24 13
Bromin-79 79
Bromin-81 35

8.3.1 175
8.3.1
8.3.2
8.3.2

BAB 08_FA_CR_3.indd 175 16/10/2019 12:07 PM

 Kegunaan Isotop dalam Pelbagai Bidang
Perkembangan teknologi menyebabkan penggunaan isotop semakin meluas. Tanpa kita sedari,
isotop dalam bentuk radioisotop sebenarnya banyak digunakan di sekeliling kita. Radioisotop
ialah isotop tidak stabil yang memancarkan sinaran radioaktif. Walaupun radioisotop
mengeluarkan sinaran berbahaya, namun radioisotop mempunyai kegunaan yang penting
jika dikendalikan dengan betul. Radioisotop digunakan dalam bidang perubatan, pertanian,
perindustrian, penjanaan tenaga dan penyelidikan. Imbas kembali kegunaan sinaran radioaktif
yang telah anda pelajari semasa di Tingkatan 3 seperti di bawah.

Perubatan

Sinar gama
daripada kobalt-60
digunakan untuk
membunuh
sel kanser.

Teknologi makanan Gambar foto 8.3 Mesin radioterapi

Sinar gama
daripada kobalt-60
juga digunakan
untuk membasmi
mikroorganisma pada
sayur-sayuran tanpa
mengubah kualiti
makanan itu.
Pertanian

Gambar foto 8.4 Sayur-sayuran bebas daripada kuman

Fosforus-32
disuntik ke dalam
akar tumbuhan untuk
mengkaji kadar
penyerapan baja
fosforus
dalam tumbuhan. Gambar foto 8.5
Akar tumbuhan

176 8.3.3

BAB 08_FA_CR_3.indd 176 16/10/2019 12:08 PM

 Unsur dan Bahan Bab 8

Tahukah anda kegunaan isotop yang lain? Mari kita jalankan Aktiviti 8.7.

... ...
Aktiviti 8.7 Fikir-Pasang-Kongsi

Tujuan: Mencari maklumat penggunaan isotop dalam pelbagai bidang. PAK21

Arahan:
1. Jalankan aktiviti ini secara berpasangan.
2. Cari maklumat daripada pelbagai sumber tentang kegunaan isotop dalam pelbagai bidang
selama 20 minit.
3. Kongsi dan bincangkan hasil dapatan yang diperoleh bersama pasangan.
4. Persembahkan maklumat yang diperoleh dalam jadual seperti berikut.

Bidang Isotop Kegunaan

Perubatan Natrium-24

Kobalt-60

Iodin-131

Pertanian Fosforus-32

Karbon-14

Arkeologi dan Geologi Karbon-14

Teknologi makanan Kobalt-60

Industri kertas Amerisium-241

Penjanaan tenaga elektrik Uranium-235

Formatif
Praktis Formatif
Praktis 8.3
1. Nyatakan definisi bagi isotop.
2. Berikan tiga contoh isotop.
3. Satu atom mempunyai 10 proton, 10 neutron dan 10 elektron. Apakah nombor nukleon atom
tersebut?
4. Apakah kegunaan isotop dalam bidang perubatan?

8.3.3
177
8.3.3

BAB 08_FA_CR_3.indd 177 16/10/2019 12:08 PM

 178
R u m u sa n

BAB 08_FA_CR_3.indd 178

UNSUR DAN BAHAN

Jadual Berkala
Asas Jirim Isotop
Unsur Moden

Jenis zarah
Definisi isotop Kegunaan isotop

Atom Molekul Ion

membentuk membentuk membentuk
Perubatan Perindustrian Penyelidikan
Bahan Bahan Bahan
atom molekul ion Pertanian Penjanaan tenaga

Kumpulan
Susunan elektron Pembentukan ion
dan Kala

Ion positif Ion negatif

16/10/2019 12:08 PM
 Unsur dan Bahan Bab 8

Refleksi Ken
Refleksi diri
Kendiri
Selepas mempelajari bab ini, anda dapat:
8.1 Asas Jirim
Menerangkan bahan atom, bahan molekul dan bahan ion dengan contoh.
Menjelaskan kewujudan unsur dalam pelbagai bentuk.
8.2 Jadual Berkala Unsur Moden
Mencerakinkan Jadual Berkala Unsur Moden.
Mendeduksikan prinsip susunan unsur dalam Jadual Berkala Unsur Moden.
Melakar dan menulis susunan elektron unsur dalam kumpulan.
Menjelaskan pembentukan ion positif dan ion negatif.
Mewajarkan pendermaan dan penerimaan elektron untuk mencapai susunan elektron stabil.
8.3 Isotop
Menerangkan isotop dengan contoh.
Menentukan bilangan proton, bilangan neutron dan nombor nukleon dalam isotop.
Berkomunikasi mengenai kegunaan isotop dalam pelbagai bidang.

Sumatif
Praktis Sumatif
Praktis 8 Soalan Objektif
http://bukutekskssm.
my/Sains/T4/K8
1. Gambar foto 1 menunjukkan dua jenis bahan. KUIZ

Gambar foto 1
(a) Nyatakan jenis zarah yang membentuk:
(i) garam
(ii) gula
(b) Berikan dua contoh lain bahan yang terbentuk daripada jenis zarah yang sama seperti garam
dan gula.
(c) Berikan dua contoh bahan yang unsur oksigen wujud sebagai molekul dan ion.
179

BAB 08_FA_CR_3.indd 179 16/10/2019 12:08 PM

 2. Rajah 1 menunjukkan sebahagian daripada Jadual Berkala Unsur Moden.

P Q R

U S

Rajah 1
P, Q, R, S, T dan U ialah huruf-huruf yang digunakan bagi mewakili unsur dalam Jadual Berkala
Unsur Moden dan bukan merupakan simbol sebenar unsur tersebut.
(a) Bagaimanakah unsur disusun dalam Jadual Berkala Unsur Moden?
(b) Unsur manakah yang berada dalam kumpulan yang sama?
(c) Unsur manakah yang wujud sebagai atom yang stabil? Jelaskan jawapan anda.
(d) Suatu unsur mempunyai nombor nukleon 32 dan nombor proton 16. Di manakah
kedudukannya dalam Jadual Berkala Unsur Moden?
(e) Nyatakan susunan elektron bagi unsur-unsur berikut:
(i) P
(ii) Q
(iii) T

3. Jadual 1 menunjukkan beberapa unsur dengan nombor proton dan nombor nukleon
masing-masing.
Jadual 1

Unsur Nombor proton Nombor nukleon

X 13 27
Y 17 35
Z 20 40
(a) Tentukan bilangan neutron bagi atom unsur X, Y dan Z.
(b) Lukiskan susunan elektron bagi atom unsur X, Y dan Z.
(c) Pada pendapat anda, di manakah kedudukan unsur X, Y dan Z dalam Jadual Berkala
Unsur Moden?
(d) Bagaimanakah atom unsur-unsur berikut mencapai susunan elektron yang stabil?
(i) Unsur X
(ii) Unsur Y

180

BAB 08_FA_CR_3.indd 180 16/10/2019 12:08 PM

 Unsur dan Bahan Bab 8

4. Jadual 2 menunjukkan unsur P, Q, R dan S dengan nombor proton dan nombor nukleon
masing-masing.
Jadual 2
Unsur Nombor proton Nombor nukleon
P 15 32
Q 11 24
R 11 23
S 6 14
(a) Unsur manakah merupakan pasangan isotop? Jelaskan jawapan anda.
(b) Nyatakan kegunaan isotop yang anda nyatakan dalam soalan 4(a) dalam bidang perubatan
dan industri.
(c) Nyatakan unsur P dan kegunaannya dalam bidang pertanian.
(d) Namakan unsur S dan nyatakan kegunaannya dalam bidang pertanian dan arkeologi.

Cabar
C abar Minda
5.
Akmal menerima laporan tentang keadaan jalan yang merekah walaupun telah
diturap berkali-kali. Didapati struktur tanah tiba-tiba menjadi lembut disebabkan
oleh kebocoran saluran paip bawah tanah.

Bagaimanakah Akmal menyelesaikan masalah berkenaan?

Penyelesaian masalah tersebut perlulah mengikut langkah berikut:

• mengenal pasti masalah

• menjelaskan masalah

• menyatakan langkah-langkah diambil ke arah

penyelesaian masalah

181

BAB 08_FA_CR_3.indd 181 16/10/2019 12:08 PM