K U - K H ■DOSCLAPJN1N tM JN y ^ S I

HİLYET u -l
EVLİYÂ
ve-Tabakâtu’l-Asfiyâ

Ebu Nuaym el-Isbehânî

M£NKIB£L£R BOLUMU
Hilyetu'l-Evliyâ
1. b a s k ı - İ s t a n b u l
Cilt 3
Ocak 2015
Özgün adı: H ily e t u 'l- E v liy â ve -T a b a k â t u ' l- A s fiy â
Y a z a r ı : E b û N u a y m A h m e d b. A b d i l l â h b. i s h â k e l - l s b e h â n î ( 4 3 0 / 1 0 3 8 .‫) ا ة‬.
A r a p ç a n e ‫ ؟‬i r l e r i : 10 c i l t , K a h i r e 1 3 5 1 - 1 3 5 7 / 1 9 3 2 - 1 9 3 8 ; D â r u ' s - S e â d e , M ı s ı r 1 9 7 4 ; 12
cilt, y ay ına h a zır la y a n : M u s t a f a A b d ü l k â d i r Atâ, Beyrut 1418/1997).
IS BN : 9 7 8 - 6 0 5 - 4 6 5 9 - 1 0 - 4

Tercüm e : H üseyin Y ıldız, Haşan Y ıldız ve Zekeriya Yıldız

R e a k s iy o n : Y usuf Özbek
Kapak: Edib A g agjyshi
Baskı ve Cilt: S t e p A j a n s M a t b a a c ı l ı k Ltd Şti.
G ö z t e p e M a ^ . B o s n a C a d . N o . 11
Bağcılar/İSTANBUL
T e l : 0 2 1 2 . 4 4 6 8 8 4 6 M a t b . S e r t i f i k a No : 1 2 2 6 6

İsteme ve H a b e r l e ‫ ؟‬me Ad resi

www.ocakyayincilik.com

OCAK YAYINCILIK
M ille t Cad. Gülsen Apt.
No . 19 K a t : 4 D. 7
Y u s u f p a ‫؟‬a
Aksaray, İstanbul
GSM: 0 5 3 5310 7416 (Yusuf Özbek)
H I L Y E T U ’ L -

E V L İ Y A

EBÛ NUAYM

e l- I S B E H Â J V İ

Ebû Nuaym Ahmed b. Abdillah b.

İshâk el-lsbehânî

(öl. H.430/M. 1038)

Cilt 3
İÇİNDEKİLER
Amr b. Dînâr
Abdullah b. Ubeyd b. Umeyr
İbn Şihâb ez-Zührî
Tâvus b. Keysân
Vehb b. Münebbih
Meymûn b. Mihrân
Yezîd b. el-Esam
Şakîk b. Seleme
Hayseme b. Abdirrahman
Hâris b. Suveyd
Hâris b. Kay s el-Cu’fî
Şurayh el-Kâdî
Amr b. Şurahbîl
Amr b. Meymûn
Amr b. Utbe
Mi’dad Ebû Zeyd el-İclî
Şubeyi b. Avf
Murre b. Şerâhîl
Zeyd b. Vehb
Suveyd b. Ğafele
Hemmâm b. el-Hâris en-Nehaî
Kurdûs b. Hâni
Zir b. Hubeyş
Ebû Abdirrahman es-Sülemî
Ziyâd b. Cerîr
6 İçindekiler

Zâzân (Zâdân) Ebû Amr el-Kindi 277

Ebû Ubeyde b. Abdillah b. Mes’ûd 279
Yezîd b. Şerik et-Teymî ve oğlu İbrâhîm 284
İbrâhîm b. Yezîd en-Nehaî 294
Avn b. Abdillah b. Utbe 322
Said b. Cübeyr 370
Amir eş-Şa’bî 416
Ebû İsbâk es-Sebîî 451
Abdurrahman b. Ebî Leylâ 458
Abdullah b. Ebi’l-H uzeyl 464
Ebû Sâlih Mâhân el-Hanefî 470
Rib’î b. Hirâş 472
Mûsa b. Talha et-Teymî 474
Meymûn b. Ebî Şebîb 476
Ebu’l-Bahterî Saïd b. Feyrûz 477
Muhammed b. Sûka 482
Talha b. M usarrif 490
Zübeyd b. el-Hâris el-İyâmî 503
Mansûr b. el-Mu’temir 511
Süleymân el-A’meş 517
Habîb b. Ebî Sabit 534
Abdurrahman b. Ebî N u’rn 537
H alef b. Havşeb 539
Rabî’ b. Ebî Râşid 541
Kurz b. Vebere el-Hârisî 546
Abdulmelik b. Ebcer 553
 için d ek iler 7

Abdula’lâ et-Teymî 557

Mucemmi’ ‫ ط‬. Samğân et-Teymî 559
Dırâr b. Murre 562
Amr ‫ ط‬. Murre 567

Amr b. Kays 571

Ömer b. Zer 577
Ebû Müslim el-Havlânî 594

Ebû idrîs el-Havlânî 597

Ebû Abdillah es-Sunâbihî 601

Eyfa’ b. Abd el-Kelâî 603

Gübeyr b. Nufeyr 606
ib n Muhayrîz 609

Abdullab b. Ebî Zekeriyâ 622

Ebû Atiyye el-Mezbûh 628
Merîe b. Mesrûk 629
Amr b. el-Esved 630
Umeyr b. Hânî 631
Ebû Abdirab Ubeyde b. Muhâcir 632
Yezîd b. Mersed ^37
Şufey b. Mâti’ 639
 A m r b. D in a r

A m rb. D înâr
Onlardan biri de; disiplin sahibi fasih, ibadetine düşkün, gece
namazına tutkun Amr b. Dînâr Ebû Muhammed .

‫ئ خ ث ذ بن إن حا ى‬ ‫ ث إ‬C‫ح دثن ا أ خ ن ذ ب ن م ح م د ب ن ا ل ح س ن ي ن‬ ] ‫ا| ة "ا‬/ / ‫ )“ [ م‬٤ ٥ ٠ ٩ (

،‫ لث ا ن ا ث عهانا ء‬: ‫ قا د‬،‫ م ] ثن ا نمتا ن بن عيثه‬1،\/ ‫ [ م‬،‫م د الجمار بن ائث الع‬

‫ ثن ا ه‬،‫الممفئر‬

‫ ل ئ ق ريت أ ذ‬:‫(؛‬، ،‫ ا ي ب ش ؤ ي الثا من وأي ر ي غثلث رزئ‬:‫ بمرو ثن ديا ر‬،‫قات هش ا م‬

٠٠ : ‫ح ص زئه ائزثا ة‬ ‫ ث ق ي ا ن ؛ زقالوا ل ع عئ ا ء ج ئ‬،3 ‫ عا‬، ‫ ز ال أ ن ب ج ر ي عأ ي رزه ا‬C‫أ ئ ي الغ امس‬

" ‫ " بت م ر و ب ن ؤبما ر‬: ‫ب ن ن بوصين ا ؟ ئ ت‬

Süfyân b. Uyeyne der ki: Atâ vefat ettiği zaman Hişâm, Amr b. Dînâr'a:
“O turup halka fetva ver ve (bu yolla) rızık kazan” deyince, Amr b. Dînâr:
“Ne halka fetva vermeyi, ne de bana (bu yolla) rızkın gelmesini istiyorum”
karşılığım verdi.

‫د بن‬ ‫ ثن ا م ح م‬، ‫ ثن ا أب و المق ا س ال ث ؤ ا غ‬،‫ ح ا م ] ح دثن ا أث و ح ا م د ي ن ج ثث ه‬/ ‫ )“ [ م‬٤٥١ ٠(

‫ أك؛ أ م‬:‫م ب ن م عا ويه‬ ‫ف د إل‬

‫ ي‬:‫ ق ا ت‬،‫ ع ن اب ن م ح نه‬،‫ ثن ا إبراهي م ب ن ب غ ا ر‬، ‫ ص ذ و ة‬، ‫س ال م‬

، ‫ شأث ه غ ذ خ دي ث‬١٤١ ‫ " أنزؤئ ب نلق ص ث و ئق د ي م الل ي مح ث‬: ‫ن ق ر أميث أ ق ة ؟ ظت‬

‫' كابث إذا بذا ب ا لح د ي ث م ن عند مس ه جاء يؤ‬٠ : ‫) نق يان‬3 ‫ وه ا‬: ‫ محاد‬، ‫كأث ئ ا مل غ عث ا ه اا‬

٠٠ ‫ بطيي بمل قي‬:‫ وهات‬،‫ وك ا ن إذا ن ئ د عن خ ز ي ي انثل ق ى‬، ‫مستقي م ا‬ ‫ص حي ح ا‬

ib n Uyeyne'nin naklettiğine göre Iyâs b. Muâviye'ye: “Gördüğün en

bilgili Mekkeli kimdir?” diye sorduklarında şöyle dedi: “En kötü huyluları
Amr b. Dînâr'dır. O na bir hadisi sordueumda, sanki eözleri ovuluvor ‫ء‬£‫لظ‬
davranırdı.”

Süfyân da der ki: “Bir hadisi kendinden okumaya başladığında, sağlıklı ve

düzgün olurdu. Kendisinden hadis istendiğinde ise, yere uzanıp: «Karnım!
Karnım!» derdi.”
 A m r b. D în â r 9

‫ ثن ا ئ ح ث د تن‬، ^ ^ ١ ‫ ثن ا أبو المقا س‬،‫ ] خ ض ا أوئ حا م د بن جثثه‬v 'ia /t [ - ) ٤٥١ ١(

‫ ص أ د‬:3 ‫ ئ‬،‫ح م ا د ب ن زيد‬ ‫ ش ج ن ت‬: ‫ قا د‬، ‫ب‬ ‫ ب ن ح ر‬Û‫ ق ا تت ش م ع ت نلت م ا‬، ‫عت د ا ل م ل ك‬

‫ " أ د ئ غ ر و م‬: ‫ ق ات‬،‫م ذللث‬ ‫ مح د ه‬،‫م م حت‬ ،‫ط إ‬ ‫زي د ئ ى ئ د ي م غذ‬

Ham m âd b. Zeyd bildiriyor: Adamın biri Amr b. D înâr'a bir meseleyi

sordu, ama Amr 0‫ ة آل‬cevap vermedi. O na neden cevap vermediği sorulunca
ise: “Bunun cevabını kendisine bırakmam, benim için cevabım vermemden
daha sevimlidir” karşılığım verdi.

‫إ<ئمحايى‬ ‫ ثن ا م ح ث د بن‬، ١‫د بن م ح م د بن عئد ال وه امن‬ ‫حدثن ا أ ح م‬ - ) ٤٥١٢(

:‫ قات لي أبي‬:‫ قات‬، ‫ عن ابن طا ل ي‬، ‫ غ ذ زمع ه‬،‫ ثت ا نئثا ن‬، ‫ ثت ا م خ ث ذ بن الصثا ح‬، ^ ^ ١

" ‫ محإن أنثه كانتا نما للعلماء‬،‫ ئجالش غ مزو ئذ دين ار‬،‫إدا قد م ت م كه‬
ibn Tâvûs der ki: Babam bana dedi ‫ كأ‬: “.Mekke'ye gittiğinde Amr b
Dînâr'la g ^ ü ş. O nun kulakları âlimler (den bilgi toplamak) için huni
gibiydi.”

‫ ثت ا عئ ن‬،‫ ثن ا أبو ال م اس الممف ئ‬C‫حدثت ا أبو حام د ن جثل ه‬ ‫ ا‬٣٤٨/٣‫ل‬ -) ٤٠١٣(

‫يش‬
‫ح دا أف‬- ‫ تق وتت " ظ رأيت أ‬،‫ ش م ع ت شي ة‬: 3 ‫ ظ‬،‫عتد الل ه عن عبد الرحم ن بن م هد ي‬

" ‫ ^ ^ ز ال قتاذة‬١‫ ال‬،‫م ن ع م رو بن دين ار‬

Şu'be der ‫لكل‬: “ ) ^ adis rivayeti konusunda) Amr b. D inâr'dan daha sağlam
kimse görmedim. Ne Hakem, ne de Katâde . .. ”

‫ ثن ا ث ح م ذ ن إشحاى‬C‫ ] حدق ا أ ح م د س م ح م د بن ا ل ح س ن‬٣٤٨/٣‫)" ل‬٤٥١٤(

^ ١‫ش ار جنأ‬
‫عمو ندي؛‬ " :‫ ق\ لأ‬،‫ ض صدقه‬،‫ظ ئق؛ان‬ ‫ ظئ ح م ذ ى‬،‫الممف ئ‬
" ‫ ي ص ر‬١^ ، ‫ا شح د ث‬1‫ وىا‬، ‫ ق ظ و م‬:\ ‫د الد‬

Sadaka der ‫لكل‬: “,Amr b. Dînâr, geceyi üçe bölmüştü: üçte birinde uyur
üçte birinde sohbet eder ve diğer üçte birinde namaz kılardı. ”
‫‪10‬‬ ‫‪A m r b. D în â r‬‬

‫( ‪ [ “) ٤ ٥ ١ ٥‬م ‪ /‬ح ة م ] حدثت ا ع ت د ال ث ؤ س م ح م د ‪ ،‬و عتئ د ال ث ؤ ب ن إ ئ ح ا ى ‪ ،‬ق ا ال ‪ :‬ثت ا‬

‫إ‪،‬ئ ح ا ق س إ ن خ ا ئ ين ^‪^£١‬؛‪ ،‬ثق ا ث ح ئ د ن ع مرو بن ا ل م ا س‪ ،‬ظ نئيا ذ ‪ ،‬ئا د ‪ ” :‬إ ر‬

‫ع م ر وب ن دثا ر م ه ن‪ ،‬ئت ا قا ‪3‬ل ي م م ه ئث رءتي مط "‬

‫*““ ‪:‬كل ‪Süfyân der‬‬ ‫‪Yıllar boyu Amr b. Dinâr'la beraber‬‬

‫”‪vardır; ancak beni kıracak tek bir söz dalıi söylemiş değildir.‬‬

‫(‪ -) ٤٠١٦‬ل ‪ ] ٣٤٨/٣‬خنثت ا ا لخنن بن م ح م د‪ ،‬ثت ا أ خن ن الن ا ذزا ئ‪ ،‬ثت ا عب امس بن‬

‫مح ئ د ‪ ،‬ثط عئن‪ 1‬ن س عتد ائزئا ب ‪ ،‬ثن ا أبي‪ ،‬ثن ا ت خم د ثق مسلم ‪ ،‬ص ع م رو بن دثا ر‬

‫ه ص؛ ام أرجمن فئ‪ ،‬ق ى ألقى ا ال؛لواح‬ ‫‪ :،Jü‬ررثلثيي أن توقى ن ع م را‪ 0‬ثبي سي‬
‫هزدت إلثه>>‬ ‫ث ك ث ز ث ‪ ،‬ذص‪ 1‬م‬

‫‪Amr b. Dînâr der ki: “Bana gelen bilgiye göre; Allah'ın Peygamberi Mûsâ‬‬
‫‪b. imrân, kırk gece oruç tutmuştu. Levhaları yere atıp kırdığında da bir ٠‬‬
‫”‪kadar oruç tuttu, levhalar ona iade edildi.‬‬

‫ثت ا‬ ‫جنم ز ى ت ح م د المنيا بي‪،‬‬ ‫ثن ا‬ ‫(‪ -) ٤٥١٧‬ز م‪/‬بغ م ] حدثن ا عتد الل ه س محم د ‪،‬‬

‫ت‬ ‫ذ ي‬ ‫ش غ ذ غ ز و ي ؤ ؛ ا آل قا د ‪" :‬ت ا م‬ ‫مب ن ا‬ ‫م ح إ ئ ت ج د ‪ ،‬ئ ذاؤئ ئ مح د ال‬

‫يئ و ث‪ ،‬؛ ال ورو ح ة في يد مل ك يفئ ز إ ر ج ن د ؤ ‪ ،‬ي ن بم ث ل ‪ ،‬وكيف ن ث ك ئ ذ ‪ ،‬و كم ن‬

‫ززائ ق ف ذا ا ل ح د ي ث ‪ ،‬قادت ق ا د لق وغث ع د‬ ‫تن ش ى بؤ‪ ،‬ث ي لس ق ثره "‪ ،‬ثاب‬

‫سي عليل ق‬
‫ت ريرو ‪ :‬ان م ع ثن اؤ القا‬
‫ست‬

‫‪: “Bir kişi öldüğünde, ruhunu bir melek elinde tutar‬قط ‪Amr b. Dînâr der‬‬
‫‪ve cesedine bakar. Nasıl yıkandığına, nasıl ke£enlendiğine, nasıl teşyi‬‬
‫‪”.edildiğine bakar ve mezara yerleşmesini seyreder‬‬
‫‪D âvûd'un rivayetinde, hadise şunlar ilave edilir: “Adam yatağında ölü‬‬
‫”‪yatarken kendisine: in san ların seni nasıl övdüklerini dinle» denir .‬‬

‫(‪ ] v 'i،\ / v [ - ) ٤٥١٨‬حدبن ا هم د الثؤ بن محم د ‪ ،‬ثئ ا إش ح ا ق بن ^‪ ، ^ £ ١‬ثت ا إسما عيل‬

‫^‪ ^ £ ١‬ن ا ل أئ غ ب‪ ،‬ثن ا ابن محنه‪ ،‬عن عنرو بن دثار‪ ،‬قات‪ ٠٠ :‬ا ال وا ب‪:‬‬ ‫بن ي ن ‪ ،‬ثت ا‬
 Abdullah b. Ubeydb. Utneyr ‫لا‬

‫ ي‬1‫ ع ير ن ظ أص ت‬1 ^ ١ : ‫ ثق ون‬. ^ ١‫جخن؛فئ الذك_> ال م وم م ن مج ن س لت | ال ؛ ت ق غ ق ز‬

‫ا ل‬

" ‫ده‬ ‫ فت ح ا ن الل ه نب ح م‬، ‫م جل سن ا‬

Amr b. Dînâr der kî: Evvâb demek, meclisinden, “Allahım! Bu

meclisimizde yaptığımız hataları bağışla. Allah’ı noksanlıklardan tenzih eder
ona hamd ederim” diyerek istiğfar etmeden kalkmayan kişi demektir.
Amr b. Dînâr; Câbir b. Abdillah, Abdullah b. Abbâs, Abdullah b. Ömer
ve başka sahabilerden hadis nakletmiştir.
Takrîb 1747, Takrîb 4473-c, 4462, Takrîb 3646, Takrîb 3647,
Takrîb 1484, Takrîb 2967, Takrîb 1304, Takrîb 3142, Takrîb 602, Takrîb
1976, Takrîb 3050, Takrîb 4224, Takrîb 1468, Takrîb 4434-b, Takrîb 1702,
Takrîb 2306, Takrîb 351, Takrîb 4473-r, Takrîb 1324

Abdullah b. Ubeyd b. Umeyr

Onlardan biri de; Abdullah b. Ubeyd b. Umeyr.

‫د ب ن عل ي ب ن‬ ‫ ثت ا أ ح م‬،‫ ] ح د ت ا ع ت د ال ثؤ ب ن م ح م د ب ن ج عف ر‬٣ ٥ ٤ / ٣ ‫ ل‬- ) ٤ ٥ ٤ ٠ (

‫ عن‬، ‫ عن ه ارون بن أ ي إب م ح م‬، ‫ ثن ا عتد الل ه بن إدريس‬،‫ ثت ا أبو ت ع د ا ل أث خ‬، ^ ^ ١

‫ ال م ح ق ش ا ث با ل مر ئ ! ل أ م‬٠' : ‫ ء ذ ئ "ك الم ه‬:‫ قات‬،‫ ت ن غن ي‬.‫مه د ال م ئن م ح د‬

،‫ز ا ي ه ف ئ د ال ض ص ا ل ح ف ي‬ ‫ وئ ك ن ا ج ه د‬، ‫ه م ح ل ا ل ه ي ن ال ش‬ ‫قي طاعة ال م‬

٠' ‫ا ل ث ب ي‬ ‫ د و ن ال ص ن ف ف ع د القري ب‬. ‫و وئا ك ت ع لل ه‬

Abdullah b. Ubeyd b. Umeyr şöyle derdi: “Kendin için Allah'a itaat

konusunda, hakir ve düşük kimselerin yaptığı gibi azla yetinme. Tıpkı hırsla
ve ısrarla çalışan gibi sen de daha çok amel yapmak için uğraş. Allah'a, bir
yabancı veya bir tutsağın zayıflığı içinde değil tevazu içinde ona boyun eğ.”

‫ص‬ ، ‫أب و إدري س‬ ‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا أب و ت م د‬، ‫ ثت ا أ خ ن ذ‬،‫ ] ح د ث ا ع ت ذ ال ئ ؤ‬٣٥ ٧ ٣ [ “) ٤ ٠ ٤ ١ (

‫ وال نم س‬، ‫ وا ل ع ن د ت ا ئ‬،‫ ال ه و ى قا ب ت‬٠٠ : ‫ ' كا ن م ن 'ك ال م ه‬: ‫ ها د‬، ‫ ع ن ع ب د الل ه‬،‫ف ا ر و ن‬
±‫ج‬ Abdullah b. Ubeyd b. Umeyr

‫صل ح‬ ‫ ز ال ي‬، ‫سثثهب لق ا ئ د ه ا‬

‫إل ث‬ ‫ئم ه ا‬
‫دئ ا س ا‬ ‫ الن‬، ‫ ق ا ن بتا محا ي د ه ا ن آ ستمب لمث اثقه ا‬،‫ح نون‬

٠٠ ‫ز يردا م عا‬ ‫ ح‬، ‫ف ذ ا إ ال م غ ف ذ ا‬

Abdullah der ki: O nun sözlerinden birisi de şöyledir; Arzu efendidir,

amel sürücüdür. Nefis azgın bir attır, efendisi geldiğinde sürücüyü dinlemez.
Sürücüsü geldiğinde efendisini dinlemez. Biri olmadan diğeri olmaz. Ancak
ildsi bir arada olursa olur.”

‫ ثن ا‬، ‫ ظ ي ئ ن ب ن م و ت ى‬،‫ثن ي‬، ‫ ا م م ] ح دتن ا م ح م د ب ن أ خ ن ت ب ن ا من‬/ ‫ )“ [“ آ‬٤ ٠ ٤ ٢ (

٠٠ ‫ قادت‬، ‫محن الئؤ بن مح د‬. ‫ قادت ح د ض‬،‫ ثن ا عبد ا ض بن أبي زؤاد‬، ‫س بن ث ض‬

" ‫إ؟ئه غئزة‬ ‫ ؤيهلئ ب‬، ٥ ١ ۶ ٦ ^ ‫ أص> ا ث م ئ ة‬1‫ ئ كل ن‬،‫ يع د و ف ي طل ب ه‬،‫ ا ل م و م_ن‬4‫ صال‬٣ ١

Abdullah b. Ubeyd der ki: “îlim müm inin kaybettiği malıdır. O nu

aramak için dolaşır. O ndan bir şeyler bulunca muhafaza eder. Sonra gerisini
bulmak için dolaşmaya devam eder.”

،‫ ثن ا خ ال ن ب ن ي ح يى‬، ‫ ثعا ي ش ئ بن م وت ى‬، ‫ ل ش ا م " ا ا خ م حا م ح ئ ذ ى أ ح ن د‬- ) ٤٥٤٣(

‫ قات ” لث ا ف ئ غتن ز ح ن ه ال ق ف ث ة‬، ‫عبو اش ق مح د‬

‫ ص م‬، ‫ئ ه ا ثون ئ أيي إ و ي د‬

‫ قلق ا <ثيدي ا الك ن ح ر خ‬، ‫يا أبين الموم ني ن لتن ا‬ ‫ ثؤ‬:‫ أمال ل هبع ضهز‬، ‫يف ا‬
‫ا ش نا ث ف‬

‫' ف ذ ا‬٠ : ‫ نق ا د‬،‫ن ح ول ث‬ ‫ ن ت ك ى ز أ ئ ك ى م‬: ‫هأا ل‬ ،‫إل ي ف رب‬ ‫ وع ل م وا أثت أ رابه ا‬،‫ن ي ز ج ؤ‬ ‫م‬

‫ ه ق‬: ‫ وظ أ‬:‫ قالوا‬،" ‫ ئ ؤ أ ة ل ي ظ ش ث ع ك ا ش ي ال ق د ئ ئ بؤ ش ثؤ ي ال ن ق ع‬،‫جمت‬

‫ " ن ام حقا ن ي ت ي ة ا ا‬: ‫إ ال ث ن ا ؟ ئ ت‬

Abdullah b. Ubeyd anlatıyor: Hz. Ömer ölümüne sebep olan yarayı

aldığı zaman bazıları ona: “Ey müminlerin emiri! Az bir süt içsen!” dediler.
Ancak içtiği süt yarasından dışarıya çıktı. Yaradan çıkanın irin değil de süt
olduğunun da farkına vardılar. Ömer ağlayınca yanında bulunanları da
ağlattı. Sonra Ömer şöyle dedi: “üzerine güneş doğan her şey benim olsa,
hesap günündeki endişemi gidermek için hepsini de feda ederdim.” Ona:
“Bunun için mi ağladın?” dediklerinde, Ömer: “Beni ağlatan bundan
başkası değil” karşılığını verdi.
 Abdullah b. Ubeyd b. Umeyr ‫ل‬3

‫ ص عتد‬، ‫ ثن ا ق ا نون‬،‫ ثت ا ح الب‬،‫ ثن ا ي ش ئ‬، ‫ م م ^ خ ا؛ثن ا م ح م د ب ن أ حم د‬/ ‫ )“ ل م‬٤٥٤٤(

‫ !د زئ غ‬،‫ ^ ئث ا ؟ى عنه‬١ ‫ع م ر ض ي‬ ‫عءطت ا ته ب مح ن ي د ي‬1 ‫الغ امس يأ ح ذ و ن‬ ‫ ب ث ن ا‬:‫ ق ا لأ‬، ‫الل ه‬

، ‫فف ا‬
‫ ءأ ح رة أثة أ ص اثئة ى غزاة ' كا ن ي‬،‫ت نثأث ق‬3 ‫ ئ‬،‫ فغفثز إ ز ر ج ل قى و ج هه ص ربه‬،‫رأت ه‬

" :‫ إل ئت‬،‫^^ ظئ‬١ ‫ *تأ خؤد‬،‫ أ غ ر و ي د أ ك وزئم‬، " ‫ " غئوا لن أق‬:‫قات‬
‫ف يعطيه أ ئ ن‬-‫و ئؤل‬ ، ‫ ص ل ه أربع ئث؛ ج‬، ‫يد أ ك أ غن ى‬-‫ بأعطى ال ث‬،" ‫وا لت أئى‬.‫عد‬

‫تا أثت‬:‫ وه تأ‬:‫ مم ي ل لت‬،‫ت ن ن أل عنة‬3 ‫ د ا‬،‫ ^ ^ م ن "ك رة نا يع طيه ء ح زغ‬١ ‫ ثا ن ش ث ى‬، ‫ب وه م‬

‫جي ظ‬
‫ " أى نال ي أز أ ة ت غ ث ظ ز ك أ ب‬: ‫ ق ات غ م‬،‫ض ف خز غ‬ ‫وؤ نا‬ ‫ات ق ص ب ذ‬

" ‫ي د 'ل م حم ر ت و ج ه ة‬ ‫يس‬ ‫ ز ي ت ن ي ت من ر ب ه‬، ‫ث م م ت ال ن ا ي د ر ه م‬

Abdullah b. Ubeyd b. Umeyr bildiriyor: Müslüman (mücahid)ler

ulufelerini Ö m er'den alıyorlardı. Bir ara Hz. Öm er başını kaldırıp yüzünde
darbe izi olan bir adama hakt!- O na bu izin sebebini sorunca adam, bu
yarayı bir gazvedeyken aldığını söyledi. Bunun üzerine Ömer: “Adama bin
dirhem verin!” dedi. Görevliler adama bin dirhem verdiler. Ömer
başkalarına da dağıtma işiyle biraz uğraştıktan sonra bir daha: “Adama bin
dirhem daha verin!” dedi. Görevliler adama bin dirhem daha verdiler.
Ömer, bunu dört defa tekrarlayarak adama dört bin dirhem verdi. Sonunda
adam kendisine bu kadar çok para verilmesinden utanarak oradan ayrıldı.
Ömer adamı sorunca: “Sanırız, adam kendisine bu kadar çok para
verilmesinden utandı ve çıkıp gitti” karşılığını verdiler. Bunun üzerine Hz.
Ömer: “Vallahi o adam burada kalsaydı, tek bir dirhem kalmaymcaya kadar
ona devamlı ödeme yapardım. Zira adam Allah yolunda bir darbe almış ve
yüzü yırtılmış!” dedi.

، ‫ذ الل ه ت ن أ خ ن ت بن خ ي ل‬ ‫ ثن ا حم‬، ‫ ل ج ت >م ^ ح دثن ا أب و ب ك ر بن م ا ل ك‬- ) ٤ ٠ ٤ ٥ (

،‫ قادت سم غ ث عيذ الثؤ ئ ذ مح ن‬،‫ جرين بن خ ا رم‬.‫ أمحا ك‬،‫ ثغ ا ثرين ئق ه ا وون‬، ‫حمدتي ش‬

Ö& ‫ؤ‬ : ‫ ' ق آ ال‬، ‫ج دا ر؛ ح ا‬- ‫ ف أ ي هم ء ف يؤم م‬، ‫ " 'كأن ال يو ث غ ي الق ال م أخؤان‬:‫غ وت‬:

‫ أ ف د‬0 ^ ‫ ; بظ شي غ أيو ب فت ى‬3 ‫ ئ‬، >‫ه يق حث دللث‬ ‫علم ؛لثت دعا؟ى ب ن آيو ب محت؟ ئ‬

ç j U - >‫متتكاد‬ ‫م‬ ‫أ‬ ‫زأال‬ ، 0 ‫أ ب ت ق ث ه ث بما‬ ‫نم‬ ‫أث ي‬ ‫من م‬ ‫|ن كن ث‬ ‫شم‬ : 3 ‫مق ا‬ ،‫م ن ذمجذ‬ ‫عث ه‬
‫ل‬Abdullah b. Ubeyd b. Umeyr 4

‫أئ ي ن م أ ن ش ئ ب ي ت‬ ‫ئ ا م‬0 ‫م | ن م ح ث‬- ‫ الل ه‬: 3 li ‫ ب م‬، 0 ‫ ي ن م ع ا‬1‫ وئ م‬، ‫ بص د ى‬: 3 ^ ، ‫ه ص د ئ ي‬

‫ قم‬، ١^ ‫ ^ ؟‬، ‫ م‬- ‫ ق إ‬،‫و هظ ل<ن معا ن‬ ‫ت‬3 ‫ ه ا‬C‫ ر ث م د ئ ي‬1‫ ع‬0 ‫ ز ه أ؛ئنلم م كا‬، ‫ط‬

'٠ ‫ د ك ش ف ن ؛لل ه ما ل ى ظ به‬،‫ي ب ن ا ل ص ر‬ ‫ا ما‬1 ‫^ ال أ رن ع وأس ي ح ز دك ش ف‬ ١

Abdullah b. Ubeyd der ki: Hz. Eyyûb'un ‫ كال‬kardeşi vardı. Bir gün
yanına geldiler, bir koku fark ettiler. Dediler ki: “Allah, Eyyûb'da bir hayır
”.görse bu duruma d ^ ü r r a z d i
:Eyy^b hayatında bundan daha ağır bir söz işitmemişti. Bunun üzerine
Allahım! Karnı aç olan birinin yerini bildiğim halde bir gece bile tok “
yatmadığımı biliyorsan beni tasdik et” diye dua etti, tasdik edildi. îki kardeşi
de duyuyorlardı. Sonra: “Allahım! Çıplak olan bir kişinin yerini bildiğim
halde bir gömlek giymediysem beni tasdik et” dedi. Tasdik edildi. Kardeşleri
.duyuyorlardı
Ardından secdeye kapandı ve “Allahım! Hastalığımı iyileştirinceye kadar
başımı kaldırmayacağım” dedi. Allah hastalığını iyileştirdi,

‫د بن‬ ‫ ثت ا ع د الل ه ب ن م ح م‬، ‫ ] ح دثن ا ا خل س ب ن م ح م د ب ن عل ي‬T'öö/T '[ - ) ٤ ٥ ٤ ٦ (

‫ ش م ع ت عتد‬:‫ ثاب‬،‫ ثت ا أبي‬،‫ ا ثت ا ز ن ي بن جرير‬٣٠٦/٣ ‫ ل‬،‫ ثن ا أ خت ن بن س نا ن‬،‫إدوي س‬

‫ثلتن ا ن علته الث الر إ ز ماود ث ن م رنة ا لج ن ئأش‬ ‫ث‬ ‫ " ب ع‬:‫ م ولت‬،‫الثؤ بن محي بن غن م‬

‫نم ى بؤ وزاء‬ ‫م‬ ، ‫ ؛‬£ ١^ ‫ذ ع ودا ن د ز ع ة‬ ‫ ئن ث ا "كان غ ز ث ا ب ن ث ن ا ن ع ث ه ا لث ال ؛ أ ح‬،‫يؤ‬

، ^ ^ ١ ‫ تنا ف ذا ؟ ئأ حبز ين ا ص ن ع‬: ‫ ق ا د‬،‫ بوئغ بتن ي د ي نلت م ا ن عل ت ه الث ال ر‬،‫الحا ئ ط‬

‫من‬ ‫ إلثلف ث مي ن إل ى مثل ف ذ ا‬، ‫ت اص ث ع نا ب غ ث‬،‫ظل‬ ، ‫ال‬ :‫ أثن زون ن ا أزائ؟ قالوا‬:‫ثق ا ل‬

" ‫ا لأ م‬
Abdullah b. Ubeyd b. Umeyr bildiriyor: Hz. Süleymân, cinlerin
elebaşlarından birine haber gönderince, cin getirildi ve Hz. Süleymân'ın
kapısına gelince bir çubuk alıp onu koluna batırdı ve duvarın ardına attı.
Çubuk Hz. Süleymân'ın önüne düşünce Hz. Süleymân: “Bu nedir?” diye
sordu. Cinlerin elebaşının yaptığı kendisine bildirilince, “Bununla kastının
ne olduğunu biliyor musunuz?” dedi. ‫ ه ه‬1‫مم‬: “Bilmiyoruz” deyince, Hz.
 Abdullah b. Ubeyd ‫ء‬. Umeyr 5‫ل‬

Süleymân: “Dilediğini yap, tıpkı bu çubuğun yere düştüğü dibi sen de

düşeceksin, demek istedi” dedi.

‫د‬ ‫ ثن ا م ح م‬، ‫ ث ا ائ ح ن ن ب ن م ح م د‬، ‫ ] ح د ق ا ع ت د الل ه ب ن م ح م د‬٣ ٠ ٦ / ٣ ‫ )“ ل‬٤ ٥ ٤ ٧ (

‫ عن‬،‫تن ناق د‬° ‫ عن ا ل م ح ن‬،‫ بن سجن ق‬، ‫ ثن ا عل ي بن ا ض ن‬، ‫محث عمد الزير أ ن أ ي ورم ه‬

: ‫ ثا د‬،>^‫ " ؤ ولم نصؤوا عأى ن ا قثثوا وهز إغل ن ون‬: ‫ في مل ه ما ز‬: ‫عبد اللي بن مح د‬

٠٠ ‫ع ي‬ ‫ه و ن إ ذ ث ا ثوا ت ا ب ا ه‬

Hüseyin b. Vâkıd'ın naklettiğine göre Abdullah b. ubeyd, Allah'ın “Bile

bile işledikleri (günah) üzerinde ısrar etmeyenlerdir”’ âyetiyle ilgili şöyle
dedi: “Tövbe ettiklerinde, Allah'ın tövbelerini kabul edeceğini bilirler.”

‫د ب ن أي ي‬ ‫ ثت ا م ح م‬، ‫ ثت ا وئ ئ ف ئ الث ا ح ي ي‬، ‫ ا ح دثت ا ئ ث ن ا ن ب ن أ خ ن ذ‬٣ ٥ ٦ / ٣ ‫ ل‬- ) ٤ ٥ ٤ ٨ (

‫ عن عبد الل ه ئن محي بن عميرت‬،‫ عن طلح ه ئن غ ز و‬، ‫ ثت ا أثو بك ر ا ل حغق ئ‬،‫بك و المم دم ى‬

٠' ‫م ؛ ت ي ت‬ ‫قا‬ ،‫خئي و ه‬ ‫ل‬ ‫ش م ا‬ ‫و‬ " :‫ز‬ ‫مل ه مما‬ ‫ي‬

Talha b. Amr'ın naklettiğine göre Abdullah b. u beyd b. Umeyr, Allah'ın

“Ve kabaran denize and olsun ki... ‫ ة’م‬âyetiyle ilgili şöyle dedi: “Yakılıp
tutuşturulmuş denize...”

‫د‬ ‫ ثن ا م ح م‬،‫ ثن ا ث خ ث ذ ب ن ج رش‬، ‫ ا حدبت ا أ ح م د ب ن ج ع ف ر السث ا ئ‬٣ ٥ ٦ / ٣ ‫ ل‬- ) ٤ ٥ ٤ ٩ (

‫ال‬ ٠٠ : ‫ قا د‬، ‫ي غ ن ي‬ ‫ت حم ح‬ ‫ش‬ ‫ضا‬ ‫ض‬ ، ‫و‬ ‫ال بما‬ ‫ض‬ ، ‫ظ ر ا و ئ قمح ث ا ث‬ ،‫ئ غن م‬

٠٠ ‫ال د ي‬ ‫^ ل ص ا ح ب‬١^ ‫ أ ن‬، ‫ ور؛ليى بال و ر ع‬، ‫ينبغ ي ل م ن أ غ ذ ب ال م م و ى‬

Ubeydullah b. Ubeyd b. Umeyr der ki: “Takvalı olan ve günaha

düşmekten korkan kişinin dünya peşinden koşan birinin önünde küçük
düşmesi yakışık olmaz.”
Abdullah b. Ubeyd b. Umeyr, babası kanalıyla dedesinden, ayrıca
Ebu'd-Derdâ, Huzeyfe ve başka sahabilerden de mürsel olarak hadis
rivayet etmiştir.

1 Â l - i im r â n S u r. 135

2 T û r S u r. 6
‫ئ‬ ‫‪ibn Şihâb ez-Zühri‬‬

‫س ‪Takrîb 2 6 2 4 , 1 0 7 3‬‬ ‫‪ , Takrîb 2732-c, Takrîb‬م ‪, Takrib 87, Takrîb 7 7‬‬

‫‪2873, Tatoîb 1218‬‬

‫‪ib n Şihâb ez-Z ührî‬‬

‫‪Onlardan biri de; seviyeli âlim, bol bol rivayet eden, Ebû Bekr‬‬
‫‪Muhammed b. Müslim b. Şihâb ez-Zührî, şerefli ve övgüye layık, gurur‬‬
‫‪kaynağı ve cömert biriydi.‬‬
‫‪Derler ki: Tasavvuf, zekâ ve dürüstlük, güzel ahlâk ve cömertliktir.‬‬

‫م ‪،‬‬ ‫ح‬ ‫ع ت د ال ثؤ ب ن أ خ ن ذ ب ن‬ ‫مال ك ‪ ،‬ثن ا‬ ‫خ ا؛ثن ا أث و ب ك ر ب ن‬ ‫( ‪ - ) ٤ ٥ ٥ ٨‬ل‪ ٣ ٦ ٠ / ٣ .‬ا‬

‫ح د ب ي ي أ ي ‪ ،‬و حدثت ا أ خ ئ ذ ب ن م ح م د ب ن ا ل ح س ن‪ C‬ثن ا م ح م د ب ن إ ئ ح ا ى الث مقج خ‪ ،‬ثن ا أي و‬

‫أي م‬ ‫ز ك أ خ ذا‬ ‫تا‬ ‫"‬ ‫ديب آر ء قا د ‪:‬‬

‫غ ز و ثن م‬ ‫غذ‬ ‫عث ة‪،‬‬ ‫ن فا ذ ث ق‬ ‫ظ‬ ‫ن م ‪ ،‬ق ا ال ‪:‬‬

‫م شه ا ب "‬ ‫للح دي ث م ن‬

‫‪: “Hadis konusunda ibn Şihâb'tan daha dikkatli‬لكل ‪Amr b. Dînâr der‬‬
‫”‪basiretli görmedim .‬‬

‫د ئن‬ ‫أحم‬ ‫ئن ح م دا ن ‪ ،‬ثئ ا عبد الل ه بن‬ ‫ف ر‬‫جع‬ ‫أ ح م د بن‬ ‫حدت ا‬ ‫(‪] ٣ ٦ ، / ٣ [ - ) ٤٥٥٩‬‬

‫ت أي و ب‪ ،‬ث م و لأ‪:‬‬ ‫شمع‬ ‫حس د ‪ ،‬ح د ش أي ى‪ ،‬ظ ع ب د ؛ و ح ن ن بن م هد ي‪ ،‬عن وهي ب ‪ ، ،‬ت‪:‬‬

‫^ "‬ ‫" ما ء ر أ ي ت أ خ ت؛ أ م ح؛ م ن ‪٧ ١‬‬

‫”‪: “Zührî'den daha âlim kimse görmedim .‬لكا ‪Eyyûb d e r‬‬

‫حد نا‬ ‫حدت ا أب و ال م ا س ال ث ؤا ج ء‬ ‫خ ا؛ثن ا أثو حام د بن جثثه‪،‬‬ ‫^ا‬ ‫(‪ “) ٤٥٦٠‬ل م ‪ /‬م‬

‫خ ا؛ثن ا‬ ‫م ح ئ ذ بن ن س ع ود التلزئوس ي‪ ،‬و م ح م د بن عتد ا ل م ل ك ‪ ،‬ق ا ال‪ :‬حدثن ا عئذ ا ل رراق ‪،‬‬

‫ش د‪،‬‬ ‫إثا‬ ‫ب ؟ قال وا‪:‬‬ ‫شه ا‬ ‫ف د ت م ن ا; تن‬ ‫بما ئ ه‪:‬‬ ‫بل ا لخنين‬
‫ن م ‪ ،‬قا ت‪ :‬قا ت عت ث'ت ق' ع م‬

‫ك في‬ ‫المل‬ ‫د م ح ئ د ن عتد‬ ‫محا‬ ‫جئ أ خ د أعل؛؛ بس نة ما ضية منة ‪، ٠٠‬‬ ‫إل‬ ‫ق ا ت‪ ٠٠ :‬فأت وه ‪ ،‬محإبه‬

‫ح ديثه‪ C‬وال خ ش ن وضزب اؤة يوم ئ ذ أ حث اء‬

‫‪: Ömer b. Abdilazîz, sohbet arkadaşlarına: “ibn Şihâb'ı‬ل ط ‪M a'mer der‬‬

‫‪ziyaret ediyor musunuz?” diye sorduğunda: “Evet gidiyoruz” dediler. Şöyle‬‬
 ibn Şihâb ez-Zührî 17

devam etti: “O nu ziyaret edin. Geçmişlerin sünnetini ondan dalla iyi bilen
k im se k a lm a d ı.”

M uhammed b. Abdilmelik ekledi: “Haşan ve onun gibiler o zaman

bayattaydı.”

،‫د ب ن ح ق ل‬ ‫ح د ق ا ع ت ذ ال ث ؤ ب ن أ ح م‬ ‫د ظ أب و ب ك ر ب ن‬ ‫ مآ م م ] ح‬/‫ [ م‬- ) ٤٥٦١(

،‫ عن مك ح ول‬،‫ عن برد‬،‫ حدبن ا خث ا د بن زيد‬، ‫ء م ن بن م ه د ي‬-‫ ص عيد الر‬،‫ح د ظ أيي‬

" ‫ ص وغ ر ي‬5‫ " ظ أ م أ ظ أ م ه ث تاءبت‬: ‫الت‬

M ekhûl der ‫لكل‬: “Hiç kimse geçmişlerin sünnetini Zührî'den daha iyi
bilemez.”

‫د بن‬ ‫ ح دثن ا م ح م‬- ، ‫ع ث د ال ث ؤ ا ل صا ئ غ‬ ‫ئ د بن‬ ‫ ا خ ا؛ئث ا أ خ ن ذ س م ح‬٣ ٦ ٠ / ٣ ‫ ل‬- ) ٤ ٥ ٦ ٢ (

، ‫حدثن ا ثئث ا ن‬ ‫ ح د ب ي ه ارون ئ ذ‬،‫خ ئ ذ بن ي ح ش‬ ‫م‬ ‫ح دبن ي‬- ، ^ ١^[ ‫إش ح اف بن‬

" ‫يم ء مئة‬ ‫س ؤظ ظ ى ؛ ل أ ز م أ ط أ م‬ ‫^ وغري يزم‬ " : 3 ‫قا‬

Süfyân der ki: “Zührî ölmüştü, öldüğü gün yeryüzünde sünneti ondan
daha iyi bilen kimse yoktu .”

‫م‬
‫ن د تن‬ ‫ئ‬ ‫ظ ال ث ؤ‬ ‫ خدت ث ا‬، 0 ‫م ت ن خ ن ذ ا‬ ‫خ ه أخ ط ئ ج‬ f n . / r [ - ) ٤ ٥ ٦٣ (

‫إش ح ا ق ب ن‬ ‫ ح د ق ا‬، ‫ و ح دث ن ا ن لت م ا ن ب ن أ خ ن ذ‬، ‫ ح دثن ا ع ب د ا ل ر را ق‬، ‫ح ي لء ح دمح ي أ ي‬

: ‫ قا د‬،‫ي ث ان‬ ‫بن‬ ‫ أ م حزيي ص ا ب غ‬:‫ق ات‬ ‫ا‬ ‫ خ ا؛ثن‬،‫عبد الثؤ؛ي‬ ، ^ ١^

‫ ق م حا نا خاء ض اق ئ‬، ‫ه ي آل ث ث ذ‬ : ‫ب ي ث ق ي ال ه إ م ق ك‬
‫م‬ ، ‫ب غ أال وال ؤ م ئ‬
‫م‬ ‫آ‬

‫ م ال‬،‫ي ن بشقة‬
‫ ف‬: ‫ال‬1 ‫ ق ك‬، ‫ ؤثت نث ه‬،‫ به‬1‫ تمح ي ظ ~جا ء ص أ ص ح‬: 3 ‫م ه ا‬ : 3 ‫ه محا‬

" ‫ هأن ج ح وضئع ت‬، ‫ بكت ب ؤلز أكت ب‬.‫ت‬3 ‫ ئ‬،‫أ ح ي‬

Salih b. Keysân der ki: Zührî ile bir araya gelip ilim öğrenmek istedik.
Önce sünnetleri yazalım dedik, fosûlullah'tan (‫ااوااوااهق‬،‫ ل‬aleyhi vesBİlem) gelen
hadisleri yazdık. Sonra Zührî: “Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vesellem) ashabından
gelen hadisleri yazdım, o da sünnettir” dedi. Ben: “Hayır sünnet değildir,
ben yazmam” diye itiraz ettim, o yazdı ben yazmadım, o kazandı ben
kaybettim.”
ibn Şihâb ez-Zühn 18

‫ ن‬4‫عثذ الث‬ \£js- ،‫حم ن‬-‫ح د ق ا محت الث‬ ،‫حدثن ا أ حم د بن جغمر‬ “) ٤٥٦٤(

‫زخ ق‬،‫ ظ رأيت م ئ د ال ئ‬٠٠ : 3 ^ ، ‫ ح د ظ مع م‬،‫ حدثن ا عبد الوراق‬، ‫ ح دبث ي أ ي‬، ‫أ ح م د‬

" ‫ يثنى ا لآي‬،‫ في وجهه ق ط‬،‫ زال بت ل حما د بن أبي سلم ه‬،^ ^ ١ ‫ يعني‬، ‫وجهؤ ط‬

M a'mer der ki: “Hadis alanında Zührî gibisini kesinlikle görmedim. Yine
ftkıh ‫ ق ك^لسك‬Hamm âd b. Ebî Seleme gibisini kesinlikle görmedim .”

، ‫م ئ أ خن ذ ي مح د‬ ‫ ختمى عئذ‬،‫م ين تالع ث‬ ‫ ا خ ب ئ أثو‬٣٦١/٣ ‫ ل‬- ) ٤٥٦٥ (

‫ قت أك رل\ عن‬، ‫ " ئ ز ى أ‬: ‫م ولط‬

‫ ب‬،‫ قات؛ سمع ت معذ را‬،‫ءددن ا م د الرراق‬- ،‫ط م؛ا أبي‬

‫ ئ عل م‬:‫ث وت‬: ،‫ ءإدا ال د ه ايث ف د خجل ت غ ر ال د وا ب ئ خزانته‬، ‫ ح ر ق ت ال ول د‬، ‫ا م ح ي‬

" ‫ال ن ي ة‬
M a’mer der ki: “Biz Velîd öldiirülünceye kadar, Zührî'den daha fazla
hadis bilettiğim izi düşünürdük, ^elid öldürülünce mahzeninden,
Zührî'den öğrendiği ve yazdığı hadis defterleri ancak hayvanlarla
taşınabildi.”

‫ض ن‬ ‫طئتثا أ م‬ ، ‫س د ثن مح د اتزئا ب‬ ‫لخد ئ‬ ‫ ص ا خد قا‬/ ‫ ل“ ا‬- ) ٤٥٦٦(

" :‫ هات‬، ‫ عن ال ق ث‬0‫ا أثو م ا ل ح‬-‫حدثت‬- ، ‫ى ج ا؟ مإلف أن زأ جويه‬ ، ‫الث ر اج‬

‫تن ق ه ب‬°‫ق ت م ن ت ا‬ ،‫ ز ال أك ر ع ك م ت ه‬، ‫ظ أ جم ع م ن ابن ب ي ب‬ ‫ن ا رأيت غ ا بما‬

‫ؤ م امح ب‬ ‫ نإن خ د ت عن ا ال ياع‬، ‫ه‬ ‫بمط إ ال‬ ‫ ال‬: ‫ي ح د ت قي ا ل م ح ب ق ن ت‬

،‫ الت حسي إ ال فذا‬: ‫ ئلث‬،‫ وا ال س ا ب‬٠^ ^ ١‫ ثإن ح د ث عن‬،‫ ال يءجمثس إ ال غذا‬:‫ق ك‬

٠٠ ‫ح دص بزعى إ ظ؛م‬ ‫ئ؛‬ ‫ف إن ح د ت عن الئن إل> وال قن ة‬

Leys der ki: “ibn Şihâb'tan daha geniş bilgisi olan ve ondan daha ‫ء ظ‬1‫ة‬
bilen hiç kimse görmedim, ibn Şihâb m teşvikle ‫ ا ا ط ة ا ة‬konuştuğunu
duysam: “Bu konuyu ancak o anlatır” derim. P e y g a m b e r le r d e n ve Ehl-i
kitaptan bahsetse: “Bu konuyu ancak o anlatır derim. Adaplardan ve
soylardan bahsetse; “Bu konuyu ancak o anlatır derim. Kur ân dan ve
sünnetten bahsettiğinde, konuşması herkçsi uyaran nitelikte olurdu .”
 ibn Şihâb ez-Zührî 19

‫ حدثن ا عبد ال ر بن أ حم د بن‬، 0 ‫ ] خد قا أ ح ن د بق جئمر بن ح ن د ا‬٣ ٦ ٧ ٣ [ - ) ٤٥٦٧(

‫دذ‬°‫ي ا‬ ‫ذ‬ : ‫ ظت‬، ‫م‬ ‫بن‬ ‫حددن ا إوهي م‬ ،‫ خدتث ا ر و ح بن يزيد‬، ‫ر‬ ‫ خ د ش‬،‫م ح ل‬

‫ أ م ي ز الن و م ه ن يأ م ز ك أ ن‬0 ‫ إ‬:‫ مما ت‬، ^‫ق م أ *ك ا ئ ب ه ف ا‬ ‫ي‬ ‫" لم‬ ‫تئ ئ‬،‫ب‬ ،‫ش ه ز‬

‫ش‬ ‫ م ظ ب د ر ت‬- ‫ا ال‬ ‫ ل ؤ ش أ ق ت ى ص ح د ي ت ي ن أئ ح أ ح ذ غ م ا‬:‫ ق ا د لق‬، ‫و ق ي لول د ه حديثل ث‬

‫ ء إ ه ق د يؤم ز ال يأيغي هزم بم أ ن ي عث ا ل ز أ ئ أ د‬، ‫ ؛ ى "ك ي أو م م‬، ^ ١ ‫ وئ ك ن‬، ‫ذب ك‬

‫ يا أبا‬: ‫ همات‬،‫ قم لم ن ي‬:‫ قات‬، ‫ ئ بم ث بكاي؛ئن ؛ غث ك إ؟ى سغة غش دينه ما‬،‫ض‬،‫ي ه إ لأ‬

‫ محاال ن ه ط ت‬،‫ف ' ك في محاز م ن ا لأرض‬ : ‫ ئ ك‬، ‫أ صثا ك‬ ‫ا‬-‫ ظ أزا‬، ‫ث م‬

‫ثملون ا لأندية ما‬

ik n $ ‫ظةطل‬ der ‫؛ظ‬ :Hişâm'ın kâtibi Sâlim'le karşılaştım. Bana

:Müminlerin Emirij bildiğin hadisleri ©ğlu için yazmanı istiyor” dedi. O na
,Bana iki hadis sorsan, ikisini arka arkaya sıralamamı istesen, beceremem ‘
istersen bana bir veya iki kâtip gönder. Çünkü her gün, bana daha önce
.sorulmamış sorular soran insanlar geliyor” dedim

Bana ‫ ل?كل كل ا‬gönderdi, sırayla sünneti yazmaya koyuldular. Sonra tekrar

karşılaşınca bana: Ey Ebû Bekr! Sana karşı kusur işlediğimizi
düşünüyorum” dedi. Şöyle cevap verdim: “Hayır! Eskiden yerin
dibindeydiniz, şimdi vadilerin dibine düştünüz .”

،‫س د ب ذ إش ح ا ئ الث راغ‬ ‫ خدثثا‬، ‫ ا خ د ك أبو خأم د ئ جمل ه‬٣٦١/٣ ‫ ل‬- ) ٤٥٦٨ (

‫ومع‬ •'‫ تق ود‬،‫ فاتت شمع ت المح ث بن ت عي‬، ‫بن ش ميم‬°‫خ ه ا‬ ، ‫س حم ن ك ر‬°‫ ا‬1‫خدلن‬

‫ م لم ثنت يده قي ال ط ئ ت ح ز ط ب ع ا لمجر‬، ‫ فت ذ و حديتا‬، ‫ال هئمئ ت ص ي ذ ي ابن شه ا ب‬

٠٠ ‫حمءتى مصءح محمه‬

Eeys b. Sa d der ki: “ibn Şihâb'ın önüne tepsi koydular, bir hadis aklına
tanıdı. Sabah olup hadisi tashih edinceye kadar, eli tepside öylece
k a la k a ld ı.”

‫حدثت ا‬ ،‫ ح د ق ا م خ ئ د بن إ ن خا ق‬، ‫ن جمل ه‬ ‫خدي أثو خبب‬ ‫ ا‬٣٦٢/٣ ‫ ل‬- ) ٤٥٦٩ (

،‫ عن ا لرئ ر ي‬،‫ عن يوثس‬، ‫ عن ابن وه ب‬، ‫ ح د ق ا أص ب غ بن ا ق ن ع‬، ‫ث خ ث ن ئق شه ل‬

20 İbn Şihâb ez-Zührî

‫غ‬ ‫ئ‬ ‫ر‬ ‫غ خ‬ ‫ئ‬ ‫ال‬ ‫ث‬ ‫ه ه‬ ‫خ‬ ‫ء‬ ‫خ ر‬ ‫لمح ق ب ا ف ؤ ذ ة‬ ‫وا د ي‬ ‫ك‬ ‫ء‬ ‫ ظ نم‬، ‫ و ا ؤ‬٣ ١ "

" ‫يل ق‬

Zührî der ki: “ilim bir vadi gibidir. Bir vadiye ineceğin zaman tekrar
sağlam bir şekilde çıkabilmen için yavaş yavaş inmelisin. Bilmelisin ki sana
öğretilmedikçe sen bızlı davranıp bir şeyleri öğrenecek değilsin.

،‫خي د‬ ‫ئ أبت ت ئن‬ ‫ه‬ ‫خ ه ع بم‬ ، ‫لم ك‬ ‫م تن‬ ‫ه أ م‬ ]‫م‬ ‫ال‬ /‫م‬ ‫ل‬ -)٤٥٧٠(

‫ " أل * ى‬: ‫ مو د‬، ‫ ت م ن ت ال زئري‬:‫ قات‬،‫ حدقن ا م حت‬،‫ ح دق ا م د الوراق‬، ‫"ءدئ أ ي‬

" ‫ثت‬ ‫ص‬ ،‫أذ أد خد ث د خ ك‬ ‫ثاإ‬ ‫ ؤ؛ثأ‬،‫أن خ ل‬ ‫ز ال‬ ‫ن‬ ‫أ ي‬ ‫إل‬ ،‫ح ث‬ ‫م‬ ‫ءت د ة‬ ‫ال يأ ؛ل ب‬

Zührî der ki: “Urve’nin kapısına gidip ©turur, sonra girmeden geri
dönerdim. Eğer isteseydim girerdim, ama ona olan saygımdan dolayı böyle
yapardım .”

، ‫ر‬ ‫خد ش‬ ،‫لخن‬ ‫ئ‬ ‫غ د ه مح ت ال ب‬ ، ‫م‬ ‫ج‬ ‫ظ ئئ‬ ‫أ‬ ‫ذ ه‬ ]r u / v [ -)٤ ٠ ٧ ١ (

‫ي‬ ‫ش‬ ‫ت‬ ‫تث ق‬ " : ‫ث وئ ت‬ ، ‫ل ر ئ ر ي‬، ‫ت ب غ ت‬ ‫؛ ؛‬$ ،‫؛ن م‬ ‫حدق م‬ ،‫ء د ال ئ ت ' ي‬ ‫ءد ئ‬

" ‫ث ما ن ب ش ن‬ ‫ت ع ي د ب ن ال ن سي ب‬

Zührî der ki: “Dizim, sekiz sene boyunca Saîd b. el-Müseyyeb'in dizine

‫ص‬ ‫خه‬ ، ‫طءتثا أخ ط تن ن ن ي‬ ، ‫ه ثق ت ات بذ أ خن د‬ ] ٣٦٧٣١ -) ٤٥٧٢(

" : 3 ‫ ئ‬،‫ ض الرئ ر ي‬، ‫ عن مال ك بن أئ س‬، ‫س تبال ه‬° ‫م‬ ‫ا‬ ‫ئئ‬ ،‫أن آ م‬

‫ ت ج‬:‫ ء ؤ ئ ي ن ج ن م و ن‬0 ^ ‫بن عتد ا ش بن عقه ف ز أن‬ ‫و‬ ‫خ دن ث مح ذ ا‬

‫ه‬ ‫ر لم أ ن ق ى‬ ‫ى م ح دن ة خ‬ 0 ‫ ؤإ‬،‫م م ح ة‬ ‫ ئ ئ‬، ‫ قالمحلث ا ال ن حح‬: ‫ه د ه امحا ي ق أ‬

\ " ‫و وئ ء ة‬

Zührî der ki: “Ubeydullah b. Abdillah b. Utbeye o kadar hizmet ettim

ki, hizmetçisi: «Kim o?» dediğinde, cariyesi: «Senin yumuk gözlü çocuğun»
der olmuştu. B e n im onun çocuğu olduğumu sanıyordu. Abdest alma« için
s ^ ö ta c e k derecede ‫ل ط س ه‬2‫ آ س م‬eder olmuştum*
 ‫‪ibn Şihâb ez-Zührî‬‬ ‫‪21‬‬

‫ال <‪،‬‬ ‫ه أخ ط ئ ع ئ‬ ‫م‪،‬‬ ‫ه أ خ ط ئ ج م ثن‬ ‫(‪] ۴٦٢/ ^ - ) ٤٥٧٣‬‬

‫د بن‬ ‫ح د ت ا م و ش ب ن س ه ل ‪ ،‬ؤجبدثن ا م ح م د ب ن ا ل ختن ائ م ط ي ن ي ‪ ،‬ح دبن ا م ح م د ب ن م ح م‬

‫بن أ ي خن زة‪،‬‬ ‫ئل ت ن ا ن ‪ ،‬ح د تما ع ئ د ائؤئ ا ب ب إ ا ل ص ح ا ك ‪ ،‬ق ا ال ‪ :‬ح دثن ا حث و ه‪ ،‬غ ذ ئ غ ي ب‬

‫ج ا ر‪4‬‬ ‫قا د ت ش م ع ت ال ز ه ر ي ‪ ،‬يأم و ل ; اا م ك ث ت خ ن ث ا وأربع ي ن ص ث ه أ حتل ف ث بي ن ا لق ا م وا ل ح‬

‫خ ن ث ا وع س ري ن ت ث ه‬ ‫عي د ال و ه ا ب غي ح د ي ت ه ‪:‬‬ ‫ث ن ا ن ج ذ ث خ ز ي ها أ نمملرهئ ‪ ،‬ؤها أل‬

‫‪Zührî der ki: “Yaklaşık kırk beş senedir, Şam ile. Hicâz arasında gider‬‬
‫”‪gelirim. Daha önce duymadığım bir hadis bulamadım.‬‬
‫‪Abdulvehhâb rivayetinde: “Yirmi beş sene” ibaresi geçmiştir.‬‬

‫ه تق أ خ ئ ذ ئن‬ ‫ط‬ ‫ط د‪1‬‬ ‫(‪ ] ۴٦٢'/^■[ - ) ٤٥٧٤‬خ د ك أ خب ن ‪°‬تن جئمر' ثن تلم م‪،‬‬

‫حئت ل ‪ ،‬حدثن ا م ح م د بن عب ا د ; ‪ -‬جدثن ا ن م ا ن‪ ،‬عن نالني بن أ ن ي ‪ ،‬عن ال زه ر ي‪ ،‬قا ت‪" :‬‬

‫ا ل ح د ي ث ب ال ئه أ م‬ ‫بع ت ‪،‬ت ع ي د ئ ذ الن ح ب ف ي ط ل ب‬

‫‪Zührî der ki: “Bana hadis aktarması için Saîd b. el-Müseyyeb'in peşinde‬‬
‫”‪üç gün dolaştım .‬‬

‫د ب ن ‪^ ٠^ ١‬‬ ‫حد قا أ خ ن ذ بن ن ح م‬ ‫غ ئ‪،‬‬ ‫د بن‬ ‫( ‪ “) ٤ ٥ ٧ ٥‬ل ‪ ٣ ٦ ٢ / ٣‬ا ‪ UjJL<-‬م ح م‬

‫د ب ن ب ش ر ب ن ب ك ر ‪ ،‬حدثت ا أ ي ‪ ،‬ع ن‬ ‫ال ئ ؤا ر ي‪ ،‬ء خ ا؛ثن ا ع ئ ب ن م ح م د ‪ ١^ ^ ١‬؛ ‪ ، ،‬ح د ظ أ ح م‬

‫بي "‬
‫ج‬ ‫ما ؛ هاءؤ‪ ،‬غن اؤهمئ‪ ،‬قاد‪ " :‬ء ق ش ا ه ئت ا قت م ئ أذيي أخي إثيا بث‬
‫‪Zührî der ki: “Eskiden bir âlime gittiğimizde, ilimden çok ondan edeb‬‬
‫”‪öğrenmeyi severdik.‬‬

‫ن جبل ه ‪ ،‬ح د تما م ح م د ب ن إ ن ح ا ى ‪ ،‬ح دثن ا‬ ‫د‬ ‫ج د ق ا أث و ح ا م‬ ‫( ‪-)٢ ٧ ٦‬‬

‫إإزا‪-‬ويلم ين ت ع ي د ‪ ،‬ظت ‪ :‬ش م ع ت ثق؛ا ذ ‪ ،‬مولت‪ :‬ك ث أ ت ن غ ‪ ،^ ^ ٧١‬يمولأ‪ '٠ :‬ح دثني‬

‫محلآء ‪ ٤١٠٩‬م ن اؤمحؤ اس مإ‪ ،‬و ال ق و ه ‪ 0 ^ :‬ظ؟ئ ا "‬

‫‪Süfyân bildiriyor: Zührî'nin: “îlme sahip olan filan kişi bana şöyle‬‬
‫‪bildirdi” dediğini işitirdim; ancak böylesi kişiler için “âlim” ifadesini‬‬
‫‪k u llan m azd ı.‬‬
‫‪22‬‬ ‫‪ibn Şihâb ez-Zührî‬‬

‫ث م‪ ،‬خ ص‬ ‫(‪ - ) ٤٥٧٧‬ل ‪ ] ٣٦٣/٣‬خد قا خمحت ا ة نق أ خ ن د ‪ ،‬خد قا أ خت ن ئ ت ش‬

‫ا ؤ ء ئ ذ ل آئر‪ ،‬ح د ب ي ث خ ث ذ بن ا لخض بن ها ق‪ ،‬عن مت‪-‬اللثا بن مح ي‪ ،‬ئا ‪ ٠' :3‬أؤ أل ص‬

‫دوت ال ي ابن شه‪ 1‬ب ‪٠٠‬‬

‫‪Mâlik b. Enes der ki: “İlmi ilk derleyen (yazıya döken) ibn - 4577‬‬

‫طثثاعثاؤئ‬ ‫(‪ ] n r / r [ - ) ٤٥٧٨‬طءكا أ م خ ا بي ئ جمل ة ‪ ،‬خد قا أبو م ح م ‪، ٤ ١ ٣‬‬

‫ع ‪ ،‬بم ا ؤ م ئ ‪ ،‬خ ر آ ؤ ة‬ ‫خ ه أثو ش ح ‪ ،‬قات‪ ' " :‬ة ال ث ذ خ أ ن‬ ‫بي‪،‬‬

‫ج‬ ‫محق‬

‫ه ن ان ح د ي ت "‬ ‫ي‬ ‫د‬ ‫لسه‪،‬‬ ‫هش ا م ال ر وئ ي ‪ ،‬لك ت ب‬

‫‪Ebû'l-Melîh der ki: Zührî'nin yanında yazmayı pek istemezdik. Sonunda‬‬

‫( ‪vali) Hişâm, Zührî'yi zorladı, çocukları için hadis yazdı. O ndan sonra‬‬
‫‪insanlar hadis yazmaya başladılar,‬‬

‫طءتثا ‪ ^ ١^ ٤‬ئ‬ ‫( ‪ ] n r / r [ - ) ٤٠٧٩‬خد كا أب و خ ا بي ئ جمل ه ‪ ،‬خد كا أ ث وانث ا س ‪،‬‬

‫غي‬ ‫يئ‬ ‫أت‬ ‫ر‬ ‫ض ن ت ن ي ا ن‪ ،‬ف و د ‪ :‬قات ال زه ر ي‪ ١٤٠ " :‬ئكزه ‪ ، ^ ١‬خ‬ ‫س ‪ ،‬ب ا ت‪:‬‬

‫ي أ ذ م ح ة اث‪ 1‬ن ‪'٠‬‬ ‫‪،^ ^ ١‬‬

‫‪Zührî der ki: “Yazılı hadis metinlerinden hoşlanmazdık. Sultan (siyasi‬‬

‫‪otorite) bizi zorlayınca, insanların (yazıya‬‬ ‫‪olmaktan‬‬
‫”‪çelrinir olduk.‬‬

‫م ‪ ،‬خ د ك ا‪:‬دق‬ ‫ه أم‬ ‫خ ه أ م امحا س‪،‬‬ ‫( ‪ - ) ٤٥٨٠‬ل ‪ ٣٦٣/٣‬ا خ د ق آ مح و خاص ‪،‬‬

‫وه ب ‪ ،‬أ م ح ي م حت‪ ،‬عن ابن شه امب ‪ ،‬قا د ‪ " :‬ا ل لز خزائ‪ ،‬و س ه ا ال ث ت خ "‬

‫”‪İbn Şihâb der ki: “ilim hâzinelerdir, anahtarı ise sorulardır.‬‬

‫لخت ئن سغ ا ‪0‬‬ ‫غ م ئ‬ ‫ك د ا ك ر ي‪ ،‬ئ‬ ‫ث إ صم ى‬ ‫(‪ - ) ٤٥٨١‬ل آ ‪ /‬س ا‬

‫دث ى مح ئ ذ ن‬
‫نم‪ ،‬ح م‬
‫المني جي ‪ ،‬ئ أ"ح ن د محق ي ح يى‪ ،‬ئ أبو عط اء‪ ،‬ثن ا ض ؛ بن سمال م‬

‫لهنءال د ائزخئن>>‬ ‫أ حم د بن إ ن خ ا د ‪ ،‬عن ا لر ئر ي ه ا د ‪"« :‬كا ن يصحن ا ذ \لعل ن إبال ن ث‪1‬ءل ه‬

‫‪Zührî der ki: “Eskiden vahşi hayvan avlar gibi, soru sorarak (hadis‬‬
‫‪rivayeti taleb ederek) ilim avlanırdı.‬‬
 ‫‪ibn Şihâb ez-Zührî‬‬ ‫‪23‬‬

‫سد ثن ال م ح ن‪ ،‬خدثثا أثو امحا س ال ء ا غ ‪،‬‬ ‫خ ه أ خ ط تق‬ ‫(‪ - ) ٤٥٨٢‬ل ‪] ٣٦٣/٣‬‬

‫حددن ا أثو ئث ا م‪ ،‬حدثت ا ‪ ^ ١‬وه ب‪ ،‬عن ب ن ا م‪ ،‬عن إن ما عيد‪ ،‬عن ع م ل ‪ ،‬عن ابن‬

‫ش ه ف‪ ٠' :‬ج إ ذ محالب ا ل آ<اب ق م حي ‪ ، ٠٠‬وش ث ن ا ال ز ي ي ‪ :‬خدثثا تئت ت‪ ،‬قا د " مح ث‬

‫ن ك ن أ خ ت ي ن ألت ض ا ل ح د ي ث ‪ ،‬ء ك ا ن نل ق ي عل ي‬ ‫؛ ؤ ركع بال ؤ م ا‪ 3‬ة‪ ،‬ن إل‬

‫‪Ukayl'ın naklettiğine göre ibn Şihâb, bedevilere misafir olup onlara ilim‬‬
‫‪.öğretirdi‬‬

‫‪Aynı senedle nakledildiğine göre Ukayl der ki: “Zührî, Rusâfe'de iken‬‬
‫‪yanma g ittik . Hiç kimse kendisine hadis sormadığından, hadisleri bana‬‬
‫”‪okuyordu .‬‬

‫م‪،‬‬ ‫(‪ ] n r / r [ - ) ٤٠٨٣‬خد قا أثو بكر ‪°‬تن نال ك ‪ ،‬خدتن ا عتد اللؤ بق أ ح ن ذ بن‬

‫ق‪ ،‬عن‬ ‫ع ‪ 1‬ا ن ‪ - ،‬ح د د أ ب ش ن ‪°‬تن ‪ ، ^ ^ ١‬ح د ث ن أ ع ت ذ ا ل ر ح م ن ب ن إش ح ا‬ ‫ر‪،‬‬ ‫خدتت ى‬

‫ح د ق ا وا ج دا ‪،‬‬ ‫ط ‪ ،‬ز ال‪ ,‬ف ك ك ت ف ي ح د ي ث ط ‪ ،‬إ ال‬ ‫‪3 ، ٧‬ا لأ‪ " :‬ظ ا > ئ ت ت د ت خ د ي ق‬ ‫^‬

‫ئ ت أ ك ?‪ U،‬حيي‪ C‬ظ‪،‬نا ئ ؤ ئ حف ط ئ‬

‫‪: “Hiçbir hadisi tekrar etmedim ve hiçbir hadisten şüphe‬نكل ‪Zührî der‬‬
‫‪etmedim. Sadece bir tanesinden şüphelenip arkadaşıma sordum ve hadisin‬‬
‫”‪benim ezberlediğim şekilde olduğunu öğrendim .‬‬

‫د ‪°‬س إ ن ح ا ى ‪ ،‬خ د ق ا اب ق‬ ‫س‬ ‫( ‪ ٣ ٦ ٣ / ٣ [ - ) ٤ ٥ ٨ ٤‬ا خدق ن ا أب و خ ا م د ‪°‬س ج ما ه ء خ د ق ا‬

‫ت ‪ ، ^ ١‬ب ن ت ع د ‪ ،‬م و لتت ئ ‪،3‬‬ ‫ب و تت ش م ع‬

‫حم ن ك ر ‪ ،‬ظ ‪ :>3‬ش م ع ت ع ت د الل ه س صال ح ‪ ،‬م‬

‫و ز غ ‪ ٠' :‬ظ ا ‪ ,‬ئ ث ز ذ ت قي ي ق ه ق ط ‪ ،‬ق ط "‬

‫”‪Yine der ki; “Aklıma koyduğum hiçbir şeyi unutm adım .‬‬

‫س‬ ‫( ‪ - ) ٤ ٠ ٨ ٥‬ل ‪ ٣ ٦ ٤ / ٣‬ا ح د ل‪1‬ا أ خ ن ن ‪°‬تن ث خ ث د ب ن ع ت د ائزئ ا ب ‪ ،‬ح دثن ا أ م ا م حا‬

‫ث خ ئ د بن الصب ا ح ‪ ،‬حدثن ا ال ول ي د بن ت م ‪ ،‬عن ا لآورايي‪ ،‬عن ا ؤ مه ي ‪،‬‬ ‫نا‬

‫ح دتل‬ ‫‪، ٤١^ ١‬‬

‫فق؛‪ :‬ا ل م حا د ‪ ،‬زوق ائن ذا وؤ "‬

‫ئت‪ " :‬ص تد ه ث ي‬

‫‪ şey vardır: Unutkanlık ve tekrar etmeyi‬نكال ‪Zührî der ki: “iimi mahveden‬‬
‫”‪b ır a k m a k .‬‬
‫‪24‬‬ ‫‪ib n Şihâb ez-Zührî‬‬

‫ش ت ي ئ ‪ ،‬ح م ح ا غ ن ي ئ‪.‬‬ ‫ط ئ أ خنذ‬ ‫(‪ ] ٣ ٦ ٧ ٣ [ - ) ٤٥٨٦‬خدثث ا أبو أ خ ن د ش‬

‫آيو ث‪ ،‬ج د ئ أبو تمحز ا لأث ج ‪ ،‬حدتحا يون س بن ث م ‪ ،‬عن م خ ث د بن إ ن محا ى‪ ،‬ض‬

‫د ‪ ،‬وش‬ ‫ال ر ه ر ي ‪ ،‬ق ا د ؛ " ؛ ة ي ل م ع وا ي د ‪ ،‬ت ب ن ع و'يل ه ‪ :‬أ ن ت ر ق ئ ؛ا إل خ ر ي ذ ه ب م‬

‫عوايل ه ؛ اشتثا ن‪ ،‬وم ن هزاببؤت ‪ ، ^ ^ ١‬مح ه‪ ،‬وهو أ ث د ه ز ه '‪- ، ٠‬حدث؛ا إإ را'مي م ن مح ئ د‬

‫الم قر ئ‪ ،‬حدثت ا عمرو بنس نا ن‪ ،‬حدثن ا أ ح ن د بن عط ا ء‪ ،‬خضن ا مغيزة ن‪,.‬ب ئ إل ب ‪ ،‬ح د ب ي‬

‫ه‬ ‫س ق‪ ،‬ء ن ا ؤ ذ رئ‪،‬‬ ‫ت غ ث د بق‬

‫‪Zührî der ki: "ilmin felaketleri vardır. Âlimin ilmiyle birlikte ölüp‬‬
‫‪gitmesi onun felaketidir. Unutkanlık onun felaketidir. O nu aktarırken yalan‬‬
‫”‪söylemek onun felaketidir, hatta ilim için en büyük felaket budur.‬‬

‫^‪،^ ٠‬‬ ‫(‪ ] ٣٦٧٣١ - ) ٤٥٨٧‬خد كا م ح ب تن ا ل خم‪ ،‬خ د ي •ف ئ بق ا لخض ‪١‬‬

‫ش ق‬ ‫‪ ,‬ق ة ‪:‬‬ ‫ةم ح‬ ‫ث مح د ض ئ ذ وئ ب‬ ‫ئ ‪ ،‬قا ت‪:‬‬ ‫ها ذ ت ق و م ث ا ل م ح‬ ‫ط م كا‬

‫ثلث‬
‫حدي إن ألح ذثة •ل أئن كاثزؤ عل‬
‫ت س م) يزيد ‪ ،‬يم ول‪ : ،‬ش م ع ت ا لرئ ر ي‪ ،‬بمولث ‪ " :‬إن ف ذ ا ات‬
‫يو_‬

‫به "‬ ‫ب ه بشيرؤ‪ ،‬و لمح) ح ذ ة م ع ا ال م وال قال ي أ ح دا زفيما‬

‫وأ م ئم ر م‬

‫‪ aceleci bir tavırla arttırma derdine‬؛لكل ‪Zührî der ki: ،،Bu ilim öyle bir şey‬‬
‫‪düşersen senin belini kırar ve onunla baş edemezsin. O nu günler ve geceler‬‬
‫‪boyu düzenli bir şekilde öğren,‬‬ ‫‪o zaman elde edebilirsin,‬‬
‫(‪ IrMİr [ -)٤٥٨٨‬خدك أثو ن خ م تن خقان‪ ،‬خدقا أخ ط ئ شمحن ال ط ا إ‪،‬‬
‫ح دثن ا عيي بن ا لخديني‪ ،‬حدثت ا ي ونف ن بن الئ ا حش و ن‪ ،‬قات‪ :‬قا ت قث ا ابن شه ا ب أثا ‪ ،‬وأس‬

‫أ ج ي‪ ،‬ع م ني ‪ ،‬ونح ن غ لما ن أ ح دا ت ن ا لت عن الح دي ث " ال د حري|را أد صئك_^ لحد\دؤ‬

‫ك ضؤ‬ ‫أ شنا فم "‪ ،‬ءإن ع مر بن ا ل ح ط ا ب رضي 'ل ق دعا؛ى عنة‪” " :‬ى ن ‪٩‬ث رت به ا; ال م‬

‫ي م ح د ة عئ وبهز ‪٠٠‬‬ ‫ض ن آ ظضث ا م ‪،‬‬ ‫دع ا‬

‫‪Yûsuf b. el-Mâcişûn der ki: Ben, yeğenim ve bir amcam küçükken, ibn‬‬
‫‪Şihâb a hadisle ilgili sorular soruyorduk. Bize dedi ki: “Dişlerinizin süt dişi‬‬
‫‪olmasından dolayı kendinizi küçümsemeyin. Öm er b. el-Hattâb, kendisini‬‬
‫‪zorlayan bir meseleyle karşılaştığında gençleri çağırır ve keskin zekâlarından‬‬
‫س ك‪f e y ^ a ^ ^ için 0‬‬
 ‫‪ibn Şihâb ez-Zührî‬‬ ‫‪25‬‬

‫‪ -‬م ‪ ،‬ح د قا إبراهيم‬ ‫نت‪-‬ق بن ء ال<ة‪ ،‬خ د ك ا محئم بن‬

‫ثا ا م‬
‫(‪ ] r n ı / r [ - ) ٤٥٨٩‬خ دءت‬

‫نث ق ‪ ،‬ض ابن ض ال زه ر ي‪ ،‬غ ذ غ ي‪ ،‬قا ت‪ " :‬ما أ ح د ث الغ امس مزوءه‬ ‫ئ ت م‪،‬‬

‫أع ج ب إلي م ن الث صا ح ة '‪٠‬‬

‫‪Zührî'nin yeğeni, amcasının şöyle dediğini naklediyor: “insanlar kişilik‬‬

‫”‪olarak ne kadar genç olıırsa, fesahati o kadar hoşuma gider.‬‬

‫بار‪،‬‬
‫أ ح ن ذ بن جع ف ر بن ت ال م‪ ،‬حدثن ا أ خن ت بن عل ي ا لأ‬ ‫خدى‬ ‫(‪ - ) ٤٥٩ ٠‬لم ‪ /‬ص ا‬

‫م خ ث ذ بن يزيد ‪ ، ^ ^ ١‬حدثت ا م غن‪ ،‬عن ابن أ خ ي ال ره ر ي‪ ،‬عن علم ه ‪ ،‬أبه "كا ن‬

‫مب ر واالء ن ج د ينح ن‪ ،‬دك ا ن ثق ولأ‪ ٠٠ :‬تز ال أن ال غ ال ة في ج ما عة محل ت عش الم د ‪ ،‬ما‬

‫ص ق ت وزاءة "‬

‫‪Zührî'nin yeğeni bildiriyor: Zührî, okurken hatalı okuyan birinin‬‬

‫‪arkasında namaz kılardı ve şöyle derdi: “£ğer cemaatle namaz, tek başına‬‬
‫”‪kılınan namazdan üstün tutulmasaydı bunun arkasında namaz kılmazdım.‬‬

‫أ خ ن د ب ن ر و ح‪،‬‬ ‫( ‪ - ) ٤ ٠ ٩ ١‬ل ‪ ] ٣ ٦ ٥ / ٣‬ح د ق ا أ ح م د ى إ ت خ ا ق ‪ ،‬خ ا؛ثن ا أب و التأي ب‬

‫ه ث ن ‪ ،‬ئ ‪ : 3‬ف ي ن ق ا ؤئ رئ ‪ ،‬ق و ل‪ ٠٠ :‬شانء ذ و‪ ،‬ال‬ ‫ع‪،‬‬ ‫‪ ٢ ١‬ئ‬ ‫خد ك‬

‫الئ ش ت م ق ا وئ ا ل م ‪,‬‬

‫”‪Zührî der ki: ilim erkektir, onu ancak adam gibi adamlar sever.‬‬

‫حدثن ا عبد الل ه بن أيي ذاوذ‪ ،‬حدثن ا‬ ‫(‪ - ) ٤٠٩٢‬و "آ‪/‬ه ^آ ] حدق ا م ح م د ن خ ت م ‪،‬‬

‫ش ب ك ر ‪ ^ ١‬؟ ^ ‪ ،‬ق اد■‪ -‬قا د ل ي ال ر ه ري'• ‪٧‬‬ ‫غذ‬ ‫ض‪،‬‬ ‫خ د ك تع ي د ثق‬ ‫ن ل بما ذ بن‪ -‬ن م ‪،‬‬

‫ه د ئ ‪ ،‬أيئ جن ك ف خ ز ي ق ؟شل ت ‪ :‬ئتم أ‪ ،‬قات ‪ " :‬إ سا بمحب به م ذكروا ا لرجا ل‪ ،‬ويكرهه‬

‫ث ؤق وف ز "‬

‫”?‪Ebû Bekr el-Hüzelî der ki: Zührî bana: “Ey HüzelîJ Hadisi sever misin‬‬
‫‪diye sordu. Ben “Evet” deyince şöyle dedi: “O nu erkek adamlar sever, diğer‬‬
‫”‪adamlar hoşlanmaz.‬‬

‫حدتحا‬ ‫(‪ - ) ٤٥٩٣‬ل ‪- ] ٣٦٥/٣‬ح د ك أبو بك ر بن م خ ث د بن أ ح ن د بن عبد ال وه ا ب ‪،‬‬

‫؛ل خ ش ذ بن فهزون‪ ،‬ح د ظ ذ ود بن رفي د ‪- ،‬حدثن ا ث م ة ‪ ،‬عن عتبه بن أ ي حكث م ‪ ،‬مات■‬

26 ib n Şihâb ez-Zührî

3 ‫ ئ‬: ‫ ق و د‬،‫ث ا ئ‬،‫ش د إن‬ ، ‫ ^ ؛ ؛‬١ ‫ه ن إش تما ة بن محي الل ه بالم دين ة قي م جل س‬

‫ش‬ ‫ ظ أ جزأك غلى‬،‫^ ي ؛ئذ أ ي موه‬ ‫للط‬ ‫ اا ظ‬: ‫ ق ات ؛لز ر ؤ‬. ‫ن ق و د الل ه‬

٠٠ ‫ أزم ة‬N‫ف ن ي غ ء ؤ‬
‫ ل ح دلول\ أ خ ا ؤ؛أث ي‬،‫أتي ت ح ديئن ق‬

Utbe ‫ط‬. Ebî Hakîm bildiriyor: ishâk b. Abdillah, M edine'de Zührî'nin

meclisinde oturdu. Hadisleri naklederken sadece: “Resûlullah (sBİlallahu aleyhi
vesellem) şöyle buyurdu” deyince, Zührî ona şöyle çıkıştı: “Ey Ebû Ferve! Allah
canım ala! Neyin var? Allah'a karşı pek cüretkârsın! Aktardığın hadislerin
senedlerini de zikretsene! Neden senedi ve kaynağı belli olmayan hadisleri
bize aktarıyorsun ?”

‫بآم ل‬ ‫ئ‬ ‫ئ خثد‬ ‫ خ د ق ا‬، ‫ث ت ن ا نم ي‬ ‫ن‬ ‫خ د كا أ خ ت ن ث ق‬ ] n ، / r [ - ) ٤٥٩٤(

‫نزفي بن‬
‫ غن ي‬،‫ حدثت ا نل بما ن بن داود ال ه اش م ى‬، ‫ب امس ثني ي اتق محم د‬
‫ حدثن ا ا لخ‬،‫المم غي‬

3 ‫ ه ما‬. ‫ نن و ل ش‬3 ‫ ئ‬:‫ وه و ثوئ لأ‬، ‫ قا ت؛ لث ا مررت مع ا ؟ئئي ؤ ع إى ش حازم‬، ‫م ح م د‬

" ‫ ر ه‬١٧ ‫ف ن ص نحإل‬

‫م أزى أ ءص ق ي‬ " :‫<تيءة‬

Velîd b. M uhammed der ki: Zührî'yle birlikte Ebû Hâzım 'ın yanma
gitmiştik. Ebû Hâ^ım: “Resûlullah (‫وة‬11‫الااوااو‬ aİEyhi vESEİİEm) şöyle buy u rd u ...”
deyince, Zührî: “Bana ne oluyor da, ipsiz sapsız (senedsiz ravisiz) hadisler
duyuyorum” dedi.

‫ئ‬ ‫ طء كا‬،‫ خ دمما مح ث ت ئ ذ إ ن خ ا ئ‬،‫ظئ‬ ‫ ] خن قا أثو خام د ين‬٣٦٥/٣ ‫ ل‬- ) ٤٠٩٥(

‫ عن أ ي‬، . ‫جا ء بن أ ي س ت ة‬-‫ عن ز‬،‫ ح د كم ضنزه‬،‫ حدثت ا ه اوون ئ ذ مع روف‬،‫ا ء ئق شم ي‬

‫م خ ح دي ث‬ ‫ وأع ج زئز أن يغري‬٤^ ١ ‫ " أ ء‬:‫ ثوئت‬،‫ قا د ؛ سم ن ت اؤهري‬،‫ز رم‬

‫ش ه من ض و خ هاا‬ ‫ال‬ ‫نن و‬

Zührî der ki: “Fıkıh âlimlerinin uyanığı ve âcizi, Resûlullah'm (sallallahu aleyhi

VESEİİEm) hadisinin nâsihve mensûhunu bilmesiyle belli olur.”

‫ ح د ى‬،‫ د 'اللؤ‬4‫ ■ ح د ق ا إ ن ن ا عي د س ء‬، ‫م‬ ‫ج‬ ‫ح دق ا عبد الل ه بن‬ ‫ا‬ ٣٦٠/٣ ‫ ل‬- ) ٤٥٩٦(

^ ١. ‫ت ما ظ عيذ‬3 ‫ ئ‬، ‫ عن ال ر م ي‬،‫ حدثن ا من مر‬،‫ حدثن ا هش ا م تق ي ونف ث‬،‫عل ي بن ي ح ش‬

"‫م‬ ‫بن ي| أ د ل ل ثن‬

 ‫‪tbn Şihâb ez-Zührî‬‬ ‫‪27‬‬

‫‪: “Allah'a yapılan ibadetler içinde, ilimden daha faziletli‬لكل ‪Zührî der‬‬
‫”‪olanı yoktur.‬‬

‫( ‪ ] ٣٦٠ /^ [ “) ٤٥٩٧‬ح د ظ عند ‪ ^ ١‬بن ن ح م د بن جعف ر‪ ،‬حدثت ا عبد الل ه بن محم د‬

‫ابن يما ن‪ ،‬عن محم د بن غي ال ن‪،‬‬ ‫ح د ظ >ثل بما ذ الش ا دءكوذي‪- ،‬لللل\‬ ‫بن ع م بن رك ري ‪،‬‬

‫و ذ ن ب ة غ ن ت ي ا إل‬ ‫ض ال م ي ‪ ،‬قاد‪ " :‬م ح ال ائتا ب م ظ ى ا ن ث ي ق ه ز ب اقة ذز جؤ‪ ،‬نا ث ئ ذ‬

‫س ى ال ج واد ا ل م ص م ر‪٠٠‬‬
‫شنة ح ط و الم ر‬

‫‪Zührî der ki: “Âlimin öğrenciye üstünlüğü yüz derecedir. H er iki‬‬

‫”‪derecenin arası asil ve koşucu bir atın beş yüz senede aldığı yol kadardır.‬‬

‫حدثئ ا‬ ‫(‪ - ) ٤٥٩٨‬ل ‪ ] ٣٦٥/٣‬حدبن ا عتد اش بن ن ح ث د بن ج م بن أ ي عاصم ‪،‬‬

‫ب ح م ‪ ،‬ح د ظ انزإ؛؛ت بن ث ن ب م ‪ ،‬عن ائق ا<ب م بن ^‪ ، ٤١١‬أثت ت ب غ‪ ،^ ^ ١‬م ولت؛ " ال يؤبى‬

‫ب م ءيو‪ -‬ال ث ت ت د ‪ ،‬د ال د ض ه ص ء م ال د ض "‬

‫اه‪-‬ث م‬

‫‪Zührî der ki: “insanlar, ilmiyle amel etmeyen bir âlime inanırlar. Fakat‬‬
‫”‪gözü doymayan bir âlimin sözünü kabul etmezler.‬‬

‫( ‪ “) ٤ ٥ ٩ ٩‬ل ‪ ٣ ٦ ٦ / ٣‬ا ح د ق ا حبي ب ‪ ،‬ح دثن ا أث و فب ي ب ا ل ح رات ي‪ ،‬ح دثن ا أث و ز ي د ‪ ،‬حدثت ا‬

‫"‪،‬‬ ‫< و ذ ئ ن م و ف ‪ ،‬غ ذ ئ ن ز ة ‪ ،‬ص ي و ش ‪ ،‬ئرت‪ :‬ق؛د ا ؤ ئ ي ي ‪ " :‬و ق ز ئ ث و د ال ك ب‬

‫خبي ا غق أ محا "‬

‫م‬ ‫ئ ك ‪ :‬ؤتا ئثومحا ؟ ائد‪" :‬‬
‫‪Yûnus diyor ki: Zührî bana: “Kitap (yapılı hadis metni) biriktirmekten‬‬
‫”‪sakın!” dedi. O na “Nasıl?” deyince: “Kitapları ehlinden saklamak suretiyle‬‬
‫‪dedi.‬‬

‫بكر‬ ‫ش ي ن غ أث ا‬ ‫م ‪ ،‬بم و تت‬ ‫(‪ ٣ ٦ ٦ / ٣ [ “) ٤٦٠ ٠‬ا ث ي غ ث أ ح م د ب ن ت ح م د ب ن مق س‬

‫ش ب ق ث ن ابل ن‬ ‫ش ب غ ئ ا لش‪ 1‬ض ي ‪ ،‬م ولتت‬ ‫ش ي ن غ الثي؛خ ب ن >ثث م ا ن ‪ ،‬ت مولتت‬ ‫لأ‪:‬‬ ‫ال خ ال ت ‪ ،‬م و‬

‫ض ج ذة "‬ ‫؛ ال‬ ‫ئ أني‪ ،‬قوئد‪ :‬ئ ي غ غ ال ؤئيي‪ ،‬فود‪ " :‬م ح ون ) ك م‬

‫‪Zührî der ki: “ilim meclisinde nüshasız (hadis metni olmadan) bulunmak‬‬
‫”‪züldür.‬‬
‫‪28‬‬ ‫‪ibn Şihâb ez-Zührî‬‬

‫ث‬ ‫(‪ - ) ٤٦٠١‬ل ‪ ٣٦٦/٣‬ا خد كا ث خ ث ذ ■ ث ن ع ئ ي م ح ش‪ ،‬خ د ك غنن ئ أيو ث‪،‬‬

‫أثو معمر‪ ،‬حدق ا عبد الله بن محاذ‪ ،‬ص نغت ر‪ ،‬م ‪ .‬الزمئ؛ا ه ا‪ ١^ " :3‬طا‪ 3‬اش إ ل م ‪/‬‬
‫ي ه ن ي ثا م‬
‫بق ظن ف‬
‫‪ ۵١٤٠‬م‬

‫” ‪.‬ممل‪Zührî der ki: “Meclisin süresi uzarsa, onda sedanın da nasibi 0‬‬

‫( ‪ ] ٣٦ ^ ٣ [ “) ٤٦٠٢‬حدثن ا أبو بك و بن يون س بن ا ل ح ش ‪ ،‬خ ا؛ثن ا مح ئ د بن تون س‬

‫هب‬ ‫م‬ ‫بن أن ي ‪ ،‬عن‬ ‫اث ك ديب ي ‪ ،‬حدثن ا عبد ا لمل ك بن مري ب ا ألصمع ي‪ ،‬ح د ئ‬

‫ك ‪٠' :‬‬ ‫س‬ ‫ب ائ؟نلم ؟‬ ‫ح‬ ‫مب م حه بن أبي من م ‪ ،‬هق ا ‪ :3‬أ‪3‬اك‬ ‫الرئري‪ ،‬قات‪ " :‬ج نن ت‬
‫شبن س‬
‫م‬ ‫‪ ،‬قات؛ عث ك بذللف ال شيخ‪ ،‬يعني تع ي د بن ا نمتث ب ‪ ،‬ه ا‪.‬ال‪ " :‬ثل ز ن ن‬ ‫ب عم‬

‫ب ده إ ز ع روه‪ ،‬ممجزت غن ب جب م"‬

‫النسي ب سبغ 'يهن‪ ،‬وب حؤل ت بن م‬

‫‪Zührî der ki: Bir gün Sa’lebe b. Ebî Suğayr'ın yanma oturdum. Bana:‬‬
‫‪“İlmi sevdiğini görüyorum?” dedi. “Evet” deyince bana: “Şu ihtiyara (Saîd b.‬‬
‫‪el-Müseyyeb’e) git” dedi.‬‬
‫‪Yedi sene boyunca Saîd b. el-Müseyyeb'in peşine takıldım. O nun‬‬
‫‪yanından ayrılıp Urve'nin yanma gittim. Gölden umman çıkardım‬‬

‫م ك ي بن عئدا ن‪،‬‬ ‫حدت ا‬ ‫م ‪،‬‬ ‫ج‬ ‫(‪ ] ٣٦ ٦/ ^ “) ٤٦٠٣‬حدثن ا عبد ا ل ر ح م ن بن أ خ ن ذ بن‬

‫حدتحا م ح م د بن ي حيى‪ ،‬حدثن ا بم ش بن و ق م ‪ ،‬قات‪ :‬س ب غ ت ال ق ث ئ ت ن د ‪ ،‬ف ولت‪J ü :‬‬

‫ابن شه ا ب‪ ٠' :‬ما صبر أ ح د غ ر ‪ ٢٠^ ١‬من ز ي‪ ،‬ز ال نف زة أ ح د نئ ر ي‪ ،‬ثأى عروة بن ' ؤ م‬

‫شب "‬ ‫و‬ ‫^‬ ‫س ب‪١‬‬ ‫و ال ‪،ss‬؛؛ ‪ y‬ال د الءم‪ ،‬زك ا‪:‬تن ش ت ي ب ‪ ،‬م ح‪ ،‬إ ه م ‪،‬‬

‫‪Zührî der ki: “H iç kimse benim dayandığım kadar ilme dayanmadı. Hiç‬‬
‫‪kimse benim kadar onu yaymadı. Urve b. ez-Zübeyr ise, kovaların suyuna‬‬
‫‪ulaşamadığı derin bir kuyudur. İbnu'l-M üse)^eb’e gelince o, insanların‬‬
‫”‪önüne çıktı. O nun adı her mezhep tarafından kullanıldı.‬‬

‫بما عيد‬ ‫لخد بن ال م ‪ ،‬خدتثا أبو‬ ‫م ح د ثق‬ ‫(‪ - ) ٤٦٠٤‬ل ‪ ٣٦٦/٣‬ا خد قا‬

‫ئ ذ أ س ‪ ،‬أن !س شه\ بء‬ ‫ا م ح ز ئ ‪ ،‬حدثن ا عبد العزيز بن عثد ال ر ا لأوس ي‪ ،‬ح د ظ‬

‫ك ئ ب ‪ ،‬ئ ذ وه لث وأ ح رم ال ؛ اؤؤ‪ ،‬قلع‪ ،İJiJi‬تع ي د‬ ‫ت ألق بغقس ثيي أن ج ‪ ،‬ص سع ي د بن‬

 ‫‪ibn Şihâb ez-Zührî‬‬ ‫‪29‬‬

‫سع ي د‪ ،‬و لم يرد عليه‪،‬‬ ‫ي ك ئن ة‬ ‫^‪ ٤‬يت ئم غل ى تع ي د ‪ ،‬ق إل‬ ‫ن ش ت ي ب ‪ ،‬مم د م ؛ ب ن شه‪ 1‬ب ‪،‬‬

‫ما‬ ‫ئن ش ال هصمح ‪ ،1‬ت ع ي د م ت ى م ع ه م ي ش ه نم ‪ ،،‬ه م‪ 1‬ت ‪ U :‬؟ي ش ث ن ث عقل ث ق ل م‬

‫‪٠‬؟ "‬ ‫‪ :‬ه ف ن ي ؛ ال ت ي ‪ ٠٠ :30‬ل م ن و م ض‬

‫‪. -Enes bildiriyor: Benî Umeyye'den biri ibn Şihâb'a Saîd b. el‬ط ‪Mâlik‬‬
‫‪.Mü$eyyeb'i sorunca, ibn Şihâb ona Saîd'i anlatıp durum unu söyledi. Saîd b‬‬
‫‪,el-Müseyyeb bunu öğrendikten sonra ibn Şihâb gelip Saîd'e selam verince‬‬
‫‪Saîd onu konuşturm ak ve selamına karşılık vermedi. Saîd gidince ibn Şihâb‬‬
‫‪da onunla yürüdü ve: “Neden sana selam vermeme rağmen beni‬‬
‫?‪konuşturmuyorsun‬‬ ‫‪Ben‬‬ ‫‪senin‬‬ ‫‪hakkında‬‬ ‫‪hayırdan‬‬ ‫‪başka‬‬ ‫‪bir‬‬ ‫‪şey‬‬
‫‪söylemedim” dedi. Saîd: “Beni neden Mervân oğullarına andın?” dedi ,‬‬

‫ها‬ ‫(‪ - ) ٤٦٠٠‬ل ‪ ] ٣٦٧/٣‬خدى عئد ال ئ ‪ -‬م ثن أ خن ت‪ ،‬ح دقنأ م ت ي بن عتدان‪،‬‬

‫م ا ؤ ز ي ‪ ،‬قا د ‪ " :‬تا كا ذ‬ ‫ب ش‪ ،‬خ د ك مح أ ئ خث ا د ‪ ،‬خ ص ئ م حلآ‪،‬‬

‫مم ث د ئ م‬

‫ي ن ث خ ز ج ا ئ‪،‬خنيي ث م ن ‪ 1‬ت ن انن ح ب إ ال ع ن د ا ل ع ص ب ‪ ،‬و لم د ج ال س ه ب ث ب ه ن ب م س‬

‫ت ك م ز خمثة‪ ،‬ئ ظ شأقت ص خ زي ي و أل أن أثرب‪ :‬؛‪ ١١‬؛ ^‪ ، ٥ ٢ ۵‬ؤ؛ات ث ال ن ظ ؛ "‬

‫‪-Zührî‬‬ ‫‪der ki:‬‬ ‫‪“Hadisler sadece kızgınlık anında ibnu'l - 4605‬‬

‫‪Müseyyeb'den alınıyordu. Altı sene boyunca onunla diz dize oturdum. O na‬‬
‫” ‪Falan şöyle diyor.. filan şöyle diyor...” demeden hiçbir hadis sormadım “.‬‬

‫(‪ ] n v / r [ - ) ٤٦ ٠٦‬خددثأ ه ت ) و خ س ‪°‬تن أ خن ت‪ ،‬خدتثا أ م خ ات م ن ش ئق‬

‫ء‬ ‫ب ش‪ ،‬ح د ب ي ط ا ف ن بن خالي الت ح روثي‪ ،‬عن عبد ا ال ع ر ‪ ،‬عن‬

‫س د بن م‬ ‫خ ه‬

‫الل ه ثن أ ي ه روه ‪ ،‬عن ابن شه ا ب ‪ ،‬فا د ‪ :‬أصابت أ ن د الم دين ة حا ج ه زما ن عبد ا ل مل ك بن‬

‫م ؛ ال ن ‪ ،‬س م ت أ ئ ن ‪ ، ^ ١‬زقت ح ق د إ؟ ي أثت ف ذ أص‪1‬بما أ ن د ال ؛ ي ت ث ن دللف ظ ل م ي ص ب‬

‫ب ي‪ ،‬ف ت ذ ؤ ث ئ د ب ن أ ح د أن ف إقؤ بو م أز مودؤ‬

‫م‬ ‫وذبث ل ح ر ق‬
‫م‬ ‫م ائل د ‪،‬‬ ‫أ خ ذا م ن‬
‫ث أ هل ت ‪ :‬إ ن‬
‫أ خ ي أ خث ج إق ه‪ ،‬م‬ ‫ئ‬ ‫ف ه ‪ ،‬ث نام ع ب ق‬ ‫ض أ ن أ م ي ت مئ ة‬ ‫خ زي ث‬ ‫أز يو ز ن‬

‫ج د الل ه ‪ ،‬بأن حن ج ت ح م هدم ت دم ش ى‪ ،‬وئ ضن غ رحل ي ثم عدو ت إ ر ا لم سج د ‪،‬‬

‫ا و‪3‬يى ب‬

‫س ن د ت إ ز أ ظ م مجل س وأتته غي ا لخن ج د ‪ ،‬وأكثره أغ ال ‪ ،‬ئجل ن ت إليه‪ ،‬نسما نح ن‬

‫ز ي د ث ن عغد عبد النيلي بن مروان " كا بمم الر جا ل وأهج م لم‬ ‫زغ‬ ‫غل ى دللث [ذ‬
‫‪30‬‬ ‫‪ihn Şihâb ez-Zührî‬‬

‫وأحس نه م ث ق ة ‪ ،‬فأ ق ل إ ر الم جل س ال ذ ي أائ م ه ‪ ،‬ق ذ ‪ ،‬غ وئا لت‪ ،‬أ ي أؤ‪،‬ثغ وا‪ ،‬نح ن ن ‪،‬‬

‫^‪ : ١‬ظ غز ؟‬ ‫ق ادت أثت جا ء أبين الجث ؤ ب ذ اثؤم كتا ب ما ‪-‬جا‪.‬ءة م ئنه نئن ص ن ن ق ة الل‪، 4‬‬

‫م‬ ‫قات•' كت ب إثيه عامل ه بالم دين ة هش ا م بن إن ئ اع آل ‪ ،‬ي ذ و أ ن ‪١^ ١‬ب مصعب ب ن ؛ ؤ م‬

‫م؛ أق ‪١/‬‬
‫ئ ؤم‪ ،‬وب‬ ‫^‪ ^ ١‬مح ه‪ ،‬ن ن ث ن ي‬ ‫ز م ن ا ث ‪ ،‬ثأزاذ ث ‪ ،‬ه أن بأ ح د‬

‫م‬ ‫مب ‪ ،‬فت وه م أمح ر ‪ ^ ^ ١‬ف ي ذ للف ح د ث ش ب ث ة م ن ت ع ي د ب ن ال ن س ب ‪ ،‬ث ذ وة ص حم‬

‫بن ا نمئا ب ي أ م حا ج ا لأو ال د‪ ،‬ال ي حم ظ أمحر 'لجئ ؤ ب ذ ذب ك ا ل؛بي ش‪ ،‬ه ا ‪ 3‬ا‪°‬تن شه‪ 1‬ب‪:‬‬

‫خرج ي خ ر ن ح د ال د' ر غ ر ن د‬ ‫‪P‬‬ ‫بي‪،‬‬

‫م‬ ‫أال أ ح دث فم ‪ ،‬قام إ ي محص ه ح ر ألحن‬
‫ق ا ‪ 3‬ثة عتد‬ ‫لهي‪ ،‬بم جاء إ ز اك ب‪ ،‬ال ذ ي م ه عتد ال نل ك ‪ ،‬ق ا ت‪٢٠٨^ ١ :‬‬ ‫ا‬

‫ا لمل ك محسات وعوكم الث ال م‪ ،‬ممات ثق محمب ة ‪ :‬أ ث ن غ د ؟ ئ ‪ 3‬ع ذ الن ل ك ‪ :‬اد‪-‬حزمر‪ ،‬هد ح و‬

‫ن‬ ‫مءيث ب ه و م ا ج ذ ^ ي ‪ ،‬نق ا دت ف ذ ا يا أ م ي ر ا ل م و م ن ي ن ‪ ،‬ت ح د ت ب ا ل ح د ي ث ال ذ ي س م ن ت م‬

‫ابن ال نسي ب ي أقه ا ت ا لأو ال د‪ ،‬هما ‪ 3‬عتد ش ل ك ‪ :‬إيؤ‪ ،‬ظ ‪ : 3‬صل ت‪ :‬ش م ع ت ت ج ذ ى‬

‫ال ن س ب ‪ ،‬يد ؤ و أن ع من بن الحطاد ‪-‬ا رضي ‪ ^ ١‬مما؟ى عنة‪ " :‬أ م الم ه‪ 1‬ت ا الةؤ ال د أن‬

‫م‬ ‫محس ي أموال أبما ب ه ن بقيم ة عذ ل‪ ،‬بم يئث س "‪ ،‬ن ن ك ش بذللفص‪-‬درا ث ن‬

‫م ي ر ج{‪ ،‬ص ءرش "كا ن أه اس ب ن أم ز م ‪* ،‬كا ن ع م ثغ ج ب بذللف ص^‪ ،‬ن م ذ ال ق‬

‫الغ ال م ع ر ع مر ي ا لخئ ج د تغذ وه ا ة أيييبمحا ل‪ ،‬ثق ا ل ل ه ع م ‪ " :‬ظ ئ ث ك ظ ض أ خ ى‬

‫م أز يئ ر‪-‬جوذي‬ ‫ج ن حريا ‪ ،‬ع ض جئ أ ذ سترتوا‬

‫د الم ؤم ب‬ ‫^د؛ م * ك ي‬ ‫ق أ ئ؟‬

‫من مح راي ئ ش ‪ ،‬دك ا ن محراثي ث ن ش أ وئ ن ع إ ي م ن أن س ت ر م' م ‪ ،‬ظ ‪ 3‬ع م ‪ " :‬أز‬

‫م ‪ ،‬ظ أزى ه ‪ ،‬ز ال آ م أ و د إ ال ء ؛ ىإ ء ه ■"‪ ،‬ث أ ئ م‬ ‫بن ة‬

‫ن ئ ث إئن ا أ < ت ي ذ ل ك م‬

‫ي إذا رضي ث ن ج ما عته م ‪ ،‬ظ ‪3‬ت " مح ه ا الغامس‪C‬‬ ‫من بر> ء ر ا د م م ح خ ‪ ٧٢۵١‬إمح ‪،‬‬

‫دبئ‪،‬‬
‫ئد خن ث ق نأي ه م‬ ‫إل‬ ‫؛ز ئد ث ئ أتزت ي أ صب ا آل‪ 3‬الد ي م يد عيتئث وة‪،‬‬
‫ء ايما ام رئ ك ا ئ ئ عنده أم ول د دئ‪ 1‬ك ه ا س ه ظ ء ش ‪ ،‬م)دا مااث ئه ئ ~مه ؛‪ ١‬ت ب ي د آل ح د‬

‫م‪،‬‬ ‫م ح ا '‪ ،٠‬؛اد مح د النيلي‪ :‬تق أئث؟ ظ‪ :3‬أائ مح غثذ ئ نشبم ئن م حي \ش تن‬
‫ظ ‪ : 3‬ق ك ‪ U :‬أبين‬ ‫ظ ‪ : 3‬أر واللؤ إ ذ "كأن للف لأي يعا ر مي الم ق ة مؤذي ئ‬

‫الجوئ ب ن‪ ،‬ئ د ءكم ا ئ ‪ 3‬امح د ال صالح ‪ ،‬قادت أ ج د ‪ ،‬ال ث ن ي ي عوكم ؛قز؛‪ ،‬ئ ‪ : 3‬ئ ك ‪ :‬ي\‬
 ibn Şihâb ez-Zührî 31

‫ث ا أل ح د‬-‫ ب ن د ك ي أ د ظ مرحئ‬0 ‫إ‬ ،>‫ال ت ي ز الي‬ ‫شن ع من‬ ‫ؤش‬ ،‫ اءرء؛ ر إ ثي‬، ‫ا لئ و من؛ ئ‬ ‫أبي ن‬

‫ ئ كانة أ ؤتأ إليه‬،‫ ؤأثي وهو هائ ما ن مح ن يديه‬، ‫ ث أ ئفثز إلى محبيص ة‬، ‫يفف ا ثئ ذ كا ن ف ذ ا ا ال م‬

‫أبين‬ \‫ل‬ ‫ه‬ ‫ملئب ص ك‬ ‫ ن‬: ‫ ئ ك‬: ٤١١٤ ‫ء‬،2‫ قت هزمن هق أميز ال ئ ؤم تم‬: 3 ‫ ثا‬، ‫أن زحس ه‬
‫ وثم د‬، ‫ه ا | ال ؛ ش‬-‫ج ه ظ يغلم‬-‫ فيه م لحا‬0‫ ؤؤ‬،‫^؛؛ ق ذ غ زي ت ت ن أ ع ي‬٧ ‫ ؤ ر‬، ^ ^ ^ ١

، ‫ يآ أبين الئ ومث ئ‬: ‫ ئل ث‬:‫ قا ت‬،،2‫ قت زمح تشق أبين المو متير‬: JU ، ‫ د‬1‫ ^ ^ أ غ د الت‬١ ‫غ ث ي‬

، ‫ ا ال ن ثخبرل ه م‬.‫ وص‬،‫تم ؛ال أغث ي‬،‫ حا‬- ‫ي‬ ‫ ق ذ ر ك ت أهني ظ‬4‫ؤ ر والث‬ ‫حا د م‬-‫و‬

‫ ب م كت ب‬: ‫ قات ابن شه ا ب‬، ‫ قادت زقن أ ح ذملف أبين ال ن وبيي ن‬، ‫ وثهئ ح ن ل ه م‬، ‫م‬ ‫وث عج ن‬

‫ ئا شأل ه عن‬، ‫اب ئ إ ر ابن ال ن ت ث ب‬

‫إ ر ب ث ا م بن إ ن نا عي د ن ع نا قت عزف م ذ خ د م أن م‬

‫ي إي‬ ‫ل‬ ، ‫م ا ئا ب‬ ‫ غث غنت‬،‫م أ م حا ج ا لأز الب‬ ‫ا لخديث ال ن ي ش م غ غ م ي خ د ئ‬

،‫ ز ال ق ع ن م ئة خن‬،،‫ نا زان غثت خن‬، ‫ي ث ا ربم ق ل ح د ي ي‬

İbn Şihâb anlatıyor: Abdulmelik b. Mervân zamanında M edine'de bir

yoksıdluk baş gösterdi ki bundan biıtün ahali nasibini aldı. Ancak bizim
ailenin çektiği sıkıntıyı Medine ahalisi içinde hiç kimsenin çekmediğini
düşünüyordum. Zira ailemin durum unu çok iyi biliyordum. Sonra, acaba
yanına gidip de yardım isteyebileceğim bir yakınım veya akrabam var mı,
diye düşündüm. Ama yanına gidebileceğim böylesi birini göremedim. Sonra
kendi kendime: “Rızıklar Allah'ın elindedir” deyip Medine'den çıktım ve
Şam'a geldim. Eşyalarımı indirip bineğimi bağladıktan sonra mescide doğru
gittim. Mescidin içinde oturanlardan en kalabalık olan topluluğun yanma
gittim ve aralarında oturdum. Bu şekilde oturuyorken Abdulmelik b.
Mervân'ın yanından bir adam çıktı. Herkesten daha iri, daha güzel ve daha
iyi görünüşlüydü. Adam benim de içlerinde olduğum topluluğun yanma
geldi. Oturanlar ona yer verince adam oturdu ve: “Bugün müminlerin
emirine öyle bir mektup geldi ki Allah onu halife kılalı böylesi bir mektup
gelmiş değildi” dedi. Oradakiler: “Nasıl bir mektup?” diye sorunca, adam
şöyle dedi: “M ektup Medine'deki valisinden gelmiş. Valinin yazdığına göre
Mus'ab b. ez-Zübeyr'in üm m ü veledinden olan oğlu ölmüş. Annesi, ölen bu
oğlundan kendisine düşen mirası almak istemiş, ancak Urve b. ez-Zübeyr,
annesinin çocuğa mirasçı olamayacağım bundan dolayı da alacağı bir şey
32 İbn Şihâb ez-Zührî

olmadığını söylemiş. M üminlerin emiri de ümmü veledlerin mirastaki

payları konusunda Saîd b. el-Müseyyeb kanalıyla Ömer b. el-Hattab tan bir
hadisi işittiğini anımsıyor; ancak hadisin içeriğini hatırlamıyor! Ben: O
hadisi ben size aktarırım!” dediğimde Kabîsa elimden tuttu ve oradan çıktık.
Kabîsa beni Abdulmelik'in konağına, oradan da Abdulmelik'in oturduğu
odaya götürdü. Kabîsa, Abdulmelik'e: Es-selamu aleykum! deyince,
Abdulmelik: “Aleykumu’s-selâm!” diyerek selamı aldı. Kabısa: Girebilir
miyiz?” diye sorunca, Abdulmelik: ،،Gir!’ dedi. Kabısa elimden tutarak içeri
girdi ve: “Ey müminlerin emiri! Ü m m ü veledlerin mirası konusunda Saîd b.
el-Müseyyeb 'den işittiğin hadisi işte bu adam sana söyleyecekfdedi.
Abdulmelik bana: “Söyle!” deyince, şöyle dedim: “Saîd b. el-Müseyyeb’in
şöyle dediğini işittim: “Ö mer b. el-Hattâb, ümmü veledlerin kendi
oğullarından olan mirasları konusunda, ölen oğlunun malından, kadınla
aynı özelliklerde olan başka cariyelerin fiyatı kadarı kadının fiyatı olarak
kesilip, kadının azat edilmesi yönünde emir verdi. Böylesi bir hüküm
verdikten bir süre sonra üm m ü veledden bir oğlu olan Kureyşli bir adam
öldü. Hz. Ömer de adamın bu oğlunu çok beğenirdi. Çocuk, babasının
ölümünden birkaç gün sonra Mescid de bulunan Ömer le karşılaştı. Ömer
ona: “Yeğenim! Annenin durum u konusunda ne yaptınız?” diye sorunca,
çocuk: “Hayırlısını yaptım ey müminlerin emiri! Beni, annemi kendilerine
cariye olarak edinmeleri ile babamın mirasından vazgeçmem arasında
tercihte bıraktılar. Benim için, babamın mirasından vazgeçmek, annemi
kendilerine cariye edinmelerinden daha önemsiz geldi karşılığını verdi.
Bunun üzerine Ömer: “Ben bu konuda, ümmü veledin fiyatının kesilip azat
edilmesini söylememiş miydim? N e zaman bir görüş belirtsem veya bir emir
versem mutlaka itiraz edersiniz!” dedi.
Sonra çıkıp minbere oturdu ve müslümanlarm toplanmasını bekledi.
Yeterli sayıda kişinin toplandığını düşününce de şöyle dedi: “Ey insanlar!
Bildiğiniz gibi üm m ü veledler konusunda bir uygulamayı emretmiştim.
Ama sonradan fikrim değişti. Bundan böyle her kimin yanında bir üm m ü
veled varsa kendisi hayatta olduğu sürece bu üm m ü veled kendisinindir.
 ibn Şihâb ez-Zührî 33

Ancak ölürse bu kadın özgür ‫ ه‬1‫ آال‬ve kimse, kadın üzerinde hak iddia
edemez.”

Abdulmelik bana: “Sen kimsin?” diye sorunca: “M uhammed b. Müslim

b. Ubeydillah b. Şihâb'ım!” karşılığını verdim. Abdulmelik: “Senin baban
bizlere sıkıntı veren fitnelere katılırdı” deyince, ben: “Ey müminlerin emiri!
Bu konuda sen de salih kul Hz. Yusuf un dediğini söyle” karş ı lı ğ ın ı verdim.
Bunun üzerine Abdulmelik: “Evet! «Bu^n sizi kınamak yok»3 dedi. Ona:
“Ey müminlerin emiri! Bana maaş bağla; zira maaş alanlar listesinden
(divandan) silinmişim!” dediğimde, Abdulmelik: “Halife olduğumdan beri
sizin memleketten hiç kimseye maaş vermiş değiliz” karşılığını verdi ve
Kabisa'ya baktı. Benle Kabîsa önünde duruyorduk. Bu bakışıyla sanki
Kabîsa'ya, ona maaş bağla, der gibiydi. Bunun üzerine Kabîsa: “Tamam!
Müminlerin emiri seni maaşa bağladı” dedi. Devamen ona: “Ey müminlerin
emiri! Bana bir iyilikte daha bulunabilir misin? Zira ailemin yanından
geldiğimde öyle muhtaç bir durumdaydılar ki ancak Allah bilir” dediğimde,
Abdulmelik: “M üminlerin emiri sana bir iyilikte daha bulunacak” karşılığını
verdi• Ona: “Ey müminlerin emiri! Bize, işlerimizi görecek bir hizmetçi de
ver. Hizmetçimiz olmadığı için buraya gelirken ailemin yanında kız
kardeşimi bıraktım. Şu an onların ununu, ham urunu ve ekmeğini kendisi
yapmakta” dediğimde, Abdulmelik: “M üminlerin emiri sana bir hizmetçi de
verecek” karşılığını verdi.

Ardından Abdulmelik, benim ona aktardığım hadisi sormak üzere Hişâm

b. Ismâil'e: “Saîd b. el-Müseyyeb'e haber gönder de ümmü veledler
hakkında Ömer b. el-Hattâb'dan naklen kendisinden işittiğim hadisi sor!”
diye bir mektup yazdı. Hişâm da cevaben gönderdiği mektupta, hadisi
benim aktardığım şekilde yazmıştı. N e bir harf fazlası, ne bir harf eksiği
v a r d ı-

‫إ شحاقط‬ ‫ حدثن ا م ح م د بن‬، ‫ ] خ ا؛ثئ ا أ خ ن ذ س م ح م د بن الحع ت ن‬٣ ٦ ٧ ٣ [ - ) ٤٦٠٧(

‫"كنت‬ : ‫ ئال‬،‫ عن ا لرئ ر ي‬،‫ حدثت ا اثن محثه‬، ‫ خ ا؛ثن ا إ<ئن ا ه إث بن مو شى الث ع د ي‬، ^ ^ ١

‫ أ‬Yûsuf Sur. 92
34 îbn Şihâb ez-Zührî

،‫غهه‬ ‫وال ذ ي و ر كتزة مئهب ل ه عذا ث‬ :‫ عبد المل ك ف ال هذه ا اليه‬، ‫مب د ال وي ز م‬

،‫ه ا ألم ز‬ ‫م‬ ‫ أ‬: ‫ئ ر ي‬،‫ت الر‬، ،" ‫م ع ئ بن أ ي طال ب ء م ال ه و ج هة‬ ‫زك‬

:‫ و ص أ ي زلق؟ ق\د‬:‫ قات‬، ‫م ا‬ ‫ عن ع ا ئ ق ة رضي ال ق محا ر‬،‫قس ك ذا أمحرني عروه‬

‫بن طو ي‬°‫ أمحا ئزثئ في هم د ؛لل ه بن أ ي ا‬، ‫ عن ع ا ي شه وص ي ال ه ما ر حمته ا‬،‫أ م ح م ع روة‬

Zührî der ‫نكل‬: Velîd b. Abdülmelik'in yanındaydım, “içlerinden

.eleba§!İık yapana ise büyük azap vardır”* âyetini okudu ve bunun Ali b
Ebî Tâlib hakkında nazil olduğunu söyledi. Zührî dedi ki: “Allah valiyi ıslah
.etsin! Uı^e bunun öyle olmadığını Âişe'den naklederek bana haber verdi
:Abdülmelik: “Nasıl haber verdi?” diye sorunca Zührî şöyle devam etti
Urve, Âişe'den bu âyetin; münâfık Abdullah b. Ubeyy b. Selûl hakkında “
nazil olduğunu haber verdi.”

،‫ب م ئ ث و تى‬
‫ خ ا؛ثثا م‬،‫ني‬
‫نمت تن ا م‬ ‫ء خدقا ن خثد ثن‬٣٦٩/٣[ -) ٤٦٠٨(
" : 3 ‫ قا‬،‫ عن وغ ر ي‬، ‫ عن ا م ح‬، ^ ١^ ١ ‫ حدثن ا أبو بمحا ى‬،‫حدتحا معا و أ بن ع مرو‬

، ‫ض عا‬ ‫ وا ل عا ل م ث م تق س م صا‬، ‫ إ ن ا العت صا م ب ال ث ن ة ن جا ه‬: 0 ‫ض م ن ع ل م ائن ا بمول و‬ ‫" كا ن م ن‬

٠' ‫ح ر‬ ‫ دلل ث‬،‫فشن ا سم؛ ص ت ال د ي ن ؤال دق ا ء وفي ذ ائ ب ائبئ م ذن ابي‬

Zührî der ki: Eski âlimlerimiz şöyle derlerdi: “Sünnete sarılmak

kurtuluştur. îlim hızlı bir şekilde elde edilir, ilmi neşretmek din ve
dünyanın bekası için şarttır. îlm in yok olması her şeyin yok olması
demektir.”

‫خ ه ن خ ئ وذ ئ ن غ م‬ ،‫لخد‬ ‫ ] خ د ق أ أ م أ خ ئ د ش ط تن‬٤٦١٢ [ - ) ٤٦٠٩ (

، ‫ عن ا م ح ى‬،‫ عن ا الون'ءى‬، ‫ حدتحا الزيت بن مشي م‬، ‫ حدثن ا م ح م د بن ال ق م‬، ‫ج‬ ‫الزا‬

‫و ز إ‬ ‫ئتأ ك‬ ،" ‫م و ه و ت و م ئ‬ ‫جي ن‬ ‫ا م حي‬ ‫ص " ال‬ ٠ ‫أ ء زؤ ى أق م ح ي‬

 ibn Şihâb ez-Zührî 35

‫ أ م ؤوا أ خ ا ؤ ي ق‬، ‫ وعلتن ا ال ق ن ي ن ر‬، ‫غ‬ ‫ وعل ى ن ت ول ه ائي ال‬، ٣ ١ ‫ م ن الل ه‬:‫ ت‬1‫ ؟ ء م‬١^ ‫ ظ‬:‫غنة‬

‫ه ك ن ا جا ء ت‬ ‫ر وئ ل الل ه‬

Evzaî diyor ki: Zührî; Resûlullah'ın (sallallahu aleyh‫ ؛‬vesellem): “Zina eden kişij
müm in iken zina etmez” hadisini rivayet ettiğinde: “Bu nedir?” diye
)sordum. Şöyle cevap verdi: “Bilgi Allah'tan, Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vesellem

görevi tebliğ etmek, bize düşen de teslimiyettir. Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi

vesellem) hadislerini geldiği gibi aktarın . ”

‫ ثت ا إبراهي م‬،‫ ثن ا مع ئ غ د ه ب ن ت ع د ا ئ ا ر‬، ‫ ] ح د ق ا ن ل بما ن ب ن أ ح م د‬٤ ٦ ١ ٢ ! - ) ٤ ٦ ٠ ٩ (

" :‫ غ ذ عئه قات‬،‫ عن ابن أ م ابن هش ا م‬،‫ ظ عتد الل ه بن ث خ ث د بن قنفز‬، ^ ^ ١ ‫ئ‬

‫ر عئة ي أ م برواية ه ص ي ذ ة ل ب ي د ب ن ن ب ي ث ه ا ش م و لط‬ ‫ ^ ^ ^ ر ض ي ؛لل ة نحا‬١ ‫"ى ن ع م ن‬

‫ق ه ات‬

‫ن ا د ن اللي ر ي واخل ج ل‬ ‫أل م و ى زو لحت ث ل‬

‫ء ئعن‬1‫بثديه؛ ل حثز ظ ث‬ ‫ ة قآل ند نة‬1‫أ ح ن د اا‬

‫* اع م اخلا ل ونذ ش اء مح د‬ ‫ت ذ ث ذ ا هر نث ب ش م ائث ذ ى‬

ibn Hişâm'ın yeğeni, amcasından bildiriyor: Ömer b. el-Hattâb Lebîd b.

Rabîa'nın kasidesinin rivayet edilmesini emrederdi. Lebîd kasidesinde der ki:
Rabbimizden saktntnak en büyük ibadettir.
Oyalanmam, acelem Rabbim ize aittir.
Allah'a hamd ederim eşi yok, benzeri yok,
H ayır ellerindedir, meşietinde tektir.
Ona güzel ameller takdim eden kurtulur,
İstemeyenin sonu ve yolu dalâlettir.

‫حدثت ا إبراهي م‬ ، ‫ حدق ا ممن ع ذ ه بن ت ن ز‬، ‫ئ فيا ن بن أ ح م د‬ ‫ح دق ا‬ ] ‫ممم م‬/ ‫ [ م‬- ) ٤٦١ ١(

، ‫ عن ابن شه ا ب‬،‫ عق أمح ه‬،‫يلم بن ن خ ث د بن عتد العزيز الزهري‬£‫حدثت ا إئنا‬ ‫بن‬

‫ نا‬: ‫ ق ك‬،‫ ءا دا ئ ؤ يغتا ظ وينف خ‬،‫ت د ح ن ت عأى عتتد الثؤ بن مه د الثؤ بن عب ه مغزلت‬3 ‫ئ‬
36 ibn Şihâb ez-Zührî

4 ‫ و مع ه ع ئ د الل‬،‫ع م ب ن ع ئ د ال؛ثرير‬ ‫ يع ي ي‬، ‫ايئ ا‬ ‫ل ي أزاف تئث ا ظ ؟ قا د ت ب ح ك غ ز أمير ك م‬

: ‫ق ك‬ ‫؛ء‬،‫ عن ي ا لش ال‬1‫شد‬ ‫ ق م‬، 1‫ ن ت ش ت ع ث ه م‬، ‫ ن‬1‫ن ع م ر و ب ن •عئ م‬

^ ^ ١‫ل خ ف ي ا الء مام ث ؤ ب ن‬ ‫ز ال ش ي أن ثؤي ءتةلما؛‬

‫وم ه ا ا ك ائ والئصين إ ر ا لخئ ر‬ ‫و ج س ر ا ب ا ل أ م بئة خيمتن ا‬

٤١ '٠ : 3 ‫ال ونن ه ث و ث ث ق و ل ث ز ؟ ه ا‬ ‫م ف‬ ‫ مقلف‬، ‫ محز حئل ق ال ه‬: ‫ق ك ه‬

"‫تا ئئ ش بر ئ‬،‫النصزوز إ‬

.İbn Şihâb der ki: ubeydullah b. Abdillah b. U tbe'nin evine girdim

Oflayıp pu ‫؛‬luy©rdu: “Seni sinirli görüyorum, neden?” diye sordum. Şöyle
dedi: “Az önce H ‫؛‬،.lifenizin (Ömer b. Abdülazîz’in) yanma girmiştim
,Yanında da Abdullah b. Amr b. Osmân vardı. Onlara selam verdim
;selamımı almadılar. Bunun üzerine ikisine şöyle dedim
,Gelip konuştuk diye saktn kibirlenmeyin
.İnsanlar en çok kibir tehlikesinden korkar
Y araftldtğtntz toprak yerdekiyle aynt cins
.Ona döneceksiniz, oradan da hedefm ahşer
Ona: “Allah merhamet etsin! Senin gibi bir fakih ve değerli birisi senin
yaşında şiir okur mu?” deyince, şöyle cevap verdi: “Karnı şişen kimse gaz
rırsa rahat eder^ ^ .”

‫خ ه ع ال‬ ، ‫ خ دمما ئ خ ئ د إق س م ق‬، ‫ ] خدتثا أثو خ ا ب ي ئ ذ جمل ة‬r v * / r [ - ) ٤٦١٢ (

‫ خ د م ش خ م ذ أ م‬- : 3 ‫ قا‬،‫ ح د ي مح ش محت مح د الثؤ 'ش يم ي‬،‫امح بن ن ح م ا ألم و ي‬

: 3 ‫ ه ا‬،" ^ ١ ‫الثرمح ن‬ " : 3 ‫ ئق ا‬،‫ ممات ح دبن ي‬،‫ت جاء ز جت إ ز الزهري‬3 ‫ د ا‬،)‫العلم‬

‫ م أول في ق ؤد‬Uİ ٠٠ : 3 ‫ قا‬، 1‫نل ق ش أعرءه‬

‫بئة كث م ح و وممص د‬ ‫زقت‬ ‫صريع ثدامى يربع ال شر ث رأته‬

" ‫ " شم ظ غ أ خ دمح ق‬: 3 ‫ ظ‬،‫ش لأ‬ : 3 ‫" ظ ا ل م ك(ت؟ " ه‬

 ibn Şihâb ez-Zührî 37

îsa b. Abdillah et-Temîmî'nin ihtiyar bir âlimden naklettiğine göre bir

adam Zührî'ye gelip: “Bana hadis öğret” dedi. Zührî kendisine: “Sen dil
bilmiyorsun” deyince, adam “Belki anlarım” dedi. Zührî şöyle dedi: Şairin
şu sözü hakkında ne düşünüyorsun?

Hem yaralı, hem pişm an başına içki diker,

Eklem ve organları ölmüş ya da can çeker.
Buradaki eldem nedir?” Adam: “Dildir” deyince, Zührî: “Yarın erkenden
gel sana hadis bildireyim” dedi.

‫ ح دق ا عبد‬، ‫ن غ م د بن إ ن خ ا ق‬ ‫ح دق ا‬ ،‫خ ا ب ز ى جثئه‬ ‫حدق اأب و‬ ‫ا‬ ٣٧٠/٣ [ - ) ٤٦١٣(

‫ث ئن‬ ‫ خدتثا إتزا م أ تن مح‬، ^ ^ ١‫ك در‬ ‫را م ز تق‬:‫ خ د ك إ‬، ‫م ئ ت خ ض ا لأذ و ئ‬

" :‫ب ق ل‬
‫ م‬، ‫ ءت " س ن ف ال ؤ م ئ‬،‫أبي‬
‫ غ ذ م‬،‫ي د مح رم ال ث م ئ‬

^ ،İİj ‫ ظ هد"ى ن لب‬0 ‫و كا‬ ‫ال‬1‫ يث وب جئ‬Uİ ‫ ث‬1‫ذ هب القت‬

‫ز ك ث ى ج ن ا ن ب ط ي ه ا حدب اثا‬ ‫و ط ؤ ي ت 'ك ما يا ج م ا ن غ ش ا م ح ا‬

Îbrâhîm b. M uhammed b. Abdilazîz ez-Zührî, babasının şöyle dediğini

:naklediyor: Zührî'yi şunları mırıldanırken işittim
,Geçip g itti gençliğim, bir daha dönmez geri
Geçmişte yaşananlar, sanki hiç yaşanm am ış
,K apattım avucumla İncili kirpikleri
Kapanınca inciler bil ki zaman tükenmiş .

‫ح دب ن ا‬ ، ‫أ خ ن ن ب ن عل ي‬ ‫ح دب ن ا‬ ، ‫ب ن ت ال م‬ ‫جعمر‬ ‫ن ذ بن‬ ‫ح دث ئا أ ح‬ ] t ' v * / t '3 - ) ٤ ٦ ١ ٤ (

^£^^ ١ ‫ " صل ث ت حل ف ن‬: ‫ ه ا د‬، ‫ ص أيي م ه د ي‬،‫ ح د ظ جرش‬،‫ ن ث ح ث د س ع م رو‬1‫أبو حمث‬

‫ ؤ ئ د ه ز الل ه أ خ د‬،‫ " بت ا ر ك ال ذ ي بي د ه ال ن لل ف‬:‫ج ر‬ ‫ ال ة ا ل م‬- ‫ ئ ك ا ن يم ز أ ف ي م‬، !‫شهن‬

Ebû M ehdî der ki: “Zührî'nin arkasında bir ay boyunca namaz kıldım.
Sabah namazının ilk rekâtında M ülk sûresini, ikinci rekâtında ise ihlâs
sûresini okurdu.”
‫‪İbn Şihâb ez-Zührî‬‬ ‫‪38‬‬

‫ثا‬
‫خ د ك ث غ ث ذ ئ إ ‪ :‬ة ا ة ‪ ،‬خ دءت‬ ‫(‪ I r v * / r [ - ) ٤٦١٥‬خد كا إ ومح ز ثن م د ال م ‪،‬‬

‫ش‬ ‫غ ر‬ ‫ئ ‪ 3‬؛‪ " :‬ر أ ي ت‬ ‫ر بن‬ ‫مح‬ ‫عن‬ ‫ئ ذ هصال ه ‪،‬‬ ‫ح دث ن ا الئمصال‬ ‫ق ي ه ث ق تع ي د ‪،‬‬

‫د يس ث ألط ‪٠٠ ^ ^ ١ ^ ١‬‬ ‫ق شة‪ :‬م حم‬ ‫شه ا ب‬

‫‪: .ibn Şihâb ez-Zühri’nin elinde bir yüzük gördüm‬لكا ‪Ukayl b. Hâlid der‬‬
‫‪Üzerinde: “M uhammed, Allah'tan afiyet diler” yazısı vardı.‬‬

‫لخت نق ا ل ئ ت ن يمغبي‬ ‫ه‬ ‫خ د ه مح ذ ال م ئق ن خئ ي ‪،‬‬ ‫(‪] r v . / r j - ) ٤٦١٦‬‬

‫ا ل جب ار‪ ،‬حدثت ا نمح ئ د بن ئذ‪،‬تق‪ :، jü ،‬ث ي غ ئ ت ظ ‪ ، ^ ^ ١‬موت ‪ ^ ١١‬أ خ ي ؤ ر ج ‪ :‬ق ئ‬

‫ف ك ض < ب ذص ‪1‬ل ث هم ئ "‬ ‫ئ أ شأ ر خ‬ ‫ب ي؟ ؛‪" :٥١‬‬

‫ج‬ ‫ء ن ال ن ي ة‬

‫‪M uhammed b. Kudâme'nin naklettiğine göre M a'n el-Kazzâz, Zührî'nin‬‬

‫‪yeğenine: “Zührî koku kullanır ^ıydı?” diye sordu. Zührî'nin yeğeni dedi‬‬
‫”‪ki: “Zührî'nin atmın kırbacından misk kokusunu hissederdim.‬‬

‫م ‪ ،‬خ دءكا مح ئ ث ذ‬ ‫(‪ ] ٣٧٠/ ^ - ) ٤٦١٧‬خ د ك ن خل د ئ ج ئ م ‪ ،‬خ د ك إ ومج ز ئ‬

‫‪ ٤^ ٣‬ح دب ة أبو ن م عتد‬ ‫نث عب ا ؤ‪ ،‬و حدثن ا أبو حام د بن جب ا ه ‪ ،‬حدبن ا أوئ ‪^ < ،^ ١‬‬

‫‪ ^ ^ ١‬ثالوا ‪ :‬حدثن ا غ م ا ن‪ ،‬غ ذ غ ز و بن دين ار‪ ،‬قات‪ " :‬نا نأي ت أ ح دا أهؤن عقه الئ؛؛ثاز‬

‫م ئ د الت‪ ،‬رة "‬ ‫وال د ر ه م ب ن اب ن شه ا منم‪ ،‬زن ا كا ث ئ ع ن ذ ة | ال‬

‫‪Amr b. D înâr der ki: “Dinar ile dirhemlere ibn Şihâb kadar değer‬‬
‫‪vermeyen başka birini daha görmüş değilim. Zira ibn Şihâb parayı h a ^ a n‬‬
‫”‪dışkısı gibi görürdü .‬‬

‫(‪ ] r v * / r [ - ) ٤٦١٨‬خد كا ا م حق ث ذ ع ال ن‪ ،‬خ محا ا مح قم ئ غ م ‪ ،‬خ د ك وو م إ‬

‫م ‪ ،‬قات‪ :‬قا د‬ ‫بن سع ي د ا ل ج وهري‪ ،‬حدثن ا إ س ا ق ئق ع ض الئمحا غ ‪ ،‬غ ذ مالك بن‬

‫الزئيي‪،‬ت " و جدب ا ال ش خ ئ البممغة ‪٠' ^ ^ ١١‬‬

‫”‪Zührî der ki: “Cömert olana ticaretin fayda vermediğini gördük.‬‬

‫شهد‬ ‫خد ك‬ ‫وئت ى ‪،‬‬ ‫ئ‬ ‫أ خط‬ ‫خد ك‬ ‫ن خ م‪،‬‬ ‫ئ‬ ‫ءثآ أ خ ت ن‬ ‫ط‬ ‫‪]٣٧٠/ ٣‬‬ ‫( ‪- ) ٤ ٦ ١ ٩‬ل‬
‫ض ال ز ه ر ي ‪ ،‬ق ا ت‪:‬‬ ‫بم ش ‪،‬‬ ‫ظ ا ش ب ن ر ئ ي د ‪ ،‬ح دثن ا أوئ م ح ذ ه ‪ ،‬ع ن أب ى‬ ‫دن ق* ض‪ - ،‬حدث ؛ا‬

‫" ا ن ء وا م ن فيء ال ئ ث‪ ، ” ^ ١‬محد ‪ :‬ؤظ ئؤ؟ ؛‪١١‬؛ ‪ ٠' :‬ا كنوفن "‬
 ibn Şihâb ez-Zührî 39

Ebû Yahya bildiriyor: Zührî: “Kendisine ateş dokunamayan şeyleri çokça

yapın!” dedi. Kendisine: “Bunlar nedir ‫ ”? ظ‬diye sorulduğunda ise:
“İyiliklerdir” karşılığını verdi.

‫حدثعا‬ ،‫م ح م د بن إ شحا ى‬ ‫حدت ا‬ ، ‫حا م د س جبل ه‬ ‫ر‬ ‫مم م ] حدثن ا أ‬،/ ‫ [ م‬- ) ٤٦٢٠(

‫ اتقدخ زيت‬:‫ ق ات‬،‫ غذ أمحه‬، ‫ط ئ ع م ال مب ن ا م ح ؤ‬ ‫ه ق‬ ،‫سد ئ زوي‬

‫ن ائثث ى‬ ‫ " إ ن م‬: ‫ ؟ س ا ت‬0 ‫أ لشث طلا‬ ‫ أ ث غ ش غ ش‬:‫د لت‬ ‫ ه م‬، ‫ ئ أ ئ ا ة ه ميص ه‬، ٧ ^١

" ^ ١^ ١^ ١

M uhammed b. Abdirrahman et-^eym î babasından bildiriyor: Zührî,

kendisini öven birine gömleğini verince, ona: “Şeytan'ın sözüne ödül mü
veriyorsun?” dediler. Zührî: “Hayrı isteyen, şerden korunur” cevabmı verdi.

‫ها‬ ،‫ خدثثا ثم ظ ئ إ ش خ ا ى‬، ‫طءكا إتزا م أ ئ عثد ال م‬ [ r v . / r ] - ( (٤٦٢١

‫بن ع ة ال خ ال ل‬
‫م‬ ‫إل‬ ‫ " م ن‬: 3 ‫ ثما‬،‫ ن ئ د ال ؤن ي؛آ عن الز<ئد‬: ‫ عأته ص ش مث\ن‬1‫ م ق‬،‫قس ه‬

‫ ول م يعل ب ا لخزام صتزه‬، ‫" ئ ك زه‬

Süfyân der ‫لط‬: Zührî'ye, zühd konusu sorulduğunda: “Zahid kişi, elde
ettiği helal rızıkların kendisini şükretmekten alıkoymadığı, haram olan şeyler
karşısında ise onlara bulaşmadan sabredebilen kişidir” dedi.

‫ ح دثن ا‬، ‫ ح د ت ا أب و ال ت ي س ا ل ث ؤ ا ج‬، ‫ ] ح دتما أث و خ ا ب ز ب ن جتل ه‬٣ ٧ ٠ / ٣ ‫ ل‬- ) ٤ ٦ ٢ ٢ (

‫بإئري لز أ ك لآد م م غيئ أئنث‬

‫ م‬١
^‫ هادت ؛‬،0‫ خدك ئق ا‬،‫ش ط ئ الءث؛ اح‬
، ‫ن ث إ ز ع م ود ب ن أع م دت ه‬ ‫ ور ح ت ؤ ج ل‬. ‫د رس و ل ال ث ؤ‬ ‫ س د ؤ ت ؛ل ى م ن ج‬، ‫ليثة‬،‫ق ى الئل‬

‫دبئ ح ر‬
‫ ؤ ال ق م م‬،‫دبئ ثؤط ئ غم ي‬
‫ ثؤ أئي س ك م‬٠٠ : 3 ^ ، ‫ن و ظ م‬- ‫ئ ذ و ث اقا‬

٠٠ ‫ وأنع ب ق ي؛ ال جرة‬، ‫أ ن ف ذ ف ي؛ل د ك‬

Süfyân'ın naklettiğine; Zührî'ye dediler ki: “Hayatının son demlerinde,

Medine'ye yerleşseydin, Resûlullah'ın (sallailahu aleyhi vesellem) Mescid’ine varıp bir
sütunun dibinde otursan, insanlara nasihat edip öğretsen!”
40 ib n Şihâb ez-Zührî

.Zührî şöyle cevap verdi: “Böyle yaparsam herkes arkamdan gelir

Dünyayı bir kenara bırakıp, âhirete yönelebilmem için böyle yapmamam
lazım .”

‫بق ع ئ ق‬° ‫ظ أ خت ن‬ ،‫م‬ ‫م ق‬ ‫طءنثا ش ط ين ج‬ ] rv ılr [ - ) ٤٦٢٣(

‫ ^ ^ عتذ‬١ ‫ سمع ت‬: 3 ‫ قا‬،‫م‬ ‫ حدبت ا مح ذ بن‬،،^١^ ١ ‫ حدثت ا أبو آيو ب‬،‫جع فر ا الكاث‬

‫ب ا ل طد س ي ق ذ‬ ‫ " أ ه ظ غ ؛ ي ح ظمل‬: ‫ 'كا ن امحق شه ا ب ي ح د ث‬: ‫ قا ال‬، ‫ و م ذ ال م‬، ‫ا ء‬

‫ ز ال ينتشون إ ال ظ‬C‫ف وا‬

‫ كانوا ال ؛آكل ون إ ال م ا ع ر‬، ‫ث ل‬
‫وعشرون دبيا ^توا م ن ا ل ج و ع وا ل م‬

. ٠٠ ‫غزي‬

İbn Şihâb der ki: “Be^ulmakdis dağlarında, ^irmi küsur peygamber

helak olmuştur. Açlıktan ve bit salgınından ölmüşlerdir. Onlar ancak
bildikleri şeyleri yerler, bildikleri elbiseleri giyerlerdi.”
Ebû Bekr M uhamm ed b. Müslim b. Şihâb ez-Zührî, sahabeden bir çok
kişiyle görüşme imkânı bulm uş ve hadis nakletmiştir. Gördüğü ve
Resûlullah'ın (sallallahü aleyhi vesellem) hadislerini naklettiği sahabiler şunlardır:
Abdullah b. Ömer, Enes b. Mâlik, Sehl b. Sa'd, Sâib b. Yezîd, Abdullah b.
Sa'lebe b. Suayr, Ebû Umâme b. Sehl b. Huneyf, Abdullah b. Âmir b.
Rabîa, A bdurrahm ân b. Ezher, M ahmûd b. er-Rabî', M ahmûd b. Lebîd,
Mes'ûd b. el-Hakem, Kesîr b. e l-A b b â s , Süfyân Ebû Cemîle, Ebû
Muveyhibe, Ebu'1-Fadl, ibn Ebî Sender, Rabîa b. Abbâd ed-Dûelî ve
Beliy'den bir adam.
Ayrıca; Abdullah b. ez-Zübeyr, Hz. Haşan ve Hüseyin'i gördüğü ve
onlardan hadis aldığı da söylenir.
Tâbiûndan bir çok kimse de Zührî'den hadis nakletmiştir. Haremeyn ve
Hicâz bölgesinden: Amr b. Dînâr, Yahyâ b. Saîd el-Ensârî, onun kardeşi
Sa'd, irâk b. Mâlik, Hişâm b. Urve, Mûsâ b. Ukbe, Salih b. K e y s â n , Ebû
Câfer, M uham m ed b. Ali b. Hüseyin, im am Mâlik'in amcası Ebû Süheyl
Nâfi b. Mâlik, Ubeydullah b. Ömer, Abdullah b. Ömer, Abdullah b.
M uhamm ed b. Akîl, ^ ^ ١٦ b. Süleym, Zevd b. Eşlem, Rabîa b. Ebî
Abdirrahman, Abdullah b. Ebî Bekr b. M uhamm ed b. Hazm, Sa'd b.
ibrâhîm, Ebu'z-Zübeyr, Abdullah b. Müslim ile onun kardeşi, Umâre b.
Ğaziyye, Ö m er b. Abdilazîz, M uhamm ed b. el-Münzir, Ebû'z-Zinâd,
 Tavus ‫ء‬. Keysân 41

Abdullah b. Zekvân, Zeyd b. Rûmân, Amr b. Ebî Amr ve İkrime b. Ebî

Hâlid.
İraklılardan; Abdullah b. Umeyr, İsmâil b. Ebî Hâlid, Hakem b. Uyeyne,
Mansûr b. el-Mu'temir, Atâ b. es-Sâib, Ömer b. Murre, Ebû Bekr b. Hafs,
Katâde, Yûnus b. Ubeyd, Dâvûd b. Ebî Hind, Eyyûb es-Sahtiyânî,
Süleymân et-Teymî ve Yahyâ b. Ebî Kesîr.
Takrîb 2269, Takrîb 2903, Takrîb 3060, Takrîb 3053, Takrîb 2199,
Takrîb 4502, Takrîb 2112, Takrîb 712, Takrîb 3192, Takrîb 2015, Takrîb
2016, Takrîb 2017, Takrîb 556, Takrîb 557, Takrîb 558, Takrîb 559, Takrîb
479, Takrîb 480, Takrîb 483, Takrîb 1973, Takrîb 1575, Takrîb 3013

Tâvus ‫ط‬. Keysân

Allah dostlarından birisi de; çok dikkatli bir fakih, İhsan sıfatıyla
,muttasıf bir kişi olan Ebû Abdirrahman T â ^ s b. Keysân’dır. o
Resûlullah'ın )‫ الاا^ااةااوئأ‬aleyhi vesellem) haklarında: "îmân Yemezdedir" buyurduğu
Yemenlilerin ilklerindendir.

،‫ح‬‫ثا أ ظ ئج م ثن تنر ص ظ لخد ئ ظإ ام‬

‫] طءت‬٣/i [ -)٤٦٤٦(
‫ ش ه د ت جن ا نه طا ؤ س‬:‫ ه ا ت‬، ‫ عن ابن ث ؤ د ب‬، ‫ ثن ا ص ن ز ة‬،‫ثن ا م ح ئ د ن عئ رو بن حقا ن‬

‫ " ر جم الثت أب ا عبد ال ؤحم ن حج أربع ن حج ه‬:‫ ئجعلوا يمولون‬،‫ب ن ك ه شنه حم س وماقة‬

İbn Şevzeb bildiriyor: Hicri 105 yılında Mekke’de Tâvus’un cenazesinde

bulundum. Cenazede insanların: “Ey Ebû Abdirrahman! Allah sana rahmet
etsin ‫ ؛‬Kırk defa haccetmişti” dediklerini işittim .

‫ ثت ا عيد ال ر بن أ حم د بن‬، ‫ ا حدثن ا أبو وكر أ خت ن بن جغثر ئن مال ك‬٣ /٤ ‫ ل‬- ) ٤٦٤٧(
‫ب جلوا ع ث ه‬ ‫م‬ ، ‫ " ن ا ث ط ا و س ب ن ك ه‬: ‫ ق ا ت أي ي‬: 3 ‫ء ه ا‬، ‫ظ ع ب د ال ررا يى‬ ، ‫ح د ق ن ي أي ي‬ ، ‫م‬ ‫ح‬
‫الشرير ع ز‬ ‫واض عا‬ ‫ ه ق د نأي ت عبد الل ه بن الحس ن‬:‫ قا ت‬،" ‫ح ش بع ث ابن هث ا م ب ا ل حزس‬

‫عل يه ومرق زذؤم م ن حلم ه‬ ‫ ب ن ق د ت ثعل ت هلسن وه‬: 3 ‫ئ‬

Abdürrezzâk’ın bildirdiğine göre babası: “Tâvus, Mekke’de vefat edince,

İbn Hişâm korumaları gönderinceye kadar namazı kılınmadı. Abdullah b.
42 Tavus b. Keysân

el-Hasan’ın tabutu omzuna aldığını gördüm. Bu sırada başında bulunan

örtüsü düştü ve abası arkadan yırtıldı” dedi.

‫ ظ مح ث د‬، ‫ غ‬١^ ١ ‫ ثن ا ن ح م د ن إ شحا ى‬، ‫ ] حدثن ا أ ب و حام د ن جبل ه‬٣ /٤ ‫ )" ل‬٤٦٤٨(

‫ ص خم د‬،‫ب زذل ئ ة أز بم ش‬
‫ه طاؤمئ م‬ '٠ :‫ ئ شء قا ت‬،‫ ئ محن ال ؛تا ي‬، ‫ص‬ ‫ئ‬

‫ ح ؤ بتغ هئ ز 'ر‬4‫ زايل‬Uj ،‫؛لغرير‬ ‫أ ح ذ عبد الثؤ ئ ذ ا ل ح ض بن عيي بن أيي طالب‬

Abdurrezzak, babasının şöyle dediğini nakleder: “Tâvus, Müzdelife veya

-M ina’da vefat ettiği zaman (tabuta konulup) taşındığında, Abdullah b. el
Haşan b. Ali b. Ebî Tâlib tabutun ayağından tuttu ve mezarlığa varıncaya
kadar bırakmadı.”

‫ ح ش‬،‫م‬ ‫لخد ي‬ ‫م ئ‬ ‫ط‬ ‫ تحا‬،‫م ئ نماب ي‬ ‫ ] خ د ك مح و‬r / i [ - ) ٤٦٤٩(

‫ وص‬، ‫ ؛ن ص ث ه‬:‫ش د لت‬ ، ‫ ثابت " هد م طاؤ>س م ك ه ق ي ؛ أ م‬،^ ١^ ١ ‫ تحا عبد‬،‫أ ي‬
u i f ‫ ء ث ئ ؤ | دا‬: 3 ‫ ئ‬0‫ نحامح ن عليل ق‬، ‫ إ‬: ‫ ث ا ر ا‬، ‫ج ه‬ ‫ ما ل ي إ ق ه ح ا‬:‫ ئ ا لأ‬، ‫ ئل ؤ أ ي‬،‫ز م ن‬
" ‫ق ول و ن‬

:Tâvus, Mekke’ye geldiği zaman oraya valinin biri de gelmişti. Tâvus’a

Bu valinin şöyle şöyle faziletleri var. Yanma ghsen nasıl olur “‫ ”؛‬:denildiğinde
O na ihtiyacım yok “‫ ”؛‬karşılığını verdi. Ona: “Ama gitmediğin takdirde sana
zarar vermesinden korkarız” dediklerinde ise: “O zaman söylediğiniz
faziletlere sahip biri değildir!” karşılığını verdi,

‫ ثت ا عتد ئ ؤ ئ أ ح ن د ثن‬، ‫حدبن ا أ خن ن بن جئم ر بن ح ئ ذا ن‬ ]i l i [ - ) ٤٦٥٠(

‫م قي ق ت؛‬ ‫ن‬
‫ " "كا ن طاومس ج‬:‫ قات‬،‫ أ م حيي أبي‬،‫^؛‬١
^ ١ ‫ ئ عبد‬، ‫ ح د ب ي أ ي‬، ‫م‬
‫ ح د فى‬1‫ وهو ت‬،‫ ز؛وءي‬،‫ نمر به محم د بن ث ونف ث أخ و ا ل ح جا ج بن ي وئف ث‬، ‫با ردة مغيم ة‬

، ^ ١^■ ‫ ف م ضئع رأته ح ش مح زغ م ن‬،‫ هامر بت ا ج وط ين ن ا ن م رببع ظ ر خ عل ته‬،‫مو كبه‬

" ‫صى إ؟ ى تن زل ه‬‫ وم‬، ‫بم ي إ ق ه‬ ‫ ث ان مم ه س و ل م‬، ‫ثلث ا ت ل م ؤ ذ ا ا لث ا ج عل ي ه‬

Abdurrezzak, babasının şöyle dediğini nakleder: “Tâvus, soğuk ve

bulutlu bir günün sabahında namaz kılarken, (Zalim lakaplı vali) Haccâc b.
Yûsuf un kardeşi M uhamm ed b. Yûsuf ve Eyyûb kendisine uğradı. Bu sırada
Tâvus secde halindeydi. (Muhammed) bir örtü getirilmesini söyledi ve örtü
(getirilip) üzerine atıldı. Tâvus, secdeyi tamamlayıncaya kadar başını
 ‫‪. Keysân‬ء ‪Tavus‬‬ ‫‪43‬‬

‫‪kaldırmadı. Selam verinee ise örtünün üzerinde olduğunu fark edip, ona‬‬
‫”‪bakmadan evine gitti.‬‬

‫ظ‬ ‫هم د ال م ‪،‬‬ ‫ئ‬ ‫د‬ ‫م ت ن أ خ ن ذ ‪ ،‬ئ إ ئ نا م ح‬ ‫ه ئ ج‬ ‫خد ك عظ‬ ‫[ا ‪/‬ا ]‬ ‫(‪- ) ٤٦٥١‬‬

‫محم بن حما د‪ ،‬ثت ا محثئ‪ ،‬عن ابن ب ر ج ‪ ،‬غ ذ عطاء‪ ،‬عن ابن عب ا س‪ ،‬قاد؛ " إ ي ألظ ن‬
‫بة "‬
‫طاؤش ا ص أغ ل ان م‬

‫‪ibn Abbâs: “Tâvus’un Cennet ehlinden olduğunu sanıyorum” demiştir.‬‬

‫( ‪ [ - ) ٤٦٠٢‬ا ‪ /‬ا ] حدبت ا هم ذ الل ه بن محم د بن جغمر‪ ،‬ثت ا عتد ا و خن ي بن ي حيى‬

‫ثئ ا ‪١‬؟^ م حا ذ ‪ ،‬ثن ا ن ئ ت م ‪ ،‬عن ل ي ث‪ ،‬عن طا ؤس‪ ،‬ثابت " نا ب ق ف ي ء يتك ل م به‬

‫ا ب ن آ د م إ ال ا ج م ي ع ي ح ر محنه ي مرضي "‬

‫‪Tavus der ki: “insanoğlu, hastayken inlemesi de dâhil ağzından çıkan her‬‬
‫”‪ekilecektir .‬؟ ‪bir şeyden dolayı hesaba‬‬

‫نت‪ ،‬ظ أثو ث م لن‬

‫خ ه مه د م ئ ن غ م ‪ ،‬ه ا جد الثؤ ئ م‬ ‫[ ‪] i l i‬‬ ‫(‪-)٤٦٥٣‬‬
‫ل‬ ‫^‪ ، ٧١‬ص أ م ي ه ‪ ،‬ع ن ث؛ؤث ب ن ش ا ب و ر‪ ،‬ق ا د ت فا ت ر ج‬ ‫ظ‬ ‫د تن د م ر ‪،‬‬ ‫أ ي م ح ة ‪ ،‬ظ ‪1‬ئث ص‬
‫ئ ‪ ،‬قأذع و هث ‪٠٠‬‬ ‫م‬ ‫ه ة ‪ ،‬ص اا ظ أ ج د ي‬ ‫يل م ‪) :‬ذغ‬

‫”؛ ‪Dâvud b. Şâbûr der ki: Adamın biri Tâvus’a: “Bizim için Allah’a dua et‬‬
‫‪deyince, Tâvus: “Yüce Allah’a karşı içimde bir haşyet (korku) görmüyorum‬‬
‫‪size dua edeyim!” karşılığını verdi,‬لط‬

‫ثن ا عق م ا ن س طال و ث ‪،‬‬ ‫ظ خ ث اث ب ن‬ ‫د ب ن بد ر‪،‬‬ ‫( ‪ [ - ) ٤ ٦ ٥ ٤‬ة ‪ /‬ا ] حدثت ا م ح م‬

‫مر طا و س برؤاس‬ ‫ثت ا مه د الث ال م بن ه اش م ‪ ،‬عن ا ل ح ش بن أيي الحص ي ن‪ ^ ١‬؛ ^ ‪ ،‬قا دت‬
‫ثن أ ح زغ زأ ظ ‪ ،‬بغشي عنيه‬

‫‪Haşan b. Ebi’l-Husayn el-Anberî der ki: “Tâvus, (pişmiş) kelle satan‬‬

‫”‪birinin bir kelle çıkardığını görünce bayıldı.‬‬

‫د بن‬ ‫( ‪ [ “) ٤ ٦ ٥ ٠‬ة ‪ /‬ا ] خ ا؛ثغ ا أ خ ن ن ئ ذ ج عف ر ب ن ح م د ا ن ‪ ،‬ثن ا ع ب د ال ثؤ ب ن أ ح م‬

‫ع ب د ال ث ؤ ب ن بش رت '‪ ٠‬أ ق طا و ق ا اي ما ي ي‬ ‫ح م ‪ ،‬ح د ث ي أب ي ‪ ،‬ظ مغ ص س نلت م ا ن ال ر ي ‪ ،‬ثن ا‬

‫ي ؤما‬ ‫ذ قي ف ذا‬ ‫يأ ح‬ ‫ا غ ز ‪ ،‬ء كا ن‬ ‫وءئرى؛ب‬ ‫ف ي ال ق و ي ‪،‬‬ ‫طريئ‬ ‫د‪:‬‬ ‫لخن ج‬ ‫"ك ا ن لت ح ري ق ا ي إل ى ا‬

‫ي غ ش يللف ال صق‬ ‫لم‬ ‫وفي ث ذ ا يؤما ‪ ،‬إل ذا نؤ قي مني ي الق وي مح زأى تلل ث الرءوس ‪^ ^ ^ ١‬‬
44 Tavus b. Keysân

Abdullah b. Bişr der ‫لكا‬: Tâvus el-Yemânfnin mescide giden iki yolu
vardı. Biri çarşıdan, biri de başka bir yerden geçiyordu ve her gün birinden
mescide gidiyordu. Çarşıdan geçen yoldan gidip de kasaplarda bulunan
(ateşte) pişmiş kelleleri gördüğünde o gece gözüne uyku girmezdi.

‫ئ أ م‬ ، ‫د ت ن أ; ا ن‬ ‫س‬ ‫ئ أ خت ن تن‬ ،‫لخض‬ ‫خ د ق أ ش ء ثن ا مح و ا‬ ‫ا ء‬/‫تا‬ - ) ٤٦٥٦(

‫ ”ىن‬: 3 ‫ ئ‬،‫ ظ ن عظن التؤر ي‬، ‫ ثن ا ا ل منياب ئ‬،‫ ح دبتي م ح م د ثق ه ارون‬،‫بكر بن م حي‬
٠' ‫ زنث ائ ال ؛ ا م‬،‫ ح ق ا لأيثؤ‬٠’ :‫ ق ات‬، ‫ ص في ص ش د ه في ز ك‬: ‫طاؤمت‬

Süfyân es-Sevrî bildiriyor: “Tavus evinde kalır fazla dışarıya çıkmazdı.

Kendisine bunun sebebi sorulduğunda: «Yöneticilerin zulmünden ve
insanların fesadından 117-ak durmak için» karşılığını verdi.”

‫ ص‬، ‫ ثن ا مه د ا ئاق‬،‫تا ممإ ا لأثري‬:‫إ‬

‫ ظ إشت ا ة ئ ر‬، ‫ ا خد قا ثمحن ا ة‬٧ ٤ [ - ) ٤٦٥٧(

،‫ن ث‬
‫ ح‬،‫ض ع غزا‬ ، ‫ إن و ج ال "كا ن يس ر مغ طا ؤ م‬، ‫ أؤ غيره‬، ‫ ض اس ط أؤ س‬،‫م عمر‬
" ‫حني‬
‫ئن م‬ ‫ أز ال‬، ‫ " أكأ خ م بمل س اأ ؤ ش ت ؟ ال ق ن خ م‬: ، < < ‫ ق ا د‬،‫و‬ : ‫قا د‬

İbn Tâvus’un bildirdiğine göre babasıyla biriitae yürüyen bir adam ١ ٤ ٠

sesi işitince: “Hayra alâmettir” dedi. Bunun üzerine Tâvus: “Bunun neyinde
hayır ve şer olabilir ‫ ?ظ‬Bundan sonra benimle birlikte dolaşma! diye çıkıştı.

‫ ظ‬، ‫ ثن ا بشن ن م وت ى‬، ‫ ه أ حدب ا محم د بن أ حم د بن الح ش‬/ ‫ [ ة‬- ) ٤٦٠٨(

، ‫؛قي ة الشتءأا ن‬
‫' إذا عدا ا إلئت ا ذ م‬٠ :‫ قات‬،‫ عن أبيه‬، ‫ ض ائق ط و س‬،‫ ثن ا ن يا ن‬، ‫ا ل م ح د ي‬

،4‫ الل‬٣ ‫هذ و‬ ‫ ظد\ أش‬، ‫؛ ال م م د‬3 ‫ ؤه ا‬،‫ء إ دا أش ا ل منزت ء س ل م ئك م ن ا لئي هال ن‬
‫ فاء ذا أش‬، ^ ١ :‫ذ م و إل ي ت م قات ا ل م ح؛ائ‬ ‫ ءذا‬،‫ ال ه ص ز ال مح ل‬:‫قا د ا ل م حتا ن‬
" ‫ وشئ اءم م م د ك‬،٤١^ ‫ ن ق ي د‬: ‫ قات المحفا ذ‬،‫دك ر ان ب الثؤ‬: ‫ال غداة زلء‬

İbn Tâvus, babasının şöyle dediğini bildirir: insan sabah ç ^ n c a şeytan

onu takib eder. Kişi evine vardığında hane halkına selam verirse, şeytan
geride durur ve: “Burada bizim için istirahat yeri yoktur” der. Yemeği
kendisine getirildiğinde Besmele çekerse o zaman: “Burada bizim için ne
yemek var, ne de istirahat yeti var” der. Ama insan evine girerken selam
vermezse, o zaman şeytan: “Burada kendimize istirahat yeri bulduk” der.
Yemeği getirildiği zaman Besmele çekmezse, o zaman şeytan: “Burada hem
 Tâvus b. Keysân 45

bize yiyecek, hem de istirahat yeri var” der. Akşamleyin de aynı şeyleri
söyler.

‫ك ذا‬ ‫ ئ ال ن زان فيه ا‬، ‫ " إ ن ال ن ال ي ك ه ي كس و ن ص ال ه ثغ ي ا د م‬: ‫ م ] وما د‬/ ‫ [ ع‬- ) ٤ ٦ ٥ ٩ (

، ‫ال ر ك و ع‬ ‫ أؤ قا ت‬، ‫ والر ك و ع‬، ‫ ودلل ث في ا ل ح ف و ع‬، ‫و ه‬ ‫ ق ح ن ك ذ ؛‬0 ‫وكد\ء وء ال‬

" ‫وال ف ي و د‬
Tâvus der ki: Melekler Âdemoğlunun namazını: “Falan kişi namazına
şunu şunu ekledi. Filan kişi namazından şunu şunu eksiltti” diye yazarlar.
Huşu, rüku —veya rükû ve secde hakkında da demiş olabilir- için de aynı
şekilde yazarlar.

‫ عن‬،‫ ثن ا بشر بن ن و ص‬، ‫خ ث د بن أ ح م د بن ا ل ح ش‬ ‫خ ا؛ثن ا م‬ ]‫ه‬/‫[ة‬ “) ٤٦٦٠(

‫ ن ا ?ا ن أبولث قئ و د إدا رك ب ؟ قاتت 'كا ن‬:‫ ئ ك ال ب ن تال و س‬:3 ‫ ها‬،‫ ظ >ئتي ن‬،‫لي‬،‫الحنت‬
‫ ه ف ا لخند ز و ئ بما ن‬، ‫طثا‬ ‫ئ فل ف و س لف‬ ‫ ف ذا‬، ‫ئ‬ ‫ه أ للث‬ " :‫ي ود‬
‫ت‬ ‫ ح ا ن م ن ث ب ح‬1‫ ث‬: ‫ءد ي م وأل‬-‫ و ك ا ت | دا ش م غ ال ؤ‬،‫ ث ذ ؛ ز ظ ك ط لق م م ر ني ن‬Ü ‫الفء ي ت ئ ن‬

"‫ه‬

Süfyân bildiriyor: Tâvus’a: “Baban yolculuk için bineğine bineceği zaman

nasıl dua ederdi?” diye sorduğumda şu karşılığı verdi: “Şöyle dua ederdi:
“Allahım! H am d ancak sanadır. Bu (nimetler) senin bize lütfon ve
ihsamndandır. Rabbimiz! H am d ancak sanadır. Bizlere türlü nimetleri
önümüze seren Allah’a hamdolsun ki o bunu dilemeseydi biz bunları elde
edemezdik.” Gök §ür^tüsünü işittiği zaman da: “Noksanlıklardan
münezzeh olan Allah’ı teşbih ederini” derdi.

‫ ث إ‬، ‫ ء ح د ق ا أ خ ن ذ ى ع ت د الل ه ب ن ' دا ر ة اد ك و ئ ء ثئ ا ع ئ د ين ث ا ب ت‬0 ‫ [ ا ا‬- ) ٤ ٦ ٦ ١ (

‫ت الث ا ر‬ ‫ ل غ ا ح ل م‬: ‫ ق ا د‬،‫ ع ن أبي ه‬، ‫ ع ن اب ن طا ؤ س‬،‫ ث إ ت غ م ر‬، ‫ ثن ا ع ت د ا ل ر را ق‬،‫و ون ح ويه‬

'* ‫ ح ن ى؛ د م ذ ك ث ت أمح ئذب هز‬1‫ محلم‬، ^ ^ ^ ١‫محلآزث أ ف د ه‬

ibn Tâvus’un bildirdiğine göre babası: “Cehennem yaratılınca meleklerin

kalpleri yerinden fırladı. Hz. Âdem yaratılınca ise sakinleştiler” dedi.
46 Tâvus b. Keysân

‫ ى‬، ‫ ح د ش أ د ا‬، ‫ ثت ا عتد الل ه ى أ ح ت ذ‬، ‫ ه ] حدثن ا أوئ بكر بن مالك‬/ ‫ [ ة‬- ) ٤٦٦٢(

‫ زأشث م ش‬،‫حم ن‬-‫ قات مجا ه د لتثاؤست ظ أي عبد ا لر‬-■‫ ئات‬، ‫ عن ابن أييب جي ح‬،‫سم يا ن‬
:‫ ن ق ذ و آل ك ئ ت‬،‫ م ح ث قاعل ث‬:‫م ا م حة نال ي غ ي ال غ الء ض ب ابه ا ف و د أ ال‬
" ‫ؤ ت خت ل إلته أثة است_هل م ن‬ ‫ح‬ ،‫أخت‬ ‫ك‬ ‫ب س ف ذا من‬
‫م‬ ‫ال‬ ‫" اذك ث‬

ibn Ebî Necîh der ki: Mücahid, Tâvus’a der ki: “Ey Ebû Abdirrahman!
Ben (rüyamda) seni Kabe'de namaz k ıla r k e n gördüm Allah'ın Resûlü de
kapıda duruyor ve sana şöyle diyordu: "Peçeni aç ve okuyuşunu belirgin, açık
seçik yap." Tâvus da M ücahid’e: “Sus, bu sözünü kimse duymasın” dedi, ibn
Ebî Necîh der ki: “Mücahid, Tâvus’un bu ‫؛‬uzatılandan memnun olduğunu
hissetti.”

‫ ئ‬، ‫ خ ص مه د ال م ئ ذ أ خت ن ئن خ م‬، ‫م تق ت ابل ه‬ ‫ ] خ د كأ أثو‬٥/٤ [ - ) ٤٦٦٣(

‫ آم م ن‬، ‫ قات ل ه• أ ي أثا أ ج ح‬، ‫ أ ة طا ؤئا‬، ‫ عن أي ه‬، ‫ عن ابن ش ن جي ح‬،‫ ثن ا نميا ن‬،‫أبي‬
"‫ه‬ ‫ء بم ذ م ئ ز أ م‬ ، ‫واتقى المح‬

İbn Ebî Necîh’in babasından bildirdiğine göre Tâvus kendisine:

“Konuşup Allah’tan korkan, susup Allah’tan korkandan daha hayırlıdır”
dedi.

،‫جد‬
‫ ثن ا مه د الل ه ئ أ صت ئن خب‬:‫ ؛اد‬، ‫ه] خد قا محو ث م ئ ذ ن ا ب ه‬/‫ [ ئ‬- ) ٤٦٦٤(

‫ قاد؛ ش طاؤتت‬،‫ عن زي ل‬،‫م‬ ‫عن ث‬ ‫ ئ ابن‬، ‫ئ مح ة ي ة ات م حأي‬ ‫■ءددتي‬

" ‫سي‬ ‫م‬ ‫حم أ ز ى أ ط ث ا مر‬ ‫ " ن ا م‬: ‫ ؛ ا د‬،‫دأ‬:‫ ئ ز ائ‬: ‫ ق ا ر ا‬، ‫ز ج ال ق ي ا م‬

Mis’ar bir adamdan bildiriyor: Tâvus, seher vakti bir adama gidince,
kendisine: “Uyuyor” dediler. Bunun üzerine Tâvus: “Seher vakti kimsenin
uyuyacağını sanmıyordum” dedi.

‫ ئ ق ث أ ئ‬،‫بث لآ‬
‫م‬ ‫ط ئ‬ ‫ ثما ن‬، ‫تا م ء ئ مه د ال م‬:‫إ‬
‫ ا خدثثا ر‬٦/٤ ‫ ل‬- ) ٤٦٦٥(

‫مثل ث‬ ‫م‬ ‫ت‬ ‫ال‬ " : ‫ ه ات‬،‫ غ ذ حثا ؤ س‬،‫ عن هش ا م بن ح ج مر‬،‫ذ بن عييغه‬ ‫م حا‬ ‫ثن ا‬ ، ‫م ج مي‬

" ‫الق ا ت ح ر ثثرؤخ‬

Tâvus der ki: “Genç, evlenmedikçe farzları tam olarak eda edemez.”
 ‫‪. Keysân‬ء ‪Tavus‬‬ ‫‪47‬‬

‫(‪ [ ")٤٦٦٦‬ا ‪ /‬ام] ‪<-‬ددثا م خ ث ذ بن عل ي‪ ،‬ثن ا مح ث ذ بن‪ ^ ^ ١‬بن زيا ذه بن ال غ م ‪،‬‬

‫ن‬ ‫ي‬ ‫ظ م ح م د ب ن ا ل مث وءك ل ‪ ،‬ظ ن ئ ث ا ن ‪ ،‬ع ن إبراهي م ب ن ت ب مر ة‪ ،‬قا د ت ق ا ت ل ي ط ا ل س ‪ :‬آس‬

‫غي ت أؤ‬ ‫إ ال‬ ‫ال زوائد‪ " :‬ن ا يمغعل ث م ن ال ن ك ا ح‬ ‫لأيي‬ ‫غ م ث ذ الحه|انما‬ ‫ظ ه ا ‪3‬؛‬ ‫القولن‬ ‫أؤ‬
‫م رص اا‬
‫ص‬
‫‪Îbrâhîm b. Meysere bildiriy©r: Tâvus bana: “Ya evlenirsin, ya da ben de‬‬
‫‪sana Ömer b. el-Hattâb’ın, Ebu’z-Zevâid’e dediği gibi: «Evlenmene engel‬‬
‫‪olan şey ya iktidarsızlığındır ya da fâcir biri oluşundur!» derim” dedi.‬‬

‫ن بن‬ ‫هم د ال ثؤ ب ن م ح م د ب ن ج ع م ر‪ ،‬ثن ا ت خ ث ذ ب ن ا ل ح س‬ ‫( ‪ [ - ) ٤ ٦ ٦ ٧‬؛ ‪ ] ٦ /‬ح دثن ا‬

‫ت عند الئؤ ى داود‪ ،‬م وت‪ :‬ش م ع ت غمت ا ن‪ ،‬مولت‪:‬‬ ‫شمع‬ ‫مب م ‪ ،‬ظ ع م و ن عل ي‪ ،‬ئ‪3‬ث‪:‬‬

‫ش م عت ءناؤ‪،‬ئ ا‪،‬ي مول‪ ٠' :‬ال ي حرز دين ا لت رع إ ال ح مهبث‬

‫”‪Tâvûs der ki: “M üminin dinini ancak mezarı korur.‬‬

‫(‪ “) ٤٦٦٨‬و ‪ ] ٦/٤‬حدت ا أ خ ن ذ بن اشت ا ق‪ ،‬ثت ا حم ذ الل ه بن أ خ ن ذ بن أ شد‪ ،‬ثق ا م ح م د‬

‫سر ‪ ٠^ ^ ^ ١‬بن ب م ‪ .‬ح و حدثن ا أثو بكر بن نالني‪ ،‬ثغ ا مه ذ الل ه بن أ ح ن ذ بن ح م ‪ ،‬؛ ال ‪:‬‬

‫ئ محن ‪ ^ ١‬بن ص ن د ل ‪ ،‬ئ م ح ل ئ ذ محا م ‪ ،‬غ ذ مح ي‪ ،‬غ ذ طا ز م ‪ ،‬قات؛ " ج ج االمحإر‬

‫غ د ال بما ل ‪'٠‬‬
‫‪Tavus der ki: “İyilerin (ebrârın) haccı (hevdec üzerinde değil) sadece‬‬
‫”‪binekle edilen haçtır.‬‬

‫م حق‬ ‫ظ‬ ‫بما ئ‪،‬‬ ‫ط ال م ئ مح م ‪ ،‬ئ ع ئ ئ‬ ‫(‪ - ) ٤٦٦٩‬ل ‪ ٦/٤‬ا خدثثا‬

‫المر؛لري‪ C‬ظ عتد الث‪ 4‬بن الئ؛ ا رك‪ ،‬ثن ا وهي ب بن ورد ‪ ،‬أؤ قادت ثن ا عبد ا ل جب ا ر بن الورد‪،‬‬
‫ظ داو‪،‬ن ثن ث ابور‪ ،‬قأ لأ‪ :‬ئثا ل ط ا و س‪ ،‬أؤ م د ل طا و س‪ :‬اد غ بدع و ا ت‪ ،‬قات‪ " :‬ال أ ج د‬

‫ئ ة"‬ ‫بذبف‬
‫م‬

‫‪Dâvud b. Şâbur der ki: Tâvusa: “(Bizim için dua et” deyince —veya‬‬
‫”‪denilince- “D ua etmek için kendimde gerekli huşûyu bulamıyorum‬‬
‫‪karşılığını verdi.‬‬
‫‪48‬‬ ‫‪Tâvus b. Keysân‬‬

‫ب ش‪ ،‬ثن ا إبراهيم بن ت ع ي د ‪ ،‬ثن ا‬

‫حدثن ا محم د بن عل ي‪ ،‬ثن ا أثو م‬ ‫( ‪ [ ") ٤٦٧٠‬ئ‪/‬ه]‬
‫يظ‬ ‫عن ابن محال ؤ س‪ ،‬غ ذ أبيه‪ ،‬قات‪ " :‬ات ح د أن يت ح د‬ ‫ح جا ج ‪ ،‬عن ابن‬
‫م أي د ي اقا س أل لخزام ال تئي غ "‬ ‫قي يدئه‪ ،‬زال ئ غ أ ذ ي ح ب ا إلئش ا ة أ ذ ه و ن ه ظ‬

‫‪Tâvus şöyle der: “Cimrilik, kişinin elinde bulunanlardan yana cimri‬‬

‫‪davranmasıdır. Tamahkârlık ise kişinin, başkalarının elinde bulunan şeylere‬‬
‫”‪haram yoldan sahip olmayı istemesi ve kanaat göstermemesidir.‬‬

‫أب ى‬ ‫د ب ن ش ئ د ‪ ،‬ثط أب و ب ك ر‬ ‫( ‪ ٦ / ٤ [ “) ٤ ٦ ٧ ١‬ا حدثت ا ع ب د ال ثؤ ب ن م ح م د ‪ ،‬ثت ا م ح م‬

‫مح ه ‪ ،‬ثن ا ا ل م حا(يبي‪ ،‬عن ل ة ث ‪ ،‬عن طا و س‪ ،‬ه ا دت " أ ال ز ب د م ومب عش ر ‪ ،^ ٧١‬م ن ‪-‬ا'لق ل ‪،‬‬
‫دبف "‬
‫ف ه ب اءته خ ت ء أؤ أك ر ث ن م‬ ‫م ح ح قد‬
‫‪Tâvus: “Gece‬‬ ‫‪k a l k ıp‬‬ ‫‪on âyet okuyacak ve böylece kendisine yüz sevap‬‬
‫‪veya daha fazlası yazılmış olarak sabahlayacak kimse yok mu?” demiştir.‬‬

‫عبت ال م ئ و ا ن ‪ ،‬ظ‬
‫ك د ئن غنز اق ا ص ‪ ،‬ظ م‬ ‫(‪ ] ٦/■،[ - ) ٤٦٧٢‬خد كا عنت ئ‬

‫أ حم د بن حا زم‪ ،‬ثت ا عؤن بن ت ال م‪ ،‬ثن ا جابز بن م ح وي أ غ و إ ن مح‪1‬يى بن م ح وي )لثل و ئ‪،‬‬

‫عن ع م ران بن حال د ا ل ح راعي‪ ،‬قا ت‪ :‬ط ئ ث عند ‪-‬عقال‪.‬ء ‪-‬جالش\ ‪ ،‬ه ح ا‪.‬ءة ن ج ئ ه ما ‪ : 3‬ل\ \ل\‬

‫م د ئ ر م ح ن ق رأ ي ' لأول‬
‫كء‪ ،‬ثم ص و ب‬ ‫يزع م أن ‪ " :‬م ن مت ر‬ ‫مح م ‪ ،‬؛ن‬
‫ب ده ‪ ، ٠^ ^ ١‬مح ب ثة م ت د ؤقوف ثثة \لم ذ ر "‪،‬‬
‫ت زي د الق ج ذ ه ‪ ،‬وفي ؛ صؤ ئتا‪ 3‬ك ‪^ ١‬؛؛‪ ،‬ج‬
‫ممات عط ا ء‪ :‬ص د ى ط ا و س‪ ،‬ت ا م كث ه ا‬

‫‪im rân b. Hâlid el-Huzâî der ki: Atâ’nın yanında otururken yanma bir‬‬
‫‪adam geldi ve: “Ey Ebû Muhammedi Tâvus, yatsı namazını kıldıktan sonra,‬‬
‫‪iki rekât namaz kılıp, birincisinde Secde Sûresini, ikinci rekâtta M ülk‬‬
‫‪Sûresini okuyana, Kadir gecesini ibadetle geçirmiş gibi sevap yolacağ ın ı‬‬
‫‪iddia ediyor” deyince, Atâ: “Tâvus doğru söylüyor. Ben de bu ibadeti hiç‬‬
‫‪terk etmedim” karşılığını verdi.‬‬

‫في كثاب‪ 4‬ظ ش ط ئ أي و ب‪ .‬ح‪،‬‬ ‫ئ ألحنذ‪،‬‬ ‫سد‬ ‫( ‪ ] ٧ /■،[ - ) ٤٦٧٣‬أ ت ي ا اق ا ن ي ي‬

‫و حدثن ا ت خ ئ د بن أ ح ن ذ بن أتا ن‪ ،‬ثن ا أ ي‪ ،‬ظ أب و بكر بن محي‪ ،‬ح دقن ي إترا< م أإ‬

‫ه ص ‪ ،‬ئ ‪3‬م• مح ‪ 3‬يل م ‪ :‬إ‪0‬‬ ‫ص ثن غ ئ‪ ،‬ظ ذ‪:‬ذت ا م ح ' ط‬ ‫ا ال م حه ا ئ ‪ ،‬ق ا الت ظ‬

‫هؤل ك قد ‪ ، ٣ ١‬؛‪ ١١‬؛‪ " :‬قت أ ت ت ث ق "‬
 Tâvus b. Keysân 49

Deyder el-Murâdî en-Necrânî der ki: Tâvus’a: “Evinin onarılma vakti

geldi” denilince: “Ama ben (ömrümün akşam(ın)a vardım” karşılığını verdi,

‫ ثن ا ابن أيي‬،‫ ثن ا أبو ال م ا س عن قتيثة‬،‫ ] حدثت ا ث خ ئ د بن عل ي‬v / l [ - ) ٤٦٧٤(

‫ ثا دت ' كا ذ ت ج د م ن بغي‬،‫ ص أبيه‬،‫ عن ابن طا ؤ س‬، ‫ ثن ا ن غ م‬،‫ ثن ا عبد ا ل ر را ق‬، ‫ا لث ر ي‬

‫إل ئ ه‬ ‫ ئ ج ي ء به ا‬،‫ و ك ا ن ت ا م ن ا ة ج م ا ة يأ ح ذ ه ا ا ل ج ن و ن‬، ‫إ ئ ز ا ئ ي د و" كا ن رب م ا ذا ؤ ى ا ل م ج ا ن ي ن‬
1‫به‬ ‫ع لني‬ ‫!ن‬ :‫م ما لأ‬ ‫ ج ا ءة‬1 ،‫ت‬ ‫ ن ح م ل‬1‫ف ر ك ت عن د ه نأ ع ج ثئة مح ز ه غ ع إل ه‬

‫ ه ج اء أغلف ا بع د ذللث برما ن‬، ‫ ئقثنف ا ودفع ه ا في بس ه‬،‫ محاقتل ه ا زادفغه ا في بتتل ث‬، ‫ت‬ ‫ح‬ ‫ائض‬

،‫ ء ج اءهت؛ الغي طا ن‬،‫ ئتز يته م وه ل ص ال ح ه ورض ا ه‬، ‫ إنه ا ن ا ئ ئ‬: ‫ مما ل ل ه م‬، ‫مبأوئثث عنه ا‬

‫كذا‬ ‫م كا ن‬ ‫ مححمل ت قثنف ا ودفنه ا فيبس ه في‬،‫ ول كن ئد ؤهغ علمته ا‬،‫ ثنت‬٢ ‫ إثه ا‬:‫مما د‬
‫ قنقش وم‬، ‫ مع ك‬L)l‫؛‬r ‫ زنن‬، ‫حيزئأ أش ن ق ي‬-‫ ون ك ن أ‬،‫ ظ نتهئألث‬: ‫لوا‬1‫ ق‬، ‫ء | هل ه ا‬1‫ ئ ج‬، ‫وكذا‬

‫ إن "كئت زين أن‬:‫ ق ات‬،‫خذ ئ ن ح ن محجا ءه ال ئ ئ ط ا ن‬-‫ ظ‬، ‫س ه هو ج ذ و ه ا ح ن ت ذفنق ا‬

‫ب‬
‫طان‬ ‫ م ن ة ا ل س‬1‫ ق م‬، ‫ د ك ر ز ب ال له مم ت د‬، 0 ‫ قأ طا غ ا ل ت ن هال‬، ‫أ خ ر ج ك م ما أ ث فيه مح ا ك م يالل ؤ‬

‫ؤ ك ن م ا ل س ت ط ا ن إ ذ قا د‬ :‫فيه‬ ‫ ث ال أع ل م أ ن ه ذ ه ا ال به ئرل ت إ ال‬:‫ حث ا ؤ ص‬3 ‫ ئ‬، ‫ج ي ن ئ ذ‬

٠٠ >^‫ ك ث ز ظ د |دي بريء مغاق‬1‫ ك م ه ل م‬1 ‫ ن‬1‫لإلس‬

İbn Tâvus, babasından bildiriyor: isrâil oğullarından bir adam vardı ve

bazen delileri tedavi ettiği de olurdu. Bir defasında arasıra deliliği tutan ve
çok güzel olan bir kadını tedavi için bu adama getirdiler. Kadını yanında
bırakıp gittiler. Kadın adamın çok hoşuna gittiği için onunla birlikte oldu ve
kadın hamile kaldı. Bunun üzerine Şeytan adama gelip: “Şayet kadının bu
durumu açığa çıkarsa rezil olursun! O nu öldür ve evinin içinde göm!” dedi.
Adam da kadını öldürüp evinde gömdü. Bir zaman sonra kadının ailesi gelip
onu sordular. Adam da: “Kadın öldü” dedi. Adamı doğruluk ve dürüstlükle
bildikleri için bu durumu fazla önemsemediler. Ancak Şeytan onlara geldi
ve: “Kadın ölmedi! Aksine adam onunla birlikte olup kadın hamile kalınca,
öldürüp evinin içinde, filan yere gömdü” dedi. Bunun üzerine kadının ailesi
adam gelip: “Sana herhangi bir suçlamada bulunmuyoruz; ama onu nereye
gömdüğünü ve gömerken yanında kimlerin bulunduğunu bize söyle!”
dediler. Evi aradıklarında da kadını gömmüş olduğu yerde buldular. Bunun
üzerine adamı yakalayıp hapsettiler. Hapisteyken şeytan yanına geldi ve:
‫‪50‬‬ ‫‪Tavus b. Keysân‬‬

‫‪“Seni içinde S u n d u ğ u n bu durumdan kurtarmamı istiyorsan Allah’ı inkâr‬‬

‫‪et” dedi. Adam da Allah’ı inkâr edip Şeytan’a itaat etti. Bunun üzerine de‬‬
‫‪.adam öldürüldü, öldürülünce de Şeytan ondan berî olduğunu söyledi‬‬
‫‪Tâvûs ekledi: Bildiğim kadarıyla da şu âyet bu adam hakkında nazil‬‬
‫‪olmuştur: “Münafıkların durumu tıpkı şeytanın durumu gibidir. Çünkü‬‬
‫‪nk§r et» der. insan inkâr edince de: «Ben senden‬؛>> ‪şeytan insana‬‬
‫‪ ünkü ben âlemlerin Rabbi olan Allah'tan korkarım» der. ”5‬؟ ‪uzağım ,‬‬

‫(‪ - ) ٤٦٧٥‬ل ‪ ] ٧ /٤‬حدثن ا نلبما ن بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا إش ت ا ق بن إبراهي م ‪ ^ ١‬؛ ^ ‪ ،‬ظ عتد‬

‫ءق ا ‪3‬‬ ‫ر ج ‪ 3‬نث أربع ه بنين‬ ‫الوراق‪ ،‬ظ معمر‪ ،‬عن ابن م وئ س ‪ ،‬عن أمح ه‪ ،‬قادت‬

‫^‪^ ١‬‬ ‫ي ن ؛ي م ن‬
‫ي ن ل غم ث ن محراثه شيء‪ ٩ ^ ،‬أن أم ر ئ ة ن ف‬
‫أ ح د ه م ‪ ٩ :‬أب ت ن بموه ن ف‬
‫ئ ي ء‪ ،‬قات‪ :‬ئأ ئ في النوم‪ ،‬مم ي ل ثق‪ :‬ائب‪ ،‬م كا ن ” كدا و كدا‪ ،‬ئح ذ مئة مال‪ 4‬دثار‪ ،‬هما ‪3‬‬
‫ح ذ ها‪،‬‬ ‫دلل ث ال م رأت ه‪ ،‬ء م‪ 1‬ل ت ا م أ ئ ة ‪:‬‬ ‫ف ي بوم ه ‪ :‬أفيه ا ب ن ك ه ؟ ق ا ر ا ‪ :‬ال ‪ ،‬قا ت‪ :‬ءأص ث خ ف د و‬

‫ش دل ه ‪:‬‬ ‫ء إ ن ث ن ب ركه ا أن ل م ح ي ثلم ه ا و نجس تلم ه ا ‪ ،‬مح أب ى‪ ،‬ثلث ا أمس ى أ ئ في ال م ‪،‬‬

‫ئث ا‪3‬ت أي ه بزة؟ ئش‪ :‬ال‪ ،‬ئث أص خ‪،‬‬ ‫نئن بئة غئزة‬ ‫ائت ذ كان ئ‬
‫ت لن م ت د مث ا ك ه ا ا ال و ر ‪ ،‬ءأثى أن تأخذ ف ا ‪ ،‬ئأ ئ ف ي اللئل ه الئال ئ‪،‬‬ ‫ممال‬ ‫ه ا د ذللث الم رأته‪،‬‬

‫م‪ ،‬ظ ‪:3‬‬ ‫فنجل ل ه ‪ :‬ائ ت م كا ن ك ذا و كذا‪ ،‬ن خ ذ م نة ديث‪1‬زا‪ ،‬ه ا ل‪ :‬أفيه يزكه؟ ‪: IjJU‬‬

‫ءأ ح ذ ة ‪،‬ب م د ه ب به |ل ى الق وي ‪ ،‬ء إ دا ن ؤ بز ج ل ي ح م د ح و ش‪ ،‬مما ‪ : 3‬ي ك ز‬

‫ئ ف ئ بهلع ه ما ‪ ،‬هو ج ذ‬ ‫با ت‪ :‬بد ث ا ر‪ ،‬ق ا تت ءأ ح ذ ه م ا تنة بدين ا ر‪ ،‬ث م الهإنى به م ا ق ل ما ن خ ل‬

‫^ ث ق ي د و دئتريه‪1‬‬ ‫ب ا ‪ ،‬قات‪ :‬م‬

‫هب ت ‪١‬‬ ‫ج‬ ‫بجا دره لم ثن ا ص‬ ‫و نا جت؛‬ ‫ثي ب ط ن‬
‫ءلم بو ج د إ ال عغدة قاعه اب وهرب ال ي نب عال دهتا ‪ ،‬ثلث ا زاف ا النلل غ‪ ،‬ظ ‪ : 3‬ن ا ثهتل خ هذه‬
‫إ الب ا ح ت ‪ ،‬اطلبوا أ ح ثه ا قإت أصعممم ‪ ،‬ظ ‪ : 3‬ئ جا ءه‪ ،‬قالوا‪ :‬أعندف أح ث ه ا ؤئثمليل ق ض غ ن‬

‫ب غ ف ظ أ خ د وا‪'' ^ ^ ١‬‬
‫م إ؟اثا م‬ ‫م ‪ ،‬ظ ‪ :3‬آ‬ ‫نا أ ئ ق لآ؟ ظ ‪ : 3‬ؤمم ثثون؟ وئ' ‪:‬‬

‫‪Tâvus anlatıyor: D ört oğlu olan bir adam hastalanınca, bunlardan biri:‬‬
‫‪“Ya onun bakıcılığım yaparsımz ve mirasından bir şey almazsınız veya ben‬‬
‫‪ona bakarım ve mirastan bir şey almam” dedi. (Bu oğul) ri'ıyasmda: “Falan‬‬
‫”?‪yere git ve oradan yüz dinar al” denildi. Oğul: “Bu parad.ı bereket var mı‬‬
 Tavus b. Keysân 51

diye sorunca ise: “Hayır” cevabı verildi. Adam sabah uyanınca hanımına
gördüğü rüyayı anlattı. Hanımı: “O parayı al. O nun bereketi ٠ parayla giysi
almamız ve geçimimizi sağlamamızdır” dedi; ancak adam parayı almayı
kabul etmedi. Akşam uyuduğunda tekrar rüyasında: “Falan yere git ve on
dinar al” denildi. O: “Bu parada bereket var mı?” diye sorunca: “Hayır”
cevabı verildi. Adam sabah uyanınca hanımına gördüğü rüyayı anlattı.
Hanımı bir gün önce söylediklerini tekrar etti, ancak adam parayı almayı
kabul etmedi, üçüncü gece de rüyasında: “Falan yere git ve bir dinar al”
denilince: “Bu parada bereket var mı?” diye sordu. Ona: “Evet” cevabı
verilince, adam gidip parayı aldı. Sonra çarşıya gitti ve iki balık taşıyan bir
adam gördü. Ona: “Bunları kaça satıyorsun?” diye sorunca, adam: “Bir
dinara” cevabını verdi. Adam balıkları bir dinara alıp evine gitti ve balıkların
karnını yarınca, karınlarında daha önce hiç kimsenin bir benzerini
görmediği birer inci gördü. Kral, inci satın almak için adam gönderince, bu
adamın yanındaki incilerden başkası ■bulunamadı ve adam bu incilerden
birini kırk katır yükü altın karşılığında sattı. Kral inciyi görünce: “Bu inci eşi
olmadan bir işe yaramaz. Fiyatım iki kat isteseler bile gidip bunun eşini
getirin” dedi. Adama gelip: “Sende bu incinin eşi var mı? Sana ‫ لكال‬katı fiyat
veririz” dediklerinde adam: “Gerçekten verir misiniz?” diye sordu. Onlar:
“Evet” cevabını verince, ‫ل ^ هلكلل‬inciyi birinci incinin iki katı fiyatına sattı.

، ( ‫ ثن ا عبد ا ل رراق‬، ‫ ثت ا إ شحا ق بن إبراهي م‬، ‫ع حدثن ا نل بما ن بن أ ح م د‬٨/ ٤‫ )“ ل‬٤٦٧٦

‫ قادت كا ذ ر ج ل محما ح ال ث ن ا لرم ا ن و كا ن ع اق ال‬،‫أب ه‬

‫ عن ج‬،‫ ض ائن طا و س‬،‫عن تغت ر‬

‫ت‬ ‫ محل و أ د ح ل‬، ‫ ارى ف د ا غ ث ن ن ئ ف ى ا ل س ت‬: ‫ ال بنه ثؤئ ا‬3 ‫ مما‬، ‫ه ذ هق ع ذ ق ى ال ت ت ت‬ ، ‫أب ئ ا‬

‫ؤن ش م عت م‬ ‫ اذ غلوا عش أبي‬:‫اي ه ئ ج م غ ئن را وه ا د‬

‫م‬ ‫ب‬ ‫ ئ ذ ه‬،‫ك ل م و ذي‬0 ‫ر ج ا ال‬ ‫عل ي‬

‫ ن أ ؤ د‬1‫ ئ دت ئل؛ ظوا ظئؤ ثق‬، ٠^^ ، !‫حض‬ ‫م‬ ‫ ؤ إ(آ ش م غ‬، ‫ ء إله ئ د "كبر‬،‫مئة مغكزم ء ا عذ ر وم‬

‫ ن إ د ا ث ز ؤ غ أ ح د م‬،‫ وأع ج ز ا ل ع ج ز ا ق ي ور‬، ‫ " إ ن م ح س ال ك ي س ال ق ث ى‬3 ‫نا ث ك إل به أ ن ظ‬

‫ ءإ ن محا‬،‫بإدا اطلئع م م ن زي ل ع ر ع مل ن جرة ن ا ح ذروه‬ ‫محرؤخ م ن مع د ن‬

52 Tâvus b. Keysân

Tâvus anlatıyor: Geçmiş zamanda akıllı ve zeki bir adam vardı. Bu adam
ihtiyarlayınca evine çekildi ve bir gün oğluna: “Artık evde sıkılmaya
başladım. Yanıma benimle konuşacak kişiler getirsen” dedi. Oğlu gidip
birkaç kişiyi topladı ve onlara: “Babamın yanma girin ve onunla sohbet
edin. Eğer nahoş bir sözünü duyarsanız onu mazur görün. Çünkü o
”yaşlanmıştır. Ama hayırlı ve güzel bir sözünü duyarsanız onu da kabul edin
dedi. Adamlar onun yanma girdiklerinde, yaşlı adamın söylediği ilk söz şu
oldu: “En güzel şey takva, en büyük acizlik ise günahkarlıktır. Evlenecek
olan kişi, salih bir madenden olan kadınla evlensin. Bir kimsenin bir
günahını gördüğünüzde ondan sakının. Çünkü onun başka günahları da
v a r d ır . ”

‫طأ‬ ‫ محا‬، ‫ ثن ا ا ل ختذ ئ ع ئ ا و ت ي ي‬،‫م ئ خ الب‬ ‫ خدثثا أثو‬h / t [ - ) ٤٦٧٧(

،‫ عن أبيه‬،‫ ثن ا عتد ال ق ئ عس بن ئ ت ب م ' ل ج ز ي‬،‫ ثن ا أ خن ت بن ئصر يتتالل ث‬، ‫بن م ح ب‬

0\‫ ل‬، ‫سد ه‬ ‫ ني ت ج ذ ي‬OU ،‫م ق ر ي‬ ‫ " إدا امح ق ي ه ي‬:‫ قات طا ؤ ئ البنه‬:‫قات‬
‫ل د ه أقت ثقلن د إلت ج د‬
‫ ثأ ح ث ي بغقس و‬: ‫ قات عتد الل ه‬،" ‫ لل ه ؤإ؛ا إق ه را ج عون‬، ‫ ؤ‬، ‫و ج د ل ي‬

‫ زنأى ق و ج هه ا ل م ح ن‬، ‫ث قا‬

Tâvus, oğluna der ki: “Beni defnettiğin zaman mezarıma bak. Eğer beni
orada bulamazsan Allah'a hamd et. Eğer beni orada bulursan, doğrusu bizler
Allah'a aidiz ve ona dönücüleriz.” Abdullah dedi ki: “Tâvus'un oğullarından
birisi bana, babasının mezarına baktığım, onu mezarında bulamadığım
söyledi ve o çocuğun yüzünde sevinç aydınlığı görülüyordu.”

‫ ظ‬،‫ ظ أثو د ع ه‬،‫ك ذ تن ف غ ض‬ ‫ ظ‬، ‫ها أ خن ن ئ ت خ م‬ ] ٩/ ! [ - ) ٤٦٧٨(

^ ١ ٠٠ : 3 ‫ أق ظ‬، ‫ ي ذ و غ ذ ط م‬،‫ سم غ ث ث ض الكتا ن ي‬:‫ قات‬، ‫م ه د ي بن ج م‬

‫ي ز ا م ح ال‬
‫م ؛ا ك ف‬ ‫من ي‬
Tâvus: “Allahım! Beni fazla çocuk ile fazla maldan mahrum et” diye dua
etti.
 ‫‪. Keysân‬ء ‪Tavus‬‬ ‫‪53‬‬

‫ب ن الل ت ث ‪ ،‬ثن ا هييص ة ‪،‬‬ ‫( ‪ [ - ) ٤ ٦ ٧ ٩‬ا ‪ /‬آ ] حدثن ا أب و ح ا م د م ح م د ب ن إ ن ح ا ى ‪ ،‬ثت ا ح ات م‬

‫ظ نق ث ا ن ‪ ،‬غ ذ ت ع ي د بن م ح م د ‪ ،‬قات ‪ ” :‬كا ن م ن دع اء طاؤ س ‪ ^ ^ ١ ٠٠ :‬ا ح رم ن ي ئ ز ة ا ل ما ل‬

‫ؤاأثل ب ‪ ،‬ؤ ا ق م ا إل بمان وال ق ت ل "‬

‫‪:Saîd b. Muhammed der ki: Tâvus’un dualarından biri de şöyleydi‬‬
‫“‪Allahım! Beni fazla çocuk ile fazla maldan mahrum et! Bana iman ile ameli‬‬
‫”! ‪ih s a n e t‬‬

‫ط ى غ ئ ‪ ،< ٦١I‬ئ محن‬ ‫(‪ [ - ) ٤٦٨ .‬؛ ‪ ] ٩/‬خ د ه أ خت ن ئ ب غ ر تن تلم م‪ ،‬ئ أ‬

‫ب م ‪ ،‬ثن ا ن م ا ن ب ن ي ع م ن‪ ،‬ثئ ا ال ز ه ر ي ‪ ،‬ص طا و س ‪ ،‬ق ا ت‪ ٠' :‬ل و رأ ي ت طا و ق ا‬

‫ج‬ ‫ن بن‬ ‫ال ؤ ح م‬

‫عب ث أ ك ال ; ك س "‬
‫م‬
‫‪Zührî: “Tâvus’u görsen, onun yalan söylemediğini anlardın” demiştir.‬‬

‫ذ بن أيي‬ ‫م حا‬ ‫د س أ ح م د بن ا لخض‪ ،‬ثن ا م ح م ذ بن‬ ‫حدثن ا م ح م‬ ‫ل‪£‬اب ]‬

‫م‬ ‫(‪- ) ٤٦٨١‬‬

‫ح ب بن ش ثا ب ت ‪ ،‬قات ‪:‬‬ ‫م‬ ‫س ‪ ،‬غ ذ أي ي من ا ي‪ ،‬غ ذ‬ ‫ال م ح‬ ‫ي ض بن‬ ‫ثن ا‬ ‫ر ‪،‬‬ ‫ثن ا‬ ‫م حث‪،‬‬

‫أ ب دا ‪ :‬عقن ا ء‪ ،‬ؤ ط ا و س ‪ ،‬و م ج ا ه د ‪ ،‬وت ع ي د ب ن‬ ‫ا جت م غ ع ن د ي ح ن ت ه ال ب حث م غ ع ن د ي مثل ه م‬

‫جه "‬
‫و ب‬ ‫بم‪،‬‬
‫‪ bunlar‬وكل ‪Habîb b. Ebî Sabit der ki: “Benim yanımda beş kişi toplandı‬‬
‫‪gibi başka bir beş kişi daha benim yanımda artık bir araya gelemezler,‬‬ ‫‪o beş‬‬
‫”‪kişi şunlardır: Atâ, Tâvus, Mücâhid, Saîd b. Cübeyr ve İlerime.‬‬

‫(‪[ - ) ٤٦٨٢‬ا ‪/‬ا ‪ ] ،‬حدبثا أبو ب م بن مال ك ‪ ،‬ثن ا هم د الل ه بن أ حم د بن ح م ‪ ،‬ح د ب ي‬

‫ب ب د الل ه بن أيي يزيد‪ " :‬م ع م ن ك ث ئ د ح د غ ر ابن عباس ؟‬

‫أ ي ‪ ،‬ثن ا ن فا ذ قات‪ :‬م ك م‬

‫ق ا لأ‪ ٠٠ :‬م غ عتئاء زائث ا ث ؤ‪ ،‬وك ا ن ت ال و س ي د ح د م ع ‪٠٠ ^ ^ ١‬‬

‫‪Süfyân der ki: Abdullah b. Ebî Yezîd’e: “îbn Abbâs’ın yanına kiminle‬‬
‫‪beraber girerdin?” diye sorunca: “Atâ ve sıradan insanlarla birlikte girerdim.‬‬
‫‪Tâvus ise özel kişilerle birlikte girerdi” cevabını verdi.‬‬

‫(‪ ] ٩/ ! [ - ) ٤٦٨٣‬خ ا؛قثا أثو أ ح ت د م خ ث ذ ‪°‬تن ا ل م ‪-‬جا ئ ‪ ،‬ظ أ ح ن د بن مو ت ى بن‬

‫ت ز‪ ،‬ثت ا هبيص ة ‪ ،‬ثن ا نق ي ا ن‪ ،‬عن حبي ب ‪ ،‬ق ا ت‪ :‬قات ل ى طاومس‪:‬‬
‫ج‬ ‫العث ا س‪ ،‬ثن ا إ ن ن ا عم د بن‬

‫أفئ لنف‪ ،‬ي ال س أ أل عنه أ‪-‬ح دا غيري ‪٠٠‬‬

‫‪ ٠٠‬إ<تا ‪-‬ح دبتنث ح د ة مم د ي‬
54 Tavus b. Keysân

Habîb der ki: Tavus bana: “Sana bir hadis anlatırsam ve bunu(n
senedini) sana ispatlarsam, artık onu benden başkasına sorma” dedi.

، ‫ ثن ا ابن أيي رزم ه‬،‫ئ ح ا ى‬،‫ ثن ا محم د بن إ‬، ‫ ] حدثت ا أبو حام د تن جب ا ه‬٩/ ! [ - ) ٤٦٨٤(

‫ ممم ق \ل‬- ‫ " ؛ذ' أ‬:‫ ص ل ي ط ومن‬:3 ^ ، ‫ عن ن ي م‬، ‫ غ ذ ن ز‬، ‫تحا اق ف ال ث ذ م ت ى‬

"‫ئ أ ط م ي‬ ‫ ال ط ت‬، ‫مح ق ث ق ا‬

Habîb der ki: Tâvus bana: “Sana anlattığım bir şeyin doğruluğundan
emin olduğumu söylersem, artık onu benden başkasına sorma” dedi.

‫ ظ‬،‫حال؛أ‬- ‫ ثن ا‬،‫ ثن ا ن ح م د بن إش ث ا ئ‬، ‫ ء حدثن ا أثو حام د بن جبل ه‬٩/٤ ‫ )" ت‬٤٦٨٥(

،‫ غ ذ ط و س‬، ‫ ص مه د ش ل ك ئن ي ق ز ة‬، ‫ ثن ا ل أ نمئ‬، ‫ ئ أثواث ا نة‬، ‫بما ئ ى إئ تامح د‬

" ٠ ‫لخب ن ن و ل ' ي‬ ‫ذ‬ ‫ " آ ذ ر ئ ث خ ن س ن م‬: ‫تا ل‬

Tâvus: “Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vESBİİBm) ashâbından elli kişiye yetiştim”
demiştir.

،‫ ثن ا أبي‬، ‫ ثن ا عبد الثؤ بن أ خن ت بن حسل‬، ‫ م ا ء خنثتا أ و ثق ي ئن مال ك‬/ ‫ )" ل ا‬٤٦٨٦ (

‫أن أ ر وج‬ *‫ريد‬ :‫ ئ ك لأيي‬: 3 ‫ ه ا‬،‫ أ ح ر ي ابن حال ؤ س‬، ‫ ثن ا م غ م‬،>‫ثن ا عبد ا إلاقت‬
، ‫ بي ز ف ك نأب ى‬1‫ ئ ذ هي ت ءأب ش ت م ن صا؟ح ثث‬:‫ قات‬،" ‫ا ذ هب نائقثن إث ه ا‬ ‫مات؛‬
" ‫ ت ذ ه ب‬١‫ " مح د ؛‬:٥١‫ومح ق ص ز م في ه ف مح ق ؤ ؛‬

ibn Tâvus bildiriyor: Babama : ‘‫ل أ‬1‫” س‬kızla evlenmek istiyorum

dediğimde, bana: “G it ve kızı gör” karşılığım verdi. Bunun üzerine başımı
.yıkadım, en güzel giysilerimi de giydim ve babamın karşısında çıktım
Babam beni bu şekilde hazırlanmış görünce: “O tu r ‫ ؟‬Gitme!” diye çıkıştı.

‫ ظ‬،‫ر‬ ‫ ئ‬،‫لخد‬ ‫„ تحا مه د ال م ثن‬،‫ ] خدتثا أبو بك ر ثن مال ك‬١ ‫ م‬/ ‫ [ ا‬- ) ٤٦٨٧(

،‫به م‬
‫ج‬ ‫ب م يرممون ي‬ ‫ أق نأ ى ف ئ ث ئ‬، ‫ عن فل س‬، ‫ قات أبو بئ ر ب يدا‬، ‫ف خم‬

‫س ي ا و ؟ا م ق‬ ‫ مم‬U ‫ب أ‬
‫ج‬ ‫ ؤئن ق و ذ‬، ‫ي ت ه‬ ‫ث ا و ك ز‬1 ‫ء ن ئ‬ ‫بم أ ظ‬ ‫فث و ن‬
‫؛ م ق ي‬ " : ‫قا د‬

" ‫ب وئنه ا‬
‫م‬

Ebû Bişr bildiriyor: Tâvus, Kureyş’ten bazı çocukların böbürlenerek

yürüdüklerini görünce: “öy le elbiseler giyiyorsunuz ki; babalarının bunları
giymiyordu ve öyle yürüyorsunuz ki dansözler bile böyle yürüyemez” dedi.
 ‫‪Tâvus b. Keysân‬‬ ‫‪55‬‬

‫م ‪°‬س مالك ‪ ،‬ثن ا عبد الل ه بن أخن ت بن ح م ‪ ،‬ثن ا أيي‪،‬‬ ‫(‪ - ) ٤٦٨٨‬ل ا ‪ /‬م ا ] حدبن ا أثو‬
‫ثن ا حم د ا لرراق‪ ،‬ثن ا نئن ئ " أن ط اؤث ا أقا م غش ومحق لت ن ه م ح ش محاثه ا ل ح ج "‬

‫‪: “Tâvus, hasta olan bir kölesinin yanında kaldı. Nihayet‬لط ‪M a’mer der‬‬
‫”‪bundan dolayı ٠ yılki haccını kaçırdı.‬‬

‫ثن ا‬ ‫حات م ‪ ،‬ثن ا ع ا رم‪،‬‬ ‫ثن ا‬ ‫إ ن خا ق‪،‬‬ ‫بن‬ ‫ث خئ د‬ ‫ثن ا‬ ‫خا ب ز ‪،‬‬ ‫خ ا؛ثن ا أب و‬ ‫(‪] ٤٦٩٣ [ - ) ٤٦٨٩‬‬

‫ه‬ ‫< ئا إ ر‬ ‫&‪Ö‬‬ ‫و خان'‪ ،‬ص ض ال د ق طا ؤ س‪ ،‬قات‪:‬‬ ‫ث ثن‬ ‫خء ئ ئ وئد‪ ،‬ص‬

‫ه قي ذ للف‪ ،‬ممات‪ " :‬ثل ث ي أ ة ال ر ج ل ال‬ ‫فيزي ن‪ ،‬قك‬ ‫^‪ ، ١‬ئ د‪ 1‬ز‪ -‬جتث ا ث ا‪٩ _3‬‬ ‫تع أيي‬

‫و د قيسب ل ال د خ ر ث م محتة "‬

‫‪Abdullah b. Tâvus der ki: Babamla beraber Mekke'ye giderken yolumuz‬‬
‫‪bir ay sürerdi. Dönüşümüz ise iki ay sürerdi. Kendisine bunun sebebini‬‬
‫‪sorduğumuzda: “öğrendiğim e göre kişi, Allah'a itaat uğruna yolculuğa‬‬
‫‪çıktığında evine dönünceye kadar Allah yolunda sayılır” dedi.‬‬

‫عئد الل ه بن أ خن ت بن‬ ‫ثن ا‬ ‫بن ح م دا ن ‪،‬‬ ‫ف ر‬‫جع‬ ‫(‪[ - ) ٤٦٩٠‬ئ‪/‬م ‪ ] ١‬ح د ظ أ خن ى ى‬

‫ح ي د ‪- ،‬حدقتى أبى‪ ،‬ظ م هد ي بن جعفر‪ ،‬ظ ض ره‪ ،‬صبالل_‪ ،‬بن ”ك ع ب‪ ،‬قات‪" " :‬كان‬
‫ملآ ض وذا خزغ ئ ا ق ن إل ‪:‬ب غ ز ي إ ال ب ذ ه ف ا ل ما ه الم د ي ن ة ا ل ج ا ه "‬

‫‪Bilâl b. Ka’b der ki: “Tâvus, Yemen’den çıkınca, sadece Cahiliye‬‬

‫”‪döneminden kalma eski kuyulardaki sulardan içerdi.‬‬

‫ظ‬ ‫(‪ - ) ٤٦٩١‬و‪£‬ام ‪ ] ١‬ح د ظ أ خن ن سر جعم ر ب ن ‪1‬شثني‪ ،‬ظ أ خ ن ذ ن ع ئ‬

‫ات ت د ي ‪ ،‬عن عبد ال ر بن صالح‬

‫ع ر بن أيي حليم ة ح‬ ‫ى ت ال م ا ل حن حجج ‪ ،‬ثغ ا‬ ‫مح ئ د‬
‫س ى ثث و ديي‪ ،‬ق ك ‪ :‬يا أثا عتد ا و خن ي‪ ،‬اد غ الل ه ثي ‪ ،‬ممات‪:‬‬
‫‪ ، ^ ^ ١‬دا ‪3‬ت ب ح د عأي طا و‬
‫كو؛ةا دءة "‬ ‫" «ذغ ض اق ‪ ،‬فإقنمجث ا‬
‫‪Abdullah b. Salih el-Meld^ bildiriyor: Ha5ta olduğum bir zamanda‬‬
‫‪Tâvus ziyaretime geldi. Ona: “Ey Ebû Abdirrahman! Benim için Allah’a dua‬‬
‫‪et!” dediğimde: “Kendi duanı kendin yap! Zira Allah, sıkıntıda olanın‬‬
‫‪duasına icabet eder” karşılığını verdi.‬‬

‫أ ح م د ‪ ،‬ثغ ا إ ن خ ا ق بن إبراهي م ‪ ،‬ثن ا عبد ا ل ر راق‪،‬‬ ‫بن‬ ‫(‪ [ - ) ٤٦٩٢‬؛ ‪ ] ١٠/‬حدثن ا نل بما ن‬

‫ص معمر‪ ،‬عن ابن طا ؤ س‪ ،‬ص أمح ه‪ ،‬قات‪ '٠ :‬ي جا ء يؤم ا ل ما ئ ة ب ا ل م ا ل ومحن ا جبه همش حاجا ن‪،‬‬
56 Tâvus b. Keysân

‫ هد‬:‫ أليس ي ن ظ ف في تؤم ك ذا في <ث اعة كذ؛ا؟ ثمولط \خل ازث‬:‫ للما ل‬،‫نمول صا ح ب ا لخان‬

‫ إن ف ذا‬:‫ ثم و د صا ح ب الن ا ل‬، ‫ وأئم ئ ش ق ك ذا قى ت اعة ك ذا‬،‫م حت بى حا ج ه ” كدا‬

‫ظ‬ ‫بي‬ ‫ أثا ال ذ ي ح ك تثلث وبس أنب ص ث ع‬:‫ ءي مول ط ا ل ما لت‬، ‫ب ال ط أوقئ به ا‬
‫ت د د ع اي ج‬
‫ا إل ي ح‬
" . ‫ه‬ ‫أو ق‬

Tâvus der ‫لكل‬: “Kıyamet günü mal ile sahibi hesap yerine getirilir, ikisi
birb^leriyle tartışırlar. Mal sahibi, mala: “Seni şu kadar günde şu kadar ayda
şu kadar senede toplamadım mı?” deyince, mal: “Benimle falan ihtiyacım
giderdin, falan yolda harcadın” karşılığını verir. Adam: “Bana saydığın bu
şeyler, beni bağlayan iplerdir” deyince, ^ a l: “Benimle, Allah’ın sana
emrettiğini yapmana engel olan ben miyim!” karşılığını verir,

‫ ظ‬،‫رس‬، ‫ ثن ا ج ث م ن م ح ث د بن‬، ‫ م ا ] حدثت ا عتد الل ه بن ت ح م د‬/ 1‫ ل‬-) ٤٦٩٣(

، ‫ؤق ا‬1‫ أفي ق ط‬: 3 ‫ ظ‬، ‫م ئ‬-‫ ^؛ ال ه اش‬١ ‫ ثن ا أثو عتد‬،‫ ثن ا وكيع‬،‫ان حس ن بن ف ا دان الواب ط ي‬
‫ ؤ ة‬، ^ ١ ‫ ؤ ذ ’ م حت‬: ‫ ئ ك‬،^‫؟‬١ ‫ أ ال‬3 ‫ءق ا‬ ‫ أنث‬:‫ ممل ث‬، ‫إلي ابم ه في ح ي‬
‫ند‬ ‫ ؛ى حال ؤلست‬،3‫ ءق ا‬،‫ ئ د ح ك عليه‬،‫ إن الثابت ال ي خنف ن‬:‫ ق ات‬، ‫ر ن‬ ‫ا لشيخ ئ د‬
،٧^ ١ ‫ زين أن أ ج ئ غث ك في محيس ى ئ؛ا‬:‫ت‬، ،‫ إن أؤ جزث أو جزتثلف‬: ‫ ئ ك‬،‫وأز ج ر‬
‫ءه ال يخ ون عندك‬1‫ " خ ب شه د عا؟ى ئ ح‬: ‫ ه ات‬،‫ نحم‬: ‫ ئ ك‬، ‫ ؟‬0 ‫ والر ور وال ممحا‬،‫وا إلن جيل‬
٠' ‫ وأ ج ب للن ا س ئ ات ح ب لممسلث‬،‫حؤفلف إثا ة‬- ‫ وار ج ة ر جا ء هز أ ش د ب ن‬،‫ف ي ء أ خ ز ن م نة‬

Abdullah el-Hâşimî bildiriyor: Tâvus’un yanma gittiğimde karşıma

ihtiyar biri olan oğlu çıktı. Ona: “Tâvus sen misin?” diye sorduğumda:
“Hayır! Ben oğluyum” karşılığını verdi. Ona: “Şayet sen oğluysan (ve bu
yaştaysan) o zaman kendisi artık bunamıştır” dediğimde: Âlim olan kişi
bunamaz!” karşılığını verdi. Ardından Tâvus’un yanma girdiğimde bana:
“Soracağım sor; ama uzatmadan sor” dedi. Ben de: “Eğer sen de öz cevaplar
vereceksen, ben de öz ve kısa sorular soracağım” karşılığını verdim. Bana:
“Yani şimdi cevapta sana Tevrat’ı, incil’i, Zebur’u ve Kur'ân’ı bir araya
getirmemi mi istiyorsun?” diye sorunca: “Evet!” karşılığını verdim. Bunun
üzerine der ki: “U lah ’tan öyle bir kork ki, bu korkunun yanında başka
hiçbir korku olmasın! Aynı şekilde ona olan korkundan daha güçlü bir
 ‫‪Tâvus b. Keysân‬‬ ‫‪57‬‬

‫‪ Kendin için sevdiğin ve istediğin şeyleri de diğer‬أ‪ 1‬ه ‪şekilde ondan ümitvâr‬‬
‫”‪insanlar için iste.‬‬

‫المحرائ ئ‪ c‬ثن ا مروان بن‬ ‫ثن ا أب و ش عي ب‬ ‫حبس ب بن ا لخثن‪،‬‬ ‫حدبن ا‬ ‫(‪] ١١/ ، [ “) ٤٦٩٤‬‬

‫مح د ‪ ،‬ثن ا مح ئ د بن يزيد بن م ح س‪ ،‬عن ابن ج ري ج ‪ ،‬قات‪ :‬قات ق عقئا ء‪ :‬جا ءني طاؤمس‪،‬‬
‫ق ا د ل ي‪ :‬ثا عطا ء‪ " ،‬إياك أن رئغ خ زا بملف إ ز ص أعلى دوئلث باثة ‪ ،‬وجع د دوثلث‬
‫مغلف أن‬ ‫طل ب‬ ‫ح وايجلف إل ى م ن ب ابه نفت و ح ا ر يؤم ا ل منام ة‪،‬‬ ‫بط ل ب‬ ‫ح ج اب ا ‪ ،‬ؤعقلف‬

‫ثدعؤه‪ ،‬ووعدك ا إل جابه '‪٠‬‬

‫‪Atâ der ki: Tâvus bana geldi ve: “Ey Atâ! Kapısını yüzüne kapatan ve‬‬
‫‪aranıza perde çeken kişiye sakın ihtiyacını arz etme. Sen ihtiyacım, kıyamet‬‬
‫‪gününe kadar kapısı senin için açık olan ve senden dua etmeni isteyen ve‬‬
‫”‪duana icabet edeceğini vaad edenden iste.‬‬

‫ثن ا أب و‬ ‫عنن بن آث و ت‪،‬‬ ‫ثن ا‬ ‫بن ح ي ش ‪،‬‬ ‫علئ‬ ‫م ح م د بن‬ ‫ح دق ا‬ ‫[ا ‪/‬اا ]‬ ‫(‪- ) ٤٦٩٥‬‬

‫ن‬ ‫م غن ر‪ ،‬ثن ا أث و ح ج ا ج ‪ ،‬ع ن اب ن ج ري ج ‪ ،‬ص م ج ا ه د ‪ ،‬ع ن ء طا ؤ س ‪ " :‬ؤ ولئلف ت ا د ؤ ن م‬

‫تت م ن مه ب هم "‬
‫ض م ح ‪ ، 4‬ظت‪،‬ت ح‬

‫‪M ücâhid’in bildirdiğine göre Tâvus,‬‬ ‫‪“Onlara uzak bir yerden‬‬

‫‪seslenilir”6âyetini açıklarken: “Kalplerinden uzaktan bir yerden” dedi.‬‬

‫خ م ‪ ،‬ثن ا أيي ‪،‬‬ ‫ع د الل ه بن أ ح م د ثن‬ ‫ثن ا‬ ‫م ال ك ‪،‬‬ ‫بن‬ ‫(‪ ] ١ ٧ ٤ [ ") ٤٦٩٦‬حدثن ا أث و ب ك ر‬

‫ثن ا ف اجز ب ن ائق ا ي م ‪ ،‬ثن ا ا ل أ ش ي ب ‪ ، ،‬ع ن ن ئ ؛ ا ن ‪ ،‬ق ا ت ‪ :‬ق ا ت ط ا ؤمس‪ " :‬إ ن ا ل م ؤئ ى ي ش و ن‬

‫ع مي ل ك ا ض "‬ ‫بمحبون أن يطعم‬ ‫قي محوره م شبما ‪ ،‬مح كان وا‬

‫‪Tâvus: “Ölüler, mezarlarında yedi gün imtihana tabi tutulurlar. Bu‬‬

‫”‪sebeple bu günlerde ölülerin ruhuna yemek yedirmek müstehap görülürdü‬‬
‫‪demiştir.‬‬

‫(‪ [ - ) ٤٦٩٧‬ا ‪ /‬ا ا ] خ ا؛ثن ا أ خ ن د بن إش ح ا ق ‪ ،‬ثن ا أ و ي ح يى ا ل رازي‪ ،‬ثت ا عئد الل ه بن‬
‫ع ا يإت‪ ،‬ظ ا ‪ :‬د ق إ ئ بم ‪ ،‬فات‪ :‬ت م غ ث أ و ‪ ،‬يد و ص طا ؤ م ‪ ،‬وذ و ائت اء‪ ،‬فق ا ل‪ " :‬كا ن‬

‫ض ‪ ،‬و ممر م ن بقي "‬ ‫مم ن‬ ‫أمحل‬

‫‪F u s s ile t S u r . 44‬‬

58 Tâvus b. Keysân

Tavus, kadınlardan bahsedip: “Gidenlerin küfrüne sebep oldukları gibi,

kalanların küfrüne de sebebiyet verirler” dedi.

‫ ثن ا عثد الثؤ بن م ح م د‬، ‫ م ي‬- ‫ ا ا ] خ ا؛ثن ا أبو بك ر م ح م ذ بن ال خ ش ن ا ال‬/ ‫ [ ة‬- ) ٤٦٩٨(

، ‫ غن ق ث بن ئلي م‬،‫ ثن ا ن ئ؛ ا ن‬،‫ ثن ا عل ي بن ق ا و م‬، ‫ن همز بن م ح م د‬ ‫ثت ا‬ ، ‫بن ع د الحم ي د‬

‫ءتا ب ن‬0 ‫ص ديى هد‬3‫ ؛ ^ ^ ؤا‬١ ‫ ن‬1‫ د‬، ‫ك فتعثم ة ي ث ئ ب ن ق‬ ‫ ظ ث‬٠٠ ‫ست‬،‫ [ي طاو‬3 ‫ ئ‬: ،3‫د ا‬

"‫ام‬
Leys der ki: Tâvus bana: “öğrendiğin şeyi kendin için öğren. Çünkü
insanlarda emanet ve sadakat duygusu yok olup gitmiştir” dedi.

‫ثن ا‬ ، ‫أبو ب ك ر بن أيي ع ا ص م‬ ‫ثما‬ ،‫أ خن ت س إت ح ا ى‬ ‫حدثما‬ ] ‫اا‬/ ‫[ ة‬ - ) ٤٦٩٩(

: ‫ " كا ن و ت‬: ‫ ق ا د‬، ‫ؤ م‬ ‫ ص طا‬، ‫ غ ذ ط ت إ ت ن و <ا م‬، ‫ب ة‬

‫ غ ذ ت م‬، ‫ائ ظ ز ا ه ث إ أ ث و عا ص م‬

" ‫ان ج د للم زد في زم انه‬

Tâvus der İri: “Zamanında maymuna secde et, denirdi”.

‫ ثن ا ح ف ه ئ بن عمن‬، ‫م ش الؤازي‬
‫ ثن ا أ ب و ب‬، ‫ ا ا ا ] حدثن ا أ خن ن ثن إ ت خا ئ‬£ ‫ )“ ل‬٤٧٠٠(

‫ مح ق‬:‫ قاد‬،‫م ال غل ي تن نا ج ز‬ ،‫ غذ خث اؤ تن زم‬،‫ع د الي ئ نهدي‬ ‫ئ‬ ،‫اي ال ص‬

‫ ف ذ ا متسام بن قس ه‬:‫ فادت قل ت‬،‫ نتأن ق ش ا م بن قس ه عن ف يؤ ءانتهزه‬،‫جالش ا عند طا ؤ س‬

" ‫ " زللف أئ ز ذ ه غ م‬: ‫ قا د‬، ‫ض ا ج ي غزاش ا ذ‬

Salt b. Râşid der ki: Tâvus’un yamada otururken, Selm b. Kuteybe ona
bir şey sorunca, Tâvus onu azarladı. Ben: “Bu Horasan valisi Selm b.
Kuteybe’dir” deyince, Tâvus: “Bu durumda onu azarlamam benim için daha
basittir” karşılığını verdi.

، ‫د ب ن أث وب ي‬ ‫ ف ي كت ا به ثن ا م ح م‬، ‫ ] حدثن ا ا ل ما ض ي م ح م د ب ن أ ح م د‬١٢ / ‫ [ ؛‬- ) ٤ ٧ ٠ ١ (

‫ إن ت م ل ك ق د‬: ‫ي د ي ل و م‬
‫ ف‬:‫ قات‬،‫ز م بج ز‬ ‫ غ ذ‬، ‫ ت ا ذ ة ت ا م ح اد ي‬، ‫ق ا م ح ئ ق ع ئ‬
" ‫ ق ذ أ ن ث يا‬٠' :‫ ه ات‬، ‫ا ن ت ه ذ م‬

Deyyâr. el-Murâdî, kendilerinden olan bir adamdan bildiriyor: Tâvus’a:

“Evin yıkıldı” denilince: “Ama biz (ömrümüzün akşam(ın)a vardık”
karşılığını verdi.
 Tavus ‫ء‬. Keysân ‫وق‬

‫ ثن ا ت ل م ه سر‬، ‫س ن ح م د‬ ‫ثن ا ا خل س‬ ،‫ ] حدق ا م ح م د بن عل ي‬١٢/‫ )“ [ ؛‬٤٧٠٢(

‫ هي مل ه ما رت‬٠٠ ‫ عن أبيهت‬،‫ عن ابن ط اوس‬،‫ أمحزثا معمر‬،‫ أ محزثا عبد الرواق‬، ‫سبي ب‬
‫ف ن لآكون ا إلنث ا ن ؛ى ق ئء أضع ف ن‬
‫ ي‬،‫ فى أتوي اشث اؤ‬: ‫ ئ د‬،>^‫ؤ وحلئ ا إلئث ا ن ءن عي ما‬

" ‫ة م أ ن ي ا ف ذ اء‬
Tavus, “İnsan zayıf yaratılmıştır”7 âyetini açıklarken: “insan, kadınlar
konusunda zayıf yaratılmıştır, insan zafiyetini en çok kadınlarla ilgili
şeylerde ortaya koyar” demiştir.

‫ ثن ا أبو بكر‬،‫ ثئ ا م ح م د بن أبي منه ل‬، ‫ ] حدق ا عتد الل ه بن م ح م د‬١٢/‫ )“ [ ؛‬٤٧٠٣(

‫ " حنو‬:‫ ئات‬،‫ غذ أمحه‬،‫ غذ طوس‬،‫ ثت ا ث ش ئ ذ و ي ثت ا إبزاه م بنثايع‬،‫بن ر م حه‬

‫ وم ؤ الدئ إ حل و ا ال خزة اا‬،‫ال د ي م ؤ ا ال خزة‬

.Tâvus der ki: “Dünyada tatlı gelen şeyler, âhirette acıya dönüşecektir
Dünyada acı gelen şeyler de, âhirette tatlıya dönüşecektir.”

‫ ئ أثو بكر‬،‫ ثئ ا م ح م د بن أيى ت ه ل‬C‫ ] حدت ا غين الثي بن م ح م د‬١٢/‫ )“ [ ؛‬٤٧٠٤(

‫ما‬ " :‫ محات ط اوس‬:‫ قات‬،‫ ص بئ ر بن غ ا م م‬،‫ ثن اتا بع ى عنز‬، ‫ ثت ا أبو أث ا تأ‬،‫بن أ ي غيث‬
: ‫ ئ ك‬،‫ قت رأيت ر"حال تز قيد ق س أئص د س ئرفث‬، ‫رأيت تقد أخي أبن غ د ش ه‬
‫ف سا‬ ‫منة‬ ‫ ب م أ خذة و جع قي ب ل ه‬،‫ ن م ك ث عأى دللث‬،‫ ل ذللف ا ل ر ج ل‬،‫ئ ال ن‬
٠' ‫ مح زأقه في ئ عئ ا ادري أ ي طزئيه ل تزغ ح ش نا ث عزئ‬،‫اشتتصحتعلثة عل ته زائثف ا ة‬

Tâvus der ki: Daha önce, falan kişi gibi nefsine hakim olan kimseyi
görmedim. Bana: “Tanıdıkların arasında en üstün olan kişi kimdir?” diye
sorulsa, o adamı gösterip: “Bu kişidir” derdim. Bir müddet geçtikten sonra
adam karnından rahatsızlandı. Bu ağrıdan dolayı adam ishal olup karm
boşalmaya başladı ve iştahı açılıp cam her şeyi ister oldu. Ancak adam bu
iştahına karşı koydu. En son gördüğümde bir yaygının üzerindeydi ve iştahı
mı yoksa iştahına karşı koyması mı ölümünde daha etkili oldu bilmiyorum,
ama bu şekildeyken terler içinde öldü.

Nisa Sur. 28
 Tâvus b. Keysân

، ‫ثعا عتد الرراف‬ ‫ ثعا إ ئ خا ق بن‬، ‫ ] حدثن ا ئلبمان بن أ ح م د‬١٢/‫ )“ [؛‬٤٧٠٥(

،‫ قادت أقي ع ض ابن م رت م إبي س‬،‫ غذ أمحه‬،‫ عن ابن طاوس‬،‫م ا م ح ي‬ ،‫عن مغ مر‬
‫ فأوف بدزؤؤ فدا‬:‫ قات [ ب ي ن‬،‫نب‬
‫ ح‬:‫يلف إ ال ما م نلف؟ قات‬ ‫ال‬ £\ ‫ محا غبم ث‬:‫ق ات‬
‫ أن ا عل ن ت أن الل ه‬:‫ قأال عيتى‬:‫ قات ط اؤس قي حديثه‬،‫ا خل ل فزد منة ئأئفلن أ نجس أم ال‬

‫ إن‬:‫ ومحا ل الرهري قي حدئئه‬،" ‫ ءإ ز أ ن د نا شئت‬،‫ما ر قادت " ال ي م حرثي عندي‬

‫ م ح ن ة‬:‫ قات‬،‫عبدة‬
‫ ول ك إ ا ه ث م م‬،‫م زثة‬ ‫ا لخد ال‬

ibn Tâvus’un bildirdiğine göre babası der ‫كل‬: Hz. İsa b. Meryem, iblis ile
karşılaştı ve iblis: “Bilmez misin ki, Allah'ın senin kaderine yazdığı şeyden
başka hiçbir şey senin başına gelmeyecektir?” dedi. Hz. İsa: “Evet” cevabını
verince, iblis: “öyleyse şu dağın tepesine çık ve kendini aşağıya at, bak
.bakalım yaşıyor musun, yoksa yaşamıyor musun” dedi. Bunun üzerine Hz
»İsa: “Allah’ın: «Ey kulum! Beni sınama. Ben dilediğimi yaparım
:buyurduğunu bilmiyor musun?” diye karşılık verdi. Zührî ise hadisinde
Kul, Rabbini smayamaz, ancak Allah kulunu sınar” dedi ve Hz. İsa bu“
sözüyle iblis’e galip geldi,

‫ حدقغي م ح ي د بن‬، ‫ ثتا أ خن ن ن ح م‬، ‫ ] حدبن ا أبو بك رب ن مال ك‬١٣/٤ [ “) ٤٧٠٦(

" ‫ " خ غ ا ل أ م غ د ا و ء و‬:‫ قات‬،‫ غذ طاؤس‬، ‫ غذ ق ي‬، ‫يقا م‬
Tavus: “iyilerin (ebrarın) haccı bineklerle yapılan hacdır” demiştir.

‫ ح دب ي‬،‫ ثن ا عتد ال ر بن أ ح م د بن حق ل‬، ‫ ء حدثن ا أب و بكر بن مال ك‬١٣/٤ [ “) ٤٧٠٧(

٢ ‫ " رأيت ط اوئ ا وأ ص ح اب ا ثت إدا صلوا ا لع ص ز‬:‫ ه ات‬،‫ عن ابن أيي رواد‬،‫ ثن ا أبو شأنه‬،‫أيي‬
" ‫' ؤا بمهإوا ق الدع اء‬،‫وق!نوا أ ط‬
ibn Ebî Revvâd der ki: “Tâvus ile arkadaşlarının, (hac esnasında) ikindi
namazım kıldıktan sonra kimselerle konuşmadan hemen duaya
başladıklarını gördüm.”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا ت خ ئ د بن يغ ش بن ا ل م نذر‬، ‫ ] حدثن ا ئ ث ما ن بن أ ح م د‬١٣/ ٤[ “) ٤٧٠٨(

‫ عن‬،‫عن ابن مقوس‬ ‫ عن ز ظ بن‬، ‫ ئ أثو داوذ ا ف م ح إ‬،)‫بمامحت‬ ‫ثوض ئ‬

‫ قادت " م ن ل م يد ح د ي وصية ل م ظ ج هد اث الع اا‬،‫أبيه‬
 Tâvus b. Keysân 61

Tâvus: “Vasiyete dahil olmayan, şiddetli !}elalara maruz kalmaz”

demiştir.

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا م ح م د بن ي حيى بن ا ل مئذو‬، ‫ ء حدثن ا ئث مان ين أ ح م د‬١٣/٤ ‫ )“ و‬٤٧٠٩(

‫ي‬ ‫ أن‬،‫ عن ا م طاوس‬،‫ غذ رمعه بن صالح‬، ‫ تحا داود ال ئا ي ي‬،‫م و ش ئذ إشنامح د‬

‫ أز لآكون قاضيا مح ن الناس قي‬،‫ ه ادت " ل م ي ج هد ان الء م ن ل م ق ز ة محامى‬،‫عن طاوس‬
'‫ل خا شي م ض م‬ ‫أ ن‬، ‫م حابجلم‬
Tâvûs der ki: “Yetimlerin bakımını üstlenen veya insanların malları
konusunda aralarında hüküm veren veya insanların idaresini yürüten kişiler
haricinde belalar kimseye ağır gelmez.”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا ا ل ح ا رث س أيي أمت ا م ه‬،‫ ء حدثن ا م ح ث د ى أ ح ن د بن علي‬١٣/٤‫ و‬-) ٤٧١ ٠(

"‫م‬ ‫ يا‬:‫ قات لي أبي‬:‫ قات‬، ‫ ص ئ د ال د س طا م‬، ‫م‬ ‫ش ي تحا ء ة ت ذ‬ ‫ذاؤئ ت ذ‬

،‫ ؤ ال م حا ج ب ا ل ج ه ات قئت ب إليه م‬،‫ كن منه م‬3 ٢ 0‫ ؤإ‬، ‫صا ح ب ائثث الؤ ئنت ب إ ي‬
" ‫ خ ش ن لحلقي‬£‫ وع ا؛ه النن‬،‫ ف ي ء م حؤ‬5 ‫م أ د لآك‬ ‫ ؤ‬، ‫ إن ن م ب ك ن بم ه م‬3
Abdullah b. Tâvus bildiriyor: Babam bana: “Evladım! Akıllı kişilerle dost
ol! ânlardan biri olmasan da anlarla birlikte amlırsm. Cahillerle de
arkadaşlık etme; zira onlardan biri olmasan da onlarla birlikte anılırsın. Bil
ki her şeyin bir amacı vardır. Kişinin amacı da güzel bir ahlâka sahip olmak
o l m a l ı d ı r ” dedi.

‫ ثن ا عئد الل ه بن أخنت بن‬،‫ ثن ا خئذا ن‬،‫ ا حدت ا أ خن د بن جنفي‬١٣/٤[ -) ٤٧١١(

‫ ثن ا أثوبي أبة ر ج ال تأ ل طاوق ا غن‬،‫ ثغ ا خث ا د بن زيد‬،‫ ثن ا صا ن‬، ‫ ح دب ي أيي‬، ‫ح م‬
‫أخي من دون‬ ٠٠ : ‫ مما د‬،‫ إ ي أخل وف‬،‫ يا أثا عتد الؤ ح م ن‬:‫ محق ات‬،‫مثال ة ه اتثهزة‬
" ‫ص؟‬ ‫الش‬
Eyyub bildiriyor: Bir adam Tâvus’a bir meseleyi sorunca, Tâvus onu
azarladı. Adam: “Ey Ebû Abdirrahman! Ben senin kardeşinim” deyince,
Tâvus: “Bütün insanlar dururken sadece sen mi benim kardeşim
oluyorsun?” karşılığını verdi.
62 Tavus b. Keysân

،‫ ثت ا عبد الوراق‬، ‫ ثت ا إشثا ق بن إبراهي م‬، ‫ ء حدثن ا تل بمان بن أ خن ذ‬١٣/٤‫ و‬-) ٤٧١٢(
،‫ أ ك ض‬:‫ ق ات‬،‫ قادت جاء و ج د م ن اخل وارج إ ر أيي‬،‫ عن ابن طاؤس‬، ‫ثن ا م غ م‬
" ٠٠ ‫م ؛ غ زة‬ ‫م محائ ال م ؟ ا كل وئ ن‬ ‫ ' أ م م ذ‬٠ : ‫قا د‬

ibn Tâvus der ‫لكا‬: Haricilerden bir adam babama gelip: “Sen
İcardeşimsin” deyince, babam: “Allahın bütün kulları dururken sadece sen
mi benim kardeşim oluyorsun? Bütün Müslümanlar kardeştir” karşılığını
verdi.

‫ محا خايز ئ‬،‫ ئ ثم ظ ثن إ ن خا ى‬،‫ ] خدتثا أبو خابي ثن جنث‬١٣/‫ [؛‬-) ٤٧١٣(
،‫ة ا ص ف يغ ه\تثهزة‬،‫ شأت ر جئ طاؤ‬:3 ‫ ثا‬،‫ عن أيوث‬،‫ ثن ا ح ما د بن زيد‬،‫ ثن ا ع مان‬،‫المح ب‬
٠٠‫ يي‬،^^ P 4 ‫ء‬ ‫ " ي ذ أن بج د قي عنقي‬:‫ب م ئ د‬
Eyyûb der ‫لكل‬: Bir adam Tâvus’a bir meseleyi sorunca, Tâvus onu azarladı
ve: “Sen benim boynuma bir ip bağlamak, sonra da beni etrafta dolaştırmak
mı istiyorsun” dedi,

‫ ثن ا‬،^ ١
^ ١١ ‫بن عند‬ ‫ ثن ا ت ق‬،‫ ] حدت ا نمح ث د بن أخنت بن ا لخثن‬١٣/٤[ -) ٤٧١ ٤(
‫ عن روجه ا ذاؤذ بن إتر'هي م‬،‫ أ خف ي م أر ا لخم‬،‫ ئ ع ال الرراق‬،‫أختن ئق م م ح‬
‫ إ ( ة هئ ز‬،‫ غذ‬٠٠ :‫ لق‬3 ‫ ذ ما‬،‫أن طاؤمق ا نأى زي ال مسكين ا قي عيس ه ع م س وفي ثنبه وت خ‬
‫ ة ة ن أ ك ء ن الت اء ا ا‬، ‫ب ن ا ش‬
Dâvud b. Îbrâhîm’in bildirdiğine göre Tâvus, gözleri çapaklı, giysileri
kirli bir miskini görünce: “Geri dön. Fakirlik Allah’tan gelmiştir; ama suya
niye yaklaşmıyorsun?” dedi.

‫صال عند‬-‫ أ‬،^£ ١

^ ‫ ثغ ا إ ئ خا ق بن‬، ‫ ] حدثنا نلبمان ثن أ خن ذ‬١٤/‫ [ ؛‬-) ٤٧١٥(
‫بم م‬ ‫\{'\ل‬ '٠ :'‫ ض‬، ‫ غذ ف‬، ‫ ض اثن < س‬،‫ ه ا نغنث‬،‫ غذ ذا إل ثن إت م ح م‬، ‫وأ ق‬
"‫< ائ ممحؤ‬ ‫ا ل م‬
İbn Tâvus’un bildirdiğine göre babası: “Zulmün bir kısmım itira£ etmek,
zulme devam etmekten daha hayırlıdır” demiştir.
 ‫‪. Keysân‬ء ‪Tâvus‬‬ ‫‪63‬‬

‫(‪ [ “) ٤٧١٦‬؛ ‪ ] ١٤/‬حدثن ا نل بما ن س أخن ت‪ ،‬ثن ا إ ئ خا ق ب ن رإ‪:‬تا مب‪ ،‬أ ح رثا مه د‬
‫ا م‬ ‫خب ن الثامن ثل ة ي طرش ا لخغ‪ ،‬وق‬
‫م‬ ‫‪ ،^ ١^ ١‬ص داؤد تن إ وصء‪ ،‬أ ة ا لآقت‬
‫بغضه م بعصا ‪ ،‬فنق ا كا ن ال ش م د ه ث غ ي ‪ ،‬مح ول الناسى ي ميغ ا وش ما ال‪ ،‬مح ألمؤا أ شتي ب‬
‫زئاث وا‪ ،‬سام <ط ا لالى يص ر ‪ ،‬مما ‪ 3‬ل ه و جئت أ ال تن ا م‪ ،‬ؤثلث ئهتيث هذه القل ة؟ ممات‬
‫طاؤمت‪ ":‬وق د قا م ال ش م أ خد "‬
‫‪Dâvûd b. İbrahim der ki: Hac yolunda bir aslan insanlarrn yolunu‬‬
‫‪kesince insanlar birbirinden ayrılarak kaçıştı. Seher vakti olunca aslan gitti‬‬
‫‪ve halk sağdan soldan geri dönerek yatıp uyudular. Tâvus ise kalkıp namaz‬‬
‫‪kılmaya başladı. Bir adam: “Akşamdan beri yoruldun biraz yatsana” deyince,‬‬
‫‪Tâvûs: “Kim seherde uyur?” diye karşılık verdi.‬‬

‫(‪ -) ٤٧١٧‬ل ة ‪ /‬إ ا ] حدثت ا تأث مان ئ ذ أخنت‪ ،‬ثت ا إشحا ق بن إبرا محم‪ ،‬عن ع م الرواق‪،‬‬
‫جه‪ ،‬قات‪ :‬هل ت لت‪ :‬نا أ م ح ال ما‬
‫عن ابن جري ج ‪ ،‬نائي م حنه‪ ،‬ق اال‪ :‬قات ابن طاوس‪ ،‬عن أب‬
‫أما ل على الن؛ ب ي ؟ ءق ا ‪3‬ت ‪ ٠٠‬ا الشعما ز "‬
‫‪ibn Tâvus bildiriyor: Babama: “ö lünün ardından söylenecek en güzel söz‬‬
‫‪hangisidir?” diye sorduğumda: “Ona bağışlanma dilemedir” dedi.‬‬

‫(‪ [ “) ٤٧١٨‬؛‪ ] ١٤/‬حدثن ا ن ق م ان بن أ ح ن د ‪ ،‬ثن ا إش حاق ‪ ،‬ثن ا غئد ‪ ٤^ ١^ ١‬ه ا‪:،3‬‬

‫ت ا ن س ال ر م الصنعا ئ‪ ،‬ي ح د ث‪ ،‬أن م ح م د س ي و ن ن أغا ال حجا ج‪ ،‬أؤ‬
‫ش م ع ت الن عم‬

‫تش إ ر طا و س ب ت ب ع ي اقة د ي م أز حن س ب اقة‪ ،‬ومح ل لل بمو ل‪ :‬إ ذ‬

‫ب ش‪ " ،‬ج‬
‫أقو ي ئ ذ م‬
‫أخذف ا منلث‪ ،‬محان ا ألمين ت ت ك ن وك وي حس ن إلقلف‪ ،‬قا د ‪ :‬نخ رج به ا ح ش ئدم إ ن طاوس‬
‫ا ل ج ند‪ ،‬مما ل ‪ :‬يا أبا هم د الؤ حم ن‪ ،‬م م هبع ت ا المين به ا إثلث‪ ،‬قا د ‪ :‬ت اإي به ا ش حا ج ة‪،‬‬
‫ه ي "كوة ه ي ‪ ،‬ثم ده ب ءث ا ‪ 3‬ي ‪:‬‬ ‫^‪ ^ ١‬غلى أ ح ذ^‪ ، 1‬نأثى أن م ح د طاو‪.‬س ثزش‬
‫ب ث إل ث أ‬
‫■‪ ، 1‬قيقو؛ جق ئ أ بتع ه م عن ء‪1‬اوس‪ ^ ^ ١‬يكزئ وبة‪ ،‬محق ا ‪3‬ت ائ؛وئا إ؟ةؤ‪ ،‬نن م‬
‫فذ أ ح ذ ه‬
‫ت ف به إليلف ا آلمين‪ ،‬ظ ‪ :3‬نا ق تج ئ بئة‬
‫؛ن ا ثثا ‪ ،‬نحاءة ا إل وئ ت‪ ،‬مما ‪ 3‬ثت‪ :‬ا ل ما د الذ ي ج‬

‫ق سا ‪ ،‬ء رج غ ال ثن و‪ 3‬ءأ حثزهأ همف وا أثة صا دق‪ C‬ه ما ‪3‬ت ائفلزوا ال ذ ي ذ ه ب به ا ثابعإ وه إقه‪،‬‬
‫مقبوئة نجاءة‪ ،‬وفات‪ :‬ا ل ما ‪ 3‬الذي جئثلف بؤ ثا أبا عتد الؤ حم ن‪ ،‬قات‪ :‬هد قتجس غ يغلف‬
‫شق؟ ها ‪ :3‬ال‪ ،‬ئ ‪ 3‬لت‪ :‬هن ثئ ل م أئن وضعته؟ ظ ‪ :3‬ئ عم‪ C‬في تللثم ال كوة‪ ،‬ه ا د ‪ :‬ائقلن‬
64 Tâvus b. Keysân

‫ ئألحذث ا‬:‫ قات‬، ‫ ء إذا غزب ال ص رة ثد بثت علته ا ا ل ع نكثو ت‬،‫ ئ م د يده‬:‫ محالأ‬، ‫ح ي ت وصئتة‬

‫ه إ م حم‬ ‫"مه ذ ه ب‬
N u’mân ‫ط‬. ez-Zübeyr es-San’ânî anlatıyor: Haccâc’ın kardeşi
Muhammed b. Yûsuf veya Eyyûb b. Yahya, Tâvus’a yediyüz veya beşyiiz
dinar gönderdi. Parayı götürecek elçiye de: “Şayet Tâvus bu parayı senden
alırsa vali seni giysilerle ödüllendirecek!” denildi. Elçi parayı alıp Cünd’de
olan Tâvus’un yanına geldi. Ona: “Ey Ebû Abdirrahmân! Vali sana bu
meblağı gönderdi” deyince, Tâvus: “Ona ihtiyacım yok!” karşılığını verdi.
Elçi parayı alması için ısrar etti; ancak Tâvus almayı kabul etmedi. Bunun
üzerine elçi parayı evdeki bir deliğe attı ve geri döndü. Dönünce de onlara:
“Tâvus parayı aldı!” dedi. Bir zaman geçtikten sonra Tâvus’un, hoşlarına
gitmeyecek bir davranışta bulunduğu haberini aldılar. Bunun üzerine vali:
“Ona birini gönderin de kendisine verdiğimiz parayı bize geri versin!” dedi.
Gönderdikleri adam Tâvus’a: “Valinin sana gönderdiği para nerede?” diye
sorunca, Tâvus: “Ben ondan bir şey almadım!” karşılığını verdi. Adam geri
dönüp olanları anlattı. Onlar da Tâvus’un doğru söylediği kanaatine
vardılar. Bunun üzerine: “Ona parayı götüren kişiyi getirin ve parayı alması
için yanına gönderin” dediler. Parayı getiren adam Tâvus’a gelip: “Ey Ebû
Abdirrahmân! Sana getirdiğim para nerede?” diye sorunca, Tâvus: “Ben
senden bir şey aldım mı ki?” karşılığını verdi. Adam: “Hayır!” deyince,
Tâvus: “Peki nereye koyduğunu biliyor musun?” diye sordu. Adam: “Evet!
Şuradaki deliğe koydum!” karşılığını verdi. Tâvus: “O zaman koyduğun yere
bak!” dedi. Adam elini deliğe sokunca, üzerinde örümcek ağları da bulunan
keseyi buldu. Sonra parayı alıp geri döndü.

،‫ في كتابه ثن ا ت خ ئ د س المقا س‬،‫ م ا ء أخثرتا م ح م د بن أخن ت ا ل ما ضي‬/ ‫ [ ا‬- ) ٤٧١٩(

‫خإ‬ ‫ص‬ ،‫أبه‬

‫ ص ج‬،‫حق م ئن ا لخيا ج اسما ئ‬
‫ئ ان‬ 1İU ‫ ث إ‬،‫نما ت غ ث ذ تن انت ش‬

‫ ا بموا إلي‬:‫هاد‬ ،‫ إ ذ أبين ا لمؤمنين‬:‫ قات‬،‫ ئخرغ ح ا جبه ذا ت يؤم‬، ‫ن فيان ثن عبد ا ل م ل ك‬
‫ ءأ ح ذ ة‬، ‫ ث ذ ا طاؤ س الت ما ئ‬:‫ قالوا‬،‫س ن‬
‫ث م طا و‬ :‫ قات‬،‫مم يه ا أ ت أل ه عن بغ ض ا ل مثامل ث‬

‫ ق ات‬،‫ ه ا د ح ل ة عش‬:‫ قات‬،‫ اعفغي ئأثى‬:‫ ق ات‬،‫ أ ج ي أبين ا لن و مش ئ‬:‫ ق ات‬C‫ا ل م ح ا ح ب‬

‫ يا أ ميز‬:‫ ث ل ث‬،‫ إن فذا ال ن ي ي ن يتأل ي الل ه غثث‬: ‫ ئ ك‬،‫ ئنئا ن ش ت س ن يديه‬:‫طاوس‬
 Tâvus ‫ء‬. Keysân

‫ر ها ح ر‬ ‫ " إ ة صحنه كا ن غ غش شم م ج ب قي جهن م ه و ت به ا * م ح ن‬،‫الن ب يين‬

:‫ زهق بم ن لخده ؛ ه ؟ ثل ث‬:‫؛‬١١٤ ‫ث أ‬
‫ ^ م‬:‫؛‬١١‫ ه ؟ ؛‬U‫ أتدري بم ن أعد‬، ^ ١
^ ‫ان ق؛ ئ‬
‫ مح م محا‬:‫ ه اد‬،" ‫مه تجاز‬ ‫بتن أئزئ اش قي‬
.Heysem b. el-Haccâc anlatıyor: Süleymân b. Abdilmelik hacca gitmişti
Bir gün muhafızı çıktı ve: “Müminlerin emiri, haccın rükünlerini sormak
üzere bana fakih birini gönderin, diye emir verdi” dedi. ‫ ه‬arada oradan
Tâvus geçince muhafıza: “işte Tâvûs el-Yemânî var” dediler. Bunun üzerine
muhafız Tâvus’u tuttu ve: “Müminlerin emirinin yanma gideceğiz‫ ”؛‬.dedi
Tâvus: “Beni bu işe bulaştırma!” diye karşı çıkmak istedi; ama muhafız
kabul etmedi ve alıp Süleymân’ın huzuruna çıkardı. Tâvus olayı şöyle
:a n l a t ı r

Süleymân’ın önünde durduğum zaman kendi kendime: “Şimdi burada

olacaklardan Allah yarın beni hesaba çekecek!” diye düşündüm ve
Süleymân’a şöyle dedim: “Ey müminlerin emiri! Cehennem kuyusunun
kenarından bir kaya parçası vardı. Bu kaya aşağı atılınca ancak yetmiş yıl
sonra dibe ulaşabildi. Allah, bu Cehennem kuyusunu kimler için hazırladı
biliyor musun?” Süleymân önce: “Hayır!” dedi, sonra da: “Vay sana! Kim
için hazırladı?” diye sordu. Ben: “Allah kendisini idareye getirdiğinde
zalimleşen kimselere!” dediğimde Süleymân ağlamaya başladı,

‫ ثن ا‬c‫ ثغ ا أبو بكر بن مغذان‬،‫ ] حدثما عتذ الل ه بن م ح م د بن ج عف ر‬٤٧٢٤[ -) ٤٧٢٠(

،‫ ثئ ا تخث ت بن هم د الثؤ ا أل موي‬،‫ الكن ا ئ‬، ^ ^ ١‫ ح دمحي أبو‬،‫م ح م ذ بن ت ال م بن واره‬

‫ ئفلز‬: 3 ‫ قا‬، ‫عن الر ئر ي‬ ‫ و ك اد> قد بثغ‬،‫ ح د ب ي ؛س أيي ر_ؤاد‬cl‫و كاد> يم ه رضئ‬
‫ ثا اس شه ا ب‬:‫ مما ل‬،‫جنافث بهبال ك م ه نثق جنات ؤئنا م‬
‫>ئق ما ن بن عتد النيلي إلى ز جل ن‬
‫ ثأ بم د‬،‫ة‬: ‫ ف ذا طاؤمئ ائنا ئ ؤقت أنزق عدة م ن م ا ل ئ خا‬، ‫جئ ؤ ب ذ‬
‫أبن ال‬
‫ يا ح‬: ‫ت ذ هدا؟ ئ ك‬
‫ش ع ري رض ئ اش ث عا ر‬
‫ أم ما ل ح د ش أبو م وشى ا لأ‬، ‫ ق ا د ئؤ ما خ ا؛محث ا‬،‫الئه ن ائ م ان ثأثاة‬

‫ك ذ على ا ش س م ح مث ن ه ' م ح ن‬ ‫ " ؛أ أوئن‬:٠ ‫م‬ ‫ زن وت‬3 ‫ ءا‬: ‫؛‬١١٤ ،‫صت‬

‫ ثؤ ظ‬:3 ‫ هق ا‬،‫ئأ ز ئ مر؛ال قأ رئع زأتة‬ ‫ فط م ن ي ة‬٠' ‫ ئ ل م يئدأل مح ه م‬،^ ‫ ؛‬١
‫ ظسث أثت أزاذ‬: ‫نما‬1‫ ؛بن شه‬3 ‫ه دا‬ ‫م‬ ‫ر وئ د‬ ‫ ح دثن ي ن جئ ش‬3 ‫ قما‬، ‫خ ا؛محثا‬
66 Tâvus b.Keysân

٤١‫ " ؛‬:3 ^ ،‫م ئجش‬ ‫م إ ل ش ا م قي ن ه ي ب ذ‬ ‫ ثابت ذعاثي تق و د امح‬:‫عقا‬

، ١^ ‫ وا ت ث ن ئ ن وا ^ ؛‬،‫ ز م ع ر الناس حى ن ا ات ر حثوا قز جن وا‬، ‫ظ‬ ‫م م‬ ‫لق م ع ر‬
‫بث ل‬
‫ ال م‬،‫ والغاس أ ج م عين‬،‫ ؤا ل م ال ئكة‬،‫ عل ه لئثه الثؤ‬،‫ ن م ن ل م ؛ ش د د للث‬،‫وائت من وا ءأدؤا‬
" ‫المح مب < ظ و ال عد ال‬
Zührî bildiriyor: Süleymân b. Abdilmelik, Kabe’de insanların güzel yüzlü
ve güzel görünümlü birinin etrafında dolaştıldarım görünce; “Ey ibn Şihâb!
O adam kim?” di^e sordu, ibn Şihâb: “Ey Müminlerin emiri! o kişi Tâvus
el-Yemânî’dir ve sahabeden birçok kişiyi görmüştür” dedi. Süleymân gelmesi
için haber gönderince, Tâvus geldi. Süleymân ona: “Bize biraz hadis
aktarsana” deyince, Tâvus şöyle karşılık verdi: “Ebû Mûsa el-Eş’arî nin bana
bildirdiğine göre Resûlullah (sallallahu aleyhi ¥esel)e^) şöyle b u lm u ş tu r: "Allah'ın
katında en değersiz kişilerm üslümanların başına getirilip de adaletli olmayan
kişilerdir." Bu söz üzerine Süleyman’ın yüzünün rengi değişti. Başını uzun
bir süre önünde tuttuktan sonra yine: “Bana bir hadis daha aktarır mısın?
dedi. Tâvus şöyle devam etti: “Resûlullah’ın (sallallahu aleyhi vasellem) ashâbından
biri (İbn Şihâb der ki: Sanırım bu kişi Ali b. Ebî Talik idi) bana şöyle
bildirdi: Resûlullah (sallallahu aleyhi vesellem) beni Kureyşlilerin meclislerinden
birinde verilen yemeğe davet etti. Mecliste şöyle buyurdu: "Sizlerin
Kureyşliler üzerinde haclarınız olduğu gibi, Kureyşlilerin de diğer insanlar
üzerinde hakları bulunmaktadır. (Kureyşliler) kendilerinden merhamet isteyene
merhamet eder, idareye gelirlerse adaletle hükmeder, kendilerine merilen emaneti
de en güzel şekilde ifa ederler. Böyle yapmayan kişi de Allah'ın, meleklerinin ve
diğer tüm insanların lanetine uğrar ve artık yapacağı hiçbir ameli kabul görmez."

‫ ثز ظ‬:‫ ق ات‬، ‫ج ن ف‬ P (‫ فأز ى ل مي ال‬، ‫ ] ق و ؤيت شمحن ا ذ‬١٠/٤[ -) ٤٧٢٢

‫ إن اخز اية ول ت غي‬٠٠ :‫ ] ممات ح د بثي ابن 'عباس رضي الثت محا ر عنة‬١٦/‫ [؛‬،‫ح دقت ي‬
٠>‫ ؤزاقق وا يؤما ر جغ ون فيه إ؟ى الثؤؤ‬: ‫’كثا ب الل هبعا ن‬

Süleymân’ın rengi attı. Başını uzun bir süre önünde tuttuktan sonra yine:
“Bana bir hadis daha aktarır mısın?” dedi. Tâvus şöyle devam etti: ibn
Abbâs bana şöyle bildirdi: “Allah’ın Kitabı Kur'ân’da nazil olan son âyet şu
âyettir: “Allah'a d ^ d ü rü le c e ^ n iz , sonra da herkese hak ettiğinin
 Tâvus b. Keysân 67

eksiksiz verile€eği ve kimsenin haksızlığa uğratılmayacağı bir

günden sakının.”»

، ‫ ثنا عبد اللؤ بن أ ح م د بن ح م‬، ‫ ] حدثن ا أ ح ن ذ بن جغ مر بن مال ك‬١٦/‫ [؛‬-) ٤٧٢٣(

‫إل‬ ‫حا جت ك‬ ‫ قادت قات ع م بن عتد المزين لطاوس؛ ا ج‬،‫ عن 'بن م حث‬، ‫خ د م أثو ن م‬
:‫ قات‬،" ‫ط‬ ‫ " نا لي إ ي خ ا‬:‫ ق ات ئا ؤ ئ‬،‫ مبي ني ئ ا ن ت ذ ي النيلي‬، ‫ ^ ؛‬١‫أ م‬

‫مث كآره قت ع ج ب من ذب ك‬

ibn Uyeyne der ki: Ömer b. Abdilazîz Tâvus’a: “Müminlerin emirine

(Süleyman b. Abdilmelik’e) ihtiyacını arz et” deyince, Tâvus: “Benim ona
ihtiyacım yoktur” karşılığını verdi. Ömer b. Abdilazîz, Tâvus’un bu cevabı
karşısında şaşırmıştı.

'٠ :‫ نئ ن م ح د م حة‬،‫بزه‬
‫ و خ ك ئ إ;را مي ئ ت م‬:‫ ] ص ن ي لآ‬١٦/،[ -) ٤٧٢٤(

‫ نا نأي ت أختا ال د ي ف ن وال وضيع جئتةب م نزل ة إ ال طاؤئ ا‬،‫وزب هذه ا ل ست‬

Süfyân der ki: ibrâhim b. Meysere,"Kâbe’ye yönelerek yemin etti ve: “Bu
binanın Rabbine yemin olsun ‫ ;لكل‬Tâviıs dışında, eşraftan olanla haktan olan
arasında ayrım yapmayan birini görmedim” dedi.

‫ ثن ا نغن ز بن‬،‫ ثن ا م ح م د بن إ ن خ ا ق‬،‫جثثه‬ ‫بن‬ ‫ ] حدثن ا أبو خ ا ب ز‬١٦/‫ [ ؛‬-) ٤٧٢٥(

،‫ جاء ابن ل ن ث ن ان بن عبد ا لهي‬:‫ ه ا د‬، ‫ نعمني لي شئثان‬: ‫ قا د‬، ‫ ئ أثو ع ا صم‬،‫ثقة‬

‫قم‬ ،‫ محت لت'• جلس إمحف ائذ أ م ال نوثين‬،‫ ق م ثقف ت إليه‬،‫طاوس‬ ‫جن ب‬ ‫إر‬ ‫ن جل س‬
‫نن ا في يدنؤ‬
‫؛؛ يزهدون ج‬٧۶ ‫ أزن ت أن ي علم أن لثه‬٠٠ ‫ت‬3 ‫ قا‬، ‫ئ ث ي ئ إقه‬

Süfyân der ki: Süleymân b. Abdilmelik’in oğlu gelip Tâvûs’un yanında

oturunca, Tâvûs ona dönüp bakmadı. Kendisine: “Müminlerin emirinin
oğlu yanında oturdu. Neden ona dönüp bakmadın?” diye sorulunca,
“Elindekilere değer vermeyen Allah’ın kullarının olduğunu bilmesini
istedim” karşılığını verdi.

8Bakara Sur. 281

68 Tâvus b. Keysân

‫ حدبتي‬، ‫ح م‬ ‫بن‬ ‫ ثت ا عبد الثؤ بن أ ح م د‬، ‫ ] حدثت ا أبو بكر بن م ا ل ك‬١٦/‫ [ ؛‬-) ٤٧٢٦(
‫ ث غ ال أأال ل و د لأي ه محي‬:‫ ئت‬،‫م فؤ س‬ ‫ ض‬4‫ ظ ةئتت‬،‫ ظ م د اوزاق‬، ‫م‬
‫ نخز جن ا غي ا ي ا فغرك ؛ي بغض ائئزى‬: ‫ ه ا د‬،‫أن بخرغ على فذا ا لش لعن ان زأن م غد به‬
‫ زء ن م ن أ م ح ب‬، ‫لق؛ ؛ئذئ ج ح‬ ،‫ أؤ أقر ب بن ي ح ش‬،‫وفيه ا ع اث آل ل ن خ ث د بن ي ونف ن‬
‫ ن؛ق اغة‬،‫ت ج ح ثد أ ل مز بأط اؤ<س‬ 1İU 4‫ ^ ^ في ا ل م شح د‬١ ‫ اله‬-‫هس هدد ا ص‬
‫^ ا الة بمر‬ ١ ‫ م عدت إ؟ى‬،‫ دكثئة ئأغزمن صة‬، ‫ه م غد مح ن ثديه نتئ م عقه ث ل م ي جتة‬
‫ أي‬0‫ إ‬:‫ وهنت نه‬،‫جع آ ت أ ت ألث‬-‫ ؤ‬،‫^ زأئت ظ بؤ نمق ض ئ م ذ د ت بقده‬ ،‫ئأ غزم عنت‬
‫ مئصى زئؤ‬: ‫ قاد‬،‫ مغرفته بؤ هع د ي نا رأيت‬، ‫ ب ر‬: ‫ ئاد‬،‫ ل م ثئرظف‬،‫عبد الر ح م ن‬
‫ أن ث‬1‫ تثن‬،‫ آا ي دكغ‬:‫ت ثي‬1‫ مم‬،‫ ؛قن ش! ئ‬،3‫^ ن ح ك ال ئنز‬ ‫ال م و لت لي‬
" ‫ثلث إلث ت ئ أق م ح س ع ي لتأئلق‬ ‫رص ث أة ث ئ ث خ غ ي‬
İbn Tâvus bildiriyor: Babama devamlı olarak: “Şu yöneticinin yamna
gitmen ve onunla oturman gerek” derdim. Bir defasmda hac için yola çıktık
ve kasabalardan birinde konakladık. Kasabada, Muhammed b. Yûsuf veya
Eyyûb b. Yahyaya bağlı ibn Necîh adında bir idareci vardı ‫لكل‬onların en pis
idarecilerinden birisiydi. Kasabada sabah namazına gittik, ibn Necîh,
Tâvus’un (babamın) geldiğini haber alınca geldi, babamın önünde oturdu ve
selam verdi. Ancak babam, selamını almadı, ibn Necîh onunla konuşmak
istedi, ancak babam ondan yüz çevirdi. Sol taraftan yamna yaklaşmak istedi,
ancak yine babam ona yüz vermedi. Ben durumu görünce hemen ibn
Necîh’in yamna gittim. Elini tutup hal hatırını sordum ve: “Ebû
Abdirrahman seni tanımamıştır” dedim. Ancak kendisi: “Hayır! o beni
tanıdığı içindir ki gördüğün gibi bana davrandı” karşılığını verdi. Babam
orada sustu ve bana hiçbir şey demedi. Ancak eve geldiğimizde: “Ey adi! Sen
ki onlara karşı kılıcınla çıkmak istedin; ama onlara karşı bir dilini
tutamadın!” diye çıkıştı.

Tâvus, sahabenin âlimlerinden ve ileri gelenlerinden elli kişiye

yetişmiştir. En çok hadis rivayet ettiği kişi de ibn Abbâs’tır. Mücahid, Atâ,
Amr b. Dinar, ibrâhîm b. Meysere, Ebu’z-ZübeyT, Muhammed b. el-
Münkedir, Zührî, Habib b. Ebî Sâbit, Abdulmelik b. Meysere, Hakem, Leys
b. Ebi Süleym, Dahhâk b. Müzâhim, Abdulkerim b. Ebi’l-Muhârik, Vehb b.
 Tâvus b. Keysân 69

Münebbih, Muğîre b. Hakim es-San’ânî ve oğlu Abdullah b. Tâvus,

Tâvus’tan hadis rivayet etmişlerdir.

Takrîb 1104, Takrîb 2350, Takrîb 4518, Takrîb 2011, Takrîb 763, Takrîb
1727, Takrîb 1115, Takrîb 1746, Takrîb 2411-b, Takrîb 1920, Takrîb 1815,
Takrîb 3573, Takrîb 4482, Takrîb 4434-c, Takrîb 4522, Takrîb 893, Takrîb
2751, Takrîb 2740, Takrîb 2, Takrîb 436, Takrîb 3021, Takrîb 3270, Takrîb
1024
70 Vehb b. Münebbih

Vehb b. M ünebbih
Onlardan biri de; b ilg e lik le Müşebbihe’yi susturan, hilmiyle basit
akıllılara karşı koyan ilim sahibi Ebû Abdillah Vehb b. Münebbih’tir.

‫ ئ أبو‬،‫ ئ م حن ئ ث خ ث د ا كقر ئ‬،‫لخت‬ ‫خ ه ن ي نا ذ ئ‬ ] ٢٣/،[ -) ٤٧٥٢(

‫ ثن ا ع م د ثن م غ م‬،‫ ثن ا عؤث بن جابر‬، ‫م بن م م‬ ‫مه دا م ه ه م ا م بن مش ل م ه بن م حه بن‬
،‫ ويئثبز‬،‫ب ك ر؛ب ن ا د م بميمم هز‬
‫ أ ل م م‬٠٠ ‫ مولتت‬، ‫ قا نت ث ج غ ئ غثي ون ب بن ث م‬،‫بن منبه‬

‫ وع ك به‬،‫ ح الم‬-‫ن س ن أ ة نثه ح ك به ي حتق ا لأ‬ ‫وبث م ة ح ش‬

‫ م‬،‫ مم س ن‬،‫قم ي نج م‬

‫ هإن ابز> آدم ال‬،‫^ ز؛ ال ين ؤ‬ ١‫ ويدبر ه أمور‬،‫ و ح ك م ه به ا يممي ائ ظئ‬،‫يعت م ا ل عل ماء‬

‫ ول ن يتلغب ح ل م ه ال ن خلوي حلي الل ه ال ذ ي‬،‫م د وب علم ه ا ل م م د ر غ ر ال ر ال ذ ي ال مم ذا ر لت‬
،‫ زلن تل غب ح ك مته ج ك ن ه الثؤ ا لخي به ا يمم ي ائ ظئ و م د ر ائنث اؤيز‬،‫به ظى األ ح ل حثت‬
" ‫ويى ك ن ن خلقة‬1‫ وكثفن نكون ا ك خ‬،٣ ^ ١‫وكف ن يشبه ابن؛دم زب‬
Vehb b. Münebbih der ki: ‘insanoğlu öğrenmek için neden tefekkür
edip de soruşturmaya ve ibret almaya, sonra gerçekleri görmeye, sonra da
akledip iyice anlamaya çalışmaz ‫ ?لكل‬Bunu yapması halinde görecek ki Allah,
Halim’dir ve bu sıfatıyla hilmi yaratmıştır. Alim’dir ve bu sıfatıyla âlimlere
ilmi öğretir. Hakîm’dir ve bu sıfatıyla mahlûkatı en iyi şekilde yaratmış,
dünya ve âhiret işlerini bir düzene koymuştur, insanoğlu sınırlı olan ilmi ile
U lah’ın sınırsız olan ilmiyle boy ölçüşemez. Yaratılmış hilmi ile kendisiyle
tüm kâinatı yaratan Allah’ın hilmiyle boy ölçüşemez, insanoğlu hikmetiyle,
Allah’ın, kendisiyle tüm mahlûkatı en iyi şekilde yaratıp kaderlerini takdir
ettiği hikmetiyle boy ölçüşemez, insanoğlu, insanoğlunun Rabbiyle nasıl bir
tutulabilir ‫ ? ظ‬Mahlûk olan biri, kendisini halk eden biri gibi nasıl olabilir
İr i? ”

‫ حدل؛ى‬،‫ ثن ا هم د الثؤ بن أ ح ن د بن خض‬، ‫م س مال ك‬ ‫ ] حدثن ا أثو‬٢٤/‫ [؛‬-) ٤٧٥٣(

‫ أثتش م ع وهب بن‬، ‫ ثن ا عبد؛ل قثن ب بن ت غ م‬،‫ ثن ا إن نامحث بن عبد الكريم بن معق ل‬،‫أيي‬
،‫ ز ال أضعفث ش م ح وئق‬،‫ إآل ال أقنى ش لحم‬،‫ ثا ابن ادم‬٠' :‫ بجو د قي مؤع ظة ل ه‬، ‫منبه‬
" ‫ ي ه‬1‫ ز ال أئ غف ت م غ ذ ف زف ي يد ط‬،‫ز ال أ م م ث ن ملقثة ي يدم‬
 Vehb b. Münebbih 71

Vehb b. Münebbih bir vaazında d e r ‫لكا‬: “Ey Âdemoğlu! Yaratandan daha

kuvvetli, yaratılandan da daha zayıfı yoktur, istediği elinde olandan daha
kudretli, kendisi onu isteyenin elinde olandan da daha zayıf yoktur.”

‫ تحا م ح م د بن س ه ل بن‬،‫إش حا ق بن إبراهي م بن ح م يد‬ ‫خ ا؛ثن ا‬ ] ٢٧٤ [ ")٤٧٠٤(

‫ أثق شبغ وه ب بن‬،‫ ح دبتي عتد الص ن د بن مع قل‬،‫س عتد ادك ربمم‬° ‫ ثن ا إن ن ا ه ل‬، ‫غ ن م‬
‫ ز م أي‬،‫أئن م حب‬ M
■ ‫ ا إل إل ض او ث‬/ ‫يد ظ‬،‫ئ ا ض ي إ ت ت‬،‫ أل أ‬:‫ فوت‬، ‫م‬
‫ " إن هؤ م ك س ألوك أين‬:‫ه تع يده فيه؟ ئأؤ حى الئت نحا ر إثه‬ ‫ لآك ونء أم شي ل ة‬،^ ^ ١
، ‫ نإدا أزاذوا م ذ ك ي‬،‫ ثأي بنت ي سع ي و ل م ثشئئي ال شن ؤا ث زا لأرمن‬،‫ فعيدوني‬0‫م‬

" ‫ 'لورع‬،‫ ال زا ي‬، ‫ي ا ل م ح ب‬ ‫مإ ر ي‬

Vehb b. Münebbih der ki: İsrail oğullarından bazıları, peygamberlerine
Rablerini sorarak: “Nerede bulunur, hangi evlerde bulunur, ona ibadet
edeceğimiz bit ev yapalım mı?” dediler. Allah o peygambere şöyle vahyetti:
“Kavmin ibadet etmek için nerede olduğumu soruyorlar. Yerler ve gökler
bana dar gelmişken, hangi ev beni içine alabilir? Yerimi öğrenmek
istiyorlarsa ben, iffet ve takva sahibi kullarımın k ain d ey im .”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا م ح م د بن مه د الثؤ بن رنته‬،‫ ] حدت ا أ و م ح م د بن حق ا ن‬٢٤/٤[ “) ٤٧٥٥(

‫ وعطاء‬،‫بغ زن ي بن مس ه‬
‫ ا م‬: ‫ قا د‬،‫ عن أ ي سن ا ن‬،‫ ظ جع م ن ن ث نا ن‬، ‫يالف‬£ ‫تن‬° ‫بشن‬

‫أ ه قت ثث ا م حق‬ ‫ما فذا الك الم ا لذيثل م‬ ،‫ يا أب ا مه د الثؤ‬:‫ ق ات ه عط اء‬، ‫ال خ بما نإ‬
‫ ثم‬،" ‫ ؤ ال أ ز ف هدا‬،‫ك قي ه د ر ب ضء‬ ‫مح‬ ‫ " ظ‬:‫ص‬ ‫ بم ي ئ‬3 ‫ق م ح ذ ر ؟ ع ا‬
‫ ثلمه ا‬،‫م ن جث‬ ‫و س عين كثاثا م ن كت ب الل ه‬ ‫ هزأت‬:،3‫ ه ما‬،‫تن ه‬
‫ح د ث زن ي ن م‬

،‫ وثنه ا عسرون الي علم ه ا إ ال قي ال ثن الن ا س‬، ^ ? ^ ١‫تئث ون أؤ سمحت وسب عون ظ هزة في‬
‫ م ن و ك د ا؟ى ثمس ه ق ي م ن ائنه؛؛ةؤ هم د ءكثز‬٠٠ :‫ أن‬lglV Ig.t ‫بو ج د ت‬

Ebû Sinan anlatıyor: Vehb b. Münebbih ve Atâ el-Horasânî bir araya

gelince Atâ: “Ey Ebû Abdillah! Kader hakkında söylediğini duyduğum bu
,sözler de ne?” diye sordu. Vehb: “Ben kader hakkında ne bir şey söyledim
,ne de bununla ilgili malumatım var” karşılığını verdikten sonra der ki: “Ben
Allah’ın gönderdiği kitaplardan doksan taneden fazlasını okudum. Bu
kitaplardan yetmiş veya yetmiş küsuru içerik olarak iki kitapta yer almıştır,
‫‪72‬‬ ‫‪Vehb b. Münebbih‬‬

‫‪Diğer yirmisini ise insanların çok azı bilir. Bunların hepsine göre de:‬‬
‫‪«İradenin kaynağı konusunda kendi nefsine de pay çıkaran kişi küfre girmiş‬‬
‫”‪olur» dedim.‬‬

‫(‪ [ -) ٤٧٠٦‬؛‪ ] ٢٤/‬حدت ا ئلت م ا ن‪ ،‬ثن ا م حن بن م ح م د ال صئ عا ئ‪ ،‬تحا هث ا م بي ن ش أ‬

‫بن ع م ه‪ ،‬تحا غوث ئ ذ جابر‪ ،‬تحا عقيد بن معق ل‪ ،‬ماتت سمع ت ع م ئ وه ب بن مسه‪،‬‬
‫‪ 1‬دم‬ ‫‪ .‬توبع‪ ^ ^ ^ ١‬ممم‪ 1‬ضأه و م حتن م ه‪ ،‬إلن ثفئد‬ ‫‪ 1‬دم أ ة‪^ ١‬‬ ‫مب ولط‪ " :‬ال ي ئ ك ن‬
‫‪ .‬ز ال يئ وئن ئؤ أ طثغ الل‪ 4‬فذ‪ ،‬ز ف م بؤ عزة‪ ،‬ئكتفن‬ ‫ف ه من رزقه‪ ،‬ئنزدة زغبة إ؟ى‪^ ١‬‬
‫ال ي ف ع الثة ال قيء ال ذي ه و حلم ة ويدره‪ ،‬أز ال يئتبز؛ئ ؛دم في عتر ند ق ث بمم‪1‬ص د‬
‫م ه الغ امس‪،3 ،‬د ا الثث ئ ئ د ثتثهي في ا لأيت ا م‪ ،‬زا ال لؤا ج ‪ ،‬وا ل ع م و د‪ C‬وا لأ‪ -‬ح ال م‪ ،‬لي د يكت ر‬

‫غ ر ابن ادم أن مص ل الثت علته في ا ورق واخلعيشة‪ ،‬ز ال يكثر علته أثت ئديص د عدته في‬

‫جب ه وعمل ه‪ ،‬أؤ ال ث م ابن ادم أ ة ال ذ ي ررم ة قي ث الثة أؤاه م ن ع م ره ل م ؛ ك ن ه في‬

‫بؤ جين‬
‫ص‪ ،‬ز ال ج ة أ ه سو ف ثررمه في 'ل م ' وي ع‪ ،‬أؤد رش من أ م‬ ‫نا ج ز ثلمهن‬
‫ال‬ ‫ك ا ذ ي ر م أ م ي ح م حث مح ه ومحرق ث ن عر م ا ل م ح ه قي مرر م كث ن‪ ،‬الء يؤذإه محث خأ ز‬
‫ب ؤلت من ب ل ك ‪ ^ ^ ١‬إ؟ى عتر<ء ا ‪ ،‬وي ح د ت لت في‬
‫م ‪ ،‬ز ال قيء نه م ة‪ ،‬ثم أ‪3‬اذ طث أن م‬

‫ن ه م ن غير حؤل ز ال مة‪ P ،‬أزم؛ ؛ش أن يئ ص ن ة ت ن‬

‫م التائي روظ من أ م ه ي كفيه و م‬ ‫ال‬

‫د لل ط ال م ويحول ه قي الرس القال ث قي رزق ي ح د ث لق م ن مخن ب أبويه‪ ،‬ي جع د لت ال‪ 5‬حم ة‬

‫فيراة عأى أشي م ن ا ب ك ن ب ه م ا ‪ ،‬ؤ س نما روخة ين ا يغشه م ا ‪ ،‬ال يئس ه م ا‬
‫في ئلميهن ا خ ز يي‬

‫شث ة أن ل ه حيل ه‬ ‫في فيء م ن دللث بكن ب ز ال حيل ة ي حثال ه ا ‪ ،‬حش يعم ل‬
‫ز م ح ا ‪ ،‬إل ة ل ذ يئتة في الزم ن اوابع إ ال س محاة ونرثه في ا لأنت ان م حب ش‬
‫نز ؛ل ش ئ‪ ،‬شص‬
‫مال مث ال‪ ،‬ثث ز ال م نذره إ ال بر ح م ة ال ق‪ ،‬ئ ؤ ال ذ ي حلم ة‪ ،‬ء إن ؛تذ ؛دم ك ج‬

‫ر‬ ‫ب ك ر م أ رو‪ ،‬ونز ق و ح ر م ه م ‪ ،‬وي م ه م خ‬

‫به ج نن ة وع م ق غذ ع ل م ال م ‪ ،‬ز ال م‬

‫يعئني‪ ،‬علني أن غ النق الل ه اقي به ا ي م ف حلم ة ال ذ ي ظئ ورزمحه لن ا حالق '‪٠‬‬

‫‪Vehb b. Münebbih der ki: insanoğlu, Allah'ın rızıkları insanların‬‬
‫‪üstünlüğüne ve değişik durumlarına göre verdiği konusunda sakın şüpheye‬‬
‫‪düşmesin, insanoğlunun rızkı az tutulduğu zaman bu onu Allah’a daha fazla‬‬
‫‪yakın tutmalı ve: “Keşke Allah, içine düştüğüm bu hali görse veya‬‬
 Vehb b. Münebbih 73

başkalarının görmesini sağlasa!” dememelidir. Zira Allah yarattığı ve

kendisine bir kader tayin ettiği birinin halini elbette ki bilip görür.
İnsanoğlu, insanları birbirinden ayıran şeyleri düşünüp de hiç ibret almaz
mı? Zira Allah insanları beden, renk, akıl ve huy olarak birbirinden farklı
kılmıştır. İnsanoğlu kendisine verilen ilim ve aklı görmezden gelip de sadece
rızık ve yaşam olarak kendisine verilen bolluğu önemsememelidir.
İnsanoğlu bilmelidir ki ömrünün üç aşamasının her birinde hiçbir gayret
ve çabası olmadan dahi kendisini rızıklandıran kişi, dördüncü aşamasında da
aynı şekilde rızkım verecektir.
İnsanın ilk aşaması da anne rahminde olduğu aşamadır. Herhangi bir
çabası ve kazancı olmadan o aşamada rızıklandırılmış, soğuktan sıcaktan ve
türlü endişeden uzak bir şekilde sağlam, korunaklı bir mekânda
tutulmuştur.
Sonra Allah onun o aşama ve mekândan başka bir mekâna taşınmasını
dilemiş ve yine gayret ve çabası olmadan annesi vasıtasıyla (sütüyle)
kendisine yetecek olan rızkını temin etmiştir.
Sonrasında Allah, onu o sütten uzak tutup üçüncü aşamaya girmesini
dilemiştir. Bu aşamada Allah onun rızıklandırılmasım anne babasının
üzerine vermiştir. Anne babasının kalbine ona karşı şefkati yerleştirmiş bu
şekilde de kazançlarında onu kendilerine tercih etmişler, canını canlarından
üstün tutmuşlardır. Kişi bu aşamada da aklı baliğ oluncaya kadar rızıktan
yana herhangi bir çaba ve gayretin içinde olmaz.
Şimdi ise kendi gayret ve çabalarıyla rızkını kazanabileceğini
düşünmekte, ama bilmelidir ki bu dördüncü aşamasında rızkını ancak
önceki üç aşamada veren kişi verebilir.
Onun içindir ki kendisini yaratan Allah’ın rahmeti olmadan bu yönde ne
bir sözü, ne de bir mazereti olabilir. İnsanoğlu şüpheleri çok olan bir
varlıktır. Kendi aklı ve anlayışı ile Allah’ın ilmini kavramaya çalışmakta pek
yavaş, takdirleri üzerinde tefekkür etmekten de pek uzaktır. Oysa anlamaya,
algılamaya ve öğrenmeye çaba gösterse görecektir ki Allah, yarattıkları ve
yarattıklarına rızık vermesiyle de tanınabilir.
74 Vehb ‫ء‬. Münebbih

،‫ ثئ ا أ خن ن بن ي حيى الحلواني‬، ‫ م أ ] حدثت ا م ح م د ثن علي بن م ح م‬/ ‫ ل ؛‬-) ٤٧٥٧(

‫ف ق وغث بن‬
‫ ي‬:‫ ئات‬،‫ عن عهث اء ا ل حزات ا ئ‬،‫ غن جن م ر بن ن صال ه‬،‫ثئ ا ت ع يد بن ني ت ا ن‬

‫ل‬ ‫ج ا‬ ‫م ام‬
‫ أ ؤ ض إ ه‬:‫ ئ ت‬،‫ن ة عغ ث ق ي ق ي زأز ز‬ ‫ل‬ ‫أح‬ ‫د ة‬ ‫حدق ي ح‬ ‫ل‬
: ‫ ق ت‬،‫ريق‬ ‫قي ا ط‬ ‫ن م‬

‫ أ م‬،‫ ال ي غ م ي مد منعبادي دون ظ مي‬،‫ محا وعي وعثكي‬،‫ " ثا ذ ود‬:‫إ ر ذاوذ‬
‫ إ ال‬،‫ وا لجأ ب ن ال ثب ع وس محهن‬،‫ ق كي د ة الث م رات ا ل م وم ن محهن‬،‫ذللى م ن شه‬
‫ أن ا وعزي وعظني ال يئت ص م عتد ش عتا دي بن حأ وق‬4‫جعل ت ل ه ثلمهن ثز جا و م حر جا‬
‫ ؤأزضمح غ ا لأرمن م ن‬،‫ م ن يده‬،‫ إ ال ئ ن ئ أني ا ب الثنؤابي‬،‫ أع لم ذاف م ن شه‬،‫ذويي‬

" ‫ وال أ م ي أي واد هث‬،‫س‬

Atâ el-Horasânî anlatıyor: Yolda Vehb b. Münebbih ile karşılaştım ve:
“Bana, burada ezberleyebileceğim bir hadis söyle ve kısa tut” dedim. Bana
şöyle karşılık verdi: “Allah, Hz. Dâvûd’a şöyle vahyetti: Ey Dâvûd! izzetim
ve Celâlime yemin ederim ki; kullarımdan biri, beni hakkıyla hissederse, ben
onu niyetinden anlarım. Eğer gökler ve oradakiler, yerler ve içindekiler ona
kötülük yapmaya kalksalar ben bu kişiye onlardan kurtuluş kapısı açarım.
İzzetim ve azametime yemin ederim ki; kullarımdan herhangi biri benden
başkasına tutunacak olursa, bunu niyetinden anlarım ve göklerdeki yardım
kapılarını kapatır altındaki yeri de ufaltırım ve hangi vadide helak olacağını
önemsemem.”

‫ ثن ا م ح م د بن ي حيى‬،‫ ] حدثت ا عتد الثؤ بن م ح م د ين جعف ر‬٢٦/‫ )“ [ ؛‬٤٧٠٨(

، ‫ ح دب ي عئذ ا ل ص م د بن ن ن م‬،‫ ثن ا أبو هش اء ا ل صئمت اتي‬،‫ ثت ا أبوب ال ل ا لأق ع ري‬،‫ا ل مزؤري‬
‫بي‬ ‫ " كن ى‬:‫ ^ م و لت‬١ ‫كت ب أن‬3‫ ن ج ذ ئ في تغض ا‬:‫ب و لأ‬
‫ م‬، ‫ ش م ع ت وه ب ثن ث م‬:3 ‫ظ‬

‫ زأت تجي لهص م أن‬،‫ إدا كاذ ا ل ئ قي ئاصي م ح قه ش م أن س الي‬،‫لمحدت ا ال‬

" ‫ ت إ ر أ م يخا “ مح ا شترمئ بؤ ص ش ه‬،‫ل آتي ي‬
Vehb b. Münebbih der ki: Kutsal kitapların birinde ‫لمح‬1‫ ل اا’ ظ؛‬şöyle
buyurduğunu gördüm: “Kul için, bana itaat etmesi ona dünyalık olarak
yeter. ‫ ه‬istemeden ona verir, dua etmeden duasını kabul ederim. Ona fayda
verecek ihtiyacını kendinden daha iyi bilirim.”
 ‫‪Vehb b. Münebbih‬‬ ‫‪75‬‬

‫أيي أش ا نة‪ ،‬ثن ا‬ ‫(‪ [ “) ٤٧٠٩‬؛‪ ] ٢٦/‬حدت ا م ح م د ن أ ح ت د بن علي‪ ،‬ثن ا ال حا رث بن‬

‫ن وة ئ الن م‪ ،‬ها ء ة ئ م ‪ ،‬ص أيي إني ن‪ ،‬غذ زغ ب ئن ء ‪ ،‬قاد‪ " :‬قزأث‬
‫‪ .‬إل تغط ج م يع الغ اص م ن بدء‬ ‫إ ح د ى و س عين كث اث ا ‪ ،‬يو ج د ت في ج ميع ه ا‪ :‬أق الثة‬

‫مرتال‬ ‫ئ‬ ‫الذي إر ايئ ابجا ص ال م ي ج ب غم ن غ م ‪ ٠‬إال م حو زم‬

‫يب ح المحا‪ ،‬زأة م مئدا ه أبجح ا م ظ ال‪ ،‬ؤأنئي تأي"‬
‫‪: Yetmiş bir kitap okudum ve hepsinde şu‬لكا ‪Vehb b. Münebbih der‬‬
‫‪yazılıydı: “Allah, Dünyanın başlangıcından sonuna kadar yarattığı insanlara‬‬
‫‪,verdiği aklın, Hz. Muhammed’e verdiği akla oranı, bir kum tanesinin‬‬
‫‪dünyadaki bütün kumlara oranı gibidir. Hz. Muhammed, insanların en‬‬
‫”‪akıllısı ve görüşü en üstün olanıdır.‬‬

‫(‪ ] ٢٦٨ [ “) ٤٧٦٠‬ؤقاد وه ب بن ت م ‪ " :‬نإدي و ج د ت ي بغض تا أن ر د ال ه غ ر‬

‫بمي‬ ‫ه بذم ت ؤ م ع م ‪ ،‬زأه وكا ؛د م‪1‬ق أ ف‬ ‫^ ؛ إل تق\بد ف ه أشد‬ ‫أ ي ي ‪ :‬أ ة‪١‬‬

‫ق ش م بهأ| حش قز مخي رائبهز نئمادون لق ح ت ئ ث اؤ‪ ،‬ويكا بد ا ل م ؤم ن‪ ٤^^^١‬تح غ ي‬
‫ه خ ن ى ال ي ا ‪ 3‬م ئت ش قا "‬

‫وثاب زن ي س جمته‪ " :‬إلناثه ا خل ل ص خزه ص خ ره‪ ،‬و ح جزا ~ح ءما ‪ ،‬أنن ز عأى‬
‫الس طان ص م كابد ة المؤم ن التا م ‪ ،‬النة إدا 'كان م ؤمما غاف ال ذا بصينؤ‪ ،‬نل هو أمم د عأى‬
‫ب د ر أن‬
‫الس طان م ن ا ل جما ل‪ ،‬زأص غ ي م ن الح ديد‪ ،‬زأقة قرايل ة يخج جيلؤ‪ ،‬ءإ دا ‪ ٢‬م‬

‫وشح ؤلت إ ز‬ ‫ينترلت‪ ،‬محا د ‪ :‬يا ويل ه ول هدا‪ ،‬ال حا جه لى هذا‪ ،‬ز ال طائه ؟ى هذا‪،‬‬
‫م بمج د به ا ي‬ ‫ا ل جا ه ل يتثأ"بئة و س ث ن ك ن من ثا ده‪ ،‬حش س بت ه إ ر ا ك اي ح‬
‫ع ا ح ل ال د ي‪' ،‬كالجل د ‪ ،‬ؤال خلي وسخين؛ ال و جوه‪ ،‬ؤالمعلع‪ ،‬زا و ج م‪ ،‬وا ل صل ب‪ C‬نإن‬
‫أغن ان) ا ي وكون بثه م ا 'كن ا ص ا لخق رق وا لم عرب أؤ أبم ذ ‪ ،‬إذا‬ ‫بي‬ ‫الؤجل تن كنتوثان‬
‫كا ذ ؛أ ض ضينا م ' م‬
‫‪Vehb b. Münebbih der ki: “Allah’ın, peygamberlerine indirdiği‬‬
‫‪vahiylerden öğrendiğime göre Şeytan en büyük sıkıntı ve zorluğu akıllı‬‬
‫‪mümin karşısında çeker. Bin cahille uğraşır, onlarla alay eder ve sonunda‬‬
‫‪boyunlarına binip onları dilediği gibi yönlendirir. Ancak akıllı müminle‬‬
‫”‪bütün zorlu uğraşlarına rağmen ondan hiçbir şey elde edemez.‬‬
76 Vehb ‫ ء‬. Münebbih

Vehb b. Münebbih der ki: “Bir dağı kaya kaya, taş taş yerinden sökmek
Şeytan için akıllı bir mümine tuzak kurmaktan daha kolay gelir. Zira akıllı
ve basiret sahibi bir mümin Şeytan için dağlardan daha ağır ve demirden
daha sağlamdır. Şeytan, akıllı mümini yoldan çıkartmak için bildiği tüm
oyunları dener, ama sonunda: “Yazık bana! Bununla ne yapacağım! Bununla
işim olmaz; zira ona gücüm yetmiyor!” der ve onu bırakıp cahil birine
yönelir. Cahili esir alır ve ona tam anlamıyla hakim olduktan sonra
kamçılanma, saçlarının kazılması, yüzüne kara çalınması, elinin kesilmesi,
recmedilmesi, çaprazlama el ve ayağının kesilmesi gibi cezaları gerektirecek
rezil işlere sevk eder. Bazen ‫لكال‬kişi aynı iyiliği yapmalarına rağmen biri daha
akıllı olduğu zaman aralarında batı ile doğu arasındaki mesafe kadar veya
daha fazla bir uzaklık hnlıınnr-”

‫ ثن ا‬،‫ط ئة‬ ‫ ثن ا إت ح ا ق بن إبراهي م بن‬،‫ ] حدتما م ح م د بن ح ث ش‬٢٧/‫)" [ ؛‬٤٧٦١(

‫ عن عبد أل د بن‬،‫ عن أيي ع ا صم الوراق‬، ‫ تحا إشن ا عيد بن حبي ب‬، ‫م ح ئ ذ بن يزيد ا ال ئ‬
‫ظ ن اءث ا أز شه‬ ‫ن جز م‬ ‫ه ي‬ ‫بمز‬ ‫ " ي ظ‬:‫ أ ة قات‬، ‫م‬ ‫ ص زغ ب تن‬، ‫ال د ئ‬
‫ ال إل ه إ ال‬:‫ ؤذا فيف ا ورع ه ح صزاء م كت و ب م ه ا‬، ‫ إذ أ يب ل و؛لة أؤ شبة الئززؤ ممص ه ا‬،‫الثايم‬

٠٠‫روقه‬ ‫قي‬ ‫ زا«تثئهلأة‬، ‫م ن ابه م ه في ه ص ائه‬ ‫ ن ا أ م ح ث الل ه‬، ‫الثث م ح م د نن ول ال م‬

Vehb b. Münebbih der ‫لكل‬: Peygamberiniz şu Mescidinizde uyurken veya
.uyuklarken kendisine badem veya bademe benzer bir şey getirildi
Resûlullah (sallallahü aleyhi vesellem) onu açınca içinde bir kağıdın olduğunu ve bu
.kağıtta: “Allah’tan başka ilah yoktur, Muhammed de Allah’ın Resûlü’dür
Allah, verdiği hükmü konusunda ithamda bulunana ve «Allah rızkımı
geciktirdi» diyene asla insaf etmez” yazılı olduğunu gördü,

‫ حدثني‬،‫ ثن ا عئد الل ه بن أ خن ذ بن حق ل‬، ‫ء حدثت ا أبو بكر بن مال ك‬٢٧/٤ [ -) ٤٧٦٢(
‫ هاد‬:‫ قات‬، ‫ غذ وهب بن م‬،‫ ثن ا ع م ران أثو الهزيل‬، ‫س د بن ا لخض بن م‬ ‫ ثت ا‬، ‫أيي‬

İ ‫مح مبإ \ل‬-‫ " ةأ‬: ‫ذؤق؟ ظت‬: ‫ص ء ه‬ ‫ش‬ ‫ج‬

‫ت‬ ‫ ه ز‬، ‫ ي ن ء‬:‫ث و ت ى غ ي الث ال م‬

" ‫إل ن ي‬ ‫ إ بت‬، ‫ إلمق ي ء‬0 ‫ء‬

 Vehb b. Münebbih 77

Vehb b. Münebbih der ‫نكل‬: Hz. Mûsa: “Ey Rabbim! Bana Senin
başlangıcının nasıl olduğunu soracaklar” deyince, Allah: “Onlara, Benim her
şeyden önce ve her şeyden sonra olduğumu söyle” buyurdu.

‫ ثن ا أ خن ذ بن م ح م د‬،‫ان خن ن التع ذاد ي‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا أ ح م د‬، ‫ء حدتما أيى‬٢٧/٤‫ و‬-) ٤٧٦٣(

‫ هزأت في‬:‫ هات‬، ‫ عن زغ ب‬، ‫ ثنا ذكار بن عتد الل ه‬،‫ ثنا عبد الرراق‬،‫بن ا لح ش ن المحروم ي‬
،‫ رذ"كؤزي وثئث اني‬، ‫ ن ا أنقبلمتني‬،‫ يا اس اد؛‬٠٠ :‫ من ج د ت الل ه سا ن يأم و ل‬،‫بع ض ائ م ح ب‬

‫ ز ال ثوت ش ق ي م قد وت‬،‫ وشؤك إ؛ي <م ا عد‬،‫ غز ي إ؛قلف النت‬، ‫وثدعويي ؤثفؤب ر‬
‫ إن أ ح ب ما‬،‫ يا ابن ادم‬، ‫م م ص ع د إ إل يغلفب ع م ل هبي ح‬ ‫ ز ال ينا لط ململئ‬،‫إثلث بن أ جل لق‬
، ‫ إلي‬0‫وأبص ما تق و‬
‫م‬ ،‫ إدا ك ث راضي ا ؛ن ا فن م تثلث‬،‫ مش‬0‫ وأئزب ن ا تك و‬، ‫لن إلي‬5SJ
‫ أ ط عني فين ا‬،‫ يا ابن ادم‬، ‫ إذا * م ح ت ست ا خط ا الهث ا غث ا ن ن ن غ للث‬، ‫وأبع د ن ا دكون ي ر‬

^ ‫ ؤأ م ح ذ م ن‬، ‫ أ ز م م ن أ ك ر م‬، ‫ أ‬، ‫م ي ظ م‬ ‫ ؛ ر‬،‫ ز ال م م يئت ي ب ظ م ح مبف‬، ‫أ ت ه ئ‬

" ‫ ول ط بما م م قي حى عبد ي ح ر ق ي عبد ي قي ح م ي‬،‫ع ي أ ر ي‬
Vehb der ki: Bazı kitapları (kutsal metinleri) okudum ve Allah’ın şöyle
buyurduğunun yazılı olduğunu gördüm: “Ey Âdemoğlu! Bana hiç insaf
etmezsin. H e m beni zikredersin- hem unutursun. Hem bana dua eder, hem
de kaçarsın. Katımda bulunan nimetler sana inerken bana kötü amellerin
yükseliyor. Ey Âdemoğlu! Her zaman kıymetli bir melek senin için inerken,
her zaman kıymetli bir melek te kötü amellerini bana yükseltiyor. Ey
Âdemoğlu! Bana en çok sevgili ve yakın olduğun hâl, sana verdiğime razı
olduğun hâldir. Benim için en sevimsiz ve uzak olduğun hâl, sana verdiğime
razı olmadığın hâldir. Ey Âdemoğlu! Sana emrettiklerim konusunda bana
itaat et ve senin için neyin faydalı olduğunu bana öğretmeye kalkma. Ben
yarattıklarımı bilirim. Emrime uyanlara çokça ikram eder, karşı gelenleri
aşağılarım. Kulum benim hakkımı gözetmedikçe, ben onun hakkını
gözetmem.”

‫ ثن ا‬، ‫م ح م د ا ل عهئش ئ‬ ‫بن‬ ‫ ث إ عتد الل ه‬،‫ آ خ ا؛ثن ا أبو بك ر ا ال ج ري‬٢٧/٤[ -) ٤٧٦٤(
‫ ثغ ا ع م ر بن‬، ‫ ثن ا جئ مث بن ن ي ن ا ذ‬،‫ بكر ا ل م م دب ي‬.‫ ثن ا عبد ال م بن أبي‬،‫إبزا م م بن ائ ض‬
‫يا‬:‫ ق ات‬،‫ ص زيت زاهقا‬:‫ش ذ و ذ ئ ص فود‬ :‫ قات‬،‫حني اوخنن ا شائ‬
78 Vehb ‫ء‬. Münebbih

‫ ئأثى علته ت اغه‬،‫ "كتفن ض الثلث؟ ئ ا لأت ما أ ح س ب أ ح دا مشمع بذكر ا ل جنة زالثاي‬، ‫ناب ي‬
‫ ؛ال‬،‫ ز ال أضغ أخزى‬،‫ ظ أزغ ص‬:‫ دمح ن ذ وق ا لمؤت ؟ قات‬:‫ قات‬،‫بمل فيف ا‬
‫إل آ‬
‫ ؛ر ه ر ؤأ م خر‬:‫؛‬١١‫ت الئلقص وبد؟ ؛‬
‫ ص م؛‬:‫ الراوب‬3‫ ءا‬،‫تأتث م يق‬
‫ص لق ؤانث م مرف‬ ‫إة ب ت‬-‫ أنا إمم ق‬:‫ قات ا واب ي‬، ‫جب ث امح ق ي ص د م ع ع ي‬
‫أل‬1‫ ق‬، ‫إل‬ ‫ ا ل م راي ال ضئع لق غ‬0‫ قإ‬،‫ لحئئ للف م ن أن ث ك ي زأئش نزاءبعنللف‬،‫ب ح هلشلث‬
‫م‬ ‫ ز ال ق ئ أ‬، ‫ " وغن و ال د ي‬:‫ قات‬، ‫مت ا‬ ‫ ؤ ز أزاف‬، ‫مص ي‬ :‫ا و ب د ل ص ب‬
‫ رفع ت‬0‫ ؤإ‬،‫ ؤ|ن ؤضغئ ؤضغث ح ك‬،‫ إدا م حق محث طقا‬،^^١^ ‫فه ا‬
‫ وكن ي‬،‫يفه ا‬
‫ ي جين وئن ؤيهلزذوئة ويضربوثة ويأبى‬،‫ ؤائ صح بثؤ ض خ ال ك ل ب ال مي‬،‫ ثكسزة‬٢ ‫غش عود‬
‫ث رآظة‬،‫ وا‬٠٠ :،3‫ ئ‬، ‫ت م حا ذ زن ي بن ث م إذا ذ و ف ذا ا ل حدء_ث‬،‫ ئل‬، ٠٠ ‫إ ال أن ين ص ح ل ه م‬
‫ ى غنى ئ ووت‬،‫ يد ك أثو ث م ا ل آ مئ‬،" ‫ه‬ ‫لأي بت ك‬ ‫إائ ءن )ه ي أمح خ‬
، ‫ عن ر ج ل ش أن ل صغعاءء غذ زغ ب‬،‫ ثما ش م ا ن‬،‫ ث إ ميص ه‬،‫ ثن ا أبو ثق ا ؛‬، ‫القف إل‬
‫ه‬ ‫ف؟ فد و‬1‫ص ن ا ه نش اط‬ ، ‫ ثا نا ب ت‬:‫ ق ات‬، ‫ نث زيت غ ر نا ب‬:‫قات‬
Vehb b. Münebbih anlatıyor: Adamın biri bir rahiple karşılattı. Ona: “Ey
rahip! Namazı nasıl kılıyorsun?” diye sorunca, rahip: “Kişinin, Cennet ile
Cehennemi işitip de namazsız bir an geçirebileceğini zannetmiyorum” dedi.
Adam: “Kişi ölümü nasıl anmalıdır?” diye sorunca, rahip: “Her bir adım
atışımda kendimi ölmüş gibi düşünüyorum” karşılığını verdi ve adama:
“Senin namazın nasıl?” diye sordu. Adam: “Namazımı kılarken öyle
ağlıyorum ki gözyaşlarımla bulunduğum yerlerde ot bitiyor” karşılığını
verdi. Bunun üzerine rahip, adama der ki: “Günahkâr olduğunu kabul etmiş
bir şekilde gecelemen, amelinde gösteriş için ağlamandan daha iyidir. Zira
riyakârın yapt‫ل‬ğ‫ل‬hiçbir amel Allah’ın katına ulaşmaz.” Bunun üzerine adam
rahibe: “Bana tavsiyede bulun. Senin hikmet sahibi olduğunu görüyorum”
deyince, rahip: “Dünyaya karşı zahid ol ve dünya için onun ehliyle tartışma.
Dünyada arı gibi ol. Yediği şey temiz, bıraktığı şey temizdir. Bir dala
konunca onu kırmaz. Bir köpeğin sahiplerine sadık olduğu gibi Allah’a karşı
ihlâslı ol. Sahipleri köpeği aç bırakır, kovarlar, vururlar; ama bütün bunlara
rağmen onlara sadık kalmaktan geri durmaz.” Vehb b. Münebbih bu hadisi
 Vehb ‫ء‬. Münebbih 79

zikrettiği zaman: “Eğer köpeğin sahiplerine karşı olan sadakati, senin Allah’a
olan bağlılığından daha fazlaysa vay haline” derdi.
Başka bir rivayette “Bir rahibe rastlayan bir adam «Ey rahip! Faaliyetinin
gücü nedir?» diye sordu” ibaresi geçmiştir.

‫ ثت ا م ح م د بن م ح ا ذ‬، ‫ا لخنن بن أ خن ذ‬ ‫بن‬ ‫ء حدق ا أبو ع ئ م ح م د‬٢٨/٤‫ و‬-) ٤٧٦٥(

‫ عن‬،‫ ثت ا ا ل ح ك بن ع ا صم ا ل م ر ابي‬، ‫ ثت ا م خ ث د بن ع مزان بن أيي ل ت ر‬،‫ثن أيي في ق‬
‫ غ ي الث الز إ ر ا ل آ م ا ت ث بم ذ ل ف ق د م حؤا ج‬٣ ‫ " نث ا أ ب ل‬:‫ قاد‬، ‫ غذ زغ ب‬،‫جأبه‬

‫ي األمحا ؤاآلمحؤ؟‬
‫ أال أظئلف ففا صفع به ف‬،‫ي آدم‬:‫قات‬،‫ محط عك جمريد‬، ‫الت ال ه‬
‫ش أ م ح؛ ل ي ي خ م‬ ،‫ا ن ي ث ة‬ : ‫ ق و‬، ‫ ث ر‬:‫(؛‬١٤

‫ حش تد ج ش ' ل جنه‬٣ ‫ه م ا ك ف ي ظ وة 'ل د ي و ك د هؤل ي '^؛‬ ،‫خ ر ال ث غ رتي أ ش ي‬

Vehb der ki: Hz. Âdem yeryüzüne indirildiği zaman meleklerin seslerini
duyamadığından dolayı yalnızlık hissetti. Bunun üzerine Cibril inip yanma
gitti ve ona: “Ey Âdem! Sana, dünya ve âhirette yarar sağlayacak bir şeyi
öğreteyim mi?” diye sorunca, Hz. Âdem: “Evet” cevabını verdi. Cibril ona:
“Şu duayı oku: Allahım! Nimeti benim için tamamla ki, yaşamım kolay ve
rahat olsun. Allahım! Son nefesimi hayırla kapat ki, günahlarım bana zarar
vermesin. Allahım! Beni dünya külfetlerinden ve kıyametteki korkulu
hallerden kurtar ki, beni afiyetle Cennet'e koyasın” dedi.

‫ ثن ا فئ ا م‬،‫م ح م د ال صن عاني‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا عتتد‬،‫ء حدت ا ث لبمان س أخنت‬٢٨/٤‫ و‬-) ٤٧٦٦(

‫ س م ن ت غ ر‬،‫ ثت ا ع م د ثن تجل‬،‫ تحا عؤث بن جابر‬،‫بن م ش ه بن ق ي بن ئث ام‬
،‫ديؤة‬1‫ ا ح ا م ة و مم‬1‫ أن خلئ ؛ كلئ م حتل‬. ^ ١‫ " أل م ن ح ك م ة‬:‫ م ود‬، ‫وه ب بن ث م‬
‫ؤبئن ظئ ئ ق ئ ن امحمح م‬ ‫ ز ال‬،'٢١^ ١ ‫ء ال م ح ل‬،‫ ن ع ي ا ل م ح‬U '‫نبئن غل ة قذوم‬

‫ه‬ ‫غلقة الل ة‬ ‫ نيئة خلئ يلغم‬، ‫ نيئة حلى ال يطع م ؤ ال يرزق‬،‫ومح يه وئبس ه‬
‫ ثم جع د‬،‫ إل حأى الق محا ر م ن دللف ظئ ا قي ا ل ر و حقا قي ائ حر‬،‫وحلى معه رزمه‬
‫ ز ال ب ملح ظى اي ي‬،‫ ورزة ن ا حلى قي ا ف ر م ن ه جر‬،‫وزى نا حلف ي ا ل ر ثن امحث‬
‫ ز ال رزق دواث اي‬،‫واء ا لخم ذواث ان و‬3 ‫بع رزئ‬
‫ ز ال ج‬، ‫ؤ‬ ‫ ز ال‬، ‫ال م‬
80 Vehb b. Münebbih

،‫و ه نإذا نلح د ن ا ض م حإ؛ى ش ر ثللف‬ ‫ي م ا ف تر ا ر ا‬ ‫ إذا‬، ‫ذؤاي ش م‬

،‫وفي ذللث م ن حلمق ال م قي ائؤ وائ حر عتزم ل ئ ن قت أهثتة ي ن ت أ ا لأرزاق والتعيشه‬
‫ م ن ن ه ص‬uif ‫ قيء !ال‬1‫ أثت ال وكون فيه‬،‫ثتئتبر ابن ادم م ما مهت م اللت م ن ا لأرزاق‬
‫ كن ا ال سثطجع دواب ائؤ أن ث م س‬، ‫ ز ال ينممل يغ أخت أن يغتزه ا ز ال يخلقنه ا‬،‫حلم ه‬

‫دا؛بة م نه\ ي ن ا‬ 0 ‫ ء إ ذا اشث ل ر‬، & ‫ ول ؤ ث ص طؤ إلته أهل ك ه ا د لل ث‬،‫بأرزاق ذؤا ي الت ح ر‬
‫ئ وزق الل ه‬ ‫ إدا ا شت م وق غ شننت ه‬،‫ وكدللف ابن اد؛‬، ‫رزئت أ حثا ه ا ذ ل ك وأص إ ح ه ا‬
" ‫ نإذا ثعاطي وزق •عتره مص ة دللف و صره‬،‫أ حثاه دللف وأصل ح ه‬

Vehb b. Münebbih der ki: “Allah’ın hikmetlerinden biri de mahlûkatını

değişik şekillerde yaratması ve her bir türe takdirlerini farklı kılmasıdır. Kimi
yarattıkları dünya döndükçe hayatta kalır, zamanla ne eksilir, ne de yaşlanır.
Kimi yarattıkları her geçen günle eksilir, yaşlanır, yıpranır ve sonunda ölür.
Kimi '* ne yiyecek, ne de rızık verilir. Kimi yarattıklarına ise
yiyeceği ve rızkı verilir. Allah onu yaratırken rızkını da beraber yaratmıştır.
Allah bunlardan bazılarını denizde, bazılarını ise karada yaratmıştır.
Denizde yarattığının rızkım denizde, karada yarattığının rızkım da karada
kılmıştır. Denizde yarattıkları karada, karada yarattıkları da denizde
yaşayamaz. Denizde yaratılanların rızıkları, karadakilere faydası
dokunmayacağı gibi karada yaratılanların rızıkları da, denizdekilere bir fayda
etmeyecektir. Denizde yaratılan karaya çıktığı zaman helak olurken, karada
yaratılan da denize girdiği zaman helak olur. Allah’ın bu şekilde kimini
denizde, kimini de karada yaratmasında, rızıkların taksimi konusunu
önemseyenler için elbette ki ibretler bulunmaktadır.
İnsanoğlu da Allah’ın rızıkları bu şekilde taksim etmesinden ibret
almalıdır. Azıkların taksiminin ancak bu şekilde, Allah’ın takdir ettiği
şekilde ol^ileceğini ve bunu değiştirmeye veya karıştırmaya kimsenin
gücünün yetmeyeceğini iyi bilmelidir. Zira karada yaşayan canlılar, denizde
yaşayan canlıların rızıklarıyla hayatta kalamaz, buna zorlanması halinde
helak olur. Aynı şekilde denizde yaşayan canlılar da karada yaşayan canlıların
rızıklarıyla hayatta kalamaz, buna zorlanması halinde onlar da helak olur.
 Vehb b. Münebbih 81

Her canlı kendi yaratıldığı ortamdaki rızıklarıyla yetinse bu, onu hayatta
tutacak ve helak olmaktan kurtaracaktır.
İnsanoğlunun durumu da aym şekildedir. Şayet Allah’ın kendisine takdir
ettiği rızka kanaat gösterirse, bu rızık kendisini ihya ve ıslah edecektir.
Ancak başkasının rızkına el uzatacak olsa bu, onun hem bedenine, hem de
duygularına zarar verecektir.

،‫ ثعا ا لخنن بن ح م ا د‬، ‫ ثت ا ع م و بن أثو ب‬،‫ م ي‬- ‫ ] حدثن ا أبو بكر ا ال‬٢٩/٤[ ")٤٧٦٧(
Ö& " :‫لخثاء ا ل حزا سا ئ‬ ‫ قا د‬، ‫ ضمنت زيا‬:‫ قات‬،‫ ص م ت ى بن بنا ن‬،‫نحا أبو أت ا تة‬
‫ وكا ن‬، ‫فكان وا ال يلتفت ون إ ؤ دق ا غتر م‬ ‫ا ل عل ماء محتقا قد انثغثؤابعل م ه م عن دقا‬

‫ ل أ م‬0‫' همظ ئبمل و‬٢^ ١Jüt ‫ ئأ ض خ أغد‬، ‫ إل بجت ي ي ه ز‬، ‫م ئتا‬ ‫أغد ال د ي قذدون‬
‫ وأصب ح أغد الئ'محا م د وهذوم قي ي ه م ب ظ رأو؛ ثن ق رء‬،‫م‬-‫قا ش ه م رغبه في ديف‬،‫الل‬
‫تمب ي‬
‫ ال ح‬،‫ ء إن عند أئناض فقا ”ك مب ارك ا إلب ل‬،‫ ء ايالث وأبواب الغ ال طين‬،‫م وض ع ه م عدهمإ‬

" ‫ آصاثلق م ق د ط ث م ه‬5 ‫ئ ئيأق ب شو ؛ ال‬

İsâ b. Sinan der ki: Vehb b. Münebbih’in Atâ el-Horâsânî’ye şöyle
dediğini işittim: “Bizden önceki bilginler ilimleriyle başkalarının
dünyalıklarından uzak dururlar, insanların dünyalıklarına dönüp de
bakmazlardı, insanlar da onların ilimlerinden faydalanmak için tüm
dünyalıklarım önlerine sererlerdi. Oysa şimdiki bilginlerimiz başkalarının
dünyalıklarından bir şeyler elde etmek için ilimlerini insanların önüne
seriyorlar, insanlar da böylesi âlimlerin kötü durumlarım görünce onların
ilimlerinden de yüz çevirmeye başlamışlardır. Sakın yöneticilerin kapısına
dayanma! Zira onların kapılarında develerin ağılındaki pislik kadar fitne
bulunmaktadır. Onlardan elde ettiğin dünyalık kadarıyla onlar da senin
dininden bir şeyler eksiltirler.”

‫ ق ال عتشلث‬،‫ " إن " كان شلث نا ثك ملث‬،‫ يا ع طاء‬: ‫ م م ] ئأ قا د‬/‫)" [ا‬٤٧٦٨(

‫ا ب حر م ن‬1‫ل‬$2‫ اد م \ ل‬،،^L‫ ئنت س ف ئء يكف‬،‫ ظ يكف؛لف‬،‫ا "ىن ال ثئب لأ‬1(\‫ ل‬،‫ثك م لف‬
" ‫ال ي ت غ ه إ ال ال ؛نات ي‬ ،‫ئ ا لأودية‬ ‫ وواد‬،‫ا ل خ و ر‬

Vehb, Atâ el-Horasani’ye şöyle demiştir: Ey Atâ! Geçimliğin kadar bir

malla yetinirsen, her şey yaşamın için yeterli olur. Ancak geçimini sağlayacak
‫‪82‬‬ ‫‪Vehb b. Münebbih‬‬

‫‪kadar malla yetinmezsen, bil ki hiçbir mal sana yeterli gelmeyecektir. Zira‬‬
‫‪miden denizlerden bir deniz, vadilerden bir vadi gibidir ve onu ancak toprak‬‬
‫‪doldurabilir.‬‬

‫(‪ [ -) ٤٧٦٩‬؛‪■ ] ٣٠/‬يدك أ ي‪ ،‬نا إ ت خائ تق إوي م‪ ،‬ث ا ن غ ئ ن ئ ش م ي‬

‫ط الئن‪،‬ل ئ ن م ‪ ،‬أ ة ت ب خ‬ ‫م‪ ،‬قا ال‪ :‬ى إن تامح د ت ذ ئ د ال ي م تن ت ئ م ‪ ،‬ثن ا‬ ‫غ‬
‫ؤئي ه س ث م ‪ ،‬بموت‪ " :‬ال ت ك ود ائ طأا ل ص ا لخدئ؛ء‪ ،‬ز ال ترث ااثئ‪،‬ة ص *‪1‬تقوت‬
‫الشت اء ”‬

‫‪: “Boş gezen, hikmet sahiplerinden; zinakâr da‬لظ ‪Vehb b. Münebbih der‬‬
‫”‪göklerin melekutundan bir şey elde edemezler.‬‬

‫نت تن خمحل‪،‬‬
‫م‬ ‫ط ال م ئ‬ ‫ص ‪ ،‬تا‬ ‫(‪ ] ٣ ./، [ -) ٤٧٧.‬غ د ه أبو ت م ئ‬
‫و ح دي ي لمي‪ ،‬ثن ا إن ح ا ق بن إئزايب‪ ،‬ثت ا م ح ئ ذ س س ه ل بن حم ن ك ر‪ ،‬مح\ ال‪ :‬ظ |نن ا عيد‬
‫بن عبد الكري م بن معق ل‪ ،‬حدديي عتد ا ل صم د بن معق ل‪ ،‬أ ة ت ب ع ز ي‪ ،‬بم ولط في مؤع ظة‬
‫‪d jjl‬‬ ‫ثقت " ف ذا يؤم ع ظي م أم ا ل فيه بمره طوي‪ 3‬ي ع ظ ائؤم ا لق ع يد ويثثكتز م ن‬
‫يا ابن اد؛‪ ،‬إثن ا جنع ت م ن من ا غ فذا الثوم ل دف ع مئ رر‪ ^ ^ ^ ١‬عئلث‪ ١^ ٧ ،‬أوقذ ت فيه‬
‫^‪ ^•«١٤‬سقي م ‪٧‬‬ ‫م صابي ح ال هد ى‪ ،‬قتة ي جزيلث‪ ،‬ق م أز ائؤم من آل ئغ ورو مت ح و وا‪-‬ءث ا‬

‫ابن ادر‪ ،‬إده ال أئزى بن خابي‪ ،‬ؤ ال أض مفث م ن م غلوق‪ ،‬ز ال أهذر م س حثئقئة في يده‪،‬‬
‫ز ال أض ع فن م ث ن ن و ي يد طاليه يا ابن ادم‪ ،‬إ ة قت ده ب من ا[ث ^ ال ين جغ ؛ق ق زأف؛‬
‫فن ا يربض زن ا ا ل حيل ه في بماؤ ‪U‬‬
‫مغلف ن ا س يذ ه ب قن ا ا ل جزغ م ما البئ بئة‪ ،‬زن ا ا ل لغ ي‬

‫^‪ ٤‬وعن‪ £ ^ ١‬ظ‬ ‫وص قا ول ظ ال‬ ‫س ت ذ ه ب ‪ ،‬يا ابن ادم‪ ،‬أهص ز عن ط ل ب ما ال‬

‫م شؤ‬ ‫أقث زب ئ ل وب‬ ‫ثتئع الؤ جاء عنلث كن ا هع ذ ت يلف ا لآئتا‪.‬ء‪،‬‬

‫ال يو ج د‪ ،‬وا م‬

‫بمال ه‪ ،‬يا ابن ادم‪ ،‬إثن ا ا ل م حن عند ا ل م صيبة‪ ،‬وأعظ م النصيثة نوء ا ل حإق منه ا‪ ،‬يا اس‬
‫ثزتى قي عشم‪ ،‬أؤ أي يؤم ئنث ا خ ر ع اقتثه ص أوان م جيئه‪ ،‬هام فأ ر ا ر‬
‫ج‬ ‫ادم‪ ،‬وأي أث ام ال د ه ر‬

‫ويؤم ي جيء ال ثأمئة‪،‬‬ ‫ص ال ر ج وه‪ ،‬ويوم حصنق ال‬ ‫ال د ه رث ج دهب الئه أثاب‪ .‬يؤم‬
‫م أ م س ف ا هد م حوت‪ ،‬وأ م ن م ردود‪ ،‬و حكي م ^‪ ،،،^ ١‬قت ئ ج ع لق ينس ه‪ ،‬و ح ل فن فيل ق‬
‫ح ك مته‪ C‬وانؤم ص ديق م ودع‪” ،‬كان طويل ال ثث ة‪ ،‬وه و سريع ال ف م ‪ ،‬أثالق ز إل ثأته‪ ،‬نقد‬
‫م حى قل ه ف ا هد عدل‪ ،‬ء إ ‪ ' 0‬كان ما فيه للف ثا ئ ف غ ةي متل ه‪ ،‬أؤث ئب ا جتئ ا ع شه ا دت ه ما ل ك‬
 Vehb b. Münebbih 83

‫ آته ا‬،‫ إق نت ا أعفتم رزية قي عمل ه م ث ن ض ح انقين وأ ح ة ا لخند‬،‫ ثا ابن ادز‬،‫أز عثلث‬
‫ ^ الث وم‬١^ ١‫ إلثن ا‬،‫ ؤت ظىب م ثثوذ‬،‫ وئد ح ل مغ ا ول م بكن‬،‫ إثن ا ا ل م اء بغد الفن اء‬،‫الك امن‬
‫ ثانت صل م ح وا ي ا م د م ون‬،‫ أؤ غتنا إ جزيل‬،‫ قذ ئرب مغ ا ت ل ي ء ا ح س‬4‫ أ ال ؤإل‬،‫نا هل ا ث عدا‬
UjU ،‫ ^ ^ عرمحس ثنتضد ف؛ه ا ل من ايا‬١ ‫ إثن ا أتعب في هذه‬،‫ آيه ا الناس‬،‫■علمته ين ا ثفإعن ون عنه‬
‫ ز ال ينمم ب د‬،‫يف ا ن عم ه إ ال بف راق ا الممزى‬
‫ ال تن ا ولون ف‬، ‫أنت م فيه م ن دثاءكز ئه ب للم صائ ب‬
‫ ز الي ج د د قث ريا ده في أكل ة إ ال بن ما د ن ا‬،‫منك م م عس تو ما بن ع مره إ ال بهد^ اخت م ن أ جل ه‬

‫ض‬ ‫ شنأت ؛ ه أ ذ ورف ق و م م ظ‬،‫س ه أو‬ ‫ ز ال ت ظ ه أ م ؛ ال‬،‫ئ رزقه‬ ‫قه‬

،‫ م ن م ال ي ح لون ع م ده ا ل ر حا ل إ ال في عثره ا‬١^ ١ ‫ إثئ ا أ هد‬،‫ يا ابن اد ر‬،‫م ن هذه ا ل عقلة‬
‫ إثئ ا‬،‫ يا ابن اد؛‬،‫؛؛ لل ميعا د‬-‫ وا ل س ل‬، ‫ ئن ا أ حس ن ال شك ز لل مئ عم‬،‫خا ل واري‬
‫ق إنث ا تثتا وئن ب‬
‫ ئن ا م اء ال مه ع بمن‬، ‫ وهم د مص ت ش ثلن ا أصوت نح ن ش فزو ج ا‬،‫ا لقيء ص مغل ه‬
" ‫الأمم؟‬
Vehb b. Münebbih bir vaazında der ki: “Bugün büyük gündür. Zorluğu
sebebiyle ona uzun bir gün denir. Bugün murlu olan ibret alır ve akıl
sahipleri fayda sağlar.
Ey Âdemoğlu! Bugünün yararlarım, cehaletin zararlarını yok etmek için
biriktirdin. Sen bununla hidayet kandillerini yaktın. Keşke bu, senin için
yeterli olsaydı. Bugün gibi ışığı olmasına rağmen şaşkın bir şekilde kaybolan,
takatsiz kalan ve hasta düşeni gürmedim.
Ey Âdemoğlu! Yaratandan kuvvetlisi ve yaratılandan zayıfı yoktur.
İstediği elinde olandan daha kudretli, kendisi onu isteyenin elinde olandan
da daha zayıf yoktur.
Ey Âdemoğlu! Elinden gidenler gitti. Bunlar asla geri dönmezler.
Yanında olanlar ise bir gün yok olacaktır. Kaçınılmaz olandan ^ ١٤٥٧٥١٥١ ne
anlamı var? Elde edemeyeceğin şeye tamah etmenin ne anlamı var? Fani
olanı baki kılmanın yolu var mı?
Ey Âdemoğlu! Erişemeyeceğin şeyi istemekten, elde edemeyeceğin şeyi
elde etmeye çalışmaktan, olmayanı aramaktan vazgeç. Bunlara karşı olan
arzunu bitir ve bil ki istenen nice şey vardır ki onu isteyen için bu şey
kötüdür.
84 Vehb b. Münebbih

Ey Âdemoğlu! Sabır musibet anındadır. Musibetten daha büyüğü kötü

ahlaktır.
Ey Âdemoğlu! Hangi günün ganimeti umulur veya hangi günün gelecek
olan musibeti ertelenebilir? Zamana baktığında üç günden ibaret olduğunu
görürsün: geri gelmesinden ümidini kestiğin dün, arttıramayacağın bu gün
ve ne getireceğinden emin olamayacağın yarın. Dün, şahitliği kabul edilen
şahit, güvenilir dost ve sana tecrübe kazandıran hikmet kaynağıdır. Dün
sana acı vermiş ve hikmet kazandırmıştır. Bugün, uzun bir aradan sonra
gelip sana veda edecek ve çabucak gidecek arkadaştır. Sen ona gitmeden o
sana geldi ve ondan önce adil bir şahit olan dün geçmişti. Onda senin için
hayırlı şeyler varsa arkadan geleni de aynı şekilde değerlendir ve onların
şahitliğiyle işini, lehine veya aleyhine sağlama al.
Ey Âdemoğlu! Kişinin aklından yakinin (sağlam inancın) yok olmasından
ve yanlış amel işlemesinden daha büyük musibet yoktur.
Ey insanlar! Baki kalma ölümden sonradır. Biz yoktan var edildik.
İmtihan edilip sonra ebedi âleme döndürüleceğiz. Bugün ödünç alma, yarın
ise bunları geri ödeme zamanıdır. Mahrum edilmemiz veya ihsan görmemiz
çok yaklaşmıştır. (Âhiret için) ekip gönderdiklerinizi güzelleştiriniz.
Ey insanlar! Sizler bu dünyada ölümün kendisini yakalayacağı fanilersiniz
ve dünyanızda devamlı musibetlerle karşı karşıyasınız. Sizler bir nimetten
ayrılmadan İkincisini elde edemezsiniz. Ömrünüzün bir kısmını
tüketmeden, kalan kısmını yaşayamazsınız. Kazandıklarınızı bitirmeden
rızkınız yenilenmez. Kişinin bir sözü tutulsa, iki sözü heba edilir. Allah’tan
bizi ve sizleri bu nasihatten faydalandırmasını dilerim.
Ey Âdemoğlu! Dünya ehli sadece birer yolcudur. Yolculuk düğümünü
ancak âhirette çözebilirler. Elde ettikleri sadece birer emanettir. Nimetleri
verene şükretmek ve âhirete teslim olmak ne güzeldir.
Ey Âdemoğlu! Her şey bir benzeriyle kaimdir. Bizden önce, bizim aslımız
olanlar gelip geçti. Asıl olanlar gittikten sonra onların evlatları baki mi
kalacaklar.”
 Vehb b. Münebbih 85

‫ ثت ا ش ط ئ إ ئ ق ا ة‬،‫ ] ■خدك إئزا م أ تن هم د الثؤ ئ إشتا ى‬٣ ٧ ٤ [ -) ٤٧٧١(

،‫ثنؤ‬
‫ عن زغ ب بن م‬، ‫ ثن ا ج ع م بن بزه ان‬،‫ميز ى يق ا م‬ ‫ ثئ ا‬،‫ ثق ا قي ئ بن ت ع يد‬،‫ا ل ثرا ج‬

‫ يده ا ص د ت ض‬1‫ فتن و‬0‫ إ‬، ‫ ز؛لثن ئ حرون‬،‫ و| ك تدسث ائئ‬،‫ ا إليئ ان مح ايد‬٠ .’‫أثت "كا ن مولت‬
‫جث مغ ا‬-‫ ؤة) ا‬C‫ح ر نت و ل م مميع عا ئده ا‬ ، ‫ نإن فتن س ائقه ا‬، ‫ و ل م ثشثق م لت اي م ه ا‬،‫الهريي‬
‫ه ي ا إلتت اق‬ ‫ ك ال‬ÛJ 5‫ ز ال تثث ه خ ا ه ذ ؛ ال ءا ش ؤاثقق‬، ‫اتثث ا ن ث طزع ا أز وئ ا‬
"‫ص‬
‫ن يء‬ ‫ديت ه‬ ‫ف ه و ئ أ بمق أن ال مح ق ى ن ط ص‬
Vehb b. Münebbih şöyle derdi: iman yol gösterici, amel sürücü, nefis ise
inatçıdır. Yol gösteren (iman) zayıflayınca nefis inatlaşır ve yoldan çıkar.
Sürücü olan ameller zayıflayınca yine (nefis) inat eder ve yol gösterici imana
itaat etmez, iman ve amel bir araya geldiği zaman, nefis istese de istemese de
düzelir. Hoşuna giden şeyde de, gitmeyen şeyde de boyun eğer. Kişi, dinle
ilgili hoşuna gitmeyen her şeyi terk ederse, kısa zamanda din adına hiçbir
şeyi kalmaz.

‫ ثن ا‬،‫ ثت ا أثو بكر بن النئ ما ن‬، ‫ ] حدثن ا أ خ ن ذ بن جئف ر بن ت ت م‬٣١/‫ )“ [؛‬٤٧٧٢(

‫ غذ ون ب ى‬،‫ ثن ا ع طاء بن اتتت ازكء غذ أف رمن‬،‫س د بن يمر‬ ‫ ثن ا‬،‫ث خ ئ د بن خ ان؛‬

3‫ ص د ا ك ن ي‬:‫ات‬5 ‫ص ؟‬ ‫' ؛لهي أ ئ أ جدف وة‬٠ ‫ قا د ذازئ غ ي الق ال؛ت‬:‫ قات‬، ‫م م‬

" ‫ص طا ش‬
Vehb b. Münebbih der ki: Hz. Dâvud: Ey ilahım! Seni istediğim zaman
nerede bulurum?” diye sorunca, Allah: “Benim korkumdan dolayı kalpleri
kırık olanların yanında bulursun” cevabını verdi.

‫ ] خدقا أ م بكر ث غ ث ذ ئ ي د الثؤ بن ض ان اقؤات‬٣٢/![ -) ٤٧٧٣(

،‫ ح دقتي أيي‬،‫ ظ إبرائمي م بن ا[ خكم‬،‫ ثن ا ت ل م ه بن فيس ب‬،‫ ثن ا م ح م ذ بن ت م ويه‬،‫بالقئدي ل‬
0‫ الم إ‬-‫ ^ ^ ؛ والث‬١ ‫ ؛ي ال ي ن قي ب ض مح ب ا ا د ي ؤ ع م م‬:‫ص قات‬ ‫ح د ب ي زف ي ئق‬
‫^ ت م ؛ ؛ل تز ث وأ ق‬ ١‫ ئنقئ ث ص ق ئء قط ثت»ي ص نوح‬U " :‫لمح ذ ر بموت‬1
" ‫ ز ال م; ث ه ب‬،‫نت ا أئ ن‬
Vehb b. Münebbih der ‫لظ‬: Peygamberlerin bir kitabında, Allah’ın şöyle
gördüm: “Müminin ruhunu almak konusunda tereddüt "* *
86 Vehb b. Münebbih

ettiğim kadar hiçbir şeyde tereddüt etmem. Mümin ölümü istemez, ben de
onun kötülüğünü istemem; ancak ölümden de kaçış yoktur.”

‫ ثن ا م خ ث ذ بن س ه ل بن‬،‫ ثن ا إ ت خ ا ق بن إئزاي ج‬،‫ ] حدتن ا أيي‬٣٢/‫ [ ؛‬-) ٤٧٧٤(

‫ ش م غ وه ب بن‬4‫ أل‬،‫حني عتد ؛ل ش ن ز بن مغ م د‬
‫ ح د‬،‫ ثن ا إ ن ما عيد بن عتد اثكر؛ م‬، ‫غ ن م‬
، ‫و سمبة أ م ثؤ_ ما‬ ‫ بم ي قي‬4‫ش ذ أ سوع ا‬ ‫ ف وت؛ إ ة زي ال م ن ثيي إن زاي د مت ا ؛‬،‫منبه‬
، ‫^ ذبمش ع ي ونز نج ث‬ ‫ص أة‬ ،‫ص يغوي ال ق ؛ ا ذ ال م م‬ ‫ه محا؛ى‬ ‫زئز س أ ل‬
‫م ل ك ا د خ؛نا ي ئ ض ا لأر‬ ‫م زظ ت ي ن ق ذ‬ ‫ نؤ أ م ح ك غش خ ي ض ن غ ر‬:‫قات‬
٠٠ :‫ء ر ش إ ؛ ئ وئز م و لأ‬ ‫ ؛ ة ؛ ه‬:‫ ق ا د‬، ‫ه‬ ‫ك‬ ‫ه ثغ اأى‬ ‫ فأنت ي‬، ‫اثيي> أ ق ي‬
C‫ زقت ق ح تجزك‬C‫إن ك الن لف غذا ال ذ ي ث كث ن ث بؤ أع ج ب إ؟ي م ما محى م ن عب ادت ك‬
‫ي ن أخت ش بغ ي آ د م ؛ال وحول ه‬
‫ ف‬1‫ وإد‬،‫ فن ظز ء إ ذا أ حثول ه إلبلي س ئ د أخ ا ط ئب ا لأرض‬:‫قات‬
" ‫ل زي غ ال ة ق‬، " :‫ ن م ئ ئ ذا ؟ قات‬: ‫ س‬،‫ ث‬: ‫ أي‬:‫ قات‬،" ‫محا ي ق بغد الذئا ب‬
Vehb b. Münebbih der ki: İsrail oğullarından bir adam, yetmiş hafta
süreyle oruç tuttu. Haftada sadece bir gün orucunu açıyordu. Bu sırada da
Allah'tan, şeytanın insanları nasıl baştan çıkardığını kendisine göstermesini
diledi. Bu dilekte bulunuşundan uzun süre geçti, fakat dileğine icabet
edilmedi, o zaman kendi kendine: “Eğer ben kendi günahlarıma ve
hatalarıma baksam Rabbimle aramdaki ilişkileri düzeltsem, benim için
istediğim bu şeyden daha hayırlı olur” dedi. Allah bu kişiye bir melek
gönderdi ve melek bu adama dedi ki: “Allah beni sana gönderdi ve sana
şöyle buyuruyor: “Kendi nefsini horlaman ve kendi nefsine söylemiş
olduğun sözler daha önce yapmış olduğun ibadetlerden daha çok hoşuma
gitti. Gözlerin açıldı.” Bunun üzerine adam etrafına bakınca, İblis’in
tuzaklarının yeryüzünü kuşatmış olduğunu ve Âdemoğullarının her birinin
çevresinde kara sinekler gibi şeytanların vızıldadığım görüp: “Ya Rab! Bu
şeytanlardan kim kurtulabilir?” dedi. Allah: “Günahtan korkan ve yumuşak
kimseler kurtulabilir” buyurdu.

‫ ح و ح دقا أ خن ن بن‬. ‫ ثث ا ث خ ث ذ ى شه ل‬،‫ ثن ا إ ت خ ا ق‬،‫ ] حدق ا أيي‬٣ ٢ ٨ [ -) ٤٧٧٥(

‫ ح دثني عتد‬، ‫لكري م‬١ ‫ ثن ا إن م ا عيد ن عئد‬:‫ قا ال‬،‫ ثن ا ا ح ن ذ بن م ح وي‬،‫م ح م د ا لئ م رئ‬
 Vehb b. Münebbih 87

‫ بمولأت كا ذ ر ج ال م ن ا لث اث حين قى أرض‬، ‫ ش ج ن ت وهب بن ث م‬: ‫ محا د‬،‫ا ل ص م د بن مئق ل‬

‫ ثمم ؤ‬،‫يا م‬1 4‫ مم ش لالل‬4‫ م تلكاد‬1‫ءة‬ ‫ ئدعته ت ف ث ة إ؟ى أن يأح ذ م ه ثهى‬،‫ء‬.‫ قتا‬1‫غيه‬
‫ ثكأد م أ‬،‫؛ئؤ‬ ‫ت‬3 ‫ ئا‬، ‫إف‬
‫ د ل م أ ئقثز ي‬، ‫ وتي ئ‬،، ‫ وا و ح‬،‫ ئ‬، ‫بؤ ر ج إل ؤئد ل ؤ حتة الق ن‬

‫ دكئفن ل ؤ‬،‫ح و ف الثاي‬ ‫ ف ك ذا بلع مني‬٠٠ : ‫ ق ا د الث اي ح‬،‫أ حرى ف ذا ا إلئث ان بالنار‬
٠' ‫جا‬
‫ذ ظب‬

Vehb b. Münebbih der ‫ظ‬: Seyyahlardan bir adam, bir salatalık tarlasının
yanından geçiy©rdu. Canı salatalık yemek istedi, ama nefsini cezalandırarak
orada üç gün süreyle namaz kıldı. Yanından bir adam geçerken, onun
güneşten, rüzgardan ve soğuktan âdeta kavrulmuş olduğunu ‫س‬ :etti ve
Sübhanallah, sanki şu adam ateşte kavrulmuş gibi” dedi. Seyyah, ona şöyle“
cevap verdi: “Cehennem korkusu beni bu hale getirdi, ya ateşe girseydim
nasıl o lu r d u m !”

‫ ثت ا ح ما د بن‬،‫ ثن ا حا ج ب بن دكين‬،‫تص ر‬٠‫ ] حدق ا م ح م ذ بن‬٣٢/‫ [ ؛‬-) ٤٧٧٦(

‫ت‬3 ‫ ظ‬، ‫ ثن ا وه ب بن ت م‬،‫ ثما ع من بن عتد الؤ ح م ن ال ثثنغ ا ئ‬،‫ف ر‬
‫ ثن ا ج ع‬،‫ ثت ا تث ار‬،‫ائ خت ن‬

‫ ي د علي أن ال ق ش ش ث مح ت أبد؛ ح ر لأجي‬:3 ‫ مما‬،‫إبث ذي‬/‫ات ن ج د بن ا مال‬-‫أص‬

‫ يا عتذ‬: ‫ ممال‬،‫ ززأى شده خابؤ‬3‫ ف مر بؤ ر ج‬،‫ هكانب ا لخراؤ في ا ل ح ر والمر‬،‫بناءة م ن الثاي‬
‫ ثك بمت بي إن أثا وه ع ت‬، ‫ "بل غ بي نا ثنى نك ز جه م‬:‫ ن ابلغ مغلف نا أزى؟ ممات‬،‫الل ه‬

Vehb b. Münebbih der ki: önceki kavimlerden bir adam bir günah işledi
ve: “Cehennem ateşinden beraat ettiğime dair haber bana gelmedikçe
Allah'a söz veriyorum ‫ ءلكل‬hiçbir damın tavanı altına girmeyeceğim” deyip
çöle gitti, sıcak soğuk günler demeden hep çölde kaldı. Adamın biri,
yanından geçerken sıkıntılı ve zor durumda olduğunu görünce: “Ey Allah'ın
kulu, seni bu hale getiren şey nedir?” diye sordu. Adam: “Cehennemi
hatırlamak, beni gördüğün bu hale getirdi, ya bir de Cehennem içine
düşseydim ne hale gelirdim.”

‫ ثن ا أ خن د بن م ح م د‬،‫ ثن ا م ح م د ن ا لخشن ائئداد ي‬، ‫ء ح دثنى أبى‬٣٣/٤ ‫ )“ ل‬٤٧٧٧(

‫ت مأ ت‬3 ‫ ها‬، ‫ عن ن ه ب‬،‫ ح د ش ثقا ر بن عتد الثؤ‬، ‫ ثن ا عيد ا لرراق‬،‫بن ا ل ح ت ن ا ل م حزوم ي‬
88 Vehb b. Münebbih

‫ا‬-‫ئ قد ئ‬ ‫ أق ز‬،‫تاء اا م ح؛ق‬:‫ثابغؤ " و أ‬3‫ أ ة ةثاؤ؛ا تثا د ي م ج ال شناؤ ا‬: ‫ب م المحب‬
‫في م‬
‫ ف ت‬،‫ ال عذر م ح م‬،‫ يا أبن اء ا ل س ن‬، ‫مث م‬-‫ ما قد مت م زن ا أ‬،‫ يا أبثاء الح نسين‬،‫ح ص ا دة‬
" ‫ فغدواج ذ م‬،‫ ئد أمم ئ ز ا لث ا ئ‬،‫إدا خلقوا غبن وا بماذا غبئ وا‬3 ،‫ظقلم بملوئا‬ ‫ال‬

Vehb der ki: Kitaplardan birinde okuduğuma göre dördüncü semada bir
münadi şöyle seslenir: “Ey kırk yaşındakiler! Siz hasad vakti yaklaşan ekinler
gibisiniz. Ey elli yaşında olanlar! Bugüne kadar hangi salih amelleri işlediniz?
Neleri eksik bıraktınız? Ey altmış yaşında olanlar! Artık sizin mazeretiniz
yoktur. Keşke yaratıklar yaratılmış olmasalardı. Keşke onlar yaratıldığında
yaratılış gayelerini bilselerdi. Kıyamet gelip çatmıştır, tedbirinizi alınız.”

‫ش بن م ح م د بن‬1 ‫ ثن ا ع د‬،‫ آ حدثت ا عبد الل ه بن م ح م د بن ج عف ر‬٣٣/٤‫ )“ ت‬٤٧٧٨(

‫ عن‬،‫ عن يون س بن أبى ي حش‬، ‫بي ابن ع ا صم‬

‫ ثن ا س ه ال م‬، ‫ ثت ا سلم ه بن فبث ب‬، ‫رميا‬
‫ء‬.‫ أبن ا‬4‫ ورغ قد ذئ ا ح ص ا دة‬،‫ أثث اؤ ا لأرد ع؛أن‬٠٠ : ‫ في ب ع ض ان ح ك مه‬:‫ محالأ‬،‫زغ ب بن مس ه‬
" ‫ غدز ثقب‬٠^ ، ‫م‬ ‫ كء‬،‫يثز‬.‫آ\دا أ‬ ‫ ئد مل‬١^ ،‫ا ق ذ‬ ‫ل‬
Vehb b. Münebbih der ‫لظ‬: Hikmetli sözlerin olduğu bir kitapta şöyle
yazılıdır: “Kırk yaşında olanlar, hasadı yaklaşmış ekin gibidir. Ey altmış
yaşında olanlar! Bugüne kadar hangi salih amelleri işlediniz? Neleri eksik
bıraktınız? Ey yetmiş yaşında olanlar! Artık sizin mazeretiniz yoktur.”

‫م‬ ‫ ثن ا ت ه ن بن ث ث‬،‫م ح ن تن ت غ م بن ع ئ‬ ‫ ] خدقا‬٣٣/![ “) ٤٧٧٩(

‫ ص‬، ‫ غذ مح ذر ا ل آ م‬،‫ محا ي ق ام' ئ يرئخت أل ئ نحا ئ‬، ‫ تحا إشكا ة تن إتزامح د‬،‫ا م حر‬
‫م‬ ،‫ " تاليقث ا غ ر زن ا ه ق ش ي نجه الث ا يئ و<ة‬: ‫ قات دا و ل ع ي ا لث الم‬:‫ قات‬، ‫ون ب‬
‫ ثوث أل نزاء ج‬، ‫م اق اط ف‬ ‫ص لؤ ي‬ ‫ أز‬. ، ^ ١‫^ م أ م‬ ١٢ ‫قو ف بجب أ ط و ال‬
‫م م ام‬ ‫أوك ل أ وث ؤاك هبأ ن‬
Vehb der ki: “Hz. Danyal der ki: “Vah o zamana ki, salih kimseler
aranacaklar, hiçbiri bulunamayacaktır. Ancak ekin biçen kişinin arkasında
rastlanılan tek tük başaklar gibi salih kimseler de çok seyrek bulunacaktır. Ya
da meyve devşiren kimselerin arkalarında kalan tek tük meyve taneleri gibi
nadiren görüleceklerdir. Onların da yakın zamanda üzerlerine ağıtçıları
ağlayacaktır.”
 Vehb b. Münebbih

‫ ثن ا ا لخنن بن‬،‫ ا حدثن ا أبو ح ا م د بن جتإهء ثن ا م ح م د بن إشت ا ى‬٣٣/٤‫ ل‬-) ٤٧٨٠(

" :‫ ق و ل‬،‫م‬ ‫ ش م ئ ث وئ ب ئ‬:‫ قات‬، ‫ ص م د ا ص د ئن ت غ م‬،‫ ئ مه د اوزاق‬، ‫ال م‬

‫ إئن ا يوزن م ذ ا ال تحا د‬:‫ قات‬،>^‫ثي مل ه سا رت ؤزئهئغ اخل وانين ا ل من ط لثؤم ا ل م انة‬
‫م له ب س‬ ‫ئؤا‬ ‫ نإدا أزان به‬،‫ نإدا أزاذ الثة بع ت د حم نا ح م ثق ي حتر عمل ه‬C‫ح واتي م ه ا‬
"‫غي‬
Vehb b. Münebbih, “Kıyamet ‫سأ و‬ için adalet terazileri
kuracağız”1 âyetin^ açıklarken der ki: “Ameller sonları itibariyle
değerlendirilir. Allah herhangi bir kulu için hayır dilediği zaman, onun
hayatını iyi amellerle sona erdirir. Birine de kötülük dilediği zaman, onun
hayatım kötü amellerle sona erdirir.”

‫ ثن ا‬،‫ ثت ا أ خ ن د بن غئ رو الزار‬، ‫ء خ ا؛ثن ا أ خ ن د بن جعف ر بن م ئت د‬٣٣/٤ ‫ ت‬-) ٤٧٨١(

‫ عن أيي‬،‫ عن ثون م ن بن زيا د‬،‫ ثن ا أت ن بن م و ت ى‬،‫ ثن ا أ ح م د بن ص ا ل ح‬، ‫ت ل م ه بن ن ي ب‬

‫م‬ ‫ ئ و إليه‬، ‫ء ج ي ن يرغ من ح ل م ه‬ ‫ عن زغ ب ؛ ه ادت إن ال ق‬، ‫أ م ح ي بن زغ ب بن م‬

4‫حلمثلث ب م ؤي‬- ،‫ أائ الثت ال ذ ي ال إله إ ال أثا‬٠' :3 ‫ مما‬،‫ج ئ مسؤا عأى و جه ا لأرض‬
‫ وأي فب ح كنت ي‬،‫ى خل ظف‬ ‫ أعيدك‬1‫ أل‬،‫ون؛ فذ أ ر ي‬ ‫ حى‬،‫وأ مغت ك ب ح كنت ي‬
‫ أدعو حل قي ؤأيت غي ز ف صا ي يؤم‬،‫ ءإن ائنللف وال خل د ال ي ج ئ إ ال لي‬،‫خ ر أ ش و ح د ي‬
‫ ؤمح أ ا الجب ه مس‬، ‫ و ج م ا الث الم م ن مه ي‬،‫ ز ب د ا ق ر ب ئ لح ض‬،‫جب ن ر أعدائي‬
٠٠ ‫غيذث ا ذويي‬
Vehb der ki: Allah, yaratıkları yaratma işini tamamladıktan sonra onlara,
yer üzerinde yürürlerken baktı ve şöyle buyurdu: “Ben, kendisinden başka
ilah bulunmayan Allah'ım, seni kudretimle yarattım ve seni gerçek yargım
ve hükmümle yok edeceğim. Takdirim haktır ve emrim hemen yerine
getirilir. Ben, seni yarattığım gibi tekrar döndüreceğim. Hikmetimle seni
yok edip tek başıma kalacağım. Hâkimiyet ve ebedilik sadece benim
hakkımdır. Düşmanlarımın hüsrana uğrayacağı, kalplerin korkumla
titreyeceği, heybetimden kalemlerin kuruyacağı ve ilahların kendilerine

1Kıyamet Sur. 47
‫‪90‬‬ ‫‪Vehb b. Münebbih‬‬

‫‪ibadet edenlerden uzaklaşacağı gün yarattıklarımı çağırıp mahşerde‬‬

‫”‪toplayacağım.‬‬

‫(‪[ ")٤٧٨٢‬؛‪ ] ٣٤/‬قات‪ :‬ود و زن ي بن ث م ‪ :‬أن ال ق عر و جي؛ لغ ا هزغ ثن ج م يع‬

‫أف د يؤم الث ي ب ‪ ،‬ه م د خ ش ث ةب ما هو أغلق‪ ،‬ود و عظ مته‪ ،‬و ج روثه‪،‬‬
‫حل م ه يؤم ا ل ج م ع ة‪ ،‬ي‬

‫و شيء‪ ،‬زأز ق لث عل قيء‬ ‫ؤكترياءه‪ ،‬ز ث ئاثت‪ ،‬وهدرئه ‪ ،‬ومل ك ة‪ C‬زرشيخئ‪ ،‬ئأنع ت ث له‬
‫خلقة‪ ،‬ق ات‪ " :‬أنا البلق ال ذي ال ه إ ال أثا‪ ،‬أو ال مب ة اؤا س ة‪ ،‬زا لأنناؤ ا ل خم‪ ،‬أائ‬
‫ف ال ك امم ر ‪ ،‬أائ ا ه ال ن ي ال إق إ ال ه ‪،‬‬
‫ش م ا ل م جيز‪ ،‬وا لأ‬ ‫ا ه اثن ي ال إق إ ال أنا‪ ،‬دو‬
‫أ و‪ ، ^ ١‬ن ا ش ‪ ،‬ز ا م ‪ ،‬وا م ح ريأؤ‪ ،‬محا ال ه ال ذ ي ال‪1‬الت إ ال أال ‪ ،‬بديغ الثت زا ت وا ل أ م‬
‫ي د فيء‬
‫م فيء ثل ك ي‪ ،‬زأخا ئ ئ ح‬ ‫وس فيهن‪ ،‬م لأت ح د شيء غ ض ‪ ،‬ومحن‬
‫ء شيؤ م حي‪،‬‬ ‫ز م ‪ ،‬وبل غ‬ ‫ض ‪ ،‬ؤ ؤيغ ئ ط و فيء‬ ‫ء قيء‬ ‫ث د ي ‪ ،‬زأ م حى‬
‫ف وا م كاتي‪ ،‬محس غي ال ث ن ؤ ا ج وا لأرض ا ال أئا ‪ ،‬و ح شي‬
‫دأ‪5‬ا ال ق يا مع شز ال خ الئق‪ ، ،‬ر‬

‫بوم ز ال يدوم إ ال ي‪ ،‬وقم ب ب قي م ح ي ‪ ،‬وبجس ي ر زم‪ ،‬و حثاتة‪ ،‬وم ؤمح‪،‬‬

‫م ح م ال م‬
‫وب ماؤة‪ ،‬ؤفت اؤة بثدي‪،‬فلت س لت ن جمب د ز ال مل ج أ هزي‪ ،‬ل ؤث حلتت عنه إدا لهثلف كل ة‪،‬‬
‫زأال تغثث‬ ‫ز ال يزيدني‪ ،‬ز ال يهدني‬ ‫^‪ ١‬لم ح غ أال عش ح\إي ‪ ،‬ال يفصغي‬

‫ه ا م ‪ ،‬وع ظ ن ه‬ ‫وغ ل و‬ ‫ظ ثي ج م روي‪ ،‬و م م ‪ ،‬زثبما م ‪ ،‬ز ر ي‪ ،‬ومت ع ة ط ي ي ‪،‬‬ ‫ب ا لخز‬

‫يقيء خ لمئة أن يئدت بي‪ ،‬ز ال‬ ‫ه م ح ي‪ ،‬ز ال محي‬ ‫شأني‪ ،‬محم فيء ض‪ ،‬ز ال‬

‫ص وق ابرني م ن به ره ث ل م ‪،‬‬ ‫م حت ق م حي م ذ ح ل م ته يؤم ح ل م ته غ د ت ر ض‪ ،‬أي‬

‫كئنت‬
‫ب د ي‪ ،‬أم ح‬
‫تزني م نثاصيئة ج‬
‫ئث س لت خ ابئ‪ ،‬ز الب ا ع ث‪ ،‬ز ال وارث غي ر ي‪ ،‬أم"كتفن ح‬
‫نب م ن أعب ره‪ ،‬وأت م م ح نن ئ‪ ،‬وأ متس عقنه‪ ،‬زأثزر شنة‪ ،‬زأئلقة‪ ،‬ؤأه ر م ة‪ ،‬؛‪٠٨‬‬
‫ي ع د أل ج‬

‫م ي زائ إت اثي‪ ،‬ال ق ش ي إ ل‬ ‫ع ن غذ جا ض م د ي زائ‬ ‫مبث ئ ش ‪ ،‬أ ل م ص ين‬

‫ص يئتد ذوقي م نث حل م ة ا اليا م‪ ،‬وشي أ جل ة ا حت الفن ال م‬ ‫ي ‪ ،‬أم‬ ‫حالق ؤ ال وارث‬
‫بما م حه ي سزه م ن غ ل طاني‪ ،‬ءإئ إ ئ يا أغد ش ن ج زاقثاؤ ال إ ر عمى‪،‬‬ ‫زا م ‪،‬‬
‫ه ا ز كس ت الؤ ح ئ ه غش ئمس ي‪ ،‬و م ح ن ت يالم م و وا ل مغفرة ل ت ن اتثغقزيي‪ ،‬أغ م ز الدر و ب‬
‫م‪ ،‬ز ال ثئ طوا م ن‬ ‫ج مي عا ‪ ،‬صغيزه ا و ي خما ‪ ،‬ز ال يكبر أبلق ع إ ي‪ ،‬ز ال ئلئ وا أن د‬
‫^ ي‪-‬ئ ا‬ ‫ب د ي‪ ،‬ون م أخلئ‬
‫ش ج‬ ‫ر حثتي‪ ،‬إل ة ر ح م ي ت ب ق ئ عصبي‪ ،‬و‪-‬حزاين ؛ لخر‬
‫ح ق ت بما‪ -‬جث م مت ب ر إ؛ةق‪ ،‬وتكن ال م ح ذ به ه د ي ‪ ،‬وقنفئر‪ ^ ^ ^ ١‬قي ت ل م وتد محر‬
 Vehb b. Münebbih 91

‫ ولتئغز ائؤيوة‬،‫ و س ث خ ا ك ال ئ مم هز ي خئد ي‬،‫ ول ثدين ح ال مي مم ه ا لخني‬،‫مب ي‬

‫م حضاا‬
Vehb b. Münebbih der ‫لكل‬: Allah, yaratıkları yaratma işini cuma gününde
tamamladıktan sonra cumartesi günü kendi nefsini layığı veçhiyle övdü,
k am etini, cebbarlığını, büy‫ ^؛‬ü ğ ü n ü , hükümranlığını, kudretini, mülkünü
ve Rabliğini anlattı. Herşey onun huzurunda sustu ve boyun eğdi. Sonra
Allah şöyle buyurdu: “Ben kendisinden başka hükümdar bulunmayan
hükümdarım, geniş rahmetin ve güzel isimlerin sahibiyim. Kendisinden
başka ilah bulunmayan Allah'ım. Şerefli Arş'ın ve yüce sıfatların sahibiyim.
Ben kendisinden başka ilah bulunmayan Allah'ım. Büyük lütuf ve
nimetlerin sahibiyim. Ben kendisinden başka ilah bulunmayan, yerleri,
gökleri ve bunların içindekileri yaratan Allah'ım. Her şeye ululuğumu ve
azametimi doldurdum. Hükümranlığım herşeyi kabzası altına aldı, kudretim
her Şeyi kuşattı. îlmim her şeyi kuşattı, rahmetim herşeyi kapladı, lütfum
herşeye ulaştı. Ey yaratıklar topluluğu, ben Allah'ım. Mekanımı bilin.
Göklerde ve yerde benden başka bir şey yoktur. Yaratıklarımın tümü ancak
benim varlığımla kaim ve daim olurlar, benim kudret pençemde dolaşırlar,
rızkımla yaşarlar. Yaşamları, ölümleri, beka ve yok oluşları benim elimdedir.
Onların benden kaçmalarına imkan yoktur. Benden başka sığınakları da
yoktur, bir an için onları bırakırsam hepsi helak olur. Onları bırakmayıp
elimde tutmam benden hiçbir şeyi eksiltemez, mülkümden de bir şeyi
noksanlaştıramaz. Ben güçlülüğün, hükümranlığın, nurumun burhanı,
gücümün fazlalığı, mekanımın yüceliği, şanımın azameti ile kendime
yetmekteyim ve hiçbir şeye ihtiyacım yoktur. Benim benzerim yoktur.
Benden başka ilah yoktur. Yarattığım hiçbir şeyin bana denk olması uygun
olmaz ve yarattığım şeylerin beni inkâr etmeleri de layık olmaz. Kendi
bilgimle yarattığım günde kendisini yaratmış olduğum bir varlık, benden
başka yaratıcısı, dirilteni ve varisi yokken nasıl olur da beni inkâr eder?
Hükümranlığımın kudreti altında bulunan ve ezilen bir varlık, nasıl olur da
bana karşı büyüklük taslar? Perçemi elimde bulunan bir yaratık, nasıl olur
da bana büyüklük taslar? Kendisini yaşattığım, cismini hasta kıldığım, aklını
92 Vehb ‫ء‬. Münebbih

noksanlaştırdığını, canını aldığım, yarattığım, ihtiyarlattığım ve bütün

bunlara karşı bana kendini savunamayan bir varlık nasıl olur da bana denk
olmaya kalkışır? Kulum, erkek ve kadın kullarımın oğlu olan benden başka
bir yaratıcıya ait olmayan biri nasıl olur da benim kulluğumu yapmaktan
çekinir? Günlerin kendisini yıprattığı, ecelinin kendisini yok ettiği bir ‫ لل ط‬,
nasıl olur da benden başkasına ibadet eder? Böyle birinin ecelini gece ve
gündüzün peşpeşe gelişi sona erdirir. Gece ile gündüz, benim saltanatımın
küçük birer şubesidirler. Ey ölüm ve yok oluş ehli kimseler, başkasına değil,
bana gelin, bana! Ben kullara rahmet etmeyi, kendim için bir vazife bildim.
Mağfiret dileyen kimselere af ve mağfiret etmeye hükmettim Benden af
dileyen kimselerin irili ufaklı bütün günahlarını bağışlarım. Bu benim için
zor ve büyük bir şey değildir. Kendinizi kendi elinizle tehlikeye atmayın.
Rahmetimden ümit kesmeyin. Çünkü rahmetim, gazabımı geçmiştir. Bütün
hayır hâzineleri elimdedir. Yaratıklardan hiç birini kendisine olan ihtiyacım
nedeniyle yaratmadım. Aksine ben onları, kudretimi ortaya koymak
bakanların, benim hükümranlığımı ve mülkümü görmeleri, hikmetim
üzerinde düşünmeleri, bütün yaratıklarımın izzetime boyun eğmesi, bütün
yaratıkların beni had ile teşbih etmeleri, bütün yüzlerin bana boyun eğmesi
için yalattım.”

‫ ثن ا‬،‫ نحا ا ل ح ت ن بن ع ل ويه ا ل ائ ن‬،‫ ] حدثن ا أ خن د ثن ا ل س د ي‬٣٥/‫؛‬.[ “) ٤٧٨٣(

:‫ قا د ق ن ا ن الثيؤ‬: ‫ ها د‬، ‫ عن ج د ه زغ ب بن مس ه‬،‫ ثت ا إدريس‬،‫إن ن ا ه د بن م ي ت ى ا ئاز‬

‫^ ؛ كفؤ ئ‬ ١‫ ؤإنه‬،‫ه أ خ ت م عئ ال‬ ‫م ضم ض‬ ‫ " م ح ل ض ش فإن أ‬، ‫ي م‬
‫ب ثهخ أن تىبدةما‬
‫ وتا م‬، ‫خلا م‬
‫ا‬
Vehb b. Münebbih bildiriyor: Hz. Lokman, oğluna şöyle demiştir:
“Evladım! Allah’ın buyruklarını anlamaya çalış. Zira Allah’ın buyruklarım
anlamaya çalışanlar insanlar içinde en güzel akla sahip olanlardır. Şeytan da
böylesi bir akla sahip kişilere karşı tuzak kuramadığı için onları gördüğü
yerde kaçar.”

‫ ثط‬، ‫ ثعا م ح م د بن ت م‬، ‫ ثت ا إشحا ق بن إبراهي م‬،‫ ] حدثن ا أيي‬٣٥/‫)" [؛‬٤٧٨٤(

‫ ثق وب لو ج ل‬،‫ أثة شبع وه ب بن مس ه‬،‫إن ما عيد بن مه د الكري م ثن ا هم د ا ل ص م د بن معق ل‬
 Vehb b. Münebbih 93

‫ز ج ك ال‬ ،‫من ايا فيه الث م ه اء‬ ‫ وفم ه ا ال‬،‫فيه ا ألطثاء‬ ‫أعلملف طقا ال قعايا‬ ‫ أال‬:‫جلت اثه‬ ‫من‬
‫ " أث ا ال غ ي ال ذي ال م ح اي ا مح ه ا أل إ؛اغت‬:‫ ق ا د‬، ‫ ب ر ثا أب ا م ح د ال م‬:‫جبغ اي ا محي ا خل لن ائ؟ ق ات‬
‫ل ذ ي ال‬1 ‫ نأى ؛ئيقة‬، ^ ١ ‫ و ح م دثق عش‬،‫محال ثأكنمر طعاما إ ال نا ث م ن ت الل ه عأى أؤل ه‬

‫ ال‬: ‫ إلال ق ز‬، ‫ ؤن نئ ن ت غذ ثيرؤ عندلث فيه ع لو هأحبزبعلملث‬:‫يتعايا مه ه المم ه اء‬

" ‫ إ ال أن ق ت أ د غذ شيء‬، ‫ فأكثر ال ئ ن ث‬:‫ ز ك ال ذ ي ال بمن ايا محي ا ل ظ اء‬،‫أذري‬
Vehb b. Münebbih, oturma arkadaşlarından birine: “Sana doktorların
tedavide kullanmadığı bir ilaç türünü, fakihlerin kullanmadığı bir fıkıh
türünü ve hilim sahibi kişilerin takınmadığı bir hilim türünü söyleyeyim
mi?” diye sorunca, arkadaşı: “Olur söyle, ey Ebû Abdillah!” karşılığını verdi.
Bunun üzerine Vehb der ki: “Doktorların kullanmadığı tedavi şekli: Sadece,
başında Besmele çektiğin sonunda da Allah’a hamd ettiğin yemeklerden
yemendir. fakihlerin kullanmadığı fıkıh türüne gelince: Bildiğin bir konuda
sana bir şey sorulduğu zaman ya bildiğini söyle ya da: «Bilmiyorum!» de.
Hilim sahibi kişilerin takınmadığı hilme gelince de sana soru sorulmadıktan
sonra daima suskun kal■”

‫ ئ‬، ‫ ظ محت ثن غ اي م‬،‫ ] خد ك أ خت ن ثن غ ئ ئن انمحا رث ال م ه ئ‬٣٠/‫ [ ؛‬-) ٤٧٨٥(

، ‫ ص زغب تن ن م‬، ‫ذ ال ن ي ت ذ ق ل‬ ‫ ى‬، ‫ ئ إت تا ي د ئ ض ال ي م‬، ‫اتق م‬
" ‫ ؤا[ثءإ لم خ ي ن ي ؛‬،‫ ا ك؛ ا إ‬:0 ‫ ء ث ي ؛لصمي ح ك‬١^ ‫ <؛‬، " :‫ائت‬
Vehb b. Münebbih der ki: “Çocukta utanma duygusu ve günahlardan
korkma denen iki haslet görüldüğü zaman doğru yoldan şaşmaması
umulur.”

‫ ثن ا‬،‫ن نث ن ا ل م ع افري‬
‫ ثت ا أ خن د بن م ح م د بن ا م‬،‫ ا حدثت ا أب و خ ا ب ز‬٣٦/٤ ‫ ل‬-) ٤٧٨٦(

‫غذ زغ ب‬ ،‫ ظ اثن خض‬،‫مه د ائزئا ب‬ ‫محا‬ ،‫ ظ البمادي‬، ‫م ثن بما ة‬ ‫مح‬ ‫جد ال م ئ‬

.-‫ دات‬،‫ مف ت لي الغ ا«س‬:‫ له نشئ‬3 ‫ قا‬،‫ شئ س‬3‫ " لمابل غ ذ والث ر ش معئل غ ا‬:‫ قات‬، ‫بن ن م‬
‫م قو‬ ‫ حم م‬،‫ بمثاذقلث نذ ال بمد‬،‫ م التزش‬: ‫ حمن‬،‫ م‬: ‫ثخاذقلق ثن ال‬
‫ *ك م ئ د‬،‫ و م حادبتلث م ن ال يصغيثلف‬،‫ أؤيعل ت خ ا ل ح دي د يق م س أد م ة‬،5 ‫ا ل ص حره ح ز ب‬
‫درتل غ س ال‬1‫بئ من م ح‬
‫ و ق د ا ل ح جارة م ن رأس الحب ا ل أ م‬،‫م ن يضع الن ا بذ ة ال م ا محوي‬
‫‪94‬‬ ‫‪Vehb b. Münebbih‬‬

‫‪Vehb b. Münebbih bildiriyor: Zülkarneyn dünyanın en doğusuna‬‬

‫‪ulaştığı zaman meleklerden biri ona: “Bana insanları anlat!” dedi.‬‬
‫‪Zülkarneyn de ona: “Bilmeyen kişiyle konuşman bir ölüyle konuşman‬‬
‫‪demektir. Aklı olmayan kişiyle konuşman, kayayı demlendirmek için‬‬
‫‪üzerine su döken veya kendisinden deri çıkarırım düşüneesiyle demiri suda‬‬
‫‪haşlayan biriyle konuşman demektir. Seni dinlemeyen biriyle konuşman,‬‬
‫‪ölülerin önüne yemek koyman demektir. Ancak aklı olmayan biriyle‬‬
‫‪konuşman dağ başlarından taş taşımandan daha zordur” dedi.‬‬

‫(‪ -) ٤٧٨٧‬تخ‪ *\/‬م ] حدثت ا ن ق مان بن أ ح م د ‪ ،‬ثت ا عبيد بن م ح م د‬

‫ال صئ عاتي‪ ،‬ثن ا ه ما م بن ش ل م ه بن ع م ة‪ ،‬ثن ا عؤث بن ج ا م ‪ ،‬ث إ عؤث ين معق ل‪ ،‬قاد‪:‬‬
‫‪ .‬ائ جثهد مي‬ ‫ت ب غ ئ ع مي و ه ب ن تس ه‪ ،‬ثق وب‪ ٠٠ :‬إدا أزذث أن ثئ م د بط اعة الئؤ‬
‫ال‬ ‫‪.‬‬ ‫ف ن ؟ م ح‪ ،‬ؤإ(ا ا ق خ نثه‬
‫‪ ،٠‬وع‪1‬ملف بثي‪ ،‬ءإن‪ ^^ ١‬ال بمثل ممن ي‬
‫^^^‬
‫ل آئئ د إ ال بط اعة ال م ‪ ،‬ئ ل ال ت ز ؤ ال خ ؤ ‪ ،‬ريخه ا ي ث ن ش ق غ ي ‪' ،‬كدللف تثب طاص‬

‫ثر أكرم‬ ‫‪ ٤^ ^ ٠‬ثأز زى ‪^ ١٧٧٠‬بال أ‪ 1‬م ‪ ،‬وا ل ج ن إ ‪،‬‬ ‫‪ ، ^ ١‬الغهت>خ ري حهأ‪،‬‬

‫ق تلف غذ محالي ا ل م ح اؤ‪ ،‬و م ح ا إ ر أغ الي ائثلن اؤ‪ ،‬وعؤذث ا ض ف م ا م م اؤ‪،‬‬
‫وا من ع ه ا ع م ن ا لأئقث اء‪ ،‬وألزم ه ا بينة ائئثف اؤ‪ ،‬واعرل ه ا عن سسزة ا ل حتث اء‪ ،‬زن ا ”كان للف‬
‫ئ ص د نأعن به م ن ذوئل ق ‪ ،‬وظ *ىن م م ن دود أل م ن ق م هأعتة عثه ح ش ئبمع ه ^ ^‪، ١‬‬
‫بون به ا ض م ن دودة‪ ،‬ل م قث ي في مايص م ن دوقة‪ ،‬م‬
‫ج‬ ‫إل ة ال ح ك م ي ي ن ع فف و ه ‪P‬‬
‫م وته ا وثر حيه ا حش سلع ه ا ‪ ،‬إ ذ * كان محم ه ا ح م د م ن ال فئة ثت إذا نأى أثة رين ص حتثة‬
‫زنغ وتتة‪ ،‬الذا * كان لث مالط أع ش منة م ن ال مال) ثق‪ ،‬نإن *ىن م ص ل ح ا اتثغفز الثة لل دن ب‬
‫إذا زخ ا و ئ‪ ،‬إل ذا ' كان ن تجا أ خ ت ن إ ر ت ذ أ ظء إ ي‪ ،‬زات و ي ت بذ ل ك أخزة‪ ،‬ز ال‬

‫ب ش طاعه الثؤ إذا ‪ ٢‬يع ن د به ا ‪ ،‬ء إ دا بل غ ش‬

‫محن بال قول ح م ي جيء مع ه ا لمغل‪ ،‬ز ال م‬

‫طاعة الثؤ ف ي ا ح ب ذ الثة‪،‬ب م ط ل ب ن ا ل م يبل غ منه ا ‪ ،‬نإدا ع ل م م ن ا ل ح ك م ة ‪٢‬ب سب ع ه خ ز‬

‫ب معلم ن ا ل م يل غ بجا ‪ ،‬نإدا ذ و ح ط س ه ت ره ا عن القاسي‪ ،‬زاتثغفز الئث ال ذ ي ئ ؤ اله ا در‬
‫بج ن غش فيء م ن مل ه ؛‪ ٤١‬؛؛^‪ ،‬ء إ ‪ ، ^ ^ ١ 0‬قي ا ل ح دي ث‬ ‫بزف ا ‪ ،‬ئ م ال‬
‫غ ر أ‪ 0‬ج‬

‫بي به ا ‪ ،‬يفقه ا‬
‫م ا ل م حؤ‪ ،‬ثنى ظ اي بما صحي حا و جؤئه ا ني را‪ ،‬ال يزاد م ن ج‬ ‫م ث ل ا لآكل ة‬
‫يف ا ‪ ،‬ويهللث م ن اغم به ا ‪ ،‬وكدللف ‪ ، ، ^ ١‬في‬
‫حامل ه نا عثه ا ‪ ،‬ح ش ئئك ج ز عأى ن ا ف‬
 Vehb b. Münebbih 95

‫ ح ر‬،‫ ؤزابت ه في زيته‬،‫ز ه أ ه س ه غ د حا جته‬ ،‫ ال يزال؛ صاحبه يغ ر بؤ‬،‫ا ل ح دي ث‬

، ‫ وي س تب ط ا ل ع ل م اء ن ا* ك ان ينث خف ي بؤ غ م‬،‫ ^ ^ غزورة‬١‫ وص ن ل ذو ي‬،‫قئزفن دل ك مئة‬
‫ واقه موا‬،‫ ؤأبادوا ف ه اذئق‬،‫ كذبوا ح رة‬،‫لم‬-‫ وس ن نة‬،‫ء إدا احللغوا عش ذاف م ن أ رو‬
‫ ؤصروئا عنه‬، ‫ ؤكتن وا ح د ي ي‬،‫ ؤاتثخقؤا مغه ب شزائرم‬،‫ وأبعضوا مجل س ه‬،‫وا حمت هوا فأتت‬

‫ و ل م ي حض روه ث قا م ن‬،‫ و حذروة ع ر دينهز و تجمتهز‬، ‫ ؤ محوا عنه أم نه م‬،‫أنا كيب‬

" ‫ أ‬4 ‫ب ئ ث و ة ق شيء مث ا ش ممحث‬
‫ ول م م‬، ‫ و ل م يآتثوة غ د ف يء م ن ي مح م‬،‫س مبب‬
Vehb b. Münebbilı der ki: “Allah’a itaat için agelde bulunmak istiyorsan
Allah için nasihat etmeye ve ilmini Allah için kullanmaya çalış. Zira
nasihatte bulunmayan kişinin ameli de kabul görmez. Allah için nasihat de
ancak kişi Allah’a itaat ediyorsa kâmil bir nasihat olur. Böylesi bir kişi
kokusu da, tadı da güzel olan bir meyveye benzer. Allah’a itaat de bu meyve
gibidir. Allah’a itaat m elesinin kokusu nasihat, tadı da ameldir.
Sonrasında Allah’a olan itaatini ilimle, hilmle ve fıkıhla süsle. Nefsini
rezil kişilerin ahlâkından uzak tut. Ona âlimlerin ahlâkı gibi bir ahlâka
yönelt ve hilm sahibi kişilerin davranışları gibi davranışlara alıştır. Günahkâr
kişilerin amelleri gibi amellerde bu^nmasma izin verme, fakihlerin
davranışlarına örnek almaşım sağla ve rezil kişilerin gittikleri yollardan onu
uzak tut. Bir faziletin varsa başkasına da aym fazilete sahip olması yönünde
yardımcı ol. Başkasında gördüğün eksikliği gidermek için ona yardım et ‫ ظ‬o
da seninle aym seviyeye gelebilsin. Bil ‫ لكا‬hikmet sahibi olan kişi faziletleri
üzerinde topladıktan sonra bunları kendisinden aşağıda olan kişilere de
aktarmaya çalışan kişidir. Bu şekilde de bunlara sahip olmayan kişiyi kendi
seviyesine getirmek için elinden gelen çaba ve gayreti gösterir. Fakih biri ise,
arkadaşlığını ve yardımım istediğini gördüğü kişiye bu fıkhım aktarmaya
çalışır. Mal sahibi ise, malı olmayan kişilere malından verir. Sâlih biri ise ve
günahkârın tövbesini umuyorsa günahlarından dolayı onun adına Allah’tan
bağışlanma diler. İyi birisi ise, kendisine kötülük yapan kişiye iyilikle karşılık
verir ve bunun mükafâtım Allah’tan alır. Böylesi bir kişi ameli de yanında
getirmedikten sonra hiçbir söze aldanmaz, amel etmeyecekse de Allah’a
itaatin peşinden koşmaz.
96 Vehb ‫ء‬. Münebbih

Allah’a itaat yolunda biraz ilerledikten sonra buna hamd eder ve

Allah’tan daha fazlasını ister. Aynı şekilde hikmetten az bir şey öğrendiği
zaman bu onu doyurmaz ve Allah’tan daha fazlasını ister. Günahım
hatırladığı zaman bunu insanlardan gizler, ama bu günahı bağışlamaya
muktedir olan Allah’tan da bağışlanma diler.
Konuşurken hiçbir zaman yalana başvurmaz. Zira sözlerdeki yalan içinde
kurt olan tahtaya benzer. Tahtayı dışardan sağlam görürsün ama içerden
^rümüştür. Böylesi bir tahtaya dayanan kişi bu tahtanın kendisini
taşıyacağını zanneder, ama bir anda kırılır ve üzerindekini helak eder.
Konuşurken yalan söyleyenin durumu da aynı şekildedir. Kişi yalan
söyleyerek hedefine ulaşabileceğini, istediğini elde edebileceğini zanneder.
Ama zamanla bu niyeti ortaya çıkar, ‫لكل ة‬11‫ ل‬kişiler onun bir aldanma içinde
olduğunu anlar, âlimler de onun kendilerinden gizlediği şeyleri çıkarırlar.
Bu niyeti tamamen ortaya çıkıp belli olduğu zaman da artık onun sözlerini
yalanlarlar, şehadetini kabul etmezler, doğruluğundan şüphe ederler,
değersiz biri olarak görürler ve aym mecliste onunla oturmayı istemezler.
Sırlarını onunla paylaşmazlar, konuşmalarını ondan gizli tutar ve
durumlarım ona göstermezler ve dinleri ile yaşamlarından uzak durması
konusunda onu uyarırlar. Toplantılarından hiçbirine onu davet etmezler,
hiçbir sır konusunda ona güvenmezler ve aralarında olan anlaşmazlıklarda
hiçbir zaman kendisini hakem tayin etmezler.”

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا علي ين إ ن خ ا ق‬،‫ء حدثن ا عثد الل ه بن م ح م د بن ج عق ر‬٣٧/٤ 1 -) ٤٧٨٨(

‫ ثن ا ائنثئى بن‬، ‫ ثت ا ع د الله بن ال ن ؤ م‬،‫ ثن ا تع ي د بن نلبما ن‬،‫ح ت ن ن شر حس ن ا ل مروري‬

‫ ئنث ا زأتث بن و‬،‫ " قا م م وت ى علته الث ال م‬: ‫ مولت‬،‫ن مس ه‬ ‫ ه ا لأت ش م ع ت وه ب‬،‫الصثا ح‬

‫ ه إ ذا ه و‬،‫ ب ذ ه ب حش ج اء ال ث ور‬،‫ ف ج ل ن وا‬،‫ ثأؤ م أ إثه م أن ايب ن وا‬، ‫إن زاي د قا ن ت إقه‬

،‫فيه‬ ‫ب‬ ‫ ثلث ا أ م حه بمف و‬،‫ي م أمح هن فته بثل وءوس الكب ا ش كاوئت محف و فبالريا حين‬
‫ ما ن س م غ م ه ح ش ج ئ ت سابه‬،‫ وهثأ ثت ابه ور جع إ ر ائن اع‬،‫ه ا عثت ز وهم ت ي وته بأ ح رج‬
، ‫ ئ ز بز جئتني حفزان ي‬١^ ،‫ م أ خذ نح ز الكثي ب ا أل حم ر ال ذ ي ئ ؤ ئؤق ال غ وي‬، ‫ه ا ب ت ه ا‬
‫ت شح ذد\تي م ت د م ن‬3 ‫ ء ما‬،‫ فزت ي حف ر‬،‫عيثك م ا ؟ ^ الت ش‬1 ‫ أ ال‬:3 ‫ مما‬، ‫مم أم عي ت ا‬
 Vehb b. Münebbih 97

‫ قز ثئؤ‬،‫ م حن جع عيهئاثآتث غي ا لأزمحئ‬، ‫ غلى طوللث وش ي ف‬:‫أ وي ل؟ ق ا ال‬

"‫ح ا‬ ‫ م‬: ‫ك و زأ‬ ‫ فإن الق ه‬،‫إ ر م ترش عك الغ الم إ ال ال مبة‬
Vehb b. Münebbih der ki: Hz. Mûsa’nın ayağa kalktığını gören İsrail
oğullan kendileri de ayağa kalktılar. Hz. Mûsa: “Yerinizde durun” işaret
edince oturdular. Hz. Mûsa, Sûr şehrine gitti ve orada koç başı
büyüklüğünde kahır ve reyhanla çevrili pırıl pırıl bir ırmağın aktığını görüp
bu nehir hoşuna gitti, nehre girip yıkandı, elbiselerini de yıkadı. Sonra çıkıp
elbiselerini serip tekrar suya döndü, elbiseleri kuruyuncaya kadar suda kaldı.
Elbiseleri kuruduktan sonra alıp giyindi. Sonra Sûr'un üst kısmındaki kızıl
alana doğru gitti. Orada iki kişinin bir mezar kazmakta olduklarını görünce
yanı başlarında durup; “Size yardım edeyim mi?” diye sordu. Onlar: “Olur”
karşılığını verince mezara inip kazmaya başladı ve onlara: “Mezarım
kazmakta olduğunuz adamın beden ölçüsü nasıldır?” diye sordu. Onlar:
“Bedeni seninki kadardır” cevabını verdiler. Hz. Mûsa mezarın içine uzandı.
Uzanınca da toprak kendiliğinden üzerine kapandı. Hz. Mûsa’nın mezarım
sadece Rahme gördü. Allah da onu sağır ve dilsiz yaptı.

‫ ثغ ا‬،‫ حدثما م ح م د بن يونفث بن الول يد‬، ‫ ] حدق ا هم د الل ه بن م ح م د‬٣٧/‫)" [ ؛‬٤٧٨٩(

‫ ش م ع ت‬:‫ قات‬،‫ ثغ ا م موف ن بن زا م ل‬،‫ ثن ا عثذ الل ه بن ر جاء‬٤^ ^ ^ ١ ‫م ح م ذ بن ي حيى‬

‫ " ثؤ ال أئي ك ت ب غ‬:‫كث ب‬3‫ هزأت في ب م ص ا‬:‫ م ولث‬، ‫ ش م ع ت وهث بن ث م‬:‫ م ولت‬،‫أفزمن‬
‫ لخزتئة‬، ‫ي اشش ا ذ غ ر ئ م‬ ‫\ل‬ ‫ زلز ال‬،‫جتهب‬
‫ م ح ثة الثامن ي ب‬، ‫ا ل ص ع ر ا م ح‬
٠' ‫ن م ال د ن أ ؤ إل أ ي د‬
‫ إل ح‬، ‫ ^ ؤا قأ‬١‫م أ ن ف ق‬ y)'j, ،‫ا ق م اث‬ ‫ا لأتيأ إ ض‬
Vehb b. Münebbih der ‫لكل‬: :Kutsal bir kitapta şöyle yazıldığım gördüm
Eğer ölülerin kokmasını takdir etmeseydim, insanlar ölülerini evlerinde“
bekletirdi. Yemeklerin bozulmasını takdir etmeseydim, zenginler yemekleri
yığarlar, fakirlere vermezlerdi. Sıkıntı ve dertleri gidermeseydim, dünya
hayatı devam etmez ve bana ibadet edilmezdi.”

‫ ثت ا ف ت ي ي بن م ح م د ثن‬، ‫ آ حدثن ا م ح م د بن ج ع فر ئن يونفث‬٣٨/ ٤‫ )“ ل‬٤٧٩٠(

‫ عن‬،‫ عن أبته‬،‫ ثن ا عئد ال غ ي م بن إدريس‬،‫ ئ س ال بن صغر انحالط ي‬،‫أ حم د ال دمحيي‬
98 Vehb b. Münebbih

‫ ك ت م اا؛دي‬،‫ ز حقلق‬/ ‫م ا ل ل‬ ‫ " إ د ظ ل‬، ‫ ائ م‬:‫ قات أئت ا ة اليي‬:‫ قاد‬، ‫بمب بن ت ى‬
" ‫والظل تؤ‬

Vehb b. Münebbih bildiriyor: Lokman Hekîm, oğluna: “Zikredenler ile

gaflet içinde olanlarrn birbirine göre durumu, ışık ile karanlığın birbirine
durumu gibidir” dedi.

‫ ئ‬، ‫عبد ا ئ ي م‬
‫ ئ هم د الثؤ ئ ت خ م ئن م‬، ‫ ] طءتثا أيي ن ج ن ه ا ه‬٣٨/، [ -) ٤٧٩١(

‫ ق ا الت ثغ ا إن ن ا عيد بن مه د‬،‫م ح م د بن س ع ي د ا لخؤئء نإش م ا عيد بن مه د الثؤ بن م تنو ن‬

§‫ت قى ا م حا‬°‫ " ءرأ‬:‫ يمولط‬، ‫ ه اتت شب ع ت وهب بن ت م‬،‫ ثن ا عبد ا ل صم د بن معق ل‬، ‫ا ئ ي م‬
‫ ب\يا ت‬،2‫ فهو بن الثشثهزير‬،‫ م ن ق ا كتا ت اللؤ ظ ن أثة ال يغ م ز لث‬:‫أربع ه انهأر متواليا ت‬
‫ء‬.‫ ضغ ط ئتجا‬،‫ وم ن أسفث غش ظ في يد عتره‬،‫ ؤث ظ يس خو رثة‬،‫ وس شكى مصيثه‬، ‫التي‬
" ‫نمعص غ ش ي د ه ب قلقا ديته‬
‫ربه زنن ح‬

Abdussamed b. Ma’kil der ki: Vehb b. Münebbih’in şöyle dediğini

işittim: Tevrat’ta peşpeşe gelen dört satırı okudum, şöyle yazıyordu:
“Allah'ın kitabını okuyup da Allah'ın kendisini bağışlamayacağım zanneden
kişi, Allah'ın âyetleriyle alay edenlerdendir. Başına gelen bir musibetten
ötürü şikayetçi olan kişi, Rabbini şikayet etmiş olur. Dünyada kaçırdığı
fırsatlardan ötürü üzülen kimse, Rabbinin takdirine kızmış olur. Bir zengine
boyun eğen kimsenin dininin üçte ikisi gider.”

‫س د ئ تع د ثن‬ ‫ ثن ا‬، ‫مه د الثؤ ئ ت خ م‬ ‫ ثما‬، ‫ر‬ ‫ ] خدقا‬٣ ٧ ٤ ! -) ٤٧٩٢(

‫ش ن ق محن‬ :‫ ة د‬،‫ء اأ م ؛ م‬ ‫بمامح د ئ‬ ‫ ى‬:‫ ق اال‬، ‫ إل تت ا ه ال ئن م د ال م‬،‫محا ذة‬

‫ ذار‬I‫ " أين‬:‫_اة‬3‫ هزأت ى التؤ‬:‫ م ود‬، ‫ ش م ع ت زن ت بن ث م‬:‫ يمولث‬،‫ا ل صم د بن معق ل‬
‫ج م غ ش عر ح و جعل ت ع اقت؛ه‬ ‫ واي ما‬،‫بغيت بمؤة ال ضف اؤ جعل ت ع اقبته ا ا ل ح ر ات‬
" ‫مح ي‬

Abdussamed b. Ma’kil der ‫لكل‬: Vehb b. Münebbih’in şöyle dediğini

işittim: Tevrat’ta şöyle yazdığım gördüm: “Zayıfların emek ve gücüyle inşa
edilen evin akıbeti harab olmaktır. Helal olmayan yerden toplanan malın
sahibinin sonu yoksulluktur.”
 ‫‪Vehb b. Münebbih‬‬ ‫وو‬

‫(‪[ “) ٤٧٩٣‬؛‪ ] ٣٨/‬حدبت ا عتذ اللؤ بن م ح م د بن ي غ م ‪ ،‬ثتا علي س إن ح ا ى‪ ،‬ثن ا‬

‫حس ين‪ ، ^ ^ ^ ١‬ثمن ا عتد الل ه ى ا ل متارك‪ ،‬ثن ا مغص‪ ،‬عن ت خ م د بن ع م ‪ ،‬قادت ت ب ن ت‬
‫ه م و لت‪ ٠٠ :‬إن عبدي إدا‬ ‫وه ب بن مس ه‪ ،‬ي مولط‪ :‬و ج د ت في بع ض الكت ب‪ :‬إن ال ق‬

‫م أن س ألي‪5 ،‬إت عبدي‬ ‫م أن يدع وني ‪ ،‬وأعيه م ن‬ ‫أطاعتي ‪ ،‬إل ر أ م ح ث ه م ن‬

‫إذا أتناغيي‪ ،‬ل ؤ أن أئ ن ال ثن ؤاب ي وا لأرض أيلب وا عثه ج ع ك لت م خ ر ج ا م ن دللف‪ ،‬وإ‪0‬‬
‫عئدي إدا ع ص اني أ ئ ع يده ص أب و اب الثنؤابب‪ ،،‬وأ ج ع ل ه في الهوى‪ C‬محال ثن س م ز بشيؤ‬
‫من ط ي "‬
‫‪: Vehb b. Münebbih’in şöyle dediğini‬نكل ‪Muhammed b. Ömer der‬‬
‫‪işittim: Kutsal bir kitapta şöyle yazıldığını gördüm: "Kulum bana itaat‬‬
‫‪ bana dua etmeden önce kendisine icabet ederim, o benden‬ه ‪ederse,‬‬
‫‪istemeden önce kendisine veririm. Kulum bana itaat ederse, göklerin ve‬‬
‫‪.yerin halkı onun üzerine çullansalar bile onun için bir çıkış yolu yaratırım‬‬
‫‪Ama kulum bana isyan ederse, onun şema kapılarıridaki umudunu keserim‬‬
‫”‪ve yaratıklarından hiçbirine galip gelemez.‬‬

‫(‪ ! -) ٤٧٩٤‬؛‪ ] ٣٨/‬حدثن ا مه د ال م ‪ ،‬ثت ا ع ئ بن إ ن خ ا ة ‪ ،‬ثن ا ح س ين ا ل م روري‪ ،‬ثن ا‬

‫ئ‪ ، ^ ^ ١‬تحا بك ا ز ئ مه د ال م ‪ ،‬قات‪ :‬ش ن ث زن ي ئن ن م ‪; ،‬ق ول‪ :‬قات ال ه‬ ‫\&‬ ‫جد‬

‫ه فين ا يعت ب بؤ أ حث ا ز بتي ان زاي د ‪ " :‬ت ممم ه ون لعتر ا لدين‪ ،‬وتت عل مون ب م ا ل ع م ل;‬
‫وتث ازع ون ال د يبع ن د ا الخزة‪ ،‬ثل بمون ج ل ود ال صأن‪ ،‬زتخف ون أ ش ن النقا ب ‪ ،‬زتغق و ذ ا ل مزا‬
‫ئ >ثزايئلم‪ ،‬وثتت ل ع ون أ متا‪ ،3‬ا ل ج؛ ا ل م ن ا لخزام‪ ،‬وئ مملون ال دي ن غش الن ا س أ مثا ل ا ل ج ما ل‪،‬‬
‫ث أ ال ت منوهز بنفع الحثاصير‪ ،‬ئطيلون المق ال ة ‪ ،‬ؤتئضون التثا ب‪ ،‬مثصون بذللث مات‬

‫صربك^ شقة يضئ فيه ا وأي ذي ا و م ‪ ،‬و ح ك م ه‬

‫ائت م وا الرمل ه‪ ،‬م ع زي ‪ -‬حل م ت‪ ،‬أل م‬

‫ا ل مم"‬
‫‪oğullarmış din adamlarım yererek 1‬لةءةأ ‪Vehb b. Münebbih der ki: Allah,‬‬
‫‪şöyle buyurdu: “Siz fıldn, dini amaçtan başka amaçla öğreniyorsunuz. İlmi‬‬
‫‪amel etmek dışındaki amaçlar için öğreniyorsunuz. Âhiret ameli ile dünya‬‬
‫‪için boğuşuyorsunuz. Kuzu postu giyiyorsunuz, ama kurt şahsiyeti‬‬
‫‪taşıdığınızı gizliyorsunuz. İçeceğinizi içerek besleniyor ve dağlar kadar‬‬
100 Vehb b. Münebbih

haramları yutuyorsunuz, insanların sırtına dağ gibi dini emirleri

yüklüyorsunuz. Sonra da serçe parmağınızı dahi oynatarak onlara yardımcı
olmuyorsunuz. Namazı uzatıyor, giysilerinizi beyaz kumaşlardan seçip
giyiniyorsunuz. Bunu yaparak yetim ve dulların haklarını eksiltiyorsunuz.
İzzetime yemin ederim ki, başınıza öyle bir fitne getireceğim ki, akıl ve
hikmet sahipleri bile bunu hiçbir şekilde anlamayacak.”

‫ ثن ا‬،‫ بن عس ث ى‬، ‫ ثئ ا عبد ال وهمان‬،‫ ] حدثت ا ع م ر بن أخنت بن ث ا هين‬٣٩/‫)" [؛‬٤٧٩٥(

‫ أ م حيي إبر'محم ئ ذ‬،‫إش ح ا ق بن إشر ص ثت ا م د ال م بن إبراهي م بن م حا ذ ا ل م ح ا قغ‬

‫ " تؤش بنوح عقه ا لث الم ح م س مابه سنة ئآ يئزب‬:‫ قات‬، ‫ عن زغ ب بن ن م‬، ‫ثش ل م‬
" ‫ال ثن اؤ ز ج ال م ن ا ل م و ت‬
Vehb b. Münebbih der ki: “Hz. Nuh, ölüm korkusuyla beş yüz yıl
kadınlara yaklaşamadı.”

‫ ثت ا ج ع فر بن م ح م د‬،‫ ] حدثت ا يئ م و ث بن أ ح م د بن يئ م و ث الزا سهلي‬٣٩/‫)" [ ؛‬٤٧٩٦(

: 3 ‫ قا‬، ‫ثت ا عئذ الص ن د س نع ق د‬ ‫ ثن ا‬،‫ ثن ا تثار‬، ‫ت ل م‬
‫ ثغ ا عل ي بن مس‬،‫ئاتي‬-‫بن ب‬

^ ^ ١ ‫ ^^ ^ ال ح ط؛ئه‬١ ‫ ث ذ ود عقه‬1‫' لث ا أءث‬٠ :‫ م و لت‬،‫ت ب غ ت ع مي وه ب ى منبهمح‬

" ‫ و ح ر ج رت دموعه قي ح دو‬،‫ث م ح ر بجس‬ P ،‫ال ش ف‬

Abdussamed b. Ma’kil der ki: Vehb b. Münebbih’in şöyle dediğini
işittim: “Hz. Dâvud o hatayı işleyince hıçkıra hıçkıra ağladı ve gözyaşları
yanaklarından aşağı aktı.”

‫كئ ئ‬ ‫ ثن ا‬،‫ ثن ا ع ئ ئ إشتا ى‬، ‫ ] خدكا هم د الثؤ ئ ث خ ث د‬٣٩/‫)" [؛‬٤٧٩٧(

، ‫ض ن ت وئ ب ت ذ م‬ ، ‫ ثما بغا ز ئ هم د ال م‬،‫ ثما هم د ال م ئ اخلازك‬،‫ا لخض‬

‫ ؤ\خزة‬،‫ أولت أمرك دن ب‬: ^ ^ ١ ‫أ ثق‬3‫ ح ز دا‬،‫ " نا رثع ذاؤد عثه الي ال م زأشة‬: ‫مولت‬
‫ ز ال‬،‫ ئ م ك ت حت اثه ال يشزث ن اغ إ ال مز جة بد م وعه‬،‫ هرثغ رأشه‬،‫ ثارثع زأش لف‬،‫مع صته‬

،‫ت ماةتا بد م وعه‬1‫ أؤ ه‬،‫ ز ال يص ه ل جع على قراش إ ال أ<اة‬،‫قنخد ط عا ما إ ال بل ه بد موعه‬

" ‫حش كا ذ ال ص ي ل حافه‬
Bekkâr b. Abdillah der ‫لكل‬: :Vehb b. Münebbih’in şöyle dediğini işittim
Hz. Dâvud’a, Melek: “işinin başı günah, sonu ise masiyettir. Başını kaldır”
 ‫‪Vehb b. Münebbih‬‬ ‫‪101‬‬

‫‪deyinceye kadar Hz. Dâvud, başını yukarı kaldırmadı. Hayatı boyunca‬‬

‫‪gözyaşı karışmamış ne bir su içti, ne de yemek yedi. Gözyaşları kendisini‬‬
‫‪bitkin düşürmedikçe hiç yatağa girmedi.‬‬

‫(‪ [ “) ٤٧٩٨‬؛‪ ] ٣٩/‬حدق ا ن ل بمان شر أ ح ن ذ ‪ ،‬ثن ا عئد بن م ح م د ال صن عاني‪ 4‬ثن ا فث ا م‬

‫بن مست ل م ة‪ C‬ثن ا ع و ت بن ج ابر‪ ،‬ثن ا عقيد بن معق ل‪ ،‬ه ادت شبغ ت وهب س مس ه‪ ،‬م و لت‪:‬‬
‫ب أل أخت مئ الل ه ا لحئز إال بزح نت ه‪،‬‬
‫ف ن ي حم ذ أ ن ن ا عأى طاعته‪ ،‬وال م‬
‫‪ '٠‬إن الل ه محا؟ى ي‬
‫بمئ إيا ئ ز‪،‬‬ ‫ب ز‪ ،‬ز ال ب م س ال ه غ د القا س إ ال‬
‫ي الئأس‪ ،‬ز ال يخا ف ق م‬ ‫ز ي ن ‪:‬ري و‬

‫م ‪:‬يأ ‪ ،‬لون‬ ‫م ‪ ،‬إإ‪ 0‬ءأب وة زق ظثه‬ ‫إن ذ ووا به ت ود إل‪ ،‬ؤإن‪ °‬حاذع وه زأ غي ب ج ذا‬
‫عطب ة‬
‫‪ .‬ال ي م‬ ‫أدبؤوا محقلغ دابزهأ؛‪ ،‬ز ال يمحامحث منه م ف خا ‪ ،‬نإن أمحلوا قبل منهم‪ ،‬نإن ال ق‬

‫ص م ح أ ج م إ ال ا م ح ئ إ ك خ ر ث ب م م ‪ ،‬ز ال بم ش م ج أ ط ين اش‬
‫غ د اقا س فيء‬
‫ف خ ا م ن ا ل حثرب حيل ة‪ ،‬ز ال م كر‪ ،‬ز ال م ح ادعة‪ ،‬ؤ ال أوبة‪ ،‬ز ال شخي‪ ،‬ز ال مثأورة‪ ،‬ول ك ن‬

‫بمثة‪ ،‬زنن ل م ه ع ا ل م م ن ق م ر ح مته ال ي ج د بابا محن دللث‬ ‫يأتي ل أ م م ن ال م‬

‫يد ح د بغث‪ ،‬إل ة الل ه ثئ ا ز ال تنأال ا ل ح م منة إ ال بطاعته‪ ،‬ز ال سل فن الل ه عأى افا س قيء‬
‫إ ال مم تده ج ل ه و ث ئ ي ي إقه حشض ح ئهأ|‪ ،‬ؤذا ز ح ن ه م اتث حز ج ت رخ مته حا جته م م ن‬
‫إ ر ر ح مي الق م ح ل ثؤش‬ ‫س‬ ‫م ن و جه عير د ل ك‪ ،‬وق‬ ‫ام ح‬ ‫ال م مما ر ‪ ،‬وق س يثالت ا م حث من‬
‫م ييثغى م ن‬ ‫و‬ ‫من قتل ه إ ال ثع ثد ا ل عت ا د أه‪ ،‬وثصؤعهب إليه‪،‬ف إ ‪ 0‬و ح م ة الل ه ثغ ا ر ث ا ب‬
‫قل ه‪ ،‬نإن ممت ا خ د للف الب ا ب الت صؤغ إ ر الل ه محا ز ‪ ،‬ثن ن ج اء بذللث‪ ^ ^ ^ ١‬ف خ ل ديه‪،‬‬
‫و م ن أزاذ أن يفت ح دللث الث ا ب يغتر ممثا ح ه ل م يفت ح ثث ‪ ،‬وكتفن ينفت ح اخلا ب م ن غير‬
‫ملمث ا حه‪ ،‬ولل ه ؤإ|بم ح راين ا ك ر”كل ه‪ ،‬وب ا ب لحرابي الثؤ ر ح مته‪ ،‬و ممث ا ح ر ح م ة ا ل له التص ؤغ‬
‫إقه‪ ،‬ئ ئ ذ حف ظ د ل لف ائبقث ا خ و ج اء به ف خ ثة الث ا ث ون حل ا ل حزاين‪ ،‬زنن ن خ ل ا ل حزائن‬
‫ثنت فيه ا ن ا ئئته ي ا ال مس‪ ،‬زثنذ ا لأعثن‪ ،‬وفيه ا ن ا يش اءون‪ ،‬زن ا يدعون‪ ،‬في مث ا م أ مين‪،‬‬
‫يفهون فيه‪ ،‬ز ال‬
‫م‬ ‫ف ون‪ ،‬ز ال ينصث ون مه ه‪ ،‬ز ال تهزئ ون‪ ،‬ز ال‬
‫ال ي ح ولون عنه ا ‪ ،‬ز ال يخ ا‬

‫م"‬ ‫م ‪ ،‬و ال من ع مور ر‬ ‫تن و ون‪ ،‬قي مح م م ح م‪ ،‬ز م عي م‪ ،‬و راب‬

‫‪: ,Vehb b. Münebbih’in şöyle dediğini işittim: Allah‬لك‪Akîl b. Ma’kil der 1‬‬
‫‪hiç kimseye itaatinden dolayı teşekkür etmez. Hiç kimse de ilahi rahmet‬‬
‫‪,olmaksızın kendi işlediği amellerle Allah'tan hayra ulaşamaz. Allah‬‬
‫‪insanların hayrını beklemeyeceği gibi şerlerinden de korkmaz. Allah‬‬
102 Vehb b. Münebbih

insanlara ancak kendi rahmetiyle şefkat gösterir. Ama insanlar ona tuzak
kurmak isterlerse, tuzaklarını boşa çıkarır. Ona hile yapmak isterlerse,
hilelerini kendi başlarına döndürür. Ona karşı yalan uydururlarsa yalanlarını
başlarına geçirir. Eğer yüz çevirirlerse köklerini kazır ve onların hiç bir
şeyinden korkmaz. Eğer kendisine yönelirlerse, yönelişlerini kabul eder.
Kulların yakarışlarından başka hiçbir şeyi Allah’ın kendilerine merhamet
etmesini sağlamaz. Hiç kimse hileyle, tuzakla ve aldatmacayla Allah’tan
hayırlı bir şey koparamaz. Hayrı getiren sadece Allah’ın rahmetidir.
Allah’tan gelen hayra uymayan insan, onun dışında hiçbir açık kapı
bulamaz. Allah'a ancak itaatte bulunarak hayrına ulaşılır. Kendisine boyun
eğip ibadette bulunmalarından ötürü ancak Allah, insanlara şefkat gösterir,
yakarışlarına ve ihtiyaçlarına cevap verir. Kul, Allah'tan ancak bu yolla
rahmet elde edebilir. Kulların boyun eğip ibadet etmeleri ve yalvarıp
yakarmaları olmadan Allah'ın rahmetine ulaşılacak bir yol yoktur. Allah'ın
rahmeti, onun tarafından gelecek bütün hayırların kapısıdır. Bu kapının
anahtarı da Allah'a niyazda bulunup kulluk göstermektir. Anahtarı elde
etmeyen kimseye kapı açılmaz. Anahtarı getiren kimseye kapı açılır. Kapı
anahtarsız nasıl açılabilir? Bütün hayır hâzineleri Allah'ındır. Bu hâzinelerin
kapıları ise, Allah'ın rahmetidir. Allah'ın rahmet kapısının anahtarları da;
boyun eğip yalvarıp, yakarmak ve Allah'a muhtaç olduğumuzu arz etmektir.
Bu anahtarı ele geçiren kimseye hâzinelerin kapıları açılır ve o kimse
hâzinelerin içine girer. Oraya giren de nefislerin arzuladığı, gözlerin
bakmaktan hoşlandığı şeyler elde eder. Orada diledikleri ve istedikleri her
şey güvenli bir makamdadır. Oraya giren kimse artık çıkmaz. Oradakiler
hiçbir şeyden korkmazlar, yorulmazlar. İhtiyarlamaz, muhtaç olmaz ve
ölmezler. Ebedi bir nimet, büyük bir ecir ve yüce bir sevap içindedirler ki,
bu da bağışlayan ve esirgeyen Allah katından onlara sunulan bir
konukluktur.”

Lu، cJüU^ Ji ‫؛؛‬İp J 1^-1 ،y ^ ١^ J\ ] ٤٠/،[ -) ٤٧٩٩(

^ ^ :،Jl‫ ؛‬Uj Ji
 Vehb b. Münebbih 103

‫ ص‬،‫ ثن ا إ ئ خا ة تق ض‬،‫ ث إ إن نامح د ئ عيت ى‬، ‫ال خ ت ق ن علزئه ا ئا ذ‬-‫ ئ‬،‫ال ئئد ي‬
‫ زظ‬،‫ء يئ ئ ؛ أ مح ي ي ذ ات ض‬ ‫ي ال ه‬ ‫ " ظ‬:‫ قال‬، ‫ غذ ب ت؛ ؤئ ب ق ن م‬،‫إ ش مئ‬
‫ وال ؤئ ذ م ه‬،‫ أن لآك ون ال ك ر مئة م أ م وما‬:‫ مرئ ح ز بأكون م ه عشن خ ص ا ل‬1 ‫ي م ع م د‬
‫والتواضع فيه ا أ ح ب إقه‬ ‫ زن ا "ك ان م ن م ح ل‬،‫م ن ال د ي ب ال م و ت‬ ،‫مأ م ورا‬
‫ ؤ ال ج‬،‫ ال س أم م ن طل ب اي ل م بهزة‬،‫ ؤال ذ ل فيق ا ك ي إقه م ن ش ر‬،‫م ق ا ل ئز ف‬
‫برم م ن‬
، ‫ و س ق ي م حن الغروف من ي ؤ‬، ‫ من ي‬، ^ ^ ١ ‫ ينتك ي قي د‬، ‫طا لي ا ن م‬
‫ نيف ا غ الة في ال د ر جا ت في‬،‫ا ي عل و نكزه‬-‫ وده‬،‫ به ا ثأا ل م ج دة‬،‫وا ل عاشرة هي م ال لت أ رو‬

‫ وا حر‬، ‫م منق نأ ك ل‬ ‫ زن ا هي؟ ق ادت أن ثنى أ ة ج م يع الن اس مح ن‬:‫ مح د‬، ‫ال دارين ك م ن ا‬
١^ ،‫م بئة وأئص د "كشزه دل ك ومنش أن يئ حم ة‬ ‫ ي غز‬،٧١ ‫ ء)ذا نأى‬،‫ق ؤ بئة وأربد‬
،‫ ولعج ل هداباطن ا ل م ي طه رلي‬،‫م ثذ؛ ش م زأنينف‬ :3 ‫ قا‬،‫نأ ى؛ل ذ ي ه و م ر منه وأرذلت‬
،‫ زشا ذ أغد زنايؤ‬،‫ وئللف أ ق ن د ظلت‬،‫ وثنى ظ <ة هو ذبمث شألي‬،‫ززللق لح و ه‬
٠٠‫ إن ف اء الل هبعا ر‬،‫ وجس ه‬. ‫وكان م ن الث ايي إ ر و ح م ة الل ه‬
Vehb b. Münebbih der ki: “Allah’a akıldan daha üstün bir şeyle ibadet
edilmiş değildir. Kişi, on hasleti kendinde bir araya getirdiği zaman ancak
aklı tamamlanmış olur. Birincisi, kibirden uzak ve emin olmasıdır. İkincisi,
doğru yolun yolcusu olmasıdır, üçüncüsü, dünyada geçimini sağlayacak
kadar mal ile yetinip gerisini infak etmesidir. Dördüncüsü, mütevazılığı
saygınlıktan daha fazla sevmesidir. Beşincisi, dünyada zelil biri olmayı aziz
biri olmaktan daha fazla sevmesidir. Altıncısı, hayatı boyunca ilmi talep
etmekten geri durmamasıdır. Yedincisi, kendisinden hayır talep eden kişiye
sırt çevirmemesidir. Sekizincisi, başkasının kendisine yaptığı az bir iyiliği
çok görmesidir. Dokuzuncusu, kendisinin yaptığı çok iyiliği az görmesidir.
Onuncusuna gelince ise, kişinin tüm işlerinde temel dayanağı olan şeydir.
Kişi bununla kurtuluşa erer, insanlar tarafından saygı görür ve hem dünya,
hem de âhirette derecesi yüksek olur.”
Ravi der ki: Kendisine: “Bu nedir?” diye sorulunca Vehb der ‫ثكل‬: “Tüm
insanları kendisinden daha üstün veya daha hayırlı ile kendisinden daha
kötü ve daha rezil olma arasında görmesidir. Kendisinden daha üstün ve
hayırlı birini gördüğü zaman kendi yolunu bırakıp onun peşinden gider.
104 Vehb b. Münebbih

Kendisinden daha kötü ve rezil birini gördüğü zaman da: “Belki bu adam
kurtulur, ben helak ©lurum. Belki de bu adamın benim görmediğim ve
kendisi için daha hayırlı olan bir bâtını vardır. Zahiren hakkında hüküm
vermek belki benim için kötü bir şeydir” diye düşünür, işte burada kişinin
aldı tamam olur ve zamanının insanlarının efendisi olur, inşaallah Allah’ın
rahmetine ve Cennetine ilk nail olacak kişilerden olur.

‫ ئ‬4‫ ثن ا أثو ممئ عود أ خن ذ بن ائل زا ت‬، ‫ ] حدثن ا عبد ال ر بن لج م‬٤٧٤ [ “) ٤٨٠ ٠(
‫ أن‬: ^ ^ ١ ‫ " ثن خصا ل‬:‫ قات‬،‫ عن زغ ب‬،‫ عن عؤف‬،‫ ثنا م حه‬، ^ ^ ١‫أبو ع مر‬
٠٠‫لم‬،‫ ويكنه ال‬، ‫ي ح ب ا ل ح م د‬

Vehb b. Münebbih: “Münafığın özelliklerinden biri de övülmeyi sevip

yerilmekten hoşlanmamasıdır” dedi.

‫ ظ‬، ‫ ثن ا مه د الثؤ تق ث خ ئ د ثن ا ك ان‬،‫س‬ ‫ ا ا ] خدش ا أختن بن‬/ ‫ ت ا‬-) ٤٨٠١(

:3 ‫ محا‬، ‫ ص وه ب‬،‫ ص أتي س‬، ^ ١^ ١‫ ثن ا عطاء ئ‬،‫ ثن ا م ح ث د بن بغ ار‬، ‫ث خ ئ ذ بن حات م‬
‫ي ه دوئبه م ن ع؛ ا د ي؟‬ ‫ ه د ثدري م ن‬،‫ د ود‬٧ " : ‫أؤض ال ق إ ر ذاؤئ عقه ا ل س الم‬
‫ م‬.‫ ذ;للق محن ائب ي‬،‫ممدث ب ه <ابمة‬,‫ ال ل ي إذا ذ و ذمية ا‬:‫زث؟قات‬ ‫ا‬: ‫س م ح‬ :‫قات‬
" ‫كتى أن ث م ح وص ه دنوبه‬0‫مال‬
Vehb der İri: Allah, Hz. Dâvud’a şöyle vahyetti: “Ey Dâvud! Kullarımdan
kimin günahlarını bağışlayacağımı biliyor musun? Hz. Dâvud: o kimdir
ey I^bbim?” karşılığım verince, Allah: “Günahlarım hatırladığı zaman tir tir
titreyen kulumdur. Meleklerime emreder ve o kulumun günahlarını
silmelerini emrederim” buyurdu.

، ‫ ئ ا لخي ئ ع ئ ا ق ئ ن‬،‫ن ن‬
‫ن د ين ث خ ث د ثن ا م‬
‫م‬ ‫ ] خ د ك‬٤١/‫ [؛‬-) ٤٨٠٢(
٧ ^ ١ ‫ حالق عا ى‬-‫ " أهزن ا لأ‬:‫ زن ي‬3te :،jte ،‫ ثتا ن ميان بن محث؛‬،‫ثغ ا ن فيان بن ذاؤذ‬
، ‫ وال ز ف‬،> ‫ؤىت خ ي شز‬-‫ ز م ن ؛ ض اله‬،‫ ا محا_غ م ح ؤ ى‬: ١٤^ ‫أشرعه ا‬,‫ و‬،‫ في اال ؛ك‬٥ ^ ١

‫ه وع ص ب‬ 4‫تنس ي الل‬ ^ ١‫ وص‬،‫زمن ح ث ا ل ما ل وال غر ف ق ال ا ل م حارم‬

‫ث حارم ج‬،‫ ^ ال‬١
1‫اليد ف ن ه وئ ا إ ا‬

Vehb b. Münebbih der İri: “Dininde sana en çok yardımcı olacak ahlâk,
dünyaya karşı zahid olmandır. En rezil ahlâk ise, nefsi arzuların peşinden
 Vehb b. Münebbih 105

gitmektir. Arzularının peşinden giden ‫ ءل§لكل‬malı ve asaleti sever. Malı ve

asaleti seven kişi, kutsalları çiğner. Kutsalları çiğneyen kişi de, Allah’ın
öfkesini çeker. Allah’ın öfkesinin ise çaresi yoktur.”

‫ ثت ا‬،‫ب ش بن ن ث ن ا ن‬
‫ ثن ا م خ ث ذ س م‬، ‫س م ح ث د‬° ‫عتد الثؤ‬ \‫للل ل‬- ]‫ا خ‬/‫ [ خ‬- ) ٤٨٠٣(

،‫ ش م ع ت وه ب بن مس ه‬: ‫ محا د‬، ‫ ئ هم د ال ص ن د‬، ^ ^ ^ ١‫ م‬1‫ ظ أثو هش‬،‫ق ع ري‬،‫ا لأ‬ ‫أثو‬
‫إدي إدا ا طع ث‬ :‫ سارك و ما ز قات في ب ض ما بج ي بؤ بثي إش ر ا ي د‬،^$١ ‫مولت [ن‬
‫ وإدا ع ص ب ت‬،‫ نإدا عص ي ت غضنت‬،‫ وق س لخزكتي يه ايه‬،‫ إلدا وضيث ب ا رك ت‬،‫رضيت‬
" ‫ الث ا؛غ‬lüjjı ‫ ^ ^ وئ لغ مني‬١‫ وإ (ا‬،‫تمئت‬
Vehb b. Münebbih der ki: Allah, İsrail oğullarını yerdiği bir sözünde
şöyle buyurdu: “Bana itaat edildiğinde razı olurum. Razı olduğumda bereket
.ihsan ederim. Bereketimin ise sonu yoktur. Bana isyan edilince kızarım
Kızdığımda ise lanetlerim. Benim lanetim yedi göbeğe kadar gider.”

‫ ثغ ا أ م بكر ال دم شيى‬،‫ ^ بن ث خ ث د بن جعمر‬١ ‫ عتد‬1‫ \ا ] ح دالن‬/ ‫[ ة‬ -) ٤٨٠٤(

‫ ص ج ده‬،‫ عن أبيه‬،‫ ثن ا عتد ا ل من عم بن إدريس‬،‫ ثت ا م خ ئ ذ بن آيوب ائث طار‬، ^ ^ ١
‫ آلحذوا برجيؤ‬،‫م لم ن ا ث‬ ‫ت ”كان قي بغي إش رماب د زج ل عص ى ال ق ث ائتي‬3 ‫ ظ‬،‫وهب‬
،‫ قات؛ يا رب‬،‫ ا حرج نحال علته‬0‫ ثأؤ حى الل ه إ ر م و ت ى عقه الش الم أ‬،‫قأئئ وة غش مزبل ة‬
‫؛ال أثة "ئن‬ ‫ " ه؛كذا‬:‫ بأو حى ؛ش |قه‬،‫ ق ي تثؤ‬U ‫ ك‬1‫ثثو إتزاي؛د شهدو\ أثث عص‬

،‫ وص ر علمح ه‬،‫ ورصع ه عش م حو‬، ‫ه قتل ه‬ ‫ ؤئظز إ ر ان م م ح م د‬£١^ ١ ‫ ن ق ز‬UJ‫؛؛‬f

" ‫ وزو جتهش م ن حؤراء‬،‫ وعث ر ت ذنوبه‬،‫م ق ك ز ت ذ ل ك لت‬
Vehb der ki: İsrail oğullarından bir adam Allah’a iki yüz yıl isyan ettikten
sonra öldü. Adamı ayaklarından tutup çöplüğe attılar. Allah, Hz. Mûsa’ya:
“Onu çıkar ve namazını kıl” diye vahyetti. Hz. Mûsa: “Ey Rabbim! İsrail
oğulları bu adamın sana iki yüz yıl boyunca isyan ettiğine şahitlik ettiler”
deyince, Allah: “Evet öyleydi. Ancak Tevrat’ı her açtığında Muhammed’in
(^‫ ال^وااوااو‬aleyhi vBSGİİEm) ismine bakar, ismi öpüp gözlerine koyar ve ona salât
ederdi, işte ben onun bu iyiliğine karşı teşekkür edip günahlarını bağışladım
ve Cennette kendisini yetmiş huriyle evlendirdim” diye vahyetti.
106 Vehb b. Münebbih

، ‫ ق ء ي ائز؛ا ب‬، ‫ ئ ء ال ل ل‬، ‫ ] ح د ك م د ال م ئ ئ خ م ثن زمثا‬٤٢/،[ -) ٤٨٠٠(

‫ يا‬:‫ قات م وت ى عقه الث الم‬:‫ قات‬، ‫ عن زغ ب‬،‫ عن أبيه‬،٧ ٩ ?^ ‫ ئ‬،‫ئ م ح م د بن يريد‬
" ‫ " ؤف ك ث ي م ق ه ق‬:‫ قاد‬، ‫ اب ن غش'ك الم ال م‬،‫زء‬
Vehb der ki: Hz. Musa: “Ey Rabbim! insanların hakkımda konuşmasına
engel ol” deyince, ‫طو س‬: “Bunu herhangi birine yapmak isteseydim,
kendime yapardım” buyurdu.

‫ د ا إن ناحم ي ئ‬، ‫ ظ ا خل س ئق ظ وإ ه‬،‫ ] خدقا أخنت ئن الئلم د ي‬٤٢/‫ [؛‬-) ٤٨٠٦(

‫ ك‬:3 ‫ ئ‬،‫ عن وه ب‬،‫ عثن ن وة‬، ‫ عن محا ث بن إبراهي م‬، ‫ ظ إ ت خا ق بن ي م‬،‫محس ى‬
،‫تي‬١‫ ق ا د ؛ " ح ش ي دي ي ش ذي‬،‫قوشنث م حي أ ل س الم إ ر النيلي ووهمهن بامحا ب‬
‫ح‬ ‫دعي‬
‫ ث ؤ ض‬1‫ دلئ‬،‫ ئأ د ح و‬،‫وه‬ ‫ ز ال إ ه‬،‫ و جث بن اؤه‬،‫ عر جارة‬،‫ظه‬ ‫م ثذ‬
،İJij| :‫ت‬1‫ م م‬، ^ ^ ١ ‫ ث م أئ ع د ة م ع ه ع ر‬0‫ ن حر لت ا ل م ل لث ش ا ح دا‬،‫ا ل م ال نزت عن ممرمحره‬
‫ ؛ي خنفت‬،‫ ا ج ع لي غر حراي؛ لأزم‬:‫ قاد تح نف ن عي ا لغ الم‬،‫حة أصت‬ ‫م‬ ‫امح م ال و‬
٠٠‫ علي مب ك ت م ن يأتيني‬،‫ ح ميفل ل هذه ا ل سين وما اشثؤدعتة‬،‫غيم‬
:Vehb der ki: Hz. Yûsuf, kralın huzuruna çıkarılınca, kapıda durdu ve
Dünyalık elde etmektense dinim bana yeter. Ey Rabbim! Senin şanın“
.yücedir, övgün yüksektir. Senden başka ilah yoktur” dedikten sonra girdi
,Kral ona bakınca, tahtından indi ve Yûsuf un önünde secdeye kapandı
sonra onu alıp tahtta yanında oturttu ve: “Bugün senin yanımızda önemli
bir yerin ve güvenilir bir durumun vardır dedi. Hz. Yusuf ta: Beni
memleketin hâzinelerine memur et. Çünkü ben korumasını ve yönetmesini
bilirim. Bu kıtlık senelerini geçirmeyi ve bana emanet ettiğin mal ile
muhafaza ederim. Yanıma gelen herkesin dilinden anlarım karşılığını verdi,

‫ خ د ش‬، ‫ ئ عبم ال م ئ أ خ ن ذ‬، ‫لخد ئ ج م تن ج مل ه‬ ‫خ ه‬ U y / i [ - ) ٤٨٠٧(

‫ه أذ‬ '٠ :‫ فوت‬، ‫ ه ش خ ز ء‬،‫ م حا محنت ئ ض ان ا لآئذث‬،‫ط اوزاق‬ ‫شء ئ‬

‫من‬ ‫ل ؤ ال أق‬3 :3 ‫ ظ‬،٣ ^ ‫ ثض يوئس غ ي‬،‫بج نة‬ ‫اخل و ت أن ال بمرة ز ال‬

‫ة‬1‫ هأشت اا‬،‫م‬1‫ ءذكر مثانته ^ خزغ بن اك<ز د‬،‫ من ا ل عابدين ي د ذللث‬:‫الم سب حينقات‬
‫ال ؛‬ P‫عظ‬ ‫ب أ‬
‫ م‬5‫ قث ا بما قت أ ظ قة ززأى خءت ر‬،‫ح م ن م ه ن وهي الدباء‬
‫عقه ش م ةم‬
 Vehb b. Münebbih 107

‫ و لم‬،‫ مم ي ل ل ه؛ أن ث ال ذ ي ل م بمحلى‬، ‫ نجع د بمحزن علته ا‬،‫ ث إدا هي ي ش ت‬،‫ثثئثقل‬،‫ائء‬

‫ ؤأثا ا إل ي لحل ئ ث مادة أل ف م ن الغا س أؤ يزيدون ث م‬، ‫ ث حرن عليه ا‬،‫ ول م ئنبت‬،‫مث ت ي‬

٠٠ ‫زججئ بب ئث أل غمحل ق‬
Vehb anlatıyor: Allah, balığa, Yunus peygambere zarar vermemesini ve
onu yaralamamasını emredince şöyle buyurdu: “Eğer Allah'ı teşbih
edenlerden (daha önce ibadet edenlerden) olmasaydı, tekrar diriltilecek
güne kadar balığın karnında kalacaktı.”1 Hz. Yunus ibadetiyle anıldı.
Hz. Yunus, denizden çıkınca uykuya daldı. Allah, onun yanında kabak ağacı
bitirdi. Yunus uyanıp o ağacın kendisini gölgelemekte olduğunu ve yemyeşil
olduğunu görünce hoşuna gitti. Sonra tekrar uyudu. Uyandığında bu defa
kabak ağacının kurumuş olduğunu görüp üzüldü. Bunun üzerine kendisine
şöyle denildi: “Onu sen yaratmadın, su vermedin, bitirmedin, ama
kuruduğu için üzülüyorsun. Oysa ben ateşten yüz bin veya daha çok insan
yarattım. Sonra onlara rahmet ettim, bil durum sana ağır geldi.”

،‫تحابي ال صنعا ئ‬- ‫ حدقتي إبراهي م ى‬،‫ ى عتد الثؤ‬، ‫ ] ح د ظ أ ح ن د‬٤٣/‫ )“ [ ؛‬٤٨٠٨(
‫ نئ ا أ م ر بوح‬٠ ‫ قات؛‬، ‫ عن زغ ب‬، ‫ ثت ا عبد النيلي ئ ذ عئد ا لخبي ر بن حش ك‬،‫ظ رب ا ح‬
،‫لخع إ ال م رأئمة‬ ‫ ني> ك ن‬:‫ ائت‬، ‫ه م امح ه‬ ‫و‬ ‫ئ‬ ‫ أذ ب ن ب ل‬٣ ١ ‫ه‬
‫ م ن أف ى تثثه م ا ل ع ذاوه؟‬:‫ و ص أص ثغب ا ل ح م ار ؤالهؤ؟ قات‬، ‫وكثفن أص عيالمتت ا ق وال د ب‬

" ‫ت إل ر أوكن محنه م ح ز ال بمصررون‬،‫ ء ال‬،‫ أن ث‬:3 ‫قا‬

Vehb der ki: Hz. N uh’a her canlıdan bir çift: alıp gemiye koyması
emredildiğinde: “Ya Rab! Aslanla sığırı, oğlakla kurdu, güvercinle kediyi
nasıl bir arada tutacağım?” diye sordu. Allah: “Peki bunları birbirine kim
düşman kıldı?” diye sorunca, Hz. Nuh: “Sen” karşılığım verdi. Bunun
üzerine Allah: “öyleyse ben onları birbirlerine ısındırırım ki, birbirlerine
zarar vermesinler” buyurdu.

Sâffat Sur. 143

108 Vehb b. Münebbih

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا م خ ث د بن إ ن خاق الممفئ‬،‫ حدثتا أثو حام د س جب إه‬C٤٣/٤3 ")٤٨٠٩(

‫ وأ ي د ظ ى غ غ ء‬،‫ش ب ن ق وغي‬ : ‫ ئ ت‬، ‫ج م أ م سنا ن ا ش ن ن ئ‬ ‫ ظ‬،‫قا ث و ذ ثق مه د الثؤ‬

‫ أ إل أ ح ر أتمف ث ح مئ علئلث إ ر أ و ب ف ئ ت ولي‬٠' ،‫ ممالط ل هت ويحلف يا عطاء‬،،^ ^ ١^ ١

‫ ؤيو_اري غ ظف‬،‫ ويفله ر للف قزة‬،‫ أ ش نق نشئ عغلفبابه‬،‫ ويحلفئا عط اء‬،‫ومحاء ال دمحا‬
‫ و بمف ثم‬، ‫ت ي ل ئ أ‬
‫ و م ود ادعوني أ ن ج‬، ‫ ويف ي للف يا ة‬،‫ وثدغ م ن بمث ح ل كبابة‬،‫غن ا ه‬

،‫ ز ال رمن بال دون م ن ا ل ح ك م ة نغ ال دقا‬،‫ارمحن بال دون من ال د ي مع ا ل ح ك م ة‬

‫ال‬ ‫ ئ(ئ"ىن‬،٠^ ^ ‫ ءإن أ ن ز ظ فى؛ لأي‬،‫ إن" محتيعئيلق ن ا ص لف‬،‫وي حلفيا ظاء‬
‫ه ا ث قل نب ح ز م ن‬ ،‫ وي ح لف ثا عط اء‬،‫ م ح س في ال ذ ي فيء يك ميلف‬،‫ينيلف م ا يك ميلف‬
" £ $ ١‫ب وة إ ال‬
‫ ز ال م‬،‫ وواد ين ا لآزؤو‬،‫ما نور‬

Cafer Ebû Sinan ‫لح‬-‫ ث ل س ئ‬bildiriyor: Vehb’in Ataya dönerek söyle

dediğini işittim: “Yazık sana ey Atâ! Bana bildirildiği gibi gerçekten ilmini
sultanların kapılarında ye mal sahibi insanlara mı pazarlıyorsun! Yazık sana
ey Atâ! Kapısını sana açıp cömertliğini sunan ye: «Bana dua edin, kabul
edeyim»* diyeni bırakıp da sana kapısını kapatan, fakir olduğunu söyleyip
zenginliğini gizleyen kişilere mi gidiyorsun! Yazık sana ey Atâ! Hikmetle
beraber az bir dünyalığa razı ol; ama sakın dünyalıkla beraber az bir hikmete
razı olma! Geçinecek kadar mal, dünyalık olarak sana yeterli gelmiyorsa bil
ki dünyadaki hiçbir şey sana yeterli gelmeyecektir! Yazık sana ey Atâ! Bil ki
miden denizlerden bir deniz, vadilerden bir vadi gibidir ve onu ancak toprak
doldnrahilir!”

‫ ر س ث ا ن خئ ن ئ ت ه ل ي‬: ‫ ظ إ ت خائ ن إ‬،‫ ] خ د ك ش‬٤٣/‫ [؛‬-) ٤٨١•(

‫ ي أي‬:‫ ث ئ ز وه ب‬:‫؛‬3‫ ئ‬، ‫ ثت ا مح ذ ؛ل ش ب بن تغ م د‬،‫ ثن ا إت ن ا ص د بن عتد ا لخزي م‬،‫حم ذق ر‬
‫ آتين ا‬،‫ م أمحلوأل ن ج ودا‬- ‫ وا ال‬، ‫ أ حدغن ا أ ط زد كوثا ؤ ص مئ ا‬،‫ب غان‬
‫ م‬0 ‫ زي ال‬،‫غتد اللي‬

" . ‫تا ه‬4 ‫أ م ح ل ؟ " ا ك غ‬

Vehb b. Münebbih’e: “Ey Ebû Abdillah! Namazda birinin kunûtu ile
suskunluğu, diğerinin ise secdesi daha uzun olan iki kişiden hangisi daha

1Mü'min Sur. 60
 ‫‪Vehb b. Münebbih‬‬ ‫ورءل‬

‫”‪üstündür?” diye sorulunca, Vehb: “ikisinden Allah’a karşı en samimi olan‬‬

‫‪karşılığını verdi.‬‬

‫ح د ظ أبو بكر ا ال جري‪ ،‬ثن ا عتد الثؤ بن م ح م د ا خل ل ف ي‪ ،‬ثن ا‬ ‫(‪] ٤٣/٤[ -) ٤٨١١‬‬
‫ن ن يئ ب ‪ ،‬ظ م ج م د بن بشر بن مروان ال ك ا ب ي ‪ ،‬ثت ا اثن ا ل مت ارك‪ ،‬عن ا ل مب ارك‪C‬‬
‫ص أئزمن‪ ،‬ص أيي عئد الؤ ح ن ن‪ ،‬وكان ناض ال‪ C‬عن زغ ب ‪ ،‬قادت نث عا بد بزاهب‬
‫ط ‪ ،‬قات‪ :‬دكتفن‬ ‫م أ ث في هذه ا ل ص و م ع ة؟ قات‪ :‬ثئذ يس ن‬ ‫ئأئ زفآ علته‪ ،‬م ما لأ‪ :‬م نذ‬
‫صثزت ف؛؛ه ا ستين شنه؟ هأ ‪ :3‬م ون ؛ لأي ئ مؤ‪،‬ب م ئا ‪ :3‬ي زايي‪ ،،‬ي ن ذكزك لن م ؤ ت؟‬
‫يف ا ‪ ،‬زن ا أ ج هدئ ا‬
‫ف م دا يخرف ال ه نحا ل ل أ م غ ي ت اعه ال ‪ :‬ذ و ال ه ف‬ ‫ئ د ‪ :‬تا‬

‫م ال أضغه ا خ ر أث و ث‪ ،‬محا د ‪ :‬ئ بم د اخلا بذ ث م ‪ ،‬ق ات ه ا و ب ي ‪ :‬ف ذا‬ ‫؛ال أف ي‬

‫بك اؤك فى ا ل ع ال تة‪ ،‬ب ك ث ن أن ث إذا ‪-‬ئ ؤ ث؟ مما ل ا ل عابد‪ :‬إ ر ال بك ي عغذ امح ط اري ^‪،، ^ ١‬‬

‫أن ا‬ ‫ث أبذ ت غ ض بدثوعي‪ ،‬قات‪:‬‬

‫ض بدثوعى‪ ،‬ويتي ش ال ي ‪ ،‬م‬ ‫قن'مح بدئ وعى‪ ،‬وأبد‬
‫ه بذدب ك ‪ ،‬حض هف م ن أن س ك ي زأ ث ث م ن غ ش؛لأه‬ ‫ال‪،‬ث إ ‪ 0‬ث ص ح ك زأ ث معتر ف بثؤ‬

‫ص أ م مت ط ظ ‪،‬‬ ‫بتتزثة اش ح‪1‬ة‪ ،‬إ‪0‬‬ ‫^ إا ‪ :3‬قأؤميى بزصثة‪ ،‬محا‪ " :،3‬ج ذ فى‬
‫ه ‪ ،‬ؤ|ن ت غ ط ت غش فيء ل م ث م مة و ل م بن ي ره ‪ ،‬ز ال بك ن في‬ ‫‪ ،U)1‬وص غت وض ع ت‬
‫ه‬ ‫‪ ،‬ث م ين مي ب م س ه في التراب‪ ،‬وان ص حث أل‬ ‫بمج‬ ‫ال دق اب مئرل ه ائ جن اي‪ ،‬إثئ ا ه مته أن‬
‫ن ص ح ‪ ،٢^ ١‬لأهل ه ‪ ،‬ء إبه م ي جي عوئة‪ ،‬ويهئزدول‪ 4‬وهزي ح ز ن ه ا " (‪ ] ٤٧٤[ “ ) ٤٨١٢‬قات أبو‬
‫غيث ا‬ ‫م‬ ‫ك دي ث ث م ‪ P ،‬ق ات‪" :‬‬ ‫بتأ ف و ش ؛‪ ١٤‬أ و ظ‬
‫م‬ ‫م ‪ 3 Ö‬أئزمس‪:‬‬ ‫و‬ ‫غم‬

‫ء"‬ ‫صيم أ مح خ المح و ث ك ؤ الئآ‬ ‫أن تخون‬

‫‪Vehb b. Münebbih anlatıyor: Âbidlerden biri, bir rahibin yanına uğrayıp:‬‬
‫‪ yıldan‬؛‪،،Ne zamandan beri bu mabeddesin?” diye sorunca, rahip: “^ ١١١١‬‬
‫‪beri buradayım” karşılığım verdi. Âbid: “Altmış yıl nasıl sabrettin?” deyince‬‬
‫!‪ise, rahip: “Yoluna git. Çünkü dünya gidicidir” dedi. Âbid: “Ey rahip‬‬
‫‪Ölümü hatırlaman nasıl?” diye sorunca rahip şöyle cevap verdi: “Allah’ı‬‬
‫‪tanıyanın. Onu anmadan bir saat bile geçireceğini zannetmiyorum.‬‬
‫‪Kaldırdığım ayağımı yere koymadan öleceğimi d ü ^ n ü rü m ” Âbid ağlamaya‬‬
‫”?‪başlayınca, rahip: “Açıktan ağlayışın böyle, yalnız kaldığında ne yaparsın‬‬
‫‪diye sordu. Âbid şöyle cevap verdi: “Ben yemek yerken hep ağlarım, öyle ki‬‬
‫‪içeceğime ve yiyeceğime gözyaşı karışır. Uyumak istediğim zaman da‬‬
110 Vehb b. Münebbih

gözyaşımla yatağım ıslanır.” Bunun üzerine rahip: Günahını itiraf ederken

gülmen, gösteriş için ağlamandan daha hayırlıdır” deyince âbid: “Bana
nasihat et” dedi. Rahip: “Dünyada arı gibi ol. Arı temiz şeyler yer temiz
bal)verir. Herhangi bir şeyin üzerine konduğunda onu kırmaz ve zarar(
vermez. Dünyada merkep gibi olma. Çünkü merkep sadece karnını
doyurmayı düşünür ve kendini toprağa atıp debelenir. Köpeğin sahibine
bağlılığı gibi Allah’a bağlan. Sahipleri onu döverler ve kovarlar, ama köpek
yine de onları korur” dedi. Ebû Abdirrahmân, Eşras’ın şöyle dediğini
bildirir: “Tâvûs bu hadisi işitince ağlardı ve: “Köpeklerin sahiplerine
bağlılığının, bizlerin Rabbimize bağlılığımızdan daha üstün olması ağrıma
gidiyor” derdi,

‫ خ دت ي مح غ ث ذ ئ‬، ‫ ئ و ا م أ‬، ‫ط ال م‬ ‫ ئ‬،‫ ] خ د ك أبو بكر‬a / t [ -) ٤٨١٣(

‫ ص‬،‫ ثنا الحس ن بق عئد الل ه بن س م محزج غ‬،‫ ح د ب ي يشن بن محم د بن أبان‬،‫الحس ي ن‬
‫ ئأزاذ إئي مئ أن‬، ‫ ر جم ة ال ق؛ " أ ة راهب ا ث ح ر في ص مبته في زمان ا ش ج‬، ‫وئ ب‬
‫ آيه ا‬:‫ ق اذاة‬،‫ ئأثاة مت س ه ابالن س ج‬،‫ ث إلي م د ر ج ثؤ‬،‫ ثم أثاة لآقد زائدة‬،‫ ل ل م بم در‬،‫م حا يده‬

،‫ قا دت ء ابهنلئ لق ايلث ءل ن ت ريت ظ مص ى ش غز ي‬،‫م مث‬ ‫ أق مره أ ع إي‬، ‫الراث ب‬

‫ أف يئ‬، ‫ ص خ ا خة‬،!^ ١ ‫ ق‬Uİ ‫خ‬ ‫ف‬ ‫ إ ذ م حش‬: ‫ ق ا د‬، ‫ هأثا ا ش خ‬، ‫ أغ ر ف ع م‬:‫قات‬
‫ هائلق ال ي ئ‬،‫إقل ق‬ ‫ح ا جه بي‬ ‫ ء ا ظ و إ ز ثأن لث ث ال‬،‫لد أمرتن ا ب ا ي ا دة فرعدتن ا القي ا م ه‬
, ‫ءمم ؤ ومح ا‬

Vehb der ki: Hz. İsa zamanında bir rahip bir manastırda inzivaya
çekilince iblis, onu baştan çıkarmak istedi, ama beceremedi. Her ne yoldan
onu aldatmayı denediyse de onunla baş edemedi. Sonunda Hz. İsa nın
kılığına bürünerek rahibin yamna geldi ve: Ey rahip, yanıma çık ki, seninle
konuşayım” dedi. Rahip: ،،işine git. öm rüm ü arttıracak değilim karşılığını
verince, iblis: “Ey rahip, yanıma çık ki, seninle konuşayım. Ben Mesih’im”
dedi. R ^ ip : “Eğer sen Mesih isen sana ihtiyacım yoktur. Sen bize ibadet
etmemizi emretmedin mi? Bize l^yametin kopacağı vaadinde bulunmadın
mı? Haydi işine git, sana ihtiyacım yoktur deyince, iblis onu bırakıp gitti.
 Vehb ‫ء‬. Münebbih 111

‫ ظ‬،‫ ثنا م ح م د بن منه ل‬،‫ ثتا إشحاق بن إبراهي م‬،‫ ] حدبنا أ ي‬٤٤/‫ [ ؛‬-) ٤٨١٤(
‫ب ولط؛ إ ذ إبلبمس‬
‫ م‬،‫ أثة شبع زن ي بن نتم‬،‫ ح دبتي عتد ا ل ص م د‬، ‫ئن اعيأل ى عتد اوكري م‬،‫إ‬

:‫ قات الؤاهب‬،‫ أئا ا ل م س ح‬:‫ م ن أن ث؟ قات‬: ‫ صا د‬،‫ ئامئثفثخ عقه‬،‫أش ناهب ا ي صؤنت عته‬
‫ ل م د‬، ‫ ثن ا أص ثغ يلف القز؛ ف ه ا‬،‫ وكن ك ث ا ل م سي ح‬،‫ ل ئ ك ث إبلي س ن ا أخ لو ؛لف‬4‫والل‬
، ‫ ءا د ه ب ق ن تبمابحتل ذ‬،‫ وفزع ت قا ال دي ن وث ح ن عليه‬،‫ وهبلنا عغلث‬،‫ثثئثا رقا ق ربلث‬
:‫ ق ا لأ‬،‫ ن ي ك به‬1 ‫ هامئألتى غثا بذا للف‬، ١^٧! ‫ي س ز ال أرين ص الأتلف‬1‫ ص ده ت أئ ا إب‬:‫ ثة‬3 ‫ق ا‬
‫ " ه ا ح رني أي أ ح ال ق بثي‬:‫ قات‬،‫ال ثنأ ش غذ قيء ؛ال ص ذ قلث به‬ ‫ ديى ؟‬1‫زأئث ص‬
٠٠‫ وال ث ك ز‬، ‫ ن ط ح‬،‫ ا[ ج ئة‬:‫ |ئثاء‬4‫د الل‬ ٩ ‫تئ وهز‬
‫]دم أوقى في أ م س ك ز أن ح‬

Vehb b. Münebbih der ‫لكا‬: iblis, manastırında olan bir rahibe gidip
kapıyı açmasını isteyince, rahip: “Sen kimsin?” diye sordu. İblis: “Ben
Mesih’im” cevabını verince, rahip: “Vallahi sen iblis isen, seninle başbaşa
kalmam, eğer sen Mesih isen bugün seni ne yapayım? Sen bize Râbbinin
risaletini tebliğ ettin. Biz de kabul ettik, bize bir din getirdin, biz de o din
üzereyiz. Haydi işine git, sana kapıyı açacak değilim” dedi, iblis: “Doğru
söyledin, ben iblis’im, ama artık seni saptırmak istemiyorum. Sormak
istediğin bir şey varsa sor, sana anlatayım” deyince, rahip: “Sen doğru cevap
verecek misin?” diye sordu, iblis: “Bana her ne sorarsan sor, sana doğru
cevap vereceğim” cevabını verince, rahip: “Âdemoğlunu y©ldan çıkarma
:hususunda en çok onun hangi huyundan faydalanırsınız?” diye sordu, iblis
Üç huyundan: Hiddet, cimrilik ve sarhoşluk” cevabını verdi.

‫ ق ا تخشت‬، ‫ ثن ا أ م ه بن م ح م د ال ئ ؤ ا ن‬، ‫ حدثن ا ا ل ح تن ن س م خ ث د‬- ] ٤٥/‫ [ ؛‬-) ٤٨١٥(

‫ قاد م ض ع ي‬:‫ م ح‬، ‫ غذ وئ ب‬،‫ غذ أمح ه‬،‫ ثتا ائذ أبى إيا س محن ا ئ‬،‫بن ث ض ا لأردي‬
‫ أ ظل ه ثوم القي امة بف ال‬،‫ يا م وت ى‬٠' ‫ إ لهيء ن ا جزاء س د وك بل ن اته وهلبه؟ ق ات‬:‫ا لث الم‬

،‫أغثى؟ قادت م ن البممغة مؤع ظه‬ ‫ أي‬،‫ ظ زب‬:‫؛‬3‫ ظ‬،‫ وأ جغثه ي محكممئ‬،‫غنجي‬
٠٠‫و ال ك ت ص إ ة ا خ ال‬
Vehb b. Münebbih bildiriyor: Hz. Musa: “İlâhi! Seni diliyle ve kalbiyle
anan kişinin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! Kıyamet
gününde onu Arş’ımın gölgesinde gölgelendirir ve korumama alırım!”
112 Vehb b. Münebbih

karşılığını vermiştir. Hz. Mûsa: “Rabbim! Hangi kulların daha bedbaht

olacaktır?” diye sorunca, Allah: “öğütlerden nasibini alamayan ve y alnız
kaldığında beni zikretmeyen kullar!” karşılığını vermiştir.

،‫ ثنا أ خن ذ بن من صور‬، ‫ ] حدثتا أثو م ح م د بن علي بن م ح م د ا ال رم‬٤٥/‫)" [؛‬٤٨١٦(

3 ‫ ه ا‬:‫ ي م وت‬،‫ ت م ن ت وه ب بن مس ه‬:3 ‫ ئا‬،‫ ح دب ي عئد الل ه بنب جي ر‬،‫ثت ا إبراهي م بن حا ل د‬
، ‫ ^ بجوذون ا ن ي ض‬٠١ " : 3 ‫ أي عتا دك أ خ ي ؛محلف؟ قا‬،‫ ثا زب‬:‫ث وت ى غ ي ا لث الز‬
" ‫ ويثيخوذ قل م‬، ‫وسرون 'ل ت ك ر‬
Vehb b. Münebbih der ki: Hz. Mûsa: “Ey Rabbim! Kullarından
hangisini daha çok seversin?” diye sorunca, Allah: “Hastaları ziyaret eden,
yavrusunu yitirenleri taziye eden ve cenazeye iştirak edenler” cevabını verdi.

‫ ظ‬، ‫ ى ش ط ئ ش م‬،‫ ى إ ت خائ ئ إ ئ بجب‬،‫خ ه أيي‬ ] ‫ ها‬/ ‫)" [ا‬٤٨١٧(

3‫ظ‬ ‫ت‬3 ‫ قا‬، ‫ عن وئ ب بن ث م‬،‫ ح دبتي عيد ا ل ص م د بن تعق ل‬، ‫إشن ا ي ال بن عبز الكري م‬
،‫بجلف ئ ين رك ص ال ئ ن س‬ :‫م أض ثن ابت اع؟ قات‬ ‫ع ا إل بم ن ء وثث ي ايل م؛‬
‫م‬ :3 ‫ ه ا‬،‫ ب ي‬،‫ت هوة اتي و ع ودون ال‬3 ‫ مك م آ ك د م ن ال ه ا م؟ ئ‬:‫ قات‬،‫ويكنلث بق ا مح ث‬
‫ت م أ ين من‬3 ‫ت ”ك م أ ضت ف؟ ه ا‬3 ‫ د ا‬،‫ت لنامس ا ل م س ح عليه الث الم‬3 ‫ي س م ن امحا ب ؟ ه ا‬
‫أل‬

:3 ‫ قا‬،‫ ال ثن و أن وك ئ م ن ح ن ن 'نم‬:3 ‫م أ م ؟ ه ا‬ :‫ هات‬،‫بم ع صؤثلث‬ ‫ ز ال‬، ‫ال‬ ‫زب‬

‫ت ز ال م ب د عصف‬3 ‫ أز د ا‬،‫ ؤ ال تؤتي‬،‫بق‬
‫ م ا يأث م بلف ا م ؛ م‬:‫م أ ح في ثن ' نم ل؟ همات‬

‫وث ن‬ ‫ " إنء وق د ئ ئ ة‬: ‫ف ود‬: ،‫ ؤ ت ي ئ ث زا ج ا‬:‫ قات‬٤٤٥/‫ [؛‬-) ٤٨١٨( ٠’ ‫ك الم القا س‬
، " ‫ ن و ص‬3 ‫اخت‬ ‫إدا أ ن ت ك ث‬3 ،‫ف اء دا مح ت ئ ث أ خ د ئ ز م ص ا لآخث‬، ‫ن و ت ة‬
‫ ص ا ال يؤ‬٢ ^١٩ ‫ ^ غمح ف ز‬١٤ ‫ثم‬
Vehb b. Münebbih anlatıyor: Bir âlim, ilim yönünden kendisinden üstün
olan birine: “Kaç bina yapayım?” diye sorunca, âlim: “Seni güneşten ve
yağmurdan koruyacak kadarı yeter” cevabını verdi. Soruyu soran: “Ne kadar
yiyeyim?” diye sorunca, âlim: “Açlığını giderecek, karnım doyurmayacak
kadar ye” karşılığını verdi. “Kaç elbise giyeyim?” sorusuna ise: “Hz. isâ’nın
giyindiği kadarıyla yetin” cevabım verdi. “Ne kadar güleyim?” diye sorunca,
âlim: “Tebessüm ettiğin yüzünden belli olacak ve sesin duyulmayacak kadar
gül” karşılığını verdi. “Ne kadar ağlayayım?” diye sorunca, “Allah
 ‫‪Vehb b. Münebbih‬‬ ‫‪113‬‬

‫‪korkusuyla ağlamaktan‬‬ ‫‪usanma” dedi.‬‬ ‫‪“Amellerimden‬‬ ‫‪ne‬‬ ‫‪kadarını‬‬

‫‪gizleyeyim?” diye sorunca, “insanlar hiçbir iyilik yapmadığını zannedecek‬‬
‫”?‪kadar” karşılığını verdi. “Amellerimden ne kadarını açıktan yapayım‬‬
‫‪sorusuna ise, “istekli insanların seni örnek alacakları ve halkın amelin‬‬
‫‪sebebiyle hakkında konuşmayacağı kadarını açıktan yap” kadılığını verdi.‬‬
‫‪:: Bir rahibin şöyle dediğini duydum: “Her‬نكل ‪(Vehb b. Münebbih) der‬‬
‫‪şeyin iki tarafı ve ortası vardır, iki taraftan birinden tutarsan diğer tarafın‬‬
‫‪dengesi bozulur. Ortadan tutacak olursan iki tarafta aynı seviyede kalır.‬‬
‫”‪Sizlere her şeyin ortasını tavsiye ederim.‬‬

‫(‪[ -) ٤٨١٩‬ا ‪ /‬م‪1‬ء حدبن ا أ ح م د بن ج ع فر ثن م م د‪ 4‬ثن ا ي حش ثن ث ط م ‪ ،‬ء ت ا ع ئ‬

‫قادت ن ب عث ر ج ال ي ن أأل‬ ‫بن زين‪ ،‬ثت ا ج عف ر بن شث م ا ن‪ ،‬ثن ا حم د ا ل ص م د بن‬
‫ع مي وه ب بن مس ه في ا ل من ج د ائخزام‪ ،‬ق ات‪ :‬حدبغي ر ح م لث الل ه عن نبوي داود علته‬
‫و ج د ت في اخره ب ال ئ ن س ؤ ا ‪ " :‬يا ذاؤذ‪ ،‬ا ن ن غ م ر ‪ ،‬ا ل حى أهولت‪،‬‬ ‫الق الم‪ ،‬ق ات‪:‬‬

‫م ن م حي و م ي حهي أ د ه ج ض‪ ،‬ثا داؤذ‪ ،‬اشبع ث م وا ل حى أهود‪ ،‬م ن لقض ؤخؤ‬

‫ي جا ف عذابي ل م أعدته‪ ،‬يا داؤذ‪ ،‬اش م غ ب ر وا ل حى أوئت‪ ،‬م ن كي ي زئؤ منت ح ي م ن‬
‫معا صيه أنشيت ال حق ظه أن وثة‪ ،‬يا داود‪ ،‬ان م غ م ز ؤا ل حى أه ولت ‪ ،‬ل و أن هم دا م ن عت ا د ي‬
‫ع م ن ح شو ال دق ا ذن وب ا م عاربه ا و مش اربه ا بم ئدم خن ي ق اؤ وانثغمن ي مه وا ح ده‪،‬‬
‫وعل ن ت م ن قلبه أن ال ي عود إثه ا ‪ ،‬أ لمتته ا عنة أن ر غ م ن هبوط ا لئ اؤ مر ا ل ث ن اع إ ز‬
‫ا لأرض‪ ،‬يا ذاؤئ‪ ،‬ان م ع م ز وا ل حئ أقون‪ ،‬ثؤ أن عبدا أب ائي ب حتغة ؤا جذؤ ح كنت ه في‬
‫ئ أخ ل نمق ال ة ج ا ؛ إ ت ق ء ت ئ أن شن ع زخ اءة متل ق‪ ،‬قاد‪ :‬قا ذاؤذ‪،‬‬ ‫ظ ي‪ ،‬قات ذاؤذ‪:‬‬
‫جي أزكاش ا ق ن م ن ا ل م ‪ ،‬كن ا قني ي ال ئا ؛ الم ي ل م ذ الب ل ح‪ ،‬يا ذاؤذ‪ ،‬ث ل‬
‫إئتا ب‬
‫بدري مش أثو الن م ؟ ( ؛‪ ١^ ^ ٠ ١‬م ب ه م م ن ا ل ئر ك ‪ ١^ ٧ ،‬م ن ئ هل ر الشل‪1‬ا‪ ،‬زغبمو؛ أن‬
‫وأب ث‪ ،‬زأبم ئ من قي م حوي‪ ،‬زأئي ل م أئخذ ض ا ج ة ز ال زلت'‪،‬‬
‫لي جئه ونارا‪ ،‬ؤ م أ مي ح‬
‫ء إ ‪ 0‬بوقته م بجسير م ن‪ ^ ^ ١‬وهم يرمحون بذللف‪ ،‬ج ع لتق ع ظي م ا ع‪ 1‬ذ م ‪ ،‬ف ز ثدرييا دال؛ن‬

‫بم ي‪ ،‬وأل سثه م و طبه ثن ذكري‪ ،‬ث ل‬ ‫م ن أ م ع ؤا ع ر ال ئ زا ب ؟ ال ذين يرضؤن‬

‫ت س‪،‬‬
‫ثدري ي د؛ ود أي ا ل م ؤمغ؛ن أعفث م منزإه عد ي ؟ \ل ف ي ه وب‪،‬ن ا أعهإى أ ق د ءر‪-‬حاب م‪ 1‬ح‬

‫ؤ شننت ي ‪ ،‬وي ح ندوت ي ع ر‬ ‫مب ي‬ ‫هد قدري يا ذاؤئ‪ ،‬أي اققزاؤ أ م ح ل ؟ م حن محمبؤن‬
‫‪114‬‬ ‫‪Vehb b. Münebbih‬‬

‫ن ا أنغن ت عثه م م ن ا ل م ع ا ش‪ ،‬هد ئدري يا ذاؤد‪ ،‬أي ا ل م و مي ئ أ خ ؤ إ ل ئ أن أ ط يل حث اثث؟‬

‫ى و ؤن ة‪ ^ ١^ ١‬إثليو ‪،‬‬ ‫^ ج ندة‪ ،‬و ر آ ؤ ة ه ش ز ث‬ ‫‪ ، ^ ١‬إءدا ش الم ؛ ه ؛ء ال ؛ ه ‪١ ،‬‬
‫ئبني ا غيف ا ب الء‪ ،‬وو حاءه ا‬
‫ز ال يد بئة‪ ،‬ادى أريد أن أا‪،‬ثئة فى نار س وى فزو ال دار‪ ،‬م ان م‬

‫تزى ‪ ،٢^ ١‬من أ ج د ‪1‬؛؛‪،İU‬‬

‫بب ج‬
‫قيي شده‪ ،‬ن إ عدو ال ثا‪°‬لوه م به‪-‬امح حث ا ال‪ ،‬ي جري ج‬
‫جن[ب ذ خ ر ق خ قي‬
‫غي ك أ ؤ م ور محء‪ ،‬أزال ذللث نا ظئ م'‪ ،‬زال أؤالئ ال‬
‫يلف يا ذاؤذ‪ ،‬ثأمول ئ ن ث عنه م عتاذثلث‪ ،‬أن ا ث علم يا‬ ‫ال غ وي‪ ،‬إدي أدوي ن ا مولت في‬
‫م اعمي الئؤص غ د غية ثئثبما ‪ ،‬م ح ن إدا دا ة انئز ث زئز مح ئ أ ا ك ي ‪،‬‬ ‫ذاؤئ‬
‫وبرى ج ت د ه ال تأث ب بين أ طت ا ق الثزى‪ ،‬اثن ا أ ن ي ق ة طوت ت ا أ ن ي ق ة ال؛ئه لم لق ا أل جز‪،‬‬
‫وأ جري لت أ ح شن ن ا كان ي عمل ه إ ر يؤم ا ل م ا ئة‪ ،‬قات ذاؤد‪ :‬ثلث ا لخنذ إ لهي ‪ ،‬م ن أ جل‬
‫ذللث سم ي ت متلف أر حم ‪ ،^٣^ ١^ ١‬إ لهيء ه ما جزاء ص يثري ا ل حزين عأى الن صائ ب‬
‫ابت عاء ننو؛ت ايلف؟ ه ات‪ :‬جزاؤه أن ألب ط وداء ا إلي ما ن‪ ،‬بأ ال أنؤعه غنة أبداء قا ‪ :3‬إ لهي ‪،‬‬
‫قادت جزاؤة أن ف سمنه م ال ئ ك ي يؤم ين و ث‪،‬‬ ‫ئن ا جزاء م ن تب غ ا ل جث ايز ابت عاء‬
‫نما عد ا الومل ة وانتي م ابتعاء‬ ‫وأ ص إل ع ز وو ج ه قي ا لأرواح‪ ،‬قات؛ إل هي‪ ،‬قن ا جراء‬
‫ت بمايلف؟ قات‪ :‬جراؤة أن أظ ه في ظئ غ ي ي ‪ ،‬يؤم ال ‪ ٣‬؛ إ ال ج ر ‪ ،‬قاد‪ :‬إل هي‪ ،‬ئت ا‬

‫جزاء من ث م يذ حئسلف خ ر س د د موعه ع ر زي ي؟ ؤت‪ :‬ج‪3‬اوه أن أخت؛ وجهة‬

‫ق دا م "‬
‫‪Abdussamed b. Ma’kil der ki: Bir adam, Mescid-i Harâm’da, amcam‬‬
‫‪Vehb b. Münebbih’e: “Allah sana merhamet etsin. Bana Hz. Dâvud’un‬‬
‫‪Zebur’undan bahset” deyince şöyle karşılık verdi: “Olur, Zebur’un s©n otuz‬‬
‫‪satırında şöyle yapılı olduğunu gördüm: “Ey Dâvud! Beni dinle. Ben hakkı‬‬
‫‪söylüyorum. Kim beni sevdiği halde bana kavuşursa, onu Cennetime‬‬
‫‪koyarım.‬‬
‫‪Ey Dâvud! Beni dinle. Ben hakkı söylüyorum. Kim azabımdan korktuğu‬‬
‫‪halde bana kavuşursa, ona azab e ^ e m . Ey Dâvud! Beni dinle. Ben hakkı‬‬
‫‪söylüyorum. Kim günahlarından utanır bir şekilde bana kavuşursa,‬‬
‫‪günahlarını hafaza meleklerine unuttururum.‬‬
‫‪Ey Dâvud! Beni dinle. Ben hakkı söylüyorum. Kullarımdan bir kul‬‬
 Vehb b. Münebbih 115

dünya dolusu günah işlese, sonra bir oğlak sağımı bir süre zarfında pişman
olsa ve bir defa bağışlanma dilese ve kalbinden bir daha o günaha
dönmeyeceğini geçirirse, günahını, yağmurun semadan yere inmesinden
daha hızlı bir şekilde dökerim.
Ey Dâvud! Beni dinle. Ben hakkı söylüyorum. Eğer kulum bana bir
sevapla bile gelirse onu Cennetime koyarım.”
Hz. Dâvud: “Bu sebeple, seni bilenin, senden umudunu kesmesi doğru
değildir” deyince, Allah şöyle buyurdu: “Ey Dâvud! Yemek için az tuzun
yeterli olması gibi, veli kullarımın az ameli de yeterlidir. Ey Dâvud! Onları
ne zaman veli edindiğimi biliyor musun? Kalplerini şirkten temizledikleri,
kalplerinden şüpheyi söküp attıkları, Cennet ve Cehennemimin olduğunu,
diriltip öldürdüğümü, mezardakileri dirilteceğimi, eş ve çocuk
edinmeyeceğimi bildikleri zaman. Onlar bu şekilde inandıkları zaman az
amelle vefat etseler bile bu amellerini büyütürüm.
Ey Dâvud! Sırattan en hızlı kimin geçeceğini biliyor musun? Onlar
hükmüme razı olanlar, devamlı beni ananlardır. Ey Dâvud! Hangi müminin
benim katımda daha üstün olduğunu biliyor musun? Verdiğine,
vermediğinden daha çok sevinen kişidir. Ey Dâvud! Hangi fakirlerin daha
üstün olduğunu biliyor musun? Hükmüme ve verdiğime razı olanlar ve
kendilerine verdiğim nimete hamd edenlerdir.
Ey Dâvud! Hangi müminin ömrünü uzatmayı daha çok sevdiğimi biliyor
musun? “Lâ ilahe illallah” dediği zaman tüyleri ürperendir. Bir babanın
çocuğunun ölmesini istemediği gibi, ben de bu kişinin ölümünü istemem;
ama ölümden kaçış yoktur. Ben onu bu dünyanın dışındaki yurtta
(Cennette) mutlu etmek isterim. Çünkü dünya nimetinde bela, kolaylığında
zorluk ve damarlarında dolaşan kan gibi amansız düşmanlar vardır. Bu
sebeple veli kullarımı acele olarak Cennete aldım. Eğer böyle olmasaydı ne
Âdem, ne de müminlerin çocukları, Sur’a üflenene kadar ölmezlerdi.
Ey Dâvud! İçinden ne dediğini biliyorum. İçinden: “Onların ruhlarını
alarak ibadetlerini kestin” diyorsun. Ey Dâvud! Müminin her sürçmesinde
116 Vehb b. Münebbih

ona yardım ettiğimi bilmiyor musun? ölüm ise musibetlerin en büyüğüdür.

Pak cesedini topraklar arasında görürsün. Onun toprakta geçirdiği zamanı
ise sevaplarını çoğaltmak için uzatırım. Bu durumdayken kıyamete kadar,
dünyada yaptığı amellere devam ediyormuş gibi sevap yazarım.”
Hz. Dâvud: “Ey Allahım! Sana hamd olsun. Bunun için kendini
merhametlilerin en merhametlisi olarak adlandırdın. “Ey Rabbim! Senin
rızan için üzgünleri teselli edenlerin mükafatı nedir?” deyince, Allah şöyle
buyurdu: “îman elbisesini giydirmem ve o elbiseyi asla çıkartmamamdır.”
Hz. Dâvud: “Ey Rabbim! Senin rızan için cenazelere katılanların
mükafatı nedir?” diye sorunca, Allah şöyle buyurdu: “öldüğünde cenazesini
meleklerin kaldırması ve rııhlar arasında onun ruhuna salât e fm em d ir.”
Hz. Dâvud: “Ey Rabbim! Senin rızan için dul ve yetimlere yardım
edenin mükafatı nedir?” diye sorunca, Allah: “Başka gölgenin olmadığı
günde onu Arş’ımın gölgesinde gölgelememdir” buyurdu.
Hz. Dâvud: “Ey Rabbim! Korkundan ağlayan ve gözyaşları yüzünden
akanın mükafatı nedir?” diye sorunca, Allah şöyle cevap verdi: “Yüzünü
ce h e n n e m e haram kılm am dır.”

‫ ثن ا ئث ا م‬، ‫ ثن ا عتيد ث ذ م ح م د ال ئثث غ ا ئ‬،‫ ] حدثن ا ئلبمان بن أخن ت‬٤٧/ ‫ [ ؛‬-) ٤٨٢ ٠(

‫ ق ات'• س م غث ع م ى و ه ب ئ ذ‬،‫ ثن ا م ح د بن ت جل‬،‫ ثن ا هزئ بن ج ابر‬،‫بن م شتت ه ئن م حث‬

‫الل د؛ن ض ث‬ 0 \‫ل‬ ،‫ وثئ هذ ثق أؤ عثه‬، 1‫؛* م ه يئزرأ به‬٨٤• ‫^ ف ئرؤ‬5sJ " :‫ م و لث‬،‫مس ه‬
،‫ ا إلين ان بالل ه‬: ‫ و لإلي مان ث ال ث ع ال م ا ت‬، ‫ والع ن د‬، ‫ والع نأ‬،‫ ا إلين ا ن‬:‫ وهي‬،‫ي م ف بهن‬
‫ زتي ل م‬،‫ والصت ا م‬،‫ ؤالز ك اه‬،‫ ال غ الة‬: ‫ وش م ل ث ال ث ع ال م ا ت‬C‫ ونشل ه‬،‫ لبكس ه‬C‫و م ال ئكته‬

. ‫ و ل ل م ت كئ ف ب ال ت ع ال م ا ت‬،‫ ؤظ يكنه‬،‫ ي ح ب اش‬1‫ وب م‬،‫ ا ل عا م بالل ه‬:‫ب ال ث غ الن ا ج‬

‫ ثفئ ل م‬: ‫ ولل ظ ا ل مب ال ث ع ال م ا ت‬،‫وبق عا ز نن ا ال يث ا لأ‬ ‫ن‬
‫ و م و لت ا ال‬،‫ي ا زغ م ن هؤءه‬

‫ ي ك ش د‬:‫ و ل ل من افقب ال ث غ الن ا ي‬،‫ ويظ اهز ا ل ظ ل م ه‬،‫ زنن ذوئت ب ال ع لثة‬،‫س ق وهه ب ا لت ع صثة‬
‫و أ م وره عأى‬ ‫ وي حرص ن في‬،‫ن أخت عغدة‬15” ‫ وينف ط |دا‬،‫|دا ءك ان و ح ده‬
‫ ويش م ت‬،‫ ويتن ل ئ إذا ف ه د‬،‫ ال ن خ ن وئ‬،‫ يغت ا ب إدا ق ابي‬:‫ؤ ل ل ح ا م د ث ال ث غ الن ا ج‬
‫ ويلت س ينا‬،‫ زثأ و ؛ نا لت سل ه‬،‫ف نلت‬
‫ قش ر ي ينا ي‬: ‫ ولل ن ن ر ف ق ال ث غ النا ي‬،‫بالمص يته‬
 Vehb b. Münebbih 117

‫وثبيغ ح ز‬
‫م‬ ،‫بيغ‬
‫وب رط ح و م‬
‫م‬ ‫ يثواز حش‬: ‫ و لم حن النث ال ئ ع ال مات‬،‫أب ن ثة‬
٠٠‫ زا ل م ح ا ذ‬،‫ وا ل لهز‬،‫ ا ل ثهؤ‬: ‫ وللغ ا فلق ال ئ غ الن ا ي‬،‫هز‬
Vehb b. M ünebbih der ki: “H er şeyin, kendisiyle tanındığı bazı
alâmetleri vardır ve bu alâmetler onun lehine veya aleyhine tanıklık ederler.
D inin de kendileriyle tanınıp bilindiği üç alâmeti vardır. Bunlar iman, ilim
ve ameldir, im anın üç alâmeti vardır ve bunlar: Allah’a, meleklerine ve
kitapları ile elçilerine inanmaktır. Amelin de üç alâmeti vardır ve bunlar:
Namaz, zekât ve oruçtur, ilm in de, Allah’ı, Allah’ın hoşlandığı şeyleri ve
Allah’ın hoşlanmadığı şeyleri bilmek olmak üzere üç alâmeti vardır.
Riyakârın da üç alâmeti vardır: Kendisinden üstün olanlarla çekişir,
bilmediği şeyler hakkında konuşur ve sahip olmadığı şeylerden (lafla) bolca
dağıtır. Zalimin üç alâmeti vardır: Kendisinden üstün olanlara karşı çıkarak
zulmeder. Kendisinden altta olanlara zorbalık yaparak zulmeder. Zalim
olanlara da destek çıkar. Münafığın üç ,alâmeti vardır: Yalnız olduğunda pek
gevşektir. Yanında birileri varsa çalışkan görünür. H er işinde de övülmeyi
esas alır. Hasetçinin üç alâmeti vardır: Kıskandığı kişi yamnda değilse ona
haset eder. Yanında ise ona yalakalık yapar. Başkalarının musibetiyle de
eğlenir. M üsrif olan kişinin üç alâmeti vardır: ihtiyacı olmayan şeyi satın
alır. İhtiyacı olmayan şeyi yer. ihtiyacı olmayan şeyi de giyer. Tembelin üç
alâmeti vardır: Gevşekliğiyle zamanla ihmalkâr olur, ihmalkârlığıyla zamanla
zavallı olur. Zavallılığıyla da zamanla günahkâr olur. Gafilin de üç alâmeti
vardır: Dalgındır, boşa vakit öldürür ve unutkandır.”

‫ ثتا إشحا ق بن إ؟نامحلم بن‬،‫ ] حدق ا م حم د بن علي بن حسين‬٤٧٤ [ -) ٤٨٢١(

‫ عن‬، ‫ عن أبي غا م م الوراق‬، ‫ ثن ا إش ما م ال بن حبي ب‬،‫ ثن ا م ح م د بن يريد ا اليل ي‬،‫ت ل م ه‬
‫ ت ذ‬: ‫ مك ق و ث‬،‫ة‬1
‫د ال م ز‬ ‫ أ م‬٠٠ : ‫ قا د‬، ‫ غذ وئ بهتي ن م‬،‫ء الثؤ ئن المح م ي‬
‫بأ أخ ي‬

" ‫ وك ما بدين ثدان‬،‫ ؤائثئئ ال ن ؤ ت ا ال خنئ‬،‫ وم ن انتغئى اتثأقز‬،‫ل مي ساور يذ م‬

Vehb b. M ünebbih der ki: Tevrat’ta şu dört şey yazılıdır: “istişare
etmeyen pişman olur, kanaatkar olan başkasına muhtaç olmaz. Fakirlik kızıl
ölümdür ve nasıl muamele edersen aynı muameleyi görürsün.”
118 Vehb b. Münebbih

‫ ثئ ا‬،‫ ثن ا علي ن إشحا ى‬،‫ ] حدثت ا ع د الل ه بن م ح ث د بن جغمر‬٤٨/‫)" [ ؛‬٤٨٢٢(

‫ أ ة ت م ع‬، ‫ نحا بمان ئ ي د ال م‬، ‫ط الثؤ ئ المحا ه‬ ‫ش م اتمؤز يء ثن ا‬ ‫م حن ئ‬

‫ئا يق ن عوا إلته ذا ث‬ ‫ و كان يزار‬،‫ ' كان ز ج ل م ن أ م ح ل زمانه‬:‫ بموت‬، ‫وهب بن ن م‬
،‫ وا ألموات‬،‫ وا لأو طا ن‬،‫ زا لأؤ ال ذ‬،‫ وه ارثا ا ال ض‬، ‫ ه قد غز يا م ن ال دتا‬٠٠ :3 ‫ ءق ا‬،‫تؤم‬
‫ زقت خف ت أن نكون قذ ب ح د غثثا في حالئا هذه مئ القلعتان أ ك م بث ا‬،>‫م حاءه الهثئؤالن‬

‫ وإدا ا>ئ رى أن‬4‫ حدال أن مص ى حا جته‬1 ‫ ي ح ب‬Uj|j ، ^ ١^ ‫يد ح د غش أ هد ا الءم ؤال في‬
‫ ئ سا غ ذللف ال ك ال م ح ش بل غ‬، ٠٠ ‫ الن ل ق ي حمر ووهن ل ذ كا ن ديته‬،‫يما زب ل م كان دينه‬

‫ائنبئ‬
‫ قنئا وة الو ي ل وقي ه ث م‬،‫بي إي‬
‫ م‬،‫ ي ك ب إي قطن غي‬،‫النبلف شجب به‬
:‫ فشأت ودءه‬،‫ بلك الم ال ذي ؤعفل ت به‬:‫ زن ايصسع يي؟ ه مد‬:‫ مما د‬،‫ئد أثاك ل بملم ظئلق‬
‫من ح‬ ‫ قأثى به عأى‬،‫ فيء م ن ث مر الش ج ر بث ا خ ث ثني ن به‬: ‫هن عندك طثا م؟ ق ا د‬
‫ئتأ م‬ ‫إائ‬-‫ هزهفث عقه النت‬،‫ار ال شلن‬-‫ وك ان ي صوم النه‬،‫ث أ ح ذ ثأحد بئة‬
‫ م‬،‫موضع ص يديه‬

:‫ ^ ^ ؟ م د له‬١‫ بأتن‬:‫ هأما ل ا لمل لث‬،‫ ئأ ق د غأى طعامه يأكل ه‬،‫ ه ا جابةب إ جاثة حميم ة‬،‫عثه‬
،‫ ه ا د ر وائصم س‬،‫ت ئئ ا عند ث ذا ش حض‬3 ‫ ه ا‬، ‫ ئ م‬: ‫ هذا ال ذ ي ا و ؟ مد‬:‫ ممات‬،‫ن ؤ ف ذا‬
" ‫ " ان ط ل د ال ن ي ي ز ه ق ص بن ا ص ه ى بؤ‬: ‫قات ا و ج د‬

Bekkâr b. Abdillah der ki: Vehb b. M ünebbih’in şöyle dediğini işittim:

Zamanının en faziledi adamlarından olan biri vardı. Herkes onu ziyaret
eder, saygı gösterirdi. Bir gün yine insanlar yanında toplandıklarında onlara
der ki: “Allah’a karşı geliriz endişesiyle dünya nimetlerinden yüz çevirdik.
Çocuklarımızdan, eşlerimizden, evlerimizden ve mallarımızdan ayrı durduk.
Ancak bu halimizden dolayı sapkınlığın içimize, mal sahiplerinin
mallarından dolayı içlerine girmesinden daha fazla girmiş olmasından endişe
ediyorum. Zira her birimiz ihtiyaçlarının giderilmesini ister. Ancak bir şey
satın alacağı zaman dindeki konumu yüzünden insanlar onun etrafında
toplanıp, selamlıyor ve kendisine saygı gösteriyor.” Adamın bu söyledikleri o
bölge insanlarının arasında yayıldı ve en sonunda bölge kralının kulağına
kadar gitti. Bu sözler kralın da çok hoşuna gidince bineğine binip adamı
selamlamak üzere yanına gitti. Adam kralın geldiğini görünce, yanındakiler
de: “Kral seni selamlamak üzere yanma geliyor‫ ”؛‬dediklerinde: “Kral beni ne
yapacak?” diye sordu. Kendisine: “Sohbetlerinde söylediğin sözlerden dolayı
 Vehb b. Münebbih 119

yanına geliyor” dediler. Adam yardımcısına: “Yanında yiyecek bir şeyler var
mı?” diye sorunca, yardımcısı: “iftar ederken yediğin biraz m e ^ e var” dedi.
Bunun üzerine memeler bir sini içinde getirildi ve adamın önüne konuldu.
Adam da yemeye başladı, önceleri adam gündüzlerini hep oruçla geçirirdi.
Kral gelip başucunda durdu ve selam verdi. Adam önemsemez gibi selamı
aldı ve yemeğine devam etti. Kral: “O sözlerin sahibi adam nerede?” diye
sorunca, oradakiler: “işte bu adam!” dediler. Kral: “Şu yemek yiyen adam
mı?” diye sorunca, oradakiler: “Evet!” karşılığını verdiler. Bunun üzerine
kral: “Bu adamdan hayır gelmez!” dedi ve çekip gitti. Gittikten sonra adam
da: “Seni benden uzaklaştıran ve uzaklaşmana sebep kıldığı şey için Allah’a
hamd ederim” dedi.

‫خت ئ‬ ‫ ثما‬،‫بما ى‬ ‫ ئ ع ئ ئ‬، ‫م د الثؤ ئ ث خ ث د‬ ‫ ] خد كا‬٤٨/ ، [ - ) ٤٨٢٣(

‫ أ ة ض ع و ف ت ذ‬، ‫ خدثثا غتت ئ ذ محي ؛ل مب ي ئن ن ه د ئ‬،‫تن ا محازك‬:‫ ظ ا‬٠^ ^ ١

،‫) ز لأت ب ير عثه‬s s 'j \s£ ‫ ال تئه يؤم‬: 3 ‫ هق ا‬،‫ إن النللث ش م غ ب ا جته ا ده‬:،‫ يم ول‬، ‫ث م‬
‫له حرخ إ؟ى متتن حى‬°‫ و ظ ن أثث يأ‬،‫ ثثث ا "ك ان ث ذا ائؤم‬، ‫بأئ ر عت ال بئ ر ى إ ر فذا ال ؤاه ب‬
‫ ئنث ا أشنقن‬،‫ثؤ صعة هرسا منة‬
‫ م‬،‫ و ح رغ ب م غت ف مه ه ث ئ ذ وزيت و ح مقس‬، ‫ل ة ئدام م ص اله‬

‫ ق ال ئزى‬،‫ قأؤ صعوا نيئا منه‬،‫إذا ه وبالمل ك ممي ال ومع ه ت واد م ن القاسي قد أ حا ط وا به‬

‫ا‬،‫ زال ئ نا‬،‫ب غ م ن شق البق و ل‬

‫ نجع د الؤاه ب ي م‬،‫س ه ال ز ال جم د إ ال نقد ملئ م ن الن ا س‬
،‫ ال يتق و ص أال ة‬،‫ زئز واضع ز ف‬، ‫ ف آ ك ل ص ني ئ ا‬،‫وتث ظ م ا للم ن ة و ض ن ه ا في ال زي ت‬
‫ ي ن أن ث يا محال ن؟ أممال الؤا؛ء ب‬:‫ قات الملل ئ‬،‫ هز ذا‬: ‫ أين م ا جذك م ؟ ثاثوا‬:‫ممات الملل ئم‬

‫فلث ا‬ ‫ نافى ف د ا ش ن ي‬:‫ وق\د‬، ‫ب ق صآ ائمح‬

‫م ي؛ ش م‬ ‫ء‬ :‫أ و صث ا ل آقد‬: ‫زئز‬
" ‫ي أ م ح ه ق ي زئز الء يأ‬:‫ " ق غن ت ق ائب‬: 3 ‫دث ب ئ‬

Vehb b. Münebbih der ki: Kral (zamanın en faziletli insanlarından biri

olan) rahibin ibadete olan d ^k ü n lü ğ ü n ü duyunca: “Falan gün gidip ona
selam vereyim” dedi. Bu durum karşısında rahibi müjdelediler, o gün
gelince rahip namazgâhının önündeki güneşliğe çıkarak bir tabağın içine
bakla, nohut ve yağ koyup karıştırdı ve yakınına koydu. Kral büyük bir
kalabalıkla gelip etrafım çevirdi ve dağlarla düzlükler insanlarla doldu. Rahip
büyük lokmalar yapıp zeytinyağına batırarak oburca yemeye başladı. Başını
120 Vehb b. Münebbih

yemeğe dikmiş ve etrafına hiç bakmıyordu. Kral: “Rahip nerede?” diye

sorunca, oradakiler: “işte şu” cevabını verdiler. Kral: “Ey falan! Nasılsın?”
deyince, rahip: “Diğer insanlar gibi” deyip yemeğe devam etti. Kral atını
çevirdi ve: “Bu adamda hayır yoktur” deyip oradan ayrıldı. Bunun üzerine
rahip: “Beni yererek onu uzaklaştıran Allah’a hamd olsun” dedi.

‫ نحا أ غت ت ئ ج‬،‫ ث ا إ و ي م ثق ن خئ ب تن ا لخشن‬، ‫ ] خ د ك أ ي‬٤ ٧ ٤ [ - ) ٤٨٢٤ (

،‫ت د‬

‫ ج‬1‫ ص أ ف غيي إت تامح د ' ق ى‬،‫ب م بن أيوبي‬

‫ أق ت ؤ ءي ز‬،‫ب ي‬ ‫ظ ائ ذ زغ ب ‘ ؤأ م ح م‬
‫ ^ ^ ئ(؛ ء ن‬١ ‫ " آ ن ئ ذ الة؛س ى‬:‫ بموت‬، ‫ ء ذ ؤ ئ ي ئ م‬: ‫ قا د‬، ‫ئ ذ م د ال د ا ب ي م ئ‬
‫^ ذهأ‬-^١‫ نع ب‬0‫ رإ‬،‫خل الل مق ب‬1‫ ذن لن مهن منه ا إ ال أل م ح ب‬،‫نت‬
‫ ؤإ؛ث أيزن مالن اس‬،^ ١^- ‫ذا أم‬/‫ ح ال‬- ‫ا‬-‫مخنية فه‬ UJ ‫ م ن إل تا ل‬، ‫نؤذ كان معرض ا عئه ا‬
‫ر‬ ‫نكي علته ا‬

‫ نإن أي ح ل الناس‬،‫ رآه الثامن تجال بن ا سزى ئنلف‬0‫ ؤإ‬،‫ م ن جا دب حق وق الثي‬،‫ي ال د ي‬

" ‫ رآه الثاس ن جوادا ين ا س وى دللق‬0‫ ؤإ‬،‫ من بمح لب حق وق الثؤ‬، ‫قي ال دقا‬
Abdullah (b. Âmir) el-Yahsabî bildiriyor: Vehb b. M ünebbih şöyle derdi:
“Dünyada en zâhid olan kişi -dünya nimetlerine düşkün olsa dahi- sadece
helal ve temiz olan kazancı isteyen kişidir. Dünyaya en düşkün olan kişi -
dünya nimetlerine yüz çevirmiş olsa dahi- kazancının helal mi, haram mı
olduğuna aldırmayan kişidir. Dünyada en cömert olan kişi, başka şeylerde
insanlar tarafından cimri görülse dahi Allah’ın haklarına eksiksiz bir şekilde
riayet eden kişidir. Dünyada en cimri kişi de, başka şeylerde insanlar
tarafından cömert olarak bilinse dahi Allah’ın hakları konusunda gevşek ve
cimri davranan kişidir.”

‫عتد‬ ‫س‬ ‫ع ئ‬ ‫ثت ا‬ ، ‫س ا ن غ ز‬‫ل‬ ‫ذ‬ ‫ثت ا معا‬ ، ‫أ خن ت‬ ‫ب ن‬ ‫ح د ب ن ا نل ما‬

‫ب ن‬ ] ٤ ٩ / ‫[؛‬ - ) ٤ ٨ ٢ ٥ (

، ‫ ش م ع ت عهل\ء ن م نن م‬:‫ت‬1‫ د‬C‫ ثت ا ممح ث د بن ع م رو بن مغت م الصغ عاتي‬،‫الثؤ ائنزييؤ‬

، ‫م ري م‬ ‫أ خ ق‬ ‫م‬ ‫ال‬ ‫ال ث‬ ‫ع ت ه‬‫ل‬ ‫وت ى‬ ‫لم‬ ‫ة‬ ‫كا‬ " ■.‫ت‬ ‫مول‬ ، ‫ه‬ ‫مس‬ ‫ب ن‬ ‫و غ ث‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫تم‬ ‫خت‬ ‫ث قول‬

‫ظ‬ ‫أد ز ك ث‬ ‫م‬ ،‫ي ء‬ ‫ال س‬ ‫م‬

‫يو ئ ذ‬ ‫وأن ت‬ ‫شن ت ب‬ ‫ن آ ل‬ ‫م‬ ‫ت‬ ‫ئزؤ ج‬ ‫ث‬ ‫ك‬ ،1 ‫إ دل‬ ،‫ت و ش ى‬ ‫ي‬ :‫ت‬ ‫قال‬

‫ ^ ؟ ي ء ظ‬١^ ‫ زإل أ و ؤ غ ي ط ولي ت ي‬:‫ قات‬، ‫ قزؤ خ في ظوك ض إ م ما د د‬،‫جأ ذ ب غ‬

‫ ئ د ظ ف ث ه أ‬٢٠^ ‫م‬
١ ‫ عث ه فى‬، ^ ^ ١، : 3 ‫ؤ§ب ئ‬ ^ ١ ‫ث اع ت ئ ذ ك ث ئ ث‬،‫أ حث\ج إ؟ى اش‬

‫ و؛ص ن ي‬:‫ صات‬،‫ ئدعا ألحا ة قارون‬، ‫ على مو ت ى ح ي ث زاف ا بزص ت‬١^ ^ ‫ وف ى‬، ‫ق رص ت‬
 Vehb b. Münebbih 121

‫ و جع ال يدعزان ربه م ا‬،‫ زافثزف ا الؤما د‬،‫ هلبت ا ا نمن و خ‬C‫نحاناب القه أيا م ووا ص ال‬ ،‫فارون‬
٠٠ ‫حش ” كشفن عنه ا ذللف ان الء ال ذ ي به ا بدعنته م ا‬

Vehb b. M ünebbih der ‫كل‬: Hz. Musa’nın Meryem adında bir kız kardeşi
vardı. Meryem: “Daha önce, peygamber değilken Şuayb ailesinden bir kızla
evlendin. Sonra sana peygamberlik geldi. Artık İsrail oğullarının
arasındayken (yeniden) evlen” dedi. Hz. Mûsa: “Neden İsrail oğulları
arasında bir daha evleneyim? Vallahi, Allah ile konuştuktan sonra kadınlara
hiç ihtiyaç duymadım” karşılığını verdi. Meryem bu konuda ısrar edince
Hz. Mûsa ona beddua etti ve Meryem alaca hastalığına yakalandı. Hz. Mûsa
onun bu hastalığını görünce bu durum ağırına gitti ve kardeşi Hz. H arun’u
çağırıp: “Visal orucu tut, ey H arun” dedi, ikisi de hiç iftar etmeden üç gün
visal orucu tuttular, eski giysiler giydiler, kumların üzerinde yattılar,
Meryem hastalığından kurtuluncaya kadar Rablerine dua ettiler.

‫ ثن ا عئ بن‬،‫ ثت ا معا ذ بن ائنث ز‬، ‫ م ه ] حدثن ا ن ق مان بن أ ح م د‬/‫ [ا‬-) ٤٨٢٦(

‫ ش م ع ت‬:‫ بم ولط‬، ‫ قادت ش م ع ت ع طاء بن ت غي م‬، ‫ثن ا ث خ ث د بن غنن بن مغت م‬ ، ‫ال ن د ي ن ي‬

‫ إدا‬0 ‫ وةا‬،‫ " إن الثث ثعا ز <كأ م موشى ■علته الغ الم في أ ل ب مق ا م‬:‫ يم ولث‬،‫وه ب س مس ه‬
‫ ؤ إل ي م س مو ت ى امأه مغذ ممم ة‬، ‫مك ل م ة وثي الق ور في و ج ه موشى غلقي الث المب البه أ م‬
"‫ه‬ ‫ه‬

Vehb b. M ünebbih der ki: Allah, H^. Mûsa ile bin makamda konuştu.
Allah Hz. Mûsa’yla konuşunca, üç gün boyunca Hz. Mûsa’nın yüzünde nur
görünürdü. Hz. Mûsa Rabbiyle konuştuktan sonra hiçbir kadına
dokunmadı.

‫ ثن ا م ح م د بن عت مان‬،‫ م ه ] خ ا؛ثن ا أبو علي م ح م د س أخنت بن ا لخشن‬/ ‫ ل ا‬-) ٤٨٢٧(

‫ ص ث خ ث د بن‬، ‫ط الل ه ئ ا آل جبي‬ ‫ ت ا‬،‫ محا مه د الل ه ئ غا م تن رزازة‬،‫ئن أيي م ح ه‬

‫ إ ة للنب وة‬٠٠ :‫ مولت‬،‫ ت م ن ت ابن منبه‬: ‫ ه ا د‬،‫ ح دت ي رل؛؛ع ه بن أيي عئد ا و ح م ن‬، ‫إشحا ق‬
‫ ما ح م ل ت‬1‫ ه‬، ‫ ل حا‬1‫يون س ى م ز ”ىن غبم؛ا ص‬ 0 \‫| ال ال ي ؛ ا ل‬ 1‫أؤث ا ال ومق و ة ال ي حم ل ه‬
‫ ق ا ل‬،‫ محزهص ه ا م ن يده نح رغ ه اربا‬٤^ ^ ١ ‫ ش ث غ ث حثه ا ش ق غ الؤبع عغد‬،‫عقه الثبؤة‬
122 Vehb b. Münebbih

‫ز ال‬ ‫ وقادت ؤقاصبز ل ح ك م حلف‬، ‫ ؤمحاصبز كن ا ص ر أولو ائثزم م ن ا ؤ ن ه‬: ‫الثت لس ه ه‬

٠' >^‫ثنير"محتم ا ج ب ا ل ح و ت إئثا ذ ى وغز م ك ظ وم‬
îbn M ünebbih der ki: Peygamberliğin ağır yükleri vardır, ‫ ه‬yükleri ancak
güçlü adamlar taşıyabilirler. Yunus b. Mettâ, salih bir kuldu. Peygamberlikle
görevlendirilince tıpkı devenin ağır yük altında zorlanışı gibi, bu yükü bir
tarafa attı ve bulunduğu yerden kaçıp gitti. Allah bu konuda Resûlullah'a
(sallallahü ^١^٧١٦! vesellem) şöyle buyurdu: “Ey Muhammed! Peygamberlerden
azim sahibi olanların sabrettiği gibi sen de sabret”! ve “Ey
Muhammed! Sen Rabbinin hükmüne kadar sabret, balık sahibi
Yunus gibi olma. ٠ , pek üzgün olarak Rabbine seslenmişti.”*

‫ ث ا‬، ‫نا ذ‬ ‫ ثن ا م ح م د بن ئ‬،‫ م م ] حدثن ا م ح م ذ بن أخنت بن ا ل ح ش‬/ ‫ [ا‬-) ٤٨٢٨(

،‫ عن أييي وه ب‬،‫ ثت ا ابن زغ ب ين منبه‬، ‫ ثن ا إن ح ا ق‬، ‫ ثما يون س بن ب م‬،‫م ح م د بن ائث الؤ‬
‫بثه م إ ال‬
‫ " الي ظ م أخت م ن اأ ح الءيق بث يؤ قي ا الرءض ج‬:3 ‫ ء ما‬،‫ أ م ال ه نحا ر ا و خ‬: ‫قا د‬
٠٠ ‫ هبذللف شب غ "ك ال م الثمال ة‬،‫خ ن ث ة هزصعتة في أذن نلت ما ن بن داود علته الث ال م‬

Vehb b. M ünebbih der ‫كل‬: Allah, rüzgara: “Yeryüzündeki yaratıklardan

herhangi biri bir şey söylerse, o sözü mutlaka Süleymân b. Dâvud’un
kulağına eriştir” diye emir verdi, işte bu nedenle Hz. Süleymân, karıncanın
konuşmasını işitti,

‫ ثن ا أ ح م ذ بن ف ارون بن‬،‫ م ه ] حدثن ا ع ذ الل ه بن م ح م د بن جعف ر‬/‫ )“ [ا‬٤٨٢٩(

‫م تغ‬ ،٣ ^ ١ ‫ ا جث م غ في دللف‬:3 ‫ ظ‬،‫ ثن ا أبو يكر بن عثا ش‬،‫ ثن ا أب و تع يد ال كند ي‬،‫روح‬
‫<م ح‬ :‫م ال م أت ئ ؟ ق ات بمئيء‬ ‫ أي‬٠٠ : ‫م وغث ئ م‬ ‫ ق ا د‬، ‫وئ ب ثن م‬
‫ ؤ كن ت ج اخل صر أؤ غز‬: ‫ هول ه نحا ر‬:‫ بغضهب‬3 ‫ ومحا‬،‫ب ل م س ج ئ أش به ن ش ان عثه الث الم‬

‫ ثع ث‬،‫ ^ أن يون س بن م ز ”ىن غ ر ح ر ف الثني؛ثؤ‬١‫ أن ر غ أمر‬:‫ وه ب‬3 ‫ ءق ا‬،‫ه‬،‫أئزدي‬

1AhkafSur. 35
2 Kalem Sur. 48
 Vehb b. Münebbih 123

٠٠ ‫؛ رفه ا في جوفه‬- ‫ أؤ نا عدي إ ال ض ا ز م ن‬، ‫ ئن ا "كان أهرب‬، ‫اللت ل ة ح وى من ي ل ي م م‬

‫ ا م‬/ ‫]] ا‬

Ebû Bekr b. Ayyâş der ‫لط‬: Vehb b. M ünebbih zamanında bir grup insan
onunla bir araya gelince, Vehb b. M ünebbih ©nlara: “Allah’ın hangi emri
daha hızlıdır?” diye sordu. Kimisi: ‘،...bir göz kırpması kadar veya daha
‫ ؟‬a b u k i r zaman ‫؟؟‬inde o l u r . . . buyruğunun en hızlı anlamında
olduğunu söylerken, bazıları, Belkıs’ın tahtının Hz. Süleymân’a
getirilmesinin daha hızlı olduğunu söyledi. Bunun üzerine ibn M ünebbih
der ki: “Allah’ın en hızlı emri, Hz. Yûnus’un geminin kenarında olduğu
zamanki emridir, o zaman Allah M ı s ı r ’d a k i Nil nehrinden bir balık
gönderdi. Hz. Yunus gemiden atılır atılmaz kendini balığın karnında
buldu.”

‫ ثت ا إبزاهينز بن م ح م د بن‬:‫ ق ا ال‬، 0 ‫حيا‬- ‫ وأبو م ح م د بن‬،‫اه ] حدثن ا أيي‬/‫ [ غ‬-) ٤٨٣٠(
، ‫ عن زغ ب بن مس ه‬،‫ عن ع م رو بن بنا ر‬C‫ ثئ ا شقتا ن‬،‫ ثعا عتد الجما ر بن ا لع الؤ‬،‫ا لخنن‬

‫ كأئت م ي ع ال ئ ة‬، ‫جاب د إدا ش ا خ أرجم ن ت ن ه ثن ى ف ها‬

‫ت " كا ذ الر ج ل في بيي إش ر‬3 ‫ظ‬
‫ إن أثا‬،‫ يا نب ي‬:‫ سات‬، ‫ت نث ا خ ز ب د م ن ول د زنية أربع ي ن شنه ن إل يز ق يا‬،‫ ظل‬،>‫ائثيوز‬

" ‫<ى مح و‬: ‫ض ظ ء ذ‬ :‫ ئ ظ د ش ؟ ص‬، ‫أخ صف وأ ظء وال ذ ي‬

Vehb b. M ünebbih der ki: İsrail oğullarından bir kişi kırk yıl seyahat
edince tövbesini kabul edildiğine dair bir alamet görürdü. Zinadan doğma
bir kişi kırk yıl seyahat etmesine rağmen bu alameti göremeyince: “Ey
Rabbim! Ben güzel amel işlememe rağmen annem ve babam günah işlemişse
benim suçum ne?” dedi. Bunun üzerine başkalarının gördüğü o alameti
gördü.

‫ ثعا أب و‬،‫ت ه ل‬ ‫ ثن ا أ خئ د بن م ح م د ثن‬،‫ ] حدثن ا أبى ن ج ن ه اش‬٥١/،[ -) ٤٨٣١(

‫ ثئ ا م ح ذ‬،‫ ثما ع ئ ئ إ ئ خا ى‬، ‫ ح و خ د ن مه د ال م ئ ئ خ ق د‬.‫ ثن ا مه د او زا ق‬، ‫ن ت ش‬

:‫ قا د‬،‫م تن خززان‬ ‫ ص هم د‬،‫ محا زبا خ ئ زند‬: ‫ قاال‬،‫محا ا;تن ا محازك‬

1NahlSur. 77
124 Vehb b. Münebbih

، ‫مح ذائ ن ا‬-‫ !ن أزط ي ث م إ‬،‫ " م ث ل الدثا وا ال خ رة مت^؛ حصبتن‬:‫ يأمول‬، ‫شج ن ت زغ ب بن ن م‬
‫أ شح هئ ت ا الءحر ى اا‬

Vehb b. M ünebbih der ‫لكل‬: “.Dünya ile âhiretin durum u kumalara benzer
Biri^ ‫ ا س‬e tse n ^ ğ e rin i d a n ltm r ^ l^ s u n .”

‫ ح‬. ‫ ثن ا ش ل م ة‬،‫ ثن ا أ خن د بن م ح م د بن ت ه ل‬:‫ ق ا لأ‬،‫ ا ه ] حدثن ا أيي‬/ ‫ [ ا‬-) ٤٨٣٢(

‫ه ئ‬ ‫ط‬ ‫ ظ‬، ‫ش أ ئ نجب‬ ‫ ظ‬،‫ ثن ا ع ئ ئ إشث ا ئ‬، ‫وخدمما هم د الثؤ ئ ث خ م‬
‫" ؛ن‬ ' .'‫ض‬ ، ‫ عن وه ب ي ث م‬،‫ حدبغي م خ ث ذ بن ع م رو‬،‫^؛ بن ع من بن ك ت ا ن‬£١^
٠٠‫ ^ ^ ؟بالن؛س‬١ ‫ت‬-‫ ^ ^ أللثؤ‬١‫ عمد؛بثي بمن‬٧ ^ ^ ١‫أعظ م‬
Vehb b. M ünebbih der ki: “Allah katında şirkten sonra en büyük günah,
insanlarla alay etmektir.”

‫ثئ ا‬ ،‫ ثن ا أثو بمش الرازي‬، ‫ ثن ا ابن إن ح ا ق‬،‫ا ه ] حدثن ا أ خن د بن بم دار‬/ ‫ [ ة‬-) ٤٨٣٣(
٧^ ^ ‫ م‬1‫ وب‬٩ " :3 ‫ ه ا‬، ‫ ص زغ ب بن ن م‬، ‫ أ ح ر ي‬،‫ ثن ا عبد الرراق‬، ‫ن وح ثن حبي ب‬
■٠٠ ‫ ث إ دا أ ئ ن غش ح الوة عا د بمنة‬C‫زاغبصره‬

Vehb b. M ünebbih der ki: “Kişi oruç tuttuğu zaman artık gözleri kötü
şeyleri görmez olur, iftarını tatlı bir şeyle açtığı zaman da eskisi gibi görmeye
başlar.”

‫ ش م ع ت وهب‬:‫ قات‬،‫ عن ذك ا ر بن هم د الل ه‬،‫ا ه ] زخ ا؛ثن ا ابن النثارك‬/ ‫)" ت ئ‬٤٨٣٤(

،‫ ع ج ب ت م ن ه ال ن‬:‫ ما للف؟ قات‬:‫ ممات‬،‫ يقولطت م ر ز ي د غ ا ي د غأى ر ج ل ع ا بد‬،‫بن منبؤ‬
،‫ " ال ث ع ج ب م م ن ئ م ي د به ال د ي‬:‫ أممال ب ع ج ل‬،^ ^ ١ ‫أثت قد بل غ م ن عب ادته زنال غ به‬
" ‫ول ك ن اع ج ب مم ن ائتما م‬
Vehb b. M ünebbih bildiriyor: Adamın biri âbid olan birine rastladı. Âbid
olan zat, adama: “Neyin var?” diye sorunca, adam: “Filan kişinin durum una
pek şaşırdım, ibadette o kadar yükselmesine rağmen sonunda dünyaya
meyletti” dedi. Bunun üzerine âbid olan kişi, hemen şöyle bir cevap verdi:
“Sen dünyaya meyledene değil, böylesi bir durumda dosdoğru yolda
kalabilene şaşır.”
 ‫‪Vehb b. Münebbih‬‬ ‫‪125‬‬

‫(‪[ “) ٤٨٣٥‬؛‪ ] ٥١/‬حدثن ا أثو بكر بن مال ك‪ ،‬ثن ا عئد اللي بن أ خن د ثن خي ل‪ ،‬ثن ا عئد‬
‫ا لرراق‪ ،‬ثن ا ذكا ر بن عئد الل ه‪ ،‬محا ‪3‬ت ش م ع ت زه ي بن ن م ‪ ،‬مولت‪| :‬ن ثني إمئزايد‬
‫ثأو حى‬
‫أ صابته م ع م وبه وشدة‪ ،‬قالوا ل ن ي ل ه م‪ :‬وددئا أثاثعنني ن ا ال ذ يي رضي ربما ف ن ي ة ‪ ،‬م‬

‫إن أنابوا‬ ‫الل ة ‪ 4İİP-‬إليه ‪ ٠٠‬أبة هؤما نأوا أ وي علمون نا ال ذ ي يز ج ي ربما ف ي ه ‪،‬‬
‫يءئ‪،‬ا ن ي‪ ١^ ? ^ ،‬ا لخت ا ك ئ ‪ ،‬قإبه م إدا أزضزئز ز ي غ ‪ ،‬نإدا أ شحعل و م متخع ئ ت '‪٠‬‬

‫‪: İsrail oğulları bir cezaya ve sıkıntıya maruz‬لط ‪Vehb b. M ünebbih der‬‬
‫‪kalınca peygamberlerine: “Rabbimizi razı edecek şeyi bilip onu yapmayı‬‬
‫‪isterdik” dediler. Bunun üzerine yüce Allah , ٠ :peygambere şöyle vahyetti‬‬
‫“‪.Bazıları, «Rabbimizi razı edecek şeyi bilip onu yapmayı isterdik» diyorlar‬‬
‫‪.Onlara haber ver ki: eğer beni razı etmek istiyorlarsa miskinleri razı etsinler‬‬
‫”‪Onları razı ederlerse, ben razı olur, onları ki7.fhrirlar.sa ben de kızarım .‬‬

‫(‪[ “) ٤٨٣٦‬؛‪ ] ٠٢/‬حدثن ا أبو بك ر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا حم د الهؤ بن أ خن ذ ثن ح م ‪ ،‬ثن ا أيي‪،‬‬

‫بمول‪:‬‬
‫ثن ا إبراهي م بن حال د ‪ ،‬ح دثني ع من بن عند الؤ ح م ن‪ ،‬قات‪ :‬ش م ع ت وئ ب بن مس ه‪ ،‬أ‬
‫م م ن أ ص حابه‪ ،‬ه ات‪:‬‬ ‫إن عيسثى ابن م ري م كان واه ما غأى هتر ومعه ا ل ح واريون أؤ‬
‫و صا ح ب ا لمتر ب ت ر فيه‪ ،‬قات‪ :‬ئذ ووا م ن ظ ل م ة ا لمتر وو حشته وضيم ه‪ ،‬قا د ‪ :‬ق ا د‬
‫عيس ى‪ ٠' :‬هد "كنت مف؛؛ما ه و أضثئ منة في أر حا‪ £‬أم ه ا فك م‪ ١^^ 6‬أ خ ي الل‪ 4‬أن يوس غ وث غ‬
‫"‪،‬أ ؤ * محا ى د‬

‫‪Vehb b. M ünebbih der ki: Hz. İsa havarilerden veya ashâbından‬‬

‫‪bazılarıyla beraber bir mezarın başında durmuş, ölü de kabre indiriliyordu.‬‬
‫‪Oradakiler,‬‬ ‫‪kabrin‬‬ ‫‪karanlığından,‬‬ ‫‪korkunçluğundan‬‬ ‫‪ve‬‬ ‫‪darlığından‬‬
‫‪bahsedince, Hz. İsa: “Annenizin karnında daha dar bir yerdeydiniz. Eğer‬‬
‫‪Allah genişletmek isterse genişletir” veya bu manada bir şey söyledi.‬‬

‫(‪[ “) ٤٨٣٧‬؛‪ ] ٥٢/‬حدثن ا أثو بكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا عتد الل ه بن أ خن ذ بن حنب ل‪ ،‬حدبغى‬
‫ر ‪ ،‬ثن ا عؤث بن جا م ‪ ،‬قات‪ :‬شبع ت أبا ال هديل‪ ،‬ثق وب‪ " :‬إن إبلي س قات ملب ث ى عقه‬
‫الق الم ج ئ را؛> عأى ج ث د ائئذ‪،‬ي‪ :‬زع م ث أن ث ح ي ؛نتؤش‪ ،‬دا‪3‬ا‪ :‬خ ق كذب ك‪ ،‬ه ا ‪:3‬‬
‫غي الث ال؛ت أؤ و ؛ م س ون‬ ‫محتى‬ ‫ط أ م ح ل خو‪ ،‬ءق‪ 1‬د ه‬ ‫‪،‬ذغ ه أن ذقون‬
‫‪126‬‬ ‫‪Vehb b. Münebbih‬‬

‫م ن ا ^ ؟ دق ات لق إبلي س‪ :‬ءإ ن مح ث "كن ا ثئأول ش ب م ن فذ؛ اك؛كا ن‪ ،‬ء إ ‪^ ^ ١ 0‬‬

‫‪ " ،‬ه ا ‪3‬ت |ن ري أم نني أن ال أ ج رت شب ي‪ ،‬م د أدري ه دب ط م تي أم ال‬

‫‪: iblis, Hz. İsa’yı Kudüs dağında görünce: “ölüleri‬نكل ‪Ebu’l-Huzeyl der‬‬
‫‪dirilttiğini iddia etmişsin” dedi. Hz. İsa: “öyledir” karşıliğını verince, iblis:‬‬
‫‪“Allah’a, şu dağın ekmek olması için dua et” dedi. Hz. İsa: “Bütün insanlar‬‬
‫‪ekmekle mi yaşıyorlar?” deyince, iblis: “Eğer sen de dediğin gibi isen‬‬
‫‪olduğun yerden sıçrayıp atla melekler seni mutlaka tutacaklardır” dedi. Hz.‬‬
‫‪İsa: “Rabbim benden canımla sınama yapmamamı emretti, bu yüzden beni‬‬
‫‪kurtarır mı, kurtarmaz mı bilmiyorum” cevabını verdi.‬‬

‫ظ ال م ثن ث خ م ‪ ،‬ثئ ا ع ئ ثن إ ش خا ى‪ ،‬ثنا ال غ ش ي ئ‬ ‫(‪ [ - ) ٤٨٣٨‬؛ ‪ ] ٥٢/‬خد قا‬

‫ء اش‪ ،‬ق ا ‪ :3‬ق مف وئ ب ئ تثم‪،‬‬ ‫ئ‬ ‫‪j 'k j‬‬ ‫ط اتل تن ان محا و ‪ ،‬ظ‬ ‫ا ل ختم‪ ،‬ئ‬
‫مبوت‪ * :‬كان ز جت ع ا بد م ن ال ق ث ي أزاذة ال غيطان م ن ق ل الق^ؤؤ‪ ،‬والؤغتة‪ ،‬وال؛ن ص ب ‪ ،‬ث لو‬
‫ب ش ‪،‬هز ى بم د م ه و ج ن د ه ‪ ،‬قأ أط نغ رأته عئذ‬
‫يشمملغ ل ه قيئ ا ‪ ،‬همم ت د لت ب حية وه و م‬

‫رأس ه‪ ،‬ث م يلت م ت ث ن صالته و ل م ستأخ ر بجا ‪ ،‬محلئ ا أزاذ أن ين ج د اقزى في م و ضع‬
‫حش‬ ‫ب؛ ق خ قاة كأني؛ رأشة مص غ زأتة ثمجع د‬
‫ت ج ديه‪ ،‬قنث ا وص غ رأته ي ش م‬

‫انث م ك ن من ا لأرض لت ج دته‪ ،‬ق ا ‪ 3‬لث الئئءئا ‪ :0‬إاي أئآ صا‪-‬حثلف \ل ذ ي ك ث ‪-1‬حوئ لأ‪،‬‬
‫ءأئتتلف م ن قب ل ال قهوة‪ ،‬والرغبة‪ ،‬واشث ب ‪ ،‬وأب ا اثأ؛ي مح ق أئنث د ن ث ب‪1‬ل شا غ‬
‫بن شؤم‪ ،‬هم \ د لث‬
‫‪ ٠‬م‬
‫^ ^‬ ‫م أنمملع ثلف فساء وفد بدا لي أن أصا دمحلف‪ ،‬ز ال أ;_اك في‬
‫ظ‬ ‫ال يؤم حؤفس ي بمحم د ال ر خ متلف‪ ،‬ز ال انؤم في حا ج ة ص هصل ه‪ ،‬قات‪ :‬أ ال س ألمى‬

‫ن د قذ ف؟‬
‫ي ث ن أ ش ص ‪ u ،İJÜU‬ح‬ ‫محه؟‬ ‫أ ت أل ك‬ ‫ب ‪ ،‬هآ•' ظ هم ت ن غ أ ذ‬
‫شثث أ ‪-‬م م‬

‫^ ه ئئ‬ ‫س ج‬
‫بب؟‬ ‫قا ت‪ :‬و أ ت ذ ث ز ك ظ فاتقت‪ ،‬قات‪ :‬أ م ث ئ أل ي غ ذ أئ م‬
‫بف م إ‬

‫قل ه م‪ ،‬ثا ‪3‬ت ث ال ثن ال مي غثا أب ل به م اد؛؟ قات‪ :‬ثإى‪ ،‬بأنين ى‪ ،‬ظ أؤق ئ ظ فى شيبنق‬
‫زائجل؛ؤ‪،‬‬ ‫؛}خ‪،‬‬ ‫به؟ فات " ب الئه أ ح ال ق س إل سثظلغ بث يء مغه‪ 1‬ع‪،‬لثاة‪:‬‬ ‫أن‬
‫ث ‪ ،‬وزمحا ة ي أ وال ‪ ٧ ^ ١‬ؤ إد\‬ ‫تجا ق ك نا ه ي‬ ‫والم قك ر‪ ،‬محإن ا و غ ل إذا 'كا ن‬

‫ضا ز ح ديدا ثزاؤرد اة ك ن ا يتزاور الصت إ ن ادقزه‪ ،‬ول ؤ 'كا ن ي ح ي ؛ئتزش بذعؤته ‪ ٢‬ثأ ش‬
‫ص أ خز‬ ‫^‪١‬‬ ‫و فهنؤ‬ ‫منة‪ ،‬ءإ ن نا يتغي يهد م ه قا بكلئق‪ 4‬نإدا ت ك ز‪ ٥^ ^ ١‬ق‬
‫اكر بأبيها خ ط ثاء "‬
 Vehb b. Münebbih 127

Vehb b. Münebbih anlatıyor: Gezgin bir adam vardı. Şeytan şehvet,

dünyaya rağbet ve öfke silahını kullanarak onu aldatmak istedi, ancak onu
kandırmaya gücü yetmedi. Adam namaz kılarken, şeytan yılan kılığına girip
âbidin ayağına ve vücuduna dolandı, sonra kafasını âbidin başının yamna
koydu. Âbid ise namazına devam etti ve ona hiç dönüp bakmadı. Âbid secde
etmek isteyince, şeytan secde edeceği yere çöreklendi. Âbid secde etmek için
eğilince, şeytan âbidin başını kapmak için ağzını açtı, ancak âbid, başıyla
şeytanın kafasını itti ve secdesini yaptı. Şeytan ona: “Seni korkutmak isteyen
benim. Sana şehvet, rağbet ve öfke silahını kullanarak yaklaştım. Vahşi
hayvanlar ve yılan kılığında sana gelen de benim. Ancak sana bir şey
yapamadım. Bundan sonra sana karşı doğru olacağım ve namaz kılarken
sana görünmeyeceğim” dedi. Âbid: “Allah’a harnd olsun ki hiçbir zaman
senden korkm a^m ” deyince, şeytan: “Sana istediklerini haber vermem için
bana soru sormayacak mısın?” diye sordu. Âbid: “Sana ne sormak
isteyebilirim ki?” karşılığını verince,, şeytan: “Şenden sonra malına ne
olduğunu sormayacak mısın?” dedi. Âbid: “Eğer bunu isteseydim, ondan
ayrılmazdım” karşılığını verince, şeytan: “Ailenden kimin öldüğünü
sormayacak mısın?” diye sordu. Âbid: “Ben onlardan önce öldüm” cevabını
verince, şeytan: “Âdemoğlunu neyle yoldan çıkardığımı sormayacak mısın?”
diye sordu. Âbid: “Evet, ne ile onları yoldan çıkardığını söyle” karşılığını
verince, şeytan der ki: “Kimde şu üç haslet bulunursa onları yeneriz. Bu
hasletler, cimrilik, öfke ve sarhoşluktur. Cimri olan insanın gözünde malını
azaltırız ve onu başkalarının malına göz dikmeye teşvik ederiz, öfkeden
kızgın demir haline gelen insanla, çocukların topla oynaması gibi oynarız.
Duasıyla ölüleri dirilten olsa bile bir sözle tüm yaptıklarını yıkarız. Sarhoşu
ise kulağından tutar ve her türlü kötülüğe kolayca yönlendiririz.”

‫ثن ا‬ ،‫ ثن ا عئد الؤ ح م ن بن تع يد‬،‫ ] خض ا ا لخنن بن م ح م د بن عل ي‬٥٣٨ [ ")٤٨٣٩(

‫ ش م ع ت‬:‫ مات‬،‫ أن أيا الهدي ل الصنعاتي‬، ‫ ثن ا مع م‬،‫ ثن ا عبد الرراق‬،‫ا ل ح س ن بن أيي ال ثي ع‬
‫ زنرك يوئفن علثه الغ الم قي‬،‫ أط ا ب أيوب علته ا لث الم اخل الء ش ع سنين‬٠' :‫ مولت‬، ‫وغثا‬

' ‫م سبغ مح ي ن‬ ‫ال‬ ‫ وعدتب ح ث ث غ ر و ح ول قي‬،‫ص‬ ‫ال ش ص تب غ‬

128 Vehb b. Münebbih

Vehb b. M ünebbih der ‫لكل‬: Hz. Eyyub, yedi yıl hasta kaldı. Hz. Yûsuf
zindanda yedi yıl bırakıldı. Buhtunnasr yedi yıl boyunca vahşi hayvanların
eline bırakıldı ve işkenceye maruz kaldı.

‫ ئ زند ئ‬،‫ ئ ع ئ ئ الثتازك‬،‫لخت‬ ‫حدتثا ن ث ن ا ن ئ‬ ] ٥٣ /! [ - ) ٤٨٤٠(

‫لق ون ب ئ ت م غن‬
‫ تأ‬:‫ قات‬،‫بع‬
‫ محا أبو ج‬،‫ئ ن ا قه أبو محذق‬ ‫ ظ‬،‫المحازك‬
‫ز ال‬ ‫ ال بوكد‬، ‫ فق ادت " حوامحم ت ب ا ل عالمين قي ' الرض بما *م بني ادم‬،‫الدثايير وال دراه م‬
٠٠ ‫ ققتي ث حا جتلث‬،‫ ه ا ين د ه تب حاث م رب اخل ال م ين‬،‫ئق ر ث‬
Ebû Rufey’ der ki: Vehb b. M ünebbih’e, dinar ve dirhemlerden
sorduğumda şöyle cevap verdi: “Onlar, Âlemlerin Rabbinin,
Âdemoğullarının maişeti için olan yeryüzündeki yüzükleridir. Onlar yenmez
ve içilmezler. Âlemlerin Rabbinin yüzüğüyle nereye gidersen ihtiyacını
görürsün.”

‫ ثن ا الم ص ل بن عب ا س بن‬،‫ء حدثن ا عتد الثؤ بن م ح م د بن ج عفر‬٥٣/ 1[ -) ٤٨٤١(

‫ ص‬،‫شم‬ ‫ م ح ب ا إل ت ي‬، ‫غ ذ م‬ ،‫ تحا ائذ ا محا زك‬، ‫مو ال غ م‬ ‫ ث إ ذاؤئ ئ‬،‫مهزات‬

" ‫م مثلت ال ذ ي يدعو ب م ع م تقد 'ل ذ ي يرمي ب م وم‬1 ‫ت‬3 ‫ ه ا‬،‫زغ ب بن منبه‬
Vehb b. M ünebbih der ki: “Ameli olmadan dua eden kişi, yaysız ok
atmaya çalışan kişi gibidir.”

،‫ ثن ا أ ح م د بني حيى الحلواني‬،‫ ] حدثت ا م ح م د بن علي بن حتئش‬٥٣/‫ [؛‬-) ٤٨٤٢(

: 3te ،‫ح ن ن بن م هد ي‬-‫ أخزيي ع م ر بن عتد الث‬،‫ عن ابن ا ل مب ا رك‬،‫ثن ا سع يد بن ئ ث نا ن‬
‫ه أن‬ ‫ ر الء ش ن ي س اش‬1 " ‫ حكي م م ن‬،‫ ظل‬:‫ م و د‬، ‫ش م ع ت وه ب بن ث م‬
‫إل‬ ‫ط‬ ‫إل يع‬ ١^ ،‫و‬ ‫م‬ ‫ع‬ ‫ي‬ ‫أع ط‬ ٩ ، £ ^ ١‫م‬ ‫ك ا ال؛ ج‬ ‫ن‬ ‫ر‬ ‫ثأ‬ ، ‫ط‬ ‫ي‬ ‫ب مح‬ ‫ ث ز‬٤^ ‫أ عثدة‬

‫ إن‬،‫ هأنين "كا ص الث وع‬،‫ه أن أعثدة م حاهه القار ط‬ ‫ نإدي لأنث حي م ن ال ر‬، ‫يع ن د‬
" ‫ ن إ ه تس ت خر ج حبه ي ر ظ ال منث حر ج ة ب ر عيره‬،‫ الن ل م ي ح ف ن ل م بم ت ن‬،‫خ ا ف ن عب ي‬
Vehb b. M ünebbih der ki: Hikmet sahiplerinden biri der ki: “Allah’a,
cennet için ibadet edip, verince çalışan, vermeyince çalışmayan kötü bir işçi
gibi olmaktan utanırım. Cehennemden kurtulmak için Allah’a ibadet edip,
korkunca çalışan, korkmayınca çalışmayan kötü bir köle gibi olmaktan da
 Vehb b. Münebbih 129

utanırım. Allah sevgisi, başka sevgilerin yaptıramayacağı şeyleri bana

yaptırır.”

‫ ثنا م ح م د بن أيي الث ر ي‬، ‫ ثنا إشتما ق بن إبراهي م‬،‫ اه ء حدثنا أيي‬/ ‫ ل ا‬-) ٤٨٤٣(
‫ت‬3 ‫ د ا‬، ‫ غن ؛لق ر خ بن ث ش‬،‫ ئ أخن ت بن رزق‬،‫ء ثن ا يونس بن مه د ؛ المئش‬،‫الثثذاؤك‬
‫ إثلف قت أطي ش بن ا ق ف ز ئ ذ ع ل م ا إلئ ال م ص د الثامن‬٠٠ :‫ي ؤ ئ ي ئ ت م إ ر ن قمحو ل‬
‫ وانتم أن‬، ‫ فا طل ب ب ما تهل ن م ن ع ل م اإلسئ الم عئد الله ثغ ا ز م حبه ؤزلقى‬، ‫م حثه وفزمحا‬
٠٠ ‫إ خ ذ ى ال ت خ ر م شؤمحثث منعلث عن ا ال م ى‬

Seriy b. Yahya der ki: Vehb b. M ünebbih, M ekhûl’a bir mektup yazıp
der ki: “Elde ettiğin Islami iliklerle insanlar katında sevgi elde ettin. Batınî
ilminle de Allah sevgisini ve O na yalan olmayı iste. Şunu bil ki, bu iki
sevgiden biri seni diğerinden alıkoyar.”

‫ ثت ا م ح م د بن ط آ م ئن أبى‬،‫ ] حدت ا أ ح م د بن م ح م د بن يوئ ف‬٥٤/‫ [؛‬-) ٤٨٤٤(

: ‫ قا د‬،‫ عن أبي سن ا ن الشئتا ن ي‬،‫ن ق ما ن‬ ‫بن‬ ‫ ثنا زاخز‬،‫ ^ بن ريا د تب ال ن‬١^ ‫ ثنا‬،‫الدتتل ث‬

^ ^ ١‫ ابخذ محناعه الل ه سالى بماز؛ ثريد به ا رب ح‬٠' ،‫ ثا بتي‬:‫ قاد‬، ‫ثلثا أبة وه ب بن ن م‬
، ‫ وال ث ز ك د غش ال م نحا ر ذئبجا‬، ‫ت ئ ا ش ت خ ي ل عث ه ا‬
‫ج‬ ‫ وا إل يما نبا ش مما ر‬،‫وا لآخرة‬

، ‫ وا ال تحا د الت مزوص ة ت جاربلق التي ئز ج و به ا رب ح ه ا‬C‫ ؤاالكا م م ؤجلث‬،‫وال دي ب حزك‬

‫م‬ ‫ وزد ال‬،‫به ا ز و ج ه ا‬ ‫اوخ ا و سير‬ ‫م حا‬ ‫ واتجرمحن‬،‫والن افثه مه دمحلف ائي بكرم به ا‬
‫ زأ خ ي اف ي ا رإ ق ه‬، ‫ تال ئ ه ا‬. ‫ ز ا ه‬، ‫ زال ئ ز ث تاجل ه ا‬، ‫ص ف بما تناسته ا ا ش تنس ه ا‬
،‫ وأردوه م هديه‬،‫عه‬-‫ر لأك أهثهب ب صا‬1‫ وأبغقس التءج‬،‫ وأك ر ئ ز هديه‬،‫ عه‬1‫م بص‬ ‫أ مح‬

'٠‫ثثلف ئكزم‬.‫ وك ون ئز‬1‫ وك م‬، ‫بكون ت جاربنثم ر ح‬

Vehb b. M ünebbih der ‫ ظ‬: “Evladım! Allah’a itaat etmeyi en büyük

ticaret edin ki, dünya ve âhiret kârını arttırasın. Allah’a iman, seni taşıyacak
olan gemidir. Allah’a tevekkül yelkenin, dünya denizin, günler ise
.dalgalarındır. Farz ameller, manevi kazanç elde etmek istediğin ticaretindir
Nafileler hediyen, hırs ise gemini yürütecek rüzgarındır. Nefsine engel
olman da demirleyeceğin limanındır, ö lü m dünyanın sahili, Allah ise o
sahilin yegâne sahibidir. Allah katında en iyi tüccarlar, malları iyi ve
hediyeleri bol olanlardır. En kötü tüccarlar ise malları az ve hediyeleri kötü
130 Vehb b. Münebbih

olan tüccarlardır. Yaptığın ticaret oran ın da‫ ه ا‬eder ve hediyelerin oranında

ikram görürsün.”

‫ل ا‬
‫ ئ‬، ‫ه تق ت خ م ا ءثثن ئ‬ ‫ن‬ ‫ ئ مح‬، ‫أ س‬ ‫ئ ب ذ تق‬ ‫خ دمما ل ما‬ ] ‫ ا ! م‬1 ‫ ت‬- ) ٤٨٤٥(
، ‫ه‬ ‫مس‬ ‫ب ن‬ ‫د‬ ‫معم‬ ‫ب ن‬ ‫عقي د‬ ‫ثن ا‬ ،‫ب ر‬ ‫جا‬ ‫ب ن‬ ‫ع ؤ ث‬ ‫ثئ ا‬ ،‫ته‬ ‫عم‬ ‫ب ن‬ ‫ه‬ ‫م سلم‬ ‫ب ن‬ ‫ا‬
‫غئ م‬ ‫ثن ا‬ ، ‫ة‬ ‫ه د ام‬ ‫أب و‬

،‫بتؤ جثه م ن ال بم ثل‬

‫ و ف ن ال م‬،‫ ا ال م م م ومحن‬٠' ‫ ف ولت‬، ‫سمع ت غ م وه ب بن ي م‬
، ‫ ؤم ال ئ ال م و ق أ ي ث ن ومح ي م ه ا‬، ‫ ؤال ق م آل ت ذ ال ق ي إ ي‬، ‫ص‬ ‫ز ال يج د ة ئ ن ال‬

‫ال م حئ م ن‬ ‫ زن ن ال ي جبه ا ال‬، ‫ وس ي حرص عقه ا ي بج ه ا‬، ‫نف ا‬

‫مح د ه مم ن يرفد ج‬
‫ وثهين م ن‬، ‫م ن أ ونف ا‬ ‫ وطاعه الل ه م ا ز‬، ‫ ز ال يدركه ا من أبطأ عنه ا‬، ‫سع ى إليه ا‬
'٠ ‫بميف ص‬ ‫ زا إلين ا ذ ألل م مح ش‬، ‫ ذ ة م ح ا‬: ‫ وكثا ث الثؤ مما ر‬،‫أ ن ا غ ي‬

Vehb b. M ünebbih der ‫لكا‬: “)Ameli mükâfatlandırmak (Allah’ın katında

.kesindir. Fakat böylesi bir mükâfata ancak amel edenler nail olabilir
.Aramayan kişi yapacağı ameli bulamaz. Bakmayan kişi de onu göremez
Allah’a itaat, bunu dileyen için pek yakın, istemeyen için ise çok uzaktır. Bu
yönde hırsı olan kişi bu itaatin peşinden gider, sevmeyen kişi ise onu
bulamaz. Bu itaat için çabalayan kişi ona ulaşmadan rahatlamaz. Bu yolda
tembellik gösteren kişi ise ona asla ulaşamaz. Allah’a itaat, kendisine önem
veren kişiye şeref verirken, kendisini heba edeni de küçük düşürür. Allah’ın
Kitabı, böyle bir itaate yöneltir, iman böylesi bir itaate teşvik eder.”

‫ن ثت ن بن‬
‫ ثن ا ا م‬،‫ ثن ا ع ئ ثن إشتا ق‬، ‫مه] حدثت ا عتذ الل ه بن م ح م د‬/‫ )“ [ئ‬٤٨٤٦(

0 ‫ إ‬٠٠ :3U ،‫ عن وه ب‬، ‫ ضر ز ي د‬،‫ ثن ا وبا ح بن زيد‬،‫ ثن ا عبد الل ه ئ ذ ا ل مثا وك‬،‫الحس ن‬
٠٠ ‫ ل‬1‫ ^ ^ ك هلئ؛اتي ا ل م‬٠ ‫شن م‬

Vehb b. M ünebbih der ki: “Malın tuğyanı (=mal sebebiyle azgınlık

yapma) olduğu gibi, ilmin de tuğyanı vardır.”

‫ حدثنى‬،‫ ثن ا عتذ ال ر س أخنت بن حنب ل‬، ‫ا م م ] حدثت ا أبو بكر بن تالل ه‬£ ‫ )“ ل‬٤٨٤٧(
،‫ ش م ع ت زني م ئئ مس ه‬:3 ‫ ظ‬،‫ ثنا غنن بن عبد الر حم ن‬، ‫ ح دبيي إبراهي م بن حال د‬،‫أ ي‬
‫ ت ي ئ خشن‬:‫؛فف؟ ة د‬ ‫ أي م‬، ‫ " ص ن وة غ ي الث ال؛ت ي ت ي‬: ‫ف و د‬
‫ءب ولق أ ح ي ي‬

‫ه و شم‬ y £ ، ‫ ء و خ ت ي ا ل صة‬:‫ أ ي محادف أ ش ي إمحف؟ قا ت‬، ‫ ثا ن ي‬:‫ قا ت‬،‫ال ئ الؤ‬

 Vehb b. Münebbih 131

‫ غذ اتئخانى ق أنر‬:‫ أي ءظبلئ أ;ثهئ إق ك؟ائت‬، ‫ ;ا ه‬:‫ زان أختن ئ حقل‬،" ‫ئذا‬
‫ ث ل م ترمس به ااء‬،‫نحرت لق‬
Vehb b. M ünebbih der ki: Hz. Dâvud: “Ey Rabbim! Hangi kullarını
daha çok seversin?” diye sorunca, Allah: “Namazı güzel olan m üm ini”
cevabını verdi. Hz. Dâvud: “Ey Rabbim! Hangi kullarından daha çok nefret
edersin?” diye sorunca, Allah: “Güzel yüzlü kafirdir. Bu inkâr etmiş, diğeri
ise şükretmiştir” cevabını verdi. Ahmed b. Hanbel’in rivâyetinde şu ibare de
vardır: Hz. Dâvud: “Ey Rabbim! Hangi kullarından daha çok nefret
edersin?” diye sorunca, Allah: “Bir konuda bana istihare edip, istiharesi
sonucu gösterdiğime razı olmayanlardan nefret ederim” cevabını verdi.

‫ ثن ا‬،‫ ثت ا ص ذ الل ه بن م ح م د ا لختئشجد‬،‫ ] حدت ا أثو يكر ا ال ج ر ي‬٥٥/‫ [ ؛‬-) ٤٨٤٨(

‫ محا عبد‬، ‫ عن عبد ا ل مغع م بن إدري س‬، ‫ ح دبق ي إبرامحم بن تع ي د‬، ‫إبراهي م بن ا ل ح م ي د ي‬
‫ *كأن منا ج ثئثذ الل ه ويضع ف ن عإى فس ه في‬: ‫ قا د‬،‫ عن وئ ب بن مس ه‬،‫ا ل ص م د بن معق ل‬
‫ ئأخثة‬،‫ ئأثاة ال غي طا ن فتنقل لثب ا س ا ن يريه أثت يئثذ الثة ويضع ف ن علته في العثا دة‬،‫ا نما دة‬
‫ أ و د حلن ا‬:‫ ق ات لت الق بمنا ن زالعث ا ي غ في ا ل ص الة‬،‫الث ا ئ بن ا نأى س ا جته ا ده وعتاذتؤ‬

‫ثا‬
‫ثل‬،‫ذللف‬ ‫ ءأ جابة الث ايغ إ ر‬،‫أل جرائ‬ ‫إل‬ ‫كا ذ أقف‬ ‫ا لمنته نحئثا الغامس وصتزئأ عأى‬
‫ إن ث ذا فئتنا ن القت أزاذ أن‬:‫ ق ات‬،‫أ حرج الث ا ئ ر ج إة ب نتا ب تس ه ك ظ ق مع ه أثاة ش ق‬
‫ ئن ا حول ه ا ص مؤضع ه ا‬، ‫ ” و ج د ~ م ك ت في منصتة الثؤ نحا ر‬:‫) الث اي خ‬3 ‫ مما‬،‫مسلف‬

11 ‫ال أل ي‬ ‫حش‬

Vehb b. Münebbih der ‫ن ط‬: Devamlı oruç tutan ve Allah’a ibadette

,bedenini zayıf düşüren bir âbid vardı. Şeytan bu kişiye insan suretinde gelip
)kendisini Allah’a çok ibadet eden biri olarak gösterince, gezgin onu (şeytanı
sevdi. Âbid namaz kılarken şeytan ona: “Köye girip insanların arasına
”karışsak ve onların eziyetlerine sabretsek, ecrimiz daha büyük olurdu
deyince, âbid, şeytanın teklifini kabul etti. Âbid, şeytanla beraber gitmek
için evinin kapısından adımını atınca, bir melek gelip: “Bu şeytandır ve seni
yoldan çıkarmak istedi” dedi. Bunun üzerine âbid: “Allah’a isyan yolunda
hareket eden bir ayak” deyip, ölünceye kadar o ayağını yerinden oynatmadı,
132 Vehb b. Münebbih

‫ ثعا ت خ ث د ى ت ه ل بن‬،^ £ ١^ ‫ ثت ا إشحا ق بن‬،‫ ه م ] حدثتا أبي‬/‫ ت ة‬-) ٤٨٤٩(

‫وه ب‬ ‫ت سمع ت‬3 ‫ ظ‬، ‫ ح دثني عتد ا ل ص م د بن ن غ م‬،‫ ثن ا إن ما عيد بن عتد ائكي؛ م‬،‫منكر‬-

‫م‬ ‫شن ا ما غش‬ ‫^ ق مب ك‬ ‫م‬ ‫ ف ولت " ش زيد ب ذ أمحل‬،‫بن مء‬

^٠^ ١ ‫ ق ا د ثق صا ح ب‬،‫ ؤش ا ءئز أمنة‬،‫ئثئفئلم الثامن م كاثه‬،‫ ئلث ا أ ي به ا‬،‫ل ح وم ائ حثارير‬
‫د ظب ل ح م ال خنل؛ر‬ 1‫ ^ ^ إد‬١‫ ء إن‬4‫ت م يب ج د ي ئذب ح ة ثي ح ؤ ل ث أكنة ظعطنيه‬،^ ^ ١
‫ ئأش‬،‫ ^ ^ ئ د ظ لت ب ل ح م الحئرم؛ر‬١ ‫ ب م أش به‬،‫ة‬،‫ إ‬٥^ ^ ‫ مذب ح جدي‬، ‫أثظث بؤ د ظ‬
‫ ^ ^ أن ي م حك‬١‫ ث أ م‬،‫^ بالث ح م ال ذ ي كا ذ أ ظاة إياة ؤه و ل م ا ل ج د ي‬٠^^ ١ ‫صا ح ب‬
‫ ئأبى‬، ‫ ^ ^ ال ذ ي ذئثة إليه‬١‫^ يغ م ز إقه وثامنة بأكل ه ويريه أثت‬٠^ ١‫ ن جع د صا ح ب‬،‫ئأثى‬
‫و‬ ‫نئننف أن ثأ‬ \‫*ل‬ ‫ت‬3 ‫ هأ؛ما ذه ب به د ا‬،‫بثإة‬
‫ح ث ئ رطته أن م‬-‫ صا‬٠
^ ^ ١‫ ئأمز‬،‫أن ي م حت‬
‫ ول ك ن‬،‫ قذ ع ل م ت أثت ئؤ‬: ‫ أظ تئ ث أئي أئئثلف بمرو؟ ه ا د‬4‫ ^ ^ ال ذ ي دمع ت إلي‬١‫وه و‬
،‫ هد م ح ق ئ ال‬:3 ‫ ه ا‬،‫م ل غم ال خم؛ ر‬ ‫ ^ عأى‬١^ ‫ ت ذ‬5 ‫ ءك‬،‫ر إ‬-‫خ م ت أذ يئتا»ى ي اقا‬
" ‫ ق و‬،‫ محآك ون همم ه ثيب‬،‫س يي‬-‫هئثا‬
Vehb b. M ünebbih anlatıyor: Zamanının en hayırlı adamlarından biri,
halkını domuz eti yemeye zorlayan bir kralın yanına çağrıldı. Adama gelmesi
için haber salınınca insanlar saygın konumundan dolayı buna çok içerlediler
ve adamın içine düşeceği duruma üzüldüler. Kralın baş muhafızı ise adama:
“Bana yenmesini helal gördüğünüz bir oğlak getir de keseyim. Kral domuz
eti getirmemi istediğinde bunun etini getirir ve yersin” dedi. Bunun üzerine
adam bir oğlak kesti ve baş muhafıza verdi. Adam kralın huzuruna
çıktığında, kral domuz etini getirmesi için baş muhafıza emir verdi. Baş
muhafız da adamın verdiği oğlak etini getirdi. Kral adamın yemesini
isteyince adam yemeyi kabul etmedi. Baş muhafız da adama göz kırpıp oğlak
etini göstererek yemesini istedi. Ancak adam yine yemeyi kabul etmedi.
Bunun üzerine kral, baş muhafıza adamı öldürmesi emrini verdi. Baş
muhafız öldürmek üzere adamı götürdüğünde ona: “Neden yemedin ki?
Oysa bana verdiğin etti. Sana başka etten getireceğimi mi zannediyorsun?”
deyince, adam şöyle karşılık verdi: “İnsanların bu konuda beni örnek
almalarından korktum. Zira kral tarafından domuz eti yemeye zorlanan
 ‫‪. Münebbih‬ء ‪Vehb‬‬ ‫‪133‬‬

‫‪kişinin beni örnek alarak: «Filan kişi de yemişti!» demesinden ve bu şekilde‬‬

‫‪insanların fitneye düşmesinden çekindim.” Ardından adam öldürüldü.‬‬

‫(‪[ -) ٤٨٥ ٠‬؛‪ ] ٠٦/‬حدثئ ا أب و حا م د بن جبل ه‪ ،‬ثن ا م ح ئ ذ شر إ ن خاى ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن‬

‫عتد ا ل م ل ك بن وت ح ويه‪ C‬ثن ا عبد ا لرواق‪ ،‬قا د ‪ :‬ئ ك ل و ه ب بن ن م ؛ ك ث ئزى اثميا ‪،‬‬
‫كء "‪ ،‬قآت مه د‬ ‫ئت‪ " :‬ذهب ذبمق ظي ط ؤلئ‬ ‫ي ه ئمحم ق ث أن‬
‫‪١^ ١‬؛^؛ ح دب ت بؤ م عمزا ‪ ،‬مما ل‪ :‬وا لخشن بغد نا ولئ ا لم صاء نزي ح مدوا ئه م ة‬
‫‪Abdurrezzâk der ki: Vehb b. M ünebbih’e: “Sen Süreyya yıldızım görür ve‬‬
‫‪bazı şeyleri bize haber verirdin. Şimdi ise bu halini göremiyoruz” dediğimde:‬‬
‫‪“Kadılığa tayin olduktan sonra bu özelliğim kayboldu” karşılığını verdi.‬‬
‫‪Abdurrezzâk der ki: Bunu M a’mer’e anlattığımda: “Haşan da kadılığa tayin‬‬
‫‪edildikten sonra anlayışından iyi bir şekilde bahsetmemeye başladılar” dedi.‬‬

‫ثن ا‬ ‫(‪[ ")٤٨٠١‬؛‪ ] ٠٦/‬حدثن ا أيي ‪ ،‬ثئ ا إشتا ق س إبراهي م ‪ ،‬ثن ا م ح م د س شهل‪،‬‬
‫إ س ما عيل بن مه د الكريم؛‪ ،‬ثن ا عتد ا ل ص م د ءتن معق ل بن منبه‪ ،‬أثت سم غ وئ ب بن مس ه‪،‬‬
‫ي لأاء ة "‬ ‫د‬ ‫ق و ت‪ " :‬ق د غ ل نن ؤ س‬

‫‪Vehb b. Münebbih: “Binek hayvam için bukağı ne ise, müm in için de‬‬
‫‪belalar odur” dedi.‬‬

‫ثن ا‬ ‫(‪ “) ٤٨٥٢‬ل‪ ] ٥٦/٤‬حدت ا أبو م خ م د بن حيا ن‪ ،‬ثن ا م ح م د بن حثان ثن ي حش‪،‬‬

‫باللت ا لآئعري‪ ،‬ثن ا أبو هش ا م الصقناتي‪ ،‬ثت ا عتد ا ل ص م د ‪ ،‬عن وهب بن ث م ‪ ،‬هاد‪ '٠ :‬م ن‬
‫خل الء‪ ،‬مم د ئللث به طرش ا ال ي ء غيب ا ل صال ة زالث ال م ‪٠٠‬‬
‫أ م ي ت ب ث يغ م ن ا‬

‫‪Vehb b. Münebbih der ki: “H er kim bir belaya maruz kalırsa bilsin ki‬‬
‫”‪kendisi de peygamberlerin yürüdüğü yolda y^ütüleeektir.‬‬

‫أ خن ذ ثن‬ ‫بن‬ ‫(‪ “) ٤٨٠٣‬ل أ‪/‬آ م هأ حدثت ا أ ح م د بن جعف ر ثن ‪-‬حم دا ن‪ ،‬ثن ا عتد الثؤ‬
‫ه ا ‪ :3‬ش م ع ت وهي‪ ،‬مولت‪ :‬هزأت في‬ ‫أ‪-‬حمئا‬ ‫ح م ‪ ،‬حدبيي أبي‪ ،‬ظ عبد ‪،^ ١^ ١‬‬
‫خل الء‪ ،‬ف ط ب‬
‫أهل ا‬ ‫كثا ب ر ج ل م ن ا ل ح وارين‪ " :‬إدا ئللث يلف طرش الت الؤ‪ ،‬أؤ هات ط رق‬
‫شق ا ‪ ،‬ق ت ننلث يلق طرش ا ال ياع ؤالقث ا ل ج يذ‪ ،‬ن إدا ئللث بلق طرش الؤ حاؤ‪ ،‬ثقن أ خذ‬
‫بلف طرش عئز طريق ا ال يء وا ل صال ح ن علته م ا ل ص الة زا لث ال ؛ "‬
‫‪: Havarilerden bir kişinin kitabında şu sözleri okudum: “Eğer‬نكل ‪Vehb der‬‬
134 Vehb b. Münebbih

musibet -veya musibet ehlinin- yoluna götürülürsen, gönlünü hoş tut.

Çünkü bu senin peygamberlerin ve salih kulların yoluna götürüldün
demektir. Eğer rahatlık yoluna götürülürsen, peygamberlerin ve salihlerin
yolundan başka bir yola götürüldün demektir.”

‫ ثنا‬،‫ ح دمحي أ ي‬، ‫ ثن ا عتد الل ه بن أ خ ئ ذ‬،‫ ] حدت ا أخنفت بن جغمر‬٥٦/‫ )“ [ ؛‬٤٨٥٤(

، ‫ثابت ك ث مخ وه ب بن ث م‬ ‫ عن م حا ذ بن‬، ‫ ثن ا أ م ه بن مح م‬،‫و ا ه م بن لحابي‬

‫م‬ ، ‫ يا أبا مه د الل ه‬:‫ ق ات ز ن ي لتع يد‬، ‫ يؤم عزقب ح ت ن ي ل ابن غا م‬،‫وتع ي د بن م حي‬

‫ ن جاءي ال ذ ي ي‬،‫للف يغذ ج مت م ن ا ل ح جا ج ؟ قادت ح ري ف عن امرأتي وهي حاث لآ‬

‫' إن م ن* كان ق م ح م” كان إدا أ صا ب أ ح د ه مب الء‬٠ :‫ أممال ثق زن ي‬،‫ب ل ه ا نقذ حرغ ؤ جهة‬
٠' ‫ نإدا أ صابه ر حاء غثةب الء‬،‫عدم و حاء‬
Osmân b. Bezdeveyh bildiriyor: Arefe günü îbn Âmir hurmalıkları
altında Vehb b. M ünebbih ve Saîd b. Cübeyr ile beraberdim. Vehb, Saîd’e:
“Ey Ebû Abdillah! Ne zamandan beri Haccâc’tan kaçıyorsun?” diye
sorduğunda, Saîd: “Karım hamileyken ayrıldım. O ndan sonra hanımım
doğum yaptı ve doğan oğlum yanıma geldiğinde sakalları bile çıkmıştı”
karşılığını verdi. Bunun üzerine Vehb ona: “Sizden öncekilerden kişi bir
belaya maruz kaldığı zaman bu belayı rahatlık sayar, rahatladığı zaman da bu
rahatlığı bela olarak görürdü” dedi.

‫ ح دب ي‬، ‫أ ح م د بن خ م‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا عتد الثؤ‬،‫ آ حدثن ا أبو بكر بن نالني‬٠٧/٤[ -) ٤٨٥٥(

‫ ئ م‬،‫ ص وه ب أن ش ات حا وردئا لت ببينة‬،‫ ثت ا متذر‬،‫ن تث ن بن أن ي‬
‫ ثن ا م ح م د ن ا م‬،‫أيي‬

‫ ا ل آتد‬:‫ قئأو ل‬،‫ ن جع د الؤدن ي خدر الث ا يخ‬،‫بأشد وه و رابتس عأى الهريي يلت م س ا لم ريته‬
‫ئنث ا‬ ،‫ مما م ا لأتن فتن حى عن ال زي ي‬،‫ و جع د ا لث اي ح ال ق ث ي غ إثه ح ش مب ا لآشد‬C‫ا ألس د‬
‫ ث ظ‬،1‫م أخاء‬ ‫ص‬ ‫ " أز‬: ^ ^ ١ ‫ اإل م ؛ خ د ي ا الء ت د ؟‬:‫؛‬١^ ١‫ ه‬3 ‫جاوزهر قا‬
‫حاذث شو دوئة ام‬-‫ لأبنه ئ أ ح ب إ؟ي م ن أني م ح؛ أئي أ‬١ ‫ لأن‬،‫^؛‬١‫دون‬
Vehb bildiriyor: Âbidlerden biri hizmetlisiyle avlanmak için pusuya
yatan bir aslanın yanından geçerken hizmetçi âbidi uyarıp: “Aslan! Aslan!”
demeye başladı. Âbid ise aldırış etmeden aslanın yanından geçerken, aslan
kalkıp yoldan çekildi. Aslam geçtikten sonra hizmetçi âbide: “Seni aslan
 Vehb b. Münebbih 135

konusunda uyarmadım mı?” deyince, âbid şöyle karşılık verdi: “Allah’tan

başka bir şeyden korktuğumu mu zannediyorsun? Aslanın dişlerini bana
geçirmesi, benim için AllahJtan başka bir şeyden korktuğumu bilmesinden
daha sevgilidir.”

‫ ح د ئ ى‬،‫ ثن ا عتد الثؤ بن أ ح م د بن حنث ل‬، ‫ ] حدثت ا أبو بكر س تالل ه‬٠٧/،[ -) ٤٨٥٦(
‫يأتيه م ا‬ ‫ أن ش ائ حا وردنا ثت 'كان‬٠٠ :‫ عن زغب‬،‫ ثئ ا منذر‬،‫ ثن ا م ح م د بن ائخشن‬،‫أيى‬
:‫ ق ا د ا ي يدته‬،‫أبن ا ش ام إ ال لأخدهن ا‬:
‫ قإدا غن ا إل ج‬،‫وث الثة أ مت وة‬ ‫ش ه نا‬
‫م‬ ‫ق سا‬ ‫ نا صنع ت‬:‫ الؤدن‬3 ‫ ظ‬، ‫فتذ و ن ا صنع ت‬ ‫لم د أ ح د ث أ ح دبا خذئا منغ به‬
،‫ ءأ جم ت البا ب فى و جهه‬،‫ قذ جاء مم ن ك ي ن 'ت ا ئ إ ز ائيا ب‬، ‫ ق ات؛ ث ر‬،‫ثذ و ا ودن‬
" ‫ بند ك ظ ”ىن إأت؛ه م ا‬I‫ ئ جاخغ«ث ا ررمح ه م‬،‫ئثثقزا ؛ ه ثت ا؟ى‬،‫ ثا‬، ‫ م نب م أي؛ثا‬: ‫ ي‬3‫ ا‬3 ‫هث ا‬
Vehb der İri: Âbidlerden biriyle hizmetçisine üç günde bir (Allah
,tarafından) yemek gönderilirdi. Bir gün sadece birine yemek gönderilince
âbid hizmetçisine: ‘ikim izden biri b,ir günah işledi ki, rızkı kesildi. Ne
,yaptığını hatırlamaya çalış” dedi. Hizmetçi önce: “Bir şey yapmadım” dedi
”ancak sonra: “Hatırladım; bir miskin kapıya gelince kapıyı yüzüne kapadım
dedi. Âbid: “Bu sebeple yemeğimiz eksik gönderildi” deyince, hizmetçi
Allah’a istiğfar etti ve sonrasında yemekleri daha önceki gibi gönderilmeye
başlandı.

‫ ثت ا عئذ الثؤ بن أ خن ذ بن‬:3 ‫ ئ‬،‫ ] حدق ا أخنت ين جعف ر ين ح م دا ن‬٥٧/‫ [؛‬-) ٤٨٠٧(
‫ ثت ا تثا ر‬،‫ ثن ا م ح م د بن قا ب ت ا لختدي‬:3 ‫ ظ‬،‫ حدثني ال ق ث بن غابي الثل خ ي‬: ‫ قا د‬، ‫ح م‬
‫ " فيئ م ن عتا د ي‬:‫ ي أ ت قي بمص ا ل م حب‬:‫ بمولت‬، ‫ ت م م ت وهب بن ن م‬،‫أبو ا لخكم‬
،‫ كذإ( ق‬îblfT ‫ ئ م ن‬،‫ أؤ ث ؤ أؤ ئ إقز لت‬،‫ أؤ دكهن أؤ دكهن ثق‬،‫م ن ت خ ز أز ن جز ثث‬

" ‫و حك ي م ح م؛ ي‬ ‫ إلى غز أال‬،‫ه د غ عيري‬

Vehb b. M ünebbih der ki: Kutsal metinlerin birinde şöyle yazılı
olduğunu gördüm: “Sihir yapan veya yaptıran, kahinlik yapan veya yaptıran,
uğur için bir şey yapan veya yaptıran, kullarımdan değildir. Kim bunlardan
birini yaparsa, benden başkasına dua etsin. Yarattıklarımla arama kimse
giremez. Bütün yarattıklarım benimdir.”
‫‪136‬‬ ‫‪. Münebbih‬ء ‪Vehb‬‬

‫(‪[ -) ٤٨٥٨‬؛‪ ] ٥٧/‬حدثن ا أ ح ن د بن جعمر‪ ،‬ثن ا عتد الل‪ 4‬ن أ ح ن د بن ح م ‪ ،‬ح دت ي‬

‫أيي‪ ،‬تحا إبراهي م ئ ذ لحابي‪ ،‬ثن ا وبا خ ‪ ،‬غ ذ ج م بن ث خ م ‪ ،‬عن م ح ي‪ ،‬عن وه ب بن‬
‫ض محثث ئ ذ خ و د ‪ ١‬لأنياع ر ي ه "‬ ‫م ‪ ،‬أق ‪ ١١٤‬؛‪ " :‬د خول ؛ ل خ م ق أ‬

‫‪Vehb b. M ünebbih der ki:‬‬ ‫‪“Devenin,‬‬ ‫‪iğne deliğinden girmesi,‬‬

‫”‪zenginlerin Cennete girmesinden daha kolaydır.‬‬

‫(‪ -) ٤٨٥٩‬ت‪٠٨/٤‬ء حدثت ا أ ح م د بن جعق ر بن ح م دان‪ ،‬ت ا هم د الل ه ين أ ح م د بن‬

‫ذ ا ذ ‪°‬دن و ك ع‪ ،‬ئال‪ :‬ئ أثو بكر نق عياش‪ ،‬عن ابن وئ ب بن مس ه‪ ،‬عن‬ ‫م‪،،‬‬
‫ت ' [ن م ن ؛ل كب ر رن ثن غز أني ج د أ‪-‬ثما ة ه ال يجس ه‪ ،‬و ش م‬
‫أيه‪ ،‬قادت م كت و ب قي التؤراةء‬
‫عثهب حياته ئ ال يتؤه‪ ،‬نقي ة ألل تئ ا م‪ ،‬ث م و د ق شبالهإمحب ‪ ،‬زنن ح م ذ ال ق غش طث‪ 1‬م‪ ،‬مم د‬
‫أد ى ق وة "‬

‫‪Vehb b. M ünebbih der ki: Tevrat’ta şöyle yazılıdır: “Kişiyi kardeşinin‬‬

‫‪davet edince icabet etmemesi, onun adına yemin edince yeminini doğru‬‬
‫‪çıkarmaması,‬‬ ‫‪kendisine yemek getirince:‬‬ ‫»‪«Bu tatlı değildir‬‬ ‫‪demesi‬‬
‫‪kibirdendir. Yediği yemeğe karşılık Allah’a hamd eden şükrünü yerine‬‬
‫”‪getirmiş olur.‬‬

‫أخن ت‪ ،‬ح دثني أيي‪،‬‬ ‫بن‬ ‫(‪ ٨/٤ [ -) ٤٨٦٠‬هء حدثن ا أي بكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا هم د الل‪4‬‬
‫قات‪ :‬ظ م د اوواي‪ ،‬قات‪ :‬ئ ثقات‪ ،‬قات‪ :‬ش ش ق وئ ب ثن ت م ‪: ،‬ق وت‪ " :‬وق اكقا؛أؤ‬
‫ئ ا ئمف "‬

‫”‪Vehb b. M ünebbih der ki: “ö d ü lü terk etmek eksikliktendir.‬‬

‫م بن مال ك ‪ ،‬ثت ا عئد الل ه ئ ذ أ ح م د بن حق ل‪ ،‬ثنا‬ ‫(‪ [ “) ٤٨٦١‬؛‪ ] ٥٨/‬حدقا أثو‬

‫غذ وه ب بن‬ ‫ح جا ج‪ ،‬وأبو ال م ‪ ،‬قاال‪ :‬ثتا م حم ذ بن م ل ك‪ ،‬عن م حم د بن‬
‫م د يزذذ ف و "‬ ‫ص‪ ،‬ص‪ :‬اا تذشتيت ل آئوئة‪،‬ونق‬
‫‪: “)ibadet edenin kuvveti çoğalır, (ibadette‬نظ ‪Vehb b. M ünebbih der‬‬
‫”‪üşengeç olanın ise tembelliği daha da a r ta r .‬‬
 ‫‪Vehb b. Münebbih‬‬ ‫‪137‬‬

‫م ‪ ،‬ح دمحي‬ ‫ح‬ ‫بن‬ ‫أ خن ذ‬ ‫بن‬ ‫(‪[ -) ٤٨٦٢‬؛‪ ] ٥٨/‬حدثن ا أب و بكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا ع د الل ه‬
‫عتد ا‪3‬كريمأ‪ ،‬ح دمحي عتد ا ل ص م د ‪ ،‬أقتش م ع وهث بن مثبه ‪ ،‬مولت‪" :‬‬ ‫بن‬ ‫أ ي‪ ،‬ثن ا إن ن ا ي د‬
‫خثفت م‪ 1‬إ ا غيره "‬ ‫وأن «ل\‬ ‫ثص د ق صذهه م ن ثنى أ ة ظ قدم بس يديه‬
‫‪: “Kıyamet gününde karşılığını almak üzere‬لكل ‪Vehb b. M ünebbih der‬‬
‫‪infak ettiği malının ancak kendi malı sayılabileceğini, geride bıraktığı malın‬‬
‫”‪ise başkalarının olacağını düşünen biri olarak tasaddukta bulun .‬‬

‫(‪ [ -) ٤٨٦٣‬؛‪ ] ٥٨/‬قات‪ :‬وش م ع ت وهتا ‪ ،‬و ح ط ب الثامن عآى المسر‪ ،‬مما‪ ٠٠ :،3‬اخقفوئا‬
‫يفس ه‪٠٠‬‬
‫ال م ع م‬ ‫م ر ث الثا‪ :‬إيا"ك م وه وى مقعا ‪ ،‬ومرين نوء‪،‬‬

‫‪Vehb b. M ünebbih minberde halka hutbe verirken der ki: “Benden şu üç‬‬
‫‪şeyi iyi belleyiniz: Arzularınıza uymaktan, kötü arkadaştan ve kendinizi‬‬
‫”‪beğenmekten sakının.‬‬

‫(‪ ] ٠٨/ 1[ “) ٤٨٦٤‬حدت ا أثو بكر س تالل ه ‪ ،‬قات‪ :‬ثن ا مه د الثؤ بن أ ح ن ذ بن ح م ‪،‬‬
‫قا د ‪ :‬ح دب ي أيي‪ ،‬قات‪ :‬ثنا نجب س عن عئد ال ض د بن م غ م ‪ ،‬قات‪ :‬ثن ا إبراهي م بن ح جا ج‪،‬‬
‫ي ن م ن بغي ادم أخت أ ح ب إلى غيط انه م ن الثئ وم ا لأك ول أ‬
‫محات‪ :‬ش م ع ت وهب ا‪ C‬ثئ و لأ‪ " :‬ف‬
‫‪,Vehb b. M ünebbih der ki: “Âdemoğlunun şeytanının en çok sevdiği şey‬‬
‫”‪o kişinin uykucu ve obur olmasıdır.‬‬

‫(‪ [ - ) ٤٨٦٥‬؛‪ ] ٥٨/‬حدث ا أبو بكر س مالل ق‪ ،‬قات‪ :‬ثن ا عتذ الل ه بن أ خ ن ذ بن ح م ‪،‬‬
‫ق الأ‪ :‬ثنا عؤث بن لجا م ‪ ،‬ه ا ‪ : 3‬ثن ا ج نزان بن ي د ال ؤ حم ن أبو الهدي ل ‪ ،‬أثت ش م غ زيا ‪،‬‬

‫يوئأل ‪ " :‬إن الل ه ي ح م ظب ال ع ثد ا[ ح ا ني ا لم ب ي د من الن ا س "‬

‫‪Vehb b. M ünebbih der ki: “Allah, salih bir kul sebebiyle insanlardan bir‬‬
‫”‪topluluğu korur.‬‬

‫(‪ ٨/٤ [ -) ٤٨٦٦‬ه ] حدت ا أبو بكر بن تالل ه ‪ ،‬قات‪ :‬ثن ا عتد الثؤ بن أخن ت ئن ح ي ل ‪،‬‬

‫م‪ ،‬قات‪ :‬ثن ا ع مران أبو ال هديل م ن ا لآتاء‪،‬‬ ‫قات‪ :‬حدبثي أيي‪ ،‬ثن ا إبراهي م بن عمي ل ق‬
‫ف ن ئ ا ل آ د ي ذ أ ط إ ال ؤتئ ف ئا ذ ت ز ء به‪ ،‬أثا اثقافث‪،‬‬
‫ع‪ ،‬قات‪ " :‬ي‬ ‫عن زغ ب تن‬
‫ض و ش ه‪ ،‬وأم ا ا ل م ؤب ن‪ ،‬بج ز‬ ‫م ن ت رابه‪ ،‬وقا م مع ه‬ ‫ف أ م م ثه ص ق ابي‪،‬‬
138 Vehb b. Münebbih

‫ وأ ح ب ا ال د متين ا ر‬،‫ أؤ غ رة نق ب عليه‬،‫ ينتقلن تش ئع بي ث منه ع مته‬،‫ت جان ب ثق‬

‫ ا‬, ‫ ا آل إ و د ا ه م أ‬: ‫ا ش ه ت ي‬
Vehb b. M ünebbih der ‫لكل‬: ،،Hiç İtimse yoktur ki yamnda bir şeytan
olmasın. Şeytan kafirin yemeğinden yer, içeceğinden içer ve onunla
.yatağında yatar. M üm inin ise üzerine çullanmak için gafil amm gözetir
Şeytanların en çok sevdiği kişiler, uykucu ve obur olanlardır.”

،‫ ^ بن أ ح م د بن حس د‬١ ‫ت ثط هم د‬،‫ ظل‬،‫أ ج م د بن جعمر‬ ‫خدى‬ ] ٠٩/، [ - ) ٤٨٦٧(

‫ عن وه ب بن‬،‫ قاد؛ ح د ث ي أبي‬،‫إتا ه م بن ع مي ل ذ س ل‬

‫ ثن ا ر‬:‫ قاد‬، ‫ ح د ث ي ر‬:‫قات‬
،‫ هته لي يا أخى‬:‫ ئأما ل ئت قارون‬،‫ قادت ان الل ه نحا ر أع ش مو ت ى عليه ا لث ال م ن وؤا‬،‫مس ه‬
‫نئتف ا ا النبي ا ء زا لئ لوف م ن‬
‫ ءك ا ن في بت ت ا ل م م د ص ات ه م‬،‫ ث م أ ئا ة ف ازون ابنته‬،‫هوهثة ؟ة‬
‫ ث ا حمملم ت ابني‬،‫ فتزنغ ثا ر م ن ال ث ن اع‬، ‫ م كاثا ين م ان في يللف ا ال تة ا ك ن ز‬، ‫تع د م‬
‫لى الق ناع‬1 ‫ ق ام ئثثئ ى متو ج ه ا ب و جهه‬،‫ مم زغ ق ارون لنيلق‬، ‫ه ارون و صع د ت غن ا‬
‫ ف ك ذ ا أئع د ب ت ن ع صا ني م ن أ ه ل‬٠٠ : ‫ ئأؤح ى الثت ثعا ر إ ر ه ارون‬،‫بال د عاؤ والتص ؤ ع‬

"‫ض‬ ‫م مح‬ ‫ني ي ن‬ ‫ب س عصا‬ ‫م حم أقد‬

Vehb b. M ünebbih der ki: Allah, Hz. Mûsa’ya bir nur verdi. Kardeşi
Harun: “Ey kardeşim !‫ ه‬nuru bana ver” deyince, Hz. Mûsa nuru ona verdi.
Sonra Hz. H arun onu oğullarına verdi. Beytu’l-Makdis’te, peygamberlerin
ve onlardan sonra gelen kralların kutsal saydığı kaplar vardı. Hz. H arun’un
iki oğlu o kapla şarap içirirlerdi. Bunun üzerine gökten bir ateş geldi ve Hz.
H arun’un iki oğlunu götürdü. Hz. H arun yüzünü göğe çevirip oğulları için
Allah’a yalvarınca, Allah ona şöyle vahyetti: “Bana itaat edenlerin soyundan
isyan edenlere böyle yaparım. İsyan ehli olanların soyundan gelen asilere
acaba neler yaparım!”

،‫ ثن ا عتذ الل ه بن أ ح م د ثن ح س ل‬:‫ قاد‬،‫ ] حدثت ا أ ح م د بن جعف ر‬٠٩/‫ )“ [؛‬٤٨٦٨(

‫ عن إدري س بن زغ ب بن‬،‫م بن عقا ش‬ ‫ ثغ ا أبو‬: ‫ قا د‬، ‫س د بن مح ت‬ ‫ ثن ا أ خت ن بن‬: ‫قا د‬

‫ أع الة‬،‫داؤذ عليه الغ الم أئفن بتت‬ ‫بن‬ ‫ " كا ذ لنلث مان‬:‫ قات‬،‫ ح دت ي أبي‬:‫ قات‬، ‫ث م‬
:‫ صات‬، ‫ فن ظز إنه ال ما ث‬،‫ ن م يممأت ثخز ق‬، ‫" فن ك ث الث؛خ يؤما‬،‫ وأشمل ه حديد‬،‫قواري ر‬
‫ه‬ ‫ن ا ن‬4‫ق أ م ثل‬ ‫ ثأ قئ ة‬، ‫و يخ غ د ن ة‬ ‫ي ن طت‬ ‫ق ت أو ي آت ن و ة تل ة‬
 Vehb b. Münebbih 139

‫ ال‬3 ‫ك‬ ‫ نش ا م ح ث ه‬،‫ \ل شين ق قزتلق‬:3 ‫ وق ا‬، ‫ قنت ذ ر أش ادكتاث‬:‫ قاد‬،‫الغ الم‬
،‫ قص ؛لثت د؛نال ى ث ف ■فئت ب ث أو ي آثى ذ و ذ‬%‫ أسنبي ح ه ؤاجذ‬،‫ثنأ ر ظ ال ثئزر عث ه‬
" ‫ى أد م ث ه م‬ ‫ه هق ث‬ ،‫ت أ م ح‬،‫ ا لخثاث‬3 ‫فق ا‬

idrîs b. Vehb b. Münebbih, babasından bildiriyor: Hz. Süleymân b.

٨ ^ ١^ ١١٨; tavanları camdan, tabanları ise demirden olan bin tane evi vardı.
Bir gün rüzgâra binip muhafızlardan birinin yanından geçti. Muhafız ona
bakıp: “Dâvud ailesine büyük bir mülk verilmiştir!” dedi. Ancak rüzgâr,
muhafızın bu sözünü taşıyıp Hz. Süleymân’ın kulağına götürdü. Bunun
duyan Hz. Süleymân rüzgârın üzerinden inip muhafızın yanma geldi ve:
“Dediğini işittim ve gücünün yetmeyeceği bir şeyi temenni etmemen için
bizzat ayağına kadar geldim. Bil ‫ ثكل‬Allah’ın kabul edeceği bir tesbihatın bile
Dâvud ailesine verilenlerin tüm ünden daha hayırlıdır!” dedi. Bunun üzerine
muhafız: “Benim sıkıntımı giderdiğin gibi Allah da senin sıkıntılarım
gidersin!” karşılığını verdi.

‫ ثئا أ خن ن ى مح ئ د بن‬:‫ قات‬، ‫ ] حدتما غنن سم أ خن ت بن ث ا ه ئ‬٥٩ / ‫ [ ؛‬- ) ٤٨٦٩(

‫ عن داود‬،‫ ثن ا أبو ال ن ئ ئ م ابن أخى بئ ر بن من ص ور‬:‫ قا ن‬، ‫ ثت ا م ح م د بن ع ال ب‬:‫ ث ا لأ‬،‫زياد‬
‫ إن‬:‫ هزأت فيبع ض ا ل م ح ب اقي أنزل ت ي ئ القن اع‬: ‫ ها د‬، ‫ عن زغ ب بن م ذ‬،‫بن أيي يئن‬
‫ت‬3 ‫ ة‬، ‫ ال ي ز ء‬:‫ قات‬٠ ‫ " مح ذر ي ل م اتخذتلث‬:‫ال ه مما ر قا د إل;د م حل م غ ي الق ال ء‬
" ‫ل دث نث ابلف ث ن ي د ي في الهق الؤ‬

Vehb b. M ünebbih der ki: Allah’ın indirdiği kitaplardan birinde şunu

okudum: Allah, Hz. ibrâhîm ’e: “Seni kendime neden dost (halîl) edindim
biliyor musun?” diye sorunca, Hz. Îbrâhîm: “Bilmiyorum ey Rabbim!”
demiştir. Bunun üzerine Allah ona: “Namazda önümde boyun bükerek
durduğun için” buyurmuştur.

:‫ هاد‬،‫ ثن ا أبو الهإث ب الئعزاني‬:‫ ائ لأ‬، ‫ ] حدق ا هم د الل ه ى أ خ ن ذ‬٦٠/٤ ‫ )“ ل‬٤٨٧٠(

،3‫ ذز‬:3 ‫ ثئا ا ل ح ك م بن أبا نء د ا‬:3 ‫ ظ‬، ‫ ثت ا يريد بن أيي حكي م‬:‫ مات‬،‫ثتا ا ل ح ت ن بن ا لخكم‬
‫ إن لل ه نحا ر دارا في‬٠٠ :‫ مولت‬، ‫ ش م ع ت وه ب بن ت م‬:‫ ق ات‬،‫يي ضنفث م ن أ ن ل صنعاء‬
140 Vehb ‫ء‬. Münebbih

‫ ^ ^ ش أ ه د ال ل ي‬١ bte ، ‫فف ا أززاغ ال ن وم ي ن‬

‫ ي‬،‫ بمالط نف ا التت صا ء‬،‫ال ث ن اؤ ال ؤابتة‬
٠’ ‫أئل ة ؛ ذآ قي؛ غ ي‬ ‫^ ك ظ ت ث آأل‬ ١‫ر‬1‫ ل ن ألوثث غ ذ أ ز‬، ٤ ٧ ^ ١ ‫ث ق ة‬

Hakem b. Ebân der ki: San’a halkından bir kişi bana misafir oldu ve
Vehb b. M ünebbih’in şöyle dediğini söyledi: “D ördüncü semada Allah’ın
Beyzâ adında bir sarayı vardır, o sarayda müminlerin ruhu vardır. Dünya
ehlinden biri ölünce ruhlar kendisini karşılar ve gurbetten dönenin
yakınlarını sorduğu gibi dünyada olup bitenleri kendisine sorarlar.”

‫ ثنا‬: ‫ ثن ا أثو فعي ب ال محرائجدء قا د‬:‫ قات‬،‫ ا حدتا حبي ب بن ال خ ش ن‬٦ ‘ / ٤‫ ل‬- ) ٤٨٧١(
،‫ عن وه ب بن نث م‬،‫ عن م حم د بن زيا د‬، ‫ ثئا ا ق ف ز ي‬:‫ قات‬، ‫ج د ي أ خ ن ذ بن أيي شعي ب‬
،‫ وم ن عل ب ج نئ ة فؤاة‬،‫ ز غ الغي طا ن م ن ظل ه‬،‫ م ن جع د ثهوثه ث ح ث قذبؤ‬٠ :‫قات‬
" ‫فذا ق ات ا إل الث ال ث‬

Vehb b. M ünebbih der ki: “Şeytan, şehvetini ayakları altına alandan

korkar. Asıl alim olan hilmi (yumuşaklılığı), arzularına galip gelendir.”

،‫ ثنا حم د اللب س أخن ت ين حنبل‬: ‫ محا د‬، ‫ ] حدثن ا أبو بكر بن مال ك‬٦٠/! [ -) ٤٨٧٢(
‫و ذ‬ ‫ ش م غ ئ‬:‫ قات‬،‫ال ز‬ ‫ض ن ت أبا ا ل‬ :‫ قات‬، ‫ نما ي ق ئق جا م‬:‫ قات‬،‫ خد ش أ ي‬:‫قات‬
‫ لؤ أن هذه ؛ ف ن ن‬،‫ ران‬،‫' بعر ق ل\ ؛ث ئ ع‬٠ :‫ قات الئت ل م و ت ى عثه الغ الم‬:‫ ثق ون‬، ‫بن ث م‬

‫م ا‬-‫م بأ ي ص حا؟ى أز ز ر ة لأدكث مح‬ ‫ ب ن أ م أو‬٤٤^ ‫' ق وكزت قثل ث اءثرنث ا ؛ي‬
1‫ر أئي أه‬1‫ ث ي ن لي <ت ا عه ش ف د أؤ ره‬٢ ‫ ول ك ي عف و ت عنلث أم ن ه ا أقه ا‬، ‫ ^ ؛ الع دا ب‬٠

‫لم ق أ ؤ ن اليى ا ا‬
Vehb b. M ünebbih der ki: Allah Hz. Mûsa’ya şöyle buyurdu: “Ey
im rân’ın oğlu! İzzetime yemin olsun 1‫ل‬
‫ ;ك‬öldürdüğün kişi gece veya
gündüzden bir an bile kendisini yaratan veya kendisine rızık verenin ben
olduğumu itiraf etmiş olsaydı, sana azabı tattırırdım. Fakat ben senin bu
durum unu bağışladım. Çünkü o hiçbir zaman kendisini yaratanın ve rızık
verenin ben olduğumu itiraf etmedi.”

، ‫ ثنا إ ن نا عي د ئق ي ن ا ئا ذ‬:‫ قات‬، ‫ ] خ دمما إ ن خا ئ ئ إئزا ص‬٦٠/٤ ‫ ل‬- ) ٤٨٧٣(

‫لق‬
‫ أن ش ؛‬:‫زني ئ م‬ ‫ض مص‬ ‫ قات مح د ئ‬:‫ قات‬،‫رام ء ئ الآشغث‬
‫ت‬:‫ثإ إ‬:‫قات‬
 Vehb b. Münebbih 141

‫ ؤما يكا بد ال ه بدون‬،‫ " بمني نا بمحم د ا ل مت حملون م ن أجلي‬:‫ثن ا ر إ ربعض أئبجاثه‬

‫بم ي‬ ‫ ومحمححوا ي رياض‬،‫ م حت به م إدا صاروا إ ر نازي‬،‫قي ش ب م بما ق‬

‫ أ راني أن ت ى‬، ‫ ئلتتش ر الئ صم ون لل ه أغن ا ي بالنظر ا ل ع جي ب س ا ل حبي ب ا لمري ب‬، ‫قثالل ث‬
،‫ م حمبال ض ن غي‬،‫ م ح ن وأثا أو اق ت ل ا ت ه م أب وئ ض انئ زئذ غش‬،‫م عن ال‬
‫ ل ؤ‬،‫عإى م ن أ ي نا ححليثه هاشثئظ م ه ا في جشب عفوي‬ ‫زنا غضبت عأى ثيرؤ‬
‫ ؤل ؤ زايي‬، ‫ لعجل ت للمات طين م ن ز ح ن ي‬،‫ ا ل ع ج أه م ن ثأي ي‬،‫ زكاني‬،‫سجل ت بالث موبة أخذا‬
، ‫ مم أخ م حر لم ن وهبه م بالحل د ا ل مقي م‬،‫يثا ر الئ ومغين ي ئ أشتؤهبه م مم ن اعثدؤا علته‬
‫ زأائ الديا ن ال ذ ي أطا غ‬، ‫ ال ذ ي الث ج ل منص ت ي‬،‫ ي ن زأائ الديات‬،‫ما اقب ن وا محل ي وكرم ي‬

‫ ول و زايي عبا د ي يؤم القيام ة ك ف ت أ ج‬،‫ ؤال حا ج ه لي به ران م ن خا ف ن مق ام ي‬، ‫مب ي‬

‫ و لم ي ج م ع ع ز‬،‫ ب ن ن ره ب ض‬:‫ينالوني ب ت ن دا؟ قأوئلأ‬
‫بصار ف‬
‫م ح ونا ث حا ر فيه ا ا لأ‬

" ‫ ه ا ئ د ض ي‬، ‫وإ'بي ت كا ئ عش ال ن د ح‬ ‫قس ه م ح ي زا محو ل م ن‬

Vehb b. M ünebbih der ‫لكل‬: Allah, peygamberlerinden birine şöyle
vahyetti: Benim i^in eziyetlere katlanan ve rızamı kazanmak için çaba
harcayanlar evime gelip cennetlerimin kokusunu aldıklarında kendilerine
yakın olan sevgiliyi görmek için amel işleyenler birbirlerini müjdelerler. Ben
büyük ihsan sahibiyim. Onların amellerini hiç unutabilir miyim? Bana
,yönelenler bir yana, sırt çevirenlere bile cömert davranırım. Günah işleyip
affimın yamnda günahını büyük ve bağışlanmaz görene kızdığım kadar hiç
kimseye kızmam. Eğer acele olarak cezalandırmak isteseydim, rahmetimden
ümidini kesmiş olanları cezalandırırdım. Onlar ihsanımı ve ikramımı inkar
etmişlerdir. M üminlerin hayırlıları, kendilerine saldıranlardan onları nasıl
kurtardığımı ve saldırganlar hakkında ebedi cehennemle hükmettiğimi
görselerdi, fazlımı ve keremimi inkâr etmezlerdi. Ben, kendisine isyan
edilmesi helal olmayan ve rahmetimle itaat edilen Deyyân’ım. Makamımdan
korkanların ezildiğine ihtiyacım yoktur. Kullarım kıyamet günü gözleri
.kamaştıran sarayları gördükleri zaman: «Bunlar acaba kim içindir?» derler
Ben de: «Benden korkan, nefsinde isyanı ve ümitsizliği birle^irmeyenler
içindir. Ben, beni methedenleri ödüllendiririm. Beni methediniz» derim .”
‫‪142‬‬ ‫‪. Münebbih‬ء ‪Vehb‬‬

‫(‪[ “) ٤٨٧٤‬؛‪ ] ٦١/‬حدبت ا عتذ الثؤ بن م ح م د بن جعفر‪ ،‬ي ا لأ‪ :‬ثن ا عند الل ه بن م ح م د‬
‫ش أ ئ م ح ب ‪ ،‬قا د ‪ :‬ئ ت ه د ئ غ ا ص م ‪ ،‬قا د ‪ :‬ظ عئد الثؤ ئ‬ ‫تحا‬ ‫ئن ‪ ،٤ ١ ٣‬قات‪:‬‬
‫م ح م د بن ع مته‪ ،‬ه ا د ‪ :‬ح دبيي عبد الؤ ح م ن أبو كنالوث‪ ،‬ه ا ‪3‬ت ح دب ي م ه ا‪-‬ء ر ا لآ‪،‬ن ا ل ي‪،‬‬
‫عن وهب بن ث م ‪ ،‬هالط‪ " :‬ت ر ع س ى ا‪°‬تن مت م ب سه ئد ‪ cJU‬أ ن ي ‪ ،‬إ س‪-‬ه ا و‪-‬ءثه ا ‪،‬‬
‫ب ؤ إ ق ه ا ش ا ئ ‪ ،‬إل أمح ل ع ر ش م ه ‪،‬‬
‫ظ زائ ا ه غ ي م‬ ‫وفراقه ا ؤمحا بجا زلح وبما ‪ ،‬قار‬

‫ع ض‪:‬‬ ‫متثؤقي ئ‪ ،‬ئا ‪ :3‬ث م‬ ‫ق ات‪ :‬ن ا ث ه و الءبع ذا ب الثؤ‪ ،‬ول ؤ ناثوا همز ذللث تاقوا‬
‫تا أئ ن ا لمزية‪ ،‬قات‪ :‬ءأ جابق م جي ب‪ :‬صف يا زوخ الل ه‪ ،‬مما ل‪ :‬ما كا ث ئ■ مجنا؛بك م ؟ ظ ‪:3‬‬
‫جبا نة ال ط ا غوت‪ ،‬ن ح ث ال د ي‪ ،‬قات‪ :‬زنا " كا ن ت عتا د م ح م الغيغ و ث؟ ه ا ‪ ^ ١^ ١ :3‬ال م‬
‫ء إئ| أمحل ق‬ ‫ص ال م ‪،‬‬ ‫ش قا د ‪ :‬ئ ظ ء ذ خ محو ل ب د ي ؟ الت ‪ :‬م ح ي‬ ‫ص م‬

‫مبع ي د إلدثاي عن طاعة الل ه نحا ر ‪ ،‬ؤإ‪3‬تا ل ي ضخي الثؤ‬ ‫ز ح ثأ‪ ،‬نإذا أدبرت ‪-‬حزم ا ‪ ،‬م ع‬

‫ه ه ا د‪ :‬بكثفن "كان ثأ‪°‬محلم ؟ قا ‪ :3‬بت‪1‬ا قل ه في ع‪1‬فثة‪ ،‬وأم<ث حن ا ي ه او؛ة‪ ،‬د‪1‬ت عس ت ى‪:‬‬

‫م ب م أءئ؛اي ال د ي •؛لي ا ‪،‬‬ ‫ئ‬ ‫‪ U j‬ائه اوتئ؟ قا د ‪ :‬ب ش ق‪ ،‬قات‪ U j :‬طن؟ قات‪ :‬ي م ء‬

‫فق ا ‪ ،‬ف ‪ :3‬نن ا بالت أنخاب ك ال ;ث ظن و ذ؟ ص ال نن ه ه وئذ أذ ; ظ و؛‪،‬‬

‫ذضئ أززاخئا ي‬

‫قات ع سى‪ :‬و ي ن ذاف؟ هات‪ :‬هز مل ج م ونب ل جا م م ن م ‪ ،‬ئ ‪ :3‬دكئفن "كلئممي أئثم م ن‬
‫^ ‪ ٤^ ١٤^-‬ع مغي تغيب‪ ،‬وأئآ‬ ‫بسه م ؟ هات‪ :‬إ ز فد مح ق فيه م ول م ركن غش حال ه م ‪،‬‬
‫مع ك ب ئ م ؤ في ال ه ا وية ال أ ذن ي أ م حدمس قي اقاي أم أئي و ‪ ،‬قا ‪ 3‬مح ن ى غ ي الشا<مم‪:‬‬
‫ئغ ال ك الد_ا ‪،‬‬ ‫ب حى أقوت م حم‪ ،‬لأكل حتز الشعير‪ ،‬وش ر ب ناو الق راح‪ ٢٠^ ٧ ،‬غأى‬
‫ه ت م غ ع افثؤ الدئ ا وا ال خزة "‬

‫‪Vehb b. M ünebbih anlatıyor: Hz. İsa, insanları, cinleri, hayvanları,‬‬

‫‪böcekleri ve kuşları olmak üzere tümüyle ölmüş olan bir kasabaya uğradı.‬‬
‫‪Bir süre kasabayı süzdükten sonra arkadaşlarına dönüp: “Bunlar Allah’ın‬‬
‫‪azabıyla ölmüşler. Zira başka bir şeyden dolayı ölselerdi bu şekilde toplu‬‬
‫‪değil ayrı ayrı ölürlerdi” dedi. Sonra: “Ey kasaba ahalisi!” diye seslenince, bir‬‬
‫‪ ?” diye‬ظ ‪ses: “Buyur ey Ruhullah!” karşılığını verdi. Hz. İsa: “Suçunuz neydi‬‬
‫‪sorunca, sesin sahibi: “Tabutlara kulluk ve dünya sevgisi” karşılığını verdi.‬‬
‫‪ ?” diye sorunca, sesin sahibi:‬ظ ‪Hz. İsa: “Tabutlara nasıl kulluk ediyordunuz‬‬
‫‪“Allah’a isyan edenlere itaat ederek” karşılığını verdi. Hz. İsa: “Dünyayı‬‬
 Vehb b. Münebbih 143

nasıl seviyordunuz?” diye sorunca, sesin sahibi: “Bir annenin çocuğunu

sevmesi gibi seviyorduk. Dünya nimetleri bize yakın olunca seviniyor,
uzaklaşınca üzülüyorduk. Dünyaya yönelik çok büyük umutlar taşıyor aym
oranda Allah’a itaatten geri duruyorduk” karşılığını verdi.

Hz. İsa: “Peki, sizlere ne oldu?” diye sorunca, sesin sahibi: “Bir gece
sağlık ve afiyet içinde uyuduk; ama Hâviye’de uyandık” karşılığını verdi.
Hz. İsa: “Hâviye nedir?” diye sorunca, sesin sahibi: “Siccîn’dir” karşılığını
verdi. Hz. İsa: “Siccîn nedir?” diye sorunca, sesin sahibi: “Yerin
katmanlarına benzeyen kor ateşlerdir. Ruhlarımız da bu kor ateşlerin içine
gömüldü” karşılığını verdi. Hz. İsa: “Diğer kasaba ahalisi neden
konuşmuyor?” diye sorunca, sesin sahibi: “Ağızlarına ateşten bir gem
vurulduğu için konuşamıyorlar” karşılığını verdi. Hz. İsa: “Peki içlerinden
sen benimle nasıl konuşabildin?” diye sorunca, sesin sahibi: “Ben de onların
içindeydim, ancak onların düştüğü durum a düşmedim. Allah’tan bela
geldiği zaman onlarla birlikte beni de içine aldı. Şu an bir kılla Hâviye’nin
üzerinde asılı duruyorum. Ateşe düşecek miyim yoksa kurtulacak mıyım
bilmiyorum” karşılığını verdi. Bunun üzerine Hz. İsa, arkadaşlarına:
“Gerçek olarak size söyleyeyim ki dünya ve âhiret afiyetinin yanında arpa
ekmeği yemek, kirli suyu içmek ve köpeklerle birlikte çöplüklerde yatmak
bile çoktur.”

،‫ ثن ا عثد الل ه ب ن م ح م د الصن عا ئ‬: ‫ قا د‬،‫ س أخنت‬0 ‫ ] حدثن ا نلت م ا‬٦٢/٤ [ “) ٤٨٧٥(
‫همت ت ن‬ ‫ ظ‬: ‫ قات‬، ‫ ظ عزث ثق ج م‬: ‫ ئ ت‬،‫ط أ ثن م حث‬ ‫ص ي م ئق‬ ‫ ظ أثو‬: ‫ئ ت‬

‫ ولكن ال‬،‫ " ا لآيث م حت‬:‫ ق وه‬،‫ث ئ ئ ؤتث ئ ص‬ :‫ قات‬، ‫نغم ي م‬.
‫ وطاغه الثؤ‬،‫ تذ ال ق ي إي‬0‫ زال ومث‬،‫محو‬: ‫ زاليجدة ت ذ ال‬،‫ش ال ه‬:‫سو جثه ن ذ ال‬
‫ال‬ ‫ وم ن‬، ‫ زنن ي حرص م ح ا فمحا‬، ‫ سيده م ث ن زهد محه ا‬، ‫بب محه ا‬
‫ء ة قريأ مم ن ث م‬
‫ وطاعه الل ه‬، ‫ ز ال يدركه ا م ن أبطأ عنه ا‬، ‫بثوي م ن سممى إقه ا‬
‫ ال م‬C‫ي حثه ا ال ي ج د ه ا‬

‫ي حتس‬ ‫ زا إلين ان‬،‫ا‬-‫ يدأل عليه‬. ^ ١ ،4^1^ 3 ‫ وئهين م ن‬٤^ ^ ‫م ن‬

‫ه‬ ‫ح ى تطيع الل ه‬ ‫حلي ما‬ ‫يني ن انتزع‬ ‫ؤ ال‬ ، ‫ وا ل ح ك ن ه ترينه ابلت ان ا و ج ل ا ل ح ل م‬C‫عليه ا‬
‫ه المح ل إ ال‬ ‫ ز ال مم‬، ‫ئ م حا ر ؛ البال ئ ت س‬ ‫ضد‬ ‫ و ئ ال‬، ‫بم ي ؛ ه و ال أ خن ئ‬ ‫ز ال‬
144 Vehb ‫ء‬. Münebbih

‫ئ ال‬ ، ‫ه خيأ‬ ‫ زال مبي‬، ‫ب ب ل ا ل حل و إ ال بهناعق ال م‬

‫ ' ق دلل ق ال ج‬، ‫جبو ب ال ش م‬

‫ م لف ال ث ه خ ال ه ت ذ ال‬،‫بز‬
‫ زال بم ث ي غ ن ذ ال يا خ ه أ ذ ج‬،‫ب س‬
‫ت ه ن اال؛اثئ إ ال ب م‬

‫م ق ا كء خ ش ئ ئ‬ ‫ و حما ال م ح ق‬، ‫ب ه‬
‫ و ال ن ه ق ع ن د ال م ن ذ ال ج‬،‫مب ت د لت‬،

‫ؤ ث ئ ز ه‬ ، ‫خ بص‬ ‫و‬ ‫و‬ ' ‫أ‬ ‫و حما س د ي س‬ ،‫و ر‬ ‫مح‬ ‫ش‬ ‫ا لخت ل ح‬ ‫ث ى‬ ‫ال م ك ت للر ا‬
‫ث ء‬ ‫ف‬ ‫م ل‬
‫ ظ‬J1İ ٩ ‫ءح ت ن‬3‫ ' ك ذللف يفتض حب العم ل ال ث م م ن'كا ن ث م اخل ل صبالق و ل ا‬، ‫وي مصح ه ا‬
‫"كدللف ئ ك د ب معص ثه‬،‫م ئ ذ ن ة الق ا ري الشرهة إذا ف لهن عثه ا عغدة‬ ‫ وكن ا‬،‫ال م ع د‬

٠٠ ‫يردبمزاءته ن ي ة الل ه محا ر‬٢ ‫ وس ن أثت‬، ‫ائئ ايؤ> إدا' كا ن تعمله ا‬

Vehb b. M ünebbih der ‫لكل‬: “Ameli mükâfatlandırmak (Allah’ın katında)

kesindir. Fakat böylesi bir mükâfata ancak amel edenler nail olabilir.
Aramayan kişi yapacağı ameli bulamaz. Bakmayan kişi de onu göremez.
Allah’a itaat, bunu dileyen için pek yakın, istemeyen için ise çok uzaktır. Bu
yönde hırsı olan kişi bu itaatin peşinden gider, sevmeyen kişi ise onu
bulamaz. Bu itaat için çabalayan kişi, ona ulaşmadan rahatlamaz. Bu yolda
tembellik gösteren kişi ise ona asla ulaşamaz.
Allah’a itaat, kendisine önem veren kişiye şeref verirken, kendisini heba
edeni de küçük düşürür. Allah’ın Kitabı, böyle bir itaate yöneltir, iman
böylesi bir itaate teşvik eder, hikmet de böylesi bir itaati hilim sahibi
kişilerin diliyle süsler. Kişi, Allah’a itaat etmedikçe de hilim sahibi olamaz.
Allah’a ancak ahmak olanlar isyan eder. Gündüz nasıl ancak güneşle
* gece nasıl ancak güneşin batışıyla bilinebiliyorsa, aynı
şekilde hilim, ancak Allah’a itaatle tamamlanabilir. Hilim sahibi İrimse,
Allah’a asla isyan etmez.
Kuş nasıl ancak kanatları varsa uçabiliyorsa, kanatları olmayan h a ^ a n
nasıl uçamıyorsa, aynı şekilde ameli olmayan kişi de Allah’a itaat etmez.
Allah’a itaat etmeyen kişinin Allah’ın emrettiği amellere de gücü yetmez. Su
nasıl ateşin içinde onu söndürmeden duramazsa, aynı şekilde riyakârlık da
emelin içinde onu yok etmeden duramaz. Zina eden kadını nasıl hamile
kalması ele veriyorsa, ifşa edip rezil ediyorsa aym şekilde kişinin, arkadaşına
güzel sözlerle yapmadığı bir şeyi yaptığım söyleyerek aldatması durum unda
da kötülüğü ortaya çıkıp rezil olur. Çaldığı malın yanında bulunması
 ‫‪Vehb b. Münebbih‬‬ ‫‪145‬‬

‫‪halinde hırsızın yalanı nasıl ortaya çıkıyorsa, Kur'ân okuyan kişinin işlediği‬‬
‫”‪günahlar, onun Kur'ân’ı Allah rızası için okumadığını da ortaya çıkarır.‬‬

‫ثن ا‬ ‫(‪ ] ٦ ٢ ٨ [ “) ٤٨٧٦‬خ ا؛ثن ا ئ ث ن ان ن أخنت‪ ،‬محا ‪ : 3‬ثن ا ئ خ ث د بن اشئر‪ ،‬ق ا لأ‪:‬‬
‫عئ ئذ ت م ثن وي‪ ،‬قات‪ :‬ئ إتنامح د ئ مح د ال م ‪ ،‬فات‪ :‬محا مح ذ ا ص د ئ ت م ‪،‬‬
‫قادت سم ع ت ؤ ء ‪ ،‬فو ت قى مرا م ي ر م ذاؤذت " ز ق لن ج ل ال بمللئ س بيل ا ل حجقن ب ن‪،‬‬
‫ز ال يجالس ا ائي ئ ‪ ،‬وينت س أ ع ز عثا دة نبه‪ ،‬ئ ظت *محت ل ش م ة ثابتة على ش ا ق ة‪ ،‬ال‬

‫ثزالط نجف ا اخل اء مص ل بئ مرته ا قي ز م اقن اي‪ ،‬ه ال ولت حصراء في عير اقن اي '‪٠‬‬
‫‪Vehb b. Münebbih Hz. Dâvud’un Mezâmir’i (Zebur’da) şöyle yazılı‬‬
‫‪olduğunu bildirir: “Günahkarların yolundan gitmeyene, boş oturanlarla‬‬
‫‪oturmayana, R ^ b in e ibadete yönelene ne mutlu. Bu kişi, içinde devamlı su‬‬
‫‪olan bir kanalın kenarındaki ağaca benzer. Bu ağaç, meyve zamanı bol‬‬
‫”‪meyve verir, meyvesiz olduğu zamanlar da yeşil kalır.‬‬

‫(‪ “) ٤٨٧٧‬ل ‪ ] ٦٣/٤‬حدثت ا نأ بما ن بن أ خن ذ ‪ ،‬محا د ‪ :‬ثن ا م ح م ذ بن جغ مر بن أعثن‪،‬‬

‫ئ ‪3‬ت ثت ا حال د بن خدا ش‪ ،‬ق الأ‪ :‬ثن ا م خ ئ د س ا ل ح ش بن ا م خذا ش‪ ،‬عن ع ران بن‬
‫عتد الؤ ح م ن‪ ،‬ص زغ ب ‪ ،‬قات‪ ٠٠ :‬إئ) ه ام ت الق اعة ص ز ح ت ان حجاوه ص نا غ الثت اؤ‪،‬‬
‫و ئ ز ت ائي خ ا ة ذئا "‬

‫‪Vehb b. M ünebbih der ki: “Kıyamet kopunca, taşlar kadınlar gibi feryad‬‬
‫”‪ederler ve dikenli ağaçlardan kan damlar.‬‬

‫ت م ان ى أ خئ ذ ‪ ،‬ظ ‪ : 3‬ثن ا ئ ح ث ذ ن عئر الهث ا خ‪ ،‬ق ا لأ‪:‬‬

‫حدق ا نل‬ ‫ا‬ ‫(‪ “) ٤٨٧٨‬ل ‪٦٣/٤‬‬
‫ثن ا م ح م د بن أيي ع من ا لع دني‪ ،‬ئ ‪3‬ت ثن ا مزج بن تح يد‪ ،‬ظ ‪ : 3‬نحا تغ ص ون بن م حق ا ل م ا نن غ‬
‫يثذو صغيرا‪ C‬ث أ يك ر‪ ،‬إ ال الم صيتة ه ائه ا س د و‬ ‫ا ال‬ ‫يم ه‪ ،‬عن زغ ب ‪ ،‬ق ات‪ ٠٠ :‬ن ا م ن >قيغ‬
‫ز ‪-‬ع ب* ‪ ° ٣‬ب•‬
‫م د صع ر‬ ‫دثيره‪،‬د‬
‫‪Vehb b. Münebbih der ki: “H er şey, küçük olarak başlar ve zamanla‬‬
‫‪büyür. Musibetler hariç! Zira musibetler büyük olarak başlar ve giderek‬‬
‫”‪küçülür.‬‬

‫(‪ “) ٤٨٧٩‬ل ‪ ] ٦٣/٤‬حدت ا شقت ا ن ‪ ،‬هات‪ :‬ثن ا علي بن ا محا زك‪ ،‬ى ‪ :3‬ثن ا زيد بن‬
‫المحازك‪ ،‬قا د ‪ :‬نحا ن خ ئ ن ت ذ م ‪ ،‬غن ال غ م ت ه القغت ا ه ‪ ،‬ص ق ف ‪ .‬قات‪ " :‬زمم ن ت ا ي و‬
146 Vehb b. Münebbih

‫ثئا‬1‫ع‬ ‫ ثهت ا؛وئا‬،‫ ثا أغل بئ ت الس ؤة وم ئ د ن الئ>ت ائؤ‬: 3 ‫ مق ا‬، ‫عش با ب داود عثه الش ال م‬
،‫ج ده‬
‫ف وال د ي مسي ب‬،‫ أععلوة‬:‫ ق ات ذاؤئ‬،‫ وردك م اللت ررى التا جر ال غ ي م في أئبؤ‬،‫بشيء‬

‫ض هاا‬ ‫مب مأ‬

Vehb b. M ünebbih der ki: Bir dilenci, Hz. Dâvud’un kapısında durup:
“Ey nübüw etin ve ri.saletin madeni olan ev halkı! Bize sadaka olarak bir
şeyler verin. Allah size kendi ailesi içinde ikamet eden tacirin rızkım versin”
deyince, Hz. Dâvud: “O na bir şeyler verin. Canım elinde olana yemin
ederim ki, bu (yaptığı dua) Zebur’da mevcuttur” dedi.

‫ ى زئد‬، 3 ‫ ئ‬،‫ ثن ا ع ئ ئ النيازك‬،‫ قات‬،‫لخد‬ ‫ ها ذ ئق‬- ‫ ا خدقا‬٦٣/٤ ‫ ل‬-) ٤٨٨٠(

‫لب‬،‫ قادت " م ن عرفبا ثق‬، ‫ ص وه ب‬،‫ ض ال ئغذر‬،‫ ثت ا م حم د بن بؤر‬،‫ قات‬٤^ ^ ١‫بن‬
‫ زنن أك ر ال غثه والثئصاء ل م يوش‬،‫ح ب ن عأى حديقه‬
‫ زنن عرفبالص د ق ات‬، ‫لم يجز م ذ ك‬
‫ ز م انم خ د هزئ‬،‫ ل م يوش إقو ي الش م‬،‫ ؤتذ عرف ل أق ض وا لخد مة‬،‫مئةبالنصي حة‬
٠’ ‫بثخ في غزو‬
‫ ز الي ح ن ن مه ه نا م‬، ‫قدره ي ج ذ قذرة‬

Vehb b. M ünebbih der ki: “Yalancılıkla tanınan kişinin doğruluğu kabul

edilmez. Doğruluğuyla bilinen kişinin ise sözüne güvenilir. Gıybeti ve kini
çok olanın vereceği nasihate güven olmaz. Günahlara dalan ve başkasını
aldatmasıyla bilinen kişinin sevgisine güvenilmez. Kim de kendini
olduğundan daha üstün görürse, kendi değerini inkâr etmiş olur ve
başkasında çirkin olarak gördüğü şeyi elbette kendisi için de layık
görmeyecektir.”

‫ال خ ث ن‬ ‫بن‬ ‫ ثنا أ خ ن د‬:‫ قالأ‬،‫ ] حدثن ا هم د الثؤ بن م حم د بن جعفر‬٦٣/‫ [ ؛‬-) ٤٨٨١(
^ ١ ‫ ح د ب ى عتد‬: 3 ‫ د ا‬،‫ ص إ ن ن ا عي د بن عثا ش‬، ‫ ثن ا داود بن ^ و‬: ‫ ئال‬٧ ^ ١ ‫بن عبد‬
‫ ز ال تتوضأ ! ال ش‬،‫ فطفق ال يث ر ب و ال ثثهثأ‬، ‫ت هدم ع إبجا ز ن ي‬3 ‫ قا‬، ‫س م حا ذ بن ختئ م‬
‫ وال أ و ضأ خ ز‬،‫أس ز ب‬ ‫ أئا‬U " :‫ ما عن ائن اؤ ائثذ ب؟ ق ات‬.‫ج د ؟ة‬
‫ن‬ ،‫ماء رمرم‬

‫ إمحا‬،‫ج ده‬
‫ وال ذ ي ئ س زغ ب ب‬،‫ نإدك م ال ثدرون ما ظء رمرم‬،‫أ حرج بجا إ ال ب ن تاء رمرم‬
‫ال‬ ^ ١١ ‫ إثه ا في كثا ب‬،‫ وال ذ ي م س وهب بيده‬، ‫ وش ماء ت ئ م‬،‫قي كثا ب الل ه طعا م ملغم‬
 Vehb b. Münebbih 147

،'٠‫نزه ت ذا؛ وأ ح ذئ ت ش ماء‬

‫م‬ ‫يتع ق د إلته ا امؤ م ن القاسي يتص ن ع منه ا ريا ابتعاء بركته ا إ ال‬

"‫ط‬ ‫ثا‬
‫ظا‬ ‫ زال ت ؤ م زئز؛ تغط ائ‬،‫ " ا ه و م زتو عياذة‬:‫ نقا د‬:‫قاد‬
)Abdullah b. Osmân b. Huseym anlatıyor: Vehb yanımıza (Mekke’ye
.geldi, hep Zemzem suyundan içip abdest aldı, başka suya yönelmedi
Kendisine: “Niçin başka tatlı sulara yönelmiyorsun?” diye sorulunca şöyle
cevap verdi: “Mekke'den çıkıp gidinceye kadar hep Zemzem'den içecek ve
onunla abdest alacağım, başka suya yönelmeyeceğim. Siz, Zemzem suyunun
,ne olduğunu bilmiyorsunuz. Vehb’in canı elinde olana yemin ederim ki
,Allah'ın Kitab’ında anlatıldığına göre Zemzem suyu; aç kişinin yiyeceği
hasta kişinin de şifasıdır. Vehb’in canı elinde olana yemin ederim ‫لكل‬,
bereketini elde etmek amacıyla bir kimse, Zemzem suyuna gelip kana kana
.içerse mutlaka vücudundaki bir hastalık gider ve ona şifa ihsan edilir
Zemzem suyuna bakmak ibadettir, o suya bakmak, insan üzerindeki
yere d ö ^ lr a s in e v e ^ e olu ‫"؛‬.”

،‫ ثت ا ن حن وئ بن أخنت بن ائثزج‬: ‫ ها د‬، ‫أ ح م د‬ ‫بن‬ ‫ ] حدثن ا ن ي ئ ان‬٦٤/‫ [؛‬-) ٤٨٨٢(

‫ ش م ع ت‬:‫ قات‬،‫ ثن ا بك ا ر بن عبد الل ه‬:‫ قات‬،،‫ ظ غبت الررا؛ل‬:3 ‫ ظ‬،‫)ت ظ عيمس بن يريد‬3‫ئ‬
، ١^^٠^ ‫ ب م مس خ‬،‫ نكان مللق الئتا ع‬،‫' مس خ ب خ ت ئص ز أشذا‬٠ :‫ بم و لأ‬، ‫وهب شر م م‬
،>‫ وه و ي د ل ك ينقد ع م د ا إلئشالي‬،‫ محا ذ مللث ال دوا ب‬،!‫ ث ر مسح ور‬،^ ^ ١‫ مللف‬0 ‫ئكا‬
‫و إل هباط ل إ ال إ ه‬ :‫ وقاد‬، ‫ئ ف ذ ظ ؛ ر تن ج د اش‬.‫ زث؛ل ق تح‬P ، ‫ي ن و‬ ‫ه‬ ‫مبتآ‬
‫ و خد ث أغد ا م حا ب ئد ا لخثلئ وا‬: ‫ أ ي ن ا ث ؟ ق ا د‬:‫ ش و ل زغب‬:‫ قات ية ت‬، ٠٠ ‫ا ل ظء‬
‫ و حرق‬،‫ قت د ا ال ي•؛‬: ‫ ؤقأال بغضه م‬،‫ ق ذ ا س م ن ق ل أن ي م و ت‬:‫ مما د بعضهب‬، ‫م ه‬
^ ^ ١‫ ق ز م ث ل مئة‬٧ ^ ^ ١‫م ت بتت‬-‫ ل‬،،^^[ ١
Vehb b. Münebbih dedi ki: Buhtunnasr, aslan şekline döndürüldü. Bu
halde iken o, yırtıcı hayvanlara hükümdar oldu, sonra kartal şekline
dönüştürüldü. Bu halde iken o, kuşlara hükümdar oldu, sonra sığır şekline
d n ^ tü r ü ld ü . Bu halde iken o, diğer hakan lara hükümdar oldu. Ama
bütün bu hallerinde o, insan aklına sahip olup, insan gibi düşünüyordu.
Hükümdarlığı devam ediyor ve idaresini sürdürüyordu. Sonra Allah, ona
ruhunu iade etti ve insan haline döndürdü. Bundan sonra o, insanları Allah'ı
148 Vehb b. Münebbih

birlemeğe davet etti ve: “Semadaki dışında bütün ilahlar batıldır” dedi.
Bekkâr der ki: Vehb’e: “M üm in olarak mı öldü?” diye sorulunea: “Kitap
ehlinin bu konuda ihtilaf ettiğini gördüm. Bazıları, ölmeden önce iman etti”
derken, bazısı da: “Peygamberleri öldürdü, kitapları yaktı ve Beytu’l-
Makdis’i yıktı. Bu sebeple tövbesi kabul edilmedi” cevabını verdi.

‫ محا ئ خ ث ذ ئ ش‬: ‫ ظت‬، ‫ ظ ث ا مه إ‬،‫لخد‬ ‫عم ئ‬ ‫خ ه‬ ‫ ا‬٦٤/٤ ‫ ل‬- ) ٤٨٨٣(

‫ ئ‬: ‫ ه د‬،‫ محا غ ئ ئ ا لخض‬:‫ فا ت‬، ‫ ئ ث ض ئ مح د امحا ق‬:‫ قات‬، ‫إن تامح د ال ئ ن زا ئ‬

،‫ " "ىن ز ج لبمصز‬:‫ قا ل‬، ‫ قادت ح دب ي ع مى وئ ب بن ت م‬، ‫عبد ال ر ائق أ جي زغ ب‬

،‫ز ذث وة‬ ‫ئ كئث وة‬ ،‫أب ع‬ ‫الر‬ ‫!ت ؤ م‬ ‫ف ي‬ ، ‫وئ ة‬ ‫يه ئع‬ ‫م‬ ،‫ه‬ ‫بملع ن و‬ ‫أ ن‬ ‫أيا م‬ ‫ه‬ ‫م ه ت أل ه م ب الم‬

:‫ش‬ ‫يح‬ ‫ا‬

‫ ق ت‬، '٠ ‫ى‬ ‫م‬ ‫ة‬ ‫وب ر رئ م و‬ ، ‫ع‬ ‫ة‬ ‫قتمح ن و‬ :‫ع ت ه‬ ‫ل‬ ‫كث و ث‬ ‫ م‬،‫م‬ ‫اب ه‬ ‫محر‬ ‫ك ث ذ ق ي‬ ‫ئ أصت ح وا زال‬

،‫ج؛ت‬
‫ ال ع ئ ز ال ئن‬،‫ب ت وي؛ا فؤ‬
‫فف ا ا لرجل زنا به ا أ ح د إ ال ول ه ج‬
‫ءأتا زأئ ئ الثريه التي نا ث ي‬
^ ١‫ مذ"كور قي ت ن د الس ئخ ر ح م ة‬، ‫وي حش فذا هو ابن عئد النا ي‬
Vehb b. M ünebbih dedi İri: Mısır'da bir adam vardı. Halktan üç gün
süreyle yiyecek istedi, ama kimse ona yiyecek vermedi. Adam dördüncü
günde vefat edince, onu kefenleyip defnettiler. Sabah olduğunda kefenin,
mihraplarında durduğunu ve üzerinde şöyle bir yazı yazılmış olduğunu
gördüler: “Siz onu diri iken öldürdünüz, ama ölü iken de ona iyilik
yaptınız.”
Yahya der İri: “Ben o adamın vefat ettiği köyü gördüm, oradaki zengin,
yoksul herkesin mutlaka bir misafirhanesi vardı.” Burada zikredilen Yahya,
ravi zincirinin ravilerinden ibn Abdilbâki’dir.

‫ ظ ت غ ث ذ ئ شهل‬:‫ محا إشخا ة ن إ;رجا ت قات‬: ‫ قا د‬،‫ ا خدثثا أيي‬٦٤/٤‫ ل‬-) ٤٨٨٤(
‫ دخلت اتي؛ثص‬١٤‫ " ؛‬:‫ ظت‬،‫بب‬
‫ ص م‬،‫قات‬: ‫ ئ‬:‫قات‬،‫ نحا حم د اوزاق‬:‫ قات‬،‫تن ح م م‬

" ‫ حرج ا ل حى م ن الهوة‬، ‫ثا ب‬

Vehb b. M ünebbih der ki: “Hediye, kapıdan girince hak bacadan çıkar.”

‫ ثنا‬:‫ ه الأ‬،‫ ثن ا عثذ الل ه بن م حم د ا ئ شحح‬:‫ محات‬،‫ ] حدثنا ا ال جري‬٦ ٤/٤ ‫)" ت‬٤٨٨٥(

، ^ ^ ١ ‫ ص عئد‬، ‫ ص عبد ا ل من عم بن إذري س‬، ‫ ^ بن ت ج د‬١^ ‫ تحا‬،‫إبراهي م بن ا م ح يد‬

 Vehb ‫ء‬. Münebbih 149

‫ ف ئات إي ت ق م‬، ‫ م ' تث نج أ ص ا ال ياؤ غ د غا د بي ء ف خ م‬: ‫ قا د‬، ‫غذ وئ ب ئن م‬

‫ظ‬ : ‫م أن ث ص ئ ت‬ ‫ظ‬ ، ^ ١‫ه‬ ‫ ي‬:‫ ه محب‬3 ‫ ت أ قا‬،٣ ١ ‫ه زق غ ي‬ ،‫غ ي‬

‫ ثب ن أين فزابلف؟‬:‫ قات‬،‫ ش ورق الغ جر‬: ‫ محم ن أتن معي سلث؟ محا د‬:‫ قاد‬،‫ق ال ث مافئ مننثة‬
‫ وكيفن‬:‫ قات‬،‫ ث ح ت ثذا ا خل ل‬:‫ هاين محون في الئثاع؟ قات‬: ‫ ها د‬، ‫ م ن ناع العي ون‬:‫قات‬
‫ض‬ ‫ ؤأى أ م ق ت‬، ‫ الثن ا ئ ز ي ؤص إ ر الت ل‬،‫ و ص ال مح ي‬:‫مت ولث ض ا يا ذؤ؟ قات‬
" ‫ ئ ؤ تؤمي إ؟ى؛ل م‬1^ 1 :‫ ه ع ج ب الن؛ي م ن ح ك م ة هؤبه‬:3 ‫ ئ‬،‫ ؤ!ما عد هثز يأت‬،‫يبؤ‬
‫بظ ف‬
Vehb b. M ünebbih der ki: Peygamberlerden biri, dağdaki bir mağarada
bulunan bir âbide uğradı. O na yaklaşıp selam verdi, adam selamı alınca.
Peygamber ona: “Ey Allah'ın kulu! Ne zamandan beri buradasın?” diye
sordu. Âbid: “ü ç yüz seneden beri buradayım” cevabını verince: “Geçimini
nasıl temin ediyorsun?” diye sordu. Âbid: “Ağaç yapraklarını yiyerek
g ^ n iy o ru m ” cevabım verdi. Peygamber: “Ne içiyorsun?” diye sorunca,
âbid: “Kaynak sularını içiyorum” cevabını verdi. “Kışın nerede oluyorsun?”
diye sorunca ise: “Şu dağın altında oluyorum” cevabını verdi. Peygamber:
“İbadete sabrın nasıldır?” diye sorunca, âbid: “Nasıl sabretmeyeyim ki,
benim günüm bu geceye kadardır, dün ise içindeki şeylerle birlikte geçip
gitti, yarına gelince henüz gelmemiştir” cevabını verdi. Peygamber, onun:
“Benim bugünüm ancak geceye kadardır” şeklindeki sözünü beğenip takdir
etti.

،‫ ثن ا مه د الل ه ى م حم د ال غتثشي‬:‫ قاد‬،‫آم] حدقا أبو بك ر ا ال جؤي‬0‫)" [ إا‬٤٨٨٦(

‫ عن مه د‬، ‫ غذ عبد ا ن م‬،‫ ح د م إبراهي م بن سع يد‬:‫ قات‬،‫ ثن ا إبراهي م بن الحس د‬:‫قات‬

‫ نن ش ئ أئؤ ى‬،‫ هد ئ ئ ت ال هوى‬:‫ ها د ل م علمه‬،‫ أن و جا د مئ ال م ا د‬، ‫ ص زغ ب‬، ‫ا ل صم د‬
،‫م‬ ‫ص‬ ‫كء زاال؛زاتي لآم تأ ص تى؟‬ ‫ أتوئ ص‬:‫طئة‬ ‫ت ه‬1‫ فث‬،‫ه ث ة ا‬ ‫س‬

‫لم‬ ‫إتف‬
‫ " م‬،‫ب ي‬
‫ ثا م‬:‫قات‬ :‫رأبهن معا ؟ قاد‬
‫م‬ ‫ ^ ^ والحص ى إدا‬١ ‫ أ مؤق بتن‬:3te
" ‫ ؤلككلثا قت أؤ م ثه‬،‫ويى غئنف‬-‫ش ي اله‬

Vehb b. M ünebbih bildiriyor: Âbid bir kişi öğretmenine: “istek ve

arzuiarımı bitirdim. Artık dünyadan bir şey istemiyorum” deyince,
öğretmeni: “Kadınlarla h akanları aynı anda gördüğünde onları birbirinden
150 Vehb b. Münebbih

ayırıyor musun?” diye sordu. Âbid: “Evet” karşılığını verince, öğretmen:

“Dinar ve çakıl taşlarını bir arada gördüğünde onları birbirinden ayırabiliyor
musun?” diye sordu. Âbid: “Evet” cevabını verince, öğretmen: “Ey oğul! Sen
istem ve arzularını bitirmemişsin, ama onu bağlamışsın” dedi.

، ‫ ثن ا حم د ال م ئ ئ خ م ان نمنش ئ‬:‫ فات‬، ‫ ] خ دمما أبو بكر اآل ج ث ي‬٦٥ /^ [ - ) ٤٨٨٧(

‫ ظ عؤث ئ جزبر‬:3 ‫ ه ا‬،‫ ئت ا م حف و ظ بن م ح ل بن عنز‬: ‫ قا د‬، ‫ ثنا إبراهي م بن ا ل ج م د‬:3 ‫ظ‬

‫ص ق و جئ‬ " :‫ا‬3‫ ظ‬، ‫ عن زغ ب‬،‫ ح د ش عقيد بن تجل‬:‫ ئال‬، ‫بن محالن بن ء‬
‫و ج ئ ث الثا ئ ن جما ع ا م ح ا ز ال ئ امبؤ بم ن أزاد خ ن ع‬ ‫ ثإت لل دي ن‬، ^ ١‫م‬ ‫ال‬
‫ \ل ظ ا هزات‬، ‫ائكأ؛زؤ المناد؛ إ ت اواب؛ ا ج‬ ‫ ث ئ ن د فك را للي‬:‫ أؤلهن‬،‫ا ل صال حا ت‬
‫ ج ة‬1‫والغ‬ ‫جاء‬-‫ ور‬،‫نيا ل ه ن‬-‫ نعم د ا لموم ن ق‬، ‫ ائخب؛ة ا ج الئدي ما ت‬، ‫اقاطن ا ت‬

‫ آل‬1‫ف ه‬
‫ ز ال يزهد ي‬، ‫ي ن ل ه ا م ئ د‬
‫ ن ف‬، ‫ي ن ل ه ا قن ن‬
‫ ا ش ف‬،‫ ث ن ال دي ن رغبه ثي ا ل ج نة‬:‫ال ثاييه‬
‫ؤ ال‬ ،‫دئ‬1‫ مم ت د فرارا من ا م ا ش ي ن حملته ا ح ء ز ال ال م ه حئ‬:‫ والنا جيه التالئه‬، ‫سف ا‬
، ‫ش دي د‬ ‫و شأ ي‬ ، ‫ظم‬ ‫ع‬ ‫ها‬ ‫ب أ‬ ،‫ن غ ز ن‬ ‫ز ال خ ر ب ه ا ' كا‬ C‫ت‬ ‫ك ال نص نا‬ ‫ه‬ ‫ج‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫و ق ت‬ ، ‫م‬

‫ض‬ ‫ هد‬،‫ والحن ؤذب ا ش بجا إ ال غ م ة أ خن ئ خاسث‬،‫ي'ي‬

‫ ز ال يغم د عن ا ف‬،‫وجريه ا م ح ع‬
" ‫ ف ن ي ئ‬0 ‫ ئ;لل ق غز ال خ م ا‬، ‫ال دي\ واآل م حة‬

Vehb b. M ünebbih der ki: “Amellerini dinin her üç boyutu içinde

yapmaya çalış. Zira dinin üç boyutu vardır ve bu üç boyut tüm iyi şeyleri
üzerinde toplamak isteyenler için salih amellerin bir araya getirilmesini ifade
eder.
Birincisi, gelmiş ve gelecek, görünen ve görünmeyen, eski ve yeni sana
verilen tüm nimetlere karşılık Allah’a şükür olarak amel etmendir. M ümin
İtişi bu nimetlere şükür etme ve tamamlanmasını dileme babında Allah’a
amellerde bulunur.
İkincisi, bedeli, benzeri olmayan ve ancak sefih (uçarı) olan kişilerin daha
fazlasını isteyebileceği Cenneti elde etmek için amel etmendir.
üçüncüsü ise, Cehennem atehinden kurtulmak için amel etmendir. Zira
Cehenneme sabır edilemez, hiç kimse ona tahammül edemez ve cezasını da
hafifletemez. Oradaki .sıkıntılar normal sı^ntılara, oradaki üzüntüler normal
üzüntülere asla benzemez. Haberi büyük, içeriği ürkütücü, hüsranı ise pek
 Vehb b. Münebbih 151

çetindir. Cehennemden ancak sefih olanlar kurtulmayı dileyip Allah’a

sığınmaz. Böylesi kişiler de hem dünya, hem de âhiretlerini heba etmişlerdir.
Büyük ve apaçık hüsran da budur.”

‫ ثنا عبد ال ر بن م خ م د‬: ‫ ها د‬، ‫ ] ح د ظ أب و أخنت م ح م د بن أ خن ذ‬٦٦/‫ [؛‬-) ٤٨٨٨(

‫ت‬،3‫ دا‬، ‫ ^ ^ ؛‬١‫ أئثأثا عبد النيلي بن م حم د‬:‫ قات‬،‫ قن ا إ ن خا ق بن راهويه‬: ‫ قا ل‬،‫بن شيزؤيه‬

‫ألي س‬ :‫م م ء‬ ‫يمد ؛ ب ب‬

‫ ف‬:‫ ظت‬،‫ أ م ح ي أيي‬:‫ ظت‬، ‫م م د بن سع ي د بن رث ا ة‬ ‫أح ت م‬
‫ تق أش‬،‫ص‬ ‫ف ن ص فا ح إال زه‬
‫ شء ومحق ي‬: ‫ة اخل مح م ال ه إال ال ه ؟ ها د‬
‫ وس إل يأت اخلا ببانثانه إل يفت ح ثة‬،‫ باشن ا نه ف خ ثت‬،‫ال؛ ا ب‬
Vehb b. M ünebbih’e: “Lâ ilahe ‫ل‬11‫ س ك‬, ”?Cennetin anahtarı değil midir
diye sorulunca: “Evet! öyledir, ama her anahtarın dişleri vardır. Dişleri olan
anahtarla gelen kişiye bu kapı açılır. Ancak dişleri olmayan anahtarla gelen
kişiye bu kapı açılmaz” dedi ,

‫ ثنا محم د بن‬:‫ ظت‬،‫ مدنا إشحاق بن إئزايب‬:3te ،‫ ] خن ك ر‬٦٦/، [ -)٤٨٨٩(

‫ أثت سج ع وه ب‬، ‫ ثن ا عتد ا ل صم د بن ن ن م‬:‫ قا ت‬، ‫تن عئد ال ي م‬° ‫ ثط بن ن ا ه ال‬: 3 ‫ ها‬، ‫ش ه د‬

، ‫ م ح ي خ ي ن ص هم د ة عق ه‬،‫ " إن أب ذ نبل ه نك ب قي ه زم ه وه و ث ا ر ب‬:‫ ف وت‬، ‫بن ن ث م‬

‫فتو ج ه‬ ‫ل‬
، ،‫ي ي‬ ‫زا‬ ، ‫وا خل ل‬ ‫ومحقا ب ا ل ا‬
، ‫أق ل‬ ‫زي ة‬ ‫الم‬ ‫ث‬ ‫تلل‬ ‫أ غ د‬ ‫أن م‬
‫ي ت د‬ ‫ن‬ ‫ب أوئة وحل‬ ‫ئغ ض‬

‫ ئت ا أ خأ ت‬، ‫ ق و م ء ا ال ث م‬:‫ ق ات‬، ‫ ك م‬3‫ والثخ ا‬،3‫ وا ك‬،‫ ^ ؛‬١٨ ‫؛ ي نت ش‬

‫ ق ى نأى ذبمق أغد ؛ق ج‬،3‫ ث ك و ال مب‬،‫ وظ أخطأت ا ك د‬،‫ قمح و ا ك د‬،3‫ا لأتي‬
‫ ئارس م ن الث م اء‬3‫ نيث ما ه م في ذيلف إ د ئز‬،‫ إوإث‬°‫حز ج وا بأ جم عهب ش جوا إلى الل ه أد‬

‫م‬ ‫ مح ل‬، ‫بم ي م حت ع د الرجا ل‬ ، ‫ ثم ن ت ا آلمحا د ظ ث ث غش ا ن م‬، ‫ب ز ي بثه م‬

" ‫ وال خ م‬،‫و ت ذ ئ ث ة وفاب ا لآقا ل‬

Vehb b. M ünebbih der ki: Bir hükümdarın oğlu sarhoş bir şekilde atma
binip kavminden bazılarıyla sefere çıktı ve giderken atından yere düşünce
boynu kırıldı. Babası çok kızdı ve yakınında öldüğü köy halkının tüm ünü
baştan sona öldürmeye, onları fillerin ayakları altında çiğnetmeye, geride
kalanları da atların ayakları altında çiğnetmeye, yine geride kalan olursa
onları da erkeklerin ayakları altında çiğnetmeye yemin etti. Fillere ve atlara
içki içirdikten sonra üzerlerine doğru yola koyuldu ve adamlarına: “Şunları
152 Vehb b. Münebbih

fillerin ayakları altında çiğnetin. Geride kalan olursa onları da adarın

ayakları altında çiğnetin, yine çiğnenmeyen olursa onları da adamların
ayakları altında çiğnetin” diye talimat verdi, o köy halkı, b u n u duyup
hükümdarın kendilerini yok edeceğini anlayınca hep birlikte çıkıp Allah'a
yalvarıp yakardılar. Onlar bu durumdayken, gökten bir süvari geldi ve
hükümdarın askerleri arasına düştü. Filler kaçışıp atlara hücum ettiler, atlar
da adamlara hücum ettiler. H üküm dar ve beraberindeki askerleri, fillerin ve
atların ayakların altında ezilip öldüler.

‫ أمحاك‬: ‫ قا د‬،‫ ئ هم د اوواق‬، ‫ ئ ث خ ث د‬،‫ ئ إ ت خا ئ‬،‫ ] خدثثا أيي‬٦٦ / ، [ - ) ٤٨٩٠(

:‫ ي‬،‫ه ثن ا؟ى ل ص حزم بت ت ائنئ ز‬ ‫ت‬، :‫ م ولت‬، ‫ أ ة ش م غ و ه ب بن مس ه‬،‫ا ل ئن ذ و بن الن عئ ا ن‬

٠' ‫ ز ج‬، ‫ و لآخ م حنء محلي خل ق ي‬،‫ت ي‬

‫ ؤنئ ذ‬:‫ب م ن وة‬ ‫" المح ئ ق غث ك م م‬

Vehb b. M ünebbih der ki: Allah, Beytu’l-Makdis’teki kayaya: “Arş'ımı

.senin üstüne koyacağım. Yarattıklarımı senin üzerinde haşredeceğim
Dâvud , ‫ ه‬gün süvari olarak sana gelecektir” buyurdu ,

‫ ثنا‬:‫ قاد‬c‫ ثن ا ئ خ ئ د بن إن حاى‬:‫ قات‬،‫بل ه‬

‫ ] حدق ا أث و حام د بن ج‬٦٦/‫ [ ؛‬-) ٤٨٩١(

‫ غ ذ ب ثب بن‬، ‫ع م بن عئ د‬ ‫ ظ‬:‫ بات‬،‫ ثنا إبراهي م بن لحابي‬:‫ قات‬،‫ت غ ث ذ ئ ذ ر' ل ج‬

‫ قيء‬1‫ ظ فيه‬، ‫حاليف‬-‫ " ! ر أل مم ذ أ‬:‫ ثئولت‬،‫ شب ع ت وهب بن مس ه‬:‫ قات‬،‫الم صل‬
١١ ‫وه ر‬
‫يم ج م ي‬
Vehb b. M ünebbih der ki: “Kendi ahlâkımı arasıra yokluyorum da
hoşuma giden bir tarafını göremiyorum.”

،‫ و م ح م د بن ت ه ل‬،‫ ثتا ان حاق بن منصور‬:‫ قات‬،‫ ا حدثتا أثو حام د‬٦٦/٤‫ ل‬-) ٤٨٩٢(
‫ق‬ ٠' : ‫ق و د‬: ‫ص‬ ‫ج ئ ؤ ن ي تن‬
‫ت‬ :‫ قات‬،‫ أ م ح ي أبي‬:‫ قات‬، ‫ ئ ء د ا وا ق‬: ‫قا ال‬
" ‫ضق ق الصت حب وض وء العت م ة‬
Vehb b. Münebbih: “Çoğu kez, sabah namazını yatsı abdestiyle kıldım”
demiştir.

،‫ ثئ ا يئ م و ث ن عتد الؤ ح ن ن اخلصاصئ‬، ‫ ] حدثن ا ا لخنن بن م ح ث د‬٦٧/‫)" [؛‬٤٨٩٣(

،‫ ثن ا إن ن ا ي د ن معتر‬:‫ قات‬،‫ ثت ا مم حم ذ بن عتد الله المصيصجخ‬،‫ثت ا يونفن بن الحس ن‬
 ‫‪Vehb b. Münebbih‬‬ ‫‪153‬‬

‫ص ه ادت " 'كا ن‬ ‫قاتت تحا ث أل ئ نيي ي ‪ ،‬غ ذ زتد ئن خالي تن نن ذا ن ‪ ،‬ص بم ب ‪°‬تن‬
‫صابهز م جاعة‬
‫ت رقغ‪ ،‬قا د ‪ :‬بأ م‬
‫ن و ع ‪-‬علته الغ الم م ن أ ج ن د أه ل رماته‪ ،‬ظ ‪3‬ت وكان ين س ال‬

‫في ال ثنيثؤ‪ ،‬ئك ا ‪ 0‬ن و ح إدا ئجأى ل هز بز جهه فبغ وا‪٠٠‬‬

‫‪: Hz. N uh, zamanının en yakışıklılarından idi‬لظ ‪Vehb b. Münebbih der‬‬
‫‪ve başörtüsü takardı. Gemide iken ak tık ların d a,‬‬ ‫‪Hz. N uh onlara‬‬
‫‪görününce boyarlardı,‬‬

‫ثن ا‬ ‫(‪- ] ٦ ٧٨ [ “) ٤٨٩٤‬حدثن ا ا ل ح س ن ن ح م د‪ ،‬ما ‪ :3‬ثن ا ن خ ث ذ بن أخنت ا ال رم‪،‬‬

‫^‪£١‬؛؟^ س حال د ‪ ،‬ثئ ا ع من بن عتد الؤ ح م ن بن مهزن‪ ،،‬ق ا د ‪ :‬ش م ع ت‬ ‫ثن ا‬ ‫أ خن ذ بن من ص ور‪،‬‬
‫^‪ : ^ ١‬بخق أ وئد ه إ‪ ،‬؛ة أ ث د ئ ز‬ ‫وغث ئ م ‪ ،‬ف و ه ‪ " :‬ظ ‪ 3‬بم ن ى غ ي الث المر‬
‫بدي "‬
‫جزء غش اننمء؛ؤ أق محء لخي م‬
‫‪Vehb b. Münebbih der ki: Hz. îsa, Havarilere: “Size gerçeği söylüyorum:‬‬
‫”‪Sizin musibetlere karşı en sabırsız olanınız, dünyayı en çok seveninizdir‬‬
‫‪demiştir.‬‬

‫(‪[ -) ٤٨٩٥‬؛‪ ] ٦٧/‬حدثن ا أبو أ ح ن ذ م ح م د ن أ ح م د‪ ،‬ثن ا أ خن د بن مو ت ى الع دني‪،‬‬

‫ظ ‪3‬ت بلعن ا‬ ‫ثت ا إئت‪ 1‬ءيد ن سع يد ال ك سائي‪ ،‬ظ ‪ :3‬ث إ "كثين بن يق ا م‪ ،‬عن جعف ر بن برمحا ن‪،‬‬
‫م‪” ،‬كان بموت‪ '٠ :‬طوق بمن ظز في عيه غذ عي ب ي ‪ ،‬ز محى بمن‬ ‫أة وهب ئذ‬
‫ثواص غ لل ه ش عئر م ن كث ة ‪ ،‬ور م أئ ن ال دآل ؤائننكث ؤ‪ ،‬وبص د ق م ن ما ‪ 3‬ج مغ م ن عير‬
‫معصثة‪ ،‬و جا ض أئ ن ا ل ع ل م زائ ج نم‪ ،‬وأغد الح ك م ة‪ ،‬ووسعته القثئ‪ ،‬و إل بمع د ه ا إ ر‬
‫قد عه "‬

‫‪ibn Vehb şöyle derdi: “Başkalarının ayıpları yerine kendi ayıplarına‬‬

‫‪bakana ne mutlu. Miskinliğe düşmeden, Allah için tevazu gösteren, düşkün‬‬
‫‪ve miskinlere merhamet edip helalinden kazandığı malından tasaddukta‬‬
‫‪bulunan, ilim, hilim ve hikmet ehli kişilerle beraber olan sünneti kendisi‬‬
‫”‪için yeterli görüp, bidatleri sünnete karıştırmayan kişiye ne m utlu.‬‬

‫(‪ ")٤٨٩٦‬ل‪ ٦٧/٤‬ا حدثن ا أييء ظ ‪ :3‬ثن ا أ خن د بن م ح م د بن عنت‪ ،‬ه ادت ثن ا أب و بكر‬
‫بن عبيد‪ ،‬ظ ‪ :3‬حدقتي م ح م د بن الئزا ج ‪ ،‬ثن ا تثار‪ ،‬ثن ا ج غم‪ ،‬ثن ا عئد ا ل ص م د بن معق ل‪،‬‬

‫م ‪ ،‬دا ‪ : 3‬و ج د ت قي هوي م ذاؤذ‪ " :‬يا داود‪ ،‬ف د بدري م ذ أشر غ‬ ‫عن وه ب بن‬
154 Vehb b. Münebbih

‫ ه د ثدر ي‬،‫ وأنس ي رغه م ن ذكر ي‬، ‫ال نا س م إ غ د الص راط؟ ال ذي ن ي بم ؤن ب ح م ي‬

، ‫ و س دوئي ي غ ر ظ أ ش ن ئ غ م ز‬،‫ب ي‬
‫م‬ ‫مي ن‬ ‫أ ي اقث زاؤ أ مح ل؟ م ح ن ي بم ؤن‬
‫ مئة‬1‫ أع طى أ ث د م ح‬1‫ف ي ئ ز بدت‬
‫ ^ ^ أعفل ز عندي مغرقه؟ اث ي‬١ ‫ أي‬،‫ف ن ثدوي يا ذ وئ‬

" ‫بنا حب س‬

Vehb b. M ünebbih der ‫لكل‬: Hz. Davud’un Zebur’unda şöyle ‫ا سر‬

©lduğunu gördüm: “Ey Dâvud! s ta tta n en hızlı geçecek insanın kim
olduğunu biliyor musun? H ükm üm e razı olanlar ve devamlı benim zikrimle
?meşgul olanlardır. Hangi fakirlerin daha üstün olduğunu biliyor musun
H ükm üm e ve onlara verdiğim kısmete razı olanlar ve verdiğim nimetler
sebebiyle hamd edenlerdir. Ey Dâvud! Benim katımda hangi müminlerin
daha üstün olduğunu biliyor musun? Verdiğine, elinde tuttuğundan daha
çok sevinen kişidir.”

‫ ^ شر‬١ ‫ ظ عتذ‬،‫ محدثى أيى‬، 0 ‫ ] خ ا؛ثن ا م خ ث د بن أ ح م د بن أب ا‬٦ ٧٤ [ ")٤٨٩٧(

‫ت ح د ب ي عث د ؛ل ي بن‬،3‫ ظ‬، ‫^؛ بن ك بما(ث‬£ ١^ ‫ ثنا مه د الل ه بن ع مر بن‬، ‫ ثغا ح جا ج‬، ‫م حم د‬
‫لث‬3‫ ئأؤخى ا‬، ‫ل حن س ئ تن ه‬،‫ !^ ع اب‬١ ‫ " عتذ‬: ‫ زن ي‬،3 ‫ دا‬: 3 ‫ ظ‬، ‫ وهو؛ئ ئ بث ت زغ ب‬0 ‫صغ وا‬
‫ ي ث ثص لي و إل أدي ب ؟ مأذن الل ه لعنق في‬،‫ أي رب‬:‫ قات‬،‫إقه أدي قذ عهم ت للف‬
‫ ظ‬:‫ت‬1‫ مم‬،‫ ^ ^ ن ئ ك ى ض‬١‫ ثأثاة‬،‫ ثم ذ ي فن ا ؛‬،‫ ثنز ي م و ل مي صال‬،‫عتقهب صر ت عليه‬
‫ا حن س ئ ت ن ه ث ئ دلت‬1 ‫ عت اذدل‬:‫ إ ذ ربل ق م ولت‬:‫ قات ائنللف‬،‫ل م ت ب ن محربان ائ؟ني‬

٠٠ ‫نخون هذا المت رف‬

Vehb b. M ünebbih anlatıyor: Bir âbid, Allah’a elli yıl ibadet etti. Allah
adama: “Senin günahlarını affettim” diye vahyedince, âbid: “Ey Rabbim!
Ben günah işlemedim ki günahımı affedesin” dedi. Allah onun boynundaki
bir damara emrettik o da çarpmaya başladı ve âbid uyuyamadı, namaz
kılamadij sonra damarın çarpması durdu, o da uyudu. Sonra ona bir melek
geldi boynundaki damarın çarpmasından duyduğu acıyı ona şikâyet etti
Melek de ona dedi ‫ كل‬: “Rabbin buyuruyor ki: Senin elli sene yaptığın ibadet
bu damarın sakin olmasına denktir.”
 Vehb b. Münebbih 155

،‫ ثغ ا أثو بكر بن مح د‬،‫ ثت ا أ ح م د بن م حم د بن غنت‬،‫ء حدثنا أ ي‬٦٨/٤ [ -) ٤٨٩٨(

،‫ عن شيخ ثن بثي م ح م‬،‫ ثن ا رؤح ئذ م د الر ح ش‬،‫ح د ش محت ال م بن ث ح ئ د بن عؤن‬

، ‫ تع ن ه ا إل ن ال م التي ال ب م ن عم ه إ ال به ا‬: ‫ هأؤل ه ا‬:‫حت م ث ال ثة‬
‫ *' رءومس ال‬:‫ قالأ‬،‫عن وه ب‬
‫ ي ت إ ال ش اض ال م أ ا مح قن‬:‫ والثال ئ‬، ‫ بمط اخل ا ئ ا ش ال ث ه ي ا م حا ة إ ال ه‬: ‫ؤاا؛اؤل‬

" ‫إ ال بجا‬
Vehb b. M ünebbih der ki: “Nimetlerin başı üçtür: Birincisi, her nimetin
ancak kendisiyle kemale erdiği İslam nimetidir. İkincisi, hayatın ancak
onunla güzel olduğu sıhhat nimetidir, üçüncüsü ise, yaşamın ancak onunla
tamam olduğu zenginlik nimetidir.”

‫م‬ ‫ ثتا الحس ن بن ي خ ى بن‬،‫ ظ أثو بكر‬، ‫ ثتا أ خن ن‬،‫ ] ح د كا أيي‬٦٨ / ‫ [ ؛‬- ) ٤٨٩٩(
،‫ أ غن ى‬، ‫م وئ ب بن ت ئ م ب م ت ث ر‬ : ‫ ظ حزي م ه أبو م خ ث د ال؛نا بد ء ئا د‬: 3 ‫ ظ‬،‫ال؛نسري‬

‫ قأا ل ر جئ كا ذ م غ‬،‫ ال حم د لل ه عأى ن عمته‬:‫ وهو م ولت‬،‫ بؤ وض ح‬، ‫ ش د غزثا ذ‬،‫م ج ذوم‬
‫يمرثئ‬ ‫ " زم‬: ‫ص ؟ ق ا د ه ا م ح م‬ ‫ه‬ ‫ أ ؤ ثتي ء م ئ عئ ث ص ه م م م ل‬: ‫زغ ب‬
٠٠ ‫ي ن م ه ا أخت ؛عرفة عيري أ‬
‫ أز ال أ ح ن ذ الل ه أثق ف‬، ‫وؤ أغل ه ا‬ ‫ ءا ئ ف ز إ ر‬، ‫إ ل أهل ال ن ديث ة‬

Huzeyme Ebû M uhammed el-Âbid der ‫لكل‬: Vehb b. Münebbih, gözleri

:görmeyen, cüzamh, kötürüm ve çıplak birinin yanından geçerken onun
Nimetinden dolayı Allah’a hamd olsun” dediğini işitti. Vehb’in yanında “
olan bir adam: “Sende ne nim et kalmış ‫ن ا‬, ondan dolayı Allah'a hamd
edesin” deyince, adam: “Şu şehir halkına bir bak bakalım, ne kadar kalabalık
olduklarım gör. Onlar arasında benden başka onu tanıyan olmadığı için
Allah’a hamd etmeyim mi!” karşılığını verdi.

، ‫ خ د م علي بن ش ج م‬،‫ ثنا أثو بكر‬، ‫ ثت ا أ ح ن ذ‬،‫ ] حدتن ا أيي‬٦٨/‫ [ ؛‬-) ٤٩٠٠(
‫ كا ذ‬: ‫ قا د‬،‫ ص غا م بن مؤه‬،‫ ثت ا ئا بغ بن ثنيت‬:‫ قات‬،‫ش بن أبي صالح‬1 ‫ ثن ا عند‬:‫ت‬،
‫ ويحلو‬،‫ وبمكلم لثمه م‬،‫شلم‬
‫ وينكتملب‬،‫ الئؤمنيحالط لتعلني‬٠:‫ مولت‬،‫وهب بن مسه‬
٢٠۶

Vehb b. M ünebbih şöyle derdi: “M üm in kişi öğrenmek için insanların

arasına karışır, korunmak ve selamette kalmak için susar, anlamak için
konuşur ve nimetlere mazhar olmak için ise yalnız kalır.”
156 Vehb ‫ء‬. Münebbih

‫ ح دث ي م خ ئ د ن‬:‫ قا د‬،‫ ثن ا أثو بكر‬، ‫ ثن ا أ ح ن ذ‬،‫ ا حدث ا أيي‬٦٨/٤‫ ل‬-) ٤٩٠١(

:3 ‫ دا‬،‫ ل مته تنه تن ع ئ‬C‫ قانت ثتا أبو”كف ر ائ ما ئ‬،‫ مادت ثنا الول د بن ط اب ح‬،‫الح سين‬
‫ زثذ وئزضد‬،‫ ت ف ؤ ف ه ا ل ث كظ‬،‫ ئزذجت‬،‫ ند و‬، ‫ ثث ؤ‬:‫ " امحق‬:‫قات ؤني تق م‬
،‫ت ا ز لخؤا‬
‫ مم‬،‫ ن ش ن ال ئ ه ؤا ت‬، ‫ قتغ ق م يهت م‬،‫ ذ ك ن فتواضع‬،‫ وازد جر قا ين الحوبة‬، ٧ ١
‫و‬ ‫ رغ ب فى‬،‫ ءا ئ ت ك م د ا ل ع م ل‬،‫و هان‬ ‫ زيت فى‬،‫ قفنهزت ثت ا ل م حثه‬،‫أف ى ا ل ح شد‬
^ ١‫ ز خ أ هد‬٩ ‫ ال م زح‬،‫ ده‬1‫ وهنة ث و مب مع‬،‫ قلبة متن إل بهئه‬،‫ ^ ^؛‬١‫ ن ف د‬،‫با ق‬
‫ يت ل و كتا ث‬،‫ وءز حة إذا نا ثا ن ي ائثيون‬،‫ ئه و ذئزه تخزون‬،‫ بد حزنة عقه مرم دا‬،‫لث رج هم‬
‫ ويئقلغ‬،‫ معلغ الثت عنة ال ق د بالت الوة‬،‫ ئه م د عين ا ه‬،‫ ء مره يف ر غ قمحة‬،‫ يردنه ع ر هل به‬،‫الل ه‬
‫ د ى يؤم‬1‫ بهد؛ ية‬: ‫ ز ن ي‬،[‫ ظ‬،‫ من؛ثص م ا ال تحابي‬، ‫ مم ك ن ا في ش ؤ‬،‫عنة ال بجا ز بالحلوة‬

" ‫ ثاد ح ل ا ل حغه‬، ‫ مه م أبجا الكري م‬:‫لهم غش رءوس ا ل ح اليق‬ ‫القيام ة قي بثلث ا ل ج م ع ا‬
Vehb b. M ünebbih der ‫لكل‬: .M üm in düşünen, hatırlatan ve ders alandır
D üşünür ve sükunete erer. Hatırlar ve vuslata erer. Ders alır ve kötüleri ayırt
eder. Sükunete erince mütevazi olur. Kanaatkar olur ve (dünyaya) önem
vermeyip şehevi arzuları reddedip özgür olur, üzerindeki hasedi atar, sevgi
ona zahir olur, fani olan herşeyle alakasını keser, aldım olgunlaştırıp kalıcı
olan herşeye rağbet edip yönelir. Marifeti anlar, kalbi düşüncesi ile
bağlantılıdır. Düşüncesi hep âhiretle ilgilidir. Dünya ehli kimseler
sevindiklerinde o sevinmez, aksine sürekli hüzünlüdür. Başkalarının gözleri
kapandığında ve herkes uykuya daldığında o, Allah'ın Kitabı’m okur, kitabı
kalbine yerleştirir. Bazen kalbini korku sarıp gözleri bazen yaşarır. Gecesini
Allah'ın Kitab’ını okuyarak geçirir. Gündüzünü de halvete ve uzlete
çekilerek geçirir. Hep kendi günahlarını düşürür, işlediği salih amelleri
küçümser, işte kıyamet gününde böylelerine o kadar kalabalık halk
arasından şöyle seslenilir: “Ey şerefli adam, kalk ve Cennet'e gir.”

‫ثن ا‬ :3 ‫ ئ‬،‫ ح دبئي أيي‬:‫ مالأ‬،‫ ] حدثن ا أب و م ح م د بن أ ح م د بن أبا ن‬٦٩/‫)" [؛‬٤٩ ٠٢(
‫ص‬: ‫ص‬ ، ^ ١ ‫ غ ذ أ ي ن م ؛ ا‬، ‫ ظ أ ث و ء ال م ئ إذري س‬:‫ قات‬، ‫ط ال م ئ مح د‬
،‫ه لت‬°‫ئإي ن ا ن بن عبد ألمل ك في ا ل م س ج د ا ل حزام إذ أ ئ ب ح جر تئئ وش ئ ل ب م ن يمرأ‬

، ‫ أ جب ك‬،‫ إئلث لو رأيت ظ م ي ش ق بي‬، ‫ يا ا ب ن آ د م‬٠' :‫ ق زأة ءإدا مح ه‬، ‫ئأ ئ بن ه ب بن ت م‬

 Vehb ‫ء‬. Münebbih 157

،‫ا ز جثيلف‬1‫مصا‬ ‫ ولمص زث م ن‬،‫ ولزعنت في الزيادة ص عنللث‬،‫أزهدت في طول أمللث‬

‫ ئ؛ا ذ بخف‬،‫ ؤ!شثنلف أ ظث و حق منق‬، ‫ وقد بث ت بل اا ق ذ ئ‬، ‫ ند م ك‬İJLP ‫لقالئ‬،‫وإدتل\ ي‬
‫ ز ال في حشن اتلق‬،‫ ئ ال أ ث إ ر بقاف غا بد‬،‫ وربصلث الوال د ؤالنسي ب‬،،^ ^ ١ ‫الول د‬
" ١^‫ ث ك ى نلبمان دكاء ^؛؛‬: ‫ قا د‬،‫ ثاع م ن يؤم الصامتة م د ا لخئزة والندا مة‬،‫زابد‬
Ebû Zekeriyâ et-Teymî anlatıyor: Süleymân b. Abdilmelik, Mescid-i
Harâm ’dayken kendisine üzerine yazı kazınmış bir taş getirdiler. Yazıyı
okuması için birini isteyince Vehb b. M ünebbih’i getirdiler ve Vehb yazıyı
okudu. Yazıda şöyle diyordu:
“Ey Âdemoğlu! Eğer ecelinin ne kadar yakın olduğunu görseydin, uzun
emelli olmaktan uzak dururdun ve daha fazla amel yapmak için çalışırdın,
hırsın ve hilen azalırdı. M uhakkak ki yarın pişmanlığın karşına çıkacak,
ayağın kayacak, ailen ve akrabaların seni (kabre) teslim edecek, oğlun
senden uzaklaşacak, baban ve kardeşin seni reddedecek. Artık sen dünyaya
dönemeyeceksin, sevaplarını artıramayacaksın. Pişman olacağın zaman
gelmeden önce kıyamet günü için amel yap.” Bunu duyan Süleymân
taçkırarak ağladı.

:‫ قات‬، ‫ ثن ا أخنت ثن عئ تن ا ئ ن م‬:‫ قات‬،‫س د ثن عئ‬ ‫ ] خدئثا‬٦٩/‫ ! ؛‬-) ٤٩٠٣(

‫ قات وه ب بن‬: ‫ محا د‬،‫ عن قؤر‬،‫غبت الؤ ح م ن بن من عود‬

‫ ثن ا م‬: ‫ قا د‬، ‫^ سر ت ج د‬£ ١
^[ ‫ثن ا‬
" ‫ ال ئ ا لخث‬:‫م م حث‬ ‫ " ال زئد ه ز إذا قث‬: ‫ء‬

Vehb b. M ünebbih der ki: “insanlar sizleri salih kimseler olarak

adlandırırlarsa vay halinize.”

‫ ثن ا فث ا م‬،‫ ثن ا تي ن س م ح م د اثكموئ(يي‬، ‫أ خن ذ‬ ‫بن‬ ‫ ] حدثن ا نل بمان‬٦٩/‫ )“ [؛‬٤٩٠٤(

:‫ قات‬، ‫ ثغ ا عقي د ئ تجل بن ث م‬:‫ قات‬، ‫ ثنا عزت بن لجا م‬:‫ قات‬،‫ش ه بن م ح ة‬ ‫تن‬
‫ يص دق‬،‫ " أ حل ص ط اعة الل ه بمنرمة ن ا ص حة‬،‫ ي بنخ‬:‫ يئولط‬،‫ش م ع ت ع مي زن ت شر متن ه‬
،‫ ئثد أصا ب موضعة‬،‫ ءإن م ن قنب خئزا بأ أشؤم إ ر الثؤ‬،‫في ا لع ال تة‬ ‫الثة فيه ا‬

‫م‬ ‫م‬ ‫ ق ز ا ث غ غ ي‬،‫ س أص عت ال ض ا يما إل مم بيخ عث ه أ خ د إ ال ال ق‬0 ‫ وإ‬،‫ؤأئت ه م لآ‬

. ‫ ق ال ثمحاهن غلى ع مل صالح أنزرثة إ ز الثؤ‬،‫ زاثتزدئ حفيظا اليصيع أيزة‬،‫ح تنه‬
،‫ زال تفتن أن اخل ال ته هي أنب ح م ن المإ؛زؤ‬،‫ زال ثمحاءن م ن ظلم ة ز ال ه صمة‬،‫صناع ا‬
158 Vehb b. Münebbih

‫ اخل ال ته وزئه ا والق رينة‬، ‫ ك ت م ورق الش جر م ع من ه ا‬،‫ئإن مئد اتحال ي ة •خ الق ريرة‬
‫ ص لح ت صلح ت‬0‫ وإ‬، ‫ ورثه ا وع و ده ا‬، ‫ إ ذ نخر المقت هل ك ت الئ ج ره *كله ا‬، ‫جمحا‬
‫ م نا ’ ثان عزي‬- ‫ ث ال ثرالط نا ط فز ص الش جرة في‬، ‫ ب م نه ا وورثه ا‬، ‫الش جره ”كل ه ا‬
‫ ل ح ه‬1‫ ن أق ت رينه ص‬15" ‫ ل حا ظ‬1‫ ال ينالط ص‬C‫ "كدللف ال دين‬،‫مست ح م ا ال م ي مئة ث ئء‬
‫ل ب يزؤ‬، ‫ ’ ك ث يمم غ عزق‬،‫ ء إن ا ل ع ال ت ه ثتثغ نغ الق رينة ا ل صا لح ة‬،‫مب د ق الل ه به ا ع ال تته‬
،‫ م ج‬0‫ وإ‬، ‫ ئ ن رعه ا ريقه ا وجمال ه ا‬، ‫ قإت كا ث ث خثا بجا م ن ق م عتبجا‬،‫صال خ م ح ي‬

‫ ال و د‬،‫ و ن اخل ال ت ة مم و ت ئ ؛ل ش زمح ظ ؛ ة ئ ه ا ث ؤ مح‬،‫ال م ن ن هي ياللئ ال دي ن‬

٠٠ ‫ء‬ ‫ إ ال رض اء ج‬، ‫به ا‬

Akıl b. M a’kil b. M ünebbih bildiriyor: Amcam Vehb b. M ünebbih’in

şöyle dediğini işittim: “Evladım! Gizlice ve samimi bir şekilde Allah’a itaat et
ki, Allah da aleni olarak yaptığın diğer amellerini doğru kabul etsin. Her
kim hayırlı bir iş yapar da bunu insanlardan gizlerse, bu amel yerini bulmuş
ve kararında yapılmış olur. H er ^im yaptığı hayırlı bir işi diğer insanlardan
gizlerse Allah bunun karşılığını mutlaka ona verir ve kişi bu amelini, heba
etmeyecek birine emanet etmiş olur. Allah için insanlardan gizli olarak
yaptığın bir amelin heba olacağından korkma! Yaptığın hayırlı bir işi inkâr
eden veya çekemeyenlerden de korkma! Sakın aşikâr olarak yapılan hayırlı
bir işin gizlice yapılandan daha başarılı olacağım zannetme. Amelin aleni
veya gizlice yapılmasının birbirine üstünlüğü, bir ağacın yaprakları ile
köklerinin birbirine üstünlüğü gibidir. Aleni yapılan amel, ağacın y a p r^ a rı,
gizlice yapılan amel de kökleri gibidir. Şayet ağacın kökü çürüyecek olsa
dalları ve yaprakları da dâhil olmak üzere ağacın tüm ü çürür. Ağacın kökü
sağlam olursa da meyveleri ve yaprakları da dâhil olmak üzere ağacın tüm ü
sağlam olur. Ağacın kökü toprak altında (gizli) kaldığı sürece ağacın yaprak,
meyve gibi diğer görünen şeyleri de iyi ve güzel olur. D in de aynı şedidedir.
Gizlice yapılan salih amelleri olduğu sürece kişinin dini de sağlam demektir.
Allah da gizlice yaptığı bu amellere karşılık aleni yaptığı amellerini doğru ve
samimi kabul eder. Ağacın kökünün ağacın gövdesine faydası olması gibi
aleni yapılan amellerin de ancak gizli yapılan amellerin varlığıyla bir faydası
olur. Zira ağacın hayat bulması köküne bağlı olsa da gövde ve dallar ağacın
 Vehb b. Münebbih 159

süsü, güzelliğidir. Gizli yapılan ameller, dinin temeli olsa da, müm in
tarafından sadece Rabbinin rızası için yapılan aleni ameller de dini süsleyip
güzelleştiren unsurlardır.”

، ‫ ثن ا علي بن إت ح ا د‬:،‫ محال‬،‫ ] حدق ا عتد الثؤ شر م ح م د بن جعمر‬٧٠/‫ [؛‬-) ٤٩٠٥(

،‫ عن أبان‬،>‫ ثن ا صال خ الئثي‬: ‫ قا د‬،‫ ^ ^ بن ج مي ل‬١ ‫ ثئ ا‬:‫ قات‬، ^ ^ ١‫ت ظ ح شت ن‬،3‫ها‬
‫ وركز منه‬، ‫ ب‬-‫ وكن منة العص‬: ‫ " يدقمر أربئة ار"كا ن‬:‫تك م ة‬1‫ هزأت فى ا ل ح‬: ، ‫ص زغ ب‬
" ‫ وتكق ث ك ه‬، ‫ ئ ك ق مئة ث ح‬،‫ال ئي ز ة‬
Vehb b. M ünebbih der ki: Hikmet kitabında şöyle okudum: Küfrün dört
direği vardır: Birincisi öfke, İkincisi şehvet, üçüncüsü açgözlülük ve
dördüncüsü de korkudur ”

‫هم د الل ه بن م ح م د‬ ‫ثن ا‬ ،‫ ثئ ا إن ح ا ق بن إبزا مت؛ ا ل خم‬،‫ أبي‬1‫ ] حالق‬v * / l [ -) ٤٩٠٦(

‫ قات؛ أؤ ض ال ق نجا ر إ ل‬، ‫ غ ذ زغ ب‬،‫ غ ذ عنزان‬، ‫م م‬ ‫تن‬° ، ^ ^ ١ ‫ ظ‬، ‫بن ع م ه‬
‫ وات ح د ؟ي بذ كارم‬،‫ و عم ح دلثبال تراب‬، ‫' إذا دعؤثني ئ ض حائم أ مشفق ا زج ال‬٠ :‫ث وت ى‬

‫وع ل م‬ ،‫ ز ا تجي أيام ا م حاؤ‬،‫ وه لب و ج ل‬،‫ زانأل ي جين س ألي بخ س ة‬،‫و ج ال نبذيلف‬
" ‫ ءن أ خ ذ ي أ ل م ش دي د‬،‫ ال صا دوا في غي ظ ه م مح ه‬:‫وه د خلا د ي‬
‫ م‬، ‫ا ل جا ه د آ ال ي‬
Vehb b. Münebbih der ‫نكل‬: Allah, Hz. M {İsa’ya şöyle vahyetti: “Bana dua
ettiğin zaman korkulu ve ürkek ol, yanağına toprak sür, yüzünün ve
ellerinin en kıymetli yerlerini toprağa sürerek bana secde et, benden bir
dilekte bulunduğunda kalbin korkulu ve ürkek olsun, hayatın günlerinde
hep benden kork. Cahillere nimetlerimi anlat. Kullarıma söyle, azgınlık ve
sapıklıkta devam etmesinler. Ç ünkü benim yakalamam, elem verici ve
şiddetlidir.”

،‫ تحا أ خ ط بن بم ش ا ل ظواثي‬، ‫ ] خ ه ش ظ بن عل ي بن م ح م‬٧٠ / ‫ [ ؛‬- ) ٤٩٠٧(

،‫ص وه ب‬ ‫ عن أ ي‬،‫ ثئ ا خث ا د بن شل ن ه‬،‫ثت ا عئد ا ل م ل ك ن عتد العزيز السث ا ئي‬
‫إ ال‬ ‫ ؤظ ا ل م ارة ي ا لخراب‬،‫ " إنء ل م محا ر ثث ا و أل ف غ ا ن م ال دي ا بجا ء ئ أ نا جت‬:3 ‫ق ا‬
٠٠‫"كصن طا ط في ا ل ص حراء‬
Vehb b. Münebbih der ki: “Allah’ın sekiz bin âlemi vardır ve dünya
bunlardan bir âlemdir. M amur olan yerlerin harap olan yerlere oran‫؛‬,
160 Vehb b. Münebbih

sahradaki kıl çadırın sahraya oranı gibidir.”

‫ ظ‬،‫ ظ أثوورغه‬، ‫ محا ا لخنق ئ ذ ث خ م‬، ‫ ] خد قا م مقت ئ أ خ ت د‬٧١ / ! [ - ) ٤٩٠٨(

:‫ هاد‬، ‫ عن زغب ئن ن م‬،‫ عن مال ك بن دين ار‬،‫ ظ أبى‬،‫عبد ال ض ز بن موسى بن حل ف‬

‫م ؤلإ مم ت د ي ظ‬ ‫ث‬- ‫م أ ة ق ظ إ ظ ال‬ ‫ ال غ ث تبق‬، ‫ ’’ ا ث ن آ د م‬: ‫ث ت م ال مح ب‬ ‫و ث في‬

، ‫ هذه ب ي ح مله ا ئعجز عنه ا‬4‫ نحزم حزم ه‬، ‫ ءإن ف د دللث ”كر جل ا ح ط ب حملتا‬، ‫ع ل م ت‬
‫مح أ إمحا أ ن ي ' م‬

Vehb b. M ünebbih der ki: Hikmet kitabında şunu okudum: “Ey

Âdemoğlu! öğreneceklerinle amel etmeyeceksen bu öğreneceğin şeylerden
sana hayır gelmez! Böylesi bir durumda topladığı bir bağ odunu sırtına
almaya çalışan ancak taşıyamayan, bir bağı taşıyamadığı halde ikinci bağı da
sırtına almaya çalışan oduncunun durumuna düşersin.

‫ ئ‬،‫ ئ أبو زرئ‬، ‫ ثعا ا لخشن ئ ئ خ م‬، ‫س د ئن أ خن ذ‬ ‫ ] خدتثا‬٧ ٧ ٤ [ -) ٤٩٠٩(

‫ " خمسئ‬:‫ قات‬، ‫ ص زغ ب‬،‫ عن ر جاغ مبي ابن أيي ت ش ه‬،‫ ثن ا صمره‬: ‫ ئال‬، ‫سمب د بن أس د‬
" ‫م‬ ‫ و ش ن ت حم ة محت؛‬4‫ ا م ح آة‬١^ ،‫وا ل هز‬ ‫ وائ ر ئ 'كا ن‬، ‫م ا م‬

Vehb b. M ünebbih der ‫لكل‬: “Cehennemliklere giysiler giydirilir, oysa

,çıplak kalmaları kendileri için daha iyidir. Yine onlara ebedi hayat verilir
oysa ölmeleri onlar için daha iyidir.”

‫ت‬،‫ ظ دال‬، ‫ض ي بن ف ي ه‬ ‫ ثن ا م حم د بن‬،‫ ] حدثت ا م حم د بن عل ي‬٧١ / ‫ [ ؛‬- ) ٤٩١ ٠(

:‫ م ونت‬، ‫ سم ن ت وهب بن ث م‬:‫ قات‬،‫ فات•' ثت ا حم ح ن بن م شنة‬،‫بن ا ل ر ي م بن م ص ح ح‬

١^ ، ‫أن ال ث جمثة‬ ٩ ‫ثاب داودت " الل ه م أثن ا ش ر شأت عسا فت صام عنة م أ ت أللق‬
" ‫ مم ه ة‬١‫مت ه ق آ ذ ؛‬

Vehb b. Münebbih: Hz. Dâvud der ki: “Allahım! Bir yoksul bir
zenginden bir şey ister de zengin ona kulak vermezse, dilerim ki o zengin
sana dua ederse, duasına icabet etmeyesin. Senden bir şey istediği zaman ona
vermeyesin” dedi.
 Vehb b. Münebbih 161

‫ ثن ا م حم د‬، ‫ ثنا أ خ ن د بن أصرم‬،^‫؛‬£١^ ‫ ثن ا إشثا ق بن‬، ‫ ] حدق ا ش‬٧١/‫ [ ؛‬-) ٤٩١ ١(

‫ غذ‬، ‫ غذ إبراهي م بن ت را م‬، ‫ غذ أيي ع م ال ئ ئ نا ئ‬، ‫م ؛ بن خؤش ب‬ ‫ ثن ا‬، ‫بن ث ش‬

" ‫م يؤم ا كا نة ذؤثة‬ ‫ ون‬، ‫ ك ن‬1‫ ا ب ي د وا ص عئد اك ث‬٠' :‫ ص‬، ‫وغ ب‬

Vehb b. M ünebbih der ‫لكل‬: “Yardımlarınızı miskinlere verin; zira kıyamet

gününde onların saygın bir konumu olacaktır.”

‫ ثت ا‬،‫ ئ أثو امحامس بن ريا ذه بن القمحي ل‬،‫ا م م ] خدى ث خ ئ د بن عل ى‬/‫ [ة‬- ) ٤٩١٢(

‫ عن‬،‫ عن عبد ال صم د ى تجل‬، ‫ بن عبد الكري م‬،3‫ ظ إن ما هآ‬، ^ ^ ١ ‫مح ئ ذ بن أبي‬

‫ن م ي ب نثة ذزاة ال مح ذاز ى‬ ‫ث ال م‬
،‫ب د به‬ ‫ث " ئ د ن ذ ت ه م‬3 ‫ قا‬، ‫وئ ب ثن ه‬
" ‫بؤ‬

Vehb b. Münebbih der ki: “ilim öğrenip de onunla amel etmeyen kişinin
durumu, hasta olan ancak elindeki ilaçla kendini tedavi etmeyen tabibin
durum u gibidir.”

‫ ثنا ن و خ‬، ‫ ثنا م حم د بن ا ل ح ش بن ق ي أ‬،‫ ] حدثن ا م ح ث د بن 'عل ي‬٧١/! [ -) ٤٩١٣(

، ‫ ك ث جالت ا م ع وه ب بن مةق‬:‫ قات‬،‫ ثن ا م حت ن ز ر ا ل م ص ل بن أيي عيا ش‬،‫بن م ح ب‬

‫ نا ن ج ذ ال تئ طا ن‬٠٠ :‫ ق ات‬،‫ فغ ض ب‬١^ ^ ^ ‫ ن وغز‬٠٨^ ‫مر رت‬ ÎJ : 3 ‫ ز ج ل ء ما‬oIjU
‫ هند عليه‬، ‫ ^ ^ ء ط م غ ر زغ ب‬١ ‫ ئ ظ برح ت م ن •عنده حش أثاة الؤ ج ز‬،‫زن وال عيرك‬
٠٠ ‫ؤم د يدة وصائح ة ؤأ جل ت ة إ ز جئبه‬

Fadl b. Ebî Ayyâş’ın azatlısı Anber anlatıyor: Vehb b. M ünebbih ile

otururken bir adam gelip: “Falan kişiye rastladığımda adamın sana
sövdüğünü gördüm” deyince, Vehb: “Şeytan senden başka elçi bulamadı
mı?” karşılığım verdi. Ben Vehb’in yanından henüz ayrılmadan kendisine
söven adam gelip Vehb’e selam verdi. Vehb, adamın selamını alıp onunla
tokalaştı ve yanına oturttu.

‫ ثتا ث خ ث د بن‬، ‫ثنا أثو ال ما س بن القمحي ل‬ ‫ ] حدث؛ا ممح ئ د بن‬٧٢ / ! [ - ) ٤٩١٤(

‫ ش م ع ت وه ب‬: ‫ قا د‬،‫ عن طاوس‬،‫ ثن ا ابن جري ج‬،‫ ح دبتي النصر بن مح ض‬: ‫ ها د‬، ‫ا ك ز م‬
'٠ ‫ش ث‬ ‫ آ د ر ز ئ‬، ‫ ؛ ق د نمط ق‬، ‫ء " اإ نآ ك م‬: ‫ ي أ ت ق بمص ا ث ق ب‬:‫ ؛‬١١‫ ؛‬، ‫ثق مح و‬

Vehb b. M ünebbih der ki: Kutsal metinlerin birinde şöyle yazılı

162 Meymûn b. M ihrân

olduğunu gördüm: “Ey Âdemoğlu! Sen dinin için çalış, şüphesiz ki rızkın
sana gelecektir.”

Vehb; ibn Abbâs, Câbir, N u m ân b. Beşîr gibi birçok sahabeden

rivayette bulunm uştur. Ayrıca Ebû Hureyre, Muaz b. Cebel, kendi
kardeşinden, Tâvus gibi kişilerden de rivayette bulunm uştur. Tâbiûndan
de Amr b. Dînâr, Abdulazîz b. Rufey, Vehb b. Keysân, Zeyd b. Eşlem,
Mûsa b. Ukbe, Atâ b. es-Sâib, Ammar ed-Duhnî, M uhamm ed b. Cuhâde
ve Ebân b. Ebî Ayyâş gibi bir çok kişi de kendisinden rivayette
bulunmuşlardır.

Takrîb 4563, Takrîb 4539, Takrîb 1838, Takrîb 3202, Takrîb 3146,
Takrîb 2411-a, Takrîb 1229, Takrîb 3066-a, Takrîb 135, Takrîb 1746-a,
Takrîb 1369,Takrîb 2484,Takrîb 1412,Takrîb 1373

Meymûn b. M ihrân
Bunlardan biri de hikm et ve dikkat sahibi. Arap yarım adasının imamı,
düzgün bir yaşantı ve sağlam bir iç aleme sahip Ebû Eyyub Meymûn b.
M ihrân’dır. Tasavvufun, arzuları dizginlemek ve günah işlememeye
çalışmak olduğu söylenir

‫ي و ن ن‬ ‫ن‬ h\ (‫ي د‬ ‫ثن ا‬ ، ‫ائ غ ذا د ي‬ ‫م‬ ‫ال قاس‬ ‫ث ن‬ ‫ط‬ ‫أ خ‬ ‫ثئ ا‬ ، ‫أب ي‬ ‫كا‬ ‫خد‬ ] ٨ \ /‫[ ا‬ - ) ٤ ٩ ٢ ٩

‫" ال شر ئ ةا[ئا‬ ، ‫ ص مي م ون بن ب ال ذ‬، ‫ عن يون س‬،‫ تحا ابن أبي عد ي‬،‫ا ل م ح ي‬،
٠٠ ‫ نإن ما ري ت جا ه ال حلم ن بم د ر ك‬، ‫ ءمإتق إن ما ري ت ع ا ل م ا حزن عنلث ع ك‬، ‫ز ال جا ه ال‬

M eymûn b. M ihrân der ki: “N e âlimle, ne de cahille tartışmaya girme!

Zira âlimle münakaşa edersen, ilmini senden gizler. Cahille tartıştığın zaman
da kalbini katılaştırır.”

‫ ثن ا ع ئ‬،‫ ثن ا أ خ ن ذ بن علي ا البار‬،‫ ] حدثن ا أ ح م د بن جعف ر بن م لم م‬٨٢/‫ )“ [ ؛‬٤٩٣٠(

‫ ظ‬،‫ ثنا أ ح ن ذ س عتد الؤ ح ئ ن بن ع ما ن الحر ا ئ‬، ‫ ح و حدق ا شقت ا ن بن أ ح ن د‬.‫بن ح ج ر‬

‫ت م د يم تنون بن‬3 ‫ ه ا‬،‫ غذ علي بن بدي مه‬،‫ محاال؛ تحا ظا ت بن م حي‬،‫أثو ج م ا ل م حي‬
" ‫ " \ل ال أ م ؛ ه ز ال أ ض ه‬:‫ نا للف ال تف ارئ أ غا للف غ ذ ي ؟فات‬، ‫ ظ أثا أثو ب‬:‫م هزان‬
 ‫‪Meymûn b. Mihrân‬‬ ‫‪163‬‬

‫‪Ali b. Bezime der ki: Meymûn b. M ihrân’a: “Ey Ebû Eyyûb! Nasıl oldu‬‬
‫‪da hiçbir arkadaşınla kavga edip ayrılmadın?” diye sorulunca: “Çünkü‬‬
‫‪”hiçbiriyle ne münakaşa ediyor, ne de kendi düşüncemi onlara dayatıyorum‬‬
‫‪karşılığını verdi,‬‬

‫(‪ ] a t / i [ “) ٤٩٣١‬حدبنا م حم د بن عل ي‪ ،‬ثغا م ح م د ئن تعهد بن عبد الر حم ن‬

‫الرءي‪ ،‬قات‪ :‬ش م ع ت عئد ا ل م ل ك بن عتد ال حم يد بن من مون بن مهزان‪ ،‬قات‪ :‬ش م ع ت أيي‪،‬‬
‫ثق ون‪ :‬ش م ع ت حم م عم و ن مثن ون‪ ،‬بمولأ‪ " :‬ت ا كأن أيي بكثير الصتا م وا ل ص الة‪ ،‬ول كنه‬
‫ق "‬ ‫ك ذ ‪ :‬ي أ ة م‬

‫‪Amr b. M eymûn der ki: “Babam, çok oruç tutan ve çok namaz kılan biri‬‬
‫”‪değildi; ancak Allah’a isyan edilmesinden hoşlanmazdı.‬‬

‫(‪[ “) ٤٩٣٢‬؛‪ ] ٨٢/‬خ ا؛ثن ا م ح ث د س علي‪ ،‬ثن ا م ح م د بن ت ع د ‪ ،‬ثن ا ث خ ئ ذ بن‬

‫ط ؛ ء ي ئ ةل ئ ق‬ ‫مح ذ و م ا ل إل إل ‪ ،‬ئ ي ذ ئ ق م ‪ ،‬ظ ظ م ئ ق ا لخض ا م ح إ ‪ ،‬قا د ؛‬

‫ائ صرة‪ ،‬ئ م ررتب ج دول ء ل م‬ ‫^‪ ،^١‬قات‪ :‬حز ج تيا ي أوئذة يبع ض ب كل ه‬ ‫مت مون بن‬
‫م ذئئثا‬ ‫ثأ ئ ن ث ئأ ح ذ ت بج ده‪،‬‬ ‫تنمملع ا ل من ح شح طاه‪ ،‬م حمث ب ئ ثق ئنث غش‬
‫إ ر منزل ا ل ح ش‪ ،‬ئ ز ئ ئ التا ب نمح ز ج ت إثثا جاريه ن ذ ا م ثه‪ ،‬قال ئ‪ :‬م ن فذا؟ بنت‪:‬‬
‫م ث ن ي ; ت ن ت ي ا ن ت ي ز ؟ ئ ك محا‪:‬‬ ‫^ ‪ ،‬قال ق‪:‬‬ ‫فذا تي و ن ئ م ال ن‪ ،‬أزاث لق اء‪١‬‬
‫ث م ‪ ،‬قا ن ئ‪ :‬يا ثق ي‪ 4‬ن ا به اؤك إ ر فذا‪ ،١^ ١‬الث وؤ؟ قا د ‪ :‬ن ك ى ا ل س ح‪ ،‬نت م غ ال خ ت ن‬
‫وقاءة‪ ،‬نحرغ إقه ئاعممق ا ‪ ،‬ثأ ن خ ال‪ ،‬مما ‪ 3‬تين ون‪ :‬يا أباشع يد‪ ،‬ئد ان ح ت م نثلبي غلفله‬

‫إل‬ ‫م ال ئ ‪ -‬م ؛و ج م ؤ ب أ ت ث أل تنمثث\غب ي ه ن‬ ‫م‬ ‫ك ئ‪ :‬بن‬ ‫ئتقل ق ق يلمه‪ ،‬ق زأ‬

‫ينت عون^؛؛ ‪ ،‬د‪ 1‬لأ‪ :‬ن ش ن‪ ٤^ ^ ١‬محزأتته‬ ‫‪ ١‬يوعدون ظ أغثى ع م ظ‬

‫‪ ٣ ^-‬ظ ^‪^ ١‬‬
‫يف حمبر برجل ه كنا ث م حتس الئ اة ا لخدبو حه‪ ،‬قأه ام طوي ال قأ أهاى‪ ،‬ئ جاؤ ج ا ل جاريه‪،‬‬
‫‪ ، ١‬هأ ح ذ ت بثد أبي ئحز ج ت به‪ ،‬بأ ئ ك ‪ :‬يا أثثاة‪،‬‬
‫ءق‪1‬ل ئ‪ :‬هم د أمحت م‪^ ^ ١^ ^ ٤^ ^ ١‬‬
‫‪ :‬هوكزيي في ص د ر ي ز و؛‪ ،‬ب م‬ ‫فذ؛ ال خ ترآا ؟ قد ك ث أ خ ب ي أثت أكتز ش ف ذ د‬
‫ا؛ه لو >‪4^ -‬ابم ب ث لأش ص ؤ؛ألف "كلوم '‪٠‬‬ ‫ظ ‪ :3‬ي ت ئ‪ " ،‬ق ذ هزأ‬
‫‪Amr b. Meymûn b. M ihrân anlatıyor: Babamı Basra sokaklarında‬‬
‫‪geddirirken yüksek bir yere geldik. Babam orayı aşamayınca ben eğildim ve‬‬
‫‪babam sırtıma basarak orayı geçti. Sonra kalkıp elini tuttum ve Hasan’ın‬‬
164 Meymûn b. M ihrân

evine yöneldik. Kapıyı ç^dığım da altı yaşlarında bir cariye çıkıp: “Kim ‫”? ه‬
dedi. Ben: “Bu M eymûn b. M ihrân’dır ve Haşan ile görüşmek istiyor”
dedim. Cariye: “Öm er b. Abdilaziz’in kâtibi mi?” diye sorunca ben: “Evet”
karşılığını verdim. Câriye: “Ey bahtsız! Seni bu kötü zamana kadar bırakan
nedir?” deyince babam ağladı. Haşan çıkıp babamın gözyaşlarını silerek onu
kucakladı ve içeriye girdiler. Meymûn: “Ey Ebû Saîd! Kalbimde katılık
hissediyorum. O nu yumuşat” deyince. Haşan Besmele çekip şu âyetleri
okudu: “Gördün ya, onlara senelerce zevk ettirsek, sonra kendilerine
yapılan tehdit gelip ‫ ؟‬atsa, ٠ yaşatıldıkları zevkin kendilerine hi‫؟‬
faydası olmayacaktır.”* Bunun üzerine babamın düştüğünü ve kesilen
koçun ayağıyla tepindiği gibi çırpındığım gördüm. Uzun süre baygın kalıp
kendine gelince cariye geldi ve: “ihtiyarı yordunuz. Kalkıp dağılın” dedi.
Ben babamın elini tutup onu Hasan’ın yanından çıkardım ve: “Babacığım!
Ben Hasan’ın bundan daha büyük sanırdım” dedim. Babam göğsüme
kuwedice vurup: “Ey oğul! Bize öyle bir âyet okudu ki; eğer onu kalbinle
anlasaydın, kalbinde hiçbir hastalık kalmazdı” dedi.

h (‫ ظ هت‬، ‫ص‬ ‫ ظ أ خ ط ئ خ ث د‬،‫لخد‬ ‫ ] خدتثا ئق تا ة ثق‬٨٣ / ‫ [ ؛‬- ) ٤٩٣٣

‫ت " ظ أ ج ي أئي أع ط ئ ت‬،‫ ظت‬،‫ ص مي م ون بن مه ران‬، ‫ تحا أثو ا ل م ل ح‬،‫بن جعف ر ال ر ي‬

‫ ؤزث ئ‬:‫ نمح ق ى م ن محع د دلنف أن تحط هذه ؛ الثئ‬، ‫دوه ما في ل م وأن لي ن كاثة أق ا‬

‫"الثاس ن ذث وي مح و ا لخديث بم ب د م آ م ح ل الل ه‬

Meymûn b. M ihrân der ki: “Boş şeylerde harcamak üzere bir dirhem
vermeyi ve karşılığında bin dirhemimin olmasını istemem. Böyle yapanların:
“İnsanlar arasında, bir bilgisi olmadığı halde Allah yolundan
saptırmak i‫ ؟‬in gerçeği boş sözlerie değişenler ve Allah yolumı alaya
alanlar vardır”* ayetine muhatap olmalarından korkarım.”

‫ ثت ا أبو‬،‫ ] حدق ا أثو خا ب ز بن جبل هء ثت ا م ح م د بن إئ ح اى المم ف ي‬٨٣/![ ")٤٩٣٤(

: 3 ‫ء ظ‬0 ‫ ص مئنون بن مهزا‬،‫ قادت ح دبتي جئ م ز بن ثزث ا لأ‬، ‫ ثت ا محئ ر بن إن نامح د‬،‫ه م ا م‬

1 Şuarâ Sur. 207

2 Lokman Sur. 6
 ‫‪Meymûn b. M ihrân‬‬ ‫‪165‬‬

‫لم‬ ‫م ح ق عند غنت بن عثد ا لخزيز‪ 4‬ئنش ئ ن ث م ن عنده‪ ،‬قات‪ " :‬إدا د ه ب ف ذا وصرباؤه‬

‫"ءقمحثاهصئالث؛اع‬
‫‪: Ömer b. Abdilazîz’in yamndaydım, gitmek‬آكل ‪Meymûn b. M ihrân der‬‬
‫‪üzere kalktığımda: “Bu ve bunun gibileri gittiğinde geriye insanların sadece‬‬
‫‪zayıfları (cahilleri) kalır” dedi.‬‬

‫^ ؛‪ ،^ ١‬ثت ا عبد الثؤ بن أ ح م د بن‬ ‫(‪ ] ٨ ٣ /٤ [ - ) ٤٩٣٥‬ح د ظ أ خ ن ذ ى جغمر ئن‬

‫ح ق د ‪ ،‬ظ عيت ى بن س ا ل م الغ ا شي‪ ،‬ثن ا أبو ا ل م ل ح‪ ،‬ه ا د ‪ :‬ش م ع ت مي م ون بن م ه ران‪،‬‬

‫ذ م م‬
‫ب ن د ي ال د ر جا ت "‬ ‫ي‪،‬‬ ‫ال م حت قي ال د ك إال ث ج م ‪ :‬ر جل‬ ‫مبوت؛‬
‫‪Meymûn b. Mihrân der ki: “Şu iki kişi için hariç dünyadaki hiçbir şeyde‬‬
‫‪hayır yoktur. Biri tövbe eden kişi, diğeri de Allah rızası için davranış‬‬
‫”‪sergileyen kimsedir.‬‬

‫( ‪ ] ٨٣ /! [ - ) ٤٩٣٦‬حدثت ا أ ح ن ذ بن جغمر‪ ،‬ثن ا عتد الثؤ بن أ ح م د ‪ ،‬ثنا مح ث ى بن‬

‫^‪ ، ٢٠‬ظ أثو الن إ؛ ح‪ ،‬ظ ‪ :3‬ش م ع ت مئن ون س مهزان‪ ،‬بمولأ‪ " :‬ل ؤ أن أ هد اقنار؛إ أحثلغوا‬
‫ل ظ ل خاه‪ -‬ت "‬
‫‪Meymûn b. M ihrân der ki: “Eğer Kur’ân ehli düzelirse, insanlar da‬‬
‫”‪düzelir.‬‬

‫( ‪ [ - ) ٤٩٣٧‬؛ ‪ ] ٨٣ /‬حدثت ا أ خ ن ذ بن جعمر‪ ،‬ثنا مه د الثؤ بن أ خن ن ‪ ،‬ح د ب ي ي حيى بن‬

‫عم‬ ‫عتئ ا ن‪ .‬ح و حدق ا أبو م ح ئ د ب ن حقا ن‪ ،‬ثن ا أ خن ذ بن عئد الثؤ بن ش ا ور‪ ،‬ثنا أثو ن‬

‫ا ل ح آب ي‪ ،‬قاالت ثن ا أبو ا ل م ل ح ‪ ،‬عن مي م ون بن مهزان " قي مل ه ما رت ؤ زال ث ح س ن ال ثة‬

‫ع اف ال غثا يع ن د ال ظ ال م ون^‪ ،‬محا د ‪ :‬وعيد للنئ ال مين‪ ،‬وبئريه لئ م فئأ وم‬
‫‪Meymûn b. Mihrân, “Sakın Allah'ı, zalîmlerin yaptıklarından‬‬
‫‪habersiz sanma”! ayeti hakkında: “Bu âyet zalimler için tehdit, mazlumlar‬‬
‫‪için ise tesellidir” demiştir.‬‬

‫‪1ibrâhîm Sur. 42‬‬

166 Meymûn b. Mihrân

‫ خ د ش ف ش ئ‬،‫لخد‬ ‫ء ئ‬ ‫ ظ م‬،‫م‬
‫عبد‬ ‫ ] خ محا أ خن ن ئ‬٨٤ / ‫ [ ؛‬- ) ٤٩٣٨(

‫ؤ ة ج ه م ^ن ئ‬ :‫ ؛ي ئؤل ه مألى‬٠' ‫ عن مئ مون بن مهزان‬،‫ ثق ا أثو ا ل م ل ح‬، ‫م حا ذ‬

" ‫ج ن ي اومندن ن <ا تا‬

‫ ئا ث ب ن وا ب‬، 4 ‫<ض ا ئ ه ز ون قلق ب ا م حءت ا د‬
Meymûn b. Mihrân, “Şüphesiz, azgınların barınağı olacak
cehennem pusuda beklemektedir”* ve “Doğrusu Rabbin hep
“ âyeti hakkında: “Bu iki gözetlemeye bir çıkış arayın”
demiştir.

‫لخد ائي بما ه ئ أخنن ئ توتى‬ ‫لخد ت غ ث ذ ئ‬ ‫] خ ها أثو‬٨٤/‫ [ ؛‬-) ٤٩٣٩(

‫ت ش م ع ت‬3 ‫ ئا‬،^ ١٧ ‫ ص جغمر بن‬،‫نز بن ب ث ا ؛‬
‫ ثن ا ك ج‬،‫ ثت ا إن ن ا ع ال بن تع يد‬،‫الع دو ى‬

‫ زاقن ث وا نا‬،‫م مئ الن ا س‬ ‫ إ ذ ف ذا المنان ئد ظى في ص د ر‬٠٠ ‫ ثقولطت‬،‫مح ن و ذ بن م ه ران‬

، ^ ١ ‫ نإن محس ي مي ف ذا ا ل عل م م ن ثت خذة ب صاعه يلت م س به ا‬،‫م واة م ن ا ال حا دي ث‬
‫جع الل ه‬
‫ و حيرهم م ن يت علم ه و ب‬،‫ ومنه م م ن رين أن ي ما رئ به‬، ‫وثنه م ص زيد أن يث اإلليه‬

Meymûn b. M ihrân der ki: Bu Kur’ân, insanlarının çoğunun kalbinde

eskidi ve başka sözlere yönelmeye başladılar. Bazıları da bu ilmi dünya malı
elde etmek için kullanmaktadır. Bazısı ilmi kendisine danışılması için
öğrenir. Bazısı da gösteriş için öğrenir, ilmi öğrenenlerin en hayırlısı ise.
öğrenip onunla Allah’a itaat edendir.

‫ ثن ا قس ه بن‬، ‫ ثن ا م ح م د بن إ ن خ ائ‬،‫ ] حدبت ا إب راهي م بن عبد الل ه‬٨٤/‫ [؛‬-) ٤٩٤٠

،‫ قادت ث م ن ت مت مون بن مهزان‬، ‫ هات؛ ثن ا جعف ر بن بره ان‬،£‫ ثن ا "كير بن ه سا‬، ‫جت د‬
‫ ل ز يدعه‬0 ‫ زنن ثزك الثزا‬،‫ " م ن مح ع اقران قا دة ا لمران ح ر ي حث به في الجثة‬: ‫ثم ولت‬
j& \ ‫ش أ ن مح ث ة خ ر ق ذ ف ت ي‬

Meymûn b. M ihrân der ‫لكا‬: “Kim Kur’ân’a tâbi olursa Kur’ân onu
Cennete götürür. Kim de Kur’ân’ı terk ederse, e e h e n n e m e atıncaya kadar

1NebeSur. 21
2FecrSur. 14
 ‫‪Meymûn b. Mihrân‬‬ ‫‪167‬‬

‫”‪Kur’ân peşini bırakmaz.‬‬

‫(‪ [ -) ٤٩٤١‬؛‪ ] ٨٤/‬حدثن ا إئزا‪£‬يلم س عتد الثؤ‪ ،‬ثنا ممحم ذ بن إن حا ى‪ ،‬ثن ا قي ق بن‬
‫تع يد‪ ،‬ثنا كي ن بن هث ا م‪ ،‬ثن ا جعف ر‪ ،‬ة ‪ :3‬ث ب غ ت مت مون ن مهزان‪ ،‬ثئولت‪ '٠ :‬م ن كا ذ‬
‫ه ئئثغظر في عن إ ه ‪ ،‬ئل‪، 4‬ؤم في عمل ه كا و ظ "ى ن *'‬ ‫عند طؤ‬ ‫ثريد أن ي مح؛ ظ‬

‫‪. derecesini bilmek isteyen‬إ ال ل ‪ ،‬س ط ‪: “Allah‬لكل ‪Meymûn b. M ihrân der‬‬

‫”‪kişi yaptığı amellere baksın. Eninde sonunda amelleriyle karşılaşacaktır.‬‬

‫(‪ [ -) ٤٩٤٢‬؛‪ ] ٨٤/‬ح د ظ أبو بكر بن مال ك ‪ ،‬قات‪ :‬ثن ا هم د الل ه بن أ حم د بن حمح ل‪،‬‬

‫بش بن م ح ا ذ ا ل مب ي‪ ،‬ثن ا أبو ال م ل ح ‪ ،‬غذ م ينون بن به ران‪ ،‬قادت ظر ز ب د ث ن‬

‫ثن ا م‬

‫ا ل م ه ا ح رين إ ر ز ج ل بم ن هأحمحث ا لمق الة‪ ،‬نعاس ه‪ ،‬ق ات‪ :‬إدي ن و ت صتع ه ل ي‪ ،‬قا ت‪" :‬‬

‫‪Meymûn b. M ihrân bildiriyor: Muhacirlerden biri namazını kısa tutarak‬‬

‫‪kılan bir adamı görünce ona sitemlerde bulundu. Adam: “Bir şeyi‬‬
‫‪. Muhacirlerden olan adam: “Sen asıl‬؛^‪yitirmiştim de onu hatırladım” deyine‬‬
‫‪en önemli şeyi yitirdin!” karşılığını verdi.‬‬

‫(‪ [ -) ٤٩٤٣‬؛‪ ] ٨٤/‬حدبت ا أبو بكر ى مال ك ‪ ،‬ثن ا عبذ الل ه بن أ ح م د بن ح م ‪ ،‬ح د ب ي‬
‫^‪ ،١‬بن م ه ران‪ ،‬ئ ‪ " :3‬ال ي سل م‬ ‫أيي‪ ،‬ثنا خابت بن حيا ن ‪ ،‬ثنا جع ئ ز بن يزقا ن‪ ،‬عن‬
‫لل ؤ جل اخل ال ل خ ر س د بثه وص ا لتزام حا حزا م ذ اخل ال ل "‬
‫‪Yine şöyle der: “Müslüman, haramla arasında helalden bir engel‬‬
‫”‪koymadan helal olan şeyleri temiz bir şekilde elde edemez.‬‬

‫م بن مال ك ‪ ،‬ثن ا عبد الثؤ بن أخن ت بن ح م ‪ ،‬ح د ب ي‬ ‫(‪ [ -) ٤٩٤٤‬؛‪ ] ٨٤/‬حدثت ا أث و‬

‫أبي‪ ،‬ثنا مغ م ز بن نلت ما ن ا ق ر ‪ ،‬ص برات بن ن ث ما ن‪ ،‬عن مي م ون بن م ه ران‪ ،‬قا د ‪:‬‬

‫ش ؤال ت د خ ل‬ ‫م‬
‫بؤ‬ ‫ئ ال ئ الم ظ نن ق ألب لأ‪ :‬ال ت د خ ل غش الث‪1‬طا ن ‪ 3‬إن ئ ك ‪ ،‬م ة‬

‫على ام رأة نإن ئ ك أعل نه ا كثابي‪ ،‬الل ه‪ ،‬ز ال ثصغثن بشمعلف ل ذ ي ه وى‪ ،‬ء إثلف ال ثدوي‬
‫ظامق ب ا ا‬ ‫ن ا بممح‬

‫‪Meymûn b. M ihrân der ki: “Şu üç şeye sakın bulaşma: Allah’a itaat‬‬
‫‪etmesini isterim diye düşünsen de sakın yöneticinin yanına girme! Allah’ın‬‬
‫!‪Kitab’ını öğretirim diye düşünsen de salun bir kadının yanına girme‬‬
168 Meymûn b. Mihrân

Arzularının peşinde olan kişiye de sakın kulak verme! Zira ondan kalbine
neler bulaşır bilemezsin!”

‫ حدبغي جعف ر ن م حم د‬،‫ ثن ا عئد الثؤ‬، ‫حدثن ا أبو بكر بن مال ك‬ -) ٤٩٤٠(
‫قات‬ ، ‫ص ط ئ ئ أ ن لخم‬ ، ‫م ال مب ن‬ ‫ه ا<ئ ئ‬ ‫ ظ‬، ‫ ظ أثو ب م ا ق ن ي‬، ‫المبث ئ‬

" ‫م إ د ؛ " ال ؛ ر ي ا م حن‘ ز الث ر ن ت ن بم رة‬ ‫مح ن و ن تق‬

Meymûn b. M ihrân der ki: “Ne valiyle, ne de onu tanıyanlarla tanışık
ol!”

‫ ح دثني‬، ‫ح م‬ ‫بن‬ ‫ ثت ا ■عتد؛ل ر س أ ح ن د‬، ‫م بن مال ك‬ ‫ ] حدبت ا أبو‬٨٥/‫ [؛‬-) ٤٩٤٦(

":‫ت‬
‫فو‬،‫ش مقمحثوة‬:‫ت‬
‫قا‬،‫قا مالتيح‬،‫ئ مهدالثؤثن جم‬،‫ثين نخم‬
‫جئق‬
" ‫ص ال غ ئ أن ا بم ذ غ ز ا وأ؛‬ ‫لأن اؤقتث غ د مح ث الث ا د‬
M eymûn b. M ihrân der ki: “Bana beytülmalin emanet edilmesi, bir
k a d ın ın emanet edilmesinden daha sevimlidir.”

‫ ئي الو ئ‬،‫ث إ تغثد ئت جد ال ق‬،‫] خدتثا ئغثذ ئعل إ‬٨٥/‫ [؛‬-)٤٩٤٧(

‫ ئ تء• " ظ بل غ ي غذ أ خ ش‬،‫ غذ نتنون‬، ‫ ثن ا أثو ال م ح‬، ‫ ح د ث ي علي بن ي ب ز‬،‫اخل الء‬
،"‫ إل )ئد‬:3 ‫ إل ذ ء ا‬،‫تقاحث الء نك زل ه عنه أ ح ب ! ئ ش ث ح مي م ه عقه‬،‫ إ‬0 ‫ ر ال كا‬، ‫مكروه ط‬
‫ أبعضته م ن‬،‫ ول ز ثعثذو‬، ‫ ئ ك‬: ‫ محا ن هاد‬،‫ ل م أئن أ خ ي منب م ا ت ه م م ه د عش‬.'‫كا ن مح ول ه‬
" ‫ح ث ث أخ ظ‬
M eymûn b. M ihrân der ki: Benim ‫ة لل آل طآلل؛آا‬ bir kardeşimden
hoşlanmadığım bir şey duyduğum zaman bunu sorup gerçeği ortaya
çıkarmam, benim için böylesi bir kötülüğün onun üzerinde kalmasından
daha iyidir. Şayet: “Ben böyle bir şey demedim!” derse, bu sözü sekiz kişinin
şehadetinden daha iyidir. Aneak: “Böyle bir şeyi dedim!” derse ve bu konuda
herhangi bir mazereti yoksa onu nasıl sevdiysem aynı şekilde ona
buğzederim .

‫ يمول■' " نا يل ثن ي عن أ خ لي م كروه‬،‫هارء نقا دت ش م ع ت ابن عب ا س‬/‫ ل ة‬-) ٤٩٤٨(

‫ "ئ ن د ه ر ي م ص ك‬0‫ وإ‬،‫ إن "كا ن هوي عزفت ثة قدرة‬:‫ق ط إ ال أنزقث إ ح د ىب ال ث نثارت‬
 Meymûn b. M ihrân 169

‫ ئث ن زغ ب عنه ا ءإن أ ي ن الثؤ‬، ‫ هذه س م م قي ث ب ي‬،‫ نإن كا ذ ذوقي ل م أ حم د بؤ‬،‫عليه‬

‫" وابن ه‬
îbn Abbâs der ‫نط‬: “Müslüman kardeşimin bana kötü bir şey yaptığı bana
ulaştığı zaman onu şu üç konumdan birine koyarım: Şayet değerce benden
büyük ise bu değerini bilirim. Benim dengim ise nezaketimden dolayı
görmezden gelirim. Ancak benden daha düşük ise de bir daha onunla bir
araya gelmem, işte kendime yönelik davranışım bu şekildedir. Beğenmeyen
olursa da Allah’ın arzı geniştir.”

‫ ثن ا أثو علي ئ خ ث ذ بن عبد الؤ ح م ن‬،‫ه\اء حدثت ا م ح م د بن إئزايب‬/‫ [ة‬-) ٤٩٤٩(

‫ غن أبان بن‬، ‫ ثت ا نئثان بن ع م ه الن ح ع ئ‬، ‫ ثن ا ع م رو ث ذ م ح ا ذ‬،‫ ثغ ا أبو ع مرو ه اللت‬، ‫ال ق‬
Uİ ،‫ن أودعه‬1‫ أس ت مئ مون شر مهز‬٤^ ^ ١ ‫ أردت‬٩ ‫ مح ت‬:‫ت‬1‫ د‬،‫ري‬1‫زب ز ا لمث‬
‫أيى ج‬

" ‫ و ال م ح ث‬،‫ و ال ن وك ش خ‬،‫ ا م ال ق‬٠٠ : ‫تر ض ض م ن م‬

Ebân b. Ebî Râşid el-Kuşeyrî de ‫؛‬: ki: “ö ğ ü t almak istediğim zaman
Meymûn b. M ihrân’a giderdim. Bana sadece iki söz olan: “Allah’tan kork ve
açgözlülük ve öfke seni değiştirmesin” sözlerini söylerdi,

‫ ثن ا العثاسى بن‬،‫ ثن ا ث خ ئ د ن إ ن خا ق‬C‫ ] خ ا؛ثن ا أبو حام د بن جبل ه‬٨٥/‫ [;؟‬-) ٤٩٥ ٠(
، ‫ ص أيي ال ن ي ح‬، ‫ ئ ت ن ي م‬£‫ظا‬ ‫ ظ‬،‫م ا لخيل‬ ‫ تحا م حت ئ هش ا م أثو‬، ‫أبي ط ال ب‬
‫ وو ج د ت‬،‫ وهم مح ي‬،‫وبل دة‬ ‫ " ا ل عل ماء ه م صا ل ي في‬:‫ ثأمو ل‬، ‫ ش م ع ت مئن وثا‬:‫بات‬
٠٠‫ض ال خقلبي في مجال ث ة الغلن اؤ‬
Meymûn b. Mihrân der ki: “Âlimler her beldede aradığım yitiklerimdir.
Kalbimin salahının onlarla oturmakta olduğunu gördüm.”

‫ ثن ا م ح م د بن‬،‫ ثن ا م ح م د بن إشيا ق‬،‫ ] حدق ا أب و حام د بن جتأة‬٨٦/‫ )“ [؛‬٤٩٥١(

‫ حقا ك‬: ‫ ل مني مت مون بن مهزان قن ت‬: ‫ قا د‬،‫ ص أيي ش وقق‬،‫ ثئا ثئيا ن‬،‫ع م رو الثا ه ئ‬
" ‫ ئز أل لث ال م‬، ‫ هذه سحثة الغيا ب‬٠٠ :‫ ه ما لأ‬،‫ال ق‬
Ebû Sûka bildiriyor: M eymûn b. M ihrân ile karşılaştığımda ona: “Allah
sana uzun ömürler versin!” dedim, o da bana: “Bu, gençlerin selamlaşma
şeklidir. Sen bana selamet dile” karşılığını verdi.
‫‪170‬‬ ‫‪Meymûn b. Mihrân‬‬

‫(‪ ")٤٩٥٢‬ل‪ ] ٨٦/٤‬حدبت ا عبد الل ه بن م حم د ‪ ،‬ثنا أبويعلى الموصلي‪ ،‬ث إ هش ا م بن‬
‫ا ل حا ر ث‪ ،‬ثت ا أبو الملي ح ال ر ي‪ ،‬عن حبي ب بن أبي مرزوق‪ ،‬ه\د‪3 :‬ات نيث ون‪ " :‬ودد ت أن‬
‫هط ‪ ، ٠٠‬ئ ك ‪ :‬ز ال بثن ز‬ ‫إ ح د ى عسي دهي ت زب م ت ا ألحرى أئتقغ به‪-‬ا ز م إل آ ل‬
‫م ض ‪ " ،‬وال ن ي د ا ك ل ب م و‪ ،‬زال ب ش‪'٠‬‬ ‫ء ا ض ؟ ظ ‪ :3‬ؤال ب م و ي‬ ‫ى‬
‫‪Habîb b. Ebî Merzûk bildiriyor: Meymûn der ki: “isterdim ki‬‬
‫‪gözlerimden biri çıkıp da tek. gözlü kalaydım; ama resmi hiçbir görevde‬‬
‫”?‪bulunmamış olaydım.” Ona: “Ö mer b. Abdilazîz’in emrinde olsa dahi mi‬‬
‫‪diye sorduğumda: “Öm er b. Abdilazîz’in emrinde olsa dahi! Zira ne‬‬
‫”‪Ö m er’in, ne de başkasının emrindeki hiçbir (resmi) görevde hayır yoktur‬‬
‫‪dedi.‬‬

‫خ ا؛ثغ ا أ ح م د بن ج عف ر بن ح م دا ن‪ ،‬ثن ا عتد الل ه بن أ ح م د بن‬ ‫ل ‪ ٨٦/٤‬ا‬ ‫(‪") ٤٩٥٣‬‬

‫با ب‪ ،‬ثغ ا تقي ان ‪ ،‬ثن ا جعف ر بن ‪ ،^١٧‬عن مي م ون بن‬
‫ح م ‪ ،‬ح دب ي أيي‪ ،‬نحا زيد بن ا لخ‬
‫م هزان‪ ،‬قات‪ " :‬نا عزص ت ملي عل ى عمل ي إ ال ز جت ث ص م سي ‪" ^ ١^ ١‬‬

‫‪M eymûn‬‬ ‫‪b.‬‬ ‫‪M ihrân‬‬ ‫‪der‬‬ ‫‪:‬لكل‬ ‫‪“Ne‬‬ ‫‪zaman‬‬ ‫‪sözümü‬‬ ‫‪amelime‬‬
‫”‪karşılaştırdıysam nefsimin buna itiraz ettiğini gördüm .‬‬

‫(‪[ ")٤٩٥٤‬؛‪ ] ٨٦/‬حدثن ا أ ح م د بن جعفر‪ ،‬ثئ ا عتد الل ه بن أ ح م د بن ح س ل‪ ،‬ح دت ي‬

‫م‪ ،‬قاال؛ ه ا خال د‬ ‫يف ‪ .‬ح ؤخدكا ن ق ن ا ذ ئ ذ أ محت‪ ،‬ث إ ا ل م قدام ئ ذاؤذ‪ ،‬ه ا ع ئ ئ‬
‫ج م ئ ذ و ذ ‪ ،‬قات‪ :‬قاد لي م نو ن ئ م الذ ‪ ٠٠ :‬ي بمقث‪ ،‬ئ د ر في‬ ‫ئ خون‪ ،‬ظ‬
‫وجهي نا أ وة‪ ،‬وت اوج د ال ينصح أحاة خ ر موت له في وجهه ظ ثكنة "‬
‫‪Câfer b. Burkân, M eymûn b. M ihrân’ın kendisine şöyle dediğini‬‬
‫‪nakleder: “Ey Câfer! Hoşlanmadığın şeyi yüzüme karşı söyle. Kişi kardeşinin‬‬
‫‪hoşlanmadığı şeyi yüzüne karşı söylemedikçe ona nasihat etmiş (veya samimi‬‬
‫”‪davranmış) olmaz.‬‬

‫(‪ [ -) ٤٩٥٠‬؛‪ ] ٨٦/‬حدثن ا أ ح م د بن جعمر‪ ،‬ثن ا عئد اللؤ بن أ ح م د ‪ ،‬تحا ه ث ى س سال م‬

‫مل ه منحا؛ى‪:‬‬ ‫بن م هزان‪ " :‬قي‬ ‫أثو سع ي د الغ ا ش ي‪ ،‬ثن ا أثو الملي ح ال ر ئ‪ ،‬غ ذ‬

‫<ؤ حافص ة رافع ه ^ ‪ ،‬قات‪ :‬ث خفق س أئزائا ‪ ،‬وثرئغ ا حرين ‪٠٠‬‬
 Meymûn b. M ihrân 171

Meymûn b. Mihrân, “٠ , alçaltıcı, yükselticidir”1 ayeti hakkında:

“Bazı toplulukları alçaltır, bazılarını ise yükseltir” demiştir.

‫ ح د ب ي عيس ى ثن‬، ‫ ثن ا هم ذ الل ه بن أ ح م د‬،‫ ] حدبن ا أ ح م د بن جعف ر‬٨٦/‫ [ ؛‬-) ٤٩٥٦(

‫ عأي بؤث‬١^ ‫ ن ف ي ت معه‬: ‫ ها د‬،‫ عن مئ مون‬،‫بص أ صحابي‬
‫ ثن ا م‬، ‫ ثئا أبو التلمي ح‬، ‫ث ا ل م‬
‫ض إ ال ء ئ أ ل ء ر ي ا ا‬ ‫ " ق ; ش ق آ ه ال ش ث‬: ‫ ئ ت‬، ‫م‬

Ebu’l-Melih der ‫لكل‬: Arkadaşlarımdan bir kişi der ki: M eymûn b. M ihrân
ile yürürken, üzerimde keten bir giysi olduğunu gördü ve: “Keteni, sadece
zengin veya azgın olanm giyeceğini duymadın mı!” dedi ,

‫ ح دب ي عيسى بن‬،‫ ثئ ا عثد الل ه بن أ خنذ‬،‫ ] حدثت ا أخنن بن جئمر‬٨٦/‫ [ ؛‬-) ٤٩٥٧(
‫' أؤلت م ن م شي ت معه‬٠ :‫ م ولت‬C‫ ش م ع ت مت م ون بن م ه ران‬: ‫ ثا د‬،‫ ثتا أبو الملي ح‬،‫ت ا ل م‬
‫ه و ه ب؛ة ن إلوا ق‬ ‫ زقت أ ذ ز ك ئ‬، ‫^ ئ ث س ا م ح؛ إ‬ ١ : ‫و ذلت زئز زاك ث‬
٠' ‫ جثا ر‬،‫ قائل ة الثت‬:‫ر ج ل راك ب ور ج ل تا مث حضزن ع ه د ال وا‬
Meymûn b. M ihrân der ki: Kendisi binek üzerindeyken beraberindeki
adamların yaya yürüdüğü ilk İtişi Eş’as b. Kays el-Kindî’dir. Eskilere
yetiştim; Onlar, bineğe binmiş ve yanında bazılarının yürüdüğü birini
görünce: “Allah onu kahretsin! Bu kişi zorba biridir” derlerdi.

‫ بم ش عن عتد‬، ‫ ثن ا عثثذ الل ه بن أ ح م د‬،‫جعف ر‬ ‫بن‬ ‫ء حدثن ا أ ح م د‬٨٧/٤‫ و‬-) ٤٩٠٨(

‫ نا‬٠٠ :‫مهزان‬ ‫ قا د مئ م ون بن‬: ‫ محا د‬،‫ ثغ ا أث و ا ل م ل ح‬: ‫ محا د‬،‫ ؤمح د رأيته‬،‫حقا ن‬ ‫بن‬ ‫م‬ ‫الل ه ثن "كري‬
٠٠ ‫أ ج ث أ ة ل ي صثا ب ال ؤه ا إ ر حزانب ح م ت ة ب ر ا م‬

,Meymûn b. Mihrân der ki: “Babu’r-Rehâ’dan H arrân’a kadar olan bölge

beş dirheme dahi bana verilecek olsa buna sevinmem .”

‫ وأعل ى عثلف‬،‫ " اجل ش قي بسلف‬: ‫ ] وقا د مي م ون م ولت أ حذف م‬a y / i [ - ) ٤٩٥٩(

‫ وإبر'مح م غ ي ظ‬، ‫ نحم ؤ ش لث ء ذ ل ه م ت د بج ن مري م‬،‫وزنف‬

‫ب ي ف د ثأنجلف ح‬
‫م‬ ،،I^J
٠٠ ‫ وأرخى غ ي م وة‬،‫ زأئلئب ا به‬،‫الث ال ؛‬

1Vakıa Sur. 3
172 Meymûn b. Mihrân

Meymûn b. M ibrân der ki: Bazıları “Evinde otur ve kapını kapat. Bak
bakalım rızkın geleeek mi?” derler. Evet vallahi! Eğer bu kişinin yakini Hz.
Meryem ve Hz. İbrâhîm’in yakini gibi olur ve kapıyı kapatır, üzerine bir de
örtü çekse bile yine de rızkı gelir,

‫ يك س ب‬p j ،(‫و إ س ان مق ل؛ن ا هذ محئبة‬ ‫ ل ؤ أن‬٠٠ :‫ ] وها د نبمون‬٨ ٧ ٨ [ ")٤٩٦ ٠

٠' ‫ ز ال اخثا خ ا ق ي ا ءم‬،‫ نا خل ج إ ز ا لأنياؤ‬،‫أغزغ نا غ ي‬ P ، ‫يا‬ ‫إ ال‬

Meymûn b. M ihrân der ki: “Şayet içimizden her bir kişi kazancının ne
olduğunu hesaplasaydı, sadece temiz olan kazanca tevessül etseydi ve
kazancından vermesi gereken miktarı hakkıyla verseydi ne zenginlerin bir
şeyler vermesine ihtiyaç duyulur, ne de fakirler başkalarına muhtaç kalırdı.”

‫ ] وه ا د مي م ون؛ " قي م ال ؛ غا ر ت ؤإثت ا ق ز و الصابرون أ جره مبعثر‬٨٧/٤ [ ")٤٩٦١(

‫ غ رق ا‬:‫ قات‬،>^‫جت ا ب‬

M eymûn b. Mihrân, “Yalnız sabredenlere, ecirleri sonsuz olarak

ö d en ec ek tir’’^ âyeti hakkında: “Cennet odalarında hesapsız olarak
mükafatlandırılırlar” demiştir.

‫ ثت ا‬،‫ ثئا عئد الئؤ ث ذ م حم د انع وي‬،‫ ] حدتما حبي ب بن ا لخثن‬٨٧/٤ [ ")٤٩٦٢(

‫ " ب م ع ئ ز‬:‫ ونح ن ح ؤله‬،‫ قات فا مت مون بن طزانآ‬:‫ قات‬، ‫ ثت ا أبو الملي ح‬،‫م ت ى بن ت ا ل م‬
‫ حش‬، ٤ ^ ^ ١‫ ي ن ن غ ز‬،،‫؛‬JÜİ ‫ ولش اط ا ؛ م في و؛العة‬، ^_‫ ئؤ م حإ اجعل وه ا في شتابك‬، ‫الغيا ب‬
١١ o ''
-‫م ش‬
,Meymûn b. M ihrân der ki: “Ey gençler topluluğu! Henüz gençken
kuvvetinizi ve enerjinizi Allah’a itaat etmede harcayın. Ey ihtiyarlar
topluluğu! Ne zamana kadar !”

‫ ثئا جعف ر بن‬c‫ء حدبن ا عتذ الر حم ن بن م ح م د بن سياه ال واعظ‬٨٧/ ٤‫)" و‬٤٩٦٣(
‫ عن‬،‫ ثعا جع م ى مه ا ن‬، ‫ميز بن هش ا م‬ ‫ ثن ا‬،‫حنتي بن ع من‬-‫ ثنا عبد الث‬،‫أ ح م د بن ثارس‬

Zümer Sur. 10
 Meymûn b. M ihrân 173

‫ب دى ع ي‬
‫م‬ ‫ مم ي ن م ح دئ بدرهم قي ح ش أ خ ي إلي من أن‬: ‫ قاد‬، ‫مين ون بن ب ال ذ‬
٠’ ‫مب د ن ي بمائة ؤبمم‬
Meymûn b. M ihrân der ki: “Benim için, hayattayken ، ٢ dirhemi sadaka
olarak vermem, öldükten sonra benim adıma yüz dirhem sadaka
v e r ilm esin d en daha sev im lid ir.”

‫ ثنا أب و‬، ‫م حم د اكزيابى‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا جغئ ر‬،‫ ] حدق ا أ خن د ن ال ئثد ي‬٨٧/^ -) ٤٩٦٤(

‫ " ال د م‬:‫ كاذبمات‬:‫ غذ مئ ون تن يهزانءقات‬،‫تحا أثو ش ح التي‬،‫محم الحلبي‬

‫ وأ مح د ش دبمق أن ت د وة ه ت ش ج‬، ‫ ^با ل ل ا ن‬١‫ ذ م‬: ‫ذ ؤا ن‬
" ‫تؤ & أ ئ ن ك غ ك‬

Meymûn b. M ihrân der ki: “Zikir iki çeşittir. Biri dil ile zikretmektir.
Diğeri ve daha üstünü olan zikir İse, günah olan bir şeyle karşılaştığında
Allah’ı zikredip ondan uzak durm andır.”

‫ ثن ا ا ل ح س ن بن‬، ‫ ثنا ا لخشن بن ا ل ج ه م‬، ‫إشحايى‬-'‫ ] حدثن ا أ خ ن ذ س‬٨٧/٤ [ -) ٤٩٦٠(

‫ " ث ال ث‬:‫ قات‬،‫ عن من م ون بن مهزان‬،‫ف ر بن برها ن‬
‫ ثن ا جع‬،‫ ثن ا ك ي ز س هث ا م‬، ^ ^ ١

‫ نبر‬،‫ ا الماده تؤديه ا إ ز م ن اق مثلف عليه بن ئ ح ي م وكاقر‬:‫ا ل مؤمن رامحا ت فيهن سؤاء‬
‫علتأ ق ال‬ ‫ جا هداك على أن تش رك يي نا ي‬- ‫ ؤنإن‬:‫ محا د الئة نحا ر‬٤^ ^ ١
‫فن للثم به‬ ^١

" ‫ والع ه د م ي به لم ن عا ه د ت م ن مشي م أز كافي‬، ‫ي غ ه ن ا ه‬

Meymûn b. M ihrân der ki: ü ç şeyin ifa edilmesinde mümin ile kâfir aynı
konumdadır: Birincisi, bir kâfirin veya bir M üslümamn da olsa verilen bir
emanet verene geri iade edilmelidir. İkincisi, anne babaya iyilikle
davranmalıdır. Allah şöyle buyurur: “Hakkında bilgin olmayan bir şeyi
bana ortak koşman i‫؛؟‬n seninle mücadele ederlerse ikisine de uyma.
Ancak dünyada onlara iyi davranmaksın. Bana yönelenlerin yoluna
uy. Sonunda dönüşünüz banadır ve yaptığınız herşeyi size
bildireceğim.”* üçüncüsü de kâfir de olsa, Müslüman da olsa birine verilen
sözü yerine getirmelidir.

1LokmânSur. 15
‫‪174‬‬ ‫‪Meymûn‬‬ ‫‪. Mihrân‬ء‬

‫ض م بن هق ا‪£‬‬ ‫(‪ [ “) ٤٩٦٦‬؛ ‪ ] ٨٧ /‬حدثنا م حم د بن عل ي بن ل خي م ‪ ،‬ثتا م حم د بن‬

‫حؤشب‪،‬‬ ‫بن‬ ‫بن تعيد‪ ،‬ثتا إبراهي م بن تعيد‪ ،‬ثنا هاللت بن‪ ٤^^^١‬صش م‪1‬ن‪ ،‬غن حل ف‬
‫غش خني ك‪3‬اء نن ك على آ ل ئ الن ‪ ،‬ن غ ز ال>‬ ‫ثؤ ال أ‪،‬‬ ‫عن مي مون بن م ه ران‪ ،‬ه ابت ‪٠٠‬‬
‫^‪" ٢‬‬

‫‪: “Şayet bineklerimiz kiralık olmasaydı gider‬محا ‪Meymûn b. M ihrân der‬‬

‫”‪filan kişiler ile Şam ahalisine selam verir, hatırlarını sorardık .‬‬

‫ج ئ‪، ^ ١‬‬ ‫س ذ ئ ع ئ‪ ،‬ثن ا ش ط بن ش جي‪ ،‬ثن ا‬ ‫(‪ ] a a / i [ -) ٤٩٦٧‬خدتثا‬

‫ه ا ‪ " :3‬أدزك ت م ن إل لآكنتأم ل عقه‬ ‫ثت ا عبد الل ه بن جئ مر‪ ،‬ثن ا أثو الملي ح‪ ،‬عن‬
‫م ن ا ل قن اع حؤظ م ن زم ؤإ|ه ‪٠٠‬‬

‫‪Meymûn b. M ihrân der ki: “Rabbinden korkusundan, doya doya‬‬

‫”‪gökyüzüne bakamayan kişilere yetiştim.‬‬

‫(‪[ “) ٤٩٦٨‬؛‪ ] ٨٨/‬حدثن ا م حم د بن علي‪ ،‬ثن ا م ح م د بن شع يد‪ ،‬ثن ا ‪£‬الال ‪- ،‬حدثني‬

‫أبي‪ ،‬ظ ‪ : 3‬ت ب ن ت م ح ئ ذ بن أيو ب الرءي‪ ،‬م ولت‪- :‬حدى‪ 1‬نت وئ ن بن م ه‪_3‬ان ‪ ٠٠ : CJü ،‬ج‬
‫تف‬
‫ال حجا ج بن قو محث إ ز ا ل ح ش زقت ه م به‪ ،‬ق ثا ن ح د عإته مما م بثن قذ ي‪ ،‬ممالأ‪ :‬ي‬

‫خمت‪ ،‬قات‪ :‬فأ ئ ف ز ؟ قات‪ :‬تا ‪;-‬ا‪ ،‬؛‪ ١١‬؛‪ :‬ث ئ ن‬ ‫م محثلث ؤ ء ق م م ذ ي ؟ قا د ‪:‬‬ ‫خ يا ج ‪،‬‬
‫مخب ج ة ة ؤ ‪ .‬م ج ا ل حتمي "‬
‫ا ل‬

‫‪M eymûn b. M ihrân bildiriyor: (Zalim lakaplı) Haccâc b. Yûsuf, Hasan (-1‬‬
‫‪Basrî)’yi cezalandırmak için huzuruna çağırdı.‬‬ ‫‪Haşan, yanma girip‬‬
‫”?‪huzurunda durunca: “Ey Haccâc! Seninle Hz. Âdem arasında kaç atan var‬‬
‫‪diye sordu. Haccâc: “Çok” dedi. Haşan: “?eki n e r e d e le r? ” d iy e sorunca,‬‬
‫‪Haccâc: “öldüler!” karşılığını verdi ve başını önüne eğdi. Haşan da oradan‬‬
‫‪çıktı.‬‬

‫(‪ ] ٨٨ /^ [ “) ٤٩٦٩‬خدتثا مح غ ث ذ تق ع ئ‪ ،‬ئ م حثت ئ ت ج د ‪ ،‬ظ ش ط ئ ع ئ‬

‫ا م ح أ ‪ ،‬ظ أثو ي وئف ن الر ي ‪ ،‬قات‪ :‬ثت ا مروان‪ ،‬عن س ي خ ب ن بتي في؛ ا ن "ى ن ي ذ ك ن‬
‫‪ ٤^ ^ ١‬بما ل لق‪ :‬إبراهي م ‪ ،‬ئ ‪3‬ت ن خ ل مت مون بن مهزان ع ز متشن ان بن عئد‪ ، ^ ^ ١‬أؤ‬
‫بش ا م مول ه ‪ ،‬ءل م يسئ م عا يه ي ا إلمرة‪ ،‬ق ات‪ ٧ " :‬أبين ال ئ ؤمني ن‪ ،‬ال ثن ى أ ز ج ه ل غ‪4‬‬

‫ج ن للن ا س في م وضع ا ألح كا م "‬

‫ب‬ ‫ز مح ؛ ال واقي إثما ي سل م عقهب ا إلمرة‪ ،‬إذا‬
 Meymûn b. Mihrân 175

Meymûn b. Mihrân, (Emevi halifesi) Süleymân b. Abdilmelik’in veya

Hişâm’ın evine girdi, ancak onu vali sıfatıyla selamlamadı ve dedi ki: “Ey
müminlerin emiri! Sanma ‫ لكل‬bunu bilmeden yaptım. Ancak valiye, sadece
hakla hüküm vermek üzere insanların karşısında oturduğu zaman yönetici
sıfatıyla selam verilir.”

،‫ ب ن بزخ‬. ‫ ثن ا أ ح ن ذ‬،‫ ظ م خ ث ذ بن تع يد‬،‫ ] ح د ظ ئ خ م ذ بن عل ى‬a a /i [ -) ٤٩٧٠(

‫ أن ع م بن عبد العزيز اشتعم د مي مون بن‬،‫ ثن ا ق انون أثو م ح م د المتر ي‬،‫ظ يعلى بن م ح د‬
:‫ وهات‬،‫ ق كث ب إقه تثنون ينتئفيه‬، ‫مهزان غأى ا ل حزينة عأى ه صاته ا ؤعأى خزا جف ا‬
‫ب‬ ‫ ث ي غ م‬، ‫ب مئ‬
‫ أمح ي ت ن ا ه م وك ه ئ ح مت ن ي ال ج‬،‫م ظ ال أ ط لآ‬

‫ فإن‬، ‫ ثا مب ة إ ب إ‬،‫ إل ذا ال ب ن عثلث أئت‬،‫ ن ا ئ م ظ ات ثا ن تل ق‬، ‫اي ب ئ انخزاج ا ق‬

٠٠ ‫ ا ي ع ي أ ئ ت و ك و ة ظ ظمم ديق زال دي‬: ‫اا؛انب إ ز ء ي إ ذ‬

Hârun b. Muhammed el-Berberî bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz, Meymûn

b. Mihrân’ı Cezîre’nin kadılık ve vergi işiyle görevlendirmek istedi. Ancak
Meymûn, kendisini bu görevden muaf tutması için Ömer’e şöyle bir
mektup yazdı: “Gücümün yetmeyeceği bir şeyle beni görevlendirmek
istiyorsun. Yaşlı, zayıf ve yumuşak huyluyken onlara nasıl kadılık
yapabilirim?” Ömer de cevaben ona şöyle yazdı: “Vergi konusunda sadece
temiz ve helal olan vergiyi alırsın. Kadılık konusunda ise dava senin için
açıksa hükmünü ver. Şüphede kalırsan da davayı bana iletirsin. Bil ki
insanlar kendilerine zor gelen her işten kaçacak olsalardı ne din, ne de dünya
işleri ayakta kalamazdı.”

‫ ح دب ي‬، ‫ ثعا عبد الثؤ بن أ حم د بن ح م‬،‫بن نابلي‬ ‫تغ‬.‫حدثتا أثو‬ ] ٨٨/‫ [ ؛‬-) ٤٩٧١(
،‫م ا ل طوف‬ ‫ ال ت‬٠' :‫ قا ن‬،‫مئ ون‬
‫ح‬ ‫ غذ‬،‫ ظ أ م ال ن ي ح ا و ي‬،‫مبش ئ م ح ا ذ ا لخزي‬

‫ه قعامح ة غ ر‬ ‫ ء ا دا عص ى الل ه‬، ‫ ول ك ن اخثفئ ذاف ل ه‬،‫و ذن ب‬ ‫ز ال بض ر ب ائنن لولئ فى‬

" ‫م أدئ ب ي ث و ه‬ ^ ^ ١ ‫ و ذ ؤ ة‬، ‫ تنالى‬4‫م ح ة الل‬

Meymûn b. Mihrân der ki: “Kölene eziyet etme ve her bir suçta onu
dövmeye kalkma! Ancak onu cezalandırma hakkım sonrasına sakla. Şayet
Allah’a karşı bir günah işlerse bu mâsiyetten dolayı onu cezalandır ve sana
karşı işlediği kabahatleri de kendisine hatırlat.”
‫‪176‬‬ ‫‪Meymûn b. Mihrân‬‬

‫(‪ [ - ) ٤٩٧٢‬؛ ‪ ] ٨٩/‬خا؛ثن ا أثو بكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا عبد الله بن أ ح م د بن حق ل‪ ،‬ح دمحي‬
‫ال‬ ‫حن اقاس‪،‬‬ ‫م‬ ‫ئ د‪ " :‬ظ أقو‬ ‫بي‪ ،‬ص من ب ون‪،‬‬
‫م‬ ‫أي‪ ،‬ئ عئ ئ م ج‪ ،‬خ د م‬
‫ق نا قت م حو؛ غي م ن‬ ‫ق خ إ ل أ م ‪ ،‬بإ ل ن ا أث روا خ‪،‬‬ ‫ر‬ ‫مبر الر ج ل أ مرة خ‬
‫‪ ٢‬بجا إ ال نا ه د ق أخزافه ا‪ ،‬خر‬ ‫ال‬ ‫ثا م اش‬
‫ا ملحا‪ ،‬مموت‪ :‬ن ا هؤ الء إ ال أقاد ا لآ‬
‫إذا أب صر ع م ح م لفر إ ر ش مه ه مان ا■‪ -‬والئؤ إش الراثي من غره م محت؛ وا ج دا "‬
‫‪Meymûn b. Mihrân der ki: insanların güzelleri ne kadar da azdır. Kişi‬‬
‫‪neyle emrolunduğunu ve peşinden koştuğa dünyalıklara bakmadan kendi‬‬
‫‪durumunu görmez. Sonra (Bu güzel kişiler için): “Onlar, karınlarından‬‬
‫‪başka bir şey düşünmeyen develer gibidir” derler. Onların bir hatasını‬‬
‫‪görünce kendi nefsine bakar ve: “Allah’a yemin olsun ki biz de onlardan‬‬
‫‪biriyiz” der.‬‬

‫(‪ ] ٨٩/، [ ")٤٩٧٣‬حدثن ا إبراهي م بن عئد الل ه‪ ،‬ثئ ا ت خ ث د بن إ ن خ ا ق‪ ،‬ثن ا قتيبة بن‬
‫تع يد‪ ،‬ثت ا ك ي ز ن هش ا م‪ ،‬ثئ ا جع م بن رمحا ن‪ ،‬قات‪ :‬ش م ع ت مي مون ن مهزان‪ ،‬م ولت‪٠’ :‬‬
‫إ ذ ا ل م د إذا أذن ت ذي م ح ت في قلبه بذللف الدت ب ئكته بثؤداء‪ ،‬محا ن ثا ب م ح ي ت م ن‬
‫ت ز م ئ د ا ل مزاة‪ ،‬نا يايثه ا ل م حئا ن م ن ئ ا حثة إ ال أب صره ‪ ،‬ؤأثا‬
‫هلبه‪ C‬فتزى محل ت ا ل م ؤم ن ج‬

‫ه أذن ب ذي ئ ك ث ي هئيؤ بكته تؤذا‪ ،£‬ئمحم تزا‪3‬ت ي مح ت‬ ‫لآت‪ 1‬بع في‪ ،،^^ ^ ١‬؛)قة‬
‫في قلبه ح ى س ود هنته‪ ،‬ز ال ث م الشيطا ن ش ح ي ت يأته "‬

‫‪Meymûn b. Mihrân der ki: “Kul bir günah işleyince kalbine o günahtan‬‬
‫‪dolayı siyah bir nokta konur. Tövbe ettiği zaman o siyah nokta silinir.‬‬
‫‪Müminin kalbi ayna gibidir, ^emiz olduğu zaman şeytan hangi yönden‬‬
‫‪gelirse gelsin onu gösterir. Günah işlemeye devam eden ise, her günahında‬‬
‫‪kalbine siyah bir nokta vurulur ve bu durum bütün kalbi kararana kadar‬‬
‫‪devam eder. Böylece şeytan hangi yönden gelirse gelsin (günah işleyen) onu‬‬
‫”‪göremez.‬‬

‫(‪ [ ")٤٩٧٤‬؛ ‪ ] ٨٩/‬خ ا؛ثن ا إبراهي م بن عتد الل ه‪ ،‬ثن ا ث خ ئ د ب ن إشخ ا ق ‪ ،‬ثن ا قي ة ‪ ،‬ثن ا‬

‫محيز بن هش ا م‪ ،‬ثن ا جع فر بنبرقا ن‪ C‬قات‪ :‬ش م ع ت مي م ون بن مهزان‪ ،‬ثمولط ‪ ٠٠ :‬ال نكون‬

‫ي ث م ث ن أئن‬ ‫او ج د م ن ا ل م ح ن حش ي حات ب غ ث ة أ ف د م ن محاسبة ف ري ي ‪،‬‬

‫طغنة‪ ،‬وم ن أقذ م ح ة‪ ،‬وم ن أئن م غ ربه‪ ،‬أم ن ج ء ذللف‪ ،‬أم م ن حرام؟ "‬
 Meymûn b. Mihrân ‫ل‬77

Meymûn b. Mihrân der ki: “Kişi, iş ortağını hesaba çekmesinden daha

,fazla ince eleyip sık dokuyarak kendi kendini hesaba çekmeden, yiyeceğinin
giyeceğinin, içeceğinin nereden geldiği, helal yoldan mı, haram yoldan mı
olduğu yönünde kendi kendine bir muhasebe yapmadan muttakilerden
sayılmaz‫”؛‬

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا مح ه‬،‫بما ئ‬ ‫ ثن ا ش ط ثن‬، ‫ ] خ محا إئزامحز ئ حم د ال م‬٨٩/ ^ -) ٤٩٧٥(

^ ١‫د‬ " :‫ ق و د‬،‫م ن ئ م ال ن‬ ‫ كان‬:‫ قات‬،‫ ق ا خغفث ئ ذ ثزثا ن‬،‫م حت ئ ي ق اء‬
‫ نإن بجا م ن اقس ن‬،‫ إن ن جا ر جئ م ن حصل ة كا ذ ث من ا أن ين ح ز م ن امحس ن‬،‫ث ال ث خ صا ل‬
‫ هأ مح م‬، ‫ ل أن نك ون أص نة م ن طث ب‬1‫ يتبغي لل م‬، ^ ^ ١ ‫^ ن ئ ث أن ال ين ح و م ن‬
‫؛ش في‬ ‫ ق ق غ ي ل ه أن يودي‬،‫ ء إن ملت؛ م ن هذه‬، ‫بملم "كنية ث ل م يد حله إ ال ح ي‬
٠٠‫ م ح ي ي لت أن يك ون في تفشه فيئب م شر ف ؤ ال ممتر‬،‫ هان ت ل م من قزو‬،‫مال ه‬
Câfer b. Burkân bildiriyor: Meymûn b. Mihrân şöyle derdi: “Bir mal da
üç şey vardır ki kişi bunlardan birinden kurtulsa diğer ikisinden
kurtulamayacaktır, ikisinden kurtulsa ^çüncüsünden kurtulması pek zordur.
Bir malın sermayesinin temiz ve helal olması gerekir. Bugün hanginizin malı
tamamıyla temizdir ve sadece helal olan maldan oluşmaktadır? Kişi
sermayesini tamamıyla helal tutmayı başarsa dahi bu kez malından,
başkalarının hakkı olan miktarı ödemesi gerekir. Bunu da başarsa bu kez
harcamasında ne müsrif, ne de pinti olmaması gerekiyor.”

‫ أهؤن ال غ م رك العئث ام‬٠٠ :‫ بموت‬،d (‫ وش م ع ت مت م و‬:‫ ] ه ات‬٩٠/ ![ “) ٤٩٧٦

‫" ز' ل م حاب‬
Meymûn b. Mihrân: “Orucun en değersizi, (sadece) yemeyi ve içmeyi
bırakmaktır” demiştir.

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا ص د الل ه بن أ ح م د بن خي ل‬، ‫ ] حدق ا أثو بك ر بن مال ك‬٩٠/، [ - ) ٤٩٧٧(

‫ م ن‬3‫ " ناب ات ر ج‬:‫ قات‬،‫ عن مي مون بن مهزان‬، ‫ ثن ا أبو الملي ح‬،‫يمحى بن م حا ذ ا ل مب ي‬
٠٠‫ج م م ا ل م أ ج م ؤ ال م ح ة إ ال ء ا م ح‬
Meymûn b. Mihrân: “Peygamber olsun veya başka biri olsun, insanlar
büyük hayırlara ancak sabırla nail olmuşlardır” dedi.
178 Meymûn b. M ihrân

‫ ح د ب ي‬، ‫ ثن ا عبد الل ه بن أ ح م د بن ح م‬، ‫ ] حدثن ا أثو بكر بنتالل ه‬٩٠/ ‫ )" [ ؛‬٤٩٧٨(
‫ لت'• ال ينالت‬،3‫ ر ج ل ه ما‬٥^ ! ‫ عن مت م ون بن مهزا (ا أثت‬، ‫ ظ أيو ائن إ؛ ح‬،،buJip• ‫ي حش س‬
" ‫ " نا ثرالت الن ا سي حتر نا اقق وا ا ه‬:‫ ه ا لأ‬،‫الغ ااسب حير ن ا *مح ت فيهز‬

Ebu’l-Melîh bildiriyor: Meymûn b. Mihrân’ın yanına bir adam geldi ve:

“Sen içlerinde olduğun sürece insanlar hayır üzeredir” dedi. Meymûn ise:
“Allah’a karşı takvalı oldukları sürece insanlar, hayır üzere kalırlar!”
karşılığım verdi.

‫ ح د ي ي ي حيى بن‬، ‫ ثئا مه د الل ه ن أ ح ن ذ‬، ‫م ئ ذ مال ك‬ ‫ م اء] حدبنا أثو‬/ ‫ [ا‬-) ٤٩٧٩(
‫ ؛ لأي حوئه ح ضنه هد‬٠٠. : ‫ أثت ئ(؛ يمولط‬،‫ عن مي م ون بن ممه بآ‬،‫ ظ أب و الن إ؛ ح‬، ‫نعئ ما ن‬

٠٠‫ ز م ال دمحا غ ا ج د‬،‫ ز م ا ال خرة ا ج ل‬،‫ وا ل س عنا ن غدو حا مبط ن‬،‫حم تبال ئ ه ؤا ت‬
Ebu’l-Melîh bildiriyor: Meymûn b. Mihrân şöyle derdi: “Dünya tadı ve
çekicidir. Şehvetlerle donatılmıştır. Şeytan da etrafında her dem tetikte
beklemektedir. Ancak insanlar dünya hayatını yakın, âhiret hayatını ise pek
uzakta görmektedir.”

‫ ثن ا أبو ع م رو‬،‫ ثن ا م ح م د بن ن ع د الرقي‬،‫ ] حدثن ا م ح م د بن عل ي‬٩٠/‫ [ ؛‬-) ٤٩٨٠(

‫ 'كا ن طاغوت ق د ب ال د‬:‫ قات‬، ‫تن ي م‬:‫ ص يون س مبي ا‬، ‫ ظ ا ئ غ و‬، ^ ١ ‫ ثن ا‬،‫ه الت‬
‫ إ ه‬5 ،‫طي غذ أغض‬ ٠ ‫ " ه ي‬: ‫ م ح ب ؛ د‬،‫ م ح ق وقؤ أ ت ه غذ أغيه‬،‫م وئ ي‬
‫ ظءذا أدو إل بم جي‬، ‫ رة أف د‬٤٠^ ١‫أ وة‬ ‫ل‬ \ ‫ل‬ ،، ‫بة عض؛ئ ظ‬
‫ظ ق ش أغش و م حي ق م‬
‫حثاروا‬-‫ وا‬،‫ ثنيي نث وة‬،‫ قد نفز؛ غنة‬٧٣^ ١ ‫ ؤ؛ن‬٤^ ١ ‫ه أ ث هنح ي ق‬ ،‫ ينير‬٢ ‫أثة‬
'٠‫ نإيا ك وا ل مزاء في ال دي ن‬،)‫يماز‬-‫غلقو ا ألحا دي ث أ حا دي ث الث‬

Yûnus b. Ubeyd bildiriyor: Meymûn b. Mihrân’ın bulunduğu bölgede

veba baş gösterince, kendisine bir mektup yazıp ailesinin durumunu
sordum. Cevaben bana şöyle yazdı: “Ailemin durumunu soran mektubun
bana ulaştı. Bil ki ailemden ve yakın akrabalarımdan tam on yedi kişi vebada
öldü. Belaların gelmesinden hoşlanmam, ama çekip gittiğinde bu belaların
hiç olmamış olması da beni sevindirmez. Sana gelince, Allah’ın Kitabı’na
sıkı sarıl! Zira insanlar onu unutup başkalarının sözlerine yöneldiler. Din
konusunda münakaşadan da uzak dur!”
 Meymûn b. Mihrân 179

‫ ثن ا أ خ ن د ن بزيغ‬،‫ ثن ا ت خ ئ د بن مت بي‬، ‫ب ] حدثن ا ت خ ئ د بن ع ئ‬

‫م م‬/‫)" [ا‬٤٩٨١(

‫ئ مع أي ونح ن‬ ‫ قات'• سمع ت ع م رو ئذ مي مون بن مه راتء ق وت؛‬، ‫ ثن ا أيي ي ع‬،‫ال ري‬

‫ س‬:‫ لث أ ي‬3 ‫ ءق ا‬،‫ ومخ الس؛ح فتى ثلحؤ؛ بش‬،‫أيي‬ ‫ثهوئفث باثكئثة؛ا محل ق ي أيي في خ‬
‫جم‬ ‫ا أي أقوت م ذ‬: ‫ نا مم ث غ م ح ق‬:‫ص رض ا ك ئ ؟ قات‬ :‫ ق ات‬،‫ اض‬:‫ث نا ؟ ق ات‬
‫ " ك ث أ ح ب أن يئ و ت هأو جز‬: ‫ زن ا ه ئ ؟ ه ا د‬:‫ قات‬،‫ا ل حير إ ال زقت وأيته ا فيه إ ال وا ح ده‬
‫ م م ح وت‬:‫ س ث ذا ال ق ح ؟ ممات‬: ‫ ق ن غ‬،‫ ث أ قاربه ش‬، ‫مه ه ام‬

Amr b. Meymûn b. Mihrân der ‫لكل‬: Babamla beraber Kabe’yi tavaf

ederken, babam bir ihtiyarla karşılaşıp onunla kucaklaştı, ihtiyarın da
yanında benim yaşlarımda bir genç vardı. Babam ihtiyara: “Bu kimdir?” diye
sorunca, adam: “Oğlum” cevabını verdi. Babam: “Ondan razı mısın?” diye
sorunca: “Biri dışında bütün hayır alametlerini onda gördüm” cevabını
verdi. Babam: “O nedir?” diye sorunca, adam: “Onun ölmesini ve bu
sebeple sevap kazanmam” cevabını verdi. Sonra babam ondan ayrılınca: “Bu
ihtiyar kim?” diye sordum. Babam: “Mekhûl” cevabım verdi,

‫ خل؛ثن ا‬، ‫ ثن ا عتذ الثؤ بن م ح م د الئقلش ئ‬،‫ م ي‬- ‫ ] حدثن ا أبو بكر ا ال‬٩١/ ‫)" [ ؛‬٤٩٨٢(

‫ ص‬، ‫ ثت ا ممن م غ بن غ ا م م‬،‫ ثما من م ذ بن بكر‬،‫ ثغ ا م حم د بن ال ح تن ن‬، ‫إبراهي م بن الحس د‬

‫لة‬ ،‫ أن راهب ا ن خ ل على ع م بن عتد ال ش ز‬:‫ عن مي مون بن مهران‬،‫يق ا م بن حث ا ن‬

‫ غهد ت‬٠٠ ‫ مم م ث؛ف؟ ىدت ؛ ر ن طي ي أبين الجن[ ب ذ‬،٤^ ١ ‫ أنز ا < محق ئديز‬:‫محث‬

‫ ئث بم غ أ ة‬، ‫ وظ ف يء ق ؤ ؛ ؛ثز عنده م م ن د ي ه م‬، ‫الغامس وما ق يء عندهم اثن م ن دينه م‬

‫ مند ى ي ص أثوب ؛ ص ي‬:‫ غ ي‬3 ‫ ئلث ا ت ي ح قا‬: ‫ئ ت‬، ‫حر اا‬-‫ال ن ز ث اتزم ن يل قث وا ق ا‬

Meymûn b. Mihrân bildiriyor: Rahibin biri Ömer b. Abdilazîz’in yanına

girdi. Ömer ona: “Bana ulaştığına göre devamlı olarak ağlıyormuşsun.
Sebebi nedir?” diye sorunca, rahip: “Ey müminlerin emiri! Vallahi öyle
insanlarla beraber oldum ki hiçbir şeyi dinlerine tercih etmezlerdi. Oysa
şimdi aym insanlar, dünyalıkları kadar hiçbir şeye önem vermez oldular.
Anladım ki bugün hem iyiler, hem de günahkârlar için ölüm en hayırlı
şeydir” karşılığını verdi. Rahip çıktıktan sonra Ömer bana: “Ey Ebû E^ûb!
Rahip doğru söylüyor” dedi.
‫‪180‬‬ ‫‪Meymûn b. Mihrân‬‬

‫(‪ [ -) ٤٩٨٣‬؛ ‪ ] ٩١/‬حدثما ث خئ ن بن أ ح م د ين م ح م د ‪ ،‬ثن ا ا ل ح شن بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا أبو‬

‫إ ث نا‬ ‫ص م ئ ن و ن ‪ ،‬قالأ‪'٠ :‬‬ ‫ح‪،‬‬ ‫ثت ا أب و اخل ل‬ ‫‪،^ ٣ ١‬‬ ‫حف ص‬ ‫ى‬ ‫تع ي د‬ ‫ثن ا‬ ‫ر و ع ه ال ر ا ز ي ‪،‬‬

‫^ غل ى ؛ ك ي ي ذ "‬ ‫ق ش ة ‪ ،‬ق ذ خق ث‬ ‫ض ئ بمتملة‪، ^ ١‬فاءدا ظ ن ث ف ه ن‬

‫‪: “.Fasık (günahkâr), yırtıcı hayvan gibidir‬لكل ‪Meymûn b. Mihrân der‬‬

‫‪Onunla konuşup serbest bıraktığında, Müslümanların üzerine yırtıcı bir‬‬
‫”‪hayvanı salmış gibi olursun .‬‬

‫(‪ [ -) ٤٩٨٤‬؛ ‪ ] ٩١/‬حدثن ا م ح م د ب ن أ خ ن ذ ‪ ،‬ثن ا ا لخشن ب ن أ ح م د ‪ ،‬ثن ا أبو ررئ‪ ،‬ثن ا‬

‫لت ه‬
‫من ز‬ ‫بمل ز نا‬ ‫ن ش ؤة أ ن‬ ‫م‬ ‫ع ن من م و ن ‪ ،‬قا د ‪٠' :‬‬ ‫الملي ح‪،‬‬ ‫أب و‬ ‫ع ا صم ‪ ،‬ثنا‬ ‫ع ت د ا ل جب ا ر ب ن‬

‫معليه ينزأل "‬ ‫عد؛‪ ،‬ثتئظز ظ ع مله ي‬

‫‪: “Yarınki (kıyamet günkü) makamını bilmek‬لكل ‪Meymûn b. Mihrân der‬‬
‫‪isteyen, dünyadayken yaptığına baksın. Çünkü o dünyada yaptıklarına denk‬‬
‫” ‪m a k a m s a h ih i o l a c a k t ı r .‬‬

‫د‬ ‫م حم‬ ‫بن‬ ‫ثنا جعف ر‬ ‫عل ي ب ن مم امب د ‪،‬‬ ‫ثن ا‬ ‫د‪،‬‬ ‫م حم‬ ‫ع ت د اللي ب ن‬ ‫حد تا‬ ‫[ ا ‪ /‬ا بم ]‬ ‫( ‪“) ٤ ٩ ٨ ٥‬‬

‫خ م ئ ترقا ن ‪ ،‬قات‪ :‬ئ ك بمئ ون ثن‬ ‫ال مب ؤ ‪ ،‬ئ ئ ي و ئ م حا ذ ‪ ،‬ظ قامحئ ال ق ‪ ،‬ئ‬
‫ل‬ ‫طا‬ ‫س ى نإ ن‬
‫بأ‬ ‫ق ال‬ ‫د ‪ ’’ :‬إ ذ ا ب ث ث ت ‪، ^ ^ ١‬‬ ‫ها‬ ‫ق‪،‬‬ ‫وث ا ئ‬ ‫شن ئ ق ي‬ ‫ئ الثا يس ت هلئ‬ ‫م ه زا ن ‪ :‬إ ن‬

‫ال ض ؛ا "‬
‫‪Câfer b. Burkân bildiriyor: Meymûn b. Mihrân’a: “Filan kişi senin‬‬
‫‪ziyaretine çok az geliyor!” dediğimde: “Aramızdaki sevgi sağlam olduktan‬‬
‫‪sonra az gürüşmemizin bir sakıncası olmayacaktır” dedi.‬‬

‫(‪ [ -) ٤٩٨٦‬؛ ‪ ] ٩١/‬حدثن ا أ ح م د بن جغ مر بن ح م ذا ن‪ ،‬ق ا عتد الل ه بن أ خ ن ذ بن‬

‫ع ن مت م و ن ‪،‬‬ ‫الملي ح‪C‬‬ ‫أث و‬ ‫ا لخشن‬ ‫ثن ا‬ ‫ع ت د ال ث ؤ ب ن مي م و ن ‪، ^ ^ ١‬‬ ‫ثن ا‬ ‫أ ي‪،‬‬ ‫ح د ثن ي‬ ‫م ‪،‬‬ ‫ح‬
‫هو‪ " :‬الت ج د ن ي ئ أئزن عثلث م ذ ه ف أؤ ف د ف "‬

‫‪Meymûn b. Mihrân der ki: “Karnın veya sırtın kadar değersiz bir düşman‬‬
‫”‪bulamazsın.‬‬
 Meymûn b. M ihrân 181

‫ ثن ا‬،‫ ح د ب ي أيي‬، ‫ ثن ا مه د الل ه بن أ ح م د‬،‫ ] حدثن ا أ خ ن د بن جئ مر‬٩١/ ‫)" [ ؛‬٤٩٨٧(

‫ نأيت غلى مئنون‬٠٠ :‫ قات‬،‫ عن حبي ب بن أيي مرزوق‬،‫ثن ا ا ل ح س‬ ‫عبد الل ه بن‬
" ‫ ه ال ن م أ ح دا‬، ‫م‬ ‫ت‬3 ‫ نا ف ذا ؟ ه ا‬: ‫ ه م ك‬،‫جبه صو فث ح ت نمابه‬

Habîb b. Ebî Mezrûk der ki: Meymûn’un üzerinde, giysilerinin altında

yün bir cübbe gördüm ve: “Bu nedir?” diye sordum. Bana: “Evet, bunu
kimseye söyleme” dedi.

‫ خ د م ث ض ئ‬،‫ نحا ج د ال م ئ أ م حت‬،‫م ذ م ثن تابل ي‬ ‫ ] خ د ك‬٩٢/ ، [ -) ٤٩٨٨(

‫ وم ن أش اء ع ال ت ه‬، ‫ م ن أش اء س را ءتق ب مسمرا‬٠٠ : 3 ‫ ائ‬،>‫ عن تئنوإل‬، ‫ ثتا أب و ائنبي ح‬،‫عت ما ن‬
‫ج‬
" ‫بون‬ ‫ و م حث ن وون ز ال‬،‫ ش ن ز ال ثء‬: ‫ فإن ا ه‬، ‫فثق ب ع ال ط‬

Meymûn b. Mihrân der ki: “Her kim günahı gizlice işlemişse bunun
tövbesini de gizlice yapsın. Açıktan günah işleyen kişi de tövbesini açıktan
yapsın. Allah bağışlar ve işlemiş olduğu günahtan dolayı kulu kınamaz.
Ancak insanlar, günah işleyen kişiyi kılarlar ve affetmezler.”

‫ ثئ ا‬، ‫ حدقغى أيى‬، ‫ ثن ا عئد الل ه بن أ ح م د‬،‫ ] حدثت ا أ خ ن د بن جعف ر‬٩٢/‫ )“ [ ؛‬٤٩٨٩(

‫ز ال ي ن س‬ ، ‫^ ال ماب و _ ن‬ ١ ‫ت " ف ر‬3 ‫ظ‬ ، ‫ص مي م و ن‬ ، ‫ع ن أ ي ي الملي ح‬ ، ‫ع ب د اللب ب ن مي م و ن‬

‫؛ ص إ ال ع ئ أ ؤ م ي ا ا‬

Meymûn b. Mihrân der ki: “İnsanların en kötüleri, başkalarının

kusurlarını araştıran kişilerdir. Keten kumaştan giysileri de, ancak zengin
veya sapmış kişiler giyer.”

،‫لخت ئن م ح ل‬ ‫ط ال د ئ‬ ‫ ئ‬، ‫خ ه أبو بكر ئ نال ك‬ ‫ ا‬٩٢/٤ ‫ )“ ل‬٤٩٩٠(

‫ ح ص‬،‫ يا ابن اد؛‬٠' :‫ قات‬،‫ ص مت م ون‬،‫ ثت ا ا لخشن‬،‫ ثت ا عتذ الثؤ بن مت م ون‬، ‫ح د ب ي أيي‬

،‫م ظ‬ ‫ ؤآ م‬، ‫ش د غي ئ ف م ه‬ ‫و ال ذ ي‬ ‫جئ‬

‫ ء أ ي زلئ ال ب‬، ‫غذ ف ر ق‬
'* ‫ن ح س ص ظ ه رك‬ ‫ وكئ ف ذا ث حملت غلى‬،‫ن ش م غذا‬

Meymûn b. Mihrân der ki: “Ey insanoğlu! Yükünü azalt! Zira sırtın
bunca yükü taşıyabilecek güçte değildir. Şuna zulmettin, şunun malını
yedin, şuna dil uzattın ve tüm bu yükleri sırtında mı taşıyorsun! Yükünü
biraz azalt!”
" ‫ ئا غ بموا ف ذ ا ال ق ي د‬، ‫ق ي و‬ ‫ " إ ن أئ تا م ح ز‬: ‫ت ن و ن‬ ‫ ] ن ق ا د‬٩ ٢ / ‫[؛‬ -)٤ ٩ ٩ ١(
‫ةل‪2‬‬ ‫‪Meymûn b. M ihrân‬‬

‫‪Meymûn der ki: “Bilin ki amelleriniz azdır. Onun için az olan bu‬‬
‫”!‪ame11erini7.de bari ihlâsh olun‬‬

‫(‪ ] ٩٢/! [ -) ٤٩٩٢‬وقات م ن و ن‪ " :‬نا أش قزم قي نا د ي هأ ال ه ز إ ال ص د ف ال كه ز "‬

‫‪Meymûn: “Bir kavmin içine münker (büyük günahlar) ancak helak‬‬
‫‪olacakları zaman girer” demiştir.‬‬

‫(‪ - ) ٤٩٩٣‬ل ؛ ‪ ٩٢/‬ا خ ا؛ثن ا أثو بكر بن مال ك ‪ ،‬ثغ ا عتد الثؤ بن أ خ ن ذ بن ح ي ل ‪ ،‬أخبزت‬
‫عن ت صر بن ي ن ‪ ،‬ثعا أبو ائنبي ح‪ ،‬قات‪ :‬هزأ مي م ون ‪ :‬ؤ وا مثاروا الث وم آيه ا ا ل م جر مو ن^‪ ،‬هزى‬
‫بثت ب أ شد منة ظ "‬ ‫ح ش بك ى‪ ،‬ت أ دا ‪ : 3‬ظ ت م غ‬

‫‪Ebul-Melîh bildiriyor: Bir gün Meymûn: “Ey günahkârlar! Bugün siz‬‬

‫‪bir tarafa‬‬ ‫‪ayrılın”* âyetini okudu ve dayanamayıp ağladı. Sonra‬‬
‫‪“Yaratılmışlar bundan daha ağır bir azarlama işitmemişlerdir” dedi.‬‬

‫(‪ [ -) ٤٩٩٤‬؛‪ ] ٩٢/‬حدثن ا م خ ث د بن بدو‪ ،‬ثن ا خئ ا ذ بن م ذو ك‪ ،‬ثن ا شهد بن بكار‪ ،‬ثعا‬

‫أبو ع و ائ ه‪ .‬ح و حدثن ا إ را م أ س عتد الل ه‪ ،‬ثئ ا م ح ث ذ س إن حا ى‪ ،‬ثن ا قس ه بن تع يد‪ ،‬ث إ‬

‫م م حلأ‪ :‬غ ئ‪،‬‬ ‫ء ال مب ن‪ ،‬غذ ت بم وو‪ ،‬قات‪ " :‬محع الث‬ ‫ل<ت‪ ،‬قا ال= غذ م ح ن ئن‬
‫وعئت ا ن ‪ ،‬ؤاق د ث‪ ،‬ؤ ا ف م م ا ‪,‬‬
‫‪Meymûn: “Dört kişi hakkında konuşma: Hz. Aİİ ile Osmân, kader ve‬‬
‫‪yıldızlar” demiştir.‬‬

‫(‪ [ “) ٤٩٩٥‬؛ ‪ ] ٩٢/‬حدق ا إثزاي إ بن عتد الل ه‪ ،‬ثن ا م ح م د بن إ ن خ ا ق ‪ ،‬ثن ا قتيبة بن‬
‫تع يد‪ ،‬ثت ا ك نجز ن هث ا م‪ ،‬ثن ا جعئ ر ى ثزه ا ن‪ ،‬ها د ‪ :‬س م ن ت مت م ون ن مهزان‪ ،‬يم وأل‪" :‬‬

‫ل آقم ل آق د قؤ ى ي ق ش ءق ما إل ح الء "‬

‫‪Meymûn b. Mihrân der ki: “İslam dışı olan her türlü nefsanî arzulardan‬‬
‫”‪uzak durunuz.‬‬

‫إ ت خا ق ‪ ،‬ثغ ا ئ ي ن ان بن‬ ‫بن‬ ‫(‪ ] ٩٢/! [ “) ٤٩٩٦‬حدق ا أثو خا ب ز بن جثثه‪ ،‬ثغ ا م ح م د‬

‫ح د ب ي ^‪ ،^ ١‬بن الق اب ي‪ ،،‬قات‪ :‬ت أل ت مت م ون بن مهزان‪ ،‬ق ك‪ :‬علي‬ ‫وبة‪ ،‬ظ‬

‫‪1YâsînSur. 59‬‬
 Yezîd b. el-Esam 183

‫ ظ‬٠٠ ‫ت‬3 ‫ ئإ قا‬،‫ ئارثع د خ ز ش م ت ن ت غ ح؛ اة م ن يده‬: ‫ وع من؟ ها د‬، ‫أ م ح ل ع ن د ك أم أب و ب ك ر‬

‫سؤ‬ ‫ وزأض‬، ‫ن ا م‬-‫ ءئ م أ ت ي ا إل‬، ‫ < ئ نا‬، ‫ مم د د بهن ا‬٠^ ^ ‫مح ق أف ق أ ذ أ ; ش ؛ ر‬
٠ ‫مع‬ ‫ و ش ق ذ آ س أب وتق ر‬٠' ‫ئ الئا أم غ ئ؟ ص‬،‫(؛ أوت إ‬١٢ ‫ ئ أ ب و ث م‬:‫ قل ق‬،"

‫ين ا محثن ومح ن خ زي خأ رضي الثة مما ز عنه ا‬

‫ وا حتل ف ن ف‬،‫م به‬ ‫جزا الراب ب ج ن‬
‫زنن ت‬
" ‫ زهق ' ظ ق د أن توقد عئ‬،‫خ ر أ م حي إ؛اة‬
Furât b. es-Sâib bildiriyor: Meymûn b. Mihrân’a: “Senin yanında Ebû
Bekr mi yoksa Hz. Ali mi daha üstündür?” diye sorduğumda öyle bir sarsıldı
ki elinden asası düştü. Sonra dedi ki: “İkisinin karşı karşıya getirileceği bir
zamana kadar yaşayacağımı düşünmezdim. Onları bırak! Her ikisi de İslam
dininin başı ve müslüman cemaatin de lideriydiler.” Ona: “Ebû Bekr mi
önce müslüman oldu yoksa Hz. Ali mi?” diye sorduğumda da dedi ki:
“Vallahi Ebû Bekr, rahip Bahîra’nın Resûlullah (sallallahu aleyhi vesellem) ile
grüştüğü zamanlarda müslüman olmuştu. Hz. Feygamber’in (sallallahu aleyhi

vesellem), Hz. Hatice ile evlenmesine de ön ayak olmuştur. Bütün bunlar

olduğunda Hz. Ali henüz dünyaya gelmemişti.”
Meymûn b. Mihran, Abdullah b. Ömer b. el-Hattâb ve Abdullah b.
Abbâs’tan rivayette bulunmuştur.
Takrîb 355, 2874 ‫س‬ ‫ل‬,‫ أ‬Takrîb 3204, Takrîb 1621, Takrîb 4477, Takrîb
4473-z, Takrîb 3911, Takrîb 2046, Takrîb 2485, Takrîb 3328, Takrîb 2193,
Takrîb ‫ل‬5 ‫ ل ل‬, Takrîb 1824,Takrîb3648,Takrîb 3649,Takrîb 3066-h,Takrîb
269‫ل‬, Takrîb 460, Takrîb 3701, Takrîb 4434-h, Takrîb 4255, Takrîb 2307

Yezîd b. el-Esam
Allah dostlarından biri de Rabbine yönelen, mükemmel insan Yezîd b.
el-Esam’dır.

‫نز ى‬
‫ ثت ا ك ج‬،‫بن أبى أت ا نة‬ ‫ ت ا‬،‫ ا حدثن ا أبو بكر بن ح الب‬٩٧/! [ -) ٠ ٠١٩(

‫ لمس ت عا ت ق ة رضي ال ق ل؛نالى غ ي‬:‫ قات‬، ‫ نحا يزيد بن ا آل محم‬، ‫ ثن ا جعئ ر بن مقا ن‬،‫هث ا م‬
‫ نئن كثا وهئغ ا في‬، ‫ وابن لعث ل ح ه تن عتثد الل ه وهز اثن أ حته ا‬، ‫وهي مئبل ه م ن ن ك ه أئا‬
‫‪184‬‬ ‫‪Yezîdb. el-Esam‬‬

‫خا ق ي م ن حيطا ن انئزيثؤ ها صسا منه ا ‪ ،‬ثلع ه ا دللثم‪ ،‬هأقل ت ع ر ابن أ حته ا ثلوثة وثع ذل ة‪،‬‬
‫ه ل؛نالى منث_\هارثا ح ز‬ ‫ث أ ‪1‬ئل ت عأي هوعظتتي مزع ظ هببيع ه‪ ،‬ب أ د\ل ئ ‪ " :‬أظ غبئ ث أن‬
‫ج عل ك في بت ت ديته‪ ،‬ذهب ت والل ه تتوئنث وو مئ رشثل ق عل ى فاي؛لف‪ ،‬أن ا إنه ا ” كا ن ت م ن‬
‫محانا ل د ‪ ،‬وأ بميثا ل و م "‬

‫‪. el-Asam anlatıyor: Ben ve Hz. Âişe’nin kız kardeşinin oğlu olan‬ط ‪Yezîd‬‬
‫‪Talha b. Ubeydillah’ın oğlu Mekke’den gelmekte olan Hz. Âişe ile‬‬
‫‪karşılaştık. Medine bahçelerinden birinde bir şeyler toplamıştık ve Hz. Âişe‬‬
‫‪bunu öğrenmişti. Hz. Âişe kız kardeşinin oğluna dönüp onu azarlayarak‬‬
‫‪:ayıplamaya başladı. Sonra bana dönüp güzelce nasihat etti ve dedi ki‬‬
‫“‪Allah’ın seni yönlendirip Peygamberinin evine koyduğunu bilmiyor‬‬
‫‪musun? Vallahi! Meymûne gittikten sonra senin yuların boynuna atıldı‬‬
‫(‪Başıboş kaldın). Vallahi! Meymûne aramızda Allah’tan en çok korkanımız‬‬
‫”‪ve akrabayı ziyaret edenimizdi.‬‬

‫(‪ ٠٢٠‬ه)‪ [ -‬؛ ‪ ] ٩٧/‬حدثنا عئد الل ه بن م ح م د بن جعف ر‪ ،‬ثن ا م ح م د ن ت ه ل‪ ،‬ثن ا عئد‬
‫مث ن هثام‪،‬ثنا جع م ن يزقان ‪،‬ثنا تزيد بن االصم‪ ،‬أة زيال كا ذ دا‬
‫اللهس مع‪ ،‬محا *ك‬
‫بأس وك‪ 1‬ن يوئد عأى ع م ر يلين‪ ،‬زك ن ب ن أ هد ض؛ا وأن ع ز‪ ،‬ق د ه ئ ت أ د غنة‪ ،‬محم د‬
‫لةتمحتتا بع في ف ذا الق زا ب‪ ،‬ئدعا " كا ت ة ‪ ،‬ممات‪ :‬اكت ب ‪ :‬م ن عنن بن ا ل ح طا ب إلى ه الن ‪،‬‬

‫ت ال م ظ ا ق ‪ ٠' ،‬فإ ر أخ ط إقلف ال ه ال ذ ي ال إف إ ال ق ؤ غا و المح ب‪ ،‬وقا بل ال قن ب‪،‬‬

‫ذ مح د ة ‪ ،‬ونغزا ه‬ ‫م‬ ‫وأ م‬ ‫إل ذع ا‬ ‫ئ ز إقه ال جتئ‪،‬‬ ‫إ ال‬ ‫ه‬ ‫ال‬ ‫خ د د شث ا ب ‪ ،‬ؤي ال غزل‪،‬‬

‫ب ب د الل ه بقلبه‪ ،‬زأن يت و ب علته‪ ،‬ثلثا أئ ت ا ل ص ح يثه الؤ ج د جع د بمرأ‪ ،‬زثئولتت ■عاهر‬
‫أن م‬
‫ا أل ب ‪ ،‬فت وعدتي الثت أن يغف ر ل ي‪ ،‬وقاب ل الت و ب شديد العق ا ب قد حدرني اللت عق ابه‪،‬‬
‫م يزد م لأئفا غش ي ؤ ‪،‬‬ ‫ؤي ا ش زال ئ ز د ا ن ئ ي اث م ح‪ ،‬ال إ ه إ ال ئ ز إ ي ال مي ت‪،‬‬
‫حمز ك‬
‫ه حمي‪ ١٤١،‬ز‬ ‫ئؤغقن ذ اوغ‪ ،‬هتلغ ءتتدثة‪ ،‬ئت‪:‬‬
‫م‬ ‫إل ث م ‪ ،‬إل‬
‫ث ا ن ع ق ه '*‬
‫ز ال و ك ون وا ع ون ا للثئ ع‬ ‫غ ي‪،‬‬ ‫ئ ن ن ا ؛ وئ ه ‪ ،‬و و ممو ه‪ ،‬ز ا د غ وا ال ث ة أ ن ت و ب‬ ‫مح ز‬

‫‪Yezîd b. el-Asam bildiriyor: ^am ahalisinden yoksul bir adam vardı ve‬‬
‫‪yoksulluğundan dolayı ikide bir Hz. Ömer’in yanına gelir bir şeyler isterdi.‬‬
‫‪Bir ara Ömer onu uzun bir zaman göremedi. Adamın nerede olduğunu‬‬
‫‪sorduğunda ona: “Kendini içkiye verdi!” dediler. Bunun üzerine Ömer‬‬
 Yezîdb. el-Esam 185

kâtibini çağırıp adama şöyle bir mektup yazdı: “Ömer b. el-Hattâb’tan, filan
kişiye! Allah’ın selamı üzerine olsum Senden yana kendisinden başka ilah
olmayan, günahları bağışlayan, tövbeleri kabul eden, çetin bir şekilde
cezalandıran ve türlü hayırlar da ihsan eden Allah’a hamd ederim.
Kendisinden başka ilah yoktur ve dönüş ona olacaktır.” Aynı zamanda
Ömer, adamın gönlüyle Allah’a yönelmesi yönünde dualar etti. Yanındakiler
de Ömer’in ettiği dualara âmin dedi. Ömer’in mektubu adama ulaşınca açıp
okumaya ve kendi kendine de konuşmaya başladı: “Tövbeleri kabul eden,
doğru! Zira Allah, günahlarımı bağışlayacağını vaad ediyor. Tövbeleri kabul
eden, çetin bir şekilde cezalandıran, bu da doğru! Zira Allah, çetin bir
azaptan dolayı beni uyardı. Türlü hayırlar ihsan eden, doğru! Zira bana
bolca hayırlar ihsan etmiştir. Kendisinden başka ilah yoktur ve dönüş ona
olacaktır...” Adam bu şekilde okuduklarını tekrar ede ede sonunda
ağlamaya başladı. Sonra da bu yaptıklarından vazgeçip en güzel şekilde
kendini düzeltti. Adamın durumu Ömer’e bildirildiğinde: “Siz de öyle
yapın! Bir kardeşinizin hatalı davranışlarını gördüğünüzde ona güzeliyle
öğüt verin, muvaffakiyetler dileyin ve tövbesini kabul etmesi için Allah’a
dualar edin. Ona karşı Şeytanın yardımcıları olmayın!” dedi.

‫ ثن ا ع د الل ه ن‬،‫شه ل‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا ئ خ ئ د‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا عئد الل ه س م ح م د‬٩٨/ ‫)" [ ؛‬٥٠٢١(

‫جال في‬-‫ |ن ل‬: ‫ محا د‬، ‫ ثن ا ي د بن ا أل صم‬،‫ذ‬،‫ ثنا جعفر ن بن‬،‫ ثن ا ”كث ر بن ب ث ا ؛‬،‫عنن‬
‫ر‬ ‫ ويخ‬، ‫ نح أف ن ال يدعه حتى ي ؤل ه ثقبي ال ن ي‬،‫ نجع د يتن ا زأل ال قنن‬،‫ائ جا هلهة ف ر ب مه تك ن‬
‫ ما‬،‫ وي ذ ك ز‬:‫ ها د لآهل ه‬، ‫ ئنثا أص خ‬،‫ ئ ل م ثزلط بمع د دلل ق ح ش حر فن ا م‬،‫وت كد ح و ج هة‬

: ‫ ب ا د‬، ‫ ئهذا ال ذ ي ل م ت منة ن ا ل م ت‬،‫ ك غ ث ثحل فئ لتنزل ن ا ل م من فتش ب فتخؤ‬:‫شأنى؟ قالوا‬

" ١:‫ ز م الم أغرة زقه أبد‬V ، ‫" أت؟لش ثتا؟ا ح طي ض أ ذ أن ت ش ز‬

.Yezîd b. el-Asam anlatıyor: Cahiliye dönemindeyken gencin biri içki içti

Sarhoş olunca da Ay’a çıkmak üzere zıplamaya başladı ve Ay’ın üzerine
çıkana kadar da bundan vazgeçmemeye yemin etti. Ancak her zıplamasında
yüzüstü yere düşüyor ve yüzü parçalanıyordu. En son zıplamasında da yere
düşüp uykuya daldı, ikinci gün sabah uyanıp ailesine: “Yazık size! Bana ne
oldu böyle?” diye sorunca, ona: “Ay’a çıkmaya yemin ettin! Zıplayıp
düşmelerinle de işte bu hale geldin” karşılığım verdiler. Bunun üzerine genç:
186 Ebû Vâil Şakîk b. Seleme

“Beni Ay’a çıkaracak kadar etkileyen bir içecek nasıl bir şey olabilir ‫ألظ‬
Vallahi bundan sonra asla bir daha içmem!” dedi.

‫ ثن ا أبو ع م ر‬،‫ ثن ا م ح م د بن تع يد الر ي‬C‫ ] حدثن ا م ح م د بن علي‬٩٨/ ^ “) ٥٠٢٢(

‫ ك ت ت يزيد بن‬:3 ‫ ظ‬،‫ عن ن صا ن بن عيسه‬، ‫ ثت ا بمس أ ص حابما‬، 0 ‫ ثت ا ع مزو س عقن ا‬، ‫ه الت‬
‫ قت أ و ؛ال أن‬£ ‫ فإن أ ن د ا م‬،‫ ط‬: ‫ " أى‬: ‫ش ش نن ع ئ جم ذ < غ‬ ‫ لأضأ ور‬1
‫ أؤ‬، ‫ أن دكون 'كالن عر بالب رق‬4‫ و|دي أعيذف بالل‬،‫ و إل ف يء نفقس !ال محاس‬،‫يممض و ك‬
" ‫ش ذ ال يوق رن‬ ‫ ز ال س ث خمن ك‬،‫ ^ حى‬١‫ و؛ص بزإن وعد‬،‫ثزاب‬،‫ظ ن ت ث ي لل‬

Süfyân b. Uyeyne der ki: Hüseyin b. Ali. (İrak’a) gitmek için yola çıkınca
Yezid b. el-Asam ona mektup yazarak dedi ki: “Derim ki; Kufe ahalisi seni
tahrik etmekten başka bir şey amaçlamıyor. Tahrik edilen insanların da çoğu
endişelere maruz kalır. Şimşeğe veya seraba kanan kimselerden olmaktan
seni Allah’a sığındırırım. Sabret, Allah’ın vaadi haktır, inanmamış olanlar
seni aldatmasın.”

Yez!d b. el-Asam; Ebû Hureyre, Abdullah b. Abbâs, Hz. Âişe ve

Meymûne’den rivayette bulunmuştur.

4232 ‫س‬ , Takrîb 3817-a, Takrîb 3828, T a ^ 350-a, Takrîb 4280,

Takrîb 2678, Takrîb 2911, Takrîb 176, Takrîb, 789, Takrîb 1678, Takrîb
817, Takrîb 818

Şakîk b. Seleme
Allah dostlarından biri de; hüzünlü, nazik, müctehidve zarif olan Şak!k
b. Seleme Ebû Vâil’dir.

‫ ثما عتد الل ه بن أ ح م د بن‬،‫ ] حدثن ا أ ح م د س جعف ر بن ح م دا ن‬١٠١/ ‫)" [ ؛‬٥٠٣٦(

Ö& " :‫ قات‬، ‫في ن عي م غذ ع ا ص م‬: ‫ ظ أثو‬،‫ظ ؛ هم وئنف ن ئ ت ق و ت ال ءئف ن‬ ،‫م حد‬
‫جع ن ت ثق اال؛محا ن ز أن يمع ق وأ ح د ثز؛ه ظ‬- ‫ ولؤ‬، ‫ صأى في تس ه ينش ج ئ ب ي ه‬٩ ‫أبو و|اي ل‬

" ‫قه‬
 ‫‪Ebû Vâil Şakîk b. Seleme‬‬ ‫ل‪87‬‬

‫‪: Ebû Vâil (Şakîk b. Seleme) evinde n a m a z kıldığı zaman‬لكا ‪Âsim der‬‬
‫‪hıçkıra hıçkıra ağlayarak kılardı. Ancak tüm dünya ona verilecek olsa dahi‬‬
‫‪biri görürken bunu asla yapmazdı‬‬

‫ض د ثن خمح د ‪،‬‬ ‫طءتثا أثو بكر ئ ن ال ك ‪ ،‬ئ هم د الثؤ ئ‬ ‫(‪ -) ٥٠٣٧‬ل‪] ١٠١/ 1‬‬
‫ل‬
‫ي‪،‬‬
‫ي ت ه أي واء‬ ‫حدبي ر‪ ،‬ثنا نيت‪ ،‬ض محق‪ ،‬قات‪' " :‬كان إتر'هم امحي يد و ا‬
‫صن ا ل ق ي"‬ ‫وكان أبو زام م حس‬
‫‪: “Îbrâhîm et-Teymî, Ebû Vâil’i n ' evdeki durumunu‬لكا ‪Muğîre der‬‬
‫”‪anlatıp, onun kuş gibi ^rpındığım söylerdi.‬‬

‫حق ل‪،‬‬ ‫بن‬ ‫(‪ ")٥ ٠٣٨‬ل ‪ ] ١ ٠١/٤‬حدبت ا أبو بكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا هم ذ الثؤ بن أ ح م د‬

‫وخ‬ ‫زا م بم ضغ‬ ‫خ د م أيي‪ ،‬ئ ظق‪-‬ثقثا ب ‪ ،‬ئ ت م د ئ صال ح‪ ،‬قاد‪ " :‬نمح ق ص‬
‫أر‬

‫ومح ب ي‬
‫‪Saîd b. Salih der ki: “Ebû Vail’in hıçkırık seslerini dinleyip ağladığını‬‬
‫”‪gördüm.‬‬

‫ظ بغ ز بن ت ومثى‪،‬‬ ‫(‪ ] ١٠١/! [ -) ٥٠٣٩‬حدثت ا أيو غ ئ م ح م د تن أ ح م د بن‬

‫طأ ‪،‬‬ ‫ظ خ الن ئئ ث خ ى ‪ ،‬ثن ا م م وم ن بن و‪1‬ص د ‪ ،‬ض' ‪ ١٤٠ :‬عئذ أبى زص ئت ي ق ئن‬
‫ئذ ووا هرث الل ه ث ن ظيي‪ ،‬ق اد ‪ :‬ث م ‪ ،‬أم و ل ‪ ^ ١‬لة‪1‬لى‪ " :‬ظ ؛بن ادم‪ )^ ١ 4‬م ر شثز\‬
‫م الي أ<وت إقل‪" ،1‬‬ ‫أذن ه ف ذرا‪-‬عا ‪ ،‬اد ‪ 0‬بن ي ذرا‪-‬عا أدن بئنفباعأء‬

‫‪Ma’ruf b. Vâsıl der ki: Ebû Vâil Şakîk b. Seleme’nin yanındayken,‬‬

‫‪: “Evet.‬كل ‪Allah’ın, mahlûkatına olan yakınlığından bahsettiler. Şakîk dedi‬‬
‫‪Allah: «Ey Âdemoğlu! Sen bana bir karış yaklaş, ben sana bir arşın‬‬
‫‪yaklaşayım. Sen bana bir arşın yaklaş, ben sana bir kulaç yaklaşayım. Sen‬‬
‫”‪bana yürüyerek gel, ben sana koşayım» buyurmaktadır،‬‬

‫(‪ ")٥ ٠٤٠‬ل‪ ] ١ ٠١/ ٤‬حدثت ا عبذ الثؤ بن م ح م د بن جعف ر‪ ،‬ثما عتد الن ح م ن ئ ذ م ح م د‬
‫ني‪ ،‬ض'‪ ' .‬غز‪-‬بما فى‬
‫بن تل م‪ ،‬ثت ا هناد بن ال م ؛ ‪ ، ،‬ثت ا أبو معاويه‪ ،‬عن ا لآ‪-‬ءنش‪ ،‬عن ف ج‬
‫فف ا ز ي د دائ‪-‬م نئن قتذ ل همس ه زهي رعى عنذ رأس ه‪ ،‬ظ؛قذئن ا ه‪،‬‬
‫ثل ة م ح وقة ئمزرئا ب ا ج م ة ي‬

‫ممثا لت‪ :‬تن ا م في مق ل ف ذا ا لخكا ن أ هزثع رأته‪ ،‬ق ا د ‪ " :‬إ ي لأشث حيي م ن ذ ي ال؛ رش أن‬
‫ي علم أري أحامحث ف خا بوئت‪ ،‬م وص غ زأتئ فط؛ ‪٠٠‬‬
188 Ebû Vâil Şakîk b. Seleme

Şakîk der ki: Karanlık ve ürkütücü bir gecede yola çıktık. Giderken
hayvan ini içinde uyuyan bir adamla karşılaştık. Atını da yanı başında
bağlamış, o da otlanıyordu. Adamı uyardık ve: “Böylesi bir yerde mi
uyuyorsun?” dedik. Adam başını kaldırdı: “Arş’ın sahibi Allah’ın, beni
kendisinden başka bir şeyden korkarken g ö rm e sin d e n utanç duyarım!” dedi
ve kafasını koyup tekrar uykusuna döndü.

، ‫ ثن ا عتد الؤ ح م ن بن م ح م د بن تلمم‬، ‫ ] حدقا عئد الئؤ بن م ح م د‬١٠١/‫ [ ؛‬-) ٥٠٤١(

‫ " ء ن ئاءم أ ي و م‬:‫ قات‬، ‫م ئن أيي اق ض‬ ‫ غذ غا‬، ‫ محا أثو ب م ئ ذ ءا ش‬،‫ظ ص‬

" ،İJÜİ ‫ وئص د ى بث ب ز ى‬،‫ ء إد\ ح رغ أ م س ك ظ جبي أغلت تنه‬،‫أثم ت ن‬

‫ آاللكمح‬b. Ebi’n-Necûd bildiriyor: Ebû Vâil’in devlet yardımı olarak
kendisine yıllık olarak düşen miktar ikibin dirhemdi. Bunu aldığı zaman
ailesinin bir yıllık geçimini karşılayacak kadar bir miktarı ayırır, geri kalanı
ise infak ederdi,

‫ ثن ا مه د الل ه بن أ ح م د بن‬،‫بن ح م دا ن‬ ‫جع ف ر‬ ‫ ] حدثنا أ ح م د بن‬١٠١/ ، [ “) ٥٠٤٢(

‫ عن‬،‫ ثنا أئ و بكر بن غي ش‬،‫ ثنا أ ح م د بن م ح م د بن آيوث‬،‫ ثن ا أ ح م د بن حنت ل‬،‫حسل‬
‫ بابه‬،‫ش م عته قن ي‬
‫ ز ال في غيره ا ; ز ال م‬،‫ ن ا نأي ت أبامح وائ ل ثقفتا في صالة‬: ‫ قا د‬، ‫ع ا صم‬
‫يش م ن ز ال‬ ‫ال‬ ‫ضريع‬ ‫ " الل ه م أ ت ي م ا ل ح ج ا ج م ن‬:‫ ق ات‬، ‫ إال أثت د و ا ل ح ج ا غ يؤما‬، ‫ط‬
‫ و س ق ي قي‬:‫ محم ن ت‬، ^ ١ ‫ ^ أ ح ب‬١^ ‫)ت |ن 'ى ن‬3 ‫ مما‬، ‫ ث م تدا ن ء ا‬،‫يغني م ن ج وع‬
" ‫ م د ه ا دقا‬:3 ‫ مما‬،‫ا ل ح ج ا ج‬

Âsim der ki: Ebû Vâil’in ne namazda, ne de başka bir şeyde huysuzluk
ettiğine, ne de bir hayvana sövdüğüne şahit oldum. Sadece bir defa (Zalim
lakaplı) Haccâc’ın yaptıklarını andı ve: “Allahım! Haccâc’a, ne besleyebilen
ne de açlığı gideren dikenden bir yemek ver!” dedi. Sonra da ne dediğinin
farkına varıp: “Tabi ki sen de bunun öyle olmasını dilersen!” diye ekledi.
Kendisine: “Haccâc konusunda bile böyle çekinceli misin?” diye
sorduğumda, bana: “Biz (Haccâc hakkında bile olsa) böyle bir bedduayı
günah sayıyoruz” karşılığım verdi.

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا أب و ي حيى الرازي‬،‫ )“ ل ! ا \ م ا ] حدبت ا عثد الل ه بن ث ح ئ د بن جعمر‬٥٠٤٣(

‫ ئجع ئ ت أ ش ب‬،‫ت مح ت عئد أبي وا م‬،3‫ ظ‬، ،<‫ عن الئزقا‬، ‫ ظ عتدة‬،‫ق ر ي‬،‫هغادا ن ال‬
 Vehb b. Münebbih 189

‫ئثم‬ ،‫ءي ل ي‬-‫ا‬

‫ر‬ ‫ م‬4‫ الئ‬:3 ‫ زن ا يدريلف لعل ه ه ا‬، ‫ " ال ثن ي‬: ‫ قث ا ن‬، ٩ ^ ‫ وأذ و‬،‫ا ل ح ج ا ج‬

" ‫ه‬ ‫ل‬

Zibrikân der ki: Ebû ^‫ آلل’لل ق‬yanındayken, (zalim vali) Haccâc’a sövmeye
ve onun kötülüklerini söylemeye başladım. Bana: “Ona sövme. Nereden
biliyorsun; belki de: «Allahım! Beni bağışla» demiştir ve Allah onu
bağışlamıştır” dedi,

: ‫ قا د‬،‫ ثن ا عتد الثؤ ن أ ح ن د بن حئت ل‬، ‫ ا حدبت ا أب و بكر بن مال ك‬١ ٠٢/ ‫ )“ ل ؛‬٥ ٠٤٤(
^ ١‫ح د‬
‫ ن ت‬15" " : 3 ‫ قا‬، ‫ ص غاء؛ م‬،‫ ش‬1‫ ثن ا أبو بكر شر عث‬،‫ثنا ث خ ث د بن أ ح م د بن آيوث‬

:،3‫ظ‬ ‫ ؤ ذ نأى أي‬،‫ت وبئ ر محالن حبتءن‬3 ‫ قا‬، ‫بن م شغود إدا نأى ال ثبيغ بن خث م‬

Âsim der ‫ كل‬: Abdullah b. Mes’ûd, Rabî b. Huseym’i görünce: “ihlaslı ve

mütevazi insanları müjdele” derdi. Ebû Vâil’i gördüğünde ise: “Tövbekar”
derdi.

‫ ثت ا‬، ‫ ثن ا أ خ ئ د شر م ح م د‬، ‫ ثن ا حم د ال ر‬، ‫ ] حدثن ا أث و بكر بن مال ك‬١٠٢/‫ [ ؛‬-) ٥٠٤٥(

‫ ه ء‬:‫ يكره أن بموت الر جت‬٤١١٢ ‫ " أ ة‬،‫يز؛بف‬ ‫ر‬ ‫ عن‬،‫ غذ ع ا صم‬،‫م بن عياش‬ ‫أوئ‬
‫ ؤثة تتص د ق عأى‬،‫ أؤبص د ق علي ب!لحنة‬،‫ ء إ مد إقثا تع تى م ن ز جا ال ئزا ث‬،‫أعشي م ن الثاي‬

" ‫م ن تو جو القوات‬
Âsim der ki: Ebû Vâil kişinin: “Allahım! Beni Cehennem azabından azat
kıl!” demesinden hoşlanmaz ve: “Zira ancak yaptığı amellerin karşılığını
bekleyen kişi Cehennemden azat edilir” derdi. Yine kişinin: “Cenneti bana
bağışla!” demesinden hoşlanmaz ve: “Zira ancak yaptığı amellerin karşılığını
bekleyen kişiye Cennet bağışlanır” derdi.

‫ ثن ا ال غن ص ن‬،‫ ثن ا علي بن إشحا ى‬،‫ ا حدثن ا أبو م خ م د بن حقا ن‬١ ٠٢/‫)" [ ؛‬٥ ٠٤٦(
‫ ش م ع ت غ م ى ن‬: 3 ‫ ه ا‬، ‫ ص غا م م‬،‫ ثتا ق س ث ذ البي ع‬،‫ ثن ا عتد الل ه بن الئت ارك‬،‫ا لخض‬
‫ إن ثغفث ع ز محتلز ال ش‬،‫ زب اعفن عش‬،‫ بموت وهو ساجدت " رب اغ م ز ؟ى‬، ‫س أ م ه‬

‫ بات•' ثم يبكي ح ز أش م ع ج م ة من‬،" ‫ح دبث ي ع م ظالم لي ز ال مس وق‬

‫ ق إن ت‬،‫محللف‬
‫وراء ا ل م س ج د‬
190 Ebû Vâil Şakîk b. Seleme

Âsim bildiriyor: Şakîk b. Seleme’nin secdede iken: “Rabbim beni bağışla!

Rabbim beni affet! Şayet beni affedersen bu senin lütfundandır. Beni
azaplandıracak olsan da bana haksızlık etmiş, işlemediğim bir şeyden dolayı
beni cezalandırmış olmazsın” diye dua ettiğini işitirdim. Bu duadan sonra da
öyle bir ağlardı ki mescidin arka tarafından bile sesini duyardım.

‫ ثتا‬،‫ ثنا م ح ث د سر إئ حا ى المم ف ي‬، ‫ ^ س عتد الل ه‬١^ ‫ ا خا؛ثن ا‬١ ٠٢/ ‫ )" [ ؛‬٥ ٠٤٧(
‫ " ذ غ ك غلى محي ال م م‬:‫ قا د‬، ‫ غ ذ أ ي ؤا م‬، ‫ غن ا ل آ غن م‬، ‫ي‬ ‫ تما‬،‫م حق ئ ت بمب‬

،‫ ئ الثه"آ ال ف أل ف ص حزاج أ ت ي ه ا ن‬،‫ م ن ورق‬5 ‫ ءإ دا ص يديه د‬، ‫زيا دبالتصزة م غ تنزو ي‬

‫ دكتفث إدا‬: ‫ ق ك‬:‫ ن ا فلغلف بز ج ل ي م و ت ويدغ م قل ف ذا ؟ قا ل‬، ‫ يا أثا زا م‬:‫ ف مات‬:‫قات‬
‫ محارءس ي ن ش‬، ^ ^ ١ ‫ أس ت‬٩ :‫ني‬ : 3 ‫ ه ا‬،‫ ^ ص عأى فث‬١^ : 3 ‫ ظ‬،‫ ل ل‬1‫ ش ع‬Ö&
،‫ ءأبتته‬،‫ع لم ن ه في دال ق‬ ‫ نؤ أدي‬:‫ مح نت‬،‫ رجع ت‬1‫ت ئ لم‬3 ‫ هما‬،‫مأميبف ب م م و ف‬
‫ ثؤ أ ي ق د أة‬:3 ‫ م حفن تزى؟ قا‬، ‫ ظ‬:‫ن‬
‫ ى‬3 ‫ فث ا‬، ‫ط ق غش ا;تن ر م‬ ‫\ل‬ :‫قل ق‬
‫ل ه ظ بم ؤ ق‬3‫ ؤؤا‬،‫ف‬1‫مثغي قإ ز ح قيى أن ألءب ح‬°‫ |ذا اءتتأ‬1‫محأث‬ ‫ أئن لنف‬٢ ‫س ت أم زي‬

‫ت‬3 ‫ت مح كت ن م ظ أظ ب م ؟ ئا‬3 ‫ ئا‬،‫ إل ز أكنة القا*ن عثه‬،‫أن تي أ ن م تغ أن م ن‬

'٠ ‫ ^ > ^ ب م‬١ ‫أ حأر ا أن ثئ م ح و؛ ي ر أ ه ز ث‬
Ebû Vâil der ki: Mesrûk ile birlikte Basra’da, Ubeydullah b. Ziyâd’ın
yanına girdik, önünde bir yığın evrak ve İsfahan’ın vergilerinden oluşan üç
milyon dirhem vardı. Bana: “Ey Ebû Vâil! ölü p de geriye böylesi bir şey
bırakmış kişi hakkında ne düşünürsün?” diye sordu. “Peki, ya ganimet
mallarından da zimmete geçirilmiş ise nasıl olur?” dediğimde: “Daha da
kötü olur!” karşılığım verdi. Sonra bana: “Kûfe’ye geldiğin zaman bana uğra
belki sana bir iyilikte bulunabilirim” dedi. Döndüğümde kendi kendime:
“ibn Ziyâd’ın yanına gitme konusunu Alkame’ye danışsam nasıl olur?” diye
düşündüm ve Alkame’nin yanına gittim. Ona: “ibn Ziyâd’ın yanına
gittiğimde bana şöyle şöyle dedi” diyerek olanları aktardım. Alkame ise bana
şu karşılığı verdi: “Şayet bana danışmadan ona gitmiş olsaydın, bu konuda
sana bir şey diyemezdim. Ama madem ona gitmeden önce bana gelip
danışıyorsun o zaman sana nasihat etme hakkım da oluyor. Vallahi ‫ لكال‬bin
dirhemin yanında bir iki bin dirhemimin daha olmasını istemem, insanların
da böylesi bir duruma düşmesini istemem.” Ona: “Neden ey Ebû Şibl?” diye
 Ebû Vâil Şakîk b. Seleme 191

sorduğumda ise: “Zira benim onlardan eksilttiğimden daha daha fazlasını

benden eksiltmelerinden k o r k a r ım ! ” dedi,

‫ ^ س‬£ ١^ ‫ ثن ا‬،‫ وأبو م ح م د بن حيا ن ر ج م ه م ا الثت‬،‫ حدثت ا أيي‬t ١٠٣/٤ [ “) ٥٠ ٤٨(

‫شأؤث‬
‫"وا‬،‫ث وي‬
‫ث اشدغرال‬
‫بمل‬
‫ا‬:‫ت‬
‫وخ اءةزيدق ا‬،‫ت صزام‬
‫ضن‬:‫ت‬
‫قا‬
‫ عن ال ن ش بن‬،‫ ثتا جع م س عون‬،‫ ثنا أ ح م د بن أيي بنوة‬،‫م ح ئ د بن ا لخض‬

‫غ م ئ م ما‬ ‫س ؛ آل ب آم م ح لمح ة أ ن بملخد م ح م ح‬ ‫ثن م ح كا ذ‬

Muallâ b. Urfân bildiriyor: Ebu Vâil’in yanma bir adam geldi ve: “Oğlun
çarşı esnafının başına getirildi” dedi. Ebû Vâil de: “Vallahi oğlumun ölüm
haberini getirseydin daha çok sevinirdim! Çünkü böylesi işlerde çalışan
kişinin kazancından bir şeyin evime girmesini hep kerih görmüşümdür!”
karşılığını verdi.

‫ ثن ا هم د الل ه بن أ ح م د بن‬، ‫ ء حدق ا أ ح م د بن جعف ر بن ح م دا ن‬١ ٠٣/ ٤‫ ت‬-) ٠٠٤٩(

‫قا‬،‫ إ‬،‫ " يا بنكه‬:‫ ثوئت ل جاريته‬،‫ "كا ن أثو زا م‬:‫ قات‬، ‫ عن ع ا صم‬، ‫ ح د ب ي أثو م ح ب‬، ‫ح م‬
: ‫ ه ا د‬،" ‫ نحذيؤ‬،‫ جاءك أ ص حابي بقيء‬١^ ،‫ ق ال متل ه‬4‫جاء ي حيى يئني ايم ه بث يء‬
‫وكان ي حيى ايم ه ه اضثا غلى ائمحا ت ؤ‬

Âsim der ki: Ebû Vâil (Şakîk b. Seleme) cariyesine şöyle derdi: “Ey
Bereke! (Oğlum) Yahya bir şeyler getirirse sakın getirdiklerini kabul etme!
Ancak arkadaşlarım bir şey getirirlerse onları alabilirsin!” Râvi der ki: “Ebû
Vâil’in oğlu Yahyâ, Kunâse kadısı idi.”

‫ محا أبو‬، ‫ ثن ا عتد الل ه بن أ ح م د ثن حق ل‬،‫ ء حدثن ا أ ح م د بن ج عف ر‬١ ٠٣/٤[ -) ٥٠٥٠(

‫ عن أبي‬، ، ‫ عن ا ال عنثر‬4‫ ص تئثا ن‬، ‫ محا اف ص ال ن الن و م‬،‫غا م عبد اللؤ بن راد‬
" ‫ ال ال م بنت غزباء‬٠٨‫؛‬- ‫بغون عأى مائدته^ رغي ما‬
‫بت م‬
‫ " أغث ج‬:‫قات‬

Ebû Vâil (Şakîk b. Seleme) der ki: “Yemekte sofralarına helal olan tek bir
ekmek koyan bir aile garip bir ailedir.”
192 Ebû Vâil Şakîk b. Seleme

‫ ق ا دا ر جغ أئ شأ‬،‫ ءإ دا عزا مص ة وبص د ق به‬، ‫خصج م ن م ح ب دكا ن ثق ون فيه هو وهزنة‬

' ١١‫حميمااره‬

Âsim der ‫لكل‬: (Şakîk b. Seleme) Ebû Vâil’in kamışlardan yaptığı bir
çardağı vardı ve bu çardakta atıyla birlikte kalırdı. Savaşa çıkacağı
zamanlarda çardağı söküp kamış ve eşyaları sadaka olarak dağıtırdı. Savaştan
döndüğü zaman ise aynı çardağı tekrar kurardı.

‫ حدبغى أبو ع ل ئ‬، ‫ ثئ ا عئد الثؤ ب ن أ خ ن ذ‬،‫ ] حدثن ا أ ح م د بن جئث ر‬١٠٣/٤ ‫ ل‬-) ٥ ٠٥٢(

" :‫ م ولت‬، ‫ ش م ع ت ف م م ا‬:‫ مالأ‬،‫ عن ا ال منش‬،‫ ثت ا ي ث ا ر‬،‫ال خن س ن حث ا د ادكو ئ الوراق‬

‫ي ن؛داء‬ ‫إن مح ث‬3 ، ‫ن ه‬ ‫اشمحثا ؤآ ه ي‬3 ،‫ي ص د ق أ ن ياءم‬ ‫ق‬ ‫^ ؛ن‬ ١
'٠ ‫ وعندك أم الكتا<ب‬،‫ء وتثبت‬1‫ ثس‬U ‫ءظد ك ئ م ح و‬، ‫دأ بن ا‬

Şakîk b. Seleme şöyle dua etmiştir: “Allahım! Şayet katında bizi

bedbahtlardan yazmışsan silip cennetlikler içinde yaz. Şayet cennetliklerden
,biri olarak yazmışsan da bahtiyarlığımızı daim kıl. Sen ki dilediğini siler
dilediğini bırakırsın. Ümmül-Kitâb da Senin katindadır.”

‫ ئ إ و مء بن‬،‫ط ال مب ن ئذ محاس ثن ي ال مب ن‬ ‫طك‬ ]‫ ما‬٧ ٤ [ -) ٥ ٠٥٣(

‫ دحل ت‬:‫ محات‬،‫ عن أيي زاي‬،‫ عن حص ين‬،‫ ثن ا عب ا د‬،‫ ثن ا سع يد بن ن ث ما ن‬، ^ ^ ١ ‫إشتا ق‬
‫ ألي س أ ش ي د‬،‫ " بئ س نا ئق و لأ‬:‫ قات‬، ‫ قسي الئالئ قد مصتن ا‬:‫ ه مل ت‬،‫عأى ا ال س ود بن ه ال ل‬
٠٠ ‫جن ن م ث ي ذ ة‬
‫و تؤو وقل ة أ بما وث ال‬

Hayseme b. Abdirrahman bildiriyor: Esved b . ‫لتء‬1‫ ط’لف‬yanına girdiğimde

!ona: “Keşke benle sen ölüp gitseydik” dedim. Esved de: “Ne kötü söyledin
”) Günde otuzdört de£a secdeye gidiyorum ya! (Neden ölmeyi dileyeyim
karşılığını verdi,

‫ ثن ا‬، ‫ ثئ ا إبزا من؛ شر إ ن خ ا ق‬،‫حدثن ا عتد الؤ ح م ن بن العثا س‬ ] ١٠ ٧ ٤ [ -) ٥٠٥٤(

: ‫ ئ ك ل لأشزد بن ه الل‬: ‫ ثا د‬،‫ عن أيي زا م‬،‫ عن محزم‬،‫ ثن ا جرش‬،‫قوئقن ئ ذ م وت ى‬

‫ نا أمم ف ى حتا ة ف ه ر أ ض ن‬، ‫ " لي صا ح ب حض مئلث‬:‫ ممات‬، ‫ودد ت ل ؤ أثلث ن ق مغذ تثؤ‬
‫ أؤ ه ا د إ ر ش ع ماده ض ع ف‬، ‫ش ي ن ومابه ص الة إ ز ب ئ ب خ ا‬
 Ebû Vâil Şakîk b. Seleme 193

Ebû Vâil (Şakîk b. Seleme) bildiriyor: Esved b. Hilâl’e: “Bir yıl

öncesinden ölmüş olmanı isterdim” dedim. Bunun üzerine şöyle karşılık
verdi: “Dost dediğin senden daha hayırlı olur! İçinde yüz elli defa ve bir o
kadarı daha (veya yediyüz defa) namaz kılabilecekken bir ay daha fazla
yaşamayı neden istemeyeyim ki?”

‫ محا أثو‬،‫ ئ إئزا م ز ا لخزي‬،‫ط ال مب ن ئ اخلاص‬ ‫ ] خ دمما‬١٠٤/■،[ -) ٥٠٥٥(

:‫ قات‬، ‫ ص أيي زا م‬،‫ عن ا ال عئ ش‬،‫ ثن ا يزيد ئ عتد ا لخنين‬،‫ ثن ا ي حيى بن آدم‬،‫و ي ب‬

‫ " |ن ثي‬:‫ هم \أل‬،‫ قد مح ق أ ج ي أن ث ش ني‬: ‫ ق ك‬،‫أشت ا الء ن وذ بن ي الر> أع وده‬
" ‫ في *كئ يؤم وثل ة ح ن ن ون ح س ه‬،‫ ح م س محت ل نا ي‬،‫صاحب ا ~صا متل ق‬

A’meş, Ebû Vâil’den bildiriyor: Hasta olan Esved b. Hilâl’i ziyarete

gittim. Kendisine: “ölüm haberini duymayı isterdim” dediğimdej bana:
“Senden daha hayırlı bir arkadaşım var. Günde beş vakit namaz ve bunlara
karşı aldığım elli sevap” karşılığını verdi.

،‫ ثما عتد ال ر بن أ ح م د بن خي ل‬، ‫ ة م ا] حدثعا أبو بكر بن مال ك‬/ ‫)" [ ا‬٥ • ٥٦(

‫ق‬ ‫ إ ة‬:‫ئل غ لأيي وا م‬ ، ‫ غذ ع ا صم‬،‫و‬ ‫ ثتا أثو‬،‫ محا ي حثى بن آدم‬،‫ح دبثى أيي‬
" ‫و آل ئ ؤ ن ذ‬ ١ ٣ ‫ص‬٤‫ " ش رك ؛‬: ‫ظ‬ 0 ‫ ل أ ؛ ه يد خل الجث[ ب ذ ا ه‬: ‫ف و ر ن‬
^ ‫ ؟‬١٨٦ der ki: Ebû Vâil’e: “Bazıları: «Allah müminleri cehenneme
koyacaktır» diyorlar” dedim. Ebû Vâil: “Yemin olsun ‫ ;لكل‬Cehennemi
müminler dışında dolduracaklar vardır” karşılığını verdi,

، ‫ ثن ا ث خ ث د بن أيي ت ه ل‬، ‫ ثن ا مه د الل ه بن م ح م د‬،‫ [ ا ا ! م ا ] حدت ا أبو بكر‬-) ٥٠٥٧(

‫ " ثمني‬:‫ قات‬،‫ غذ أيي زا م‬،‫ عن ا ل م حاني‬، ‫ ثن ا م ح ث ذ بن م ح م‬،‫ثئا أبو بكر بن أيي م حق‬
‫ قذ‬:‫ ث مو د‬،‫م‬ :‫ ي رفئ؟ نم أول‬، ‫ أ م ف ث‬:‫ ثم ولط‬،‫الثت ا لخبد يؤم ائؤ؛انؤ بيده‬
" ‫لك‬

Ebû Vâil der ki: Kıyamet günü Allah kulu(n günahlarını) eliyle örter ve:
“Bunu (günahını) biliyor musun? Şunu biliyor musun?” diye sorar. Kul:
“Evet” cevabını verincej Allah: “Seni bağışladım” buyurur.
194 Ebû Vâil Şakîk b. Seleme

، ‫لخد ثن خ ق د‬ ‫ ئ عتد الثؤ ئ‬، ‫ا ما ] خدمما أثو ث م ئ نا ب ي‬/ ‫ [ ئ‬-) ٥٠٥٨(

‫ ز‬3 ‫ قا‬: 3 ‫ قا‬، ‫م‬ ‫ ض‬، ‫ خ د ش أبو ث م ئ ء م‬،‫ح دممي أخنت بن ت خ م بن ايوث‬
‫م يب ز‬ ‫ م ح‬: ‫ه م ؟ قات‬ ‫ ؤت ذ‬: ‫بما ؟ ق ك‬ ‫م‬ ‫ئ ص‬ ‫ نا‬، ‫ أ ن ي‬٠٠ : ‫أثو ن ا م‬
‫ ه ا‬1‫ ئلوس ءألم‬1 ‫ أؤ زي ل عن ذ إ ر ذزاه‬،‫ هت ما أراد ذب ح ه ا و ج ذ ه ا عتأ ال س ى‬، ‫أن م ن عش ما‬

‫ ؤق هي د*حامس‬، ‫ا م ح ن ز ه‬-‫ ثم أ حر جه‬،‫قي زفق‬

Asım der ki: Ebû Vâil bana: “Zamanımızın kurralarını (Kur’ân
hafızlarını) neye benzettiğimi biliyor musun?” diye sorunca: “Kim onlara
benzer?” karşılığını verdim. Ebû Vâil dedi ki: “Koyunlarını besleyip onları
kesmek istediğinde cılız olduklarını gören kişiye, veya altın para biriktiren,
sonra çıkarıp bozdurmak istediğinde onların bakır olduğunu gören kişinin
haline hen7.er.”

‫م من‬ ‫ ث إ‬،‫بمت ا ى‬ ‫ نحا عئ ئ‬، ‫ [ ا ا ! م ا ] خ د ك عظ الثؤ تن ئ خ م‬-) ٥٠٥٩(

" :‫ص‬ ، ‫شأ‬ ‫ص ش م ق تن‬ ،‫ح ش‬ ‫م‬ ‫غذ شقت ان ا‬ ،‫ننم‬ ‫ ئ‬،‫ه‬ ‫المحا‬ ‫التقيء؛ء تحا ائذ‬
،‫ م شه\ظد\ ه ئ ال ثئفى‬1‫ هعب ط ق ا‬،‫ صو ف‬،^ ١^ ‫م ئ د براء أه ل ال رما ن "ك م ث ل غئ م ض واين‬
" ‫ح !كؤم‬
‫ت‬1‫ أ ف ل ك ت‬:‫ث ات‬8 ، ١^ ^ ‫م عب ط أخزى إل ق ه ئ‬

Şakîk b. Seleme der ki: Zamanımızın kurrâları kabarık yünlü koyunlar

gibidir. Kişi onlardan birini kırkınca cılız olduğunu görür. Bir diğerini
kırktığında onun da cılız olduğunu görür ve: “Yanıklar olsun sana” der.

‫ ح دبتى أبو‬، ‫ ثن ا عتد الل ه بن أ ح م د‬، ‫أ ح م د بن ج م‬ ] ‫ ل ! ا ه م ا‬-) ٥٠٦٠(

‫ " الن‬:،_(‫ قات لى أبو ؤائ‬: ‫ قا د‬، ‫د ج ش‬ ‫ غذ‬،‫ عن م ا ب ك بن مغ و ل‬، ‫ محا أثو أش ا ط‬، ‫م‬
‫م أ خ ي ؛ ي شب م أل ف‬ ‫جب ن ق زلت وي ت قي م ح و‬
Ebû Vâil (Şakîk b. Seleme) der ki: “Allah yolunda savaşan bir oğlumun
olması, benim için yüz bin dirheme sahip olmaktan daha iyidir.”

‫ ثن ا إبزامحم أ بنب سا ر‬،‫يلؤ‬،‫ ثغ ا خئ ا د بن ثل‬،‫ ] حدثت ا ن ح م د بن ثدي‬١ ‫ ه م‬/ ‫ )“ ل ة‬٥٠٦١(

‫ " بم؛ ا و ي‬، ‫ قا ئ ق ئ ا ذ‬:‫ قات أثو زا م‬:‫ قات‬، ‫ عن ا ه م‬،‫ ئ م ح ا ذ ئ مح ق‬،‫ال بما د ي‬
٠٠ ‫ م حان ا‬U ‫ ل ز أطغثا ة‬، ‫ه‬
 Ebû Vâil Şakîk b. Seleme 195

)Süleymân) el-A’meş der ‫لكل‬: Ebû Vâil der ki: “Ey Süleymân! Rabbimiz ne
güzel Rab’dır. Ona itaat etseydik, bize isyan (azab) etmezdi.”

‫ ثن ا عثذ الل ه ن‬C‫ ه م ا ] حدت ا عتذ ا ل ص م د بن أ ح م د بن عئد ا ل ص م د‬/ ‫ [ ا‬-) ٥٠٦٢(

‫ عن‬، ‫ ثعا ا لأع م س‬:‫ ق ا ال‬، ‫ وأب و حال د‬،‫ ثن ا أبو معاويه‬،‫ ثئ ا شهد ى عئت ا ن‬،‫المقا س‬ ‫بن‬ ‫م حم د‬
‫ إن أ ح شن نا نين به‬٠٠ :‫ ممات‬، ‫م ع ر عتد الل ه ب م ص ح ف ث م يال ده ب‬ :3 ‫ ها‬،‫ثني ي‬
" ‫ص ف نت الوتهب ا لخق‬ ‫ا‬

Şakîk anlatıyor: Abdullah (b. Mes’ûd)’un yanma altınla süslenmiş bir

mushafla uğradıklarında onlara dedi ki: “Kur’ân, en güzel şekilde onu
hakkını vererek okumakla süslenir.”

‫ ح دبيي‬،‫ ث إ عتد الل ه بن أ ح م د بن حق ل‬،‫ ه ما ] حدق ا أ ح م د س جعف ر‬/ ‫ [ ة‬-) ٥ ٠٦٣(

‫ زائثغ وا‬: ‫ " في هزل ه م ا ر‬:‫ ص أيي وائل‬،‫ ض م ح وي‬،‫ ثن ا نئثا ن‬، ‫ ثعا أب وأ ح ن د‬:‫ قات‬،‫أيي‬
‫ ا ق و في ا م حت ا ل " ء‬:‫ قات‬،‫إقه ال زسل ه‬

Mansûr bildiriyor: Ebû Vail, “ö'na ulaşmaya yol arayın”1 âyeti

hakkında: “Amellerle yaklaşmak kastedilmiştir” dedi.

،‫ ثعا عتذ الثؤ بن أ ح م د بن ح س ل‬، ‫ ه م ا ] حدثن ا أبو بكر بن مال ك‬/ ‫ [ ا‬-) ٠٠٦٤(

‫" ما ب ن‬ ،‫ غذ إبرا م حم‬،‫ عن ش منش ر‬،‫م عن شغبه‬ ‫ ثن ا ت غ ث ذ بن ج‬،‫خ د م أ ي‬

" ‫ ثإي لأر ج وأن أكون مح رزاي بجم‬،‫به‬ ‫أ م حا‬ ‫هج إ ال ومحه ا م ن يدئع غذ‬
ibrâhîm(i- Nehaî) der ki: “Her kasabada (hürmetiyle musibetlerin)
defedildiği biri vardır. Ebû Vâil’in onlardan biri olmasım umarım.”

، ‫ ح د ب ي أبي‬، ‫ ثن ا مه د الل ه بن أ ح م د‬، ‫ ] حدثت ا أبو بكر بن مال ك‬١٠٥/ ‫ [ ؛‬-) ٠٠٦٠(

‫ب ث قي صال ة ز ال‬
‫' نا وأنت أبا زا م ج‬٠ ‫ قادت‬، ‫ غذ غا م م‬، ‫ ثنا أثو م‬،‫ثن ا بم ش بن ادم‬
" ‫ وكتفن أصن ح ت؟‬، ‫ ز ال قاي ال ألح د ي ث أ م ت ن ت‬، ‫في عتره ا ط‬

Âsim der ki: Ebû Vâil’in, ne namazda, ne başka bir durumda sağa sola
baktığını, ne de hiç kimseye: “Nasıl akşamladın ve nasıl sabahladın?”
dediğini görmedim.

1MâideSur. 35
196 Hayseme b. Abdirrahman

Ebû Vâil, birçok büyük sahabiden rivayette bulunmuştur. Bunlardan

bazıları şunlardır: Ali b. Ebî Tâlib, Abdullah b. Mes’ûd, Ebû Mûsa,
Huzeyfe, Habbâb b. el-Eret, Ebû Mes’ûd, Usâme b. Zeyd, Selmân, Ebu’d-
Derdâ, Berâ, Sehl b. Huneyf, Ka’b b. Ucre, Ebû Hureyre, Abdullah b.
Abbâs, Cerîr el-Becelî, Kays b. Eb! Ğareze, Hz. Âişe ve üm m ü Seleme.
Ayrıca, Mesrûk b. el-Ecda’, Selmân b. Rabîa, Alkame b. Kays, Amr b.
Şurahbîl gibi tâbiûnun büyüklerinden rivayette bulunmuştur.
Hadislerinin çoğunu ise ondan, A’meş, Mansûr, Hammâd b. Ebî
Süleymân, Âsim b. Behdele, Muğîre b. Miksem, Habîb b. Ebî Sâbit, Zeyd b.
el-Hâris, Husayn b. Abdirrahman, Seleme b. Kuheyl, Hakem b. Uteybe,
Abde b. Ebî Lubâbe, Amr b. Murre, Vâsıl el-Ahdeb, Alâ b. Hâlid, Müslim
el-Batîn, Mualla b. Urfân, Muhammed b. Sûka ve daha başkaları rivayet
etmişlerdir.

Takrîb 843, Takrîb 2868, Takrîb 3933, Takrîb 215, Takrîb 4212-a,
Takrîb 2640-a, Takrîb 2575, Takrîb 1392-b, Takrîb 4381, Takrîb 25‫ ه‬6-‫ ة‬,
Takrîb 2625, Takrîb 647, Takrîb 2627, Takrîb 1737, Takrîb 4205, Takrîb
4091,Takrîb 423, Takrîb 1257, Takrîb 4531, Takrîb 314, Takrîb 350, Takrîb
4071, Takrîb 1404, Takrîb 2679

Hayseme b. A bdirrahm an
Allah dostlarından biri de, din kardeşlerini doyuran ve dostlarına ikram
eden Hayseme b. Abdirrahman’dır. o, nimetlerin sahibine gerektiği gibi
tevekkül eder ve Ona kavuşacağına kesin olarak inanırdı.

Tasavvuftm, baki olan nimetleri elde etmek için fanileri terk etmek
olduğu söylenir.

‫ ثن ا أبو جع فر ن ما ه ا ن‬،‫ حدثن ا عبذ الثؤ بن م ح م د بن جعف ر‬t (١١٣/٤ ‫ ث‬-) ٥٠٩٠

‫ " ووث ح ق ن ه بن‬:3 ‫ ه ا‬،‫ عن ا ال عن ش‬، ‫ ثن ا خ ض بن بجا ب‬،‫ ثن ا ن يا ن بن وكيع‬،‫الراوي‬

‫ وا لمم ه اء‬،‫ أ م م ه ا عأى ائئثتاع‬، ‫" عيد الؤ ح م ن م ائتي أل ف بوه م‬

A’meş der ki: Hayseme b. Abdirrahman, kendisine miras olarak ikiyüz

bin dirhem kalınca bunu fakirler ile fakihler arasında dağıttı.
 ‫‪Hayseme b. Abdirrahman‬‬ ‫?ول‬

‫(‪ -) ٠٠٩١‬ت‪ ١١٣/ ٤‬ء حدثن ا أبو حا م د بن جبل ه ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن إن ح ا ى ‪ ،‬ثن ا أثو ه ما م ‪،‬‬
‫ب نغ ا ل حبيقس وال طعا م الهتي ب ‪،‬‬
‫ها ‪ :3‬ثط ع س ى بن يون س ‪ ،‬ثن ا ا لأع م س ‪ ،‬قا د ‪ :‬كا ذ ح سم ه م‬

‫ثم يدعو إرتا‪،‬محي م يعيي الغمحعيت> ويدع وبم مع ه‪ ،‬ثئ ولأ‪ " :‬طثوا ‪ ،‬نا أشتهيه ‪ ،‬نا أطب خ إ ال ش‬
‫أخ لآض ا ا‬
‫‪A’meş anlatıyor: Hayseme b. Abdirrahmân un helvası ve güzel yemekler‬‬
‫‪yapar, sonra ibrâhîm en-Nehaî’yi davet eder ve bizi de onunla davet ederek‬‬
‫”‪şöyle derdi: “Benim canımın çektiğini yiyin. Bunu sadece sizin için yaptım.‬‬

‫(‪ ] ١١٣/٤ [ -) ٥ ٠٩٢‬خ ا؛ثت ا أبو خا ب ز ن جبل ه ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن إ ئ خا ق ‪ ،‬ثن ا المصل بن‬
‫فف ا حبيهس ث ح ث‬
‫مشهد‪ ،‬محالأ‪ :‬ح دثني أبو نمحم ‪ ،‬قا د ‪ :‬قات مشعر‪ '٠ :‬كا ذ ل حيت م ه سل ه ي‬

‫الثن؛ب‪ ،‬زنا خاء ال ق ‪ ،‬و لخئاثت أ ي ج ه ا إ ص "‬

‫‪Mis’ar der ki: Hayseme’nin, sedirin altında, içinde hurmadan yapılmış‬‬
‫‪helva bulunan bir sepeti vardı. Kur’ân okuyucuları ve arkadaşları yanma‬‬
‫' ‪gelince bu sepeti onlar için çıkarırdı.‬‬

‫(‪ “) ٥٠٩٣‬ت‪ ] ١١٣/ ٤‬ح د ظ عئد ‪ ^ ١‬بن ت خ م ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن ج م ‪ ،‬ثن ا أبو بكر بن‬
‫م ا لأخنث‪ ،‬عن ا ال ص م‪ ،‬قات‪ ١٤٠ :‬إدا ذ خ ك ض خ ق ت إ خا ء‬ ‫أبي قي ن ‪ ،‬ه د ‪ :‬ئ أبو‬
‫م ‪ ^ ١^ ،‬ننا أئثهيؤ‪ ،‬ونا ك ئ إ ال محء "‬ ‫ميث و م ذ ت ف الثرير‪ ،‬ؤ؛اد‪" :‬‬
‫‪A’meş der ki: Hayseme’nin yanına girdiğimizde sedirin altındaki sepeti‬‬
‫‪çıkarır ve: “Yiyin! Vallahi, benim canım bunu çekmiyor, bunu sadece sizin‬‬
‫‪için yaptım” derdi.‬‬

‫(‪ [ “) ٥٠٩٤‬؛‪ ] ١١٣/‬حدت ا ع ئ ث ذ أ ح ئ د بن م ح ئ د ‪ ،‬و عثد الل ه تن إ ت خا ق‪ ،‬ثن ا‬

‫ثت ا أثر وي ب ‪ ،‬ثت ا أبو أت ا م ة‪ ،‬عن ا لأع م ش‪ ،‬قات‪ :‬رثن ا ذ حقا غ ر‬ ‫إ ن خا ق ن‬

‫ث مولط ‪ ٠٠ :‬ن ا أ ش ت ه ي ه‪،‬‬ ‫يف ا ا ل ح بيه س‬
‫ش ث ح ت ال غ ر ي ر‪ ،‬ف‬ ‫ي خ ر ج الش ا ة‬ ‫حس ن ه ‪،‬‬

‫بي ' ل أ ز م ‪ ،‬وكا ن وئمحرا‪ ،‬ظءذا نأ ى ا إل ب ل ت ذ‬

‫م ‪ ،‬أظ \ل نا مب ه ؛ ال م حل م "‪ ،‬وقا ن م‬
‫ن ر ق ا ل م مي ص أو الؤداء أؤ به حثه ثحس ة‪ ،‬ء إ دا ح رغ م ن الثا ب ‪ -‬م ج ئ ز م ن‬
‫أ ص حابه م‬

‫بامن‪ ،‬الحز ح ش يلما ة‪ ،‬مثئ طثة‪ ،‬قئ و لأ‪ " :‬اشتر ه مي صا ‪ ،‬اشتر رداء‪ ،‬ائثر حا جة "كدا‬

‫‪: Hayseme’nin yanına girdiğimizde sedirin altındaki içinde‬نكل ‪A’meş der‬‬

‫‪hurmadan yapılmış helva ve yağ ve balı karıştırıp yapılan helva bulunan‬‬
198 Hayseme b. Abdirrakman

sepeti çıkarır ve: “Benim canım çekmiyor, siz yiyin. Bunu sizin için yaptım
derdi. Hayseme başkasını kendine tercih ederdi. Bir kese parayla (mescide)
gelir ve arkadaşlarından gömleği veya abası yırtık birini görürse kendisi
başka bir kapıdan çıkıp yanına gider ve parayı ona vererek: “Gömlek satın
al, aba satın al, falan ihtiyacını satın al” derdi.

:‫ قات‬، ‫ ظ ق ط ن ت ج د‬، ‫س ا ة‬ ‫ ثت ا ن خ ث د ئ‬، ‫إت ا ه م‬

‫ ] خدكا ر‬١ ١٣/ ‫ [ ؛‬-) ٥٠٩٥(

" :،3‫ ءق ا‬،‫ ئشأقت غ ي‬،‫اء‬-‫ قادت زأثت عأى إبراهي م سابا دتص‬،‫ عن ا لأع م ش‬،‫تحا جرير‬
٠٠ ‫ح م م ه‬ ‫"ك س ا نيه ا‬

A’meş der ki: ibrâhîm(i- Nehaî)’nin üzerinde beyaz bir giysi görünce,
onu nereden aldığım sordum, bana: “Hayseme aldı” cevabını verdi.

‫ رر‬،‫ ح دثنى المثا‬،‫ ثئ ا م ح م د بن ات حا ى‬،‫ ] ح دق ا أثو حام د ئ ذ جبل ة‬١١٤/ ، [ ") ٥ ٠٩٦(
‫ ء ه ح ثثئة يج ئ !ث ى‬:3 ‫ ه ا‬،‫ مح ث ش‬/‫ ض ا‬، ‫ ثن ا خ ض‬، ‫ تحا سع يد ثن ئ ح ئ د‬، ‫بن م حم د‬
‫هد‬ ‫به‬1‫حاال ص أ صح‬-‫ ؤ ذ نأ ى أ‬،‫حابه‬، ‫أص‬ ‫نغ‬ ‫ق جل س‬ ،‫خ ر قة‬ ‫ا ل م س ج د ومع ه صزار قي‬
،‫رضة‬1‫ م يع‬- ‫ ءث ا م الر ج ل نحرج م ن ا لخن ج د اقع ة م ن با ب ا‬،‫بخرق ببيص ة أؤ رداؤه‬
٠٠ ‫ اغتر به ا ئبي ق ا‬،٤١‫ ح ذ هذه الصرة ئا شثر به ا ^؛‬، ‫ن ش تت يا أي ي‬
A’meş der ki: Hayseme, elinde bir kese parayla gelip arkadaşlarıyla
oturur, arkadaşlarından herhangi birinin gömleğinin veya abasının yırtık
olduğunu görünce, o adam kalkıp mescidden çıktığı zaman, başka bir
kapıdan gidip yolunu keser ve: “Ey kardeşim! Şu keseyi al ve onunla bir
gömlek, aba satın al” derdi.

:‫؛‬١١٤ ، ‫ال م ئ أ خت ن ثن خ م‬ ‫ط‬ ‫تحا‬ ،‫أثو بكر ئ ن ا ب ي‬ ‫ص‬ ‫ ] خ‬١١٤/٤ [ -) ٥ ٠٩٧(

:‫ ئت‬، ‫خل الء ئن ) ك ي‬
‫ عن ا‬،‫ثما نمحا ذ‬،‫ ظ ظ ال م ئن امحازك‬،‫ ظ تئتت‬، ‫خ د م ر‬
‫ ح ال ش‬3 ‫ ه؛دا نأى‬، ‫ فجل س في ا لخن ج د‬،‫ وكان موسرا‬،‫" كا ن • حسم ه ي حب ال صرارا‬
'٠ ‫ هأعحثاه صؤه‬،‫ اعتزمن ثت‬،‫ مها أؤ رهه‬- ‫ بمي‬،‫أ صحابه في ثيابه‬

Alâ b. el-Müseyyeb der ki: “Hayseme yanında para keseleri

bulundururdu ve başkasını kendisine tercih ederdi. Hayseme mescidde
oturur ve arkadaşlarından birinin giysisinin yırtık veya eski olduğunu
görürse, yanına gidip bir kese para verirdi.
 ‫‪Hayseme b. Abdirrahman‬‬ ‫وول‬

‫(‪ [ -) ٥ ٠ ٩٨‬؛ ‪ ] ١١٤/‬حدثن ا أب و حام د بن جثل ه‪ ،‬ها د ‪ :‬ثغ ا ت خ ث د ين إن ح ا ق ‪ ،‬ئا د ‪ :‬ثن ا‬

‫را ب ع‪،‬‬ ‫بن‬ ‫ا م‬

‫نتث ب‬ ‫ا مأ ه‬ ‫نف ش ت‬ ‫ع س ى شر يون س ‪ ،‬ثن ا ا لأع م س ‪ ،‬م ا ل أ‪'٠ :‬‬ ‫ظ‬ ‫أث و‬

‫هاق ر ى ل ه ا ح سم ه حا د ما بم ئ ماإل‬

‫‪A’meş der ki: “Müseyyeb b. Râfi’nin hanımı yeni doğum yapınca‬‬

‫”‪Hayseme (işlerini görmesi için) ona altıyüz dirheme bir hizmetçi satın aldı.‬‬

‫[ أ ‪ /‬إ ا ا ] أ حتزما الما ضى أبو أ خ ن ذ م ح ئ د بن أخن ت‪ ،‬في كتابؤ ه ات‪:‬‬ ‫(‪“) ٥٠٩٩‬‬
‫ح د ق ي إئ م‪ 1‬عيد بن عتد الثؤ‪ ،‬ق ا لأ‪ :‬ثن ا م ح م د بن ح م ئد‪ ،‬ئ‪،3‬ت ثت ا ج رير‪ ،‬عن ا لأع م ش‪،‬‬

‫بما ‪ ،‬واشترى‬ ‫م ح م حن و‬ ‫ال ن خ ب بن راي في ط ل‬ ‫قا ت‪ " " :‬كا ن ح ق م ه ي ج ري غ ر‬

‫ه خادئا "‬
‫‪Hayseme, her ay Müseyyeb b. Rafı’ye elli dirhem verirdi. Ona bir de‬‬
‫‪dmıştı.‬؛ ‪hizmetçi satın‬‬

‫ظ ال مب ن ئ اخلا س‪ ،‬قات‪ :‬هما و ا م أ ئ إ ت خا ة‬ ‫طثث‪1‬‬ ‫(‪ [ -) ٥١٠٠‬؛ ‪] ١١٤/‬‬

‫انح ئ ‪ ،‬تحا أث و بكر بن أبى م حق‪ ،‬ثئ ا ابن ن و‪ ،‬ثن ا ماللف بن مع ول‪ ،‬عن طل ح ه‪ ،‬عن‬
‫بي‬
‫ب ش ؛لؤ ش قي ض ت م "‪ ،‬مآت ت أق م‬
‫نج د م‬ ‫ح ش ة‪ " :3 ^ ،‬ش أل م‬
‫فت ة‬
‫‪Talha bildiriyor: Hayseme b. Abdirrahman der ki: “Yılda iki defa ölmeyi‬‬
‫‪temenni eden bir adamı tanıyorum.” Talha ekledi: “Biz, bu sözünden‬‬
‫”‪kendini kastettiğini düşünürdük.‬‬

‫(‪ [ “) ٥١ ٠١‬؛ ‪ ] ١١ ٤/‬ح دق ا أبي و حم ة ه ‪ ،‬قا د ‪ :‬ثت ا إبراهي م بنت ح م د بن الحس ن‪،‬‬
‫ظ ه‪ ،‬قا د ‪ :‬نحا ئ خ ث د تق إ ن خ ا ة ‪ ،‬ظ‬ ‫ز ه أبو خا ب ز ئ‬ ‫ط ا ل خم ئ ات ال ؤ‪ .‬ح‬ ‫ثنا‬
‫ئ ال ض‪ ،‬ق ا ال‪ :‬تحا ثئثا ذ‪ ،‬غذ نا ل ك‪ ،‬ص طلخه‪ ،‬قات‪ :‬قا د خقتإ‪ " :‬إ ز‬ ‫ط‬ ‫ش‬
‫ال؛ئنلم ر‪-‬جال ين ش أن ي م و ت ي ؛ نمثؤ مر ش "‪ ،‬قفلقا أثت تغني ئ م ث ة‬
‫‪Hayseme der ki: “Yılda iki kez ölmeyi temenni eden birini tanıyorum.‬‬
‫”‪Talha der ki: “Biz, kendisini kastettiğini düşünürdük.‬‬

‫(‪ [ -) ٠١٠٢‬؛ ‪ ] ١١٥/‬حدبن ا أث و تك ر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا غيد الل ه بن أ ح ن د بن ح م ‪،‬‬

‫صت بن ش م حق‪ ،‬ظ ث ش بن بن ا ه ‪ ،‬ثن ا نئثا ة‪ ،‬عن س أ مه ي م ح م ‪ ،‬قادت‬ ‫حدقغي‬

200 Hayseme b. Abdirrahman

:‫ح قنه‬ ،‫ ظ أ جثة‬:3 ‫ ي ن ح ي ث لل ن ؤ ت ؟ قا‬:‫ ق ات لث‬،‫ل ق ي ح سم ه م حا ر ث بن بقار‬

" ‫" إ ة ق ذا يلق ثئ م ئ م ت‬

Seleme b. Kuheyl der ‫لكل‬: :Hayseme, Muhârib b. Disâr ile karşılaşınca

”Ölüme karşı sevgin nasıldır?” diye sordu. Muhârib: “ölüm ü sevmiyorum“
karşılığını verince, “Bu senin için büyük eksikliktir” dedi,

‫ ثن ا م ح ئ د ن‬، ‫ ثغ ا م ح ئ د ى إش ح ا ى‬،‫ ] حدثن ا أبو خا ب ز بن جثإه‬١١٥/ ، [ -) ٥ ١ ٠٣(

‫ " * كا ن ين جيهب أن ي م و ت‬:‫ ح سم ه‬3 ‫ دا‬:‫ هاد‬،‫ ص طن ح ه‬، ‫ غذ مال ك‬، ‫ ثن ا ش م ا ن‬، ‫الصث ا ج‬
٠' ‫ن‬1‫^ ص؛ إ م رمص‬ ،‫ ع روه‬1‫ وإق‬،‫ ع مزه‬1‫ وا م‬،‫ ح ج‬٩ ،‫ ^ ^ عغذ حنر بمنتت‬١

Hayseme b. Abdirrahman der ki: “öncekiler, kişinin hac veya umre ya da

gazve veya Ramazan orucu gibi hayırları yaparken ölmesini beğenirlerdi.”

، ‫ ت ا عتد الل ه شر أ ح ن د بن ح م‬، ‫ ] حدثن ا أبو بكر بن مال ك‬١١٥/‫ )“ [ ؛‬٥١٠٤(

‫ظذ‬ ‫إل‬ ، ‫م ال ث م‬ ‫ غذ ت خ م ي لح‬،‫ ظ سد ئ م ح م‬، ‫خ د م غ ال ة ئ ن م‬
،‫ هتكت‬، ‫ ن ج كت بس يديه‬،‫ءئة ؛ئزأتت‬1‫ ئج‬، ٧;^ ‫^ حش‬١^ ١ ‫بت مزأ ح سمه‬
‫يدوى ك م‬
،‫لجال بغدك ظ ئ ~حزام‬-‫ث‬
‫ ال أ‬:‫؟‬٢ ١ ‫لت‬ ،‫ ال ب د بئت‬، ^ ^ ١ ‫ " نا تكيلث؟‬: ‫ق ات نف ا‬
‫ زئؤ أخى‬،‫ح ذا‬-‫جال ؤا‬-‫حاؤث ل‬-‫ اد م \ م ح غ أ‬، ‫ا أرد ت من ك‬،‫و غذ‬ ‫ ظ‬:‫) ي ح سم ه‬3‫ءق ا‬

‫ ث ك ر ئ غ أن يشرب ى محتى‬،،^ ١^ ١ ^3^ ‫ ي ئ‬، 3 ‫ وهو ر ج‬،‫م ح م د بن عبد ال ر ح م ن‬

' ‫مب إ ؤ م ح آ ق; ش م ح ز إل م ح ي م‬

Muhammed b. Hâlid ed-Dabbî bildiriyor: Hasta olana dek Hayseme’nin

nasıl Kur'ân okuduğunu kimseler bilmezdi. Hastalandığı zaman da karısı
gelip önünde oturup ağlamaya başladı. Hayseme ona: “Neden ağlıyorsun?
Herkes bir gün mutlaka ölecektir” dediğinde, karısı: “Senden sonra artık
erkekler bana haram olsun!” karşılığını verdi. Bunun üzerine Hayseme der
ki: “Bunu senden bekleyemem; ancak benden sonra bir adamdan, kardeşim
Muhammed b. Abdirrahman’dan yana endişeliyim. Zira fasık ve içki içen
birisidir, ü ç günde bir içinde Kur’ân’ın hatmedildiği evimde de içkiyi
içmesinden çekiniyorum.”
 ‫‪Hayseme b. Abdirrahman‬‬ ‫‪201‬‬

‫أي و ت ف ي ئ ذ ت ابل ي ‪ ،‬ثن ا ع ت ذ الل ه بن أ ح م د بن ح م ‪ ،‬ثن ا‬ ‫[‪] ١ ١ ٥ / ،‬‬ ‫( ‪“) ٥ ١ ٠ ٥‬‬

‫م ح م د بن عبيد ا ل م ح ا نبي‪ ،‬ها د ‪ :‬ثت ا تع يد ن ح س م ‪ ،‬عن م ح م د بن حالدت ‪ '٠‬إن ح سم ه‬

‫"كان يخت م ا ل منان في ث ال ث '‪٠‬‬
‫”‪Muhammed b. Hâlid: “Hayseme, Kur’ân’ı üç günde hatmederdi‬‬
‫‪demiştir.‬‬

‫(‪ [ “) ٠ ١ ٠٦‬ة ‪ /‬ما ا] حدثن ا أبو ح ا م د بن جبل ه‪ ،‬قا ‪3‬ت تحا م ح ئ د بن إ ت خا ق‪ ،‬محاد ‪ :‬ثن ا‬
‫المثامس بن أيي طال ب ‪ ،‬محا د ‪ :‬ثن ا ت ب ي د بن ع مرو ا لأقعتي‪ ،‬قادت ثن ا حمقس‪ ،‬عن ا لأع م ش‪،‬‬
‫عن ح سم ه‪ ،‬قا ‪ ; 3‬رئن ا قالي‪ ،‬ائزأته‪ :‬يا جارية‪ ،‬أن ب ي ي د ل ك ا أللز‪ ،‬ن م وت ح سم ة ‪" :‬ك م‬

‫سلون علته؟ نموأ ون‪ :‬ذايئ ا ؤيهتث ا ‪ ،‬أؤ ذانقتن‪ ،‬قفولط ‪ :‬ءأئا أرقعه ث رقثة‪ ،‬نفولت‪" :‬‬
‫ائ؛ثلزوا ظ أرد م أن ئئء؛وئا عنته‪ ،‬أ ظ وة سس م ن لأ‪ °‬يخلم م ن اك ث‪ 1‬كةن "‬
‫‪: Hayseme’nin bildirdiğine göre hanımı: “Ey cariye, şu‬لكا ‪A’meş der‬‬
‫‪kovayı tamir ettir” deyince, Hayseme: “Kovanın tamirine karşılık ne kadar‬‬
‫‪veriyorsunuz?” diye sordu. Hanımı: “Bir buçuk veya iki danik” karşılığını‬‬
‫‪verince: “Ben onu tamir ederim” deyip: “Bunun için vereceğiniz parayı, size‬‬
‫‪gelen miskinlere verin” dedi,‬‬

‫بمامح ل ئ ذ‬ ‫(‪ [ -) ٥١٠٧‬ة ‪ /‬ها ا ] أمحزئا ن ث بن أخن ت بن إبراهي م ‪ ،‬في كتابه ثن ا‬

‫عتد الل ه الصئجي ‪ ،‬ثن ا ئ ح ث د ن ح م تد‪ ،‬ئ د‪ :‬ثت ا ني ت‪ ،‬عن ا لأع م ش‪ C‬أو الت الؤ بن‬
‫ا ل م ث ق ب ‪ ،‬محا د ‪ " :‬ا'رءميى دل ؤ لحس ن ه ‪ ،‬ثع ت يؤ إثى اكؤار‪ ،‬ن ث أل ه صاع ا م ن م ‪ ،‬محخزره‬
‫حتث م ة بيده‪ ،‬وثص د قبال صا ع "‬

‫‪A’meş veya Alâ b. el-Müseyyeb bildiriyor: Hayseme’nin bir kovası‬‬

‫‪yırtılınca onarması için tamirciye gönderdi. Ancak adam tamir karşılığı bir‬‬
‫‪sâ’ hurma isteyince Hayseme kovayı k e n d i eliyle dikti ve bir sâ’ hurmayı da‬‬
‫‪infak etti.‬‬

‫(‪ [ -) ٥١ ٠٨‬؛‪ ] ١١٦/‬حدت ا عئد الثؤ س م ح م د‪ ،‬ثن ا م ح م د بن أبى ت ه ل‪ ،‬ثن ا عبد الل ه‬
‫ئ عس ئن إ ي إ م م ان ش ئ ‪،‬ث إ أيو خال د ا لأخنث‪ ،‬ض ا ش م ‪ ،‬قات‪ :‬ب عا ق خ قث ه ‪ ،‬قث ا‬
‫ئ سم ي‪ ،‬بز ج ع ت‪ ،‬ء ل م ي ي‬ ‫حشت إدا أ ص حا ب العن اث م ‪ ،‬والنهئا و ف غش ال خ م ‪،‬‬
‫بع د ^ ^‪ ، ١‬ق ات‪ :‬ن ا تلف ‪ ٢‬ئ جئ ‪ ،‬بل ت ‪ :‬ج ئ ت‪ ،‬ول ك ن ئد رأيت أ ضخا ي ‪،^ ^ ^ ١‬‬
202 Hayseme b. Abdirrahman

‫ ثكث ا إ ذا‬، " ‫ " ئ أ ن ث والل ه أ ح ب إ ئ ي ن ه م‬:‫ ق ا ت‬، ‫ش ب ي‬ ‫ن حق ر ت‬ ، ‫ع ز ا لفي ل‬ ‫وا ل مهئ ا ر ف‬

‫ ؤظ أصغع ة و ال‬،‫ظ أقتهيه‬ ،‫ " مئ وا‬:‫ ق ات‬، ‫د حقا عثه قات بالثل ة م ن ث ح ت ا ل م م‬
" ‫لمحإ‬

A’meş der ki: Hayseme beni davet edince gittim ve atlara binmiş, sarıklı
ve güzel giyinmiş kişiler görüp kendimi küçümseyerek geri döndüm. Daha
sonra benimle karşılaşınca neden gelmediğimi sordu. Ben: “At üzerinde,
sarıklı ve güzel giyinmiş olanları görüp kendimi küçümseyerek geri
döndüm” cevabını verince: “Allah’a yemin olsun ki; seni onlardan daha çok
seviyorum” dedi. Hayseme’nin yanına girdiğimizde, sedirin altındaki sepeti
çıkarır ve: “Yiyin. Vallahi, benim canım bunu çekmiyor, bunu sadece sizin
için yaptım” derdi.

‫ ى‬، ‫أ ح ن د ثن خي ل‬ ‫ين‬ ‫ ثن ا عتد الل ه‬، ‫ ] حدثن ا أثو بكر بن مال ك‬١ ١٦/ ‫ )" [ ؛‬٥١ ٠٩(
‫ أثت ر ض‬٠' ‫ ص ح ق ن ه‬، ‫ عن ز ب د‬،‫ عن اثئيا ن‬،‫ ثنا معاونه بن هئ ا م‬،‫م حا ن بن أيي م حث‬
" ‫ ة ماء هزم ه‬0‫أن يدهن قي تت ي‬

Bir adamın bildirdiğine göre Hayseme, kavminin fakirlerinin

mezarlığında defnedilmeyi vasiyet etti.

‫ ثن ا محت الثؤ‬، ‫ ثت ا م حم د بن إ شحا ق‬،‫ ا حدثن ا أبو حام د ئ ذ جيل ه‬١١٦/٤ ‫ )" ل‬٠ ١١٠(
، ‫ ت م ن ت ح ق ن ه‬: 3 ‫ ثا‬،‫تن‬،‫ ظ ا الحت‬، ‫ت ثن ا ي حيى ئ ذ ع ض ال ؛ت ئ‬3 ‫ ئا‬،‫بن تع ي د ا كءكري‬
٠٠‫أخي مومن غثاف ما قط‬ ‫ " والله ما‬:‫ت‬
‫مول‬

Hayseme b. Abdirrahmân der ki: “Vallahi! Mümin kesinlikle münafığı

sevmez.”

‫ ظ أ م ث م ئ‬، ‫ ظ ش ط ئ ش م‬، ‫ ا خد ك عبم الثؤ ئ ت خ م‬١١٦/ ‫ [ ؛‬-) ٠١ ١١(

‫ ^ أن م في‬٤^ : ‫ ئال‬،‫ عن ح سم ه‬، ‫ عن ا ال ءن ش‬، ‫ ثن ا عبده بن ن اشت ا ن‬،‫أيي فس ه‬
٠٠ ‫ ك ق‬1‫ مح و ا ص‬١‫ ؛‬: ‫ب ه في ال؛زتإل‬
‫ أل ن م‬، ١^ ٧ ١ ‫ه‬ :‫هآ و‬

Hayseme der ki: “Siz Kur’ân’da «Ey iman edenler!» sözünü okuyorsunuz,
bu Tevrat’ta «Ey miskinler!» şeklinde geçmektedir.”
 Hayseme ‫ء‬. Abdirrahman 203

‫ ثن ا عبد الل ه‬،‫ ثت ا م ح م د بن أيي ت ه ل‬، ‫ ا حدثت ا عتد الئؤ بن ث خ م‬١١٦/ ‫ [ ؛‬-)‫ ه‬١١٢(
،‫ كا ن هزم ي ؤ د و ث ه‬:‫ ه ا ت‬، ‫ع ن ح س م ه‬ ، ‫ ثن ا ا لأع م س‬: ‫ ق ا د‬C4JJ ‫ ثن ا أ ب و م عا‬، ‫ب ن م ح م د ال مس ي‬

‫ ز ال أن خ ل‬، ‫بثا خة إ ال م حبجا‬

‫جب م‬
‫ق م أخت ب‬ ‫ ز ال واش تا‬،‫ إ ة هؤالء قؤأو ش‬٠٠ : ‫ق ا د‬
‫ ول ز ينؤن د ل ك ؛ال أثة‬،‫ ا الء نود‬yKÜl ‫ أ ش س فيه م م ن‬، ‫ ز ال‬4‫ ءق ابئت‬،‫عنغ أ ح د منه م أد ى‬
٠' ‫زالثؤ الي ح ب مثاهى ث ومثا أبدا‬

Hayseme der ‫لكل‬: “Bir topluluk bana çok eziyet ederdi. Ama içlerinden her
kim bir ihtiyaçtan dolayı yanıma geldiyse mutlaka bu ihtiyacım
karşılamışımdır. İçlerinden her kim yanıma gelip de bana eziyet ettiyse ben
aynısıyla hiç karşılık yermemişim. Ama yine de kara köpekten daha fazla
benden nefret ederler. Bunu neden yaparlar İti? Vallahi bir münafık bir
mümini asla sevmez.”

‫ ثن ا أ خ ن ذ بن علي‬،‫ ] حدبن ا عتد الل ه بن م ح ئ د بن جغ مر‬١١٦/‫ [ ؛‬-) ٥١١٣(

‫ ئغ ا أبو‬: ‫ ها د‬،‫ح و حدق ا م ح م د س حقا ن‬.‫ ثن ا م ح د سر عثا ءس‬،‫ ثغ ا ا لمعنبي‬،‫ا ل حزاعي‬
‫ ص‬، ‫ عن ا ل ع الؤ ن ال نت ث ب‬:‫ قا ال‬،‫ ثن ا أبو وند‬:‫ ه ات‬،‫ ظ هنأد بن ال ث ر ي‬، ‫ي حش ا و ز ئ‬

‫ نقا د م ح ل؛ " أمح ل غ د‬،" ‫ م رغ محا م‬، ‫ ا ب ن آ د م‬:‫ ^ " ه و ت في ا م حاة‬١٤ ،‫ح قن ه‬
‫ ز ال أغث ه مزك‬، ‫ ثئغز أأم ل هيف>قئ ال‬،‫ وإمح‬،‫ئ ه مزك‬
‫ثا‬>‫ زأ‬،‫^^؛؛؛؛ أأم ل هيث غش‬۶
Hayseme der ki: Tevrat’ta şöyle yazmaktadır: “Âdemoğlu! Bana ibadete
yönel ki; kalbini zengin kılayım ve fakirliğini yok edeyim. Eğer böyle
yapmazsan, kalbini meşgalelerle doldurur ve fakirliğini gidermem ,

‫ ئ م حق‬،‫ تحا ع ئ ت ذ إ ت خا ى‬، ‫ ] خدثثا محن ال م ئ ت خ م‬m / l [ -) ٥١١٤(

‫إن‬ : ‫ كان وا ي مولون‬:‫ قات‬،‫ عن ح سم ه‬،‫ ثن ا ا لأع م س‬:3 ‫ قا‬،‫ ثت ا أبو معاوته‬، ‫ا ل م روري‬
‫حمى‬ ‫ نإذا غضب‬،‫ إدا رض ئ مح ث فى فلبه‬،‫ ي ن يعلس ى ابن ادم‬:‫ بموت‬0 ‫ال ئ ت هلا‬

‫مح ق ن ي ت ر ي ' م‬
Hayseme der ki: Şeytanın şöyle dediği söylenirdi: “Âdemoğlu nasıl bana
erişir? Razı olduğunda kalbine girerim. Kızdığında ise uçup başının üstüne
çıkarım.”
204 Hayseme b. Abdirrahman

‫ ثن ا‬:‫ ه ا لأ‬، ‫ ثن ا ن غ ئ د ب ن أيى شه ل‬، ‫ ء خ ا؛ثئ ا عثد الل ه بن م ح م د‬١١٧/٤ [ “) ٥١١٠(

٠٠ :،‫ ى ' ثمالا‬: ‫ ه ا د‬، ‫ عن ح ش ة‬،‫ ض؛ الحت ش‬،‫ ثن ا أبو معاويه‬،‫عتذ الثؤ بن م ح ئ د ال مسحح‬
،‫^ ص غز ح م ه‬ ‫ ح ذ‬°‫أن يأ‬ ‫ ثنن يئ كي غش‬،‫ دم‬1 ‫ ^^^^ ظ قمحي عثه ؛بن‬١ û|
٠٠ ‫ وأن يصع ة في عتر حم ه‬،‫وأن ي مثع ة م ن حم ه‬

Hayseme der ‫لكا‬: Şeytanın şöyle dediği söylenirdi: “Âdemoğlu beni

,yenememiştir. Şu üç şeyde de yenemeyecektir. Hakkı olmayan malı almada
hakkı olanın hakkım vermemede ve aldığını hakkı olmayan yere koymada.”

‫ ئ‬، ٢٠^ ‫ ثت ا أبو م ح م د بن أيي‬، ‫ حدبت ا ا ل ح س ن بن م ح م د‬C١١٧/٤‫ )“ و‬٥١١٦(

٠٠ :3 ‫ ثا‬،‫ ص ح قنه‬،‫ ص أيي ح م ش‬٤^ ١^ ‫ ثن ا‬٤^ ^ ١‫ ثن ا أثو أ ح م د‬،‫أ خ ن د بن بنا ن‬

‫بمط عيشى غ ي‬ ، ‫ وي حش بن ركريا غ ي ن ا الث ال ؛ اث ى غ ا إل‬، ‫م‬ ‫كا ذ عيت ى ائذ‬

‫ ديث\ر‬1‫ ^ منه م‬١^ ‫ و ل م ق ض‬،‫ وك ا ن ي حنى عليي الث ال م ين س الوبر‬C‫الغ ال م يق س ا ل ص و ف‬
‫ ئ ه أزن أن‬،‫ أ“يثن ا ج ي ن أ ه د أوي‬،‫أويا ن زقي‬: ‫ ؤ ال ظ‬، ‫ ز ال مه د ز ال أنأ‬، ‫ز ال دبمم‬
‫ت‬3 ‫ ها‬،‫ ال أشثطيع ؛ال أن أ م ح ت‬: ‫ قاد‬، ‫ ال ثغ ص ب‬: ‫ قاد‬،‫قا د لت ي حيى؛ أوص ني‬
٠٠ ‫ أثا هذه ش ت ى‬:‫ قات‬،‫ئ ال م ت ن ت ا ال‬

Hayseme der ki: Hz. İsa b. Meryem ve Hz. Yahya b. Zekeriya teyze
çocuklarıdır. Hz. İsa koyun yününden, Hz. Yahya ise deve yününden
yapılmış elbise giyerdi, ikisinin de ne bir dinarı, ne de dirhemi, ne kölesi ne
cariyesi, ne sığınacak evleri vardı. Nerede gece olursa orada gecelerlerdi.
Ayrılmak istedikleri zaman Hz. Yahya: “Bana tavsiyede bulun” deyince, Hz.
İsa: “Sinirlenme” karşılığım verdi. Hz. Yahya: “Buna gücüm yetmez”
deyince, Hz. İsa: “Mal biriktirme” karşılığını verdi. Hz. Yahya: “Belki bunu
yapabilirim” dedi.

‫ ئ ال غ ت ئ ئ‬،‫ ئ عنخ ئ إشثا ى‬، 0 ‫ ا خدتثا أثو ت غ م ئ خي‬١١١٧٤[ -) ٥١١٧(

: ‫ ق ا ت‬،‫ص ث لخة‬ ،‫ئ م غ ز ل‬ ‫أ ي ز ثا ن ابل ئ‬ :‫ ق ا ت‬، ‫ئ ا م ح ا ز ك‬ ‫ع ظ ال ث ؤ‬ ‫ظ‬ :‫ قا ت‬، ‫م‬ ‫غ‬ ‫ال‬

" ‫جل عن ا الةدؤر‬-‫بالؤ‬٤١^ ^ ^ ١‫ " إ ة الل ه ثغ اثى كتئزد‬:‫ مولت‬،‫ش م ع ت ح سم ه‬

Hayseme der ki: “Allah şeytanı evlerden bir adam vasıtasıyla defeder.”
 ‫‪Hayseme b. Abdirrahman‬‬ ‫‪205‬‬

‫(‪ ١١٧/٤ [ -) ٠ ١١٨‬ء حدثن ا عتد الثؤ بن ئ خ م ‪ ،‬ثن ا ئ خ ث د بن شت ل‪ ،‬ثن ا أبو بكر بن‬
‫بزة‪ ،‬ص خ قن ه ‪ ،‬قات‪" :‬‬
‫أيي ش لأ‪ ،‬ظ أ م أش ا ئة‪ ،‬ص ت ر ‪ ،‬غذ ي د اخل ل ك تن ت م‬

‫ز ق لل م ؤم ن‪ ،‬ك ف ن ي ح ظ ثي ذر مح ث ن ص "‬
‫‪Hayseme b. Abdirrahman der ki: “Mümin olana ne murlu! Zira sonraki‬‬
‫”!‪nesillerinde bile nasıl da yaşatılıp korunuyor‬‬

‫(‪ 1 ")٠ ١١٩‬؛‪ ١١٧/‬ا حدثن ا أيي‪ ،‬وأبو م ح م د بن حيان ‪ ،‬ق ا ال‪ :‬ثن ا ابناه م بن م ح م د بن‬
‫ا ل ح ت ن ‪ ،‬ه ا ‪3‬ت ثن ا عئد ا ل جما ر س ائث الؤ‪ ،‬ثن ا نصا ن ن عس ه‪ ،‬ق ا لأ‪ :‬ثغ ا مالل ق‪ ،‬عن طل ح ه‬
‫ب ن في ‪ ، ، ^ ^ ١‬وال خ ص ب ‪ ،‬وأي ف يء‬
‫م‬ ‫بن م ح ر ف‪ ،‬ص حس ن ه ‪ ،‬مح د ثة‪ :‬أي ف يؤ‬
‫س م ن في ا ل جمد نر‪ C‬وال خ ص ب‪ :‬هم ه و‬ ‫يهزأل في ال خ ص ب ‪ ،‬وا ل ج د ب ؟ ها د ‪ ٠٠ :‬أثا ال ذ ي‬

‫ال ت ي ن ‪ ،‬إ ذ أع طي ف و‪ ،‬وإ‪ 0‬ايملي صتن‪ ،‬وال ذ ي يهزل قي ال مب ب‪ ،‬وا ل ج د ب ‪ :‬ئه و‬

‫ال كاقث‪ ،‬إ ذ أع ش ل م ي ش ي‪ ،‬نإن ا ئ ي ل م م حي‪ ،‬وفيء غز أ خ د م ن ش م ‪ ،‬ز التمم هلع‬

‫وهي ا اللم ه ا ش ج م حا ال ق مح ن ائ م وجب ن "‬
‫‪Talha b. Musarrif bildiriyor: Hayseme b. Abdirrahman’a: “H e ^ kıtlık,‬‬
‫‪hem de bolluk zamanlarında besili olan veya zayıf kalan şey nedir?” diye‬‬
‫‪sorulunca şöyle demiştir: “Hem kıtlık, hem de bolluk zamanlarında besili‬‬
‫‪kalan mümindir. Zira kendisine nimet verildiği zaman şükreder, bir‬‬
‫‪musibete maruz kaldığı zaman da sabreder. Hem kıtlık, hem de bolluk‬‬
‫‪zamanlarında zayıf kalan da kâfirdir. Zira kendisine nimet verildiği zaman‬‬
‫‪şükretmez, musibetlere maruz kaldığı zaman da sabretmez. Baldan tatlı ve‬‬
‫”‪daimi olan bir şey de Allah’ın müminlerin arasında yerleştirdiği sevgidir.‬‬

‫(‪ -) ٠١٢٠‬و ‪ ] ١١٨/٤‬حدثما عتد الثؤ بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا ت خ ئ د بن ج م ‪ ،‬ت ا أبو ث م ئ ذ‬

‫أيي شتته‪ ،‬دا‪)3‬ت ثن ا أب و معاونه‪ ،‬عن ا ال عنقب‪ ،‬عن ح سم ه‪ ،‬قات‪ " :‬ئقأو ل ا ل م ال ثكه‪ :‬يا‬

‫ي‬ ‫^‪١‬‬ ‫ن ث ‪ ،‬عتدك اك[م ي تزوي ئ اال ؛ ك ؤئ ومئة ئ الؤ ؟ ه د‪ :‬فق و ل للن الء ة ‪١ :‬‬
‫ص ي ب ه ‪ ،‬ه ا دا زأؤا ثوابه‪ ،‬قالوا‪ :‬يا زبي‪ ،‬ال يض ره ما أ صابه في ال دقا ‪ ،‬قات‪ :‬وي موأ ون ;‬
‫ي عن‬ ‫حم دف ‪ ^ ^ ١‬روي عنه ‪ ٤^ ١‬و س ط‪-‬ل ه ؛ل د ي‪ ،‬ئ‪ :>3‬ثأمو ل لثن ال يكه‪ :‬اك ش وئا‬
‫عق ابه‪ ،‬ما د ‪ :‬ء إ دا زأؤا عق ابه‪ ،‬فاتوا‪ :‬يا ر ب‪ ،‬ال ثتفغه نا أ صابه م ن الدقا ‪٠٠‬‬
206 Hayseme b. Abdirrahman

Hayseme b. Abdirrahman der ki: Melekler: “Rabbim! Neden dünya

nimetlerini mümin kulundan uzak tutup, onu çeşitli belalara m a ru z
bırakıyorsun?” dediklerinde, Allah görevli meleklere: “Bu kulumun
sevaplarım onlara gösterin!” buyurur. Soruyu soran melekler onun
mükâfatlarım gördüklerinde: “Dünyadayken maruz kaldıkları artık ona bir
zarar vermez!” demeye başlarlar. Yine: “Rabbim! Neden kâfir kulunu
belalardan uzak tutup dünya nimetlerini ona sunuyorsun?” dediklerinde,
Allah yine görevli meleklere: “Onun alacağı cezayı onlara gösterin!” buyurur.
Soruyu soran melekler onun cezasını gördüklerinde: “Dünyadayken elde
ettikleri ona hiçbir fayda vermez!” demeye başlarlar.

، ‫ ثن ا عتد الل ه ن أ خ ئ ذ ئن ح ي ل‬:‫ ئات‬، ‫ ا حدثن ا أبو بكر بن مال ك‬١١٨/٤ [ -) ٥ ١٢١(
‫ ثليث ا ن عقه‬3 ‫ ظ‬: 3 ‫ د ا‬،‫ ص ح قن ه‬،‫ ثن ا ا لأعئ س‬:‫ قات‬،‫ ثن ا أي و معاوته‬،‫ ح دمحي أيي‬:3 ‫ظ‬
” ‫ وئ جدب ا يكف ي بئة‬،‫ لست وشديدة‬،‫و ؛ تي ث ب هد ~متا ة‬ " :‫الث ال«أ‬

Hayseme b. Abdirrahman bildiriyor: Hz. Süleymân şöyle demiştir:

“Acısıyla tatlısıyla hayatın tüm alanlarını yaşayıp denedik de (maddi açıdan)
en basitinden bir yaşamın yeterli olabileceğini gördük.”

،‫ ثن ا عتد ال ر ن أ خ ئ ذ بن حق ل‬: 3 ‫ ظ‬، ‫ ا حدثن ا أبو بكر بن مال ك‬١١٨/٤ ‫ ل‬-) ٥ ١٢٢(
، ‫ ص ف ه ر بن حؤش ب‬،‫ وص خنزة‬،‫ عن ح سم ه‬،‫ ثت ا ا ال حتثن‬،‫ ثن ا ابن ن مير‬،‫ح دبغي أيي‬
‫ن د ; ت ؤ إ و ز م ئ جلثاص‬
‫م‬ ،‫ " د خ ل ظئ ال مؤ ت غ د ثمحن ان غ ي ن ا الغ ال م‬:‫قات‬
،‫ه ظل ة ال ت ز ج ع ي الث الز‬ : ‫ س فذا؟ قا د‬: ‫ قات وب د‬، ‫ قثا خ ئ‬،‫يديز إ ي القفز‬
، ‫ رين أن ث ح م نني غلى ا و؛ ح‬:‫ ثريد؟ ه\د‬Uİ :3 ‫ ظ‬، ‫ يريدني‬4‫ ؟ م ذ رأيته ينظز إ؟غ م كال‬:‫ق\ت‬
، ^ ^ ١ ‫ بأن أش طلق‬،‫ ءألمئه بال هند‬، ‫ ثم دع ا ب ال ر ج ئخنلت عقه ا‬:3 ‫ ظ‬،‫فتتيي ي بال هند‬
‫ ي ث‬:3 ‫قا‬ ‫محل م ذ‬-‫ ؛تلق مح ث ت ديأ ه ز ؛ ز الث‬:3 ‫ فق ا‬،‫قق ت ا(ئت ع ي الث المر‬
" ‫ل هئ د وه و عئذك‬1‫ ^ ^ وو حةب‬١‫ |بي أم ز ت أن‬،‫أع ج ب بئة‬

Şehr b. Havşeb anlatıyor: ö lüm meleği Hz. Süleymân’ın yanma girip

yanında oturan adamlardan birine uzun süre baktı, ö lü m meleği çıkınca
adam: “Bu kimdir?” diye sordu. Hz. Süleymân: “ö lü m meleğidir”
karşılığını verince, adam: “Sanki canımı almak ister gibi bana baktığını
gördüm” dedi. Hz. Süleymân: “Ne istiyorsun?” diye sorunca, adam: “Beni
 Hayseme ‫ء‬. Abdirrahman 207

rüzgârla Hindistan’a taşımanı istiyorum” karşılığını verdi. Hz. Süleymân

rüzgâra emretti ve rüzgar adamı alıp Hindistan’a götürdü. Sonra ölüm
meleği Hz. Süleymân’a gelince: “Yanımda oturanlardan birine uzun süre
bakıyordun” dedi, ölüm meleği: “Adamın haline şaşıyordum. Ruhunu
Hindistan’da almam emredilmişti, ama onun senin yanında olduğunu
gördüm” karşılığını verdi.

، ‫ ثن ا عبد الل ه بن أ ح م د بن م ح ل‬، ‫ ] حدبنا أبو بكر بن مال ك‬١١٨/٤ [ -) ٥١٢٣(

‫ أش م ألث ا ل م ؤ ت ن ث ما ن‬٠* : ‫ ها د‬، ‫ ص ح قن ه‬،‫ ثئ ا ا ال عن س‬، ‫ ثن ا ابن ن ن م‬،‫ح د ب ي أيي‬
،‫ نا للف تأي أغد ال ي ت‬:‫ ق ات لق ني ن ا ذ غي الث الز‬،‫عثهن ا الغ الم وكان ه صديق ا‬
‫ ظ ة أ م ءث‬:‫ ؛‬١١٤ ‫ق ئ خ ي ز ي ه ئ زثذغ أغو م ح ج ور ي ه ز الث نيت ي م ئي ز أ ط ؟‬
*٠‫ا ك م هأ أت مأء‬5\ ‫ ف أدونث ح ت العز«ةرب همبمم ى ! ئ ص‬4‫أنه س مغلف‬
Hayseme der ki: ö lüm meleği, Hz. Süleymân bir dostu ile beraberken
ölüm meleği yanına gelince, meleğe: “Neden bir eve gelip oradakilerin
canlarını hep birden alıyorsun da• yanlarındaki evden hiç kimseye
dokunmuyorsun?” diye sordu. Melek: “Ben ruhlarını aldığım kimseler
hakkında senden daha fazla bilgiye sahip değilim. Sadece ben Arş’ın altında
bulunurum ve bana üzerinde isimler yazılı bir liste verilir, o kadar” cevabını
verdi■

‫بن‬ ‫'تغ‬ ‫ ثنا أثو‬،‫ ثن ا م ح م د بن شت ل‬، ‫ ] حدثن ا حم ت ذ الل ه بن م ح م د‬١١٧٤ [ -) ٥١٢٤(

‫ قا دت مرت بعيس ى ابن مري م عليه‬، ‫ ص ح سم ه‬،‫عن ا لأع م ش‬ ‫ ثن ا أبو‬، ‫ش فس ه‬

‫ مما ل عيس ى عش‬C‫ ول ق د ي أرصعلث‬C‫ ملوثى طوبى لتعل ن حمللف‬:‫ قال غ‬،‫الغ ال م ا مأه‬

" ‫ زا ي ما فيه‬،‫ا ل س ال م " ثل لوثى بم ن'ءزأ ا لم نا ن‬

Hayseme b. Abdirrahmân der ki: Hz. İsa’ya bir kadın rastladı ve: “Seni
tanıyan karna ve sana süt veren göğse ne mutlu” deyince, İsa der ki: “Bilakis,
Kur’ân’ı okuyup onunla amel edene ne mutlu.”

‫ ثغا أبو بكر ن‬،‫ ثن ا م حم د بن شب ل‬، ‫ ] حدثن ا عتد اللؤ بن م ح م د‬١١٩/‫ [ ؛‬-) ٥١٢٥(
‫عل ي ه‬ ‫بم ن ى‬ ‫ ق ا ت‬٠٠ : ‫ محا د‬، ‫ح س م ه‬ ‫عن‬ ،‫ع ن ا لأع م ش‬ ، ‫ ثن ا أ ب و حال د ا ال ح م‬، ‫ق ي أ‬ ‫أي ي‬
‫‪208‬‬ ‫‪Hayseme b. Abdirrahman‬‬

‫الث ال م ل ر ج ل م ن أ ص حابه‪ ،‬و كا ن هيئات ثص د ق ب ماللف‪ ،‬بكره ^ ^‪ ، ٠‬محق ا ‪ 3‬عيس ى علته‬

‫"الغ الم‪ :‬ما يد خ ل ال ش ا م حق‬

‫‪: Hz. İsa arkadaşlarından zengin olan birine: “Malından‬أكل ‪Hayseme der‬‬
‫‪sadaka ver” dedi. Adam bundan hoşlanmayınca, Hz. İsa: “Zengin cennete‬‬
‫‪giremez” dedi.‬‬

‫ث خ ث د ب ن ش غ ل‪ ،‬ثن ا أب و ب ك ر ب ن‬ ‫ح د ق ا ع ئ د ال ث ؤ ب ن م ح م د ‪ ،‬ثن ا‬ ‫( ‪ - ) ٥ ١ ٢ ٦‬ل‪] ١ ١ ٩ / ٤‬‬

‫ئ ‪ ،‬ثتا ف ريلث‪ ،‬غذ إن ن ا عيد بن أ ي لحا م ‪ ،‬ث م ن ت ح ق ن ه ‪ ،‬في هذه ا الية‪ ،‬ف و د ؛‬ ‫أيي‬
‫و أل ف‬ ‫" يؤما ي ج ع د ال ول دا ن شيكا ‪ ،‬قادت بما د ي من ا د يوم ا لمتا نة‪ :‬يخرج بم ث الثاي م ن‬
‫ت ئ غ ماقه وتئع ه وتنغ ون‪ ،‬ه م ن ذللف ي ي ي ث ال ول دا ن "‬

‫‪ lı‬؟ ‪ismâîl b. Ebî Hâlid bildiriyor: Hayseme’nin, “Çocukları ak sa‬‬

‫‪ evirecek ٠ !”günden kendinizi nasıl toruyabileceksiniz‬؟ ‪ihtiyarlara‬‬
‫‪"âyetini açıklarken: “Kıyamet günü bir münadi: «Her bin kişiden, dokuz yüz‬‬
‫‪doksan dokuzu cehennem için çıksın» diye seslenir,‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪zaman çocuklar ak‬‬
‫‪saçlı ihtiyara dönerler” dediğini işittim ,‬‬

‫(‪ [ “) ٠١٢٧‬؛‪ ] ١١٩/‬حدثن ا م ح م د بن أ خ ن ذ بن م ح م د ‪ ،‬ثئ ا أ خ ئ ذ بن موس ى‬

‫ا ل حقل ب ي ‪ ،‬ثن ا ش ه د بن بمي‪ ،‬ثنا ع مر بن حف ص بن غيا ث‪ ،‬حدبغي أيي‪ ،‬ثتا ا الحتثث‪،‬‬

‫ه ا د ‪ :‬ش م ع ت ح قئة‪ ،‬زأمثخاثثا م ول ون " ال بي موئا ا ل سهثا ن غش أ ح د م "‬

‫‪:A’meş der ki: Hayseme ile diğer arkadaşlarımızın şöyle dediklerini işittim‬‬
‫”؛“‪Şeytanı (günah işleyerek) içinizden birine karşı cesaretlendirmeyin‬‬

‫(‪[ “) ٥١٢٨‬غ‪/‬بم ا ا ] حدثتا عئد الل ه بن م ح م د بن جعمرء ثن ا إئزاي إ بن م ح م د بن‬

‫ا ل ح ض‪ ،‬ثن ا أبو ع مار أ خ ن د ن م حم د بن ا ل ج راح‪ ،‬ثتا اثن ن مير‪ ،‬ثن ا مالل ق بن بغزي‪ ،‬عن‬
‫ائخك م ‪ ،‬ص ح ت ئ ‪ ،‬ه ا د ‪ ٠٠ :‬ادا طل ث ت قتئا مح ؤ ج دثة‪ ،‬همت ل الثث ا ل جنه‪ ،‬بلغل ة يكون ثؤملث‬
‫نه "‬
‫ال ذ ي بم تجا ث للف ج‬

‫‪Miizzemmil Sur. 17‬‬

 ‫‪Hayseme b. Abdirrahman‬‬ ‫‪209‬‬

‫‪Hayseme der ki: “Allah’tan bir şey dileyip de bu dileğinin grçekleştiğini‬‬

‫‪gördüğün zaman hemen Cenneti de dile. Kim bilir belki o gün, edeceğin‬‬
‫”‪duaların kabul edileceği bir gündür.‬‬

‫(‪ [ ")٥١٢٩‬ة ‪ /‬آا ا ] خ ا؛ثغ ا أب و بكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا عئد الل ه بن أ خ ن ذ بن ح م ‪،‬‬
‫ح د ب ي م ح م د بن عب ا د‪ ،‬ح د ب ي نئيا ن‪ ،‬عن مال ك بن مغ و ل‪ ،‬قا د ‪ :‬ئأا ل لي ط ل حه‪ " :‬ل م‬

‫؛ك نبالكوفة و ج الن أ م ح ب إني م ن ح ق ن ه ‪ ،‬ؤإترا‪،‬هيز "‬

‫‪Talha: “Kûfe’de, Hayseme ve ibrâhîm(i- Nehaî) kadar beğendiğim başka‬‬
‫”‪iki kişi yoktur.‬‬

‫(‪ [ “) ٥١٣٠‬؛‪ ] ١٢٠/‬حدثت ا أبو حا م د بن جثثه ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن إمت ح ا ق ‪ ،‬ثت ا ع مته بن‬

‫م‪ ،‬ثن ا مشي م بن ق ئ ‪ ،‬ئ م حث؛ عن مح م بن أيي هند‪ ،‬قات‪ " :‬رأيت أبا ؤا م في‬
‫جن ازة ح سم ه يبكي ؤامحبعا يده غش رأسم ه‪ ،‬ويأمول; واعسث ا ة‪ ،‬واعئ ساه "‬

‫‪Nuaym b. Ebî Hind bildiriyor: Ebû Vâil’i, Hayseme’nin cenazesinde‬‬

‫”!‪gördüm. Elini başına koymuş hem ağl.ıyor, hem de: “Boş hayat! Boş hayat‬‬
‫‪diye feryat ediyordu.‬‬

‫ا ل ح ش‪ ،‬ثن ا علي بن م ح م د ين أيي‬ ‫بن‬ ‫(‪ ] ٠١٣٠[ -) ٥١٣١‬حدق ا م ح ق ذ ى أخن ت‬

‫ال وئا و ب‪ ،‬ثغ ا أبو ت ل م ه الق و دك ي‪ ،‬ثن ا ح ما د‪ ،‬ثغ ا أبو ح مزه‪ ،‬عن إبراهي م‪ C‬عن ح سم ه بن‬
‫مه د ال مب ن‪ ،‬مح ا د ‪ :‬ذ ظ ق ت ن ج د ال بموو غ ي الث الز‪ ،‬ق ك‪ :‬الل ه أ و م لي' ج ل ت ا‬

‫صال حا ‪ .‬ح و حدبن ا أبو ح ا م د بن جبلة‪ ،‬ثت ا م ح م د س إئ ح ا ى‪ ،‬محا ركريا ثن ‪ ، ^ ^ ١‬بن‬

‫نئن و(؛‪ ،‬ثغ ا محا ذ بن ي ق ا م‪ ،‬عن أبيه‪ ،‬ص هثا ذه‪ ،‬عن غ ي ن ة بن أيي منتزه انيع ف ي‪ ،‬مح ا د ‪:‬‬
‫يأف ت ي ن ه ‪ ،‬ئ شأن ت ‪ ^ ١‬ل؛نالى أن س م ني جلسث‪ 1‬ءب‪ 1‬ل حا ‪ 3UJ‬إتراه؛ م‪ :‬ت أ ئ ئ ‪ ^ ١‬أن‬
‫ف م ئي أي ف ريره‪ ،‬ئ ج ن ن ت ! ق ه ‪ ،‬ه م ك‪| :‬بي تأئ ئ ‪ ^ ١‬أن س م‬
‫يرزقني جيسئ ص د ق ‪ ،‬ي‬

‫لي جلسئ ا صال حا‪ C‬بؤس ت ل ي‪ ،‬ق ات‪ :‬ب ث ذ أن ث؟‪ ،‬تق ك‪ :‬م ن أه ل ادك وذؤ‪ ،‬ج ئ ت‬

‫زائن‬ ‫ع ل م اء أ ص حا ب م ح م د‬ ‫اللث م س ا ل حيز والعليي‪ ،‬أمحال ح ما د‪ :‬ق ا لأ‪ ٠٠ :‬ئ ن ألئي‬

‫م مه د الثؤ بن‬ ‫ط ئ ن ال ك تجا ث ال د م ة ‪ ،‬وف‬ ‫م‬ ‫ر طا ب ‪ ،‬وف‬ ‫ث عئ ئ‬

‫وفيأك م حذيم ة ى اخل ما ن صا ح ب مؤ ونول الثؤ‬ ‫مسئغ ود ض ا ج ي ؤث ا ئ د رس ول الل ه‬

210 Hayseme b. Abdirrahman

‫صا ح ب‬ ‫ ؤتئن ا ن‬، ‫ه وع م ا ر ن ياس ر ال ذ ي أ جازة الثت م ن ا ل س عثا ن عأى ل سا ن ئبقه‬

] ١٢ ٠/٤ [ ‫ ؤاثئزقا ن‬،‫ ا إلئ جيث‬: ‫ الكتابان‬:‫ محا د قتا ذإ‬،" ‫الكتا بئن‬

Hayseme b. Abdirrahman der ki: Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vESBİlam)

Mescid’ine girdim — başka bir rivayette Medine’ye gittim— ve: “Ey

Ailahrm! Bana sâiih bir arkadaş gönder” dedim. Allah bana Ebû Hureyre’yi
gönderdi. Yanma oturdum ve ona şöyle dedim: “Allah’tan, salih bir insanı
bana arkadaş ‫ ل ط‬diye dua ettim, Allah seni bana arkadaş kıldı.” Ebû
Hureyre: “Nerelisin sen?” diye sorunca: “Kûfeliyim, hayır arayıp bulmaya
geldim” cevabını verdim. Ebû Hureyre: “Hz. Muhammed’in ashabından
olan âlimler, Resûlullah'ın (sall^lah،) aleyhi vesellem) amcaoğlu Ali b. Ebî Talib, duası
makbul olan Sa’d b. Mâlik; Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vesellem) yastığını taşıyan
ibn Mes’ûd; Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vesellem) sırdaşı Huzeyfe b. el-Yemân ve
Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vesellem) ifadesiyle Allah’ın şeytandan koruduğu
Ammâr ve iki kitabı iyi bilen Selman sizin aranızda değil mi ‫( ثكل‬buraya hayır
arayıp bulmaya geldin!)” dedi. Katâde ekledi: Buradaki iki kitab: İncil ve
Kur’ân’dır.”

‫ ثن ا ت خ ئ د بن عث ما ن بن أيي‬،‫ ا حدثن ا م ح م د بن أ ح م د بن ا لخنن‬١٢ ٠ [ -) ٥ ١٣٢(

‫ ه ادت‬، ‫ عن ح ك م ي ي م‬، ‫ قادت ثن ا إش راس د‬،‫ ثن ا أيي‬، ‫ ثن ا طا ي بن أيي أ خن ذ‬،‫م حث‬

‫ " أد رك ت ب الئه عشن زي ال ش أ ص حا ب ال ن ي‬:‫ بموت‬، ‫ش م ع ت ح قن ه س ع د ا و ح ن ن‬
" ‫ه نا نأي ت أ ح دا منه م غثزة ال حصا ب‬

Hayseme b. Abdirrahman der ki: “Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vesellem)

ashâbından on üç kişiye yetiştim, hiçbirini rahatlığın değiştirdiğini

görmedim.”

Hayseme b. Abdirrahman, sahabenin ileri gelenlerinden birçoğuna

yetişti. Hadis rivayet ettiği lcişilerden bazıları şunlardır: Abdullah b.
Mes’ûd, Abdullah b. Amr b. el-Âs, Adiy b. Hatim ve Nu’mân b. Beşir.
Tâbiûndan da bir çok kişiden rivayette bulundu. Onlardan bazıları
şunlardır: Suveyd b. Ğafele, Ebû A ti^ e Malik b. Âmir el-Hemdânî, Ebû
Huzeyfe Seleme b. Suheyb ve Kays b. Mervân. Kendisinden rivayette
 Hâris b. Suveyd 211

bulunan tâbifler ve imamlardan bazıları da şunlardır: A’meş, Talha b.

Musarrif, Mansûr b. el-Mu’temir, Âsim b. Behdele ve Amr b. Murre.

Takrîb530, Takrîto 1856, Takrîb 3015, Takrîb 3066-c, Takrîb 2057~a,

Takrîb 3025, Takrîb 1109, Takrîb 3603-a, Takrîb 3807, Takrîb 204, Takrîb
3970, Takrîb 4327, Takrîb 3559, ^ k rîb 3979, Takrîb 1872, Takrîb 2977,
Takrîb 2977

H âris b. Suveyd
Allah dostlarından biri de Hâris b. Suveyd et-Teymî Ebû Âişe’dir. Hâris,
vaktini hakkıyla değerlendiren ve boş şeylerden uzak duran biriydi.

،‫ك د ئن خمح ل‬ ‫ظ الئؤ ئ‬ ‫ نما‬:‫ قات‬،‫م ئ نابل ي‬ ‫ح ا أثو‬ ] ١٢٦/ ‫ [ ؛‬-) ٥١٥٢(
"‫مح‬:‫ ظت‬، ‫ ص إ; را ب يأ ال م‬،‫حقن‬ ‫م‬ ‫تحا ا‬:‫ ق ات‬، ‫ ظ ت غثذ ئ ي م‬:‫ ق ات‬،‫ نحا أيي‬:‫قاد‬
‫ا م‬1 ‫ ء)دا ذ ك ت‬، ‫ ث ن ب الحا رث بن ن ريد م ذ ك ت‬،‫إن "كا ن الرج ل ب ن ا ل حي ث جيء‬
" ‫س ن رداءة ود ح و‬

ibrâhîm et-Teymî bildiriyor: “Kabileden biri gelip Hâris b. Suveyd’e

sövüp dururdu. Adam susunca Hâris kalkıp cübbesini dışarıda silkeler sonra
geri içeri girerdi.”

‫ ثن ا‬: ‫ ه ا د‬، ‫ ثن ا ث خ ئ د بن إ ن خ ا ق‬:‫ ق ا لأ‬،‫ ا حدثن ا أب و حام د بن جبل ه‬١٢١٧٤[ -) ٥١ ٥٣(

‫ " ص ح ب عتذ‬:‫ف ات‬،‫ عن أبيه‬،‫ غن أيي حثا ن التئ م ى‬،‫ ثن ا منئثا ن‬:3 ‫ ه ا‬،‫م ح م د بن الصب ا ح‬
" ‫ع ال هز نذ ث‬-‫ ^ ^ ن ن ويد م ن أ‬١0 ‫ و كا‬، ‫ جال‬-‫الل ه بن منث ود م ن ال ي تئ عون ر‬
Ebû Hayyân et-Teymî, babasından bildiriyor: “Abdullah b. Mes’ûdj
Teym kabilesinden yetmiş kişiyle arkadaşlık kurdu. Bunlar arasında Hâris b.
Suveyd en değerlilerindendi.”

‫ ظ م ت ى ئ‬:‫ات‬3 ‫ في كتابه‬، ‫لخد تن إتزاه م‬ ‫ ] أيزئا ث خ ث ذ ئ‬١٢٧/‫ [ ؛‬-) ٥١٥٤(

، ‫ ص إ ئ ز ي ا ش ئ‬، ‫ عن ا م ح م‬، ‫ تحا هشا م ئ ء إل‬:‫ ئ أ ث و ي قات‬:‫ قات‬،‫إ ن خا ئ‬
،‫ش ؤ م‬ ‫ئ‬ ‫ل خار ت‬ ‫ل خ ف زئز ا‬ ، ‫ع د ال م‬ ‫سب‬ ‫م ذ‬ ‫ش ن م حتما‬ ‫أ ذ ز ئ‬ ‫قد‬ " :‫قا ت‬
Haris b. Suveyd 212

‫ء‬ ‫> ذثؤ‬3‫ محقي؛ ؤ ئ ت ذ بم ث ل م ق ا‬fJ l ‫ ح ر اثه ى‬،‫ا آل م ح ي‬ ‫ودا‬ :‫ن بتة م حأ‬
" ‫ا إلحصأء ق د ي د‬،‫ ان هذ‬:3 ‫ مما‬، >^‫ فؤ؛ ثزة‬0‫ دل‬3 ‫ب د ممما‬
‫يزه زنن م‬

İbrahim et-Teymî der ‫لكل‬: Abdullah (b. MesJûd)’un öğrencilerinden

,yetmiş kişiye yetiştim. Bunların yaşça en küçüğü Hâris b. Suveyd’di. O nun
Yeryüzü şiddetli bir depremle sarsılınca... Kim de zerre miktarı şer“
işlemişse onu görür”1 sûresini okuduktan sonra: “Bu, pek ince ve çetin
bir hesaptır” dediğini işittim ,

‫ ثط‬،‫ ثن ا م ح م د بن ي حيى بن مغذة‬، ‫ ] أ ح رثا عئد الل ه بن م ح م د‬١٢٧/! [ -) ٠١٥٥(

‫ص‬ ‫ عن‬، ٤١^ - ‫ ص‬، ‫ ثت ا ال ثئن ا ذ‬،‫ ثنا إبراهي م بن ايوث‬،‫ال ه ذ ئ د بن معاويه‬

‫ ذنة‬،3‫ ؤئ م ن ث غن ن متما‬: ‫ ثق وب‬،‫' أثة إدا ث ئ ئ ة الر ج ل‬٠ ،‫ عن ا ل حا رث بن ن زيد‬، ‫إبراهي م‬

‫دبق م‬
٠٠ ‫ب ص‬ ‫ ط و م‬، 4 ‫ دثة ث خ آل‬3 ‫ح م وم ن بم ن د مثما‬
‫لحئئ' ن‬
ibrâhîm(i- Nehaî) bildiriyor: Haris b. Suveyd, birisi kendisine dil uzattığı
zaman şöyle derdi: “Her kim zerre miktarı hayır işlerse karşılığını görür.
Zerre miktarı kötülük işleyen de bunun karşılığını görecektir. Zira insan,
yaptığı her şeyden dolayı hesaba çekilecektir.”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا قونفن ا لما ضى‬،‫خ ا؛ثن ا ث خ ئ د بن أ ح م د بن ائخ ض‬ ‫ ء‬١٢٧/٤ [ “) ٥١٥٦(

‫ت‬3 ‫ ما‬،‫ عن أمحه‬، 3 ^ ‫ عني حيى ثن ت ج د ئ ن‬،‫ عن أثوي‬،‫ ثن ا خئائ‬،‫ئ ث ن ا ن بن ح رب‬

، ‫ج م غ ائنئ ثا ر ربا غ أهل ال خ وئؤ عأى ص حيفة مخت وم ة يايعون غش م ا فيه ا ويمرون ه‬
‫ب ن يد ي ؛قؤم ش ت ي ت‬
‫ ئنئ ا ذعي ث |دا ن ؤ ج‬،‫ الثفلزن نا بمس غ ا ل حا ر ث بن ن ويد‬: ‫ق ك‬

‫ ه ادي‬، ‫ إثل ث ع ر‬:‫ أثدري نا في هذه ا ل ص حيم ة؟ قا ل‬،‫ يا أبا ع ائشة‬:‫ ق ل ق‬،‫إ ز جنبه‬
،" ‫ به ع ر ت ؤط ئن‬١^ ١ ‫ ما ك ث لآدغ ئؤ ال أهول ه‬٠٠ :‫ مولت‬،‫ش م ع ت مه د الل ه بن منث ود‬
‫ عنة‬، ‫ نحدثن ا به ك ن ا حدثن ا أيوث‬،‫ هإ م ي ت ي حيى بن سع يد‬:‫قاد ح ما د‬

Ebû Hayyân et-Teymî, babasından bildiriyor: M uhtâr (-1 Sekail),

Kûfe’deki kabileleri topluyordu. Elinde mühürlü bir belge vardı ve
kabilelerin, içinde neler yazılı olduğunu bilmedikleri bu belgenin

1ZilzâlSur. 1-8
 Hâris b. Suveyd 213

içindekileri kabul edip bunlar üzerinden biat etmelerini istiyordu. Kabilem

de biat için gidince ben de aralarında gittim. İnsanlar yarışır gibi biat yerine
koşuyorlardı. Bir ara baktığımda Hâris b. Suveyd’in en önde olduğunu
gördüm. İçimizden biri ona: “Ey Ebû Aişe! İçinde küfür mü, sihir mi ne
yazılı olduğu bilinmeyen mühürlü bir belge için daha önce bu kadar itaatkâr
olduğunu görmedik!” deyince, Hâris şöyle karşılık verdi: “Benden uzak dur
be adam! Abdullah b. Mes’ûd’un şöyle dediğini işittim: «Sultanın önünde
söylemem halinde bir kırbaç daha az yememi sağlayacaksa böylesi bir sözü
söylemekten geri durmam!»”

‫ ثن ا إن م ا عيد‬، ‫مو ت ى‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا أ خ ن د‬، ‫ ] حدثن ا أبو أخن ت ا ل م جا ئ‬١٢٧/٤ [ -) ٥١٠٧(

‫ دعا ا م شئ ثا ز إ ر كتا ب‬: ‫ قاد‬،‫ عن أيهي‬، ‫جما ن ا ش ي‬- ‫ عن أيي‬،‫ تحا جرش‬،‫بن تع يد‬
: ‫ ئائهئلئ ا ل حي قا د‬،‫ زائهئل ئ ث نغي ز‬: ‫ ها د‬،‫ ن ا فيه‬0‫م خ م م ليث ايعوه و م رواب ما فيه ال يدرو‬
‫ يا أبا‬:‫ مما ل لت أ ح دبا‬،‫ ^ ^ س ن زي د أن اخ الفؤم‬١ ‫تا‬،‫ فغفئزت ئ‬،‫وبعصغا سعى بتع ض‬

‫ سمئئ فيه أم‬،‫ نا نأي ت مش نا ئ م ش ى مه ه م سا إ ل كتا ب مخت وم ال يدوى ما فيه‬،‫ع ا تق ه‬

‫ث م به‬
‫ مات ا س م ح أ‬:‫ أ شنئ ع ال ش ي ود‬، ‫ه ي ق ص اويد‬ : ‫ ةد‬،‫مخت‬
‫ غث أيي حثا ن‬،‫ زززاة الثوري‬، ٠٠ ‫قذى ن ئا ن يدرأ بؤ ع ي شؤط إ ال ك ث م ت ك ل ما ل ديه‬
‫ نغزة‬، ^ ١
Ebû Hayyân et-Teymî, babasından bildiriyor: Muhtar, halkı çağırıp, bir
mektupta yazılı olan ve bilmedikleri bu şeye biat etmelerini istedi. Ben de
halkla beraber gittim. Bazımız yolda bazımızı geçiyordu. Baktığımda Hâris
b. Suveyd’in halkın önünde olduğunu gördüm. Birimiz: “Ey Ebû Âişe!
İçeriğini bilmediğin bir mektup için yürüdüğün bu yürüyüş gibi daha önce
yürüdüğünü görmedim. Bu mektupta küfür mü, yoksa sihir mi var” dedi.
Hâris şöyle karşılık verdi: “Bırak be adam! Abdullah (b. Mes’ûd)’un şöyle
dediğini işittim: «Sultanın önünde söyleyip sopa yemekten kurtulacağım her
sözü söylerim.» Sevrî, Ebû Hayyân et-Teymî’den mana olarak aynı rivayette
bulundu.

‫ ثن ا أبو ذاؤذ‬،‫ ثن ا ئ خ ث د بن أشد‬، ‫ ] حدثن ا عتد الله س م ح ث د‬١٢٨/‫؛‬.[ -) ٥١٥٨(

:‫ قات‬،‫ ض ال غا ري ئن ث زئد‬، ‫ ص إ صز ال تجئ‬، ‫ عن ا م ح م‬،‫ ث إ قمحئ‬، ‫ال ئ ا ل م إ‬
214 Hâris b. Kays el-Cu’j î

‫ ئ في‬،" ‫وزة‬ ‫ وك ئ‬، ^ ١‫ل‬ & ‫كت ث ال ذي‬ " :‫ ئت‬،‫ ض‬bj ‫ نلبمانم‬٤١١٢
‫م ح م د بن أ ح م د‬ ‫حدثن ا ه‬ ،‫ط عني‬ ‫كا ن نلت م ا ن إ دا‬ :‫ع ن ش م ه‬ ،‫غ ن د ر‬ ‫ نقا د‬، ‫كت ا ب ن ث م ا ن‬

‫ متل ه‬،‫ ثن ا شعتة‬،‫ ثن ا عتد الله بن أ ح م د بن حنب ل ح دثني أيي‬،‫بن ا لخض‬

Hâris ‫ط‬. Suveyd der ‫لكل‬: Hz. Süleymân yemek yiyince: “ihtiyacımı veren
ve rızkımı güzel yapan Allah’a hamd olsun” derdi.

Hâris b. Suveyd, Abdullah b. Mes’ûd ile Ali b. Ebî Tâlib’den rivayette

bulunmuştur. Kendisinden de Umâra b. Umeyr, ibrâhîm et-Teymî ve
Sumâme b. Ukbe rivayette bulunmuştur.

Takrîb ‫ ل‬192‫ م‬Takrîb 1406, Takrîb 3736, Takrîb 3691-a, Takrîb 3737,
Takrîb 2681, Takrîb 2509-b, Takrîb 4360, Takrîb 2 2 9 9 , 1 7 6 0 ‫ م س‬, Takrîb
1579

Ailah dostlarından biri de Hâris b. Kays el-Cu’fî’dir.

،‫ ثنا عتد الل ه بن أ ح ن ذ بن م ح ل‬، ‫ ] خدتثا أبو بكر ثن ن ال ك‬١٣٢/‫ [ ؛‬-) ٥١٧٣(
‫ إدا ك ث‬٠٠ : ‫ قا د‬،‫ عن ح سم ه; عن ا ل حا و ث ثن مس‬،‫ ثن ا ا الع م س‬،‫ ثن ا وكيع‬،‫حدبغي أيي‬
،‫ نإدا ه م م ت بأمر حثرئ ال ث وحزم‬،‫ ^ ^ فتزغ‬١‫ نإدا ك ث في أ م‬، ‫في أ م ا الخزة فت م ك ت‬
" ‫ زده ط ؤ ال‬،‫ إثلف مراء‬:،3‫ مما‬، ‫نإدا أثالث ال غي طا ن زأنث ت حر‬

Hâris b. Kays der ki: “Âhiret ile ilgili bir şey yaparken elinden geldiği
kadar bu işi uzun tut. Dünya işlerinden birini yapacağın zaman ise acele et.
Hayırlı bir işe niyet edince onu erteleme. Namaz kılarken Şeytan sana gelip
de: «Sen gösteriş yapıyorsun!» derse, sen namazını daha fazla uzat.”
 Şurayh el-Kâdî 215

Allah dostlarından biri de Şurayh b. el-Hâris el-Kindî Ebû Umeyye el-

Kâdî’dir. Onun hali, teslimiyet ve hoşnutluk üzereydi. Kendi nefsini
muhasebeye çeker ve helallik alırdı.
Denirdi ki: Tasavvuf, Bâki’ye yönelik özlem ve geçmişe yönelik
inlemeden ibarettir.

‫ ثتا ء رم أبو‬،‫ ا ؛ ا أ إل أ ق ء ا لخرم‬،‫ن أ م حت‬ '‫ ] غ د ه ئق ت ان‬١٣٢/ ‫ [ ؛‬-) ٥١٧٤(

‫ ح و حدثتا أيو تك ر ين‬. ‫ عن إثزاجيلم‬، ‫ غن شق ب بن ا ملخبث ا ب‬،‫ ثتا خئائ بن زيد‬،‫العفتا ن‬
‫ ثن ا ا ئ‬:‫ قات‬، ‫ ثت ا إن تاص د ئ وئ‬،‫ خ د ش أ ى‬، ‫ظ الثي ثن أ م حت ي خمحل‬ ‫ ظ‬،‫تابل ي‬
‫ إنء ا!ئبلم‬،‫' خئ ن ذ ق ئ وا‬0‫ " ن بملز الظال ن ر‬: ‫ ك<؛ ن ي خ ف و د‬:‫ قا د‬،‫را صر‬:‫ غ ذ إ‬، 0‫ءؤ‬
" ‫ وا ل مفئ ل وم ينت ظر الغصن‬C‫ينتث ر ا لعما ت‬
Şurayh el-Kâdî der ‫لط‬: “ )Kıyamet gününde) Zalimler zulümlerinin
karşılığını göreceklerdir! Zalimi ceza, mazlumu ise Allah’ın yardımı
beklemektedir.”

، ‫ ثت ا أث و وئ ب‬،‫ ثن ا م ح م د بن إ ئ خا ق‬، ‫أبو خ ا ب ز بن جتل ه‬ ‫حدت ا‬ ] ١٣٢/ ‫ [ ؛‬-) ٠١٧٥(

،‫ى شن ج ر ج ق‬5\‫ " ائت‬:3 ‫ ه ا‬،‫ءنش‬-‫ عن ا لأ‬،‫ ثن ا م حا م س عل ي‬:‫ ق ات‬،‫ثن ا م ح ث ذ بن ات حالؤ‬
:‫ق ا ت‬ ‫ن ث جذ ك؟‬ ‫ي‬ :‫ق ا ل وا‬ ،‫غ ؤا ذ ة‬ ‫ئ د ح د ■عل ت ه‬ ، ‫و ج ل س فى ا ل ق ن س‬ ‫ئ الث ا ب ا لخت ل‬

"‫ي‬ ‫ وعد‬: ‫ نلف؟ محا د‬3 ‫ نا ظ‬:‫ قالوا‬، ‫ قذ ئث ك‬: ‫ مما د‬، ‫ أ ال أزقه ا ا ل طبي ب‬:‫ قالوا‬، ‫صال ح‬

A’meş bildiriyor: (Kadı) Şurayh ayağından rahatsızlanınca onu bala

buladı ve güneşte oturdu. Rahatsızlığım duyup ziyaretine gelenler: “Kendini
nasıl hissediyorsun?” diye sorduklarında: “iyi” karşılığını verdi. Ona:
“Ayağım bir doktora gösterseydin ya!” dediklerinde: “Gösterdim” karşılığını
verdi. Ona: “Sana ne dedi?” diye sorduklarında: “Sonunda hayırlı olacağını
söyledi” dedi.

، ‫ ثن اأب و"كزي ب‬، ‫ ثن ا ن خ ئ د بن إن ح ا ق‬،‫ ا حدثن اأب و ح ا م د بن جبل ة‬١٣٣/٤ ‫ ل‬-)‫ ه‬١٧٦(

،‫ أ ه حرج بإبه امه قر حه‬،‫ غذ ف ري ح‬،‫ عن أمحه‬،‫ عن ث و م بن أبي إش حا ى‬،‫ثن ا وكيع‬

" ‫ " ص الذي أ ت ي ي‬:‫ لزأزتثه ا ال ي ب ؟قات‬:‫قالوا‬
2 ‫ةل‬ Şurayh el-Kâdî

Kadı Şurayh’ın başparmağında bir çıban çıktı. Kendisine: “Onu bir

tabibe göstersen” dediklerinde: “Çıbanı zaten (doktorun) kendisi (Allah)
çıkardı” karşılığını verdi.

‫ ثت ا ي حيى بن‬،‫ ثن ا أبو شغئ ب ا ل ح رانئ‬،‫ ] خا؛ثن ا ث خ ئ ذ بن معمر‬١٣٣/، [ ")٥١٧٧(

‫ " " كا ن ت همم ه ابن الزبئر تمئغ‬:‫ قات‬،‫عتذة بن أيي فابه‬ ‫ح د بن ي‬ ،‫ ثن ا ا لأؤزاعي‬،‫عتد الل ه‬
‫ عن‬،‫ ض الئع بي‬،‫ ص عتذه‬،‫ زؤاه اثن وبا ن‬،" ‫ ه ت ك ت شر ج ال يخبز ز ال ينث خت ز‬،‫مس ن‬

‫'در ج‬
Ebû Lubâbe der ki: “Îbnu’z-Zübeyr zamanındaki (siyasi) £tne dokuz sene
$‫ل آخللأ‬. Bu müddet zarfında Şurayh (fitne konusunda) ne kimseye bir şey
söyledi, ne de bir şey sordu.”

‫ ثنا م ح م د بن‬، ‫ت حاي ى‬،‫ ثن ا م ح م د بن إ‬، ‫ ] أخبزتاة أبو حا م د بن جبل ه‬١٣٣/٤ ‫ ل‬-) ٥١٧٨(
‫ أثت ش م غ‬،‫ أ حبرني عتذه‬:‫ قات‬،‫با ن‬
‫ ثن ا ي د الؤ ح م ن بن و‬، ‫با ب‬
‫ ثن ا زيد ن ا لخ‬،‫زاي‬
‫ ثؤ” كن ت متناف‬:‫ ذم \ د ن جئ‬، ‫ ش أ ك غ ه‬Uİ ‫ل تيئ‬، " :‫ف ز ج‬ :‫ يم و لأ‬،‫ا ش ؛ ة‬

‫ عن‬، ‫ ؤززاة فق س بن سلم ه‬، ٠٠ ‫ ي ن ين ا قي محليي‬: ‫ ق ات ل ه ش ريح‬،‫ما بث ت ش ن ت‬

‫د ر ج‬1
Şakîk bildiriyor: Şurayh bana: “Fitne çıktı çıkalı ondan yana ne bana bir
şey anlatıldı, ne de ben bir şey sordum” dedi. Ona: “Ben senin bu
durumunda olsaydım hemen ölm e^ beni sevindirirdi” dediğimde ise bana
şöyle karşılık verdi: “Ama içimdeki ne olacak? Zira savaşmak üzere olan iki
grup karşı karşıya geldiğinde birini diğerinden daha çok seviyorum.”

‫ ثت ا‬،‫ثت ا أبو العثا س ال ئؤا ج‬ ‫ آ حدقن ا أ خ ن د بن م ح م د بن‬١٣٣/٤‫ ت‬-) ٥١٧٩(

:‫ ها د شزي ح في ال فقه‬:3 ‫ ظ‬،‫شني‬
‫ ص ج‬،‫ ض ا لأع م ش‬،‫ أئتأثا جرير‬،‫ثا ح‬،‫م ح م د ث ذ ا ل ح‬

‫ هل ت‬:‫ قات‬، ‫ ز ال دره م ا‬،‫ ز ال معا هدا دثارا‬، ‫ ز ال ظ ل م ت تنب ئ ا‬،‫تتءخثنق ز ال أ ل م زت‬،‫نا ا‬
‫ص‬ : ‫ قات‬، ‫ أ ز ا ق ث ل‬: ‫ ئ د‬، ‫ط‬ ‫إل ق م ح ق أ ذ م ؛ ؛ ئت‬،‫ئ غش خ‬ ‫ ؤ‬:‫ه‬

" ‫ه ذا ؟‬
Şakîk bildiriyor: Şurayh, fitne zamanında der ‫نط‬: “Bu konu ne bana bir
şey anlatıldı ne de ben bir şey sordum, ne haber ilettim, ne bir müslümana
ne de zimmiye bir dinarlık veya dirhemlik te olsa zulmettim.” Şakîk dedi ki:
 Şurayh el-Kâdî 217

Şurayh’a: “Senin durumunda olsaydım, ölmeyi isterdim” dediğimde, kalbini

işaret ederek: “Peki bu ne olacak?” dedi.

‫ ثن ا تع يد س‬، ‫ ثن ا ن ح ق د س إشت ا ق‬،‫ ] حدثت ا أ ب و حا م د بن جتل ه‬١٣٣/ ٤[ -) ٥ ١٨٠(

" •‫مات ؟ي ف ر ح‬ ،‫ عن فمحي‬، ‫ قات؛ ثن ا ا لآع م س‬،‫ ثن ا أيي‬،‫ي ح ش بن شع ي د ا ألم وي‬

، ‫ أؤ م ح ق بمث ل ث ى أن أكون فت ط‬:‫ات‬3 ، ‫ط ؤ ئ ي مح ئ‬ ‫ض ث‬ ‫ظ ن ي ق ز ال‬

" ‫ ئلمم ي الفئتا ن إ خذائ نا أ ح ب إلي مئ ا لأخرى‬،‫ دكئف ن ين ا في ص د ر ي‬:‫قات‬

Şakîk der ki: Şurayh: “Fitne başladıktan sonra ne kimseye bir şey sordum,
ne haber ilettim” deyince, ben: “Senin durumunda olsaydım, ölmüş olmayı
isterdim” dediğimde şöyle karşılık verdi: “Ya kalbimdeki nasıl olacak? İki
fetva karşı karşıya geliyor. Biri bana diğerinden daha hoş görünüyor.”

‫لخه ئ‬ ‫ نما‬، ‫ ثن ا أثو ال يا س ال ق م ح‬، ‫ ] خدتثا إتزا م أ ن ي د ال م‬١٣٣/ ‫ [ ؛‬-) ٥١٨١(

:‫ مولت‬،‫ ت ب ن ت مت مون شر مهزان‬: ‫ قا د‬،‫ ثن ا جعف ر بن يزقا ن‬،‫ نحا "كثين بن ي ق ا م‬،‫سع يد‬
‫ قات‬، ٠٠ ‫فف ا ؤ ال أ ت ي ث‬
‫' نا ا ل ق ي‬٠ : ‫ ئ غ غ د ت ي'ا ت ي ال ؤ م‬، ‫قا د م ح ح ض امححق ؤ ا ت‬
" ‫حاذت أن ال أ ز ن ن ج ؤ ت‬-‫ " وأ‬:3 ‫ أثث ه ا‬،‫ و ح د ثني عتز نئ م ون‬:‫جئف ر‬

Meymûn b. Mihrân bildiriyor: (Kadı) Şurayh, İbnu’z-Zübeyr

zamanındaki fitne konusunda dedi ki: “Bu müddet zarfında (fitne
konusunda) ne kimseye bir şey sordum, ne de bana bir şey söylendi. Buna
rağmen (fitneye karışmış olmaktan) kurtulamamaktan korkarım.”

: ‫ قا د‬، ‫ ثن ا ت خ ث د بن إ ن خا ق‬،‫ آ حدثن ا أ خ ن د بن م ح م د بن من ا ن‬١٣٣/٤‫ )“ ت‬٥١٨٢(

‫ غذ ي‬،‫بغا ئ‬
،‫ غذ غزي‬، ‫ف‬ ‫ عن تونس بن أ ي م‬،‫ ح دقا و ك ع‬: ‫ ف و د‬، ‫وي ب‬ ‫سم ئ ث أثا‬
" ‫ " اخ رجوا بثا إلى ائخثا ت ؤ ح ش ثنغلز إلى ا إلب ل "كتفن حلم ت‬: ‫أثت كا ن م ولت‬

Şurayh şöyle derdi: “Haydi beraber (Kufe'de deve pazarı olan) Kunâse'ye
çıkalım ve develerin nasıl yaratıldıklarına bir bakalım.”

‫ ثن ا أثو م‬:‫ في كتابه قات‬،‫^؛‬£١^ ‫ ] أمحزثا م ح ث د بن أ ح م د بن‬١٣٤/ ‫ ل ؛‬-) ٥١٨٣(

‫بش‬
،‫ت ؤنيت خبث ؤ م وئ بيمحوذ‬: ‫ قا ت‬، ‫ ء ت ي ؛ ه م‬، ‫ ئ ظ إ ت ق ء ئ‬،‫ ئ أثو وئب‬،‫اوازي‬
" ‫ رغ‬1‫ " ظت بم أ ي الف‬: ‫ ظت‬،‫لخأ‬ ‫ ز ث ي أي‬: ١^ ‫ ن آ م ؟‬: ‫ق ات‬
218 Şurayh el-Kâdî

A’meş der ki: Şurayh, oyun oynayan bir topluluğa rastladı ve: “Neyiniz
var?” diye sordu. Onlar: ‘işimizi bitirdik” karşılığını verince, “işi olmayan
bununla emredilmedi” dedi■

‫ثت ا‬ ،‫إشث اى الئم ف ي‬ ‫بن‬ ‫ ثغ ا م ح م د‬،‫جبل ه‬ ‫بن‬ ‫ ] خ ا؛ثن ا أب و حا م د‬١٣٤/‫)" [ ؛‬٥١٨٤(

، ‫أثو مه د ال م‬ ‫ت ا إل‬ ‫ خ د ي‬:‫ قات‬،‫ ئ ال الغ ئ ج ر م انقر ي‬،‫شؤاث ئ مه د الثؤ ا ك ر ي‬
:‫ مما ل‬،‫ا ل ح ا ئ ط‬ ‫وص‬ ‫ سلف‬: ‫ أين أ ث ؟ ه ا د‬: ‫ ه ا د‬،‫و م دم إلته ر جئ‬ ‫فزي ح ا‬ ‫' في ن ث‬٠ :‫ه ا لأ‬

‫ؤ‬،‫ هابت أللت‬،٥۶١ ‫ قاد؛ أل) م ؤ ي ت‬،‫؛ محت س ج ى‬3 ^* ،٢،^ ‫م‬ ‫؛ ر ر ب د من‬
‫ قت‬: ‫ قا د‬،‫ب ا‬
‫م م‬ :‫ قات‬،‫ ال ي بمل أ ه ق‬:‫ قات‬، ‫ ئ دت إش ائ و ل م ق ل ه ا نازف ا‬، ‫جؤا ن ذ‬
"‫نطف‬
Salim Ebû Abdillah der ki: Şurayh’a bir adamın yaklaştığını gördüm.
Adam: “Neredesin?” diye sorunca, Şurayh: “Seninle duvar arasında”
cevabını verdi. Adam: “Ben Şam halkındanım” deyince, Şurayh: “Çok
uzaktır” karşılığını verdi. Adam: “Bir kadınla evlendim” deyince, Şurayh:
“Uyumlu ve mesud olun, çoluk çocuğa karışın” karşılığını verdi. Adam:
“Ben ona bir ev satın almayı vaad ettim ve bu şartı koştum” deyince,
Şurayh: “Şarta uymak zorunludur” karşılığını verdi. Adam: “Aramızda
hüküm ver” deyince ise: “(Şarta uymak zorunludur, demekle) aramzda
hüküm vermiş oldum” dedi.

‫ ثما م ح م د بن م ح ا ذ بن ش‬،‫ ] حدق ا م ح م ذ بن أ ح م د بن ا لخثن‬١٣٤/‫ [ ؛‬-) ٠١٨٥(

‫ أ ة مح د لة؛ بأي ف ؤ ؤ‬،‫ عن ف ر ح‬، ‫ عن نج د‬،‫ميا ن‬-‫ عن ن‬، ‫بن ن ن م‬°‫ ظ ا‬،‫ ظ أبي‬،‫م ح ة‬
" ‫ آ خ ذ ق ز ؤأ غي ه إ‬،‫ " بنق ا وتة امحتن اؤ‬:‫م ح ث ذ ا ا لخل؛ ؟ قات‬

Süfyân birinden bildiriyor: Şurayh’a: “Bu ilmi na5il elde ettin?” diye
sorulunca: “Âlimlerle tartışarak elde ettim. Hem onlardan (ilim) alıyordum,
hem veriyordum” cevabını verdi.

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا ت خ ث د بن عت م ا ن ب ن أي ي ف ي ئ‬، ‫حدثن ا م ح ئ د بن أ ح م د‬ ] ١ ٣ ٤ / ‫[؛‬ -)٠ ١٨ ٦ (

‫ عن‬،‫ عن أيي إش حا ق‬،‫ عن أيي‬،‫ ^ ئ ذ ق ونف ن‬£ ١^ ‫ ثنا‬، ‫عتد اللؤ بن م حم د بن ش اب م‬

‫وئني ص ه ا وك ز بم أ ل ئي‬°‫ ثأ‬،‫ يا أبجا ؛لغ امن‬:‫ ثئ و لأ‬،‫> سا؟ى عنه‬٧١ ‫ ش م ع غ ه رضي‬،‫م حنة‬
‫ج ن د تئ ا ي نا ك ذا ن ا‬
‫ت‬ ،‫ قثا 'كا ن ص ال غد غدزائ إ ك خ ر ائث لأت ا و ط‬، ‫ؤأت ا م‬
 Şurayh el-Kâdî 2 ‫ول‬

‫ب د ع وا هم ز‬3‫ ^ ^ وئ‬١١ ‫ ح ؤ ؛زقغ‬، ‫ ن خب ر ه م‬، ‫ ن ا ك ذا‬C‫ يا أبين ا ل م و منس‬:‫ ؤ بم أ ل ونئ‬، ‫ك ذا‬

‫ زال س ه ئ ز إل غذ ثتيء‬، ‫ظ و ه‬ ‫ب ألت غذ ث ؤ ء إ ال قاد‬

‫ج ي ال م‬
‫غزي جا ب ض ب‬
٠٠ ‫ هأنت أ م ح ى الع ز ب‬، ‫ ث مثا شئ ح‬٠٠ :‫ يأمول‬،‫ هسث م ع ت على‬،‫إ ال أ ح رم به‬
Hubeyre bildiriyor: Hz. Ali: “Ey insanlar! Fakîhleriniz yanıma gelsinler,
hem onlar bana sorsunlar, hem ben onlara sorayım” dedi. Sabah olunca
Küfe mescidine Hz. Ali'nin yanına gittik. Mescid avlusuna kadar dolu idi.
Hz. Ali yanına gelen fakihlere: “Şu nedir, şu nedir?” diye soruyor, onlar da:
“Ey müminlerin emiri! Şu nedir, şu nedir?” diye soruyorlar, Hz. Ali onlara
cevap veriyordu. Nihayet gün ilerledi ve hepsi dağılıp gittiler. Yalnız Şurayh
diz üstü çöktü ve Hz. Ali’nin her sorusuna cevap verdi. Şurayh ta ne
sorduysa Hz. Ali cevapladı. Sonra Hz. Ali’nin: “Ey Şurayh, haydi kalk. Sen
Arapların en iyi kadısısın” dediğini işittim.

‫ ثن ا إبراهي م بن إشحا ى‬، ‫ ] حدثت ا م ح م د بن جعف ر بن ال ه س م‬١٣٧٤ [ -) ٥١٨٧(

‫م د عد‬ ‫ئ أال‬ :‫؛‬١١٤ ، ‫ ص ز م‬، ‫ غذ أ ظ ح‬،‫ ئ ءقت‬، ‫ط ال م ن ض اب ح‬ ‫ ئ‬،‫ا لخزي‬
‫إت]إب‬ ،‫ح ذة ءموال |ر ا أ حى به‬-‫و وا‬ ،‫ فيه‬0 ‫ ؤأم ة لمحت صما‬،‫ش ري ح إذ جاءبة ج ده ص بي‬
•‫المحا؟ة‬

‫ ئأتة‬£‫زأنث اننن‬ ‫أ؛ا أن وأ وت ئ‬

‫ تندية‬1‫وكاكن‬ ‫محئ ا سؤأ؛اة‬
‫يئ‬
‫با زعتك ف‬UJ ‫قئزمح ي تأبم ت‬
‫ ذ ف ي ه ق‬: ‫زال‬ ‫ئرؤي ت ئه ايه‬
‫أ الي ا م حا ا ة ا م ح مه هذ ي ق‬
‫ص تى فيه‬
‫ء‬.‫ا لأم‬ ‫ال تم‬-‫هم‬
‫ئدقا ؛ ثالمق ا ل ب‬ ‫أ ال ؟محا ا ق ا ص‬
‫لال ة <مح نث ئ‬ ‫مش‬ ‫قؤال‬
‫خ ن ك "كبد ة‬ ‫وكد ي‬ ‫ح ت ر ي الغ م س ع ن اثي ي‬
220 Şurayh el-Kâdî

‫بما ض اءيثا و خدة‬ ‫ض از م ج مر ي‬

‫م نث م حيي ق ذ ة‬ ‫بؤ ا م‬،‫مثنبمئ‬

‫وس م حئ ق رددة‬ ‫وس يق ل الل ئ ال ود‬

:‫أممال ش ري ح ر ح م ة الل ه‬

‫وعش اق ا ميي ج هد إذ عقد‬ ‫قت ش م غ ا لما ضي نا ئقن ا‬

‫وغذي ا » ه ةذ ائ ج اس ل‬ ‫م حي‬ ‫بين ي‬ ‫ت بن ج دة‬،

‫ق د دعواه ا م مي ا ا ت د د‬ ‫ا ثؤصتزت ء ذ لي‬-‫إده‬

٠' ‫ثممقب ى به لل ج دة‬

Eclah, bir adamdan şöyle nakleder: “Şurayh’in yanında otururken bir

çocuğun ninesi ve annesi gelip çocuğu alma konusunda davalaştılar, ikisi de:
“Ben onu almada daha çok hak sahibiyim” diyordu.
Nine şöyle dedi:
Ey EbûUm eyye! Sana geldik, sen kendisine gelinecek kişisin
B iroğul ve annesi geldiler, ikim iz de çocuğa canm tzt veririz
Eğer sen iy i b ir anne olsaydın seninle onun için tartışm azdım
Sen evlendin, onu bana ver seninle göm esin
Ey kadı! Benim diyeceğim budur.
Anne şöyle dedi:
Ey kadı! Nine sana diyeceğini dedi
B ir de beni dinle; bana vermek için çocuğu, beni bekletme
Oğlum canımdan daha değerlidir
Yüreğim yüreğini taşıdı, kucağıma geldiğinde
Yetim , kim sesiz ve yaln ız
H ayrı olur diye evlendim , yokluğunu hissettirm ez kocamın
Bana sevgigösterir ve bana iyi davranır üm idiyle.
Şurayh onlara şu beyitleri okudu:
 Şurayh el-Kâdî 221

K adı dediğinizi anladı, sonra hüküm verip karara bağladı

A ranızda geçeni açıkça
K adının görevi m eseleyi iyice anlam aktır.
A nlayınca da nineye dedi ki: Çocuğu a l
A l oğlunu kurtar bu sıkıntılardan
Eğer annesi, kocasının yerine başkasını aram asaydı
Ve sabretseydi çocuk onun olurdu. ”
Sonra da çocuğun, ninesinden kalmasına hükmetti.

‫م ح م د بن‬ ‫ ثن ا‬، ‫ ثئ ا ث خ ث د ب ن إ ن خ ا ق‬، ‫ح دثن ا أب و ح ا م د ث ن جبل ة‬ ] ١ ٣ ٠ / ‫[؛‬ “) ٥ ١ ٨ ٨ (

‫عن ش ر ح " أثت محص ى‬ ‫ عن‬،‫ عن ابن عون‬، ‫ أ حثزثا مع م‬، ‫ ثن ا عبد الرواق‬، ‫م ن ث و د‬

‫ " أ ح ب م بذبمق ائذ‬:‫ ه ات‬،‫حش علي ب م محثة‬ ‫م‬ ‫ ي أثا أ ه‬:‫ ق ات‬،" ‫غش ز ج لب ا م ح'فه‬
" ‫كل ق‬1‫أ خ ت خ‬
ibrâhîm(-i Nehaî) bildiriyor: Şurayh, bir adamın itirafı üzerine aleyhine
hüküm verince adam: “Ey Ebû Um e^e! Benim hakkımda delilsiz hüküm
verdin” dedi. Şurayh: “Bana (hadiseyi) teyzenin kardeşinin oğlu söyledi”
karşılığım verdi.

‫ ئن ا علي‬، ‫ ثنا إئزاي إ بن أنبا ط‬، ‫ ] حدبن ا م ح ئ د بن عس بن ط م‬١٣٤/‫)" [ ؛‬٠١٨٩(

،"‫ ن ئ د ئ ذ إل عذ ث اؤ محلت الدباث‬: ‫ ةت‬، ‫ ص أ ي م ح م‬،‫ أيزثا ا ل خنثودي‬،‫ئ ا لخغد‬

" ‫ م ح ي ي‬،‫م ح " م ح ن جا ن‬

Ebû Husayn bildiriyor: Şurayh’a sinek yiyen koyunun durumu
sorulduğunda: “Yemi bedava sütü de temizdir” dedi.

،‫حق ل‬ ‫بن‬ ‫ ثت ا عتد الثؤ ن أ ح م د‬، ‫مال ك‬ ‫شر‬ ‫ ] حدق ا أبو بكر‬١٣٠/‫)" [ ؛‬٥١٩٠(

‫كا ذ ف ر ح‬ " : ‫ محاد‬، ‫ر‬ ‫محا‬ : ‫ هاد‬،‫ غذ أيي حيان ا م ح ي‬،‫ثنا ي حش بن س مي‬ ،‫ر‬ ‫حد ش‬
‫ ؤ إل لآكن نف ا مثغ ب ق ارع إ ال في‬،‫إدا نا ث لأهل ه سسؤر أنز به ا هألص ت في ج ؤف داره‬
" ‫شب م‬ ‫ممؤه ب ئ ب ي ا ق اع ال ؛ ى‬
Ebû Hayyân et-Teymî, babasından bildiriyor: Kadı Şurayh’ın ailesinin
bir kedisi öldüğü zaman, evin avlusunda bir yere atılmasını söylerdi.
222 Şurayh el-Kâdî

Müslümanlara eziyet vermesin diye de evinin atık sularını dışarıya vermez,

evin içinde bırakırdı.

‫ ثنا‬، ‫ ثن ا أثو روق الهزا ئ‬،‫ ] حدثن ا ا لختن بن عتد الل ه بن تع يد‬١٣٦/‫ [ ؛‬-) ٥١٩١(

" :‫ ئ ز إل‬3 ^ ،‫ \ل م ح ذ ك وإ(ة ثمحق جلخنت‬:‫؛ ز ج ل ب غ ز ي‬١١‫ ؛‬:‫؛‬١١٤ ، £ ‫اوا ؤ‬

" ‫يل ق‬ ‫ت هل ه ا ي‬
‫ و ج‬، ‫ب ة اللؤ ع ر ني ف‬
‫ت رف م‬

Riyâşî der ‫لكل‬: ,Bir adam Şurayh’a: “Seden bana kefil olmanı isteyeceğim
ama durumun hiç iyi değil” deyince, Şurayh: “Gördüğüm kadarıyla Allah’ın
senden başkası üzerindeki nimetini görüyorsun, ancak senin üzerindeki
nimetini görmezden geliyorsun” karşılığını verdi,

،‫ئ ات ب ن ي حيى ئئ ل ي اش حوي‬-‫ ثن ا أخ‬،‫ ] حدثت ا أخنن بن ئآث ما ن‬١٣٦/‫ [ ؛‬-) ٥١٩٢(
‫ كت ب‬:‫ قا ن‬، ‫ ح دبتي عتذ او ح ن ي بن عثد الثؤ ب ن وثاب ب ن ت ن غ ا ذ‬، ‫ثن ا عتد الل ه بن قبي ب‬

‫ زال ن ك ابث ال ذ ي أ ث به‬١^ ^ ‫م‬

،‫بث‬ ‫' أث ا‬٠ : ‫إ ر أ خ ثق ه ز ت م ن ال ط ا ع ون‬ ‫ئ ري ح ائث ا ن ي ي‬

‫ ي ع ج ز أئن‬٢ ‫ ؤائنكا ن ال ذ ي حل مته‬، ‫ف ن ي‬ ‫من‬ ‫ز ال ي موبه‬ ، ‫طل ب‬ ‫بع ين س ال ي عجزه س‬

‫ذ ي هدنة‬ ‫نإ ن ا ل منت ج ع م ن‬ ،‫ نإثلف و إي\خ م لع أ ى بت ا ط زا ج ي‬C‫ول م يف ل ل م ة أث ا م ة‬ ،‫ج م ا ع ة‬

" ‫ زال ث ال ز‬، ‫ق ري ب‬

Abdurrahmân b. Abdillah b. Ziyâd b. Sem’ân der ki: Kadı Şurayh, veba

salgınından kaçan bir kardeşine şöyle yazdı: “Derim ki; sen ve bulunduğun
yer, istediğini elde etmekten aciz olmayan, kaçanın kurtulamayacağı bir
yerdir. Bıraktığın yere ise ölüm zamanından önce gelmez, günler oraya
zulmetmez. Sen ve onlar aynı kilim üzerindesiniz. Kudret sahibinin katma
gidişimiz de pek yakındır. Bâki selam.”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا عتذان ب ن أخن ت‬،‫ ] حدثن ا م ح م د ب ن مه د الئؤ ب ن تع يد‬١٣٦/ ‫ )“ [ ؛‬٠١٩٣(

‫ أ ة غنن‬، ‫ عن ش ر ح‬، ‫ عن ال ض‬،‫ عن الغساني‬، ‫ص‬ ‫ ثن ا عيي بن‬،‫أ ث و م بن أبي فس ه‬

‫ وإن جاءك‬، ‫ ز اليمتنل ق عنه رجاال‬،‫ *' إذا جاءلث الشيء في كثا ب الل ه ه اقض به‬:‫ك ت ت إقه‬

،‫ه ائغل ز نا ا جث م غ عقه الغ امس‬ ‫نا فيئ في كتا ب الل ه و إل ن ك ن فيه ننة م ن رن ول الثؤ‬
" ‫ئ ئ ذ مه‬
 Şurayh el-Kâdî 223

Şurayh, Hz. Ömer’in kendisine şöyle yazdığını nakleder: “önüne gelen

davayla ilgili hükmü Allah’ın Kitab’ında bulursan onunla hükmet ve kimse
sana başka şekilde hüküm verdirmesin. Gelen davanın hükmüyle ilgili
Allah’ın Kitab’ında bir şey yok ise, Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vesellem) sünnetine
bak ve onunla hüküm ver. Eğer önüne gelen davayla ilgili Allah’ın
Kitab’ında ve Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vBsellem) sünnetinde bir şey yoksa
insanların iema ettiği şeye bak ve onunla hükmet.”

‫ع ئ‬ ‫ى‬ ‫أ خن ذ‬ ‫ ثن ا‬، ‫ج عف ر ب ن ت ل م أ ل ح ق ي‬ ‫بن‬ ‫أحن د‬ ‫حدثن ا‬ ‫ ا‬١٣ ٦ /‫ ل ؛‬-)٥ ١٩ ٤ (

‫ غذ ش‬،‫ ئ أيي‬،‫ ظ عيي بن عبد اش بن مغاويه بن ت بمزة بن ف ق الما ضي‬،‫االمحار‬

‫قادت مح ق م غ علي رص ي ال ه ما ز عنة ثي ن وق‬ ‫ عن‬،‫ عن ت س ره‬،‫معاونه‬
‫ مهس ون ص زي ي‬،‫ أيه ا القاصي‬:‫ ق ات‬،‫ هوهفث عثه‬،‫ ح تى انتهى إ ر محاحس م ق ش‬،‫الخوئؤ‬
‫ث ل ي أي ن‬ 3 ‫ ءا‬،" ‫ئ أل‬:‫آل أث‬ ‫ أ ة ت م ج عى ت م ح ق‬،‫ أظ \ل أ ت أل ث‬، ‫مح ي ز‬
:‫ت ا ن‬،‫ صف ا إل‬:‫ ثا ت ا إل يما ن زززائة؟ ق ات اق ا ش‬U " : ‫ ق ات ء إل‬،‫ال ن ؤ ب ه ذ غثا هئ ث‬
" ‫ضئ‬: ‫ ف ظلث‬:‫ قات ع ئ‬، ‫ ال ئ غ‬:‫ ؤززائت‬، ‫ا ئ ئ‬
(Kadı) Şurayh anlatıyor: Kû£e pazarında Hz. Ali ile birlikte
dolaşmaktaydım, o , kıssa ‫ ظ ألل؛ا» ا ظلمم‬olan bir kıssacının yanma varınca
durup ona dedi ki: “Ey kıssacı! Sen kıssalar anlatıyorsun, biz ise İslâm'a yeni
girmiş bir toplumuz. Niçin kıssa anlatıyorsun? Ben sana bir soru soracağım.
Cevap verirsen ne âlâ. Aksi takdirde seni cezalandıracağım!” Kıssacı: “Ey
müminlerin emiri, dilediğin şeyi sor” deyince, Hz. Ali: “imanın sebatı ve
zevali nedir?” diye sordu. Adam: “imamn sebatı takvalı olmaktır. Zevali ise
tamahkar ‫ ” ؛اآءلل؛ ط ه‬cevabını verince, Hz. Ali: “Senin gibiler kıssa
a n la t a b il ir ” dedi.

‫بن‬ ‫حل ف‬ ‫بن‬ ‫م ح شد‬ ‫ ثنا‬، ‫ط م‬ ‫بن‬ ‫غمز‬ ‫بن‬ ‫م حمذ‬ ‫حدتما‬ ] ١ ٣ ٦ / ‫[؛‬ -)٥ ١٩ ٥ (

‫ه يلف ظ ة‬ ‫ قت بل غ‬: ‫ ء\د ز ي د ل ق ح‬:‫ قات‬، ‫ ض ا م ح ن ئ‬،‫ ثن ا اويا ش غ‬،‫ا ل خها ن‬

‫ظ‬ ‫ز ء لآخسذك غ ر‬ ‫ أ و‬:‫ ئت‬،‫فا نجك‬1‫ وقت‬،‫ض ة ق عيك‬ ‫ فد و‬،‫ إنلا‬:>3‫أ ه مأ‬
" ‫ ز ال ضجي‬، ‫ه ه ذا‬ ‫ " نا قق غل ق‬:‫أزى يل ق؟ قات‬

Asmaı bildiriyor: Bir adam Şurayh’a: “Ey Ebû Umeyye! Allah seni büyük
makamlara çıkarttı” deyince, Şurayh: “Sen başkası üzerindeki nimeti
224 Şurayh el-Kâdî

görüyorsun, ancak senin üzerindeki nimeti unutuyorsun” karşılığını verdi.

Adam: “Vallahi, sende gördüğüm nimetlerden dolayı seni kıskanıyorum”
deyince, Şurayh: “Allah bununla sana fayda vermediği gibi bana da zarar
vermez” karşılığını verdi.

‫م ح م د بن‬ ‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا أب و م س ل م ائأكس ي‬، ‫خ ا؛ثن ا حبي ب ب ن ا ل ح س ن‬ ] ١٣ ٧ / ! [ ")٥ ١٩ ٦ (

‫ " ظ امح ى زي الن إ ال‬: ‫ قات مز ح‬:‫ قات‬، ‫ ئ ال ض‬، 0‫م‬ ‫ ثنا ا ئ‬،‫ه الثؤ ا ال تحا ري‬
" ‫ندأ الق الز‬: ‫كا ذ أز ال ئ ن ا ألل م ال ذ ي‬

Şurayh der ki: “îki kişi karşılaştığı zaman selamı ilk veren kişi, Allah’a
diğerinden daha yakın olur.”

، !‫إبنا مي‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا ئ خ ئ د ن إ ن خا ق‬C‫ ] خشن ا أبو خ ا ب ز بن جبل ه‬١٣٧/٤‫ )“ ل‬٥١٩٧(

‫ثزش ا‬
‫ ائثز ى ع من م‬:‫ قا ل‬،‫ ض الشع بي‬،‫ عن ا ل س ا يي‬،‫ ثن ا جرش‬:‫ ق ا ال‬،‫و م ح ئ د س الصثا ح‬

‫ خ ذ‬:‫ ق ات ل صا ح ب امحزس‬، ‫ ئأ خذ المرسئ محت ا ز بهء ئ ع ط ب‬،‫ش ز ج ل عل ى أن ينفلز إقه‬

‫ زنن ث ري ح ؟‬:‫ قات‬، ‫ ف ز ج‬:‫ قات ا و ج د‬، ‫ ا ج ع لبسي وسلف ح ك ما‬:‫ قات‬،‫ مما ل ال‬،‫م بمل ث‬
‫ " ث؛‬،‫ا أبين ال نؤ بجئ‬: : ‫ ق ا د‬، ‫ئ ا غ ي ال ف ئ ة‬ ،‫ ثائق فا إثه‬:‫ قات‬،‫ ئ ز إل ش زا ئ‬:‫قات‬
4‫ ظل‬،‫< إ ر الفوهة‬ ، ‫ ق ات غ ي نف ل ا ل م حاءم إ ال ف ذا‬، " ‫ س‬:‫كن ا أ خ ذ ة أز خ د بت ا ا‬

‫الولط ثؤم عرقه يوم ئذ‬

Şa’bî anlatıyor: Hz. Ömer, denemek şartıyla bir adamdan bir at aldı. Hz.
Ömer atı sürünce at sakatlandı. Ömer atı getirip: “Atını al!” deyince adam:
“Hayır” deyip kabul etmedi. Ömer aramızda birini hakem olarak kabul et
deyince, adam: “Şurayh’i kabul ediyorum” dedi. Hz. Ömer: “Şurayh de
kim?” deyince, adam: “Iraklı Şurayh” karşılığını verdi. Şurayh’in yanına
gidip olayı anlattılar. Şurayh: “Ey müminlerin emiri! Atı aldığın gibi iade et
veya anlaştığın fiyata $atın al” deyince, Hz. Ömer: “Adaletle, başka şekilde
de hüküm mü verilirdi? Kûfe’ye git ve orada kadılık yap” dedi. Ömer ilk
olarak Şurayh’i orada tanımıştı.

‫ حدثغي عتذ‬،‫ ثن ا م ح ئ ذ س إن ح ا ى‬،‫ ا حدثن ا أبو ح ا م د شر جتلق‬١٣٧٨ ‫)" ل‬٥١٩٨(

‫ قادت ح د ث ي ر ج ل ث ن ول د‬، ‫ غذ هث ا م بن ت غ م ال كل ي‬،‫ ح د ش أيي‬، ‫ال ق بن ث خ م‬

 Am r b. Şurahbîl 225

‫ ث ذ ظ‬: 3 ‫ ه ا‬c‫رس ال ك ال'ت‬1‫ ويه‬،،‫ قادت " كا ن لئ ري ح ابن يد ع ائكثابي‬،‫ت غ د بن ش ومحا ص‬

‫ دف ب إ ر مؤدبه‬،‫بقرطا س زذؤاؤ‬:

‫ط ف ا ' إلاائ ن ع ال قنا ة ال ئ س‬ ‫ث ال ة لأكل ب ي م ي‬

‫أر ل ا لخ‬

‫وعظة ن ؤ م ق أ ا لأد ب ؛ لأكنس‬ ‫ق إ دا أثأا ل محعخثة بمالم ة‬

‫ب س‬
‫الث ا محاح‬ ‫ق إ دا ص| ت به اث‬ ‫ق إ دا ه م م ت يخ ربه فبدرة‬

‫?م س‬
‫ا ألد‬ ‫م ع ث ل؛معني أ م‬ ‫ذ ظز بآث آل ث أس ت س مته‬

Hişâm b. Muhammed el-Kelbî der ‫أكل‬: Sa'd b. Ebî Vakkâs’ın

torunlarından biri bana bildirdi: Şurayh b. el-Hâris’in bir oğlu vardı ve
kitapları bırakıp köpeklerle uğraşırdı. Bunun üzerine Şurayh bir kâğıt ile
kalem istedi ve çocuğun eğitmenine şöyle yazdı:
“K öpeklerinpeşinden koşmak adına nam azı bırakıp
Pis ve saldırgan hayvanlarla oynam ayı tercih etm iş
Sana geldiği zaman azarlayarakyanında tu t
Sonra güzel bir dille gerekli nasihat et
Dövmeye kalkıp da bir tane vuracaksan sert olsun
D ahafazla vuracaksan da üçtenfazla olmasın
B il ki ona yapacağın herşeyi
Gelen diğer çocuklarım için de yapm alısın. ”

Şurayh, Bedir ehlinden olan sahabilerden rivayette bulunmuştur. Ömer

b. el-Hattâb ve Ali b. Ebî Tâlib de bunlardandır.

Takrîb 333, Takrîb 2121, Takrîb 2687, Takrîb 3779-a, Takrîb 2761,
Takrîb 2005,Takrîb 2006,Takrîb 1941-a

A m rb. Şurahbîl
Allah dostlarından biri de, Allah yolunu iyi bilen ve âhiret yolculuğu
için azimle çalışan Amr b. Şurahbîl’dir.
‫‪226‬‬ ‫‪Am r b. Şurahbîl‬‬

‫(‪{ “) ٥٢٠٨‬؛‪ ] ١٤١/‬حدثن ا أ ح م د بن م خ ث د بن عتد الل ه ثن مه د ائؤئا ب ‪ ،‬تحا أي و‬

‫ر‬ ‫امحا س ال ء ا غ ‪ ،‬ثغا هنا د بن ال شري‪ ،‬ئ اك ح اردين> ص ‪ liUU‬بن مغ ر د ‪ ،‬ص‬

‫فش أمي ‪ ٢‬ي دني‪،‬‬
‫إن حا ق‪ ،‬قا دت أزى أبو سمسره ع مرو نثش رح بيل إ ر فراضه‪ ،‬ق ات‪ :‬يا ي‬
‫ص‬ ‫يف‪ ،‬أ ا‪:‬اف ل إل م‪ ،‬وس دب ك‬
‫ص ك ه م ئ ‪ :‬ص ق بمزة‪ ،‬م ح ن قت أ خ ت ن ه ؛ ف‬
‫وإك ن الثة أخب رئا أ‪ ،‬واردون غآى الثاي‪ ،‬و إل ث ص قا أل\ صادزالن غ ي ‪٠٠‬‬ ‫ئال‪ :‬ب إ ى‪،‬‬

‫‪ uyumak için yatağına 1‬أ س م م و ‪Ebû ishâk bildiriyor: Ebû Meysere Amr b .‬‬
‫‪girince: “Keşke annem beni doğurmasaydı!” demeye başladı. Hanımı: “Ebû‬‬
‫‪Mey$ere! Allah sana ihsanlarda bulunmadı mı? Seni İslam’la şereflendirmedi‬‬
‫‪mi? Sana şöyle şöyle yapmadı mı? (Neden şikâyet ediyorsun?) diye‬‬
‫‪çıkışınca, Ebû Meysere dedi ki: “Doğrudur, ama yine Allah bizim‬‬
‫‪cehenneme uğrayacağımızı bildiriyor; ancak oradan çıkacağımızı‬‬
‫”‪belirtmiyor.‬‬

‫لخن ئ ئ خ م ‪ ،‬ثئا أبو اخلاص الث واغ‪ ،‬تحا ئ خ ث د ت ذ‬ ‫(‪ ] m / l [ “) ٥٢٠٩‬خدتثا‬

‫&‪Ö‬‬ ‫ع‪:‬‬ ‫صي د‪،‬‬ ‫ع ز و بن‬ ‫ض \{'\أ‬ ‫ال ئ ثا خ‪ ،‬أخ رنا جرش‪ ،‬غذ م ح ل ق عزوا ‪، 0‬‬
‫بن ئ رح ييد‪ ،‬إذ؛ أؤى ءزاشه؛ا داتم‪ " .‬ودد ت أثي ‪ ٢‬أف ف ه محط "‬
‫‪: :Amr b. Şurahbîl yatağına girince‬لكل ‪Amr b. Şurahbîl’in hanımı der‬‬
‫‪Hiçbir şey olmamayı (dünyaya gelmemiş olmayı) isterdim” derdi“.‬‬

‫لخت ئن خ م ‪،‬‬ ‫خ ه أثو ب م ئ نال ك ‪ ،‬ى مه د ال م ئ‬ ‫(‪] ١٤٢/^[ “) ٥٢١٠‬‬

‫ح د ب ي أبي‪ ،‬ثنا أبو معاويه‪ ،‬ثن ا ا ال عن س‪ ،‬عن ثتي ق أبى ناب ل‪ ،‬قا د ‪ ٠' :‬ئ ا ول د ت هئذال؛ه‬
‫مم ح د "‬ ‫ق ط أ ن ي ال غ أ ذ صت ي ج ال ي ؤ م ذ غ ز و ته‬
‫‪Şakîk Ebî Vâil der İri: “Hemedanlı hiçbir kadın, soyundan olmuş olmayı‬‬
‫”‪temenni ettiğim Şurahbîl gibisini doğurmamıştır.‬‬

‫(‪ [ “) ٠٢ ١١‬؛ ‪ ] ١ ٤٢/‬حدثن ا م خ ئ ذ بن أ ح ن د بن ا لخنن‪ ،‬ثن ا م ح ئ د ن م حا ذ بن أيي‬

‫م حه‪ ،‬ظ مح د بن ث بن‪ ،‬ثنا ي حيى بن ادم‪ ،‬ثت ا ماللف بن مع ول‪ ،‬ص زام ل ا أل ح د ب ‪،‬‬
‫ض ‪، ٠٠‬‬ ‫ص أ ي زا م‪ ،‬؛ا د ‪ " :‬نا ي ئت دا ت أخت أ خ ي إ ئ أ ذ أ رن ي س ال خه نئ‬
‫يف د ه ‪ :‬ؤ ال س ي ؟ ة ت ‪ :‬ز ال ص ي ■‬
 Am r ‫ء‬. Şurahbîl 227

Şakîk Ebî Vâil der ‫لكل‬: “Hemedan’da, Amr b. Şurahbîl’in soyundan

olmayı istediğim kadar başka hiç kimsenin soyundan olmayı istemedim.”
Kendisine: “Mesrûk’tan da mı?” diye sorulunca: “Mesrûk’tan da” cevabım
verdi.

‫ ثت ا حات م بن‬،‫ ثت ا م ح م د بن إشت ا ى‬،‫ ] حدق ا أب و حام د بن جبل ه‬١٤٢/‫ [ ؛‬-) ٠٢١٢(
‫ " ن ا ا ف ث ن ث ث هن ذاث ه‬:‫ قا د‬، ‫ عن أيي زا م‬،‫ عن ع ا ص م‬، ‫ ثن ا فري ك‬،‫ ثت ا أثون م‬،‫المح ي‬

‫ص‬ ‫ و ال‬:‫ و ال ن ن ث و ق ؟ فق ات‬: ‫ ش د‬،" ‫ م ة‬4 ‫ظى ي م أ ي ت‬

Şakîk Ebî Vâil der kİ: "Hiçbir Hemedanlı kadın Ebû Meysere gibisi□‫؛‬
doğurmamıştır" denilince: "Mesrûk ta " ‫ س اط‬dâhil ٨٦١? " :diye sorulunca
Mesrûk ta" cevabını verdi" .

‫ ثن ا أ خ ن ذ بن‬،‫ ثت ا م ح م د بن إ ت خا ق‬،‫ ] حدثن ا أبو خا ب ز ن جمل ه‬١٤٢/ ‫ [ ؛‬-) ٥٢١٣(

‫عن‬ ،‫م ه‬ ‫ع ن ع م رو ب ن‬ ،‫ أ ق اد ا ا ئ ث ؤا م‬، ‫ت ثت ا ي ز ي د ب ن ف ا ر و ن‬3 ‫ د ا‬، ‫ وأ ب و ق ذ ا ن ة‬، ‫ت ع ي د ال د ا ر ي ي‬

‫ أ ص حا ب عبد الل ه بن‬. ‫ و كا ن م ن أ م ح ل‬،‫س شر ح بيل‬° ‫ " أئبأثا ع م و‬: ‫ محا د‬،‫أيي زاي‬
‫د ا ا‬،‫سعو‬
‫ ر‬0‫ميخ‬
‫م‬

Şakîk Ebî Vâil der ki: “Abdullah b. Mes’ûd’un en iyi öğrencilerinden

‫ م‬1‫ س‬Amr b. Şurahbîl bize rivayetlerde bulunmuştur.”

‫بن‬ ‫ ثما مه د ا ل ل ه بن م ح م د بن تع ي د‬، ‫ ] حدثن ا ن ث ما ن بن أ ح م د‬١٤٢/ ‫ ! ؛‬-) ٥٢١٤(

‫ ثن ا م ح م د بن عث ما ن بن‬،‫ ح و حدبن ا م ح م د بن أ ح م د بن ا لخثن‬. ‫ ثن ا اتيي ا ئ‬، ‫أيي مي م‬
‫ عن أبي‬،‫ ثن ا نثثا ن‬:‫ ق ا ال‬،‫ ثن ا عبد ال ؤ ح م ن بن م هد ي‬، ،‫ ^؛ ؛؛‬١ ‫ ثن ا عل ي بن‬،‫أ ي فتته‬

‫يم‬ ‫ ؤئ ال‬،‫ " يا ع مزو‬:‫ هأا ل لي عئد الثي ى من عود‬:‫ هاد‬،‫ ص أ ي تئنزة‬، ‫يى‬1‫إن ح‬

" ‫ ؤأة أزى ز ك‬:3 ‫ ة‬،‫ اأ؛قئ‬: ‫ ظ فز؟ ئ ك‬4 ‫^ م ح م ال خ ص‬ ١‫؛‬

Ebû Meysere der ki: Abdullah b. Mes’ûd bana: “Ey ‫ أ سو'ا> ؛آ س‬yemin
ederim o sinenlere . ٠ alap akıp yuvasına girenlere»* âyetinden
:kastedilen nedir?” diye sorunca, ben: “Kabir” cevabını verdim. İbn Mes’ûd
Ben de aynı görüşteyim” dedi“.

1TekvirSur. 15-16
228 A m rb.Ş urahbîl

‫ ثت ا م ح ئ د ن م حا ذ بن أبي‬،‫ ا حدثت ا م ح ئ د بن أ ح ت ذ بن ا لخض‬١٤٢/‫ [ ؛‬-) ٠٢ ١٥(

‫ر‬ ‫ خ د ش ث ض ئ ذ رميا بن أيي راء م‬، ‫م‬

‫ غذ‬،‫ب غذ م ؤ‬ ‫ك ن بن‬ ‫ ثنا‬،‫م حق‬
‫ ^ ع م و بن‬١^ ،‫ قادت ن ئ د تلغ ا ن بن لهغث عن زيص ة‬،‫ غذ مه بن ف ر ح بيد‬،‫إشحا ى‬
‫ والل ه ثكذبل ق‬:‫ ق ات ع رو س شر ح بيل‬،‫شا ن بن نبينه ونقع صؤثه‬ ‫ ثم تجب‬،‫ئ ز ح بيد‬

‫ " ال ث ؤأل ظ ق ه أثو م‬:‫ ق ات‬،‫ محا أثا ث و ت ى ا رلآشت ي‬، ‫أ م حا ال ق محا د‬
‫ وق\ت‬،" ‫ب نة‬
‫ ن ينتغي‬15" ‫ " قت‬:‫ يعمرو‬3 ‫ ؤئا‬،‫ نا كا ن ينتغي ثلف أن ثغ ص ب إن أ ن ق ذ ك نلجئ‬:‫لتلن ا ن‬
‫أ ي‬ ‫عن‬ ، ^ ^ ١ ‫را الة‬ ،" ‫يئنث و ن‬ ‫عل ت ه والغ ا مس‬ ‫رد‬ ‫زال‬ ‫ث ئ ي ي ست ا ر ة‬ ‫نما و ر ة‬ ‫أن‬ ‫قل ق‬

‫ ل محم‬، ‫ ء ق و ة‬، ‫إ ث ك ا ق‬

Murra b. Şurahbîl bildiriyor: Selmân b. Rabîa’ya miras konusunda bir

soru sorulunca verdiği cevaba Amr b. Şurahbîl itiraz etti. Bunun üzerine
Selmân çok kızdı ve Amr’a karşı sesini yükseltti. Amr ise: “Vallahi Allah bu
konuyu bu şekilde ^ y e tm iştir!” karşılığını verdi. Gidip meseleyi Ebû Mûsa
el-Eş’arî’ye danıştıklarında ise Ebû Mûsa: “Bu konuda Ebû Meysere (Amr)
‫س‬ ‫ " إ‬dedi ve Selmân dönerek şöyle devam etti: “Sana bir işin doğrusunu
gösteren adama kızmaman gerekir!” Sonra Amr’a dönüp dedi ki: “Senin de,
insanlar sizi dinlerken, önlerinde itiraz etmek yerine gizli bir şekilde onu
uyarman ve doğrusunu söylemen gerekiyordu!”

‫ ثن ا ث خ ئ د ى م ح ا ذ بن أيي‬،‫ ا حدثت ا م خ ث د بن أ ح م د ين ا لخنن‬١٤٣/ ‫ ل ؛‬-) ٥٢ ١٦(

‫ ن خ ل شن ج‬:‫ قات‬، ‫ ح دبيي جا ر ل ه م‬،‫ عن أيي إ ن خا ئ‬،‫ عن أمحه‬،‫ ثن ا وكيع‬،‫ ثن ا أي ي‬،‫م حة‬

" ‫بثي‬ ‫ أن ث أ م‬:‫ت‬1‫ ه‬،‫ ن م‬: ‫ " م ح ر إي ماء؟ قا د‬:‫ ق ات‬،‫بوده‬

‫على أيي ن بمره ج‬
Şurayh ve Ebû Meysere’nin bir komşusu bildiriyor: Şurayh, hasta olan
Ebû Meysere’yi ziyaret edip: “imayla mı namaz kılıyorsun?” diye sordu. Ebû
Meysere: “Evet” cevabını verince, Şurayh: “Sen benden daha bilgilisin” dedi.

‫ تحا ق و ئ ف ن بن‬، ‫ ثت ا ث م حم ذ بن إشمحا ق‬، ‫ ] حدثت ا أ ب و حام د بن جبل ه‬١٤٣/‫ [ ؛‬-) ٥٢١٧(
‫ه س ش ح تزة لش‬ ‫م‬
‫ه د‬ ‫ أ ب و ت عث ر‬3 ‫ ظ‬:‫ قا ت‬،‫ص ع ن ا ؤ ه‬ ، ‫ ثن ا ا ال ع ن س‬، ‫و ك ي غ‬ ‫ ثن ا‬، ‫م و ت ى‬

‫ ه ا ب ه 'كا ن ي س ح ب أ ن‬، ‫ب ز ه‬
‫ح نف ث أي ي ت م‬ ‫ ائ ش وا‬، ‫م د الل ه‬ ‫ ’’ يا أ ص ح ا ب‬:‫ن ا ث أ ب و مم ب زه‬

'٠ ‫ح ش ن ا ل جن ا ئ ز‬ ‫ين ش ئ‬
 ‫‪Am r b. Şurahbîl‬‬ ‫‪229‬‬

‫‪: Ebû Meysere öldüğü zaman Ebû Ma’mer Abdullah b.‬لكل ‪Urnâre der‬‬
‫‪Sahbere dedi ki: “Ey Allah’ın şu külünün dosdarı! Ebû Meysere’nin‬‬
‫‪cenazesinin peşinden yürüyün. Zira (hayattayken) cenazenin peşinden‬‬
‫”‪yürünmesini müstehap görürdü.‬‬

‫(‪ ] ١٤٣/! [ -) ٥٢١٨‬حدتما أبو بكر ثن مال ك ‪ ،‬ثن ا عبد الل ه بن أ خ ن ذ ئن حق ل ‪،‬‬
‫ح د بيي أيي‪ ،‬ثن ا و ك ع‪ ،‬وعبد الؤ حم ن‪ ،‬غ ئ أيي إشحا ى‪ ،‬أن أبا منشؤه‪ " :‬أوصى أن ي م ل‬
‫ع ي ئ ئح ا ا‬

‫‪Ebû ishâk, Ebû Meysere’nin, namazım Şurayh’in kıldırmasını vasiyet‬‬

‫‪ettiğini söyler.‬‬

‫(‪ [ -) ٥٢١٩‬؛‪ ] ١٤٣/‬خا؛ثتا أيى‪ ،‬وأبو م خ ئ د ى ‪-‬حقا ن‪ ،‬قاال‪ :‬ثن ا م خ ث ذ بن ي حش بن‬

‫مغذه ‪ ،‬ثن ا أ خ ن د بن اش ح ا ق ا لأئ وازي‪ ،‬ثن ا أبو أ ح م د الزبيري‪ ،‬ثت ا إنراي ال‪ ،‬عن أيي‬

‫ؤ ء ثن‪ ،‬ق ؤ قي ثأ ن ‪ ، 4‬ئال ‪ :‬م ن ف انه أن‬ ‫بمحا ى‪ ،‬عن أ ي ميسره؛ " قي هول ه نحا ر ‪:‬‬
‫^‪١‬؛ م ن بماء‪،‬‬ ‫م ح ت م ن جاء أ ج ه ‪ ،‬ويصور قي ا لأر حا م من بماء‪ ،‬زيث من يماء‪،‬‬
‫ش' م‬ ‫مؤب ائ‬
‫‪Ebû İshâk’ın bildirdiğine göre Ebû Meysere, ،‘٠ her an kainata‬‬
‫‪tasarruf etmektedir”1 âyetini açıklarken dedi ki:‬‬ ‫‪“Tasarrufundan‬‬
‫‪kastedilen, eceli geleni öldürmek, rahimlerde dilediğine şekil vermek,‬‬
‫”‪dilediğini aziz, dilediğini zelil kılmak ve esiri kurtarmaktır.‬‬

‫إ صحا ق ‪ ،‬ثت ا عبيد الله‬ ‫بن‬ ‫(‪ [ -) ٥٢٢٠‬؛‪- ] ١٤٣/‬حدثن ا أبو خ ا ب ز ن جبل ه‪ ،‬ثن ا ث خ ئ د‬

‫ر زا م ‪،‬‬ ‫ئ تع يد‪ ،‬ثن ا يزيد ئن ه ازون‪ ،‬أيأئا ا لخؤام بن خؤ ش ب‪ ،‬غذ غ ز و بن مه ‪ ،‬غذ‬

‫مضروبة‪،‬‬ ‫شر حبيل‪ ٠٠ :‬نأي ت ئ النثا م" كائي ذ ظ ئ ا ل جغه‪ ،‬ءإ دا‬ ‫بن‬ ‫دا ‪ : 3‬قأا ل ع مزو‬
‫همل ت ; ل م ن ف ذا ؟ مم يل‪ :‬ل ذ ي ا م ح ال ع‪ ،‬و حؤش ب ‪ ،‬وكاثا ممال تغ معاونه‪ ،‬ئ ك‪ :‬ئأين‬
‫ظ‪1‬ت ؤ لخة ا؛ت؟ ءمإ‪ :‬أت اتل ق‪ ،‬ئ ك ‪ :‬زقت ق د بم ئ ي ز م ح ا ؟ ق ات‪ :‬إ ي ق وا ال ه ‪،‬‬

‫هز ج دوه واب غ ا لمعف رة ‪ ، ٠٠‬رواه عتد ا و خن ي بن م هد ي‪ ،‬عن يمحى بن سع يد‪ ،‬عن ن ميا ن‬

‫ج‬
‫تة‬ ‫ا وري‪ ،‬عن االحت ش‪ ،‬ءن أبي زام‪،‬‬

‫‪1Rahman Sur. 29‬‬

230 A m r b. Şurahbîl

Ebû Vâil bildiriyor: Amr b. Şurahbîl der ki: Rüyamda Cennete girdiğimi
gördüm. Orada kurulu çardaklarla karşılaştım. “Bunlar kimin?” diye
:)sorduğumda (Sıffîn savaşında Muâviye’nin taraftarları içinde öldürülen
Kelâ’ ile Havşeb’in” dediler, “?eki, Ammâr ile arkadaşları neredeler?” diye“
sorduğumda: “Onlar da önündeler!” denildi. “Bunlar birbirini öldürmüş
değil miydi?” diye sorduğumda ise: “Allah’a Ovuştuklarında mağfiretinin
çok geniş olduğunu gördüler!” denildi,

،‫ ^ ال ديري‬١^ ‫ ثغا إ ن خا ق بن‬، ‫ ] حدثنا نلت مان بن أ حم د‬m / l [ ") ٥٢٢١(

‫ " ظذ‬:‫ فات‬،‫م ح ل‬ ‫ غذ غ ز وت ن‬، ‫ غذ أيي إشثا ة‬، ‫م‬ ‫ غذ‬،‫ء الثئ'ي‬ ‫محأئا غ ل‬
‫ت‬3 ‫ ئ‬٤^ ١‫ ج ئدة ش 'عانا«ب‬4‫مال‬ ٩ :‫ ل وا‬1‫ مم‬،‫ث ا أ ذ ي دثمرة أممه ا د الئ م حم‬-‫ ء ا‬، ‫زي د‬
‫ ئخقف وا عئة ح ز ان ش إ ر عضة ش عذا ب‬:‫ قات‬،‫ وا جته ا ده‬،‫ و صالثه‬،‫فذ و صث ام ة‬
‫ جال دوك جلنت نا ج ذ ؛ ال‬، ‫ إ‬:‫ قالوا‬،‫ ئ خئف وا عنة ح ش انتهى إ ر وا ح دة‬، ‫ بم س أل ه م‬،‫الل ه‬

‫دلئ وني‬1‫ؤ؛ب ج‬ ‫ص‬ ،‫ وغشي غ ي‬، ١^ ‫ ^ ^ هتزة‬١ ‫ نجل دوه جل ده‬، ‫بد ب ي‬
‫جال ينتغس ت‬-‫ وش م ع ت ر‬،°‫ ث م ح ت ث ث و ل م ثثزوئأ‬، ‫هذه ا ل ج ل ده؟ ق ا الت إثلث ي غ ث يؤما‬
‫ ظ أبو‬،‫ ن‬1‫ م‬- ‫ ن ح وة حدق ا أب و م ح م د بن‬، ‫ عن إت ح ا ى‬،‫ زؤاة أبو سن ا ن‬،" ‫تته‬
‫مغنأ وئ ا ه ل م ح‬

،‫ ص أيي إ شحا ى‬، ‫ عن ش بناج‬،‫ ثن ا إشحا ق الرازي‬،‫ تحا هغ ا د بن الث ر ي‬،‫ي ح ش الرازي‬
‫جالدف‬ :‫ مما ل‬،‫ نا ث ر ج ل ئأثاة ط ق معه سو ط م ن ثار‬:‫ قات‬،‫عن ع م رو بن شر حبيل‬
‫ ثم ذ وث حزه‬،‫بهذا ما ة جل د ة‬

Amr b. Şurahbîl der ki: Bir adam vefat edip kabre konulunca melekler
gelip: “Sana Allah’ın azabı olarak yüz kamçı vuracağız” dediler. Adam,
orucunu, namazım ve ibadetlerini zikredince, azabını hafiflettiler ve
nihâyetinde on kamçıya kadar düştüler. Sonra adam bir daha düşürmelerini
isteyince, kamçı sayısını bire kadar düşürdüler ve: “Mutlaka sana bir kamçı
vuracağız” dediler. Melekler ona bir kamçı vurunca, adamın kabri ateşle
doldu ve bayıldı. Kendine gelince de: “Neden bana vurdunuz?” diye sordu.
Melekler: “Bir gün uyudun ve abdest almadan namaz kıldın. Bir mazlumun
yardım istediğini duymana rağmen ona yardım etmedin” cevabını verdiler.
 A m r b. Meymûn 231

Bu rivayet başka bir kanalla şu şekilde nakledilmiştir: “Bir adam ölünce

bir melek ateşten bir kamçıyla geldi ve: “Bununla sana yüz kamçı vuracağım
dedi...”

‫ محا مح د أنو مه د‬، ‫ ث ا إت نامح د ئ هم د ال م‬، ‫ خدتثا ي د الثؤ ئ ج م‬-) ٠٢٢٢(

‫ عن ع م رو بن ش رحبيلت " في‬،‫ عن أيي إ ن خا ق‬،‫ ثت ا خ ض بن ع م ران المراري‬،‫ال ر ح م ن‬

‫ محض اثن ت م غك‬:‫ قات‬،>‫ ؤئمحا ا وغل جلوا ص ال خ ا ج زاغتلرا ءنالى‬:‫تزلي محا ر‬
" ‫الق ال م آ ق د ض ءذد> آ ي‬
Amr b. Şurahbîl, “Ey Peygamber! Temiz olan şeylerden yiyin ve
güzel işler yapın”1 âyeti hakkında der ki: “Hz. İsa, annesinin eğirdiği
yünlerle elde edilen kazançtan yerdi.”

Amr b. Şurahbil; Ömer b. el-Hattâb, Abdullah b. Mes’ûd, Habbâb b. el-

Eret’ten ve sahabe ve !^hacirlerin ileri gelenlerinden rivayette
bulunmuştur.

Takrîb 2277, Takrîb 1695, Takrîb 158, Takrîb 159, Takrîb 160, Takrîb
2723-a, Takrîb 288, Takrîb 4319, Takrîb 3482-a

A m rb. Meymûn
Allah dostlarından biri de, zorluklara katlanan, Allah’a kavuşma
şevkiyle yanan, dünya hayatında hayırla yarışan ve bolca ibadet eden Amr
b. Meymûn el-Evd!’dir.

‫ ثت ا عيمح ن ب ن‬، ‫م ح م د ب ن إ ن خ ا ق‬ ‫ ثن ا‬، ‫ح د ق ا أب و ح ا م د ب ن ج ب أ ه‬ ] ١ ٤٨/ ٤ ‫ ر‬-)٥ ٢ ٣ ٢ (

‫ ي ح د ث عن ابن أ ي‬، ‫ قادت ش م ع ت إشجراب د‬،‫ ث إ أبو ا ل مغذو‬،‫ ت ا ي حيى بن معين‬، ‫م ح م د‬

‫ ؤأن ا لأن ود بن يزيد ح ج‬،‫ " أن ع مزو بن مئ م ون' ا لأودي ح ج ب ائق ح ج ه ؤع مزة‬، ‫إ شخا ئ‬

‫ ص أيي إش ح ا ق‬،‫ ورؤاه شعبه‬،‫ ص أيي إشحا ى‬، ‫ *كدا ززاة إنراس ل‬،'٠‫ذئعين ح جه وعنزة‬
‫م‬
" *‫ب نة‬ ‫ خ ي ه‬،‫جب‬ ‫خج‬ ‫ئ ذئ ن ون‬ ‫غ ش‬ ‫" أة‬

1Mü'minûn Sur. 51
232 A m r b. Meymûn

Ebû İshâk der ‫لكل‬: “.Amr b. Meymûn el-Evdî, yüz defa hac ve umre yaptı
:Esved b. Yezîd, yetmiş defa hac ve umre yaptı. Bu hadis başka bir kanalla
Amr b. Meymûn, altmış defa hac ve umre yaptı” şeklinde rivayet edilmiştir“.

،‫ ^ بن إشثا ق ا ل مي ي‬١^ ‫ ثئا‬،‫ب ا س‬

‫ ] حدثنا عبد الر حم ن بن الع‬١i a / i [ -) ٠٢٣٣(

‫م و ته ت م‬
‫بون أ ه ء ذ ق ش‬ ‫ ص‬، ‫ ص أ ي ن ي‬،‫ ظ هش ا م‬، ‫ط ال ق ئ ذ ث ي ع‬ ‫ظ‬
٠٠‫ل‬1‫ وأئ حهغيبأا ل حث‬،‫الب ظ ن ي م غ ا لأا؛مار‬ ٠' : ‫ زثئ و د‬،‫؛ل ن ز ث‬
Ebû Bele bildiriyor: Amr b. Meymûn ölmeyi temenni eder ve şöyle derdi:
“Allahım! Beni kötülerin içinde bırakma! Beni iyilerin arasına ulaştır!”

‫ ثن ا عتد الل ه بن‬،‫ ] حدت ا أبو حام د بن جبل ه ثن ا م ح م د بن إ ن خا ق‬١٤٨/1 ‫ و‬-) ٥٢٣٤(
‫ ثن ا‬:‫ ق ا ال‬،‫ ث إ أ ح م د سر من ح‬، ^ ١
^ ‫ ثن ا إ ت خ ا ق بن‬، ‫ ح و حدق ا عئذ الل ه بن م ح م د‬.‫مط ي ع‬

‫ش أ ر ي | ث ه ي زيد‬ ‫ح‬ ‫ؤ ت‬ ‫ص ال م‬ ‫ث‬ ‫ال‬ ‫ أثث ” كا ن‬، ‫ع ن ع م ر و ب ن مي م و ن‬ ، ‫أ ث و بمج‬ ‫ ثن ا‬، ‫م‬ ‫هش‬

0 ‫ت ئ ى‬3 ‫ دا‬، ‫بد دالرثا‬

‫ بأ ئزكة م‬،‫ و إل ي ك د أن يدعه‬،‫ فتعغتة ولم ي مئة جئ؟‬،‫بن أيي ت شيم‬

‫ زا'ئنيي ش‬،‫ب ح ك ي ت غ ا الأمئزار‬١٧ ‫^ أبحم ييب ا الءبزارء‬ ١ ، ، ^ ^ ١ ‫ " ؛نؤم أ ث ش‬:‫مبوت‬

" ‫م ' ال ث م‬
Ebû Bele bildiriyor: Amr b. Meymûn, Yezîd b. Ebî Müslim kendisine
birini gönderip eziyet edene kadar ölümü temenni etmezdi. Amr ondan çok
sıkıntı çekti, ama uzun süre kendisine işkenceye devam etti ve sonra bıraktı.
Ondan sonra Amr şöyle demeye başladı: “Bugün ölümü temenni ediyorum
Allahım! Beni iyilere kavuştur ve kötülere kavuşturma. Bana güzel
‫ما س س ا‬ ‫ آ‬içir.”

Takrîb4215-a

، ‫ ثت ا عتد الل ه ن أ ح م د ن خ م‬، ‫ ] حدثت ا أثو بكر بن ق ابل ه‬١٤٨/٤ [ -) ٥٢٣٦(

‫ء د ع مزو‬ " :‫ ق ا ت‬، ‫ع ن يون س ب ن أي ي إت ح ا د‬ ، ‫ ثن ا ميص ه‬، ‫ح د ب ي أب و م عت ر‬ ،‫ح د دت ي أ ي ي‬

" ‫ ؛و‬. ‫ ] تثنون إذا ن خل ا ف ج ذ ذ و ال ه‬١‫ا‬، ‫ا‬/ ‫ئ [ ة‬

Yûnus b. Ebî ishâk der ki: “Amr b. Meymûn mescide girdiği zaman
Allah’ı zikrederdi-”
 Am r b. Meymûn 233

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا عتد الله بن أ ح م د بن حئت ل‬، ‫ ا حدثن ا أثو بكر بن مال ك‬١٤٧٤ [ “) ٥٢٣٧(

" : ‫ قا د‬،‫ عن ع م رو بن مي مون‬،‫ عن ال ول د بن العيزار‬،‫ ص مشعر‬،‫ ثن ا ثمحا ن‬،‫أ ي‬

" ‫ وخق غلى ال تنور أن تكرم زائنة‬، ‫ا ف ا ح ذ ق و ت ال م‬

Amr b. Meymûn der ‫لكل‬: “Mescidler Allah’ın evidir. Ziyaretçiye ikram

etmek te ev sahibinin üzerine bir hakrır.”

‫ثن ا‬ ،‫ ثن ا عثاص س ا ل م ص ل ا لأن ما ط ي‬، ‫ ] حدق ا ظ روق ا ل ح عئابجد‬١٤٩/‫؛‬. [ “) ٥٢٣٨(

‫ " لث ا م ج د‬:‫ قات‬،‫ ص عئ رو بن م ن ون‬،‫ ص أيي اشحا ى‬،‫ حدثت ا زهت‬، ‫أخن ت بن يون س‬
‫ إن ف ذا‬: ‫ ومحا ل‬،‫ قعثتل ه ب م كانه‬،‫مو ت ى علته الق ال م إ ر ربه نأى زي ال في ظئ ال م ش‬

،‫ ل ك ن تأنسل ث م ن عمل ه‬: ‫ مما ل‬،‫ قأخبزه‬،‫ن ت أ د رثه أن يخبزه يامت م ه‬ ‫ل م ؛آلم غلى زم‬
‫ ز ال ثعى وال ديه‬،‫ ز ال ي م ش ي بالن مي م ة‬،‫ ^ ^ الل ه من محصل ه‬١ ‫كا ذ ال ي حس د الثاسئ على نا‬

dJAj cijUJ-‫ ؛‬،yj ،> ، # ٠^ ١«lj3 ،"

Amr b. Meymûn der ki: Hz. Mûsa, Rabbine kavuşunca, Arş’ın
gölgesinde bir adam gördü ve ona gıpta ederek: “Bu adamın, Rabbim
katındaki değeri büyük olmalı” deyip, Rabbinden, o adamın ismini sordu.
Allah adamın ismini bildirip şöyle buyurdu: “Ancak sana bu adamın amelini
haber vereceğim. O, Allah’ın verdiği nimederden dolayı insanlara hased
etmez, laf taşımaz ve anne babasına kötü davranmazdı.”

‫ ثن ا عئد ال ر بن أ ح م د بن‬،‫ ائ ] حدق ا م ح م د ن أ ح ن ذ بن ا لخشن‬،\/‫ )“ [غ‬٥٢٣٩(

‫ر‬ . . . A ٠ „ ‫م„ م‬ . ‫ر‬- . . „ ‫ م م‬. . . ،‫؛؛؛‬.. » ‫ء‬ >•‫؛؛؛‬
،‫ ش م ع ت أبا إ ن خا ق‬:‫ هات‬،‫ ثن ا شيئ‬، ‫ ثن ا م ح ئ د س ي غ م‬،‫ ح دقتي أيي ر ج م ة اش‬،‫حق ل‬

‫به ا‬ ‫وأل رميم م م ه ال قئؤى و ك اوئا أ حى‬ ‫ " م مح ول ه محا رت‬:‫تن مغنون‬° ‫ غذ غ ز و‬، ‫مب د ث‬

Ebû ishâk der ki: Amr b. Meymûn, “Onların takvâ sözünü

tutmalarını sağladı. Zaten ‫ آ د س‬buna lâyık ve ehil kimselerdi”!
âyetindeki tabadan kastedilenin, “Lâ ilahe illallah” kelimesi olduğunu
söyledi.

1Fetih Sur. 26
‫‪234‬‬ ‫‪A m r b. Meymûn‬‬

‫(‪ [ -) ٠٢٤٠‬؛‪ ] ١٤٩/‬حدثت ا أيي ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن ي حيى بن م ئدة ‪ ،‬ثئ ا أخن ت بن إن ح اى‬
‫ا ل ج وه ري‪ ،‬ثن ا أبو أخنت ا ل ربير ي‪ ،‬ثن ا ‪ ،^ ١^٩‬عن أيي إ ن خ ا ق‪ ،‬عن ع م رو بن من م ون‪،‬‬
‫ط ئ عتاض‪ :‬تدري نا‬ ‫م ب ذ ال إ ه إ ال ا ه "‪ ،‬ق ات‬ ‫قات‪ " :‬ظ بقل م الثامن هثتيء أ‬
‫هي؟ ‪ ٠٠‬ه ئ والل ه ال كل نه ابي أل زم ه ا م ح ث د ا وأ ص حابه‪ ،‬وكان وا أ حى به ا ؤأهل ه ا ’‪٠‬‬

‫‪: ‘insanlar, «Lâ ilahe illallah» sözünden daha‬لكل ‪Amr b. Meymûn der‬‬
‫‪?büyük bir söz söylememişlerdir. Saîd b. iyâd: “Biliyor musun o söz nedir‬‬
‫‪ a]eyhi vesEİlem) ve ashabının‬ال^وااوااوة) ‪Allah’a yemin olsun ki o, Muhammed‬‬
‫‪üzerinde sabit kaldığı, layık ve ehil oldukları sözdür” dedi,‬‬

‫بل ه‪ ،‬ثئ ا أثو ال ما س الشؤاج‪ ،‬ثن ا بم ش بن‬

‫(‪[ -) ٥٢٤١‬؛‪ ] ١٤٩/‬حدثت ا أبو خا ب ز بن ج‬

‫م حا ذ ا ل مب ي‪ ،‬ثن ا ن زيد بن عبد العزيز‪ ،‬عن حص ين‪ ،‬صر ع م رو بن م تم ون ا لأؤدي‪ ،‬ظ ‪3‬ت‬
‫‪ ٠٠‬د الل‪ 4‬ارادض و س ؤ ال ثكثن وا فيه ن‪ :‬ا لم در‪ ،‬وال قي وم‪ ،‬وغلي‪ ،‬ز م ح ان ’’‬
‫‪Amr b. Meymûn der ki: “ü ç şey hakkında münakaşayı reddedin ve onlar‬‬
‫‪hakkında konuşmaktan sakının! Bunlar kader, yıldızlar ve Hz. Ali ile‬‬
‫”‪Osman’dır.‬‬

‫مه ذ الل ه بن أ ح م د بن خي ل‪،‬‬ ‫ثن ا‬ ‫(‪ [ -) ٥٢٤٢‬؛‪ ] ١٤٩/‬حدق ا أبو بكر بن مال ك ‪،‬‬

‫بن ميمون‪ " :‬ي‬ ‫ع مر‬ ‫م لأ‪ ،‬غذ حرن بن ب م ‪ ،‬غذ‬ ‫ثئ ا‬ ‫م م ا لآؤدي‪،‬‬ ‫ح د ش عيي ئ ذ‬
‫ر ‪ :‬ؤمئ ص ورات في الختا م ‪ ،‬ح نن ه م ن ‪ sjjjj‬زا جذؤ‪ ،‬مصوره ا وأبوابه ا مته ا "‬ ‫مما‬ ‫قول ه‬
‫‪Hazn b. Bişr’in bildirdiğine göre Amr b. Meymûn, “Çadırlar içinde‬‬
‫‪gözlerini yalnız kocalarına çevirmiş huriler...”! âyeti hakkında: “Tek‬‬
‫‪bir inciden oluşan çadırdır. Sarayları ve kapları hep ondandır” dedi,‬‬

‫(‪ -) ٥٢٤٣‬ل ؛ ‪ ] ١٤٩/‬حدثتا م ح ث د بن عل ي‪ ،‬ثت ا أبو العب ا س ثن قس ه‪ ،‬ثت ا م ح م د بن‬

‫آدم‪ ،‬ثن ا ث ض بن ثن ا ه ‪ ،‬ثنا ن فا ذ الثوري‪ ،‬غذ أ ي إش حاف‪ ،‬عن غ زو ق مئ مون " قي‬
‫مم د و دا ‪ ،‬ئال‪،‬ت ب ي ن ة شيعين أ ئ ن تن ه‬ ‫مح ول هبعا ن ‪:‬‬

‫‪1Rahman Sur. 72‬‬

 A m r b. Meymûn 235

Ebû ishâk’ın bildirdiğine göre Amr b. Meymûn, “Yayılmış gölgeler...”

1 âyetinden kastedilenin, yetmiş bin yıllık uzaklığa uzanmış gölgeler
olduğunu söyledi.

‫ ثن ا م ح م د س اشحن ا ى‬،‫عتد ائزئ ا ب‬ ‫بن‬ ‫ ] حدتحا أ خ ن ذ بن م ح م د‬١٥٠/‫ )“ [ ؛‬٥٢٤٤(

‫ " ن ا بم ي أة‬:‫ ئ ي و ئ نتنون‬3‫ ة‬:‫ قات‬،‫ ث إ أبو الني ح‬،‫ ه ا ذاؤة ثق ي خد‬،‫ال ق ف ل‬
" ‫أ ري يزم المائة إ ر أثزئ‬
Amr b. Meymûn: “Kıyamet günü işimin anne babama kalmasını
istemem” demiştir.

‫ ثت ا م ح م د بن‬، ‫ ثئ ا أبو ال م ا س الث ائ ج‬،‫ مها] حدثن ا أبو حا م د بن جتل ه‬/ ‫ [ غ‬-) ٥٢٤٠(
\‫ي ع م و بن ش ون وقد ل هللل‬ ‫' لغ ا‬٠ :‫ ه ا لأ‬،^ £ ١
^ ‫ عن‬،‫ ضر م ح وي‬،‫ ثت ا جرير‬،‫الصثا ح‬
٠٠ ‫ أؤ ت ي ط حت ال هثت علئ بؤ‬، ‫ هكا ن إذا تئ م م ن ط ول القيا م اشت مش ك به‬،‫في ا ل حائ ط‬

ibrâhîm en-Nehaî der ‫لكل‬: “Amr b. Meymûn yaşlandığı zaman duvara bir
kazık çaktı. Ayakta durmaktan yorulurica kazığa tutunur veya bir ip bağlayıp
ona tutunurdu .”

‫ ظ‬:3 ‫ ه ا‬،‫^؛ في كتابه‬£١^ ‫ م ه ا ] أ حثزئا ا ل ما ضي م ح م ذ س أ ح م د بن‬/ ‫ )“ [ ا‬٥٢٤٦(

‫ ثن ا م ح م د بن عبيد‬،‫ بن معاونه‬،^١^ ‫ ثن ا‬، ‫ حدق ا عبد الل ه بن عون‬C‫مو ت ى بن ائ ح ا ئ‬

، ‫ الث^لم |ني أ ن أللف الث الم‬٠٠ :‫ زئؤ مولت‬،‫ ش م ع ت ع مرو بن مئ م ون‬: ‫ قا د‬، ‫ال ك ن د ي‬
٠' ‫ و ا | ن ي ق ا ال م ة ؤا ال ى‬، ‫ وا نج ذ‬،‫ وامح د ى‬، ‫ ؤا إليئا ذ‬،‫ ؤا لآتق‬،‫زا إلت الء‬
Amr b. Meymûn şöyle dua etmiştir: “Allahım! Senden selameti ve
İslâm’ı, emânı ve imanı, hidayeti ve yakîni, dünyada da, âhirette de beni
ödüllendirmeni diliyorum.”

Amr b. Meymûn el-Evdî, Ömer b. el-Hattâb, Ali b. Ebî Talib, Abdullah

b. Mes’ûd, Abdullah b. Abbâs, Ebû Hureyre, Muâz b. Cebel, Ebû Eyyub el-
Ensârî, Ebû Mes’ûd ve Ukbe b. Âmir’den rivayette bulunmuştur.

Takrîb 4165, Takrîb 1716

1VâkıaSur. 30
‫‪236‬‬ ‫‪Am r b. Meymûn‬‬

‫م ث ذ ح الب‪ ،‬قات؛ ثنا ا ل حارث ئ ذ أيي أش ا تة‪ ،‬ظ‪:،3‬‬ ‫(‪ ] ١٥١/![ -) ٥٢٤٩‬حدثت ا أثو‬
‫ئ ث حش بن أيي ث م ‪ ،‬ئل‪ :،-‬ثق ا إثزامح د‪ ،‬غذ أيي إش ح اقط ‪ ،‬عن ع م رو بن ^ ^‪ ، ٠‬قادت‬
‫غيث ت ع من س ا ل ح ط ا ب •فذاق طع ن‪ ،‬د كت ت فى الص ف ئ القاتى ‪ ،‬زنا مثعئى أن أغوذ فى‬
‫^‪ ،٤‬ءإ ن نأى ؛ ^ ؛‪١‬‬ ‫ض ئ ا ال | ل ؛ ال هق ة‪ ،‬ء ذ ي ط ب ل ؛ ث ق ا ال و‪ 3‬؛‪ £‬أ م ن ت ‪١‬‬
‫ع ث ق دم \ أؤ متا ‪ -‬ما أ<ءب ابةبال دثة ‪ ،‬ثذب ف‪^١‬؛^ مثعنى أنءآك ون قى الص‪-‬مئ‪ ،^ ^ ١‬ئ م ح ن فى‬
‫ا ل صم غ الثا يى‪ ،‬ئ جاء ع م رين ا ل ص اله‪ ،‬محعزحس لة أب و لؤأؤة ق د م ا ل مغيزة بن غيث‪ ،‬فت ا‪-‬لجاة‬
‫عتزبع يد‪ ،‬فأ وق ه‪ ،‬بأ ال‪ -‬جاه‪ ،‬ب م ثزكه‪ ،‬م ئا‪-‬جاةء بأن ئزكه‪ ،‬بأ طعتة ‪ ،‬ظ ‪3‬ت قزأيت ع م‬
‫هائ ال بج ده ه كدا‪ ،‬بموت‪ " :‬دوقك م ا لرج ل قد قتل تي‪ ،‬محا د ‪ :‬ئن ا غ الثاسئ ‪ ،‬ئ ج رخ ينه مب الثه‬
‫عشن زي ال ‪ ،‬ئن ا ث منه م بته أؤ تبع ه‪ ،‬وما غ الثامن بغضهز في بع ض‪ ،‬نف ث علته ر ج ل‬
‫م ن حلم ه ء ا حثص نه‪ ،‬ق ات محاي د ‪ :‬ا ل ص اله جبان الل ه‪ ،‬قد ط لخت ال غ م س ‪ ،‬فتدائغ الثامن‪،‬‬

‫ئذئثوا عبد ا ل ر ح م ن بن عؤف‪ ،‬مم ش به م بأه صر ن و رس قي ‪ : ، ^ ١‬إدا جاء ث صر الل ه‬

‫واقئ ح ز إه أ ظ قاك ادقؤ ر‪ ،‬و ا ش د ‪ ،‬فد خ ل غ ي الثامن‪ ،‬ق ات‪ :‬ائ ئ د ال م ت ذ ج س‪،‬‬
‫م كا ن ف ذا‪ ،‬قالوا‪ :‬محا ذ الثؤ ز ال غ يما ؤال ش ق ‪،‬‬ ‫ا خ ئ ثاؤ ي الناس‪ :‬غذ ن إلب‬

‫مب‬
‫هق ا ‪ ١^ ١ :3‬إ؟ئ يالتئ؛ ب ‪ ،‬ئدعؤة‪ ،‬د ما ‪3‬ت أي‪ ٧١^ ١‬أ ح ب إثل‪،1‬؟ ^ ‪ :3‬ا ي ل ‪ ،‬مهق ر ب‬
‫لتن ا ‪،‬‬ ‫ربيدا نح زغ م نبع ض طعثاتؤ؟ ق ات الثامن‪ :‬ئ ذا ص دي د ‪ ،‬ه ا لأ‪ :‬ئتث ؤ ة اللين‪،‬‬
‫نحر غ م نبع ض طعن اته‪ ،‬ممات‪ :‬نا أزى أن نمس ي‪ ،‬ئئ ا ك ث هاع ال ءاهع د ‪ ،‬ممات‪ :‬يا عتذ‬
‫ضئتا فيها أمحاة‪ ،‬قات غئد الله‪ :‬أثا‬
‫الله بن عم‪،‬تاولمى الكتقث‪،‬فلز أزاث الثت أنيم‬
‫أكفي ك م ح وه ا ‪ ،‬ه ا د ‪ :‬ال والل ه ال ن خ اف ا أخت عري‪ ،‬هات‪ :‬ء م ح ا ه ا ع من ت د ه‪ ،‬وكا ن فيه‬
‫هريص ة ا ل ج د‪ ،‬ه مات‪ :‬ادع وا لى علقا ‪ ،‬وءن ما ن‪ ،‬وحم د الؤ ح م ن ن ع و ف ؤطن ح ة‪ ،‬وا ل رين‪،‬‬
‫م بك ن أخت ص؛ثثؤم !ال عش‪ ،‬وعتن ا ‪ ، 0‬مما‪3‬؛‪ :‬ل‪ 1‬ع ئ‪ ،‬ا ‪0‬‬ ‫و‪،‬تئال‪ ،‬ثما ‪ ، ١^ ^ :3‬قا ‪:3‬‬
‫هؤ الء ا لم ؤم لعل ه م أن مف وا ثلف هزابملث م ن رن و ل الل ه وص هرلث‪ ،‬زنا أ ظاف الثت م ن ال فقه‬
‫ظ ‪ ،‬إنه ة ؤالء ‪ ^ ١‬؛ م حب أ ة‬ ‫ظ ا ل أ‪ ،‬ي‪ ،‬م ؛ ه فه‪ P ،‬قا ‪ : 3‬م‬
‫يا‬ ‫وش ل م ‪ ،‬ظءن وزك‬
‫^^^‪ ١‬للث صهزك م ن ون و ل الثؤ وفرثلف ‪ ،‬إلن ول ؤك ف ذا ا ال م ه ا م الثة‪ ،‬ز ال ث ح م ن بغي‬
‫أيي مع ئ ط غش رمحا ب القاسي‪ ،‬يا صهي ب ‪ ،‬صئبالغ ا س ئ الئا ‪ ،‬وأدخل هؤالء في بثت‪ ،‬ءا دا‬
‫ا ج ثنغ وا عأى ر ج ل ‪ ،‬ئ م ن حالم هز‪ ،‬ثن صربوا زأشة‪ ،‬هأ ‪3‬ت قلئ ا غن ج وا‪ ،‬قات‪ :‬إن ول ؤه ا‬
 Amr b. Meymûn 237

‫ أكنة أن أب حمل ه ا‬: ‫ ماي مثغل ق؟ قا د‬:‫ ممات ثة عتد الثؤ بن ع من‬،‫ا أل جل ح تللف به؛؛ ا ل ط رق‬

‫م طو ال‬ ‫بن عبد الر حم ن السلم يء عن ع م رو بن مي م ون نتن ة‬ ‫حم س‬ ‫ زززاة‬،" ‫حيا وميتا‬
Amr b. Meymûn anlatıyor: Hz. Ömer yaralandığı sabah ben de
oradaydım. Ancak ikinci saftaydım. Birinci safta olmama engel olan şey,
Ömer’in heybeti idi. Çünkü o namaz için kamet getirildiğinde safa döner,
ileri veya geri olan bir insan gördüğünde kamçısıyla onu düzeltirdi. İşte
birinci safta olmama mani olan şey buydu. Bunun için ikinci safta idim.
Ömer o sabah namaz için geldi. Muğîre b. Şu’be’nin kölesi Ebû Lu’lue
yanına yaklaşıp ona bazı şeyler söyledi. Sonra bıraktı, sonra tekrar yanına
yaklaşıp bazı şeyler söyledi, sonra tekrar yerine döndü. Sonra tekrar yanma
yaklaşıp bazı şeyler söyledi, sonra tekrar yerine döndü. Sonra onu hançeriyle
yaraladı. Hz. Ömer’in o sırada şöyle dediğini gördüm: “Şu adamı yakalayın,
beni öldürdü!” Bunun üzerine insanlar kölenin etrafını kuşattılar. On üç kişi
yaralandı ve bunlardan altı veya yedisi öldü, insanlar onun etrafım kuşattı,
bir kişi arkasından gelerek yakaladı. Bir adam: “Ey Allah’ın kulları! Güneş
neredeyse doğacak, namaz!” deyince, halk Abdurrahman b, Avfı imamlığa
geçirdi ve o cemaate Kur’ân’daki en kısa sûrelerle; Nasr ve Kevser sûresiyle
sabah namazını kıldırdı. Sonra Ömer evine taşındı. Hz. Ömer: “Ey ibn
Abbâs! Halka, beni hançerleyenin hangi kabileden olduğunu sor” deyince,
oradakiler: “Allah’a sığınırız. (Seni hançerleyeni) ne bildik ne de gördük”
dediler. Hz. Ömer: “Bana bir doktor çağırın” deyince, doktoru çağırdılar ve
doktor: “Hangi içeceği seversin” diye sordu. Hz. Ömer: “Şıra” dedi ve
kendisine getirilen şırayı içince, içtiği şıra yarasından çıktı. Oradakiler: “Bu
yaradan akan kandır” deyince, bu sefer süt içirdiler, o da yarasından çıktı.
Doktor: “Gördüğüm kadarıyla akşama kadar yaşamazsın, yapman gereken
şeyleri yap” deyince, Hz. Ömer: “Ey Abdullah b. Ömer! Bana kemiği ver.
Eğer Allah onda yazılanı gerçekleştirmek istediyse, elbette onu
ger^e^irecektir” dedi. Abdullah: “Yazdıklarım ben silerim” karşılığını
verince, Ömer: “Hayır benden başkası onu silmeyecek” dedi.
Sonra Ömer yazdığım kendi eliyle sildi. Orada dedeye mirastan verilecek
pay yazılıydı. Sonra Ömer: “Bana Ali, Osmân, Abdurrahman b. Avf, Talha,
238 Am r b. utbe

Zübeyr ve Sa’d’ı çağırın” dedi. Çağrıldıklarında, Hz. Ali ve Osman’la baş

başa konuşarak Hz. Ali’ye: “Ey Ali! Bu kimseler senin Resûlullah’a (sallallahu

aleyhi vesellem) olan yakınlığını ve Allah’ın sana verdiği fıkıh ve ilmi bilirler. Eğer
seni başlarına halife yaparlarsa bu hususta Allah’tan kork” dedi. Sonra
Osmân’a dönerek: “Ey Osmân! Bu kimseler senin Resûlullah’a (sallallahu aleyhi
vesellem) ölan damatlığını ve şerefini bildiklerinden bu işe seni
görevlendirirlerse sen de Allah’t a n ‫ آل اه؛ا‬ve Ebû Muayt oğullarını insanların
boyunlarına bindirmekten sakın” dedi. Sonra da: “Ey Suheyb! Sen üç gün
insanlara namaz kıldır ve bunları bir eve topla. Eğer bir kişi üzerinde
anlaşırlarsa onlara muhalefet edenin boynunu vurun” dedi. Onlar dışarı
çıktıklarında dedi ki: “Saçı kıvrık olanı seçerlerse insanları yola sokar.”
Abdullah b. Ömer ona: “Sana (halifeyi tayin etmede) mani olan nedir?” diye
sorunca, Hz. Ömer: “Onu (emaneti) hem hayattayken, hem öldükten sonra
taşımak istemiyorum!” karşılığını verdi.
Takrîb 618, Takrîb 3188, 4386 ‫س‬ ‫أل‬, Takrîb 4233, Takrîb 2479, Takrîb
3298; Takrîb 3299, Takrîb 4078, Takrîb 2546, Takrîb 2542; Takrîb 2547

Âmrb. Utbe
Allah dostlarından biri de, duaları kabul edilen, evliyalığına şahitlik
edilen Amr b. Utbe b. Ferkad’dır. Amr, her zaman (dünyaya
meyletmekten) korunmuş ve belalarla imtihan edilmiştir.
‫ ثن ا غبمث الل ه بن أ ح م د ثن‬،‫ م ما ] حدثن ا أ ح م د بن ج ئفر بن ح م دا ن‬/ ‫ )“ ل ا‬٠٢٦١(

‫ قاد؛‬،‫ ثن ا أيي‬،‫ ثن ا وه ب بن ج رم‬:‫ قا ال‬،‫ و لخد بن إبراهي م الدؤرقي‬،‫ ح دب ي أيي‬، ‫خ م‬

‫ وع مزو‬، ‫ حز جثا وتعن ا م نزوق‬:‫ فاد‬،‫ غن ع ل م م ه‬، ^ ١^ ‫ ص‬، ‫ش مع ت ا الع م س ت ح د ت‬
‫ ^ ع مزو بن‬١‫ ق‬3 ‫ ءق ا‬،‫ عقة بن م م د‬1‫ه تن ئ مااش؛ذان ألميزه‬ ،‫ ومع ضد ظزين‬،‫بن عقه‬
‫ ؤل ك ذ ؛ ذ ي ق ز‬،‫ز ه أ ذ ئ ب ن و ؛ ف ه أخت؛‬ ،‫ه ي ت ع محز وال‬ ‫ " بمء ئ وق ز‬: ‫ق ي‬
‫ ث لما مح د من ا ا الرمح ن ئ غ‬، ‫ بأن ر جعغا ممعقا‬، ‫ أل*كئن ا م ن‬5‫قلقا في ظ ج فزج ال ئءم‬
 Am r b. Utbe 239

،‫لخنن‬ ‫ أن ث ح د ر لئ ا لأم عأى هذه‬، ‫ والل ه‬:‫ ه مات‬، ‫ بنبت ه ا‬،‫ع م رو بن عئته جئ ت بماء‬
٠' ‫ ئن ا ث‬،‫ هزأيت ال غ؛ يت ح د ز غلى ا ل م كا ن ال ذ ي وص غ يده عقه‬،‫قزم ي‬

Alkame anlatıyor: Mesrûk, Amr b. Utbe ve Ma’did ile beraber gazveye

çıktık. Sebezân suyuna vardığımızda ordunun komutanı Utbe b. Ferkad’ın
oğlu Amr b. Utbe bize: “Eğer bu suyun başında konaklarsak ola ki birileri
gelir, bize zulmeder, öyleyse şu ağacın dibinde biraz dinlenelim ve
yemeğimizi de yiyip gidelim” dedi. Biz de öyle yaptık. Savaşacağımız yere
varınca Amr b. Utbe kendine beyaz bir cübbe diktirdi ve dedi ki: “Yemin
ederim ‫ ;كل‬buradan kan akması ne güzel olur.” Sonunda kendisine bir ok
isabet etti ve eliyle gösterdiği yerden kanın aktığını gördüm. Bu yaradan
dolayı da vefat etti.

،‫ ثت ا هم د الثؤ بن أ خ ئ ذ بن حئت ل‬، ‫ م م ا ] حدق ا أبو بكر س مال ك‬/ ‫)" [ ا‬٥٢٦٢(
،‫ عن عتد الؤ ح م ن بن زن‬،‫ عن ع م ارة بن ع متر‬،‫ محا ا الع م س‬،‫ ثن ا معاويه‬،‫ح دئيي أيي‬

‫ وم جت د‬،‫ وع م رو بن عمح ه‬،‫ وتزيد بن معاويه ا ل م حي‬،‫ لح ن يا في ج م م ه م ع قن ه‬:‫قات‬

‫ نا أخ شن ال د م‬:‫ ممات‬،‫ نحرج ع مرو بن عئته وعليه جثه ج دي د ة بت صاء‬٠٠ :‫ ئ ا لأ‬، ‫ا ل ع ح ئ‬
، ‫ ئئ ا ث منه ا‬C‫ فان ح د ر ا لأم علته ا‬:‫ قاد‬،‫ ها صابت ح م م مش ج ة‬: ‫ ه ا د‬، ٠٠ ‫شح د ر على فزو‬
‫ئدث؟اة‬
Abdurrahman b. Zeyd der ki: Aralarında Alkame, Zeyd b. Muâviye en-
Nehaı, Amr b. Utbe ve Ma’did el-iclî’nin de bulunduğu bir orduyla çıktık.
Amr b. Utbe, üzerinde beyaz ve yeni bir cübbeyle çıkıp: “Şunun üzerinden
kanın akması ne güzel olur” dedi. Sonra kendisine bir taş isabet etti ve başı
yarılıp kanı o cübbenin üzerine aktı. Bu yaradan da vefat etti, kendisini
orada defnettik.

‫ ثن ا عئد ال م بن أ ح م د بن‬، ‫ هها] حدثت ا أ ح م د بن جعم ر بن مال ك‬/‫ )“ [ ئ‬٥٢٦٣(

، ‫ط الثؤ مبي ائذ انمحا ي‬ ‫ أمحأئا‬: ‫ قا د‬،‫ ئ غ ئ ئ إ ت خا ى‬،‫ ظ أ خن ن ئ إتزا م ز‬،‫م‬
‫ " مث ا ث ق الق‬:‫ قات ع م ئ محة ثن وقي‬:‫ ق ات‬، ‫ ع ن ا م ح م‬، ‫ ثما م ح د ئ محا م‬:‫قات‬
‫ أ م ظ أ ق د م ه‬Ui ، ^ ١ ‫ تأقت أن وهدني في‬، ^ ١‫ظا ي اء ت م ؤأة أ ن ث ه‬-‫ ثأ‬، ‫ث ال؟ا‬
٠٠ ‫ ئأثا أر ج وف ا‬،‫ ؤتأق ة القي ا دة‬، ‫ ءززمحني منه ا‬،‫ وسألته أن م ويتي عأى ا ل ص الة‬،‫ؤما أدبن‬
240 Am r b. utbe

Amr b. Utbe b. Ferkad dedi ki: “Allah’tan üç şey istedim, ikisini verdi,
üçüncüsünü ise bekliyorum. Dünyada zahid olmayı, gelip geçen hiçbir şeye
aldırmamayı istedim. Namaz konusunda beni güçlü kılmasını istedim,
bunları bana uasib etti. Ondan şahadet istedim, bunu hâlâ temenni
etmekteyim.”

‫ ح دثني أ خ ن د‬، ‫ ثن ا عئد ال ق س أ ح ن ذ‬، ‫ ا حدثن ا أثو بكر بن مال ك‬١٥٦/ ! ‫ )“ ل‬٠٢٦٤(
‫أيأئا‬ :‫ قات‬، ‫بد ال د ي م ا;تن المحا ه‬
‫ أيزثا غ م‬:‫ قات‬،‫ ثن ا عئ ئ إشث اى‬، ‫ئ إ;تر ا ي ا‬

‫ نزقا قي مرج‬:‫ قات‬،‫ قادت ح دب ي ع م لعمرو بن■محة‬،^‫ عن ال فئ‬،‫ع ض بن عم‬

:‫ا لآن لز أ ة نثادثا ثا ذ ى‬ ‫أخت ئ‬ ‫مح ؟ ظ‬ ‫ال‬ ‫أ خ ث ن غذا‬ ‫ما‬ " :‫ ق ات غنزو ن عقه‬،‫خ ض‬

‫ ش ن‬،‫ به‬٤^ ‫ ل م‬، ‫ ئأصي ب‬، ‫نق ف ي‬ ‫أؤد‬ ‫صأ في‬ ، ‫ نخ ر ج ز ي د‬، ‫ظ ث د ' ء ' م‬
‫ نخ ر خ‬،‫ أن يا ح ي د الل ه اركبي‬:‫ ئنا كا ن بم رغ م ن أن ئا ذ ى من ا د‬: ‫ قا د‬، ‫في ف ذا ال م ج‬

،‫ ع إي ع م را‬:‫ ق ات‬،‫ ءأ حبز بذلل ث‬،‫ تأش عكه‬،‫ع م رو في سرع ا ن الناس قي أؤل من ح رغ‬
‫ ثن ا أناة دف ئ إ ال في م ن م‬:‫ قات‬، ‫ ثن ا أدرك ح ش أ م ي ي‬،‫مؤ‬ ‫ ءأرس د ي‬،‫ع ئ ع را‬
‫ زالئؤ إثلث‬:‫ ق ات‬،‫ أصابه جرخ‬: ‫ عز ال ث د ي‬3 ‫ زها‬:‫ محالأ‬،‫ زع جة يوم ئذ عأى القاسي‬،‫ر م حه‬
‫ ئئ ا ث فى‬:‫ ه ا د‬،‫ ء ا ن أثا ع ش ت ئارقث و ق‬،‫ ذ ض ى فى م كانى ف ذا ح ز أمس ى‬، ‫لص م‬
" ‫ن هايه ذللق‬
Amr b. Utbe’nin amcalarından biri anlatıyor: Güzel bir otlağa geldik,
Amr: “Bu ne güzel otlakmış, keşke şimdi birisi Allah için savaşa çağırsa,
sonra bir adam çıksa ve düşmanla karşılaşan ilk kişi bu olsa, bu kişi vurulsa
ve getirilip buraya defnedilse” dedi. Daha o öyle derken birisi: “Ey atlılar,
atlarınıza binin” diye seslenince ilk hareket eden de Amr b Utbe oldu.
Babası Utbe bu haberi alınca: “Amr’ı bana getirin” deyip onu getirmeleri
için adam gönderdi. Fakat gönderilen ona yetişemeden Amr vuruldu.
Mızrağı ile işaret ettiği o yere de getirilip gömüldü. Babası Utbe insanlarla
beraber başında duruyordu. Süddî'den başka ravilerin naklettiklerine göre
önce küçük bir yara aldı ve: “Vallahi, sen küçük bir yarasın. Akşama kadar
beni burada bırakın. Eğer yaşarsam kaldırır, götürürsünüz” dedi. Ancak
vurulduğu yerde vefat etti.
 Am r b. Utbe 241

، ‫حئت ل‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا غئد الل ه بن أ ح م د‬، ‫ ] حدثن ا أبو بكر بن مال ك‬١٠٦/‫)" [ ؛‬٥٢٦٥(
،‫ عن عبد الثؤ بن نييثإ‬، ، ^ ^ ١ ‫ عن مال ك بن‬، ‫ ثت ا ا لأع م س‬،‫ح د ب ي أييء ثئ ا معاوية‬
‫ن م غلى ظ‬
‫ أال محض عر م أ ج ال ج‬،‫ ظ هم د ' ه‬: ‫؛ محل ثن وفد ص ه‬١١‫ ؛‬:3‫ئ‬
‫بمد ؤقز‬ ‫ ق ؤ إ ر‬:‫ قات‬،" ‫ أطغ أثالث‬،‫أئا مح ه ئ غ م ؟ ق ات ه محن ال د " يا غنزو‬
‫ إثئ ا أائ‬،‫ " يا أب ي‬:‫ ق ا د عمو‬،" ‫ واقر ب‬، ‫ؤاشح د‬ ‫ ال‬: ‫ ق ات لت معص د‬،‫جال س‬

،‫غ ه‬ ، ‫ إ؟ي الجم ك خ م‬، ‫ ي م‬:‫ ق؛ت‬،‫^ ئ ش قمحئ‬ ، ‫مح د أ غت د م ن ةا؛ي ن ق م‬

، ‫ إثلف فد *كئت أي ي ي ب ما ل قد بل غ تب ع ن ألئ ا‬، ‫ يا أب ج‬:‫ قات ع رو‬، 2^^ ‫ن ح ث ال والد‬
‫ت‬3 ‫ ه ا‬،‫ ءأمضه‬:‫ لث عته‬3 ‫ ئ‬،‫ و ال ئدفغنى مح أمضثة‬، ‫ئلى غثة ئه و د! ئ غ ذ ة‬1‫ؤن "مح ت ش‬
‫منه ا دره م ا‬ ‫هام صاه ئن امي ى‬
Abdullah b. Rabîa bildiriyor: Utbe b. Ferkad (sözünü dinlemeyen oğlu
konusunda), Abdullah’a: “Ey Abdullah! Yeğeninin işimde bana yardım
etmesi konusunda bana yardımcı olsana” deyince, Abdullah (Utbe’nin oğlu
Amr’a): “Ey ‫ ! آ ظ‬Babanın sözünü dinle!” dedi. Amr, orada oturan Mi’dad’a
bakınca, Mi’dad ona: “Onları dinleme! Sen Rabbine secde et ve ona
yaklaşmaya bak!” dedi. Amr, babasına: “Babacığım! Ben ki Allah karşısında
üzerime düşen şeyleri yapıp Cehennem azabından kurtulmaya çalışan bir
‫ا‬،‫ أ س ك‬Bırak da bunun için uğraşayım!” deyince Utbe ağladı ve: “Evladım!
Ben seni iki şekilde sevmekteyim! Biri Allah rızası için, diğeri de bir babanın
oğlunu sevmesi gibi seviyorum” karşılığını verdi. Amr: “Babacığım! Sen
bana yetmişbin dirhemlik bir para vermiştin. Şayet onu soruyorsan para işte
burada, alabilirsin! Yoksa beni rahat bırak da bu parayı istediğim gibi
kullanayım!” deyince, Utbe: “İstediğin gibi kullan” karşılığını verdi. Bunun
üzerine Amr, tek bir dirhem kalmayıncaya kadar tüm parayı dağıttı.

‫ ح دقتي‬، ‫ ثن ا هم د الل ه ئ ذ أخن ت بن حئت ل‬،‫ ] حدثنا أ خ ن د بن جعفر‬١٠٦/! [ ")٥٢٦٦(

‫ أيأئا‬:‫ قات‬،‫ أيزئا مه د ال م ئ المحازك‬:‫ قات‬،‫ترجا ت ئ عئ ئ إشتا ى‬:‫أ خت ن ئ إ‬

‫ فا ئث ز ى هزئ ا بأربع ة‬، ‫ قات* جر غ غنزو ث ذ عكة بن مرم د‬، ‫ عن ال ث د ي‬،‫عيس ى بن ع مزان‬
‫ نا ب ذ غعئئ ي ح هلوه ا ص د م ه ا ا لخدؤ إ ال وهى‬٠٠ :‫ ق ات‬،‫ هعق موه ي س عألوثة‬، ‫آال ف ونق م‬
'•‫ا خ ي ؛لتي ئمأزب ب آ ال ف‬
242 Am r b. Utbe

Siiddî der ki: Amr b. Utbe çıkıp dört bin dirbeme bir at satın alınca,
onun bu atı pahalıya aldığını söylemeye başladılar. Amr: “Bu atın Allah
yolunda attığı her adım, benim için dört bin dirhemden daha sevimlidir”
dedi.

:3 ‫ ها‬، ‫ ثن ا عئد الل ه بن أ ح م د بن ح م‬، ‫ ] حدثن ا أبو بكر بن مال ك‬١٠٧/‫ [ ؛‬-) ٥٢٦٧(
‫ ثن ا مه د‬، ‫ ثنا بشن بن ال ش م‬:‫ قات‬،‫ ح دب ي بمش ائ صري ئ‬:‫ قات‬،‫و ج د ت قي كثا ب أيي‬
،‫و يؤم رغيما ن‬ ،‫بي ع م رو بن عمح ه‬
‫ "كا ن ثن م‬٠' : ‫ ظال‬،‫ ص س ن وة‬،‫ا ل ح ب ي د بن ال جي‬
٠٠‫ي س حن بأ ح د ه م ا^ ؤيئ ط رب ا ال ح ر‬
Amr b. Utbe her gün iki ekmek alır, bunlardan biriyle sahur yemeğini
yer, diğeriyle ise iftar ederdi.

‫ ثن ا‬، ‫ ثما ع ل ئ بن إ ت خا ق‬،‫ ] حدثن ا عتد الل ه بن م ح م د بن جن مر‬١٥٧/‫ [ ؛‬-) ٥٢٦٨(

‫ ح دبتى ح و ط‬:‫ ه ا لأ‬،‫ ثن ا عيس ى س ع من‬،‫ خ ا؛ثن ا هم د الثؤ بن ا ل متا زك‬،‫ا ل ح س بن ا لخشن‬
‫ نحر ج‬:‫ مالأ‬،‫بن زاغت " أن ع م رو بن عكه "كا ن يشترط عأى أ ص حابه أن بكون لحاوتهب‬
‫ أبث ر‬:‫ ثق ات‬، ‫ ء إ دا ئ ؤب ال ع ما م ة بظل ه وه وقائ م‬،‫ ئأثىب عص أ ص حابه‬،‫في الوعي في يؤم حار‬

" ‫ت فأ غد ئ ي غنزو أن محا يخي‬

،‫ظ صنو‬
Havt b. Rafı bildiriyor: Amr b. Utbe, arkadaşlarına onlara kendisinin
hizmet etmesini şart koşardı. Şiddetli sıcağın olduğu bir günde
arkadaşlarından biri geldi. Onun ayakta durduğunu ve kendisini bir bulutun
gölgelediğini görünce: “(Bu kerametten dolayı) sana müjdeler olsun, ey
Amr!” dedi. Amr arkadaşının bu gördüğünü kimseye anlatmaması için
kendisine yemin ettirdi.

‫ ] خ ا؛ثغ ا مه د الثؤ بن م ح م د ئن جئفرن) ئ م ح م د بن أ ح م د ثن‬١٠٧/! [ ")٥٢٦٩(

‫ كا ذ ص ى‬٠' :‫ قات‬، ‫ ص عئ ؛تن صال ج‬،‫ث ا ح م د ا ق ئ ذاؤذ‬،‫ ظ ثئذ ثن أخزم‬،‫غل ي ا ن‬
٠٠ ‫بن عتبه ي ص ر وال ئ ع ح ؤل ه يض ر ب بذئبه ي ح ميه‬

Ali b. Salih der ki: “Amr b. Utbe namaz kılarken vahşi hayvanlar
etrafında dolamp onu korurlardı.”
 Am r b. Utbe 243

‫ أئيأئا‬،‫ ثت ا أ خ ن د س ال غ ث ئ ن الح داء‬،‫ ء حدق ا أبو م ح ئ د س حثا ن‬١٠٧/٤ ‫ ل‬-) ٥٢٧٠(

،‫ ئ ا لخنذ ئ عنرو الثزاري‬، ‫ ئ ائ المحا ه‬،‫إن خائ‬ ‫ر‬ ‫ ظ عئ ئ‬،‫أختن الدززئ‬

‫ ئلثثا ع م رو‬،‫ ات سمفئثا يؤما حاوا فى ش اعة خ ا ئ‬:‫ ق ا لأ‬،‫ ح دئتى م و ر ل ع م رو ثن عتته‬:‫ه ا لأ‬
‫ض ذت حاراس‬ ‫ ن حزج \ل‬،‫ زك‬، ‫ئ ظ ال‬ ‫ح د‬-‫جدثاه غي ج م وه وش ا‬-‫ هز‬،‫بن نقي‬
،‫ن ه؛نيفأ‬
‫ب ش إل ج‬
‫ ئهزبثا زئؤ ه ائ م م‬،‫ ئت م عن ا زين ا لأشد‬،‫ب ش‬
‫ ورأيته قلمه م‬،‫لك رة ص الته‬

‫ إدي لأنت حي م ن الثؤ أن أغا ن ف سا سواه‬٠' :‫ أنا خف ت ا لأشد؟ ممات‬:‫قلن ا لة‬

Amr b. Utbe’nin bir azatlısı bildiriyor: Çok sıcak bir günün çok sıcak bir
saatinde uyandık. Amr b. Utbe’yi aradığımızda bir tepenin başında secde
halindeyken bulduk, üzerinde de kendisine gölge yapan bir bulut vardı.
Bazen düşmana karşı savaşa çıktığımızda da Amr o kadar çok gece namazı
kılardı ki nöbet tutmamıza gerek kalmazdı. Yine bir gece kendisini namaz
kılarken gördüm, o esnada da bir aslan kükremesi duyup hepimiz kaçtık.
Ancak Amr namazını bozmadan devam etti. Kendisine: “Aslandan
korkmadın mı?” diye sorduğumuzda da: “Kendisi dışındaki herhangi bir
şeyden korkmaya Allah’tan utanırım” karşılığını verdi.

‫ حدثني‬،‫ ثن ا عئد الل ه بن أخن ت بن حس د‬،‫ ] خ ا؛ثغ ا أ خ ن د بن جعف ر‬١٥٧/‫ )“ [ ؛‬٥٢٧١(

:‫ محات‬،‫ عن علي بن ضاب ح‬،‫ ثنا هم د الل ه بن داود‬: 3 ‫ دا‬،‫مح ث د س العثا سض ا ج ي الئ انؤ‬
" ‫مه وغت ا ؛أقظ ه‬ ‫س‬ ‫ أو إوذ بمب أ‬،‫؛ عن ى ئ غمحه بمو ة‬1(^ "
Ali b. Sâlih der ki: “Amr b. Utbe arkadaşlarına (yolculukta) kılavuzluk
ederken veya otlarken bir bulut onu gölgelerdi.”

‫ ثن ا زيد‬،‫ ثن ا أ و العب ا س ال ه روي‬:‫ قات‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا عند الل ه س م ح م د‬١٠٧/‫ [ ؛‬-) ٥٢٧٢(

" :‫ قات‬،‫ ص غ ئ ق صالح‬،‫ د ا ت ي ا ت ي ئ ذاوث‬، ‫ئ ق م ؛‬

" ‫ر كا ب أ ص حابه وع ما م ة ئفلل ه‬

Ali b. Sâlih der ki: “Amr b. Utbe arkadaşlarının bineklerini odarken bir
bulut onu gölgelerdi.”

‫ حدقني أ ح م د‬، ‫ ثن ا عئد الل ه ب ن أ ح م د‬، ‫ ء حدثن ا أبو بكر بن مال ك‬١٠٨/٤ [ -) ٥٢٧٣(
‫ عن‬C‫ ثن ا ش ل م ه بن ع ل م م ه‬، ‫ ثن ا بشن س ال ش م‬، ‫ حمدثي ئثثى س ا ن ن ث ز‬،‫ن إثزايب‬
244 A m r b. Utbe

،‫ص جه‬ ‫م شبة بؤ مح د‬ ‫ ج ال‬- ‫ " ” ك ا ن ع م و ب ن عتتة ال ينالت ر‬: 3 ‫ظ‬ ‫بم ي اب ن‬ ‫م حم د‬

‫ بأ‬، ‫نط ا ط إد جاءه أن ؤذ ح ش م في مل ه صا ح ب ع م رو ق ز‬

‫م‬ ‫ف ي ن ا ئ ؤ ليل ه في‬
‫ ئلئ ا أزاذ أن ين ج د‬، ‫ ءل ز ينص ر ف‬،‫ نجاء ح ز ا ئ ز ى على ر ج ل عئ رو‬، ‫أش ا ل منهنا ط‬
‫ ثلث ا أصب ح‬، ‫ت ذ‬
‫ج‬ ‫ فشثاة ثأز‬: ‫ أؤ ه ا د‬،‫ نت ح د عنه‬C‫جاء خ ز ائهئزى في مو ضع ن جوده‬
‫ وهو ثن ى أثت قت‬،‫ين ص رفن‬ ‫لم‬ ‫ ء اخبز ب م ا لأن ود بين يديه زأثت‬،‫صا ح ب ع م روب ح د عليه‬
" ‫ وأ ح رهب ما ص ثع‬،‫ ئأزاه ع م رو نأ ي غلى رجل ه‬، ‫ص ثغ ف يا‬

Muhammed ‫ط‬. Şîrîn der ‫لكل‬: Amr b. Utbe’nin, devamlı kendisine

,benzemeye çalışan bir arkadaşı vardı. Amr bir gece çadırda namaz kılarken
bir aslan gelip arkadaşının önünden geçerek çadıra girdi ve Amr'ın ayağına
dokundu, ama Amr namaza devam etti. Secde etmek istediği zaman aslan
gelip Amr’ın secde yerine çöktü. Bunun üzerine Amr aslanın üzerine secde
etti. Sabah olunca arkadaşı yanına girip aslanın geldiğini, önünden
geçmesine rağmen namazı bırakmadığım söyledi. Adam bö^le yapmakla
büyük bir şey yaptığım düşünüyordu. Amr aslanın ayağındaki izini gösterir
ve buna karşılık kendisinin nasıl davrandığını anlattı,

،‫ ثن ا حم د الثؤ س أخن ت ثن خي ل‬، ‫ ] حدثما أبو بكر ن مال ك‬١٥٨/‫ [ ؛‬-) ٥٢٧٤(

‫ قاتت " لثا توءى ع مرو بن عتبة بن‬،‫ عن هش ام ال دشؤايى‬، ‫ ثن ا ت ب ي د ئذ غا م‬،‫حدبثي أيي‬
‫ ئا نممت ح‬،‫ محا م ذا ث ثل ة‬: ‫ ثث ا ئ ث‬، ‫ أخبريثا عع ة‬:‫ ق ات‬،‫ ب ح دبعتس أ ص حابه غ ز أخته‬،^٧

‫ ؤوأنذوهم يؤم ا الزدؤ إذ اق ل و ي ل د ى ا ل حن ا جر‬:‫ ق ل ما أش ع ر هذه ا الية‬، ‫نوره ح م‬

" ‫” كا ظ مي ن ^ ئن ا ج اوزه ا حش أص خ‬
Hişâm ed-Destuvâî der ki: Amr b. Utbe b. Ferkad vefat ettiği zaman
arkadaşlarından biri kızkardeşinin yanma girdi ve: “Bize kardeşinden bahset”
dedi. Kız kardeşi şu karşılığı verdi: “Bir gece kalkıp Mümin Sûresiyle başladı
ve: «Onları, yüreklerin ağza geleceği, tasadan yutkunacakları,
yaklaşan kıyamet günü ile uyar. Zalimlerin ne dostu, ne de sözü
dinlenecek şefaat‫ ؟‬isi olur”* âyetine gelince sabaha kadat bu âyetten
ileriye geçemedi.”

1Mümin Sur. 18
 M i’dad Ebû Zeyd el-iclî 245

، ‫ ثن ا عتد الل ه بن أ خئ ذ‬،‫ح م دان‬ ‫بن‬ ‫فر‬

‫جع‬ ‫ ] خ ا؛ثن ا أ ح ن د س‬١٠٨/‫؛‬,[ -، ٥٢٧٥(

‫ عن‬، ‫ ثق ا ابن المحا ه‬،‫ ثن ا م ح ط بن سع يد ائمزشي‬،‫ح د ض أخ ط بن إبراهي م ال دؤر ئ‬

‫ قات؛ " كا ذ ع مرو بن عمحه بن ء رهد يخرج عش هريه أق ال ءي م ف ن ع ر‬،‫ه ش بن ع م ر‬
‫ ث أ س ك ي‬،‫ زقت رفع ت ا لآ؛ئتالث‬،،‫ ا ل ص ح ما‬،‫ قت مربي‬،‫ ي أ هد ا ل م؛ ور‬٠٠ :‫ ثأمو ل‬،‫؛ م حوي‬
" ^ ^ ١ ‫ص ال ة‬ ‫ ن ش ه د‬،‫ ث ز ج غ‬، ‫ص ق د م ه ح ش يص ي خ‬ ‫وي ص ف ق‬

İsa b. Ömer bildiriyor: Amr b. Utbe b. Ferkad gece vakti atına binip
mezarlığa giderdi. Mezarların başında durup: “Ey kabir ahalisi! Amel
defterleriniz kapandı ve amelleriniz de huzura yükseldi” der ve ağlardı.
Sabaha kadar da ayaklarının arasına bakıp dalardı. Sonra da döner sabah
namazına katılırdı.

Amr b. Utbe, Küfeli olan tâbiilerin ileri gelenlerindendir. ibadete olan

düşkünlüğü ve zühdüyle meşhurdur, ibadet etmesi, onu hadis rivayet
etmekten alıkoymuştur. Kadı Ebû Ahmed el-Assâl, Târîh’inde, Amr’m,
Resûlullah'a (sallallahu aleyh‫ ؛‬vESEİİEm) dayandırarak hiç hadis rivayet etmediğini
söyler-

Mi’dad Ebu Zeyd el-iclî

Allah dostlarından biri de, âbid, müctehid ve evliyalığına şahitlik edilen
Mi’dad Ebû Zeyd el-icli’dir.

‫ ثن ا عتد الل ه بن أ ح م د بن‬،‫ ] حدثن ا أ خ ن د بن جئق ر بن ح م دا ن‬١٥٧٤ [ “) ٠٢٧٦(

،‫ عن ه م ا م‬، ‫ عن إبرا محم‬،‫ عن ا لأع م ش‬،‫ ثن ا ف ر ي ك‬،‫ ح دب ي علي بن حكي م ا ال ودي‬،‫حمحل‬

‫ المح ز ائفت ي ب ن ال م بالي س ر‬٠٠ :‫قاتتء انثهنت إ ر معص د زهت ت ا ح دء هأثثتة زه ويأمو ل‬

‫ض في صالته‬ ‫ ل م‬،"

Hemmâm der ki: Mi’dad’ın yanına vardığımda secdede olduğunu

gördüm. Secdesinde: “Allahım! Az bir uykuyu bana yeterli kıl!” diye dua
edip namazına devam etti.
246 M i’dad Ebû Zeyd el-tclî

‫بن‬ ‫ ثئ ا ح نث ن‬،‫إشحا ى‬ ‫شر‬ ‫ ثن ا عل ي‬، ‫م ح م د‬ ‫الله بن‬ ‫ ] حدثن ا هم د‬١٠٩/‫ [ ؛‬-) ٥٢٧٧(
‫غم‬ ‫م ح د اش تن‬ ‫ص‬ ،‫ء ش‬ ‫ئ‬ ‫ ثت ا إ ئ ن ا ي ال‬، ‫ت ذ ا لم حا ه‬ ‫ئ الل ه‬ ‫ ثن ا‬،‫لخض‬ ‫ا‬

‫ زطولط ل فل‬،‫حر‬-‫ خل ن أ الهوا‬: ‫ " لؤ الب ال ت‬:‫ قات‬، ‫ ص معص د‬، ‫ بن سع د‬،‫ ضر ي الن‬،‫ال ك العي‬
" ‫ غ أن أ رن بموي‬4‫ء ظبال‬ ‫ ؤ؛تائة م ح ي ز بكث\ب!ق‬، ‫ث ء‬
Mi’dad der ki: “Eğer, gündüzlerin susuzluğu, kış gecelerinin uzunluğu ve
Allah’ın Kitab’ını okuyarak kılınan teheccüd namazları olmasaydı, bir haşere
olmam benim için önemli değildi.”

،‫ ثن ا هم د الل ه بن أ ح ن ذ بن حمحل‬، ‫ ] حدثن ا أبو بكر بن مال ك‬١٥٧٤ [ -) ٥٢٧٨(

‫ حاص ر ا‬: ‫ قا د‬، ‫ ص ع لم ن ه‬، ^ ١
^ ‫ ضر‬،‫ ثن ا ا لآعن س‬، ‫ ثن ا م ح ث د بن م ح م‬، ‫ح د ب ي أ ي‬
‫ نجع د ي م س ح ه ا‬،‫ قأ صابة حم م في نأيي‬،‫ ثم ا عثمم به‬،‫يا ل ي‬
‫ مح أعقثنت ب م ح ا؛ا قو‬،‫م دينه‬

: ‫ محا د‬،‫ ه ا صابة م ن ذبي‬،" ‫ نإن الل ه لسارك غي الصغير‬، ‫ " إثه ا ك ني ز ة‬:‫ويفلز إلي'؛ا وي مولأ‬
‫ يزيده ال غ حقا أن ث؛‬4‫ " إل‬:‫ ويم ولط‬،‫ وكا ن ع ل م م ه ينس ه وي ص ر فيه‬،‫شتلته ث م يذ ه ب‬
‫معص د فيه‬

Alkame der ki: Medine’yi kuşattığımız zaman Mi’dad’a bir giysimi

verdim, onunla başını örttü. Bu sırada başına bir taş isabet edince, Mi’dad
yarayı silip bana bakarak: “Küçük bir şeydi, Allah küçüğü mübarek kılar”
dedi. Giysiye kanından bulaşmıştı. Giysiyi yıkamama rağmen kan
temizlenmemişti. Alkame, bu giysiyi giyip onunla namaz kılar ve:
“Mid’ad’m kanının bu giysinin üzerinde olması, giysiye olan sevgimi
arttırıyor” derdi.

،‫ ح دقتي أ ي‬، ‫ ثن ا عند الل ه بن أ ح م د‬، ‫ ] حدثن ا أب و بكر بن مال ك‬١٥٩/‫ [ ؛‬-) ٥٢٧٩(
، ‫ أثت أ صا ب مده ش ذم مئص د‬،‫ نثن ع ل م م ه‬،^ £ ١^ ‫ عن‬، ‫ ثن ا ا لأعن س‬،‫ثن ا أبو معاوته‬
٠٠ ‫' إثه يؤيده إلي حي أن دم مع ت م دفي ه‬٠ :‫ ؤيأمو ل‬،‫ئثتن ئ ه م يذ ه ب أقزه وكان م ح ش فيه‬

Alkame’nin bildirdiğine göre bir giysiye Mi’dad’ın kanı bulaşınca,

Alkame onu yıkadı, ama kan çıkmadı. Alkame onunla namaz kılar ve:
“Mid’ad’ın kanının bu giysinin üzerinde olması, giysiye olan sevgimi
arttırıyor” derdi.
 Şubeyi b. Avj 247

‫ ثن ا عتد الل ه بن أ ح م د بن‬،‫ ] حدثن ا أ خ ن د ن ج عف ر بن ح م دا ن‬١٠٩/،[ ")٥٢٨٠(

‫ عن عند‬،‫بن غن م‬ ‫ عن‬،‫ ثط ؛ الع م س‬،‫ويه‬1‫ ح د ظ أب و مع‬،‫ ح دب ي أيي‬، ‫ح م‬
‫م‬
‫بى‬ ،‫ ويزيد بن نعاويه ال تجئ‬،‫ خزيا قي ج م فيهم عقنه‬:‫ محا د‬،‫ال بمب بن ثريت‬
‫ نا أحس نن‬:‫ ق ات‬،‫ نخرغ ع م و ن عقه وعلمته جثه ج دي د ة ت بماء‬: ‫ محا د‬، ‫ ومعص د‬،‫بن عتته‬
‫ قادت فت ح در علته ا ا لأم‬،‫ ن م ج فتممح ن للم صر هأ صابه ح ج ز ف ج ة‬،‫ال د م ين ح د ر غش هذه‬
،‫ هأ صابة ح م م ئش ح ة‬،‫للقصب‬ ^ ^ ^ ١ ‫ت و ح رغ معص د‬3 ‫ ثا‬،‫ئأ نا ث منه ا ئدفن ام‬
‫ ئن ا ث‬: ‫ قا د‬،" ‫ نإن ال ق ليتاوك في الصغيرة‬،‫ إثه ا آصغيزة‬٠٠ :‫ و م ولت‬،‫نجع د ث ن ن ن ه ا بيده‬
،‫ قا ة‬: ‫ببجا ائ‬
Abdurrahman b. Zeyd anlatıyor: Aralarında Alkame, Zeyd b. Muâviye
en-Nehaı, ‫ آ س‬b. Utbe ve Ma’did el-îclî’nin de bulunduğu bir orduyla
çıktık. Amr b. Utbe, üzerinde beyaz ve yeni bir cübbeyle çıkıp: “Şunun
üzerinden kanın akması ne güzel olur” dedi. Sonra kendisine bir taş isabet
etti ve başı yarılıp kanı o cübbenin üzerine aktı. Bu yaradan da vefat etti,
kendisini orada defnettik. Mi’dad el-iclî çıkıp saldırıya geçti ancak ona da
bir taş isabet edince, eliyle yarasına dokunarak: “Küçük bir şeydi, Allah
küçüğü mübarek kılar” dedi. Mi’dad da bu yara sebebiyle vefat etti, onu da
defnettik.

Mi’dad’ın ibadetle meşhur olmasına rağmen ne merfu, ne de muttasıl

bir hadis rivayet ettiğini bilmiyorum.

Şubeyi b. vf
Allah dostlarından biri de dikkatli, Allah’tan sakınan gözünü ve iç
âlemini günahlardan koruyan Şubeyi b. Avf el-Ahmesî’dir.

‫ح‬-‫بزابيلم ن م خ ث د بن ا لخنن‬°‫ ثن ا إ‬، ‫ ] حدق ا أيي ر جم ه الثث نحا ر‬١٦٠/٤‫)" ل‬٥٢٨١(

‫ ثن ا ع د‬،‫ ثن ا أب و تع ي د ا ل أثغ‬،‫ ثن ا أ خ ن د س ■علي بن اخلاوود‬،‫ؤ حدثن ا أبو م ح م د ن حثا ن‬
248 Şubeyi b. Avj

>‫ " ظ اتي بم‬: 3 ‫ قا‬،‫ عن ف م بن عزف‬،‫ عن إث ما عيد بن أيي لحابي‬،‫ال م بن إدري س‬
'٠‫ر ج ال ي في طل ب نيا ظ‬
Şubeyi b. Avf der ki: “Ayaklarım dünya nimetlerinden birinin talebi
yolunda asla tozlanmış değildir!”

‫ح ؤ حدثن ا أبو‬.‫ ^ بن م ح م د بن ا ل ختن‬١^ ‫ ثن ا‬،‫ ] حدثت ا أيي‬١٦٠/‫)" [ ؛‬٠٢٨٢(

‫ ش م ع ت‬:3 ‫ ئا‬،‫|دري س‬ ‫ ثط‬،‫ ثن ا أث و تع ي د ا ل أثغ‬،‫ ثن ا أ ح م د بن عل ي‬، 0 ‫م ح م د ن خثا‬

‫ " ظ جل شت قي م جن س ظ‬:‫ قات‬،‫ عن مح م بن عوف‬،‫ يد و‬،‫إش مامح د بن أيي لحابي‬

" ‫إ ال ايفاز بماثه أؤ خلا خة‬
Şubeyi b. Avf der ki: “Cenaze beklemek veya bir ihtiyaç dışında hiçbir
mecliste oturmadım.”

‫ ثنا ائؤيذ ئ‬،‫ط الثؤ ئ ث خ م تن م حا ذ الؤا سط غ‬ ‫ ] خدتثا‬١٦٠/‫ [؛‬-) ٥٢٨٣(

،‫ ص قتي ل ب ن عؤف‬، ‫ عن ابن أيي لحالي‬،‫ ثن ا نئثان بن م حثة‬،‫ ثن ا م ح ث د بن مثن ون‬،‫يما ن‬
" ‫ ئأئق افا ئه و"ك م ن أبداه ا‬،‫ م ن ت م غب ما ح شة‬٠٠ : ‫محا د‬

Şubeyi b. Avf der ki: “Kötü bir şeyi işitip de bunu başkalarına ifşa eden
kişi, o kötülüğü ilk yapan kişi gibi vebal altına girer.”

Şubeyi b. Avfın künyesi Ebu’t-Tufeyl’dir. Cahiliye dönemine yetişmiş

ve Kâdisiye fethine katılmıştır. Ömer b. el-Hattâb, Zeyd b. Erkam, Ebû
Cebîra el-Ensârî ve başkalarından hadis almıştır.
‫ ثن ا ج نغز س‬:‫ محالأ‬،‫ ] خا؛ثن ا أبو تع يد أ خ ن د بن أثثاه المتقا ذا ئ‬١٦٠/٤‫)" ل‬٠٢٨٤(
‫ ص ق ث د‬،‫ ص إن ن ا عيد‬، ‫ ثن ا شتي ا ن‬:‫ قات‬، ‫ حدق ا ث خ ئ د بن م‬:‫ ه ات‬،‫ح ز ب‬- ‫م ح ئ د بن‬
‫ ةثاإ؛بم‬: ١^ " ‫ " ت ذ ت ؤ ذ ه إ ق زم؟‬:‫ قات غ م ن ي ئ ال ق مما ر غثة‬:‫ قاد‬، ‫تن م ف‬
" ‫همت‬ ‫ " آل ذبمف ق ض‬:‫ قرد‬، ‫و ع ه‬
Şubeyi b. Avf bildiriyor: Hz. Ömer: “Bu günlerde ezanlarınızı kimler
okuyor?” diye sorunca: “Hizmetçilerimiz ve kölelerimiz” karşılığını verdiler.
Bunun üzerine Ömer: “Bu, büyük bir eksikliktir!” dedi.
Takrîb2732-h, Takrîb2732-d
 Murreb. Şerâhîl 249

Murre b. Şerâhîl

Allah dostlarından biri de, sürekli ibadet eden, teheccüdü hiç

bırakmayan, oyun ve batıl şeylerden uzak duran, dilini fitneden ve kötü
şeylerden koruyan et-Tayyib Ebû ismâîl Murre b. Şerâhîrdir.
‫ ش م ع ت‬:‫ محالأ‬،‫ ثن ا م ح م د ب زإ ن ح ا ق‬،‫ ] حدق ا أثو حا م د بن جبل ه‬١٦١/٤‫ )“ ل‬٥٢٨٧(

،‫ " موه ثن ف را ج ت د مرة القمح ي‬:‫ ثق وب‬،‫ سم ن ت ي حش ئ ذ تج ن‬:‫ ثئ و د‬، ‫امحامس ئ ذ محم د‬
٠٠ ‫نإثن ا ن م ي ال قإي ب لعبادته‬

Yahya b. Maîn der ‫نظ‬: “Murre b. Şerâhîl’e Murre et-Tayyib denir. Ona
Tayyib denmesinin sebebi, ibadete olan düşkünlüğünden dolayıdır.”

‫ ثنا‬،٤١^ ^ ١ ‫ن ن ش‬
‫ ثنا أ خن د ن ا م‬، ‫ ] خ ا؛ثنا عئد الل ه س م ح ئ د‬١٦١/‫ )“ [؛‬٥٢٨٨(

‫ عن ع م رو بن‬،‫ ه ا دت ش م ع ت أثا بنا و‬،‫ ح دقني إشحا ق بن نلئ ما ن‬، ^ ١^ ‫أ ح م د بن‬

" ‫ب ش ث و ال غ ث‬
‫ م ح تث ة ؛ ى م ح ل " و كا ن م‬،‫وة‬
Amr b. Murre bildiriyor: “Murre b. Şerâhil’e, (ibadetinden dolayı) Murre
et-Tayyib ismi konulmuştur.”

،‫حنب ل‬- ‫ ثن ا عبد الل ه بن أ ح م د بن‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا أبو بكر بن مال ك‬١٦١/‫ )“ [ ؛‬٥٢٨٩(
،^ ‫ ^ ؛‬١ ‫ جيز‬١
^* ‫ت أ ي ثؤة بن‬،‫ محالا‬، ‫ن ا‬1‫ ن م ع ت حتب‬:،3 ‫ ثا‬4‫ ب ن إدري س‬1 ‫ ظ‬،‫ح د ب ي أيي‬
‫حك عليه‬-‫ ئد‬:،3‫ محا‬، 11 ‫ط‬ ‫ في غممهة تة قدثع ب ذ امح؛تي عشزه‬4‫ " إل‬: ١^ ،‫نتأت غنة‬
Husayn der ki: “Murre b. Şerâhîl’in yanma gelip kendisini sorduk. On
iki yıldır ibadet etmekte olduğu odada bulunduğunu söylediler ve yanma
girdik.”

‫ ثن ا أ ح م د بن‬c‫ ثن ا م ح م د بن إشحا ق‬،‫ ] حدثن ا أبو حا م د بن جبل ه‬١ ٦ ٧ ٤ [ “) ٥٢٩٠(

‫ " بل غ به‬:‫ أبو ثدي‬3 ‫ ه ا‬، ‫ ص م ء ال خ ^ا‬،‫ ثغ ا ع مزو س ق س الن ال ئ‬،‫ ثت ا أب و بدر‬،‫من ص ور‬

‫ا ال م أن ن مي م ره التأي ب لعب ادته‬

Ebû Bedr: “Murre o kadar çok ibadet ederdi ki, kendisine Murre et-
Tayyib adı verildi” demiştir.
‫‪250‬‬ ‫‪Murre b. Şerâhîl‬‬

‫^ ‪ ،‬ظ أ خت ن ئ‬ ‫(‪[ -) ٠٢٩١‬؛‪ ] ١٦٢/‬خدتثا م ذ الثؤ ئ ذ ث خ م ‪ ،‬ثن ا أ خ ط ئ ‪١‬‬

‫بل ه‪ ،‬ثن ا م خ ث ذ بن اشحا بأ ‪ ،‬ظ شع ذان بن ثنين‪ ،‬ه\ ال‪:‬‬
‫إبزاهي م ‪ .‬ح و حدثت ا أبو خا ب ز بن ج‬

‫ثن ا الهيث م بن ض ل ‪ ،‬ثن ا ن ميان بن عس ه‪ ،‬غذ عط او بن الق اب ب ‪، ،‬ت‪ " :‬ء ن بم ش مؤه‬
‫طث يؤم وقل ة أل ف نمحركع ة‪ ،‬ه ل ما م د وبدن ض ر أن خ مابة ركع ة‪ ،‬وكن ت ثنغلز إ ر مثاركه ا‬
‫خمحا م ف ا إل تي'م‬
‫‪: .Murre, her gün ve gecede bin rekât namaz kılardı‬لكا ‪Atâ b. es-Sâib d e r‬‬
‫‪Yaşlamp kil© alınca ise dört yüz rekât kılmaya başladı. Namaz kıldığı yere‬‬
‫‪baktığında ©rası sanki develerin çöktüğü yer gibiydi,‬‬

‫ف ر المثابي‪ ،‬ثن ا تزين بن‬

‫(‪ [ “) ٠٢٩٢‬؛‪ ] ١٦٢/‬حدت ا مه د الل ه بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا جع‬

‫م ‪ ،‬ئ مح ن ى بن ثونن‪ ،‬عن ابن أيي خابي‪ ،‬قاد؛ " نأ‪°‬يغ مح و ث ذ ث را ح ي د ي ص ر‬

‫م وغز بأم ل ب وم قي ا ل حا ظ ‪ ،‬و كان قي قا ثه محي ع ر ال م وثري وي شي د "‬ ‫غد‬

‫‪ibn Ebî Hâlid der ki: Murre b. Şerâhîl’i bir keçe üzerinde namaz kılarken‬‬
‫‪gördüm. Duvardaki bir kazığa tutunuyordu. Kıyamda Allah’a sena ettikten‬‬
‫‪s©nra rükû ve secdeye gidiyordu.‬‬

‫ظ الل ه ئ أخنت بن خ م ‪ .‬ح‬ ‫(‪ ] ١٦٢/![ “) ٥٢٩٣‬خدتثا أبو بكر ئ نال ك ‪ ،‬ثنا‬
‫و حدت ا أثو خ ا ب ز بن جتل ه‪ ،‬و ح دمحا م ح م ذ بن إشحاى ‪ ،‬ثن ا ال ول ي د س ئ ج ا ع‪ ،‬حدثني‬

‫ثاب ئ ‪ ،‬قات‪ ١٤٠ " :‬أ ق وة ائ بم‪:‬ا إل ‪ ،‬ش م خ وك‪،‬‬

‫م ا لآ‬ ‫شء ئ اخل الغ ئ ذ مح د ال‬
‫فغنى أثت ا ل س جود غي جتهته وك م ه ووكتثته وقد مته‪ ،‬قات‪ :‬شحلم س معن ا هغتئه ميموم هائن ا‬
‫جئ ؤ ب غ و شمحوئ'م‬
‫‪: Murre el-Hemedânî’nin yanına‬نكل ‪Alâ b. Abdilkerîm el-Eyâmi der‬‬
‫‪gittiğimizde yanımıza çıkardı. Bu sırada alnında, ellerinde, dizlerinde ve‬‬
‫‪:ayaklarında secde izini görürdük. Bizimle kısa bir süre oturur, sonra‬‬
‫‪Hayat) rüku ve secde etmektir” deyip kalkardı(“.‬‬

‫(‪ [ “) ٥٢٩٤‬؛‪ ] ١٦٢/‬حدثن ا أ ح م د بن جئ مر‪ ،‬ثن ا عبد الله بن أ ح م د بن ح م ‪ ،‬حمدثي‬

‫^ ؛‪ ، ١‬ءن أ ي مهوم‬ ‫م‬ ‫ئ ادر أن إذري س‪ ،‬زؤ ش أن الخ‪ ،‬ءن م ا؛ ك‬ ‫أبي‪ ،‬ئ‬
 ‫‪Murre b. Şerâhîl‬‬ ‫‪251‬‬

‫مب مي م ن‬ ‫ال هندا ئ‪ ،‬عن ابن أي الهدي ل‪ ،‬قادت ئ ك ل مره م حمدائي و كان م د م ؛‬
‫و يؤم "‬ ‫صالت ك ؟ ه ا د ‪ " :‬فقئت‪ ،‬ب اتتا(‪ ،‬و ح م ن و ن ركئه في‬

‫‪: Yaşlanmış olan Murre el-Hemdânî’ye: “Artık‬لكل ‪ibn Ebi’l-Huzeyl der‬‬

‫‪kaç rekât namaz kılıyorsun?” diye sorduğumda: “Her gün iki yüz elli rekât‬‬
‫‪kılıyorum” cevabını verdi,‬‬

‫أ ح م د ‪ ،‬ح دثني أبيءح‬ ‫بن‬ ‫(‪ [ “) ٠٢٩٠‬؛‪ ] ١٦٢/‬حدثن ا أ خ ن ذ ئ ذ جعفر‪ ،‬ثت ا حم د الثؤ‬
‫زخ ا؛ثن ا أبو حام د بن جبلة‪ ،‬ثن ا ث ح ث ذ س إمت ح ا ى ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن ح سا ن‪ ،‬ق ا الت ثت ا هم د‬

‫بش ء ت؛ي ا ي بمق"‬

‫حة‪،‬ض ا م حثم‪،‬ق ات‪ " :‬ءن ء؛ م‬ ‫م‬ ‫ال مبن ئ نهدي‪ ،‬مم‬
‫”‪Heysem der ki: “Murre günde iki yüz rekât namaz kılardı.‬‬

‫(‪ ١٦٢/٤[ “) ٥٢٩٦‬ا حدق ا أبو م ح م د بن حي ا ن‪ ،‬ثعا أ ح م د بن ئ صرء ثن ا أ ح م د بن‬

‫كنجر‪ ،‬ثتا عقا ب بن ريا د ‪ ٤^ ^ ^ ١‬ثغ ا عتد الل ه يعنى ابن ا ل مت ارك‪ ،‬ثتا ر ج ل‪ ،‬عن مؤه‬
‫تج ئ بجا ل أخدثإ‬ ‫ه ث ه ‪ ،‬ق ات‪:‬‬ ‫ه غ نث ني ف ا الث؛ى م ح ة‬ ‫الء و ب ‪ ،‬قات ‪" :‬‬
‫يف ا ائئناد؛آ‪ ،‬قلق ا كا ث ت فتنه‬
‫في اقؤم وال قل ة ح م س ن ركع ه يخت م ف‬ ‫قك ؤا‪ ،‬دكان بمر‬ ‫لله‬
‫؛بن ؛ل ؤ م ع ص م مغه‪ ، 1‬ق ا ‪ :3‬ع ص م ت م‪ 1‬ه ا أل ح دث ن لل ه ق ك زا ‪ ،‬م كا ن ي ص ر ي اقؤ‪£‬‬
‫واللئل ه غذذ ن ز و ا لم نان ب اثث ركع ة وأربع عشزه ركع ه‪ ،‬يخت م فيه ا ا لمنان "‬

‫)‪İbnu’l-Mübarek, bir adamdan bildiriyor: ilk fitne (siyasi kargaşa‬‬

‫‪çıktığında, Ailah, Murre’yi korudu. Murre: “Allah beni koruduğu için Ona‬‬
‫‪şükredeceğim” deyip her gün elli rekât namaz kıldı ve bu namazlarda‬‬
‫‪Kur’ân’ı hatmetti. İbnu’z-Zübeyr fitnesi çıkınca, ondan da korundu. Bunun‬‬
‫‪üzerine yine: “Allah beni koruduğu için Ona şükredeceğim” deyip her gün‬‬
‫‪ ve bu‬لك‪ 1‬ط ‪Kur’ân sureleri sayısınca olan yüz on dört rekât namaz‬‬
‫‪namazlarda Kur’ân’ı hatmetti.‬‬

‫(‪ [ “) ٥٢٩٧‬؛‪- ] ١٦٣/‬حدثن ا هم د الل ه بن م ح ث د ‪ ،‬ثن ا أ خ ن د ن ال غ ت ث ن ‪ ،‬ثغ ا أ خ ن د ين‬

‫إثزايب الدؤوقي‪ ،‬ح دثني عتد ال ؤ ح م ن بن غزؤان‪ ،‬ثن ا ت خ ئ د بن طئ حه بن ت ض م ‪ ، ،‬عن‬

‫يا ئ‪،‬قات‪ :‬مح د بنو ئي صد‪ :‬أالتئمحمبئ بمص؟ ىد= اا إن غو صي‬

‫ص ا لآ‬
‫فيه‬ ‫بختر أعمال‪ 4‬بدر ودوا“له ا ‪ ،‬و|ئا أكنه أن أش ركتف؛؛ما‬

‫‪Zeyd el-Eyâmı der ki: Murre b. Şerâhîl’e: “Sıffin’de olan Hz. Ali’ye‬‬
252 Murre b. Şerâhîl

katılmayacak mısın?” diye sorulunca: “Ali, Bedir ve benzeri büyük savaşlara

katılarak hayırda beni geçmiştir. Ben ise o amellerden düşük olanlarda ona
katılmayı istemiyorum” cevabını verdi.

‫ ثن ا أ ح م د ن‬،‫ ثن ا أ خ ن ذ بن ئصر‬،‫ ا حدثنا أبو م ح م د بن حيا ن‬١٦٣/٤‫ )“ ل‬٥٢٩٨(

‫ عن‬،‫ عن ع م ه بن إش؛ اف‬، ‫ ح دث ي ع و أثو ج د‬،‫ ح دب ي منصور بن أيي ثرا ج م‬، ‫م‬
‫ ئ ظ‬، ‫شهد ت ئ خ الث ا دع يثة في هدقؤآ ال ب م ن هؤمي‬ :‫ قات مء‬، ‫إن ن ا عيد بن أيي حال د‬
" ‫ وما ب م أخت إ ال عثطني‬،‫بنه م ب ن أ ح د إ ال حفث قي ال ف ق ه غثري‬
Murre der ki: “Kabilemden üçbin İrişiyle birlikte Kâdisi)^e’nin fethinde
bulundum. Benim dışımda fitneye bulaşmayan kimse kalmadı. Ben uzak
durduğum için bana gıpta etmeyen de kalmadı.”

‫ ثت ا أ خ ن د بن‬، ‫ ثن ا م ح م د بن إ ت خا ق‬،‫ ] حدثن ا أب و حام د ثن جيل ه‬١٦٣/‫ )“ [ ؛‬٥٢٩٩(

‫أ ذ ال‬ ‫ " يقي‬:‫ قات‬، ‫ ص وئ ا ل ل ب‬، ‫م الئ ال ئ‬ ‫ ئ ئ ى ئ‬،‫ ظ أثو ;ذر‬،‫م حور‬

‫ ؤإ ة ال ذي ن قؤق وا بث ه م وك ان وا شبما ل ن ت‬:‫ه ثم هزأ هذه ا اليه‬ ‫بكون م ن رن و ل الل ه‬

" ‫ثلم ه م قي‬

Amr b. Kays el-Mülâî bildiriyor: Murre et-Tayyib: “Kişi, Resûlullah'ın
izinden gitmemekten sakınsın” dedi ve: “Dinlerini parça
(sallallahü aleyhi vesellem)

par‫ ؟‬a edip guruplara ayrrtanlar var ya, senin onlarla hiçbir ilişkin
yoktur”! âyetini okudu.

‫ ثن ا ثغ ا ذ ث ذ‬،‫ ثن ا أ خ ئ د ال دؤو ئ‬، ‫ ] حدثن ا عبد الثؤ بن م ح م د‬١٦٣/‫ [ ؛‬-) ٥٣٠٠(

‫ " أ ال |ن‬:‫ لأ‬1‫ أ ي مء ن فنا ج يل مم‬: ‫ ه ات‬،‫ ح دثني خنزة الع ئد ي‬،‫ ثن ا ا لخنثودي‬C‫معا ذ‬

‫ و إل ي ه ب لخد‬،‫ إ ال أ م حاة غ ي إل ذ أ طاغة ذ ل ك م ح ذ‬1% :‫م‬ ‫ل ء أ ق ب غ ر‬. ‫الل ه إ و‬

" ‫> ؛محن‬İJ^ ‫ إ ذ م حا هم‬5 ‫بزة ؛ ال ؤءة و ة‬
Hamza el-Abdî bildiriyor: Bir defasında ibn Şerâhîl’in yanma
geldiğimizde bize: “Allah kuluna bir belayı takdir ettiği zaman, o kul Allah’a

1 En'âm Sur. 159

 Abdullah b. Mes’ûd’un Talebeleri 253

itaatkâr biri olsa dahi ‫ ه‬bela kendisini mutlaka bulur. Yine kula bir rızık
takdir ettiği zaman, kul ona isyan etse dahi o rızık kendisine verilir” dedi.

Murre b. Şerâhîl el-Hemdân!, Hz. Ebû Bekr ve Abdullah b. Mes’ûd’dan

rivayette bulunmuştur.
Takrîb 183, Takrîb 1882, Takrîb 2041, 2042 ‫س‬ ‫أل‬, Takrîb 1758, Takrîb
538, Takrîb 1841, Takrîb 1840, Takrîb 4143-a, Takrîb 1068, Takrîb 1069,
Takrîb 1080, Takrîb 4333, Takrîb 4369, Takrîb3144

***

Abdullah b. Mes’ûd’un öğrencilerinden bazılarını zikrettik. Ele

almadığımız bazıları kaldı. Onlar: Zeyd h. Vehb, Suveyd h. Ğafele, Zir b.
Huhey§, Kerdûs, Ebû Am r e§-Şeybânî, Yezîd b. Muâviye en-Nehaî,
Hemmâm ve diğerleri. Bunların her birinin, K ur’ân ilimlerinde ve ahkâm
konusunda §öhret yapmış hallerine delil teşkil eden bir ya da iki
hikayelerine yer vermekle yetineceğiz. Çok sayıda olan sözlerinden yeteri
kadar aktaracağız. Beldelerinin ışığı olmuş ihn Mes’ûd talebeleri hakkında
övgü dolu değerlendirmeleri vereceğiz.

‫ ثن ا‬:‫ قات‬c(‫ حدبن ا أبو علي س أ ح ن ذ بن ا لخشن‬:‫ ] م ن ذاك ن ا‬١٦٩/‫ )" [ ؛‬٥٣١٦

‫ ص مال ك‬،‫ ثن ا أب و أ سام ه‬:‫ قات‬، ‫ ثن ا ا خل س ن ت ب ز‬: ‫ محا د‬،‫ بن أيي في ق‬،bulp ‫ت خ ئ د س‬

‫ " أضخا ي م د الئؤ‬:‫ قات‬،‫ ص غيي‬،‫تج ئ الث ا م تن مح د ال مب ن‬ :‫ قات‬، ‫تن مغزل‬

‫ود ئ ز غ هذه اقزثة‬ ‫ط‬ ‫" ثن‬
Hz. Ali: “Abdullah b. Mes’ûd’un talebeleri bu kasabanın kandilleridir”
demiştir.

،‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثن ا عند الل ه بن أخنت بن‬: 3 ‫ محا‬، ‫مال ك‬ ‫بن‬ ‫بك ر‬ ‫حدثن ا أبو‬- ] ١٧٠/‫)" [؛‬٥٣١٧(
‫ت‬،3‫ ئ‬،‫ عن س ع د بن جسر‬،‫ عن وبيد‬،‫ ص نعيا ن‬،‫ ثن ا وكيع‬:‫ هات‬،‫ ح د ب ي أيي‬:‫ت‬،
" ‫'كا ن أ ص ا ت ض الثؤ شزخ ص ا ق ج‬
Saîd b. Cübeyr: “Abdullah (b. Mes’ûd)’un talebeleri bu kasabanın
kandilleriydi” demiştir.
‫‪254‬‬ ‫‪Abdullah b. M es’ûd’un Talebeleri‬‬

‫أ ح ن ذ ‪ ،‬قا ‪ :3‬حدقتي‬ ‫بن‬ ‫(‪ [ “) ٠٣١٨‬؛‪ ] ١٧٠/‬حدثن ا عبد الل ه بن نال ك ‪ ،‬ثن ا عتد الثؤ‬
‫أيي‪ ،‬ثن ا غئن ا ن بن غنن‪.‬ح و حدثت ا أبو حام د بن جبل ه‪ ،‬ظ ‪3‬ت ثن ا م ح م د بن إن خا ئ ‪ ،‬دا ‪:3‬‬

‫سثب ذ بن ي حش بن سمب د‪ ،‬قادت ثن ا أيي‪ ،‬ظ ‪ : 3‬ثن ا تال ف بن مغول‪ ،‬عن بثا ن‬
‫ثن ا م‬

‫ا ال م ح ئ ‪ ،‬عن ؛ ل م ‪ ،‬قا ‪ " : 3‬ظ زأ‪:‬ث تؤئ أ ظ ؛ أخ ال ةا ‪ ،‬ز ال أ ك ؤ فئي ا ‪ ،‬ز ال أ وة‬
‫قذ و عتئ‪1‬ن‬ ‫ول م‬ ‫ل هذه الدتا م ن محزم ص حثوا عئد الل ه س من ع ود "‪ ،‬لم ظ يخش بن ش جي‪،‬‬
‫ثثاى‬
‫سرل‪ 1‬س ‪: “Abdullah b. Mes’ûd İle beraber olanlar kadar‬لكل ‪Şa’bî der‬‬ ‫‪ve‬‬
‫”‪dünyayı kerih gören başka bir topluluk görmedim.‬‬

‫ح د ق ا ت خ ث ذ ب ن أ ح ن ذ ب ن ا ل خشن‪ ،‬ظ ‪ : 3‬ثت ا م ح ئ د ث ذ ■ءتن‪ 1‬ن‬ ‫( ‪E \ V * / l [ “) ٠ ٣ ١ ٩‬‬

‫بن ش م حث‪ ،‬قاتت ثن ا تع يد بن عمو‪ ،‬ه ا د ‪ :‬ثت ا عب ر‪ ،‬ص م ا ل ك بن مغ و‪ ، 3‬عن الق_ئبتي‪،‬‬

‫قا د ‪ " :‬ن ا تأت ث ي ا أ ئ م أخ الئ ا ‪ ،‬ز ال أ ق ة ز جا ال ‪ ،‬م ذ ي ض جبوا غبمد الثؤ ئ ث و ب ‪،‬‬
‫ل ؤ ال ا ل ص حابة م ا ه صل ت عليه م أ خذا "‬

‫‪Şa’bî der ki: “Abdullah b. Mes’ûd ile beraber olanlar kadar akıllı, fal^ih ve‬‬
‫‪dünyayı kerih gören başka bir topluluk görmedim. Sahabe olmasaydı, hiç‬‬
‫”‪kimseyi onlara üstün tutmazdım.‬‬

‫(‪ [ “) ٥٣٢٠‬؛‪ ] ١٧٠/‬حدثن ا أبو بكر بن مال ك ‪ ،‬ظ ‪ : 3‬ثن ا عئد الل ه س أ ح ن د بن خي ل‪،‬‬
‫حوز‬
‫ئما نثئ مبي ا‪:‬تن صال ح ‪ ،‬ص ن‬ ‫قا د ‪ :‬خ دت ي أ ي‪ ،‬قا د ‪ :‬مما أت ؤ ذ ئ غ ا م ‪ ،‬قا ‪: 3‬‬
‫م ب ي ات ق ن ي ي ‪ ،‬ض ات ن ن ح ض ‪ ،‬أ ة ق ا ‪ 3‬ال م ن ي‪ " :‬أ ق ز ج ال ء ه ي "‬

‫‪.ibn Mes’ûd, talebelerine: “Sizler kalbimin cilasısınız” demiştir‬‬

‫‪p‬؛‪buJ،‬‬ ‫بن‬ ‫(‪ ] ١٧٠/! [ “) ٥٣٢١‬حدثت ا م ح م د بن أ ح م د بن ا لخنن‪ ،‬ظ ‪ :3‬ثن ا م ح م د‬

‫ب فن‪ ،‬ه ات‪ :‬ثغ ا وكيع‪ ،‬ص ق ن ا ن ‪ ،‬ص ن صور‪ ،‬غذ‬
‫بن أيي م حق‪ ،‬ظ ‪ : 3‬ثنا محن بن ج‬
‫ن‬ ‫إبراهي م ‪ ،‬ظ ‪ " : 3‬ك ا ذ أ ص ح ا ب ع ب د ال ثؤ ال ذ ي ن ي م ت و ‪ 0‬و ئ ز ء و ذ ‪ (١^ ١‬؛ س ته‪ :‬ع ل م ن ه‬

‫محس‬ ‫محس‪ ،‬ومسروق‪ ،‬وعبيده الث ل مايي‪ ،‬وع م رو بنش ر حبيل‪ ،‬وا ل حا رث بن‬
‫‪ibrâhîm(-i Nehaî) der ki: “Abdullah (b. Mes’ûd)’un, fetva veren ve‬‬
‫‪Kur’ân okuyan altı talebesi vardı. Bunlar, Alkame b. Kays, Mesrûk, Ubeyde‬‬
‫”‪es-Selmânî, Amr b. Şurahbîl ve Haris b. Kays’tır.‬‬
 ‫‪Zeydb. Vehb‬‬ ‫‪255‬‬

‫(‪ ] ١٧٠/! [ “) ٠٣٢٢‬حدثن ا أبو بك ر بن نايل ه ‪ ،‬قاد‪ :‬ثن ا عئد الثؤ بن أ ح م د بن ح م ‪،‬‬
‫قات‪ :‬ثن ا أبو م ع مر‪ ،‬ها د ‪ :‬ثغ ا عئد الثؤ بن إدري س ‪ ،‬قات‪ :‬ش م ع ت ماللث بن مغ و ل‪ ،‬ثذ و‪،‬‬
‫؛ال‬ ‫ض‬ ‫إل ب‪ ،‬الت‪ :‬ق‪،‬د أي‪،‬ثئت ا‪ ” :‬قت م ء أئزا؛ا ‪ U‬ء ي‬ ‫ص طئ ئ ي‬
‫ء شن و ص "‪ ،‬ؤقاد ا لآغن‪ " :‬ؤ زمح ي أ المح ز ك م ذلئ غ ي "‬
‫‪Talha b. Musarrif der ki: ö y le topluluklara yetiştik ki, onların yanında‬‬
‫‪(namazdan çalan) hırsızlar gibiydik. Bir başkası: “Onları görseydin, hallerine‬‬
‫‪yüreğin yanardı” demiştir.‬‬

‫(‪ [ “) ٥٣٢٣‬؛‪ ] ١٧٠/‬حدتما أ ح م د بن جعفر‪ ،‬ها ‪3‬ت ثت ا عبد الل ه بن أ ح م د ‪ ،‬ه ا د ‪:‬‬
‫ح دب ي ش‪ ،‬ه ا د ‪ :‬ثنا أبو أخنت‪ ،‬ه ا لأ‪ :‬ثتا غ م ا ن‪ ،‬عن نتي ر بن ذعل وق‪ ،‬قات‪ :‬كان في‬
‫ص " \ل أ ذ ز ئ ؟^‪£ ١‬‬ ‫؛ ن م شيخ ق ا ‪ 3‬و ء ق ة‪ ،‬رة ض ر ش ي ا‪،‬تثبمغ‪ ،‬ق ك ه ‪،‬‬
‫تا غا ض جاي ئ إ ال ك وت ا "‬
‫‪Nuseyr b. Za’lûk der ki: Kabilede Uı^e adında bir ihtiyar vardı. Bu kişi‬‬
‫”‪ kılınca istircâ ederdi '(‘^nnâ lillahi ve-innâ ileyhi râciûn‬ال؛ ا م م س آل ‪sabah‬‬
‫‪sözünü‬‬ ‫‪söylerdi).‬‬ ‫‪Kendisine‬‬ ‫‪bunun‬‬ ‫‪sebebini‬‬ ‫‪sorduğumuzda:‬‬ ‫‪“öyle‬‬
‫”‪topluluklara yetiştik ki, onların yanında (namazdan çalan) hırsızlar gibiydik‬‬
‫‪cevabım verdi.‬‬

‫‪Zeydb. Vehb‬‬
‫(‪ “) ٠٣٢٤‬ل ؛ ‪ ] ١٧١/‬ثأث ا زيد ن زغ ب ‪ :‬ء حدثن اة عتذ الثؤ بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن‬

‫أيي س هلء ثت ا أثو تكر ئ أيي ق ي ه حدق ا غيت ال م ئ نن م‪ ،‬تحا ماللق بن مع ول غذ أبي‬
‫من صور‪• ،‬عن ويد بن زغ ب ‪ ،‬قات‪- ٠٠ :‬حرج ت إ ر ا ل حقائة نجل ن ت فيه ا إ ر جن ب الحا ئ ط‪،‬‬
‫م ننؤاة‪ ،‬ث م جاء‪ ،‬ئ جلم س إ ئ‪ ،‬قل ت ‪ :‬م ن ف ذا ؟ ءالط‪ :‬أ ي ي ‪ ،‬ئ ك ‪ :‬أ خ‬ ‫نحاء ن جئ إ ز‬
‫ينا ثنى ال ي ‪ ،‬قلف‪ :‬ئ ال ة‪ ،‬قت عشت‪،‬‬
‫م‪ ،‬ز ك اقارخهف‬ ‫إل‬ ‫لك؟ثا د‪ :‬أع ؟ي م ا‬
‫لمبق‪ ،‬قا د ‪ :‬ئذ قكه ا ‪ ،‬لآن \ ‪ b/‬أئدن غ ر أ ذ أ ئ ر ه أ خ ي إ 'إل ئ‬
‫ما ' نن بثي زث ا ك'‬
‫م‪0‬‬ ‫ف ه ا ‪ ،‬أ ' م ثز ج ين كان وا تديث وئئي‪ ٠‬ق ا ن ئ الئا قا م قص ش ركعتين‪ ،‬لأن‬
‫م‪1‬ئء ا'ل'رض وما ي‬
256 Zeydb. Vehb

‫ئا‬
_‫مم‬ ‫ *ىن‬1‫ كا ذ ش فأ ن زيد إد‬،" ‫إلي م ن الدتا زن ا نجف ا‬ ‫أص ئ ه ما أ ح ب‬ ‫أقير غأى أن‬
‫ الذا "كا ن نمافزا ا ل ج ه ا د وال ح ج والع نزة‬،‫التع قد والت و ح د‬

Zeyd b. Vehb anlatıyor: “Mezarlığa §‫^لكل‬ d u v a r ın dibinde oturdum. Bir

adam gelip bir kabri düzelttikten $onra gelip yanımda oturdu. Ben: “Bu
(mezardaki) kimdir?” diye sorunca: “Kardeşim” cevabını verdi. Ben: “Söz
kardeşin mi?” diye sorunca şu karşılığı verdi: “Din kardeşim. Dün onu
rüyamda gördüm ve: «Ey falan! Âlemlerin Rabbi olan Allah’a hamd olsun
(şu kadar) yaşadın» dedim. Bana: «Böyle mi diyorsun! Senin bu söylediğini
söyleyebilmem, benim için dünya ve içindekilerden daha sevgilidir. Beni
defnettikleri zaman görmedin mi? Falan kişi kalkıp iki rekât kılmıştı. Benim
kalkıp o iki rekâtı kılabilmem benim için dünya ve içindekilerden daha
sevgilidir» karşılığını verdi.”
Zeyd, mukimken zamanını ibadet ederek ve Allah’ı tevhid ederek
geçirirdi. Seferi olduğu zaman ise, cihad, hac veya umreye gitmiş olurdu.

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا ا لخشن بن خث اؤ‬، ‫ ثن ا أث و تغش‬،‫ ] حدق ا ث خ ئ د بن حم ئد‬١٧١/‫ )“ [؛‬٥٣٢٥(

‫ ئ م و عد‬، ‫ي ج م‬ " ‫ عن رئد بن ؤ ب قادت‬، ‫ عن ا الحت م‬،‫عقام بن عيي‬

‫ محزمي و ج ث ش ت عش‬0‫ ءأنشك ت أثابعغ ا‬،‫ي ا ل ررع‬ ‫يل ه م‬
‫ح‬ ‫ ب سرخ الغ امق‬،‫خ ابب دئ مان‬
UİT ‫ن ؤخ‬
‫م‬ ‫إل‬ ‫ ن ا للث‬:‫؛‬3‫ مما‬،‫ ئ حر غ إي مت ا جث ا ل ح ا ئط ا لأئق ان‬:‫ قا لأ‬،‫ثا ب ال حا ئط‬
، ‫ أئث تل قي ب‬،‫ه بنق وس و‬ ‫ند‬
‫ ح‬:3 ‫ ه ا‬،‫ ح شي ت أن ال ي حث ل ي‬: ‫ي سر ح هؤ الء؟ ئل ت‬

" ‫ نز الك ه ث ف ؤالؤ‬: ‫ ئت‬، ‫ص‬ ‫ط غ بثن‬ ‫ ي ن وقد أ‬:‫ هل ت‬:‫قات‬

Zeyd b. Vehb anlatıyor: Bir orduyla yola çıkıp, köylülerin bahçelerine
uğradık ve halk atlarını ekine saldı. Ben atımın yolarım tutup bahçenin
kapısında oturdum. Bahçe sahibi yanıma gelip: “Neden sen de bunlar gibi
atını ekine salmadın?” diye sorunca: “Bana helal olmamasından korktum”
cevabını verdim. Adam: “Allah seni bildiği gibi yapsın, onları sen bahçeye
musallat ettin” deyince: “Nasıl olur? Ben atımın yularım tutmuşum”
karşılığını verdim. Adam: “Sen olmasaydın, onlar helak olmuşlardı” dedi.
 Suveydb. Gafele 257

‫ ثت ا ع مزو بن‬، ‫إئ ح اى‬ ‫بن‬ ‫ ثما ث خ ئ د‬،‫ ] حدثن ا أبو حا م د ى جيل ه‬١٧١/‫ [ ؛‬-) ٠٣٢٦(
‫ " كا ن ل ذ تن‬: ‫ فا ك‬، ‫ أ ن ي ئ تؤ ال ة لزند تن زغ ب‬: ‫ قأال‬، ‫ ^ ئ داود‬١ ‫ئ‬ ‫ ئ‬، ‫ء إلإ‬
" ‫وهب قت أ ز المبب بز جهه م ن اخل إ واش رة‬
Zeyd b. Vehb’in bir cariyesi: “Zeyd’in yüzü, hac ve umre seyahatlerinden
dolayı bayağı etkilenmişti” demiştir.

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا عتذ الثؤ بن أخن ت بن حك ل‬،‫ ] حدق ا أ ح م د ث ذ جعف ر‬١٧١/‫ [ ؛‬-) ٥٣٢٧(

‫ قادت لح ن يا‬، ‫ عن زيد بن زغ ب‬،‫ عن ا لأع م ش‬،‫ ثن ا أثو بكر بن عيا ش‬،‫سميان بن وكيع‬
‫ ئنا‬،‫ أن ث في موضع م خي ف‬: ‫ ق قا‬،‫ بأتهن ا ه‬،‫سي‬
‫فى سرية ءإ دا ر ج ل في أ ج م ة مع ه ن ا ل رأ‬
‫حا ءن ف ه‬-‫ " |دي لأنث حي منه أن ثز؛ني أ‬: 3 ‫ ث أ ه ا‬،‫ف ه ؟ ثك شف ث رأته‬ ‫ا‬ ‫ ذ‬1‫لءح‬
Zeyd b. Vehb der ki: Çıktığımız askeri birliklerinden birinde hayvan
ininde giysisiyle başını örtmüş bir adamla karşılaştık. Ona: “Tehlikeli bir
yerde duruyorsun, korkmuyor musun?” diye sorduğumuzda başını açarak:
“Allah’ın beni, kendisinden başka bir şeyden korkarken görmesinden
utanıyorum” dedi.

Zeyd b. Vehb, Hz. Ömer, Hz. Osmân, Hz. Ali, Abdullah b. Mes’ûd, Ebû
Zer, Huzeyfe ve sahabenin ileri gelenlerinden rivayette bulunmuştur.

Takrîb 3658, Takrîb 1604, Takrîb 3573, Takrîb 3465, Takrîb 3683,
Takrîb 2905, Takrîb 2518, Takrîb 3999, Takrîb 3275-a, Takrîb 77^

Suveydb. Ğafele
Ezan ve namaz Suveyd b. Ğafele’nin tek uğraşıydı. O, en büyük yaşta
emeline ermiş, cehalet ve fitne ona ulaşamamıştır.

‫ ثن ا م ح م د بن‬، ‫ ثن ا م ح ث ذ بن إش حاى‬،‫ [ حدثن ا أبو حام د سر جثثه‬w t / ،] -((٥٣٣٨

‫ عن‬،‫ عن زيا د بن ح سم ه‬، ‫ ثن ا عبد ا لث ال م بن حرب‬، ‫ محا أ ح م د بن أيي طال ب‬،‫إن م ا عيد‬
‫ " أثا ا وئ ئ ال م ض د ا ه غ ي ن ت م‬:‫ قات ئ ؤئ د تق غفل ة‬:‫ قات‬، ‫م مبي ال م‬
‫" س نة‬
Suveyd b. Ğafele 258

Suveyd b. Ğafele: “Ben Allah'ın Resûlünden (sallallahu aleyhi vesellem) bir yaş
küçüğüm” demiştir,

‫أبي‬ ‫بن‬ 0 ‫ ثن ا م ح م د بن عئ ما‬C‫ ا ا حدثن ا م ح م ذ بن أ ح م د بن ا لخشن‬7 ‫ه‬/ ‫)" [ة‬٥٣٣٩(

‫ ص بم نة أ ي‬،‫ غذ ه ال ل بن ح ؛اب‬، ‫ قاالت ثن ا هشي م‬، ‫بمي أ ث و ث م‬ ،‫ ح دبتي أيي‬،‫م ح ه‬

٠' ‫ه‬ ‫ و إل أ ف ة‬،‫ه وص ق تتع ة‬ ‫' آتاثا مص د ق النبي‬٠ :‫ عن ئ ؤي د بن ع م أهء قات‬، ‫صالح‬
Suveyd b. Ğafele: “Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vesellem) zekat memuru
yanımıza geldi ve onunla namaz kıldım; ama Resûlullah (sallallahu aleyhi vesellem) ile
karşılaşamadım” demiştir.

‫ ثت ا حات م‬،‫ ثن ا م ح م د بق اش ح ا ى‬،‫ ] حدثت ا أثو خا ب ز بن جثثه‬١٧٥/‫)" [ ؛‬٥٣٤٠(

‫ " نأي ت‬:‫ قات‬، ‫ ثت ا أبوتعت مء ثن ا ح س ى الحا ر ث ال ث خ ئ‬:‫ زأبو حات م ق ا ال‬،‫ا ل جوهري‬

‫دن شم وعئ رين و!ي اقؤ‬°‫؛ له ثن بثي أتي ؤئز ا‬۶١ ‫سويد بن عملهي مر أ ي ال ن ن ج د إ ر‬
'٠ ‫ت ن ة‬

Haneş b. el-Hâris en-Nehaî der ‫لكل‬: “Mesciddeyken, Suveyd b. Ğafele’nin

Esed kabilesinden olan hanımının yanma gitmek üzere yanımızdan geçtiğini
gördüm. Bu sırada yüz yirmi yedi yaşındaydı.”

‫ ئ‬،‫ ثن ا أثو انثا س الث واغ‬، ‫ث أخ ط ئ ش ت م ثن ا ك ن ز‬ ] ١٧٥/![ ")٠٣٤١(

٠' : ‫ ه ا د‬،‫ ص غا م م‬،‫ ثعا ئصا ن‬:‫ ق اال‬،‫ وم خ ئ د ن أخنت بن أبي حل ف‬،‫م خ ث د بن أبا ن‬
٠٠ ‫ ^ ^ ؤ ى‬١‫ وكا ن بم ب ي يأتي‬،‫بزوج ئ زي د بن عمل ه وف و ابن س ت عئزه ؤمابة تث ة‬
Âsim der ki: “Suveyd b. Ğafele, yüz on altı yaşında evlendi. Yürüyerek
eamiye geliyor ve bize Cuma namazım kıldırıyordu.”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا أب و المقا س ال ثؤا ج‬، ‫بم ا ] حدثن ا أ خ ن د بن م ح ث د بن ا ل م ص ل‬

‫مم‬/‫)" [ئ‬٥٣٤٢(

،‫ غذ أمحه‬،‫ عن 'ل ص بن عئ‬،‫ ه ا الت ثن ا ا ل م حن ئذ عيي ال يئف ي‬،‫ وهئاد‬،‫محو وي ب‬

4‫ان قي اف؛ا م نقذ أش عنته عئزون ومال‬-‫في شه ر رمص‬ ‫” كا ن ن زي د'ب ن عمله‬ : ‫قا د‬

Velîd b. Ali, babasından bildiriyor: “Suveyd b. Ğafele, yüz yirmi

yaşındayken, Ramazan ayında bize gece namazlarını kıldırıyordu.”
 Suveyd b. Ğafele 259

‫ ثن ا ث ح م ذ بن‬، ‫بخايى‬
‫ ثعا م ح م د بن م‬،‫ ] حدثن ا أثو خا ب ز بن جثثه‬١٧٠/! [ ")٥٣٤٣(

‫؛ " رأيت ن ويد بن عمل ه ؤئؤ ائذ س بع‬،(‫ ئ‬٤^ ^ ١‫ ص ح م بن‬، ‫ ثن ا أثو م‬،‫تن صوو‬
" ‫ ورب ما ص ر ودع ا‬،‫وعشرين وماده تن د‬

Haneş b. el-Hâris der ‫لكا‬: “Suveyd b. Ğafele’yi, yüz yirmi yedi

yaşındayken gördüm. Bu yaşta bazen namaz kıldırıyor ve dua ediyordu.”

، ‫ثن ا أب ون ع م‬ ‫ ئن ا أبو بكر بن‬، ‫ ] حدثن ا عثذ الئؤ ى ث خ م‬١٧٠/، [ -) ٥٣٤٤(

‫بتتخ أت ومحت مح ل آن‬
‫ م‬U ‫ ن ئ ن تذ ققإة ي د‬۵١٤■" ;‫ هت‬،‫ ي تنب م‬0 ‫ ص ءننا‬،‫ى ز و‬
٠' ‫ ا ل ص الم‬،‫م وت ا ل م ؤبن ثن قاني‬
imrân b. Müslim der ki: Suveyd b. Ğafele, genelde müezzin: “Kad
kâmeti’s- salâtu” dediği anda iftitah tekbirini getirip namaza başlardı.

، ‫ ثن ا أبونعت م‬،‫ ثن ا أثو بكر بن ال عما ن‬، ‫ اا ا حدق ا عئد الثؤ س م ح م د‬/ ‫ ا م‬£ ‫ ل‬-) ٥٣٤٥(
‫همة م ؤبن ؛ لخغ‬ ‫تثهل ئ ت أن‬،‫ " ثو ا‬:‫ ئ ويد ن عثأه‬3 ‫ ئ‬:3 ‫ ئا‬،‫سان‬،‫ ص ع‬،‫ >ث ريلث‬Uj

‫ق ظث اا‬
Suveyd b. Ğafele der ‫نظ‬: “Şayet im^âmm olsaydı kabilemin müezzini
olurdum.”

، ‫ ثت ا أبونعي م‬،،‫ ثن ا أب و بكر بن القغن ابي‬، ‫ ] حدت ا ع د الل ه سر م ح م د‬١٧٥/‫)" [ ؛‬٥٣٤٦(

‫هدن‬ ‫ئق غف ال‬ ‫ كان ثؤند‬:‫ قات‬،‫ ص عئ تن ثدرك‬،‫ ئ خص ئ اخلار ج‬:‫قات‬
‫ هأي ي ن ئ ي ب ن عقل هء‬،‫ ا ض ي بهذا ا ل م ؤب ن‬:‫ ق ات‬،‫ن ي غ ؤئؤبال دير‬
‫ ئت م ع ة ؛ م‬،‫حر ة‬-‫بأل ه ا‬

‫ زغنز زض ئ ا ه‬، ‫ " ط م ح ا ح أيي ث م‬:‫ق ات " ظ ط لف غ ر ال ئ الؤبال ه ا حزة؟ قات‬

'' ‫نحا ر غصا‬

Ali b. Müdrik der ki: Suveyd b. Ğafele günün en sıcak saatinde ezan
okurken, (Zalim lakaplı vali) Haccâc, Deyr’de iken onu işitti ve: “Bana şu
müezzini getirin” dedi. Suveyd b. Ğafele getirilince de: “Neden günün en
sıcak saatinde namaz kılıyorsun?” diye sordu. Suveyd: “Bu namazı, Ebû
Bekr ve Ömer ile beraber kıldım” cevabını verdi.
260 'Suveyd b. Gafele

‫ ثت ا‬، ‫إ ن خا ق‬ ‫بن‬ ‫ ثنا مو ت ى‬،‫ ] حدثنا م حم د بن أ خ ن ذ فى كتابه‬١٧٦/٤‫)" ل‬٥٣٤٧(

‫ ص‬، ‫ ص ت خ م تن ي آل م ح م‬، ‫ط الثؤ ئ ذ جما د ان بجئ‬ ‫ محا‬،‫محن ال مب ن ئ صا يح‬
٠٠ :3 ‫ ه ا‬،‫ ووني ي ال ن‬0 ‫ أع طي ء ال‬:‫ قيد لت‬٩ ‫ وئئ د ثن ع مل ه‬öfc :،Ju ، ‫^ بن ث ن ب م‬١^ ^

" ‫ح ممي ك ت ن ي و ض‬
imrân b. Müslim bildiriyor: Suveyd b. Ğafele’ye: “Filan kişiye şu kadar
mal verildi, filan kişiye de yöneticilik verildi” denildiği zaman: “Ekmek
kırıntılarım ile tuzum bana yeter!” karşılığım verirdi.

‫م بن أيي‬ ‫ ثن ا أبو‬،‫ ] حدق ا عتد اش بن م ح م د بن أيي س ه ل‬١٧٦/‫ [ ؛‬-) ٥٣٤٨(

، ^ ^ ^ ١ ‫ عن‬،‫ عن تزيد بن عتد الؤ حم ن‬،‫ ثئا عتد الغ ال م‬،‫ ثت ا إ ت خا ق بن ش صوي‬، ‫ف ث ه‬
‫ب و وقو ؤ س‬
‫ ؛ ه أ ذ إل ث ى أغد ه ر م‬S l j \‫ " إد‬: ‫ ظت‬، ‫ ص ن زئد تن ئ أ ة‬، ‫ص خقئ ه‬

‫ ن ال يق ر ب فيه م ع ر ة ز ال‬، ‫م غلى مهدره ث م أ ق د غي ب ب ك ل ثن م‬ ‫بن‬ ‫ثلمه م‬

‫ لم ي جع د‬، ‫ب د دللث القا بوث م ثاثو ج ' حر م ن م ثم م م د‬

‫ج‬ ‫ إل‬، ‫وفيه ب ن ن ات م ن م‬

‫ئزى‬ ‫ال‬ ‫ف‬، ‫ ثم يف رم ?ئ ه م‬، ‫ق ف د قأ؛ثياف ث ن م‬ ‫مثم‬ ‫' حر م ن‬ ‫ج‬ ‫ قي ال ثو‬، ^ ^ ^ ١ ‫مبف‬

‫م دض‬ ‫ؤ م ض فن ص ظ و ص‬ ‫تغش‬- ‫ ئذبمف ق ؤه‬، ‫أ خد بجب أ ث قي ا ةمح م ح م‬

4 ‫ما ش‬ ‫ؤ ضثديه م‬ ‫ج ي م به ا د‬ ‫ئ‬ ‫م‬ ‫ر مؤنه‬ ‫لق محا‬

‫ زق ؤ‬4 ‫تنب ه م ظلت‬
Suveyd b. Ğafele der ki: Allah Cehennemliklerin ‫ السم س‬1‫ ل آ ل س ك أل‬dilediği
zaman onların her birine kendi boyuna göre ateşten tabut yapar ve içine
.konup ateşten kilitlerle kilitler. Bu tabutlar da ateşten çivilerle çivilenir
Sonra bu tabut ateşten başka bir tabutun içine konulup kilitlenir. Diğer
.tabut da ateşten kilitlerle kilitlenir. Sonra iki tabutun arası ateşle doldurulur
Cehennemliklerin hiçbiri diğerini görmediği için orada sadece kendisinin
,olduğunu düşünür. Allah’ın: “Onların üstlerinde ateşten tabakalar
.altlarında da (öyle) tabakalar var”* buyruğu, işte bu anlama gelmektedir
Allah’ın: “Onlar i‫ ؟‬in cehennem den bir yatak ve üstlerine de örtüler

1ZümerSur. 16
 Hemmâm b. el-H âris en-Nehaî 261

vardır. Zalimleri böyle cezalandırırız.”1 buyruğu da bu anlama

gelmektedir.

Suveyd b. Ğafele, Hz. Ebû Bekr, Hz. Ömer, Abdullah b. Mes’ûd, Bilâl ve
başkalarından rivayette bulunmuştur.

Takrîb 1685, 4489 ‫س‬ ‫أل‬, Takrîb 4490, Takrîb 105, Takrîb 105, Takrîb
2655-c, Takrîb 424

Hemmâm b. el-Hâris en-Nehaî

Allah dostlarından biri de çokça ibadet eden ve geceleri zikir için

uykusuz kalmaktan zevk alan Hemmâm b. el-Hâris en-Neha^dir.

،‫ ح دب ي أيي‬، ‫ ثن ا عتذ الل ه ئ ذ أ خن ذ‬، ‫مال ك‬ ،‫م‬ ‫ ] حدق ا أبو بكر‬١٧٨/‫ [؛‬-) ٥٣٥٦(
:‫ ق ات ; مح ذ اقزم‬،‫ " أص خ سام تثزي ال‬:‫ترجا ت قات‬:‫ ص إ‬،‫ ئ ا م حقن‬،‫ت اويه‬
‫ئ أثو مح‬
٠٠ ‫ وكا ن ض ا ج ت ص الة‬:‫ قات‬، ‫أثت ل م تتوس د ه ا ال ق د‬ ‫ه مام‬ ‫ان ج ثة‬

ibrâhîm(-i Nehaî) der ki: Hemmâm, saçları bozulmamış olarak

sabahlayınca, bazıları: “Hemmâm’ın başı, geceleyin yastığa baş koymadığını
gösteriyor” dediler. Hemmâm çok namaz kılardı.

‫ ثن ا هم د الؤ ح م ن بن‬، ‫م ح م د بن أ ح م د‬ ‫بن‬ ‫ ] حدق ا عتد الل ه‬١٧٨/! [ -) ٥٣٥٧(

،‫ ح و حدثت ا أ خ ن ذ بن جعفر‬.‫ عن حص ئ ن‬، ‫ ثن ا ابن م ح م‬،‫ ثن ا ق ارون بن إمتخا ق‬،‫ا لخنن‬
‫ ثن ا‬، ‫ت يئغي ابن ف دا د‬°‫ ثن ا خر‬،‫ ثما عئد ا ل ص م د‬،‫ ح دبني أيي‬، ‫محا عتد الله بن أ ح م د‬

‫كا ن يدعو• ' الل هم اشمحي ث ن‬- ‫ أثت‬،‫ ص ه م ا م بن ا ل حا وث‬، ‫ق ا الت ص إبراهي م‬
‫ محا ذ ال تا م إ ال س هه ؤئؤقا عد‬،" ‫ ؤ ا ن هم ت و ا م طا ظ ث‬،‫ال مب ا ل مر‬

ibrâhîm(-i Nehaî) der ki: Hemmâm şöyle dua ederdi: “Allahım! Az

uykuyla beni yetindir ve kulluğun için uykusuz kalmamı nasib et.”
Hemmâm, oturarak çok az uyurdu.

1A'râf Sur. 41
262 Kurdûs b. Hâni

Hemmâm, Abdullah b. Mes’ûd, Huzeyfe ve başkalarından rivayette

bulunmuştur.

Takrîb 894, Takrîb 2876, Takrîb2735, Takrîb 2456

Kurdûs b . ‫؛!ا ة!ا‬

Allah dostlarından biri de, Kurdûs b. Hâni’dir. Bu kişinin, îbn Ayyâş et-
Tağlibi olduğu söylendiği gibi, ibn Amr olduğu da söylenmiştir. Tâbiûna
kıssalar anlatmakla meşhurdur.

‫ حدثغى أبو‬، ‫ ثن ا عئذ الثؤ ى أ خن ذ‬، ‫ ] حدثتا أبو بكر بن مال ك‬١٨٠/^[ ")٥٣٦٣(
۵١٤٠ : ‫ ظت‬،‫ يد و‬، ‫ ث م ت غ م‬:‫ قات‬،‫ ظ هم د ال د ئ إذري س‬:‫ قات‬،‫تغت ر ا ل أثخ‬
4‫ئبحلوا ا إلغث‬-‫ ا‬، ‫تعال إ البع ن د‬
‫ " أبة ا ل حنث ال أ‬:‫ بم ولث ويمقس عقنا زنن ال حجا ج‬،‫ودومن‬
‫ ويكثز أن‬،‫ ل م؛ ا بقؤ‬1‫ وبرموا ع ز صالح ا ال تحا د ؤاثئ وا !لل ه بمل وب شنينة وأعن‬،‫بالؤهتة‬
" ‫ءن أب ل ج‬1‫ح‬- ‫ زنن‬، ‫ ر ا أد ل ج‬1‫ م ن حامح ن أد ل جء وم ن ح‬: ‫مبوت‬

Abdullah b. idrîs der ki: Amcamın ?öyle dediğini işittim: Kurdûs bize
(vali) Haccâc’ın zamanını anlatır ve şöyle derdi: “Cennet amelle kazanılır.
İstek ve korkuyu iç içe yaşayın, güzel ameller işlemeye devam edin. Temiz
kalp ve sadık amelle Allah’tan korkun.” o sık sık: “Korkan, geceleri uyumaz
ibadet eder” derdi.

‫ ح‬.‫ ثن ا ي وئف ن الثاح ي ي‬،‫ ] حدثتا أبو الق اي م حبي ب بن ا لخشن‬١٨٠/‫)" [؛‬٥٣٦٤(
‫ ى‬،‫ ثن ا غنزو بن تنزوي‬: ‫ محا د‬، ‫ ثنا خثا ذ ى م دوك ال ث ن ا إل‬،‫و حدثن ا م ح ث د بن بدر‬

‫ئ أ جن قي ا إل ي؛ ل ؛ د‬ " : ‫ ئت‬،‫ عن ودوس بن ه اتي‬،‫ عن شقيق‬، ‫ عن ض م‬،‫رائدة‬

٠' ‫ص مح ه ه‬ ‫لهي م ح ذ با الءتر تكزئة لآة ث جيئت ي ئ ؤ‬ ^ ١‫ إنه‬: ‫ث ث ؤأ‬
Kurdûs b. Hâni der ki: incil’i okuduğum zaman: “Allah, kuluna
hoşlanmadığı bir iş verir ve kendisine nasıl yakaracağına bakar” yazılı
olduğunu görürdüm.
 Zirb.Hubeyş 263

‫ ثنا علي ثن العبا س‬،‫ ] حدثنا غنزو بن أ ح ن د بن ع م الماضي‬١٨٠/![ -) ٠٣٦٠(

‫ غذ ش‬،‫ غذ ع مرو‬،‫ ثن ا م حئ‬، ‫ ثت ا أبو جا م‬،‫ ثنا ت ه د بن ن ح م ال جتتثاني‬،‫انجل ي‬
: ‫فن ا أنزت الل ه ؤأتإه‬
‫ قادت ي ب ي‬،‫ عن "كردوس بن ع م رو‬0‫ عن ن متان‬،‫ عن "كردوس‬،Jj|j
٠٠4‫ إن الل ه يقلي ال م د ؤئزي ج ة ين مغ صؤل‬٠٠
Kurdûs b. Hâni der ki: Allah’ın indirdikleri arasında şu yazılıdır: “Allah,
kulunu bela verip onun yakarış sesini duymayı sever.”

Kurdûs, ibn Mes’ûd ile Huzeyfe’den hadis rivayet etmiştir:

Takrîb2493, Takrîb 3908

Zirb. Hubeyş
Allah dostlarından biri de, toplum arasında zikriyle bilinen, ilim
öğrenmek için yolculuk eden, uhrevi ganimete ermek için cihad eden ve
zikir ehli olan Zir b. Hubeyş Ebû Meryem’dir. ‫ ه‬kemale ermek için
sıkıntılara katlanmış, tembelliği yenmiş ve vuslat için sebat etmiştir.

Denilirdi ‫لكل‬: Tasavvuf, dermansızlığa tahammül, üşengeçlikten

kaçınma ve visâl ile dinlenmedir.

‫ ثن ا أثو‬c(‫ ثن ا الحا ر ث بن أيي أمت ا م ه‬، ‫ ] حدت ا أبو بكر بن مال ك‬١٨١/‫ ! ؛‬-) ٥٣٦٨
‫ قا د‬،‫ عن رر بن حثئش‬، ‫ عن غا م م‬،‫ ثن ا م حا ن أثو معاونه‬،‫الن صر ه اشتي بن الث ا م م‬:
‫عأى ا ل وثابة إ ال بث ا إ أضخا ب روئل‬ ‫ وأ م الثؤ إن‬،‫حز ج ت في وم د ال م الخوئؤ‬
‫ ثنئا ف دن ت ا ل م دينه ر ن ت أ ئ بن "ك ع ب وعبد الؤ ح م ن‬،‫ه م ن ا ل م ه ا حرين وا لأئ صار‬ ‫الثؤ‬

‫"ئ ق < ي‬
Zir b. Hubeyş der ki: “Bir heyet içinde Kûfe’den Medine’ye gittim.
Allah’a yemin olsun ki bu gidişteki tek amacım orada bulunan Resûluilah’ın
(sallallahu aleyhi vBSEİİEm) Ensâr ve Muhacirlerden olan ashâbını görmekti. Medine’ye
vardığımız zaman Ubey b. Ka’b ile Abdurrahman b. Avfın yanından hiç
ayrılmadım.”
264 Zirb.Hubeyş

‫ نحا عتد الثؤ‬،‫ ثغ ا م حان ى ع م الص نيد‬، ‫ ] حدثن ا ن ق مان بن أ ح ن ذ‬١٨١/![ -) ٥٣٦٩(
‫وظ خنليي ع ز‬ ‫ وهدت قي بدقؤ‬:‫ قات‬،‫ عن رر‬،‫ ثن ا فث ا ؛‬، ‫بن ر جاؤ ال ث ذا ئ‬
‫ " أيي ث زنأول‬:‫ همل ت‬،‫ه ئ ل م ث صف وان بن مهث ا ل‬ ‫ا ل وءا ذة إ ال لماء أ صحا ب رن ول الل ه‬
" ‫ وعزؤت مع ه اقنتي عشزه م وه‬، ‫م‬ :‫ه ق ات‬ ‫الل ه‬

Zir der ki: Hz. Osmân’ın hilafeti döneminde, Resûlullah'ın (sallaliahu aleyhi

vesallem) ashâbından olan Ensâr ve Muhacirlerle buluşmak için yola çıktım.

Safvân b. Assâl ile karşılaşınca: “Resûlullah (sallaliahu aleyhi vesellem) ile karşılaştın
mı?” diye sordum. Safvân: “Evet. Onunla beraber on iki gazveye katıldım”
cevabını verdi.

‫ ثن ا عئد الل ه بن أ ح م د بن‬،‫حدثن ا أ ح م د بن ج م بن ح م دان‬ -) ٠٣٧٠(

،‫ض‬ ‫ عذ‬،‫ ثن ا أثو بكر بن ء ش‬،‫ ثن ا م ح ئ د ئذ ايوث‬، ‫م‬ ‫مح‬ ‫ خد ش أ ح م د بن‬،‫م‬

،‫ ظيته‬، ‫ ء)دا أة بأبي بنءمكئ ب‬،‫ ئد ح ن ت ن ن ن ج ذ‬،‫ أ ش ت ت ه‬:‫ قات‬،‫مر زر بن حبيش‬
‫ رأ هم ه سزاسة؛ا هتأ ك ص‬،‫ز ء ذ ا‬ ‫ ا حم قس ؟ي‬، ^ ^ ١ ‫ ز جنلف الثت أثا‬:‫سل ت‬
‫غب ث‬
‫م‬ ‫ م ذ أ ئ‬، ‫ ز جنلث ال ه‬،‫ أثا ا كدر‬:‫ ئن ث‬،‫ " وق ق ح وعئ ريث‬: ‫ ق ا د‬،‫ق و اقن ي‬
"٠ ‫ا م‬ ‫بما‬ ‫تآالمح اش أتيا‬:‫زللق؟ قاد‬
Zir b. Hubeyş anlatıyor: Medine’ye gidip Mescid’e girdim ve Ubey b.
Ka’b’ı görüp yanma giderek: “Allah sana merhamet etsin, ey Ebu’l-Münzir!
Bana kanadını ger (yumuşak davran)” dedim. Çünkü o sinirli biriydi. Ona
Kadir gecesini sorduğumda: “Yirmi yedinci gecedir” cevabını verdi. Ben:
“Allah sana merhamet etsin, ey Ebu’l-Münzir! Bunu nereden biliyorsun?”
diye sorunca: “Resûlullah'ın (sallaliahu aleyhi vesellem) bize haber verdiği alametten”
cevabını verdi.

‫ ث ا‬، ‫ ثت ا عئد ال ر ى أ خئ ذ ب ن خي ل‬، ‫ ا حدثن ا أبو بكر بن تالل ه‬١٨٢/ ‫ ل ؛‬-) ٥٣٧١(

:‫محظت‬، ‫ س ن م‬:‫ عئز ئ‬، ‫ض‬ ‫ غذ‬،‫ ثما خئا ذ ئن م ح ب‬، ‫امحا س ئ ا م ح د ا ل م ح ؤ‬
‫ه من‬ ‫حا ب رن و د ش‬،‫ أص‬٤^ ‫ وأردت‬C‫ بن عم \ ن‬،bulp ‫ئ إ ئ غ ح ز هد م ت غأى‬
، ‫مثي أثت لزم أثي بن "ك ع ب‬
‫ نح د‬:‫م‬-‫ت عاص‬، ، ‫ر عنه م‬ ‫محا‬ ‫الم ه ا جرين وا الن صار رضي الثث‬
‫حفهس ي؛ خنف ن جن ك‬-‫ ا‬:‫ ق ك لأبي وكانت فيه فناس ه‬:‫ هات‬،‫وعبد الر ح م ن ئ ذ عوف‬
 Zirb.Hubeyş 265

،‫ت زين أن ال ثد غ ايه في ا لل راد> ا ال تأقغ ي غ ي‬3 ‫ ه ما‬،‫ قإدي إس أ أث م تغ بئنف د متةأ‬،^ ١
‫ ء إن ابن‬،‫ أ حيزئي عن ثثة ائثذي‬،‫ يا أثا ا ل م نذر‬: ‫ ممل ث‬، ‫ دكا ن لي صا ح ب ص د ق‬: ‫قا د‬
‫ ول كن ة‬،‫' والل ه لم د ظ م أثف ا قي رمصا ن‬٠ : ‫ ق ا د‬، ‫ نتن يق م انح ؤأل يصئه ا‬:‫ م و لأ‬،‫منث ود‬

،‫ إمحا ملثي زتض ا ن‬٠ ‫ نا لي ال ذ ي أ و د ال كتا ب غ د ش ت م‬،‫ئ ى غ ر ا م ق ال محلوا‬

‫ ب ا الية ا ش‬:‫ وكيفت ع ل م ت دللف؟ قات‬،‫ يا أبا ائ مغذو‬: ‫ ق ك‬،‫نإثه ا أتل ه ذ ع وعش رين‬
‫ت‬3 ‫ ظ ا ال؛ئ؟ ئا‬:‫ صل ت‬،‫أي ظ ين س ى‬ ^ ١^ ، 1‫ حتزال به_ا م ح م د ؛ ه ئ؛نددئا ء حفغئن‬1
‫ و كا ن ع ا ص م ثنتيذ‬:‫ قات‬،" ‫ه ئ غا غ خ ز ر م غ‬ ‫فن‬
‫ئل غ ؛ل ئ ن م ث ج ئ ثعلل ع ي‬
‫؛ص ثع‬

‫خ‬
‫ ثنقلر إ ر‬،‫ ح ش إذا ض ر ا ش م صع د عأى الص ومع ة‬، ‫مإ محثغائا‬ ‫فل ثث ذ م ن ال شحر ال‬
‫ل‬

‫وثرتغ‬
‫ج‬ ‫ا ل كي ج ئ طل ع ال ئثا غ محا خ ر محس‬
Zir b. Hubeyş anlatıyor: Hz. Osmân’ın hilafeti döneminde, ResûiuJiah'ın
(sallallahu aleyhi vesellem) ashâbından olan Ensâr ve Muhacirlerle buluşmak için yola
çıktım. —Âsim ekledi: “Zir, Ubey b. Ka’b ve Abdurrahman b. Avfın
yanma gittiğini söyledi.— Sinirli biri olan Ubey’e: “Allah sana merhamet
etsin, ey Ebu’l-Münzir! Bana kanadını ger (yumuşak davran) çünkü
ilminden faydalanmak istiyorum” dedim, ubey: “Bana Kur’ân’ın bütün
âyetlerini mi sormak istiyorsun?” dedi.

Zir şöyle devam etti: Benimle sadık bir arkadaş gibiydi. Ona: “Ey Ebu’l-
Münzir! Bana Kadir gecesini haber ver. ibn Mes’ûd, «Yılın tümünü ihya
eden o geceyi ihya etmiş olur» diyor” dedim. Ubey: “Vallahi, onun
Ramazan ayında olduğunu biliyor, ancak insanların buna güvenip ameli
bırakmamaları için böyle demiştir. Muhammed’e Kitab’ı indirene yemin
ederim ki; o Ramazan ayındadır ve yirmi yedinci gecesindedir” karşılığını
verdi. Ben: “Ey Ebu’l-Münzir! Bunu nereden biliyorsun?” diye sorunca:
“Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vesellem) bize haber verdiği alametten. Sayıp
hesapladığımızda o gecede olduğunu anladık” cevabım verdi. “Onun
alâmeti nedir” diye sorduğumda ise: “Güneş doğunca ışınsız ‫ م‬1‫ك ة‬ yükselir”
cevabını verdi-
266 Zir b. Hubeyş

Asım , ‫ ه‬.gece sahurda yemek yemez ve sabah namazına kadar beklerdi

Namazı luldıktan sonra oradaki ibadethanenin damına çıkar ve ışınsız
0‫س ا‬ güneşin doğuşunu, sonra aydınlanıp yükselişini gözlerdi,

‫ ئ‬،‫ ئ أ م ذاؤذ‬، ‫بق ئ م ح ب‬

‫م‬ ‫ محا‬،‫م‬ ‫ ] خدكا محن الثؤ ئ‬٠٣٧٧ [ -) ٠٣٧٢(

:‫ بمولط‬،‫ قادت سبع ت رث بن حبتش‬، ‫طجت؛> إل ذ أن أ ي ن إل مان‬ ،‫دن رئ ئ‬° ‫أل‬ ‫بأ أن‬
‫ج‬
‫ن‬1‫ ^^^ ي نمص‬١ ‫ قإثه‬0‫ أ ال إ‬:‫ ث مئ ا ذث ث‬،‫" أ وال محاءة نلطادك م لزصع ت يد ي قي أنتي‬
‫ غذ‬،‫ ث أ ت ذ إلثمح ض‬،‫ قل ه ا ق ال ئ وبئذئا ق ال ئ‬،‫ قي ال م ا لأواخر‬،‫قي ا ل خم ا الواخر‬
‫ه‬ ‫ا ي‬-‫ إ ن ي‬، ‫م‬ ‫ ت م أ ئ ئ‬:‫ قات أبو ذاؤة‬،" ‫ئ ت ذ نز ق م م؛ة‬
Zir b. Hubeyş der ‫نكل‬: )Eğer sultanınızda (idarecinizden/ valinizden
korkmasaydım elimi kulağıma koyar ve: “Kadir gecesi Ramazan ayının son
.on gününün son yedisi içerisindedir, önünde üç, arkasında üç gün vardır
”Bunu bana yalan söylemeyen kişi yalanlanmayan kaynaktan aktarmıştır
.dedi
Ebû Dâvud ekledi: Y^nlanmayan’dan kasıt Ubey b. Ka’b’ın Allah'ın
Resûlü’nden (sallallahu aleyh‫؛‬vesellem) olan rivayetidir,

‫ء م ئ‬ ‫ ئ‬،‫بث ت ذ ا مح ثم‬
‫ج‬ ‫ ] خدمما أثو ث م ت ذ ت خ ث د ق‬١٨٣/‫ [؛‬-) ٥٣٧٣(
، ‫ تن ي م‬j j ‫ ص‬، ‫ ص ض‬،‫بن بغزي‬° ‫ ثن ا ماللف‬،‫ ثن ا ث ح ث د بن ت ابق‬،‫ش ت م ال ئ ايغ‬
‫؛ " محما‬3‫ ء ا‬،‫ ج ئ ت أ ف ي العن؛؛‬:‫ نا جاء يلف؟ ئئل ئ‬:‫ قا ت‬،‫ أس ت ص فوان تن مهث ا ل‬:‫ئات‬

" ‫ م ج ب ن محته انفاء العلم؛ إ ال وص غت ثت اخل ال ثكه أ جغ حثه ا ي خ اؤ بن ا يع ن د‬- ‫ب ن ر ج ل‬

Zir b. Hubeyş der ki: b. Assâl’ın yanına gittim. Bana: “Seni
buraya getiren nedir?” diye sorunca: “İlim talep etmek için geldim”
karşılığını verdim. Bunun üzerine: “İlim tahsil etmek için kişi evinden
çıktığı zaman melekler, yaptığı bu işten dolayı öyle hoşnut olurlar ki
k a n a r l a r ın ı onun üzerinden eksik etmezler” dedi.

‫ ه ا ان م م ذ ت ذ خفر‬، ‫ب ش ال ق ح إ‬
‫ط ال م ئ م‬ ‫ثا أثو بكر‬
‫طءت‬ ] ١٨٣/![ -) ٠٣٧٤(
‫ء‬:‫ ظت‬،‫ صر زر بن ح بت ش‬، ‫ عن عاص م‬،‫ ثنا أبو ا ال حزص‬، ^ ^ ١ ‫ ثن ا من جا ب بن‬،‫ال فتا ت‬
،‫ ^ ي أهنه‬£ ١^ ١ ‫ نثدؤ ت ع ز صموان بن عث ل‬، ‫خاف في صدري ائن ش خ غش ا ئ ئ م‬
 ‫‪Zirb.Hubeyş‬‬ ‫‪267‬‬

‫نب‪ ،‬ه اتت " أنا إثت ق س ش ر جل‬

‫‪Jul‬؛‪ :،‬ظ عدم يلف إ؟ي يا زر‪ ،‬طل ي العلم؛؟ ئ ك ‪ :‬ح‬
‫ثه لل ب ا ل عا م إ ال وضع ت لت الن ال يهه أ جن حته ا وض اء بتا مغل "‬
‫‪Zir b. Hubeyş der ki: Mesder üzerine meshetmek konusu aklıma‬‬
‫‪takılınca, Safvân b. Assâl el-Murâdî’nin evine geldim. Bana: “Neden yanıma‬‬
‫‪geldin ey Zir. ilim isteği midir?” diye sorunca: “Evet” cevabını verdim.‬‬
‫‪Safvan: “Melekler ilim taleb eden kişiye hoşnutluk gösterisi olarak‬‬
‫‪kanadarını gerer” dedi.‬‬

‫(‪ [ -) ٠٣٧٥‬؛‪ ] ١٨٣/‬خد ك أ خئ ن ئ ث غ ئ ز ق م د الزئا ب امحت اوئي؛إ‪ ،‬ث ا ن غ ئ ن‬

‫ن س ا ق الثقف ئ ‪ ،‬ت ا أبو ءكزي بء ثنا ن ح م د بمي ابن عبيد‪ ،‬عن إن م ا عيد‪ ،‬مالط ‪ " :‬وأنت‬
‫زؤ| وم د أش عقه عسزون وما؛ف تن ة‪ ٤٧ ،‬لص ه كصطربا ن ث ن ا م حر‪٠٠‬‬
‫‪ismâîl der ki: “Zir’i, yüz yirmi yaşındayken gördüm, ihtiyarlıktan dolayı‬‬
‫”‪sakalı titriyordu.‬‬

‫عئد ائزئا ب‪ ،‬ثئا م ح ث ذ ى إ ن خا ئ‪،‬‬ ‫بن‬ ‫م خث د‬ ‫ى‬ ‫(‪[ -) ٥٣٧٦‬؛‪ ] ١٨٣/‬ح دكا أ خ ن ذ‬
‫ظ أ ب و ي ‪ ،‬ظ م ح ن ئ ع ئ‪ ،‬ظ < أ ئ الحتن ا ن‪ ،‬غذ غ ا م‪ ،‬قات‪ " :‬نا تأت ث‬
‫م *'‪ • ،‬حدثت‪ 1‬أ خن ذ بن م ح م د بن عتد ائزئ ا ب‪ ،‬ثت ا ن ح م د ن‬ ‫“ مح‬ ‫أئزأ م ن زر بن‬ ‫ر ‪-‬جال‬

‫إشحا ى‪ ،‬ثتا أبو ؤ ب ‪ ،‬ثئ ا خ شت ذ بن عل ي‪ ،‬ثن ا خزم ثن ال عما ن ‪ ،‬عن غا م م ‪ ،‬ها ‪ ” 3‬نا‬

‫ها م‬ ‫آ ي ث ن ب ال‬

‫‪Asım: “Zir b. Hubeyş’ten daha güzel Kur’ân okuyanı ve onun gibisini‬‬

‫‪görmedim” demiştir.‬‬

‫(‪ -) ٥٣٧٧‬ل ‪ ] ١٨٣/٤‬ثن ا م ح م د بن إ ت خا قآ ‪ ،‬ثن ا حات م بن الل ي ث ا ل ج وه ر ي‪ ،‬ثن ا عبد‬

‫ثن ا أثو بكر بن عيا ش‪ ،‬ظ ‪3‬ت ‪ '٠‬كا ن زر بن م ح م م ن أعرب ‪٧ ۵ ١‬‬ ‫الر‪-‬ح ن ن بن‬
‫‪f‬؛‪ ûl‬اث ن مع ن غ ود ي نال ه ‪ ،‬يع ي ي ع ن ال م ب ي ة "‬

‫‪Ebû Bekir b. Ayyâş der ki: “Zir b. Hubeyş Arapça konusunda insanların‬‬
‫”‪en bilgilisiydi. ibn Mes’ûd ona Arapça’yla ilgili sorular sorardı.‬‬
‫‪268‬‬ ‫‪Zirb.Hubeyş‬‬

‫خ ه أبو خا ث د بن محق‪ ،‬ظ أ وئا مح ا م ال ئ مج‪ ،‬ئت ا ن خئ ن ئ‬ ‫(‪[ -) ٥٣٧٨‬؛‪] ١٨٤/‬‬

‫خئ ا ذ ‪ ،‬ى ئي تا د ت ذ < ب ‪ ،‬غذ خءب ي رند‪ ،‬غذ ء ص ‪ ،‬ئت ‪ " :‬أئ؛بم ق أف؛ى‬
‫كانوا ي خذ و ن ف ذا المحل ج م ال ثته م زر ين م ح ش "‬
‫‪،€»: .yetiştim. Zir b‬؛؛؛؛‪ için fırsat) edinen ،‬آء‪،،‬ةط؛) ‪Asım: “Bu geceyi binek‬‬
‫‪Hubeyş de bunlardan biriydi” demiştir.‬‬

‫لخد تن عبمد ازئا ب ى تج دة‪ ،‬ئ ع ئ ئ‬ ‫(‪[ -) ٠٣٧٩‬؛‪ ] ١٨٤/‬خد ك قق ت ا ة ئ‬

‫ي ل أ س م حش الىمء ب‬ ‫ء ش ‪ ،‬ى ل ك ة إ ئ ئ م ح ا م حق‪ ،‬ض ال غ م ‪ ،‬قات‪:‬‬

‫ز ه نت‪ ،‬ئ ش ط ئ‬ ‫م شح ئ د بن أ ح ن ذ ب ن؛ و ممن‬ ‫ا ل ب ك بن مروان‪-‬ح و ح د ئ أوئ‬
‫عيي بن الهيث م‪ ،‬ثنا عبد اللب بن م حم د بن محي‪ ،‬ح دب ي م ح ئ د بن ؛ نم ش ‪ ،‬ظ ق ه ث‬
‫مط عب اؤ ‪ ،‬عن نويي ‪ ،^ ٣ ١‬أن رث بن حمح ش كت ب إ ر هم د المل ك بن موان كتابا يفلت‪،‬‬
‫ز ال نجل بنلف يا أبير ا ل م ؤثه ن قي حثون‪ ،‬ا ل ح ظ ة نا يقلهن ص ص حتلث‪،‬‬ ‫و كان ي ا ج رة ‪:‬‬
‫ظ ت ق م به ا الؤلون‪:‬‬ ‫م و شلق ؤأل و‬ ‫فأن ث أ‬

‫س ئ ذا‬ ‫م‬ ‫آ‪:‬ب ط ج‬ ‫إذا ال مب ل و ل س م ; الذث ‪.‬‬

‫بلق رروغ قل ذث ا ح صا د ه‪I‬‬ ‫وجعل ت أسق ام ه ا ث قا ل ه ا‬

‫هم‪،‬‬ ‫‪ ،‬ئلئ ا درأ عبد ا ل ب ك الكتا ب ب م خ ر بث ز ف ئؤبه‪ ،‬ئ؛ ‪ :3ü‬ص د ى زأ‪ ،‬ي‬
‫إليا ب م ق دا ء ن أنفق "‬

‫‪Suveyd el-Kelbî der İd: Zir b. Hubeyş, Abdulmelik b. Mervân’a bir‬‬

‫‪mektup yazarak nasihatte bulundu ve sonunda dedi ki:‬‬ ‫‪Ey müminlerin‬‬
‫‪emiri! Sthhatli oluşun seni çok yaşamaya tamah ettirmesin. Sen kendini‬‬
‫‪daha iyi bilirsin, öncekilerin şu sözünü unutma:‬‬

‫‪“K işiler çocuk sahibi olunca‬‬

‫‪Y aşlılıktan bedenleriyıpranınca‬‬
‫‪H astalıklar ona alışınca‬‬
‫‪Ekinlerin hasatyaklaştı dem ektir.n‬‬
 Ebû Abdirrahman es-Sülemî 269

Abdulmelik mektubu okuyunca ağladı ve gözyaşları elbisesinin kenarını

ıslattı. Sonra dedi ‫لكل‬: “Zir doğru söylüyor, ancak bunu başka şekilde
anlatsaydı daha merhametli davranmış olurdu.”

Zir b. Hubeyş, Dört Halife’ye yetişmiş, Ömer b. el-Hattâb ve Hz.

Ali’den hadis işitmiştir. Ashabın âlimlerinden olan Ubeyb. Ka’b, Abdullah
b. Mesud ve Huzeyfe’den ilim tahsil etmiştir.

Takrîb 264-a, Takrîb 3267, Takrîb 3267-a, Takrîb 3268, Takrîb 3316,
Takrîb 3296, Takrîb 1325, Takrîb 1525, Takrîb 2538, Takrîb 526, Takrîb
528, Takrîb 2583, Takrîb 3174-c, Takrîb 3364, 3820, Takrîb 1880,
Takrîb 225, Takrîb 1735, Takrîb 504, Takrfo 3358, Takrîb 4489-a, Takrîb
3726, Takrîb 3027

Ebû Abdirrahman es-Sülem î

Allah dostlarından biri de, çok oruç tutan ve namaz kılan, yıllarca
imamlara ve âlimlere Kur’ân okutan, ibadette basiretli ve eğitimde
maharetli olan Ebû Abdirrahman es-Sülemî Abdullah b. Habîb’dir.

،‫ ثن ا ا ل ج وه ر ي‬،‫ ثت ا م ح م ذ بن إشحا ى‬،‫ ا حدق ا أبو حام د ن جتإه‬١٩٢/‫ [ ؛‬-) ٠٤ ٠٤(

‫ قادت ذهبما نر جي أثا عبد‬، ‫ ص عطاؤ بن الث اي ب‬،‫ئ خئا د ى زيد‬ ‫رم ن‬1‫ظ ع‬
‫زقت ضن ت ل هب مانين رمصام ا‬ ‫وب ي‬ ‫ " |دي لأر ج و‬: 3 ‫ ه ما‬،‫ ^ ^ عغذ مته‬١^^< ^ ١
Atâ b. es-Sâib bildiriyor: Vefat etmek üzere olan Ebû Abdirrahman es-
Sülemî’nin yanına, Allah’tan ümit kesmemesi konusunda öğütlerde
bulunmak üzere gittik. Ancak bize: “Allah’tan ümitliyim; zira seksen
Ramazan oruç tuttum” dedi.

،‫ ثت ا عبد ال ر بن أ ح م د بن حسل‬، ‫ ] حدثن ا أب و بكر بن مال ك‬١٩٢/‫ [؛‬-) ٥٤٠٥(

‫ قادت ش م ع ت أثا إئ حا ق‬،‫ ثنا عبد الر حم ن بن ح م يد‬،‫ ثنا ي حيى بن اد؛‬،‫ح دب ي ش‬
" ‫ " أئزأ أبو عتد الر ح ش الق ل مي المران في ا ل م س ج د أرمح ن سنه‬:‫ مولت‬،‫الثثي؟ؤ‬
270 Ebû Abdirrahman es-Sülemî

Ebû ishâk es-Sebiy’î der ‫نكل‬: “Ebû Abdirrahman es-Sülemî tam kırk yıl
boyunca mescidde Kur'ân okumayı öğretti.”

، ‫لخت ئن خق د‬ ‫ط الثؤ ئ‬ ‫ ئ‬، ‫م ئ نماب ه‬ ‫ ] خد ك أبو‬١٩٢/‫ [؛‬-) ٥٤٠٦(

‫أخن بج دي محو عثد‬ ،‫ غذ شم‬،‫ ثن ا ا العنس‬،‫ ثئ ا أبو ث ش ا ل حق ان إ‬،‫د م أيي‬ ‫ح‬

3 ‫ ئ‬،‫ء ؛ ه أ ذ أب وة‬1‫ ث‬U ‫ ^ ^ ئد و ت‬١ ‫ " ي ن ئؤتلث غ د‬:‫ قات‬، ‫ال مب ن ا ل ظب إ‬

‫ ج ئ أ ض ر ش م‬، ١ ‫ ؤق‬، ‫ أوئ؛ أحت ر‬P ٤^
‫يز‬ ١ ‫ أض ر‬،‫ ك ث أال متإلف‬:‫حم ن‬-‫أثو عبد الر‬
٠٠ ‫ بدأ ت‬U ‫أنق ط مأي أؤد‬
Şimr anlatıyor: Ebû Abdurrahmân es-Sülemî elimden tutup: “Namazda
olan kuvvetin nasıldır?” diye sordu. Ben ona ne kadar dayanıklı olduğumu
söyleyince dedi ki: “Ben de senin gibiydim. Yatsıyı kılar sonra kalkıp sabaha
kadar namaz kılardım. Sabah namazım kılarken olan kuwetim gecenin
başındaki gücümden daha fazla olurdu.”

‫ ئ غ ي‬،‫ظ ال مب ن ئ ا كض‬ ‫ ئ‬4‫ ] خدتثا مه د ال م ثن ن ح م د‬١٩٢/! [ -) ٥٤٠٧(

‫ أبه 'كا ن يوش ب ال طعا م‬، ^ ^ ١ ‫ ص أبي عند‬، ‫ عن عط اؤ بن الث اي ب‬،‫ ثن ا قعثه‬،‫بن قس ه‬
،‫ف ث‬
‫ك \للث ي‬3‫ با‬:‫ محمولون‬، ‫نث ا ك ي ذ‬
‫ فهئع نة ا م‬،‫ وثن ا اتممتلوة به قي ا ل طريق‬، ‫ال ن ن ج د‬

jiia‫م ن د‬ ٩ '٠ :‫ عال ت غابقة وضي الل ه د؛تالى صهأ‬: ‫ ويئولط‬، ‫ وبا رلث الثت فيأك م‬:‫نئولت‬
٠٠‫ خ ر يتمى لق م أ جثنت اثص د م حإ به‬،‫ودعي لف م ودوا‬
Atâ b. es-Sâib’in bildirdiğine göre Ebû Abdirrahman es-Sülemî’ye yemeği
mescide kadar getirilirdi. Bazen henüz yolda iken yemeği kendisi alır ve
yoksullara dağıtıp yedirirdi. Onlar: “Allah sana bereketler ihsan etsin!”
dediklerinde, o da: “Allah size de bereketler ihsan etsin!” karşılığım verir ve
şöyle derdi: Hz. Âişe: “Bir infakta bulunduğunuzda size dua edildiği zaman
siz de onlara duayla karşılık verin ki infak ettiğiniz şeyden size de bir sevap
kalsın!” demiştir.

‫ ظ أ م بكر‬،‫ ثت ا م ح م ذ م أيى مشهد‬، ‫ ] حدثت ا عبد الل ه ئي م ح م د‬١٩٢/! [ -) ٠٤٠٨(

، ‫ م‬- ‫ غذ أ ي محي ال ث‬، ، ‫ غذ عظء بن ال ث م‬،‫ ثنا إ ث خا ن بن أ ي سن ا ن‬،‫ثن أ ي م حئ‬

‫ هاده إدا أنأى قي‬،‫فف ا <صا‬
‫ هثن ل ي‬،‫ " إن ائنللث ي جيء إ ز أ ح د م غدوهب ص حيم ة‬:‫قات‬

٠٠‫ ما‬4‫ ^ ^ ح را* كان ص ث ى أن يكمن تن ا تث‬١‫أؤل ا ل ص حي م ة حيرا زقي‬

 Ebû Abdirrahman es-Sülemî 271

Ebû Abdirrahman der ki: “Melek sabahleyin sizden birine bir sahifeyle
gelir ve ‫ ه‬sahifeyi hayırla doldurur. Eğer sahifenin başında ve sonunda hayır
olursa, umulur ki, aradaki günahlar bağışlanır.”

‫ ثنا عبد الثؤ بن أ خ ن ذ بن‬،‫ف ر بن ح م دا ن‬

‫أ ح م د ن جع‬ ] ١٩٢/‫ )“ [ ؛‬٥٤٠٩(
‫ كا ذ أثو عبد الر ح م ن‬:‫ قا د‬، ‫ عن غا م م‬،‫ ثت ا أبو بكر ب ن عثا ش‬4‫ ثن ا ثوئفث"ال صما ر‬، ‫ح م‬
‫ ز ال بجامبثا <وريء‬، ‫ " ال بجالنثا ري و خا ش فنيئ ا ال ق ي‬: 3 ‫ ةا‬،‫ثذا ن بم ة‬:‫اائ ا‬
‫ و قل م‬،‫ص إ ر أيي ا لآخزص‬ ‫ ثا‬: ‫ قات غاص أ‬،" ‫مص‬-‫ص ؛ ال أ م ا لأ‬ ‫نو ي و‬
‫بك ل ما ت‬
Âsim anlatıyor: Ebû Abdirrahman es-Sülemî, meclisini açacağı zaman:
“Şakîk ed-Dabbî ile oturan kişi, Haricî olan kişi ve kıssacılar bizimle
oturmasın. Sadece, onlardan olan Ebu’l-Ahvas oturabilir.” Âsim dedi ki:
“Ebu’l-Ahvas ile oturduğumuzda bize bazı sözler söylerdi.”

، ‫ ثتا أ ث و ي‬،‫ ثن ا م ح م د بن إ ت خا ق‬،‫ ء حدثن ا أبو حام د ى جثثه‬١٩٣/ ٤‫ و‬-) ٥٤١ ٠(

‫ أق فمحق ا‬،‫ عن أيي عبد الر حم ن‬،‫ عن ش حص ين‬،‫ عن ع ا صم‬،‫ثن ا أثو ب م بن عيا ش‬
‫ ئل ي‬،‫ " إ ر ق ف تجال ل د طث‬: ‫ن ص تجا ل م ؟ قا د‬- ‫ إل م م ه الثا‬: ‫ قأد ه‬، ‫؛ل ق م‬
" ‫أزأيث أزأئث‬
Ebû Abdirrahman es-Sülemî bildiriyor: Şakîk ed-Dabbî, bana: “Neden
halkın benimle oturmasını yasakhyorsun?” diye sorunca, “Dininde sapıklığa
düştüğünü gördüm. Halkın senin için birbirine: «Gördün mü, gördün mü?»
demesini istiyorsun” karşılığını verdim.

،‫ ثن ا أ ح ن ذ ن م وت ى الع دو ى‬، ‫ ] حدبن ا أبو أ ح ئ د م خ م ذ بن أ ح م د‬١٩٣/‫ )“ [ ؛‬٥٤١١(

‫ ء ءى‬:‫ قا د‬،‫ ص ء صم‬،‫ ظ يئائ ثن زئي‬،‫ ظ غنى ى قنن‬،‫*ط إئن ا ي د ئ تنب‬
‫صن ي أ ي‬ ) ‫بضا‬،‫ " ال ثمي‬:‫ ثقوب‬،‫ث ل م ه ونت ق غتت آل أق ا غ‬1‫يتن ا‬.‫أ;ا ي د ال ئ‬
‫ وكان فمحى الصثى ترى‬،‫ف ن بأبى ناقل‬
‫ ن ي‬،" ‫قتيئ ا‬-‫ ز‬،‫نتن ت بن مح ده‬ ،‫ئزص‬-‫ا لأ‬
‫نو شة‬
Âsim der ki: Çocukken Ebû Abdirrahman es-Sülemî’nin yanına giderdik.
Bize şöyle derdi: “Ebu’l-Ahvas dışındaki kıssacılarla oturmayın. Sa’d b.
272 Ziyâdb. Cerîr

Ubeyde ve Şakîk’ten de sakının.” Burada kastedilen Ebû Vâil değildir. Şakîk

ed-Dabbî çirkin görüşlere sahipti.

Ebû Abdirrahman, Hz. Ömer, Hz. Osmân, Hz. Ali, Ebû Mes’ûd, Ebu’d-
Derdâ ve başka sahabilerden rivayette bulunmuştur.

Takrîb 806, Takrîb 2564, Takrîb 3958, Takrîb 708

Ziyâdb. Cerîr
Allah dostlarından biri de, emanete iyi şekilde riayet eden, dinini
düzgünce yaşayan, fakih, takva sahibi, ilmiyle âmil ve vefakar olan Ziyâd
b. Cerîr el-Eslemi’dir.

‫ محا ا خل ص ثن‬،‫ محا ع ئ تن إ ن خا ى‬، ‫ ] خد ك م د الثؤ ئ ذ ن خ ث د‬١٩٦/‫ [؛‬-) ٥٤١٦(

‫ م‬، ‫ عن محا‬،‫ ص أيي إشحاى الشتتا ئ‬،‫ أ حبرنا ث ريلق‬،‫ ثئ ا ابن ا ل مب ارك‬،‫الح س ن ا ل مروري‬
،‫ ممل ت قي *ك ال م ي ال وا آلمائة‬، ‫ أقل ت م غ زيا د بن جرير م ن ا لم حا ت ة‬:‫ قات‬، ‫بن ن حت م‬
‫ان ثكنة ظ‬5‫ آ‬: ‫ ق ك ه‬،^ ‫ ؛‬٢ ‫ ظى ق ئ ق أثي مح ق م ا‬،‫ب جع ل رياد ث م ومح ك ي‬
‫م‬ ‫ء‬ ‫ه‬ ‫بئ ؛ل ه مما؛ى‬
‫جذ ج‬
‫حن اننؤب‬
‫ " ء ن غنن ئ ائ طا ب أب‬، ‫ م‬:‫ئ ك ؟ قات‬
" ‫الغي ب أل أل م أ ئ الئ؛ي‬

Hunâs b. Suhaym der ki: Ziyâd b. Cerîr ile birlikte çarşıdan geliyorduk.
Bir ara konuşurken “Emanete yemin olsun ki hayır!” diye bir söz kullanım .
Bu sözüm üzerine Ziyâd öyle bir ağladı ki, büyük bir kusur işledim
herhalde, diye düşündüm. Ona: “Kötü bir şey mi dedim?” diye sorduğumda
şöyle karşılık verdi: “Evet! Zira Ömer b. el-Hattâb emanet üzerine yemin
etmekten kati bir şekilde nehyederdi.”

‫ ئ‬،‫م‬ ‫ ث إ هم د ال د ئ أ خن ذ ثن‬، ‫ ] خدتثا أثو بكر ت ذ ت ال ك‬١٩٦/‫ [؛‬-) ٥٤١٧(

‫ح‬ ‫ ص نب‬، ‫س حؤف ب‬°‫ ؛ هز ا‬١^ ١ ‫ أ م حزال‬،‫ش ا م‬-‫ ئ ه‬،‫أن‬-‫ ثن ا ن همز بن ■ءئت‬، ‫أ خ ن ذ بن إبراهي م‬
‫ قادت‬C‫ نن م غ زي ال يحل ف ن با ألمانة‬،‫ ء كث ق أشيي م غ زياد بن جر؛ ر‬: ‫ قا د‬،‫بن عقاب‬
 Ziyâd b. Cerîr 27^

‫ ئا ن‬،‫ أنا ش مع ت ف ذا يحل ف ن بأا لماثة‬٠٠ ‫ ن ا تك يلث؟ ءقأا ل‬: ‫ ئ ك‬، ‫قغقل ز ت إلئه ؤوئ س ك ي‬
٠٠ ‫ حسا ي خ ز ئد مى أ ح ب إ؟ي م ن أن أخيفنب ا الءماقه‬-‫د ح ل ثا أ‬

Rabî’ b. Attâb anlatıyor: Zlyâd b. Cerîr île yürüyorduk. Ziyâd, emanet

üzerine yemin eden birini işitti. Kendisine baktığımda ağlıyordu. Ona:
“Neden ağlıyorsun?” diye sorduğumda, Ziyâd: “Şu adamın emanet üzerine
yemin ettiğini duymadın mı? Tüm organlarımın kanayana kadar kazınması
benim için emanet üzerine yemin etmekten daha sevimlidir” dedi.

‫ ثن ا‬، ‫ ق ا أ ح م د بن مو ت ى‬، ‫ ] حدثن ا أب و أ ح م د م ح م د ى أ خن ذ‬١٩٦/‫ )“ [ ؛‬٥٤١٨(

‫ قادت مح ق‬،‫ غذ زيا د بن ج رم‬، ‫ عن ال ض‬،‫ غذ م حرم‬،‫ ثن ا ج ريت‬،‫إئ ن ا عيد بن سميي‬

‫ ممات‬،‫ بن قي يماء‬،‫ ئ ك ال‬:‫ أفي هدم أتعب أم يماؤ؟ قات‬، ‫ يا ريا د‬:‫ ق ات‬،‫ع من ى الح طاب‬
'٠‫ وأئم ة مضل ي ن‬،‫ و ح دا د من افق‬،‫' أنا إن الرمان بج زم بزل ة غا بم‬٠ :‫ع ر‬
Ziyâd b. Cerîr der ki: Ömer b. el-Hattâb’a gittiğimde: “Ey Ziyâd! Sizler
yıkmakta mısınız, yoksa yapmakta mısınız?” diye sordu. Ben: “Hayır.
Yapmaktayız” cevabını verince, Ömer: “Zaman, âlimin hataları, münafığın
münakaşasıyla ve saptırıcı imamların saptırmasıyla yıkılır” dedi.

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا إن م اعيئ بن نع د‬، ‫ ثت ا أ خ ن د بن مو ت ى‬، ‫ ا أبو أ ح م د‬١٩٦/٤ ‫ )“ ل‬٠٤١٩(

‫ قات‬،‫ أس ت ع م ئ ا ئا ب‬:‫ قات‬،‫ عن ريا د بن جرير‬، ‫ عن ا ل م‬،‫ عن نم نه‬،‫جريت‬

‫ و ح ك م‬،٠
^ ١‫ أؤ ج ذاأل من افق ؛‬، ‫ بدوي ن ا تهدم ا إل س ال م؟ يهد م ه نل ه ع ا ل م‬3 ‫ " ه‬:‫لي‬
‫ ض ال ض نغزة‬، ‫ش أ ن مح م‬ ‫ ززاة‬،" ‫ص ل ن‬
Ziyâd b. Cerîr der ki: Ömer b. el-Hattat’a gittiğimde: “İslam’ı neyin
yıktığını biliyor musun? İslam’ı, âlimin hataları veya münafığın Kur’ân
hakkında münakaşası ve insanları yoldan çıkaranların hâkim olmasıyla
yıkılır” dedi.

‫ ثن ا عتذ الل ه بن أخن ت بن‬،‫مابم ا ] حدت ا أ ح م د بن جعف ر بن ح م دا ن‬/‫ )“ [غ‬٥٤٢٠(

‫ ثن ا‬،‫ أ حتزل\ عتد الؤ ح م ن بن م هد ي‬C‫ح دبيي يعق و ب‬- ،^ £ ١
^ ‫ ح دثيي أ خ ن ذ بن‬، ‫ح م‬

" :‫ قوت‬،‫ كأال زياد بن جرير‬:‫ قات‬، ‫ح م‬ ‫ غذ جع م بن‬، ‫س و ث بن عبد ال د بن ت غ د‬

" ‫ ث جهزوا ليماع ال م مما ر‬:‫ت م ؟ صوت‬
‫جتهزث م ؟ شبث ة ر ج ل م و د ظ يغني بقول ه ئج ه ر‬
274 Ziyâd b. Cerîr

Cafer b. Humeyd der ki: Ziyâd b. Cerîr: “Hazırlandınız mı?” derdi. Bir
adam onun böyle dediğini duyunca bundan neyi kastettiğini sordu. Ziyâd:
“Allah ile buluşmaya haz^lamn” cevabını verdi.

‫ ثن ا عتد الل ه بن م ح م د‬،‫ ثن ا أ ح م د بن م ح م د بن ع من‬، ‫ ء حدق ا أيي‬١٩٧/ ٤‫ و‬-) ٥٤٢١(

‫ ص شن ر‬، ‫ ص ا ال من م‬،‫ ئ أ م خال د ا لأخنت‬،‫ظ ال مب ن ئ ءت اني‬ ‫ خدممي‬، ‫تن ت ي م‬
" ‫ " نا ي هزم إل تلغوا ا ق ى‬:‫ قات‬،‫ غذ زيا د بن جرش‬،‫بن غي ث‬
Ziyâd b. Cerîr der ‫نكل‬: “Takvaya ulaşamadıktan sonra insanların anlayış
sahibi olmalarının ne değeri var ki?”

، ‫ ثنا غيد الل ه بن أ ح ن د بن خ م‬،‫ ] حدثنا أبو بكر بن مال ك‬١٩٧/‫ [؛‬-) ٥٤٢٢(
‫ عن زيا د بن‬،‫ عن أ ي ص خره‬،‫ ثن ا ماللط بن مغول‬،‫ ثن ا م حم د بن سابق‬،‫ح دب ي أيي‬
‫م ا م ز ال‬ ‫ ال أ‬،‫ ن م محي ن ا بمل ض‬،‫ " وددت م ي دين ب ذ •ح ديد‬:‫ قاد‬،‫جرم‬
" ‫ خز أ ش ح‬، ‫ش ي‬
Ziyâd b. Cerîr der ki: “Beni hayatta tutacak ihtiyaçlarım ile birlikte
demirden bir kalenin içinde olmayı ve Allah’a kavuşana kadar kimseyle
konuşmamayı, kimsenin de benimle konuşmamasını temenni ederdim.”

،‫ ثغ ا عتذ الثؤ بن أ خن ذ بن حق ل‬،‫ ] حدق ا أبو بكر شر ت ابلي‬١٩٧/‫ [؛‬-) ٥٤٢٣(

،‫ عن حف ص بن ح م يد‬،‫ ثتا بمم و ب بن عبد الل ه‬،‫ح دب ي أييء ثن ا عبد الرحم ن بن م هد ي‬
" ‫فإن محؤ ئ‬، ‫ " ظ ش شمف‬:‫ قات ق نيان ت ذ خرم‬: ‫قا د‬
Hafs b. Humeyd der ki: Ziyâd bana: “Saçlarım kısalt, onda (bu halinde)
fitne vardır” dedi.

: ‫ محق ا ت ه‬، ‫ ت ش ال ع م ا د ة‬،‫ " ط و ا ال ث ة‬: ‫ و كا ن زيا ئ;ئ وت ث ا‬: ‫ ] قا د‬١٩٧ / ‫ [ ؛‬- ) ٥٤٢٤ (

"٠٠ ‫ؤثة يغض ب على م ن ال بم ألث‬ ‫ >نلوا‬:‫ قأمول‬،‫إده\ نخزوئة‬

Ziyâd şöyle derdi: “Allah’tan şahadet isteyin.” Kendisine: “Şahadet
hazine sahibinin elindedir” karşılığı verilince: “Hazine sahibinden isteyin.
Çünkü o istemeyene kızar” derdi.

‫ إ ي أريد‬: ‫ وكان او ج د أ ي رثان بن جر ي ن موت ه‬: ‫ ] قالط‬١٩٧/![ -) ٥٤٢٥(

٠' ‫ " ا ئ خ زي قل ق ب ذ ك ر ال د‬: ‫ه‬ ‫ققأو ل‬ ، ‫بال‬
‫م‬ ‫مبثا ى ك ذ ا‬
 Ziyâd, b. Cerîr 275

İnsanlar Ziyâd b. Cerir’e gelip: “Ben falan bahçeye gitmek istiyorum'”

deyince, Ziyâd: “Yolunu Allah’ı zikrederek geç” karşılığını verirdi.

‫ن‬ ‫ ح د ق ي أ ح ن د‬،‫د‬ ‫أحم‬ ‫هم د ال ثؤ بن‬ ‫ثن ا‬ ،‫د ب ن ج عف ر‬ ‫خل؛ثن ا أ ح م‬ ] ١٩٧ / ! [ - ) ٥٤٢٦ (

‫ ه اتت ه ا د لى زيا د‬،‫ عن حف ص بن م حي‬، ‫ عن ت ن ز‬،‫ ئ عبد الر ح م ن بن م هد ي‬، ‫لم‬-‫إ صي‬
‫و ز ه "ال ذ ي‬ ‫ك‬ ‫عن‬ ‫ئ‬ ‫ؤ م ن ت ي ح ثث ص دنك زز‬ :‫ قزأ ث عثه‬،‫وأ عل ي‬ :‫بن جرير‬

‫ى‬ ‫ث م‬ ‫م ح د‬ ٠ ‫ أ م ق س ف ه ت ون و ل ال ق‬، ‫ق ا ت؛ ثا اب ن أم زي ا د‬ ، 4 ‫م حك‬ ‫أ قمح ن‬

" ‫ق م ال م‬
Hafs b. Humeyd bildiriyor: Ziyâd b. Cerîr bana: “Bana Kur'ân oku!”
deyince, ona: “Biz senin göğsünü açıp genişletmedik mi? Yükünü
senden alıp atmadık mı? ٠ senin belini büken yükü”1 âyetlerini
okudum. Bunun üzerine kendi kendine: “Resûlullah’ın (sallallahu aleyhi vesellem)
belini büktü öyle mi?” dedi ve çocuk gibi ağlamaya başladı.

‫ ثت ا أ ح م د ن‬، ‫ ثن ا عند ال ر بن أ ح م د‬،‫ ء حدثن ا أ ح م د بن ' جنفي‬١٩٧/٤ ‫ ت‬-) ٥٤٢٧(

‫ " ؤ ئ‬:3 ‫ ه ا‬،‫ أ ة وثان بن ض ر ؛ ل أت ز ؤ‬، ‫ غذ ع ا ص م‬،‫م بن عيا ش‬ ‫ ئ أبو‬، ‫إبرا م حم‬
‫ ء رئع رأنة فن ظز ا؟ي‬،‫ ن ن أ م ئمح عث ه‬،‫ع إى ع م بن الح طا ب وعلي طت لث ا ن ؤف اريي ع ا ف‬
‫ لم د نم ي ت ش أمير‬:‫ ق ك له‬، ‫بئ ا‬،‫ مح أس ت ؛تثة غ اء‬،‫ ء انص زف ت عنه‬،‫ز إل تزق الغ ال م‬

‫ن‬،‫ أخ وف زلا‬،‫ ي أبين ا ل م وم يين‬: 3 ‫اة هق ا‬:‫ ئإ م ي أ‬،،li-ta ‫ت تأ ك منف‬3 ‫ ئق ا‬٧ ^ ١ ‫جفن ؤ بق قي‬
‫لش\ئأء ونأيت‬1‫ ااي قد وأنت عثه طث‬:‫ت‬1‫مم‬ ‫بن ج رمتسثئ م ظئنث هث م رد ■عنته‬
‫ى شد‬ ‫وكا ن مع‬ ‫ا‬
، ‫ت ف يي ي‬ ‫ءقصص‬ ‫ابهث ت‬ ‫ مح ل م‬،‫ءرجغ إ ئ ئلمح زيى‬ ‫ا‬
‫ ئ تت‬، ‫ق ربه غ ا و‬ ‫ا‬
،‫^^؛‬١ ‫ زغينف‬:‫ ئت‬،‫ ئتثنث غقؤ‬،‫ثى عم‬
‫ م أي ك إ‬،‫ئجعقة إزا؛ا والداء‬،‫فقمتت‬
" ‫ مح هيا يود‬،‫ن ق س ا م ح‬
‫ف دا أ م م‬

^iyâd b. Cerîr el-Esedî bildiriyor: üzerimde taylasân (başı ve omuzları

örten bir örtü) ve uzun bıyıklarla Ömer b. el-Hattâb’ın yamna gelip selam
verdim. Hz. Ömer başını kaldırıp bana baktı ve selamı almadı. Ben
yanından çıkıp oğlu Âsım’ın yanına giderek: “Müminlerin emiri beni

1İnşirâhSur. 1-3
276 Ziyâd b. Cerîr

başından savdı” deyince, Âsim: “Ben sebebini sorarım” karşılığım verdi.

Babasıyla görüşüp: “Ey müminlerin emiri! Kardeşin Ziyâd b. Cerîr sana
selam vermiş, sen de selamım almamışsın” dedi. Hz. Ömer: “Taylasân
giydiğini ve bıyıklarının uzun olduğunu gördüm” karşılığını verince. Âsim
yanıma dönüp olanları haber verdi. Ben gidip bıyıklarımı kısalttım.
Yanımda olan abayı yırtıp izar ve rida yaptım, sonra Hz. Ömer’in yanına
gittim ve selam verdim. Hz. Ömer: “Allah’ın selamı senin de üzerine olsun.
Ey Ziyâd! Bu halin önceki halinden daha güzel” dedi.

‫ ح دقني أث و‬، ‫حئت ل‬ ‫ ثن ا عبد الله بن أ ح م ذ بن‬،‫ حدثت ا أ خ ن ذ بن جعفر‬-) ٠٤٢٨(

‫م غر‬ ‫ ا ت ئ ش‬:‫ قات‬،‫ئن ض‬ ‫آل و‬ ‫ غذ‬،‫حن‬ ‫م‬ ‫ ئ أثو‬،‫و أق ر ئ ء ش‬ ‫ا‬ ‫ث‬
‫ ي أبين‬: 3 ‫ ف ا‬، ‫ نح ر غ !ق ه ر جب ينه م‬، ‫محأئتأ وا وأدتر_وا‬İJüiT ‫ د ك ئ ت أعسزءبئي ثئب ت‬، ^ ^ ١
، ‫ت اتأكف؛إلئم ذد ث‬3 ‫ ئ‬،‫وأدتال‬
‫ر‬ ‫ئ ا ج ك أف‬
‫يك‬ ‫لف ز؛ إ ذ بن ن ي ي بمق ر‬1‫ ان ع ام‬،‫ا ل م ؤمن؛ن‬

٠٠ ‫بمحب إ ز ريادت أن حمار هم ي الس تة مره نا ج ذ؟‬

^iyâd b. Cerîr der ki: H^. Ömer, sulak arazilerin zekatından beni
sorumlu tuttu. Tağlib ahalisinden her geliş gidişlerinde ‫ ئأ و ة‬alıyordum.
İçlerinden bir adam H^. Ömer’in huzuruna çıkıp: “Ey müminlerin emiri!
Senin memurun, her gidiş ve gelişimizde bizden öşür alıyor” deyince, Hz.
Ömer ona: “Seni bu durumdan kurtaracağım” dedi ve bana: “Onlardan
yılda bir defa öşür al” diye ya^dı.

Ziyâd b. Cerîr çok az rivayette bulunmuştur. Hz. Ali ve Abdullah b.

M e s’û d ’dan rivayette bulunmuştur.

‫ محا ؤ‬،‫ه الئؤ‬ ‫ تحا إن ناع أل ئ‬، ‫ ] خدتثا عقد الثؤ ئ خ م‬٥٤٣٤[ -) ٥٤٢٩(

‫ عن رقاؤ بن جرير‬،‫ عن إبراهي م بن م ه ا جر‬، ‫ ثنا ث أر ل‬،‫ تحا عبد الر حم ن بن ه ا ي‬،‫ذم م‬
‫ق ؤ لأت أل‬:‫هم ش ل تجازى ض مم ك ل أ ش التق ا‬ ‫ " ء أ ئ ذ‬:‫ قاد غ ئ‬:‫ قات‬،‫ا ل آئد ي‬
‫ه م حم أ;ئا أغلم‬ ‫ج ز ال‬
‫ أب‬:‫ؤ ق م غش‬ ٠ ‫ قث ا ل ب ي‬،‫م ح‬ ‫ي‬ ‫ني‬،‫ ا‬،‫ال يق ئ‬
] ١٩٨/‫"[؛‬
Ziyâd b. Cerîr el-Esedî der ki: Hz. Ali: “Eğer yaşarsam Tağlib oğulları
kabilesinin savaşçılarıyla savaşacağım ve zürriyetlerini esir alacağım. Çünkü
 Zâzân Ebû A m r el-K indî 277

çocuklarını Hıristiyan yapmamaları üzere Allah'ın Resûlü (sallallahu aleyhi vesellem)

ile yaptıkları anlaşmayı ben yazmıştım” dedi.

Takrîb531

Zâzân (Zâdân) Ebû Amr el-Kindî

Allah dostlarından biri de, samimi bir Müslüman, duası kabul edilen ve
umduğuna kavuşan Zâzân Ebû Amr el-Kindî’dir.

،،‫ ثن ا غئد الثؤ بن م ح م د بن العن اب‬، ‫ ] حدثن ا عئد اللي بن ت خ م‬١٩٩/‫)" [ ؛‬٥٤٣١(
،‫ وأبو عبد الل ه بن ر عزوته‬، ‫ ثن ا أبو ح م ش‬، ‫م الط ل ح ئ‬ ‫ ح و حدثئا أبو‬. ‫ثن ا أثو نعت م‬
‫ م ن هزأ ال مهان‬٠٠ : ‫ قا د‬،‫ عن رادان‬،‫ عن وابد‬،‫ثعا ن ميان التؤري‬،‫ ثن ا أ ح م د بن يون س‬:‫ئاال‬
" ‫ف ن غ ي م حإ‬
‫مح ث أ ء به الئامس خاء يزم اخلا نة ووخهه ع لهإ ي‬

Zâzân der ki: “Kim, insanların malım yemek için Kur’ân okursa, kıyamet
günü yüzü, etsiz kemik bir halde gelir.”

‫ ثعا م ح م د بن م ح م د بن‬،‫ ] حدثن ا عتذ اللب بن م ح م د بن جعف ر‬١٩٩/! [ “) ٠٤٣٢(

3 ‫ ه ا‬: 3 ‫ ظ‬،‫ ثت ا ابن ن مير‬،‫ ثن ا أبو م ح م د الصرير‬،‫بش ن الث ر ي‬
‫ ثن ا م‬،‫ن ق ن ان ال ه روي‬

" ‫ ن شل عمحه م ن الرؤرء رغيقئ تقد الر حى‬،‫ إي جا ع‬،‫رادان؛ "يا رب‬
ibn Numeyr der ki: Zâzân, “Ya Rabbi! Karnım aç” deyince tavandan
kendisine değirmen taşı büyüklüğünde bir ekmek indi.

‫ ثن ا م ح م د بن‬، ‫ ثن ا م ح ئ د بن إشحا د‬،‫ ] حدق ا أب و خا ب ز ئ ذ جتل ه‬١٩٩/! [ “) ٥٤٣٣(

‫ عن م ح م د بن‬،‫ ثن ا م ح م د بن طل ح ه‬، ‫ ثغ ا إت ح ا ق ى من ص وو الثلو إل‬،‫م ح م د بن حل ف‬

‫ ؤق ا ظ‬، ‫ ال ز م‬٠٤ ‫ت " كا ذ رادان بج ع ا ل ق ن ا ة محا ذ إذا خاءة الو ي ل أناة‬3 ‫ ظ‬،‫بجا ذة‬
٠٠‫ت ؤم ه نا ج ذ ؛‬

Muhammed b. Cuhâde der ki: Zâzân, pamuklu kumaş satardı. Bir

müşteri geldiği zaman ise malın hem iyi, hem de kötü taraflarını açıkça
adama söyler ve pazarlık yapmadan tek fiyatla satardı.
‫‪278‬‬ ‫‪Zâzân Ebû A m r el-Kindî‬‬

‫حم‪،‬‬ ‫بن‬ ‫(‪ [ “) ٠٤٣٤‬؛‪ ] ١٩٩/‬حدثت ا أبو بكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا عئد ال ر بن أ ح م د‬
‫ح د ب ي أيي‪ ،‬ثنا <عا شإإ ن اأماسمإ ‪ ،‬ثن ا ا ل مثا رك يغني اثن تع يد‪ ،‬ثغ ا ستالغ؛ بن أيي حمص ه‪،‬‬
‫^‪(١‬؛؛‪ ،‬أثت؛ ‪ ٠٠‬ئ ذ يب ع‪ ،،^ ^ ١١‬هإذ؛ غ ن م‪، ^ ^ ١‬ئا ؤأل ق ؤ‪٠٠^ ٤^ ١‬‬ ‫عن‬

‫‪. Ebî Hafsa der ki: “Zâzân, giysi satardı. Giysiyi müşteriye‬ظ ‪Sâlim‬‬
‫”‪gösterinee, kötü tarafını gösterirdi.‬‬

‫(‪ ] ١٩٩/! [ “) ٥٤٣٥‬حدثئ ا أبو خا ب ز بن بثلث‪ ،‬ثن ا م ح م د بن إشثا ئ‪ ،‬تحا ت وار‬

‫ب مر‬ ‫المحري‪ ،‬ثنا محت ال د ئ ذازئ‪ ،‬م ‪ ،‬غ ئ ئ ن ض ي ‪ ،‬غذ ه م ‪ ،‬قات‪ ٠٠ :‬نمح ق زاذان‬
‫'كا ه ج د غ ق د م ح زل ة ‪ ,‬ا‬
‫‪Zubeyd der ki: Zâzân’ı namaz kılarken gördüm. (Kıyamda) yere dikilmiş‬‬
‫‪ağaç kütüğü gibi hareketsiz dururdu.‬‬

‫(‪ ] ١٩٧٤ [ ^)٥٤٣٦‬حدثت ا عتد الئؤ بن ت خ م ‪ ،‬ثن ا أ خن د ن علي بن ان جاروؤ‪ ،‬ثن ا‬

‫أثو سع ي د ا لأف ج‪ ،‬ثنا عبد اللي بن إدري س‪ ،‬عن أمح ه‪ ،‬عن محي الل ه بن أيي م ‪ ،‬هات‪'٠ :‬‬
‫ن‪'٠‬‬ ‫ال م ح‬ ‫كان زاذان يخزج تؤم الع يد شح م الطزى‪ ،‬وثكتز‪ ،‬ويذءكز الل ه حشيا ي‬
‫‪Ubeydullah b. Ebî Kesîr bildiriyor: “Bayram günlerinde Zâzân tek başına‬‬
‫”‪yola düşer ve namazgâha ulaşana kadar ağlardı.‬‬

‫(‪ [ “) ٠٤٣٧‬ة‪/‬آ بم ا ] حدق ا ع ذ الثؤ بن م ح م د ‪ ،‬ثغ ا ث ح م ذ ث ئ ي حيى بن ^؛‪ ، ٥‬ثن ا‬

‫تصر بن عل ي‪ ،‬ثنا أثو أ ح م د ‪ ٧١‬؛ ^ ‪ ،‬عن الث ام م بن حبي ب ‪ ،‬عن العثرار بن ع م رو ثت‪،‬‬
‫ب ح‪ ،‬مما ل‪:‬‬
‫قادت ‪ ٠٠‬ح ر ج ت نغ وادان إ ز ا ل جب ان يؤم الع يد‪ ،‬ئزأى تت وز ا ل ح ج ا ج رءثه ا ا لر‬

‫ف ذا والل ه ا لمملس‪ ،‬ق ك ‪ :‬ثقأول ف ذا ؤثت م ئز ث ذا ؟ قات‪ :‬ممل س م ن ديته '‪٠‬‬

‫)‪Ayzâr b. Amr bildiriyor: Bir bayram gününde (ölüleri ziyaret amacıyla‬‬
‫‪Zâzân ile mezarlığı çıktık. Zâzân, rüzgarın Haccâc’ın etekleriyle oynadığım‬‬
‫‪görünce: “Vallahi müflis kişi işte budur!” dedi. Ona: “Bu kadar mala ve güce‬‬
‫‪sahipken ona müflis mi diyorsun?” diye sorduğumda, Zâzân: “Dininde‬‬
‫‪müflis birisidir” dedi.‬‬

‫(‪ ] ٢٠٠/! [ -) ٥٤٣٨‬حدثت ا ع ذ الل ه بن م ح م د ‪ ،‬ثت ا عتد الؤ ح م ن بن م ح م د بن‬

‫غبد اثقريمإ‪ ،‬ص أ ي‬
‫م اخل الؤ تن م‬ ‫ش م ‪ ،‬ثثا ء ذ ئ ا ل مه ي‪ ،‬قا أبو محاوية‪ ،‬ووكغ‪،‬‬
 Ebû Ubeyde b. Abdillah b. M es’ûd 279

‫ عداث‬: ‫ محا د‬، ‫ه ذ ه و ا غدابا ذوذ دلل ت ه‬ ‫ " ؤنإ ن‬: ‫م مل ه مما ر‬ ،‫ غذ زاذا لأ‬،‫ونة‬
"‫ائم‬
Ebû Kerme’nin bildirdiğine göre Zâzân, “Şüphesiz zulmedenlere,
ondan başka da azab vardır”1 âyetinde kastedilen azabın kabir azabı
olduğunu söylemiştir.

Zâzân, Ali b. Ebî Talib, Abdullah b. Mes’ûd, Cerîr b. Abdillah, Selmân

el-Fârisî, Berâ b. Âzib ve başka sahabilerden rivayette bulunmuştur.

Takrîb 443, Takrîb 444, Takrîb 2262, Takrîb 4 ‫ل‬6 ‫ل‬, Takrîb 4321, Takrıb
4322, Takrîb 4323, Takrîb 4324, Takrîb 1303, Takrîb 50, Takrîb 2833,
Takrîb 283

Ebû Ubeyde fo. Abdillah b. Mes’ûd

Allah dostlarından biri de, çokça zikreden ve şükreden Ebû Ubeyde b.
Abdillah b. Mes’ûd’dur.

،‫ ثن ا عتد الل ه بن أ ح م د ئن خي ل‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا أبو بكر بن مال ك‬٢٠ ٤/‫)" [ ؛‬٥٤٥١(
‫ " نا ذا؛ ق ل ب‬:‫ قات‬،‫ ص أيي عثثذه‬،‫ ص ه ال ل‬،‫ عن م ح وي‬،‫ ثن ا جرش‬،‫ح دب ي أيي‬

" ‫ ف إ ذ ي ح ر ك به شفتيه ث ه و أعفلن؛‬،‫كا ن ف ي ا لق و ي‬ ‫وإ (ا‬ ‫ف ي ا ل ص ال ة‬ ‫و‬ ‫ال ق ثم ه‬ ‫و‬ ‫ثذ‬

Ebû Ubeyde b. Abdillah b. Mes’ûd der ki: “Kişinin kalbi, Allah’ı

zikrettiği sürece namazdaymış gibi sayılır. Çarşıda olsa dahi dudaklarıyla
Allah’ı zikreder ki, bu da diğerinden daha değerli bir zikirdir.”

‫ز ه ي بن‬ ‫ثن ا‬ ، ‫ع د الل ه بن أ ح م د‬ ‫ثن ا‬ ،‫ب ك ر ب ن ن انل ي‬ ‫حدثن ا أب و‬ ] ٢ ٠ ٤ / ‫ )" [ ؛‬٥٤٥٢ (

‫ظه ر‬ ‫■ " لؤ أن ر“جال جنس غش‬3 ^ ،‫ر م ح ذه‬ ‫ غذ‬، ‫ ؛‬١^ ‫غذ أيي‬ ‫ ه‬،‫محث‬
‫ وا ح ر إ ر جانبه يك ر ا ه‬،‫ ال ي م إنن ا ن إ ال أ ئاه دثارا‬،‫يف ا ذائيير‬
‫العريق ؤمع ة خزف ف‬

" ‫صض ا ج ي ال جب م أ ئ م أ ءا‬ ،‫محا ق‬

1Tûr Sur. 42
280 Ebû Ubeyde b. Abdillah b. Mes’ûd

Ebû Ubeyde der ‫لكا‬: “Kişi, elinde içinde dinarlar bulunan bir keseyle
yolun başında otursa ve geçen her kişiye bir dinar verse, bir diğeri onun
yanında Allah’ı zikretse ve tekbir getirse, tekbir getiren daha çok sevap alır.”

‫ ثتا عتذ‬،^ £ ١^ ‫ ثن ا ا ت خا ق بن‬، ‫ ] حدق ا ن ي ئ ان بن ألح ن ذ‬٢٠٤/ ‫ )“ ل ؛‬٠٤٥٣(

‫ عن ائن متعودت " أن ر ج ال مر‬،‫ عن أبى عبيده‬،‫ ص أبى إن ح ا ق‬،‫ ص مغتر‬، ‫الرراف‬
‫ ^ ن ث‬١‫ يعفن‬V ‫ؤ‬1‫ وال‬4‫)ت أ ئ أ نق ش زأة دث ا ح د‬3‫ د ما‬،‫ح د وئ طئ غش رقته‬-‫بن ج د ونوس ا‬
‫ وزواهم ئ أل ض أيي‬،" ‫ أظ وي ئد ء ث ه‬،‫ أ ق أ ر ع ئ‬:‫ت ش‬- ‫ه‬ 3 ‫ فق ا‬، ‫ ت ا‬/ ‫ث ذ ا‬
‫إن ح ا ى ئ ح وه‬

Ebû Ubeyde’nin bildirdiğine göre ibn Mes’ûd der ki: Bir adam, secdede
olan birinin yanına gidip boynuna basınca, secdedeki: “Ben secdedeyken
boynuma mı basıyorsun? Vallahi, Allah bu hareketini kesinlikle affetmez”
dedi. Bunun üzerine Allah: “Benim adıma mı yemin ediyorsun? Bil ki, onu
bağışladım” buyurdu.

‫ عن‬، ‫ عن عبد الرراق‬، ‫ ثن ا إ ش غا ق بن إبزاه م‬،‫ ] حدق ا ني ئا ن‬٢٠٥/،[ “) ٥٤٥٤(

‫ ثا دت " إذا رأيت م‬،‫ عن أيه رضي الل هبعا ر غنة‬،‫ عن أيي م حذق‬، ‫ عن أيي إن ح اى‬،‫معمر‬

‫ وئكذ‬،‫ ^ شئة‬١، ‫ م‬£$١:١^ ٤ ،‫ بشقن غي‬،١۶١‫ذيمحم محوي‬ ‫أخ م‬

‫غ ال ؛‬ ‫م‬ ‫م أ خز ق ه خش ث‬ ‫ ^ ال ق و د‬٠ ‫سد‬ ‫ؤة أ ص ا ت‬ ‫الل ه اخلا ص‬ ‫طوا‬
'٠‫ الن خت م قتبس ؤ خ من ا عش‬، ‫صن ا ب حيرا‬
‫ قان ح م ل ة بختر ع ل مائ أثت قد أ‬، ‫ين و ث‬
Ebû Ubeyde’nin bildirdiğine göre babası der ‫لكل‬: “Kardeşinizin bir günah
!işlediğini gördüğünüz zaman, ona karşı şeytanın yardımcısı olup: “Allahım
.Onu rezil et. Allahım! Ona lanet et” demeyin. Ona Allah’tan afiyet isteyin
Biz Hz. Muhammed’in (sallaliahu aleyhi vesellem) ashâbı, kişinin hangi halde vefat
,edeceğini bilmeden hakkında bir şey söylemezdik. Eğer hayır üzere ölürse
hayır alda ettiğini anlardık. Şer üzere öldüyse onun için endişelenirdik.”

‫ عن عثد‬،‫إبرا مي؛‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا إشحا ق‬، ‫ ] حدثن ا ن ش ان بن أ ح م د‬٢٠٥/، [ “) ٥٤٥٥(

‫س‬
‫ و ج الن‬٠' :‫ قات‬،‫ عن ابن ممنعود‬C‫ عن أيي عبيده‬،‫ عن أيي إ ت خا ق‬،‫ عن م عت ر‬، ‫الرواق‬
، ‫ ئانهر موا وس ت‬،‫يز ا لخدؤ‬ ،‫ ر ج ل ث حثة فنس م ن أ م أ ص حابه‬، ‫يهئ ح لث الل ه إلئه م ا‬
 Ebû Ubeyde b. Abdillah b. M es’ûd 281

‫ ور ج ل قام م ن ال م الث م بؤ‬،‫ ئدللث ال ذي يئ ح لئ ال ه إليه‬،‫وا ال حر إن هتت) ئ د شهيدا‬

‫ ن صحلث الئة‬،‫^؛‬١^ ١ ‫ واستفت ح‬،‫ه و ح م د الثة‬ ‫ ن ض ر غش الغبي‬،‫ ئأس ع ائؤض وؤ‬،‫أخت‬

٠' ‫ ت؛رام أخت هزي‬٧ ،‫ظزوا |لى مه د ي‬،‫ ائ‬:‫ ثئ ولأ‬،‫|قه‬

Ebû ubeyde’nin bildirdiğine göre îbn Mes’ûd der ‫أكل‬: Allah şu ‫ لكال‬kişiye
güler (onlardan hoşnut olur): Atma binip düşmanla karşrlaşrnca sebat edip
şehid olana Allah güler. Gece hiç kimsenin haber olmadan kalkıp abdest
alarak Resûlullah'a (sallallahu aleyhi vesellem) salavat getirip Allah’a hamd edip
Kur’ân okumaya başlayana Allah güler ve: “Kuluma bakın. Onu benden
başka kimse görmüyor” buyurur,

‫ ثن ا أيو بكر ى‬C‫ ثت ا م ح م د بن س ه ل‬C‫ ] حدثن ا عتد الل ه بن م ح م د‬٢٠٥/! [ -) ٥٤٠٦(

‫ قادت ال‬،‫" إ ذ جمارا من ا ل جبابرة‬ ،‫ ص أيي عثنذه‬،‫ عن إن رائيد‬،‫ ثت ا وكيغ‬،‫أ ي شيبه‬

‫ مح د ح ل ت ي م ه‬،‫ نثئهن اش تن ا ر عثه أضع ن حل م ه‬:‫ ه ا لأ‬،‫أنثيي ح ش أئفئز م ن في الق ن اع‬
" ‫ ئصزبوه ح ز هزوا د ماغه‬،•‫ نأيي‬١^ ^ ١ ‫ ق ات؛‬،‫في أنفه هأ ح ذه ال ن ؤ ث‬
Ebû Ubeyde der ki: Zorbalardan biri: “Gökyüzüne çıkıp orada kimin
olduğuna bakacağım” deyince, kendisine mahlûkatın en zayıfı musallat
edildi. Bir sivrisinek burnundan girdi ve onun ölümüne sebep oldu. Bu
zorba (sivrisineğin başında yaptığı ağrıdan dolayı, yanındakilere) “Başıma
vurun” deyince, beynini dağıtana kadar başına vurdular.

، ‫ ثن ا ع د الل ه بن أ ح م د بن ح م‬، ‫ همآ] حدثغ ا أبو بكر بن مال ك‬/‫ [ خ‬-) ٥٤٥٧(
‫ " ن ا م ن‬:‫ م ولت‬،‫ كا ن أب و عتئده‬:‫ ه ا لأ‬،‫ ثت ا قا ذة‬، ‫ ثن ا أبو ه ال ل‬،‫ ثن ا ع ما ن‬،‫ح دثنى أيي‬
‫ | ال‬، ‫ل ؤ‬3‫م أثت أ م ح ل م ز بمموى ا‬ ‫ أ‬، ‫ ن ي خ‬Nj ،‫ أع ج م ي‬،‫دم أن ؤد‬/‫ ؤ‬،‫غ ا س أخت أ خنز‬3‫ا‬
" ‫خه‬-‫أ خي ت أن أحوذ في م ن ال‬
Katâde bildiriyor: (ibn Mes’ûd’un oğlu) Ebû ubeyde şöyle derdi:
“İnsanlar içinde siyah veya beyaz, Arap veya Acem her kimin benden daha
takvalı olduğunu öğrenirsem onu derisinden bir parçaymış gibi yanından
ayrılmamayı isterim.”
282 Ebû Ubeyde b. Abdillah b. Mes’ûd

‫ عن مه د‬٤^ ١^ ‫بن‬ ‫ ثت ا إشت ا ق‬، ‫ ] حدثن ا ئ فيا ن بن أ ح م د‬٢٠ ٦ ٨ [ ")٥٤٠٨(

‫ت ال بن منعود‬1‫ د‬،‫تع ي د بن زيد‬ ‫أة‬ :‫ عن أيي مح ذه‬،‫ عن عبد الكري م‬،‫ عن مغ مر‬، ‫الرراف‬
‫ ئ أ ت ش‬:‫ قات‬،‫ ي ا ن ظ ئز‬:‫ فاص ئؤ؟ ائت‬٠ ‫ ي س بموت ال م‬،‫ا أثا فثب ال مب ت ن‬: "
‫ ء ش‬:‫؛‬١١‫ ؛‬، ‫م‬ ‫م‬- ‫و‬ ‫ ة متت‬1‫ ا لآو‬M :‫ات‬1 ‫ن غثن ءآتذ ئؤ؟‬
‫ه ك' ى‬ ‫أبو ث م نج ئ‬
" ‫ إدا دكز ال ئ امب وذ ئي بجال ي م‬:‫ ه;تن ئز؟ قات‬، ‫غتث ن ي ئ ا ه محا ر ء‬
Ebû Ubeyde bildiriyor: Saîd b. Zeyd, ibn Mes’ûd’a: “Ey Ebû
Abdirrahman! Resûlullah (sallallahualeyhi vESEİİEm) vefat etti. Peki, şimdi nerededir?”
siye sorunca, îbn Mes’ûd: “Cennettedir” karşılığım verdi. Saîd: “Sonrasında
Ebû Bekr vefat etti. Peki, o nerededir?” diye sorunca, ibn Mes’ûd: “O da
dilemiş olduğu hayırların içindedir” dedi. Saîd: “Ardından Ömer vefat etti.
O nerededir?” diye sorunca da ibn Mes’ûd: “Sâlih kişiler zikredildiği zaman
en başlarında Ömer gelir” dedi.

‫ ثن ا عتد الثب‬،‫ ثن ا ث ح م د بن أيى ني ل‬، ‫ ] حدق ا عثد الل ه بن م ح م د‬٢٠٦/‫)" [ ؛‬٥٤٥٩(

‫ ت م ن ت أبا‬: ‫ ما د‬،‫ عن ا لب يع بن أيي نا ج ز‬،‫ عن منعر‬C‫ ثن ا أب و أ ما م ه‬C‫بن ت خ م ال مس ي‬

‫ر‬ ‫ ^ ^ بك‬١‫تك م‬1‫ ا ل ح‬0‫ ^ ■?!ؤ ؤإ‬١‫عن‬ ‫نكن‬

‫ |ن ال<ك م اش؛ل آ م‬٠٠ : ‫ م ونت‬،‫عثئده‬

" ‫ ة إ ر ا ش ت ناىن‬1‫مب ال ق ق‬
Rabî b. Ebî Râşid, Ebû Ubeyde’nin şöyle dediğini nakleder: “Eğer verilen
hüküm adaletli olursa, (hâ^mden yana) Allah’a giden şikâyetler kesilir.
Verilen hüküm haksız olursa Allah’a giden şikâyetler çoğalır.”

‫ ث ا‬، ‫ ثما م ح م د بن علي بن ا ل جاوود‬، ‫ ] حدثت ا أبو م ح م د بن حيا ن‬٢ ٠٦/٤ ‫)" ل‬٥ ٤٦٠(

‫ قي‬،‫ عن أيي م ح دم‬،‫ عن غطيه‬،‫ عن غنن بن ق س‬،‫ ثن ا أبو حال د ا أل حمر‬،‫أثو متجهي ا لأف ج‬

" ‫ قادت بجر ف ي ج ه م‬، # ‫ " ؤنث زف ن يق ون‬: ‫مل ه ما ق‬

Atiyye’nin bildirdiğine göre Ebû Ubeyde, “işte bunlar azgınlıklarının
karşılığını göreceklerdir”1 âyetinde kastedilenin, Cehennemdeki bir nehir
olduğunu söyledi.

1Meryem Sur. 59
 ‫‪Ebû Ubeyde b. Abdillah b. M es’ûd‬‬ ‫‪283‬‬

‫(‪[ “) ٥٤٦١‬؛‪ ] ٢٠٦/‬حدثت ا أثو م ح م د ‪ ،‬ثن ا أب وث خ ى الرازي‪ ،‬ثتا حقا د‪ ،‬ثنا ث ريلث‪ ،‬عن‬

‫بنه م من ا لخذاب‬
‫وقذ م‬ ‫ر إشحا ة ‪ ،‬عن ا ل راؤ‪ ،‬غذ أ ي مح ده‪ ،‬قي قزي ما ر ‪" :‬‬
‫ا لأذل ذوق اتذا ب ا م حري‪ ،‬قات‪ :‬غنامي ا ئ م "‬
‫‪Berâ’mn bildirdiğine göre Ebû Ubeyde, “Belki dönüp yola gelirler‬‬
‫‪diye onlara büyük azaptan önce mutlaka daha yakın azabı da‬‬
‫‪tattıracağız”! âyetinde kastedilenin, kabir azabı olduğunu söyledi,‬‬

‫(‪ ] ٢٠٦/! [ ")٥٤٦٢‬خ ا؛ثن ا م ح م د بن أ ح م د بن ا لخشن‪ C‬ثن ا عتذ الثؤ بن أ ح م د بن‬

‫ح م ‪ ،‬ح دبتي أ ي‪ ،‬محا م ح م د سر جعف ر‪ ،‬ثئا قي ئ ‪ ،‬ص أيي إشحامف‪ ،‬غذ أ ي عثذه‪ ،‬ص‬

‫عتد الثؤ‪ ،‬في قول ه مما ز ‪ " :‬ؤ ئ ت ؤ ن يلمزن عقا ‪ ،4‬قات‪ :‬واد قي جهن م‪ ،‬ن ي ئ الطعم؛‪C‬‬
‫من د ال ث غ ر "‬

‫‪Ebû‬‬ ‫‪ishâk’ın‬‬ ‫‪bildirdiğine‬‬ ‫‪göre‬‬ ‫‪Ebû‬‬ ‫‪ubeyde,‬‬ ‫‪“işte‬‬ ‫‪bunlar‬‬

‫‪azgınlıklarının‬‬ ‫‪karşılığını‬‬ ‫‪ klerdir.”2‬؟‪görec‬‬ ‫‪âyetinde‬‬ ‫‪kastedilenin,‬‬
‫‪Cehennemde tadı pis ve çok derin bir vadi olduğunu söyledi‬‬

‫ى أ ح ن ذ ‪ ،‬ثن ا ع ت د ال ر ب ن ث م ح ث د ئ ن ت ع ي د ث ن‬ ‫حدثت ا ن ل بما ن‬ ‫( ‪] ٢٠ ٦ ٨ [ " ) ٥ ٤ ٦ ٣‬‬

‫مه د‬ ‫أ ي م ر ي م ‪ ،‬ثن ا اث ن وئ ث ف ت ا ك ر يا ب ي ‪ ،‬ثن ا س مي ا ن ‪ ،‬ع ن ع ب د الكري م ‪ ،‬ع ن أب ي ع ب ي د ه ‪ ،‬ع ن‬

‫الف‪ ،‬ي ول ه محا د ‪ " :‬ؤ إ ة إ ض م لآواة خل ه ‪ ،‬قات‪ :‬ا آلواة الث ج مأ "‬
‫‪ ok merhametli ve pek yum uşak‬؟ ‪Ebû Ubeyde, babasından “ibrâhım‬‬
‫‪kalpli‬‬ ‫‪ âyetindeki‬ق” أ هأ‬ ‫‪evvâh’ın,‬‬ ‫‪merhametli‬‬ ‫‪manasında‬‬ ‫‪olduğunu‬‬
‫‪aktarmıştır.‬‬

‫(‪ ] ٢٠٦/! [ ")٥٤٦٤‬حدثن ا عتد الثؤ بن ت خ م ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن ت ه ل‪ ،‬ثن ا أبو بكر بن‬

‫أيي فس ه‪ ،‬ثتا وكيع‪ ،‬عن سما ن‪ ،‬عن أيي إ ت خا ق‪ ،‬عن أيي محذق‪ ،‬ي مل هبعا ر ‪:‬‬
‫و ة هوالء آشزذ م ه دل يأو ن ‪ ،4‬ها ‪3‬ت ئن و؛ س ت ‪ £‬ائؤ أ ل ب وفتع ين أ ك ‪٠٠‬‬

‫‪1 Secde Sur. 21‬‬

‫‪2 Meryem Sur. 59‬‬
‫‪3TevbeSur. 114‬‬
284 Yezîd b. Şerik et-Teymî ve oğlu ibrâhîm

Ebû ishâk’ın bildirdiğine göre Ebû Ubeyde, “Kuşkusuz bunlar,

kü‫ ؟‬ücük bir topluluktur”1 âyetinde bahsedilen kişilerin altıyüz yetmiş bin
kişi olduğunu söyledi.

Ebû Ubeyde, babasından rivayette bulunmuştur.

Takrîb 860, Takrîb 553, Takrîb 1833, Takrîb 2376, Takrîb 2372, Takrîb
1236, Takrîb 3950, Takrîb 3, Takrîb 3722, Takrîb 3003, Takrîb 3004

Yezîd b. Şerîk et-Teymî ve oğlu ibrâhîm

Allah dostlarından biri de, Yezîd b. Şerîk et-Teymî ve oğlu ibrâhîm’dir.

‫ ثن ا‬:‫ ق ا ال‬،‫ وعتيد الل ه بن يئ م و ب‬، ‫ ل ! ا م ا \ ] حدثن ا عتد الل ه بن م ح م د‬-) ٥٤٧٦(

‫ عن‬،‫ غذ فق ا م‬، ‫ كا تع يد بن غا م‬،‫ ئثا م ح ث د بن غزو بن امحا س‬، ‫بمحاى ئ ذ إب راهي م‬

‫يف ا‬
‫محت ف‬ ،‫ ؤ نئ ا م حزق‬:‫ قات‬،‫ عن أبيه‬،‫ غذ إبراهي م اق م ي‬، ‫ق ث بن أيي ن ق م‬
: ‫ م ونت‬،‫ التي س م ع ت أي در‬، ‫زظ أزيت أن أغ وذ إ محا‬ ‫ا‬-‫ ئ ظ اكثزئ_ت ا به‬،‫عشوين أئى‬
'٠‫همأ يؤم ا ل م ا م ة أ حفث جت ابا م ن صا ح ب ال د ر ه م ئن‬،‫" إن ض ا ج ت الدر‬

İbrâhîm et-Teymî’nin bildirdiğine göre babası der ki: Basra’ya geldim ve

orada yirmi bin dirhem ‫ ه ا‬ettim. Bununla sevinmedim ve artık Basra’ya bir
daha gitmek istemedim. Çünkü Ebû Zer’in: “Kıyamet günü bir dirhemi
olanın hesabı, iki dirhemi olandan daha hafiftir” dediğini işittim ,

‫ عن‬،‫ ال بدري تع يد بن غابر‬C‫ ] محات ت ب ي د بن غا م بهذا ا إلسن ا د‬٢١٠/![ -) ٥٤٧٧(

‫ قإ ق د و ت‬،‫بلي م ن أئيؤ‬-‫ " ؛ ر ال ك تي 'م ن ش ش ذ الث‬: 3 ‫ ئا‬،‫ أز زهثة؛ز أيهي‬، ‫مإثا ب م‬
،‫ ض ا لأعئش‬،‫ ززاة الت وري‬،" ‫ ثن ا أئا بأقدر علته م ز م ن أن أنسئ ال ش اؤ‬،‫ال نؤ ث‬
‫أب ه‬
‫ عن ج‬،‫ ^ المحم ي‬١
^ ‫ عن‬،‫ عن ا لأع م ش‬،‫و م حم د بن ج حا ذه‬
Saîd b. Âmir, ibrahîm’den veya babasından şu sözünü nakleder:
“Adamın eşiyle ilişki için oturması gibi oturuyorum; ama ölüm aklıma

1ŞuarâSur. 54
 Yezîd b. Şerîk et-Teymî ve oğlu ibrâhîm 285

gelince benim için göğe dokunmak hamma dokunmaktan daha kolay

geliyor.”

‫ ثنا فثاب بن‬،‫ ثن ا أثو يمحى ا ل رازي‬،‫ ] حدثنا أبو م حم د بن خقا ن‬٢١ ‫م‬/‫ )“ ل غ‬٠٤٧٨(
،‫ أ ة حر غ إ ر اتعت رة‬،‫ غذ أيهؤ‬،‫ غذ إبراهي م ا م ح ي‬، ‫ عن ا ال حت م‬،‫ ثت ا أثو محاؤقق‬، ^ ‫ا م‬
‫ ل ؤ‬،‫ يا أب ي‬٠٠ : ‫ همل ت‬، ‫ن خ أربع ه آ ال ف بزه م‬
‫ب مباعه م ي‬، ‫قا شثزى رقي ما بأربع ة آ ال ف دره م‬

‫ ل م مولت‬، ‫ " يا بثي‬:‫ نذ ت‬،" ‫م ح ت م ه م‬ ،‫ ئا شثزئغ م ئ د هؤ الء‬،‫أثلث عد ت إ ر الثصرة‬

٠٠ ‫ ءأصي ب يغلف ا‬،‫ ز ال ا ح د ت م س ي أن أر جع‬، ‫ف ذا؟ ء واللؤ ن ا فر ح ت به ا ج ئ أصتثه ا‬

ibrâhîm et-Teymî bildiriyor: Babam (Yezîd b. Şerîk) Basra’ya gidip dört

bin dirheme köle satm aldı. Getirip bunları sattığında ise dört bin dirhem
kazandı. Kendisine: “Babacığım! Aym şekilde bir daha Basra’ya gitsen de
yine köle satın alsan ve satışından kâr etsen” dediğimde: “Evladım! Bunu
neden söylüyorsun ki? Vallahi kazandığım o paraya sevinmiş değilim. Onun
için yine gidip de aym parayı kazanmayı hiç düşünmedim” karşılığını verdi.

،‫ ثن ا عئد ا و ح م ن بن م ح م د بن ط م‬، ‫ ] حدثن ا حم د ال ر س م ح م د‬٢١ ‫ا‬/ ‫ )“ [إ‬٥٤٧٩(

‫رتدي‬: ‫ أ ة أبامر م ح أ‬، ‫ ^ ؛‬١‫تا م ز‬:‫إ‬
‫ غذ ر‬، ‫ ض ا ال منش‬، ‫ ى أثو م مويه‬، ‫ ^ ؛‬١‫ى ه ئ ئ‬
‫ ل و ا ح ذ ت رداء ئ ؤ‬،،‫ يا أبي‬٠٠ ‫ مئل ت‬،‫ وقدته م ن بتن يديه‬،‫حئم ه‬- ‫ ثئل غ إثس ه م ن‬،‫باإلداؤ‬
‫ محوالل ه نا غش ا لأرض ل ئ ن أ‬، ‫ل م ثقأو ل ث ذا‬ ،‫" يا مبي‬ :‫ ممات‬، ” ‫أ ؤت غ م ن زذايلق ف ذا‬
" ‫ب م ه ي؛ ئ‬
‫مح ن ي و ال ؤؤذث أ ي ء ئ ق في أ م‬

İbrâhîm et-Teymî’nin bildirdiğine göre babası, abayla örtünür, abasının

arka ucu sırtına, ön kısmı ise beline kadar yetişirdi. Ona: “Babacığım, Bu
abadan daha büyük bir aba alsan” deyince: “Oğul! Neden böyle diyorsun.
Vallahi, yeryüzünde yediğim hiçbir lokma yoktur ki, bu lokmanın en
sevmediğim insanın ağzında olmasını temenni etmeyeyim” karşılığını verdi.

‫ ثغا غئد الل ه بن أخنت بن‬، ‫ ] حدثن ا أ خ ن د ث ذ ج عف ر بن ح م دا ن‬٢ ١١/٤ [ “) ٥ ٤٨٠(

:‫ يأمول‬،‫ ش ج ن ت ش مت ان بن ع سه‬: ‫ قا د‬،‫ ثئ ا أبو م وت ى إشحا ق بن م وت ى ا ال تحا ري‬، ‫خ م‬

، ‫ زآكد ئ ز ر ه‬،‫زش صغا‬ ‫ بجلم اق؛ي؛ " ط ك غي ي قي اا؛اي ا <ل غ‬: ‫ئ'د إ‬
‫ي أ غتد‬-،‫ أر جع ق ال‬:3 ،‫ أي قيء م م تهن؟ ؛‬، ‫ ة ق ب ي‬: ‫ ق ن ئ‬،١^ ^ ‫زأئزي بن‬
286 Yezîd b. Şerik et-Teymî ve oğlu ibrâhîm

‫ وأن س م ن ن غ ذ م ه ا‬، ‫ ومثل ث ئفس ي قي ا ل حنة نغ حوره ا‬،‫ع م ال أن ج و بؤ م ن ف ذا انثذا ب‬

‫أ عن د‬ ‫ أر جع إ؛ى‬: ‫ أي ف ي ا ممتهي ئ؟ ع\ل ت‬، ‫ ث ي ي‬٧ : ‫ ق ك‬، ‫ني ثا‬-‫نإشت رقه ا ز‬

٠' ‫ أن ج في ال د ي وفي ا ألمنقة‬: ‫ ق ك‬،‫ع م ال أزذاذ من ث ذا ال قزاب‬

Süfyân b. Uyeyne, ibrâhîm et-Teymî’nin şöyle dediğini naldeder:

“Nefsimin ateşte, bukağılarla bağlanmış ateşin sıcaklığını hissederken ve
zakkumunu yerken zemheririnden içerken düşünüp: «Ey nefsim! Hangisini
istersin?» dedim. Nefsim: «Dünyaya dönüp salih amel işleyerek bu azaptan
kurtulmak isterim» dedi. Sonra kendimi Cennette, hurilerle beraber olup,
ipek ve atlas elbiseler giymiş olarak tahayyül edip nefsime: «Hangisini
istersin?» dedim. Nefsim: «Dünyaya dönüp daha fazla amel edip buradaki
mükâfatları arttırmak isterim» dedi, o zaman: «Şimdi sen dünyadasın ve
bunu yapacak imkânın var» dedim.”

‫ ثنا عتد الل ه بن أ ح م د بن‬،‫ ] حدت ا أ ح م د بن جعف ر بن ح م ذا ن‬٢١ ١/ ‫ )“ ل ؛‬٠٤٨١(

‫إ?نا ويلم‬ ‫ قات‬:‫ قات‬،‫ما ن‬- ‫ عن أيي‬،‫ قن ا ن م ا ن‬، ‫ كا عتد الؤ ح ن ن‬،‫ ح د ب ي أبي‬، ‫ح م‬
" ‫ ؛ ه د ي‬, ‫ض غ أن م‬ ‫غ م ض قولي ؛ ال‬ ‫ " ظ و ق ئ‬:‫م ح إ‬
ibrâhîm et-^eymî der ki: “Ne zaman amellerimle sözlerimi karşılaştırsam
yalancı çıkmış olmaktan çekinirim.”

‫ ثن ا عثذ الل ه‬،‫ ثن ا أ ح م د بن أيي عوف‬،‫ ] حدق ا حبي ب بن ا لخنن‬٢١١/‫ [ ؛‬-) ٥٤٨٢(
،‫م‬ ‫ ث‬: ‫ رإل;تا ب يأ ا ش إ‬J J ‫ي‬ ٠• : ‫ قات‬،‫ غذ غنت ي ذل‬، ‫ثثا خ ء‬،‫ئ ق ع ن ي م حم ح ن‬
٠٠ ‫ نا حضنني ثه‬: ‫نوئلت‬
Ömer b. Zer der ki: ibrâhîm et-Teymî’ye bazen: “Konuş!” dendiğinde:
“Konuşmak istemiyorum” karşılığını verirdi.

، ‫ ^ ئ أ خن ذ ثن خ م‬١ ‫ ى عظ‬، ‫ ] خد ك أبو بكر ئ نال ك‬٢١١/‫ [؛‬-) ٥٤٨٣(

،‫ ”كان إبزا م ز ا م حي يدعو‬:‫ قاد‬، ‫ ثن ا نما و ا م ح ا م ذ‬،‫ح د ش شء قا يح ش بن آدم‬
‫ ^ تيزى‬١‫ وم ن‬،‫كئ‬ ‫أبئ ثن ا بيدي ق‬
‫بلن زنثؤ م‬
‫ ^ اع ص ميي آ ي‬١ " ‫ف ود؛‬
، ‫ " ز ا م‬،‫ وم ن 'لريغ‬، ‫ وثن ئ بجا ت ا ل أ م‬،‫ وثن ئث ل ال ئ الئؤ‬،‫ب م هد ى بمث‬
٠٠ ‫والح صوما ت‬
 Yezîd b. Şerîk et-Teymî ve oğlu ibrâhîm 287

İbrâhîm et-Teymî şöyle dua ederdi: Allahım! Kitab’ın ve Peygamberinin

sünnetiyle beni haktan ayrılmaktan, senin gösterdiğin yolu bırakıp hevama
uymaktan, dalalet yollarından, şüpheli şeylerden, doğruluktan ayrılmaktan,
karışıklıktan ve husumetlerden koru.

‫ ث ا ع د الثؤ‬،‫ ثئ ا أ خئ ذ بن أيي عرف‬، ‫بن ا ل ح ت ن‬ ‫ب‬ ‫حدثن ا حبي‬- ] \ ‫ \ا‬/ ‫ ت ئ‬-) ٥٤٨٤(
‫ " نا‬: ‫ قا د‬،‫ عن إبراهي م ا ل سم ي‬، ‫حؤام بن حؤش ب‬
‫ عن ات‬،‫ ثن ا عبد ال م بن ج ذا ش‬،‫بن ع مر‬
" ‫خزة‬-‫ ر ال ئق م ن يي ش خفر ص ا ال‬،‫ ز ال فر ب فنب ه ثن ؤة‬،‫سم د آ ئ أكثه ئن ؤة‬
İbrâhîm et-Teymî der ‫لكا‬: “Kişinin severek yediği veya içtiği her şeye
karşılık âhiretteki na5İbi azalır.”

‫ ثت ا الص ك بن‬، ‫ ثغ ا عثد الل ه بن أ ح م د‬، ‫حدق ا أ م بكر بن مال ك‬ -) ٥٤٨٠(

‫يلم ا ل سم ي إدا ت ج ذ‬£‫ " "كا ن إئزا‬: ‫ قا د‬،‫ ثن ا ا الع م س‬،‫ ثغ ا يح يى بن ي حيى الرمل ي‬، ‫مسئ عود‬
٠٠‫ث جيء ا لع صافير ست مر عل ى ظهره" كادة ج ذ م حا ئ ط‬
A’meş der ki: “ibrâhîm et-Teymî secdeye vardığı zaman, duvar
çöküntüsü zannederek küçük kuşlar gelip sırtına konardı.”

‫ ثت ا ح س ن بن‬، ‫ت ا ى‬
‫ ثن ا ع ئ بن امت ج‬، ‫حدثت ا عتذ الثؤ بن م ح م د‬- ] ٢١٢/‫ [ ؛‬-) ٥٤٨٦(

‫ أ ي ك‬، ‫ " غ ز م ح م وص ا ق ؤ م‬: ‫ ق ا د ال ق م ل‬: ‫ قا د‬، ‫ ى ن ي ا ن‬، ‫ ثث ا ا ئ المحا ه‬،‫ا ل خ ض‬

'٠ ‫ ءال؛ع تن و ه ا‬،‫ ؤأذثزت غثكب‬، ‫ه ا‬1‫ ثفزبو؛ م‬، ^ ^ ١‫م ح ز‬

Teymî (Yezîd b. Şerîk) der ki: “Sizinle öncekiler arasında ne kadarlık bir
zaman geçti ki? Dünya onların ayaklarına geldi ve onlar dünyadan yüz
çevirdi. Oysa dünya sizden yüz çevirmişken siz onun peşinden
koşuyorsunuz!”

‫ش‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا ت خ ث د‬،‫^؛‬١^ ^ ‫ ثن ا عتد الل ه بن م ح م د بن‬، ‫ ا حدت ا أيي‬٢ ١٢/٤ ‫ )“ ل‬٥ ٤٨٧(
:‫ هزأ إبراهي م ق قصصه‬:‫ قات‬،‫م ح ة‬ ‫ عن ت ا ل م بن أ ي‬،‫ قن ا ن يا ن بن م حنه‬،‫أ ي‬

‫ سيحان م ن فهلغ م ن الهينان‬: ‫ هق ا د إئزاي إ‬،>‫ي سا ب من لار|؛‬ ‫ؤثمال ذ ن كثزوا ئتلع ت‬

" ‫ق ائا‬
288 Yezîd, b. Şerîk et-Teymî ve oğlu ibrâhîm

Salim b. Ebî Hafsa der ‫لكا‬: ibrâhîm, kıssa anlatırken, “٠٠٨٧ inkâr
edenlere, ateşten elbiseler kesilmiştir”! âyetini okuyup: “Ateşten
giysiler kesen, noksanlıklardan münezzehtir” dedi.

، ‫ح دبئى أبى‬- ، ‫ س أخنت‬4‫ ثن ا حم د اثل‬، ‫حدثن ا أبو بكر بن م ال ك‬- ] ٢١٢/![ -) ٥٤٨٨(
‫ ى‬،‫ ثن ا أب و م ع مر‬،‫ ثن ا ا لخشن بن ف ارون‬،‫ ح و حدثن ا أبو م ح م د بن حقا ن‬.‫زأب و م ع م ر‬

‫ويمحه الت ور ئ م ن‬ ‫ قي م ول ه ثغا؛ىت‬،‫ ^؛ ا م ح ي‬١^٦ ‫ غذ‬، ‫خ م‬ ‫ز ا لخؤام تن‬ ،‫ف خم‬

‫ ب ن أ ز ي‬:‫ون‬.‫ك ن ئق ه ار‬ ' ،3‫ وئ‬، ‫ " حش ث ن م ؤ م ع مت ف غر ة‬:‫ ئل آ‬، 4 ‫و تكان‬

١١ ‫سعه ره‬1

ibrâhîm et-Teymî, “ölüm ona her taraftan gelir”^ âyetini açıklarken

dedi ki: “Hatta her saç telinin yerinden gelir.” Haşan b. Hârun ise bunu:
“Saçlarının kenarlarından gelir” şeklinde nakletmiştir.

، ‫ نحا عتد الثؤ س أ ح ن ذ بن ح م‬، ‫ ] حدق ا أبو بكر بن مال ك‬٢١٢/‫ [ ؛‬-) ٥٤٨٩(

:‫ قات‬،‫ عن أكي ل‬،‫ عن إ سما عيل بن أبي لحابي‬،‫ ثنا حمره‬،‫ح دبثي م حا ن بن أبي م حق‬
‫ه من‬ ‫' نا أخت م م ن لآك ل م أخزى أن نجل ن ي به ؤ جة‬٠ :‫ يئولط‬، ‫ ^ اشحعي‬١^ ‫ش م ع ت‬
" ‫ ؤلزؤذث أثت اشا ث بئة ك ث ة‬،‫مه ي‬ ‫تا م م‬:‫رإ‬

ibrâhîm en-Nehaî der ki: “Hiç kimse ibrâhîm et-Teymî kadar,

konuşurken Allah’ın rızasını gözetememiştir. Yine de konuştukları
dolayısıyla vebalsiz bir şekilde dünyadan ayrılmasını umuyorum.”

‫ ض‬، ‫ صر ن فا ن‬،‫ تثا هم د ال ؛خ ض‬،‫ تثا ع د الثؤ‬،‫ ] خدتثا أبو تكر‬٢١٣/! [ -) ٥٤٩٠(
‫إ؟نامحلم‬ ‫ " ن ا أخت يتثغي يمصص ه و ج ه ؛لثؤ غير‬:‫ بموت‬، ^ ١^ ‫ ش م عت‬:‫ ه ات‬،‫ا لأع م ش‬
" ‫ص ث‬ ‫ه ؤ وثزدذش أق‬
ibrâhîm(-i Nehaî) der ‫لكل‬: “ibrâhîm dışında kimse, sadece Allah rızası için
)kıssa anlatamaz. Onun da başa baş (sevapları günahlarına denk
kıırtıılmasını isterdim.”

1Hac Sur. 19
2 İbrâhîm Sur. 17
 ‫‪Yezîd b. Şerîk et-Teymî ve oğlu ibrâhîm‬‬ ‫‪289‬‬

‫ح‬
‫(‪[ -) ٥٤٩١‬؛‪ ] ٢١٣/‬خدثثا ش ط ئ ع ئ بن م ح م ‪ ،‬ثثا إئزامحز بن مه د ال م‬
‫ا ل م حروم ي‪ ،‬ثن ا أبو نغنم‪ ،‬ثت ا ئ أ‪ ،‬عن ائثؤام‪ ،‬قا د ‪ " :‬نا رأيت إبراهي م ا ل سم ي رافعا‬

‫بص نم إلى الق ن اع ق ط ال في ص الة ز ال في غ م ص الة ‪٠٠‬‬

‫‪: “ibrâhîm et-Teymî’nin ne namazda, ne de başka bir şeyde‬ل ط ‪Avvâm der‬‬

‫”‪bakışlarını semaya kaldırdığını görmedim .‬‬

‫(‪ [ -) ٥٤٩٢‬؛‪ ] ٢١٣/‬حدت ا أبى ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن أ ح م د ثن ثزيذ‪ ،‬ثن ا عئد الثؤ بن ع من‪،‬‬
‫ثن ا حمقس الوا صطئ ‪ ،‬ثت ا ا ل ع وام بن حؤش ب ‪ ،‬قات‪ " :‬نا وأيت زي ال هط غئزا م ن إبراهي م‬

‫ي ا ‪'٠‬‬ ‫ا م ح ؤ ‪ ،‬زنا ن أ و زابما ; < ة إ ر ال ث ن اؤ‪ ،‬ال فيض ال؛ ز ال في‬

‫‪Avvâm b. Havşeb der ki: ibrâhîm e^Teymî’den daha hayırlı birini‬‬
‫‪görmedim. Onun ne namazda, ne de başka bir şeyde bakışlarını göğe‬‬
‫‪kaldırdığını görmedim.‬‬

‫ب ود‪ " :‬إ ة ا و ب د ئل ش ي ف أ بم ة '‪٠‬‬

‫(‪ ] ^ ٣/،[ -) ٥٤٩٣‬وت م ظ ج‬

‫‪İbrâhîm et-Teymî der ki: “Kişi bana zulmeder de ben yine ona acır‬‬
‫”‪merhamet ederim.‬‬

‫(‪٢ ١٣/٤ [ -) ٥٤٩٤‬ء حدق ا أ و م ح ث د بن حقا ن‪ ،‬ثن ا إبزاهيأ بن ئري ك ‪ ،‬ثن ا أ خ ن ذ بن‬

‫ي ون س‪ ،‬ثن ا ئ مثا ن التؤري‪ ،‬عن من ص ور‪ ،‬عن ^‪^ ١‬؛ أظنة التت م ؤ ‪ ،‬في هول ه ه ‪ :‬ؤوتث ا ه أ‬

‫ربهز فناي طه ورات‪ ،‬ئت ‪ " :‬عرق يفيهس ث ن أعراضهم م ء ري ح ا ل م ن ك‬

‫‪İbrâhîm et-Teymî,‬‬ ‫‪“Rableri onlara tertemiz içecekler içirir”1‬‬
‫‪buyruğunu açıklarken: “Tertemiz olmasından kasıt, yiyip içtiklerini misk‬‬
‫”‪gibi kokan ter şeklinde dışarı atmalarını sağlayıp onları temizlemesidir‬‬
‫‪demiştir.‬‬

‫(‪ -) ٥٤٩٥‬ت ‪٢ ١٣/٤‬ء حدثغ ا ن ح شد شر عل ى‪ ،‬ثن ا ا ل ح تن ن شر م ح م د ‪ ،‬ثغا ت ل م ه بن‬

‫<م ح‬ ‫الثالق‪ ،‬ك ا ل بية‪ ،‬غذ أيي‪"،‬غذ إ‪:‬رامحي ال م ‪ ،‬د قئي ممار ‪:‬‬ ‫ط‬ ‫ش ب‪ ،‬ه‬

‫‪1İnsan Sur. 21‬‬

290 Yezîd b. Şerik et-Teymî ve oğlu İbrahim

‫ ^ ^ إال نا ص‬١‫ " نا طولت يؤم المائة غلى‬:‫ قات‬،‫ثزم ءكان ممداره حمسنحألنت شثؤه‬
" ‫ال ف م وا سر‬
İbrahim et-Teymî, “miktarı elli bin yıl olan bir giinde...”1 buyruğunu
açıklarken: “Müminler için kıyamet gününün müddeti, öğle ile ikindi arası
kadar bir zamandır” demiştir.

‫ ى أخنت‬،‫ قا أثو ط ال ب ئ تؤاذة‬، ‫ظ ا و تق ن خ م‬ ‫ ] خدمما‬٢١٣/‫ [؛‬-) ٥٤٩٦(

‫ ظ‬: 3 ‫ ئ‬، ‫ ه ؛ ء ز إل‬، ‫ قا عتد الثؤ ن أ خن ذ‬، ‫ ح و حدثت ا أوئ بكر بن مال ك‬- ‫بن ا محمث‬
‫' ز ك‬٠ : 3 ‫ ظ‬، ‫ عن إبراهي م اقب ئ‬، ‫ ثت ا ا لخؤام ئق حؤث ب‬،‫ ثن ا هثي م‬، ‫ن ح م د بن أبي ع ال ب‬
‫وقت‬ ‫ بنا‬،‫ مح دلي؛ اغرب ناشي من بغث‬، ‫ئ ش م مي وردت عر م‬
" ‫ث ن ا م حا م ح ذ‬

ibrâhîm et-^eymî der ki: Rüyamda bir nehir gördüm. Bana: “Sabretmen
ve öfkeni yenmen karşılığında iç ve dilediğine içir” denildi.

،‫ قا مه د ال م ئ أخنت‬،‫ ] خدكا أ خن ذ تق ج م تن خئذا ن‬٢١٣/‫ [؛‬-) ٠٤٩٧(

‫م ئ ت خم‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫ ش م غ ئ‬:‫ قاد‬،‫ثا إ ش غا ة تق تو ص ا ال ت ح رإ‬
‫ ءت‬،‫خ د م أ ي‬
‫ ثل م أتمث ئتئ ق‬:‫ا محئ‬ ‫إل ص م‬ ‫ ث ك‬:‫غوت‬: ،‫ج ئ ا أل محن‬
‫ت‬ :‫ص ؛ قول‬ ‫ال‬
‫ ظ سم ك نئ ذ أرثبم ن و ه |ال حثه‬٠' : 3 ‫ ث أ ئا‬،" ‫ ؤشهزين‬، ‫م‬ ٠٠ ‫ قات‬، ‫فهزا ال ئأ و ث ظ‬
‫ إبزاه؛م ش ؤ‬: 3 ‫ أص د ق ة ؟ ءق ا‬:‫ م م ك ل ال عن ش‬،" ‫ فأكلته ا مأز لثفئبجا‬،‫عنبثا وليه ا أغيي‬
‫ قريت أثة قت ص ذ ق‬،‫ا?ذ ثريت‬
A’meş der ki: ibrâhîm et-Teymî’ye: “Bana, bir ay boyunca hiçbir şey
yemediğin söylendi” dediğimde: “Evet, hatta iki ay” deyip şöyle devam etti:
“Kırk gündür sadece ailemin bana verdiği bir üzüm tanesini yedim,
yedikten sonra da çıkardım.” Abdurrahman der ki: A’meş’e: “Ona inandın
mı?” diye sorduğumda: “Bu kişi ibrâhîm et-Teymî b. Yezîd’dir’ dedi.
Bununla doğru söylediğini kastediyordu.

1MeâricSur. 4
 ‫‪Yezîd b. Şerik et-Teymî ve oğlu ibrâhîm‬‬ ‫‪291‬‬

‫( ‪ [ - ) ٠٤٩٨‬؛ ‪ ] ٢١٤ /‬ح دث ا أ خ ن ذ س ج ن ئ ر ‪ ،‬ثما هم د ال ئؤ ب ن أ ح م د ب ن ح م ‪ ،‬ح د ب ي‬

‫بن زياد ا أل ح مر‪ ،‬ثن ا أثو بكر بن عياش‪ ،‬عن ا لأع م ش‪ ،‬قات؛ شبع ت ^‪£١‬؛^ ا م ح ي ‪،‬‬ ‫جئ مر‬
‫مولت‪ ٠٠ :‬م ك ث ت ب ال يين يؤما ن ا طع ن ت طعاما ‪ ،‬ؤ ال ف ر ب ت شناي ا ‪ ،‬إ ال حبه محب أ و في ي‬

‫ص أتئ ئ ئ ي ا خ و اريدق ا "‬ ‫غ ي أ م "‪ ،‬ائت أبو ا لخض‪ :‬زأقن ق ا د ‪” :‬ت ا‬

‫‪İbrâhîm et-Teymî der ki: Bir ay boyunca hiçbir şey yemedim. Sadece‬‬
‫‪ailemin bana zorla yedirdiği bir üzüm tanesini yedim. Ebu’l-Hasan dedi ki:‬‬
‫»)‪“Zannedersem: «Bu sürede istediğim şeyi yapabiliyordum (o gücüm vardı‬‬
‫”‪dedi.‬‬

‫أ خت ن س جئعر‪ ،‬ظ عئد ‪ ^ ١‬ن أ ح ن ذ ‪ ،‬حدبغى أبى ‪ ،‬ظ‬ ‫(بب ا م ) ‪ [ ' -‬ا ‪ /‬ا ا \ ] ~لللل\‬
‫م م‬

‫ص ء ا ش ؤ ‪ ،‬ق ا د ‪٠' :‬‬ ‫ت م ح ا م ح م ح ص‪ ،‬ض ا م ح ن م ‪ ،‬غذ‬ ‫ه ئ‬ ‫مبش تقآ ك م‪،‬‬

‫ن ش شزبة س ظء وكد‪ 1‬عند اك‪-‬هئ ر "‪ ،‬ئ ك ‪ :‬ش ال‪ ،‬ئ ‪: 3‬‬
‫رث م‪ 1‬أش عأي ‪ ^ £ ^ ١‬ظ أزيت مؤ م‬
‫ماءمه ‪١١‬‬ ‫‪١١‬‬
‫ص هر ي‬
‫م م‪ ،‬و‬
‫‪A’meş der ki: ibrâhîm er-^eymî: “Bazen bir ay boyunca iftar zamanı‬‬
‫‪”?sadece bir yudum su ve şu kadarcık bir şey yerdim” deyince: “Bir ay mı‬‬
‫‪ ay da” cevabım verdi,‬لع‪1‬ل ‪diye sordum, ibrâhîm: “Evet, hatta‬‬

‫(‪ - ) ٥٥ ٠ ٠‬ز ة ‪ /‬ا ‪ ] ٢١‬حدثن ا أب و خا ب ز ث ن ب ثل ة‪ ،‬ثت ا م ح م ذ ب ن إ شحا ق ‪ ،‬ثن ا م ح م د ب ن‬

‫ظ‬ ‫غزو‪ ،‬ه يهتا‪ ، 0‬ة ن ي ا ط‪ ،‬ض ا ل أ غت م ‪ ،‬ائت‪ :‬قاد ق و ا م أ ال ق ي ‪ U " :‬م ح ق‬
‫ن أ ه‬ ‫م ئ ظ "‪ ،‬ئن ث‪ :‬ش ال‪ ،‬ظت ‪ " :‬ز ئ ي م ‪ ،‬؛ال أن إنئ ا؛ا ‪ 3‬اؤئي ئ ق و ذ ب م ب‪،‬‬
‫ه ا ئ ت ك ئ ت بطي ‪'٠‬‬
‫‪A’meş der ki: ibrâhîm et-Teymî: “Bir aydır bir şey yemedim” deyince:‬‬
‫‪“Bir ay mı?” diye sordum, ibrâhîm: “Evet, hatta iki ay da. Sadece bir‬‬
‫”‪adamın bana verdiği bir salkım üzümü yedim. Bu sebeple karnım ağrıdı‬‬
‫‪cevabını verdi-‬‬

‫(‪ [ -) ٥٥٠ ١‬؛‪ ] ٢١ ٤/‬حدق ا أيو ن ح ق د مر حثا ن‪ ،‬ثن ا أ ح م د بن غلي بن الحارود‪ ،‬ثن ا‬

‫أتو ش ي د ) ال ق غ ‪ ،‬ختثئاآوئإئيي«ت‪ ،‬غذ نح م ‪ ،‬نات‪ :‬ء أل ي ذ ء م إ ‪ < :‬ا ت يإ المح ي ؤ ‪ ،‬أق‬

‫ه و ؛ ي‪ ، ^ ١‬ئ ز‬ ‫ر ه ض أن و ى غ ث ء ن ه غؤتث‬ ‫م غر‬ ‫;ق وت‪ " :‬أ ئ ي ئ ئ‬

‫أ ف ن د مغزله مئة جئت الثي يؤم ال سامة‪ ،‬وأي خن;ؤ غش ا مرئ أ ك م ص أن يبي ت ت ا ال‪،‬‬
292 Yezîd b. Şerik et-Teymî ve oğlu ibrâhîm

‫ وأي خ ء على‬، ‫ ف مي ز وزرة عليه وأ جزه ب ي‬، ‫ نغ م د فيه بط اعة الل ه سا ر‬،‫ثرثك غيرة‬
،‫ ش خ لت غنب صره يؤم ا ل م ا ئة وعبي ئؤ‬،‫ا مرئ أ ك ي م ن أن ثن ى س كا ذ م ك م وفن اخل صر‬

‫وأم‬ ‫ و ي من 'قذم‬، ‫؛ن من ءن محلف م يف رون من الدي وهي م ئ ة غ ي‬

،" ‫ ن ي ن و؛ أم ن ك م ز م ف ن م‬، ٣ ‫ح دا ث ظ‬-‫ و م حم م ن ا ال‬، ‫قثت وثه ا وهي مدبزه ئ م‬
‫ ظ‬،‫ ثن ا إئزاي ج بن ا ل آئغ ث‬،‫ ثن ا إن م ا عيد بن يزيد‬،‫ ثن ا م ح م د بن جعف ر‬،‫حدق ا أيي‬

، ^ ^ ٠! ‫ وه وي عظ‬،3‫ أثق قا‬،‫^؛ ا ل سم ي‬£١^ ‫ عن‬،‫ قادت ح دبيي ر ج ل‬، ‫ائ م ح د بن محا م‬
،‫ب د يي‬
‫ه ع ك قي م‬ ‫ " أي خ ن ئ ظى ؛ ر م م حن ب ذ أذ ق ي‬:‫؛‬İUj ،‫فذ و ئن زة‬
" ‫ ن ز ى من معتة يؤم ا ل م ا ئ ة لعيره‬،‫ئت م ع ة منة عزه ه عم د به‬

Husayn nakleder: ibrâhîm et-Te^mî ‫؟‬öyle derdi: “Kişi için hangi

pişmanlık, Allah’ın kendisine dünyada hizmetine verdiği kölenin kıyamet
?günü Allah katında kendisinden daha üstün olmasından daha büyüktür

Kişi için hangi pişmanlık, mal elde edip, bu malı başkasının miras olarak
alıp ta Allah yolunda harcarken günahını kendisi, sevabını başkası alan
?kişinin üzüntüsünden daha büyüktür

Kişi için hangi pişmanlık, gözleri germeyen birinin kıyamet günü

gözlerinin açıldığım, kendisinin de gözlerinin kör olduğunu gören kişinin
tüm üsünden daha büyüktür? Sizden öncekiler, dünya onlara yönelirken
kendileri dünyadan kaçarlardı. Hâlbuki onların yaptıkları birçok iyilikler
.vardı. Sizler ise, dünya sizden kaçtığı halde siz onun peşinden gidiyorsunuz
Hâlbuki sizin birçok hatalarınız da vardır. Siz durumunuzu öncekilerle bir
”.ölçünüz
Aym manada bir rivayet başka bir kanalla nakledilmiştir; ancak sonu şu
şekildedir: “Hangi pişmanlık, Allah’ın ilim verdiği kişinin bu ilimle amel
etmemesi, ondan duyan başka birinin amel etmesi ve kıyamet günü
kendisine verilen bu ilmin (kendisine fayda vermeyip) başkasına fayda
verdiğini görmesi sebebiyle duyacağı pişmanlıktan daha büyüktür.”

‫س‬ *‫ظ ه‬ ، ‫ ز ئ‬1‫ ظ أبو ي ش الث‬6‫ ما \ ] حدثت ا أبو م ح م د بن حثا ن‬/ ‫ )“ [ ئ‬٥٠٠٢(

‫م ص ق م‬.‫ ا ض ا ه إ ئ ش ء ال ث‬: " : ‫ ه د‬، ‫ ص و م حب ا م ح ئ‬،‫ ص م ح ة‬، ‫ قا ن ي ت‬، ‫ا ل ر ئ‬

 Yezîd b. Şefik et-Teymî ve oğlu İbrahim 293

‫ نحرج ثن جل ده‬،‫نق ي سراب ا طهورا‬ ‫ص‬ ‫ ء إذا‬،‫ وثه مثه م‬،‫ وأكل ه م‬،‫ا ل جنة قه وة ماثة ر ج ل‬
٠٠ ‫ إل م د ه ي ز ه‬، ‫وش ح ا ل م ن ك‬ ‫ن شخ‬

ibrâhîm et-Teymî şöyle derdi: “Bana bildirildiğine göre Cennetteki bir

adama dünyadaki yüz kişinin şehveti, yeme gücü ve iştahı verilir. Kişi yemek
yedikten s©nra kendisine tertemiz içecekler sunulur. Yedikleri de teninden
miske benzeyen ter şeklinde dışarıya atılır. Sonrasında da şehveti ve iştahı
yine geri gelir.”

‫ ثثا أبو‬،‫ ثثا غ ئ ئ ذ ا م حأس‬،‫ ] خدثث ا ن خ ث د ئ ءنرو ثن ش ل‬٢١٥/‫ [؛‬-) ٥٥٠٣(

‫ب ه ا ون‬
‫ " إذا تإن ث ال ث ي ب م‬: ‫ ثاد‬، ‫د م ح ل م‬:‫ غ ذ إ‬،‫ ص م ح وي‬، ‫ ص ثئثا ذ‬،‫ ى و ك خ‬، ‫م ح ب‬

" ‫ش ن ص د تدلث ث‬ ٥^ ١‫ي‬

ibrâhîm et-Teymî der ki: “Birinin iftitah tekbirini alırken önemsemeden
aldığını görürsen ondan ümidini kes (b il ‫ لكا‬o kişiden hayır gelmez(. ”

‫ ثن ا أ خ ن ذ‬،‫ ثما حا ح ب بن أوكين‬4‫ ] حدثن ا أبو محمطو بن حثا ن‬٢١٥/ ‫ [ ؛‬-) ٥٥٠٤(

،‫ ^ ا م ح بي‬١^ ‫ عن‬، ‫ عن ث م أؤ أيي ث م‬،‫ عن م شم‬،‫ ى بث ر بن ن ث ن ا ن‬٤^ ^ ١

:‫ قالوا‬،‫ الن أئ ن ا ل جنة‬،‫ ي حزن أن ي ح ا ف أن يخون ش أه ل الثاي‬٢ ‫ بمتغي ل م ن‬٠٠ :‫قات‬

‫ م ن‬0‫بج‬ ‫ ويئتغي ل م ن إل يشف ئ أن يحامح ن أن ال‬4 ‫ؤا لخنذ لل ه ال ذ ي أ د ه ب غثا الحزن‬

" 4 ‫ و ؟ ا ء ق د ق أ ي ئ ق بج ذ‬: ١^ ١‫ ال م ؛‬، ^ ١‫م‬

İbrâhîm et-Teymî der ‫نظ‬: Hüzünlenmeyen kişinin Cehennem ahalisinden
biri olabileceğinden dolayı bir korku taşıması gerekir. Çünkü Cennet ahalisi
der ki: “Bizden hüznü gideren Allah'a hamdolsun.”1 Endişe taşımayan
birinin de Cennet ahalisinden biri olmayabileceğinden dolayı korkması
gerekir. Çünkü Cennet ahalisi der ki: “Doğrusu bundan önce ailemizin
yanında bile endişe i‫ ؟‬indeydik. ” 2

1FâtırSur. 34
2Tûr. Sur. 26
294 ibrâhîm b. Yezîd en-Nehaî

(‫ قا ا لخثذ ئ‬،‫ترما بإ ي كثابؤ‬:‫ م ا \ ] خد ك ن طت تق أ خ ن ذ ئن إ‬/ ‫ [ أ‬-) ٥٠٠٥

‫ عن‬،‫ عن أيه‬، ‫ بن حؤش ب‬£ ‫ ثت ا ت ل م ه بن ال ما‬،‫ ثئ ا عبد ا ل م و س س عل ي‬، ‫أ ح م د بن ال ق ي‬
‫ن ش غي‬
‫ر بث م م ؛ل ه ح‬
‫م الدن ب عئد الثؤ أ ذ ح د ث ا ص‬ ‫ " أ‬:‫ قات‬، ‫<اب ء ا م ح ئ‬:‫" مإ‬
ibrâhîm et-Teymî der ‫لكل‬: “Allah katında en büyük günah, kulun Allah
tarafından gizlenen günahlarını başkalarına anlatmasıdır.”

İbrâhîm b. Yezîd et-Teymî Ebû ismâîl, bir çok kişiden rivayette

bulunmuştur. Rivayetlerinin çoğu ise babasından ve Hâris b.
Suveyd’dendir.

Takrîb 1759, Takrîb 2508, Takrîb 1754, Takrîb 1755, Takrîb 615, Takrîb
614, Takrîb 4132, Takrîb 3133, Takrîb 669, Takrîb 670, Takrîb 2049, Takrîb
616, Takrîb 393, Takrîb2106

İbrâhîm b. Yezîd en-Nehaî

Allah dostlarından biri de, tal<va ve ilim sahibi ibrâhîm b. Yezîd en-
Nehaî’dir. ٠ , tüm ilimleri öğrenmiş, mütevazi olanları yükseltir,
olmayanları aşağılardı.

“Tasavvuf, kibirlileri aşağılamak, alçak gönüllü ve mütevazı olanları

}rökseltmektir” denmiştir.

‫ ثن ا م ح م د س‬،‫ ثن ا م ح م د ب زا ن ح ا ق‬،‫ ] حدبن ا أثو حام د بن جبل ه‬٢١٩/! [ -) ٠٥٢٠(

‫ ص‬: ‫<؛; ال‬١٤٤ ،‫ " ' كا ن إوا ص ء ق ؤ و الئ؛زة‬:‫ قات‬،‫ عن ا م ح ش‬،‫ مم أ محو أشانق‬،‫أب ا ن‬
‫ع‬.‫ ءأقوأل لت قي التي‬،‫ إدا ن ئ د غذ م ن ألة ل م تزد عن ج و ا ب تش ا كه‬0 ‫ وكا‬،‫إ ز ا النت ل واثة‬

‫را م ز صو ي‬:‫ إ‬Û&J ،" ‫ه‬ ‫ ؛ ه نز س أل ي غ ذ‬: ‫ أق س محه ك ذ ؛ ز ه ؟ ن ق و د‬: ‫مب أ ه ئ‬

‫ ث مح ئ إداش م ع ت ا ل ح دي ث م نبع ض ! ص حابن ا عزصته عقه‬،،‫ا خل ري ج‬
A’meş bildiriyor: ibrâhîm en-Nehaî şöhretten sakınır ve kapı önlerinde
herkesin görebileceği şekilde oturmaktan kaçınırdı. Kendisine bir şey
sorulduğu zaman ise sadece sorulan soruyu cevaplar, başka da bir şey
eklemezdi. Kendisine sorulan bazı sorularda ona: “Bu konuda şöyle şöyle de
 ‫‪İbrâhîm b. Yezîd en-Nehaî‬‬ ‫‪295‬‬

‫‪bir durum yok mu?” dediğimde: “Ama adam bunu sormuyor!” karşılığını‬‬
‫‪verirdi-‬‬

‫(‪ ] YY*/ l [ “) ٥٠٢١‬حدت ا أ ح ن ذ ن ع د ال وه اب ط ‪ ،‬ثن ا م ح م ذ بن إشت ا ى‪ c‬ثن ا أثو‬

‫هدا م ة‪ ،‬دنا هبيص ة‪ ،‬قثا ش م ا ن‪ ،‬ص عتد اخل لم ك بن أ ش ‪ ،‬ص رث د‪ ،‬قات‪ " :‬ن ا ت أ ن ق‬

‫‪^ ١^٦‬؛ ق ل غذ ف ي ا إ ال ز ك ادقزاهثه غي و جهي "‬

‫‪Zübeyd der ki: “ibrâhîm en-Nehaî’ye ne zaman bir şey sorduysam‬‬
‫”‪mutlaka bundan dolayı yüzünde bir memnuniyetsizlik görürdüm.‬‬

‫(‪ ] y y * /،[ -) ٠٥٢٢‬حدثت ا أث و خا ب ز ى جثته‪ ،‬ثت ا أب و ال م ا س ال ث ؤا ج‪ ،‬ثت ا ع م بن‬

‫م ح م د بن ا لخشن‪ ،‬ثن ا أيي‪ ،‬محا ش ق ذ ‪ ،‬عن مئصور‪ ،‬قات‪ ٠' :‬تا م نأل ت ابناه م ط عن‬
‫مس أل ة إ ال نأي ت ال كزسمية في و جهه‪ ،‬بم و لأ‪ :‬أر ج و أن ثأكون‪ ،‬وعسى ‪٠٠‬‬
‫‪Mansûr der ki: ibrâhîm en-Nehaî’ye ne zaman bir mesele sorduysam‬‬
‫‪)bundan dolayı yüzünde bir hoşnutsuzluk görürdüm ve: “(Sorduğun şey‬‬
‫‪um arn^öyledir...” derdi,‬‬

‫(‪ ] y y ،/ i [ “) ٥٥٢٣‬حدثن ا عند الل ه بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن أيي ت ه ل ‪ ،‬ثن ا أثو ت ك ر‬

‫لخت بن ح م ‪ ،‬ح دب ي ر ‪،‬‬ ‫بن ر م ح ه‪ .‬ح و حدثت ا أ م بكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا عئد الل ه بن‬
‫ق ا لأ‪ :‬ثن ا وكيع‪ ،‬ض ا ال عن ش‪ ،‬قا د ‪ " :‬ك ث عئد إبراهي م وهز ي هم أ هي الن ص ح ف‪،‬‬
‫و ت اعة ‪٠٠‬‬ ‫ثاشت ا دن علته ر ج‪ ،3‬ش ر الن ص ح فن‪ ،‬وق ات‪ :‬ال تزاني ف ذا أثي اهزأ فيه‬
‫‪A’meş der ki: ibrâhîm en-Nehaî, Kur'ân okurken biri yanma girmek için‬‬
‫‪izin isteyecek olsa hemen okuduğu mushafın üzerini kapatır ve: “Şimdi bu‬‬
‫‪adam beni görüp de her an Kur'ân okuduğumu sanmastn!” derdi.‬‬

‫(‪ [ -) ٥٠٢٤‬؛‪ ] ٢٢٠/‬حدثن ا أيو بكر بن مال ك ‪ ،‬ت ا حم ذ الثي بن أ خ ن ذ بن ح م ‪،‬‬

‫ح د ي ي أير‪ ،‬وأب و بكر‪ ،‬ه ا ال‪ :‬حدثت ا معا د بن معا ذ‪ ،‬ثن ا ابن عؤن‪ ،‬قادت '‪ ٠‬د و إبراهي م أثث‬

‫ئ د و جهة بط الؤ‪ ،‬وق ر ب دواء‪ ،‬و ل م يأته م‪،‬‬ ‫أرس ل إقه قي رن ان الت حثار بن ر م ح د‪،‬‬
‫فتزكوة ”‬
‫‪ibn Avn anlatıyor: Muhtâr b. Ebî Ubeyd zamanında ibrâhîm en-‬‬
‫‪Nehaî’yi valinin yanına çağırdılar. Ancak o gitmemek (ve kendini hasta‬‬
296 ibrâhîm b. Yezîd en-Nehaî

göstermek) için yüzüne pekmez sürdü ve ilaç içti. Bunun üzerine onu
bıraktılar.

‫ ظ م ح م د بن‬،‫ ] حدثت ا أبو علي م ح م د بن أ ح م ذ بن ا لخثن‬٢٢ ‫ا م‬£ ‫ )“ ل‬٥٠٢٠(

‫ ب ن قعت ب ب ن‬4‫ظ أب و ب ك ر ع د الل‬ 4‫ظ ش ي ت ب ن ع مرو ا ل أ ئ ف ي‬ ،‫ث ن أي ي شيبه‬

‫ ودفن في زم ن‬، ‫الغ ح عي ر ح م ة 'لل ه ي د‬ ‫ كن ت م ح س ص و ع ر‬٠٠ ‫ قات؛‬،‫ا ل حبمحا ب‬

‫ م أصث ح ت هع ذؤ ت عإى ال م حي ز ح نه الل ة‬،‫ نإ ما ش ا خ ثثع ة‬،‫ إث اثا ب غ س ع ة‬، ‫ا لخي ا ر‬
‫ زس‬: ‫ ئ ك‬٧ ^ ١ ‫ ذفئ م أفثة‬:‫ ه ات‬، ‫ س م‬: ‫ نض م د ل ك الؤ ج د القل ه ؟ ئ ك‬:‫ ق ات‬، ‫نحا ر‬
‫ ز م‬،£١^ ١ ‫ ز م‬،‫ وش أه ل الخوئؤ‬،‫ و م ن أهل امحهثزؤ‬،‫ أمم ه ي ن ا لخنن‬:‫ا لختن؟ قات‬
" ‫ا لهب اب‬
Ebû Bekr Abdillah b. Şuayb b. el-Habhâb der ki: Gece ^‫ إا؛اا؛‬-İbrâhîm en
Nehaî’nin cenaze namazını kılanların yedi veya dokuz kişiden biri de
bendim. (Vali) Haccâc zamanında defnedilmişti. Diğer gün sabah vakti
Şa’bî’nin yanına gittiğimde bana: “Dün gece o adamı defnettiniz mi?” diye
sordu. “Evet!” karşılığını verdiğimde: “İnsanların en fakih olan adamını
:defnettiniz” dedi. Ona: “Hasan’dan da mı daha fakih?” diye sorduğumda
Hasan’dan da daha fakihti. Yine Basra, Küfe, Şam ve Hicaz ahalisinin de en“
fakih adamıydı” dedi,

‫ بن أبي‬0 ‫ ظ م ح م د بن عت ما‬C‫ ] حدق ا م خ ئ د بن أ ح م د بن ال خ ش ن‬٢٢ ٠/٤[ “) ٥٠٢٦(

: 3 ‫ محا‬،^١^ ‫ ^ بن أئ غ ث بن‬١ ‫ عن عبد‬،‫ ثن ا ج عث ر بن عون‬،‫ ثن ا م ح ث د ث ذ يزيد‬،‫م حث‬
٤^ ^ ١ ‫ ؛ن "ىن لمدي م‬،‫حئ ون‬-‫ إثا لل ه ؤ|ال إثه ال‬٢' :‫ ق ات‬،‫^؛‬£١^ ‫ نا ث‬:‫هل ت لت ح شن‬

"٣١ ‫ل ص‬
Abdullah b. Eş’as b. Sevvâr der ‫نظ‬: :Hasan’a: “ibrâhîm öldü” dediğimde
innâ lillâhi ve innâ lillâhi râciûn! Çok yaşlı ve çok âlim birisiydi” karşılığını“
verdi.

‫ ظ‬، ‫ ثت ا م ح م د بن ■عت مأن ثن أبى قتته‬، ‫ ] حدثن ا م ح م د بن أ خن ذ‬٢٢١/ ‫ )“ ! ؛‬٥٥٢٧(

:‫ بث ا م ح ث د بن الص ي ^ ق ا ال‬،‫ ثت ا م ح ئ ذ س إش حا ى‬،‫أيي •ح و حدثن ا أبو خ ا ب ز بن جتل ه‬
‫ آإئ ز ؛ ص‬،‫ ه ادت " كا ذ ا لش عبي زأثو ا ل ص حى‬،‫ غذ إ س م اعيل بن أيي لحالي‬،‫ثن ا ني ت‬
 ibrâhîm b. Yezîd en-Nehaî 297

‫ فتقا ق س عنده م‬، ‫ ءإ دا جا ء ي‬، ‫ مهتثذا وون ا ل ح دي ث‬C‫ؤأ ص حايما ي جث مغ ون في ا ل من ج د‬

٠' ‫ را صأ ال ث خ ئ‬: ‫بجا قتيأ ن <ا أ م حارص ب إ ل ى إ‬

ismâîl b. Ebî Hâlid der ki: “Şa’bî, Ebu’d-Duhâ, ibrâhîm ve diğer
arkadaşlarımız mescidde toplanır hadisler konusunda müzakare ederlerdi.
Diğerlerinin bilgisi olmayan bir konuda bir soru geldiği zaman (cevap
vermesi için) hepsi de ibrâhîm en-Nehaî’ye bakardı.”

، ‫ ثن ا مث جا ث‬،‫ ] حدثن ا م ح ئد؛ا ثن ا م ح م د س عت ما ن بن أبى فتية‬٢٢١/‫)" [ ؛‬٥٥٢٨(

‫ ^ خزيق مح ط | ال ز جت ق عندة منة‬£ ١^ ‫ " ظ عزمن ت غش‬:،3‫ ظ‬،‫ ع ن؛ ال حتثب‬،‫ قر ينغ‬Uj

"‫فه‬
A’meş der ki: “ibrâhîm’e ne zaman bir hadis arzettiysem mutlaka o hadis
konusunda yanında bir bilgi olurdu.”

،‫ ثن ا أي ي • ح و حدثن ا أ ب و خا ب ز بن جثثه‬،‫ ] حدبن ا ث ح م د بن عث ما ن‬٢٢ ١/ ٤[ ")٥٥٢٩(

‫ قات الشعبي‬:‫ ه ا لأ‬،‫ عن ا ل مغيرة‬،‫ ثن ا جرض‬، ‫ ثغ ا يونف ئ بن ث و ت ى‬، ‫ثن ا م ح م د بن إ ن خا ق‬

‫ " ل و ثن ت أنبي ا ل ع ل م ن ا حل ف ن‬: ‫ه ا د‬ :‫ف د‬

‫ج ئب ل ع ة مؤت إ صيز هللف الر ج ل؟ " ي‬
، ‫لمسا‬1‫ ءأ ح ذ ي ئ ي ي ز بم ج‬،‫ ن ق أ غي أ ه د م ت ف م ه‬٩ ‫ وىثأ حبزحمكب عن‬،‫بغده متنه‬

‫ ئ م ن كا ن بغثة؟ ؤالغ ج ب منة ج ئ مص ل تع ي د بن‬،‫ح دم ظ إل ىف م ه أغ ل بس ه‬- ‫هأ ح ذ صف و‬

Muğîre der ki: Şa’bî, ibrâhîm’in vefat haberini aldığı zaman: “Adam ‫ ة‬1‫لأ ك‬
mü?” diye sordu. “Evet!” karşılığını verdiklerinde de: “Bununla ilmin
.öldüğünü de söyleyebilirim, zira geride benzeri birini bırakmış değildir
Bunun sebebini de söyleyeyim: Fakih olan bir ailenin içinde yetişti ve fıkhı
onlardan öğrendi. Sonra hadis meclislerinde bulundu ve ailesinden
?öğrendiği fıkhın üzerine hadis ilmini de kattı. Kim onun benzeri olabilir İri
”Ancak kendisi varken Saîd b. Cübeyr’i kendine üstün tutması şaşılasıdır
dedi.
298 ibrâhîm b. Yezîd en-Nehaî

‫ ظ‬،‫ ئ أيي‬، 0 ‫ محا م ح م د بن عئ ما‬، ‫ ] حدت ا ئ ح م د بن أ خ ن ذ‬٢٢١/ ! [ -) ٥٥٣٠(

،‫ ش ي ن غ تع يد بن ج مر س ألت‬: ‫ قا د‬،‫ عن عبد ا ل م ل ك بن أ ي ن ث ما ن‬، ‫م ح م د بن م ح م‬
‫ " م م م حي و م ح م ر‬:‫فق ات‬
" ‫إ;تا م و اش م ح ئ ؟‬
Abdulmelik b. Ebî Süleyman der ki: Saîd b. Cübeyr’e bir soru
sorulduğunu işittim, ‘ibrâhîm en-Nehâi aranızdayken bana mı
soruyorsunuz?” karşılığını verdi.

‫ ثن ا أب و ه م ا م‬، ‫ ثن ا م ح م د بن إت ح اى‬،‫ ] حدثن ا أث و حا م د بن جب ا ه‬٢٢١/! [ ")٥٥٣١(

‫ قادت " رأيت عأى إبراهي م اشحعي يء‬،‫ ثن ا ا الع مس‬،‫ ثن ا ص ن ى بن يون س‬،‫الق م حي‬
" ‫م ح شوا و مل ح ئه ح مزاء‬
A’meş der ki: “ibrâhîm en-Nehaî’nin üzerinde astarlı bir kaban ve kırmızı
”.bir hırka gördüm

û ،‫ ة م حئ‬،٤ ١ ٣ ‫ ة أثر م ح ا م‬،‫تن محب ائب‬ ‫<ا صلم‬:‫ ] ي د ك إ‬٢٢١/‫ [؛‬-) ٥٥٣٢(
‫ و ء ن ه ن الي لخقث‬، ‫ني ر ى ث‬
‫ " زأنئ غ ر إ ومح ز طئتث ا ه ج‬: ‫ قا د‬، ‫ ص ش ت م‬،‫جريت‬

" ‫ال ختزاء‬

Mansûr der ki: “ibrâhîm en -N eh ،n in üzerinde altın işlemeli taylaşan bir
giysi gördüm. Ayrıca kırmızı renkte hırka giyerdi.”

‫ ثت ا إن م ا عيد‬، ‫ ثن ا م ح م د بن إشحاى‬C‫ ] حدثت ا أبو خا ب ز بن جثآه‬٢٢١/‫)" [ ؛‬٥٥٣٣(

‫ قي؛‬:‫ ي مو لأ‬، ‫ ت م ن ت زي ال‬:‫ قات‬،‫ عن ض ره‬،‫ حدثن ا ه اوون بن مع زوف‬،‫بن أيي الحا ر ث‬
:‫خث ائ‬- ‫ هأما ل لق‬،‫ ه ج اءة مق د الثثخجخ وعلته و ث صو ف‬،‫خث ا ذ بن أيي ن ق ما ن التصزه‬
‫ وئ ح ن‬،‫وعثه ثعتم مزة‬ ‫ دئتفلز إبزاهم؛ي يخ ر ج‬1‫ ه لم د رأيتث‬،‫ هذه‬٠^ ^ ١^ ^ ‫ظث‬ ‫صغ‬
" ‫ظئ ل ه‬ ‫يى أ ن ا ك ث ه ق ل‬
Damra bir adamdan bildirir: Hammâd b. Ebî Süleymân, Basra’ya
geldiğinde Ferkâd es-Sebahî üzerinde yünden bir giysi ile yanma geldi.
Hammâd ona: “Hıristiyanlığı andıran bu giysiyi üzerinde çıkar! Biz
yanımıza ibrâhîm en-Nehaî’nin çıkmasını beklediğimizi bilirim. Çıktığında
üzerine sarı renkte bir giysi olurdu İri biz ölü etinin bile ona helal olduğunu
düşünürdük” dedi.
 ibrâhîm b. Yezîden-Nehaî 299

‫ ثن ا أ خ ن ذ بن مو ت ى‬،‫ ] حدت ا أب وأ ح م د م ح م د ث ذ أخن ت الغعئريم ي‬٢٢٢/‫ )“ [ ؛‬٥٠٣٤(

‫لخخ ا ة‬ ‫ " ء ن‬:‫ ائت‬،‫ ص نمزة ص إوي م‬، ‫ ة ج ي إ‬، ‫ ئ إت ت امح د ئ ت ج د‬،‫ائ؛تيءإ‬
'٠ ‫يكرهون م س م ا ل منان ويه ابونه‬
İbrâhîm der ‫لكا‬: “Arkadaşlarımız Kur’ân’ı tefsir etmekten hoşlanmaz ve
böylesi bir şeyi yapmaktan çekinirlerdi.”

‫ ثن ا‬، ‫ ثت ا أ ح م د بن ت و ت ى‬، ‫ ] حدثن ا أبو أ ح م د م ح م ذ بن أ خ ن ذ‬٢٢٢/‫ )“ [ ؛‬٠٠٣٠(

‫ " والل ه ما‬: ‫ ئال‬،^*£١^ ‫ عن‬،‫ عن أيي خنزة‬،‫ترم‬

‫ عن ح‬،‫ ثت ا جرير‬،‫إن م ا ه ال بن س ميي‬
‫' ض أ غد ا لأئزاؤ وا ل رأي و م حا س‬٠‫نمح ق فين ا أ حذقوا بق ات جم ة م ن ح م‬
İbrâhîm en-Nehaî der ki: “Vallahi! Hevâları, şahsi görüşleri ve kıyasla
hareket edenlerin yaptıklarında zerre kadar hayır olduğunu görmedim .”

‫ ثغ ا اب ن‬،‫ ثن ا أب و م ن غ و د‬، ‫ ثن ا أ ب وأ ش ي د‬، ‫ ] خا؛ثن ا أب و م ح م د س حثا ن‬y t y / i [ “) ٥٥٣٦ (

‫ثئ و د بزأيؤ قي ثيء‬ ‫إبراهي م‬ ‫زك‬ ‫ما‬ " : ‫ محا د‬،‫ عن ا الحت ي‬،‫م‬ ‫ح دكا‬ ،‫االص ثه ا ئ‬

A’meş der ki: “ibrâhîm’in bir konuda kendi görüşünü söylediğine asla
şahit olmadım!”

‫ ثق ا‬، ‫ ثت ا أ خ ن ذ ب ن ت و ت ى‬،‫ ] حدت ا أبو أ خ ئ ذ ن ح م د ب ن أخن ت‬٢٢٢/ ‫ )“ [ ؛‬٥٠٣٧(

‫ ق ادت‬،‫ عن إن م ا عيد بن ركرياءء عن أبي خنزة‬،‫ ثت ا الن ج م بن ثبيي‬،‫إشن ا عيد بن سع يد‬

‫ب دا ه‬
‫ " ن ا م‬:‫ قاد‬،‫ ف د و غش ا لآئؤاع‬،‫ وأئا أ ق د يبلث‬، ‫ <ا ت إتلق إت ا م‬:‫ث ك إلج‬

" ‫ زن ا ا ال م إ ال ا ال م ا الوأل‬، ‫م ن لح م‬ ‫م من‬ ‫م ه ا بق ات‬

Ebû Hamza bildiriyor: ibrâhîm en-Nehaî’ye: “Sen benim imamımsın.
Ben sana tâbi oluyorum. Bana aykırı görüşleri öğret” dedim. Bana: “Allah,
aykırı görüşlerde hardal tanesi kadar hayır y^atmamıştır. Doğru olan
Peygamber (‫ وااوة‬1‫ ال ااةا‬aleyhi vesellem) ve ashâbının yolundan gitmektir!” karşılığını
verdi■
‫‪300‬‬ ‫‪ibrâhîm b. Yezîd en-Nehaî‬‬

‫(‪ ] ٢٢٢ ٨ [ -) ٥٠٣٨‬خ ا؛ثن ا أ ب وأ خ ن ذ ‪ ،‬ثن ا أ ح م د ‪ ،‬ثن ا إن م ا عيد‪ ،‬بن ا ف ا ي س‬

‫ائق ا ب م ؛ غذ م ح م د بن ط ل ح ه‪ ،‬عن ال ه حتع بن محس‪ ،‬عن ^‪ ،^ £ ١‬هات‪ " :‬ال دءح‪1‬لش وا‬
‫أغد ^‪" ^ ٠‬‬
‫”‪: “Aykırı görüş sahipleriyle oturmayınız.‬لكل ‪İbrahim en-Nehaî der‬‬

‫(‪[ -) ٥٥٣٩‬؛‪ ] ٢٢٢/‬خدتثأ أ م أخنت‪ ،‬مما أ خت ن‪ ،‬ق ا إن ن ا عيد ئ سع يد‪ ،‬مما اثن‬
‫غي‪ ،‬عن ائن < و‪ ،‬م حج؛ ت ا ت قات‪ " :‬ا حذروا ا ن ائ ‪ :‬ن ي "‬
‫”!‪İbrahim (en-Nehaî) derki: “Yalancılardan sakının‬‬

‫(‪ [ “) ٥٠٤٠‬؛‪ ] ٢٢٢/‬حدق ا عتذ الثؤ بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا ا لخشن بن م ح م د ‪ ،‬ثت ا م ح م د بن‬

‫م‪ ،‬قا بمش بن ش ب م ‪ ،‬كا الجبع بن م م ‪ ،‬غذ ش ن غ م ‪ ،‬غذ إبراهي مء ص‪" :‬‬ ‫ح‬
‫ي ب الث‪ 1‬ن "‬ ‫ي ث ا‪ 3‬ث م محالءم ب‬ ‫ب‬

‫‪: “Şahsi görüş sahipleri (=Ashâb-ı Rey), sünnet‬ل ظ ‪İbrahim en-Nehaî der‬‬
‫”!‪sahiplerinin düşmanlarıdır‬‬

‫ت خ م ‪ ،‬ثن ا اث ن‬ ‫حدثن ا عب د اللي ئ ن م ح م د ‪ ،‬ثن ا ا ل ح ش ن ب ن‬ ‫[ ‪] y \y /،‬‬ ‫( ‪") ٥٥٤١‬‬

‫خ م يد‪ ،‬ثن ا أ ئ غ ئ ئ ذ عطاف‪ ،‬عن غ م ا ن‪ ،‬عن ا لخنن بن عنرو اق م م إ ‪ ،‬ص ^‪، ^ ١‬‬
‫محات‪ " :‬ما حاص ن ت أ خدا قط "‬
‫”‪ibrâhîm en-Nehaî der ki: “Hiçbir zaman kimseyle hasım olmadım.‬‬

‫(‪[ ")٥٥٤٢‬؛‪ ] ٢٢٢/‬حدثن ا ن ق ن ان بن أ ح ن د ‪ ،‬ثن ا م ح م ذ ن م ح ا ذ ثن أبى ئ ث ه ‪ ،‬ثن ا‬

‫إتا مم ' شم ي " قي‬

‫أيزئآ ال‪،‬نؤام ثن حزش ب ‪ ،‬غذ ر‬ ‫عئي أبو ث م ‪ ،‬ظ ثنيت بن‬
‫يول ه محا ر ‪ :‬ؤمأغربما محنه م ال تذاوم وا ل م ح اء إ ر يؤم ا محا ذة ‪ ،4‬قات‪ :‬أ ز ى بثه م في‬
‫ا ل ح ص و ما ت وال ج دا ل في ال دي ن ‪٠٠‬‬
‫‪Avvâm b. Havşeb bildiriyor: ibrâhîm en-Nehaî, “Bu yüzden aralarına‬‬
‫‪kıyamete kadar düşmanlık ve kin saldık”! âyetin açıklarken: “Din‬‬
‫‪konusunda olan çekişme ve tartışmaları aralarına salmıştır” dedi.‬‬

‫‪1MâideSur. 14‬‬
 ibrâhîm b. Yezîd en-Nehaî 301

‫ ثن ا أ خ ن د بن م ح م د ا ل ج ما ل‬، ‫ى أ خ ن ذ‬ ‫حدتما ن ائ ما ن‬ ] ٢٢٣/‫ [ ؛‬-) ٥٥٤٣(

‫ر‬ ‫ ص‬،‫ قا ه بم ث ؟ ق م حم' ه‬، ‫ ث ثا إ و ص م ئ ا ش ث‬، ‫ ك ا إن ن ام ح د ئ ئ ي د‬،‫ا م ح ه ا ئ‬

‫ ي أي‬: ‫ ق ك‬،‫يلم اش حعي‬£‫ ^ ^ أثيث إئزا‬١‫ ؛‬، ^ ^ ١ ‫ نث ا ”كتزت‬:‫ قات‬،‫خنزة ا لأع ور‬
‫ وا ح رعوا دين ا‬،‫ " د مموا هؤ ال‬،‫ أؤة‬:‫ أنا ثن ى نا خلهنيا ئخ وثؤ م ن ا ل مث ا ال ت ؟ ممالأ‬C‫ع م ران‬

‫ ف ذا هؤ ا ل حى‬:‫ ق الوا‬،" ‫ه‬ ‫ ؤ ال م ن نن ة روئل اللؤ‬،‫ فيئ بكت ا ب الئؤ‬،‫م ن قت ل أ م سهب‬

" ‫ إثالث ثإوئ ز‬٠ ‫ قت وقوا دين ت خ م‬،‫ؤن ا خ ا ق ةب ا ط ل‬
Ebû Hamza el-A’var der ‫نظ‬: -Kûfe’de ihtilaflar artınca ibrâhîm en
Nehaî’ye gidip: “Ey Ebû imrân! Kûfe’de çıkan ihtilaflar konusunda ne
!dersin?” diye sordum, ibrâhîm en-Nehaî şöyle cevap verdi: “Vay hallerine
Bunlar gereksiz ayrıntılara girdiler ve Allah’ın Kitabı, Resûlullah'ın (sallallahü

aleyhi vesellem) sünneti dışında bir din icad ederek: “Doğru olan budur ve buna
ters düşen ise batıldır” dediler. Böyle yapmakla da Mı^hammed’in (sattallahu aleyhi

vesellem) dinini terk ettiler. Onlardan uzak dur. ”

‫ ئن أبى‬O‫ ثن ا م ح م د بن عت ما‬،‫ ] حدثن ا م ح م د بن أ ح م د ثن ائ خث ن‬٢٢٣/٤‫ ل‬-) ٥٠٤٤(

٠٠ :‫ قات‬،^ £ ١^ ‫ غن‬،‫ صبع ض أ ص حابه‬،‫ ثت ا م ح ئ د سر ط ل ح ة‬،‫ ثن ا عؤن بن ت ال م‬،‫فس ه‬
‫دا ص ر ت فه‬1‫ ؤ|ن لم‬، ‫ وثؤ و ج د ت بد! م ن ص م ظ ث ك ث ن ث‬، ‫ ك ن وكث م ت‬1 ٢ ‫ودد ت أئي‬
٠٠‫مميه ا لزما ن ن وء‬

.İbrâhîm (en-Nehaî) der ki: “Hiç konuşmamış olmayı temenni ederdim

Konuşmak zorunda kalmasam da hiç konuşmazdım. Zira fakihi olduğum
hu zaman kötü bir 7.amandır■”

‫ ثن ا م ح م د بن‬c‫ ثن ا م ح م د بن إ س حا ق‬،‫ آ حدثن ا أبو خا ب ز بن جنته‬٢٢٣/٤ [ -) ٥٥٤٠(

‫ قات لي إبراهي م‬:‫ قات‬،‫ عن مث م ون بن أيي خنزة‬،‫ ثن ا ن ج م د بن ط ل ح ه‬،‫بغار بن الؤيا ن‬

‫اد ا أ رن فيه محمية ال\ك ودة‬-‫ زم‬0 ‫ وا‬،‫ " تم د ث ك ث ن ث ؤأ و و ج د ت ثد! ظ وكث م ت‬:‫\لقءحعحخ‬
" ‫ل زما ن نوء‬

Meymûn b. Ebî Hamza der ki: ibrâhîm en-Nehaî bana: “Konuşuyorum

ama zorunda olmasam hiç konuşmazdım. Zira Küfe fakihi olduğum bu
zaman kötü bir zamandır” dedi.
302 Îbrâhîm b. Yezîden-Nehaî

‫ قثا أث و ق ث ا م‬، ‫بما ئ‬ ‫س د ين‬ ‫ ثثا‬، ‫ ] خدث ثا أب و خ ام د ث ن جمل ه‬٢٢٣ / ‫ [ ؛‬- ) ٥٥٤٦ (

‫ ص‬،‫ ح دب ي أثو معش ر‬: 3te ، 0 ‫ عن م ح ي د بن عزوا‬،‫ ثت ا عبد الل ه بن ا ل مب ارك‬،‫ا لق م حي‬
" ‫م ا لم ل ة ال ئ ث خل ك دم ال خ ف ة‬ ‫س و ذم أ خ د ش‬ ‫ " أ ث* ة ق‬: ‫تجا ت ق ا د‬:‫رإ‬

Îbrâhîm en-Nehaî der ‫لكل‬: “Müslümanlardan bir topluluğun kanını helal

kılacak olsam, (Cehmiyye’nin bir kolu) Haşebiyye fırkasından olanların
kanını helal sayardım.”

‫ ثن ا ح ات م‬،‫ ثن ا م ح م د بن ا ئ خ ا ئ‬،‫بل ه‬
‫ ] حدثن ا أبو حا م د بن ج‬٢٢٣/٤[ ")٠٠٤٧(

‫ ذ و ق‬: 3 ‫ ئ‬،‫ عن ا ال؛ كب‬،‫ ثن ا م ح ون س أ ي ا لأ>تزد‬،‫ ثن ا م خ ث ذ بن ا ل ص ل ت‬،‫ا ل جوهري‬

" ^ ^ ١‫م‬ ‫ئ‬ ‫ " زالثؤ ي أ م ح ذ إ إل‬:‫ ممات‬،‫تاهب ا ل ي جئ‬:‫إ‬
‫عئد ر‬

A’meş bildiriyor: Îbrâhîm en-Nehaî’nin önünde Murciîlerden

bahsedilince: “Vallahi onlara, Ehl-i kitaptan olanlardan daha fazla öfke
duyuyorum!” demiştir.

‫ ثن ا تعيد بن‬،‫ ثنا ت ح م ذ بن اشحاى‬،‫ ] حدثت ا أثو حام د بن جبله‬٢٢٣/٤[ ")٠٥٤٨(

‫ص ؛ وعئ‬ ‫ دكن‬:‫ قاد‬،‫م م‬ ‫ عن عتد اش بن‬،‫م م‬ ‫ غذ‬،‫ ثت ا أ ي‬، ٢ ^ ١ ‫ي ش‬
، 0‫ عه ع ز عثن ا‬3‫ قص د ر ج‬:3te ،‫ب د إبراهي م اشحعي‬
‫م‬ ‫عنه م ا‬ ‫ر‬ ‫سا‬ ‫رضي الل ه‬
" ‫بجامبث ا‬- ‫ إ ذ ء ن غذا زأيلث ئ ال‬٠' :‫مإ و ا هز‬
Abdullah b. Hakîm bildiriyor: Îbrâhîm en-Nehaî’nin huzurunda Hz. Ali
ile Osman’dan bahsedildi ve adamın biri, Hz. Ali’nin Osmân’dan daha
üstün olduğunu söyledi. Bunun üzerine Îbrâhîm: “Şayet kendi düşüncen bu
ise, artık bizimle birlikte oturma!” dedi.

‫ ثن ا‬،‫ ت ا م ح م د بن الص ثا ح‬، ‫ ثن ا م ح م د‬،‫ ] حدثت ا أب و خا ب ز بن جب ا ه‬٢٢٤/ ‫)" [ ؛‬٥٥٤٩(

‫ص‬ < ‫ و لأن أ‬،‫ص‬ ‫ئ‬ û\ ‫= " غئ أخي‬3‫ه‬ ،‫ ص أص إ س اف إومح م ا لخن‬، ‫ي‬
٠٠ ‫ ن ب ن وء‬1‫ ؤت م ح‬1‫^ أ خ ي [ ئ ص أ ذ مح‬ ١

Îbrâhîm en-Nehaî der ki: “Hz. Ali benim yanımda Osmân’dan daha
sevgilidir. Ancak gökten yere atılmam benim için, Osmân hakkında kötü bir
söz söylememden daha iyidir.”
 İbrâhîm b. Yezîd en-Nehaî 303

،‫ ثت ا ؤكيغ‬،‫ ثما عي د الثؤ بن سع يد‬، ‫ ثن ا م ح م د‬، ‫ ] حدثت ا أثو حا م د‬٢٢٤/! [ -) ٥٥٥٠(

‫إدا س ألو ك‬ ٠٠ :‫ قات‬، ‫يلم‬£‫ غذ إئزا‬،‫ عن م ح شو بن ع مرو‬،‫ عن ا ل ح ش بن ع م رو‬، ‫ص ش م ان‬
” ‫ووئل ه‬ ،‫و كتب ه‬ ،‫و م ال ئكته‬ ،‫ا م ئ ت باللي‬ ‫أئ غ ؟ قد ت‬ ‫أم ؤم ن‬

İbrâhîm en-Nehaî der ki: Sana: “Sen mümin misin?” diye soranlara: “Ben
Allah’a, meleklerine, kitaplarına ve elçilerine iman ettim!” defsin.

‫ ثن ا ج غ م ا ل منيامحخء ثن ا قس ه بن‬، ‫ ] حدبن ا على سر ه ارون بن م ح ث د‬٢٢٤/،[ -) ٥٥٥١(

" ، ‫ غذ هثتدة ائزأة إ و م م ال ض‬،‫ غذ ق ن ب ثن ا لخخ ا ب‬،‫سئ قا خث ائ ئ زم‬
" ‫ؤقئ ه يؤما‬ ‫يؤما‬ ‫أق إتإمح م كا ذ بموز‬
ibrâhîm en-Nehaî’nin hanımı Huneyde der ki: “ibrâhîm bir gün oruç
tutar, bir gün tutmazdı.”

‫ ثئ ا ح ثت ن بن‬،‫ ثئ ا ع ئ بن اشحا ى‬، ‫ ] حدثن ا حم د الثؤ بن م ح م د‬٢٢٤/ ‫ [ ؛‬-) ٥٥٥٢(

‫ اعتذرت أثا وئعت ب بن‬:‫ قات‬،‫ أ ح رئا اثن عؤن‬C‫ حدثت ا ابن ا ل مب ارك‬C‫ما ن ت ن ا ل م روري‬
‫ إ ال‬،‫ه م مذر‬ ‫ " قت عدزتلث‬:‫ أ ه قات‬،‫ ثئ و'زي ال‬:‫ قات‬، ‫ان س ا ب إ ر إ;زابملم ال ئ خ ئ‬
" ‫أ ة ا ال صذاز خ ات تخ ا ل ط ه ا ال ك د ث‬
ibn Avn der ‫لكل‬: Şuayb b. el-Habhâb ile birlikte ibrâhîm en-Nehaî’ye
mazeretlerimizi sunduğumuzda, bir adamı ve bu adamın: “özür beyan
etmeden mazeretini kabul ediyorum. Zira mazerete yalanda karışır” dediğini
zikretti-

‫ ثن ا أث و بكر بن‬، ‫ ثن ا م ح م د بن ب م‬،‫ ] حدثن ا عتذ الثؤ بن م ح م د‬٢٢٤/‫ [؛‬-) ٥٥٥٣(

‫ غذ إبرا م ح م الن ح ئ أق ب م ي‬،‫ عن رمياء ا م ح د ي‬، ‫ عن ن ف ا د‬،‫ ثن ا وك ح‬،‫أيي ئ لأ‬
‫أ م زأثا أقفوزشوال ش‬ ‫ و ص ال‬٠٠:‫ ما ي بجلث؟قات‬،‫ا أبا عيان‬: : ‫ قالوا ه‬،‫ن رضه‬
" ‫ ثإئ ا بهذه‬،‫ إث ا بهذه‬،‫م ق م حي‬
Zekeriyâ el-Abdî bildiriyor: ibrâhîm en-Nehaî hastalığında ağlayınca ona:
“Ey Ebû imrân! Neden ağlıyorsun?” diye soruldu. “Ya bunun (cennetin) ya
da şunun (cehennemin) müjdesini bana verecek olan elçinin Rabbim
tarafından gönderilmesini beklerden nasıl ağlamayayım?” karşılığım verdi.
‫‪304‬‬ ‫‪ibrâhîm b. Yezîd en-Nehaî‬‬

‫(‪ [ -)٥٠٠٤‬؛‪ ] ٢٢٤/‬ذ ك ا مه د الثؤ ئ ث خ م ‪ ،‬ه أخ ط ئ ززح‪ ،‬ى خءئ ئ‬

‫^‪^ ١‬‬ ‫ال ن ؤ م ‪ ،‬ح دمحي إ ئ خ ا ق تن إن ن ا عيد‪ ،‬ثت ا أثو م عاويه‪ ،‬عن م ح ئ د بن ن وهه‪ ،‬ص‬
‫ا لخي ا ط‪ ،‬محات‪ :‬نحلن ا ع ر ^‪ ^ ١‬اش حعي ئث ودة وه و يثكي‪ ،‬محمك لق‪ :‬ظ سكهنف ظ أي‬
‫"‬ ‫صزان ؟ق ات‪ ٠٠:‬أمح و شف النؤ ج‪ ،‬ال أذري ط ي بم ء أم“‬
‫‪imrân el-Hayyât der ki: Hasta olan ibrâhîm en-Nehaî’nin yanma‬‬
‫‪girdiğimizde ağlayınca kendisine: “Ey Ebû imrân! Neden ağlıyorsun?” diye‬‬
‫‪sorduk. İbrâhîm şöyle karşılık verdi: “Beni ya Cennet ya da Cehennemle‬‬
‫‪^jdeleyecek olan Rabbimin elçisini (ölüm meleğini) beklerken nasıl‬‬
‫”?‪ağlamayayım‬‬

‫(‪[ -) ٥٥٥٥‬؛‪ ] ٢٢٤/‬خدتث ا م ح ي تق ائ خت ن‪ ،‬ثث ا هم د الثؤ تق خ اي ح‪ ،‬ى ت غ ث ذ تق‬

‫ع م ر ال كن د ي‪ ،‬حدق ا م ح ذ ال م ثق موص ى‪ ،‬عن إش جراب د ‪ ،‬عن ا لأع م ش‪ ،‬ص ^‪ ٤^ ١‬محات>‪:‬‬
‫" كا زا ي ج لن ون‪ ،‬نت ذا وون ائب إل‪ ،‬وا لخز‪ ،‬وال فئ ة‪ C‬ث أ بمترهون‪ ،‬ز ال ي ئ ث ن ي مبعص م‬
‫يغم"‬
‫‪İbrâhîm en-Nehaî der ki: “öncekiler, oturup ilim, hayır ve fıkıh gibi‬‬
‫‪meseleleri müzakere eder, birbirlerine bağışlanma dileyecek davranışlarda‬‬
‫”‪bulunmadan dağılırlardı.‬‬

‫(‪ ] ٢٢٤/،[ -) ٥٥٥٦‬خدثثا إوا م ز تن ع بم ال ش ‪،‬ث ثا ئ خ ث ذ ئ إ ن خ ا ى‪ ،‬كا م ح إ ئ‬

‫ت ع د ‪ ،‬ثن ا جرض‪ ،‬عن من ص ور‪ ،‬غذ ^‪ ، ^ ١‬محا د " كان وا ي جل ن ون قث ذا وون ائب إل ‪،‬‬

‫ي ن م"‬ ‫بمص ه م‬ ‫وا لخز‪ ،‬وال فئة‪ ،‬ث م يغترثم ود‪ ،‬ز اليستغفرون‬
‫‪ibrâhîm en-Nehaî der ki: “öncekiler, oturup ilim, hayır ve fıkıh gibi‬‬
‫‪meseleleri‬‬ ‫‪şeyleri‬‬ ‫‪müzakere‬‬ ‫‪eder,‬‬ ‫‪birbirlerine‬‬ ‫‪bağışlanma‬‬ ‫‪dileyecek‬‬
‫”‪ ^ ğılırlardt.‬س ك سا س ك آ ‪dvram ^a^a‬‬

‫طءتثا محو ت غ م ئ خي ‪ ، 0‬قا ع ئ ئ بمت ا ى‪ ،‬ك ا خ ت ئ‬ ‫(‪[ -) ٥٥٥٧‬؛‪] ٢٢٥/‬‬

‫م‪ ،‬ص إ; رمابأ اشمح ئ‪،‬‬ ‫ائ<ف ي إ‪ ،‬ك ا ائ اخل ازك‪ ،‬ثث ا نف اذ‪ ،‬غذ ت م ‪ ،‬ص أيي‬
‫قا ت‪ :‬كا نوا ين ؤ ن‪ ،‬أؤ ي مولون ‪ " :‬إ ن ال ن ئ ئ ف ي ال قا ه الئثئل ن ه موج ثة "‬
 ibrâhîm b. Yezîd en-Nehaî 305

İbrahim en-Nehaî der ‫لكا‬: “öncekiler karanlık gecelerde (namaz için

mescide) yürümenin cenneti gerektiren bir amel olduğunu düşünür veya
söylerdi.”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا قتتتة‬،‫ ثن ا ث خ ئ د بن إ ت خا ق‬،‫ ] حدق ا إبراهي م س عند الثؤ‬٢٢٥/ ‫ [ ؛‬-) ٥٥٥٨(

‫ " إدا أقي ال ق او ج د‬:‫ غذ إبزاهي مء ه ادت كاوئا ق ولون وير جون‬،‫ غذ من ص ور‬، ‫ي‬
'٠‫ ويغ م ز ثت ن ا س وى دللف م ن دميه‬،‫ما ننلنز زئؤ م ي ا م حئ س ا لأم أن م جاور الثة عنة‬

İbrâhîm (en-Nehaî) der ki: “Müslüman kişi elini başkasının kanına

bulaştırmamış bir şekilde huzura çıktığı zaman Allah diğer günahlarını geçip
onu bağışlayabilir.”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا م ح م د بن ث ومتى‬، ‫حدثئ ا أ ب وأ خ ن ذ م ح م د بن أ خن ذ‬ ‫ ا‬٢٢٥/ ‫ ل ؛‬-) ٥٥٥٩(

‫ قادت‬، ‫يلم‬£‫ عن إئنا‬، ‫ عن مغيره‬، ‫ عن لهثت م‬،‫ ثن ا م وس ى شر ذاؤذ‬،‫إشن اعث ال بن تع يد‬

٠٠ ‫ث‬ ‫ ءد‬،‫كا نا إذا أ را اويد وغذوا ئ ظتوا إلض ال ي ئإد فض‬

İbrâhîm (en-Nehaî) der ki: “öncekiler ilim öğrenmek için birinin yanına
geldikleri zaman onu namazına, yaşantısına ve vakarına bakarlardı.”

‫ ظ‬،‫ ثط م ح م د بن م وت ى‬، ‫ ] ح د ظ أ و أ ح م د م ح م د بن أ خن ذ‬٢٢٥/ ‫ ر ؛‬-) ٥٥٦٠(

‫ش مغ‬
‫ إي لأ‬٠٠ :‫ ئال‬،‫ عن إبراهي م‬،‫ عن ا لأع مش‬،‫ ثن ا ه ش بن يون س‬،‫مبت ام ح د بن س بيد‬
" ‫فا خ ذ به ؤأذع ت ايره‬،‫ ئأئفلز الى ت ا يؤ ح ذ به‬، ‫ا ل ح دي ث‬

İbrâhîm (en-Nehaî) der ki: “Bir hadisi işittiğim zaman, onunla nasıl amel
edileceğine bakarım. Amel edilecek kısmı alır, gerisini bırakırım.”

‫ ح و حدبن ا إبراهي م بن‬.‫ ثن ا إن م اعس ل‬، ‫ ثن ا أ خن د‬، ‫حدثن ا أب وأ ح ت د‬- ] ٢٢٥٨ ! -) ٥٥٦١(
‫ عن إزاهي م أثت‬،‫ عن من ص ور‬،‫ ثن ا جرير‬:‫ ق ا ال‬،‫ ثن ا قس ه‬، ‫ ثن ا م ح م د ث ذ إشيا ق‬، ‫ع د ال ر‬
" ‫كا ن ال ثن ى بأس ا بأطراف الح د ي ث‬

Mansûr der ‫كل‬: “İbrâhîm(en-Nehaî) hadislerin (metninden) sadece bir

kısmını rivayet etmekte bir sakınca görmezdi.”
‫‪306‬‬ ‫‪Îbrâhîm b. Yezîd en-Nehaî‬‬

‫(‪ ] ٢٢٥/![ -) ٠٥٦٢‬خ ها محو أخنت‪ ،‬ق ا أ خن ذ ‪ ،‬ص‪ :‬تحا إ ئ ن ا مه د ‪ ،‬ثث ا إ و مج ء ئ‬

‫عبد الل ه فب ابه‪ ،‬عن م ح ب بن مي مون الوا س إل ‪ ،‬عن أيي ه اش م ا ل رث اذي ‪ ،‬غذ ^‪،^ £ ١‬‬
‫ب ي رأخ إ ال برواية‪ ،‬ز ال رواة إ ال ي ز م ‪٠٠‬‬
‫قاد ‪ " :‬ال م‬

‫‪: Bir görüş rivayet ©İmadan, bir rivayet de‬لكا ‪İbrahim (en-Nehaî) der‬‬
‫”‪görüş olmadan isabetli olmaz.‬‬

‫(‪ [ “) ٥٥٦٣‬؛‪ ] ٢٢٥/‬حدبت ا إبراهي م بن عبد الثؤ‪ ،‬ثئ ا م ح م د بن إن حا ى‪c‬ثعا قي ئ‪ ،‬ثن ا‬

‫يقوم زفيت هيثذى‬

‫جرير‪ ،‬غذ م حوي‪ ،‬عن ‪ ، ^ ١^٦‬أثت كا ذ الثىنثلثا لأن بمعلم من ال‬

‫‪Mansûr der ki: “ibrâhîm (en-Nehaî) yön tayin etmek için yıldızlar ve Ay‬‬
‫”‪ile ilgili ilmin öğrenilmesinden bir sakınca görmezdi.‬‬

‫(‪ “) ٥٥٦٤‬ل ‪ ٢٢٠/٤‬ا حدثت ا أيي و ج م ة الثق‪ ،‬ثت ا إبراهي م بن م ح م د بن ا ل ح س ن‪ c‬ثن ا‬

‫ما ن ن ن بن م ح ور ‪ ،‬قا عئ بن م خ ث د ال قاف س ئ ‪ ،‬ك ء ذ ة بن "كث ب ‪ ،‬غذ شريك‪ ،‬عن‬

‫ب ن ن ج بما ق ي م \ ‪ 4‬م ث بمو) ؛ي "‬
‫ج‬ ‫م ح ا ‪ ،‬ص إ‪ :‬م حل م ‪ ،‬قات*• '‪ ٠‬ص‬
‫‪ibrâhîm (en-Nehaî) der ki: “Birilerinin yanında oturması için bir‬‬
‫”‪mecliste oturan kişinin yanında oturmayın.‬‬

‫بل ه ‪ ،‬ثن ا م ح م ذ بن إن ح ا د ‪ ،‬ثن ا إن م ا عيد‬

‫(‪ ] ٢٢ ٦ ٨ [ -) ٥٥٦٥‬حدق ا أثو خ ا ب ز بن ج‬
‫بن أ ي ا خل ار ج ‪ ،‬ثن ا عتد ا لعزيز بن أتا ن‪ ،‬ص ن مث ا ن‪ ،‬ص أييي‪ ،‬ص ^‪ ،^ £ ١‬ق ا ‪ : 3‬ت أ ق ه‬

‫غذ فيء‪ ،‬م ح د س ب‪ ،‬فود؛ " اخخ إأي‪ ،‬ا خ خ إ إل"‬

‫‪Süfyân,‬‬ ‫‪babasından‬‬ ‫‪bildirir:‬‬ ‫‪ibrâhîm‬‬ ‫‪en-Nehaî’ye‬‬ ‫‪bir‬‬ ‫‪konuyu‬‬
‫”!‪sorduğumda şaşkınlık içinde: “Bana ihtiyaç duyuldu! Bana ihtiyaç duyuldu‬‬
‫‪demeye başladı.‬‬

‫ب ا ة‪ ،‬ثن ا م ح م د بن إشي ا ق‪ ،‬ثن ا يئ م و ب س‬

‫(‪[ “) ٥٥٦٦‬؛‪ ] ٢٢٦/‬حدثن ا أثو حا م د بن ج‬

‫إبراهي م ‪ ،‬ثن ا عتد ا ل ر ح م ن ثن ني ز ؤ ‪ ،‬ثت ا غ مت ا ن‪ ،‬عن أيي ح ص ين‪ ،‬قات‪ :‬أفي ق إ ر ا ه م‬

‫و ج د ت أخذا فين ا تثني و سلف س أل ة ع ري "‬ ‫ما‬ ‫أ ت ألق عن فيء‪ ،‬ق ات‪" :‬‬
 İbrâhîm b. Yezîd en-Nehaî 307

Ebû Husayn bildiriyor: Bir şey sormak için ibrâhîm en-Nehaî’nin yanına
gittiğimde bana: “Bana gelene kadar, soracak başka birini bulamadın mı?”
dedi.

،‫م‬ ‫ ثنا عتد الله بن ألح ن ذ بن‬،‫ ] خدثثا أبو بكر تن نالك‬٢٢٦/‫ [ ؛‬-)©٥٦٧(
'٠ : ‫ ق ا د‬،‫إراب ء ص شئ ا إل‬
‫م‬ ‫ ؤت ا ئ ق‬:‫ قات‬،‫ غذ وتد‬، ‫ صت ا ل ك‬،‫خ د ي أبو ت ج د ا ل أقغ‬
‫نا ز جن ث أ ح دا م نبس ك ئئأثة غز ي‬
Zübeyd der ki: ibrâhîm en-Nehaî’ye bir konuyu sorduğumda bana:
“Bunu sormak için benden başka ailenden birini bulamadın mı?” dedi.

، ‫ ثن ا عبد ال ر بن أ ح م د بن ح م‬،،^٣ ‫ ] حدثن ا أبو بكر بن‬٢٢٦/‫ [؛‬-) ٥٠٦٨(

‫ عن أئ غ غ بن‬،‫ ظ ؛ث ا ئ بن تعيد اشح*ي أبو ع مرو‬:3te ،‫ح دبي أبو تعيد ؛الممغ‬
‫ ه ل ما نا ث ش م ع ت‬، ‫م يثأك ل م‬ ‫ ج ن ن ت إ ر إثز؛ ويلم نا يثن العص ر ا ل م ع ر ب‬:‫ قات‬،‫ت وار‬
‫ق ا الت " أنا‬ ‫نينثيئ ا ب جلو م ي إليه ق إل‬-‫ ئأ‬،^ £ ١
^ ،3 ‫ ئ‬:‫ يق و الن‬، ‫تث ا ائ‬-‫ا ك ؛ م ؤ‬
‫ ق ق م ظ مز بأت اا‬: ‫إ ه ال‬
Eş’as b. Sevvâr der ki: ikindi namazı ile akşam namazı arasında
ibrâhîm’in yanında oturdum ve bu süre içinde hiç konuşmadı. Vefat edince
Hakem ile Hammâd’ın: “ibrâhîm şöyle d edi...” dediklerini işittim. Onlara,
ibrâhîm’in yanında oturduğumu, ama hiç konuşmadığını anlattığımda
bana: “Kendisine soru sorulmadıktan sonra konuşmazdı” dediler.

‫ محا م ح أ ئ‬، ‫ ثى ت خئ ن ئ إ ت خ ا ة‬، ‫ ] خد ك إئزاي إ ى غثد ال م‬٢٢٦/،[ -) ٥٠٦٩(

" ‫ حا ن ت ال غ ال ة‬:‫ " ث ك ن ة أ ن ما لأ‬: 3 ‫ ئ‬، ^ £ ١^٦ ‫ ص‬، ‫؛ الحت م‬ ‫ عن‬،‫ تث\ جرض‬،‫مش ب ي‬

İbrâhîm en-Nehaî der ki: “(Namaz vakti geldi, yerine) namaz geldi”
demek hoş karşılanmamıştır.

‫ ئ ك‬: ‫ قا د‬، ‫ عن ا الحت م‬، ‫ي‬ ‫ قا‬،‫ئبئ‬

‫ تث ا ج‬،‫ ] خدتثا إئزاهيز‬٢ ٢ ٦ ٨ [ -) ٥٥٧٠(

‫ن م ع ي وة ء ن‬
‫ ش أ ذ م‬: ‫ ال‬٠' : 3 ‫ قآ ط م عك؟ ظ‬، ‫ص زئز م ح ئ‬ ‫بي‬
‫تجا ت م‬:‫رإل‬
٠٠ ‫ أؤ ت وف ن ا م م ود ت‬،‫نلف إثه حا ج ه‬
308 İbrâhîm b. Yezîd en-Nehaî

A’meş bildiriyor: ibrâhîm en-Nehaî’ye: “Hıristiyan olan göz doktoru ile

karşılaşıyorum, ona selam vereyim mi?” diye sorduğumda: “Şayet onunla bir
işin varsa veya birbirinize iyilikte bulunmuşsanız selam verebilirsin” dedi.

‫ ثما قس ه بن‬، ‫ ثئ ا ئ خ ث ذ ين إن ح اى‬،‫ ] خ ا؛ثن ا إبراهي م ى عيد الل ه‬٢ ٢ ٧ ٤ [ “) ٥٥٧١(

‫ " *كان أمت خامي لختد الل ه بن م ن غ ود‬: 3 ‫ ءا‬، ‫ ص إبراهي م‬، ‫ عن ا الحت م‬،‫ ثن ا جرير‬،‫تع يد‬
: 3 ‫ أح ث ي ث ق د <مذا ئ ئ ى ؟ ؤ ن قا‬:‫ت أل وة‬ ،‫ص ت ذا ك ت ك نو_ا عل يه‬ ‫أثائ م ر ج ل ئد أ صا ب‬ ‫إ دا‬

" ‫ ث مممم الل ه متلث‬:‫ قالوا‬، ‫نحم‬

İbrâhîm (en-Nehaî) der ki: Avlanan biri avın hükmünü sormak için
Abdullah b. Mes’ûd’un öğrencilerinden birine geldiği zaman adama: “Daha
önce böyle bir şey avladın mı?” diye sorardı. Adam: “Evet!” karşılığını
verdiğinde ona: “٠ zaman Allah bunun intikamını senden alacaktır” derdi.

‫ عن‬،‫ ق ا ج رش‬،‫ ثن ا محس ة‬، ‫ ثن ا ئ خ ث د‬،‫ ] حدثن ا إبزاه م بن حم د ال ر‬٢٢٧/‫ )“ !؛‬٥٥٧٢(

‫ ^ ^ ح ش‬١ ‫ ص لت علمته‬١^ ‫ " إدا هزأ ا ل ر جل ا ل منان‬:‫ قات‬، ‫ عن إبراهي م‬،‫ا لأع م ش‬
‫تابم‬،‫ هزأيت أءن‬: ‫ ا الءعن س‬3 ‫ ائ‬،" ‫ نإدا هزأة أف ال صل ت عثه اخل ال ئكه حش بم ب خ‬، ‫ش ي‬

‫ أز أؤد ؛ ب م‬،‫بموة أوت ا م حا(ب‬ ‫جي ت ه م أن‬

A’meş, İbrâhîm en-Nehaî’nin şöyle dediğini nakleder: “Kişi, gündüz
Kur’ân okuduğu zaman, akşama kadar melekler ona salâtu selam okurlar.
Gece okuyacak olursa sabaha kadar melekler ona salâtu selam okurlar.”
A’meş der ki: “Bu sebeple dostlarımız Kur’ân’ı gündüzün veya gecenin
başlangıcında hatmetmekten hoşlamrlardı.”

‫ل آ ؤة أ ن أ ز ى \ئما ر ئ ث م ة‬ ‫\ل‬ " : ^ ١ ‫مه د‬ ‫ قا ت‬: ‫] نقا د إئ م ح ز‬٢٢ ٧ ٨ [ - ) ٠٥٧٣(

‫ل؛ا ل ق آ ن | ا‬
İbrâhîm, Abdullah b. Mes’ûd’un şöyle dediğini bildirir: “Kur’ân
okuyanın şişmanlamasından ve Kur’ân’ı unutmasından hoşlanmam.”

‫ ثن ا أبو بكر ن‬،‫ ثت ا م ح م د بن جه ل‬، ‫ آ خ ا؛ثن ا عئد ال ر بن م ح م د‬٢٢٧/٤‫ ل‬-) ٠٠٧٤(

‫ ^ ا إلتش ا<ة جن‬١٤‫ " ؛‬:‫ قات‬،‫إثبز‬

‫ج‬ ‫ ص‬،‫ غذ ت خ م تن ن وق‬،‫نيت‬ ‫ مما‬،‫ئ‬ ‫ش‬
 ibrâhîm b. Yezîd en-Nehaî 309

‫ أ جيز م ن ا ل س طا ن ح ش‬، ‫ي ن ح ؛ أعود بالث م ي ع ا لهم ب ن الشيهثان ا و ج م عشن م ا ت‬

‫ نإدا قهال ا ممسيا أ ج ز م ن الس ل طا ن ح ز يصب ح‬C‫يمس ي‬

İbrâhîm en-Nehaî der ‫لكل‬: Kişi sabahı bulduğu zaman on defa: “Kovulmuş
Şemanın şerrinden her şeyi işiten ve hakkıyla bilen Allah’a sığınırım!” derse
akşamı edene kadar Şeytana karşı korunur. Bunu akşam vakti söylerse de
sabaha kadar Şeytanın şerrinden korunur.”

،‫ ح دي ي أيي‬، ‫ ثت ا عثد ا لله بن أ ح م د‬، ‫ء حدثن ا أبو بكر ن مال ك‬٢٢٧/٤[ -) ٥٠٧٠(
‫هي أة‬:‫ قذ أذت ئ أ؛ؤاى ئز‬٠' :‫؛‬١١‫ ؛‬،‫ م ل م‬:‫ ص إ‬،‫ م ا ال منش‬،‫ى نابمان ئ خون‬
٠' ‫ أعده‬٢ ‫ ح ذهأإ ثزح ت أ عش ظ مهؤ‬-‫أ‬
ibrâhîm (en-Nehaî) der ki: “ö y le kişilere yetiştim ki; suyun kaynağından
abdest aldıklarını görsem bile bu abdestlerinin geçerli saymam.”

‫ ض‬،‫ ثق ا ثلثن ا ن بن حثا ن‬،‫ ثن ا أيى‬،‫ ثن ا هم د الثؤ‬،‫ ] حدق ا أب و ط ر‬٢٢٧/‫ [ ؛‬-) ٠٥٧٦(
،‫ قانت ط ئ غ اخذا بثد إئز؛ ويلم بذ و ت ر ج ال فتنمصته‬، ‫ ال ث كل ى‬، ^ ^ ١‫ عن‬،‫ جال ن‬،‫تن ■ع‬°‫ا‬
‫ ئد *ك ان يغدون‬،°‫ " ادهب فتزءةأ‬:‫ وق ا لأ‬،‫ب ا م نث ا ب ا لخن ج د انتزغ يده ش يد ي‬
‫ئنش دئ و‬

" ‫ق ن ا خيزا‬
Hâris el-Uklî bildiriyor: ibrâhîm’in kolundan tutmuş yürüyorduk. Bir
ara bir adamı zikrettim ve bazı kusurlarından bahsettim. Bu şekilde
mescidin kapısına vardığımız zaman ibrâhîm kolunu kolumdan çekti ve
bana: “Git abdest ‫ أ ك‬Zira öncekiler gıybeti (abdesti bozan) pis şeylerden
görürlerdi” dedi.

‫ غذ‬،‫د م وتجع‬ ‫ح‬ ‫د م أيي‬ ‫ح‬ ،‫ ] حدقا أبو ث م قا محت الله‬٢٢٧/^[ -) ٠٠٧٧(
" ‫ثني ن اكثرثز‬ " : ‫ قا د‬،‫ ص إ ي ي إ‬،‫ تن حثان;> عن ا الة عن ش‬0 ‫ئأ ي ا‬
İbrâhîm en-Nehaî der ‫ل ط‬: “Yalan söylemek, kişinin orucunu bozar.”

،‫ عن غ م ا ن‬،‫ ثن ا وكيع‬،‫ ح دأت ي أيي‬،‫ ثن ا عئد الل ه‬،‫م‬ ‫ ] خ ا؛ثن ا أب و‬٢٢٧/٤‫ ت‬-) ٥٥٧٨(

‫ه آ تقون فيه م ا ل جن ا زة ي‬
‫فقات ل ون ا اليا م‬ ٠' :3 ‫ ءها‬،^‫؛‬£١^ ‫ عن‬، ‫ض م خ ث د بن ن و ة‬

" ‫ بخزفث ديلث فيهم‬،‫م جحرون ن‬

310 ibrâhîm b. Yezîd en-Nehaî

Îbrâhîm en-Nehaî d er ‫لكا‬: “öncekilerde cenaze çıktığı zaman günler boyu

üzüntü içinde kalır ve üzüntüleri hallerinden belli olurdu.”

‫ ص‬،‫ كا وك خ‬،‫خ د م أيي‬ ، ‫ ثثا مه د ال م‬،‫ ] خدتث ا أبو بكر‬٢٢٧/![ -) ٥٥٧٩(

‫ ثط‬:‫ ا ال‬3 ، ‫ثن ا أبو بكر بن أيي ف ث أ‬ ‫ ثئ ا م ح م د‬، ‫ ح وأ ح رثا عبد اللؤ بن م ح م د‬.‫ئ مث ا ن‬
" :‫ق و د‬: ‫(؛‬١٤٠ ، ‫<ابملم ال ق خ ئ‬:‫ وغن وا أ ة إ‬:‫ قات‬،‫ غذ ئ خ م ثن ن وق‬،‫ما ن ي ئ ع ئ‬
‫ الن ا هد عزقا أثت قت نزت بؤ أ م‬، ‫ عرف ن فينا أائئا‬، ‫ أ ؤ ش معنا ب م ق ت‬،‫كثا إ ذا ح هصئا ا ل جن ا زة‬

" ‫تثخدثون أءؤيث دمق م‬ ‫ إ ه إ في‬5 " :‫قات‬،”‫ءيهم إ ر ان ظ أزإر ا م‬

Muhammed b. Sûka bildiriyor: ibrâhîm en-Nehaî’nin şöyle dediği
anlatılır: “Bir cenazeye katıldığımızda veya birinin ölüm haberini
aldığımızda uzun bir süre bizi bir üzüntü kaplardı. Çünkü bilirdik ki ölen
kişi, ya Cennet ya da Cehennemle sonuçlanacak bir durumla karşı karşıya
kalmıştır. Oysa şimdilerde sizler cenazelerinizde dünya işlerinizi
konuşuyorsunuz!”

‫ ثن ا أبو بكر بن أبى‬،‫ ثن ا ثم ح م د بن أبى مثي ل‬،‫ ] حدثن ا عبد الثي‬٢٢٨/٤‫ ت‬-) ٠٠٨٠(
‫ ش م ع ت‬: ‫ م و د‬،‫ دا‬1‫ت ش م ع ت حث‬3 ‫ ه ا‬،‫نت ئ ب ن ف خ ك م ح دبة‬
‫ أن ؛ م‬0‫ ثط أبو أت ا م ه‬،‫غيث‬

'٠‫ئ ت م ح و ل أق ض ل أ ش؛ل ق ذ ل ك ث‬ ‫ " ل زأ ن مح دا ا م ح؛بخا ل ا ذة‬:‫ ف و د‬،‫تا مء‬:‫رإ‬

ibrâhîm en-Nehaî der ki: “Kul, günahlarını gizli tuttuğu gibi yaptığı
ibadetleri de gizli tutsaydı Allah onun bu amellerini açığa vururdu.”

‫ ثئ ا أي و بكر ن أ ي‬،‫ ثن ا م ح م د بن أبي ن ه ل‬،‫ء حدق ا ع د الله‬٢٢٨/٤ [ -) ٥٥٨١(

،‫ رأة‬،‫ " س ما ر ج ل غ ا يد عغذ ا‬:‫ قات‬،‫ عن إبراهي م‬،‫ ص منصور‬،‫ عنش عبه‬،‫ ثن ا غندر‬،‫فتته‬
٠٠ ‫ هزصغه ا في الثاي حش ن ث ف ئ‬،‫ ئأ ح ذ يد ه‬: ‫ ه ا د‬، ‫ هقنزب بثده إ ر نح ذ ه ا‬،‫إد عن د‬

İbrâhîm en-Nehaî der ki: “Âbid bir adam bir kadının yanındayken ona
yaklaşıp eliyle baldırına dokundu. Sonra (pişman olup) elini kuruyana kadar
ateşte yaktı.”

‫ غذ‬،‫ ثن ا عتد الث ال م‬،‫ ثن ا أبو بكر‬، ‫ ثن ا م ح م د‬،‫ء حدثن ا عتد الل ه‬٢٢٨/٤[ -) ٠٠٨٢(
:‫هذه ا اليه | ال أ و ت يزد ال ئ زا ب‬ ‫ ن ا‬٠٠ ‫ قات؛ قات إبوا محم؛‬، ‫حل ف بن حؤش ب‬
 İbrâhîm b. Yezîd en-Nehaî 311

Halef b. Havşeb, ibrâhîm’in şöyle dediğini nakleder: “N e zaman:

“Kendileriyle, arzuladıkları şeyler arasına artık engel konur; nitekim
daha önce, kendilerine benzeyenlere de aynı şey yapılmıştı. Çünkü
onlar şüphe ve endişe ‫؟؟‬indeydiler”! âyetini hatırlasam aklıma içeceğin
soğukluğu gelir.”

‫ عن ا ل ح ت ن‬،‫ ثن ا جرير‬، ‫ ثن ا أبو ب م‬، ‫ ثن ا ث خ ئ د‬،‫ء حدثن ا عئد الل ه‬٢٢٨/٤[ -) ٠٥٨٣(

. ‫يتثغي به و جه الله‬ ‫اي ل م‬ ‫ " ض اثثثى ث قا م ن‬:‫ قات‬،‫ غذ إبراهي م‬،‫بن ع مرو ا ل م ح مي‬
٠٠ ‫اتاه الل ه منة ن ا يكفيه‬

İbrâhîm en-Nehaî der ki: “Sadece Allah’ın rızası için ilim öğrenmek
isteyen kişiye Allah, kendisine yetecek miktarda ilmi bahşeder.”

‫ ثن ا قس ة بن‬،‫ ثت ا ئ خ ث د بن إ ت خ ا ق‬،‫ء خ ا؛ثن ا إزا متز ى ع د الئؤ‬٢٢٨/٤ [ -) ٥٥٨٤(

، ‫ ^ ^ قأود ت أن أ صاف ح ه ا‬١ ‫ " ل م تني‬: ‫ فا د‬،^ ١^ ‫ ص‬،‫ ص من ص ور‬،‫ ثت ا جرش‬،‫تع يد‬
‫ ق صا نحته ا‬، ‫ ا مزأة م ن ا ل حي ث د ا كت هل ت‬١^ ‫ ثم ك ث ث ت قن اعه ا‬، ‫يا‬
‫نجغل ت عأى ثد ي و‬

" ‫ولي س ع ز يزي ف يء‬

İbrâhîm en-Nehaî der ki: “Bir kadınla karşılaştım ve onunla tokalaşmak
isteyip elimi giysimle örttüm. Kadın peçesini kaldırınca, onun kabilemden
yaşlı bir kadın olduğunu gördüm ve elimin üzerinde bir şey olmadan onunla
tokalaştım.”

،‫ ح دثني جرير‬،‫ ثن ا قتتة‬، ‫ ثن ا م ح ث د بن إ شغ ا ق‬،‫ء حدت ا إبزاهسن؛‬٢٢٨/٤‫ و‬-) ٥٥٨٥(

،‫ ^ ^ زال يقصوا بنة‬١‫ت حقون أن يزيدوا في‬
‫ " كانوا يس‬:‫قات‬ ‫ عن‬،‫عن منصور‬
‫نإ ال م ض لي م ه‬
İbrâhîm en-Nehaî der ki: “öncekiler amellerini eksiltmek yerine daha da
arttırmaya çalışırlardı. Yoksa bir defa eksilmeye başladı mı gerisi de gelirdi.”

‫ عن‬،‫ عن من ص وو‬،‫ ثن ا جرير‬،‫ ثن ا قسبة‬، ‫ ثن ا ث خ ئ د‬، ‫ء حدق ا إبراهي م‬٢٢٨/٤‫ و‬-) ٥٥٨٦(
٠٠ ‫ ؤثه ال يدري أي ال د غاؤ ينت جا ث ل ه‬، ‫ " إدا دع ا أ حدءكز ث ن ئ ذأ ش ه‬:‫ ه ا لأ‬،!‫إبزاهي؛‬

1SebeSur. 54
312 ibrâhîm b. Yezîd en-Nehaî

İbrâhîm en-Nehaî der ‫لكل‬: “Biriniz dua edeceğim zaman dilemeye ilk
olarak kendi adma başlasm. Zira hangi duanın önce kabul göreceği belli
olmaz.”

‫ غ ذ‬،‫ ص ئشت ور‬،‫ ثثا جريت‬، ‫ ثثا م ح ه‬، ‫ تثا مح غ ث ت‬، ‫ر' م ء‬
‫ ] خدثثا إ ت‬٢٢٩ / ‫ [ ؛‬- ) ٥٥٨٧ (

" ‫ا‬-‫ ؤدئق\زت دباد‬،‫حم ق‬

‫ كا ذ مس حائم إبراهيم؛ ب!لل ه زلة ب‬٠' ‫ قاتت‬، ‫إبراهيم‬
ibrâhîm der ki: ibrâhîm en-Nehaî’nin yüzüğünün üzerinde: “Allah’la ve
O ’nun için hakla” yazısı ile bir sinek resmi vardı.

‫ غ ذ‬،‫ ع ذ ضث ور‬،‫ قا جريت‬، ‫ مما م ح ه‬، ‫ قا ث خ ث ت‬، ‫ ] خ دمما إ و م م‬٢٢٩ / ! [ - ) ٠٥٨٨ (

٠٠ ‫ " مح ذ أل ي ش ئ ب ي ي ذ ت ن إل ثقئهز ثت ريته‬: ‫الت‬-‫ قا دت ”ىنيم‬،‫لم‬-‫إئنا مح‬

İbrâhîm en-Nehaî der ki: “üzerinde herhangi bir şüphenin olmadığı
kişilerin ancak Müslümanlara karşı adil olacağı söylenirdi.”

‫ح‬.‫وأبو بكر‬ ‫ خ د ي \ل‬، ‫ ه ع ذ اش‬، ‫م ثق ل< ك‬ ‫ ] خد ك أثو‬٢٢٩/![ -) ٥٥٨٩(

‫ ص‬،‫ش ا تة‬1 ‫ ثط أب و‬:‫ ال‬، ،‫ ئ أب و بكر‬،‫ ثن ا ث خ ث د بن خند‬، ‫و حدثن ا عبد الل ه بن م خث د‬

:^£١
^‫ ؛‬3‫ مق ا‬،‫ قات؛ نأى إبراهي م ء م ح حلوان سيئ قي ررع‬،‫ عن زام ل ا ألح دب‬،‫شبان‬
" ‫" ا ل جور قي الهريي حير من ا ل حور قي الدين‬
Vâsıl el-Ahdeb der ki: ibrâhîm en-Nehaî, Hulvân valisinin ekinlerin
içinde yürüdüğünü görünce: “Yol konusunda zulüm, dinde zulümden daha
hayırlıdır” dedi.

‫ ظ‬،‫ ثت ا أ خن ن بن م وت ى ا ل ع دوى‬،‫ ] حدثن ا أبو أ ح م د ائغهلريم ي‬٢٢٩/! [ -) ٥٥٩٠(

،‫ ثءى ع ر اقآ ن قله‬:‫ قاد‬،‫ ءن مح؛ء ءن إر اه م‬،‫ ئ محت‬،‫سأب د‬

‫محت م‬
‫ن ال‬- ‫ م ت ن ئ اقا‬،‫و ش ي م ؤمنة‬ ‫ محمتعس‬، ‫ ف؛بم ث الثة ري حا‬،‫فيرفع ثن أ ج واف ا ل ر جا ل‬
،‫ ئكا ذ ابن غنن يطولط ذبلق‬،‫بن ا فدون نما ف ذ ا ل ح م ر‬
‫ م‬،‫ب^ش و ذ‬
‫ ز ال م‬،‫يصدهون ا لخديت‬

" ‫ " نكون كذب ث عئرين و؛ت ادة‬:‫ يم ولث‬،‫و ك ان م ن أ ف د ه م ثه ل وي ال ألمر ا لث اعة‬
İbrâhîm (en-Nehaî) der ki: Bir gece Kur’ân insanların kalplerinden alınıp
göğe çekilir. Sonra Allah bir rüzgar gönderip tüm müminlerin canım alır.
Sonrasında insanlar hiçbir söze inanmaz, birbirleriyle oturmaz, merkeplerin
 İbrâhîm b. Yezîd en-Nehaî 313

çiftleşmesi gibi çiftleşirler, ibn Ömer bunun uzun süreceğini söylerdi ve:
“Bu durum yüz yirmi yıl devam edecektir” derdi.

‫ ثن ا م ح م د ن هم د الثؤ‬،‫ ثن ا أبو من ل م الكشجح‬، ‫ ] حدثت ا حبي ب‬٢ ٢٧٤ [ -) ٥٥٩١(

‫ إذا ا بمغ وا ت ئ ئ ال ب ي د‬ö j i £ z ‫ " م حوا‬:‫ ص إ;ترجا ت قات‬،‫ ى ا;دق عزن‬،‫ا م ح ا ر ئ‬

‫ أؤ م ن أ ح ت ن ن ا عئذه م ن ا ل ح دي ث‬،‫أ ح س ح ديثه‬
ibrâhîm en-Nehaî der ki: “öncekiler, bir araya geldikleri zaman kişinin
en güzel konuşmasını veya en güzel konuşmalarından birini yapmasını
mekruh görürlerdi.”

‫ ثن ا عتد الؤ ح ن ن بن م ح ئ د‬،‫ ] حدثن ا هم د الثؤ ن م خ م د بن جغ م ر‬٢٢٩/‫ [؛‬-) ٥٥٩٢(

‫ أ ة زي ال أ ظا ة ن ا ال ث ئ ث ج به‬: ‫ ض ا م ح م‬، ‫ ثثا أث و م م وثة‬، ‫ه ت ذ ال ث ر ي‬ ‫ مما‬، ‫ت ن ط م‬
‫ " ما كان وا يعللت ون ال د ي ف ذا‬: ‫ ق ا د‬،‫ قد و ت دللث إلئزامب‬:،3 ‫ئ‬ ‫ئه ي ق ر ي بؤ‬1‫تل‬

" ،‫م ح‬
A’meş bildiriyor: Adamın biri keridisine zafıran almam için bana bir
miktar para verdi. Bunu ibrâhîm’e aktardığımda bana: “öncekiler dünyalık
olarak öyle şeylerin peşine düşmezlerdi” dedi.

،‫ ثتا فثا ئ‬، ‫ قا عت د ال ؤ ح ن ن س مح ئ د‬، ‫ن م ح ئ د‬ ‫ ] ح د ى ي د س ؤ‬٢٢٩ / ! [ -)© ٥٩٣ (

‫ " |ن ا إل ب ل تث ك إل بال ك ال م عآى ك ال م ه‬:‫ قات‬،‫ي لم‬£‫عن إئزا‬ ‫عن‬ ‫ئ‬

‫ب ولوا ت ا أراد‬
‫ " قنم ي الئث لت ا ل ع ذر في ئل وب الناس ح ش م‬،‫ ت وي به ا لخز‬،" ‫ال ن ئ ت‬

‫ نإن الؤ ج د كتك ل م ال ك ال م ا لخنن ال زيد به ا لخز ق لم ي الل ه في ئل وب‬،‫ب<ك ال م ه ر ال ا لمص‬

" ‫القاسي ح ز ثق ووئا ن ا أزاذ بك المه ا ل حي ر‬
A’meş, İbrâhîm en-Nehaî’nin şöyle dediğini nakleder: “Kişi hayırlı bir
şeyi niyet ederek kötü bir şey konuştuğu zaman Allah, insanların kalplerine
onu mazur görmeyi ilham eder ve: «Adam bu sözüyle ancak hayırlı bir şeyi
kasd etmiştir» demeye başlarlar. Diğer bir kişi de hayırlı olmayan bir şeye
niyet ederek güzel şeyler konuşursa Allah insanların kalplerine (adamın asıl
niyetini) ilham eder de: «Bu adam sözleriyle hayırlı bir şeyi kasd etmiyor!»
demeye başlarlar.”
314 ibrâhîm b. Yezîd en-Nehaî

،‫ ءنث ا أبو ا لأخزص‬،‫ظئ‬ ‫ قث ا‬،‫ط اوخض‬ ‫ ق ا‬، ‫ح ا م ح د ال م‬ ] ٢٣٠/^[ -) ٥٠٩٤(

‫ ؛نثبمت‬1‫و م م ة ثن مم ه‬ " : ‫ قات عبد اللب بم ي ابن م ن ئ ود‬:‫ ما ت‬، ‫ غ ذ إبراهي م‬،‫ص ش ح م ره‬
‫ ق ك‬: ‫ ئ د‬،" ‫ ^؛ مم ش‬١ ‫ إ ال يماء ن ن جز و ذ بؤ وي ه‬،‫إل ه وخث عثه ا همز ث ث ؤ اياؤ‬
" ‫وق‬ ‫ال‬
‫"ال أ ب ز ز‬:‫ ظت‬، ‫اغ ظ‬
‫م‬
‫ ي‬Ö& ‫ أتأن ث إ ذ‬:‫ح ز‬‫إلتم‬
İbrâhîm (en-Nehaî) der ki: Abdullah b. Mes’ûd: “Kul, yapı konusunda
yaptığı harcamalar hariç yaptığı tüm infakların mükafatını alır. Mescid
.yapımı yönünde yaptığı infakın da mükafatını alır” dedi

Ebû Hamza der ki: ibrâhîm’e: “ihtiyacı kadar bir yapı yapsa?” diye
sorduğumda: “Bu konuda ne sevabı, ne de günahı olur” dedi,

‫ قث ا‬،‫ج م ئ ي د الثؤ‬ ‫ تثا‬،‫ ] خدتث ا مح د الثؤ تن ف غ م ثن جب ر‬٢٣٠/‫ [؛‬-) ٥٥٩٥(

‫ " 'ىن ت ن‬: 3 ‫ قا‬،‫ < ^؛‬٦ ‫ عن‬،‫ عن م ح وي‬، ‫ غذ ن نحا ذ‬،‫ ثت ا ا لأئ ج عي‬، ‫بمم و ث بن إئراي م‬
،‫و لأ‬£‫ ةذ‬١^ ^ ،‫ت ا سث ج ور‬
‫ وكان ي ا لل‬، ‫هم أ ك م ث ن أه ل ا ل مي س رة ح ص به م في مح ته م‬ '‫ه‬
‫ الن كان و ص ال ه ش‬،‫ ء إن كا ذ م ح ال فتأى ا ال"ق ا ي ب‬:‫ قات‬،‫ثئ ل م ون عي هم أت رابا‬
‫ب ت ه أ ال م ال و ي ن‬
‫تهز أق يف و ن قي ج‬
‫ وهان ي ج‬، ‫ ئ إ ذ كا ن محال ئه ائثا وفائثا‬، ‫ا ن ي ال‬
" ‫ؤا لث ا م‬
İbrâhîm en-Nehaî der ‫لكل‬: “Sizden öncekilerden zengin olanların fazla
olan malları evleri ve giysileriydi. Fazla olan mallarından ilk önce kendi
ailelerine verirlerdi. Artarsa akrabalarına dağıtırlardı. Artan olursa
komşulara, onlardan da artan olursa şuraya buraya dağıtırlardı. Ziyaretçileri
ve dilenenleri için de evlerinde hurma bulundurmayı severlerdi.”

‫ ثن ا‬،‫ ئت ا م و ت ى بن امت ح ا ى‬،‫ م م إلء حدثن ا ا ل ماضي أثو أ خن ذ في كتابه‬/ ‫ )“ ل أ‬٠٠٩٦(

‫ س م ن ت‬:‫ قات‬،‫ ثما مي مون ا ل ج ه ئ أبو م صور‬،‫ ئ موان بن معاويه‬،‫م ح م د بن بك ار‬

"‫ وفي وس أخدهزثجؤر‬،‫ فدت؛ " كا ذ م حي اقؤم قي محته م‬،‫إبراهي م‬
Meymûn el-Cühenî Ebû Mansûr der ‫لط‬: :ibrâhîm en-Nehaî’nin
Öncekilerin fazla olan malları, evleri ve giysileriydi” dediğini işittim “.
 ‫‪İbrâhîm b. Yezîd en-Nehaî‬‬ ‫‪315‬‬

‫(‪ [ “) ٠٠٩٧‬؛ ‪ ] ٢٣٠/‬حدت ا عتد الل ه بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن شب ل ‪ ،‬ثت ا أثو بكر بن‬
‫أ ي ئ لأ‪ ،‬ئ زك ج‪ ،‬ص ئ محلآ‪ ،‬غ ذ نئ ئ وي‪ ،‬غ ذ إ;تامحلم ‪ ،‬قات‪ " :‬ءأل ن ئ ءل ؛ قمحلم‬
‫في أغثي‪ ^ ١‬؟ ‪ ، ،‬وأئ م ق محلوب ‪'٠‬‬
‫‪ibrâhîm en-Nehaî der ki: “Sizden öncekiler, en sade giysileri giyen ve en‬‬
‫”‪ince kalbe sahip olan kişilerdi.‬‬

‫(‪ [ “) ٥٥٩٨‬؛ ‪ ] ٢٣٠/‬حدثت ا إبزا م أ بن عتد الل ه‪ ،‬ثن ا م ح م د بن إ شغ ا قآ‪ ،‬ثن ا قي ئ‪ ،‬ثن ا‬

‫ب غد "‬
‫ج ريت‪ ،‬غذ م ح وي‪ ،‬غذ إبزا م م ‪ ،‬قات‪ " :‬ال بأس ذ ك ر الل ه في انق الع‪،‬فا ه م‬

‫‪İbrâhîm en-Nehaî der ki: “Helada Allah’ı zikretmenin bir sakıncası‬‬

‫”‪yoktur. Zira ٠ da huzura yükselir.‬‬

‫(‪ [ -) ٥٥٩٩‬؛ ‪ ] ٢٣٠/‬حدتما ^‪ ^ £ ١‬بن عتد ال ر ‪ ،‬ثن ا م ح م د‪ ،‬ثن ا قس ه‪ ،‬ثن ا ه ث ن أ ‪ ،‬عن‬

‫ك " قاد‪ :‬كان بجاد‪" :‬‬ ‫م؛ لآقزئ ون أة ث ش؛‬ ‫منزة‪ ،‬غذ إو مء‪ ،‬ه ا ‪" :3‬‬
‫ط و ا ك ث ا ث ال د اا‬
‫)‪İbrâhîm en-Nehaî bildiriyor: öncekiler mushafları (mushafçık diyerek‬‬
‫”!‪küçültmeyi mekruh görür ve: “Allah’ın Kitabı’m (lafızla da) büyük tutun‬‬
‫‪derlerdi.‬‬

‫ال‬ ‫(‪[ -) ٥٦٠ ٠‬؛‪ ] ٢٣٠/‬خد ك ث خ ث د ئ أ م حت‪ ،‬مما أخنت ئ وئت ى ان ط ئ ‪ ،‬ى ت‬
‫ى ب ح ر‪ ،‬ثن ا ع م بن حف ص بن غثا ث ‪ ،‬ثت ا أيي‪ ،‬ثت ا ا ال عن س‪ ،‬قات؛ ث ج ئ ت ^‪، ^ ١‬‬
‫يحامح ون أ ن ت ك و ن ذ ل ك عمما‪ C‬ز كان وا‬ ‫ثمولط ‪ ٠٠ :‬كان وا يكره ون أ ن بم ث وا الع ئ د ع د الل ه‪،‬‬

‫يكزئ ون أن يفلهزوا صال خ ن ا س مون‪ ،‬م و د ا و ج د ‪ :‬إ ي ل أ ش ي أن أف ت ك ذا وكدا‪،‬‬

‫ي به ا ن م ‪،‬‬ ‫ح قل ق أ‬
‫^‪ ٤‬ويكز وئن أن ‪:‬قولوا‪ :‬أ ن‬ ‫م بملوأل ‪١‬‬ ‫ئ ؤ ص ز‬ ‫ؤأمتغخ‬

‫أؤ تئ وثوذ ‪ :‬لخث يو ج ه اش ‪ ،‬زكن و؛ يعهزن ويشكتوان ز ال يم ولون ث ظ "‪ ü 3 ،‬إبراهي م ‪:‬‬
‫^‪ ٤‬أكزهة فى ي ى ‪ ،‬ئ ظ ينغئغى أن أعيته‪ 1‬ال وا‪،‬هثه أن أئ ش بيتيه‪'٠‬‬ ‫وإ؛لى لآزى‪١‬‬
‫)”‪İbrâhîm en-Nehaî der ki: “öncekiler köleye Abdullah (“Allah’ın kulu‬‬
‫‪ismini koymayı sevmezler; bu is^ i koymanın onu azat etme anlamına‬‬
‫‪gelebileceğini düşünürlerdi. Gizlice yaptıkları güzel amelleri de açığa‬‬
‫‪vurmayı sevmezler: «Yaptığım bir şey için şöyle şöyle yaptım demekten‬‬
‫‪utanırım» derlerdi. Birine yardım olarak bir şey verip de: «Bunu verip‬‬
316 ibrâhîm b. Yezîd en-Nehaî

karşılığında (Allah’tan) hayırlar bekliyorum» veya: «Allah rızası için bu

şenindir» demeyi mekruh görürler, bir şey verecekleri zaman sessizce verir ve
bir şey demezlerdi.” ibrâhîm en-Nehaî der ki: “Ba^en bir şeyi içimden kerih
görüyorum, ancak benzerine ben de maruz kalırım diye onu kınamaktan
çekiniyorum.”

، ‫ ش م ع ت ه اوون س م م و ف‬:‫ قات‬، ‫ ثت ا أبو يئأى‬، ‫ ا حدثت ا عبد الل ه‬٢٣١/٤‫ ل‬-) ٥٦٠١(
،‫ أن جوابا الت مي م ئ ” كا ن يز ممد عتد ال دك ر‬، ‫حؤش ب‬- ‫ عن حل ف بن‬،‫بمولت•' س م ع ت نقي ا ن‬
‫ ئ(؛‬، ‫لأم‬ ‫ ه ف ن ا أبالي أن ال م حت‬، ‫ " إن م ح ث‬:‫ق ا د ه إ;ترا مي‬
'٠ ‫حالم ث م ن ئ ؤ حض مغلث‬

Halef b. Havşeb bildiriyor: Cevâb et-Temîmî, Allah’ı zikrettiği zaman

bedeni sarsılırdı. Bunun üzerine ibrâhîm ona şöyle demiştir: “Şayet bunu
içinden gelerek yapıyorsan bu hareketini önemsemem; ama gösteriş olarak
yapıyorsan bil ki senden daha hayırlı olanlara muhalif bir tavır içindesin!”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا قس ة‬،‫ ثن ا م ح م د بن إن ح ا ق‬،‫ ] حدثن ا إبراهي م بن عئد الل ه‬٢٣١/٤ ‫ ل‬-) ٥٦ ٠٢(

" ‫' ح ي د‬٠ :3 ‫ ه ا‬، ‫ قي هوله مما رت ؤو ظوه ف'هد ء‬،‫ عن إبراهي م‬،‫ عن م ح ور‬،‫جريت‬
Mansûr der İri: ibrâhîm en-Nehaî, “Rabbinin katından bir belgesi ve
onun arkasından da bir şahidi olanlar...” 1 âyetini açıklarken: “Buradaki
şahit Cebrâil’dir” dedi.

"‫ " وام<؛‬:‫ قاد‬،4 ‫ < ء را قي ال ب ذ ال م تا ت ي ي وئ ن‬:‫ ] ز م م لي‬٢٣١/‫ [؛‬-) ٥٦.٣ (

Yine, “©nlar geceden uyudukları şey (zaman parçası) çok az
olanlardı” âyetini: “Geceleri pek az uyurlardı” şeklinde açıklamıştır.

‫ " ء ر ا‬:‫ قاد‬، 4 ‫م ئ ة زأين وا ال ئ الة‬ ‫ ] ز ي قؤل ه ءؤزايتلوا ت و‬٢٣١/‫ [ ؛‬-) ٥٦ • ٤(

" ‫ءمحوا أن ينلر' ي محنه م‬
Yine, “Evlerinizi namazgâh edinin, namaz kılın”i âyetini açıklarken:
“Korkuya kapıldıkları için namazı evlerinde kılmaları emredilmiştir” dedi.

1 Hûd Sur. 17
2Z ^ yâtSur. 17
 İbrâhîm b. Yezîd en-Nehaî 317

:‫ قات‬،‫وال ذي ن هز غ ر صلزايهز ب ما طوزي‬ :‫ ] زقي هزل ه‬٢٣١/‫ [؛‬-) ٥٦٠٥(

" ‫ " يع ي ي ال ن ك ت و ب ه‬: 3 ‫ ه ا‬، ٠٠ ‫داتن ون‬

Yine, “Onlar namazlarını koruyanlardır”^ âyetini açıklarken: “Farz

namazlarını devamlı kılanlardır” dedi.

‫ ] وفي هوله•' ؤوقذيسهز م ن انثدا ب ا لأذن دون ا ل ع ذا ب‬٢٣١/ ! ‫ ل‬-) ٥٦٠٦(

" ‫ " ا آل محاغ م ح مه ن به ا قي ال د ك‬:‫ قات‬،4 ‫ل أ م‬
Yine, ،‘Onlara büyük azaptan önce mutlaka daha yakın azabı da
tattıracağız”3 âyetini açıklarken: “Yakın azaptan kasıt, dünyada maruz
kalacakları musibetlerdir” ‫أ س‬

‫ " وئ ا م حن ال ذ ي‬:‫ قات‬،4 ‫ ؤ ط وبى ل ه م و خ س ما ب‬:‫ ] ز م قني‬٢٣١/‫ [؛‬-) ٥٦٠٧(

" ‫ه مح ق‬ ^ ١
Yine, “Varılacak güzel yurt da onlar i‫ ؟‬:indir”4 âyetini açıklarken
Güzel yurttan kasıt, Allah’ın onlara ihsan ettiği hayırlardır” dedi“.

" ‫ء ا محع م م حئ ا‬ ‫ " ا لخند ه‬: ‫ ز ء ذ و د‬: ‫ را م أ‬:‫ إ‬3Ü ] ٢٣١/![ -) ٥٦٠٨(
,İbrâhîm en-Nehaî der ki: “Kişiye en fazla mükâfat kazandıran zikir
Flhamdu lillâh» şeklindeki zikirdir«.”

‫ ثن ا‬،‫ن ث و ت ى ا لخدوي‬ ‫ ثن ا أ ح ن ذ‬،‫ ] حدق ا أبو أ ح ن د الغ طريفي‬٢٣١/ ‫ [ ؛‬-) ٥٦٠٩(

‫ؤم ء ر‬ : ‫ في قني م از‬،‫ غذ إئزايب‬،‫ننه‬

‫ غذ م‬،‫ ح دكا جريت‬،‫إنن ا عيد بن ت ج د‬
" ‫ الن ا ك ث ض ا لخئ‬٠' : ‫ قا د‬، 4 ‫ن ي د‬
Muğîre der ki: ibrâhîm en-Nehaî, “Her inatçı kafiri”5 âyetini
açıklarken: “Burada haktan sapanlar kastedilmiştir” dedi.

1Yûnus Sur. 87
2 Mü'minûn Sur. 9
3SecdeSur. 21
4 Ra'd Sur. 29
5KafSur. 24
‫‪Îbrâhîm‬‬ ‫‪. Yezîd en-Nehaî‬ء ‪318‬‬

‫(‪ ] ٢٣٧٤ [ -) ٥٦١٠‬خد ك ئ خ ث د تن غ ئ تن م ح م ‪ ،‬ثثا أخ ط ئ بم ش‬

‫الحلواني‪ ،‬ظ أخ ط بن يونس‪ ،‬ثت ا أبو شه اب ط‪ ،‬عن ا ال منب‪ ،‬غذ إ صيز‪ ،‬في مل ه ث؛ اأى‪:‬‬
‫ؤ ول س لحا ن نث ا ؛ زم جقاتيؤ>‪ ،‬قات‪ " :‬بن ن ‪-‬ى فن ي ؛ل د ي "‬
‫‪: İbrahim en-Nehaî, “Rabbine karşı durmaktan korkan‬لط ‪A’meş der‬‬
‫‪kimseye iki cennet vardır”* âyetini açıJdarken: “Dünyadayken ondan‬‬
‫‪korkan” demiştir,‬‬

‫ثا م ح أ‪ ،‬ى‬
‫(‪[ -) ٥٦١ ١‬؛‪ ] ٢٣١/‬خدقا إتزاهز نق مه د الثؤ‪ ،‬قا ث خ ث ذ ئ إ س م ي ى ‪ ،‬ءت‬
‫^‪١‬؛ في ك د ي ‪،‬‬ ‫م م ؤل ه مما رت ر ق د حل ئ ‪١‬‬ ‫أ م ا ال حؤص‪ ،‬عن م حوي‪ ،‬عن ‪£١^٦‬؛^‪،‬‬
‫قا د ‪ " :‬م حن ا‪'٠‬‬
‫‪Mansûr‬‬ ‫‪der‬‬ ‫‪: Îbrâhîm‬لط‬ ‫‪en-Nehaî,‬‬ ‫‪“insanoğlunu,‬‬ ‫‪zorluklara‬‬
‫‪katlanacak şekilde ^arattık”^ âyetini: “Zorluklara katlanabilmesi için dik‬‬
‫‪ayakta) duracak şekilde yarattık” şeklinde açıkladı(,‬‬

‫(‪ [ -) ٠٦١٢‬؛‪ ] ٢٣٢/‬خهثا إ و م ح م‪ ،‬كا ن خ ث د ‪ ،‬ثث ا م حئ‪ ،‬ثاب‪ :‬ثق ا أبوا لأخزص‪ ،‬ص‬

‫ا ل ما جن‪،‬‬ ‫تن ه ‪ ،‬ئات‪" :‬‬

‫م حوي‪ ،‬عن ‪ ،^ £ ١^٦‬في بوبي م ارت ب ع يبع د دللث ج‬
‫وا م حم؛ المحم ثي أ ح الق الغ اس "‬
‫‪Mansûr der ki: Îbrâhîm en-Nehaî, “Kaba, sonra da kötülükle‬‬
‫س ‪damgalı” 3âyetini açıklarken: “Utull, £ach, zenîm ise kötü‬‬ ‫”‪ demektir‬ا‬
‫‪dedi.‬‬

‫ننه‪ ،‬غذ‬
‫(‪ ] ٢٣٢/![ -) ٥٦١٣‬خدقا إت م حز‪ ،‬تثا ث خ ث د ‪ ،‬قا ق ث ه ‪ ،‬تثأ ق ي أ ‪ ،‬ص م‬

‫م الئ‪-‬جرتث حيقث‬ ‫ب أ الئن اجي ه ‪ ،‬ظ ‪" : 3‬‬

‫بجلوا ال ق غ م‬ ‫و ال‬ ‫إئرا م ح م‪ ،‬قي مل ه ممارت‬
‫يمول ‪ *<)s : ^ ١‬مبنع ة ي ميغة ئ أن‬
‫أن اليص د و جم ة ‪ ،‬ز ال ض ممزاب ة‪ ،‬ز ال ب ملح مح ن ل أ م ‪ ،‬أ‬
‫مغل ذللث‪ ،‬و ث ك م صي ميغه "‬

‫‪1Rahman Sur. 46‬‬

‫‪^BeyyineSur. 4‬‬
‫‪3 Kalem Sur. 13‬‬
 İbrâhîm b. Yezîd en-Nehaî 319

Muğîre der İd: Îbrâhîm en-Nehaî, “Allah adına ettiğiniz yeminleri,

iyilik yapmaya, kötülükten sakınmaya ve insanların arasını bulmaya
engel kılmayın”1 âyetini açıklarken: “Burada kastedilen, kişinin akrabasını
ziyaret etmeyeceğine, akrabalarına iyilik yapmayacağına, ‫ل‬1‫ لك‬kişinin arasını
düzeltmeyeceğine dair yemin etmesidir. Allah: «Yemin etmiş olması, kişiyi
bunları yapmaktan alıkoymasın. Bunları yaptıktan sonra kişi yemin kefareti
ödesin» buyurmuştur.”

‫ ثئ ا أبو‬،‫ ثت ا علي بن التب ا س‬، ‫ ] حدبن ا م ح م د بن ع م بن ت ل م‬٢٣٢/![ “) ٠٦١٤(

‫ " إذا تآئث المبببمه اون‬:‫ق ات‬،‫ غذ إ وص ء‬، ‫ غذ ت م‬،‫ ص نفا ذ‬،‫ثا و ك غ‬
‫ث‬
" ‫ت د يدق ث‬
‫ج‬ ،‫ا لأو؟ى‬
ibrâhîm en-Nehaî der ‫ل ط‬: “Namazda ilk tekbiri fazla önemsemeden alan
birini gördüğünde o kişiden elini çek.”

، ‫ ثن ا عبد ال ؤ ح م ن بن م ح م د بن سئ م‬، ‫ ] حدثت ا عند الثؤ بن م ح م د‬٢٣٢/! [ -) ٠٦١٥(

‫ كانوا ينؤن أبه م ر ع‬٠' :‫ مات‬،^‫؛‬£١^ ‫ص‬ ‫ عن‬،‫ ئغاو؛ه‬Uj ٤^ ^ ١‫ى د؛رغ ا د ني‬
‫ وهؤ الء‬،‫ هؤ الء في ا ل جنة‬:‫ب د‬
‫ م م‬،‫ش جث ا ب الناس يؤم ا لمثا نة ي مم ذا ونص ف النهار‬

‫مح ا ماا‬
İbrâhîm en-Nehaî der ki: “Büyüklerimiz, kıyamet gününde yarım günlük
bir sürede insanların hesaplarının biteceğini, sonra da: «Şunlar cennetlik,
şunlar da cehennemliktir» denileceğini düşünürlerdi.”

،‫ ثت ا أبو ا أل ح وص‬،‫ ثعا فثاب‬،‫ ثن ا عتد الؤ ح ن ن‬،‫ ] حدقت ا عتد الثؤ‬٢٣٢/ ‫ [ ؛‬-) ٥٦١٦(
‫ ي سح سن ون ش د ه ال ن ز ع لل ثس ة ق ذ‬١^ ^ ‫ ما‬: 3 ‫ فا‬، ^ ١^ ‫ص‬ ،‫ص من صور‬ ،‫ص >ئتيذ‬

" 1‫عمل ه ا ل قك م زه‬

Îbrâhîm en-Nehaî der ki: “Büyüklerimiz, yapılan kötülüklere karşı bu
dünyada kefaret olsun diye şiddetli bir şekilde can çekişmeyi iyi görürlerdi.”

1Bakara Sur. 224

320 ibrâhîm b. Yezîd en-Nehaî

،‫ ثن ا أب و ا لأخؤص‬،‫ ثن ا فثاب‬،‫ ثن ا عثد ال ؤ ح م ن‬،‫ ] حدثن ا عبد الل ه‬٢٣٢/! [ -) ٠٦١٧(

‫ م ا بع في‬،‫ ق ا الت " كق ىب ا ض في؛ أن ثث ازإ؛يب ا ال‬،‫ وا لخشن‬،‫ غذإئ م حي‬،‫ر خنزة‬ ‫ص‬
٠٠ ‫ يوم ئ إ ر ص دره ه د ث م ؛ ت‬، ‫ ال ثئ ؤ ى ههغ ا‬،‫ إ ال م ن ع ص م ال ثة‬، ‫دين أؤ دمحا‬

İbrâhîm ve Haşan şöyle derlerdi: “Allah’ın koruduğu kişiler hariç, biri

için kötülük olarak, borç veya dünyalık konusunda parmalda işaret edilmesi
yeterlidir.” Ravi der ‫نكل‬: Sonra göğüslerine işaret ederek üç defa şöyle
demişlerdir: “Takva işte buradadır!”

،‫ عن مغيزه‬،‫ ثن ا جرش‬،‫ ثت ا هغ ا د‬،‫ ثن ا عتد الؤ ح م ن‬،‫ ا خ ا؛ثن ا عبد اللب‬٢٣٧٤ [ ")٥٦١٨(
‫ قت غ‬،‫دة زئيذوة‬1‫ أؤ أدن ب دي ئزثمص ة أ ص ح‬، ‫ ءأ ح د ث‬، ‫ "كا ن زي ت عش حا ل ح ن ك‬:‫قات‬
٠٠ ‫ ز ال ئدعوه‬،‫ " ثداز"كوإة وع ظوة‬:‫ت‬1‫ ه م‬٤، ^ ‫إئن؛محلم‬
Muğîre der ki: iyi biriyken sonradan bir günaha bulaşan veya bir kusur
işleyen bir adam vardı ve bundan dolayı arkadaşları tarafından uzaklaştırılıp
terk edilmişti, ibrâhîm en-Nehaî bundan haberdar olunca: “Adamın
.yanında durup ona öğütlerde bulunun, ama onu terk etmeyin” dedi

UJ ،‫تن ن و ت ى‬° ‫ثا أ خت ن‬

‫ ءت‬، ‫ ] أ ت يا أبو أ خن ذ ث خ ئ د ثن أ خن ذ‬٢٣٣/![ -) ٥٦١٩(
٠٠ ، ^ ١‫ " كان وا يكزهون ه ؤ ذ في‬:‫ قات‬،‫بنا محلم‬°‫ غذ إ‬،‫تزم‬
‫ غذ ح‬،‫ تحا ني ت‬، ‫إن ن ا ه ال‬
İbrâhîm en-Nehaî der ‫ل ط‬: “Büyüklerimiz, dini konularda ‫ا سء‬
davranışlarda bulunmaktan hoşlanmazlardı.”

(‫ ثئ ا م ح م د بن ي حيى‬،‫ ] حدثن ا م ح م د بن إشحا ى بن أثوب‬٢٣٣/‫ )“ [ ؛‬٥٦٢٠

‫^ في‬ ١ " : ‫ ق ات‬،‫ ص إ;<ا محب‬، ‫ غذ م حة‬،‫ ثثا غ م حإ‬،‫بما ة تن ا ك ذ ر‬ ‫ تث ا‬، £ ^ ١
٠٠ ‫مزاة ا لخي ا م دئاءة‬
ibrâhîm en-Nehaî der ‫لكل‬: “Hacamatçının (hasetle) aynasına bakmak
adiliktir.”

İbrâhîm b. Yezid en-Nehaî Ebû imrân, ashâbdan Ebû Saïd el-Hudrî ve

müminlerin annesi Âişe gibilerine yetişmiştir. Rivayetlerinin geneli de
tâbiûndan Alkame, Esved, Mesrûk, Abîde es-Selmânî, Yezîd b. Muâviye
en-Nehaî, Abdurrahman b. Yezîd, Şurayh b. el-Hâris, Zir b. Hubeyş,
 ibrâhîm b. Yezîd en-Nehaî 321

Ubeyde b. Nadle, Heniy b. Nüveyre, Âbis b. Rabîa, Temîm b. Hazlem,

Sehm b. Mincâb ve Abdullah b. Dirâr el-Esedî gibi âlimlerdendir.

Takrîb 870, Takrîb 3774, Takrîb 3775, Takrîb 112, Takrîb 184, Takrîb
1232, Takrîb 2586, Takrîb 839, Takrîb 926, Takrîb 1440, Takrîb 2085,
Takrîb 2994, Takrîb 1322, Takrîb 1367

‫ م ح م د بن‬، ‫ ثن ا أبو ح ف ش‬:‫ ق ا لأ‬،‫ ] حدت ا أبو بكر ال ط ل حجد‬٥٦٤٠[ -) ٠٦٣٥(

‫ هزأت عن‬:3 ‫ محأ‬،‫ ثن ا معت م ز س ئلت ما ن‬:‫ ق ا لأ‬،‫ ث إ ي حيى بن عتد ال حم ي د‬: ‫ قا د‬،‫ا ل ح شثن‬

‫ أ ة ا لأ'ئؤذ بن زيد‬،‫ أ ة إئراه؛؛م بن يريد حدبت‬،‫ غذ أيي خرم‬،‫م ح م بن ت بمزه‬

‫ إن‬:‫ أممال ل ة ا الشؤد‬C‫ وأبه حرج‬،‫ ء إ دا حرج عهثاؤة قض ا ة‬، ‫ينممرمحس م ن م ؤ ن للغ حعئ احرا‬
، ‫ ل ن ت ب ماع ل‬:‫ ق ا د ل ه الق ا حز‬،‫ كا ن غيا خئ وق فى ف ذا الع ط اء‬4‫ ئال‬، ‫غن ا‬ ‫شئت‬
‫ محا د ل ه‬، ‫ دوثلف ئ خ ذ فا‬:‫ قا ت ل ه الق ا ح ز‬، ‫فت ه ا‬
‫ي‬
‫ ح ش إ دا ج‬، ‫ف غث ذ ة ا ل أن و ذ ح م س ماقة د ر ه م‬
‫ ص مه د اش‬،‫ إ لش م م حق تخدمحا‬:‫ قات ه الق ا جز‬،‫ ئأت ث عل غ‬،‫ ئد تأقلف فذا‬:‫ا لأئزئ‬
‫ " م ن أقزمح ن ر م ح ن كا ن ل ه م ت د أ جر أ خزي ن ا ل و‬:‫ه ” كا ن يم و لأ‬ ‫ أن الغ ئ‬،‫ثن شن عود‬

‫ يؤوه غنة إ ال أبو ح ز م ؤ ال غنة إ ال المص ئ د‬٢ ‫ مميثه ر ي ي م ن خ زي ي إبزا ميز‬،" ‫ئص د ق به‬

Ebû Harîz, Îbrâhîm b. Yezîd en-Nehaî’den bildiriyor: Esved b. Yezîd’in

tüecar olan bir azarlısından borç alır, devletten maaşı çıktığı zaman da
borcunu öderdi. Yine bu şekilde borç almış ve maaşı da çıkmıştı. Azatlıya
borcu getirdi ve: “Şayet istersen bu borcu sana daha sonra vereyim; zira bu
maaşta başkalarının da alacağı var” dedi. Ancak adam: “Bunu yapamam!”
karşılığım verdi. Esved parayı ona verince bu se£er kendisi ona: “Parayı ‫”أ ك‬
dedi. Esved ona: “Demin ben senden istedim, neden kabul etmedin?” diye
sorunca tüccar adam şu karşılığı verdi: “Abdullah b. Mes’ûd’dan işittiğime
göre Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) şöyle buyururmuş: "Her kim iki defa
borç verirse, biri kadarım sanki sadaka olarak vermiş gibi sevap kazanır!"
Bunun üzerine Esved de parayı kabul etti.

Takrîb 2473, Takrîb 4337, Takrîb 461, Takrîb 468, Takrîb 468, Takrîb
2455-a, Takrîb 2344
322 Avn b. Abdillah b. Utbe

Avn b. Abdillah b. Utbe

Allah dostlarından biri de, kendini Ailah’ı zikretmeye adayan, ^١١١٥١

emanmda sükunet bulan, zengin ve ltibirlilerden uzak duran, fakir ve
yoksullarla arkadaş olan, eceli konusunda basiretli olan, uzun emelden
sakınan, kendine ağlayan, hakka yönelen, âhireti için telaş, korku ve
.hazırlık sahibi olan Avn b. Abdullah b. Utbe’dir

Denirdi ‫ضل‬: Tasavvuf, değersiz olam atmak, değerli olanı almaJ<tır.

،‫ ثئ ا هم د الثؤ بن أ ح ئ د ئن ح س ل‬، ‫ ] حدثن ا أثو بكر بن مال ك‬٢٤١/! [ -) ٥٦٤٢(

‫ سم ن ت عزن بن هم د‬:‫؛‬3‫ ظ‬،‫ كا ئزثد بن أيي اقزات‬،‫ كا محئث بن إشن ا عيد‬،‫ح دب ي أيي‬
"^ ١ ‫مقتت غ م‬ 0\‫ ل‬، ‫تئ ذ؛ م ذ غ ي‬ ‫م‬ ‫ " إ<؛ وق د‬: ‫ ف و ه‬، ‫ال م‬
Avn b. Abdillah b. Utbe der ki: “Her kişinin amellerinin bir efendisi
vardır. Benim amellerimin efendisi ise Allah’ı zikirdir.”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا م خ م ذ بن ي حيى ا ل م روري‬، ‫ ] حدق ا هم د الثؤ بن م ح م د‬٢ ٤٧٤ { “) ٥٦٤٣(

‫^ شن اءم‬ ١ ‫ ل مث‬1‫" ت ج‬ ،‫ ص عؤن تن حم د الثؤ‬، ‫ مما ا ف غ و د ي‬،‫ع ا ص ز ئ ع ئ‬

" ‫؛قلوب‬
Yine şöyle demiştir: ،،Zikir meclisleri, kalplere şifadır.”

، ‫غبت الثؤ ن أ خ ن ذ ئن حق ل‬
‫م‬ ‫ ثئ ا‬، ‫ ] خ ا؛ثغ ا أبو بكر بن مال ك‬٢٤١/ ! [ “) ٥٦٤٤(

‫د ص م أأل‬ ‫ " نكز‬: 3 ‫ ص عون بن عبد ش ئ ا‬، ‫ عن ال ننث و د ي‬،‫ ثن ا ح ج ا ج‬،‫ح دب ي أيي‬
" ‫؛قلوب‬
Avn b. Abdillah: “Allah’ı zikretmek, kalplerin cilasıdır.”

‫ ثن ا أبو‬،‫ ث إ أ ح ن د ن ع ل ئ ا ب ي ازوذ‬، ‫ ] حدبن ا ي د الثؤ بن م خ ث د‬٢٤١/‫ )“ [؛‬٥٦٤٥(

: 3 ‫ ه ا‬،4‫ ض عؤن بن عتد الل‬C‫ عنئ ح ث د بن •ء ح ال*ن‬، ‫ ثن ا أبو حال د ا ال ح م‬،‫ت ع يد ا ل أثغ‬

‫عن‬ ‫ زا م ح د في ال داكر؛ن‬، ‫ عن ا ق ني ن‬، ‫ه ا م‬ ‫فل ي ن‬

‫داكن ال م ي الغ ا‬

‫النثامح ذ ' م‬
 Avn b. Abdillah b. Utbe 323

Yine şöyle demiştir: “Gafiller arasında Allah’ı zikreden, (savaştan) kaçanla

çarpışan gibidir. Zikredenlerin arasındaki gafil ise, savaşta çarpışanların
yanındaki konumunda gibidir. ”

، ‫ ثن ا عت ذ الل ه س أ خ ن ذ ب ن ح م‬، ‫خ ا؛ثن ا أب و ب كر ب ن ن ال ك‬ ] ٢٤١ / ‫[ ؛‬ ") ٥٦٤٦ (

،‫ قا ا ل م حث بن عتبي‬، ‫س د ق أ ي ن‬ ‫ ثا ا لخشن بن‬،‫ح د ب ي جغ مث بن ت غ م الراس ب ي‬

" ‫ " ناكث ال م في ائث ام ح ذ م ح ئ ق م ظفت ا لئدبريق‬:‫ قات‬، ‫ء ال م‬ ‫ئي‬ ‫غذ‬
Yine şöyle demiştir: “Gafiller arasında Allah’ı zikreden, (savaştan)
kaçanların arkasında çarpışan gibidir. ”

‫ ثن ا عتد ال ر بن أ ح م د بن‬،‫ ] حدت ا أ ح م ذ بن جئ مر بن ح م دا ن‬٢٤١/ ‫)" ل ؛‬٥٦٤٧(

،‫ حدق ا ن ي ئ ا ن بن ذاؤذ العيالسيء ثن ا مت وفئ س مع ق ل الق م ر ي‬،‫ ح دب ي أيي‬، ‫ح م‬
‫ " ذاكؤ ال د في ظ لؤ الثا س ئ ل ا ك ال ئ م م ة‬:‫ بموت‬،‫س ق عزن ب ذ عئد اش‬ :‫قات‬
‫ذ و الق ي مح و القاص ظلق‬: ‫ زلزال ت ذ‬،‫ أزال ذللث ا وي د ئزت ث الخئه‬،‫ي ن ي ه ا ا وي د‬
" ‫الثا م ن‬
Avn b. Abdillah b. Utbe der ki: “insanların gafil olduğu bir zamanda
Allah’ı zikretmek kişinin, hezimete uğramak üzere olan topluluğu savunması
gibidir. Şayet bu kişi olmasa o topluluk hezimete uğrayacaktır, insanların
gaflette olduğu zamanlarda Allah’ı zikredenler olmasaydı insanlar helak
olurdu.”

،‫ ثعا ن فيا ن‬،‫ ح دبيي أيي‬،‫ ثن ا عتد الثؤ‬،‫ ] حدثت ا أ ح م د بن جعف ر‬٢٤١/ ‫)" [ ؛‬٠٦٤٨(
‫يف ا ه ث‬
‫ " ل زثاءي غش القاص ق ا عإ ال تد و ال ه ف‬:‫ مم ول‬،‫ ض ن ق و ة‬:‫ قاو‬،‫ن ومحت‬
‫قا ح‬

‫سي م ئاا‬
‫م ح ا‬ ‫ال‬

Mutarrif der ki: Avn’ın: “insanların Allah’ı zikretmediği bir an olsaydı

bundan dolayı yeryüzünde bulunanların tümü helak olurdu” dediğini
işittim.

‫ ثن ا أ خ ن ذ بن‬،‫ ثت ا أ خت ن بن ثصر‬،‫ ] حدثت ا أبو م ح م د ن حثا ن‬٢٤١/ ‫ [ ؛‬-) ٥٦٤٩(

‫ء ئ أ م أم ا لأزذاء‬ :‫ ائت‬،‫ ص م ن ثن محي الثي‬، ^ ^ ١ ‫ ه‬،‫ ئ ت رد ث ذ < و ن‬، ‫م‬
‫ تش بكون قت أ ص ي أر‬:1‫ فقيد له‬، ‫ىت ذ!اث م‬0‫ ذا‬:3‫قا‬ ^ ١‫فغذ و‬
324 Avn b. Abdillah b. Utbe

،‫ " أدغ م أ م قد أئلقضي؟ قت طنئث اتيئة ءئد م ؤ‬:‫ ث ك‬،‫اؤ؟ ن ص‬:‫المحذ‬

" ‫ م ن مجالس أه ل ال د ك ر‬، ‫ ز ال أ ح ن ى أن أدرك نا ريد‬،‫قنا ز ي د ت أشفى لص در ي‬
Avn b. Abdillah b. Utbe bildiriyor: Ümmü’d-Derdâ’nın yanına giderek
orada Allah’ı zikrederdik. Ancak bir defasında zikir ederken üm m ü’d-
Derdâ’nın bir yere yaslandığını gördük. Ona: “Ey Ümmü’d-Derdâ! Sanırız
seni usandırdık!” denilince de şöyle karşılık verdi: “Beni usandırdığınızı mı
söylüyorsunuz? Oysa ben Allah’a ibadeti her şeyde aradım; ancak zikir
edenlerle birlikte oturmaktan daha fazla kalbime huzur verecek ve istediğim
şeye beni en iyi uygun şekilde ulaştıracak başka bir şey görmedim.”

‫ ئ إ صز ئ ت خ م ئن‬:‫ قا ال‬،‫ خدكا أ ي وأب ون خئ د ت ذ خثا ن‬٤٢٤٢/‫ [؛‬-) ٥٦٥٠(

٠٠ :‫ات‬3 ،‫ عن عؤن بن عند طب‬،‫ عن يشعر‬،‫ ثن ا نئثا ن‬،‫ ثن ا عتد ا ل جم ار بن ائث الع‬، ‫ا ل ح ش‬

". ‫ه‬ ‫بم ذ وا‬ ‫بذبئ ؛ ال أ ذ‬

‫م‬ ‫ وظ يدنون‬، ‫ ثثت اخلون‬، 0‫كا؛وا بمال م‬
Avn b. Abdillah der 1‫لك‬: “Büyüklerimiz bir araya geldikleri zaman
birbirlerine h ‫؛‬dlerini sorarlardı. Bunu da sadece Allah’a hamd etmek için
yaparlardı.”

‫ث ا ث خ ث ذ ن أيي‬
‫ ءت‬، 0‫ ى حم د ال د ثن ت خ م تن ع را‬،‫ ] خدتثا أ ي‬٢٤٢/^[ -) ٠٦٥١(
3‫ |ن ؛ م حب لثت\دي الءحث‬٠٠ : ‫ مح ا د‬،‫ عن ع ون بن عبد الثؤ‬،‫ عن مشعر‬،‫ ثن ا نعيا ن‬،‫عنن‬
‫ ئ أ مولت‬:3 ‫ ه ا‬،‫م به‬ ‫قس‬ :‫ ن مو لأ‬. ‫ هن م ريلف اث وم ناكث لل ه‬،‫ يا ئ ال ن‬:‫با ن م ه‬

‫ ؤ ق د جث م‬:‫ث أ هزأ‬
‫ م‬،‫بمغن عئزة‬ ‫ أمحن مغن الؤوز وان ا ط د ز ال‬،‫ هن ل ك ي أش مع‬: ‫عؤن‬
‫ح ن ن‬-‫ت <هدا أ ن ذ ص إلو‬3‫ ي ث ئ ت ؤ ن م نه ومم ئ ى ا لأرء را وب خ ر الجت ا‬،^ ١^ ^ ١ ‫ ث كا د‬٩ ‫شى‬

Avn b. Abdillah der ki: Bir dağ diğer bir dağa ismiyle seslenerek: “Ey
fîlan dağ! Bugün üzerinden Allah’ı zikreden biri geçti mi?” diye sorar. Diğer
dağ: “Evet!” karşılığını verir ve buna sevinir.
Mis’ar der ki: Sonrasında Avn: “Onlar hayırlı olan şeyleri diğer şeylerden
daha iyi işitirler. Yalan ve batıl olan şeyleri işitecekler de diğer (hayırlı)
şeyleri işitmeyecekler mi?” dedi ve: “And olsun ki, ortaya pek kötü bir
şey attın»z. Rahman'a ‫ ؟‬ocuk isnad etmelerinden ötürü neredeyse
 Avn b. Abdillah b. Utbe 325

gökler parçalanacak, yer yarılacak, dağlar g ^ ecek ti”! buyruğunu

okudu.

، ‫ حدق ا غيد ال ر ئن أخن ت بن ح ي ل‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا أبو بكر بن مال ك‬٢٤٢/ ‫ )“ [ ؛‬٠٦٥٢(

‫ و ضد إلى عون بن عبد اللؤ أكتر‬:‫ يقولت‬،‫ ش م ع ت أبا أت ا نة‬:‫ قات‬، ‫هلم بن بهرا م‬£‫ح د ب ي إئنا‬
‫ت‬3 ‫ءق ا‬ ‫ ع م د ه‬،^ ^ ^ ١‫ني‬ ‫ لة‬3 ‫مما‬ ‫ش عشرين ألخن دره م فتص د ى‬
‫ ئ م يك ن في ال ن ئ غ وب ؛ ئ‬:‫ أبو أ<ت ا م ه‬3 ‫ ئ‬،" ‫ ي‬jjjj ‫ وا س م د(ئ ؛ ه‬، ‫ ب ي ي‬1‫اع مم دل ه‬

‫أ خت ن خ ا ال م ذ ؤلب عؤن ثن مه د الثؤ‬

Ebû Usâme bildiriyor: Avn b. Abdillah, kendisine ^elen yirmi bin dinarın
”hepsini infak etti. Arkadaşları ona: “Çocuklarına da bir şeyler bıraksan
.dediklerinde, Avn: “Tamamını (âhiretim için) kendime bıraktım
:Çocuklarımı da Allah’a bırakıyorum!” karşılığını verdi.” Ebû Usâme ekledi
Mes’ûd oğulları içinde hiç kimsenin durumu Avn b. Abdillah’ın çocukları“
kadar iyi olmamıştır,

، ‫ ثن ا عئد الل ه بن أ خن ذ بن خث م‬، ‫ ] حدبن ا أبو بكر بن م ا ل ك‬y i y / i [ -) ٥٦٥٣(

‫ ب لعني أن عؤن بن عتد الل ه ثث ا‬: ‫ يمولط‬،‫ ش م ع ت أيي‬:‫ قات‬،‫ح د ب ي غ م ان بن وكيع‬

‫ ثممب د ق‬:‫ مم ي ل ل ه‬،‫حضزئة ا ل وئام أوص ى بص ئنة ثث أن ثت ا ع زأن بمص د ق يثنيف ا عنة‬
" ‫ ؤأذغ ال ق خلالي‬، ‫ " أقدم ث ن ا ش ي‬:‫ي خ بملث وتدع عثالل ق؟ قات‬
Süfyân b. Vekî’ b. el-Cerrâh bildiriyor: Babamın şöyle dediğini işittim:
“Bana ulaştığına göre vefat anı §elen Avn b. Abdillah, kendisine ait bir
çiftliğin satılmasını ve bedelinin de kendi adına infak edilmesini vasiyet etti.
Kendisine: “Çoluk çocuğun dururken çiftliğin bedelini başkalarına mı infak
ediyorsun?” dediklerinde: “Bunu, karşılığını âhirette almak üzere kendim
için harcıyor, çoluk çocuğuma da Ahah’ı bırakıyorum!” karşılığını verdi.

‫ ثن ا أ خ ن د ئن‬،‫ ثن ا أ خ ئ د بن ا ل ح س ن‬،‫ 'ا] حدثن ا أبو م ح م د س حث\ن‬1\ / ‫ )“ [ ة‬٥٦٥٤(

‫ إن م ن‬٠٠ :‫ عؤن بن عبد الثؤ‬3 ‫ ظ‬:‫ ه ات‬C‫ أخبزتا ا ل م س ع ودي‬،‫ ثن ا يزيد بن ف ارون‬،‫إبزا م م‬

1Meryem Sur. 89-91

326 Avn b. Abdillah b. Utbe

u ‫ ن ه ؛ اقث م ئ بمل وذ ل آ خئ نء‬،‫صبب‬

‫ء<؛ و ه ء ء ر؛ قيتئ ر ذ بم أ ك ى م ح د ق ذ ج‬

‫ئ ذ د ص ئ ت ا ك ء 'ا‬
Avn b. Abdillah b. Utbe der ki: “Sizden öncekiler, âhiretleri için
amellerinden artan vakitlerini dünya için ayırırlardı. Ancak bugün sizler,
dünyanızdan artakalan zamanlarınızı ancakâhiret için ayırıyorsunuz.”

‫ قا محن اللي ئ أغنت تن‬،'‫ ] خد ك أ ظ م ي م تن خنذان‬٢٤٢/‫ [؛‬-) ٠٦٥٥(

‫ " ن غ ئ ا ال*نيء ئلز ث ي‬:‫ قات < ذ ى م د الثب‬:‫ قات‬، ‫ ه ئ محا ذ‬، ‫ ة أبو ن م‬، ‫خ م‬
،‫ عثتي دللث‬، ‫ ؤأث ب ري ح ا ي ر‬، ‫ ؤن نأي ت زي ال أ ح س ن قق اثا ي ر‬، ‫ا ح د أ طوت عئ ا ب ر‬
" ‫مم جتت ا لممزاء ظش ر ح ت‬

Avn b. Abdillah şöyle demiştir: “Zenginlerle dost oldum da benden daha

fazla üzüntülü olanını görmedim. Zira benden daha güzel giysiler giyinen,
benden daha güzel kokular süren birini gördüğüm zaman üzülüyordum.
Ancak fakirlerle dost olunca rahatladım.”

‫ ظ أ ح م د بن‬،‫ ئ أ ح م د بن صر‬، ‫ ] حدبن ا عيد الل ه بن م ح م د‬٢٤٣/! [ -) ٥٦٥٦(

، ‫ ء أل < ن ئ عبمد ا ه‬:‫؛‬١١٤ ،‫ ى ق م ح لأ‬، ‫م ؛ ثض ش هد تن ا ل م ; إ‬ ‫ ك ا أثو‬، ‫م‬
‫ أزى م م‬،‫ ؤ آ ي ب قث‬،‫يا دت ا ممب> د ف ئ ض محي ال ؛ا م ئث‬-‫ " مح ق ا‬:‫فوت‬
" ‫ ن جال ن ت ا ل ممزاء ه اشترح ت‬،‫ ء اةئ م‬، ‫ وثوب ا حيرا م ن م ي‬،‫محنا م ن م ر كيي‬
Avn b. Abdillah der ki: “Daha önce zenginlerle oturup kalkardım.
Bundan dolayı hepsinden daha fazla derdim ve üzüntüm olurdu. Zira
içlerinde bineği ve giysileri benden daha iyi olan kişileri görürdüm.
Fakirlerle oturup kalkmaya başlayınca da rahatladım.”

‫ بثن ي غي‬:‫ مالأ‬، ‫ ثت ا عئد الل ه ن أ ح ن د‬،‫ ] حدبت ا أ خ ن ذ بن جعم ر‬٢ ٤٣/٤[ -) ٥٦٥٧(
‫ " إنء ص‬: ‫ ق و ل‬٤١١٢ ‫ ص م ن ت ز ي د ش ه‬،‫ ذمكن ث ا‬:‫ قات‬،‫ ض اثن م حثة‬، ^ ‫ ؛‬١
‫ م‬، ‫ش أ ظ م ال‬ " :‫ و" كان يم و لأ‬: 3 ‫ ه ا‬،" ‫ م ن ال د ي ز الب ج د ة‬٤^ ١ ‫ا ل ع ص م ة أن ثه ل ل ب‬
٠' 1‫أن رى ن ا أوي ث م ن ا إلن الم عفليئ ا عند ما زوي عنلث ص ال دق‬
Avn b. Abdillah b. Utbe der ki: “Dünyadan korunmanın başka bir şekli
de, dünyalık olarak bir şeyler istediğin zaman onu bulamamandır.” Yine
 ‫‪Avn b. Abdillah b. Utbe‬‬ ‫‪327‬‬

‫‪şöyle demiştir: “En büyük hayırlardan biri, dünya nimederinden mahrum‬‬

‫”‪bırakıldığın zamanlarda İslâm dininin sana verdiklerini büyük görmendir.‬‬

‫(‪- ] Y i r / i [ -) ٠٦٠٨‬حدثن ا حبي ب بن ا ل ح س ن‪ ،‬ثعا ع م ر بن حف ص ال ث ذ وس ي‪ ،‬ثن ا‬

‫عند الل ه ‪ ،‬قا د ‪ " :‬ن ا أخت ينزأل ال ن ؤ ث‬ ‫بن‬ ‫عا ص؛؛ ئ ذ عل ي‪ ،‬حدثما ا لخئ عو دي‪ ،‬ص عؤن‬
‫يؤما ال ينث كملث‪ ،‬وراج عدا ال‬ ‫م من م س ما‬ ‫ي ن م ن أجل ه‪،‬‬
‫حى م ؤلته إ ال عد عدا ف‬

‫ظغه‪ ،‬لن ظ ال ؛ ر ' ال م و تجره ل جب نئ م ا ألم د وغروره ‪ ، ٠٠‬نؤاة م ن م ‪ ،‬غذ ش‪ ،‬غذ‬

‫عون م تأة‬

‫‪Avn b. Abdillah der ki: “Kim ölümü hakkıyla tefekkür ederse, yarım‬‬
‫‪ömründen saymaz. Nice kişiler vardır ki eriştikleri günü tamamlayamaz,‬‬
‫‪yarma erişmeyi umar, ama erişemez. Ecele ve gelişine bakacak olursanız‬‬
‫”‪uzun emelden ve onun getirdiği gururdan nefret ederdiniz.‬‬

‫ف ر ا لخزيا بي‪ ،‬ثن ا م ح م د بن‬

‫(‪ -) ٥٦٥٩‬ل ‪٢ ٤٣/٤‬ء خ ا؛ثن ا م ح لو س جعمر‪ ،‬ث ا جع‬

‫س ث‪.،‬ظت ي نص‪ ،‬ص عزن بن هم د ال م ‪ ،‬أ ق ' كان‬ ‫ا لخض‪ ،‬كا غبم الثؤ ئ النث ازك‪ ،‬مما‬
‫م ص ممنمم ب د تؤى ال ي ن ت كمل ه‪ ،‬وم نتظ ر عد! ال يئل ئ ة‪ ،‬نؤ قفلزون إ ر ا أل ج ل‬ ‫يأمول‪" :‬‬

‫و م حرم الئعصئ م ا ألم د وغروره "‪ ،‬ززاة ائذ م حق‪ ،‬عن ي م ‪ ،‬عن عون‪ ،‬زني يذ و معن ا‬
‫ن حقا ن ‪ ،‬ق االت ثن ا إبزا منر س م حم د ب ن ا ل خثن‪ ،‬ثت ا عت د ا لجما ر‪،‬‬ ‫حدثنا ه أ ي وأب و م ح ئ د‬

‫ثما نق؛ا ن‪ ،‬عن ممنعر‪ ،‬غن م ش‪ ،‬عن عؤن‪ ،‬متل ه‬

‫‪Avn b. Abdillah der ki: “Güne başlayıp da onu bitiremeyen, yarım‬‬

‫‪bekleyip de ona ulaşamayan nice kişi vardır. Şayet ecele ve nasıl işlediğini‬‬
‫”‪düşünürseniz umut ve buna bağlı gururdan nefret ederdiniz.‬‬

‫‪Başka bir kanalla aymsı zikredilmiştir.‬‬

‫(‪ -) ٥٦٦٠‬ل‪- ] ٢٤٣/٤‬ح دثط م ح م د شر أ ح م د بن ا ل ح ش ‪ ،‬ثن ا بشن بن م وت ى‪ ،‬ثن ا‬

‫بثان‬
‫خ الب بن ي حيى‪ ،‬ثن ا بئ إل‪ ،‬عن مغن‪ ،‬عن عؤن‪ ،‬قاد ‪ " :‬محث ا زي د ب م صر قي م‬
‫غش ري ه بيده م‪-‬ن ح ا ة‪ ،‬ه ا ‪ : 3‬دكأثد اردراه ‪ ،‬قا ‪3‬ت‬ ‫مب؛كئ‪ ،‬ئرفغ رأ‪°‬رثة ‪ ،‬ؤذ؛ ر ج ل‬
‫ثئ ظف أللل‪،‬ق ا ‪ ،‬إل تة؛ل د ط أ ج د حاض^ء‬ ‫ئئ ظف؟ مه ث ك ت ‪ ،‬محق ا ‪: 3‬‬ ‫مم‪1‬ت‪ :‬ي ر‬

‫أ‪-‬يت صا د ق‪ ،‬ي م ص د فيه بس ا ل حى‬

‫ثأ و منه ا التؤ وا ل ما ح ر‪ ،‬أم ب ا الخزة؟ ء إ ن ا الخ ره م‬
‫و|ك ا طل‪ ،‬ئ‪ :،3‬ح ش د و أن ي ^‪٠‬؛ ^ ءكن م ا ص ل ا ل ل ح_مإ‪ ،‬ه‪1‬ت‪ :‬دكأده أع جبه محول ه‪:،Jü C‬‬
328 Avn b. Abdillah b. Utbe

‫ نت ل نن د' 'لذي‬:‫ فات‬،‫ ودالئ في فتنة ابن اؤم‬،‫ث ث اح دث شتي بثا ق قي 'قاس‬
: ‫ ه م ك‬: 3 ‫ ه ا‬،‫ وويى به هئ م بمج ه‬،‫ يكفه‬٣ ‫ زثوكد علته‬،‫م يغطه‬ ‫ وتال ه‬، ‫مي جبه‬ ‫نع ا ة‬
" ‫ فت ج ث ت ؛كقه وثبي ص بب ر أخت‬: 3 ‫ ه ا‬.، ‫طيي وس ئ م م ر‬ ‫شأ‬
Avn (b. Abdillah) der ki: Zamanında Mısır’da bir adam b^çesinde
başını önüne eğip oturmuştu. Bir ara başını kaldırdığında elinde çapasıyla
bir adam gördü. Çapalı adam onun bu halini beğenmemiş gibi ona: “Neyi
düşünüyorsun?” diye sordu. Adam susup cevap vermeyince, çapalı adam:
“Dünyayı mı düşünüyorsun? Oysa dünya gelip geçici bir şeydir ve iyi de
kötü de ondan faydalanmaktadır. Yoksa âhireti mi düşünüyorsun? Âhiret de
gelmesi hak olan bir sa&adır. Orada hak ile batıl birbirinden ayrılacaktır”
dedi. Çapalı adam, âhirette hak ile batılın etin kemikten ayrılması gibi
ayrılacağını zikretti. Diğer adam sanki adamın bu sözlerinden hoşlanmış
olacak ki ona: “Müslümanların içinde bulunduğu bu durumu
düşünüyordum” karşılığım verdi. Bu olay da Zübeyr oğullarının fitnesi
zamanında olmuştu. Bunun üzerine çapalı adam ona dedi ki: “Varsa dileğin
Allah’tan dile! Kim dua etmiş de Allah onun duasına icabet etmemiş? Kim
dilemiş de Allah ona bu dilediğini vermemiş? Kim Allah’a tevekkül etmiş de
Allah onun ihtiyaçlarını gidermemiş? Kim Allah’a güvenmiş de Allah onu
kurtarmamış?” Adam da: “Allahım! Beni fitneden yana, insanları da benden
yana selamette kıl!” diye dua etti. Fitne yok olup gitti ve ona hiçbir zararı
dokunmadı.

‫ ظ أ ح م د بن‬،‫ ثن ا أ خ ن ذ بن تصر‬،‫ ] حدثن ا أب و م ح م د بن حيا ن‬٢ ٤٧ ٤ [ ")٥٦٦١(

‫ ظ‬:‫ ^ ال‬، ‫ه بن ن ي إ‬ ‫ ه‬،^ ١^ ١ ‫ قا أثوي حيى‬، ‫ ح و حدثن ا عبد الثؤ بن م ح م د‬- ‫م‬
‫ ب مصر‬3‫ " ب؛بم ر ج‬: ‫ ئال‬،‫ عن عون بن عبد الل ه بن م ح ة‬،‫ش‬ ‫ عن‬،‫ عن بش ع ر‬،‫أثو ا سا م ه‬
‫ م غ‬،‫قي بمغ ان رس قمم ة آ ل الزبير جا لئ ا "كئيب ا■ حزين ا نم ك ي لآئت قي ' الرض بث يغ مع ه‬
‫ مالى أزاف مهوئما خزين ا ؟ ىكاةده‬:‫ ممات‬،‫ ء إ ذا صا ح ب من ح اة قد م م ثق‬،‫نأت ه‬

0‫ ؤإ‬،‫ ح ر‬1‫ ثأ و بغي ائ؛ؤ وال ه‬،‫ميت‬ ‫ الدئ؛ا ؟ ءإن ؛ل د ي عرمس‬: 3 ‫ ه ما‬،‫ ال شيء‬:‫ق ات‬
‫ص‬ ‫أة‬ ‫و‬ ‫ حش د‬،‫ م ص ل محن ا لخى وتيطو‬،‫ ي حف م محه ا أم ل قاوت‬،‫ا الخره أ جت صا دق‬
‫ هأع ج ب بدل(ث ص‬: ‫ محا د‬،‫ س أ حط ا منه ا ث ق ا أ ح طأ المحق‬،‫مما ص د مكن م ا ص ل ال ئ خم‬
 Avn b. Abdillah b. Utbe 329

‫ان الثث تنن جيلف ي ث ث ق ي ك عأ ى‬ : ‫ ثق ا ل‬،‫ا نمت ل م و ن‬ ‫ائت ن ام ى بن ا فيه‬ : ‫ مما د‬،‫"ك ال مه‬

‫ أز و ه و عك‬،‫ أز ذظ ؛ش ق ز ن ج م ة‬،‫ب يه‬

‫ه قز م‬ ‫^ تأت‬ ١ ‫ وت ئ ت ذ ذأ‬،‫ش ت ب يمن‬
، ‫ ال أ^لم نثئي ي وشث م ي ر‬: ‫ ق ك‬، ٤^ ^ ١ ‫ هعم ئ ت‬:3 ‫ قا‬،‫محلو يكفهء أؤ ويى به ق إل بمج ه‬
‫ زؤاه‬، ‫ ثزؤرة ال خني ن علته الغ ال م اا‬: ‫ محا د م ن م‬،" ‫ه ا د ; ف ت ب ق ي ال فق ه ؤ إلت ص ب منة ف غا‬
‫ ثن ا‬:‫ قات‬،‫م ا ن‬- ‫س‬° ‫ر زأثو م خ ث د‬ ‫ ص ذوي مغن حدبن ا‬،‫ غذ عزن‬، ‫ابن م حثة غذ ت ر‬
‫ي ا‬: :‫ قات‬،‫ غذ غزي‬،‫س ر‬ ‫ غذ‬،‫ تثا نئث اق‬،‫ ئ اخل الؤ‬°‫ مما حم د ا ب ي م‬،‫مإئزابز ئ ا لخض‬

‫زيد قي خابب قي فتنة ابن المحي مه د ون حوه‬

Avn b. Abdillah anlatıyor: Zübeyr oğullarının fitnesi zamanında Mısır’da
bir adam bahçesinde sıkıntı ve üzüntü içinde oturmuş ağlıyor, elindeki çöple
de toprağı karıştırıyordu. Bir ara başını kaldırdığında elinde çapasıyla bir
adam gördü. Çapalı adam ona: “Neden böyle sıkıntılı ve üzüntülüsün?” diye
sorunca, adam sanki bu soruyu (Müslümanların içinde bulunduğu durum
ortadayken) saçma bulmuş gibi: “Bir şey yok!” karşılığını verdi. Bunun
üzerine elinde çapası olan adam: “Dünya için mi? Oysa dünya gelip geçici
bir şeydir ve iyi de, kötü de ondan £ayd^anmaktadır. Yoksa âhiretin için mi
üzülüyorsun? Âhirette gelmesi hak olan bir safhadır. Orada hak ile batıl
birbirinden ayrılacaktır” dedi.
Adam, kıyamet gününde hak ile batılın etin kemikten ayrılması gibi
ayrılacağını, onun için haktan az bir sapma da olsa dahi orada açığa
çıkacağını zikretti, üzüntülü adam sanki adamın bu sözlerinden hoşlanmış
olacak ki ona: “Müslümanların içinde bulunduğu bu duruma üzülüyorum”
karşılığını verdi. Bunun üzerine çapalı adam ona dedi ‫نكل‬: “Müslümanlara
karşı olan bu şefkatinden dolayı Allah seni bu durumdan kurtaracaktır.
Varsa dileğin Allah’tan dile! Kim dilemiş de Allah ona bu dilediğini
vermemiş? Kim dua etmiş de Allah onun duasına icabet etmemiş? Kim
Allah’a tevekkül etmiş de Allah onun ihtiyaçlarım gidermemiş? Kim Allah’a
güvenmiş de Allah onu kurtarmamış?” üzüntülü adam şöyle demiştir:
“Adamın bu söylediğini aklımda tuttum ve: «Allahım! Beni fitneden yana,
insanları da benden yana selamette kıl!» diye dua ettim. Fitne yok olup gitti
ve bana hiçbir zararı dokunmadı.”
330 Avn b. Abdillah b. Utbe

Başka bir kanalla gelen rivayette (ravi) Mis’ar, çapalı şahsın Hz. Hızır
.olduğu inancından söz etmiştir

û ،‫ال خ داإ‬ ‫م‬ ‫ قا أ خ ن ذ ئق ت‬، ‫الثؤ ئ ت خ م‬ ‫ط‬ ‫ ] خدتث ا‬٢٤٤/‫ [؛‬-) ٠٦٦٢(

‫ عن عون بن‬،‫ قادت أي زي ي ؛ ف ع ودي‬،‫ ثن ا تزيد بن ه اوون‬،‫أ ح م د بن إبراهي م ال دؤرئ‬

‫ >ث عا ده‬1‫ ^ ؛ ؤ ■ حمظ ه‬١ ‫ |وصيالث بوصثؤ‬J ü ، ‫' أى يع د‬٠ :‫ أثت ء كا ن يكت ب بهذه‬، 4‫عتد الل‬
، ‫ وث ح مي م ه ا ا ل ع م د‬،‫ ورأمس ال ثئؤ ى ا ل م حن‬، ‫ ما صا عثه ا فث اوه ل م ن ضيع ه ا‬، ‫ل م ن حف ظ ه ا‬
‫ والوفاءبع هد الثؤ‬،‫ و ح م ة ال ذ ي افثزحس‬،‫ ^ ال ذ ي اشتزحن‬٠^ ١‫ وأن م وى ال ر‬،‫وك مال ه ا ائززع‬
‫إد ما م د م ؛ الي وز ووئ حز‬3 ‫ هإئ ما يت؛ال غ م ن بوئت‬،‫أن ئ جع د ل ه ز الب ج ع ل ل م ن دويؤ‬
‫ ف ذا‬،‫ ز ال ينق ص عهده للومحاؤ بع هد غيره‬،‫ زأن نفق س "ك ل عهد لل وئاء بع هده‬،‫بقئاعته‬
"‫ي ي‬
‫ ف‬١‫ إ ال الجت ي ز ال يثره ؛ ال‬٠^ ‫ ق ي ت ال ؛‬، ^ ١‫إي ئ ا غ م ن‬
Avn b. Abdillah arkadaşlarına şöyle yazardı: “Derim ki: Sana Allah’ın
vasiyetini yapmaktayım. Bu vasiyeti yerine getiren saadete erer. Zayi eden ise
bedbaht olur. Takvanın başı sabırdır. Onu gerçekleştirecek ise ameldir.
Kemale erdirecek şey ise günahlardan sakınmadır. Tal^a, Allah’ın koştuğu
şartı, emrettiği farzıdır. Allah’a verilen ahde vefa da, yaptığın amelleri
başkaları için değil, sadece Allah için yapmandır. Başkalarına, sadece Ona
itaat olan şeylerde itaat edilir, işler sadece Ona itaat etmekle ileri ve geri
kalır. Onun ahdini yerine getirmek için bütün ^idler bozulur. Başkalarının
ahdini yerine getirmek için Ona verilen ahid bozulmaz. Bunlar sözlerden bir
demettir. Onların yorumu vardır ve ‫ ه‬yorumu sadece basiret sahipleri
anlarlar.”

‫ وأ ح م د بن‬،‫ ثن ا ا لخشن بن ه ارون‬،‫حيان‬- ‫ آ ] حدثن ا أثو م ح م د بن‬1‫ه‬/‫ ت ئ‬-) ٥٦٦٣(

‫ ص‬،‫ض ش ن ع ودي‬ ‫ ثن ا‬،‫ ثن ا ي حيى س معين‬، ‫م‬ ‫ ق ا الت ثن ا أ ح م د بن‬، ‫م‬
‫ ش‬1‫غ ا س ص‬1‫ زئؤ ل‬4‫^ ؛ اليسيت‬٣۵١ ‫ وأكنث ال يتصزة م ن‬،‫ " ا م حن م ن الثؤ ”محيت‬:‫ قات‬،‫عؤن‬
‫ و ال ينث ز جثه ص ال‬،‫ ز ال ي ج ده س ال م م ه‬،‫ م ن ال ت ن ؤ إنه‬، ‫ ول كنه ال ت م‬،‫معروتس‬
‫اد أ خ ن ذ ن‬3 ،" £‫ محإثة ال يهتد ي بهأ ا ال ائثلن ا‬،‫ ثنوا إر " ك رة ن ج وم ال ث ن اؤ‬٢ ! ،‫بمل ز به‬

‫ ول ز ي د م‬٠' ‫ غ‬3‫نال ه ا ال و‬،‫ وك‬،‫ و س م ه ا ا لختل‬،‫ " وزأمس اقئؤ ى ا ل م حن‬:‫م في ح ديقه‬
‫ال ن ن قي روايته ح ج ا ج ا‬
 Avn b. Abdillah b. Utbe 331

Avn b. Abdillah b. Utbe der ki: “Allah’ın ihsan ettiği haynlar çoktur;
ancak insanların çok azı bu hayırların farkındadır. Bu hayırlar, Allah
tarafından herkese sunulmuş, ancak bakmayanlar göremez, aramayanlar
bulamaz ve bunun farkında olmayanlar da böylesi hayırları hak edemez.
Görmez misin gökte ne kadar çok yıldız var? Ama ancak ilim sahibi kişiler,
bu yıldızlarla yolunu bulabilir.” Ahmed b. Nasr, rivâyetinde şunu da
eklemiştir: “Takvanın başı sabır, hakikati amel, kemali ise vera’ (günaha
girme korkusu)dur.”

‫ ثن ا‬، ^ ^ ^ ١ ‫حيى‬ ‫ ثن ا م ح م د بن ي‬،‫ ] خ دئلن ا أث و م ح م د بن حثا ن‬٢٤٥/ ‫ )“ [ ؛‬٥٦٦٤(

‫ ثعا أ ح ن د ب ن‬، ‫ن ت خ ث د‬ ‫ ح ز خا؛ثن ا عت د الل ه‬.‫ص ع ؤ ن‬ ، ‫ مما ا لخنث و د ي‬، ‫ع ا صم س عل ي‬

، ‫ عن عزن‬،‫ ثت ا عتد الر ح م ن ثئيي ال ن ئ عو دي‬،‫ ثت ا أبو الن صر‬،‫ ثط أ خ ن ذ بن ”كثير‬،‫ئصر‬

‫أ ل م ا ج ت ن‬r ‫دبف‬
‫بنآ يئ ر ث ف د م‬
‫م‬ ،" ‫< ل م أ ظ‬ ‫قي‬ ‫م حي‬ ‫ أبم ذ‬٠' : ‫ ء ن و د‬: ‫ه د‬
‫ثد‬
‫ ف ل م شج أ ه م إ ال و م‬، ‫ إث ما غز نئثا ومحتا‬: ‫أفل م ال م ينثصب ح القاس ى مئة وق وت أ ه د ال ئ ت‬

" ‫ ن ا ا م ح م ح وا ي ق دللث‬، < ‫ ف أ نمل ث اه‬، ‫لهغ ال ء ا غ‬

Mes’ûdî bildiriyor: Avn (b. Abdillah): “insanlar arasında âlime en az

değer verenler, o âlimin ailesidir” derdi ve şöyle örnek verirdi: “insanlar
arasında bir kandil düşünün, insanlar onunla aydınlanırken, ev halkı: «Bu
kandil, bizimledir ve bizimdir» derler. Ancak ansızın kandilin söndüğünü
görürler, insanlar da ondan aldıkları ışığa (ilme) sahip çıkarlar.”

‫ ثت ا أ ح م د‬،‫ن نت ن‬
‫ ثن ا أ خ ن ذ بن ا م‬،‫ م ا أ ] حدق ا أبو م خ ث د س حقا ن‬/ ‫ [ ا‬-) ٥٦٦٥(

‫ " م ت د ال ذ ي ي طل ب‬:‫ كا ذ بمات‬:‫ قات‬، ‫ عن ع ون‬، ‫ ثن ا هؤه‬، ‫ثن ا ح جا ج ن ن ه م‬ ‫بن‬

‫ ئابتع ه ا‬،‫به ظب اء‬ ،‫يف ا عغ م‬
‫ م ث ل و ج ل ا خذبا ب رريثة ف‬،^ ١^ ١‫علن؛ ا أل حا دي ث وي رك‬
" ‫ ز ال ه ذ ه أدزلئ‬،‫ ئ ال ه ذ ه أدزلئ‬، ‫ محزج ع بن ج د ع غن ة مح د ح ر ج ت‬، ‫ثهلليب ا هل ز ي د ر ك ه ا‬

Avn b. Abdillah b. Utbe bildiriyor: ^öyle denirdi: “Kur’ân’ı bırakıp hadis

ilmi tahsil etmek isteyen, içinde koyun olan bir ağılın kapısını tutan, oradan
geçen bir ceylanın peşinden gidip döndüğünde koyunların çıkıp gitmiş
olduğunu gören ve böylece ne koyunları elde edebilen, ne de ceylam
yakalayabilen adama benzer.”
332 Avn b. Abdillah b. Utbe

‫ ثنا أ خ ن د بن‬،‫ ثنا أ خ ن د بن ا ل ح شثن‬،‫ ] حدثت ا أب و م ح م د بن حثا ن‬٢٤٥/ ‫ )“ [ ؛‬٥٦٦٦(

‫ |دا‬٤١١^ ١‫ ^; ^ ي ن ن ع‬١ ‫ " كان وا يتثلون م قل‬:‫ هات‬،‫ غذ ع ون‬،‫ ثنا ء رة‬،‫ ثنا ح جا ج‬،^‫؛‬£١^
‫ و إل ينه ل وا‬،‫ محأععلوا بئص هز‬،‫ شن ئ وا الثغ ا ئم‬، ‫ز ئ ز ال يؤمن م ثل ج يش خز موا فين وا‬
" ‫ ؛ م ثز تقو ي و موئن‬:3 ‫ئ ى ؟ ه ا‬ ‫ال‬ ‫ ظ قأ ك‬،‫ب‬ ‫ ئ‬:\‫ مقالو‬،‫بجا‬
Avn ‫ط‬. Abdillah b. Utbe der ki: “Eskiden şöyle denirdi: Kur’ân
okunduğunda, dinleyip iman etmeyen; savaşa çıkıp ganimet elde eden ve bu
ganimeti taksim ederken bazılarına verip bazılarına vermeyen, bunun
üzerine ganimet aiamayanların: «Biz de sizinle beraberdik. Neden bize de
ganimetten verilmiyor?» diyen, onlara da: «Siz savaşı kazanacağımıza
inanmamıştınız» diye cevap verilen kişiye benzer.”

‫ط ال ق ئ ت غ م‬ ‫ تث ا‬،‫ ا خن ك غن ى ئ أ خت ن تن م ح ا ذ الزاع ظ‬٢٤٦/٤ ‫ )“ ل‬٥٦٦٧(

‫ "ىن عزن‬: ‫ ها د‬،‫ ص م ش‬،‫ ثن ا أث و الن حثا ة‬، ‫ ثت ا م ح ئ د بن حث ان ال ث ن ئ‬،‫بن ع د العزيز‬
‫ش د ل ه في‬ : ‫ قا ت‬، ‫ب ن ة‬
‫م‬ ‫يئ‬
‫ش ي ال غ و ن زاف‬ ‫ئ ئ د ال ق أمحانا ي غ ث ال ف ت زأمحائا‬

‫بد‬
‫ زأفي ن ال غ و ن م‬،‫بم ن إ ي‬ ‫مبي أ و ائهقة أن‬ ‫ " أق ت الخئ لئ ال‬:‫ قا ت‬،‫ذاك‬

" ‫بث وا إ ي‬
‫بجا ض ضتف اغ اقا س أن ث م‬
Ma’n bildiriyor: Avn b. Abdillah bazen ipek, bazen de yün elbise giyerdi.
Hiçbir zaman kaba ve buna benzer elbiseler giymezdi. Kendisine bunun
sebebi sorulunca: “Yanıma gelen ve güzel giyinen kişilerin çekinmemesi için
ipek karışımı elbiseler giyiyorum. Asanların zayıf olanlarının yanımda
oturmaya çekinmemesi için de yün elbise giyiyorum” cevabını verdi.

، ‫ ثن ا عئد الل ه بن أ ح ن د بن ح م‬، ‫ ] حدثن ا أبو بكر بن م ا ل ك‬٢٤٦/^^ “) ٥٦٦٨(

‫ قات م ن ئ هم د ش " قت‬:‫ قات‬، ‫ ص ي م‬،‫ه ا ا ئ م حثة‬ ،‫خد ش ن محا ذ ئ وك ح‬
‫ ه)ن ك لئ‬،‫ عنة‬0‫ داص ا حوا ظ ئ د مون عليه ي ظ دفئعن و‬،‫ورد ا الوأل زا الخ ر مت ع ب م نت ي‬
” ‫ زائ؛ق ا ؤ بع د \ ل م ا ت ة‬، ‫ نإ ن ا ل حثا ه بع د ا ل م ؤ ت‬، ‫ وال ئ ك ز يننئ م‬،‫للمحال ق‬

Avn b. Abdillah der ki: “öncekiler de, sonrakiler de yorgun ve umutlar

peşinde olacaklardır. Siz bırakıp gideceğiniz yeri (dünyayı) değil de
gideceğiniz yeri (âhireti) ıslah edin. Tüm mahlukat onları yaratanın.
 Avn b. Abdillah b. Utbe 333

şükretme nimet verenindir. Asıl hayat ölümden, bekâ da kıyametten

sonradır.”

‫بن‬ ‫ ثن ا قتئتة‬، ‫إ ن خ ا ق‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا ث خ ئ د‬،‫عئد الثؤ‬ ‫بن‬ ‫ ] خ ا؛ثن ا إ را م أ‬٢٤٦/‫)" [؛‬٥٦٦٩(

‫ت " إ ة ئ تن ا م‬3 ‫ ئ ا‬، ‫ عذ عزن بن ع د ال د‬،‫ ض ابن تجال ن‬، ‫بق ت م‬° ‫ تثا المح ق‬، ‫ت ج د‬
‫ الثئ ح ن فين ا قد ع ل م ت رك‬0‫ وإ‬،‫ال ثئؤى أن ثثثغي إ ر ن ا قد ع ل م ت منه ا ع ل م ن ا الب ع ل م‬
‫ نإب ما ي ح م د ال ؤ ج د غل ى م ك ابتعاع الزيا د ة فيه قل ه ا ال ئ ث ا ع ب ما ق د‬C‫ابتعا ء الريا د ة فيه‬
١١ ‫مءآم‬
‫سم‬
Avn b. Abdillah der ‫ل ط‬: “Bildiğin şeylerden yola çıkarak bilmediğin şeyleri
öğrenmeye çalışmak, takvayı tamamlayan unsurlardan biridir. Bildiğin
şeylerin kusuru da daha fazla bilmek için çaba göstermemendir. Kişi, ancak
bildiği şeylerden az faydalanıyorsa daha fazla bilmek için herhangi bir
b n m i<^ne girmez^ .”

‫ ثت ا م ح م د بن‬،‫ ت ا أبو بمش الموصل ي‬،‫ ا حدثن ا أبو م ح م د م حثا ن‬٢٤٦/٤[ -) ٥٦٧٠(
‫ " ان م ن "ك ما ل‬:‫ قأا ل عؤن بن عبد الل ه‬:‫ ثقأو ل‬، ^ ^ ١ ‫ ش م ع ت ن ميا ن‬:‫ات‬3 ،‫قذا م ه‬
‫م أ ة ؛ م حن ف ث قد غ بم ث تزك‬ ‫ و‬،‫ث م‬ ‫ه ؤ ى أن ث م |لى ظ قذ ع يم ث‬
" ‫ب د ا و ي د غد وك ال ن مقله ا الئثاع بنا ئد ي‬
‫م‬ ‫ نإئنا‬،‫ايثاؤ ا وياذة محإ‬
Avn b. Abdillah der ki: “Bildiğin şeylerden yola çıkarak bilmediğin şeyleri
öğrenmeye çalışmak, takvayı tamamlayan unsurlardan biridir. Bildiğin
şeylerin kusuru da daha fazla bilmek için çaba göstermemendir. Kişi, ancak
bildiği şeylerden az faydalanıyorsa daha fazla bilmek için herhangi bir
çabanın içine girmez.”

‫ ثت ا قس ة بن‬، ‫ ثن ا م ح م د بن إ ت خ ا ق‬،‫ ] حدثت ا إثزا م ز شر عئد الل ه‬٢٤٦/ ‫ [ ؛‬-) ٥٦٧١(

،‫ " الث وم ا ل م قن ن ان‬:‫ أثث " كان م ولث‬،‫ غذ عون‬،‫ ض ابن غي ال ن‬، ‫ ث إ ه ئ ن شع د‬،‫تع يد‬
‫ ن ا لأعن ا ل‬،‫ نبالؤ ح م ة ثدحلمون‬، ‫ ءب ال ع م و ت ح وز‬،‫ ؤا ل عاية الثار‬،‫ ؤالثت م ة ا ل جنه‬،‫وعدا الثثا ق‬
" ‫مت سن ون ا لخثاوت‬

Avn b. Abdillah b. Utbe şöyle derdi: “Bugün talim, yarın ise yarış
günüdür, öd ü l Cennet, amaç da Cehenneme girecekleri (kazanamayanları)
334 Avn b. Abdillah b. Utbe

belirlemektir. Affetme ile kurtulur, rahmet ile Cennete girersiniz,

amellerinizle ise Cennetteki mertebeleri paylaşırsınız.”

، ‫ة غتذ اللب ئ أ م حت تن خ م‬ ، ‫م ى تال ك‬ ‫ ] غ د ه أتو‬٢٤٧/‫ [ ؛‬-) ٥٦٧٢(

" :‫ قاد غزت تذ غثي الثي‬:‫ قاد‬، ‫ غذ يم م‬، ' ‫تن ي‬:‫ خ د ه ا‬،‫خدتي شئتاث ن ؤك ح‬
‫ ع د‬1‫ ذأ و‬: 0‫ ز ء ر؛ وئل و‬،‫ص غ ر ن ذ ئ ؤ ب ذ وئ ;ا ئ‬ ‫ص ي ث ي ذ ' م حي أنء م ى ل ك‬

" ‫ ة و ؤجؤوا جئت ا ضت ب‬- ‫ال ة‬

Avn b. Abdillah b. Utbe der İri: “(Durumu) senden aşağıda olan birine
göre kendini daha üstün (durumda) görmen, kibir ©larak sana yeter. Zira
«Allah’a itaat ederken zelil, günah anında ise (Şeytana karşı) aziz olun!»
derlerdi-”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا قي ئ‬،‫ ثن ا م ح م د بن إشحا ك‬،‫ ] حدثن ا إبراهي م بن عبد الثؤ‬٢ ٤٧/٤ ‫ )“ و‬٥٦٧٣(

‫ك‬ ‫ " يخن ال ك و أ ةت‬: ‫ ء ق م ت ي ؛ ت ي ع م م ش ظت‬،‫ ض ابن تجال ن‬، ‫ا لمح غ تن ث‬

" ‫وشنال ق ظى غرك‬
Avn b. Abdillah der ki: “Kendini başkasında olmayan özelliklerinde
onlardan üstün görmen kibir olarak sana yeterlidir.”

‫مه د ؛ل م ثن‬ û ،‫ ثث ا خ ش ئ انيوز ي‬، ‫ظ ال م تن ث خ ئ د‬ ‫ ] خدتث ا‬٢٤٧/‫ [؛‬-) ٥٦٧٤(

،‫ ص من ت ز ي د اش‬،‫ غذ عن رو تن الك رب‬،‫ ثثا رشديذ بن تند‬،‫ تثآ اهئ‬،‫امحا ئ‬

،‫لجالي‬-‫ ومؤثه م ض ي ا لأز‬،‫ قئطيه م ح و ثثتي‬،‫ " إن الق ما ر ليدخل ا محه هزما‬:‫قات‬
‫غل يا ؟‬ ‫ ب‬، ‫ إلحزانغ ا ك نا ممنه م‬، ‫ يا ربما‬:‫ ث موأون‬٤^ ٧ ^■ ‫ ثلثا ئقووا إل يه م‬،‫ائئأ ى‬

، ‫ ويف لم وئن ج ي ن ثرؤون‬،‫ إثه م كان وا يجوعون ج ئ ئ س ع ون‬، ‫ هيه ا ت هته ا ت‬:‫نم ولت‬
٠٠ ‫ وي ش خ صون ج ئ سح ف ض و ن‬، ‫و م وم ون ج ئ تن ائ و ذ‬

Avn b. Abdillah der İri: Allah bir topluluğu cennete sokar ve istedikleri
kadar onlara nimetler verir. Onların da üstünde yüksek makamlarda
başkaları da vardır. Onlara baktıkları zaman tanırlar ve: “Rabbimiz! Onlar
birlikte olduğumuz ^ı^eşlerimizidir. Neden onları bizden üstün tuttun?”
diye sorarlar. Allah: “Heyhat! Heyhat! Sizler tokken onlar aç, sizler suya
kanmışken onlar susuz olurlardı. Sizler uykudayken onlar namaza durur,
sizler baş eğerken onlar dik duruyorlardı” karşılığını verir.
 ‫‪Avn b. Abdillah b. Utbe‬‬ ‫‪335‬‬

‫(‪ “) ٥٦٧٥‬و‪ ٢ ٤٧/ ٤‬آ حدثت ا عتذ الل ه بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا ث ح م د بن ي حيى ا ل م روري‪ c‬ثن ا‬

‫عا ص ز ئ ع ئ‪ ،‬خدثث ا ا ل خنوئدي‪ ،‬غذ م ن ‪ ،‬قا د ‪ " :‬كا ذ ا ل م ح اءم بمزاضزن ءثهء‬
‫بق ال ث‪ ،‬ويكت ب بذللثبعصهب إ ربع ض‪ :‬م ن ع م د ال خ رته *ك ما ه الثت ل دق ا ة‪ ،‬وم ن أ ص ل ح‬
‫وم ن أ ص ل ح ن ا س ه وبين الثؤ أ ص ل ح الل ه ن ا بينة ومح ن الن ا س "‪،‬‬ ‫شريزثة أحت لخ الثت‬
‫ص زيد ا ل م ب ؤ ‪ ،‬ص عؤن مثلك‪ ،‬حدت ا أب و ع ز و م ح ا ن س م ح م د العتن ا ئ ‪،‬‬ ‫^‪٥١‬‬

‫م به‬ ‫ه ئ خ ث د ب ن عئد و س ال ه اش م ي ‪ ،‬ئثا عب امس ب ن يزيد ات ح راث ي‪ ،‬كا ز ك ع ‪ ،‬غ ذ ث‬

‫‪Avn b. Abdillah b. Utbe der ki: Fakihler, birbirlerine üç şeyi tavsiye‬‬

‫‪ederlerdi ve birbirlerine şöyle yazarlardı: “Allah, âhireti için amel edenin‬‬
‫‪dünyadaki ihtiyacım giderir, gizli hallerini ıslah edenin açık hailerini ıslah‬‬
‫”‪eder, Allah ile arasını düzeltenin halk ile arasını düzeltir.‬‬

‫(‪ “) ٠٦٧٦‬و‪ ] ٢ ٤٧/٤‬خ ا؛ثن ا أ خت ن س جعف ر بن ح م دا ن‪ ،‬ثن ا عئد الل ه بن أخن ت بن‬
‫ح م ‪ ،‬حدبغي أيي‪ ،‬نحا عثذ ا ل ص م د ‪ ،‬ثن ا هؤة‪ ،‬قات‪ :‬قات ع ون بن عبد الثؤ قي م ؤل ه‬

‫ب م ث ه ا عأى عتر م ؤ من ه ا ‪ ،‬إثن ا‬

‫م‬ ‫‪ : .‬ؤ ز ال ث ض ئصيثلث ي ئ ال دقا ه ‪ ،‬هاد‪ " :‬إن ائئ ا‬

‫هي؛ أمح ل عل ى طاعة وبلف وعب ا دته‬

‫‪Kurre bildiriyor: Avn b. Abdillah: “Allah'ın sana verdiğinden (O'nun‬‬
‫‪yolunda harcayarak) §hiret yurdunu iste, ama dünyadan da nasibini‬‬
‫‪unutma”1 âyetini açıklarken şöyle demiştir: “Bazıları Allah’ın kendilerine‬‬
‫‪ihsan ettiği malı hakkı olmayan yerlerde harcarlardı. Oysa onu yerinde‬‬
‫”‪kullanıp infak etmek Allah’a itaat ve ibadet konusunda daha uygundur.‬‬

‫(‪٢ ٤٧/٤ [ -) ٠٦٧٧‬ء خ ا؛ثن ا عئد ؛ل م ن ف غ م ‪ ،‬ثن ا أ خن ذ ب ن ما ن‪،‬ثني‪ ،‬ثن ا أ خن ن بن‬

‫إثزايب‪ ،‬ثن ا عئذ الثؤ بن صال ح ‪- ،‬ح دقتي ال ثي ث‪ C‬محالأ‪ :‬أ حثزني م ح م ذ بن غي ال ن‪ ،‬عن‬
‫أل‬ ‫ه م ن ه و أبرأ بى ‪،‬‬ ‫بمول ج ئ ي عظ الغ ا‪،‬مى‪ " :‬اد‪ 4‬فيح ث ى‬
‫عزن بن عئد الئه‪ 4‬أثث "ى ن أ‬
‫‪:‬أتق ال ق ي ؟ إل ف ود‪ :‬ز م ‪،‬‬ ‫افي إ‪ ،‬أم ص‬
‫مح ئ ق ى تذ ال بممحا‪ ،‬و ص بماف ي‬
‫ي حا ف الت ريءب م ص ل ع ل م ه‪ ،‬ويام ن الم سيء لق ص عمل ه‬

‫‪1Kasas Sur. 77‬‬

336 Avn b. Abdillah b. Utbe

Muhammed b. Aclân bildiriyor: Avn b. Abdillah, Müslümanlara öğüt

verdiği zaman şöyle derdi: “Bizden daha iyiler Allah’tan korkarken bizler,
üzerimizde herhangi bir tasarrufu bulunmayan şeylerden korkuyoruz. Peki,
iyiler Allah’tan nasıl korkar? Veya kötü biri Allah’a karşı kendini nasıl
güvende hisseder?” Sonra şöyle devam ederdi: “Vay halime‫ ؛‬iyiler ilminden
dolayı Allah’tan korkarken, kötüler ise akıllarının noksanlığından dolayı
yaptıkları kötülüklere rağmen kendilerini güvende hissederler.”

‫ قث ا‬،‫ ثث ا أ خت ن ئ ال غ ش ا لخداؤ‬، ‫ ] خدكا م د الل ه ئ ث خ م‬٢٤٨/‫ [؛‬-) ٥٦٧٨(

‫ ع ذ عزن ث ن م‬،‫ قثا ا ل خنغ ود ي‬، ‫ ءتثا و ك خ ئ امح و ح‬، ‫من ن ئ و ا ه م‬

" : ‫ ظت‬، ‫غب د ا ش‬

‫ه وت‬ ‫ ج‬:‫ هزت آ ه كلى‬،‫ لؤ خن ك‬،‫ ظ زن وت اش‬:‫ ق ش‬،‫ص ض م ق‬ ‫تل‬

‫^؛) م س م منه يلوئ ال ذ ؛ئ يخش ون‬١٤٠ ‫ مما ل كتابا م س ابه ا‬،‫ ل م تثثة‬، ‫أ ح س الح د ي ث‬

‫ ي رن وت‬: \‫ هق ا أ و‬، ‫ ب م م و ؛ م ثه أ خ ز ى‬: 3 ‫ ه ا‬، ^ ١‫هم ن بل و د ه ز ؤئثوبه م ! ر ذ ك ر‬ ‫ م‬، ‫جزب ز‬

‫ثم‬

: ‫ محانر د ال ئة نحا ر‬،‫ ؛؛‬١^ ١ ‫بمون‬ : ‫ و كي ع‬3 ‫ ظ‬، ‫ ل ؤ ح دق ن ا ثو ق ا لح د ي ث ز د و ذ المصص‬،‫القي‬

‫ن م ش ي غي ك‬ ‫ غزه ئغ م حز ت طون‬، ١^ ‫ن ا أئنك ة‬1 ^ ١ ‫ؤ م هف آي ت ؛ل ي ب‬

: ‫ محا د‬، >^‫ مح ث م ن فل ه لص الناف ل ئ‬0‫أ ح س ا ق ض م ين ا أو حين ا إثلث ف ذا ال مهءان ؤإ‬

‫ زأزاذوا اقض م ن ئدلهز على أ ح ش ن‬، ‫؛زادوا ا ل ح دي ت ئدلهز ع ز أ ح ش الح دي ث‬
" ‫افض حي‬
Avn b. Abdillah der ki: Bir defasında Peygamberimizin (sallallahu aleyhi vesellem)

ashabı bir bıkkınlık yaşayınca: “Ey Allah’ın Resûlü! Bize bir şeyler anlatsan”
dediler. Bunun üzerine Allah: “Allah sözün en güzelini indirdi...” 1
âyetini inzal buyurdu. Ardından “Birbiriyle uyumlu, bıkılmadan okunan bir
Kitâb olarak indirdi. Rablerinden korkanların, bu Kitâb'ın etkisinden tüyleri
ürperir, sonra hem bedenleri, hem de gönülleri Allah'ın zikrine ısınıp
yumuşar” buyurarak bu sözlerin nasıl olduğunu anlattı. Başka bir defasında
ashâb yine bir bıkkınlık yaşayınca: “Ey Allah’ın Resûlü! Bize kıssalar
(Kur’ân) dışında bir şeyler anlatsan” dediler. Bunun üzerine Allah: “Elif.
Lâm. Râ. Bunlar, apa^ k Kitab'ın §yetleridir. Anlayasınız diye biz

1 Zümer Sur. 23
 Avn b. Abdillah b. Utbe 337

onu Arapça bir Kur’ân olarak indirdik. Biz, sana ‫ ال ط‬Kur'an'ı

vahyetm ekle geçm iş milletlerin haberlerini sana en güzel bir şekilde
anlatıyoruz. Gerçek şu ki, sen bundan önce (bu haberleri) elbette
bilmeyenlerden idin”1 ayetlerini indirdi. Onlar Hz. Peygamber’den (salialiahu

aleyhi vesellem) bazı sözler söylemesini istediler, Allah onlara sözlerin en güzelini
gösterdi. Bazı kıssalar anlatmasını istediler, yine kıssaların en güzelini onlara
gösterdi.

‫ ثعا أ خ ن د بن‬،‫ما ن تئ ن‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا أ خ ن د‬، ‫م ح م د‬ ‫بن‬ ‫ ] خ ا؛ثن ا عتد الل ه‬٢٤٨/٤ [ “) ٥٦٧٩(
‫ إبة ا ل ح لي؛ وا خل اء‬٠٠ ; ‫ ه ا د‬،‫ غذ عؤن‬،‫ أئبأثا ا ل ممن ع و دي‬،‫ ثن ا يزيد بن ف ارون‬،‫إبرا مي‬
‫ وهن بث ا يت م ق س م ن ال د ي ويردن‬،‫ والق م ة م ن ا إلي ما ن‬، ‫ عي ا ل لت ان ال عي الق ل ب‬C‫وا ل عي‬
‫ التذاء ؤا ل ج م اء والت ان‬0‫ أ ال وإ‬،‫ زن ا يزدن في ا الخزة أك ر م ما ينق ص ن م ن ال د ي‬،‫في ا الخزة‬
‫لأن قي ال د ك و س س بن ا الخزة ؤت ا ق بم ن م ن ا الخزة م حن مث ا‬ ‫ وهن بث ا‬،‫من التث ا ي‬

" ‫م ئ ذ ؛ ي ال ئ ي‬
Avn der ki: “Hilim (ağırbaşlılık), hayâ (utanma duygusu), sade konuşma
ve dinde kavrayış, imandandır. Bunlar kişinin dünyadaki kazancını azaltır,
âhiretteki kazancını ise arttırırlar. Ancak âhirette kazandırdıkları dünyada
kaybettirdiklerinden daha fazladır. Müstehcenlik, kabalık ve edebi
konuşmak ise nifaktandır. Bunlar da kişinin dünyadaki kazancını arttırır,
âhiretteki kazancını ise azaltırlar. Ancak âhirette kaybettirdikleri dünyada
kazandırdıklarından çok daha fazladır.”

‫ ثغ ا أ خ ن د بن‬، ‫ تحا أ خ ن د بن ت م م‬،‫ء حدث ا أب و م ح ئ د بي حنا ن‬٢ ٤٨/٤‫ )“ و‬٥٦٨٠(

‫ ؤ س بمق‬:‫ ه ا دت ' ئالط لن ج ل م ن ا لمم ه اء‬،‫ ص ع ون‬،‫ عن ا ل م س ع ودي‬،‫ ثن ا ح ج ا ج‬، ‫م‬

‫ والل ه إثت لث ج ع د ثا‬:‫ ق ات ال ثقية‬،‫ال ق ي ج ع د ثة م خز جا ويزنقه ش ح ت ت ال ي حث س ب^؛‬
‫ لت ج ع ل‬4‫ وإل‬،‫ كززقن ا ؤما اثقتثاه كن ا ينثغي‬4‫ ؤإل‬،‫ائنئ ز خ ؤما بثئن ا م ن ال ثئؤى نا هؤ أغلت‬
‫ ؤو س تقي ال ر ي ك م غنة تيئايه ويع ظ م لت‬:‫ إلثا أئ ر ج و الث ائته‬،‫آن ا ش أمرتا ينزا زن ا ا مئتاه‬

" >‫با‬
‫أج‬

1Yûsuf Sur. 1-3

338 Avn b. Abdillah b. Utbe

Avn b. Abdillah b. Utbe bildiriyor: Fakihlerden birine: “Allah,

kendisine karşı gelmekten sakınan kimseye kurtuluş yolu sağlar,
ona beklemediği yerden rızık verir”1 âyetleri sorulduğunda fakih şöyle
cevap vermiştir: “Vallahi Allah bizlere kurtuluş yollarını veriyor; ancak biz
yine de layıkıyla kendisine karşı takvalı (müttaki) olamıyoruz. Allah, bizlere
rızıklar veriyor; ancak layıkıyla kendisinden sakınmıyoruz, işlerimizde
bizlere kolaylıklar sağlıyor; ama biz yine de kendisinden layıkıyla
korkmuyoruz. Buna rağmen biz yine de üçüncü şeyin, yani: “Kim
Allah'tan korkarsa Allah onun kötülüklerini örter ve onun mükâfatını
arttırır”^gibi bir beklentinin içindeyiz.”

‫ ثن ا أ خ ن د بن‬،‫ ثن ا أ خ ن د بن ث صر‬،‫ ] خ ا؛ثن ا أثو م ح م د ن حثا ن‬٢٤٩/‫)" [ ؛‬٥٦٨١(

‫ كا ذ أغناي في بتي‬٠' :‫ ب ات‬،‫ ص ع ون‬،‫ أث اثا ال نن ث و دي‬،‫ ثن ا يريد بن ف ازون‬،‫"كثير‬
‫ تا ع م ل ت عن ال‬:‫م ك عندك؟ مما ل‬ ‫ ن ا أ حؤفن ع ن د ع‬:‫ مما ل أخدهن ا ل صا حبه‬، ‫إ ت زا ي د‬
،‫ ق م ئد م ت‬،‫ ن ةلئ‬I‫؛‬،‫ هأ ح ذ ت م ن أ ح د‬، ‫أحومحث ■عندي م ن أثي م ررت بتن قز؛ حي ن م‬
‫ ئ ز "حته ا في‬،‫من غز‬-‫ئ م ه ا قي مح ن ي ا إلي> ألح ذ ي منة محثز أدر أي الئز‬1 ‫هأردت أن‬
‫ ئئ ا أ ح ؤن ث ع م ل‬،‫ ه ا حا ن ث أن أهون هد ط زح ئ ه ا ف ي ال م ح ال ذ ي إل ا غذ فا بئة‬، ‫أ خ ر ب ن ا‬
‫ ادا نم ت فى ا ل ص الة أغافت أن‬،‫ إبة أ ح ن ف ع م ل ع مقت عندي‬: ‫عملته أن ث عندك؟ قا د‬

‫بمغ‬ ‫ ؤيوغ ظ‬:‫ ؛‬١١٤ ،‫م ن أ خب ل غش بم د ى ري ل م فزى ءن ا أ خب ل غش ا لأ<ى‬

‫ ق ادت ئن ا بذري أي‬، ‫ ئن اثا‬C‫ الثي ر إن كاثا صا دق ن هامح ضه ما ق د أن يمتن ا‬:‫ ق ات‬، ‫'”ك ال م ه م ا‬
‫ ا الءب أزى أمحصل‬: ‫ ي د‬3 ‫نت؟ ئ‬
‫هؤ الء أ ح‬

Avn b. Abdillah b. Utbe der ki: isrâil oğullarından ‫ه‬ kardeş vardı. Bir
,gün biri diğerine: “Seni korkutan en büyük amelin nedir?” diye sorunca
kardeşi dedi ki: “Bir defasında giderken iki buğday yığını gördüm ve
birinden bir buğday başağı alıp yoluma devam ettim. Daha sonra pişman
oldum ve başağı aldığım yere koymak istedim. Ancak hangi yığından
.aldığımı hatırlamadığım için iki yığından birine koyup yoluma devam ettim
Başağı, aldığım yığından başkasına koymuş olmaktan *

1Talâk Sur. 2-3

2 Talâk Sur. 5
 Avn b. Abdillah b. Utbe 339

Kendisinden korktuğum en büyük amelim de budur!” Sonra: “Peki senin

korktuğun en büyük amelin hangisidir?” diye sorunca bu kez diğer kardeş
dedi ki: “Bir defasında gece namazına kalktım. Namazdayken bir ayağıma
diğerinden daha fazla basmış olmaktan korkuyorum. Benim de kendisinden
korktuğum en büyük amelim bu!” Bu arada babaları da gizlice onları
dinliyordu. Onların bu anlattıklarını işittikten sonra: “Allahım! Şayet
doğruyu söylüyorlarsa fitneye maruz kalıp da bozulmadan önce onları katına
‫ ”أ ك‬diye dua etti ve oracıkta öldüler.
ibn Avn der ki: “Bunlardan hangisinin daha üstün olduğunu
bilemiyoruz.” Yezîd ise: “Bence babaları ikisinden de üstün!” demiştir.

، ‫ ح دثنى أيي‬، ‫ ثن ا عتد الله بن أ ح م د‬، ‫ ] حدثن ا أبو بكر بن مال ك‬٢ ٤٧٤ [ -) ٥٦٨٢(

‫ ن خ ل عون ئ ذ عبد اللؤ من ج دا‬: ‫ محا د‬،‫ عن أيي ابناه م ا لخشن بن يزيد‬،‫ثن ا ع م بن آيوث‬
" ‫ " أ م حوف ا ؤلز أذ ئ ي نجي‬: ‫ وئت‬،‫ا ؛ ظ غ ي‬ P ، ^ 1^ ‫ه ئ‬
Ebû ibrâhîm Haşan b. Yezid der ki: Avn b. Abdillah Kûfe’de bir mescide
girdi. Abasını toplayıp üzerine yaslandı ve: “içinde uzanacak olsanız da
mescidleri boş bırakmayın” dedi,

،‫ ثت ا عئد الل ه بن أ ح م د بن حنت ل‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا أ و بكر بن مال ك‬٢٤٧٤ [ “) ٥٦٨٣(

‫ "كا ن ع ون ي ح دمحا ولحست‬٠٠ ‫ فا د ت‬، ‫ ع ن أي ي ث ا ر و ذ مو ت ى‬، ‫ ثن ا نئ با ن‬،‫ح د ب ت ي أب و مغ م ر‬

" ‫رتسبال د م ع‬
Ebû Harun der ki: Avn b. Abdillah b. Utbe bizlere bir şeyler anlattığı
zaman sakalı gözyaşlarıyla ıslanırdı.

‫ ثن ا نئيا ن بن‬، ‫ ثن ا حم د الل ه بن أ ح م د‬، ‫ ] خا؛ثن ا أبو بك ر بن مال ك‬٢٤٩/! [ “) ٥٦٨٤(

‫ ؤت ا‬،‫ " ظ أفي خ ا ل ث جا ت بم د ا ل ث ق ا ت‬:‫ قات‬،‫ ص غزن‬، ‫ غذ ي م‬، ‫ ثثا ا ئ ي ق ه‬،‫نك ح‬
" ‫ه ا لخثث ا ج‬ ‫كثا ث‬ ‫ ل أ خت ن م ذ دللث ا‬، ‫أ خ ت ن ا نمنثا ت بمد ال ث قا ت‬

Avn (b. Abdillah) der ki: “Kötülükten sonra başka bir kötülük daha
yapmak ne çirkin şeydir! Bir kötülükten sonra bir iyilik yapmak ne güzel
şeydir. En güzeli de bir iyilikten sonra başka bir iyilik daha yapmaktır.”
340 Avn b. Abdillah b. Utbe

،‫ ح دب ي أيي‬، ‫ ثن ا عتد الئؤ ن أ ح ن ذ‬، ‫ ] حدثت ا أبو بكر بن مال ك‬٢٤٩/‫ [؛‬-) ٠٦٨٥(
‫ " نا أ ح س ب أ خذا م رغ لعي ب‬:‫ عون بن عيد الل ه‬3 ‫ ظ‬:‫ قات‬C‫ عن ا ل م س ع و دي‬،‫ثن ا خ ي ا ج‬

"‫محي؛الئئلؤمح هص ي ه‬
Avn b. Abdillah b. Utbe der ki: “lnsanlar:n kusurlarıyla meşgul olanların,
bunu ancak kendi nefislerinden gafil olmaları sebebiyle yaptıklarım
görüyorum.”

‫ ض‬،‫ ثغ ا ح ج ا ج‬،‫ ح دب ي أيي‬،‫ ثن ا عتد الل ه‬،‫ ] حدثن ا أبو بكر‬٢٤٩/‫ [؛‬-) ٥٦٨٦(
" ‫ إل ي أزة م حيتلوي‬،‫ا و بذ‬ " :٥١‫ ؛‬،‫ غذ < د‬،‫شننردي‬
Avn b. Abdillah b. Utbe der ‫لكل‬: “Çokça tövbe edenlerle birlikte olun; zira
onlar insanlar içinde en yumuşak kalbe sahip olan kimselerdir.”

‫ ثت ا‬،‫ ثت ا ع م ن حف ص ا ل ث ذ و م ي‬،‫ ] حدق ا حبي ب بن ا لخنن‬٢٤٩/‫ [؛‬-) ٥٦٨٧(

‫ ي ف ر ج‬0 ‫؛؛‬r ‫ " ت ذ‬:‫ قات‬، ‫ ص م ن ثن م د ال م‬، ‫ة ا ل نتئ ر د ي‬ ، ‫غ ا م ز ى ءل م‬

‫ ص ة‬1‫ ح‬- ‫ش‬ ‫ن‬lif ‫ بأ ي ضغ لل ه‬، ‫ وؤس غ علته م ن ا و ق‬،‫ أؤ في م وضع ال يشينه‬،‫ح تن ة‬
٠' ‫ء‬
Avn b. Abdillah der ki: “Her kimin güzel bir sureti varsa veya arzuladığı
güzel bir konumdaysa ve bol miktarda da rızkı varsa, bunlarla birlikte de
Allah’a karşı tevazu içerisindeyse Allah’ın has kullarından olur.”

‫ ثن ا قتتبة بن‬،‫ ثن ا م ح م د بن إمئخا ق‬،‫ م ه \ ] حدق ا إبراهي م بن عند الئؤ‬/ ‫ [ ا‬-) ٥٦٨٨(
‫ه‬ ‫ " ت ذ أ خ ت ن‬: ‫؛‬١١‫ه ؛‬ ، ‫ ص م ن‬،‫تجال ن‬ ‫تن‬:‫ ض ا‬، ‫ ثثا المح ق ئ ث م‬، ‫س‬

‫ث هو م ن حال ص ي أه ل‬
‫ م‬،‫ ل م وئاص غ لل ه‬،‫ و جع ل ه في من ص ب صال ح‬،‫ وأ ح س روقه‬،‫ص ورثه‬
"‫ء‬
Avn (b. Abdillah) der ki: “Allah’ın güzel bir surette yarattığı, güzel bir
rızık verdiği, iyi bir konuma getirdiği kişi Allah için tevazu gösterirse
Allah’ın has kııllarından biri demektir.”

‫ ثن ا محس ة بن‬،‫ ثت ا م ح م د بن ات ح ا ق‬،‫ م ه \ ] خ ا؛ثن ا إبزا م م بن حم د الثؤ‬/ ‫ [ ة‬-) ٥٦٨٩(

‫ال‬ " :‫ ءن ف وت‬،‫ أة اثن ننغود‬،‫ ص م ن‬،‫ ض ائن غي الن‬،‫ مما المحق ئ تند‬،‫ت ع د‬
 b. Abdillah ‫ء‬. Utbe 341

‫ ز ر ت م ن يمنوءلث ال ثؤم‬، ‫ رب ي م ن ست ر ك ائ ؤ م ي ن و ء ك ع دا‬4‫ هإل‬، ‫ئ عج ز ب م د ح أ ح د زال ذ ي‬

" !‫تنؤ ك عد‬

Avn b. Abdillah bildiriyor: ibn Mes’ûd şöyle derdi: “Birini övmede ve
yermede acele etme. Bugün hoşuna giden yarm hoşuna gitmeyebilir. Bugün
hoşuna gitmeyen yarm hoşuna gidebilir.”

‫ ح د ش‬، ‫ ثن ا أبو بكر بن عبيد‬، ‫ ثن ا أ ح م د بن أبا ن‬، ‫ ا حدثن ا أيي‬٢‫ ه‬٠/ ٤‫ ل‬-) ٥٦٩٠(
،‫ ح د بغ ي سع يد بن ص دقه الكئش ا ني‬،‫ حدثت ا عقا س س عاص م ائكل ئ‬،‫ثني‬،‫م ح ئ د ى ا نم‬
، ‫ " فزا~خ ا ق زى خ ئ إ ا ءة‬: ‫ت م ن ئ مح د ال م‬، : ‫ ق ات‬، ‫ز ء د و (؛ أق ص ا يلآ؛تاف‬
‫ و م س ث ح ه ب غش‬، ‫ وئثه ا ت‬، ‫ب ن دللث ص هل كا ت‬
‫ وال م د فين ا ج‬، ‫و ح وايينه ا ال ي ي ئ‬

‫ ث ي ذ و ة‬، ‫ؤ أ الشثهل\د ا محز عدؤ‬ :‫م هزأ‬ ،‫حز‬-‫ف ل ؤ ال ع ا‬

1‫ وعدو م ك ي د عتر ع‬، ‫>ؤزفا‬

Avn b. Abdillah der ki: “Takvanın başı hüsnü niyet, sonu

muvaffakiyettir. Kul da bu ikisi arasında sıkıntılara, şüphelere, arzularının
peşinden gitmek isteyen bir nefse, asla gafil ve aciz olmayan bir düşmana
maruz kalır.” Avn sonra şu âyeti okudu: “‫ لإآاأ؛ل إ ؟‬şeytan, sizin
düşmanmızdır, siz de onu düşman sayın. ‫ ه‬, kendi taraftarlarını
ancak cehennem ahalisinden olmaya çağırır.”1
، ‫ ثن ا أب و ب ك ر ب ن عبيد‬، ‫ ثنا أ خ ن د ب ن أبا ن‬، ‫ م ه \ ] حدثت ا أي ي ر حم ه الل ه‬/ ‫ )“ [ غ‬٥٦٩١ (

‫ ح د ب ي إبراهي م بن‬: ‫ قاد‬، ‫ب م‬

‫ ثن ا محن بن ج‬:‫ قات‬،‫ت ح د م م خ ث د بن ا ل ح س ن‬3 ‫ظ‬

: ‫ يقوأل‬،‫ ن ج غ ت ع ون بن عتد الثؤ‬:3 ‫ ظ‬،‫ عن أبيه‬،‫م ح م د بن خنزة بن •عتد الثؤ ثن عئته‬

‫ خمن م ن قيد‬: 1‫ءه ا إل م‬.‫ جال‬- \‫ ورأيد‬،‫؛ن و ب‬٧١ ‫’’ نأي ص د أ قل و ب ؛ئ ظ ن ك و ن م ن *ك رة‬
٠٠ ، ^ ^ ١‫ ح ز ثد غ المل و ث"كال ث ن ف ال نقي‬،‫التونة‬

Avn b. Abdillah der ki: “Kalbin pasının günahların çokluğundan,

temizlenmesinin ise tövbeyle olduğunu gördük, ö y le ki tövbe, kalbi temiz
ve sivri uçlu bir kılıç gibi yapar.”

1FâtırSur. 6
342 Avn b. Abdillah b. Utbe

‫حدبي ي‬ ،‫ ظ أثو بكر بن عبيد‬،‫ ثن ا أ خ ن د بن أب ا ن‬،‫ ] حدثن ا أيي‬٢٥ ‫ م‬/ ‫)" ل إ‬٥٦٩٢(
‫ عن ت ط م ة بن‬،‫ ثنا ن ويد بن ع مرو ائكل ب غ‬،‫ حدق ا جف ا بي بن عقاب‬،‫م ح م د بن ا لختن‬
‫ قن ي التائ ب‬٠٠ : ‫ ئ ك‬،‫ مح ا د عون بن هم د الل ه‬:‫ قات‬،‫ حدبغى أبو ال ب خ ل ا لأشدي‬،‫ج ع م ر‬
‫ نهب إ ر الؤمح ة‬،‫ والم وع ظ ه إلى هلوده_^ شريع ة‬، ‫ ثو ر فيه ج م يع ن ا أحب ابه ا‬،‫ب ن زل ه ال ز جا ج ة‬
، ‫ثان ب دعته ثؤبم ة إلى ا ل حنة حش أؤئدته علته ا‬ ،‫ ئداووه ا ئ الدن و ببالتربة‬، ‫أقن ي‬
" ‫ إل ة نخنث اللؤ إ ر اقؤاي ن أئزث‬،‫ز جا بموا ال واييق‬
Avn b. A bdill^ der ki: “Tövbe edenin kaibi cam şişe gibidir. Bu şişeye
değecek her şey onu etkiler, öğü t, böylesi kişilerin kalplerine daha hızlı bir
şekilde etki eder. Bu kişiler şefkate daha yakındır. Günahkâr kalplerin ilacı
tövbedir. Bazen bir tövbe, sahibini Cennete davet ederse onu Cennete
sokmadan da bırakmaz. Bunun için çokça tövbe edenlerle birlikte olun ki,
Allah’ın rahmeti böylesi kimselere çok daha yakındır.”

‫ ظ عتذ‬،‫ حدبغي أيي‬، ‫ ] حدثن ا م ح م د بن أ ح م د بن م ح م د م ح ز ئ‬٢٥١/! [ ")٥٦٩٣(

،‫ ^ ^ بن ن و ح‬٠ ‫ ى‬، ^ ^ ١ ‫ ثن ا بكن بن م ح م د‬،‫ ثت ا م ح م د بن ا نم نث ن‬، ‫الل ه بن م ح م د‬

‫ ؛ ^ منعث وبه‬١^ ١ ‫ " جز إل‬:‫ قات‬، ‫ غذ عون بن عبد ال م‬،‫عن غتت ئي توشى اق ر ئ ي‬
" ‫ج م خ غش م س ه‬-‫ه د و ظ ا‬ ‫ ف ي؛ لأي عتن‬،٢ ^ ‫ ال ثثؤ‬، ‫نص ت أعس ه م‬
Avn b. Abdillah der ki: “Çokça tövbe edenlerin işledikleri günahlar,
pişmanlıkla beraber gözleri önünde dikili kalır. Hayatları boyunca ne zaman
işledikleri bu günahlar akıllarına gelse rahatsızlık duyarlar.”

، ‫ ص ع د ال م بن م ح م د‬،‫ ثن ا أيي‬، ‫ ] حدثن ا م ح م د بن أ ح م د‬٢٥١/ ‫ ل ؛‬-) ٥٦٩٤(

‫ عن عؤن‬،‫ ثن ا ت ل م ه ا ال*ئؤن‬،‫ حدق ا عيا س بن ع ا ص م ال كل بي‬،‫ح دنني م ح م د بن ا نمتش‬
C‫ وثد م ة علته مم ثا ح للتوبة‬،‫ ائين ا م ال م د بذنبه ذاغ إ ر ثن ي‬٠٠ : ‫ مح ا د‬،‫عتبة‬ ‫بن‬ ‫بن حم د الل ه‬
" ‫ز اليراأل ا لخئذ يه مبالدن ب يصينة ح ز نك ون أنفخ ئة م ن بغض ح س اته‬

Avn b. Abdillah b. Utbe der ki: “Kişinin işlediği günahı önemsemesi onu
bırakmasına vesiledir. Bu günaha pişman olması tövbenin anahtarıdır. Kul
da bazen işlediği günahı o kadar çok önemser ki bu günah kendisine bir
iyilik yapmasından daha fazla fayda verir.”
 Avn ‫ء‬. Abdillah ‫ء‬. Utbe 343

‫ف ال م ئ‬
‫بم‬‫ تث ا غ‬،‫ تث ا أبو م حت ل م ا لك لل‬،‫] خدتث ا غثت ان ئ أخنت‬٢٠١/،[ -)٥٦٩٥(
‫و‬ ‫ " إ ة اخلان‬:‫إ ن بجو ن‬ ،‫ه ال ثؤ‬ ‫ أ ن‬، ‫ون ث ن مه د ال م‬ ‫ ص‬،‫ مما ا ل خن وئ د ي‬،‫ز خا ء‬

٠٠ ‫فشحة ش ستر الل ه نا أقات وا اخلا دم ولم يه ريق وا ذئا حزا ما‬

:Avn b. Abdillah’ın bildirdiğine göre Abdullah (b. Mes’ûd) şöyle derdi

Kullar Allah’a ibadet edip kendilerine haram olan kam dökmedikten sonra“
işledikleri günahlar) Allah’ın geniş gizlilik örtüsü altındadırlar(.”

، ‫ " ين م ال م‬:‫ ق ات‬t‫جد الثؤ إذا خزغ ص تته‬ ‫ وك ان‬:‫ ] ق ات‬٢٠١/![ -) ٥٦٩٦(
‫ " فذا ي‬:‫م المزظي‬ ‫ قات ئخثذ ئ‬،' ٠‫خؤد زال قؤة إ ال ألل م‬ ‫ ال‬،‫وكلت ض ال م‬
" 4 ‫ ^ و ؤ ثا‬١ ‫ؤ ش‬ : ‫ وقا ت‬، 4 ‫جا ب ه ب ن م ا ش‬
‫< ؤا ب‬ : 0‫ال ي آ‬

Avn b. Abdillah b. Utbe bildiriyor: Abdullah b. Mes’ûd evinden çıkacağı

zaman şöyle dua ederdi: “Bismillah! Ben Allah’a dayanıyorum! Allah’ın
inayeti olmadan ne bir güç, ne de bir hareket olabilir.” Muhammed b. Ka’b
el-Kurazî der ki: “Bu dua Kur’ân’da, “Bismillah, diyerek gemilere
binin”1 âyeti ile, “Biz Allah’a tevekkül ettik”^âyetinde geçmektedir.”

،‫ ثن ا عئد الل ه بن ر جاء‬، ‫ ثت ا أبو م ن ل م‬، ‫ ] حدثن ا غلتن ا ن ن أ ح ن ذ‬٢٥١/‫ [ ؛‬-) ٥٦٩٧(
‫ أن تق و د‬، 0 ‫ " ال ث حل م وا بحل ف ال ق طا‬:‫؛ هأا ل حم د الل ه‬3 ‫ ئ‬، ‫ ص عؤن‬،‫ثت ا النع ئ غ و دي‬

" ‫ب زث اأ؛ئق‬1‫زال‬ ‫ ل| ت!ه‬u ‫؛‬r ‫ ول ك ن وئتو؛‬،‫ وعزة؛لأؤ‬:‫أخ م‬

,Avn bildiriyor: Abdullah b. Mes’ûd der ki: “Allah’ın izzetine andolsun ki
demek suretiyle Şeytan’ın yemini gibi yemin etmeyin! Bunun yerine Allah’ın
buyurduğu gibi «izzetin Rabbi olan Allah’a andolsun İti» şeklinde yemin
edin.”

‫ ل ؤ‬٠٠ : ‫ محا د‬، ‫ ارى أغا ف أن أ رن من اف ما‬:‫ ر ج ل ل م د الثؤ‬،‫ ] وقال‬٢٥١/‫؟‬.[ “) ٥٦٩٨(

" ‫مح ث من اف ما ن ا خ م ت دللف‬

1Hûd Sur. 41
2Yunus Sur. 85
344 Avn b. Abdillah b. utbe

Bir adam Abdullah b. Mes’ûd’a: “Münafık olmaktan korkuyorum”

deyince, ibn Mes’ûd: “Eğer münafık olsaydın bundan korkmazdın”
karşılığını verdi.

،‫ ثن ا مه د الثؤ ن أخن ت ئن حئت ل‬، ‫ ] حدثن ا أث و بكر شر مال ك‬٢٥١/ ‫)" [ ؛‬٥٦٩٩(
‫ أيي وكأن‬3 ‫ د ا‬،‫ ثغ ا م ق ومح ن ى مغ م د الق م ر ي‬،‫ ثن ا سلي مان بن ذاؤذ القي ا ل م ي‬،‫حدبغي أ ي‬
‫تن‬:‫ي ا‬ ‫ همئ فى‬/ ‫ " ال ؛ ك ؤ ا‬:‫ ظت‬، ^ ١ ‫ خد ش < ة ئ مح د‬:3 ‫ قا‬،‫ب ش‬
‫ثا غئة م‬
‫ ءن‬:‫م ه‬
‫[^ !ال ء ن‬١ ‫ جالن في‬-‫ زظ ل حا؛ب ر‬،‫مح ذائ ن ا بأا ل حرى‬-‫ادم ءكك م ز ا ل ميزان ر ج ح إ‬
٠' ‫ ود ل ل ط أثة فيه‬: ‫ قات عؤن‬،‫أ م ح ل ين ا أفد غ ن ا حب ا ل صا حبه‬
Avn b. Abdillah der ki: “Dünya ile âhiret, Âdem oğlunun kalbinde
terazinin biri diğerinden ağır basan iki kefesi gibidir. ‫ نال‬kişi birbirlerini
Allah için sevdikleri zaman en üstünü, diğerini daha fazla sevendir. Çünkü
onu Allah için seviyordur.”

‫ " إ ذ ض ا ج ت ع م ل ا ال خ زة ال‬: ‫ مولت‬، ‫ وش م ع ت ع وئا‬:‫ ] قا ت‬٢ ٥ ٧ ٤ [ ") ٥٧٠٠ (

" ^ ١^ ‫ءك‬.‫ ص أ ج ب غ م اال؛ك ال ش ؤ ك ؛ ال سا‬0‫ وإ‬، ‫ه‬ ‫ق ج ؤلئ ؛ ال < ك‬
Avn b. Abdillah b. Utbe der ki: “Âhirete yönelik amel yapan kişi, seninle
ne zaman karşılaşsa seni mutlu kılar. Dünyaya yönelik amel yapan kişi de,
seninle ne zaman karşılaşacak olsa sana sıkıntı verir.”

‫ فتئ رظ ح ش يع ق د‬،‫ " نا ا جث م غ ن ي ال ي‬: ‫ مولت‬، ‫ وش م ع ت عؤب ا‬:‫ ] قا ت‬٢٥٢/‫ [ ؛‬- ) ٥٧٠ ١(

١/^ ^ ‫ ؛‬، ^ ١ ‫ ه نن إل عثه ح ل‬1‫ إلن ثق ئ أ ح‬، ‫هن ا م م ده‬1‫و ز؛ جني م‬ ‫ط ا ن ي قن ب‬،‫ال س‬
" ‫ ا د ت ال ث ق ذ ةمحكن ا ه ئ‬5'
Yine der ki: “Ne zaman iki kişi bir araya gelse ayrıldıkları zaman Şeytan
her birinin kalbine bir düğüm atar. Biri diğeriyle karşılaştığı zaman selam
verirse kalbindeki bu düğüm çözülür. Yoksa bir daha karşılaşıp konuşana
dek düğüm kalbinde kalır.”

‫ " إذا <ئثلئ أن ثنغلز إلى الر ج ل أ ح س‬:‫ مولت‬، ‫ وت م ن ت عؤب ا‬:‫] قات‬٢٥٢/‫ [؛‬-) ٥٧٠٢(

‫نا ب ك و ن •عل ته خ ا ال ئائفلن إل يه وه و هائ م م‬

"‫ب ش‬

Yine der ki: “Bir kişiyi en güzel halinde görmeyi dilersen, namaz kıldığı
bir zamanda ona bak.”
 Avn b. Abdillah b. Utbe 345

‫ ثنا أ خ ن د س‬،‫ثن ي‬، ‫ ثن ا أ ح ن د ب ن ما ن‬، ‫ ] ح د ق ا عئ د الل ه ى م حم د‬y © y / i [ “) ٥٧٠٣ (

‫ " إن ا ه ق ك رة م د ة غلى‬:‫ قات‬، ‫ ص م ن‬،‫إل‬ ‫ ثث ا‬، ‫ ثث ا أ م غ ا م ال ش د‬، ‫ ل م ح ئ‬1‫مإ و هي‬

;‫ ويق ول ون‬،‫ وأهد الص بي صثثهب على الدواء‬، ‫الث الء ك ن ا يكره أ غد ال ي م مرنب ه م‬
٠٠ ‫ح ما‬- ‫ ه ا ن ثلث في ع اقتته‬، ‫ا شز ب ف ذا‬

Avn b. Abdillah b. Utbe der ki: Hastam olanlar hastayı, çocuğu olanlar da
çocuğu: “Bunu iç ki sonunda iyi olacaksın!” diyerek nasıl ilaç içmeye
zorluyorlarsa Allah da kulunu musibetlere böyle zorlar.

:‫ قا ت‬، ‫ عن عون‬، ‫ ثن ا م م ئ م‬،‫ ثن ا أ خ ن د أب و أت ا ن ة‬،‫ ] خل؛ثن ا عئد ال ثؤ‬٢٥٢/‫)" [ ؛‬٥٧٠ ٤(

٠' ‫ وم ن انيزام أن تخ رجه‬،‫ ال ئث ؤم م ن اخل ال ء أن تد خل ه‬٠٠

Avn b. Abdillah der ki: “Helal olan şeylerde oruç, midene sadece helal
olan şeyleri almaktır. Haram olan şeylerde oruç ise, haram olan şeyleri
yemekten uzak durmaktır.”

‫ ثن ا غي د‬،‫ ثن ا أب و ال ث غ ر‬، ‫ ثن ا أ خ ن د‬، ‫'ث نا أ ح ن د‬،‫ ] ح د ت ا عئ د الل ه‬٢٠٢ / ‫[ ؛‬ - ) ٥٧٠٥ (

،‫ زال ئأقم‬،‫ م ن ال طعام‬:‫ الصيا م م ن أربع‬£‫ " أ م ح ل الصثا‬:‫ ه ا د‬،‫ عن عؤن‬،‫الؤ ح م ن‬

" ‫صدثة‬
‫ زأن ث ن ي على م‬،^‫وا ل م ح ار‬

:Yine şöyle demiştir: “Dört şeye karşı oruç en üstün oruçtur. Bunlar
Yemeklerde oruç (uzak durmak), günahlarda oruç, haram olan şeylerde oruç
ve sadaka verilerek açılan oruçtur.”

: ‫ محا د‬،‫ي د ب ن فا رو ن‬ ‫ ثنا‬، ‫ ثت ا أ خ ن د‬، ‫ ثما أ خ ن د‬، ‫ ] حدثن ا هم د الل ه‬x ® y / i [ “) ٥٧٠٦ (

‫ يخرج البن ادم يؤم القيام ة دواوينت ديوان فيه‬٠٠ ‫ قات؛‬، ‫ عن ع ون‬،‫أئتأثا ا لخنث و دي‬
‫خ ز ي ت ن عم ه‬ ‫ ئ ال ن خ ر ج ح ت ث ه إ ال‬C‫ زؤيزان فيه الن عم‬، ‫ زؤيزان فيه ال ثئ ئا ت‬، ‫ا ل ح س ا ت‬
" ‫يف ا النثس ه‬
‫ لل ه ف‬،‫ وسمى الثثقا ت‬، ‫سثؤعثه ا‬
Avn (b. Abdillah) der ki: “Kıyamet gününde Âdem oğluna iyiliklerin,
kötülüklerin ve nimetlerin kayıtlı olduğu divanlar çıkarılır. Bir iyiliği ortaya
konduğu zaman mutlaka onun karşılığı olan bir nimet de ortaya konur. Bu
şekilde sadece kötülükleri kalır ki onlar konusunda da Allah dilediğini
yapar.”
346 Avn b. Abdillah b. Utbe

‫ ثغ ا أ خ ن د ثن‬،‫ ثن ا أ خ ن د بن ثصر‬،‫ ] حدثن ا أثو م ح م د بن حقا ن‬٢٥٢/ ‫ )“ ل ؛‬٥٧٠٧(

‫ " ' كا ن ز ي د بجا ب ن ي ا ق ه‬:‫ قات‬،‫ ص غزه‬، ‫ه ا ا ف ن و د ي‬ ،‫ ثث ا ذاؤئ‬، ‫م‬
‫ ق ت ع م ن الثت ل ه م بع د ك شت م ن‬، ‫ فأ ي ق ي من ام ه ومح ل لق؛ ئ ر ك ث م جال س ت ه م‬، ‫جت آث شثي ب‬
!‫مءة ا‬
‫م ره‬
Avn b. Abdillah b. Utbe der ki: Adamın biri devamlı olarak bir
topluluğun meclisinde bulunurdu. Sonradan onlarla birlikte olmayı
bırakınca rüyasında biri ona dedi ki: “Onlarla oturmayı bıraktın mı? Oysa
senden sonra Allah onları yetmiş defa bağışladı!”

‫ ثن ا أ خ ن د بن‬،‫ ثن ا أ خ ن د بن نصر‬،‫ ] حدثن ا أبو م ح م د بن حثا ن‬٢٥٢/ ‫ )“ [ ؛‬٥٧٠٨(

‫ح د ث ن ي‬- : ‫ ه ا د‬، ‫ أخنتزتي أب و ت ل م ه الحمص ي‬: 3 ‫ د ا‬، ‫ ثن ا إبراهي م ب ن إ ن خا ق ال طالما ن ي‬،‫” كشر‬

‫ ش ح‬٢ ‫ محوع ظثا مؤعفله‬، ‫ ممعدثا إثه غي ا ل م س ج د‬،‫ مح د م عقن ا عون‬:‫ قات‬،‫ي ح يى بن جابر‬

‫ه " مح ذ ه سا‬ ‫ " أين م ن ج دتين ال ذ ي كان ي ص ر فيه أ ص ح ا ث ون ول الل ه‬: ‫ بأ محا د‬، ‫ب متل ه ا‬
‫ هأثثثا‬٤^ : ‫ ئثا‬٠٠ ‫ " ف ن م ن مريض ئثوذة؟‬:‫م قات‬ ،‫ فتوص أ ن ض ر فيه ركعتتن‬،‫به إلئه‬
‫م مبزة‬ ‫بن‬ ‫ ئاس ثثزى ثنين‬، ‫ ئلئ ا همندئا وعظن ا مؤعفإه أنث قا ال ي 'كا ن ت يل ه ا‬،‫تزين بن متس نه‬

١^ ‫ زامئث خزي ث منة‬، ‫ لم د انثع ز ض ت ب حنا عري صا‬،‫ " بخ يخ‬:‫ ق ات‬،‫وهز مريقس‬
‫ نإن ' كا ن‬، ‫ ءإن ' كا ن ش م ك مغ مزا أمكا ك زأمح ئث ن ث‬،‫ وبص ن ث عقه ف جرا متيزا‬، ‫إغ ريق ا‬
‫ ؟‬١^ ‫ بثؤي " بأ‬،‫ ؛بن ممبزة‬3 ‫ م ئ‬،" ‫و ش م ة فأ ظ‬ ‫ش م ك عين مئ مرق إن قي أ م م‬
،" ‫توقدباقار‬ ‫إل‬ " :‫؟ " ص غزن‬١^ ‫ " ثأ‬:‫تبزة‬
‫م‬ ‫دق‬:‫ ص ا‬،" ‫ اا ئ أ ئ غ‬:‫ت م ن‬1‫ ق‬٠'
٠٠ ‫منشؤه‬ ‫ين‬ ‫ مؤعذإة تزيد‬5' ‫ " ن ا ن ش ئ م ن هلبي مؤع ظه‬: ‫ قات غزن‬،‫ئ ذ ك ت ابن مئشزة‬

Yahya b. Câbir der ‫ثكل‬: Avn b. Abdillah yanımıza geldiği zaman mescidde
.yanında oturduk. Orada benzerini daha önce işitmediğimiz bir vaaz verdi
Daha sonra: “içinde Resûlullah’ın (saliallahu aleyhi vesellem) ashâbının namaz kıldığı
mescidiniz nerede?” diye sordu. Onu söz konusu mescide götürdüğümüzde
abdest alıp iki rekât namaz kıldı. Sonra: “içinizde hasta olan varsa ziyaretine
gidelim” deyince: “Var, Yezîd b. Meysere hasta” dedik. Yezid b. Meysere’nin
yanma gittiğimizde orada da bir vaaz verdi ki mescidde verdiği vaazı
:unutturdu. Bunun üzerine hasta olan Yezîd b. Meysere doğrulup oturdu ve
Ne güzel! Ne güzel! Geniş bir denize dalıp içinden büyük bir ırmak“
 Avn b. Abdillah b. Utbe 347

çıkardın ve etrafına da bolca ağaç diktin. Şayet bu ağaçların meyve verirse

bem sen yer, hem de başkalarına yedirirsin. Ancak bu ağaçlar m elesiz
olursa her bir ağacın dibinde bir balta da olur” dedi. Ardından Yezid b.
Meysere, Avn’a: “Sonra ne olur?” diye sordu. Avn: “Sonra bu ağaçlar kesilir”
dedi, ibn Meysere: “Sonra ne olur?” diye sorunca, Avn: “Sonra (bu ağaçlar)
ateşe odun olur” karşılığını verdi. Sonrasında ibn Meysere sustu. Daha
sonraları Avn: “Yezîd b. Meysere’nin öğüdü gibi bir öğüt kalbime girmiş
değildir” demiştir.

‫ ثن ا أ ح م د بن‬، ‫ ثن ا أ خ ئ ذ بن تح م‬،‫ آ حدت ا أبو م ح م د بن حقا ن‬٢‫ ه‬٣/٤ ‫ )“ و‬٥٧٠٩(

‫ " اي طوا‬:‫ قات‬، ‫ غذ م ن‬،‫ء م أ ا لآخزلث‬ ‫ أيأئا‬:‫ فات‬،‫ محا أثو محا وؤ ا ت ي‬، ‫م‬
٠٠ ‫س‬ ‫يف ا ' ص له ا ظ ى ا‬
‫ فإن ال دغ اغ ف‬،‫مخ زا بك م ا ل ال م ن م حز ي ا لخث الؤ اككثوبة‬

Avn b. Abdillah b. Utbe der ki: “önem li işleriniz için dualarınızı farz
namazlara saklayın. Zira farz namazlarda edilen duanın diğer dualardan
üstünlüğü, farz namazın nafile namaza olan üstünlüğü gibidir.”

‫ ثن ا عئد الل ه بن أخن ت بن‬،‫ ] حدق ا أ خت ن بن جعف ر بن ح م دا ن‬٢٥٣/‫ )“ [ ؛‬٥٧١ ٠(

‫ ثن ا زاف ر بن‬،‫ ح دب ي حزمي بن ع م اره‬،‫ حدقتي عبيد الثؤ بن عس اف واريري‬، ‫م‬ ‫ح‬

‫ ي قؤل ه‬:‫ ص عزن ثن هم د الثؤ‬،‫ ص ن خ ث د تن ن وئ‬، ‫ ص ع د الل ه ئن ث م‬،‫ن ي ئ ا ن‬

" ‫ريئ م ك ه‬ :‫ قات‬،^‫ " ؤ لأقغدن لهز صزاطلث ا نمئت مثز‬: ‫مما ر‬
Muhammed b. Sûka der ki: Avn b. Abdillah, “öyle ise beni
azdırmana karşılık, and içerim ki, ben de onları saptırmak için senin
doğru yolunun üstüne oturacağım”1 âyetini gıklarken: “Bu yol Mekke
yoludur” dedi.

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا م ح م د بن ا ل م ا س ا أل حزم‬،‫ ] حدق ا أ خ ئ د بن إشث ا ق‬٢٠٣/‫ [؛‬-) ٥٧١١(

‫ ه ا د ت سم ن ت ع ون ب ن‬، ‫ حدثن ا أث وب حر ال ث ك زا و ي ء ثن ا م ه ب ن حال د‬، ‫ح فت س س ع م الؤبا ئ‬

‫ولث‬: :‫ ق د أنث‬،‫ وك ه دلق‬: :‫ ءق ات‬،‫ أ ظئ ث في غ ذ ث ةا‬١‫ " ؛‬:‫غ وت‬: ،‫حم د الله‬
" ‫ ح ش ر ح إبتس ألف م<دمحا ق‬،‫؛ ه ؤ؛آلف‬

1A'râfSur. 16
348 Avn b. Abdillah b. utbe

Avn b. Abdillah der ki: Yoksul birine sadaka verip de sana: “Allah sana
berekerler ihsan etsin!” dediği zaman sen de: “Allah sana da bereketler ihsan
etsin” karşılığını ver ki verdiğin sadakanın sevabı sana kalsın.

، ‫ ثن ا أب و نعئ م‬، ‫ ثن ا أب و زرعة ال د م ش ق ي‬، ‫ن أ خ ئ ذ‬ ‫ ] حدقن ا ن أ ث ن ا ن‬٢٥٣/٤ [ - ) ٥٧١٢ (

‫ ظ كأن‬:‫ شأ ك أ ر اال؛زثاؤ‬: ‫ ثق ون‬،‫ س م عت عؤن بن عبد الثؤ‬:‫ثن ا ماللف بن بغز ال قات‬

"‫ت‬ ‫ل ق ؤ و\الاك‬
‫ " ؛‬: ‫ل ت ز د ا ء قك‬
‫أ لكا غ م أي ي ا‬

Avn b. Abdillah der ki: Ümmü’d-Derdâ’ya: “Ebu’d-Derdâ’nın en iyi

ameli hangisiydi?” diye sorduğumda: “Tefekkür edip ibret almak” karşılığını
verdi.

‫ مما عئد الل ه ثن‬، ‫ ثث ا أبو تئ ي م ا م ح ئ د‬، ‫ ] خد ك ئ لبما ذ ئ أ خ ن ت‬Yor/ i [ -) ٥٧١٣(

،‫ لث ا أث ث عئذ الل ه يغنى اس م ن غ ود ؤه اه غ ي‬:‫ قات‬،‫ عن عؤن‬،‫ حدثن ا ا لخن عو دي‬،‫ر جاء‬

‫حبي ئغ و سو د ء‬-‫ وم ا‬، ‫أخي في ؛قش ب‬ " ‫لت‬، ‫ أثك ي؟‬:‫ ق ي د لت‬،‫حاه بكى‬-‫يعيي أ‬
‫حثستة أ ح ب !ئ ش أن أغ و ث‬-‫ أن بمو ث ق ا‬،‫ه وظ أ ج ث م ع ذب ك أئي ك ث قإة‬
" ‫ق حتستني‬
Avn b. Abdillah b. Utbe bildiriyor: Abdullah b. Mes’ûd, kardeşi Utbe’nin
vefat haberini alınca ağlamaya başladı. Kendisine: “Ağlıyor musun?” diye
sorulunca da: “Utbe soyca kardeşim. Resulullah’la (sallallahu ^]^٧١٦‫ ؛‬vssBİlem) birlikte
de bir arkadaşım idi. Ancak buna rağmen ondan önce ölmüş olmayı
istemezdim. Zira ölümümden dolayı bana üzülüp bunun karşılığım âhirette
kendisi alacağına, onun benden önce ölmesi ve benim ona üzülüp bunun
karşılığını âhirette kendim almam beni daha çok sevindirir” dedi.

،‫ ثن ا عتد ال ر ن و جاء‬، ‫ ثن ا أثو من ل م ا م ح م‬،‫ حدثن ا نلتن ا ن‬- ] ٢٥٤/‫ [؛‬-) ٥٧١ ٤(
‫ ي داث إ ال‬،‫ لل ف‬٤١^ ‫ " ي با د ي ال‬: ‫ق ود‬: ‫ كا ذ‬، ‫ أن اثن ن ن غ و د‬، ‫ غ ذ م ن‬، ‫مما ا نم غو و إ‬

’’ ‫ج ت‬
‫ ' ت‬1‫و م س ب م‬ ‫اد م عأى‬-‫ ^ ^ أن ث ا لم‬١ ‫ ي حي ن ح ي‬،‫^ ثلف‬

Avn’ın bildirdiğine göre ibn Mes’ûd şöyle dua ederdi: “Ey Bâdî! Sen ki
bidayetin (başlangıcın) yoktur! Ey Dâim! Sen ki bitişin asla olmayacaktır! Ey
Hayy! Sen ki ölüleri diriltir, her canı işlediğiyle hesaba çekersin!”
 Avn b. Abdillah b. Utbe 349

، ‫ ثن ا أبونعت م‬c‫ ثن ا علي بن حم د العزيز‬، ‫ ه \ ] حدثت ا نل بما ن ن أ ح م د‬1/‫)" [ ة‬٥٧١٠(

‫ ثن ا قتيبة ون‬،‫ و حدثت ا م ح م د بن إشتا ق‬،‫ ؤ حدثن ا إبزا م أ بن عند الل ه‬،‫ ح‬،‫ثغ ا ال ن شغ وؤي‬
٠٠ : ‫ أثث كا ن ثقأو ل‬، ‫ عن ع ون‬،‫ ق ا ال عن أيي خارم‬،‫ ثن ا عبد ال ن ي ر بن أيي خارم‬، ‫ن ج د‬
" ‫ وال ي نم ن ذ ال أ ق وال قؤثفث‬،‫ل ث ؤم ق ثؤالفث‬
‫ا‬
Avn b. Abdillah der ‫لط‬: “.Mümin başkalarıyla anlaşabilen kişidir
Başkalarıyla anlaşamayan ve başkalarının da kendisiyle anlaşamadığı kişide
hayır yoktur.”

‫ ثن ا ع د الل ه بن‬،‫ ثن ا أبوي حيى الرازي‬،‫ ] حدثن ا أ خ ن د بن إشث ا ق‬٢٠٤/ ‫)" ل ؛‬٥٧١٦(
:‫ قات‬،‫ م وأل ص عؤن بن ع د الل ه‬،‫ ش م ع ت ه ازون ى عئترم‬،‫ ثن ا ا ن إدريس‬:‫ قات‬،‫ج ئ زا ذ‬
‫ ءإن ملق ال تق ت في مره أن ثص د م ن ” كان‬، ‫ ص د ص "كا ن أتوك ي صال‬٠٠ :‫ عئد الله‬3 ‫ها‬
" ‫أوئق ي زا م ل‬
Avn b. Abdillah’ın bildirdiğine göre Abdullah (b. Mes’ûd) şöyle demiştir:
“Babanın ziyaret ettiği kişileri (ölümü'nden sonra) sen de ziyaret et. Zira
kabrinde olan kişiyle (babanla) bağlarını kesmemen, babanın ziyaret ettiğini
ziyaret etmenle olur.”

‫أخنت بن‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا عتد الل ه‬،‫خنذان‬ ‫ف ر بن‬

‫شر ج ع‬ ‫ ] خ ا؛ثن ا أ خن د‬٢٥٤/‫)" [ ؛‬٥٧١٧(
" :‫ قأال عؤن بن عتد الئؤ‬: ‫ قاد‬،‫ ثن ا ث م ان ى عثتنه‬،‫ ح د بن ى أب و موشى ا الن صا ري‬،‫حسل‬
‫ وقز ش ث ق ر‬، ‫م ق ا م‬ ‫ ب ق ز م ذ م ح م ع ك‬،‫^ تخ اتا ق ؤ‬ ١ ‫ال ف ذ اثذي ال قي ضه‬
‫م أؤ نه ا ر ؤ ضن ث‬ ‫ م ح ق اعة ش‬، ‫ " ا لخنف يئؤ ال ذ ي إذا ؤئ ئ‬: ‫ وكان ف و د‬،" ‫مض ا م‬

‫م ء وا ل ح م د ل د الذي أذغوة م ح ي ي نإن‬ ‫ نمضي لي حا ج ي‬،‫عنده س أي ي م قفيع‬

" ‫ك ث بهل ها ج ي ن ي د م ي‬
Avn b. Abdillah der 1‫“ تك‬içinde kötülük barındırmayan hayır, afiyet
içinde olan şükürdür. Zira kendisine verilen nimete şükretmeyen, kendisine
:gönderilen belaya da sabretmeyen nice kimseler vardır.” Avn şöyle derdi
Gecenin veya gündüzün herhangi bir saatinde dilediğim zaman aracısız“
ihtiyacımı gideren, dua ettiğim zaman duamı kabul eden Allah’a hamd
olsun.”
‫‪350‬‬ ‫‪Avnb. Abdillah b. Utbe‬‬

‫(‪ ٢٥٧٤ [ ")٥٧١٨‬ا أ حتزئا ا لما ضي أث و أ خ ئ ذ م خ ث ذ ى أ ح ن ذ في كتابه‪ ،‬دن ا‬

‫ا لح س ن ئ ذ عل ي‪ ،‬قادت ثن ا تع يد بن نلت ما ن ‪ ، ^ ^ ١^ ١‬ثن ا >شن ا غ بن ‪ £‬يالف ‪ ،‬محا ‪ :3‬ش م ع ت‬

‫ريئ ا ‪،‬‬ ‫عؤن بن عبد الل ه‪ ،‬يق ولط‪ " :‬يد ح د قراء ا ل م ه ا جرين ا ل جغه ث ل أنيابه مبسجب ن‬
‫مثلت '”ك مث لش م س ن فى فذا الت حر‪ ،‬مر ت وا ح ده و ف ت ت محه‪ 1‬ث ئ^‪ ،‬مما‪ )3‬صا‪-‬حب ؛ك حر‪:‬‬
‫"‬ ‫فف ا ‪٠٠‬‬
‫خ ل وا شبيل ه ا ‪ ،‬وم؛ت ا ال حرى موعره ئحبس ت لثنفلز ما ي‬

‫‪Avn b. Abdillah der ki: “Muhacirlerin fakirleri, zenginlerinden kırk yıl‬‬

‫‪önce cennete girer. Bu, denizde olan iki gemiye benzer. Biri, içinde hiç bir‬‬
‫‪şey olmadan geçince denizin sahibi: “Bunu bırakın” der. Diğeri geçince‬‬
‫”‪kontrol edilmek için durdurulur.‬‬

‫لخت ئن‬ ‫بد ال م ئ‬

‫س ‪ ،‬تثا ع م‬ ‫لخد ئ ج م ي خ‬ ‫ح ا‬ ‫(‪] ٢٥٤/![ -) ٠٧١٩‬‬
‫م‪ ،‬ح دت ي أي‪ ،‬قا ه اش م ئذ اق ا م‪ ،‬تثا ا الش جتي‪ ،‬كا ثوتى ا ن ج‬
‫بي‪ ،‬غذ عؤن بن‬
‫عبد ؛ل م بن عتبه‪ ،‬أثت ء ذ يئولت ‪ " :‬ي و ج ت سم ي‪ " ،‬ي ن أ ق ف د ز ال يعم ل ع ي ‪ ١‬أم ي ن‬

‫غض بدم قي عترظ وري‬ ‫ظ‬ ‫صقي م ح م ي ومحؤم ' هم د ورا ق ؛ أم كفن ي‬
‫وخل د ي أ "‬
‫‪Avn b. Abdillah b. Utbe şöyle derdi: “Yazıklar olsun bana! Benden gafil‬‬
‫‪olunmazken, ben nasıl gafil olurum. Arkamda ağır bir gün varken ben na^ıl‬‬
‫‪mutlu yaşarım? Karar kılacağım ve ebedi kalacağım dünya başka iken nasıl‬‬
‫”‪bu dünyadan hoşlanırım.‬‬

‫(‪ ] ٢٠٥ / ^ [ - ) ٥٧٢ ٠‬خدتثا ع ذ اللي ئ ث خ م ‪ ،‬كا ا خ ت ن ئ ا ل خ ت م ‪ ،‬ك أ خ ط ئ‬

‫إبراهي م ا ل م ح ئ ‪ ،‬خد ش ي حش بن م ع ن‪ ،‬ثت ا ا لخي ا غ بن م خ م ‪ ،‬أمحأائ مح ذ الر حض‬

‫ال ن ن غوو ي‪ ،‬غذ ع ون بن عثد اللؤ‪ ،‬أثت "كان مولت في بكائه ود و حطليممه‪« :‬وي حي بأي‬
‫سه عندي‪ ،‬ؤي ي م ن ح هئة دهثئ ق ي ن ي ‪،‬‬ ‫م ‪ ،‬ؤي ي إئت ا عصيته‬ ‫ل م أع ص‬ ‫ثيء‬
‫وب قي ت ث ب ت ه ا عن د ي ‪ ،‬قي كثا ب كتب ة كئا ب ل م محبوا غ ز ‪ ،‬ؤاتؤأد\ه إل أ شح ي ه أ ‪ ،‬ول ز‬

‫وث م‬ ‫^ ^‪ ١‬عني‪،‬‬ ‫ون م‬ ‫م ‪ ،‬وي حي سمح ت ظ لم يشؤ؛ تش‪ ،‬ويحي ع م ك‬ ‫جأزيي‬

‫أنث ح ي ه م ‪ ،‬و ل م أراق ب ‪ ،‬زاشؤأثا ة‪ ،‬ون ج ي‪ ،‬حمفلوا ن ا صيع ت ب ش‪ ،‬وي ح ي ط ا و ع ت مس ي‬

‫س‪ 4‬ا‬ ‫ظ‬ ‫فن ا يق ر ه ا زث في ى ‪ ،‬وهيخه ا أ ال ئا و' ش ي‬

‫وثئ ال ظ اوغثى‪ ،‬وي ح ى‪ ،‬طاوعته ا ي‬
‫ويممغني‪ ،‬أريد إ ص ال حهأ زنين أن شس دتي‪ ،‬زبم ي! ي ال له‪ :‬ث ه ا زظ ت صم تي‪ ،‬أ<ئغ وف ا‬
 ‫‪Avn b. Abdillah b. Utbe‬‬ ‫‪351‬‬

‫ك ؤلؤ ي ر ‪ ،‬ز م‬
‫ب ي ز ي د ' ك وم‬ ‫ب ي | ده ا ل ث ذ ؤ آ و أنزقة تل ك‬
‫الرشد‪،‬ث ا ز ئ ذ ض ي ث ن و يت ي‪ ،‬ز م‬

‫أن رديي ‪3‬عدا م مء؛يخى• رب آل ا~ ا‪3‬ألأ غش دب كب ر‪ ،‬رب (ن م جي لم رحميي‬

‫‪<-‬يا أ خ ذ ه ون ح ذل تي‪ ،‬ؤإ‪ 0‬ثلف ف خ‬
‫ر‬ ‫ال‪! 4‬ن ظ ئ‬ ‫ائر‪ -‬حمغى"‪ ،‬زب ) ر أعذز‪،‬هما و ال‬

‫أ جبجا و بيبتى‪ ،‬زب سا ف ى بجا وع افه ا ي خ ر ال أ م ح ا و ال دف إل ض‪ ،‬وأص ي ص محا‬

‫ص إ؛بجا و ال ثكل ه ا إ ئ• ز ي ى م حم أي‬ ‫ه و ال ت ال ش ‪ ،‬و ال‬ ‫مج‬ ‫ؤ ل خهغه د ‪ ،‬ئآل‬

‫تف أز ي‪ ،‬إلن‬
‫م ن ا ل م ؤت "وقد و كد ي؟ وي جي "كيفن أ ساه و ال بمسايي؟ وي جي إآل ي ح‬

‫ض أن يكون قت أ ش سق اتي و مي ض‬ ‫مد ت مح ض‪ ،‬نإن أئن ث أ ب ر م • وي حي هد‬

‫أز و م ق م ‪ ،‬زي ي أزعم أ ة خ ي مي قد أئ بم ث ه ي ذال بمجاءى ض ‪ ،‬و ال تد مع‬
‫ؤبي ف د و ر غ د بجا ض؟‬
‫م‬ ‫ص أتام" غ د بجا م ‪،‬‬ ‫عسي‪ ،‬و ال تت ال ؟ي‪ ،‬وي حي‬
‫ي‬ ‫وي ح‬ ‫•‬ ‫م‬ ‫ي‬ ‫ن‬ ‫لم ت ح‬ ‫إ ذ‬ ‫ز م‬ ‫ب د‬ ‫ب م ‪،‬‬ ‫ئ‬ ‫غ د‬ ‫ال‬ ‫ف ذ'‬ ‫آ ك و ن‬ ‫ال‬ ‫أ ن‬ ‫ن ت‬‫م‬ ‫ق د‬ ‫ز ب ي‬ ‫م‬
‫ص ال‬ ‫بي‬ ‫ص ال ي ئ محي ‪ ،‬وال جش ب‪ ،‬غ ا ض؟ ثل ن م إن إل ث م‬
‫ب ش م ‪ ،‬وج‬

‫م ‪ ،‬زئ جي كف ت ال ق ل ي ي ذ م‬ ‫بي‬
‫م ‪ ،‬بد ؤ ي إذ ل م ي م‬ ‫ف ظ ي ط فئه ا‬
‫ي‬ ‫أن ط‬
‫م ‪ ،‬م حي‬ ‫م ؟ ء ئ م إ ة إل مث ب ض‬ ‫ص ‪ ،‬و ال ق ف ي إ ل ظ ؛ ‪Î& J‬‬ ‫غي م‬
‫أ ال‬ ‫ض ‪ ،‬ثل و ق إذ ل م ت خ ض م ‪ ،‬زئ جي‬ ‫ص ثدقأ قر ح ي ما م ح ث ^ ي‪ ،‬ز و‬
‫بغ‬
‫ج‬ ‫غ ي م ين وء ظ‬ ‫لآور م ذ خ ي ش ض ا لآيزؤ‪ ،‬و ال مح م; ه ا ي ص‬ ‫ص‬
‫ض قي ظ ‪ 1‬تث ز م ئ بق‬ ‫زبي‪ ،‬ؤئ جي ق ذ‬ ‫ل م حم ع م و‬ ‫زم؛ذ‬ ‫إل‬ ‫م ن ات لأور ق ز م‬
‫ت‬ ‫م ح‬ ‫إ ذ‬ ‫ي‬ ‫مح‬ ‫‪،‬‬ ‫م‬ ‫ي‬ ‫م‬
‫ب‬ ‫ي‬ ‫لم‬ ‫إ ن‬ ‫ق‬ ‫م ؛ ت‬ ‫ت‪،‬‬ ‫تجا‬ ‫ا‬ ‫ي‬ ‫وبصر‬ ‫م‬ ‫ز‬ ‫ب ي‬ ‫م‬ ‫ا‬
‫ل ت ت ي‬

‫م من‬ ‫ي؛ السام ة غذ هي ‪ ٢‬ق م ‪ ،‬ول م ق ظن إلي ‪ ،‬و لم و م حي‪ ،‬محأعود يقوي و جي‬
‫بمالي‪ ،‬أل م ن وراء ظ ه ري‪ ،‬مح نؤد بؤ و جهي‪،‬‬ ‫ح ي ض ‪ ،‬وأعود يؤ أذ أغ ش كثابي‬
‫‪ ،٣‬ي ؟‬ ‫ز و ق به م ع ا ل ص عيي• ء ن تج‪ ،‬إ ذ إل مح مب؛ي م • ز ض أ ي ذ يؤ ؟‬
‫ل ل‬
‫وا هئ ث ه‬ ‫ه‬ ‫نمح‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫ل‬ ‫ف ذا‬ ‫و‬ ‫ي‬ ‫ف‬ ‫ي ؟ ‪.‬‬ ‫بثصر‬ ‫أ م‬ ‫ي ‪،‬‬ ‫ي قل‬ ‫أ م‬ ‫ي‪،‬‬ ‫ب شمع‬ ‫أم‬ ‫ب د ي ‪،‬‬‫ج‬ ‫أ م‬ ‫ت ن ي‪،‬‬‫بل ا‬

‫ي؟‬ ‫ئ ال ص‬ ‫و‬ ‫ؤ‬ ‫ي‬ ‫ط‬ ‫ي غ‬ ‫ص ال‬ ‫‪،‬‬ ‫م‬ ‫ن ي‬ ‫ي ر حم‬ ‫‪٢‬‬ ‫إ ن‬ ‫ي‬ ‫ل‬ ‫زق ت‬ ‫‪،‬‬ ‫م حا‬
‫ب د هلي‬
‫وي ح ك ظ ث م س ‪ ،‬م أللث سع ي ن ظ ال ي ث ى ‪ ،‬زقت أثيب‪ ،‬ن ا ال يؤدى ‪ ،‬ز و ^ ^‪ ٠‬م‬

‫بم ص ‪ ،‬ما ت ال مح د و ال ظ ى‪ ،‬وي ح ك الثحامح ن أن أ جرى في م ني جرى ثن؛ب جرى مث‬

‫ش ي بن ا س عى‪ ،‬نقد اثن ت نا يفني على نا يغ م ى؟ ‪ .‬يا ش ن وي ح ك أ ال بشث م قي ن مما‬

‫أ ب فيه‪ ،‬إن ‪،‬تق م ت ثتد م ين‪ ،‬نإن ص ح ح ت ثأبس ن‪ ،‬ناللي إن افثئند ؛ا ب ح ر ي ن‪ ،‬وإ‪0‬‬
‫‪352‬‬ ‫‪Avn b. Abdillah b. utbe‬‬

‫اشثغ ستت متنين‪ .‬نائلي إن شل ت ئزهدين‪ ،‬ه ل م إن دعيت ثكتلين؟ أر_اك برعبين هئد أن‬
‫و ت‬ ‫ي مح‬ ‫د‬ ‫ال‬ ‫ق ي‬ ‫ن‬ ‫مول‬ ‫ن ؟‬ ‫يا م س و ي ح ك ل م ب ح ا ل م‬ ‫غ ب ت ن ؟■‬ ‫جن ن ا ر‬ ‫ق ن‬ ‫ال م ح‬ ‫وي م‬ ‫ي‪،‬‬ ‫مح‬
‫او م ح ن‪ ،‬وب س م ن محه ا ع ن د الراغبثن■ وي ح ك ل م ث ك بج ن انت و ت؟ ل م ال ئذعبم ن وتج ي ز‬
‫يبي ن‪،‬‬ ‫ومحا‬ ‫را ميي ن ‪،‬‬ ‫و ال‬ ‫ي‬ ‫رص‬ ‫أ ن‬ ‫ي ن‬ ‫بمك أ ر ج‬ ‫و‬ ‫يا م س‬ ‫ن ن؟•‬ ‫لم ال ثص ج‬ ‫ة ؟‬ ‫ا م حا‬
‫ذ ري ن‬ ‫و لم ث ح‬ ‫ه ‪،‬‬ ‫خلا‬ ‫ا‬ ‫أت ري دي ن‬ ‫ي ن؟‬ ‫ر‬ ‫تق‬ ‫ت‬ ‫أنعم‬ ‫إ ن‬ ‫م‬ ‫مل‬ ‫د كئ ري ن ‪،‬‬ ‫ت‬ ‫م ال ك إ ن س أل‬ ‫ن ؟‬ ‫م ح‬ ‫و‬

‫^ جذ‬ ‫ب ت م ا لرياذؤ‪ ،‬وبم ئئ م حن تحلين قي ا ومحث جين م‬

‫ن أي ن‪ ،‬ز؛قءميق ي ‪١‬‬
‫هو‬ ‫ش ي ق ؟ تريدين ا ال جره ي م ع م ل‪ ،‬وتو حرمحن التنبه ل ط ول ا لآمد• ال دكوق كن ن‬
‫بس بغي ادم إد> ت ب م ثدم‪3 ،‬إن ص ح أس‪ ،‬ؤإدا‬
‫وبثصغب عليه ا لم ع د ‪ ،‬م‬
‫م‬ ‫قي‪ ، ^ ١‬م د لأ‪،‬‬
‫افممز حزن‪ ،‬نإن اشتغثى فئ‪ ،‬ؤإ‪ 0‬نق ط زيت‪ ،‬نإن رغ ب ي د ‪ ،‬ينع ب ق د أن ين ص ب‪،‬‬
‫خلا ال‬
‫نن ا ت ن ب ‪ ،‬ف و د قزت اوايي‪ ،‬و ال بم ت د مح د‪ ،، ^ ١^ ١‬ي وة شؤ ث م‬
‫ذال ‪:‬مح ت ج‬
‫ذ ر‪،‬‬ ‫ز إل ي ح‬ ‫ه‬ ‫خلا‬ ‫ا‬ ‫ق ر ‪ ،‬ي ن جو‬ ‫أنف ئ‬ ‫نإ ن‬ ‫أ كت ز ‪،‬‬ ‫تأ ت‬ ‫إ ن‬ ‫ن ع‪.‬‬ ‫خلا م ما ال يص‬ ‫ا‬ ‫وي ح ب‬ ‫ي ذ ع ‪،‬‬

‫ي كر‪ ،‬قلع الرغبه جين يش ا د ‪ ،‬ويم ئ ر فى الرغبة ج ئ يغ م د ‪ ،‬ثزي و‬

‫يا ذة و ل م م‬
‫و ي م ال ر‬
‫ا آل جر بغير ع م ل■ وي ح ثا ‪ ،‬نا أ ج ‪ ،‬وي ح ثا ‪ ،‬نا أع م قا ‪ ،‬وي ح قا ‪ ،‬نا أ جهإنا ‪ ،‬و ج ثثا ‪،‬‬
‫م قذ‬ ‫خ ز خل و ؟ ؤ إل ئ ص أ‬ ‫لأي ث ؤ ء غ ي ظ ‪ ،‬ل ن ظ أم بلقاي؟ و ج قا ‪ ،‬أي‬
‫م غ إى أاقؤاهئ\‪،‬‬ ‫احعلزقا ‪ ،‬وي ح قا مث ا يزاد يما ‪ ،‬وت ح فا ‪ ،‬كأثن ا يعني عتزثا ‪ ،‬وي ح ق إ‪0‬‬
‫ودكل ن ت أيديتا ‪ ،‬وف ه د ت أزب قا■ وي ح ق جين ^‪٠‬؛^ ‪ ،^ ١^ -‬وي ح ‪ \2‬ج ئ ثشهذ‬
‫أ ي ن ادئا ‪ ،‬وي ح قا مئ ا هصزثا ‪ ،‬ال بناءه ثا ‪ ،‬و ال عذر عئدثا ‪ ،‬ؤيخ ق‪ ،‬ظ أطؤت أ ه ‪ ،‬وي ح‬

‫بثا ‪ ١٤‬زو‪.‬‬
‫تي إ ر خ ال سا ‪ .‬ز إل قا ال زئد ال د ي د إ ذ إل ‪<:‬خنثا زك‪ ،‬ف ا م‬
‫قا ح ث ن ج‬
‫زب ما أ ح ك نلف‪ ،‬وأ م ج ذلث‪ ،‬وأ جؤذلث‪ ،‬زأزأ ئ‪ ،‬وأر‪-‬حنلف‪ ،‬و محال ك ‪ ،‬نأتي ك ‪ ،‬وأهذزك‪،‬‬
‫وأئك ز ك‪،‬‬ ‫ؤأن ورك‪ ،‬وأنة‪ iil\j‬زأ حتزك‪،‬‬ ‫وأقهزك‪ ،‬وأؤثثالق ‪ ،‬وأ مح أ ك‪،‬‬
‫وأر حنلف‪ ،‬زأ ح كنل‪ ،،1‬زأظثلف‪ ،‬وأكزملف ‪ .‬رب ن ا أرهع ح جتل ث‪ ،‬وأكتر م د حثل ث‪ ،‬رب ن ا‬

‫أبين كتابلق ‪ ،‬وأقد ع مابلق‪ ،‬رب ما أكرم مابلف‪ ،‬وأحس ن قوابلف‪ ،‬رب نا أ جزأل عط اءك ‪،‬‬
‫وأخئ ثغ ا ءك‪ ،‬رب ن ا أ ح منن ب الءك‪ ،‬وأ ت ع ؛ ^‪ ،^ ٤‬زب ظ أ غ ر ئ^ائل ق‪ ،‬وأ‪-‬ءظمن‬
‫رب ظ أ ؤت غ ' ن ي ئ ‪ ،‬ؤأئذ ى ن هد‪، ،İJ،J‬‬ ‫ن ظاثل ق‪ ،‬رب نا أعغ ل م ‪ ، ^ ۶‬وأق د‬
‫رب ما أؤشغ ر ح ن ث ك ‪ ،‬زأعرتس جنتلف‪ ،‬زب ن ا أعزئص زك‪ ،‬وأقزب ق خن ق‪ ،‬زب ظ أ ع م‬
‫رب ظ أ وت غ روثك ‪ ،‬زرين ئ ك ز ك ‪ ،‬رب ظ أ شنع هز‪-‬جلث‪ ،‬وأح ك؛؛‬ ‫ي لآذف‪ ،‬وأكثر‬
 ‫‪. Abdillah b. utbe‬ء ‪Avn‬‬ ‫‪353‬‬

‫حثئغلف‪ ،‬رب ما أ ئ ف ت حيزك ‪ ،‬زأئزى أئنك‪ ،‬رب ن ا أنؤز عفو ك‪ ،‬وأ جئ ذكرك‪ ،‬رب ما‬

‫أ عدد ‪-‬حكتتألثء وأص د ى هؤلل ث‪ ،‬رب ن ا أ ؤ ز عهدك‪ ،‬وأن جز وعدلث‪ ،‬رب ما أ حض ر‬

‫ص به ص م ح ض‬ ‫ثئغ كء وأ م ن م م مف‪ .‬وي حي‪ ،‬ك ف ن أ ق ث د و ال يغ م د غ ر ‪ ،‬أم‬

‫صثي ب ي‬ ‫ص ال ث ط ة حري و ال أدوي ن ا م ح د بي ‪ ،‬أم‬ ‫وامحوم ' م ح ل زن'ثي‪ ،‬أم‬
‫بجيي‪ ،‬أم كف ت انق‬ ‫ا خلام و ال أدري ن ا أ جلي‪ ،‬أم كف ت س ل م م ه ا زيتي وا ل م ي ل مح ه ا‬

‫محنت أ ج م ع نف ا وفي‬
‫ي ت د لخم ل دا ر لمب ت بداري‪ ،‬أم ح‬
‫همم م‬ ‫ه خ ا؟ي‪ ،‬أم‬ ‫و ال يدوم‬
‫ي ت د ع‪1‬ثه ا حرص ي ؤآل س ثغي نا م ك ث بج ا بع د ي‪ ،‬أم ي ن‬
‫‪ ، ^ ١‬أم ك بمث م‬
‫عتر‪،‬م ا ^‬
‫أوثزه ا نق ذ أ ص ر ت ي ن ذ اثزف ا هبلي‪ ،‬أم ي ن ال أبادرب عملي مح د أن يئ إمه أب ام ب وبثي‪ ،‬أم‬
‫كف ت ي ئ ث د إع ج ابي بن ا و لي و س طع غش‪ ،‬أم كف ت أ ق د غذ م ج س ابي وقد أ ط ش‬
‫م حم ا"ع ا ل د ش ي ) ؤأال‬ ‫صم م ح د ق ش ‪ ٩‬قت ث ه ئ د به يي‪ ،‬أب‬ ‫الق‪_3‬ت ب ر ‪ ،‬أي‬
‫أخذن عش ث ب ي ‪ ،‬أم‬ ‫وفيه ا اث جاه مما‬ ‫م‬ ‫أ عند بطاعة‬ ‫ال‬ ‫ممومس غش عملي‪ ،‬أر كف ت‬
‫ص قي عيي مع ذ م ما ش ن ض‪ ،‬أم‬ ‫ص ال يك ر وكائي وال أدري نا و ذ يي‪ ،‬أم‬
‫أم ي ث ال ي ئ ث د هولي بث ا يم ت د بئة جزعي‪،‬‬ ‫مكبت أعؤحس شس ي ت ال م وى لت‬
‫أم ي ن ثقلي ب مس ي م غ ذ ك ر ه ا ن ا ئ ؤ أمام ي ‪ ،‬أم "كثفن يتل وأل أمل ي وا ل م و ت أ ز ي ‪ ،‬أم‬

‫م وقد أ خ س ملب ي؟• وي حي مح دض رت ع م ش أخت' بز'ش‪ ،‬أم ف د‬ ‫ص آل أراق ب‬

‫بي؟ محم أدجر عن شثي‬
‫م‬ ‫مب ن دلي عيري ؛ذ ص ين ت خف ر‪ ،‬أم ف د هون غ م إال‬
‫إل‬ ‫ى بدأي‪،‬‬ ‫م حت مي‬ ‫ظ لآقون مغة ؛ي؟ وي حي كأثت قت ث ص رم ض ‪ ،‬ث م أ'ع ا ذ‬
‫ب اني‬
‫أؤممغي وتأن ي وتأ‪ ،3‬غش ؤئؤ أع ل م يي‪ ،‬ب م أنه ن ث ا‪ °‬ل أم 'ثب ي أده ش عن أ“ح‬
‫ش ي غذ عتري‪ ،‬ن ب ئ ن ي ‪ ،^ ١^ ^ ١‬ز؛ آل م ح زكانتا ثهليعان وكن ت‬ ‫وأ ش‪ ،‬ن ق ي ك‬

‫أهم ي‪ ،‬ونغزت ا ل جبالث ولي س لف ا م ء ح طيئتي‪ ،‬و ج ث غ الش م س وا ل م مر نفي ن غ صن ا بغد‬

‫جت ايي‪ ،‬وائكذرت الغي وم وآ بم ت ئ ل ب ين ا عندي‪ ،‬ؤ حث ر ت الو حوش ولمب عم د ببت ل‬

‫ع ملي• ؤئ جي ن ا أ ف د حالي‪ ،‬وأع ظ م ح قن ي ‪ ،‬ئ اغغر لي ‪ ،‬وا ج ع ل طاعثلف ه مي‪ ،‬نم وعأبجا‬

‫ج س د ي‪ ،‬وش ح ي ي عن ال د ي‪ ،‬وائغلمي محما بمثيتي‪ ،‬وب ارك ؟ي ي محاق ا ء ز‬

‫ت يد بم د ا لمحاؤ حل مي‪ ،‬وش ن وع ا ل ح س ا ب ئث اض‬
‫ش خالي‪ ،‬ز ا م ع اي وارخنغي جين ح‬

‫طث ئ ظ ي ي و م حي‪ ،‬ؤ'ن ي‬ ‫م يزمث ر في ي بن ا‬ ‫مه <‪،‬‬ ‫يؤم ق ش صحا س ي ي‪ ،‬و ال‬

‫ق م ع م د عيري‪-‬‬ ‫غ م يؤم ال‬ ‫يؤم 'قرع ' المحي‪ ،‬يؤم ال م ض إآل غ ب ي ‪ ،‬واررئيي ق ع‬
‫‪354‬‬ ‫‪Avn b. Abdillah b. Utbe‬‬

‫إمي أنش 'لب ي ح مه‪ ،‬ؤقي ا و ج م صؤرش‪ ،‬وثن أ ص ال ب شش ركين ق م وة •صء‬

‫ح د أ حر ج ئي د ا ال إل '؛ ^‪ ،۶ /‬إ ش مهار حم ي‪ ،‬إلهي محن اتمم ت عأيب ا ‪ °‬إل م‪^*١٠‬‬
‫باءيري‪ ،‬و الث ح ذ لي يكئزة‬
‫م‬ ‫بتاعتلف نب رك معا صيلف أبدا ما أ ق م ‪ ،‬و ال م ح ض‬
‫عأي م‬
‫م حاي حي• ئ بمائلق حالمي‪ ،‬أال الذي نز أزت للف غ امقا ‪ ،‬ثبن أ ج ل ح همحي ال قي‬
‫عيي‪ ،‬وهل ك ت إن ل م س ن غ م ‪ ،‬ئ بمانلث خال قي‪ ،‬بأي و جه أئث اف‪ ،‬نبآي ئدم أ ئ ن ص‬

‫ص‬ ‫مهي‪-،‬و‬ ‫ءرمح‬ ‫عب ث‬

‫ثدئلث‪ ،‬رأي بمان أمفلث‪ ،‬نبأي عتن أ ظن؛محف ؤاك قذ م‬
‫أعتذر إثلف إدا ح تن ت ع ز لت ا ي وبهفت جو'ر حى بمك ‪ ' 3‬إل ي ئد هثب ر ؟‪ .‬ئ بمان‪1‬ث‬
‫ئظف‪ ،‬وا‪ 3‬م ف ش ‪ ،‬ل أ ش‬
‫ي‬ ‫ص‪ ،‬فاق د تؤص‪ ،‬ز ' ت ي‬ ‫ه تائب إقلث‬ ‫خا م‬
‫ض‪> .‬ثبماثلث 'ىبمي أنت‬ ‫& ‪Ö‬‬ ‫و ال م ص حتيبال ذ ي قت‬ ‫وار ح م طوت‬
‫م ش قا ي‬ ‫ءإقل ث‬ ‫أ ش ا ل عابدين‪ ،‬و حبي ب ئلوب الزاهدين‪C‬‬ ‫ومره‬ ‫عياث الجنشثغهنن‪،‬‬
‫ن ق ض ‪ ،‬ثار ح م محابي‪ ٤‬ن ا ق د م حي‪ ،‬وا ص ب ب م ح ق‪ ،‬و ال ث ح ذليى ب ا لعاصى ' و‬
‫م كتابلث اليكي> أبزك ض زئ موبف ت خ م م ز ‪ ^ ١‬ع ي وتنز‬ ‫"كا ن ت ض‪ -‬إ لهي ظ‬

‫ص أل ؤأئث رائي‪ ،‬ئ ت ذ أنق ى ض إث' م حق ك زأئغ ثزايي‪ ،‬زقي‬ ‫ل م وقنت ض‬

‫ذنميي و معا ص ي ل م ث و غيي لل ذ ي كا ذ‬ ‫ت‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫كثابلف ال نغرل قت م ح ض‪ ،‬إل هي أثا إذا‬

‫ش ‪ ،‬ناثاب اي ب إليلفثامح د دبلف ض‪ ،‬و ال تجل ي لثار جهن م وهودا بم د و ج يد ي ؤإيخ'ني‬

‫بلف• ماغب ر يي ولوال د ي و ل ج م يع ا ل م س ل م ين برخ متلف‪ ،‬ا مين رب ا ل ع ا ل مين»‬
‫‪Mes’ûdî’nin bildirdiğine göre Avn b. Abdillah günahlarını hatırlayıp‬‬
‫‪ağlarken şöyle derdi: Yazıklar olsun bana! Râbbime asi olmadığım hiç bir şey‬‬
‫‪var mı? Yazıklar olsun bana! Verdiği nimetlerle O'na asi oldum. Tadı gitmiş‬‬
‫‪ve vebali kalmış hatadan dolayı yazıklar olsun bana! Onun vebali, bana‬‬
‫‪hiçbir faydaları dokunmayaeak kâtiplerin yazdığı bir kitaptadır. Vah‬‬
‫‪işlediğim kötülüğe! Onlardan utanmadım ve Rabbimi gözetmedim.‬‬
‫‪Yazıklar olsun! Bu meleklerin benim hakkımda tutm ayacakları sevi‬‬
‫‪unuttum, onlar benden gafll olmadıkları halde ben gaflete düştüm. Hayâ‬‬
‫‪etmedim ve Rabbimi gözetmedim! Vah işlediğim kötülüğe! Benim zayi‬‬
‫‪ettiğimi korudular (yazdılar). Y a z ık la r olsun! Nefsime boyun eğdim ve‬‬
‫‪nefsim bana boyun eğmedi. Yazıklar olsun! Bana ve ona zarar veren şeyde‬‬
‫‪boyun eğdim. Yazıklar olsun nefsime! Ona ve bana fayda verende bana‬‬
 Avn b. Abdillah b. Utbe 355

boyun eğmez miydi? Ben onu ıslah etmek isterim, o ise beni bozmaya çalışır.
Yazıklar olsun! Ben ona insaf ederim, o bana insaf etmez. Onu doğruya
eriştirmeye çağırırım, o beni isyana düşmeye çağırır. Yazıklar olsun! Onu bu
konuma indirsem, benim için tam bir düşmandır. Yazıklar olsun! Bugün
beni isyana daldırmak ve yarın yakmadan tutmak istiyor. Rabbim! Onu bu
şekilde bana musallat etme!
Rabbim! Nefsim bana merhamet etmez, sen merhamet et! Ben onu
mazur görüyorum, o beni mazur görmüyor. Hayırda benden nefret ediyor,
ben de ondan nefret ediyorum. Şerde o beni, ben de onu seviyorum.
Allahım! Beni ondan, onu da benden afiyette kıl ki, ne ben ona, ne de o
bana zulmetsin. Ne beni onun eline, ne de onu benim elime bırak. Yazıklar
olsun! Kaçınılmaz olan ölümden nasıl kaçarım? O beni unutmadığı halde,
ben onu unuturum. Yazıklar olsun! Benim izimi sürmektedir. Ondan
kaçsam da beni yakalayacaktır. Yazıklar olsun! Günahımın kalbimi
yaraladığını iddia ederim. Fakat ne. vücudum rahatlığı bırakıp ibadete
yönelir, ne de gözlerim yaşarıp geceleri uykusuz kalır. Yazıklar olsun! Ben bu
durumdayken nasıl uyurum. Benim gibi biri böyle durumda hiç uyuyabilir
mi? Yazıklar olsun! Bu şekilde samimiyetsiz olmaktan korkarım. Rabbim
merhamet etmezse, vay başıma gelenlere!
Yazıklar olsun! Nasıl gücüm kırılmaz ve biçare düşmem? Rabbim
merhamet etmezse vah halime! Nasıl bu ateşi söndürmek için gayret etmem.
Eğer Rabbim merhamet etmezse vay halime!
Yazılar olsun! Nasıl hatamı hatırlamak, tembelliğimi gidermez ve onu
yok edecek şeye yönlendirmez. Rabbim rahmet etmezse vay halime!
Yazıklar olsun! Nasıl ellerimin yaptığı yaramı deşmez! Rabbim bana
merhamet etmezse vay halime, vay halime!
Yazıklar olsun! İlk günahım İkincisini işlememe engel olmaz ve işlediğim
son hata ilkiyle birlikte günah kazandığımı hatırlatmaz. Rabbim beni
bağışlamazsa halim nice olur, halim nice olur?
Yazıklar olsun! Dilim, kulağım, kalbim ve gözümle yaptıklarım (beni
âhiret işinden) alıkoydu. Rabbim beni bağışlamazsa vay halime!
356 Avn b. Abdillah b. Utbe

Kıyamet gününde Rabbimi göremezsem, beni temize çıkarmaz, bana

bakmaz, benimle konuşmaz ise halim nice olur? Günahımdan Rabbimin
nuruna sığınırım. Amel defterimi solumdan veya arkamdan almaktan ve bu
sebeple yüzümün kara olmasından ve gözümün kör ‫س س س م ا ه‬ O'na
sığınırım. Rabbim bana merhamet etmezse halim nice olur?
Yazıklar olsun! Neyle Rabbime karşılık veririm? Elimle mi? Dilimle mi?
Kulağımla mı? Kalbimle mi? Gözümle mi? Her birinin aleyhinde delil ve
hak isteyeni vardır. Rabbim bana merhamet etmezse halim nice olur?
Günahımı hatırlamak nasıl beni meşgul edenlerden uzaklaştırmaz?
Yazıklar olsun ey nefsim! Ne oldu da unutulmayacağı unutursun,
yapılmayacağı yaparsın? Bunların hepsi Rabbinin katında sayılır ve
eskimeyen kitaba yazılır.
Yazıklar olsun! Kıyamet gününde her nefsin yaptıklarından dolayı hesaba
çekildiği ve günahlarının cezasını çektiği günden korkmaz mısın? Ve fani
olanı baki olana tercih edersin!
Ey nefsim! Sana yazıklar olsun! Bulunduğun halden uyanmayacak mısın?
Hastalandığında üzülüyor, iyileştiğinde günah işliyorsun Fakir olduğunda
üzülüyor, zenginlediğinde fitneye düşüyorsun. Sana ne oluyor? Güçlü
olduğun zaman azla yetiniyorsun, çalışmaya çağırdığım zaman
tembelleşiyorsun. Çalışmadan istediğini görüyorum, öyleyse neden
istediğin için çalışmıyorsun?
Ey nefsim! Yazıklar olsun! Neden muhalefet ediyorsun? Dünyada
zahidler gibi söz sarf ediyorsun, ama dünyaya rağbet edenler gibi
çalışıyorsun.
Yazıklar olsun! Neden ölümden nefret ediyorsun? Neden (Allah'a) boyun
eğmiyorsun. Neden dünyayı seviyorsun? Neden amel etmiyorsun?
Ey nefsim! Yazıklar olsun! Razı etmek istemiyor, razı olunmak mı
istiyorsun? Kaçınmıyor ve günah işliyorsun! Sana ne oluyor? istediğinde çok
istiyorsun da, verdiğinde neden az veriyorsun? Hayatı mı istiyorsun? Ama
nimetin gitmesinden * ve Korku anında
ta'zim ediyor ve istekte bulunuyorsun. Rahatlık anında ise çalışmada kusur
 Avn b. Abdillah b. Utbe 357

ediyorsun ve amel etmeden âhireti istiyorsun. Tövbeyi geciktiriyorsun.

Hakkında “konuşmada usta, ancak çalışmada zorlanıyor” denilen gibi olma.
Âdemoğullarının bazıları hastalandığında üzülür, iyileştiğinde kendini
güvende zanneder, fakirleştiğinde üzülür, zenginlediğinde fitneye düşer,
güçlü olduğunda çalışmaz, istekli olduğunda tembelleşir ve çalışmadan ister.
İstediği şey için çalışmaz, zahidler gibi konuşur ve rağbet ehli gibi amel
işlemez, işledikleri için ölümden nefret eder geride bıraktıkları için dünyayı
sever, istediğinde çok ister, verdiğinde az verir, hayatı ister ve sakınmaz, fazla
ister ve şükretmez, istediğinde mübalağa eder, çalışmada tembel davranır ve
çalışmadan mükâfat ister. Yazıklar olsun! Ne kadar kandık, ne kadar gaflete
düştük ve ne kadar cehalete düştük? Yazıklar olsun! Bizler niçin yaratıldık,
bizden ne isteniyor? Yazıklar olsun! (Âhiretimiz için) hangi tehlikeye atıldık?
Yazıklar olsun! Kötü amellerle (kendimizi) tehlikeye attık. Biz ne için
yaratıldık? Cennet için mi? Yoksa cehennem için mi? Yazıklar olsun! Bizden
ne isteniyor ve sanki istenen bizden başkasını ilgilendiriyor? Yazıklar olsun!
(Yarın) ağızlarımız mühürlenip ellerimiz konuştuğunda, ayaklarımız şahitlik
ettiğinde, gizli işlerimiz ortaya döküldüğünde ve cisimlerimiz (aleyhimizde)
şahitlik ettiğinde ne yaparız? Yazıklar olsun! Çok kusur işledik,
mazeretimizde, bizi temize çıkaracak bir şey de yoktur. Yazıklar olsun!
Emelimiz çok uzun ve yaratıcımıza gitmekteyiz. Rabbimiz bizlere rahmet
etmezse vah halimize, vay halimize! Ey Rabbimiz, rahmet et bizlere!
Rabbimiz! Sen hikmet, izzet, ikram, şefkat, rahmet sahibisin. Çok yücesin
çok yakınsın çok güçlüsün ve çok lütuf sahibisin. Hükmün, beyanın, hilmin
ve lütfün çok güzeldir. Sen şükredilensin, ilim, hikmet ve ikram sahibisin.
Rabbimiz! Delillerin ne üstün, methin ne çok, kitabın ne kadar açık, azabın
ne şiddetli, sevabın ve ihsanın ne çok, övgün ne yüce, imtihanın ne güzel,
nimetlerin ne kadar bol, mekânın ne kadar yüce, emrin ne kadar kadim,
Arş’ın ne kadar yüce, cezalandırman ne kadar şiddetli, kürsün ne kadar
geniş, yarattığın ülkeler ne güzel, kulların ne kadar çok, rızkın ne kadar bol,
şükredenin ne kadar fazla, yardımın ne kadar çabuk, yaratıkların ne kadar
sağlam, emrin ne kadar güçlü, affın ne kadar nurlu, zikrin ne kadar yüce,
hükmün adaletli, sözlerin ne kadar doğru, vaadin ne kadar gerçek ve faydan
ne kadar çabuk!
358 Avn b. Abdillah b. Utbe

Yazıklar olsun bana! Benden gafil olunmadığı halde gafil oluyorum.

Arkamda ağır bir gün varken, nasıl geçimimle sevinirim? Bana ne
yapılacağını bilmezken, nasıl üzüntüm olmaz? Ecelimin ne zaman olduğunu
bilmezken, nasıl dünya beni sevindirir? Az şey orada bana yeterken, nasıl
dünya tutkum büyük olur? Asıl karar kılacağım yer olmadığı halde sevgim
nasıl artar? Başka yerde karar kılacakken, dünya için nasıl mal biriktiririm?
Arkamda bıraktıklarımın bana yararı olmazken, nasıl onun için hırslanırım?
Benden öncekilerden dünyayı tercih edenlere dünya zarar vermişken, ben
nasıl dünyayı tercih ederim? Tövbe kapısı kapanmadan nasıl amel etmem?
Arkamda kalacak şeyden nasıl hoşlanırım? Bana yaklaşmışken (âhiret)
hesabından nasıl gafil olurum? Rızkım garanti edilmişken, nasıl onunla
meşgul olurum? Amellerim önüme serileceğine göre, nasıl günah işlemeye
devam ederim? Yegâne kurtuluşum Allah'ın taatındayken, nasıl itaat
etmem? Benim için ne dilendiğini bilmezken, nasıl çokça ağlamam? Geçmiş
(hatalarım) hatırlatıldığı halde, nasıl gözüm aydın olur? Nefsimi
katlanamayacağı şeye nasıl maruz bırakırım? Önümde (hesap) varken nasıl
gönlüm hoş olur ve ölüm arkamdayken emelim nasıl uzun olur? Rabbim
bana ihsan etmişken, nasıl onu hakkıyla gözetmem?
Yazıklar olsun bana! Gafletim kendimden başkasına zarar verir mi? Veya
nasibim zayi olmuşken başkası benim için çalışır mı? Yahut benim çalışmam
(amellerim) başkasına verilir mi? Öyleyse niçin faydası bana olan (amelleri)
işlemem? Yazıklar olsun bana! Ecelim biter ve Rabbim ilk yarattığı gibi beni
tekrar diriltir. Sonra beni hesap yerinde durdurur ve hesap sorar. O beni
benden daha iyi bilmektedir. Sonra beni dostlarımdan, ailemden,
kendimden ve başkalarından uzaklaştıracak (korkunç âhiret ahvalini)
müşahede ederim. Yerler ve gökler başka şekle çevrilir. Hâlbuki onlar itaat
etmekte, ben ise isyan etmekteyim. Benim günahlarım gibi günahları
olmayan dağlar toz olur. Benim gibi hesapları olmamasına rağmen Güneş ve
Ay (mahşerde) toplanır. Yıldızlar benim muhatap olduklarımla muhatap
olmamalarına rağmen dökülür ve benim işlediğim amelleri işlemeyen
hayvanlar mahşerde diriltilir. Günahı benden daha az olan gençler (o
şiddetli ahvalden dolayı) ihtiyarlar.
 Avn b. Abdillah b. Utbe 359

Yazıklar olsun bana; durumum ne korkunç ve tehlike ne kadar büyük!

Beni bağışla ve taatını tek düşüncem kıl! Cismimi bunun için güçlendir ve
nefsimi dünya tutkusundan kurtar! Beni faydalı olanla meşgul et ve bu
hâlim geçinceye kadar bana güç ver! Beni tekrar dirilttiğinde ihsan ve
rahmet et, kötü sorgudan kurtar ve hesabımı kolay kıl! Zulmüm ve günahım
nedeniyle o gün benden yüz çevirme! Nefislerin, kendinden başkasıyla
ilgilenmediği o korkunç günün korkusundan beni emin eyle! Başkalarının
amellerinin fayda vermediği o günde beni amellerimden faydalandır!
Rabbim! Beni yaratan ve annemin karnında bana şekil veren sensin. Nesil
nesil müşriklerin sulbünde dolaştırıp, merhamet edilecek ümmetin
sulbünden çıkarttın (yarattın). Allahım! Bana rahmet et, îslâm nimetiyle
ikram ettiğin gibi taatını ihsan et! Yaşadığım sürece sana asi olmaktan uzak
kıl! Gizli yanlarımı açığa vurma ve günahlarımın çokluğuyla beni
utandırma. Ey beni yaratan! Sen noksanlıklardan münezzehsin. Sen bütün
gizli işlerimi bildiğin halde huzuruna hangi yüzle çıkarım ve Sana bakarım?
Dilime mühür vurduğun ve azalarıma yaptıklarımı söylettiğin zaman Sana
nasıl özür beyan ederim? Ey beni yaratan! Ben sana tövbe eder ve tövbemin
kabulünü gözlerim. Tövbemi kabul et, duamı kabul et, gençliğime
merhamet et, sapmalardan uzak tut, anlayışsızlığımı bağışla. Hatalarımı
açığa vurup beni rezil etme. Ey beni yaratan! Sen noksanlıklardan
münezzehsin. Sen yardım isteyenlerin yardımcısı ve âbidlerin göz nuru,
zahidlerin sevdiğisin. Yardım isteyebileceğim tek kişi Sensin. Gençliğime
merhamet et. Tövbemi kabul ve duamı kabul et. Yapmış olduğum
günahlardan dolayı beni rezil etme. Ey Rabbim! Resûlün Muhammed’e
(sallallahu aleyhi vesellem) indirdiğin Kitab’ı bana öğrettin. Sonra gördüğün gibi Sana
isyan ettim. Sen beni gördüğün ve indirdiğin Kitab’da yasakladığın halde
Sana isyan ettiğim için benden daha kötü kimdir?
Ey Rabbim! Eğer günahlarımı ve isyanlarımı hatırlayacak olsam
yaptıklarımdan dolayı gözlerime uyku girmez. Ben sana tövbe ediyorum,
tövbemi kabul et. Sana iman edip Senden başka ilah olmadığını kabul
etmeme rağmen beni Cehennem ateşine yakıt yapma. Beni, annemi ve
babamı, bütün Müslümanları rahmetinle bağışla. Ey Âlemlerin Rabbi!
Duamı kabul et!”
‫‪Avn‬‬ ‫‪. Abdillah b. Utbe‬ء ‪360‬‬

‫ك ذ ئ مئتي ال ‪ ،‬ى‬ ‫ثا‬

‫(‪ ] ٢٦٠/، [ -) ٥٧٢١‬خد ق امح و أ صت م م ث ذ ئ ا خت ن‪ ،‬ءت‬
‫م ؛ ر ا‪°‬دنه‪ :‬ي بي‪ .‬ح‬ ‫ص م ن ئ هم د‬ ‫حقان بن موص‪ ،‬ح دقا شهت ئق عئ‪ ،‬قات‪:‬‬
‫وحدق ا م د ا ء ئذ م ح م د‪ ،‬ظ أخ م د ئذ ا لتحس ن‪ ،‬بن ا أختن ئ إبراهي م‪ ،‬ض ي ش ثن‬
‫م‬ ‫بل اش ‪ ،‬أ ه ‪ 3Ö‬اليه‪ ٠' :‬ئ ث ى‪،‬‬
‫م ح ن‪ ،‬كا خ ي ا غ‪ ،‬أمحائا شث غ و د ي ‪ ،‬ض ‪ ،‬من ت ي ء م‬

‫غ ل ال‬ ‫ص ه غ م ح ئ أيى غئة م حت د و ه ‪ ،‬لجة و ب ئ ة ء ة د ق ت م ح أ ‪ ،‬أ م ح م ح‬

‫مبظ مؤ ‪ ،‬ز ال ننوم خداع ز ال خ البه‪ ،‬بم ثد ي ب م ن قل ة ئه و إن ا ؛ ل سبع دة‪ ،‬ز ال سرب‬
‫سس ق \لدي ه ‪،‬‬ ‫نن ا ق ئ ه ‪،‬‬
‫عأ م ة‪ ،‬ز ال ي حضر ج ه لة‪ ،‬ؤ ال ثت ج د ين ا وابه‪ ،‬زثغف و ج‬

‫وتزل ؛ قي ا لخئ ال ذ ي عيه‪ ،‬وا ل ح م منة تأث ود‪ ،‬ن ا ئ ي منه م أمون‪ ،‬ون 'ئن ئ ع‬
‫م ح‪ ،‬مط ا ذ ا ي ق ‪ ،‬ثإن كا ذ مع ال داكرين ل م يكت ب م ن ‪ ٤^ ^ ^ ١‬ز ال يغثه ص م ذ‬
‫ي ولون‪ C‬زامتثئثز بنا ال ثغلئ ون‪،‬‬
‫ض إخ هت اء م ا قد عل نه‪ ،‬إن رش خا ن ما م‬ ‫ج هل ة ‪ ،‬زال‬

‫ز م أ م يي ب ن شت ي‪ ،‬ثهو سس هل غ غ ث ة فى ائ ن ل‪،‬‬ ‫ي ‪،‬‬ ‫ن‪ ،‬ئ‬

‫ي أال أ بمم ج‬

‫ب ى ز ه أذ يئ ف ز ‪ ،‬س ت‬
‫وأ ي ما أ م م ن ا ال ىر> ال ئ امبؤ غ ر ز م ‪ ،‬يف ال يد و ز م‬

‫حزرا‪ ،‬ويص يخ ز حا‪ ،‬حذرا لما ح در ثن ال قل ة‪ ،‬ون حا لن ا أض ا ج م ن ا ش ن ة وال ؤخنة‪،‬‬

‫ثزغفه بن ات ح لي‪ ،‬وزه ادثت فين ا ينقذ‪،‬‬
‫إن ‪۵٤‬؛^ ئذن ة محما يك ره ل م يهلع ه اب م ا أ ح بت‪ ،‬م‬

‫يمزج ايلم بالحلم‪ ،‬ويص ن ت بملم‪ ،‬و بمئ محم‪ ،‬زث ظوخلمحإ‪ ،‬ويحالق ي م‪ ،‬ال‬
‫أن اكث‬ ‫ت زئز يلغ و‪ ،‬ز ال‬
‫وهز يشه و‪ ،‬ؤ ال ي شثبغ ل‬
‫ب‪ -‬ت ؟ حير ج ئ نجص ت م‬
‫ب ن د م ن ' ن م ئ ظ رياء‪ 3 ،‬ال يترك منه ث ظ‬
‫ا ال ص دظء‪ ،‬ز ال يكت م ف ه اذثه ا العدا‪.‬ء‪ ،‬ز ال م‬

‫‪ ،٤١۶‬تجالس ال د م تع اقث'ؤ أ خ ي إ ي م ذ ت ي م الث‪4‬و ئخ ا لآنياؤ‪ ،‬ؤمحم ئض ي ث ئ‬

‫و‬ ‫فن ا زخا ‪ ،‬و طل ب ف ا بما‬
‫ض ‪ ،‬و مض ام ح ذ ي‬ ‫جب‪ ،‬ب م ج ب ب ا م ح ن من ي ي محن ا‬

‫ط م ئن‪ ،‬ز ال محث ثن ا ورقب م ا مح دض م ن‪ ،‬ز الثعلبة شث ة عأى ن ا ثفلن‪ ،‬ز ال يئل؛‪4‬ه ا غ ر‬
‫ظ ‪ ،‬وش ظنه إ ذ ل م م م في هل ك ‪ ،‬إ ذ ضخ أص‪ ،‬نإن‬ ‫ئ ي شءن‪ y fc ،‬مت ي ي قي‬
‫جب م د ‪ ،‬نإن نق ط ن ب ذ ‪ ،‬شع ب ق د أن ين ص ب ‪،‬‬
‫ا ء م جزن ‪ ،‬نإن انت ش ا محق‪ ،‬نإن ب‬
‫س ر ا؟ن م حه وبم ئ ج‬ ‫ز ال م ح ب محن ا يرع ب ‪ ،‬ف و د ل م أ غتد‪ ،‬ئأت ش‪ ،‬ثل أ جي ش ه ش ‪،‬‬
‫بالمعصية‪" ،‬كان أؤت ع م ره عم ق وغره‪ ،‬ثم أ ي وأ م د الرت ته‪ ،‬ودا اختره * كثو ومحرته‪ « ،‬لآت‬
‫نفن في ظ أ ش‬
‫عمحه ا ألم د ‪ ،‬ائقتن‪ ،‬وطات عثه االمم د ه ا عو‪ ،‬ومحزن إ ي ‪ Uİ‬غي‪ ،‬ي‬
‫بنع ذر‪ ،‬ع م ر م ا ث ث ذ ؤ مه ه ص ثذ و‪ ،‬هم هؤ م ن ا أل ب والغ عتة تؤو‪ ،‬إن أع طلئ إل يئ ج ز‪،‬‬
 ‫‪Avn b. Abdillah b. Utbe‬‬ ‫‪361‬‬

‫يا ده و ل م‬
‫ب‪-‬ر‪ ،‬يبتغي ا ل ر‬
‫م‬ ‫بدن‪ ،‬أت اء ال م د واستت ا ر‪ ،‬ين ج و الغ ج ا ه و ل م‬
‫وإ‪ 0‬منغ‪ ،‬قا د لز م‬
‫ب ش ل آ ق ك ن ا إل ث ؤ م ‪ ،‬و بمإل ن ا م ح أ ك ي ‪ ،‬إ ن‬
‫ثث خ ز خئ أ ذ قئ خ ز‪ ،‬ؤئؤ أخ ئ أئ ال م‬

‫يتأت أك ر‪ ö\j ،‬أئثئ قز‪ ،‬س ألت ' م ‪ ،‬وتفئ الين‪ ،‬بدر ه حير من بدره لم حؤ‪ ،‬وسع‬
‫بى‬
‫ت ه دون م‬
‫ف ن يرى ف ها ي ج‬
‫و حمضن جت ابه;> ثأع ط ي نا يكفيه‪ ،‬وم نع ما ي لهيه‪ ،‬ي‬ ‫لت‬

‫ي يشمحتيخ ف ت ة قي س كر ظ‬ ‫ياذم فين ا‬

‫نجلغيه‪ ،‬ي ع ج ر عن مكر ما أوي‪ ،‬ويبتغي ا ل ر‬

‫ينا ز ر ‪ ،‬وينهى ق ال بمهي‪ ،‬ويأمر ؛نا ال لأي‪ ،‬يه ال‬

‫أب ي‪ ،‬ويئنى نا علئه م ن ال م حي ف‬
‫ي ن عنذة وثغص ة غش ما عنده‪ ،‬متل ه‬
‫فى بغضه‪ ،‬ويقص ز فى ‪-‬ص ه‪ ،‬م ء م ن م س ه حئة ظ ف‬

‫ت ح ب ا لهث اإب ج؛ذ ق ال بم د أ‪-‬ئن اني ل م ‪ ،‬وثغقس ال ن ب ي ي ن وفو أ ح د ه م‪ ،‬ير ج و ا ال جره قي‬
‫مح م غش ظثؤ‪ ،‬زال ث شث ى ال ن ف ث قي ا لق س م ن س ه‪ ،‬ال بم د ر في ال دمحا ع ر ظ‬
‫بى‪ ،‬وي رك ثن ا ال جرؤ ئ م ح‪،‬‬
‫يهوى‪ ،‬زال مح د م ن ا الخزؤ نا ص‪ ،‬محادر من ال د ك م ا م‬
‫؛ن عوئ خس ت أ ه قدثادب‪،‬ء وإد> ايملي غ ا ذ‪ ،‬ق ول في ال د ك قزت ا وا م حق‪ ،‬ويع ن د محه ا‬
‫غن و‪ ، ^ ^ ١‬ثكنة ال ن ؤ ث إل ساءتؤ‪ ،‬ز ال يسهي عن ا إل ساءة ي حياته‪ ،‬ثكنة ا لخزت بما‬

‫ال يذ غ‪ ،‬وي ح ب الحثا‪ UJ 0‬بم نع‪ ،‬إن م نغ م ن ال دتا ل م يم ثغ‪ ،‬نإن أعملي بجا ال يشبع‪،‬‬
‫م ال‪ ،‬وظ‪: ،3‬‬ ‫‪ bu‬عرص ت ‪^ ^ ١‬؛‪ :،Jü ،‬يك م لف ا لع ن د ‪ ،‬هواثع‪ ،‬الن عرص لق اتح ن د‬
‫بجلف ‪،‬ل ئ ‪ ،‬ال تد ه ث ت خا ئ م ح ل ‪ ،‬ز ال ث ظ تئقق غ د ا ل خ م ‪: ،‬ر ب و ا لآي ب م‬

‫عنل‪ ،‬ويوحر التنبه يهوئلي‪ ،‬ا الض‪ ،‬ب م ال بم ش محما لق غ ال‪ ■،‬ورغبته محما بك م د لت من‬
‫يئ ا أمز به م ن ا لخن ل‪ ،‬ويممر غ لن ا ءرغ ثق م ن الرزق‪ ،‬يخشى ‪ ^ ^ ١‬قي‬
‫رزق‪ ،‬وزه ادته ف‬
‫ن ذ بالل ه م ن ئ ؤث حثه‪،‬‬
‫نبه‪ ،‬ز ال ث خ ق ى ال ؤ ب ق ‪ -‬حلم ه‪ ،‬يعوذ بالل ه م م ن ئ ز محؤهه‪ ،‬ز ال م‬

‫ي خث ى ائنؤث ز ال ين ج و ائثؤث‪ ،‬ق ش ن ا يخشى زقن أيقن يق‪ ،‬ز ال قأ سث م ا تر ج و زق‬

‫ظ ن منه‪ ،‬ين ج و ق ع ع ل م ال بم د بؤ‪ ،‬وأ سض ر ج ه ل قذ أبم ن بؤ‪ ،‬ي س حر بمنب حثه ثن‬
‫تق‬
‫كتي‪ ،‬زقث ى ن ا غي ن ؤ ئ ا لخى‪ ،‬قث ي إ ر م ن ف و وقه ي الورق‪ ،‬ز ه ى ثن ج‬

‫ي بأدئى م ن دبه‪ ،‬وتر ج و بم ه أ بمر ثن عخم ل‪ ،‬بمر الورم‬ ‫س‪ ، ^ ١‬ي ح ا ف غش‬
‫إل ل في د‪ :‬أمحال‬ ‫ص ؛ ي و؛عمل ه ا ش م س ه‪| ،‬ن ن ك ز ا لهق‪ ،‬محات‪ :‬نا ف ك ذ ا م ن كا ذ قلم ك م ‪،‬‬

‫غ ن م ‪ ،‬م و لت‪ :‬س ست ط يع أن نكون مثل ه م‪ ،‬ئهو لل م د م دال ‪ ،‬ويشت ص ع ب‬ ‫ئ ن ن د أئش‬

‫عثه ؛ ش د ‪ ،‬يزى ‪ ^ ^ ١‬ظ عومي نر ض‪ ،‬والء؛جي اثه أن أ ش ط زأئش‪ ،‬يل ين ؟ي ح س ب‬
‫عأدة أنا ؛أ‪ ،‬ثهز يرص د ه ا للختائة‪ ،‬بمإل للص ذادؤ نا يزص د به للع داوة‪ ،‬ي م ح ل يالقس ه‬
‫‪362‬‬ ‫‪Avn b. Abdillah b. Utbe‬‬

‫وفر قي ا لخث ثضء‪ ،‬بممح ث ع ي ال غ م ‪ ،‬ن ث ق ل غ ي ال د م ‪ ،‬ا ه ؤ تع ا لآتياؤ أ خ ي \ ‪6‬‬

‫بب خ‬
‫م‬ ‫ز ال‬ ‫ي ت ائبئ ا‪،‬‬ ‫ث ال‬ ‫الصزم‪،‬‬ ‫ؤيؤ حر‬ ‫م ن ال د ك ر نع ‪ ،£١^ ١‬بمج د التزم‪،‬‬
‫ز ه ا لخئ اء ؤئز ش و "‪ ،‬زان‬ ‫و م ح ح وه م ه م حئ ح من ال م و ل م سهن‪ ،‬ؤ بمي‬
‫تذ م ‪،‬‬
‫ج‬ ‫ائ ح ه غ عن ا ف غ و د ي ي روايته‪ " :‬إ ذ ص د اعممس‪ ،‬وإ‪ 0‬بمغ ن تج ن‪ ،‬نإن‬
‫؛ إ ذ تأ ت ال ج فن‪3 ،‬إن ئ ث د س ور‪ ،،‬ثإن ح د ث حل فن‪ ،‬نإن حل فن خي ف‪ ،‬نإن وعد‬

‫ف ص‬ ‫ه ف ر‪ ،‬و ر ئ ورت‪ ،‬لأس ق في‬ ‫ئ‪،‬‬ ‫ص‬ ‫ي ثإن‬ ‫أخل ف ن‪ ،‬نإن و ء ذ‬

‫م ا م ئعت‪ ،‬وقس محا هي اإلحسان محت‪ ،‬يم ي د محا ويجب محا جب م ا لخدلأ‪ ،‬أغو‬
‫بم غ‪ ،‬وإن‪ °‬ش خ ني ت حغ‪ : ،‬ن ؤ‬ ‫ا م ح ا و ق ب طا ق‪ ،‬وأغد االممائؤ ه غداوة‪ ،‬إن ت ب ز إل‬

‫ج ي الئ اهأل‬
‫ز ي ن إعراءس ات طوؤ‪ ،‬ثت خ ثيا ئ ث ث م ‪ ،‬و أ ف د بال غدر‪ ،‬زئ ب‬ ‫ا لخن و د‪،‬‬ ‫و‬ ‫ئ‬

‫بت ط الغ ائ ب بت ا ال ‪ :‬م م ه‪ ،‬جرئ ش ا نمائه‪ ،‬بريء بن‬

‫س ه‪ ،‬و م‬ ‫ءث ي‬
‫فن م‬
‫عثر‬ ‫ا ال م ائؤ‪ ،‬من أ خ ي"كد ب‪ ،‬زنق أبثهن ح ل ب ‪ ،‬ي ص ح لث م ن عتر اش ج ب ‪ ،‬وينق ي في‬
‫ا ال ذ ب‪ ،‬ز ال ب م جو منه م ن ج ا ن ب‪ ،‬ز ال س ل م بئة م ن ص ا ح ب‪ ،‬إ ذ ح دق ة مثلث‪ ،‬نإن‬
‫سف‪ ،‬نإنب ا طشثة ئ ج ع لث‪،‬‬ ‫حدد لف ع م لث‪ ،‬نإن نؤبه ت رك‪ ،‬نإن ثزرئث محرلث‪ ،‬نإن ء ا زقة‬
‫نإن ثابئتة بهثلف‪ ،‬وإن‪ °‬زاقثة حشذنث‪ ،‬نإن حالمتة ممتلئ‪ ،‬يحس د أن ق م حي‪ ،‬وزهد أن‬
‫ا ئ ه‪،‬‬ ‫ل‬ ‫س‬ ‫أح‬ ‫ت ذ‬ ‫أة‬ ‫م كامح‬ ‫ض‬ ‫ز‬ ‫يعج‬ ‫ه ‪،‬‬ ‫ع نل‬ ‫م‬
‫ب ث ل‬ ‫أ ن‬ ‫وي ز ه د‬ ‫ث‪،‬‬ ‫ءصل‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ذ‬ ‫يحج‬ ‫غ ل ‪،‬‬ ‫م‬
‫ز ال‬ ‫‪ :‬م ‪ ،‬جب ه م‬
‫ب ة هة‪،‬‬ ‫ال‬ ‫يظ‬ ‫م‬ ‫ش ث ف ي م ‪ ،‬وق‬ ‫ز ال‬ ‫ء ‪،‬‬ ‫مح ت ذ ث ش‬ ‫ص‬ ‫ز‬

‫ب ة ؛اا ض ‪،‬‬
‫ج‬ ‫^‪،٤‬‬ ‫ن يل محث و ه‪ ،‬بمل ء إ م حاء‪ ،‬دق مم ة ب و م ‪ ،‬ون ص‪١‬‬
‫و م ا قئثى‪ ،‬قا دربال د ي‪ ،‬زث ز مدبالمم‪-‬ؤى ‪٠٠‬‬ ‫يخ ص بته م ا أبد ى‪ ،‬محاؤر م ا ث ش‪ ،‬ويواكد‬
‫‪. Abdillah, oğluna şöyle demiştir: “Evladım! Bir şeyden uzak‬ط ‪Avn‬‬
‫‪durduğunda bilerek ve temiz kalmak amacıyla uzak duranlardan, bir şeye‬‬
‫‪yakınlık göstereceği zaman da şefkat ve merhametle yakınlaşan kimselerden‬‬
‫‪ol. Sakın kibir ve gururla bir şeyden uzaklaşan veya hile ve aldatmayla‬‬
‫‪yakınlaşan kimselerden biri olma! Kendinden öncekilere muktedî olan‬‬
‫‪.kişilerden ol ki, böylesi kişiler kendinden somakiler için bir imam olur‬‬
‫‪Böyle bir kişi ilmini insanlardan esirgemez, bilmediği konuları insanlarla‬‬
‫‪paylaşmaz, şüphe içinde kaldığı konularda acele davranmaz, açıkça bilinen‬‬
‫‪,konuların sorumluluğunu üstlenir. Bankalarında olan hararım affeder‬‬
‫‪başkalarının kendi üzerinde olan haklarım ise ziyadesiyle öder. Böylesi bir‬‬
 Avn b. Abdillah b. Utbe 363

kişiden hayır beklenir, kimselere kötülüğü dokunmaz. Gafillerle beraber olsa

dahi zikir ehli insanlardan biri olarak yazılır. Zikir ehli olanların içinde ise
gafillerden biri olarak yazılmaz. Onu tanımayan kişilerin övgüleri kendisini
değiştirmez. Bilgisinin sınırlarının farkındadır. Zekidir, insanların kendisi
hakkında konuşmalarından çekinir ve kendisi hakkında bilmedikleri şeyler
için de Allah’tan bağışlanma diler.
“Ben kendimi onlardan daha iyi bilirim. Rabbim de beni benden daha iyi
bilir” der. Endişeli bir haletiruhiye içinde sadece salih ameller işlediği içindir
ki amelleri pek ağır ve yavaştır. Akşama kadar dilinden zikri düşürmez, tek
derdi şükrünü gereği gibi eda etmektir. Endişe içinde geceler, sevinç içinde
sabahı bulur. Endişesi gaflete düşmüş olma ve bu şekilde ölme
düşüncesinden dolayıdır. Sevinci de nimet ve rahmet içinde sabahı
bulmasındandır. Nefsi, sevmediği şeylerde kendisine karşı geldiği zaman
karşılığında nefsinin hoşlandığı şeyleri yapmasına izin vermez. Arzusu ebedi
olan şeylerdedir. Günahlara bulaşmamak için susar, anlamak için konuşur.
Nimetlere mahzar olmak için yalnız kalır ve öğrenmek için insanların
arasına karışır. Hayırlı bir şeyi dinlerken başka şeylere dalmaz, bunu
dinlerken boş işlerle uğraşmaz. Başkalarının sırlarını arkadaşlarına anlatmaz.
Bir haksızlığa tanık olmuşsa bunu gizleyip sessiz kalmaz. Bir hayrı riyakârlık
için asla yapmaz, hayâsı bu hayrı yapmaktan kendisini alıkoymaz. Fakirlerle
birlikte zikir meclislerinde bulunmak onun için zenginlerle eğlence
ortamlarında bulunmaktan daha sevimlidir.
Evladım! Geçmişine yönelik kesin bir inanç içinde takdire rıza gösteren
ancak geleceğine yönelik öylesi bir takdiri ve rızayı unutan kimselerden
olma! Kaçan fırsatlar için: “Şayet bana bir şey takdir edilseydi mutlaka
olurdu” diyenlerden, kalan ömrü için de: “Ey insan! Durmadan çalış!”
diyenlerden olma. Böylesi kişiler rızıktan yana kendilerini güven içinde
hissetmezler ve devamlı tedirgindirler. Ellerinde bulunan rızıkların devamı
konusunda da güven içinde değildirler. Emin olmadığı şeylerde nefsine
uymaz. Oysa emin olduğu konularda nefsine de karşı koymaz ve arzularının
peşine düşer. Kendinden yana devamlı bir şüphe içindedir ve Allah’ın
rahmeti olmazsa helak olacağını düşünür. Hastalandığında pişmanlık duyar,
364 Avn b. Abdillah b. Utbe

sağlıklıyken ise hiç hastalanmayacağını düşünür. Fakir düşünce üzülür,

zengin olursa sapar. Bir şey istediği zaman tembel davranır, çalışkanlığı
tuttuğu zaman ise işten yüz çevirir. Harekete geçmeden bir şeyleri ister, oysa
istediği şeylere yönelik harekete geçmez. “Çalışıp da yorulacağıma oturup
temenni ederim” der. Mağfireti ister oysa masiyetleri işler. Ömrünün
başlarında gaflet ve aldanma içindeydi. Gençliğini tökezlemeler içinde
geçirdi. Yaşlılığı da artık tembellik ve miskinlik içinde tükenecektir.
Gelecekten yana büyük umutlar içinde olunca da yoldan çıkar.
Kendisine verilen uzun ömrünü aldanmalarla bitirir. Uzun ömrü
boyunca başkalarının yaptıklarından yana mazur görülse de kendi
yaptıklarından yana mazereti kabul görmeyecektir. Oysa uzun ömrüne
rağmen bundan bir ibret alabilmiş değildir. Günahlardan ve verilen
nimetlerden yana pek varlıklıdır. Birine bir şey verdiği zaman minnet ederek
şükür bekler. Veremediği zaman da: “Demek ki sana takdir edilmemiştir!”
der. İnsanlara kötülük eder ve birilerini diğerlerine tercih eder. Kurtuluşu
ister, ama bu yönde herhangi bir şeyden sakınmaz. Daha fazla mal ister ve
şükretmez. Oysa verilen nimetlere şükretmesi ve bu şükre yönelik bir
mazeretinin olmaması gerekirdi. Yine kendisinden istenilmeyen şeyleri
yapmaya kalkar da kendisinden istenilen şeylerin çoğuna kulak asmaz.
İstediği zaman çok ister, oysa infak edeceği zaman cimri davranır. Çoğu
isteyip azı verir. Allah kendisine, kendi kendine verdiği değerden daha fazla
değer verip bol rızık ihsan etmiş ve (dünyadayken) hesabını hafif tutmuştur.
Kendisine yetecek kadarıyla rızık verilmiş, Allah tan meşgul edecek rızık da
kendisinden alıkonulmuştur. Kendisini saptıracak zenginlikten gayrı hiçbir
şeyin kendisini varlıklı !alamayacağını düşünür. Elinde bulunan nimetlerin
bile şükründen acizken daha fazla malının olmasını ister. Sahip olduklarının
şükrünü eda etmede pek tembel davranır, kendisine kâfi derecede verilen
rızıklar için de şükür etmeyi unutur.
İnsanları haram olan şeylerden sakındırır, ama kendisi bunlardan
sakınmaz. Kendi yapmadığı şeyleri başkasına emreder. Öfkesi ve hırsı içinde
kendini helak eder, ama sevgisini az tutar. Sahip olamadığı şeylere olan
sevgisi kendisini yoldan çıkarmıştır, oysa aynı şeyler elinde mevcuttur ve
 Avn b. Abdillah b. Utbe 365

onlardan nefret eder. $‫ طلل ة‬kimseleri sever, ancak onlar gibi davranmaz.
Kötü kişilere nefret duyar, oysa kendisi de onlardan biridir. Zanmna
güvenerek âhirette Cenneti umar da günahlarından dolayı yakın olarak
bildiği cezadan yana bir korku taşımaz. Dünyadayken arzu ettiği ve gelip
geçiri olan şeyleri elde edemez, ancak d ire tin kalıcı nimetlerine de razı
olmaz. Fani olan dünyalık şeyler peşinde koşar da baki olan âhiret
nimetlerinden yüz çevirir. Kendisine sağlık verildiği zaman tövbe ettiğini
düşünür, ancak belalarla sınandığı zaman yine aynı şeyleri yapar.
Dünya hakkındaki sözleri zahitler gibidir; ancak dünya peşinde
koşanların işlerini yapar. Kötülüğünden dolayı ölümden nefret eder, ancak
hayattayken kötü işleri yapmaktan geri durmaz. Sahip olduğu şeylerden
ayrılmamak için ölümden nefret eder ve henüz yapamadıklarından dolayı da
dünyayı ister. Dünya nimetleri kendisine verilmediği zaman kanaat
göstermez, verildiği zaman da doymak bilmez. Şehveti kabardığı zaman: “Bu
kadar amel yeter, artık keyfine bak!”, der. Amel vakti geldiği zaman da
tembel davranır ve: “Bu kadar takva yeter!” der. Tembelliği korkusunu
gidermez, ancak arzulan da kendisini harekete geçirmez. Amel etmeden
sevap umar ve tövbeyi de uzun bir geleceğe erteler. Yaratıldığı amaç için
çaba göstermez ve kazanması gereken mal peşinde koşar. Yapması gereken
ameller konusunda pek zahittir ve cimridir; ama mal kazanmaya bütün
vaktini ayırır. Rabbine karşı görevlerinde insanlardan korkar, ama insanlarla
ilişlerinde Rabbinden korkmaz. Kendisinden üstün olanlara karşı Allah’a
sığınır, ancak kendinden aşağıda olanların Allah’a sığınmalarına fırsat
vermez, ölüm den korkar, ancak zamanın geçmesinden endişe duymaz.
Korktuğu şeyin (ölümün) kesin bir şekilde başına geleceğini bildiği halde
kendini güvende hisseder de yine arzu ettiklerine ulaşabilmekten yana
umutsuzluğa kapılmaz. Amel etmediği bir ilmin faydasını umar da, cehaletin
kendisine vereceği zarardan emin olduğu halde kendini güvende hisseder.
Kendinden düşük insanlarla alay eder de onların kendi üzerindelri
haklarını unutur. Mal konusunda kendinden daha üstün olanlara bakar da,
kendinden aşağıda olanları görmez. Başkasının işlediği küçük bir günah için
endişelenir de kendisinin işlediği basit bir amelle Cenneti umar. Başkasının
366 Avn b. Abdillah b. Utbe

kusurlarını hemen görür de, kendi kusurlarını yok sayar. Kendisine yakın
olan hatırlatıldığı zaman: “Sizden öncekiler böyle yapmazdı” der. Kendisine:
“Peki neden sen de onlar gibi amel etmiyorsun?” diye sorulduğu zaman:
“Kim onlar gibi olabilir ki?” der. Söz söylemekten geri durmaz da, amelini
yapmak kendisine zor gelir. Kendisi için emanet verildikten sonra unutulan
ve vazgeçilendir. Kendisine emanet bırakılması için yumuşak davranır, oysa
ona el koymak için pusudadır. Fırsat bulduğunda düşmanlığa çevirebilmek
için dostluğu öğrenir. Kötülüğü çabucak yaparken iyilikte pek yavaştır. Şiiri
rahatça okuyabiliyorken zikir diline ağır gelir. Zenginlerle geçirilecek eğlence
ve boş zamanı fakirlerle yapılacak zikirden daha çok sever. Uykuyu çok
severken oruçtan uzak durur. Ne gece namazı vardır, ne de gündüz orucu.
Erken yatıp erken kalkar ve gece oturmalarını sevmez. Henüz kahvaltısını
yapmıştır, ancak aklında akşam yemeği vardır.
Haccâc’ın Mes udî’den rivayetinde ise Avn devamında şunları demiştir:
“Göstermelik namaz kılar, diz çöker gibi rükuya gider, yem keker gibi de
secde eder. Birinden bir şey isteyeceği zaman ısrarcıdır, ancak kendisinden
bir şey istendiği zaman ileriye atar. Konuşurken yeminler eder, ettiği
yeminleri bozar, verdiği sözü de tutmaz. Kendisine nasihat verildiğinde surat
asar, övüldüğünde ise sevinir. Onunla olmak kötülük, onu terk etmek ise de
yüktür. İnsanların onu ayıplamalarına aldırmaz. İçinde, peşinden gideceği
veya sevebileceği, dürüstlük gibi herhangi bir fazilet mefhumu yoktur.
Hainler dostları, dürüstler ise düşmanıdırlar. Kendisine selam verildiği
zaman duymazdan gelir, duysa da cevap vermez. Hasetle bakar, öfkeyle yüz
çevirir. Fakirle alay eder, hileyle mal edinir. Kendisi için istemediği bir şeyi
karşısındaki için ister. Bilip bilmeden birilerinin ardından konuşur, ihanette
pek cüretkâr, eminlikten pek uzaktır. Yalandan sever, birine öfkelendiği
zaman da aldatmak için yüzüne güler.
Edepsiz bir şekilde tuhaf şeylere güler. Kendisinden uzak duran
kurtulamaz, kendisiyle dost olan da sağlam kalamaz. Onunla konuştuğunda
melek gibidir, seninle konuştuğu zaman ise hüzne boğar. Ona kötü
davranırsan sana iyi davranır, iyi davranırsan da sana zarar verir. Yanından
ayrıldığın zaman seni yemeye çalışır. Arkadaşı olursan seni perişan eder,
 Avn ‫ء‬. Abdillah b. Utbe 367

peşinden gidersen de yoldan çıkarır. Ona uyarsan sana haset eder, muhalifi
olursan da kin tutar, üstün tutulmayı ister, ama kimseyi kendisinden üstün
görmez ve görülene de haset eder. Kendi işini hile yapmaya üşenir ve
kendisine iyilik yapana karşılık vermekten acizdir. Kendisine haksızlık edene
‫ ل?ءةكل‬haddini aşar. Dinlemeyi bilmez ‫ن ط‬esenlik bulsun. Bilmediği konularda
da durmadan konuşur. Dili kalbine baskın çıkar, kalbi diline hâkim olamaz.
Tartışmak için öğrenir, gösteriş için anlamış gibi yapar. Her dem kibirlidir.
İçinde^leri saklayamadığı gibi yaptıklarını da gizleyemez. Fani olanların
peşinde koşup baki olan şeylerle ilgilenmez. Dünyası için çaba gösterir de
takvaya yüz vermez.”

‫ ق ا الت ظ إب رماب م بن م ح م ئن‬، ‫ و هم د ال م بن ث خ م‬،‫ ] خدثثا أيى‬٢٦٣/‫ [ ؛‬-) ٠٧٢٢(

: ‫ب خ ال م حك؛ ئال‬
‫ ثن ا إبرا م ح م بن م‬،‫أ ح ن د بن م ح م د بن ا م ح^اح‬ ‫ ى أبو‬،‫؛ ك ثن‬
‫ " ظ ءأل ا ه‬: ‫و ذ ئ مح ز ء‬ ‫ ؛ ا د‬: ‫ قات‬، ‫ ى ي ت م‬: ‫ م ه‬، ‫ق ج غ ف ئ ف أ ن تق خ و ئ‬

‫ وتا ء ذ‬، 4 ‫و ق م ع د ف ن ا خ هم ة م ذ القا ر ئاء ه د ى إ م ئه ا‬ ‫ه م ي ف ئء ث م ي ي ذال فيه‬ ‫ئ‬

،4 ‫يبث الل ه من يم و ت‬
‫ي ظ ض ال م‬°‫الثاي ؤزأئشنوا ألل م ج هذ أ‬ ‫في‬ ‫)ش ل ث ي ث غ أغد ق شنت ن‬
" ‫ين اثا م حقق ا ه تق ق وئ ث‬°‫مب ن ي ز ءالأد ج هد أ‬
Avn ‫ إ‬- Abdillah der ki: Allah dizleri bir şeyden kurtardıktan sonra aym
duruma geri döndürecek değildir. Zira şöyle buyurmuştur: “Siz bir ateş
çukurunun tam kenarında iken oradan da sizi ٠ kurtarm ıştı/’^ Yine
Allah iki farklı yemini eden kişileri aym yerde (Cehennemde) toplayacak
değildir. Kâfirler: “Allah ölen bir kim seyi diriltmez" diye olanca
güçleriyle Allah'a yemin ettiler.”2 Oysa biz bütün gücümüzle Allah’ın
ölüleri tekrar dirilteceğine yemin etmekteyiz,

‫ ظ ا ل ح س ين بن‬،‫ ثثا عئ بن إش حاى‬، ‫ عئد ء ئث ح ئ د‬١^ ^ - ‫ ا‬٢٦٣/٤‫ ل‬-) ٥٧٢٣(

،‫ محا مح ذ ال م ئ ذ اتزيد بن عبز ا م ئن تجل‬، ‫ش بق م حا ز إل‬1 ‫ دث\ عتد‬،^ ٧^ ١‫ك ن‬
‫ ثإو‬، ‫ب ى ال م‬
‫م‬ ‫ محك‬، ‫م‬ ‫ ثا‬: ‫ قا د‬،‫تت‬:‫' أؤ ض زب ت ا‬٠ : ‫ أ ه قات‬، ‫ى غزة ت ق ت ي ا ش‬

1Âl-i imrân Sur. 103

2NahlSur. 38
368 Avn b. Abdillah b. Utbe

‫ ص ق ث‬١^ ،‫ نح ز‬، ،‫ وعدا خئئ؛ مثل ث؛ت ؤم‬،‫ الثؤم حتزا ه ف أ م س‬0‫اتثهل غث أن ت ك و‬
٠٠ ‫ ؤإي\لث ومايع تذ ر منة‬، ‫ ءإبه ا ه م حا م‬، ‫ نإيا ك ومحزم طل ب ال حا جا ت‬،‫ءص ج ص الة ثؤي‬
Avn b. Abdillah bildiriyor: Adamın biri oğluna şöyle bir nasihatte
bulundu: “Evladım! Allah’a karşı takvalı ol. Elinden geldiği kadarıyla
bugünün dünden, yarınının da bu günden daha hayırlı olması için çalış.
Namaz kıldığın zaman son ‫ ل آل ا م م سآء‬kılıyormuş gibi 1‫لعل‬. ihtiyaçlarını fazla
tutmaktan sakın; zira fazla şey talep etmek hâlihazırda bir fakirliktir.
İnsanların sığındıkları mazeret ve gerekçelerden de uzak dur.”

‫ ثن ا ب ين تن‬:‫ فين ا ر ئ غي ه ات‬، ‫ث مه د الثؤ ئ ج م‬ ‫ ا‬٢٦٤/٤‫ ل‬-)٥٧٢٤(

‫ ك ا ذ لخون بن هم د‬:‫ قات‬،‫ عن وا ب ت القاني‬، ‫ ثنا سع يد بن زربي‬،‫ ثنا زيد بن ع و ف‬، ‫عا صم‬
‫ \قزيى‬،‫ ق ا د ل ه ا يؤما "ي ا بشزى‬C‫^ بأ ل حان‬١^ ١‫ وكان ت ثئزأ‬، ‫الل ه جارية يمالت لف ا نم ن ى‬

‫ هممحته م يق ون شن اي م غذ رعوس ه م‬،‫ب ص وت مح ه ثر ج غ حزين‬ ‫م حا ث ئمحأ‬ ،" ‫غ ر إ حزاني‬

‫ ادهبي ئ ال‬C‫ هد أع ط ي تب ك أنفت ويثاب ل ح ن ن صو ت ك‬،‫ يا بت ر ى‬٠٠ : ‫ قا د لف ا ثؤئ ا‬، ‫و لآكون‬

‫ ئؤ ئ ئثالئ ع ج وز لأئخوئؤ نز ال‬٠٠ : ‫ قات نابت‬،'٠ ‫ ثم أن ت ح مم لو ج ه الل ه‬،‫يمل ك ك عأي أخت‬

٠' ‫ه خ ر ق و ث‬ ‫أ ذ أئ ئ ظ ف ك ئ ق إ؛ئبم ظى تقدم ع ك ق ك و ن‬

Sabit el-Bunânî der ki: Avn b. Abdillah’ın Kur’ân’ı makamla okuyan

Buşrâ adında bir cariyesi vardı. Bir gün Avn ona: “Ey Buşrâ! Kardeşlerime
de oku” dedi. Buşrâ da Kur’ân âyetlerini makamla ve tekrarlayarak okurdu.
Bu şekilde okumaya başlayınca dinleyenlerin şarıldarım başlarından çıkarıp
ağladıklarını gördü. Yine bir gün ona: “Ey Buşrâ! Güzel sesinden dolayı seni
satmam için bana bin dinar verildi. Benden başka sana kimse sahip olmasın!
Git! Allah rızası için artık özgürsün!” dedi. Şu an Kûfe’de yaşlı bir kadın
olarak bulunuyor. Kendisine zor gelmeyeceğini bilsem haber gönderip
yanımıza gelmesini ve ölene kadar kalmasını isterdim.

Avn b. Abdillah ashâbdan bir topluluğa yetişmiş, Abdullah b. Ömer,

Abdullah b. Abbâs ve Ebû Hureyre’den hadis işitmiştir. Rivayetlerinin
geneli de babası vasıtasıyla Abdullah b. Mes’ûd’dan gelmiştir. Babası
Abdullah b. Utbe de ashâbdan biri sayılmıştır. Avn, Şa’bî ve Esved b. Yezîd
gibileriyle. Küfe ahalisinden olan tâbiûnun büyükleri ile âlimleri ve
 Avn b. Abdillah b. Utbe 369

başkalarıyla arkadaşlık etmiştir. Avn, tâbiûndan birçok kişiden

rivayetlerde bulunmuştur. Bunlar içinde ismâîl b. Ebî Hâlid, Ebû ishâk eş-
Şeybânî, Ebu’z-Zübeyr, Ebû Süheyl Nâfi’ b. Mâlik ve Mücâlid gibileri
sayılabilir. Avn'dan da Saîd el-Makburî, Mâlik b. Miğvel ve Mis’ar gibi
imam ile âlimler rivayetlerde bulunmuştur.

Takrîb 774, Takrîb 794, Takrîb 3080-a, Takrîb 1087, Takrîb4007, Takrîb
1175, Takrîb 1176, Takrîb 1464, Takrîb 4104, Takrîb 2898

‫ت‬3 ‫ ظ‬،‫ ثت ا ئ خ ث د بن إ ت خا ق‬:‫ قات‬،‫ ] حدثن ا إبراهي م بن عند الل ه‬٢٦٨/‫ )“ [ ؛‬٥٧٣٥(
‫ عن ع ون بن هم د الثؤ بن‬،‫ عن ابن تجال ن‬، ‫ ثن ا الل ت ت شر ت غ د‬: ‫ ه ا د‬،‫ثغ ا قي ئ بن تع يد‬
،‫ زا ه م حي‬، ‫ ش بمان ال م‬:‫ " م ا م ن ع م ف و د‬:‫ أق قات‬،‫ عن اثن ننث ود‬،‫ ص أيهؤ‬، ‫ئ‬
‫م‬ ، ‫ إال هاص نلف و س مدب أل إ ر ال ظ ء‬،‫ وتا ه ال ق‬،‫ ؤال إ ه إال الثت‬، ‫وا لخنذ ل د‬
: ‫ ماأل ع ون‬، ٠٠ ‫ي مب م إلء ب ن ا ل م ال يكه إ ال اء*ئثغفوئا لق ائل هن خ ز ي حيي به ا و جه الؤ ح م ن‬
١! :‫ف ن م ذ أخد ثق وبجئ و م م؟‬
‫ " ي‬:‫ ق ذ ب ش أثت‬: ‫ قات‬،‫فد وت ز ك ي ض ظئ ائثا‬

‫ كث؛ ممماة‬،" ‫ غئد ا ال ؟ ح ن ة‬, ^ ١ '’‫ ثظ‬1‫ م م‬،‫ه ا؟ئه‬ ‫ ا الئ ظم‬، ‫ال ؛ ال قآم ا البالله‬°‫حم‬
٠ ' ٠ ‫ش فف ه‬ ‫ م آ ن‬. ‫ق‬
Avn b. Abdillah b. Utbe’nin, babasından bildirdiğine göre ibn Mes’ûd
şöyle demiştir: Kul: “Allah her türlü eksiklikten tenzih ederim. Allah
büyükler büyüğüdür. Hamd ancak Allah’adır. Allah’tan başka ilah yoktur.
Allah’ın şanı yücedir” dediği zaman bir melek bu sözü karşılayıp semaya
çıkarır. Rahman (olan Allah)ın huzuruna çıkana kadar karşılaştığı her bir
melek topluluğu da bu sözü söyleyene bağışlanma dilerler.
Avn der ki: Bu sözü âlimlerimizden birine zikrettiğimde dedi İri: “Bana
ulaşana göre de kişi bu sözlere “Lâ havle velâ kuvvete illâ billah” sözünü de
eklediği zaman Allah ona nazar eder. Allah da bir kula nazar ettiği zaman
ona merhamet eder.”
Leys de ibn Aclân kanalıyla bunu ibn Mes’ûd’dan onun sözü olarak
rivayet etmiştir.

890 ‫س‬ ‫ل‬,‫ أ‬takrîb 4144, Takrîb 1873, Takrîb 1981, Takrîb 772, Takrîb
57-a, Takrîb 4154-a, Takrîb 4154-b
 370 Saîdb. Cübeyr

،‫ ثغ ا عتذ الثؤ بن و جاء‬: ‫ قا د‬، ‫ ثن ا أثو ت م‬:‫ قات‬،‫ئ ف ي لأ‬ ] ٢٧٧٤ [ -) ٥٧٤٥(
:‫ قاد‬،‫ ض ا لأتؤؤ ئن ثريد‬،‫ ص أ ي ئا خثة‬، ‫ ص م ن ثن مح د ال م‬،‫ ظ ا لخنوئد ئ‬:‫فات‬
‫ " و ال م ن؛ث خذ عند ا ل ر ح م ن عهد هم قات؛ م و لت الل ه م ا ز يزم‬:‫ ش س من ع ود‬1‫هزأ عئد‬
:‫ " وئأ وا‬:‫ قات‬، ‫ظثا‬ ‫ ءإ أبا ئ د ال مب ن‬:‫ قالوا‬،" ‫ نئ كآل لت عئدي ع ال ق ف ز‬: ^ ١
‫ إدي أعهد |قلف قي هذه ا م ح اؤ‬،‫ ع ال م ا ك ب وال ئ ه ا ذة‬،‫اللهأز ه ا طز الثن ؤا ي وا لأرض‬
‫ بأ ي ال أ ئ إ ال‬، ‫ ومحا عدني ثن ا م‬، ‫سي د م ؤيي م ن ؛ ي‬ ‫ محف زن ب ك ن ي ؛ ر‬، ^ ١
٠٠ ‫ |دلق الب حل ق ن ا ل ميعا د‬،‫جعئه ق عندك غبذ؛ ث وبه إ؟ي يؤم ا إل؛ا نؤ‬-‫ دا‬،‫بز حثثا الا‬
Avn b. Abdillah’ın Ebû Fâhite’den bildirdiğine göre Esved b. Yezîd şöyle
demiştir: Abdullah b. Mes’ûd, “Rahman'ın katında bir ahid alm ış
olandan başkası asla şefaatte bulunamayacaktır”! âyetini okudu ve
dedi ki: “Allah kıyamet gününde: «Katımda verilmiş sözü bulunan kişi
kalksın» buyurur.” Ona: “Ey Ebû Abdirrahman! Bize bunu öğret” denilince,
Avn dedi ki: “Şöyle deyin: «Ey yerleri ve gökleri yaratan, açığı ve gizliyi
bilen, Allahım! Şu dünya hayatında beni nefsime bırakırsan, nefsim beni
şerre yaklaştırır hayırdan uzaklaştırır. Ben ancak senin İsm etin e güvenirim.
Bunu benim için katında bir ahid kıl ve kıyamet gününde ahdimi yerine
getir. Çünkü sen asla ahdinden dönmezsin.”

Saîdb. Cübeyr
Allah dostlarından biri de, Allah korkusuyla çok ağlayan, bolca dua
eden, ilim sahibi, saadet ehli, şehid, düzgün ve fıkıh sahibi Ebû Abdullah
Sa!d b. Cübeyr’dir.

‫ ثن ا عبد الل ه بن أ ح م د بن‬،‫ ] حدق ا أ خت ن بن جع فر بن ح م دا ن‬٢٧٢/‫)" [ ؛‬٠٧٤٦(

‫ عن اق ا م بن أبي امح ب‬،‫ ثن ا ا ألص بع بق ز م‬، ‫ قا م ت ي م بن قي ه‬،‫ خد ش أ ي‬، ‫خ م‬

" ‫ت " " كان س م د بن ج م مح ي ألل م حش عي س‬،‫ ئل‬،‫ا لأعرج‬

1Meryem Sur. 87
 Saîd b. Cübeyr 371

Kâsım b. Ebî Eyyûb el-A’rac der ‫نظ‬: “Saîd b. Cübeyr, gece boyu
ağlamaktan dolayı gözleri az görmeye başlamıştı.”

‫ ى‬، ‫ كا غيد الثؤ ئ أخن ت ئن خمح د‬، ‫ ] خد كا أ خت ن بن ج م‬٢٧٢/! [ -) ٥٧٤٧(

" : ‫ آ د‬،^ ١١‫ ض ض م‬،‫ ت ا أ ف خ ئ ز مم‬:‫ قاد‬،‫تق م حق‬ ‫تت ل ج‬ ‫ ئ‬،‫أختن ا لأؤي‬
" ‫ءنتمحد ئذ ي م ث مبالكل خ ر عب س‬
Kâsım b. Ebî Eyyûb el-A’rac der ki: “Saîd b. Cübeyr, gece boyu
ağlamaktan dolayı gözleri az görmeye başlamıştı.”

، ‫ظ اش ئ أ خ ن د ثن خ م‬ ‫ تثا‬، ‫خ ه أثو ث م ئ نال ك‬ ] ٢٧٢/‫ [ ؛‬-) ٥٧٤٨(

\5‫ أتمك ا‬Ujj ‫ ' كا ن تص د ين جبير‬٠٠ : ‫ قا د‬،‫ عن عطاؤ بن الث ا ئ ب‬،‫ ثت ا جرش‬،‫ح دثني أ ي‬
Atâ b. es-Sâib d er ‫لكا‬: “Saîd b. Cübeyr bazen bizi ağlatırdı.”

، ‫ ثن ا عتذ الل ه ث ذ أ ح ن ذ‬،‫ ] حدثن ا أ ح م د بن جع فر بن ح م دا ن‬٢٧٢/‫ )“ [ ؛‬٠٧٤٩(

:‫ لأ‬، ، ‫ ثن ا ا ل ما س م بن أيي أثو ب‬،‫ ثن ا أص بغ بن ويد‬،‫ ثن ا يزيد بن فارون‬،‫ح د ب ي أيي‬

‫ ا اليه في ا ل ص الة ب صعا وبش ر ن سم <؟ؤوا م وا م ى‬0‫س م ع ت شع يد بن ج م " يزدد هذ‬

" 4 ‫تر جعون محث إ ل المح‬

Kâsım b. Ebî Eyyûb der 1‫لك‬: Saîd b. Cübeyr’in: “Allah'a döneceğiniz ve
sonra haksızlığa uğram adan herkesin kazancının kendisine eksiksiz
verileceği günden korkunuz”* âyetini namazda yirmi küsur defa tekrar
ettiğini duydum ,

:‫ ئاال‬،‫ وأ حم د بن م حم د بن محسا ن‬،‫ ^ بن عبد الل ه‬£ ١^ ‫ ] حدثنا‬٢٧٢/‫ [ ؛‬-) ٥٧٥٠(

،‫ ص تع يد بن عثئد‬،‫ ثن ا عبد ائزا جي س زيا د‬،‫ ثن ا قس ه بن تع يد‬، ‫ثن ا م ح م د بن إشخ ا قآ‬

‫ت م مح ص‬
‫ج ذ ت ذ م ح رإذا أش ض ص ا لآية ر ن ث ؤ د ظ ثون وؤ ' ال م ح‬
‫ت‬ ‫ كا ن‬:‫قاد‬
" ‫ ر جع فيف ا وردده ا م ي أزئ الئا‬4 ‫بميون قي ال ح ج م‬ ‫وا ل س ال س ل‬
Saîd b. Ubeyd der ki: Saîd b. Cübeyr, Kur’ân okurken: “Kitab'ı ve
peygamberlerimize gönderdiklerimizi yalanlayanlar elbette
bileceklerdir. ٠ vakit ki tom ruklar boyunlarında ve zincirler

Bakara Sur. 281

372 Saîdb. Cübeyr

sürüklenecekler. Kaynar suda; sonra a teşte kaynatılacaklard!r”i

âyetine geldiği zaman geri dönüp bu âyetleri iki veya üç defa tekrar ederdi,

،‫ ح دب ي أيي‬، ‫ ثن ا هم د الل ه بن أ خن ذ‬C‫ ] حدثن ا أبو تك ر بن مال ك‬yVy/i [ “) ٥٧٥١(

‫جم‬ ‫ب د بن‬
‫ كا ذ ت م‬:‫ قات؛ قيد لورظء قئيي اثن إيا س‬،‫ثدي‬،‫؛ ا لأ‬3‫ثط وهب س إن ن اعي‬

‫ إ ال أثة"ك ان إذا‬،‫ " معا د الثؤ‬3 ‫ئة ارن؛ء يت ربون أؤ ينددون؟ ه ا‬/ ‫مب نع كث يصغغ هؤ الء ا ال‬

^‫ في ح م الئ وم ن ؤإؤ ا العأال ل قي أغثا ي زالث ال س د ين حتون‬£ ‫م غ ز م ت د هذه ا ال‬

"‫ث ق و‬
Varkâ b. îyâs’a: “Saîd b. Cübeyr, bu günün imamlarının yaptığı gibi,
sevinçten sıçrar ve âyetleri tekrar eder miydi?” diye sorulunea şöyle karşılık
verdi: “Hâşa! öyle bir şey yapmazdı ancak Mümin Sûresinin: “٠ vakit kİ
tomruklar boyunlarında ve zincirler sürüklenecekler”* âyetine gelince
bu âyeti bir miktar uzatırdı.”

، ‫ ثن ا عبد الل ه بن أ ح م د بن ح م‬،‫ ] حدبثا أثو بكر بن م ا ل ك‬٢٧٣/‫ [ ؛‬-) ٥٧٥٢(

‫ عن‬،‫ حدثن ا م حبوب بن م حرز أثو م ح رز قا غ افواريرب ا دكومؤ يقه‬، ‫ح دب ي م ري ح بن قو ص‬
" ،?١^ ١‫ " ^ ن ت ع يد بن ج م يؤقث ا ير جع صؤثه ؛‬: 3 ‫ ظ‬،‫ ب‬1‫ش شه‬
ibn Şihâb der ki: “Saîd b. Cübeyr bize imamlık yaparken kıraatte sesini
titreterek nağme yapardı,

، ‫ ثن ا عتد الئؤ بن أ خن ن بن ح م‬،‫ ] حدق ا أ خ ن د بن جعفر‬yv'T'/‫؛‬,[ -) ٠٧٥٣(

‫ عن إش ح ا ك ن ؤ ر عيد الثؤ بن‬4‫ ثنا أبو ع وائه‬،‫ح دبتى ت م د س أيي ال ل ع أبو بكر الشق ا ن‬-

"‫ ^ قي رقق‬١‫م ا م حه قرأ‬ ‫ج‬ ‫قادت " نخل سعيد ئق‬،‫يالف بني ظف‬£ ‫عنز بن‬
Abdullah b. Ömer b. Hilâl b. Yesâfın azatlısı îshâk der ki: “Saîd b.
Cübeyr, Kabe’nin içine girdi ve tek rekâtta Kur’ân’ın tümünü okudu.”

1Mümin Sur. 70- 72

2MüminSur. 71
 ‫‪Saîdb. Cübeyr‬‬ ‫‪373‬‬

‫س د بن هم د ازئا ب ‪ ،‬ثثا أثو ا ل إلا س ‪ ،‬ءى‬ ‫(‪ ] ٢٧^ ٤[ -) ٥٧٥٤‬خدتثا أخ ط ئ‬

‫<لح‪ ،‬غذ ززقء‪ ،‬؛‪(١‬؛‪ " :‬ء ذ‬ ‫ئ‬ ‫الغت ئ‬ ‫خا م ئق المح ي ‪ ، ٢ ^ ١‬ه أوئ مح م‪ ،‬ه‬
‫نن ا بج ن ائنن ي ‪ ،‬وا ل عش اؤ في ف هرءزمصا ن "‬
‫تع يد ثق ج م يخت م ا لم نان ج‬

‫‪: Saîd b. Cübeyr, Ramazan ayında akşam ile yatsı namazları‬نكل ‪Varkâ der‬‬
‫‪arasında okumak suretiyle Kur'ân’ı hatmederdi,‬‬

‫(‪ ] ٢٧٣/![ -)٥٧٥٥‬خدك أ م ‪:‬قي تذ ن ابلي‪ ،‬تثا محن الثؤ ئ أختن ئن خمح د‪،‬‬
‫ح د بثي أيي ‪ ،‬ثن ا يزيد بن ه ارون‪ ،‬أقأئا عبد النيلي بن أيي نلين ان‪ ،‬عن سع يد بن جسرء "‬
‫ا ة ' كا ن ض ء ا ق أ ن ف ي ' ك ث و م م '‬

‫‪Abdulmelik b. Ebî Süleyman der ki: “Saîd b. Cübeyr her iki günde bir‬‬
‫”‪Kur’ân’ı hatmederdi.‬‬

‫ط ئ‬ ‫سد ئ أ خ ن د ثن ا لخض‪ ،‬ثثا ن‬ ‫(‪ ] ٢٧٣/! [ -) ٠٧٥٦‬خ دمما أبو ع ئ‬

‫م ح ا ذ بن أيي فس ه‪ ،‬ثن ا م ح م د بن عتد الل ه بن يون س ‪ ،‬ثن ا ثغئ وبي‪ ،،‬غذ جعمر يغنى ض‬
‫أبي ا ل مغيرة‪ ،‬قالت‪" :‬كا ن اثن عب ا س ‪ ٩‬أ ك أ هد‪ ^ ^ ١‬بئثفت وئت‪ ،‬ثق وبت " أ ش ن ن ك م !ى‬
‫أ ما لأن ظء ؟ "‬

‫‪Cafer b. Ebi’l-Muğîre der ki: îbn Abbâs bir konuda fetva istemek üzere‬‬
‫” ?ظ ‪yanma gelen Kûfelilere: “Ümmü’d-Dehmâ’nın oğlu aranızda değil mi‬‬
‫‪derdi.‬‬

‫(‪ ] m / l [ -) ٥٧٥٧‬خ دمما مح غ ئ ذ ئ أ خ ئ ذ تن ا ك‪،‬ني‪ ،‬مما ش ط ئ م حأن ئن أيى‬

‫نق بن إش حا ك‪ ،‬قادت ”كا ن بمات‪ " :‬تع يد س ج م‬
‫فيبه‪ ،‬ي ا أبي‪^ ،‬ثن ا جرير‪ ،‬ص أ م‬

‫ج ي د الغلن اؤ "‬

‫‪ b. Cübeyr’in alimlerin üstadı olduğu‬ل ه ؛ ‪: “$‬نط ‪Eş’as b. ishâk der‬‬

‫”‪söylenirdi.‬‬

‫(‪٢٧٣/٤ [ -) ٥٧٠٨‬ء حدثن ا م ح م د بن أ ح م د بن ا لخثن‪ ،‬ثن ا ث خ ئ د بن عتن ا ن بن أبي‬

‫م حه‪ ،‬ثت ا ط ا ه ر بن أبي أخن ت‪ ،‬ثن ا عبد ا ل ر حم ن بن م هد ي‪ ،‬ص شئثا ن‪ ،‬عن ع م رو بن‬
‫ص أبيه‪ ،‬قات‪ ٠٠ :‬ق د نا ث ت ع د بن جس ر زنا عش ا لأن س أ ‪-‬ح دا ر ال وهز م حت\ج‬
‫إ د شاا‬
374 Saîd b. Cübeyr

Amr b. Meymûn, babasından bildiriyor: ،،Saîd b. Cübeyr vefat ettiğinde

yeryüzünde bulunan herkesin onun ilmine ihtiyacı vardı.”

‫ ثن ا‬، ‫إن ح ا ى المم ف ي‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا م ح م د‬،‫ ] خ ا؛ثغ ا أبو حا م د ى جتل ه‬٢٧٤/‫ )“ [ ؛‬٥٧٥٩(

‫ عن ذاوذ بن‬،‫ ثن ا صاب ح بن ع مرو‬،‫ ثن ا ي حيى بن حث ان‬، ‫تن عند اننز؛ز ا م ح ي غ‬° ‫ئ م ح س‬
،‫ " ن ا أراني إ ال ش و ال‬:‫ قات‬، ‫ لثا أ غذ ؛ لخيا ج م ع د بن ج م‬. : ‫ قال آ‬، ‫أبى هئد‬
‫ ث م تأثا الل ه‬،‫ حتثن لي دعؤثا ج ئ و ج دثا ح الوم الدغ اع‬-‫ ش * محت أ ال و صا‬،‫مو ط ن ي ت‬
‫ دكاءئة نأى أن ا إل جابه عئد ح الوة‬:‫ قات‬،" ‫ زأثا اك ظزه ا‬، ‫ ق ي د م ا ج ئ نزهه ا‬،‫ي ا ذة‬,‫الئ‬
‫ع اع‬-‫الل‬
Dâvud b. Ebî Hind der ki: Saîd b. Cübeyr, Haccâc tarafından
yakaiandığı zaman dedi ki: “öldürüleceğimi düşünüyorum. Bunun da
sebebini size söyleyeyim, iki arkadaşımla birlikte duanın tadına vardığımız
zaman Allah’tan şehitliği istedik, iki arkadaşım şahadete nail oldular. Ben de
onu bekliyorum.” Saîd, duanın tadına varıldığı zaman ona icabet edileceğini
düşünüyor gibiydi.

،‫ ثن ا أب و فئ ا م‬،‫ ثت ا م ح م د ب زإ ن ح ا ق‬،‫ ] حدق ا أبو أ ح ن د ن جثثه‬٢٧٤/‫ [ ؛‬-) ٥٧٦»(

،‫ كا ذ بمجي ي ي م ويلق ق وم إ ر ال ئ الؤ إدا ض ا خ‬:‫ قات‬،‫تن ز م‬° ‫ ى أص ع‬،‫ ضئزئ‬tâ
‫ " ما‬:‫ ق ات له‬،‫ ن س ذللف عثه‬:،jü ،‫ ي ص ح ثثه ب ن القاإي أصت ح تع يد و ل م قع ت ؤ‬p l

،‫ أ ي بثي‬:‫ قال ت ل ة أمة‬، ‫ ئ ما ن م غ داك الديلق يصي حبع د ه ا‬:‫ ئ د‬،" ‫ ^ صوثه‬١‫ ئ غ‬،‫لت‬

‫ بغده ا‬£‫ال ثد غ غش ثي‬

Asbağ b. Zeyd der ki: Saîd b. Cübeyr’in öterek sabah namazlarına

uyandıran bir horozu vardı. Bir sabah horoz ötmeyince Saîd sabah namazına
”?kalkamadı. Bu durum Saîd’e ağır gelince: “Allah sesini kessin! Neyi var
dedi. Sonrasında da o horozun öttüğü hiç duyulmadı. Bundan dolayı annesi
Saîd’e: “Evladım! Bundan sonra hiçbir şey için beddua etme!” dedi.

‫ ثن ا أثو بكر بن‬، ‫ ثن ا ث خ ئ د بن ي م‬C‫ ] خ ا؛ثن ا عتد الل ه بن م ح م د‬٢٧٧٤ [ -) ٥٧٦١(

‫ ح‬-‫ خ د م ش‬، ‫ دنا عبد ال د بن أخ م د بن ح م‬،‫بتثثا أثو بكر تق ن ال ك‬

‫م‬ ‫ ح‬.‫أ ي م ح ة‬
‫ قالوات‬،‫ ثئا ا ل ح س ن ئن ا لأنود الت ج لي‬،‫نخا ق‬،‫ ظ م حم د بن إ‬،‫ م د ن جثثه‬1‫أبو ح‬ ‫وح د‬
 Saîdb. Cübeyr 375

‫ع ر‬ ‫ل‬
‫؛‬3 ‫ا ت و ك‬ " ‫ت‬،3 ‫دا‬ ، ‫م‬ ‫ب‬ ‫ب ن‬ ‫ي د‬ ‫سع‬ ‫ع ن‬ ، ‫خ‬ ‫ا ل م حا‬ ‫ره‬ ‫م‬ ‫ض را ر ب ن‬ ‫تحا‬ ، ‫م‬ ‫مح‬ ‫ي ق‬ ‫ث‬ ‫ن‬ ‫فا‬
" 0 ‫الثؤ جن ا غ ا إلين ا‬

Saîd b. Cübeyr der ki: “Allah’a teveltkül etmek, imanın özüdür.”

‫ تثا أثو بكر ئ‬، ‫ تثا ث خ ث د ئ ب م‬، ‫ ا حددن ا عظ الل ه ئن ئ خ ث د‬٢٧٤/٤‫ ل‬-) ٥٧٦٢(
‫ ثن ا م ح م د شر‬،‫ ثن ا أبو ؛شي الصغ ار‬،‫ ح و حدثت ا عبذ اللب بن م ح م د بن جغفر‬-‫أ ي فس ه‬
‫ ص ت ب د ثن‬،‫ب د ث‬
‫ ت ب ئ غ أثا سان م‬:‫ ائت‬،'‫ قا إ ئ خ ائ ئن ني ت ان‬، ‫ت د ق اور ئ‬

" ‫ل ت ي ي ك‬1‫ب ن‬
‫م‬ ،‫و ر ئ بم ئ‬ ‫ ^ \ل أ ت أ 'للق ص ذ ة‬١" : ‫(؛ ت ذ م‬١٤" ‫ي م أثن‬
Saîd b. Cübeyr şöyle dua ederdi: “Allahım ‫ ؛‬Sana karşı samimi bir
tevekkül ile hüsnü zan içinde olmayı bana nasip et‫”؛‬

:3 ‫ ه ا‬، ‫ ثن ا عئد الثؤ س أ ح ن د‬، ‫ ] حدت ا أ خ ن د بن جعف ر بن ح ن دا ن‬٢٧٤/! [ -) ٥٧٦٣(

‫؛ بن‬3‫ ثن ا واص‬،‫ ثن ا م خ ث ذ بن إشحا ى‬،‫ح د ب ي أثو"كري ب • ح و ح د ب ي أثو خ ا ب ز بن جبل ه‬

،‫س ب م بئتكه‬° ‫ أشت ت ج ذ‬: 3 ‫ ه ا‬،‫ عن أيي ح م ش‬، ‫ج م‬ ‫ ئ أثو بكر بن‬،‫ع م ا الع إى‬
،‫أ م وا < غ‬ ، ‫ظ ال‬ ‫ئ‬ ‫ ز ال‬، ‫خأل د ئ ئ د اش‬ ‫ مبي‬،‫ إ ة ف ذا ا و ي د قادم‬: ‫ئ ك‬
‫ئ ث ثممق‬ ^ ١^ ‫ ز م ؛ ز‬: ‫' ئ ك‬٠ ‫م‬ ‫ م ذ‬، ^ - ١ ‫ " ز'لمح ق د و ئ خ ر‬: ‫ق ت‬
‫ هأ حتزنى‬:3 ‫ دا‬C‫ زان واص د فى حديثه‬،‫ ثأرشد إثه قأغذة‬،‫ ق ز ؛ نكه‬:‫ قات‬،‫أثلث تع يدا‬
‫ ؤثثثه ثئ‬، ^ ^ ١ ‫ أئئثا ت ع يد بن ي م ج ئ جيء به ء)دا ئ ؤ ط ث ب‬،‫ قات‬،‫يزيد أثو عبد ال ر‬
:‫ مما ل ثث ا ل ح رمس‬،‫ إ ربا ب ا لهر‬٥‫ قبتن ا‬:‫ قات‬، ‫ ن ك ت‬،‫ف ط ن ت إ ر ا ل م د‬،‫في ح جره‬
‫ ثم ك ث ت ي ن ذ ثكم د به‬:‫ يزيد‬3 ‫ ظ‬،‫ثئ ظف‬ ‫أن‬ ‫ و‬،‫أ ع ها محالء‬
Ebû Husayn bildiriyor: Mekke’de Saîd b. Cübeyr’in yanma geldim ve:
“Hâlid b. Abdillah geliyor ve sana zarar vermesinden korkuyorum! Beni
dinle ve Mekke’den çık!” dedim. Saîd: “Vallahi kaçtım; ama artık Allah’tan
hayâ ediyorum!” karşılığını verince de: “Vallahi, annenin sana koyduğu isim
gibi seni mutlu (Saîd) görüyorum!” dedim. Hâlid b. Abdillah, Mekke’ye
gelince de adamlarım gönderip Saîd’i tutukladı.
Vâsıl ise bunu aktarırken der İri: Yezîd b. Abdillah bana şöyle bildirdi:
Yakalandığı zaman Saîd b. Cübeyr’in yanına geldik. Huzurluydu ve
kucağında da kızlarından biri vardı. Kız babasının zincirlerine bakıp
376 Saîdb. Cübeyr

ağlamaya başladı. Götürülürken onunla beraber köprünün başına kadar

gittik. Muhafızlar: “Bize kefil getir‫ ؛‬zira köprüden aşağı atlamandan
o
korkuyoruz!” dediler, zaman ona kefil olanlardan biri de bendim.

، ‫بما ت ا لخزي‬ ‫ قا إ و ه ء تن‬، ‫ط ال مب ن ئ ا م ح م‬ ‫ ] خدثثا‬٢٧٠/، [ -) ٥٧٦٤(

‫ دع ا تع يد بن‬:‫ هات‬،‫ عن ع مرو بن شع يد‬،‫ ثن ا نئيا ن‬،‫ ثن ا أبو ح ذيفة‬،‫ثط أ ح م د ن من ص ور‬

‫ نا بماءر أي ال بغد ت م‬،‫ " ت ا م ل ث‬:‫ ق ات‬، ‫م‬ ‫بد او‬
‫ج‬ ، ‫بثه ج ذ دعئ ل ث ق ل‬°‫ي م ا‬
‫و حم س ي ن تنه‬
Amr b. Saîd der ki: Saîd b. Cübeyr öldürülmek için getirildiğinde oğlu
ağlamaya başladı. Saîd ona: “Neden ağlıyorsun? Elli yedi yıllık bir ömürden
sonra baban neden hâlâ hayatta kalsın?” dedi.

‫ ح د ب ي أبو "كامل‬، ‫ ثئا عتد الل ه بن أ خ ن ذ‬،‫حدثنا أ خن ذ بن جعفر‬- ] ٢٧٠/٤[ -) ٠٧٦٥(

‫ " حر جت تع ت ع يد بن‬: ‫ قا د‬،‫ عن ه ال ل بن لحث ا ب‬،‫ ثن ا أثو ع وائه‬،‫ ^ ^ ى ا ل صتتن‬١

‫ إل أ خم‬،‫ إل ن جع ب ذ م ح‬،‫ هأ حرم من ادقوهم ة بمره‬،‫ب م قي أيام م حن م ن ر ج ب‬
‫ومره‬ ، ‫ نث؛ لل ح ج‬،‫ وكان يخر ج طث مت مة م ر ش‬،‫با ل ح ج غي النص ف م ن ذ ي ائقغذؤ‬
" ‫مبغنزؤ‬
Hilâl b. Habbâb der ki: “Recep ayının ilk günlerinde Saîd b. Cübeyr ile
yola çıktık. Saîd önce umre için ihrama girdi. Sonra umreden vazgeçti.
Zilka’de ayının ortasında da hac için ihrama girdi. Saîd her yıl biri hac, biri
de umre için olmak üzere iki defa yola çıkardı.”

‫ ثن ا فثاب بن‬، ‫ ثت ا م ح م د بن إشحاى‬،‫ ] حدت ا أب و خا ب ز بن جبل ه‬٢٧٠/‫ [ ؛‬-) ٥٧٦٦(

‫أ م حي خمر بن‬ ، ‫ غذ ع م د بن س مي بن أيي ل ح م‬،‫ ثن ا ن محان‬،‫فضئ‬

‫ثعا ي‬٤^ ^ ^ ١
‫ ئلغ عثه ايم ة عبد الثؤ بن سع يد‬، ‫ "كنت جا لت ا نغ ت ع يد بن لج م‬:‫ قات‬4‫ث مي م الداري‬
‫ أن قن و ث‬: ‫ زنا نؤ؟ محا د‬:‫ ممات‬C‫ " ؛ ر أل م حئز حا الته‬:‫ت‬1‫ ء م‬،^ ^ ١ ‫وكا ن به م ئ‬
" ‫جهأ خ تة‬
Kesîr b. Temîm ed-Dârî der ki: Saîd b. Cübeyr’in yanında Oturmuşken
fakih biri olan oğlu Abdullah b. Saîd çıkıp geldi ve: “Ben bunun (babamın)
 Saîdb.C übeyr 377

en hayırlı anlarını biliyorum” dedi. Ona: “Nedir?” diye so rd u ğ u m d a:

“Ölmesi ve bunun karşılığını Allah’tan beklememdir” dedi.

‫بآمل‬ ‫ تثا‬، ‫ ئثا إؤا م ز ا لخزئ‬،‫ ] خدتثا ي د ا و خ ش ئ انثا س‬٢٧٥/‫ [ ؛‬-) ٠٧٦٧(

" :‫ات‬-‫ هه‬،‫ت أمحل ؛ئذ لت ع يد بن جبير‬3 ‫ ه ا‬،‫ عن ح م يد ا لأعرج‬،‫ ثن ا سمي ا ن‬،‫بن إ س ماعيل‬
'‫حثستة آ‬-‫ أن ي م و ت هأ‬، ‫يؤ‬
‫!ي المحز حتز حثة ف‬

Humeyd el-A’rec der ki: Saîd b. Cübeyr’in oğullarından biri geldi ve:
“Ben bunun en hayırlı özelliğini biliyorum, o da ölmesi ve bunun
karşılığını Allah’tan beklememdir” dedi

‫ ثن ا ئ خ ئ د شر‬،‫ ث إ ث خ ئ د بن إئ حا ى‬، ‫ ] ح د ق ا أبو خا ب ز بن جمل ه‬٢٧٥ / ! [ - ) ٥٧٦٨ (

،‫ع م ث‬ ‫ " ل ن ش‬:‫ قا ت‬،‫ص تع ي د بن جب ر‬ ،،‫ص أبي 'يناب‬ ،‫ ثن ا نق ثا ن‬، ‫الصب ا ح‬

" ‫حنته ا‬-‫ و ي ث أن أ‬، ‫ ب أ ظ ث ت الرا؛ي يد ي؛ق ي ل أإءدل ذ غ‬، ‫ئأئنت ش علي أئي أن أ ن ث ن ي‬
Saîd b. Cübeyr der ki: “Beni akrep sokunca annem efsun yapmam
konusunda yeminler etti. Ancak annemin ettiği yemini boşa çıkarmamak
için efsun yapan adama akrep tarafından sokulan değil de diğer elimi
uzattım.”

‫ ثنا‬،‫ثني‬،‫ما ن‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا أ خ ن د س م ح ئ د‬، ‫ ] حدثن ا أبو حام د بن جتا ة‬٢٧٥/! [ -) ٥٧٦٩(

‫ ^ ^ س‬١ ‫ ثن ا‬، ‫ نحا أ خ ن د بن منث ود‬، ‫م ح م د بن عبد الل ه بن عتد ا لخكم التالسي به ا‬

،‫ت ب ن ت سع ث د بن جس ر‬ ‫ قا دت‬، ‫ن ا شحا ى‬ ‫ ع ن معا ويه‬، ‫ ثن ا صالح بن م وت ى‬، ‫ج بي ل‬

٠٠‫ خثثء‬3‫ص أن اؤئس غ ر ا م أ‬ t(\ ‫ض محج ص ا م ح آخ ب‬ ‫ " لآن أو س‬:‫م ون‬

Saîd b. Cübeyr der ki: “Bana inciden bir evin emanet edilmesi, güzel bir
kadının emanet edilmesinden daha se v im lid ir .”

‫ص‬
‫ ئ‬، ^ ١‫ت غ م‬ ‫ قا أ خ ئ ذ تن‬، ‫س د ئ خثا ن‬ ‫ ] خدتثا أب و‬٢٧٦ / ‫ [ ؛‬- ) ٠٧٧٠ (

‫ " م‬: ‫س ثت ي إ م‬ ‫ وأ ث‬:‫ قات‬، ‫م ئ و‬ ‫ كا‬، ‫ قا وك ح‬، ‫ ثثا ت ش‬،‫ء ئ‬

٠٠ ‫م بج شة؛ ل م حت عغي م ه‬ ‫و‬ ‫أن‬

Ömer b. Zer der ki: Saîd b. Cübeyr’in mektubunu okudum. İçinde: “Bil
ki müminin yaşadığı her bir gün kendisi için bir ganimettir” yazıyordu.
‫‪378‬‬ ‫‪Saîdb. Cübeyr‬‬

‫(‪ ] ٢٧٦/! [ “) ٠٧٧١‬حدق ا أب و بكر أ حم د بن ال س د ي‪ ،‬ثنا جعف ر الفريابى‪ ،‬ثغا م حم د‬

‫مثبي ئن‬
‫م‬ ‫ك ن م ح ئ ‪ ،‬ظ ا ئ م حا رك‪ ،‬عن ابن لهيع ه‪ ،‬عن ع ظؤ بن دين ار‪ ،‬عن‬ ‫بن‬
‫م حي‪ ،‬دأا لم‪ " :‬إ‪ ; 0‬ل م حة أن ث خ ث ى الث‪ 4‬ثتا ر خ ز ثأح و ل ح ستلث بثلث و ص معصتتل ث‪،‬‬
‫لجل ث الحشثه;> ؤال ‪1‬كث و‪1‬اعه ش ئ س أءنا غ ‪ ^ ١‬مم د ن وة‪ ،‬وس ن م ي ال محس ي ذ م‬
‫^‪" ١‬‬ ‫ن آل آك و‪ ^ ١‬؛ ؛ ووءة‪١‬‬

‫‪: “Haşyet: Günahla arana girip onu işlemene engel‬لكل ‪Saîd b. Cübeyr der‬‬
‫‪olacak şekilde Allah’a karşı duyduğun korkudur. Haşyet denilen şey budur .‬‬
‫‪ .de Allah’a itaat demektir. Allah’a itaat eden, onu zikretmiş olur‬ض‪1‬ل ^‬
‫‪Allah’a itaat etmeyen kişi de, çokça tesbîh etse de, çokça Kur'ân okusa da‬‬
‫”‪onu zikretmiş olmaz.‬‬

‫م خ م ‪ ،‬ثن ا أبو ث ش الموصل ي‪ ،‬ثن ا م ح م د بن‬ ‫بن‬ ‫(‪ [ “) ٥٧٧٢‬؛ ‪ ] ٢٧٦/‬حدت ا عثد الثؤ‬

‫ء م‪ ،‬قادت ء ا د‬ ‫ا ل ختم امحري اليي‪ ،‬كا وهث بن جرم‪ ،‬ح دب ي أبي‪ ،‬غذ يغ ر بن‬
‫ت ص رة‪ ،‬لم د‬
‫مشبت بن ج م ‪ " :‬ظ رأيت أرعى ل حرم ة غذا اني ت ز ال أخزهن علته م ن أه ل ال‬
‫نأي ت ‪ ،^ ١^ ^ ١^-‬ثلة ثثئ ئ ئ بأدتث\ر اث م حة ‪ ،‬جعل ت ئدع و وب ك ي وممص ئ حتى ما ث ت "‬

‫‪Saîd b. Cübeyr der ki: “Basra ahalisi kadar Kabe’ye hürmet eden ve‬‬
‫‪üzerine titreyen bir toplum görmüş değilim. Bir gece vakti bir cariyenin‬‬
‫‪Kâbe’nin örtüsüne tutunup, ruhunu teslim edene dek ağlayıp, dua etmesine‬‬
‫”‪ve yakarmasına şahit oldum.‬‬

‫(‪ [ -) ٥٧٧٣‬؛‪ ] ٢٧٦/‬حدقا أوئ أ ح م د م ح م د بن أ خ ن ذ ‪ ،‬ثن ا أ خ ن ذ بن مو ت ى ‪ ،‬ثن ا‬

‫إ‪،‬ئن اهآث س تع يد‪ ،‬ثن ا غثان بن الثؤام‪ ،‬عن ه ال ل بن حب ا ب ‪ ،‬قات‪ :‬محل ت لتع يد بن ج م ‪:‬‬
‫ف أؤ ه ق م ح اؤغز "‬ ‫ظ غ ال ئةم ق ال ك اقا س؟ قات‪" :‬؛‪١٤‬‬

‫‪Hilâl b. Habbâb bildiriyor: “Saîd b. Cübeyr’e: “insanların helakinin‬‬

‫‪alameti nedir?” diye sorunca, “Âlimlerinin gitmesi veya ölmesidir” karşılığını‬‬
‫”‪verdi-‬‬

‫(‪ [ “) ٥٧٧٤‬؛‪ ] ٢٧٦/‬خ ا؛ثن ا أ و أ ح م د ‪ ،‬ثن ا أ خ ن د بن مو ت ى ‪ ،‬ثن ا إن م ا عيد بن تع يد‪،‬‬

‫ظ جرش‪ ،‬عن أئ غ ت ؛ق ص ‪ ،‬ويعم وب‪ ،‬عن ج عف ر بن أيي ا ل مغيرة‪ ،‬عن ت ج ز بن ج م ‪،‬‬

‫ة د ‪ " :‬ق ك ‪ :‬وئ إ ن ه‪ 3‬مب وت ى غي الث ال م‪ :‬أثا م خلق؟ ق ات توص‪ :‬اق وا ال ق‪ ،‬قالوا‪:‬‬
 S a îd b . Cübeyr 379

، ‫ ا ه‬1‫ ا م و‬: ‫ م وتى‬،3‫ ههز يص بغ هف؟ ق ا‬: ١^ ، ^ ١ ١^ ١ ‫الط م وت ى؛‬-‫أ ب م ر نب ك ؟ ثم‬

‫غر‬ ‫ ن ق ذ ز جا ج ث ي‬،‫ إن بتي إس رائيل سأوئك أيام خلف‬:‫لآؤ حى ال ه سا ر إ ي‬
‫ق ق ص ثوت ى‬ ‫ف ئ‬ ‫ه‬ ،‫ص ؛‬ ‫ف د وئت ى غ ي‬ :‫ش قف‬ ‫ إل م‬،‫' كي ف‬
‫ثغ أ بما ئزقع ت‬
‫ وئ م‬، ‫علته الث الم ء وقغ لزكتثثه ه مامء ثلثا أدبن ال ق د ش ن مو ت ى أين ا‬

‫و ئ ئء‬ ‫ زل مبق‬، ‫ زا ال م ح‬، ^ ١‫ؤ ي ث أ ذ ف ي‬ ‫ ق ات‬،‫ال ي ا ج ثاه ق ا م ح ت ز ة‬

‫ زيي ول ق و ج ال إ'لت ؛ ال ئ ز‬:‫س‬ ‫ قاد أ ق ط غذ ب مر غذ‬،" ‫ ه ث ئ اائب‬u ‫؛‬r

‫ أص خ زممق؟ ثأئم م حخ ا ال?زارق ح ي‬: ‫ ز ث ملئ‬: ‫ ةت‬، ‫؛" ت ز ه‬/j ‫ي ال ئآغذة ب ق‬.‫ش ؤ اقةو‬
‫ قإ ى أ ن ر زن ال جبر غش أي' ى‬،‫ أ بماى ه ف‬:‫ ؤثأوئلق‬،‫ زا لأتؤذ‬،‫ زا الحت ن‬،‫ا لأختت‬
" ‫نئ بل ق ي ال ي‬،‫زثن إ ي‬

Saîd b. Cübeyr anlatıyor: İsrâil oğullan Hz. Mûsa’ya : “Rabbin uyur

mu?” diye sorunca, Musa: “Allah’tan korkun!” dedi. İsrâil oğulları: “Rabbin
namaz kılar mı?” diye sorunca, Mûsa: “Allah’tan korkun!” dedi, isrâil
oğulları: “Rabbin boya kullanır mı?” diye sorunca, Mûsa: “Allah’tan
korkun!” dedi. Bunun üzerine Allah, Mûsa’ya: “İsrâil oğulları Rabbinin
uyuyup uyumadığını soruyorlar.‫ أ‬1‫ لك‬cam şişe alıp her birini bir avucuna koy
ve gece boyu ayakta kal” diye vahyetti. Mûsa denileni yaptı. Gecenin büyük
bir bölümü geçmişken Mûsa’nm uykusu geldi ve dizlerinin üzerine çöktü.
Gece bitmek üzereyken bir daha uyku bastırdı ve yere düştü. Yere düşünce
elindeki şişeler de düşüp kırıldı. Bunun üzerine Allah: “Ben uyusam gökler
ile yer düşer ve bu iki şişenin kırılması gibi her şey helak olurdu” buyurdu.
“Allah, O'ndan başka ilah olmayan, kendisini uyuklama ve uyku
tufcmayan, diri, her an yaratıklarını gözetip durandır...”1 âyeti de bu
konuda nazil olmuştur. Allah devamında şöyle buyurdu: “Rabbinin boya
kullanıp kullanmadığım soruyorlar. Kırmızı, beyaz, siyah bütün boyaları
kullanırım, ^ b b in in namaz kılıp kılmadığım soruyorlar. Meleklerimle
birlikte peygamber ve elçilerime s^ât ederiz. Benim namazım budur.”

Takrîb 2923-a

1Bakara Sur. 255

‫‪380‬‬ ‫‪Saîd b. Cübeyr‬‬

‫(‪ [ -) ٥٧٧٦‬؛‪ ] ٢٧٨/‬حدثن ا أيي ؤ ت خ ئ د سر أخن ت‪ ،‬ق ا الت ثن ا ا لخشن بن م ح م د‪ ،‬ثن ا‬

‫ت وب بن عبد ال م ‪ ،‬عن جئ م ر بن أيي ا ل مغيرة‪ ،‬عن سع يد بن‬

‫ب‬
‫م خ ث د بن ح م يد‪ ،‬قات‪ :‬ثن ا ح م‬

‫خ م ‪ ،‬قت ‪ '• :‬ئى أئإ ل م ' إ ر ا آل م ح ء ن ي ه ا مب ي ا مح ؤ ‪ -‬م ق ق ا م ‪ ،‬دلي ن ق ذ‬

‫و ليل ة‪،‬‬ ‫ض غتزهن‪ ،1‬ئلث ا نأى ال م اد؛ وك اث ثري إ ر ا ل ح وت زي ت عتذة‬‫ي ا لأز<ت‬
‫ئا ‪ : 3‬ظ ‪-‬محو ت‪ ،‬ثقن أهب ط اليوم إ ز ا لأوض ف يء ث ن ي ي عش رجليه‪ ،‬وييهئس بيديؤ‪ ،‬ق ات‬
‫ه ا م ئ ‪ :‬أ ئ م ح ء و؛ا فنالي ي ش مثلمه م ح ا‪ ،‬ز ال للث في انث ثئت ت ي ث "‬
‫‪Saîd b. Cübeyr der ki: “Hz. Âdem yeryüzüne indirildiği zaman‬‬
‫‪yeryüzünde karada bir kartai, denizde de bir balık vardı ve dünyada‬‬
‫‪ikisinden başka da bir şey yoktu. Kartal her gece balığın yanına gider ve‬‬
‫‪geceyi orada geçirirdi. Âdem’i görünce balığa gitti ve: “Ey balık! Bugün‬‬
‫‪yeryüzüne ayakları üzerine yürüyen ve ellerini kullanan biri indirildi” dedi.‬‬
‫‪Balık: “Şayet dediğin doğruysa denizde benim ondan sığınacak bir yerim,‬‬
‫‪karada da senin ondan kaçacak bir yerin olmayacaktır” karşılığını verdi.‬‬

‫(‪- ] ٢ ٧٨٨ [ -) ٥٧٧٧‬حدثن ا عتد الل ه شر م ح م د ‪ ،‬ثن ا ع ئ ن إشمحا ق‪ ،‬ثن ا ا ل ح س ن‬

‫ر ا م حرة‪ ،‬غذ‬ ‫‪ ٤^ ^ ١‬قا ا م حت م بن جب ل ‪ ،‬ثن ا يئ م و ث بن مح د ال م ‪ ،‬غذ جع م بن‬

‫جتتر‪ ،‬قا د ‪ " :‬بثن ا ت و ت ى عثه الث ال ؛ جالس عند ^ ‪۶‬؛؛ إذ ئى ضئذ غ‪ ،‬ه ات‬ ‫بن‬ ‫تع يد‬
‫ض أن أقو ن ف ذا‪ ،‬ؤإد\ قات‪ :‬ئ أ ي د‬ ‫م ؟ قالوا‪ :‬زنا‬ ‫وئت ى غ ي الق ال م‪ :‬تا با ثصي‬
‫ع ي ز الصه ا د غ‪ 4‬ئ لط ‪ :‬هإ ن ”"ظ ن ؛ل ؤ ي د منه مخللت س ثوبه‪ ،‬ن ج د ة ممتلئا ضف ا د ع‪ C‬وأرسل؛‬

‫علئهز ال د م‪ ،‬محإن" كا ن ا و ج د ل ينمم ي م ن بزه أؤ بجره‪ ،‬ءإدا ض ان قي ج ئ ض ا ز د ما ن ي ة ‪،‬‬

‫‪ : ١‬ظ ن و ت ى ‪ 1 ،‬د ع ‪ Ü‬نب ك أن يك شف ن غج وسح ن ن وم ن بل ا‪ ،،‬ئد ظ ش م ح ققة عنه م‬
‫^‬
‫إ ن زا ي د ‪ :‬اذهب وا معه "‪ ،‬حدثن ا أبو م خ ث د‬ ‫لخني‬ ‫قلب يؤمنوا‪ ،‬ه ا ‪ :3‬يىكا ‪ 0‬فزعؤن أوثماهن!‪ ،‬قاد‬
‫ى حقا ن‪ ،‬ثن ا ال ول ي د ن أثا ن ‪ ،‬ثن ا يون س بن حبي ب ‪ ،‬ثن ا غ ابن‪ ،‬ثن ا يعق و ث‪ ،‬ئ حزه ززاذه‪:‬‬
‫"ى ن املث‪-‬ب د م م ال ينثتليغ ال ك ال م ح ش ثب ي ال خ ث ذ ع في فيه "‬

‫‪: Hz. Mûsa Firavun’un yanında oturmuşken bir‬لط ‪Saîd b. Cübeyr der‬‬
‫‪”?kurbağa vırakladı. Musa oradakilere: “Bunların size bir zararı olabilir mi‬‬
‫‪? ” dediler. Bunun üzerine‬ظ ‪diye sorunca: “Bunun bize ne zararı dokunabilir‬‬
‫(‪bela olarak) onlara kurbağalar gönderildi ki kişi giysisini giyeceği zaman‬‬
 Saîdb. Cübeyr 381

içinin kurbağalarla dolu olduğunu görürdü. Yine (bela olarak) onlara kan
gönderildi. Bundan dolayı kişi kuyusundan veya kanalından su çektiği
zaman testisinde koyu kırmızı kana dönüştüğünü görüyordu. Sonunda
Mûsa’ya: “Ey Mûsa! Rabbine dua et bu belayı bizden gidersin, karşılığında
biz de sana iman edelim” dediler. Mûsa dua edince Allah bu belayı onlardan
kaldırdı, ancak yine de iman etmediler, içlerinde en vefalısı Firavun çıktı ki
İsrail oğullarına: “Mûsa’yla birlikte gidin!” demişti.
Yâkub’dan benzeri: “öyle ki konuşamaz duruma geldiler. Zira içlerinden
biri konuşmak için ağzım açtığında içine kurbağa giriyordu” ekiyle rivayet
edilmiştir.

‫ تثا خت س‬،‫ ثعا ع ئ ئ ذ إ ت خا ئ‬، ‫ن ث‬ ‫ ] خدتثا مه د الل ه ئ‬٢٧٨/‫ [ ؛‬-) ٥٧٧٨(

‫ عن سع يد بن‬،‫ عن ج ع مر بن أيي ا ل مغيرة‬،‫ تحا بمئ و ب‬،‫ قات؛ ثت ا الهيث م بن جب ل‬،‫ا ل م روري‬
‫هيلم‬:‫ ئ بمة \ل إ‬،‫ " ” كا ن ال ه ن بمائة ي بم ث ظ ق ال ت ز ت إ ر ا ال يء بمانا‬:‫ قات‬، ‫ي م‬

،‫ ئد ح د دار إبزا من؛ عقه الث الم في صووة ر ج ل ق ا ب ج مي ل ال و ج ه‬،‫عقه ال غ ال م ليئبص ة‬

‫ ي محب‬:‫ ئن‬0 ‫خ ه ه أل غش أن ءا‬ ‫ ص نلح د غ ي‬، ‫را م ء غ ي الغ الم' ن ي ن ا‬:‫وقان إ‬
‫ فرمح ن إثزاي ج عثه ا لث الم أن ثذ؛ ! ال م‬،‫ أد حأنيه ا ربه ا‬:‫ م ن أد ظ لف داري؟ قات‬،‫ال ر‬
‫ أنه ل ي يا طلف ا لخؤت ح ش‬:‫ ق ات‬،٠^ ^ ‫ي ض‬
‫ إي أ مر ت م‬،^‫؛‬£١^ ‫ ئادت ثا‬،‫ح د ت‬
‫ مح ن ى‬،‫و نا ج ز ب ي ن ا صا حتة‬ ‫ ثلث ا ب ح د إ ن خ ا ق ه ا م إثه ق اعتس‬،‫ ئأم هأة‬،‫يد ح د إ ن خا ق‬

‫ يا‬: 3 ‫ ه ا‬،‫ حليئلث جزغ بن ا ل م و ت‬،‫ يا ر ب‬: 3 ‫ مما‬. ‫ ثمز جغ إ ر زم‬،‫ل ه م ا مللف ال نوبي‬
" ‫ قأثاة فى من ا م ه قب ضة‬:3 ‫ ه ا‬،‫ محامحيضه‬،‫ فأ ج حليلى فى من ا م ه‬،‫طلف ا ل م و ت‬

Saîd b. Cübeyr der ‫كل‬: önceleri Allah ölüm meleğini peygamberlerine

kendisini görecekleri şekilde gönderirdi. Ruhunu almak için ibrâhîm’e
gönderdi, ölüm meleği ibrâhîm’in evine güzel yüzlü bir gencin suretinde
girdi, ibrâhîm de kıskanç biriydi. Bu genç evine girince kıskançlığından
:dolayı ona: “Ey Allah’ın kulu! Seni evime kim soktu?” diye sordu. Melek
Evin R^bbi soktu” deyince ibrâhîm bu emrin Allah katından geldiğini“
: anladı. Melek: “Ey ibrâhîm! Ruhunu almam emredildi” deyince, ibrâhîm
.Ey ölüm meleği! ishâk yamma girene kadar bana süre ver” karşılığını verdi“
Ölüm meleği de ona süre verdi, ishâk içeriye girince ibrâhîm kalktı ve
382 Saîdb. Cübeyr

karşılıklı sarıldılar, ö lü m meleği onların bu durumuna çok acıdı ve Rabbine

geri dönüp: “Rabbim! Dostun (İbrahim) ölümden korktu” dedi. Allah da:
“Ey ölüm meleği! Dostuma rüyasında gelip ruhunu al” buyurdu. Melek de
!brâhîm’e rüyasında gelip ruhunu aldı.

‫ ثن ا‬،‫ ثتا م حم د بن المقا س بن آيوث‬،‫ ] حدثنا أ خن ذ بن إن حا ى‬٢٧٧٤ [ -) ٥٧٧٩(

‫ ص ئاؤ ثن‬،‫ قادت ظ خون ئ غئ‬،‫طءثا م س ئذ ذ وذ‬ ،‫أخ ط ئ سم ر ا ل مئ ج ئ‬

‫ م ن‬:‫بوت‬
‫ إ ة ال ق سا د و ح م يؤم القي ا م ة ح و م‬٠٠ :‫ ه ات‬، ‫ غذ سمب د بن ج م‬، ‫ا لش ا ب‬
٠' ‫م‬ ‫ي مح‬ ‫ك آل‬

Saîd b. Cübeyr der ki: Kıyamet gününde Allah merhametli davranır.

Hatta: “Müslüman olan herkes cennete girsin” buyurur.

، ‫ ثت ا عئد الل ه بن أ ح م د بن ح م‬،‫ب '\'أ] حدثن ا أبو بكر بن مالل ث‬/‫[ة‬

‫م‬ “) ٥٧٨٠(
‫ عن ت ع د بن‬،‫ عن جعمر‬، ‫ عن أ ئ غ غ‬،‫ حدثن ا ي حيى بن الث ما ن‬،‫ح دثنى م ح ث د بن يزيد‬
‫ مح ك ذ و بنوبة‬،‫ " زبت ف ئ يق؛شوب‬:‫؛‬١١‫؛ ؟ ؛‬٠٢٠٥١ ‫ ص أ ي د‬: ‫ أه مح د ه‬، ‫ي م‬
" ‫ا خق ز طة‬
Saîd b. Cübeyr’e: “insanlar içinde en âbid olan İrişi İrimdir?” di^e
sorulduğunda şöyle demiştir: “Günah işleyen; ancak günahları aklına her
geldiğinde yaptığı amelleri değersiz gören kişidir!”

‫ ح دثني ال ول د‬، ‫ح م‬ ‫بن‬ ‫أخن ت‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا هم د الل ه‬،‫ ] حدت ا أبو بكر‬٢٧٩/‫ [ ؛‬-) ٥٧٨١(
‫ " إ ر‬:‫ قا د ت ج ذ بن جسر‬: ‫ ئات‬،‫ص ب ث ا م بن حث ا ن‬ ‫ ثن ا محل د ى‬،‫ى قع ص‬
‫ ر جاء أن ي ح م ظ م ه‬:‫ ئالط ي ق ام‬: ‫ قات محل د‬،" ‫الزيد ى م ال ق م ن أ ج ل ائتي ف ذا‬

Saîd b. Cübeyr der İri: “Şu çocuğuma örnek olsun diye daha fazla (nafile)
namaz kılıyorum.” Mahled der, Hişâm: “Saîd, bu nafilelerle (oğlunun)
korunmasını umuyordu” demiştir.

‫ ثن ا ا ل مثا رلث بن‬،‫ح دثني ائزيت‬- ، ‫ ثن ا عتد الل ه‬،‫ ] حدثن ا أبو بكر‬٢٧٩/‫ [ ؛‬-) ٥٧٨٢(
:‫ بات‬،‫ عن تع يد بن م حي‬، ‫ عن عطاء بن الش اي ب‬،‫ عن ن صا ر بن ع م ة‬،‫سع يد أغ و نقيا ن‬

‫اا إ د م ذ م ح ءن ال ي ل ن م ي ى ا ا‬
 Saîdb. Cübeyr 383

Saîd b. Cübeyr der ki: “Şu çocuğuma örnek olsun diye daha fazla (nafile)
namaz kılıyorum.”

4‫ر ب‬ ‫■ح‬ ‫ب ن‬ ‫صب‬ ‫ف‬ ‫ثن ا‬ ، ‫أي ي‬ ‫دثن ي‬ ‫ح‬ ، ‫ه‬ ‫الل‬ ‫عب د‬ ‫ثن ا‬ ، ‫ث م‬ ‫أث و‬ ‫ح د ث نا‬ ] ٢ ٧ ٩ ٨ [ “) ٠ ٧ ٨ ٣ (

‫ لؤ ه ارق ن ك ز ا ل م و ت قلبي ح شي ت أن ي م ت د‬٠٠ :‫ قات‬4‫ عن تع ي د‬4‫ عن ر ج ل‬4‫ثت ا ن ميا ن‬

" ‫ء م‬
Saîd b. Cübeyr der ki: “Eğer ölümü hatırlamak kalbimden ayrılsa,
kalbimin bozulmasından korkarım.”

‫ ثتا ه ارون ئ ذ‬،‫ ح دبيي أ ي‬4‫ ثنا هم د الل ه‬4‫ ا حدثن ا أثو بكر‬٢٧٩/ ‫ ل ؛‬-) ٠٧٨٤(
‫ إثئ ا ال د ي جم عه م ن ج م ع‬٠٠ : ‫ قا ل شهن بن ج م‬: ‫ محا د‬4£‫ عن ه سا‬4‫ ثن ا ض م نة‬4‫معزوف‬

Saîd b. Cübeyr der ki: “Dünya hayatı, âhiret haftalarından bir hafta
kadardır.”

‫ ثن ا زيا د سر‬،‫ ثن ا م ح م د بن إشيا ق‬4‫م ح \ ] حدثنا أثو حا م د’ بن جبل ه‬/‫ )“ ل ئ‬٥٧٨٥(

‫ي د‬ ‫سع‬ ‫ت ع‬ ‫يا‬ ‫خ ز‬ ٠' : 3 ‫ظ‬ 4 ‫حي ر ا‬ ‫س‬ ‫ل‬ ‫ه ال‬ ‫أ خ زي ي‬ ، ‫أب وس ه ل‬ ‫انث ؤا م‬ ‫ب ن‬ ‫ا‬
‫ع ن عب د‬ ،‫اي و ث‬

‫جل س‬ ‫غ‬ ‫ثل ثا بل‬ ،‫غ‬ ‫بل‬ ‫ز‬ ‫ح‬ ‫وي ذ ك رثا‬ ‫ط ري ق‬ ‫ال‬ ‫ق ي‬ ‫ت ح د ث تا‬ ‫ن‬ ‫كا‬ ‫د‬ ‫ق تت‬ ‫ا‬ ‫ا‬
،‫ب ث ن ؤ‬ ‫ي‬ ‫ر‬ ‫جس‬ ‫ب ن‬

". ‫^ ءاش‬ ١‫م ز‬ ‫ب؛‬

‫م‬ 4‫بثا‬
‫ك ئ م‬ ‫مب د ك خ ر‬

Hilâl b. Habbâb bildiriyor: Saîd b. Cübeyr ile birlikte bir cenazenin

peşinden gittik. Yol boyunca Saîd bizlere bir şeyler anlatıp Allah’ı
hatırlatıyordu. Kabristana vardığımızda bir yere çöktü ve anlatmaya devam
etti. Oradan ayrılana kadar da sohbetini kesmedi. Saîd, Allah’ı çokça anan
birisiydi.

‫ ثن ا أ ح م د بن‬،‫ ثن ا م ح م د بن إشي ا ق‬،‫ء حدثن ا أبو حا م د بن جبل ة‬٢٨٠/٤ ‫ و‬-) ٥٧٨٦(

‫ل ؛‬ ‫ ثا‬4‫جب ر‬ ‫ئ ن‬ ‫ي د‬ ‫سع‬ ‫ع ن‬ ‫م ا‬
4‫ن ن‬ ‫ع ن أب ى‬ 4‫ن‬ ‫ثتا غ ميا‬ 4‫ت ه‬ ‫عم‬ ‫ب ن‬ ‫ة‬ ‫ثنا مح ب يص‬ 4‫ى‬ ‫رم‬ ‫ل‬
‫ي د ا دا‬ ‫تع‬
" ‫هوث‬ ‫ج د ال‬
‫ في الفئثة م مق تق بمقت ال د يث ق ب‬، ‫ ثا ت ه ن‬: ‫ ق ا د‬4‫" م حي راهب‬

Saîd b. Cübeyr bildiriyor: Karşılaştığım bir rahip bana: “Ey Saîd! Fitne
zamanlarında ancak kim Allah’a, kim de tağuta (yalancı ilahlara) kulluk
ediyor belli olur” dedi.
384 Saîd b. Cübeyr

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا بث ر بن موشى‬،‫ ] حدثن ا م ح م د بن أ ح م د بن ا ل ح شن‬YA. / l [ “) ٠٧٨٧(

‫فيه‬ ‫ ق ادت كت ب ت ع يد بن ب م ؛ر أيي ي ا؛د ا‬،‫تن در‬° ‫ غذ ع م ر‬،‫ح الب بنث ح ى‬

٧^ ١^ ١ ‫ ود و‬،" ‫و يؤم ن ي ئ ة‬ ‫ إن م اء ا م‬،‫ " ل\ أثا عنز‬:‫ ومحا ل‬،‫بتق وى الل ه‬
‫نب م‬
‫والص لوا ت زن ا ضزقة الثت م ن ذكره‬

Ömer b. Zer der ‫لكل‬: Saîd b. Cübeyr babama bir mektup yazdı. Bu
!mektupta Allah’a karşı takvalı olmasını öğütleyip: “Ey Ebû Ömer
.Müslümamn hayatta kaldığı her bir gün kendisi için bir ganimettir” dedi
Yine mektubunda farzlardan, namazlardan ve Allah’ı zikretme konularından
bahsetti .

،‫ ثغ ا خ الب بني ح ش‬، ‫ ثت ا بش ر بن موسى‬، ‫ ] حدثن ا م ح م د بن أ ح م د‬٢٨٠/‫ [ ؛‬-) ٥٧٨٨(

‫ ن و ت لتع يد بن م حي 'دي ر ك ت‬:،[ ‫ ظ‬،‫ثن ا أثو شه ا ب موسى بنئا بع ائكو؛ي ا ل أتد ي‬
‫ قززقه_أإ الل ه قتاما مئ‬،‫ب ادك وثة ئائ ا وئيزون م د أن ين ا موا م حاءه أن ال ي س تقفزا لل وتر‬

‫ أ ث‬٩ ، ‫ " فذ؛ م ن ؛ ب د ع‬،3^ ‫م يعيدون‬ ، ‫ت لون قئ ئ ا ظ لل'\ ي‬

‫ ف‬،^ ١
‫ي‬

،‫ ز ال تع د وتنك‬، ‫ ^ ثع ذ وترك هصئ فئ ئ ا ظ بذ؛ ث ك‬L‫؛‬j‫ ^ ؛‬١ ‫أؤئرت ث د أن ط ؛ بم وزظث‬

" ‫واكت فبال ذ ي "كا ن‬

Mûsâ b. Nâfı el-Kûfî el-Esedî bildiriyor: Saîd b. Cübeyr’e, Kûfe’de bazı

,kişilerin, uyanamamaktan korkarak, uyumadan önce yitir namazını kılan
gece uy^abildikleri zaman ise nafile namaz kıldıktan sonra vitir namazını
tekrar ettiklerini söyledim. Bana şöyle cevap verdi: “Bu, bidatlerdendir. Eğer
sen uyumadan önce vitir namazını kılarsan, gece uyanınca dilediğin kadar
nafile ‫ ل ط‬ve vitir namazım iade etme. Daha önce kıldığın vitirle yetin .”

،‫ ثن ا خ الب بني ح ش‬، ‫ ثن ا بشن بن مو ت ى‬، ‫ ] حدثن ا م ح م د بن أ ح م د‬٢٨٠/‫ )“ [ ؛‬٥٧٨٩(

‫ ن ح ك عش تع يد بن ج م بن ك ه زمح د أ خذه ح ث ذا ع‬:‫ قات‬4‫ثغ ا أب و شه ا ب مو ت ى بن ثاؤع‬
:3 ‫يم ة ؟ قا‬-‫بز جل يزقملف م ن هذه القة‬ ‫هز للث أن ؤقك‬ :‫ ل ه ر ج ل مم ن عغده‬3 ‫ ق ا‬،‫ف زي د‬

" ‫” ال خاخق ل ي يي ا وش‬

Ebû Şihâb Mûsa b. Nâfi’ der ki: Mekke’de Saîd b. Cübeyr’in yanma
girdiğimde ağır bir baş ağrısı çekiyordu. Yanındaki adamlardan biri ona: “Bu
 Saîdb. Cübeyr 385

ağrın için sana efsun yapacak bir adam çağıralım mı?” deyince, Saîd: “Efsuna
ihtiyacım yok!” karşılığını verdi.

‫ ثن ا‬، ‫ ثت ا بسن بن مو ت ى‬،‫ ] حدثن ا م ح م د بن أ ح م د بن ا لخض‬٢٨٠/‫ [ ؛‬-) ٥٧٩٠(

‫ نحل ع ئ ه ا أل ح ن ى‬،‫ وأيت تع ي د بن ج م ا مقلع شنث ه‬٠' : ‫ ئ د‬، ‫لحالئ[ء ثط أب و شه ا ب‬

٠' ‫ نتث ا"وة اقؤم ظ وا يتال ي ز‬،‫ طوفث‬:‫زغز‬

Ebû Şihâb bildiriyor: Tavaf ederken, Saîd b. Cübeyr’in ayakkabısının

bağı kopunca öbür ayakkabısını da çıkardı. Halk onun ayakkabılarını
çıkardığım görünce, kendileri de ayakkabılarını çıkardılar.

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا قتئية‬، ‫ ثن ا م ح م د بن إن ح ا ى‬،‫ ^ بن هم د الل ه‬١

^ ‫ ] حدق ا‬٢٨١/‫ [ ؛‬-) ٥٧٩١(

‫ور وا‬ ‫ح ك‬ ‫بدث م‬

‫م‬ ‫ ؤ ئ ظ ن ب ذ‬:‫ قي محوله ءقق‬، ‫تن ي ر‬° ‫ عن سع يد‬،‫ غذ منصور‬،‫جرير‬
‫ ؤق إن‬، ‫ ومولون سيغف ر أن ا‬،‫ يعملون بالدت و ب‬: ‫ فا د‬،^‫الكتا ب يأ ح ذون عرمس ث ذا ا ال دئى‬
" ‫' ال دن و ث‬٠ : ‫ظال‬،، ،‫يأته م عزحس متل ه يأ حذوه!؟؛‬
Mansûr der ki: Saîd b. Cübeyr, “Onların ardından da §٧ değersiz
dünya malını alıp, nasıl ◦İsa bağışlanacağız, diyerek Kit§b'a vâris
olan birtakım kötü kim seler geldi”1 buyruğunu açıklarken: “Günah
işliyor ve bağışlanacaklarını söylüyorlardı” dedi. “Onlara, ona benzer bir
m enfaat daha g else ٠٨٧ da alırlar”^ buyruğunu açıklarken de: “Bu
menfaati günah işleyerek aiırlar” dedi.

‫ ثت ا‬، ‫ ثن ا ق ي‬،‫إ ن خا ق‬ ‫ ثن ا ث خ ث د ين‬،‫لل ه‬1 ‫ ^ بن عتد‬١^ ‫ ] حدثن ا‬٢٨١/! [ -) ٥٧٩٢(

‫ نأي ت سع ي د بن جتير صأى زكعتتن ظفت ائنث ا م‬:‫ قات‬،‫ عن حص ن ف‬،‫عئد النا ج ز بن زياد‬
،‫م م ح ي‬ ‫ك ج م ه و ت أ ك ص آ و في كثا ب الثؤ‬ ‫ آ ي م ح‬:‫ قات‬، ‫ق د صالة ال ي ح‬

" ‫م إ ال ذ ك ر الثؤ خ ز م ح م ال ئ ح‬ ‫ إذآ ق غ ال ي خ ال ق‬٠' :‫ قات‬، ‫فنق ا ص و ال ي خ‬

Husayyif bildiriyor: Saîd b. Cübeyr ile karşılaştım. Sabah namazından

önce Makâm’ın ardında iki rekât namaz kıldı. Yanında varıp ben de yanı
başında namaz kıldım. Namazdan sonra ona birkaç âyet hakkında soru

1A'râfSur. 169
2A'râfSur. 169
386 Saîd b. Cübeyr

sorduysam da bana cevap vermedi. Sabah namazını kıldıktan sonra ise bana:
“Tan ağardığı zaman sabah namazını kılana kadar Allah’ı zikretmek dışında
kimseyle konuşma!” dedi.

،‫ ح د بن ى أيي‬، ‫ بن أ خ ن ذ‬4‫ ثن ا عئذ الل‬، ‫ ] حدثت ا أبو بكر بن مال ك‬٢٨٧٤ [ ")٠٧٩٣(
‫ أن ش ع يذ بن‬،‫ عن أيي جرير‬،‫ قرأت على ؛ ل ك م بن م شنة‬: ‫ قا د‬،‫ثن ا مئت مز بن ئلي م ان‬
‫ خ د ت ه ز‬١^ : ‫ ؟‬٠' :‫ وقوت‬،‫ م ح ة افيا ذة‬،" ‫ الت طفوئا ق ي ج ئ أخلالي ا ن م‬٠' : ‫ قا د‬، ‫ي م‬

" ‫بؤم ي عريه‬

‫بمحرون م‬

Saîd b. Cübeyr der ki: “Ramazan ayının son on gününün gecelerinde

lambanızın ışığı hiç sönmesin.” Ravi der ki: “Saîd bu on günde gece
ibadetini çok severdi. Yine şöyle derdi: “Arefe günü sizinle birlikte oruç
tutmaları için hizmetçilerinizi sahura uyandırın.”

‫ ئ أثو‬، ‫تن ا ن ئ أبى ف ت ه‬-‫ ى ع‬، ‫ ئ مح د اش‬،‫ ] خ د ك أثو بكر‬٢٨١/^[ -) ٥٧٩٤(

٤^ ١ ‫ بمولط؛ " نا زات‬،‫ ش م ع ت تع يد بن ج مر‬:‫ هاد‬، ‫ عن إ سما عيل بن زردي‬،‫أش انة‬

٠' ‫ ح ر وت ئ اخل الء‬،‫فن لل ه ئ خ ا بئ‬
‫أ ص ح ابي خ ر نأيت أن ي‬

Saîd b. Cübeyr der ‫لهط‬: “Her türlü bela, sadece arkadaşlarıma isabet
ediyordu ve artık Allah’ın bana bir ihtiyacı kalmamış diye düşünmeye
başlamıştım ki sonunda ben de belalara maruz kaldım .”

‫ ثن ا أثو بك ر بن‬،‫ ثن ا م ح م د بن يه ل‬C‫ ] حدثت ا عبد الثؤ بن م ح م د‬٢٨١/‫ [ ؛‬-) ٥٧٩٥(

‫ ت م ي ت ت ع يد ءبن جسر أ ربه ثن‬: 3 ‫ ما‬،‫م بن عهق‬ ‫ ص‬،‫ بن ا م ح م د بن م ح ل‬،‫أبى م حه‬

‫ ث ؟ ق ا دت‬: ‫ قل ق ه‬:3 ‫ ئ‬،" ‫ " زالثؤ المم أ و ش ث‬:3 ‫ ثم ة‬، ‫ي ا‬ ،‫ن ل ي قد ح‬
" ‫" ت ي ه هم ك د ة‬

Bukeyr b. Atîk bildiriyor: Saîd b. Cübeyr’e, bardakta biraz bal ikram

ettim. Balı içtikten sonra: “Vallahi! Bunun hesabı bana sorulacak” dedi.
Ben: “Neden?” diye sorunca, “Lezzet alarak içtim” karşılığını verdi.

‫ ثنا‬،‫ ثن ا أ خن د ن علي بن ا ل جازود‬،‫ ] حدقا أ و م حم د بن حيا ن‬٢٨١/![ -) ٥٧٩٦(

٠٠ :3 ‫ ها‬، ‫ي م‬ ‫بن‬ ‫ عن ش جي‬، ‫ عن م ح م د بنش وقق‬،‫ ثغ ا أب و حال د ا أل ح مر‬،‫شبي ا لأق ج‬
‫م‬ ‫أثو‬
" ‫ي فى م ح تة اش‬ ‫م ذ إضاص الناي أن ;رزئلف اش خ ال ال‬
 Saîdb. Cübeyr 387

Saîd b. Cübeyr der ki: “Malın heba olmasının bir şekli de Allah’ın sana
helal yoldan verdiği rızkı, Allah’a isyan olan bir şeyde harcamandır.”

‫ ثتا عبد الؤ حم ن بن م حم د بن‬،‫ ] حدق ا أبو م حم د بن حثا ن‬٢٨٢/‫ [ ؛‬-) ٥٧٩٧(
‫ قا دت‬،‫ عن م ن ل م ائي طين‬،‫ عن حبي ب بن أييب ا ب ت‬،‫ ثن ا ش م ا ن‬،‫ ثنا قبيص ة‬،‫ ثن ا هن ا د‬،‫تلم م‬
" ‫أ خ ي إئ‬ ‫ط‬ 1‫ ال ت ي و اخل‬٠٠ :‫ ال غ م أ م حي أم أ ل م حث؟ قات‬: ‫ئ ل ق بمجي تن ب م‬
Müslim el-Batîn bildiriyor: Saîd b. Cübeyr’e: “Şükür mü daha üstündür,
yoksa sabır mı?” diye sorduğumda: “Benim için sabır ve afiyet daha
sevimlidir” karşılığını verdi.

‫ ثن ا‬، ‫م ح م د‬ ‫بن‬ ‫ ثت ا ا لختن‬:‫ ق ا ال‬، ‫ و م ح م د ئ ذ أ ح م د‬،‫ ] حدثن ا أ ي‬٢٨٢/‫ [ ؛‬-) ٥٧٩٨(

،‫ من ا ك تع يد بن جسر عن أو ال د ا ل م ؤم نين‬: ‫ ها د‬،‫ عن جعم ر‬، ،‫بئ وبي‬
‫ ثن ا م‬، ‫م ح م د س خ ت م‬

‫ نإن ' كا ن ت ا لأم‬، ،‫ حتزا م ن ا لأم ئه و م غ ا لآبي‬،‫ إل ن "كا ن ا لآبي‬،‫' هب نغ حثر ا مب‬٠ : ‫يا د‬

" ‫ع م ذ ا لأب ئهز ت ع ا الم‬

Cafer bildiriyor: Saîd b. Cübeyr’e müminlerin küçükken ölen
çocuklarının âhiretteki durumunu sorduğumuzda: “Onlar, anne-
babalarından hayırlı olanla beraber olacaklardır. Şayet baba, anneden daha
hayırlı ise babayla, anne babadan daha hayırlı ise anneyle beraber
olacaklardır” dedi.

‫ ثن ا م ح م د بن‬،‫ ثن ا ا لخنن‬:‫ قا ال‬، ‫ ] ح دقا أبى وأ ح ئ د ى أ خ ن ذ‬٢٨٢/‫ )“ [ ؛‬٥٧٩٩(

‫ ن ح ط الثامن قي رش م ل ك م ن مل وك‬٠' :‫ قات‬،‫ عن ت ع يد‬،‫ عن جعمر‬، ‫ ثن ا يعق و ب‬،‫ح م ئد‬
‫د لن‬،‫ ق‬،‫ء أز قؤذقت‬1‫ظ و الشت‬ ‫ن‬1‫و ط إ اا‬ : ‫ذ ل شب ف‬ ،‫ م ا ي د ؛ ال ث يهن‬, ‫ي إ‬
‫ أ ق د‬:‫ ةت‬، ‫ء ؤ أ ك ق ا ال يىب‬،‫ ه ث ق د ن غ ر أ ذ ئؤؤ'ين أؤ شئ ت زئ ز ق الئت‬: ‫ي ك ا ؤ ة‬
" ٤^ ١‫ يأ ز ت د ا"ل ه غ ي‬،‫أؤو ئ ض أ غد ؛ ل أ م ذقون ذي ث أد ى ق‬

Saîd (b. Cübeyr) der ki: İsrail oğulları krallarından birinin zamanında üç
yıl kuraklık oldu. Kral: “Allah ya bize yağmuru gönderir ya da ona eziyet
ederiz” deyince, maiyeti: “O semada, sen ise yerde iken nasıl ona eziyet verip
kızdırabilirsin?” diye sordular. Kral: “Onun yeryüzündeki evliyalarını
öldürürsem ona eziyet vermiş olurum” deyince Allah onlara yağmuru
gönderdi.
388 Saîdb. Cübeyr

‫ ثن ا م ح م د س‬، ‫م ح م د‬ ‫بن‬ ‫ قا الت ثن ا ا لخشن‬، ‫ و م ح م د‬،‫ ] خدثن ا أيي‬٢٨٢/‫)" [ ؛‬٥٨٠ ٠(

‫ ف ك ا ن ي ح ر ث‬،‫ دم ثؤئ أخئز‬1 ‫ أ ل مهن إ ر‬٠٠ : ‫ قا د‬،‫ غذ تع يد‬4‫ ضر جغثر‬، ‫ ثن ا يعق و ب‬،‫ح م يد‬

،>‫ ؤث ال ي*حرج قك ن ا م ن الجنة قشةى؛‬:‫ و م ولت للف قات الثق‬،‫ز بمح ال م د ص ج س ه‬

" ‫اؤة‬1 ‫ثق\ن ه ق ق‬

Saîd (b. Cübeyr) der ‫لكل‬: Âdem’e kırmızı bir öküz indirildi. Âdem bu
öküzle toprağı sürer ve yorulup alnındaki teri silerdi. Allah: “Sakın sizi
cennetten ‫ !؟‬karmasın; sonra yorulur, sıtontı ‫ ؟‬ekersin”1 buyurur ki
sıkıntısı da bu oldu ,

‫بن‬ ‫ ثما م حم ذ‬، ‫ ثغا أبوي حيى الرازي‬، ‫ ] حدبتا أبو م ح م د بن حيان‬٢٨٢/‫ [ ؛‬-) ٥٨٠١(
‫ م ر تع يد بن‬C‫ عن أبي المعيره‬،‫ ص جئ مر‬، ‫ ثتا أبو الحس د‬،‫ ثن ا إ ن خا ق ى نل بما ن‬،‫ائث الؤ‬
‫ أن ت‬:‫ء‬.‫ ومولت دحؤا‬،‫ جبيته‬- ‫ كا ذ ادم ي ت ل عأى بؤر وبمت ح العزف ص‬٠' ‫ قادت‬، ‫ج م‬
‫ل‬
‫ع ي ه‬ ‫ن‬ ‫خل‬ ‫ن‬ £ ‫خ ائ‬ : 3 ‫؛ال ه ا‬ ‫بؤر‬ ‫ى‬ ‫عإ‬ ‫ل‬ ‫م‬
‫ب ث‬ ‫أ خ ي‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ادم‬ ‫ل‬
‫و د‬ ‫ث ن‬ ‫محس‬ ، ‫ف ذا‬ ‫ب ي‬ ‫ت‬ ‫عجل‬
‫ ثذ) ظ وعدى‬:‫ت‬1‫ مم‬،‫ زنق ا اهبط اد ربع ث إثه ثورا أتلى يع ن د عقه‬:‫ قات‬،‫م ن ق ل ادم‬
٠' ‫ف ت ش ق ى‬ ‫غة‬ ‫ال ج‬ ‫ن‬ ‫ج ق ك ما م‬- ‫خر‬ ‫ي‬ ‫ه ال‬ ، ‫ز م‬

Saîd b. Cübeyr der ki: Hz. Âdem kırmızı bir öküzle çalışırdı. Alnındaki
teri de siler ve H aw a’ya: “Bu duruma düşmeme sen sebep oldun!” derdi.
Bundan dolayı Âdem oğullarından öküzle çalışan her bir kişi ‫ ط ا ا ^أآل‬:
“Hawa, Âdem yoluyla bu duruma düşmeme sebep oldu” der. Hz. Âdem
yeryüzüne indirilince, kendisine onunla çalışması için ala bir öküz
gönderilince, Hz. Âdem: “R ^bim in, “Salan şeytan sizi Cennetten
çıkarmasın. Sonra bedbaht olursunuz” buyurarak vaat ettiği işte budur”
dedi.

‫م ثن‬1‫ ثط م ح م د بن عئ مار‬،‫ثن‬،‫ن‬
‫ء خ ا؛ثن ا م ح م د بن أ خ ئ ذ ئن ا م‬٢٨٣/٤ [ “) ٠٨٠٢(

" ،‫ عن سع يد ئن م حر‬،‫ عن أيه‬،‫ ثت ا ■م مرو بن ظب ت‬،‫ تحا عب ا د بن بمم و ب‬،‫أيي م ح ه‬

٠٠ ‫ج ث يه م ني‬ ، ‫ أخذوا ظ عندي ث ن اني ل م‬٧٢^ ١‫ودد ت أن‬

1TâhâSur. 117
 Saîd b. Cübeyr 389

Saîd b. Cübeyr der ‫لكا‬: “insanların bende bulunan ilmi öğrenmelerini

isterdim ki beni endişelendiren şeylerden biri de kudur.”

‫ ثن ا ا ل ح ك م بن‬،‫ ثن ا ت ومثى بن إشحا ى‬،‫ ] حدثت ا حبي ب بن ا لخشن‬٢٨٣/٤ [ “) ٥٨٠٣(

‫ "كئت أ ن ن غ‬٠٠ : ‫ قا د‬،‫ عن تع يد‬،‫ ص عئد الكري م ا ل جزري‬،‫ ثن ا غ م ان ئ ذ عثتغه‬،‫مو ت ى‬
٠٠‫ ملو أذن لي إثث ك زأتة‬،‫ال خ ريف ص ابن عثا س‬
Saîd b. Cübeyr der ki: “ibn Abbâs’tan hadis dinleyip öğrenirdim. Şayet
izin verseydi onu başından öperdim.”

‫ ثن ا م ح م د بن عت ما ن بن أيي‬،‫ ] خ ا؛ثئ ا م ح م د س أ ح م د بن ا لختن‬٢٨٣/‫ [ ؛‬-) ٥٨٠ ٤(

‫ " ء ن‬: ‫ ها د‬، ‫ غن تع يد بن ج م‬،‫ عن جعف ر‬،‫ ثعا يئ م و ث‬،‫ ثن ا عتد ا لأعلى بن ح ما د‬،‫فس ه‬
" ‫ط ؤا الث الم ر طبهب جري‬ ‫ ئ ج ع د ل داود أربعين‬،‫ع من ادم أئفت تثؤ‬
Saîd b. Cübeyr der 1‫“ تك‬Âdem’in ömrü bin yıldı. Kalem mürekkebi henüz
kurumamışken, Hz. Âdem bunun ‫ ظءلظ‬yılmı Hz. Dâvud’a verdi,

‫ ثن ا‬، ‫ ثئ ا أيي‬، ‫ ثن ا م ح م د س م حا ذ‬، ‫ ] حدثن ا م ح م د ن أ ح م د‬٢٨٣/‫ [ ؛‬-) ٥٨٠٥(

‫ لث ا أم ر إبرا م ح م أن ودن ثي‬٠’ :‫ قات‬،‫ ص ت ع يد بن ج مر‬، ‫ ص عطاؤ بن ا لث اي ب‬،‫جرش‬

‫و ف يؤ‬ ‫جاثه‬-‫ ظ‬:‫ت‬، ،‫ يأت ي م أن ث ح ج وه‬4‫ وإد‬، ‫ !ن ؛ ه قذ بغى ه‬: 3 ‫ ه ا‬،‫ ل ح ج‬1‫^"^ ب‬١١

٠٠‫ أؤ مدر‬،‫ أؤف ج ر‬،‫ م ن ح جر‬،‫م ن التق ان‬

Saîd b. Cübeyr bildiriyor: Hz. İbrahim’e, hac için insanlara çağrı yapması
emri verildiği zaman: “Allah bir ev inşa etti ve onu ziyaret etmenizi
emrediyor!” diye çağrı yaptı. Bu çağrısına dünyada ne kadar bina, taş ve
toprak varsa hepsi icabet etti.

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا أيي‬،‫ ثن ا م ح م د بن عئ ما ن‬، ‫ ] حدق ا م ح م د س أ خ ن ذ‬٢٨٣/^^[ -) ٥٨٠٦(

‫ " الكب س ال ذ ي فد ي‬:‫ قات‬،‫ عن شع ي د بن م حي‬،‫ح ثئنة‬ ‫بن‬ ‫م حا ذ‬ ‫بن‬ ‫ غذ عئد الل ه‬،‫جرير‬
" ‫به ان ح ا ق ال مهبا ن ال ذ ي مبه ابن ادم ث م ل منة‬

Saîd b. Cübeyr der ki: “ishâk’ın yerine kurban olarak indirilen koç, Hz.
Âdem’in oğlu tarafından kurban olarak sunulan ve kabul edilen koçtur.”
‫‪390‬‬ ‫‪Saîdb. Cübeyr‬‬

‫(‪ [ -) ٠٨٠٧‬؛‪ ] ٢٨٣/‬حدثت ا م ح ث د ‪ ،‬ثن ا ث ح ئ ذ ن م ح ا ذ ‪ ،‬قن ا أيي‪ ،‬قا جرض‪ ،‬ص‬

‫مب ق و ب‪ ،‬عن ن م د بن ج م ‪ ،‬قا دت '‪ ٠‬الكب س ال ذ ي ئد ئ به إرئ ح‪ 1‬ق ؛رش في ان؛قثؤ‪،‬‬

‫‪: “ishâk’ın yerine kurban olarak indirilen koç‬لكا ‪Saîd b. Cübeyr der‬‬
‫‪”.cennette otlanmıştır‬‬

‫‪Saîd b. Cübeyr'in tefsire dair rivayetleri:‬‬

‫(‪ ] ٥٨١٣[ -) ٥٨٠٨‬حدثن ا تخشت بن عل ي‪ ،‬قن ا م خ ث ذ بن الح ض بن قي ئ‪ ،‬قنا يزيد‬

‫بن حال د ‪ ،‬قا ق ض بن ثن ا ه ‪ ،‬قا أ ئ غ ئ ‪ ،‬عن جئ مر‪ ،‬عن تع يد بن ي م ‪ ،‬ظ ‪3‬ت ئربت‬

‫ه ئ ال ثهئذتقشه^ء ء ما ‪ 3‬أبو ب ك ر ر م ي \للث دع \ ثى عغه‪! :‬ن ن ذ ؛‬ ‫ه‬ ‫عئذ ؛ل غ ي‬

‫لغتق‪ ،‬قات العي ‪ " :٠‬أنا إة ظلف الز ج ققوص ئف عتت شن ج‪٠٠‬‬
‫‪: Hz. Peygamber’in {sallallahu aleyhi vBSBİlem) yanında “Ey‬ئكا ‪Saîd b. Cübeyr der‬‬
‫”‪” âyeti okununca Ebû Bekr: “Bu iyi bir şeydir‬؛ ‪huzur içinde olan n efis‬‬
‫‪ Resûlullah de (sallallahu aleyhi vesellem): "Vefat edeceğin‬أ س‬ ‫‪ölüm meleği‬‬
‫‪bunu sana da söyleyecektir" buyurdu ,‬‬

‫(‪ [ “) ٥٨٠٩‬؛‪- ] ٢٨٤/‬حدثت ا أ ح م د بن جعف ر بن ح م دا ن‪ ،‬ثن ا عتذ اللؤ ى أ ح ن د بن‬

‫ح م ‪ ،‬ح د ب ي ال ول د بن ش جا ع‪ ،‬ثن ا غث ان بن م ح م د‪ C‬ثن ا ا لأعت س ‪ .‬ح و ح د‪ IIj‬عتد؛لي ى‬
‫م ح م د ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن ب م ‪ ،‬ظ أبو بكر ثن أيي فتته‪ ،‬ظ عتد الل‪ 4‬بن إدر؛ س‪ ،‬ظ م ال‪،‬لئ‬

‫ؤثم‬ ‫ت د بن ج م ‪ ،‬ي هزل ه‬

‫بن بج ل‪ ،‬ئ ال‪ :‬ثن ا الثمحغ بن أيي راشد‪ ،‬عن ج‬

‫ال ذين اثن وا إن أنح ي ي وا س عه^>‪ ،‬قادت " إدا عب د قي أرضب ا ل م ع ا م ي ‪ ،‬ظ"حر جوا "‬
‫‪Saîd b. Cübeyr, “Ey iman‬‬ ‫‪eden‬‬ ‫!‪kullarım‬‬ ‫‪Şüphesiz‬‬ ‫‪benim‬‬
‫‪yarattığım yeryüzü geniştir”1 âyetini açıldarken: “Yani bir yerde Allah’a‬‬
‫‪isyan edilirse, oradan çıkın” dedi.‬‬

‫(‪ ] ٢٨٤/! [ “) ٥٨١ ٠‬حدثن ا أ خ ن د بن جعم ر بن ح م ذا ن‪ ،‬ثن ا عتد الثؤ بن أ ح م د‪،‬‬

‫م‪ ،‬عن ابن نحثعه‪ ،‬غذ عفؤ بن‬ ‫ح دب ي علي بن ج م ثن ويا د ا ال ح ئر‪ ،‬تحا كا د خ بن‬

‫‪AnkebutSur. 56‬‬
 Saîd b. Cübeyr 391

‫ال م حي‬ ، ‫ ئ همني أذ و ق ه‬، ‫ؤ‬ ‫ ؛‬. ‫ في م وله‬،‫ ج مر‬،‫ عن سع يد م‬،‫لنار‬

" ‫مب ي أد و غم بت م ح ي‬
Saîd b. Cübeyr, “Siz beni anın i‫؛‬i, ben de sizi anayım ”! âyetini: “itaat
ederek beni anrn ki, ben de bağışlamayla sizi anayım” şeklinde açıklamıştır,

،‫ عن ابن لهيع ه‬،‫ ثت ا ك ا د ح‬،‫ محا عل ي‬،‫ ثت ا عتد الل ه‬، ‫ ] خشن ا أ ح ن د‬٢٨٤/‫)" [ ؛‬٥٨١ ١(

‫ " ممابع بن ص ه ا على‬: ‫ قا د‬،4 ‫ ؤوثخر ا ل ج مال ط هدا‬: ‫ قي مح ول هثعا ز‬،‫ عن ش جي‬،‫الء‬،‫عن عت‬
٠٠ . ٠/
‫مب ص‬
Saîd (b. Cübeyr), “N eredeyse dağlar yıkılıp dağılacak”2 âyetini
açıklarken: “Dağlar birbiri üzerine yığılır” dedi.

‫ ثن ا‬،‫ف ر الور ك اني‬

‫ ثن ا م ح ث د بن ج ع‬،‫ ثما عثذ الثؤ‬، ‫ ] ح دقا أ ح ن د‬٢٨٤/‫)" [ ؛‬٥٨١٢(

:‫ قات‬،^‫ب صا ر‬
‫ ؤأولي ا لأيدي وا لأ‬: ‫ قي هول ه دتالى‬،‫ عن ت ع يد ي م حي‬،‫ ص سال م‬،‫سريلئ‬
" ‫ين ا ن ز محة ي ذ م م ح إ‬
‫ ف‬:‫ واضث‬،‫ اقؤة في ا س ل‬:‫" ا لأيدي‬
Saîd b. Cübeyr, “Kuwetli el ve basiretli kullarımız”3 âyetini
açıklarken: “Kuvvetli elden kasdedilen, çalışma gücü, basiretten kasdedilen
ise dini işlerde basiretli olmaktır” dedi.

‫ قي محول ه نحارت ؤ اليصدعون‬،‫ عن ت ع يد‬،‫ ] و ا شااده عن من ا ل م‬٢٨٤/‫)" [ ؛‬٥٨١٣(

" ‫ " ال م ح د غ نء م ت ي ؤ الت ر ث ئ نمح ز‬: ‫ ظت‬، 4 ‫م ز ال م وئ ن‬
Sâlim bildiriyor: Saîd b. Cübeyr, “Ne başları döner ondan ne de akılları
karışır” ^âyetini: “Ne başları ağrır, ne de sarhoş olurlar” şeklinde açıkladı.

‫ ؤوال ذين يوبرن ن ا اتزا وئلوبه م‬: ‫ في قول ه مما ر‬،‫ ] نبه ص سع يد‬٢٨٤/‫)" [ ؛‬٥٨١٤(

‫ بمحاء ون ما مح ن أيديه م م ن ا ل م وقف‬،‫ " تغطون ما ي ع ط ون وه ل وبه م و ح أه‬:‫ قات‬،•‫وحلمه^؛‬

" ‫ب‬ ‫زا ل ج شا‬

1Bakara Sur. 152

2 Meryem Sur. 90
3SâdSur. 45
4 Vakıa Sur. 19
392 Saîdb. Cübeyr

Salim bildiriyor: Saîd b. Cübeyr, “Rablerine dönecekleri için

yapm akta oldukları işleri kalpleri titreyerek yaparlar”^ âyetini
açıklarken: “Verdiklerini kalpleri titreyerek verirler. Çünkü mahşerde
durmaktan ve hesap vermekten korkarlar” dedi,

‫ ثن ا أبو بكر بن‬،‫ ثن ا م ح مذ بن شت ل‬،‫ ] حدثن ا عذ الله بن م ح مد‬X A l / l [ " ) ٠٨١٥(

١^ ^ U ‫ ؤوثكت ب‬:‫ في مح ول ه د؛الى‬، ‫ ص سع يد بن ج م‬،‫ عن عط اء‬،‫ ثن ا أنبا ط‬،‫أبي فس ه‬

" ‫ تغر؛‬U " :‫ت‬1‫ م‬، 4 ‫وآىنئب‬

Saîd b. Cübeyr, “Onların yaptıkları her işi, bıraktıkları her izi

yazarız”^âyetini açıklarken: “Açmış oldukları çığırları y^arız” dedi,

،‫ قثا ي حش ن ي ما ن‬،‫ تحا أبو بكر‬، ‫ نحا ممح ث د‬،‫ \ ] حدثن ا عئذ الل ه‬A l / i [ -) ٠٨١٦(

'٠‫' أللث ? ب‬٠ ‫ت‬3 ‫ ه ا‬، ‫ قي هول ه بتالى؛ ؤزت ا غز بم زن ه‬،‫ عن ت ع يد‬،‫ عن ج عث ر‬، ‫عن أ ئ غ غ‬
Câfer bildiriyor: Saîd (b. Cübeyr(, ‘، ‫ ه‬, eğlence için değildir”^ âyetini
açıklarken: “Oyun değildir” şeklinde açıklamıştır,

‫ ثثا‬، ‫ك ي ئ ن خ ث د‬ ‫ ث إ ا‬:‫ ق ا ال‬،‫ ] خدقا أيي ؤثم غ ث ذ ئ أ م حت‬٢٨٤/، [ -) ٥٨١٧(

‫ ن ز ك ؤوال ذي ن ال يدعون نغ‬:‫ قات‬،‫ عن تع يد‬،‫ عن جعفر‬،‫ ثن ا يئ م و ث‬،‫م ح م د بن ح م ي د‬
‫ زممقا‬،‫ان‬5‫ي ن لثا بال ي ة زقت عثدثا ا لآؤ‬ :‫ ئالوا‬،‫ وأ ص حابه‬،‫ال ر إل ه ا ا ح ه في و ح ش ؤ‬
^٨٠٠٤■‫ ؤإ ال م ن د ا<ب ل؛س وع م د‬:‫ ه ات ر د الل ه نحا ر فيه م‬، ‫ ودك حثا ا ل مئر ك ا ت‬،‫ا ل م و ميين‬
‫ش‬ ‫^ ذة‬ >‫ ثة ا لألتاد‬1‫ فأئدبج ز ؛ل ه مت‬، 4 ‫خ ذا ت‬ ‫ض ا بما ثأويلق مح د د ال ق ت جاتهز‬
" ‫^ ص ا ك[ث ت‬ ^ ١‫ وألآلهز ب ه ح‬،‫ؤأئدلي مب مثا ل ا نممح ذ قات ا نم م ك ئ‬
s ^ d (b. Cübeyr) der ki: “Onlar ki; Allah ile beraber başka tanrıya
yalvarmazlar”^ ayeti Vahşî ile arkadaşları halikında nazil oldu. Zira:
“Putlara tapmış, müminleri öldürmüş ve müşriklerle evlenmişken tövbemiz
nasıl kabul görsün?” demişlerdi. Bunun üzerine Allah: “Ancak tövbe ve

1Müminûn Sur. 60
2 Yasin Sur. 12
3 Tarık Sur. 14
4 Furkan Sur. 68
 Saîdb. Cübeyr 393

iman edip iyi davranışta bulunanlar başka; Allah onların

kötülüklerini iyiliklere ‫ ؟‬evirir”1 âyetini indirdi. Bu şekilde Allah putlara
tapmalarını Allah’a ibadete, Müslümanlarla savaşlarını müşriklerle savaşa,
müşrik kadınlarla evliliklerini Müslüman kadınlarla evliliklere dönüştürdü.”

‫ " إن في الثاي زي ال أ ظنة غي شغب م ن‬:‫ قات‬،‫ ] نبه ص ت ع يد‬٢٨٠/^[ -) ٥٨١٨(

‫ أ حرج‬،‫ ي مولط رب ا لث رةب جزيلت يا جبريل‬،‫ يا حنأنيا من ان‬:‫ئ عبه ا تن ا دي مم دان أل ف غ ام‬
:‫ نئأو ل‬، ‫عنفه م موص د ة‬ ‫ ظ زبي‬:‫ معئثقه يز جغء ن م وأل‬1‫يه ا هث ج د ه‬°‫ نا‬،٧ ١ ‫عبدي م ن‬
‫ ئ ز لخة‬، ‫ ثم ك ه ا فيخ رج م ئ د ا خلا ل‬،‫ ث ا ح ر ج عتدي م ن الثاي‬، ‫ ار حغ ق ن ي ا‬،‫يا حبرم ال‬
" ‫غ د ش ا خة ان بم ة خ ر م ش ال ه ه ق وا ز ك ا ونت ا‬
Saîd (b. Cübeyr) der ki: Cehennem vadilerinden birinde biri, bin yıl
kadar bir süre: “Ey Hennân! Ey MennânJ” diye seslenir. Yüce Rabbimiz de
Cebrail’e: “Kulumu cehennemden çıkar!” buyurur. Cebrail cehennem
geldiğinde kapalı ©lduğunu görür ve geri dönüp: “Rabbim! Cehennem
üzerlerine kapatılmış” der. Rabbimiz: “Ey Cebrail! Gidip onu aç ve kulumu
cehennemden çıkar” buyurunca Cebrail cehennemi açar. Onu içeriden
hayalet gibi çıkarıp cennetin önüne atar. Orada Allah onun için kıl, et ve
kan hiririr-

‫إذا‬ : ‫ قا د‬،‫ عن تع يد‬،‫ وه ارون بن عن ره‬،‫ ] ن اتنا ده عن جعمر‬٢٨٥/![ -) ٥٨١٩(

‫ا‬-‫ ظ”كلوا منه‬، ‫نثثاوئا شحنة ؛ل ش‬،‫ ا‬،^^ ١‫ ظ؛ أ غذ‬٩ :‫زون‬1‫؛ ه‬3‫ وئا‬،^ ١ ‫ء غ أئ ن‬

‫م به م م ف ه م أ عرف جل ودهم وو جوهه م‬ ،‫ زلز أة ظ‬،‫ئ ا م م ئ جلوده م وو جوهه م‬

‫وهو ال ذ ي ئد اثهى‬ ‫ ث عا وا ب ماغ‬،‫غ ي ا خللش فنتغيت و ن‬ ‫ ث م ب م ب‬، ‫يفف ا‬

،‫ حاد؛ أذن وة م ن أف واههيز ؛فهزى م ن خؤو ؤ ج وههتي ا ش ئد ت م ط ت عنه ا ال جل ود‬،‫حؤة‬

‫ب م يضربون بنف ا ي غ ثن‬،‫ ينش ون وأ م عاؤئ م محت ا م ط و جل وده م‬،‫موبهز به ما في بملويهز‬
" ‫ يدعونبالث ور‬،‫و حم ض ع ر حثال ه‬ ‫ي ت ئ هل‬
‫ ف‬،‫ح دي د‬

Saîd b. Cübeyr der ki: “Cehennem ehli acıktıkları zaman -H ârûn

rivayetinde: “Susadıkları zaman” - zakkum ağacına koşarlar ve ondan yerler.

1FurkanSur. 70
394 Saîd b. Cübeyr

derileri ve yüzleri dökülür. Eğer onları tanıyan biri yanlarından geçecek ©İsa
dökülen derilerini ve yüzlerini tanır. Sonra onlara susuzluk isabet eder ve su
isterler. Onlara irin sıcaklığının son derecesine gelmiş su verilir. Suyu
ağızlarına yaklaştırdıklarında sıcaklığından derileri dökülmüş olan yüzleri
pişer ve karınlarında ne varsa erir. Yürürlerken bütün bağırsakları ve derileri
dökülür. Sonra ucu çengelli demir sopalarla dövülürler ve bütün uzuvları
dökülür. O kadar işkence çekerler ki yok olmayı isterler.”

‫ ثن ا غ م ا ن بن‬،‫ ثن ا م ح م د ين يغ ش‬، ‫ ] حدبن ا أبو م ح م د بن خثا ذ‬٢٨٥/! [ “) ٥٨٢ ٠(

‫ ي قول ه‬، ‫ غذ س ع د بن ب م‬،‫ عن علي بن بذينه‬، ‫ ثن ا ال ي إ‬، ‫ ثن ا ث ض بن ثن ا ه‬،‫وكيع‬

‫ عأى‬1‫ نأى صووه ف؛_ه ا و جه يعق و ب عاحئ‬٠' :‫ قات‬،‫ ؤلؤال أن نأى ره ان زئؤه‬: ‫بعا ر‬
‫ ن إل ول د يئ م و ث ول د ثت ا ك عشن‬،‫ نحز ج ت ف ه وثه ش أبامل ه‬،‫ هد غ في نحرم‬،‫إصثع ه‬
٠' ‫ ثؤنذ ثت أ خذ عقن‬، 0‫الشهو‬ ‫ك‬ ‫ بت‬١^^ ‫يونفن ؤثت ق ح ن من‬ ‫؛ ال‬ ، ١^
Saîd b. Cübeyr, “Eğer Rabbinin işaret ve ikazını görm eseydi ”1
âyetini açıklarken der ki: “Hz. Yûsuf, Hz. Y^kub’un parmaklarını ısırmış bir
şekildeki sûretini gördü. Baba5i onu göğsünden itince Hz. Yûsuf un şebveti
parmak uçlarından çıktı. Hz. Yâkûb’un bütün çocuklarının on iki çocuğu
olmuştur. Bu şehveti sebebiyle Hz. Yûsufun sadece on bir çocuğu
olmuştur.”

‫ ن‬1‫ ثط م ح ئ د س عث م‬:Jü ، ‫ ] ح د ظ م ح ث ذ بن أ ح م د ث ن ن خ ش‬٢٨٥/‫ )“ [ ؛‬٥٨٢١(

‫ ثن ا م ح ث ذ بن أبي هم د اللؤ‬،‫بن أيي م حث*ح و حدق ا إ را ص م ئق أ ح م د بن ر ح ص ين‬

‫نت ئ بن م ح م د بن‬
‫ ثت ا ؛ م‬، ‫ ^ ^ بن صع يد أبو ع ي ب الحا ن ئ‬١ ‫ ثت ا‬:‫ ئ ا ال‬،‫ا ل ح ص ر ثي‬

:‫ في مل ه ثئ ا؟ى‬،‫ ص تع يد‬،‫ ص ت ا ل م‬،‫ أؤ شت ا ن‬،‫ ثت ا ف ريلث‬، ‫عت ما ن بن يم ت القن ئ‬

" ‫م جابي‬ ‫ " ظل'يثذ ا ض‬:‫ قات‬، 4 ‫ى‬

‫م< ه < ش ت ط م حا ض إ ق ن ف‬
Salim bildiriyor: Sa!d b. Cübeyr, “Hepsi de örtüleri atlastan
minderlere yaslanırlar”^ âyetini açıklarken: “Bu örtülerin d:ş katı
nurdandır” dedi

1Yûsuf Sur. 24
2 Rahman Sur. 54
 Saîd b. Cübeyr 395

‫ ثن ا ا لخنن‬،‫ ثن ا أبو العيص ائ جئال ؛‬،‫ ] حدق ا أبو ن ح ئ د ن حثا ن‬٢٨٦/‫)" [ ؛‬٥٨٢٢(
‫ ص‬،‫ غذ نمحا ذ القؤري‬،‫ غذ م حق‬،‫ ه أ ي‬، ‫ه ا ذ‬ ‫ قا غ ال ن ئ‬،‫ ويءإ‬:‫ئ ئ احت؛ث اليت ا‬
‫وقت ءئدا ي ن م ن إ ل الق جود دغم‬ ‫ ي قزل ه محا ر ؛‬،‫ غذ شصي‬،‫أ ي ب ائ د ب ن ا ر ص م ء‬
" ‫ " ال غ الة ي انبمتاص‬:‫ قات‬، 4 ‫طل ن و ذ‬

Saîd b. Cübeyr der ‫لكل‬: “ O ysa onlar sapasağlam ‫؛‬ken de secd eye
davet ediliyorlardı”* âyetindelcî davetten kasıt, cemaatle namaza davettir.”

‫ ثن ا‬، ‫حدثن ا ا لما ضي أثو ت خ م عتذ الثؤ بن م ح م د بن ع م‬ ] ٢٨٦/‫ [ ؛‬-) ٥٨٢٣(

، ‫ ثن ا أ ئ غ ئ‬،‫ أق اد ا ي حش بن ي ما ن‬،‫ ق ا أبو هف ا م الؤئا عي‬،‫إبزا مم ب ن م ح م د ب ن ا لخشن‬

‫ أي حأئ وبلف خلق ا مم‬:‫ " ثا ن ي انه رد ب موسى‬:3 ‫ د ا‬، ‫ عن تع يد بن ج م‬،‫ص جعمر‬
‫ قت‬:3 ‫ ظ‬، ‫د‬ : ‫؛‬١١٤ ،‫ب غ‬
‫ ئد ز م‬:‫ ئأت‬،‫ وزغ‬،‫ه وق ي ئ و ت ى‬ ‫مم دثيز؟ ئأزخى‬
:3 ‫ ظ‬، ‫ ن ظ م ئ‬:3 ‫ ظ‬،‫ قت دريت‬:،Jü ،‫ در‬:‫ د\ت‬،‫؛ت قت ذ ش غ‬3‫ ئ‬،‫ دش‬:3 ‫ ها‬، ‫حص د ت‬
٠' ‫ "كدللف ال أعدث م ن ح ل مي إ ال ت ذ ال ح م بؤ‬:‫ ق ات‬،‫^ مي ث يء فيه لحئت‬
Saîd b. Cübeyr der ki: Yahudîler Hz. Mûsa’ya : “‫ آالظظعةث‬mahlukatı
yaratıp sonra ‫ اآ ةل آل ه‬: azaba mı maruz bırakacak?” deyince, Allah, Mûsa’ya
”!Ey Mûsa! Ekin ek!” diye vahyetti. Mûsa: “Ektim” deyince, Allah: “Biç“
.buyurdu. Mûsa: “Biçtim” deyince, Allah: “Onları dövüp ez!” buyurdu
:Mûsa: “Dövüp ezdim” deyince, Allah: “Rüzgarda savur!” buyurdu. Mûsa
Savurdum” deyince, Allah: “Geriye ne kaldı?” diye sordu. Mûsa: “Geriye“
hayrı olan hiçbir şey kalmadı” deyince, Allah: “Ben de aym şekilde hiçbir
hayrı olmayan kişileri azaba maruz bırakırım” buyurdu ,

‫ ثن ا عب ا د‬،‫ ثئا م ح م د نخ أخن ت ا لعا ري‬،‫ ] حدق ا أب وأ ح م د الغع ئري ئ‬٢ ٨٦٨ [ -) ٥٨٢٤(

‫ووئثاة‬ : ‫ قي هزل ه مما ر‬، ‫ عن ت ج د بن ب م‬،‫ عن أمحه‬،‫ كا عم و بن ثا ب ت‬، ‫اووا ج ئ‬

" ‫م والتؤ_راه ئكث ب لت‬-‫ أردئه ج ريد ح ش ش م غ صرير المل‬٠٠ : 3 ‫ قا‬،>‫لءحإا|؟‬

Amr b. Sabit, babasından bildirir: Saîd b. Cübeyr, “Konuşm ak i‫ ؛؟‬n onu

yaklaştırm ıştı”2 âyetini açıklarken: “Cibril, Hz. Mûsa’yı terkisine bindirdi

1Kalem Sur. 43
2Meryem Sur. 52
396 Saîdb. Cübeyr

ve kendisi için yazılmakta olan Tevrat’ı yazan kalemin sesini duyacak kadar
yaklaştırdı” dedi.

‫ قا م خ ئ ذ ن م حا ذ بن‬،‫ ] حدثنا مح ث ذ بن أ ح ن ذ بن ا لخض‬٢٨٦/‫ [ ؛‬-) ٥٨٢٥(

‫ " ه خلق ه‬:‫ قات‬،‫ غذ سد‬،‫م‬ ‫ص غذ‬ ‫ غذ‬،‫ مما ج م‬،‫ مما أيي‬،‫ئ‬ ‫أبي‬
3 ‫ مما‬،‫ئثيي‬- ‫ ائ خنذ للي رب‬: ‫ ق ا د‬،‫ سل س‬، ‫ب عا ر ادم ئفخ الؤوخ قي رأسه م د ين ز و‬
" ‫ ت ظ ف ا ه‬: ‫المح ئ ة‬

Saîd (b. Cübeyr) der ‫لكل‬: Allah, Hz. Âdem’i yarattığı zaman bedeninden
”önce başına ruhu üfledi. Âdem aksırınca: “Beni yaratan Allah’a hamdolsun
dedi. Allah da: “Allah sana merhamet etsin” karşılığını verdi,

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا ن متا ن بن يش ر‬، ‫ ثن ا م ح م د‬، ‫حدثن ا م ح م د ثن أ ح م د‬ ] ٢٨٦/‫ [ ؛‬-) ٥٨٢٦(

‫ه قي ا د م ووخ ن م تئثع ر ج ث ه‬ ‫ " ث ئقغ‬:‫ت‬، ،‫ عن ش جي‬،‫ عن أييي‬، ‫ع مرو بن ئب ت‬

‫ ؤحلى‬: ‫ وهزأ تعي د‬،' ٠ ‫ ئأ ك د بئة‬C‫ ئأئؤى إ ر عن م ود م ن عئب ا ل جنة‬،‫ح سا ح ى ا ن تجا ع‬

4 ‫ا إلئن ا ذ ث ن ع جين‬
Saîd (b. Cübeyr) der ‫لكل‬: “Allah, Hz. Âdem’in içine ruh üflediği zaman
ayaklarına ulaşmadan dizlerinin üzerinde durdu. Acıkınca da cennetteki
”.üzüm salkımlarından birine elini uzatıp yedi
Ravi Sâbit der ‫لكل‬: Sonrasında Saîd, “insan aceleci olarak
yarat!İm!şt!r”i âyetini okudu .

‫ لل\ غي ذ س‬، ‫ ثن ا م ح ث د س م ح ا ذ‬، ‫ ا خ ا؛ثن ا ممح ئ د بن أ ح ن ذ‬٢٨٦/٤ ‫ ل‬-) ٥٨٢٧(

‫لخزارئ> الؤو_م‬ ‫ " ل و ال‬:‫ قات‬، ‫ عن س ع د بن ي م‬،‫ عن أبيه‬،‫ ثن ا ع رو بن ثابت‬،‫بمو ت‬
٠٠ ‫لت مغث م و ج ثه ال غ ن م ج ئ م ع‬

Saîd b. Cübeyr der ki: “Eğer Rumların sesleri olmasaydı, battığı zaman
insanlar Güneş’in düşme sesini işitirdi.”

1Enbiyâ Sur. 37
 Saîdb. Cübeyr 397

‫ ثن ا أبو‬،‫ ثن ا المص ل بن أخن ت ا لرازي‬،‫ ] حدق ا عتد الل ه بن م ح م د‬٢٨v / i [ -) ٥٨٢٨(

،‫ عن أيي م مر‬، ‫ ثئ ا ن ه م بن م ح م د‬،‫ ثت ا أب و داود‬، ‫ ثغ ا ث ح ئ ذ ن ص ذمحه ا ل ح م ص ئ‬، ‫حات م‬

‫ ه ادت " كا ذ يودي‬،‫ ؤو كا ن أثوئن ا صال حا ت‬:‫ق هول ه نحا ز‬ ،‫ص تع يد ئن م حي‬
‫ نحف ظ الئث ثت ا؟ى ثت كئزة حش أدرك زثذاه ءا ذت خ ز جا‬، ‫ا ال مائا ت زائزذايغ ؤى أهل ه ا‬

‫ئ ز ئ ن ا 'م‬

Saîd b. Cübeyr: “Babaları ise iyi bir kim se idi”! âyeti hakkında der ki:
“Aldığı emanetieri geri sahiplerine verirdi. Bundan dolayı Allah da onun
hâzinesini çocukları büyüyünceye kadar muhafaza etti. Büyüdükten sonra
da hâzineyi çıkardılar.”

،‫ ثن ا ع م ران بن عبد الر ح م ن‬،‫ ] حدبن ا أ خن ذ بن إبراهي م بن قونفت‬٢٨٧/‫؛‬.[ “) ٠٨٢٩(

‫الم‬
‫ " ت خل ا ل جغة‬:‫ قات‬،‫ عن ش جي بن جسر‬،‫ عن ح ما د‬،‫ تحا غ م ا ن‬، ‫ثن ا ا لختن بن حف ص‬
‫ ومنه ا مم ق اثهز‬،‫ا ل جنة‬ ‫ وم؛ ا م ه ا ك ن و ه‬،‫ زمؤد أحصن‬1‫ و جالوعه‬،‫و ه ن ف ي أ حس‬

‫ ي س ه غ ي م‬،‫ ومحق ي ن المحي‬،‫ أ خ ز ص ا لخت ل‬،‫ م حث ا أ ق ا د اخل ال ل زا أل الع‬، ‫وخل ي‬

»

Saîd b. Cübeyr der ‫نكل‬: “Cennetteki hurmaların budakları kırmızı altından

ve dalları yeşil zümrüttendir. Cennet ahalisi iç ve dış giysilerini bu ağacm
yapraklarından yaparlar. Ağacm memeleri testiler ve kovalar büyüklüğünde,
baldan tatlı ve yağdan yumuşaktır. Bu memelerin çekirdeği de yoktur.”

‫ تثا خ ت ئ‬،‫ تثا غ ئ ئ إ ت خا ى‬، ‫ ] خدثثا عظ الثؤ ئ ث خ م‬٢٨٧/! [ -) ٥٨٣٠(

‫ عن ت ج د قي مح ول ه مما رت ؤفيه م ا‬، ‫ ق ا يئ م وث غذ ج م‬،‫ كا الهيث م بن ج مي ل‬٤^ ^ ١

‫ ين ص حا ن بأ ل وان ا لما كهة‬:‫ ه ا لأ‬،^‫عين ا نئ صا ح ثان‬
Yâkub b. Câfer bildiriyor: Saîd b. Cübeyr, “ikisinde de durmadan
fışkıran iki kaynak vardır”^ âyetini açıklarken: “Meyvelerin renginde
fışkırırlar” dedi.

1KehfSur. 82
2 Rahman Sur. 66
398 Saîd b. Cübeyr

‫ين‬ ‫ ثما أبو بكر‬،‫ ثن ا م ح م د بن جه ل‬، ‫ ] حدثت ا عتذ الثؤ بن ن ح م د‬٢٨٧٨ [ “) ٠٨٣١(

‫ "ئ ن‬:3 ‫ ظ‬،‫ عن تع يد بنء م ح‬،‫ عن جئ مر‬،‫ عن أق غ ف‬،‫بش بن ان ما ن‬

‫ ثن ا م‬،‫أيي م حث‬

‫ حل س ه ا‬-‫ و‬،‫ م؛؛ ال‬0‫ د م اد و‬5‫ و ط ولت ا ن ي أ‬،‫ بي ال‬0‫ ^ ^ م ن أن ل ا ل جنة سغ و‬١ ‫قث اتت " ط ولط‬
‫ خ ا؛ثن ا أثو م ح م د بن‬، ٠٠ ‫ نإن شه وثه ئ ج ري في جس د ه تبع ين غ ائا ي ج ذ ل دبه ا‬، ‫جري ب‬
،‫ متل ه‬، 0 ‫ ى ب ش ى ين ا‬،‫ ثئ ا ه ارون بن إشحا ى‬،‫ ثعا أ خ ن ذ بن عيي بن اخلارود‬،‫ما ن‬-
‫ بي ال‬0‫ شتئ ون بي ال ول الدو‬: 3 ‫ومحا‬

Saîd b. Cübeyr der ki: Denilirdi ki: “Cennette erkeğin uzunluğu doksan,
kadınınki ise seksen mil kadar olacaktır. Kadın oturduğu zaman da bir
،rm^lik (60x60 arşın) yer kaplayacaktır. Erkeğin şehveti, bedeninde yetmiş
yıl boyunca dolaşır da zevkini bu süre boyunca hep hisseder.”
Başka bir kanalla yapılan rivayette, erkeğin boyunun yetmiş, kadının ise
otuz mil olduğu ibaresi geçmiştir.

‫ ثنا أ و‬، ‫ ت ا ج ئ م المزيابي‬، ‫ ] حدثن ا عبد الثؤ بن م حم د بن أ حم د‬٢٨٧/‫ )“ [ ؛‬٥٨٣٢(

: ‫ ق مح ول ه م ا ر‬،‫ غذ س ع د ئن م حر‬،‫ غذ من صور‬،‫ تحا أثو ا ال حوص‬،‫بكر ئ ذ أيي م حق‬

،‫ ا م حاةم‬:‫ والت و‬، ‫ ه أ ة‬:‫ " وبون‬:3 ‫ ئ‬4 ‫ أ ن ا أل م ح‬/ ‫ظ ي وثووش بغد ال د‬ ‫ؤقذ‬
‫ ا ب يثئ'م‬:‫وا آل م ح‬

Mansûr bildiriyor: Saîd b. Cübeyr, “Andolsun Zikir'den sonra

Zebur'da da: «Yeryüzüne iyi kullarım vâris olacaktır» diye
yazm ıştık”1 âyetini açıklarken: “Zebur’dan kasıt Kur’ân, Zikir’den kasıt
Tevrat, yerden kasıt ise cennettir” dedi.

‫ ص‬،‫ ثن ا غ ابت بن عئد ا لل و‬،‫ ثت ا قس ه‬،‫ ثن ا جعئ ر‬،‫ ] حدثن ا عتد الثؤ‬٢٨٧/! [ “) ٠٨٣٣(
" : 3 ‫ ئ‬، ‫ي و ذ ه‬،‫ ؤأن ا الرمس يربه ا ع؛ ا د ي الءث اب‬،‫ عن ت ع د بن جسر‬، ،‫عط اؤ بن ا لث ا ب ي‬

Atâ b. es-Sâib bildiriyor: Saîd b. Cübeyr, “Yeryüzüne iyi kullarım vâris

olacaktır”^ âyetini açıklarken: “Yerden kasıt Cennettir” dedi.

1Enbiyâ Sur. 95
‫ ء‬Enbiyâ Sur. 95
 ‫‪Saîd b. Cübeyr‬‬ ‫ووك‬

‫م ح م د ى علي‪ ،‬ثت ا م ح م د بن ا ل ح ش الرملي‪ ،‬ثن ا زيد‬ ‫(‪ [ -) ٥٨٣٤‬؛‪] ٢٨٧/‬‬

‫بن وه ب ‪ ،‬بن اي حيى بن تجا ه ‪ ،‬ثن ا أئ غ ئ ‪ ،‬عنش جي‪ ،‬قي محول ه محا ق ‪ :‬ؤ م دووه ا م ح ة ا ‪،4‬‬
‫ءد ‪ " :‬ق م ح ه إ ا ا‬
‫مم’§‪£‬‬ ‫‪bildiriyor:‬‬ ‫‪Saîd‬‬ ‫‪(b.‬‬ ‫‪Cübeyr),‬‬ ‫‪“Tam‬‬ ‫‪diledikleri‬‬ ‫‪ üde‬؟‪öl‬‬
‫‪belirlemişlerdir” 1âyetini açıklarken: “Onu Rableri takdir etmiştir” dedi,‬‬

‫(‪ [ -) ٥٨٣٥‬؛‪ ] ٢٨٨/‬حدد؛نا حبي ب بن ا لخض‪ ،‬ثت ا أثو م ح ب ‪ ١^ ١‬؛^‪ ،‬ثن ا ذاؤئ بن‬

‫بما عيد بن ر ق ة ‪ ،‬عن حبي ب ‪ ،‬غذ ش ع م ره‪ ،‬عن ت جي‪ ،‬قي م كب عا ر ‪:‬‬ ‫غزو‪ ،‬ظ‬
‫و ب ؛ ي ب ظ أ ئ ن ك ؛ ئ ي ذ ح ت ر ش ه ‪ ،‬ئل‪،‬ت " ؛ه يؤم ئ ذ ق مت إلى شى ئ م ة '‪٠‬‬
‫‪ bana‬ال ^ ال آ ؤ ه ه ‪Ebû Amre bildiriyor: Saîd (b. Cübeyr), “RabbimJ‬‬
‫‪ zaman‬ه ‪indireceğin hayra m uhtacım ”2 âyetini açıklarken: “Hz. Musa‬‬
‫‪yarım hurmaya bile muhtaçtı” dedi,‬‬

‫حدث؛‪ 1‬أبو أ خ ن ن م ح ئ د شر أ خ ن ت ‪ ،‬ثئ ا أ خ ن ذ بن م و ت ى‬ ‫( ‪] t a a / i [ - ) ٥٨٣٦‬‬

‫ب د ئن‬
‫شدو ي‪ ،‬كا إئ تاص د ئ قصي‪ ،‬ق ا م ح;تن م ح د ‪ ،‬ص ئاؤ بن الث ائ ب ‪ ،‬ع ذ ت م‬

‫م ح م ‪ ،‬قي مل ه نحا ر ‪ :‬ؤو ال تت ركبعث ا ذة نبه أ ح د ه ‪ ،‬قات‪ " :‬ال ^‪^ ١‬بعب ا دة زم أ ح دا‬
‫‪Atâ b. es-Sâib bildiriyor: Saîd b. Cübeyr, “Ve Rabbine ibadette hiçbir‬‬
‫‪şeyi ortak koşm asın ”^ âyetini açıklarken: “Rabbine ibadette kimseye karşı‬‬
‫‪riyakârlık yapmasın” dedi,‬‬

‫(‪ [ -) ٥٨٣٧‬؛‪ ] ٢٨٨/‬خ ا؛ثن ا أبو أ ح م د ‪ ،‬ث إ أ ح م د ‪ ،‬ثن ا إن م ا عيد‪ c‬ثت ا أتتا ط ‪ ،‬ص‬
‫م حذ إ ي فناه ‪،‬‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ثق و ب‪ ،‬عن ج م ‪ ،‬غذ ت ع يد بن ي م ‪ ،‬ي هزل ه نحا ر ‪ :‬ؤأزأيث‬
‫قا ‪ " " :3‬كا ن أئ ن ا ل جا هلقؤ يئثدون ا ل ح جز‪ ،‬ء إ دا زأؤا ح ج را أ ح ث ن منه أخذوة وبركوا‬

‫ا الوت ا ا‬

‫‪1İnşân Sur. 16‬‬

‫‪2KasasSur. 24‬‬
‫‪3KehfSur. 110‬‬
400 Saîd b. Cübeyr

Saîd b. Cübeyr der ‫لكل‬: “Rabbine ibadette hiçbir şeyi ortak

k oşm asın ”* âyetinden kasıt, kişinin Rabbine ibadet ederken riyakârlığa
bulanmamasıdır.”

‫ قا يزيد س‬،‫ ثن ا أثو العب ا س بن م حة‬،‫ ] حدت ا ئ خ ئ د ئ ذ إئزايب‬٢٨٨/ ‫ )“ ل ؛‬٠٨٣٨(

‫ ؤأ متل ه م‬: ‫ قي مل ه نحا ر‬،‫ عن ت ع يد‬،‫ ص جغث ر‬، ‫ ثن ا أئ غ ئ‬،‫ ثن ا ي حيى بن ي مان‬،‫حال د‬
" ‫هلم ع م ال‬،‫ " أؤ‬:3 ‫ ئا‬،>^‫طريقه‬

Câfer bildiriyor: Saîd (b. Cübeyr), “En tutarlı görüş sahipleri”2 âyetini,
“en akıllıları” şeklinde açıklamıştır.

‫ ثن ا يزيد س‬،‫ ثن ا ا لخثاسى ن محيث‬،‫ ] حدثن ا ت خ ئ د بي إئزايب‬٢٨٨/! [ “) ٥٨٣٩(

‫ ؤ كآل ان‬:‫ فى م ؤل ه مما ر‬،‫ عن تع يد‬،‫ عن جعف ر‬، ‫ ثنا أ ئ غ ئ‬،‫ ثن ا ي حيى بن ي ما ن‬، ‫حال د‬
٠٠‫ "ئ ح ت ح د ش س‬:‫ قات‬،^‫كت ا ب ا ل م ح ا و ل فى م ج ين‬
Câfer bildiriyor: Saîd (b. Cübeyr), “Kötülük yapanların yazısı
Siccîn'dedir’^ âyetini açıklarken: “Yazıları iblis’in yanağının altındadır”
dedi.

‫ " ش‬:‫ ه ات‬، 4 ‫ قي هول ه م ارت و ال م ن ض ع‬،‫ ] وعن تع يد‬٢٨٨/ ‫ )" [؛‬٥٨٤٠(
‫ح جا نه‬

Saîd (b. Cübeyr), “Onlara orada yem ek olarak ancak zehirli diken
var”* âyetini açıklarken de: “Bu yiyecekler taştandır” dedi.

‫ ثن ا‬،‫ ثت ا أبو ج ر‬،‫ ثن ا م ح م د بن شغل‬، ‫ء حدق ا مه د الل ه بن م ح م د‬٢٨٨/٤ ‫ ت‬-) ٥٨٤١(

I‫ ؤ مهن ح م‬: ‫ ى دؤل هء ل؛نال ى‬، ‫ ص تع يد بن ج م‬، ‫ عن ط ن أ‬،‫ ثن ا نئيا ن‬،‫ي حش بن ي ما ن‬

" ‫ " واد م ج ه م‬:‫ ئ ل‬، ‫م ح خا ب ا ل ث م ي‬

1KehfSur. 110
2TâhâSur. 104
3 Mutaffifîn Sur. 7
4ĞâşiyeSur. 6
 Saîd b. Cübeyr 401

Seleme bildiriyor: Saîd b. Cübeyr, “Çılgın alevli cehennemlikler yok

olsunlar”1 âyetindeki suhk kelimesinin Cehennemdeki bir vadinin adı
olduğunu söyledi.

، ‫ ثن ا هم د الل ه بن أ ح م د ئن خي ل‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا أبو بكر بن مال ك‬٢٨٨/‫ { ؛‬-) ٥٨٤٢(

‫ قي قول ه محا رت ؤ ال م م أق لئ م‬،‫غذ تع يد‬ ،‫غذ حصيت‬ ، ‫ قا هشي م‬، ‫م‬ ‫ح د ب ي أبو‬
" ‫تجوئ و ذ قي اهرؤ ض؛وق مح و‬ " : ‫ قا د‬،‫الثا ز ن أ ي ئ يط ون ي‬

Husayn bildiriyor: Saîd (b. Cübeyr), “Cehennemin onların olduğunda

ve önceden oraya gideceklerinde şüphe yoktur”^ âyetini açıklarken:
“Cehennemde hapsedilecekler ve orada unutulacaklar” dedi.

‫ ثن ا ث خ ث د بن‬،‫ ثتا أب و معشر ال دا رم ي‬،‫ ] حدثن ا عل ي بن ف ارون‬٢٨٨/‫ [ ؛‬-) ٥٨٤٣(

‫ ذ غ ك غ ر شع ي د بن‬:‫ محالأ‬، ‫ ثن ا ال ن ي ع ن أيي تست ل م‬،‫ ثن ا عتد النا ج ز س زيا د‬،‫ا لم نه ا ل‬

: ‫ ئ ك‬٠' ‫ " ما ق ي ئ ؟‬:‫ ئق ات لي‬،‫ محمح ق‬،‫ب م ج ن جيء يه إ ر ا لخيا ج ؤفؤ م ؤبوة‬
‫ قأ قزأ ؤ ظ‬،" ‫ه أن يني ن‬ 4‫ !ن فذ؛ "ى ن ي ج ئ م الل‬، ‫س ك‬ " :3 ‫ ئا‬، ‫ي أزىبلف‬،‫الب‬

‫م‬ ‫م أن مح أ‬ ‫أض ا ج م ن م حبة م ا ال ي ي ؤ ال قي أ ي م إ ال م كتا ب ثن‬

Rabî b. Ebî M ^lim bildiriyor: Saîd b. Cübeyr, (vali) Haccâc’ın yanına
bağlı olarak getirildiği zaman yanma girdim ve onun bu halini görünce
ağladım. Bana: “Neden ağlıyorsun?” diye sorunca, ben: “Senin bu haline”
karşılığını verdim. Saîd: “Ağlama! Allah bu durumumu bilmektedir ve bu
onun ilmi dâhilindedir” deyip şu âyeti okudu: “yeryüzüne ve sizin
başınıza gelen herhangi bir m usibet yoktur ki biz onu yaratmadan
önce o, Kitab'da bulunmasın. Doğrusu bu Allah'a kolaydır.”^

‫ ثن ا أبو بكر ب إ‬، ‫ ثن ا م ح م د بن ب م‬، ‫ ] حدثن ا عئد الل ه بن م ح م د‬٢٨٧٤ [ -) ٥٨٤٤(

‫تش‬
‫ " ج‬: ‫ قا د‬،‫ عن سع يد بن ي م‬،‫ عن جع ثر‬، ‫ ص أ ق ث ث‬C‫ ثن ا ي حيى بني ما ن‬،‫أيي م حة‬

1Mülk Sur. 11
2NahlSur. 62
3HadîdSur. 22
402 Saîdb. Cübeyr

c‫ وكذبا‬،‫ أكأثة الثان‬:‫ ق ا ال‬،‫ اثيي ف ارون بغ ربا ن ي مهثائة‬٣^ ^ ١ ‫ث و ت ى ؤه ازالن غ ي ن ا‬

" ‫ م حفتي كا'ي؟‬،‫ه أ ت ل يأؤوثي‬ :‫ات‬3 ، ‫ص‬ ‫ه غي ظ ص‬ ‫فأن شد‬

Saîd b. Cübeyr der ki: Mûsa ile Hârun, Hârun’un ‫ لكال‬oğlunu bir
kurbanla gönderdiler. Dönüp: “Ateş bu kurbanı yedi” dediklerinde Allah bir
ateş gönderip ikisini de yedi ve: “Ben dostlarıma böyle yaparım! Artık
düşmanlarıma ne yapmam?” buyurdu ,

‫ ثن ا ثنيت‬،‫ ثت ا م ح م د بن ان ح س ن بن قس ه‬،‫حدثت ا م ح م د بن عل ي‬ “) ٥٨٤٥(

‫' م ن عط س عنده‬٠ : ‫ قا د‬،‫ عن شح يد‬،‫ عن جعف ر‬، ‫ ثئ ا أ ب غ ث‬،‫ ثئ اي حيى بني ما ن‬، ‫بن حال د‬
" ‫ ^^^؛ ئلز يش مته *ى ن د و يأ ح ذة يؤم ائؤ؛ا نؤ‬١‫أ ح وه‬

Saîd (b. Cübeyr) der ki: “Kişi Müslüman kardeşinin yanında aksırır da
bu kardeşi ona “Yerhamukellah” demezse bu, kıyamet gününde ondan
alacağı bir borç olur.”

‫ ثن ا‬،‫ ثت ا بئ ر بن ن و ص‬C‫ن أ ح ن ذ بن ا لخشن‬ ‫ ] حدثن ا م ح ث ذ‬٢٨٩/‫ )“ [ ؛‬٥٨٤٦(

‫ي د ض ا محآؤ‬ ‫ غذ ت ج ز أ ه‬، ‫ غذ ن ي ئ ا ن ا ل م ح ا ئ‬،‫ خدتثا م ثث ت‬،‫ب ش‬
‫خ الب ئ م‬

" ‫ ل تريد ن وء‬4‫ إل‬: ‫ ق ي د‬٠٠ : ‫ ه اد‬، ‫بل ت ب م‬

Süleymân eş-Şeybânî’nin bildirdiğine göre Saîd b. Cübeyr’e oruçlu

kişinin öpüşmesi sorulduğunda: “Bunun kötü bir şeye yol açacağı söylenir”
^edi-

‫ ث ا إن م ا عيد ثن‬،‫ ثن ا خ الب بن يغ ش‬،‫ ثت ا بث ر‬، ‫ ] حدق ا م ح م د‬٢٨٩/‫ )“ [ ؛‬٠٨٤٧(

‫ مما ل " يا ابن‬، ‫ ت أ ك تع يد بن جتتر عن قريص ة م ن ئزايض ا ل ج د‬:‫ هات‬، ‫عتد ا ل م ل ك‬

'٠ ^ ١^ ‫ج ه م ثئ ش مأ ظى‬ ‫ م ن أ ح ب أن ب محرأ ن ش‬:‫ت‬3‫ |دة ”ىن م ا‬،‫أي ي‬

ismâîl b. Abdilmelik der ‫لكا‬: Saîd b. Cübeyr’e dedenin mirası konusunda
bir şey sorduğumda: “Yeğenim! «Cehenneme sokacak günahlardan birini
»yapmaya cüret edecek olan kişi, dedenin mirası konusunda hüküm versin
denilirdi” karşılığım verdi,
 ‫‪Saîdb. Cübeyr‬‬ ‫‪403‬‬

‫ح دت ا أث و أ خ ن ذ م ح م د بن أ ح م د ‪ ،‬ثن ا أ خ ن ذ بن مو ت ى‪ 4‬ثن ا‬ ‫( ‪ “) ٥٨٤٨‬ل ؛ ‪] ٢٨٩ /‬‬

‫إ س ماعيل ن ت ع د ‪ ،‬حدبت ا ابن عليه‪ ،‬عن أثوب‪ ،‬محا د ‪ :‬قا م ت ج د بن جسر يؤ ما م ن‬

‫ف ن 'كث ج ن أخ ل ي‪ ،‬ه ز ي "‬
‫ن هم ه‪ ،‬ئ ث أ ك عق خ زي ي‪ ،‬ق ات‪ " :‬ي‬

‫‪ ve: “Her‬لآ‪>:‬اككل ‪: Bir gün Saîd b. Cübeyr ©turduğu yerden‬لكل ‪Eyyûb der‬‬
‫‪zaman süt sağıp içemem” dedi,‬‬

‫(‪ [ “) ٥٨٤٩‬؛‪ ] ٢٨٩/‬حدثما أبو ب م بن مال ك ‪ ،‬ثن ا عتد الئؤ بن أ ح م د ثن حنب ل‪،‬‬

‫ح دق ي أبي‪ ،‬قن ا إبراهي م بن خ ابي‪ ،‬بن ا أ ميه بن ت ي م ‪ ،‬غذ م ح ا ذ بن مرذويه‪ ،‬قات‪ :‬ك ئ‬
‫مع زغ ب بن م م ‪ ،‬وت ع يد بن م حي يؤم غزة بم خ ل ابن غ ا م ‪ ،‬ق ات وهب م ح د‪ :‬أب ا عتد‬
‫الثؤ‪" ،‬ك م للف ثئذ خف ث بن ا ل ح ج ا ج؟ قا ل‪ ’٠ :‬حز ج ت ض ام ر أق وهي خ ا ق ء ج اءني‬
‫ال ذي قيب ل ه ا وئد ح رخ و جهة *'‪ ،‬قا د لت زن ي‪ " :‬إن م ن ق م ح م ' كان إدا أ صا ب‬
‫‪٠٠‬‬ ‫أ ح د ه م ب الء عده ر حاء‪ 4‬ال ذا أ صا به ر حاء عده ب الء‬

‫‪Osman b, Murdeveyh der ki: Arefe gününde îbn Âmir’in hurmalığında‬‬

‫‪Vehb b. Münebbih ve Saîd b. Cübeyr ile beraberdim. Vehb, Saîd’e: “Ey Ebû‬‬
‫‪Abdirrahman! Haccâc’tan kaçalı ne kadar oluyor?” diye sorunca Saîd: “Ben‬‬
‫‪çıktığımda karım hamileydi. Tekrar döndüğümde oğlum doğmuş ve‬‬
‫‪sakalları çıkmıştı” karşılığını verdi.‬‬ ‫‪Bunun‬‬ ‫‪üzerine Vehb:‬‬ ‫‪“Sizden‬‬
‫‪öncekilerden birinin başına bir bela geldiği zaman bunu rahatlık, bir rahatlık‬‬
‫‪geldiği zaman da bunu bela sayardı” dedi.‬‬

‫(‪ [ “) ٥٨٥٠‬؛‪ ] ٢٩٠/‬حدثن ا أبو خا ب ز ى جتله ‪ ،‬ثنا م ح م ذ بن إشتا ق‪ ،‬ثن ا ت ح م ذ بن‬

‫أ ح م د بن حل ف‪ ،‬ثن ا نئيا ن‪ ،‬عن ش اب م بن ش حمص ه‪ ،‬قا د ‪ ٠٠ :‬نث ا أش م من د بن ج م‬
‫ص ؛‪١١‬؛‪ :‬ه \‪\1‬‬ ‫^ ‪ ، ٤‬ق ا ‪ :3‬أن ث ق ئ ئ ي ث ي ‪ ،‬ذ د ‪ :‬أ‪-‬ا ت ج د ئ م حر‪ ،‬قا ‪:3‬‬ ‫‪١‬‬

‫م أ ر‪ ،‬لم‪١١٤‬؛‪ :‬دعوي اص ‪-‬ر ر م حن‪ ،‬قا‪ :3‬وجه وة زر ظة ا م ح‪-‬ازى‪ ،‬ة‪:3‬‬ ‫كظ س‬

‫ع‪ 1‬ذ ت به م ري م ‪ ،‬د ا ‪ : 3‬وظ‬ ‫م‬

‫بق‬ ‫تزقو؛ فث م ز ي ه ال ثه ‪ ، 4‬م أ ه ا ‪ : 3‬؛ ر أ ش ي ذ‬

‫عا د ت بؤ م ري م ‪ ،‬هات‪ :‬قال ت ‪ :‬إ ز أغ وذ بالؤ ح ن ن منلث إن ك ث ث ما "‪ ،‬قا د نقثان‪ :‬إل‬

‫يم ت د بند سع يد ئن م ح ر ؛ ال ر ن آ وا‪-‬ح دا‬

‫‪ Haccâc’a‬رلل ي ط ة‪Sâlim b. Ebî Hafsa bildiriyor: Saîd b. Cübeyr, (Zali^n 1‬‬
‫”‪getirildiğinde, Haccâc ona: “Sen Şakiy b. Kuseyr (zavallı oğlu zavallı)sm‬‬
404 Saîd b. Cübeyr

dedi. Saîd de: “Ben Saîd b. Cübeyr’im!” karşılığını verdi. Haccâc da: “O
zaman seni öldüreceğim!” deyince, Saîd: “Annem ismimi ne koyduysa ben
oyum!” karşılığını verdi ve: “Bırakın da iki rekât namaz kılayım!” dedi.
Haccâc: “Onu Hıristiyanların kıblesine doğru çevirin!” deyince, Saîd:
“Nereye dönerseniz Allah'ın yüzü (zatı) oradadır”1 âyetini okudu ve
Haccâc’a dedi ‫لكا‬: “Meryem’in sığınması gibi ben de senden Allah’a
sığınıyorum; nitekim Meryem şöyle demişti: “Eğer Allah'tan sakınan bir
kim se isen, senden Rahman'a sığınırım”2 Süfyân ekledi: “Saîd b.
Cübeyr’den sonra da Haccâc, ancak bir kişiyi öldürebildi.”

‫ ثن ا حات م س‬،‫ ثن ا م ح ئ د شر إئ ح ا ى‬،‫ ] خ ا؛ثغ ا أبو حام د بن جبل ه‬٢٩٠/! [ -) ٠٨٥١(

‫ " حص ن ت‬:3 ü ،‫تؤا ج‬،‫ حدبغي عئته مؤثى ائ‬،‫ ح دب ي أيي‬، ‫ ظ نع يد بن هشي م‬،، ^ ١
‫ أ ل م‬،‫ أ لم أ ق د يل ق‬:‫ بمولط له‬،‫ نجع د ا ل ح جا ج‬، ‫تع يد بن جسر جين أئى ا ل ح جا غ بوا ط‬
:‫ ئنا خنللق ع ر ناصنع ت من غزوجلف غثثا ؟ قات‬:‫ نئ ولأ‬،" ‫ " ش‬:‫أئثد يل ق؟ نئولط‬
‫ نثعه أبيي المومغس 'كا ن ت‬: ‫ ومحا ل‬،‫ هغض ب ا ل ح جا ج وصمى بيده‬،" ‫ بتع ه كا ن ت علي‬٠٠
" ‫ ؤأتز به ن ق رب ت عمم ه‬، ‫أنب ئ ؤأزر أن م ي ه‬
Haccâc’ın azatlısı Utbe anlatıyor: Saîd b. Cübeyr, Vâsıt’ta Haccâc’ın
yanına geldiğinde ben de orada bulundum. Haccâc ona: “Sana şöyle şöyle
yapmadım ‫ ? اآلل‬Şöyle şöyle y a p m ad a mı?” diye sorunca, Saîd: “Evet,
yaptın” dedi. Haccâc: “O zaman neden bize karşı ayaldandm?” diye sorunca,
Saîd: “Yaptığım bir biattan dolayı çıktım” karşılığını verdi. Haccâc ellerini
birbirine vurup: “Ama müminlerin emirine yapılan biata uymak diğerinden
daha önce gelir” dedi ve emrederek boynu vuruldu.

‫ ثتا‬،‫ ثنا أبو نغ مر‬، ‫ ثنا م حم د بن إشحاى‬، ‫ مبم أ ] حدثن ا أبو حام د‬/‫ [ا‬-) ٥٨٥٢(
‫ هأم ز‬، ٤ ^ ^ ١‫ نث ا أش تع ي د بن مح م‬٠٠ :‫ هأد‬،‫ عن أييؤ‬،‫ بن ح ؤ ش ب‬£١^ ١ ‫ عن‬، ‫هشي م‬

1Bakara Sur. 115

2 Meryem Sur. 18
 ‫‪Saîdb. Cübeyr‬‬ ‫‪405‬‬

‫فف ا ال ذ ي جاء بؤ وال ذ ي مطبزبي‪،‬‬

‫ب م ب عمم ه‪ ،‬ن ج ذ في إزاره صؤة فيه ا نزابز‪ ،‬ء ا ح م م م ي‬

‫لل ذ ي ص ز ب عن م ه "‬ ‫عمم ه‪ ،‬ش ن ى به‬

‫‪Avvâm b. Havşeb, babasından bildirir: “Saîd b. Cübeyr, Haccâc’ın‬‬

‫‪yanına getirildiğinde boynunun vurulmasını emretti, !zarında içinde dirhem‬‬
‫‪olan bir kese bulununca onu getiren ile boyunu vuran kişiler almak için‬‬
‫‪çekişmeye başladılar. Haccâc dirhemlerin boynunu vurana verilmesine‬‬
‫”‪hükmetti.‬‬

‫(‪ [ ")٥٨٥٣‬؛‪ ] ٢٩٠/‬خ ا؛ثن ا أبو خ ا ب ز بن جثثه‪ ،‬ثن ا م ح م د بن إشتائ ‪ ،‬ثت ا عئد الل ه‬
‫ئ تند اؤنرئ‪ ،‬خدكقازوة ئ نموف‪ ،‬ئ محنة‪،‬ص ئ د اللي ي شؤف‪ ،‬قاد‪" :‬‬
‫نث ا أتن ال ح جا ج بشع يد بن ج م أن يم ت د انمم ث د ا ل م إ ة‪ ،‬فن ا ذ ى ائخيا ج م ن مجل سه‪:‬‬
‫عن ا ل م ل ة "‬ ‫ف‬ ‫ر‬ ‫ص‬ ‫اطي وة‪ ، ^ ^ ١‬ه ا ‪: 3‬‬
‫‪Abdullah b. Şevzeb der ki: Haccâc, Saîd b. Cübeyr’in boynunun‬‬
‫‪vurulmasını emrettiğinde Saîd kıbleye doğru döndü. Ancak Haccâc‬‬
‫‪oturduğu yerden: “Onu çevirin! Çevirin!” diye seslenince kıbleden‬‬
‫‪çevirdiler.‬‬

‫(‪ [ ")٥٨٥٤‬؛‪ ] ٢٩١/‬خ ا؛ثغ ا أبو خا ب ز‪ ،‬ثت ا م ح م د ‪ ،‬ثت ا ا لخشن بن حم د الغزير‪ ،‬ثن ا‬

‫نس د‪ ،‬عن ■ح ث ف بن حل م ه‪ ،‬ص أبيه‪ ،‬قا د ‪ ٠٠ :‬قي ن ث مم ت د سع يد بن ج م ‪ ،‬لغا ‪:‬ان‬

‫ق ز يبجا "‬ ‫زأنة‪ ،‬قات‪ " :‬ال إلت إ ال ه ‪ ،‬ال إه إ ال الق‪ ،‬تأ قا ص القالثه‬
‫‪Halef b. Halîfe, babasından bildirir: Saîd b. Cübeyr’in öldürülmesine‬‬
‫”!‪ Lâ ilâhe illallah‬س ل ة‪11‬ل ‪şahit oldum. Başı kesilmek üzereyken “Lâ ilâhe‬‬
‫‪dedi, üçüncüsünü söylerken de tamamlayamadan boynu vuruldu.‬‬

‫[ئ‪/‬اب أ ] خ ا؛ثن ا أب و حام د ‪ ،‬ثن ا ث خ ئ د بن إشيا ق‪ ،‬ثن ا ث ارون بن مه د الل ه‪،‬‬

‫م‬ ‫(‪“) ٥٨٥٥‬‬
‫ثن ا م ح م د بنس ل م ه بن ي ق ا م ي إن ما عيد أب و ي ق ا م ا ل م حزومي‪ ،‬ثئ ا مالل ث‪ ،‬عن يمحى بن‬
‫ط ه اثبي> ئ(؛ ع ر‬ ‫< ق ؤئؤ أ ع لأم‬
‫ب ش‪ 3U ،‬ل‬
‫تع د ‪ ،‬ص م ب ل لخه ج و ة لث م‬

‫ب ي م‬
‫م‬ ‫‪٣‬‬ ‫ص خ دي ث‬
‫وأ‪-‬ا تزهد غ الم‬ ‫ئ م حي‬ ‫مح ت ‪١١٤ ، ^ ١‬؛‪" :‬‬
‫و سفحس ن كتابتى‪ C‬محا د ح د عليه بغير إن؛‪" ،‬بد حل ت عثه يؤما بغد تثق ل تن جي بن ج م ر‬

‫ؤئؤ في محتة ل ه ا أربع ه أبواب‪ C‬د حل ت علته مق ا يلي ظهزه ‪ ،‬ننبئث ق‪ ،‬مولت‪ '٠ :‬مالي و سع ي د‬
‫‪406‬‬ ‫‪Saîdb. Cübeyr‬‬

‫^‪١‬‬ ‫بن ي م "‪ ،‬نئ ر ج ت رويدا وعل ن ت أثث ل و علهي بي لمثآتي ‪ ٢ ،‬ينش ب الحءحا غ يغذ‬
‫إ ال س نا "‬

‫‪Haccâc’ın katibi Ya’lâ -M â lik , Ya’lâ’nın üm m ü Seleme’nin kardeşi‬‬

‫‪olduğunu ve beytülmalin idaresinde durduğunu söyler— der ki: “Henüz‬‬
‫‪genç bir çocukken Haccâc’ın katipliğini yapardım. Zira acele yazardım ve‬‬
‫‪yazımı güzel bulurdu, izin almadan da yanma girebiliyordum. Saîd b.‬‬
‫‪Cübeyr’in öldürülmesinden sonra bir gün yanına girdim. Dört kapılı‬‬
‫‪çadırında bulunuyordu. Arka tarafından girdiğimde: “Benim Saîd b.‬‬
‫‪Cübeyr’le ne işim olabilir!” dediğini işittim. Ses çıkarmadan yanından‬‬
‫‪çıktım, zira orada olduğumu bilse beni de öldürürdü. Bu olaydan kısa bir‬‬
‫‪süre sonra da Haccâc öldü.‬‬

‫(‪ ")٥٨٥٦‬ل إ ‪ /‬ا‪ ] ٢٩‬حدثت ا أيي‪ ،‬ثت ا حالى أ ح م د بن م ح م د بن ثونف ن‪ ،‬أ ح مت ى أبو‬
‫ف م‬ ‫ب ش‪ ،‬ثن ا حممحن أث و‬
‫أنثه ت خ ئ د بن إبراهي م في كتابه إل ي ‪ ،‬ه ادت ثتا حا م د بن م‬

‫ال ث‪-‬مدد ي‪ ،‬ثط عؤ‪ 0‬بن أيي >ئداد‪ ،^ ٢^ ١‬ئ ‪3‬ت بآعغي أ ة ا ل حءح أ غ ن يونف ن ل م أ ن ك ز‬
‫ل ه شع يد بن ج م أرشد إليه مح ايدا م ن أه ل ا لت ا م م ن حاص ة أ ص حابه بم ش الملت م س بن‬
‫ا ال حوص ومع ه عشزون زي ال م ن أه ل الئ ا م من حاص ة أ صحابه‪ C‬قسما غزيعئلثوبه إدا ئ ز‬
‫بزاهب في صوم ع ة ل ه تأتوه عئة‪ ،‬ه ما ‪ 3‬الؤاه ب ‪ :‬ص فوة لي‪ ،‬هوص فوه ثت‪ ،‬ئدل هم عقه‪،‬‬
‫‪ ، ١^ ^ ،‬مح و ج دوه ا‪،‬ث ا ح دا إئا‪-‬ح ي بأعأى صمته‪ C‬ئل؛ئؤا بئة نتث ئ و؛ عقه‪ ،‬محزئع زأتة مح أئم‬

‫ب م هض البؤ‪ ،‬ثأ زة عمح هأ الث ال ر‪ ،‬ق الوا‪ :‬إئا ن شد ا لخي ا ج [إللف‪ ،‬فأ جم ة‪ ،‬ظ ‪ " : 3‬ز ال أل‬
‫م هام‬ ‫م ن ا إل جابة "‪ ،‬قالوا‪ :‬ال بد ب ن ا إل جابة‪ C‬ن حم د الثث زأقى علته نض ر على ث ‪،‬‬
‫ش م ث ى م ع ه م ح ز انثفؤا إ ر دير الراهب‪ ،‬مما ‪ 3‬ا واب ي‪ :‬يا مع ث ز ائئن‪،‬ث اتي‪ ،‬أصت م‬
‫ه ما ‪ 3‬ليز‪ :‬ا ص عدوا الدش‪ ،‬ء ان ال قوه زا لأشد يأويان ح ؤ‪ 3‬الدير‪،‬‬ ‫صا جذك م ؟ قاوئا‪:‬‬
‫‪٩‬‬ ‫ن‪،‬ث اؤ‪ ٠^ ^ ١^ ^ ،‬زأثى ش ع د أن يد خد اال؛ئز‪U : ١^ ^ ٤ ،‬‬
‫‪ ١‬ال د خو‪ 3‬ق و ا م‬
‫^^^‬
‫زأ ث ريد ال ه ر ب بثا ‪ ،‬ئ ‪ :3‬ال‪ ،‬زأ ك ذ ال أ و د منز‪ 3‬م شرك أبا؛ا‪ UU :١^^ ،‬ال ندعل ق ‪،‬‬
‫ء إن ال ي ا غ ثئ ظ لف‪ ،‬محا ‪ 3‬ش عيد‪ " :‬ال ص م ‪ ،‬إن معي نبي‪ ،‬ئ بمرهه ا عز‪ ،‬وي جعله ا خزق ا‬

‫حوليت حزن وئيي م ن لإ ن وء إن ف اغ الل ه اا ‪ ،‬قالوا‪ :‬قأ ث من ا النبي اء‪ ،‬ظ ‪ '٠ : 3‬ما أثا م ن‬
‫ه هم د م ذ ف الل ه خ ا ط ن ش ب "‪ ،‬ظ ‪ 3‬ال مب ث‪ :‬م ح ي ي ئ ا أ ئ به ض‬ ‫ا ال ي اؤ‪،‬‬
 ‫‪Saïd b. Cübeyr‬‬ ‫‪407‬‬

‫طمأنينته‪ ،‬فرحمبموا غلى تج يز أن بمقلي الؤاه ب ن ا رين‪ ،‬ظ ‪ 3‬تع يد‪ " :‬إدي أعطي ال ثتي ب‬
‫ال ذ ي ال ث ريلف لت‪ ،‬ال أئزح م كاني خ ز أص خ إن ف اء الل ه "‪ ،‬ثمزضي ال ؤاهب دللف‪ ،‬مما ‪3‬‬
‫ل هز‪ :‬ام ظ وا وأزإوا ا ش م ؛ ^‪ ١‬ال يا غ ص ث ذا ا لخد ال ئاحل ‪ ،‬ء إ ه ي الدخ ول عمل ج‬
‫في الصومعةمل كا ن ئ ز ‪ ،‬ثلثا صع دوا زأؤثزوا ال ئ ئ ي إذا هببلبنة ئد أقل ت‪ ،‬ث ملا ذئ ت م ن‬
‫ئ ما‬ ‫ت ت قرئا مغة ‪ ،‬وأي د ا لأشذ وص ثغ م ئ د دللف ‪،‬‬
‫تع يد د حا"كت به ؤئمعث ح ت بؤ ئ أ ن ج‬

‫نأى ال ؤاه ب ذبلف وأصث ح وا نزد إليه‪ ،‬نثأثت عن فرايع دينه و شن رن ول ه حمم د‬
‫ال ؤاه ب و ح ن ن إ ن الم ة‪ ،‬وأق د ال قؤم غش ت ج د يعتذرون‬ ‫ف ث ن ثة تع يد دللث طثت‪،‬‬
‫تا‬ ‫إليه ‪ ،‬وي م ل ون يديه ور جإثه‪ ،‬ويأ ح ذون ال تراث ال ذ ي وطئه بالج ل ثمتنلوا عقه‪ ،‬قمولون‪:‬‬
‫ت ج ال‪ ،‬ئد حملن ا ال جحا ج بال ط ال ق والعثا ق إنث ح ن رأي ا ك ال ثدعلق خ ز ن ئ خصلف إيه‪،‬‬
‫ثئزئا ب ما شئ ت‪ ،‬ظ ‪ ” :3‬ائض وا ال ر م‪ ،‬ق إ ر ال ثذ بحال ق ي‪ ،‬ز ال زاد ملصائه "‪ ،‬نث ازوا‬
‫ح ش ثلثوا وايهئا‪ C‬ئنث ا اثهؤا إث ه ا ‪ ،‬قا ل ل هز تبي ت‪ ٠' :‬يا مع ث ز ال م ‪،‬حم دس م ن ت بأكم‬

‫ؤض جئثكب ‪ ،‬ونن ت أق ك أن أ جيي قذ حصن‪ ،‬وأن ائئ ا؛ة هد انثض‪ :‬ا ‪ ،‬بدع وتي‪ ^ ^ ١‬؛غذ‬
‫^‪١‬‬ ‫أخيق ائنؤري‪ ،،‬وأئثع د ك م وئكير‪ ،‬وأد و غذ‪،‬امي ا ؛ل م وظ ي حتى عأى م ن ‪1‬لتزاد ا ‪،‬‬
‫أصثمح ‪ ،‬هامليعا د تم ي وثت حم أ ا مل وض و ع ال ذ ي ي د و ن "‪ ،‬حما د بع ضه ب ‪ :‬ال ز ي د أ را تع ذ‬

‫عين‪ ،‬وه ات بئص ‪4‬تإت قد بلعت م أمل كم ‪ ،‬وانتؤ جبئم ج وايرك م م ن ا ألمير‪ ،‬ف ال ئئ ج روا عغه‪،‬‬
‫مما ‪ 3‬بعضهب‪ :‬تئه؛ كمل ن ا أغ ش ال ؤاه ب ‪ ،‬و أ ف أ أن ا ل ك ز عئزه ب ا ل أتد *كتفن ثخا ح ئ به‬
‫ستة إ ر الصب ا ح؟ مما ‪ 3‬بئضهب‪ :‬ئ ؤ عآي أدئئة إ لآك م إن ف اغ الثة‪،‬‬
‫وثمث ح ت به و حز‬
‫مل يش ر ب‪ ،‬زلز‬
‫مل تأ ي د ‪ ،‬و‬
‫فنفلزوا إلى تع ي د قت نت ش ت غبما ة‪ ،‬وقع ت زأنة‪ ،‬واعبرلؤتة‪ ،‬و‬
‫م ا لأوض‪ ،‬قتثا ‪ ٢‬ئ محملغ‬ ‫ثئذ تؤم ثئ وة وحصتوة‪ ،‬قالوا يخن ا غ ي‪ :‬يا خئز‬ ‫حص ك‬ ‫ث‬
‫يف‪ ،‬ال ويل ثا وي ال طوي ال ‪ ،‬ك بم ن اثثيبئا بلف‪ ،‬اعذوئا عند حالقن ا يؤم احل شر‬
‫مل نن ر ح إف‬
‫ؤ‬
‫ص ي ا ؛ حم ز ص ؛ثب ي ؛‪ ١‬ييوث‪ ،‬فق ا ‪ 3‬تعي د ‪ " :‬ظ أ غ د ي حم ز‬ ‫ا ال مه‪ ،‬ؤ ه‬
‫وال ك ال م ين ا‬ ‫وأرض اتي ين ا مص م ن عمل الل ه نحا ر ئ "‪ ،‬ئلث ا هزغ وا س ال ب كاء زا نحماوبة‬
‫تثب ب‪ ،‬ئا ‪" 3‬كفيله‪ :‬أنأ تم ذ ب\لل ه ي ش ي د ‪ UJ‬زؤدتن ا ش دع\ثا ث ^‪ bu ،،^^ ٨‬ثن ثئثى‬
‫مغ ل ك أبدا‪ ،‬ز ال ئزى أثا نلتقي إ ز تؤم المنام ة‪ ،‬قا د ‪ :‬ش د ذيلف تع يد ق ظوا تب ا ه‪ ،‬س و‬
‫رأس ة وم در عث ة وك ت اءه وهز تخثف ون ال ق د " كل ه يثا ب و ن بالوي ل وال ل ه ف ‪ ،‬ئنث ا انش ئ ع م ود‬

‫الصثا ح ^‪ ^ ٤‬ت ب ي د ى مج‪ ،‬ق ز غ التا ت ‪ ،‬قالوا‪ :‬صا ح ث ك ز ورب ال ك م ة‪ ،‬فنزلوا إثه‬
‫‪408‬‬ ‫‪Saîd b. Cübeyr‬‬

‫وبكوا مع ه مري ال‪ ،‬ثأ دهتوا بؤ إ ز ا لخي ا ج وا حر مع ه‪ ،‬ند ح ال إ ز انث ي ا ج‪ ،‬مما د‬

‫م ‪ ،‬ؤحاي ا منة اتح ي ي ‪ ،‬هص ز ف بو جهه‬ ‫ال جحا ج‪ :‬أئثقموني بن ع د بن حمي؟ قالوات‬
‫عنه م ‪ :Ote ،‬أذ خأ وة ع إ ي‪ ،‬ن م ج ‪ ٤^ ^ ^ ١‬ه ما ‪ 3‬ؤش ج؟ني‪ :‬امتتؤذعظلثا ا‪3‬لة‪ ،‬وأهنا ه ث‬
‫غ ‪ ،‬ئ ‪ 3‬ه ‪ :‬ظ ائ نلف؟ قات‪ :‬ت ي ن ئ ي م ‪ ،‬قات‪ :‬أ ك ا ل م‬ ‫الث ال ج‪ ،‬قات‪ :‬ثا ذ خ د‬
‫^‪ ، ١‬ه ا ‪ : 3‬ف م ت أ ث وق م ت أق ف‪ ،‬ه ا ‪:3‬‬ ‫بث ي‬
‫م‬ ‫أهي أ ع م‬ ‫' ‪lU lS‬‬ ‫بن خم تئر‪ ، ،‬ت‪ :‬بن‬
‫بثدك‬ ‫حم ي بم ن ة عزك‪ ،‬ه ا ‪ :3‬ال ‪/‬دشلق بالدق‪ 1‬ل‪1‬ال ثث ش‪ ،‬ظ ‪ :3‬لؤ غ ي ن غ أن‬
‫ئ ال مبؤ‪ ،‬إتا م اتي ذ ى غ ي ال غ ال ة‬ ‫ممحذتلث إ؛غ ا ‪ ،‬قات‪ :‬ئت ا قزللث ض ت خ م ؟ قات‪:‬‬
‫الث‬
‫ن ا قزللف ق ع ئ‪ ،‬ي ا ن ه غز أل فى ال م ؟ قات‪ :‬ثز ذ ظبجا تأن ث أ حما‬
‫وال غ ال م‪ ،‬قات‪ :‬م‬

‫ق ز‬ ‫ع ي بوكيل‪ ،‬قات‪:‬‬ ‫غ ز ك س ه ‪ ،‬قا د‪ :‬ئن ا قزللق في ائئلث اؤ؟ قا د ‪ :‬ل ن ق‬

‫ةت ؛ حم ز أب خ ى ل اك ل ق ‪١١٤ ،‬؛ ‪ :‬عل م ذب ك ص د‬ ‫{‪٣٠‬‬ ‫جأ ب ي بم ق؟ ةا ‪3‬ت‬
‫ه ا ‪| :3‬دي نم أ ج ي أن ‪،^ ٧ ٢‬‬ ‫ياثفي> فم ب ره م وث حوإئ‪-‬م ‪ ،‬ه ا ‪ :3‬أ ت ت أن‬
‫حص ك ؟ قات‪ :‬وكتفن بحملث ن ئلوق حل ى‪.‬م ن الطين‪ ،‬وال طين بأكل ه‬
‫قا ن‪ :‬ت ا باللث ‪ ٢‬ث‬
‫‪ ٧۵١‬ئ ‪ :3‬م‪ 1‬ل‪1‬إن ا بهن خ ث؟ قا ‪ :3‬نم س ت و اقل و ث ‪ ،‬د ا ‪3‬ت قأ أنز بال‪1‬ول ؤ و‪ 1‬ل ر ر ج د‬
‫واكا وئ ت ‪ ،‬ئمحع ة بين يد ي شع ي د بن ج م ‪ ،‬أممال لث تبي ت‪ :‬إن حم ث مجع ت هذه‬
‫غئ ا‬ ‫و م ضغة‬ ‫ملم ث د ي به ش قن ع تؤم السام ة‪ ،‬ئصاحل ‪ ،‬إل ال ممزعة وا ح ده ث ذ ه د‬
‫م ي ق يغمج غ لل د قا إ ال ن ا طا ب ور اك ‪ ،‬ث أ دع ا ا حل جا جبالعود والغ ا ى‬ ‫ز ال‬ ‫أرص غ ت‪،‬‬
‫ئنث ا ضببت ب العود ونفخ بالغ ا ي ذك ى تع ي د نخ ج م ‪ ،‬أممال له ‪ :‬نا يكيلف ئ ؤ اللهو؟ ه ا ‪3‬‬
‫ن؛ ا ل ص وي‪ ،‬ؤأثا ائغ وئ‬
‫سع يد‪ :‬بد ئ ؤ ا لخزن‪ ،‬أث ا ال قئ خ مم د د وني يؤما عظي ما يؤم ي ف خ ج‬

‫جن تن؛ م هم ت في غ م حى‪ ،‬زأث ا ا لأؤثا ر ه ابه ا معاء الئ اؤ يبم ت به ا نغلق يؤم ا ملا ئة‪،‬‬
‫حلنة وأدخل الثاز‪،‬‬
‫ق ات ال جحا ج‪ :‬ويللف يا تع يد‪ ،‬ق ات ت ع د ‪ :‬ا ل ويل ل س ر حزخ عن ا‬
‫ظ ‪ 3‬ائ‪،‬ثيا ج‪ ! :‬ح ر ي ت م ن أي قتإه ثريد أن أ ه ل ك ؟ ‪3‬ات‪ :‬؛ ح مل‪1‬أم س ل ي ‪-‬ح‪،‬جا ج‪ ،‬ثموا‪1‬ل ه‬
‫ظ مثئني قتإ ة ز ال قشف ‪ ^ ١‬متله‪-‬ا في ا الخرة ‪ ،‬قا ‪ :3‬أ ف ي ن أن أعف و ظف‪ ،‬حما ‪| :3‬ن "‪ 15‬ن‬
‫نثن ؤ نم ن‪ ،^ ١‬ؤأى أ ث يل د ^‪ ٥٤١‬لنف ز ال عذر‪ ،‬ه ا ‪ ١^^^١ : 3‬به‪ ، ،‬ثلوه‪ ،‬ظ‪-‬ما ح رغ م ن‬
‫الب ا ب وب حل اا‪ ،‬ئأ حبز ال جحا ج بذللف هأن ر ين ي‪ ،‬ق ا د ‪ :‬ن ا أحص كل ق؟ قادت ع ج ب ت م ن‬

‫و ر‬ ‫‪-‬ما‪.‬ءتا ق عأى ‪ ^ ١‬و ح ل م ‪ ^ ١‬ظف‪ ،‬هأذ ر ^‪ ^ ٥‬حمي ط‪ ،‬ءق ا ‪\ :3‬هق ل وة‪ ،‬ئ ‪ 3‬سعي د ‪:‬‬
‫حم ن حنيئ ا زنا أث ا م ن ال ن ئ ركمغق>‪ ،‬قات‪ :‬شدوا‬
‫ز ب ي ت و ج هي ل ثد ي مم ن ال ق ن و ا ت وا لأر‬
 Saîd b. Cübeyr 409

: ‫ تعي د‬3 ‫ ها‬،‫ت ”كق وة لوجهه‬3 ‫ ظ‬،>‫ ؤحمايث ما ثزثوا ق م ن ي ة الأؤ؛‬:‫ تمي ت‬3 ‫ ظ‬، ‫به ب م القتل ة‬

3 ‫ ظ‬،‫ثر ح وة‬،‫ا‬ 3 ‫ ه ا‬، 4 ‫ه ا نخ ر ج أكز الن؛ أ جرى‬1‫وم‬ ‫<ؤمته ا خ حم م ؤفه ه ابع يد‬
‫عئده‬ ‫ وأن‬،‫ زختة ال ش ر؛ إف ثة‬،^ ١ ‫ ج أن ال |ل ه | ال‬1‫ني أس ه د وأ ح‬-‫ أظ إ‬: ‫تعي د‬
‫ط ة‬ ‫مل ال‬،‫ال أ‬ ٠٠ : 3 ‫ مما‬،^ ١‫ ث أ ذ ظ تع يد‬،‫تي يؤم ] ملاءم ة‬1‫ ح د ذ م ر ح ش لئم‬،‫ززنولت‬
‫ غ اا؛ن‬٤ ^ ^ ١ ‫ أن‬1‫ وبلثث‬:3 ‫ د ا‬،‫يع رمح ة )بثت‬2‫ ئذب ح عأى الن‬، ‫غش أ خز يم تأة بع د ي اا‬
‫ ث ر ذ ظ ين غ م مغتن‬4‫سفلز إقه‬
‫ ئد ظ يالئث ؛ ب أ‬،‫بع د ه خ ن ث ة غشن و ه ز ق ا لآةةر في بهئته‬
،‫ م انث خ ز ج ه ا زقت لزق بؤ م ن ال د م‬،‫ ف ر كه ا ت اعه‬،‫ بأ أرتلت ي حمل ة‬،‫ثمنل ى في ح ظ‬
‫”ك ملا‬ ، ‫ مالي ولتع يد بن ج م‬٠٠ :‫ ؤيلعثا أثت كا ذ ين ا د ي ب م ه حثاته‬، ‫حم م ي أثت قس يثا ج‬
‫حب ' م‬ ‫ك‬ ‫أ ز ئ ق ال ي‬

Avn b. Ebî Şeddâd el-Abdî anlatıyor: Bana bildirildiğine göre Zalim

(vali) Haccâc b. Yûsufa, Saîd b. Cübeyr’den bahsedilince, ona Şam
halkından Mutelemmis b. el-Ahvas adında kendine yakın bir komutanı yine
Şam halkından yirmi kişiyle yolladı. Bunlar Saîd’i ararken manastırda bir
rahiple tarşılaştılar ve Saîd’i sordular. Râhip: “Onu bana tarif ediniz”
deyince, Saîd’i tarif ettiler. R ^ i^ de onlara yerini söyledi. Oradan ayrılıp
gittiklerinde s ^ d ’i secde halinde yüksek sesle dua ederken buldular. Yaklaşıp
selam verdiklerinde, Saîd başını secdeden kaldırdı, namazım tamamladıktan
sonra da selamlarım aldı. Onlar: “Biz Haccâc’ın sana gönderdiği elçileriz.
Onun davetine icabet et” deyince, “Muhakkak gitmem lazım mı?” diye
sordu. Onlar: “Muhakkak gitmen gerekir” deyince Saîd, Allah’a hamdü senâ
edip Resûlullah'a (sallallahü aleyhi vesellem) salavât getirdi, sonra kalkar^ onlarla yola
koyuldu. Râhibin manastırına geldiklerinde rahip: “Ey süvariler! Aradığınız
adamı buldunuz mu?” diye sordu. Onlar: “Evet” karşılığını verdiler. Rahip:
“Manastıra gelin! Zira biri dişi, biri de erkek iki aslan manastırın etrafında
dolaşıyor, manastıra akşamdan önce girmeye bakın” dedi. Onlar manastıra
girdiler; ama Saîd manastıra girmeyi kabul etmedi. Onlar: “Galiba bizden
kaçmak istiyorsun” deyince, Saîd: “Hayır! Ama ben bir müşrikin konağına
kesinlikle girmem” karşılığım verdi. Onlar: “Seni bırakmayız, aslanlar da
seni öldürür” deyince Saîd: “Zararı yok, Rabbim benimledir! Onları benden
410 Saîd b. Cübeyr

uzaklaştırır ve hatta beni her kötülükten korumak için onları bana muhafız
da kılar” dedi. Onlar: “Sen peygamberlerden biri misin ki?” deyince, Saîd:
“Ben peygamber değilim; ama Allah’ın kullarından, günahkâr bir kulum”
karşılığını verdi. Rahip: “Bana kaçmayacağına dair garanti versin” deyince
onlar da Saîd’e, rahibe istediği garantiyi vermesini söylediler. Saîd: “Kefil
olarak, ortağı olmayan Allah’ı gösteriyorum. Sabah oluncaya kadar yerimden
kımıldamayacağım” deyince rahip buna razı oldu ve: “Yukarı çıkın ve
aslanları bu salih adamdan uzak tutmak için yaylarınızı hazır tutun” dedi.
Askerler yukarı çıkıp yaylarını kurdular. Bir müddet sonra da aslanların
geldiğini gördüler. Saîd b. Cübeyr’e yaklaşan bir aslan vücudunu ona sürdü
ve yanına çöktü. Diğer aslanlar da aynısını yaptılar ve Saîd’in yanında
oturdular. Rahip bunu görünce sabah vakti inip İslam dininin esaslarını ve
Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vesellem) sünnetini sordu. Saîd rahibe bunları
açıklayınca da rahip Müslüman oldu. Askerler de gelip ondan özür dilediler,
elleriyle ayaklarını öpmeye, gece bastığı toprağa teberrük için dokunmaya
başladılar. Sonra: “Ey Saîd! Haccâc, seni bulduğumuzda kendisine götürmek
üzere nikâhımız üzerine yemin ettirdi. Ne yapmamızı istersin” dediler. Saîd
de: “Size emredileni yapın. Ben Rabbimin rızasını istiyorum ve onun takdir
ettiğine engel olacak bir şeyin bulunmadığına da inanıyorum” karşılığını
verdi.
Yola devam edip Vâsıt şehrine geldiklerinde, Saîd askerlere: “Ey topluluk!
Sizinle arkadaşlık yaptım; ancak ecelimin geldiğinden ve müddetimin
dolduğundan şüphem kalmadı. Bu gece beni bırakın da ölüme, Münker ve
Nekir’e hazırlanayım, kabir azabını ve üzerime atılacak toprağı düşüneyim.
Sabah olunca istediğiniz yerde buluşuruz” dedi. Askerlerden bazısı: “O nu ele
geçirdikten sonra kaçırmayalım” derken, bazısı da: “Size emredileni yaptınız
ve valinin vereceği ödülleri de hak ettiniz. Ona izin verin” dedi. Bazısı:
“Rahibe verdiği garantiyi size de versin. Yazıklar olsun! Aslanların
yaptığından, gelip ona sürtünmesinden ve sabaha kadar onu korumasından
gereken dersi almadınız mı?” derken, bazısı: “Yarın onu size getirmek benim
görevim olsun” dedi. Saîd’e baktıklarında gözleri yaşarmış, başı eğilmiş,
rengi de solmuştu. Onu yakaladıkları zamandan beri yememiş içmemiş ve
 Saîdb. Cübeyr 411

yüzü gülmemişti. Sonra hepsi birden: “Ey yeryüzünün en hayırlısı! Keşke

seni tanımasaydık ve sana gelmeseydik. Yazıklar olsun bize! Seninle nasıl
imtihan edildik. Mahşerde Allah katında bizi bağışla. Çünkü O, hüküm
verenlerin en büyüğüdür. Adaletiyle hükmeden ve asla zulmetmeyendir”
demeye başladılar. Saîd de: “Sizi mazur görmemin ve buna razı olmamın
sebebi, Allah’ın bunları benim hakkımda daha önceden takdir etmesidir”
karşılığını verdi. Ağlaşmaları ve konuşmaları bitince ona kefil olan kişi: “Ey
Saîd! Allah için bize dua ve nasihat et. Çünkü senin gibisini bulamayız ve
kıyamet gününe kadar da seninle artık görüşemeyiz” dedi.
Saîd, onların dediklerini yaptı ve onu serbest bıraktılar. Yanlarından
ayrıldıktan sonra başını, gömleğini ve cübbesini yıkadı. Askerler ise gece
boyu pişmanlık ve üzüntü içinde kendi kendilerine lanet okudular. Sabah
olunca Saîd b. Cübeyr gelip kapıyı çaldı. Onlar: “Kâbe’nin rabbine yemin
olsun ki o geldi” diyerek yanına indiler. Onunla beraber uzun süre
ağladıktan sonra Haccâc’a götürdüler. Saîd onlardan biriyle beraber dışarıda
kaldı. Diğerleri Haccâc’ın yanına girdiklerinde, Haccâc: “Bana Saîd b.
Cübeyr’i getirdiniz mi?” diye sordu. Onlar: “Evet” karşılığını verdiler.
Haccâc şaşırdı ve yüzünü onlardan çevirip: “Onu yanıma getirin” emrini
verdi. Mutelemmis çıkıp Saîd’e: “Seni Allah’a emanet eder, Allah’ın
selamının üzerine olmasını dilerim” dedi. Saîd, Haccâc’ın yanına girince,
Haccâc: “Adın ne?” diye sordu. Saîd: “Saîd b. Cübeyr” dedi. Haccâc: “Sen
Şakî b. Kuseyr (zavallının oğlu zavallı) mısın?” diye sorunca, Saîd: “Annem
ismimi senden daha iyi bilirdi” karşılığını verdi. Haccâc: “Sen de, annen de
isyancısınız” deyince, Saîd: “Gaybı ancak senden başkası bilir” karşılığını
verdi. Haccâc: “Dünyanı ateşe çevireceğim” deyince, Saîd: “Bunun senin
elinde olduğunu bilseydim seni ilah edinirdim” karşılığını verdi. Haccâc:
“Muhammed (sallallahu aleyhi vesellem) hakkındaki görüşün nedir?” diye sorunca,
Saîd: “O, rahmet ve hidayet peygamberidir” karşılığını verdi. Haccâc: “Ali
hakkında ne dersin? Sence o Cennette mi, yoksa Cehennemde midir?” diye
sorunca, Saîd: “Eğer Cennete girseydim oradakileri görürdüm ve kimin
orada olduğunu da bilirdim” cevabını verdi. Haccâc: “Halifeler hakkında ne
dersin?” diye sorunca, Saîd: “Ben onlardan sorumlu değilim” karşılığını
verdi. Haccâc: “Hangisini daha çok beğeniyorsun?” diye sorunca, Saîd:
412 Saîdb. Cübeyr

“Rabbimin razı olduğu kişiyi” karşılığını verdi. Haccâc: “Allah’ın en çok razı
olduğu kişi hangisidir?” diye sorunca, Saîd: “Bunu ancak onların gizlisini ve
açığını bilen bilir” karşılığını verdi. Haccâc: “Bana doğruyu söylemiyorsun”
deyince, Saîd: “Sana yalan söyleyecek değilim” karşılığını verdi.
Haccâc: “Neden hiç gülmüyorsun?” diye sorunca: “Topraktan yaratılan
ve toprağın ateşte yanacağını bilen kişi nasıl güler?” karşılığını verdi. Haccâc:
“Peki, biz niçin gülüyoruz?” diye sorunca, Saîd: “Kalpler bir değildir”
karşılığını verdi. Haccâc inci, yakut ve zebercedden oluşan ziynet eşyalarını
Saîd’in önüne koydurunca, Saîd dedi ki: “Eğer bunları kıyamet günü
korkusundan kurtulmak için infak etmeye biriktirdiysen işe yararlar, yoksa
kıyamet günündeki tek bir korku bile, anneyi bebeğinden ayırmaya yeterli
olur. Dünyada biriktirilen şeylerden temiz ve helal olandan başkasında hayır
yoktur.” Bunun üzerine Haccâc bir sopayla bir boru getirtti ve sopayla ona
vurmaya, vurulan yerlerde oluşan yaraların sızlaması için de boruyla
üfleyerek acısını arttırmaya başladı. O anda Saîd ağlayınca, Haccâc: “Neden
ağlıyorsun? Biz sadece eğleniyoruz” deyince, Saîd: “Ağlamamın sebebi
kederdir. Sizin bu yaralara boru ile üflemenize gelince, bu bana Sûr’a
üflenecek o büyük günü hatırlattı. Sopa ise haksız yere koparılan bir daldır.
Kazıklar da kıyamet gününde sahipleriyle birlikte diriltilecektir” karşılığını
verdi. Haccâc: “Yazıklar olsun sana ey Saîd!” deyince, Saîd: “Asıl, Cennetten
çıkarılıp Cehenneme konan kişiye yazıklar olsun” karşılığını verdi. Haccâc:
“Ey Saîd! Seni nasıl öldürmemi istersin, kendin seç” deyince, Saîd: “Ey
Haccâc! Sen kendin için istediğini seç. Vallahi beni öldürdüğün şekilde
mutlaka Allah da seni âhirette aynısıyla öldürecektir” karşılığını verdi.
Haccâc: “Seni affetmemi ister misin?” diye sorunca, Saîd: “Affetmek, Allah’a
mahsustur. Sana gelince, senin affetmeye yetkin yoktur. Asla kendini bu
yaptıklarından da berî tutup mazeret beyan edemeyeceksin” dedi. Bunun
üzerine Haccâc: “Bunu alıp öldürün!” emrini verdi. Saîd kapıdan çıkarken
gülünce, Haccâc’a bunu haber verdiler. Haccâc geri getirilmesini emretti.
Geldiğinde de: “Neden güldün?” diye sordu. Saîd: “Allah’a karşı olan
cesaretine, Allah’ın ise sana karşı olan hilmine baktım da ona güldüm” dedi.
Haccâc, bunun üzerine onun yere yatırılıp öldürülmesini emredince, Saîd:
“Ben gökleri ve yeri yaratan Rabbime yüzümü yönelttim. Ben asla
 Saîd b. Cübeyr 413

müşriklerden değilim” dedi. Haccâc: “Bunu kıbleden başka yöne çevirin!”

deyince, Saîd: “Doğu da, batı da Allah'ındır, nereye dönerseniz
Allah'ın yönü orasıdır”* âyetini ©kudu. Haccâc: “Bunu yüzüstü çevirin!”
deyince, Saîd: “Sizi yerden yarattık, oraya döndüreceğiz, sizi tekrar
oradan çıkaracağız”* âyetini ©kudu. Haccâc: “Onu b©ğazmdan keserek
öldürün!” emrini verince, Saîd: “Ben, Allah’tan başka ilah olmadığına, tek ve
©rtaksız ©lduğuna, Muhammed’in de O ’nun kulu ve Resûlü ©lduğuna
şahadet ederim. Kıyamet günü tekrar karşılaşana kadar bu son sözümü
unutma” dedi ve ardından şöyle dua etti: “Ailahım! Bu adamı beni
öldürmesinden s©nra hiç kimseye musallat etme.”
Saîd b. Cübeyr yatırılarak öldürüldü. Haccâc, Saîd’in ölümünden sonra
on beş gün yaşadı. Karnından rahatsızlanınca muayene etmesi için bir
dokt©r çağırdı. Doktor muayene ettikten sonra kokmuş bir et parçası getirtti
ve eti bir ipe bağlayarak Haccâc’ın boğazından içeriye sarkıttı, ipi geri
çıkarınca ete kan bulaştığını gördü ve ■Haccâc’ın kurtuluşunun olmadığını
anladı. Bize bildirildiğine göre Haccâc ömrünün kalan günlerinde: “Saîd b.
Cübeyr’le ne işim vardı! Şimdi ne zaman uyumak istesem ayağımdan
tutuyor” sözünü tekrarlayıp durdu.

‫ زأ خنذ ن حمم د بن‬،‫جعفر‬ ‫بن‬ ‫ ] خ ا؛ثن ا عئد الؤمح ن سر ممح د‬٢٩٤/ ‫ )“ [ ؛‬٥٨٥٧(
‫ قا إتزا م أ ت ذ‬،‫ قا إتزا م ز ئ ا ن م ات الفث‬،‫ي الئؤ ثن زن ق‬ ‫ قثا ث خ ئ ذ تن‬، ‫ث و ت ى‬
:‫ قات‬، ‫ي م‬ ‫بن‬ ‫بد‬
‫ " نق ا أش ائخيا غ ت م‬:‫ قات‬، ‫ض‬ ‫ عن‬،‫ قثا خؤش ث‬،‫يزيد ال ئ ئاث‬

،‫س حم ر‬:‫ا‬ *‫بد أن ت ض‬ ‫ت‬،3‫ ظ‬،" ‫ب ر‬

‫ج‬ ‫ " بد أد ا سع د بن‬:‫أئ ث ال ئ ئ ا ئ حم ر؟ قات‬
‫ " ثئني الغ؛ي ص أ ى‬: 3 ‫ أمول في م خ ث د ؟ د ا‬U : 3 ‫ ه ا‬،‫ أ م أعزف لأ«ئبي بئنف‬ıU \S ' : 3 ‫ه ا‬

‫ص ص بقي و ص‬- ، ‫م ق ى‬
‫ ا حمإ ا ن‬،)،‫ظ ولداك‬ " :‫ قات‬، ‫ م‬:‫ال ق غ ي و ش م ؟ " قات‬
‫ ن ف ن ى‬،‫ حل م ه زئ ور> ال ئؤ‬، ‫ " الص د ي ى‬:‫ ن ما ثمو د قي أي ي ب ك ر ؟ قا ت‬:‫ قا ت‬، ‫م ن م ضى‬

‫ ه ا دت ثن ا قولت‬،'* 3 ‫م ر ولم مح د‬
‫ لم ي ه‬٠ ‫نى ع ز م نه ا ج دبيه‬
‫ح‬ ، ‫ وع ا س سع ي دا‬، ‫ح م ي دا‬

1Bakara Sur. 115

2TâhâSur. 55
‫‪414‬‬ ‫‪S a îd b . Cübeyr‬‬

‫ي هم م ؟ قات‪ ٠٠ :‬غم ز الئ اروق‪ ،‬خيزء الثؤ‪ ،‬ؤخيزم زئ وبؤ‪ ،‬مص ى مح يدا على مشه ا ج‬
‫فل ك ‪^ ، ^ ١ ،‬‬ ‫ت م ؤلز مح دأل "‪ ،‬قا ت‪ :‬تا مولط ف ي ■عئ ما‪ 0‬؟ ظ ‪" : 3‬‬ ‫إل‬ ‫صت ا ح تته‪،‬‬
‫ه غلى‬ ‫حلنة‪ ،‬ص هز ر وئ ل الل ه‬
‫ئ فى ا‬ ‫جتس الع ن زة‪ ،‬ا حلافز ب ر نوتة‪ ،‬ال ئ ن ت ر ي‬
‫ه ج ة ال ي ه ء م ض ص ال ث ن اء ‪ ، ٠٠‬قاد ‪ :‬ئت ا نحوت في غ ئ؟ قات‪ ٠٠ :‬ا ئ غأ زش و و‬ ‫ائئي‪،‬‬
‫ن‪،‬ثني ‪ ، ٠٠‬قا د ‪ :‬نن ا م ولت في‬
‫مط ة ‪ ،‬وأب و انحس ن ؤا م‬
‫ؤأؤل م ن أشأ م ‪ ،‬ززؤج ثا‬
‫ه أ‬ ‫الئؤ‬
‫معاو؛ة؟ ها‪،3‬ت ‪ ٠٠‬أنش أعمل وئمنل‪ C11 ،1‬ها ‪3‬ت ب ق ب؟ ملاف‪ ،‬د ا ‪3‬ت '‪ ٠‬لأم يثوءك ز ال رسك‬
‫م \ ‪ 0‬أ مخق ك ‪ ١١٤ ،‬؛‪\ ٠' :‬ل‬ ‫ه‬ ‫"‪ ،‬ه دت ب ق وملل ق ‪ 1 ،‬ا ذ‪1 ٠' :‬حم ي "‪ ١١٤ ،‬؛‪ :‬ال ظ‬
‫رى منئ م طف أت و ة ثريد به‪ 1‬الهي؛ة وهي ثئ ج ن ف‬ ‫أتق ^ ^ ^‪ ٠‬ل آو ب‪^ ١‬‬
‫العثم م‬

‫ص اظ و ش ال صحمثه نزأ فل ي أ ط ثأال ل ‪ ،‬ز ال أ قص‬ ‫‪ ، ^ ١‬وثثرذ ئ؛ ق م "‪،‬‬

‫أخت) بم د ك‪ ،‬ئ ت‪ ١^ " :‬مس د عأي ^؛‪ ،^ 1‬وأئس ذ ^ ^‪ ١‬ا‪-‬ء ردلثا '‪ ، ٠‬ه ا ‪3‬ت ي ئ ال؛ع‬
‫د ا ‪" :3‬‬ ‫ز ر صحنق‪ ،‬ظلت‪،‬ت أق س ئد ثلثيي أتمئ ‪٢‬‬ ‫ص‬ ‫‪ ، ^ ^ ١‬ؤاق؛تي‪ ،‬قا ‪:3‬‬
‫ش وش‬ ‫ن ق ذ ‪ ،<١٤٠‬صف "‪ ،‬ه ‪3‬ت ئ ظ أ ق خحمث ص د ؛ل م ؟ ظت ‪ ٠' :‬ئ جزاؤ‪-‬يلف ض‬
‫حما ل‪ " :‬و ج ه ت و ج هي لل ذ ي ئتلز‬
‫مل ه و‬
‫حمل الثؤ عغلف ‪ ، ٠٠‬ئا ‪3‬ت ثا ه ال ؛‪ ،‬اقلت‪ ،‬ءائمم ث د ا ك‬
‫ال شن ؤا ت وا لأرمن خ طحم تجا ونا أثا م ن ا ن م ص "‪ ،‬حم ز ن وخهة غن القتل ة ‪ ،‬قات‪:‬‬

‫م وم ه ا‬ ‫مح وا ك أ ني ئ ال م "‪ ،‬ئات‪ :‬اض ر ب بؤ ا لأرمن‪ ،‬ق ا ‪ " :3‬ي بجا غقت‬ ‫م حا‬ ‫"‬
‫ومنه ا ل خمر‪-‬بث مئازه أ ح رى^ '*‪ ،‬ثا ‪ :3‬ا م خ عدو الثي‪ ،‬نن ا أنرعة اليا ت الم نان ئئذ‬ ‫س يد‬

‫ا م ح م' م‬

‫‪Hasan(-i Basrî) anlatıyor: Saîd b. Cübeyr, Haccâc’a getirildiğinde,‬‬

‫‪Haccâc ona: “Sen Şakiy b. Kuseyr (zavallı oğiu zavallı) mısın?” dedi. Saîd:‬‬
‫‪ Sen Şakiy‬؛‪ verdi. Haccâc: “Hayır‬سغل‪ 1‬ل§ط ”!‪“Aksine ben Saîd b. Cübeyr’im‬‬
‫‪b. Kuseyr (zavallı oğlu zavallı)sın” deyince, Saîd: “Annem ismimi senden‬‬
‫‪” karşılığım verdi. Haccâc: “Muhammed hakkında ne‬؛‪daha iyi bilir‬‬
‫‪diyorsun?” diye sorunca, Saîd: “Peygamberimizi mi‬‬ ‫)‪(sallallahu aleyhi vesellem‬‬

‫‪kastediyorsun?” dedi. Haccâc: “Evet!” karşılığını verince, Saîd: “Âdem‬‬

‫‪oğullarının efendisi, seçilmiş peygamber ve geçmiş gelecek herkesin en‬‬
‫‪hayırlısıdır” dedi. Haccâc: “Ebû Bekr hakkında ne düşünüyorsun?” diye‬‬
‫‪sorunca, Saîd: “Sıddîk’tir. Resûlullah’ın‬‬ ‫)‪ aleyhi vesellem‬الأاواا ظاو‪($‬‬ ‫‪halifesidir. Şükür‬‬
‫‪ve huzur içinde yaşamıştır. Hz. Peygamber’in‬‬ ‫)‪(sallallahu aleyhi vesellem‬‬ ‫‪yolundan‬‬
 Saîd b. Cübeyr 415

gitmiş ve bu yoldan hiçbir şeyi değiştirmemiştir” dedi. Haccâc: “Ömer

hakkında ne düşünüyorsun?” diye sorunca, Saîd: “Fârûk olan Ömer’dir.
Allah’ın ve Resûlü’nün seçkinlerindendir. Şükür içinde önceki iki
arkadaşının yolundan gitmiş, bu yoldan hiçbir şeyi değiştirmemiştir” dedi.
Haccâc: “Osmân hakkında ne düşünüyorsun?” diye sorunca, Saîd:
“Mazlum olarak öldürülen, Zorluk Ordusu’nun teçhizatını hazırlayan,
Rûme kuyusunu açan, cennetteki evini dünyadayken satın alan,
Resûlullah’ın (sallallahu aleyhi vesellem) iki kızıyla da evlenerek damadı olan kişidir ki
Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) semadan aldığı vahiyle onu kızlarıyla
evlendirmiştir” dedi. Haccâc: “Ali hakkında ne düşünüyorsun?” diye
sorunca, Saîd: “Resûlullah’ın (sallallahu aleyhi vesellem) amcası oğlu, ilk Müslüman
olan kişi, Fâtıma’nın kocası, Haşan ile Hüseyin’in de babasıdır” dedi.
Haccâc: “Muâviye hakkında ne düşünüyorsun?” diye sorunca, Saîd: “Sen
bunu daha iyi biliyorsun” karşılığını verdi. Haccâc: “Sen yine de bildiğini
söyle” deyince, Saîd: “O zaman söyleyeceğim şeyler seni üzecek ve hoşuna
gitmeyecektir” karşılığını verdi. Haccâc: “Sen bildiğini söyle” deyince, Saîd:
“Boş ver” karşılığını verdi. Haccâc: “Bu konuda boş verirsem Allah da beni
boş versin” deyince, Saîd: “Allah’ın Kitâb’ma muhalif davrandığını
biliyorum. Seni heybetli gösterecek şeyleri yapıyorsun, ancak bunlar senin
helakına sebep olacaktır. Yarın huzura çıkacak ve bunu öğreneceksin”
karşılığını verdi. Haccâc: “Vallahi seni daha önce kimsenin öldürülmediği ve
daha sonra da kimsenin öldürülmeyeceği bir şekilde öldüreceğim” deyince,
Saîd: “O zaman sen dünya hayatımı bozacaksın, ama ben de şenini âhiret
hayatını bozmuş olacağım” karşılığını verdi.
Haccâc onu öldürecek kişiye: “Evladım! Kılıç ile kütüğü getir” dedi.
Bunu deyip giderken Saîd gülmeye başladı. Haccâc: “Bana ulaşana göre hiç
gülmüyordun” deyince, Saîd: “Evet, öyleydi” karşılığını verdi. Haccâc:
“Öldürülecekken neden gülüyorsun?” diye sorunca, Saîd: “Allah’a karşı bu
cüretine, Allah’ın da buna karşılık sana hilmiyle karşılık vermesine
gülüyorum” karşılığını verdi.
416 Â m ir eş-Şa’bî

Haccâc: “Evladım! Onu öldür!” deyince, Saîd kıbleye doğru döndü ve:
“Bir hanîf, bir Müslüman olarak yüzümü gökleri ve yeri yaratan Rabbime
çevirdim. Ben müşriklerden değilim” dedi. Haccâc yüzünün kıbleden başka
bir yöne çevrilmesini isteyince, Saîd: “Nereye dönerseniz Allah’ın yönü
orasıdır” dedi. Haccâc: “Bunu yüzüstü yere yatırın!” deyince, Saîd: “Sizi
yerden yarattık, oraya döndüreceğiz, sizi tekrar oradan çıkaracağız”1
âyetini okudu. Haccâc: “Allah düşmanını boğazlayın. Bugünden sonra artık
onunla Allah'ın âyetleri hususunda çekişmeyeceğim” dedi.

Saîd b. Cübeyr ashâbdan Ali b. Ebî Tâlib, Abdullah b. Abbâs, Abdullah

b. Ömer b. el-Hattâb, Abdullah b. Amr b. el-Âs, Abdullah b. ez-Zübeyr b.
el-Avvâm, Abdullah b. Kays Ebû Mûsa el-Eş’arî, Abdullah b. Muğaffel el-
Müzenî, Adiy b. Hâtim, Ebû Hureyre ve başkalarından rivayetlerde
bulunmuştur. Rivayetlerinin geneli de İbn Abbâs’tandır.

Takrîb 807, Takrîb 366, Takrîb 1795, Takrîb 2300, Takrîb 4507, Takrîb
78, Takrîb 3723, Takrîb 2166, Takrîb 2167, Takrîb 2497, Takrîb 1778,
Takrîb 4166, Takrîb 1586, Takrîb 1587, Takrîb 2532, Takrîb 3976, Takrîb
1825, Takrîb 3959, Takrîb 2519, Takrîb 2436, Takrîb 3065, Takrîb 709,
Takrîb 432, Takrîb 3032, Takrîb 1239, Takrîb 3162, Takrîb 3206, Takrîb
3057, Takrîb 3082, Takrîb 136, Takrîb 2434, Takrîb 1743, Takrîb 3348,
Takrîb 2732, Takrîb 4363, Takrîb 2091, Takrîb 269, Takrîb 1819, Takrîb
208, Takrîb 1815, Takrîb 1816, Takrîb 3924, Takrîb 462, Takrîb 3469

Allah dostlarından biri de, güçlü ilim sahibi olan, aydınlatıcı ilimle ve
temiz hâl ise yaşayan Ebû Amr Âmir b. Şerâhil eş-Şa’bî’dir. O, emirlere
uyan ve yasaklardan kaçman, aşırı şeyleri terk eden ve farzları yerine
getiren biriydi.

1 Tâhâ Sur. 55
 ‫‪Â m ir eş-Şa’bî‬‬ ‫‪417‬‬

‫(‪ -) ٥٩ ٠٢‬وة‪/‬م ‪ ] ٣١‬حدثن ا حمم د بن أمح د بن ال خ ش ن‪ ،‬قادت ثن ا حمم د بن عث ما ن‬

‫بن أيي حمث‪ ،‬ه ات‪ :‬ثن ا أيي •ح و حدثن ا أبو بكر بن مال ك ‪ ،‬ه ا ‪3‬ت ثن ا عتد الل ه بن أمح د بن‬

‫ح م ‪ ،‬ح دبي ي'أب ي‪ ،‬ق ا ال‪ :‬ثت ا حمم د بن حم م ‪ ،‬عن عامص ‪ ،‬مادت " ح د ت ا لخشن‬
‫ب م و ت الئعبي‪ ،‬مما ل ثق‪ :‬رمح ة الئت‪ ،‬إن ”ك ا ن م ن ا إل‪،‬ئ ال م لبم كا ن "‬

‫‪: Hasan’a Şa’bî’nin ölümünü haber yerdiğimde: “Allah ona‬لظ ‪Âsim der‬‬
‫‪merhamet etsin! Müslümanlar içinde değerli bir konuma sahipti” dedi,‬‬

‫(‪ -) ٥٩٠٣‬ل غ‪/‬م ‪ ] ٣١‬حدثن ا أبو حام د بن جت ا ه‪ ،‬ثن ا ئ خ ئ د س إ ن خ ا ق ‪ ،‬ثغ ا املمص ر‬

‫مي‪ ،‬قات‪:‬‬
‫ظ الثؤ ئ أ ئ غ غ تن ت م ‪ ،‬غذ أي‬ ‫ئ غث ا ن الغ البئ ‪ ،‬ئ جا م ئ غزه‪ ،‬ئ‬
‫ي ى‪C‬‬ ‫هثال ث ال ئع‬ ‫ي د ‪،‬‬ ‫يا أبا نع‬ ‫ت ‪:‬‬ ‫بل‬ ‫خ ش ن‪،‬‬ ‫ل‬ ‫غ ش ا‬ ‫ح ك‬ ‫ق د‬ ‫ايتئ ز ه ‪،‬‬ ‫ت‬ ‫س‬
‫ال ئعب ئ أ‬ ‫ف‬ ‫ل ث ا ف أل‬

‫مل ن ا إلش ال‪£‬‬ ‫!ثه را‪ -‬حعون‪ ،‬إ‪” 0‬ك‪ ،‬نمل ديم الك‪-‬نء ءكئ بر ال ؟مل ‪،‬‬ ‫ه ا د ‪ ٩ ٠' :‬لل ه‬
‫بم‪1‬ك ا ن "‪ ،‬ئ أ أشت حمم د سر رسين‪ ،‬سل ت‪ :‬ظ أي بكر‪ ،‬فننق السع؛ي‪،‬حمق ا ‪ 3‬م ئ د ظ‬
‫ا لختن‬

‫‪Eş’as b. Sevvâr der ki: Şa’bî öldüğünde Basra’ya geldim. Hasan’ın yanma‬‬
‫نآلفللن‪girip: “Ey Ebû Saîd! Şa’bî öldü” dediğimde: “innâ Hilalli ve innâ 1‬‬
‫‪râciûn! ^ o k yaşlı ve çok âlim biriydi. Müslümanlar içinde de değerli bir‬‬
‫‪konumu vardı” karşılığım verdi. Muhammed b. Sîrîn’in yanma gelip: “Ey‬‬
‫‪ da Hasan’ın dediği şeyleri söyledi,‬ه ‪Ebû Bekr! Şa’bî öldü” dediğimde‬‬

‫(‪ -) ٥٩ ٠٤‬وا‪/‬م ‪ ] ٣١‬خ ا؛ثن ا م خ ث د بن أمح د بن ا لخشن‪ ،‬ثن ا حمم د بن حما ذ بن أيي‬

‫حم ه‪ ،‬ثن ا بن جا ث ن ا حلا رث‪ ،‬ثن ا عل ي بن مشه ر‪ ،‬عن أشغ ف بنسوار‪ ،‬عن ابن يث رين‪،‬‬
‫نئ "‬
‫قات‪ ٠٠ :‬ب د ئ ت اثك وق‪ 4‬وللقعبي حملم ه عظيم ة‪ C‬وأ حصا ث ر وئ ل الل ه ؛ ه يوم ئذ ك ج‬

‫‪ibn Şîrîn der ki: “Kûfe’ye geldiğimde Şa’bî’nin çok büyük bir ders halkası‬‬
‫‪vardı,‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪zamanlarda Resûlullah’m‬‬ ‫)‪(sallallahu aleyhi vESEİIem‬‬ ‫‪ashâbından da pek çok‬‬
‫”‪kişi hayatta idi.‬‬

‫ثن ا‬ ‫‪[ “) ٥٩٠٥‬ئ‪/‬م ‪ ] ٣١‬حدت احم ئ ذ س أ خن ذ ‪ ،‬ثماحم ث ذ ث ذ غت ما ن‪ ،‬ثن ا من جا ب ‪،‬‬

‫م‬ ‫ع ئ تق ن ن ه ر‪ ،‬غذ مم تن نل بمال ‪ ،‬؛‪١١‬؛‪ " :‬ظ نأت ث أ ط ء ن أ م ي خدي ث‬
‫ادك وقة ؤالتصزة ؤا حل جا ر زا الفا ي م ن الشعبي ‪٠٠‬‬
‫‪418‬‬ ‫‪Â m ireş-Şa’bî‬‬

‫^‪Âsim b. Süleyman der ki: “Küfe, Basra, Hicaz ve diğer tüm beldelerde‬‬
‫”‪hadisleri Şa’bî’den daha iyi bilen başka birini görmüş değilim.‬‬

‫مح ذ بن عتد‬
‫(‪ ] ٣١ ٠/٤[ “) ٥٩٠٦‬ثن ا حمم ذ بن أمح د ‪ ،‬ثن ا حمم د بن حما ذ ‪ ،‬ظ نم‬
‫اللؤ بن ن مير‪ ،‬ثن ا أبو أش انق عنب ا ي ت بن زيد‪ ،‬عن نلت ما ‪ 0‬؛ل ي ئ ‪ ،‬عن أبي جملز‪ ،‬ه ا ‪3‬ت '‪٠‬‬
‫كاأ ة ة سا ثئ "‬ ‫ظ زأءيث‬

‫”‪Ebû Miclez der ki: “Şa’bî’den daha fakih birini görmüş değilim.‬‬

‫بن‬ ‫(‪ ")٥٩٠٧‬ل ‪£‬ام ‪ ] ٣١‬حدثن ا أث و خ ا بز بن جبله‪ ،‬ثت ا م ح م ذ بن ان ح اى ‪ ،‬ثن ا ممص د‬

‫هث اي ائث البي ‪ ،‬ثن ا أيي‪ ،‬ثن ا أثو بم م‪ ٤^ ١^ ١‬عن ن ث ن ا ن السم ي‪ :3ü C‬قات أبو جملزت ‪'٠‬‬
‫عه غ با ل ض ‪ ،‬لآنى إل ز ه "‬

‫‪Ebû Miclez der ki: “Şa’bî’nin yanından ayrılma! Zira benzerini görmüş‬‬
‫”‪değilim.‬‬

‫ثق ا‬ ‫ن‪،‬‬ ‫عت ما‬ ‫س‬ ‫د‬ ‫ثت ا نمح‬ ‫ل خن ن ء‬ ‫ب ن ا‬ ‫د‬ ‫أمح‬ ‫بن‬ ‫د‬ ‫ح د ب ن ا حمم‬ ‫[؛ ‪]٣١ ١ /‬‬ ‫( ‪“) ٠ ٩ ٠ ٨‬‬

‫نح ش‪ " :،Jü ،‬ظ رأيت أ‪-‬ح دا أمم ه‬ ‫وئئف ث بن يثئ و ب‪ ،‬ثت ا أبو بكر بن عيا ش‪ ،‬ص أيي‬

‫’م‬ ‫مل ح‬ ‫لأا‬

‫”‪: “Şa’bî’den daha fakih birini görmüş değilim .‬لكا ‪Ebû Husayn d e r‬‬

‫(‪ [ -) ٠٩٠٩‬ا ‪ /‬ا ا م ] حدبن ا ئ خ ث د بن أ خ ن ذ ‪ ،‬ثن ا م خ ث ذ ن حما ذ ‪ ،‬ثن ا ث ونف ن ن‬

‫عي د‬ ‫ن ما‬ ‫إ‬ ‫ثن ا‬ ‫س ‪ ^ ١‬؛ ^ ‪،‬‬ ‫ب ن ا لخثا‬ ‫د‬ ‫مح‬
‫ثن ا أ‬ ‫ب ن أ خئ ذ ‪،‬‬ ‫د‬ ‫حم م‬ ‫د‬ ‫مح‬
‫ز خ ا ؛ثن ا أ ب و أ‬ ‫‪ .‬ح‬ ‫تو ص‬

‫حم س‬
‫ال ئع ؛ ي قيع ر‬ ‫أل‬ ‫أ ت‬ ‫ت‬ ‫حم‬ ‫‪:، 3‬‬ ‫ث ‪ ،‬حما‬ ‫ع نلي‬ ‫ذ‪،‬‬ ‫معا‬ ‫ب ن‬ ‫ش‬ ‫ه‬ ‫ثئ ا‬ ‫كا م ‪،‬‬ ‫ثن ا ح‬ ‫ي‪،‬‬ ‫ج‬ ‫بن ش‬

‫بمرم‬ ‫د‬ ‫أ‪-‬حا‬ ‫عى‬ ‫روون‬ ‫ه‪ 1‬ؤ ‪،‬‬ ‫املم‬ ‫غث ز‬ ‫يا م‬ ‫ئ ث ز ا ئ ث ن ال ؤ ‪،‬‬ ‫يا م‬ ‫ت‪:‬‬ ‫همل‬ ‫لة‪،‬‬
‫ن ث أ‬ ‫بال‬ ‫هن ي‬ ‫ؤيمج‬ ‫ع ي‬

‫^ ^‪ ٤‬ز ال‬ ‫ل ة ؟ أممال الشع بي‪ ٠٠ :‬يا مع شز ائئأن اع‪ ،‬ي ن ئ ث ز‪ ، £ ^ ^ ١‬لئ‪1‬ا‬
‫و جته وك ابامل ن أ‬
‫ض‬ ‫ورغ‬ ‫س‬ ‫د د كم أ ب ماسث_معت ا ء إل ت‪^ ^ ^ ١ 1‬‬ ‫نح‬ ‫ن‬ ‫نح‬ ‫ح د ي قا ‪،‬‬ ‫ش م عن ا‬ ‫ئ د‬ ‫هؤم‬ ‫ول ك ن ا‬ ‫ؤ‪،‬‬ ‫حم ا‬

‫حمارم الل ه‪ ،‬واخل ا إل م ن حلافت الل ه '‪٠‬‬

‫‪Leys der ki: Şa’bî’ye sorular soruyor, ancak benden yüz çevirip‬‬
‫‪ilgilenmiyordu. “Ey âlimler! Ey fakihler! Hadislerinizi bizden alıyor, ancak‬‬
‫‪soru sorunca da yüz çevirip ilgilenmiyorsunuz” dediğimde, Şa’bî: “Ey‬‬
‫‪âlimler! Ey fakihler! Biz ne fakihiz, ne de âlimiz! Bizler sadece hadis işiten ve‬‬
 ‫‪Â m ir eş-Şa’bî‬‬ ‫‪419‬‬

‫‪bu işittiğimizi sizlere aktaranlarız. Fakihler Allah’ın yasak ettiği şeylerden‬‬

‫‪uzaklaşan, âlimler ise Allah’tan Erkanlardır” karşılığını verdi.‬‬

‫حل ك م ‪ ،‬ثن ا قهقويي‬

‫ر ‪ ،‬ثئ ا ث خ ث د بن إبراهيم بن ا‬ ‫حدقت ا‬ ‫[ ا ‪ /‬ا ا م]‬ ‫(‪-) ٥٩١٠‬‬
‫‪ ، ^ ^ ١‬ثن ا عتد الل ه بن نمير‪ ،‬عن مال ك بن مغول‪ ،‬ه ات‪ :‬عن ا مل ح ي‪ ،‬وبات قه رخت‪:‬‬
‫‪.‬؛‬ ‫أحما ا ذ إل ‪ ،‬قات‪ ٠' :‬ائث ا إل ت ذ بما ن ا ه '‪٠‬‬
‫‪Mâlik b. M i^el der ki: Adamın biri Şa’bî’ye: “Ey âlim!” diye seslenince,‬‬
‫‪Şa’bî: “Âlim, Allah’tan korkan kişidir” dedi.‬‬

‫ثن ا‬ ‫حل ت ن بن ث ا روذ بن ن ث ما ن‪،‬‬

‫(‪ ] ٣١ ٧ ٤ [ “) ٠٩١ ١‬حدت ا أخن ت ن إ ن خ ا ق‪ ،‬ثن ا ا‬
‫نا أثا‬ ‫ي د ل مل حي ‪ :‬أثف ا ‪ ٤^ ^ ١‬قات‪:‬‬
‫أب و مئ م ر‪ ،‬ثت ا نصا ن‪ ،‬عن مال ك بن مغ ول ‪ ،‬هالط‪ :‬ف‬

‫؛'‬ ‫بعا م ‪ ،‬ؤنا أ ز ى ع ا ملا ‪ ،‬نؤت أثا حص ين ثن و جل ص أ؟ح‪٠٠‬‬

‫‪Mâlik b. M i^el der ki: Şa’bî’ye: ‘،Ey âlim!” denilince, Şa’bî: “Ben âlim‬‬
‫”‪değilim! Âlim birini de görmüş değilim. Ebû Husayn sâlih biridir‬‬
‫‪karşılığını verdi.‬‬

‫(‪ -) ٠٩١٢‬ت ة ‪ /‬ا ‪ ] ٣١‬حدبن ا أثو حام د بن مجل ه‪ ،‬ثن ا أثو عبد الل ه املا ضي‪ ،‬ثن ا ع م ر بن‬
‫ء البل ه ‪ ،‬ثلث ا خزجا ‪ ،‬قات‬ ‫بد‬
‫ب ع ال م ‪ ،‬وا ص د م‬
‫حمق‪ ،‬ظ ا حم ث ئ ‪ ،‬ئ تت ‪ ٠٠‬ا م‬

‫حم ف ر ‪ ،‬و ة أ ز ن ص لآء‬

‫ش آآل‬ ‫بف ث ر ن‬
‫؛ ه ي‪ ،‬م‬ ‫ب م ‪ :‬ي ثت ئ ‪،‬‬
‫ا لآ‪-‬ظت‪ ،‬م‬

‫وا ج د "‬
‫‪Asmaî der ki: Şa’bî ile Ahtal, (halife) Abdulmelik’in yanında bir araya‬‬
‫!‪geldiler. Çıktıkları zaman Ahtal, Şa’bî’ye: “Ey Şa’bî! Bana karşı anlayışlı ol‬‬
‫‪Zira sen birçok kaptan (ilim) alırken ben tek kaptan alıyorum” dedi.‬‬

‫(‪ [ -) ٠٩١٣‬؛‪ ] ٣١١/‬ح د ظ أبو أ خن ن حمم د بن أمح د ‪ ،‬ثن ا أمح د س مو ت ى‪، ^ ^ ١‬‬
‫ثعا إن ن ا عيد س تع يد‪ ،‬ثن ا ائث ا ب ب بن ا لخكم‪ ،‬عن ش م ا نء عن حما ن‪ ،‬عن ال ق م ي‪:‬‬
‫ؤ ف ذا بثا ن للن ا س وهد ى ومؤعظه لمل تقي ن ^‪ ،‬ه اتت بيا ن للثا س م ن العم ى‪ ،‬وئ د ى م ن‬
‫جل هل "‬
‫الصالل ة‪ ،‬ومؤعظ ه ص ا‬
420 Â m ireş-Şa’bî

Beyân’ın bildirdiğine göre Şa’bî, “Bu Kur’ân bütün insanlığa bir

açıklamadır. Takva sahipleri için de bir hidayet ve bir öğüttür”1
âyetini açıklarken: “Körlükten kurtaran bir beyan, dalaletten kurtaran
hidayet ve cahillikten kurtaran bir öğüttür” dedi.

،‫ ثن ا ج ة‬،‫ ثن ا إئ ن ا عيد‬،‫ حما أ خت ن ثن ت و شى‬، ‫ك‬ ‫ ] خ د ك أبو‬٣١ ٢/ ‫ [ ؛‬-) ٥٩١٤(

" h ‫ " ت ذ "كدب عأى \ل ما ن ق ت *كدت عش‬:‫ قات‬،‫ عن ال ئ غب ي‬،‫عن ثا ن‬
Şa’bî der ki: “Kur’ân adına yalan söyleyen kişi, Allah adına yalan söylüyor
demektir.”

‫ ظ م حن ال < ز ز ه‬،‫بغا ى‬
‫ ئ ائ ذ م‬، ‫ ] خ دمما مه د الل ه ئ ذ ئ خ م‬٣١٢ / ‫ [ ؛‬-) ٥٩١٠(

‫شلي؛ال غيخث‬:‫'ظ ئ خف‬٠ :‫ قاد‬، ‫ م ال م‬،‫ أنأثامحيالآ‬،‫ئ ائق المحازك‬

" ‫غ ي خط ئ ه‬

Şa’bî der ki: “Hutbe veren her bir kişinin bu hutbesi (kıyamet gününde)
karşısına çıkarılır.”

‫ ثئ ا إن ن اع أل ت إ‬، ‫ ئ أ خ ئ ذ ثق ث و ت ى‬،‫لخد‬ ‫س د تن‬ ‫ ] خدنما‬٣١٢ /‫ [ ؛‬-) ٠٩١٦(

‫^ ق ه لك‬ ١ ‫ " ن ا ؤك أخت في‬:‫ قات‬، ‫ عن ا د ض‬،‫ ص أ ي إ ش خا ى‬، ‫ ئ ج ؤآ‬،‫تع يد‬

" ‫م ختت ق‬ ‫إ ال أ ظا ة ا ج في ا لآخ رة ن ا‬

Şa’bî der ki: “Kişi dünyada Allah rızası için bir şeyi bıraktığı zaman Allah
âhirette ‫ ه‬şeyden daha hayırlısını kendisine verir.”

‫بماع آل ئ‬ ‫ ظ‬، ‫ ظ أ خت ن ن ئ و ت ى‬، ‫س د ئن أ خئ ذ‬ ‫خ دمما‬ ] ٣١٢/‫ [ ؛‬-) ٠٩١٧(

‫ت " ذع‬3 ‫ ه ا‬،۶ ^ ^ ١‫ ^ عن‬،٤١١ ‫ س ألت‬:‫ قات حال د بن دين ار‬،‫ ثئ ا م ح م د بن عبيد‬،‫ت ع يد‬
" ‫ ؤاثت ظ ال ث هلث‬،‫ وا صة‬١٠١
Hâlid b. Dînâr der ‫لكل‬: )Şa’bî’ye muzâraa (tarlayı ekim için kiraya verme
konusunu sorduğumda: “Faizi ve sana şüphe veren şeyleri bırakıp
helalliğinden) emin olduğun şeyleri yap” dedi(,

1 Âl-i imrân Sur. 138

 Â m ir eş-Şa’bî 421

،■ ‫ ثن ا عبد الثؤ بن أخن ت بن جل م‬، ‫ ] حدبن ا أبو بكر بن مال ك‬٣ ١ ٧ ٤ [ -) ٥٩١٨(
،‫ عن ا مل حي‬،‫ غذ إن ناحم د بن ش حلالي‬،‫ ثئ ا ن يان‬،‫ ثن ا عئ بن حف ص‬،‫خدب ي أيي‬
‫ ة‬: ‫ميا ه ر زإ ى‬
‫ ظ آ ت‬:‫ نق وتون‬،‫ئرا ت ي ة ظى قزم ن ظرا اا؛ات‬.‫ " ي ز ف ق ق ؤأ ئ‬: ‫ةت‬
" ‫ء ت ق ق ز ز المم ت د بي‬ ‫ أء‬:‫ ق ولون‬، ‫مم ت د ءت ا ئيلن و ة‬

Şa’bî der ‫لكل‬: “Cennete giren bir topluluk Cehennemde olan başka bir
topluluğa bakıp da: «Neden Cehennemdesiniz? Oysa bizler sizin
öğrettiklerinizle amel ediyorduk?» derler. Onlar da: «Size öğretiyorduk, ama
öğrettiklerimizle biz amel etmiyorduk» karşılığını verirler.”

‫ظإ‬ ‫ تما ا لخنق ئن‬، ‫ثا حمطت ئ حمي ا ء القا ت‬

‫طءت‬ ] ٣١٢/‫ [ ؛‬-) ٥٩١٩(
‫ قادت‬،‫ عن ا مل ح ي‬،‫ ثغ ا جمال د‬،‫ ثن ا الهقم بن عد ي‬، ‫ ثن ا حمم د بن مه د الكريم‬، ‫سوخ‬،‫ال ه لو‬
‫ ثم ما ي س الغ امسب املروءه بما طوي ال‬،‫ثعا ي س الغ امسبال دي ن زثئا طوي ال ح ش د ه ب ال دي ن‬٠٠

‫ قم ثعا ي س‬،‫حلياء‬
‫ ق أ ثعايس الغ امسبخا لاؤ زفا مري ال حتى ذه ب ا‬،‫ءه‬.‫ح ش دهن ت ال مو‬
‫ حدثن ا احلس ن بن علي‬،" ‫ وأظ ن أثت ت ث أ يبع د ئذ؛ ما ف ز أ ث د مئة‬،‫ أللؤغ؛ؤ وال ؤه؛ة‬٧٣۵١
:‫ قات‬،‫ ص أيي‬،‫ عن ا ملا س بن هث ا م‬،‫ نحا ال ث ك ذ ى تع يد‬،‫ ثن ا اثن بزيد‬،‫بن سع يد‬
‫غامسءحم ذ وث حزة‬3‫ لع\يس ا‬: ‫ ن مولط‬15” ،‫بلعتي أن القث؛غ‬
Şa’bî der ‫لكل‬: “insanlar dindarlık ortadan kayboluncaya kadar uzun bir
süre dindar bir şekilde yaşadılar. Ardından ahlak kayboluncaya kadar uzun
zaman ahlakla yaşadılar. Ardından hayâ ortadan kayboluncaya kadar hayâ
sahibi olarak yaşadılar. Ardından korku ve ümit arasında bir hayat yaşadılar
”.ve sanırım sonrasında bundan daha ağır olan bir aşama gelecektir
Abbâs b. Hişâm der ki: Bana ulaşana göre Şa’bî şöyle demiştir: “insanlar
dindarlık ortadan kayboluncaya kadar uzun bir süre dindar bir şekilde
yaşadılar. . ٠” Sonrasında ravi aynısını aktarır.

‫تن ظ إ‬ ‫ حما ا خل س‬، ‫ادقاي ب‬ ‫س د بن هم د ال م ئن‬ ‫ث‬ ] ٣١٢/‫ [ ؛‬-) ٥٩٢٠(

‫ عن‬، ‫ ظ اتق ء ش‬:‫ قات‬،‫ ئ ا حم ث أ نق غد ي‬،‫ ئ ت غ ئ ذ ئ حم د ا ق ي م‬، £ ^ ١
‫حماس ن ال ث م ث عل ب مساوئه ذلآكم‬ ‫ |دا‬: ‫ ثمولط‬، ^ ^ ١ cJlİr " :3ü ، ‫عبتي‬-‫الئ‬
422 Â m ir eş-Şa’bî

‫ ^ ^ أك ي ص‬١ ‫\ ء ئ ي‬1\‫ ل‬، ‫ص‬ ‫حم ن ز م الق‬

‫ قإذا كاائ ثثئ ار‬،‫ا و ي د ادقاث ال‬
" ‫من ن فذملح ؛ا كث ه ةلئ‬

Şa’bî der ‫نكل‬: Araplar şöyle derdi: “Kişinin iyi tarafları kötü taraflarından
fazla ise bu kişi kamil bir kişidir. İyi tarafları ile kötü tarafları birbirine
yakınsa bu kişi vasat biridir. Ancak kötü tarafları iyi taraflarından fazla ise
böylesi bir kişi rezil biridir.”

‫ ئ ث خ ث د ئ‬،‫ ظ ا لخنق تق ع ئ‬، ‫م د ال م‬

‫س د ئق ه‬ ‫ها‬ ] ٣١٣/ ، [ -) ٥٩٢١(
‫ ؤ ي ه‬،‫ شهد ت ئ بم‬: ‫ ء د‬، ‫ ض ال ئ غ ئ‬،‫ أت اك تجال د‬،‫ ئ امح ق؛ ئ عدي‬،‫مح د الك ري م‬
: ‫ ئ أ ل‬،‫ ظ أفإقي ا ال مغل وئنه‬،‫ أي أنثه‬: ‫ مم ك‬C‫ ءأرسل ت حم ي هتك ت‬، ^ ‫امزأهثحامص ز‬
" ‫ إ ة إخوة يوئق ث خاءروا أثاقب عش اء ت خو ن‬، ‫"ثا ف ن ئ‬

Şa’bî bildiriyor: (Kadı) Şurayh’a, bir adamla davalaşan bir kadın gelip
gözyaşı dökerek ağlamaya başlayınca ben: “Ey Ebû ^meyye! Bence bu kadın
mazlumdur” dedim. Şurayb: “Ey Şa’bî! Hz. Yûsuf un kardeşleri, akşam vakti
babalarının yanma ağlayarak gelmişlerdi” dedi.

، ‫ ئ م د ال م ثق أ خ ن ذ تن خ م‬، ‫م ئ ت مل ه‬ ‫ ] خدكا أ م‬٣١٣/ ، [ -) ٥٩٢٢(

: ‫لش مغ‬1 3 ‫ ائ‬:3 ‫ ظ‬، ‫ون د‬
‫ ص م‬،‫ عن ابن أن جز‬،‫ ثن ا ئحمان‬،‫ ثن ا عبد الرراق‬،‫ح دد ي أ ي‬
‫ ال ظ ق واللي ا ا‬، ‫ظ‬ ‫م أئي و ث‬ ‫ؤؤذث‬

Şa’bî der 1‫لك‬: “Şu işten (badis rivayeti işinden) ne lebime, ne de aleyhime
bir şeyler olmadan sıyrılabilmeyi ne çok isterdim .”

‫ ظ‬، ‫ ت ا أ ظ ن وئت ى‬، ‫س د تن أ خ ن ذ‬ ‫ ] خدكا أثو أ خ ئ د‬٣١٣/! [ -) ٥٩٢٣(

‫ " أسى‬:‫ قات‬،‫ ض ا مل حى‬،‫ غذ مال ك بن معول‬،‫ ئ ي حش بن بمان‬،٣ ‫بماحم د ئق‬

" ‫ح م عك قط‬
‫ثز أن‬

Şa’bî der ki: “Keşke hiç ilim öğrenmeseydim.”

‫ ظ أثو‬، ‫م ش ال م ؤ ر ئ‬
‫ ظ س د ئ ب‬، ‫ ] خد ك مه د ال د ئ ت خ م‬٣١٣/ ، [ -) ٥٩٢٤(
، ‫مس ن ت ال ئ ئ ؤ‬:‫ غذ إن ناحم ل بن ش حال د ء قات‬،‫ عن حم ث ى بن يونس‬،‫ب ال ل ا ل أ'ئثي ي‬
" ‫م ئ ن بؤ عن ا ه م‬
‫ و ئل ولدو ب‬: ‫م‬ ‫ " ن ا ت ه مه د تا اليوئ ف ؤ أ ظ ء أ ي ن ا م ذ‬:‫قو ت‬
 ‫‪Â m ir eş-Şa’bî‬‬ ‫‪423‬‬

‫‪: “Kişinin geriye bırakacağı en hayırlı mal, başkalarına muhtaç‬لط ‪Şa’bî der‬‬
‫”‪olmamaları için çocuklarına bıraktığı maldır.‬‬

‫بما ق‪ ،‬ظ ا مل حق ثق‬ ‫(‪ [ -) ٥٩٢٥‬؛‪ ] ٣١٣/‬خدثثا ظ الثؤ ئ ت خ م ‪ ،‬ظ غ ئ تق‬

‫كا ذ عيس ى‬ ‫نزؤ‪ ،‬عن الئعيي‪ ،‬ه ا د ‪:‬‬
‫ملب ا رك‪ C‬ثن ا أثو جئم ر‪ ،‬عن ائن ج‬
‫‪ ، ^ ^ ١‬ثت ا اثن ا‬
‫و‬ ‫أن تد‬ ‫م غ ي ) ص ؛ لآم دك ز عئدة ا‪3‬ش اعة ءن ا خ ‪ ،‬وهات‪ :‬ال محي الئن‬ ‫ا;مخ‬
‫ف ن ك ت '‪٠‬‬
‫عنده ‪ ٤^ ^ ١‬ي‬

‫‪Şa’bî der ki: Hz. İsa’nın yanında kıyamet zikredildiği zaman feryat eder‬‬
‫‪ve: “Meryem’in oğlunun yanında kıyamet zikredildiği zaman susması‬‬
‫‪yakışık almaz” derdi.‬‬

‫مح د بن مو ت ى ‪ ،‬ثن ا إ ن ما ه ال بن‬

‫حم ئ ذ بن أ خ ن ذ ‪ ،‬ثن ا أ‬ ‫(‪] ٣١٣/٤ [ ") ٥٩٢٦‬‬
‫مل ت أم هبع د دييه ا‬
‫ش جي‪ ،‬ظ جرش‪ ،‬ص عطاؤ ‪°‬دن الق اي ب ‪ ،‬عن الئغبئ ‪ ،‬قات‪ " :‬نا ا حت‬
‫إ ال حم م ‪:‬اطبجا ش أ ئ ل ذ ه ا "‬

‫‪Şa’bî der ki: “Peygamberinden sonra hangi topluluk ihtilafa düşmüşse‬‬

‫”‪mutlaka batıl ehli, hak ehline galip gelmiştir.‬‬

‫(‪ ] ٣١٣/ ، [ -) ٥٩٢٧‬خا؛ثن ا م خ ئ ذ بن أ ح ن ذ بن مو شى‪ ،‬ثن ا إن ن ا عيد بن ش جي‪ ،‬ث إ‬

‫خ م ئ غزه‪ ،‬زاق;اث ئ خال د ‪ ،‬غ ذ عيت ى ا ل ظ ب ‪ ،‬ض ال ض ‪ ،‬قات‪ " :‬تزأق زي ال‬

‫مل ه ثئمغة مما بممح د م ن ع م ره‪ ،‬رأيت‬

‫ن ى ا ق ن ي نحف ظ "ك‬
‫ش ائن ب ن أحم ى ال ئ ا م إلى أ ح‬

‫أ ن ش ي ة إل جب غ ا ا‬
‫‪Şa’bî der ki: “Adamın biri Şam’ın en ücra köşesinden Yemen’in en uzak‬‬
‫‪köşesine kadar yolculuk etse ve bu yolculuğunda hayatının ilerisine yönelik‬‬
‫”‪faydası dokunacak bir söz öğrense bu yolculuğu heba olmaz.‬‬

‫ثن ا‬ ‫(‪ ] ٣١ i / i [ -) ٥٩٢٨‬حدثن ا أ خ ن د ن إ ن خا ق‪ ،‬ثن ا أ خ ن د بن ال غ ث ي ن ا الن صا ري‪،‬‬

‫إل‬ ‫اف‬ ‫بوتت‬
‫شع بي‪ ،‬م‬
‫أ خ ئ د س ق يا ن‪ ،‬ثن ا عئد ا و خن ي بن مغزاء‪ ،‬ثن ا تجالت‪،‬مس ن ت ال‬

‫ق يغ أ حشثة‪،‬ب م م ال‪ :‬ؤثسر عب ا د الذينيست معون‬ ‫و‬ ‫عدد ش ز ‪ ،‬ئح ذ ص‬ ‫ئ‬ ‫رأكت‬
‫ال ق ؤ‪ ،3‬نتبعون أحس ه ‪ ، ٠٠ 4‬قا ‪ 3‬أ ح ن د شر ق يا ن‪ :‬ف ذا رحص ة في ا الث حا ب‬
424 Â m ireş-Şa’bî

Şa’bî: “İlim yağmur damlalarından daha fazladır. Sen her şeyin en

güzelini almaya çalış” dedi ve: “Dinleyip de sözün en güzeline uyan
kullarım‫ ؛‬.m od ele” 1âyetini okudu
Ahmed b. Ş eyb ân: “Bu, bir şeyleri diğerlerine tercih edip seçme
konusunda ruhsattır” dedi,

‫ ظ حمئ ئ‬، ‫س د ئ إ ئ ء ة‬ ‫ ثن ا‬، ‫ ] خ دمما إوا م ز بن مه د ال م‬٣١ i / l [ -) ٥٩٢٩(

‫ أ ر ط ي أبي ق‬٠' ‫ت‬3 ‫ ظ‬، ‫ عن ع م رو بن عم ال م 'ق ص‬،‫ ظ حايم ئذ إشماحم د‬،‫مشبي‬

،‫ ال‬: 3 ‫ ما‬،‫ا‬-‫فف ا كتابي وقس حا'نبي ؤأئي ن غ ر ظ ىه‬
‫ال غ م أش ا ه غذحصيم ة أعرف ي‬
٠٠ ‫ءوا‬.‫ل\ ق ا‬٠ ‫ ويشق ون‬، ‫وا‬£‫ نا ق ا‬0‫سى تكثث و‬
‫إ ال أن تذكزه أن القا‬

Amr b. Abdillah en-Nehaî der ki: “Babam beni, yüzüğümün üzerine,

içeriğine daima uymak için yazılacak bir yazı ile nasıl bir n ^ ş kullanmam
gerektiği konusunda Şa’bî’nin yanına gönderdi. Ancak Şa’bî: ‘ Olmaz! Ancak
babana de ki: insanlar yüzüklerine istediklerini yazar ve diledikleri şeyleri
nakşederler” karşılığını verdi.

‫ ظ ق ط ئ‬، ‫س د ئ إ ن خا ة‬ ‫ثن ا‬ ،‫ ] خدتحا إواي م ئ هم د الثؤ‬٣١ ٤/ ، [ -) ٠٩٣٠(

‫ض‬ ‫بمس‬ ‫ي ل‬-‫الث‬ ‫ت ت أل ق الئعبئ ض‬3 ‫ ظ‬،‫ عن تجابي‬،‫ ئ النصر بن زراره‬،‫جسي‬

‫ظنة ا‬ ‫ " لأن أ و ص ألال ت و ح أ خ ي وئ ش أن أث‬:3 ‫ ظ‬،‫ ال ي ج د بظ ث و ي‬،‫ا حم حثة‬
" ‫زأث ا ئ غ ط‬

Mücâlid der ki: Şa’bî’ye, kurban satın alma gücü olmayan kişinin
durumunu sorduğumda şöyle karşılık verdi: “Sıkıntıdayken kurban kesmeyi
terk etmem benim için, onu kesme sorumluluğunu üzerime almamdan daha
sevimlidir.”

‫ ئ ق ط ئن‬،‫ ئ ت غ ث ذ ثن بمت لآ‬، ‫ ] خدتثا إوا حمم ئذ هم د ال م‬٣١ ٧ ٤ [ -)٥٩٣١(

‫ت وأيت الئعيي ي ط أ‬3 ‫ ظ‬،‫ عن ا لخض ئن حم د الرمح ن‬، ‫ ثن ا عبد اوئا جز ئ ذ ز م‬، ‫سأيني‬
‫ت أؤ‬3 ‫مما‬ ،‫ هم د قه في ذبك‬،‫ " الث ال ر عثكم ورمح ه ظي‬:3 ‫ مما‬،‫غ ز م وت ى النرصاني‬
” ‫بيض بمؤ ال م قت ك‬
‫قس مت حت و ال م ؟ ءتء ج‬

1ZümerSur. 18
 Â m ireş-Şa’bî 425

Haşan b. Abdirrahman bildiriyor: Şa’bî’nin, Hıristiyan biri olan Mûsa’ya

Allah’ın selameti ve rahmeti üzerine olsun!” şeklinde selam verdiğini“
:gördüm. Neden böyle selam verdiği sorulduğunda ise şöyle karşılık verdi
Adam Allah’ın rahmeti altında değil mi ki? Zira Allah’ın rahmeti altında“
olmasaydı helak olurdu .”

‫حل‬
‫ ثن ا أبو عسا ن‬،‫ ثت ا علي بن عبد ا لخنين‬،‫ ] ح د ظ ن فيا ن بنأ نذ‬٣١ i / i [ -) ٥٩٣٢(

، ‫ عن ا مل حي‬، ‫ب احمت بن أ ي حاحم‬

‫م‬ ‫ غ ذ‬،‫بن بن زيا د األ محر‬
‫ج‬ ‫ ثن ا‬،‫مال ث بن إمسا عيل‬

‫غي ر‬ ‫ث ي‬ ‫ي وئ ن‬ ‫يج‬ ، ‫صا ج ب ه م‬ ‫ز ض‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫أ ف د‬ ^ ‫^ ؛‬ ١ ‫أ هل‬ ‫عأ ى‬ ‫ائئ ؤا ؤ‬ ‫ا‬
‫خن ف ؤ‬ ‫ا‬
‫عت د ه‬ " :‫ت‬ ‫قا‬

'٠‫نب‬
‫ ؤييلث ون إ ل عي ن ج‬، ‫مجحثه م‬
Şa’bî der ki: “Kur’ân okuyucularından anlayışsız 0‫ ممس ا‬hasta ailesine
hastadan daha fazla zahmet verirler. Zira vakitsiz gelirler ve oturdular mı
kalkmayı bilmezler.”

‫ ثن ا‬،‫ب ا س الؤاري‬
‫ ثن ا ا لختن بن الع‬، ‫مح د‬
‫ بن أ‬0 ‫ ] حدثت ا ئلي ما‬٣١ ٤/ ‫ )“ [ ؛‬٥٩٣٣(
، ‫ عن القعبي‬، ‫ غث تط ي‬،‫حلي ل ص رياد‬
‫ عن ا‬، ‫ حدثت ا خ خ ؛ بن تمل‬، ‫حم ث ذ بن ح ن ي د‬
'٠ ‫مج ه ا‬
‫ " م ن زؤغ "كريمته م نثا ي ش مم د ئ غ ر‬:‫ه ات‬
Şa’bî der ki: “Kızım fasık birisiyle evlendiren kişi, kızının (salih) neslini
de kesmiş olur!”

‫ ثن ا إن ناحم ل بن‬،‫ ثن ا احلس ن بن علويه‬، ‫ ] ح د ظ أ خ ن د بن ال ئن د ي‬٣١ ‫ ة‬/ ‫ [ ا‬-) ٥٩٣٤(

‫ ح دب ي أثو احلس ن‬: ‫ ها د‬،‫ أخزيي عيد الثؤ بن زيا د‬،‫ ثن ا إشتا ق ى يشي‬،‫عيس ى ا ئاز‬
‫ و ش ت‬، ‫ " م ؤج م كئ ونط‬:‫ ممالأ‬،‫ أثة ن غ ل عن الق ن اع‬،‫ ض غ ا م الشغبجد‬، ‫الئ ال ئ‬
٠٠ ‫ب حزسحم فو ف‬، ‫م ن مو رأ‬

Âmir eş-Şa’bî’ye gökyüzü hakkında soru sorulunca: “Gökyüzü, kendisini

çevreleyen muhafızların (meleklerin) elleriyle taşması engellenen bir dalga ve
yukarıya çatılan bir tavandır” dedi.

‫ثن ا‬ ، ‫ ثت ا أمح د بن م و ت ى‬، ‫ ] حدثن ا أب و أمح د حمم د بن أ خن ذ‬٣١٥/‫ [ ؛‬-) ٥٩٣٥(

‫ع اب ر‬ ‫ ن غ ل‬:‫ ئ ت‬، ‫ ص أ ي ف ايي ال نق ي ب‬، ‫حل كم‬
‫ ثن ا الث ا م ج س ا‬،‫إن ن اعي د سر تع يد‬
،‫ " ال يزالون يفل ه رون عثثا أ غد ال ئ ا م‬:‫ ق ات‬،£‫م العزاء_> وأه ل الئ ا‬ ‫ ص ص‬، ‫؛ض ئ‬
426 Âmireş-Şa'bî

‫مل لآكن؛ل قملبفنه ر أ ن د قرمؤ غلى‬

‫ و‬، ‫ ثا جتمغوا ورسئم‬،‫قات عامرت ذللن ل أ م ج هلوا احلى‬
‫" جن اعة أثدا‬

Ebû Hâni el-Muktib bildiriyor: Âmir eş-Şa’bî’ye Irak ‫ل س‬$‫ ل‬ile Şam
ahalisinin birbirleriyle savaşmaları sorulduğunda şöyle karşılık verdi: “Şam
ahalisi tüm savaşlarda bizi yeneceklerdir. Çünkü hakkı inkâr etmişler, ancak
birlik olmuşlardır. Siz ise ayrılığa düştünüz. Allah da dağılmış olan bir
topluluğu birlik olan bir topluluğa karşı muzaffer kılacak değildir.”

‫ ظ حمم د بن‬٤^ ^ ١ ‫ ] حدثن ا أب و علي حمم د بن أمح د بن‬٣١٥/ ‫ )“ [ ؛‬٥٩٣٦(

:‫؛‬3‫ ئ‬4£‫ عن عتيد اللحا‬،‫ ظ حمم د بن أث لآ‬،‫ ظ أثو ؤ الر> اال؟ئعري‬،‫ان بن أيي غيبه‬-‫•ءئم‬
‫م بموث ون ق د‬ ‫ ظ مول؛ ي‬، ‫م‬ ‫ ص‬:‫ق ات‬ ، ‫ ق ا م إقؤ ت ج د‬، ‫ك ث أ م نع ال ض‬
،‫ م ن ؛ لأيي‬٤^ - ‫ خ ر ال غ وثه م‬:‫ب د ة يؤم ا ؟ قادت ول م ؟ قات‬
‫م وي صومون م‬ ‫م رمصا ن‬
‫ئهث ان وا ؛ ق م‬ ‫وتئده‬ ‫ يقد م ون فئد الغض‬، ‫ف ك ذ ا هل ك ت ثن و إ ن راي د‬ :‫بات‬
‫ فتقدموا ق د ا ل م بثؤ ش وثئدة‬،‫ جاءحمؤم احلنون‬، ^ ١ ‫ ئنث ا ذه ب ذللث‬، ‫وب ال ي ن ثؤئا‬

، ‫حم‬ ‫بر‬ ‫ي‬ ‫حن و‬ ،‫ث ؤ ى‬ ‫بل غ ص ؤ ث ه م ح س ن‬ ‫و‬ ‫ح‬ ، ‫ي ؤما‬ ‫ن‬ ‫ي‬ ‫و ب ال‬ ‫ه‬ ‫أر بع‬ ‫وا‬ ‫ح ر صام‬ ‫م‬
، ‫بي و ي ن‬

" ‫ حمثوا ي حمي‬.‫ز‬

Ubeyd el-Lahhâm anlatıyor: Şa’bî ile beraber yürürken adamın biri ona:
“Ey Ebû Amr! Ramazan ayından bir gün önce oruca başlayıp bir gün sonra
da bitiren kimseler hakkında ne dersin?” dedi. Şa’bî: “Neden öyle
yapıyorlar?” diye sorunca, adam: “Ramazan ayından hiçbir şeyi kaçırmamak
için” karşılığım verdi. Bunun üzerine Şa’bî şu karşılığı verdi: “isrâil oğulları
da bundan dolayı helak olmuşlardır. Bir gün önceden başlayıp bir gün sonra
bitirirler ve bu şekilde otuz iki gün oruç tutarlardı. Onlardan sonra gelen
nesil, Ramazan ayından iki gün önce oruca başlayıp iki gün sonra bitirdiler.
Bu şekilde de oruçlu gün sayısını otuz dört güne çıkardılar. Bu şekilde
nesilden nesile arttırılarak elli gün oruç tutulmaya başlandı. Sizler hilali
görünce oruca başlayın, bir daha görünce de orucu bırakın.”
 ‫‪A m ir eş-Şa’bî‬‬ ‫‪427‬‬

‫(‪ “) ٥٩٣٧‬ل ؛ ‪ ] ٣١ ٥/‬حدثت ا أبو عل ي حمم ذ بن أمح د بن ا لخشن‪ ،‬ثن ابرس بن مو ت ى ‪،‬‬
‫ظ ح ال د بن ي ح ش‪ ،‬ظ ذاؤئ ا ال ودي‪ ،‬قا د ‪ :‬ت أ ك عامر الشعبي عن ال ي م بمطس ي‬
‫بن ا ه على مت خ ا ل اا‬
‫م‬ ‫ا ك الؤ‪ ،‬ق ا د ‪٠' :‬‬
‫‪: Şa’bî’ye kişinin helada iken aksırmasını‬لعا ‪Dâvud el-Evdî der‬‬
‫‪sorduğumda: “Her halinde Allah’a hamd ermelidir” dedi,‬‬

‫ثن ا‬ ‫(‪ [ “) ٠٩٣٨‬؛‪ ] ٣١٥/‬ح د ظ حمم د بن أخن ت‪ ،‬ثن ا حمم د بن عئ ما ن‪ ،‬تحا أيي ‪،‬‬
‫ئ خ ث ذ بن حم م ‪ .‬ح و حدثن ا يرشفن ئ ذ يئ وئ ت الن جيزم ي‪ ،‬ثن ا ا لخشن بق ال ن غ ز ‪ ،‬ظ‬
‫مت ‪ ^ ١^ ١‬ئ زيأد ‪ ،‬تحا غاص أ ا لأخزت‪ ،‬عن ال ض ‪ ،‬قات‪ " :‬أتاني زي الن‬
‫ط لأ‪ ،‬ظ عب‬
‫م أشي‪ ،‬واخلامري ا خذ بج د ا ل أتد ي‪،‬‬ ‫ي غا م ور ج ل ش‬ ‫قتما حنان ‪ ،‬ر ج ل م ذ‬
‫وا الة ت د ي ‪ ،‬م ولت‪ :‬ذ ض‪ ،‬وهز مو لأ‪ :‬زالثؤ ال أنغلق ‪ ،‬ق ك ‪ :‬يا أ حا بتي غ ا م ‪ ،‬دعة‪،‬‬
‫م ن غم‬ ‫ه ءن ئ‬ ‫س ت ‪ ٢‬بك ن أل ح د م ن ال م_ب‪:‬‬
‫وبئت ل الأ ت د ي ‪ :‬ال‪* 4‬ى ن ه ز يه؛تال آ م‬
‫بتآ الثتي؛ث ‪ :‬ه ا ج ي د غ ي الث الز‪:‬‬
‫م‬ ‫ه و ي‪،‬‬ ‫ه ئزؤخت‬ ‫ظ ه ن ق و د ال د‬ ‫ا مأ‪5‬‬

‫حلنة يم شي غ ز‬
‫بمت؛ مدك م ر ج ل م ن أ ن ل ا‬ ‫هذه لهؤمل اا ‪،‬‬ ‫زتئ ب بثت حج ش‪،‬‬
‫ىق‬ ‫ص‪ ،‬زممغ ئذو ي ق‪ ،‬م‬
‫بأ أؤد وع فذ‬ ‫نئ ‪ ٤٠١٤٤‬ئ خي‬ ‫الآز‪,‬‬
‫ض يقئ ن‬
‫ا إل‪،‬ئ ال ملرجل ممح م لع ت د اللؤ بنحج م ‪ ،‬وكا ن ت هذهمل ؤملف‪ ،‬وكان أؤلت مغن م مم في‬
‫ا إل س ال م ت ق ي عتد ال م بنحج ش‪ ،‬وك ا ‪ 0‬أؤد م ذثا و تع ه ‪ ٠١‬؛ ^ ^ زيت ب ن حمل ق أش‬
‫ه هم‪ 1‬لأ‪ :‬ل\ روئ‪ ، ^ ١ 3‬ا س ط يذك ح ز أثايعلف‪ ،‬ق ات‪ ٠٠ :‬عأى ما دا؟ " قا د ‪:‬‬ ‫؛؛؛'ي‬
‫غ ز ظ في مس‪1‬ف‪، ،‬ت‪ " :‬زظ قي ث ب ي ؟ " ه ا ‪ " : 3‬ال قئ خ ر ال ئ ه ا دة "‪ ،‬ثايع ة أبو‬
‫ت ا يع عإى بثع ة أيي من ا ن‪،‬حم كا ث ت هذه ل ث ؤملف‪،‬‬
‫س ن ي جيوئن‪ ،‬قمولون ‪ :‬م‬
‫بنا؛؛‪ ،‬و اك ن الثأ‬
‫مل ه ا جرين ثن؛ ثني‪ ،‬دكا ئ ت هذهمل ؤملق‪ ،‬ال ق ف ن لعام ‪0‬‬
‫وءاكن وا ش ع ا‬
‫‪Şa’bî der ki: Biri Benû Âmir’den, diğeri Benû Esed’den iki kişi övünerek‬‬
‫”‪yanıma geldiler. Âmirî olan Esedî’nin elinden tutmuş, Esedî: “Beni bırak‬‬
‫‪diyordu. Âmirî ise: “Vallahi bırakmam!” diyordu. Ben: “Ey Âmir oğullarının‬‬
‫‪kardeşi onu bırak” deyip, Esedî olana da şöyle dedim: “Sizin, Araplardan hiç‬‬
‫)‪kimsede olmayan altı hasletiniz vardı: Sizden Resûlullah’ın (salİBİlahu aleyhi vESBİlem‬‬
‫‪istediği ve Allah’ın onunla evlenmesini nasip ettiği bir kadın vardı.‬‬
‫‪Aralarındaki elçi de Cibrîl’di. Bu kadın Zeyneb binti Cahş’tı ve senin‬‬
428 Â m ireş-Şa’bî

kavmindendi. Sizden Cennede müjdelenen bir adam vardı ve bu kişi

yetyüzünde başını sararak yürürdü. Bu kişi ukkâşe b. Mihsan’dır. Bu özellik
re senin kavmine aitti. İslam'da ilk sancak sizden bir adama, Abdullah b.
Cahş’a verilmişti. Bu özellik te senin kavmine aitti. İslam’da taksim edilen
ilk ganimet Abdullah b. Cahş’ın ganimetidir. Rıdvan biatim ilk yapan kişi
senin kavmindendi. Bu kişi Resûlullah’a (s a lla t‫!؛‬،، aleyhi vesellem) gelerek: “Ey
Allah’ın Resûlü! Elini uzat ta sana biat edeyim” demişti. Resûlullah (sallallahu
aleyhi vesellem): "Ne üzerine biat edeceksin t " diye sorunca ise: “istediğin her şey
üzerine” karşılığını verdi. Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem): "Peki benim
istediğim n e t" diye sorunca, adam: “Fetih veya şahadet” karşılığım verdi, ilk
olarak Ebû Sinân biat etti ve sonra insanlar gelip: “Ebû Sinân’ın biat ettiği
şeye biz de biat ediyoruz” dediler. Bu da senin kavmine ait bir özelliktir.
Muhacirlerden yedi kişi Bedir günü şehit olmuştu ve bu kişiler de senin
kavmindendi-

‫ ثن ا حمم د‬،‫ ثن ا إبزا م أ بن حم م د بن ا لختن‬:‫ هات‬،‫ ] حدق ا أيي‬٣١ ٦/! [ ")٥٩٣٩(

‫ال‬ ‫ي‬ ‫جال‬.‫ن‬ ‫ " أة‬:‫ ض ال ش ئ‬،‫ ص ذ وذ‬، ‫ننل ن أ ص ظ ئتأ‬ ‫ حما‬،‫اوزي‬ ‫ص حم د اللب‬
:>‫ ائذن‬، ‫ل ك‬5‫دبحلق وآ‬1 :‫ ن ا رين أن ثصس غ بي؟ ظت‬: ‫ قا ن غ‬،‫ ثلث ا صا زت في يده‬،‫لبره‬

،‫ وأكن أ ظنلفب ال ت خ صا ل حيتثلث م ن أكلى‬،‫ ز ال أ شب ع م ن يو ع‬،‫م ا أ ق ض ثن ي‬

‫م‬ :‫ ق ات‬،‫ زا يجئ عل ى الش ج رة‬، ‫ ؤ\ل ةذثة عأى ا خل ل‬، ‫أثا وا ج د ة أعثنلئ وأتا ي يدك‬
‫ الثص د س‬:‫ د\ل ت‬4‫جلثل‬
‫^ص» ا رت عأى ا‬ ،،1‫ ال حم ق ن غ ر ظ ظدز‬:‫ مال ت‬، ‫ ^ ؛‬١^ ١
‫م ج ق ش‬-‫ ثؤ دب حثنى ل آ‬، ‫ ي فق ئ‬: ‫ ه\لئ‬،‫ءمة‬-‫ ر ت عأى الئ‬1‫ ص‬1‫ ئلم‬،‫ال نكون أن نكون‬

:3 ^ ،‫ ءععس ظى قمتيه وبنهفث‬:،3‫ حما‬،‫ ال‬1‫ ح ذة همئ رون مةم‬-‫و وا‬ ‫حوصلتي بو ش فى‬
‫ ألب أ إل ل ك الب له م ن غ ر‬،^ ١^^ ،‫ نكثهن أ حدلال‬،^ ^ ١‫ قد ثبي ث‬:‫ م حاللما‬٤^ ^ ١‫تي‬1‫ه‬
‫م ععئ رين‬ ‫ال‬ ‫ج‬
‫ أال ذزي ى وأمح ى ودم ى‬،‫ا ال نكون أن بكون‬-‫حم ن بت‬
‫ ز ال ئص ذ‬، ١^ ، ‫ظ‬
٠' ‫ ئا زث ودهت ت‬:‫ قات‬، ‫ب ق ا ال‬

Şa’bî anlatıyor: Adamın biri bir çayır kuşu avladı. Kuşu eline alınca
adama: “Benimle ne yapacaksın?” diye sordu. Adam: “Seni kesip yiyeceğim”
karşılığını verdi. Kuş: “Ben senin açlığım giderecek kadar büyük değilim.
Ama sana beni yemenden daha hayırlı olan üç şeyi öğretebilirim. Bunlardan
 Â m ir eş-Şa’bî 429

biri henüz elindeyken, diğerini dağa ulaştığımda, diğerini de ağacın

üzerindeyken öğretirim” deyince, adam: “Birincisini söyle” dedi. Kuş:
“Kaçırdığın şeyler için hayıflanma” dedi. Elinden uçup dağa ulaşınca da:
“Olması mümkün olmayan şeylere inanma” dedi. Ağaca konduğu zaman da
ona: “Ey bedbaht! Şayet beni kesseydin kursağımda her biri yirmi miskâl
ağırlığında olan iki inci tanesi çıkaracaktın” dedi. Adam dudaklarını ısırıp
kuşu bıraktığına hayıflandı ve: “üçüncüsünü söyle” dedi. Kuş: “Sen ilk
ikisini unuttun! üçüncüsünü nasıl söyleyeyim? Kaçırdığın şeyler için
hayıflanma demedim m? Olması mümkün olmayan şeylere inanma
demedim mi? Oysa tüylerim, etim ve kanımla birlikte ben bile yirmi miskâl
çekmem!” karşılığını verdi ve uçup gitti.

‫ ثن ا‬،‫ ثعا غئد الل ه نحم ئ د بن ركرياء‬، ‫ ا خنكم أ خ ن د ن شحا ى‬٣١ ٧/٤ [ -) ٥٩٤٠(

‫ عن‬،‫ عن داود‬، ‫ عن عل ي بن عامص‬،‫ أحم زق أخن ت بن بش ر‬، ‫عتذ الئؤ بن عئد ائزئ ا ب‬
،‫ حما التيل ق‬: ‫ص ف ات ال د ك‬ ‫ ذ ذ ة ال؛ةيا غ ظ غ د‬،‫ " م م ن ؛ ل أ ط‬:‫ قرد‬، ‫م‬ ‫اإل‬

،‫ ئخ دللث الق ط ي‬:‫ قات‬، ‫حمنفامم ي ي‬ ‫ و ا‬:‫ قات‬،‫ت ي خ ث ف ا ذلئ ال يا غ إ ال القئل ي‬

‫ ثل ث ي‬:‫ قات‬،‫م م دن ي‬ ، ‫ غ ا ني ي ال يا غ "كل ه م‬،‫ ش‬،‫حل ه‬
‫ يا أي ا‬:‫ ل ة ا لآشذ‬3 ‫ هق ا‬،‫د>حاء‬
‫ حرزه في‬:‫ قالوا‬:‫ ئا ي ف يغ أ ضي ق؟ قات‬:‫ قات‬،‫ ئحم ئ في ط ل ب ال دواء‬،‫محس النيل ي‬
‫ ثائشث‬، ‫ بص زب ا لأتن بنمحا ل ه إ ر ش ا ي الدئ ب‬:‫ هالأ‬،‫ش ا ي الذئ ب ينبغي أن ئخزغ‬
‫ يا‬: ‫ص‬ ‫ قا ذاة ا‬:‫ قات‬،‫ وا ث ءر تس د غ ي‬، ^ ^ ١ ‫ ف إل بؤ‬،‫ و ص غش ا طر؛ق‬، ^ ١
،‫بخ ر ج م ن رأسلف‬
‫ ق ا ظن ما دا م‬،‫ & ف ت ث بع د ث ذا عغذ ال ث ئا ن‬،^ ^ ^ ١ ‫خفق‬،‫ ح ب ائ‬-‫م ا‬

" ‫ذ ق ذ < ج وئ ق ر ياللئ‬ ‫ؤك‬

Şa’b’î anlatıyor: Bir gün aslan hastalandı. Tilki dışında tüm hayvanlar
onun ziyaretine geldiler. Çakal: “Kralım! Hastalandın ve tüm hayvanlar
ziyaretine geldiler, ancak tilki gelmedi” deyince, aslan da: “Tilki geldiği
zaman bana bildirin!” emrini verdi. Durum tilkinin kulağına gidince hemen
aslanın yanına gitti. Aslan ona: “Tilki! Tüm hakanlar beni hasta ziyaretine
geldiler de sen neden gelmedin?” diye sorunca, tilki: “Kralımın
hastalandığını işittim ve bu hastalık için ilaç aramaya koyuldum” dedi.
Aslan: “ilaç bulabildin mi?” diye sorunca, tilki: “ilaç olarak çakalın
430 Â m ir eş-Şa’bî

bacağındaki bir lifin çıkarılması gerektiğini söylediler” dedi. Bunun üzerine

aslan, pençesiyle çakalın bacağına vurdu. Ardından tilki oradan ayrıldı ve
yolda beklemeye koyuldu. Biraz sonra çakal geldi, bacağından kanlar
akıyordu. Onu gören tilki şöyle seslendi: “Ey kırmızı ayakkabılı! Bir daha
kralın yanında oturduğun zaman kafandan çıkacaklara dikkat et! Şimdilik
söylediklerin bacağından çıktı!”

، ‫ ثن ا ا ل ح س ن ئ ذ عيي بن م‬،‫ ] حدق ا م ح م د بن علي بن ياسين‬٣١١٧٤[ -) ٥٩٤١(

‫خدم‬ ‫ قاتت‬،‫حم غ‬ ‫ ظ‬، ‫ ه ا 'اأ ق ع ث م‬،‫ ظ ا حمئء ثن عد ي‬، ‫ئحم غ ث ذ ئ م د ال ه ر م‬
‫ قات؛ "كا ن زياد إذا ح رغ مر مغزل ه ت س ئ أمام ة إ؟ى‬،‫تجالن نؤأى ويا د و اك ن حا جته‬
‫ فد ح د جمل ت ه ذا ث يؤم؛)دا غز بهؤ ي‬، ‫ ء إ دا ب ح د ن شي ت أمام ة إ ر ا مل جل س‬، ‫ا لخن ج د‬
‫ ء ة ؛ ز‬P ،‫يف ف‬
‫ ث أ ص و ال‬، ‫ص دعة و ر ه ظ ل ة‬ ،‫ينة‬-‫حم ق أت‬ ‫وب ج ا ك تء‬
‫ ملئ ا "كا ن ك د‬، ^ ١ ‫ ط ل دللث ت ال ح ظ‬،‫ هعا ذ إ ر جملس ه‬،‫خلصز‬
‫ ص ر ا‬p C‫مجلس ه‬
٠^ ^ ١^^ ‫ج ه‬-‫حا‬- ‫ م ن كا ن ئ لت‬٠٠ :‫ ئأمال زيا د‬،‫غ ر وب ال ق ن ي ج رغ ي ؤذ وئث ب إليه يأ ح ذه‬
" ‫حم ا م ؤا ق ة ال هؤ ث ق ن به ا‬
Şabî, Ziyâd’ın azatlısı ve muhafızı Â dânın şöyle dediğini nakleder:
Ziyâd, konağından çıkınca ben önünde mescide kadar yürür, mescide
girince yine meclisine yere kadar önünde yürürdüm. Bir gün meclisine girdi
ve duracağı yerin bir kenarında bir kedi gördü. Ben gidip kediyi kovmak
isteyince: “Bırak ne yapacaksa yapsın!” dedi. Daha sonra Ziyâd öğle
namazını kildi've meclisine geri döndü. Sonra ikindi namazını kılıp tekrar
meclisine döndü. Bu süre zarfında da devamlı olarak kediyi gözetliyordu.
Güneş batımına ‫؛‬İZ kala delikten bir fare çıkınca kedi hemen üzerine atlayıp
yakaladı. Bunun üzerine Ziyâd arkadaşlarına dedi ki: “Bir ihtiyacı olan kişi
bu kedi gibi ihtiyacının peşinde ısrar etsin ki onu elde edebilsin!”

‫ أد خل عل ي زبملف‬:‫ قا د لي ريا د‬:‫ قا د‬،‫ و ح د ي غي ال ن‬: ‫ ]حما د‬٣١٧/! [ ") ٥٩٤٢(

،‫ ال ي ئ ق ى اخلا ئ ؛ي وب ه ه وقدم‬:‫ قات‬،‫ ال أ ز ن ص ث ض‬: ‫ ئ ك‬:‫ قات‬،‫ج‬ ‫زب ال‬

،‫ ئ د حل‬،‫ اد ح ن‬: ‫ ئ ك‬C‫ تمي ح اللت ا ن‬، ‫ م د ي د ائث ان و‬،‫نحز ج ت ء إ دا أئا برجل ح ن ن ال و ج ه‬
‫ ؤ_ال نأي‬،‫ أال ~حا قن‬:3 ‫ ^ جئذف؟ قا‬،‫ ؛ي أني‬dJü‫ !ي قت أزد ت مئ ون‬،‫ ي فذم‬:‫؛؟‬İJj ‫ت‬1‫هم‬
‫|يب‬ :3 ‫ ءق ا‬،‫ ظ عندلث‬:‫ ئق‬3 ‫ قق ا‬،‫ ب م حل زغ‬:‫ ثالط‬، ‫ أذيلت امل تو صا‬:‫ قات يا ع ج الن‬،‫حلا قن‬
 Â m ireş-Şa’bî 431

‫ شت‬:‫ مما ل‬، ‫ ثق الت ئع م‬،‫ ثأش به‬،‫ ائ ت بطعا م‬،‫ يا غي ال ن‬: ‫ قا د‬،‫ ز ال نأي لجائع‬، ‫جا ع‬
‫ هأكت ب زيا د إ ز‬،‫بجن تا يريد‬ ‫ ئظ نأثق ص ف يؤ | ال ن ج ذ عئذة مئة‬،‫ال ل ث‬،‫غى ل‬

"‫ق ي دا م خزايو اقا م وأخدمم خ اقن أن جائ‬ ‫ال‬ " :‫عثاله‬

Aclân bildiriyor: Ziyâd bana: “Vay sana! Bana akıllı birini getir!” dedi.
Ben: “Kimi l^sdettiğini anlamadım!” deyince de Ziyâd: “Akıllı adam
yüzünden ve fiziğinden belli olur!” karşılığını verdi. Bunun üzerine
yanından ç،ktım. Çıktığımda güzel yüzlü, uzun boylu, düzgün konuşan bir
adamla karşılaştım. Adama: “Gir!” deyince, girdi. Ziyâd onu görünce: “Sana
bir şeyi danışmak istiyorum. Bir sorunun var mı?” diye sordu. Adam: “Şu an
sıkışmışım ve sıkışmış birinin bir konuda görüşüne itibar edilmez!” deyince,
Ziyâd bana: “Ey Aclân! Bu adamı helâya götür!” dedi. Adam helâdan
çıktıktan sonra Ziyâd: “Bir sorunun var mı?” diye sordu. Adam: “Açım!”
karşılığını verdi. Ziyâd bana: “Ey Aclân! Yemek getir!” deyince adama
yemek getirdim. Adam yemeğini yedikten sonra Ziyâd’a: “Şimdi istediğini
sor!” dedi. Ziyâd hangi konuda adama soru sorduysa adam Ziyâd’ın bir
şekilde işine yarayacak cevaplar verdi. Bunun üzerine Ziyâd, valilerine şöyle
bir yazı yazdı: “insanların işlerine, içinizden biri sıkışmışken veya açken
sakın bakmayın!”

‫ ثن ا إب راهيم بن‬،‫ ثن ا إبراهي م بن نحما ن‬،‫ ] حدق ا أبوئ ح ث د بن حقا ن‬٣ ١ ٨ ٨ [ -) ٥٩٤٣(
‫ "كا ن‬:‫ ئال‬،‫ عن ا مل ح ي‬،،‫ عن عامص ا أل ح ؤلي‬،‫ميت‬
‫ ثئ ا ف‬،‫ ثت ا م وت ى بن إ مسا عيل‬،‫تحر‬
،‫التوابين وي ح ب املتطهرين‬ ‫^ي ح ب‬ ١ ‫ لت |ن‬،‫دنت‬ ‫ال‬ ‫ م ن الد'ل ب *كم ن‬، ^ ^ ١ " :‫ لأ‬1‫يم‬
‫وذن ب ال م‬
٠' ‫ب ؤ "كدن ب إل يع ث ن‬ ‫ إل يض رة‬IjÇp ‫حب الثت‬-‫ء)دا أ‬

Şa’bî bildiriyor: Denilirdi ‫“ ;لكا‬Günahlarına tövbe eden kişi, hiç günah

)işlememiş gibidir. Zira Allah, tövbe edenleri ve (tövbeyle günahlarından
temizlenenleri sever. Allah, bir kulu sevdiği zaman ise o kula hiçbir günah
zarar vermez. Zarar vermeyen bir günah da işlenmemiş günah gibidir.”

‫و ر‬ ‫ظ ال م تق‬ ‫ت ظ‬3 ‫ ئ‬، ‫ق تق حم ث‬ ‫ط‬ ‫ ] خد ئ‬٣١٨/ ‫ [ ؛‬-) ٥٩٤٤(

،‫حل ه ائثثا ذ‬
‫ ثن ا طلح ه بن أبي ط‬،‫ ثن ا وكيع‬،‫ ثن ا عتذ الثؤ س عنز بن أبا ن‬،‫التاطرياني‬
‫‪432‬‬ ‫‪Â m ir eş-Şa’bî‬‬

‫طف‪ ،‬ول ك ن ت ش ن‬ ‫جت ئ ال ض ‪ ،‬ف و د ‪ " :‬ؤ كا ئ ب ا ل أ ي ذ ق ض أ ق‪1‬ىي ه ث‬

‫ال ؛ ن ق ؤا ك;ا ث "‬

‫‪: “Şayet dünya eksiliyor olsaydı bahçen sana dar gelirdi. Ancak‬لكل ‪Şa’bî der‬‬
‫”‪dünyadaki insanlar ve meyveler eksilmektedir.‬‬

‫بن يون س‪،‬‬ ‫ح‬ ‫(‪ [ ")٥٩٤٥‬؛‪ ] ٣١٨/‬حدثن ا أبو بكر ا ال جري‪ ،‬ثن ا عم ر بن أيوب‪ ،‬ثن ا شر‬
‫عن ا لش عبي‪ ،‬مات ‪ ” :‬؛فيش م ن ‪ ،٢١^ ١‬ظ ال‬ ‫ثن ا سع يد بن م ح ئ د الوراق‪ ،‬ثن ا‬
‫ب نه عق ك احمتث اء ‪٠٠‬‬
‫ج ه ال ق ث ه اغ‪ ،‬ز ال ج‬
‫إذريل ق ن‬

‫‪: “,Sefihlerin (tutumsuz/ savurganların) seni ayıplamayacağı‬لكل ‪Şa’bî der‬‬

‫”‪âlimlerin kınamayacağı elbiseyi giy.‬‬

‫(‪ “) ٥٩٤٦‬ت ‪٣١٨/٤‬ء حدثن ا عتد الرمح ن بن م خ ث د بن جعمر‪ ،‬ثت احم ئ د ن عتد ال ر‬
‫بن رشته‪ ،‬ثت ا م خ ث د بن خنئ ن‪ ،‬ثن ا أبو ذاؤذ‪ ،‬ثت ا قثس ‪ ،‬ص أئ غ ث ‪ ،‬ض ‪١١‬ش ع ئ ‪ ،‬د\ لأ‪" :‬‬
‫ه ؛ ت خا ف ة ا ك \ ن "‬ ‫؛ ر لأ ن‬

‫‪Şa’bî‬‬ ‫‪der‬‬ ‫‪:‬لكل‬ ‫‪“Unutkanlığa‬‬ ‫‪yakalanmamak‬‬ ‫‪için‬‬ ‫‪et‬‬ ‫‪yemekten‬‬

‫”‪kaçınıyorum .‬‬

‫ب ش‪ ،‬ثن ا س و ث‬
‫ر ‪ ،‬ث ا ت غ ئ د ى إ‪ :‬را مي بن م‬ ‫(‪ [ -) ٥٩٤٧‬؛ ‪ ] ٣١٨/‬خ د ك‬
‫لآ‪-‬ئزف ‪ ،‬ص ال ض ‪،‬‬
‫طأ ‪ ،‬ص ء م ا ي‬ ‫ط المب ت ه ‪ ،‬قا د‪ :‬ت ا خئ ا ذ ئ‬ ‫ال د ز ي ‪ ،‬ى‬
‫قاد‪ " :‬ريق العل م جلز أغلي "‬
‫”‪: “ilmin güzelliği, âlimin hilim sahibi olmasındadır.‬نظ ‪Şa’bî der‬‬

‫(‪ -) ٥٩٤٨‬رخ ‪ ] ٣١٨/‬حدثن ا ئ ح ئ د بن أمح د بن ا لخشن‪ ،‬نحا ئ خ ث د ن حم ا ذ بن أيي‬

‫م حث‪ ،‬ثن ا إ س ماعيل بن به رام‪ ،‬ثن ا عبد ا ل ر ح م ن‪ ،‬ص مال ك بن مغ ول‪ ،‬غذ م ج ا هد‪ ،‬عن‬
‫ا ل قغبي‪ ،‬قاد ‪ " :‬م ن ا جثث ب م ج ل س ‪-‬مه كقز عننة‪ ،‬زركى عن له‪٠٠‬‬
‫‪Şa’bî der ki: “Kim kendi kabilesinin meclisinden kaçınır (başka‬‬
‫”‪toplulukların ilim meclislerine katılır)sa, ilmi artar ve ameli güzel olur.‬‬

‫ثن ا‬ ‫(‪ -) ٥٩٤٩‬ت ‪٣١ ٨/٤‬ء حدثن ا أبو أمح د الغقئريف ئ ‪ ،‬ثن ا م مون ت بن حمم د ا ل م جا ئ ‪،‬‬

‫الظه ر‬ ‫تن أي إشت لآ‪3 ^ ،‬؛ ن ئ د ؛ل غم ي ص‬ ‫ترئ س‬ ‫ئ ن ي‪ ،‬ق ذ‬ ‫س‬ ‫‪ ^ ١‬؛ ^ ‪ ،‬ثن ا تون‬
‫ئ"‬ ‫إ ر ش م ‪ ،‬ق ات‪ " :‬لز حمز ه ن و ق ي ال ي م ن ي‬
 Âm ir eş-Şa’bî 433

Yunus b. Ebî îshâk der ‫لكا‬: Şa’bî’ye öğle vaktinden ikindi vaktine kadar
soru sorulunca: “Şayet bana helva yediriyor olsaydınız bile bu kadar sürede
ondan bile bıkardım” dedi.

‫ثن ا‬ ، ‫ ثن ا أ خ ن ذ بن مو ت ى الحعئمجد‬،‫ ] حدبن ا حمم د بن أخن ت‬٣١ ٩/ ‫ [ ؛‬-) ٥٩٥٠(

‫ ص أ ي‬،‫ش ه الزاس هلجم‬ ‫ ض أيي‬،‫ ثئ ا أثو عثتذه‬،‫ ثغ ا غيد الل ه بن زفئد‬، ‫ش هد بن ي م‬
‫ حمجل ن ت‬، ‫ هذهئت‬،‫ ثمغض ب وحلمن أن ال ي ح دثنى‬،‫ س أل ت القعب ئ عن ث ئء‬:‫ هالأ‬،‫زيد‬

‫حث ظ‬-‫وا‬ ،‫؛ي حمف‬ ‫ئ‬ ‫ف‬،‫ن شئ عر شي‬ ‫ يبيغي‬0‫ إ‬،‫ ظ ي زم‬٠٠ :3‫ ق ا‬،‫غش مؤ‬
‫ ز ال ظ ونغ إن يء ال مم د ة‬،‫اذ بؤ‬3‫ ؤظ أ‬، ‫ لح و ث‬٢ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫ ال م ئ إ ق م ء‬:\‫مت الت‬
،‫ح زم ت ~ ح الال‬- ‫ أؤ‬،^ ١^ ‫ أ ث قد أ خ ن ك‬١^ ،‫لئ والنم أس ه في ا لأ؛ني‬،‫ ؤإ‬،‫اني أعلم ه‬
" ‫ م ع ر ي أي زيد‬، ‫من ف و ه‬
‫وبزل قذ ر ب‬

Ebû Zeyd bildiriyor: Şa’bî’ye bir §eyi sorunca kızdı ve benimle

konuşmamaya yemin etti. Ben §idip kapısında oturunca dedi İri: “Ey Ebû
Zeyd! Niyetimle yeminimi yerine getrdim. Zihnini bana boşalt ve benden
şu üç şeyi belle: Allah’ın yarattığı bir şeye: «Neden bunu yarattı? Bunun
yaradılışındaki sebep nedir?» deme. Bilmediğin bir şey hakkında:
«Biliyorum» deme. Sakın dinde kıyas yapma. Kıyas yaparak bir haramı helal
veya helali haram kabul edip, ayakları sabit olan birisinin ayağının
kaymasına sebep olursun. Şimdi yanımdan git, ey Ebû Zeyd!”

‫ ثن ا حمم د بن‬،‫ ثن ا ئ خ ئ د بن إ ن خا ق‬،‫ ] خ ا؛ثن ا أبو خ ا ب ز س جتإه‬٣١٩/ ‫)" ل ؛‬٥٩٥١(

‫ قات‬:‫ قات‬،‫ ص ذاؤة ا لآودي‬،‫ ئ زن ي تن إن ناحم د ا ل آتد ي‬، ‫بماحم د ئن ث حمة‬
، ‫ط إل‬ ‫ ن ئ ك ص‬1‫ " إد‬: 3 ‫ ش ء ئ‬:‫ه فأ ق؟ " ئئ ث‬ ‫ أخا ؤ ؛ ة‬4‫ " أرخدئ أل د الل‬:‫ا ث؟ ئ‬

‫ ؤأرأي ت م ن حم ذ‬: ‫ في‬3 ‫ ه ا‬،‫ ؛ ه ثئ ا؟ى‬0 ‫ أرأيت ء إ‬، ‫تتبع نعنأف ك‬ ‫هأ ج ئ ت ف؛؛ه ا‬

‫ إدا ئ ئ ئ ت غن ق ي غ ئ ال م ش‬:‫ و ح د ي ث اغز أخذق ف به‬،‫ ح ش ءزغ م ن ا الية‬4 ‫إلهة ه وام‬

‫ إدا نئل ت غث ا ال جإل ألف بؤ ق ز ال‬:‫ف ا فأ ن‬
‫تالته ل‬
‫ وال‬، ‫ ش م م خ ال ال زث جئ خزائا‬،‫بق يء‬

" ‫ و!ثا ئ ر ي ه ث‬، ‫ه م ق‬

Dâvud el-Evdî der ki: Şa’bî bana: “Sana faydası olan üç söz söyleyeyim
mi?” deyince: “Tabi ki söyle” karşılığını verdim. Şa’bî dedi İri: “Bir konu
hakkında sana soru sorulup da cevabını verdiğin zaman başka bir soru
434 Â m ir eş-Şa’bî

sorulmasını isteme. Zira Allah Kitâb’ında: «Kötü duygularını kendisine

tanrı edinen kimseyi gördün mü»1 buyurur. Sana ikinci bir söz daha
söyleyeyim: Bir konuda sana bir soru sorulduğu zaman başka bir şeye kıyas
yaparak cevap verme. Zira helal olan bir şeyi haram, haram olan bir şeyi de
helal yapabilirsin. Sana üçüncü bir söz daha söyleyeyim: Bilgin olmayan bir
konuda sana sorulduğu zaman “Bilmiyorum! Bu konuda ben de senin
gibiyim» demesini bil.”

، ‫ ثن ا عئد الثؤ بن أمح د بن ح قل‬، ‫ ] حدق ا أبو بكر بن مال ك‬٣١٩/‫ [ ؛‬-) ٥٩٥٢(
‫ال‬ ‫وبر‬ \i\jj ‫ملاثي س‬
‫لوا عن ا‬.‫ ادا مثأ‬٠' ‫ت‬،‫ أثت د ال‬، ‫ عن الق_ئيي‬،‫ ظ نئ؛ا ن‬،‫ح دبئي أيي‬

٠' ‫ه لعصل ت بهب‬ ‫ ول ؤ ن غ لص ه ا أ حصا ث حمم د‬،‫قث ائ وأل ثثث ا ق‬

Şa’bî der ki: Bazen Ziyâd’a, ürkmüş deve gibi ipe sapa gelmeyen şüpheli
öyle sorular sorarlardı ‫ نكل‬aynı şey Muhammed’in (sallallahu alayhi vESEİlem) ashâbına
sorulacak olsa cevaplamakta aciz kalırlardı.”

‫ أتأثا عئد‬،‫ ظ إ ئ خا ق ن إئزايب‬،‫ ] حدثن ا ثثئ ما ن ث ذ أخن ت‬٣١٩/! [ -) ٥٩٥٣(

‫ " ت ا خد ر ك ص أضخ ا ب‬: ‫ قات ال ش د‬:‫ قات‬،‫ ض ا ت ن أ حم‬،‫ والرتري‬، ‫ غذ ن غ م‬، ^ ١^ ١

" ‫ن إمج ئ د غ ي‬
‫ زنا قالوا ج‬، ‫ ر ص غ م ن غ ذ ة‬٠ ‫ن غم‬
Şa’bî der ki: “Sana Muhammed’in (sallallahu aİEyhi V E S E İle m ) ashâbından ‫آلعاألل؛آا‬
söyledikleri şeyleri kabul et. Kendi yanlarından söyledikleri şeylerin üzerine
ise idrarını yapabilirsin”

‫ ثن ا عئد‬، ‫ ثن ا أ م م نمل ا ن ك ئ ي‬،‫ إ م الء‬،‫ ] حدثن ا حبي ب س ا لخنن‬٣١٩/! [ -) ٥٩٥٤(

" : ‫ ق ا د‬، ‫ ا ل ق ال ض ص تت ا إل‬:‫ قات‬، ‫ حما ضا ئ ئحم م‬، ‫و خن ي ئ خث اث ا ث ي‬
‫ ئ ا‬: ‫ك ال ه ا ي إ‬ ‫ ق‬،٠' ‫كذا‬ ‫طا ب‬ ‫ نقا د غئ ئ أيي‬،‫م ئ ال ئاب كذا‬ ‫ل‬ ■‫و مو‬،
" ‫ إذا أ حم ئ بز ر فثل ظ ه‬، ‫بت■ قتي ت ا‬
‫د ج‬ ‫=ص ثغ‬.‫ص ؟ ص "■تا‬
Sâlih b. Müslim bildiriyor: Şa’bî’ye bir konuda soru sorulunca: “Bu
konuda Ömer b. el-Hattâb şöyle şöyle demiştir. Ali b. Ebî Tâlib de şöyle
şöyle demiştir!” diyerek onların bu konuya cevaplarını aktarmıştır. Şa’bî’ye:

1FurkânSur. 43
 Â m ir eş-Şa’bî 435

“Peki, sen bu konuda ne düşünüyorsun?” diye sorduğumda şöyle karşılık

verdi: “Onların sözlerinin yanında benim görüşümü ne yapacaksın? Şayet
bir konuda kendi görüşümü söylersem o görüşün üzerine idrarını yap!”

‫ ثن ا غيد‬، ‫ ثن ا أب و مسمل ال ك ئ ي‬،‫ ا م الء‬، ‫ ] حدثن ا نلتما ن بن أمح د‬٣٢ ‫ م‬/ ‫ )“ [ا‬٠٩٥٥(
‫ز‬ ‫حم‬ ‫ز ي‬ ‫ف‬ ‫ئل‬ ‫أ ك‬ " ‫ص‬ ‫؛ل‬ < ‫غا‬ ‫ر‬ 2 ‫ءا‬ ، ‫مس‬ ‫ئ‬ ‫ط ءتثا ص أ خل‬ ، ‫خ ثا د‬ ‫ئ‬ ‫ال م ب ض‬

‫بعتس إ؟ي م ن‬
‫ ح ش ج لأ‬، ‫ ول ق د س س! ئ هؤ الء ا لخ>ن ج د‬، ‫بركتم ا الثاز وأ حذب مباملعاحمس‬
‫ ثئغي ا حصا ب الرأى‬،" ‫كغ ا ت ؤ ذاري‬
Salih b. Müslim bildiriyor: Âmir eş-Şa’bî bana: “Hadisleri bırakıp kıyasa
tutunduğunuz içindir ki helak oldunuz! Bu kişiler (kendi görüşlerine itibar
edenler), beni mescidlerden, evimdeki çöpten nefret ettiğimden daha fazla
nefret ettirdiler” dedi.

، ‫ ح دثني أيي‬، ‫ ثن ا عئد الل ه بن أمح د‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا نل بما ن بن أمح د‬٣٢ ‫م‬/‫ [ة‬-) ٥٩٥٦(
" ‫ " لخن ال ق أتأي ث‬:‫ عن ال م ؛ قات‬، ‫ حما تجال د‬،‫ئ ث ش ئ ش جي‬
Şa’bî der ki: “Allah, (hakkında nas olan konularda) «Sence bu şöyle değil
mi» demeyi lanetlemiştir.”

‫ ثت ا عتد الل ه بن‬،‫ ثت ا أبو يخ ش ا لرازي‬،‫ ] حدثما أ خ ن د بن اشتا ق‬٣٢٠/‫ )“ [ ؛‬٥٩٥٧(

" : ‫ يأمول‬،‫ ش م ع ت ال ئ عبجع‬:‫ قا ت‬، ‫ ت م ن ت أ ش غ ق‬: ‫ حما د‬، ‫ ثن ا عتد الثؤ ى إدري س‬،‫ع ران‬

‫مبنع ف خا ح ش‬‫ ء إ ن ع م إل لآكن‬،‫ ثائفلن حم ن ص ث غ ع م‬، ‫إذا ا خل فن الثامخ قي ث ؤ ؤ‬

‫ ث و ي د‬:‫ نأ‬١٤١ " :‫ ق ات‬،‫ فد و ث ذللث ال تن س رئ‬: ‫] فا د‬٣٢٠/‫ [؛‬-) ٥٩٥٨( " ‫تش اوز‬
٠٠ ‫ي إلك أ ة أ م ي ذ حمن سورة‬
Eş’as bildiriyor: Şa’bî’nin şöyle dediğini işittim: “insanların bir konuda
ihtilafa düştüğünü görürsen o konuda Ömer’in ne yaptığına bak. Zira Hz.
Ömer istişaresiz bir şey yapmamıştır.” Şa’bî’nin bu sözünü ibn Sîrîn’e
aktardığımda: “Biri sana Ömer’den daha bilgili olduğunu söylüyorsa ondan
uzak dur” dedi.

‫ ثن ا أبو‬،‫ ثما ا لخشن بن المتوك ل‬، ‫ ] حدق ا نل بما ن بن أمح د‬٣٢٠/‫ )“ [ ؛‬٠٩٠٩(

‫ب أ لز ل د‬
‫ و م‬،‫ " ثا ف ؤ الء‬: ‫ قات ال م‬:‫ قات‬، ‫ح ذ ئ‬
‫ ص أ ي ث م ان‬، ‫ا خل ص ا ك د ا ئ‬
436 Â m ireş-Şa’bî

‫ أم ي ئ ئ د ا أل حغفن لعمل ه ز ج ئنة؟‬،‫ أكا ن ت ديته ما تؤاء‬،‫ا ال خثفن بن م س وقتل مع ه صبي‬

" ‫مقتيء‬
‫ ه م ن احمامن ب‬٠٠ :‫ قات‬،‫ ثل تنا ء‬:‫ثل ث‬

Ebû Bekr el-Hüzelî der ‫لكا‬: Şa’bî: “Ahnef bir Kays yanında bir çoculda
birlikte öldürülse si^ce bunların diyeti bir mi olur, yoksa aklı ve hilmi
dolayısıyla Ahnef in diyeti daha fazla mı olur?” diye sorunca: “Tabi ki eşit
olur” karşılığını verdim. Şa’bî: “Kıyasın hiçbir değeri yoktur” dedi,

‫ ثن ا حم م د بن‬،‫ ثن ا أمح د بن ا لخض‬،‫ ] و حدثت ا حم م د بن جع فر‬٣٢ ‫ م‬/ ‫ )“ ال‬٥٩٦٠ (

:‫ قأال ع ا م الشعبي‬: ‫حم ا د‬، ‫ ثن ا صاحل شر منمل‬، ‫ ثن ا أيوب بن ر ق م‬،‫ ثت ا اثن ال ز حا ف‬، ‫ال ول د‬
" ‫لتقاحمس‬1‫مب‬ ‫ ؤأ‬،<‫" ؛ ى ثل ه ز أ م تؤ م ا لآث‬

Salih b. Müslim bildiriyor: Âmir eş-Şa’bî bana: “Hadisleri bırakıp kıyasa

tutunduğunuz içindir ki helak oldunuz!” dedi.

‫ ثن ا إن ن ا ي ل بن‬، ‫ ثن ا أخن ت بن مو ت ى‬، ‫ ] حدثت ا حمم د بن أمح د‬٣٢٠/ ‫ )“ [ ؛‬٠٩٦١(

‫النه ا‬ ‫' إث ما ئ ي ج ا لأه واء أه واء‬٠ ‫ت‬3 ‫ ما‬،‫ عن السعبي‬،‫ عن ابن ئت زم ه‬،‫ ثن ا ئقيا ن‬،‫تع يد‬

" ‫بهوي بما جبه ا قي الثاي‬

Şa’bî der ki: “Hevâlara hevâ denmesinin sebebi, sahibini ateşe savurduğu
içindir.”

‫ثن ا‬ ،‫ ثن ا ا لخشن ى ع ئ بن تصب‬،‫حدثن ا حمم د بن عتد الل ه‬- ] ٣٢٠/ ! [ “) ٥٩٦٢(

، ‫ ض ال ض‬، ^ ^ ١‫ر حم د و خ ض‬ ‫إ‬ ‫ ث‬، ‫^ ئ تج إ‬ ١ ‫ نحا‬، ‫ت غ ث ذ ئ جد اأ م ؛ م‬
"‫ي‬
‫ص ال ي تهؤون م اا؛اف‬،‫تؤاء أغد اآل‬،‫ " ف شء أن و ا لأ‬:3 ‫ئا‬
Şa’bî der ‫نط‬: “Hevâ sahiplerine hevâ sahipleri denmesinin sebebi onları
cehennem ateşine savurduğu içindir.”

‫ ثن ا ن و غ‬، ‫ ثت احم ئ د ى ع ئ بن حبي ب‬،‫حل ي‬

‫ ] حدثن ا أث و بكر التئ‬٣٢ ‫ م‬/ ‫ )“ ل إ‬٥٩٦٣(
‫ " لؤ‬:‫ مو لأ‬، ‫ شمم ت الئعبئ‬: ‫ شي ن ت غث ي مولط‬:‫ قات‬،‫ ثن ا ابن إدويس‬، ‫بن حبي ب‬
٠٠‫ وثركوا ا ف ث غ ؤتنع ين‬٥‫ الء ح ذوا الوا ح د‬،‫أص ب ت سعا وتئعين وأ ح هثآت ؤا ح ذه‬

Şa’bî der ki: “Şayet doksan dokuz tane görüşte isabet edip birinde hata
etsen, insanlar doksan dokuzu bırakıp hatalı olanın peşinden giderler.”
 Â m ir eş-Şa’bî 437

،‫أنر‬
‫ ح دثنى ج‬، ‫ ثن ا مه د الل ه بن أ خن ذ‬، ‫ ] حدق ا أبو بكر بن مالك‬٣٢١ /‫ [ ؛‬-) ٥٩٦٤(

‫ ئ ا ك ي ف سؤداء فى‬٠٠ :‫ مولت‬، ‫ ش م ع ت ال ئ ئ ئ‬:‫ هات‬،‫م شثزم ه‬ ‫ عن‬،‫ل‬1‫ثئ ا ابن ءص‬

;"‫ ابن م ث زمه‬3 ‫ ئ‬، ٠٠ ‫ ئأزد ت أن يع يده ع إى‬،‫ وما ش م ع ت عن زي ل خزيتا قط‬،‫حمصاء ق ط‬
‫خئقلق‬-‫يعني ح دقي ؤأ‬،‫حملني زاخب ل ك‬-‫ ا‬:3‫ ق ا‬،‫ن ك ث أشبي مع القئ؟ئ إ؟ى أئب إ‬
îbn Şübrüme der ‫أكل‬: .Şa’bî’nin: “Hiçbir şeyi yazıya geçirmiş değilim
Birinden duyduğum bir şeyi tekrar etmesini hiç istemedim ‫ ”؛‬dediğini
işittim. Şa’bî’yle bitlikte evine doğru yürürken bana karşılıklı konuşmayı
kasdederek: “Sen beni taşı, ben de senin taşıyayım” dedi,

‫ثن ا‬ ،‫ ثن ا إئزاي إ س شع ذا ن‬،‫ ] حدثن ا ئ خ ئ د بن إ ت خا ق بن أثوب‬٣٢١/^[ ")٥٩٦٥(

‫■أي م‬
،‫تو‬ ‫ي‬:‫ ه أي‬3^ ،‫يي ذوعام‬
‫اؤأ‬-‫حمك أ‬ ‫ئ‬،‫مبئ ; م‬
‫ أ‬:‫ ئت‬،‫مغئ دإ‬
‫ أي‬٠' :‫فن ا قات حمي الثامن ئ ف ذ ي ا و ب م ؟ قا د عامت‬
‫ ظ ق و ل ي‬:‫ قا د‬،" ‫ " حم ق‬:‫قات‬

‫ملث انة‬
‫ " إ ر زال م ل ي أ ذ أ جي؛ يزم ا‬:‫ قات‬، ‫و ه ا د‬ ،‫ عئ‬:‫هدتن ال مب ش؟ " قات‬
" ‫ وعث ما ن رضي اللت ثتالى عنه ما وغم زلن ا ولهن ا‬،‫حصي ما لغلي‬

Ömer b. ^er der ki: Babamla birlikte Âmir(-i Şa’bî)’nin evine geldik.
Babam ona: “Ey Ebû Amr!” diye seslenince. Âmir: “Buyur!” karşılığını verdi.
Babam: “Haklarında insanların bir sürü laf ettiği şu iki adam hakkında ne
düşünüyorsun?” deyince. Âmir: “Hangi iki adam?” diye sordu. Babam: “Hz.
Ali ile Osmân hakkında” karşdığını verince, Âmir: “Benden yana, kıyamet
gününde Hz. Ali ile Osmân’ın hasmı olarak çıkmaya niyetim yok! Allah bizi
de, onları da bağışlasın” dedi.

‫ ثن ا بكن بن‬،‫ ثن ا إبزا م أ بن متع دان‬،‫ ] حدثن ا حمم د بن إن حا ق‬٣٢١/‫)" [ ؛‬٥٩٦٦(

‫ا يؤويه عن‬-‫' !ن ؛ثزي ين غ ز ا[مان بزآيه إلم‬٠ : Jte ‫ أثة‬٤^ ^ ١ ‫ عن‬، 0‫بن عؤ‬°‫ ثط ا‬،‫ك ار‬0

"‫ض‬
Şa’bî der ki: “Kur’ân’ı te^ir etmeye çalışan kişi, onu ^ b b in d e n rivayet
ediyor gibidir.”

‫ ثن ا بكن بن‬،‫يمل بن تع دا ن‬£‫ ثن ا إثزا‬،‫ ا حدثغ ا ث خ ئ د بن إ ش خا ق‬٣٢١/٤ ‫ )" ل‬٥٩٦٧(

‫نثب ع اب ر ا ل م حي وأبا‬ ،‫ ئ ع مر بن بشر بن ق س بن ه اتي أثو ه اني ال هنذاني‬،‫بك ار‬

438 Â m ir eş-Şa’bî

" :‫ قان‬،4 ‫وش ظى ا مس جج ال ي ت تن اتشئا غ إ ك حمال‬ :‫أئت خ ص قز؛ ا لآيئ‬

" ‫قإن الئت ئ مي‬،‫ال ن ي ل نن ي م ال هلن‘ زيش ال م غذ تق كنن ص التائيين‬

Ömer b. Bişr b. Kays b. Hâni (Ebû Hâni el-Hemdânİ) bildiriyor: Benim
de bulunduğum bir ortamda Âmir eş-Şa’bî’ye: “Yoluna gücü yetenlerin ٠
evi haccetm esi, Allah'ın insanlar üzerinde bir hakkıdır. Kim inkâr
ederse bilmelidir kİ, Allah bütün âlemlerden müstağnidir”1 âyetini
açıklamasını sorduklarında: “Buradaki sebîl (=y©l), Allah’ın hacca gitmek
için kişiye sağladığı imkânlardır. Allah’ın kâfir olan bütün âlemlerden
müstağni olması da Allah’ın onlara hiçbir şekilde ihtiyaç duymamasıdır”
dedi.

، ‫ ثن ا احلس ن بن عل ي بن نح م‬، ‫ ] حدثن ا ث خ ئ ذ بن عبد الل ه ب ي ن‬٣٢١/! [ “) ٠٩٦٨(

‫عامص‬ ‫ وأبو‬C‫ عن الشعبي‬،‫تجالت‬ ‫ثن ا‬ ،‫ ثن ا الهت م بن عد ي‬، ‫ثن احم ث د ن عثد الك ريم‬

‫ " غزا ز ي د ا ك ن لخذ ص ا حم اي ؤأؤ ض جا و‬:‫ قات‬، ‫ ض ال ض‬، ‫ ت ن أ ن ي غا م م‬: ‫ثء ط‬

‫جل هزص ذ ة و ه ء)دا ن ؤ م ظق‬-‫ لإل‬،‫ ئ ذ ب دللا‬،‫ ؛ يه و دي يأتي أغلت‬١^ ‫ت‬3 ‫لت أ س حما‬
:‫ وئز بمولأ‬،‫بيل واضعا إ ح د ى ر ج ق ه على ا ال غزى‬-‫غلى فزاش الث‬

‫حل و تبعرس هل ي د الت ما م‬ ‫ؤأشغت م ء ا إل س ال م يني‬

‫حل زم‬
‫عأى قتاء ال ح قة ا‬ ‫ل ت ع ر ثرايه ا وي غ ض‬

‫ق ما م قد مجع ن إ ر ئ ما م‬ ‫منه ا‬ ‫" اك ن جمام غ ا لرب ال ت‬

‫م زضي الئت‬ ‫لع‬ ‫دكز دللف‬ ‫بح‬

‫هلق ا أص‬ ،‫ سنصة بشتم ه حش قنت‬،‫ قزت الؤ جد‬:‫قات‬
:‫ نقا د‬،‫ قام و يد‬،" ‫ م ئ فذا فيا إال قام‬: ‫ " أنيم غد تذ كان‬:‫ قات‬،‫مح ق ئ‬
‫ " إ ذ ع ا نوا‬: ‫ ق ا د غنن زضئ ال ه نحا ر ئ‬، ‫ ن وةبال ق ئ ة‬، ‫ءأل ئ أ ره ك ث و ي ث‬
" ‫حم ث د‬

Şa’bî der ki: Ensâr’dan bir adam savaşa çıktı ve arkadaşından ailesine göz
kulak olmasını istedi. Yahudinin biri de bu ailenin yanma gidip geliyordu.
Savaşa çıkanın arkadaşına bu konuyu söylediklerinde bir gece onu gözerledi.

Âl 1-‫ ؛‬imrân Sur. 97

 Â m ir eş-Şa’bî 439

Yahudi savaşa çıkanın yatağına uzandığını gördü. Adam ayak ayak üstüne
atmıştı ve:

“Vah sana Eş’as! İslam dini uğruna kendisi çekip giderken

Ktş gününün en uzun gecesini ben kanstyla geçiriyorum
Benkartstmngöğsündegecelerimigeçirirken
Kendisi savaşan kalabalıklar arasmda geceliyor
Kadtnm öyle bir baldırı var ki
İçleri yumuşak şeylerle doldurulmuş yastıklar sanırsın ” şeklinde bir
şiir okuyordu.
Bunun üzerine gözetleme yerinden indi ve kılıcıyla o Yahudiyi öldürdü.
Sabah olunca bu olay Hz. Ömer’e anlatıldı. Hz. Ömer: “Bu (Yahudi) adam
hakkında kim ne biliyorsa kalkıp bize anlatsın!” deyince, onu öldüren adam
kalktı ve: “Adam şöyle şöyle yapmıştı” diyerek olayı anlattı. Bunun üzerine
Hz. Ömer: “Şayet aynı şeyi başkası da yaparsa aynısını yap” dedi.

‫ ثن ا ا لخشن بن عل ى بن‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا ث خ ئ د بن عتئد الل ه الكات ب‬٣٢٢ /! [ “) ٥٩٦٩(

،‫ زائن عثا ش‬، ‫ أتأثا جمال د‬،‫ ^ ^ بن عد ي‬١ ‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا حمم د بن عتد الكريم‬،‫ئرص الطوسي‬

:‫منة إد مبام رأة قي حم ت وهي موت‬ ‫ حمنن ا ع م بممئبا‬: ‫ قاد‬،‫عن ا مل حي‬

‫م بن جحا ج‬ ‫أم ه د حمإللى‬ ‫ه د ب ن حمل إ ر خن ر هما ئ ربه ا‬

‫ قثث ا أص خبع ت إ ر ئص ر‬،" ‫ أنا وأئأ والل ه حجج ث ال‬٠٠‫ ع م ر‬3 ‫ مما‬،‫و اك ن زي ال مجي ال‬
‫شجا ع تن منث ود‬ ‫ قزت غش‬،‫حلى بالثصزة‬
‫ ب‬،‫ اخ ر ج م ن ال نديت ة‬:‫ ثق ات‬،‫بن خ ي ا ج‬
‫لس وعئده‬1‫ ف؛ئثن ا ؛ ق غ ج‬، 4‫ه مجيثه ف اث‬1‫ل_منئ حا ع ا م‬ ‫و"اك ن غبق ة أبي مو ت ى‬

: ‫ ق ا ن ن هي وهي قي ئ ا ج م ة ا مح ت‬، ‫ أئآزال ق أ ج ي‬:‫ب ص ر بن ح ج ا ج إدا كت ب قي ا لأرض‬

3 ‫ مما‬،‫ لى نا أص ف ى ملح ث ى| هذه‬3 ‫ ظ‬:‫ ن ا قا د ثل ي؟ قق ا ن ث‬:‫حس‬
‫ ال‬3 ‫ مما‬،‫وأما والل ه‬
،‫ أ ز م ظئ ك نت ا أ ي حمي‬،‫ص زأثا نال ي؟ ظ ص "ل هذه‬ ‫م‬ ‫ تا أ ش ف خ‬: ‫ال ئ ؤ‬
‫جز ر‬ ‫ ظ أ خ ت ن‬:‫ ا ل ي خ‬3 ‫ ق ا‬،‫ شئز‬: ‫لخن ج ؤ ر‬ ‫ ظ‬: 3 ‫\ عزتث ء ه ظ‬1‫ أى أ‬: ‫ئ ك‬
‫ علي‬: 3 ‫ ب م ظ‬، ‫ ث أ خ ا ن ت بنة خالماثة ها دا هوبالكتا ب‬،‫زأثا والل ه؟ نا هذه لهذه‬
440 Â m ireş-Şa’bî

‫ هذه‬، 4‫ ^ ^ ؛ زأال والث‬١ ،3^ ، ‫ أال و\لل ه أ حب ك‬: 3 ‫ هث ا‬،‫ شت ا؟تأة‬، ‫ث ال م م ن ن ن ج ب‬،‫ب‬
‫ ئ ش‬،‫ا‬
‫ا ي ك م ن ص م اءيهز شة‬
‫ب؛وال‬
‫ م‬،‫م ث‬
‫تن ض ون أ ب‬:‫ ي ا‬٠ ،‫ ا ظ ي‬،‫ل هذه‬
‫ فأش‬، ‫تم زغ ظ‬-‫ ئ أ حر"جل ق أبين املومغ؛ن م ن حتر ا‬4^ ‫مس‬
‫ أق‬:3 ‫ ه ما‬،‫ ئأ ح ره‬، ‫أي م وت ى‬
‫ فأ بمل ث إلئه قث غ‬، ‫ فزت عأى دئث ائؤ هأع حثه ا‬،‫مم غ‬
‫س ن وعقه ا حما ن بن أيي اخلا ص الئ‬
‫مار‬

‫ئزجلف أبين الجئ[ب ذ زأثو م وت ى من‬-‫ ظ أ‬:3 ^® ،‫^ ث غ ت ؤفؤ‬٢٠^ ١ ‫ان بن ش‬-‫دللث> عتم‬
‫ىل ش‬1 ‫ب‬ ‫ بكت‬، ‫ نال ي لخن حمعقم ث ذا الحلم ن بال شرك‬:‫ ق ات‬، ‫ ا غن ج غثا‬، ‫حل م‬
،‫ئ مزوا ئميص ة‬،‫ و‬، ‫ فعزه‬İJJ‫؟‬- ‫ " أن‬: ‫ بكت ب ع م‬،‫مو ت ى ن ك ت ت أبو م و ت ى إ ر غنن‬
'٠‫مل شحثد‬
‫زأرثوه ا‬

Şa’bî anlatıyor: Hz. Ömer, Medine’de gece vakti dolaşırken bir kadının
evinde: “içki içme ya da Nasr b. Haccâc ile birlikte olma imkantm var
m t?” diye söylendiğini işitti ve: “Vallahi ben hayatta olduğum sürece bu
olmayacaktır” dedi. Nasr da yakışıldı biriydi. Sabah olunca Nasr b. Haccâc’ı
yanına çağırdı ve: “Medine’den ayrıl” dedi. Nasr Medine’den ayrılıp
Basra’ya gitti. Orada Ebû Mûsa’mn halefi olan Mişcâ’ b. Mes’ûd’un misafiri
oldu. Mişcâ’nın da genç ve güzel bir karısı vardı. Mişcâ’, Nasr b. Haccâc ile
birlikte oturmuşken Nasr yere: “Vallahi seni seviyorum” diye yazınca evin
diğer köşesinde olan kadın: “Vallahi ben de” karşılığını verdi. Mişcâ’
karısına: “Adam sana ne dedi?” diye sorunca, kadın: “Şu gebe deveniz ne
kadar da asilmiş, dedi” karşılığını verdi. Mişca: “Şu gebe deveniz ne kadar
da asilmiş sözüne «Vallahi ben de» karşılığı mı? Bu karşılık bu sözün
değildir! Sana ne dediğini bana söyleyeceksin!” deyince, kadın: “Madem
ısrar ettin, söyleyeyim. Adam «Evinizin temizliği ne güzelmiş» dedi”
karşılığım verdi. Mişca: “Evinizin temizliği ne güzelmiş sözüne «Vallahi ben
de» karşılığı mı? Bu karşılık bu sözün değildir!” karşılığını verdi.
Sonra yerdeki yazıyı gördü. “Mektepten bana bir çocuk çağırın” dedi ve
gelen çocuğa: “Şu yazıyı ٥١٤٧” dedi. Çocuk: “Vallahi seni seviyorum,
yazıyor” deyince: “Vallahi ben de! işte Bu karşılık bu sözündür!” karşılığını
verdi ve karısını boşadığını bildirip: “iddetini belde!” dedi. Sonra Nasr’a:
 Â m ir eş-Şa’bî 441

“Yeğenim! istiyorsan onunla evlenebilirsin” dedi. Zira birbirlerinden hiçbir

§eyi gizlemezlerdi.
Sonra Mişca’, Ebû Musa’ya gelip olayı anlattı. Ebû Musa, Nasr’a:
“Allah’a yemin olsun ki müminlerin emiri (Ömer) seni boşuna Medine’den
çıkarmamış! Buradan ayrıl!” dedi. Nasr, Basra’dan ayrılıp İran bölgesine gitti
ve bölgenin ileri gelen kadınlardan birinin yanında misafir oldu. Kadın onu
beğenince yanma çağırdı. Osmân b. Ebi’l-Âs durumdan haberdar olunca
Nasr’a: “Müminlerin emiri (Ömer) ile Ebû Mûsa seni boşuna bölgelerinden
çıkarmamış! Buradan ayrıl!” dedi. Nasr: “Vallahi buradan da çıkarırsanız
müşriklere katılacağım” karşılığını verince Osmân, Ebû Mûsa’ya, Ebû Mûsa
da Ömer bu konuda bir mektup yazdı. Ömer: “Saçlarını kazıtın, gömleğini
yukarı çekin ve onu mescidde hapsedin” şeklinde bir cevap yolladı.

‫ ثن ا حمم د بن‬، ‫ ثن ا ث خ ث د ن إ ن خا ق‬،‫ ] حدثن ا أب و حام د بن جثثه‬٣٢٣/ ‫ )“ [ ؛‬٥٩٧٠(

،‫ عن الئع بي‬،‫ عن من ص ور بن عبد الرمح ن‬،‫ ثغ ا شغبه‬،‫ ثن ا ع م رو بن مرزوق‬،‫إمسا عيل‬

"‫ه‬ ‫ " أد رك ت مح س ماقة م ن أ حصا ب رن ول الثؤ‬:‫قات‬

Şa’bî der ki: “Resûlullah’ın (sallallahu aleyhi vesellem) ashabından beş yüz kişiye
yetiştim.”

‫ نما إن ما عيد بن‬،‫ ثن ا أمح د بن موس ى‬، ‫ ] حدثن ا حمم د بن أمح د‬٣٢٣/٤[ -) ٥٩٧١(
‫ قا د لن جل كا ن ت ل ه‬،‫ ص إن ما عيد بن أيي حال دء أبة الشع بي‬،‫ ومروان‬،‫ ثن ا ■جريو‬،‫تع يد‬
‫ث ق ث ث غي‬ ‫و لث‬ ‫ت ال ث ه ا غش يدئ ث‬،‫ت " إ‬،‫ همال‬،‫ ثأ شتت ث غش ثديه‬،‫حمث‬
"‫ض ث‬
İsmail b. Ebî Hâlid bildiriyor: Şa’bî, yanındaki cariyenin Müslüman
olmasına vesile olan bir adama: “Senin vesilenle Müslüman olması, senin
için Güneş’in üzerine doğduğu her şeyden daha hayırlıdır” dedi.

‫ ثن ا تع دا ن بن‬، ‫ ثن ا أمح د بن حمم د‬،‫ ] حدثن ا أبو خا ب ز بن جبل ه‬٣٢٣/! [ “) ٠٩٧٢(

‫ت " ن ا ث كي ق م ن‬3 ‫ ه ا‬، ‫عن ال ئ غب ي‬ ‫ ثن ا ماللث س‬، ‫ ثن ا ع د العزيز بن يا ذ‬،‫نصي‬
"‫م‬ ‫ز م إ ال حم ق‬
442 Â m ir eş-Şa’bî

Şa’bî der ki: “Hangi zamandan çektiklerime ağladıysam ‫ ه‬zamanın

gidişine de ağlamışımdır.”

‫ ثن ا‬، ‫ع م ث ن سن ا ن ال ض ئ‬ ‫ ثن ا‬، ‫ ] خدتن ا إتزا م ز ئ ئ خ م ا ن ن ز ي‬٣٢٣ / ! [ - ) ٥٩٧٣ (

‫ " ن ا تأت ث‬:‫ قات‬، ‫ إ<؛ ؛ ال ه ء إل‬:‫ ن ي ل للشعب ي‬31‫ ؛‬:3 ‫ قا‬،^ ١^ ‫ ئ مح غ ث ذ تن‬،‫أ م حمذق‬
‫ال‬ ‫ نإذا ع لز‬،‫بن‬
‫م‬ ‫ إذا عل ز ال‬،‫ ا ل م لأ‬٠' : 3 ‫ وظ به اؤة؟ ظ‬: ‫يفد‬،" ‫ع ي به اء ايل م‬
١١ ‫دى‬،‫ي‬
‫م‬-‫ه‬

Muhammed b. imrân der ‫لظ‬: Adamın biri Şa’bî’ye: “Filan kişi âlim
”biridir” deyince, Şa’bî: “O adam da ilmin güzelliğini görmüş değilim
.karşılığını verdi. Ona: “Güzelliği nedir ki?” diye sorulunca: “İç huzurudur
İlim sahibi olunca kaba olmamak ve kibirlenmemektir” dedi.

‫ ثن ا أبو بكر بن‬، ‫ ثن ا ثئا ذ بن ال ن غ ز‬، ‫ ] حدثن ا نل بما ن بن أ خ ن ذ‬٣٢٣/‫ [ ؛‬-) ٥٩٧٤(
‫ " إتت ا ء ن‬:3 ‫ ظ‬، ‫ ض ال ض‬4‫ ص ع ض ا ل ظ ب‬،‫حمن ئ ا لآنزد‬ ‫ ظ‬،‫أيي ا لأتؤد‬
‫نك ن‬ ‫ع اق ال و ل م‬ ‫ ء إن ء د‬،‫ ا ل ع م د زالنثلق‬:‫ هذا الع د؛ م ن ا جت م ع ت فيه حصلتان‬،‫ثهللي‬
،" ‫ نإن 'اك ن ئا ب ه و إل ف ذ غ اق ال‬،‫ه أ م ال و ه إ ال اشث أل ي تطلتة‬ :‫يد‬
‫م هف‬

‫بن‬
‫ " قت ز ي غ أق ج‬: ‫ ال غ ي د‬3 ‫ هم ت م ص ؟ ئ‬،‫ ف ذا ا ل أم ال ب مل ك إ ال أتث الغ‬: ‫محد‬
"‫ ال ظ ل ز ال نملئ‬،‫س ؤا ج ذأ بما‬ ‫بمل ك اقثأ تق‬
Şa’bî der ki: “Eskiden ilmi iki hasleti üzerinde taşıyan kişiler talep ederdi.
Bu hasletlerden biri akıl, diğeri de dindarlıktır. Şayet kişi akıllı, ama dindar
İslam ’ın emir ve yasaklarına riayet eden) biri değilse kendisine: “Bunu
ancak dindar olanlar elde edebilir. Sen dindar değilsen, bunu neden
öğrenmek istiyorsun?” denilirdi. Dindar, ama akıllı bir değilse de kendisine:
“Bunu ancak akıllı olanlar elde edebilir. Sen akıllı değilsin ki, bunu neden
öğrenmek istiyorsun?” denilirdi.” Şa’bî devamen: “Bugün ise bu ‫ل‬1‫لك‬hasletten
hiçbirini taşımayan, ne aklı, ne de dindarlığı olan kişilerin ilmi talep etmeye
çalışıyor olmasından korkuyorum” dedi.
 ‫‪Â m ireş-Şa’bî‬‬ ‫‪443‬‬

‫(‪ [ -) ٠٩٧٥‬؛ ‪ ] ٣٢٣/‬خد قا أبو بكر تن نال ك ‪ ،‬ثن ا مه د ال م ئ أ خ ن ذ ئن خ م ‪،‬‬

‫مظ ت ائحل ث أ فإ ق‬
‫ح دبن ي أيي‪ ،‬ثت ا ن م ا ن‪ ،‬عن ابن ئت زم ه ‪ ،‬عن الشئبئ ‪ ،‬ها د ‪ ٠٠ :‬إذا ع‬
‫ه ئ نداء أؤ نجاء "‬

‫‪Şa’bî der‬‬ ‫‪:‬ل كا‬ ‫‪“Ders halkası büyüdüğü zaman bunun çağrısı da,‬‬ ‫‪d u a sı d a‬‬

‫”‪çok olur.‬‬

‫(‪ ] ٣٢٣ /! [ -) ٥٩٧٦‬خدثثا أبو بكر ‪°‬تن نال ك‪ ،‬ظ مح د ‪ ^ ١‬تن أخن ت‪ ،‬خ د ي أيي‪،‬‬
‫ثن ا ئقثا ن‪ ،‬عن ابن قت زم ة‪ ،‬ظ‪3‬؛‪ :‬قات الشعبجء ‪ " :‬اتقن ي أه ون م ؤ جود‪ ،‬وأق د مغ م ود ” ‪،‬‬
‫مبي اخل اء‬

‫‪ibn Şübrüme der ki: Şa’bî suyu kasdederek: “Bana varlığı değersiz‬‬
‫‪görülen, ama yokluğu çok zor olan bir şeyi içir” dedi.‬‬

‫أ ي ‪،‬‬ ‫ي‬ ‫د ث‬ ‫ح‬ ‫ن ذ ‪،‬‬ ‫أح‬ ‫ب ن‬ ‫د‬ ‫ال‬ ‫عت د‬ ‫ثن ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ذال ك‬ ‫ئ ن‬ ‫ب ك ر‬ ‫أب و‬ ‫ثا‬ ‫خ دث‬ ‫[؛ ‪] ٣ ٢ ٤ /‬‬ ‫( ‪- ) ٥ ٩ ٧ ٧‬‬

‫ه‬ ‫هب‬ ‫ثت ا نئ؛ا ن‪ ،‬ه ات‪ ” :‬اكن الشعبي‪ ،‬مولت‪ " :‬يا ابن دكوان‪ ،‬جئش به ا زيوظ وم ذ‬

‫جادا "‬
‫‪Süfyân der ki: Şa’bî: “Ey ibn Zekvân! Buraya eksik‬‬ ‫‪o larak‬‬ ‫‪geldin,‬‬ ‫‪am a‬‬

‫‪buradan sağlam bir şekilde çıkacaksın” derdi.‬‬

‫(‪ [ “) ٥٩٧٨‬؛ ‪ ] ٣٢٤/‬حدثن ا ع م بن أمح د بن مح دا ن‪ ،‬ثن ا حمم د س حمل د ‪ ،‬ثن ا أبو‬

‫ص‬ ‫ال‬ ‫ب غ ز‬ ‫ب ن‬ ‫ك‬ ‫مال‬ ‫ب ن‬ ‫ن‬ ‫مح‬

‫ل ر‬
‫ا‬ ‫عب د‬ ‫ثن ا‬ ‫ا و خن ي ‪،‬‬ ‫عب د‬ ‫ب ن‬ ‫د‬ ‫ح د ث ن ا ممح‬ ‫بن ى ‪،‬‬‫م‬ ‫ب ن‬ ‫ي‬ ‫عل‬

‫أحم ه‪ ،‬قات‪ :‬م رخ ا مل حي قيحمته‪ ،‬حم د ه ‪ :‬ثا أبا ع م رو‪ ،‬ورس ح‪ ،‬قات‪ ٠' :‬واء دا خل‪ ،‬ويء‬
‫حا رج‪ ،‬ئن و ث م ن ال ن أ "‬
‫‪: Şa’bî evinde şaka yapınca, “Ey Ebû Amr! Sen‬لك ‪Mâlik b. Miğvel der‬‬
‫‪şaka yapar miydin?” denildi. Şa’bî: “Bir âbid girip diğeri çıkıyor, ne yani‬‬
‫‪kederden ölelim mi?” karşılığını verdi,‬‬

‫(‪ ] ٣٢٤/ ! [ -) ٥٩٧٩‬حدثن ا أيي‪ ،‬ثن ا ثمح ذ بن أمح د بن ي ذ ‪ ،‬ثن ا ي د الل ه بن عتد‬
‫حل ه‪ ،‬عن أبيه‪ ،‬عن الشعبي‪،‬‬
‫مل رث ي‪ ،‬ثن ا حمم د بن ط‬
‫ائزئا ب‪ ،‬ثن ا حمم د بن ا حلا رث ا‬
‫قات‪ " :‬رؤى صبيا ن ف ذا ‪ )٣ ^ ١‬م ن العمل نا قع ن م ن أع مارهب غي ف ذا الزما ن "‬
444 Â m ir eş-Şa’bî

Şa’bî der ‫نكل‬: “Bu zamanda çocukların akıldan nasibi, böylesi bir zamanda
ömürlerinin kısalığı ile aynı orandadır.”

‫ثن ا‬ ،‫ ثئ ا النمص د بن حمم د ائ ج ثد ي‬،‫ ] حدثن ا أب و بكر ا ال جؤي‬٣٢٤/‫ [ ؛‬-) ٥٩٨٠(

‫مب‬
‫ " ب‬:‫ قات‬، ‫ عن ال ض‬،‫ غ ذ ت خالف‬،‫ تحا أ م ث و ن ن الق ا ضي‬، ‫ال د غ‬ ‫س اق ئ‬
٠٠ ‫ ؤيشعت ون عأى و الة ال ث وع‬،‫ ويهل ف وئ ن الح ريق‬، ‫ د‬1‫ ي ن د و ن ال ث‬، ٤^ ^ ١ £ ‫القت ي‬

Şa’bî der ‫لكل‬: “,En iyi şey akılsız halk yığınlarıdır. Zira selin önünde durur
yangını söndürür ve kötü yöneticilere karşı isyan eder, kargaşa çıkarırlar.”

‫ ثن ا ئ خ ئ د‬:‫ وأبو خ ا ب ز بن جثثه ق ا ال‬،‫ ] حدثن ا إبزاهيأ بن ع د الله‬٣٢ ٤/‫ [ ؛‬-) ٥٩٨١(
‫ رأيت‬:‫ قات‬، ‫ ثن ا أث و بكر بن ش ج ب بن انحيحا ب‬،‫ ثن ا قس ه ى ش جي‬:‫ قات‬، ‫بن اشحاقط‬
û \ j\ ،‫ ي ي غنن‬:‫(؛ أيي‬£ ،‫ب ي إالت;ش ح م مئئ‬
‫م حي مبي خ ر م‬
‫م أش‬ :‫ ه أيي‬3 ‫ ق ا‬، ٠' ‫ء ه ث ؤ ة مم ا ه‬ ‫فن‬
‫ " ي‬: 3 ‫ ثما‬، ‫ث ئ يدة ض أ ك‬ ‫حم ن ت‬
:‫اأبا عت ت ؟ ق ات‬: ‫ه ق‬

‫ذثعسا‬ ‫وئد مح ق ك شئعابع د‬ ‫س ى ث ئ ك ى ا ر ال ن ؤ ت موجع ه‬

‫ثا‬
‫قن اف؛‬
‫م! فين ال ي‬ ، ^ ^ ١‫ان‬ ‫!ن ت ح د ق أمالم ي ئف س ء اكذبه‬

Ebû Bekir b. Şuayb b. el-Habhâb el-Basrî bildiriyor: Şa’bî’yi, üzerinde

kül rengi bir elbiseyle babamla yürürken gördüm. Babam: “Ey Ebû Amr!
îzarını sürüdüğünü görüyorum” deyince Şa’bî elini sağrısına vurup: “Burada
taşıyacağın bir şey yoktur” dedi. Babam: “Ey Ebû Amr! Kaç yaşındasın?”
diye sorunca ise Şa’bî şöyle dedi:
“Canttn hastalığım ölüme şikâyet ediyor
Yetmişten sotırayedi daha taşıdı seni
Ey nefis! Sen beniyalan emellerle kandırıyorsun
ü çyıl bile sekken yıla karşılıktır. ”
‫ ثن ا إن ن ا ي د‬،‫ ثن ا حمم د ن إمئخا ق‬،‫مل ه‬
‫ ] حدق ا أبو حام د ى جت‬٣٢٤/‫ )“ [ ؛‬٥٩٨٢(
،‫ شمع ت الشغبء‬:‫ قات‬،‫ ص خئ اؤ بن عئد الل ه‬،‫ ثن ا عند العزيز ن أبا ن‬،‫ئ ذ أبى الح \ر ث‬
"‫ثوا‬/‫ بؤ محن أغي قا‬١
^ ^ ١٧ ،‫أغلت؛ تمحي‬ ‫ نم ي‬V"”:‫ي ود‬
 ‫‪Â m ir eş-Şa'bî‬‬ ‫‪445‬‬

‫‪Şa’bî der ki: “ilmi ona ehil olanlardan esirgemeyin ki, günaha girersiniz.‬‬
‫‪Aynı şekilde ilmi ona ehil olmayan kişilere anlatmayın ki yine günaha‬‬
‫”‪girersiniz.‬‬

‫(‪ ] ٣٢٥/ ، [ -) ٥٩٨٣‬خد ك ئي ت ا ذ ئ أغت ت‪ ،‬ثتا أ خت ن ئ اقمم ‪* ،‬ط غ‪،‬بت تق‬

‫ءن ئ‬ ‫ض‪'.‬‬
‫'‬ ‫جداش‪ ،‬قات‪ :‬ثن ا ا م حئز ين غدي‪ ،‬ص ن ج م ‪ ،‬زاي فقام‪ ،‬ص ال ئن ئ ‪،‬‬
‫أ غ ث أ عث ى ء هن ذا ن عند ؛ض ئ ‪ ،‬ءق ا ‪3‬‬ ‫أ خ ت ا ض؛غ عنذ أ غث ى هن ذا ‪، 0‬‬
‫بييي هتص ة‬
‫ا ه ث ى‪ :‬يا أثا ع م رو‪ ،‬وأتت ” اكري ذ ظ ث بتتا فيه حنتله ن قي ئ ‪ ،‬مم ث ض ت ح‬

‫<قبئ الذا في‬

‫ف نة ف م ‪ ،‬ث أ غ ز ي ئ ‪ ،‬ف ت ؤ ت ء إ دا في يميني م‬
‫بما ري ي‬ ‫ج ن ة ‪ ،‬وم ص ت‬
‫بمايي> حنطه‪ ،‬قا ‪ " :3‬أئن ص د ئ ت ر وي\ك شتثئذ ال‪(١^ ١‬؛ شعر "‪ ،‬ق ا ‪ 3‬ا الءعس ى الئ‪،‬ئز‬
‫بمن ق د صف إ مام ا ن م و ط ر ي "‬ ‫;ض ن ا م ‪،‬‬
‫‪Şa’bî bildiriyor: Kız kardeşim, A’şâ Hemdan ile evli, ben de A’şâ‬‬
‫‪Hemdan’ın kız kardeşiyle evliydim. Bir defasında A’şâ bana dedi ki: “Ey‬‬
‫‪Ebû Amr! Rüyamda içinde buğday ile arpa bulunan bir eve girdiğimi‬‬
‫‪gördüm. Sağ elimle bir avuç buğday, sol elimle de bir avuç arpa aldım.‬‬
‫‪Ancak çıktığımda arpanın sağ elimde, buğdayın ise sol elimde olduğunu‬‬
‫‪gördüm.” Ben de ona: “Şayet rüyan doğru çıkarsa Kur'ân’ı şiirle‬‬
‫‪değiştireceksin!” dedim. Bundan dolayıdır ki A’şâ önceleri kabilesinin imamı‬‬
‫‪ve Kur'ân okutucusu iken yaşlanınca şiir okumaya başlamıştır.‬‬

‫ثن ا‬ ‫(‪ “) ٥٩٨٤‬ل ‪ ٣٢٥/٤‬ا حدثت ا أب و تع ي د ث خ ئ د بن علي بن حما ر ب ال ن بمابوري‪،‬‬

‫الحل ب ي‪ -‬ح و حدق ا ث ح ئ د بن‬ ‫بن "كن ب‬ ‫م ح م د بن إبراهي م بن ن ع يد التوثغ جي‪ ،‬ثن ا بمم و ب‬
‫عل ي بن ح ث م ‪ ،‬ثت ا أب و العب ا س زن حويه‪ ،‬ثن ا إمسا عيل بن ع د الل ه الث إل ‪ .‬ح زخ ا؛ثن ا ن فيان‬
‫بن أ خن ن‪ ،‬ثن ا أ خ ن د بن ال ث غ ر ‪ ،‬ثن ا ي ق ا م‪ ،‬قالوا‪ :‬ثت ا عيح ث ى س يونس‪ ،‬غذ عثا د بن‬

‫موت ى‪ ،‬عن ا مل ح ي‪ ،‬قات‪ " :‬أش بي ال جحا ج م ؤ ما ‪ ،‬بلغ ا اق هن ت إ ر تا ب املرص ملسي‬

‫ص‪،‬‬ ‫ب ن ذحملف م ن ايمل ‪ ،‬وقس بجزم‬
‫ر ت م ‪ ،‬ق ات‪ :‬إة لئؤ يا شغبي بما ج‬ ‫يريد بن‬
‫حلءج‪^ 1‬‬
‫يل ق ‪ ،‬ين حري أن ثن ج و‪ ،‬ئأ كتني حمم د بن ا‬ ‫عأى‬ ‫بل ل لأميرب‪1‬ل ئ ز ك‬
‫ق ات لي م ت د ن ا مات يزيد‪ ،‬ء ملا ذحل ث علته‪ ،‬قا د ‪ ٠٠ :‬زأ ث ثا شعبي فيم ن حرخ ع‪،‬قئا‬
‫ظ ‪،‬‬ ‫ص‪1‬ىي‬‫^ ‪ ،‬و‬ ‫و ه ا ن ي‪ ،‬أخزن ‪ ٩‬كنت‪ ،‬وأخذت‪١‬‬ ‫و و "‪ ،‬ئ ك‪ " :‬أ‬
‫‪Â m ireş-Şa’bî‬‬ ‫‪446‬‬

‫ؤ ال‬ ‫فف ا بنوه أئ ماء‪،‬‬

‫حم ن‪ C‬ودفئن ا في حربة‪ ٢ ،‬بك ن ي‬
‫واكثمحإغي املثهؤ‪ ،‬ؤا ش حل سا الح ؤ‬
‫ن جنه أئ وياء ‪ ، ٠٠‬ه ا دت ص د ق والته‪ ،‬ما تؤوا في حزو جهب علتن ا ‪ ،‬ز ال هووا غثثا خي ق ‪،‬‬
‫ثئول في أح ت زأر نجث؟ ئ ك‪:‬‬
‫ص ة‪ ،‬قادت نا أ‬‫نم وا‪ ،‬ئاطملا عنة‪،‬حما د ‪ :‬ئاخثا غ إ ر قري‬
‫ه حما ن بن ع ما ن‪ ،‬وزيد بنب ا ب ت‪ ،‬وعبد‬ ‫فف ا مح ت ه من أ حصا ب رس ول الل ه‬
‫ا حتلهن ي‬

‫غ م ‪ ، ٠٠‬ائ د ‪ :‬ئت ا ق ا د حم ه ا ا‪:‬تن‬ ‫ض ا ه مما ل‬ ‫ب ئ ‪ ،‬زائن غثا س‬

‫ال د ئ ث و ب ‪ ،‬م‬

‫بي ؛حمس‬
‫ح د‪ 1‬لخد ي‪ ،‬وأظى‪ ^ ١‬ه ‪ ،‬ؤلء م‬
‫ئك‪ " :‬ت‬ ‫‪i& kJ‬‬ ‫ءس ؟ ون ءه‬
‫ص أثال؟ا "‪ ،‬ئ د‪:‬‬
‫جئ[بث؟مبي محا‪ 0‬؟‪ ،‬ئل ث‪■ " :‬بم‬
‫فه‪ 1‬ل ث ال‬
‫ث ظ " ظ‪ :3‬ئ ظ ظ‪3‬ي‬
‫سي‪ ،‬؟ ئ ك ‪ " :‬جعله ا م ن تمتع ة‪ ،‬وأعش ث الثا ‪ ،‬زأ ظ ى ا لخد أزبما ‪،‬‬
‫يف ا زيد بنقاي‬
‫ئئ ا ئ ‪ 3‬ف‬
‫فف ا ابن مع نث و د ؟ ئ ك ‪ " :‬جعل ه ا م نمسة‪،‬‬
‫وأعقإى ا لأغث ت هن ئ ن "‪ ،‬قات‪ :‬ئن ا قات ي‬

‫ي ه‪ 1‬أثو‬
‫ك د ت ي م '‪ ، ٠‬قا ‪ : 3‬ئ ظ قا ‪ 3‬ف‬ ‫حأ ن ن ؛ ه ش ت الئآ ‪ ،‬ز لخر ؛ لأم ت ي ئ ا ‪ ،‬وأغش‬
‫ر ا ب‪،‬حما د ‪ :‬ئ ك ‪ " :‬ي غلف ا م نستة‪ ،‬أعطى ا ال ح تب الثآ‪ ،‬وا عتز اجل د شيئ ا ‪ ،‬وأعش‬
‫ا لأم ت ي ن ي " قات ر اق ا مي ي‪ ،‬ئ ث تج ه ا ع ر تنا أ حمانا غ ي أي ن انئؤ بجئ حما ذ ‪ ،‬إد‬
‫ن خ ل غ ي اخل ا ج ي‪ ،‬ق ات‪ :‬إن با نا ب نش ال ‪ ،‬قات‪ :‬ائ ذ ذ تيب‪ ،‬ئ ذ ظ وا غن ا ئئ ه ز ض‬

‫سي رنه م غ د ءدا’شه م‘ و حم ي م ي أي ا نه م ‪ ،‬نن خ ل ر ج ل ث ن ض ت ي م‘ ئئ ا د‬

‫أؤثاط ه م ‪ ،‬و‬
‫ص‬ ‫ك د \ ل’ الجن و ب ذ ؟‬ ‫ه ت ةا?ئ ت ذ ءمص ‪ ،‬قا د ‪ :‬ض أتن أن ث؟ قات؛ ي ن الئ ا م قا د‪:‬‬
‫ين ا محقي ومحن أ م‬
‫حس نة؟ ث ا حتزه‪ ،‬ف ات‪ :‬فن كا ذ وراءك ع ن غيث؟ قات‪ :‬ئ عم‪ ،‬أحت ابتئي ف‬
‫ملتلر‪ ،‬وكثفن ”اكن أ ره‬
‫املؤمنين ث ال ث حسائ ب ‪ ،‬ئا ل‪ :‬ثا ش ت لي ”كتفن ”اك ن ؤئغ ا‬
‫ونماشيزة‪ ،‬ق ات‪ :‬أ صابتيي ت ح ابهب حؤران‪ ،‬بوقع ههي صعا و و ئ ر كثار‪،‬حم كا ن الكب ا ر حلم ة‬
‫ط متدارك وه و ال ث غ ال ذ ي ش م ع ت به‪ ،‬تواد ت ا ئ‪ ،‬وواد ثا رح‪ ،‬وأرتس‬ ‫الصفار‪ ،‬ئوهع‬
‫و ت‬ ‫ش ك عيت ى‪،‬‬ ‫^ ‪ ،٩‬وأرتس مدبزه‪ ،‬و! صابتني س_محا تة ب سو؛‪ ،‬أؤ ئ ‪3‬‬
‫ال دما ث ‪ ،‬وأشال ت البنان‪ ،‬وأدحص ت اق ال غ‪ ،‬ص د ع ت ض ائكنأؤ أما كنه ا ‪ ،‬وأ صاثتيي‬
‫ب د ؛ ل ر ي‪ ،‬وامتآاللت> ا أل حا د ي د‪ 4‬وأئع ن ت ا لأؤاديه‪ ،‬و ح س ك في م ت د‬
‫سث‪ -‬ح ا بة‪ ،‬فتأبي‪ ،‬ائئي وذ م‬
‫ب‬

‫زنا؛لئ ن ي ئ ‪،‬‬ ‫أشذ‪ ،‬هما ‪ :3‬هن‬ ‫بت ي‬ ‫و‪-‬جا ر الءث‪-‬ني‪ ،‬قأ ئا ‪3‬ت ‪ ، ٧^ ١‬ئد ح د ر ج ل م ن‬
‫م‬ ‫ز م ت ا أ ن ي ف م ن ا كة ‪ ،‬ظ ن ث و‪ 1‬ه ظ ؛‬ ‫م ا إل‪ -‬حمائ‪ ،‬وا < اب الئ‪،‬‬ ‫مما ‪ :3‬ال‪،‬‬

‫م‬ ‫بت‪b^" 1‬؛‪ ،‬م م ق دت ‪ ، ٧١٠^ ١‬ن ذ خ د ت ج د ث ن‬ ‫‪ : 3Uİ‬بض ‪ ^ ^ ^ ١‬أ ث ‪ u i ،‬د ‪:‬‬
‫امحت ات و‪ ،‬ق ات‪ :‬ق د ء ذ ؤزاءلئ ض ي ب ؟ ق ات‪ :‬قمح ي اوؤائ ؛ ذ م إ ر رياديه ا‪،‬‬
 ‫‪Â m ir eş-Şa’bî‬‬ ‫‪447‬‬

‫ثق ون‪ :‬ث إل أ طن غ ب ‪1‬لىحمثة ثهئقأ ‪ Ifcj‬ال؛صان‪ ،‬ومم ك ي فيه‪-‬ا ‪، ٤^^١١‬‬ ‫وش مع ت‬
‫جل ثني ال خ يا ج ت ا قات‪ ،‬ق ادت ويحلف‪ C‬إثن ا ح د ث‬
‫يف ا ال بغز ى‪ ،‬قأال الشعبيت و‬
‫نتن انسئ ف‬
‫مل م ‪،‬‬
‫أ صل ح الل ه اآلمين‪ ،‬أ ح ص ب الناس ن ئتك ا ‪ 0‬ا‬ ‫قث ات‪:‬‬ ‫أغد الئ ا م‪،‬‬
‫م لث حثتز يف ا ‪ ،‬زأث ا ئ ئ ك ي السن اع ء إ ن ال مأ ه ئ ل‬ ‫والث م ن‪ C‬وال زبد‪ ،‬واللس‪ ،‬ه ال يوقد‬
‫عص ذيه ا ”كأبهت ا لمبتا مع ه ا ‪ ،‬ؤأث ا تن اء س‬ ‫نقس لس ه ا ‪ ،‬فتبيت ول ه ا أنجي ش‬
‫حمئ بهته ا ‪ ،‬حم‬
‫ثري‬
‫ب‬
‫ا ملع ن ي ء إنه ا ثن ى م ن أنؤاع ا ل س حر‪ ، ١١^^ ،‬ال م ‪ ،‬زئؤر‪ ،^^ ١١‬ما يشيع بهلوئه ا ‪ ،‬ؤ ال جم‬

‫به م ا‬ ‫حم د امت لأت أ واقي ا ‪ ،‬ل ه ا مئ ال ك ظ ة جرة‪ ،‬ق ش ا ل م م ح ز ست ر د‬

‫عي وثه ا ‪ ،‬فمي ت و‬
‫؛ لأي‪ ،‬ب م ما ‪ :3‬ائذ‪،‬ن‪ ،‬ئد ح د ر ح ل م ن ‪ ١٤" ^ ^ ١‬ن ؛؛‪| l)İjî‬مم م ن أق ت الن المر_‪ ،‬في‬
‫ن ز‪ ،‬زل ك ذ ال أخي ئ أئرد كظ ‪3ü‬‬
‫المب ن ‪ ،‬ق ات ؛ ئ ؤ ‪<١٢‬؛ زنا؛ق ئ حم ي ؟ ؛‪ :^ ١‬ح‬

‫م ك ن ا حس ن‪ ،‬ق ا د ‪ :‬أ صابتغي ت ح ابه يحلوان ثنز أط أ ؛ ي إ رث ا خ ز‬ ‫هؤ الء‪ ،‬ق ات‪:‬‬
‫أطوله م‬ ‫د حإ نت على األمير‪ C‬مما ‪ 3‬الجحا ج‪ :‬ك ن ك ث أبص ره م ي املطر حهئته‪ ،‬إثلف‬
‫يالمث بب حق لوة ‪ ، ٠٠‬حدت ا أبو حام د بن مجل ه‪ ،‬ثتا أبو القثا س الثؤاجء ثئ ا ئ خ ث ذ بن عقاب‬

‫العك؛ى‪ ،‬خد ش أيى عي د بن موسى‪ ،‬ظ ‪ : 3‬أ ي ن ق أبو بكر حم ذلى‪ ،‬ءا ‪ : 3‬قا ‪3‬‬ ‫بنت و ص‬

‫لي الئعبجد‪ :‬أ ال أ‪-‬حالل أل ح د ق ثمحظ ة في جملس وا ج د إن ‪ -‬كن ت حا فظا كن ا محظ ث ‪،‬‬

‫ن م ‪ ،‬حممات‪ :‬إثا‬ ‫س ف ن زأثا ئم ث د ‪ ،‬ئ م خ إلي ثرين بن ش‬

‫إق نث ا أش يي ا لخيا غ بن يو‬
‫لل ه وما ص دحمتلط م ن العني؛ يا فعبي‪ ،‬قذ وث حؤة‬

‫‪.‬سل آك‪ 1‬نآ ظأة ج ‪Şa’bî anlatıyor: Bağlanmış bir şekilde (vali) Haccâc’a‬‬
‫‪:Sarayın kapısına vardığım zaman Yezîd b. Ebî Müslim’le karşılaştım. Bana‬‬
‫“‪.Ey Şa’bî! Allah için sen ilim sahibisin ve taşıdığın bu ilme yazık olur‬‬
‫‪Bugün de aracı olunacak bir gün değil! Onun için Haccâc’ın karşısında şirke‬‬
‫‪.ve nifaka bulaştığını itiraf et, belki kurtulursun!” dedi. Sonra Muhammed b‬‬
‫‪.el-Haccâc’la da karşılaştım, o da bana Yezîd’in dediği şeyleri tekrar etti‬‬
‫‪Haccâc,' yanına" girdiğim zaman balla: “ Ey Şa’bî! Bize başkaldırân "ve‬‬
‫‪hakkımızda ileri geri konuşanlardan biri de sen misin?” diye sordu. Şöyle‬‬
‫‪,karşılık verdim: “Allah valiyi ıslah etsin! Evlerimizi hüzünlere boğdu‬‬
‫‪yakınlarımızla aramızı kesti, hayatımızı dara soktu. Geceler boyu uyku‬‬
‫‪görmedik, üzerimize korku çöktü. Bizi öyle bir boşluğun içinde bıraktı ki‬‬
‫‪artık ne takva sahibi iyi kişilerden, ne de güç sahibi günahkâr kimselerden‬‬
448 Â m ireş-Şa’bî

olabildik.” Bunun üzerine Haccâc: “Vallahi doğruyu söyledin! Bize isyan

edip başkaldırmaları ile iyilik etmediler, günaha girip isyan etmeleriyle
herhangi bir güce de sahip olamadılar” dedi ve beni serbest bıraktı.
Daha sonra bir miras konusunda bana ihtiyacı oldu ve yanına çağırdı.
Gittiğimde: “ölenden geriye kalan bir kız kardeş, bir anne ve bir dedenin
mirastaki payları hakkında ne dersin?” diye sorunca: “Bu konuda
Resûlullah’ın (satlallahu aleyhi vesellem) beş sahabisi ihtilaf ettiler. Bunlar da Osmân
b. Aitân, Zeyd b. Sâbit, Abdullah b. Mes’ûd, Ali b. Ebî Tâlib ve ibn
Abbâs’tır” dedim. “Bu konuda ibn Abbâs ne diyor? Zira pek takvalı
birisiydi” diye sorunca şöyle dedim: “ibn Abbâs dedeyi baba konumuna
koyup bu şekilde payını verdi. Anneye üçte bir verirken kız kardeşe ise pay
vermedi” dedim, “?eki, müminlerin emiri (Osmân) bu konuda ne dedi?”
diye sorunca: “Terekeyi üç hisse üzerinden paylaştırdı” dedim. “Zeyd b.
Sâbit nasıl paylaştırdı?” diye sorunca: “Zeyd terekeyi dokuz hisse üzerinden
paylaştırdı. Dedeye dört, kız kardeşe de iki hisse verdi” dedim, “ibn Mes’ûd
nasıl paylaştırdı?” diye sorunca: “Terekeyi altı hisse üzerinden paylaştırdı.
Kız kardeşe üç, anneye de bir hisse verdi“ dedim. “Peki, Ebû Turâb (Hz.
Ali) nasıl paylaştırdı?” diye sorunca da: “O da terekeyi altı hisse üzerinden
paylaştırdı. Kız kardeşe üç, dedeye bir, anneye de iki hisse verdi” karşılığım
verdim. Bunun üzerine dedi İri: “O zaman kadıya emir ver, böylesi bir
durumda müminlerin emiri Osmân gibi hüküm versin!” Daha sonra saray
teşrifatçısı içeri girdi ve: “Kapıda elçiler” var” dedi. Haccâc: “Onları içeri al”
deyince, kafalarında sarık, bellerinde kılıç ve sağ ellerinde mektupları olan
elçiler girdiler, önce Benû Selim kabilesinden olan Seyâbe b. Âsim girdi.
Haccâc: “Nerelisin?” diye sorunca: “Şamlıyım” cevabını verdi. Haccâc:
“Müminlerin emiri ve ordusu nasıllar?” diye sorunca, Seyâbe durumlarını
anlattı. Haccâc: “Gelirken yağmur var mıydı?” diye sorunca: “Evet.
Müminlerinin emirinin yanından buraya gelinceye kadar üç defa yağmur
oldu” cevabını verdi-
Haccâc: “Nasıl yağdığını, bulutların nasıl olduğunu bana anlat” deyince,
Seyâbe şöyle karşılık verdi: “Havran’dayken bir bulut geldi, yağmur hem
 A m ir eş-Şa’bî 449

ince hem sağanak olarak yağdı. Damlalar küçük çocukların lokması kadardı.
Sonra su gürültüsü duydum. Bazı vadilerden sel akıyor, bazılarının suyu
çekiliyordu. Toprağın bir kısmı suyu emiyor, bir kısmı bırakıyordu. Sonra
Suva’da yağmura tutuldum. Yerler yumuşadı ve sert topraklı yerlerden
derelerden seller akmaya başladı. Gelirken yağmurdan korunmak için
hayvan inlerine girdik. Başka bir bulut gelip yağmur yağınca kaynaklar
çoğaldı, kanallar ve vadiler dolup taştı. Yanma gelirken hayvanları
sürükleyecek derecede yağmur seli vardı. ” Haccâc: “Diğer elçiye izin ver”
deyince, Esed oğullarından bir adam girdi: Haccâc: “Geldiğin yerde yağmur
var mı?” diye sorunca, adam: “Hayır, kıtlık çoğaldı ve kuraklık baş gösterdi.
Öyle ki, insanlar yerden çıkan sulu bitkileri yemeye başladılar. Haccâc, bu
yılın kıtlık yılı olacağını anladı ve: “Sen ne kötü habercisin” dedi. Adam:
“Ben sana olanları anlattım” karşılığını verdi. Haccâc: “Diğer elçinin
girmesine izin ver” deyince, Yemâme halkından olan bir adam girdi.
Haccâc: “Geldiğin yerde yağmur var mı?” diye sorunca, adam dedi ki:
“Sucular, daha çok yağması için ellerini duaya kaldırmıştı. Bir adamın:
“Haydi sizi ateşlerin söndürüldüğü, kadınların yakındığı, davarların ürün
vermede yarıştığı yere gelin” dediğini gördüm.
Şa’bî der ki: Haccâc, adamın dediğini anlamayınca: “Yazık sana! Sen Şam
halkıyla konuşuyorsun. Onların anlayacağı şekilde konuş” dedi. Adam şöyle
karşılık verdi: “Allah valiyi ıslah etsin, olur. İnsanlar bolluk içinde. Meyve,
yağ, kaymak ve süt çok bol. İnsanlar ekmek pişirmek için bile ateş
yakmıyorlar. Kadınlar yayıklarının başında inler haldeler. Kadınlar
hayvanlarını otlağa götürüp sütlerini sağıyorlar ve yorgunluktan kollarını
hissetmiyorlar. Davarların ağaç, meyve ve ot bolluğundan karınları doyuyor,
ama gözleri doymuyor ve işkembeleri dolu olarak akşamlıyorlar. Testiler
sütlerle dolup taşıyor.” Haccâc: “Diğer elçiye izin ver” deyince, Mevâliden
bir adam girdi. Bu adamın, zamanının en kuvvetli kişisi olduğu söylenirdi.
Haccâc: “Geldiğin yerde yağmur var mıydı?” diye sorunca, adam: “Evet
ama, bunların anlattığı gibi güzel anlatamam” cevabını verdi. Haccâc:
“Anlatabildiğin gibi anlat” deyince, adam dedi ki: “Hilvân’da bir bulut geldi
450 Â m ireş-Şa’bî

ve yanına girinceye kadar da yağmur devam etti.” Haccâc: “Sen yağmur

konusunda en kısa konuşansın, ama kılıçla vurmada deneyimli birisin” dedi,

‫ثن ا‬ ،‫ن‬ ‫ما‬ ‫غ‬ ‫ئ ن‬ ‫د‬ ‫محا‬ ‫بن‬ ‫أ خن ذ‬ ‫ثن ا‬ C‫ل ه إ حل ئ‬

‫بك ر ا‬ ‫أب و‬ ‫ح د قا‬ ]٣٢ ٧/ ‫[؛‬ “) ٥ ٩ ٨ ٥ (

‫ حدق ا م ح م د بن أ لخض بن أبى يريد ال هئذا ئء ص م خ ث د ئن‬،‫م ح مود بن خذاش‬

^ ١‫ ال؛ءن ا‬.•‫ جير‬. ‫ في ن ت ا الء ح الم ذ‬: ‫ كا ذ ا لئئيو؛ م ن أؤل م الثا س بهذا الس ت‬:‫ قات‬،‫ج ع ا ذه‬
‫حم م د ؤ د م ا حم بء‬ ‫ا‬

Muhammed b. Ca’de der ki: Şa’bî, insanlar içinde: “Hilın ٢١^ anında
değil asıl öfke anında belli olur” beytine en çok gönlü takılanlardandı.

، ‫ ثغ ا أبو ا مل صل حمم د بن ائثهئ ل‬، ‫ ] حدبت ا أبو أمح د الغعلريف ئ‬٣٢٧/ ‫ )“ ل ؛‬٥٩٨٦(
،‫عن هتئ م‬ ‫ ثت ا ذ ا ب بن ت غ م‬،‫ ثن ا أبو أغثه‬،‫ح دب ي م خ ث ذ بن ت ع يد ائثؤار‬
‫ل ه وى ثأن ت‬U 1‫ " |دا أئ ث نم ثئش ئ ؤلز ثدر‬:‫ أثت ء ن م ود‬، ‫ عن الئعبي‬، ‫غذ مجال د‬
'٠‫وعضيالئ الؤ ش واء‬

Şa’bî der ki: “Şayet aşık olmamışsan ye hevânın ne olduğunu bilmiyorsan

çöldeki eşekten farkın yoktur.”

Şa’bî; Ali b. Ebî Tâlib, Sa'd b. Eb! Vakkâs, Saîd b. Zeyd b. Amr b. Nufeyl,
İbn Abbâs, ibn Ömer, Usâme b. Zeyd, Amr b. el-Âs, Abdullah b. Amr b. el-
Âs, Cerîr b. Abdillah el-Becelî, Câbir b. Semure, Adiy b. Hâtim, Urve b.
Mudarris, Câbir b. Abdillah, Nu’mân b. Beşîr, Berâ b. Âzib, Ukbe b. Amr,
Zeyd b. Erkam, Ebû Saîd el-Hudrî, Ka’b b. Ucre, Enes b. Mâlik, Muğîre b.
Şu’be, imrân b. Husayn, Abdurrahman b. Semure gibi ashâbdan çok
sayıda değerli ve âlim olan kişilere yetişmiştir. Kadınlardan da Âişe,
üm m ü Seleme, Meymûne, üm m ü Hâni, Esmâ binti Umeys ve Fâtıma
binti Kays gibilerine yetişmiştir.

Şa’bî; Mesrûk, ^k am e, E‫^؛‬ed, Ebû Seleme b. Abdirrahman, Yahya b.

Talha, Ömer b. Ali b. Ebî Tâlib, Sâlim b. Abdillah b. Mes’ûd, Ebû Ubeyde
b. Abdillah b. M esud ve Ebû Burde b. Ebî Mûsa’dan rivayetlerde
bulunmuştur.

Şa’bî’den ise tâbiûndan Ebû ishâk es-Sebîî, Ebû ishâk eş-Şeybânî, Ebû
Husayn, Hakem b. Utbe, Atâ b. es-Sâib, Muhammed b. Sûkâ, Husayn,
 Ebû ishâk es-Sebîî 451

Muğîre, Â s ^ el-Ahvel, Dâvud b. Ebî Hind, A’meş ٧^ başkaları rivayetlerde

bulunmuştur.

Takrîb 3184, Takrîb 4535, Takrîb 4536, Takrîb 4537, Takrîb 3264,
Takrîb 3269, Takrîb 3322, Takrîb 3436, Takrîb 12SS, Takrîb 1289, Takrîb
2264, Takrîb 468, Takrîb 2947, Takrîb 3167, Takrîb 207-b, Takrîb 1647,
Takrîb 1713, Takrîb 3176, Takrîb 82, Takrîb 1337, Takrîb 4546, Takrîb
1817, Takrîb 1763, Takrîb 2741, Takrîb 2546, Takrîb 4256, Takrîb 4332,
Takrîb 1876,Takrîb 1789, Takrîb 4117

Ebû İshâk es-Sebıî

Allah dostlarından biri de, uzun bir yaşam süren ve ibadet eden, hakkı
görüp anlayan, sabrederek yaşayan Ebû ishâk ‫ آ س‬b. Abdillah es-Sebîî’dir.

Denilirdi ‫لكل‬: Tasavvuf, kendini sabra zorlamak, katlanmaya çalışmak,

hazırlıklı olmak ve tek başına üstesinden gelmektir.

‫ ثتا عبد ال ر ئئ أخن ت بن‬، ‫ ] حدثت ا أ خ ن د بن جعف ر بن مال ك‬٣٣٨/ ‫)" ت ة‬٦٠١٨(
‫ " ول ذ أث و إ ئ خا ق في ن ئا ن‬:‫ ف ريلث‬3 ‫ ظ‬:‫ قات‬، ‫ ثن ا أش وب بن غ ا م‬،‫ ح دبي ي أيي‬، ‫ح م‬
‫س تي ن ب م ن بئة‬ :‫ ^ ؛ ^ حمالأ‬١ ‫ أ خ ب ي‬،‫ ن‬IİP ‫ بن‬ûIaİp

”.Şerîk der ki: “Ebû ishâk, Hz. Osmân’ın hilafeti döneminde doğdu
”Ravi Esved ekledi) Zannedersem Şerîk: “Hilafetinin bitmesine üç yıl kala(
demiştir.

‫ ثن ا حممود بن نمح د‬،‫ع م بن تمل م‬ ‫ح د ظ حمم د بن‬ ] ٣٣٨/٤ [ ")٦٠١٩(

‫ رأيت أي‬٩ ‫' حم ت‬٠ : 3 ‫ ئ‬،‫ن نه‬
‫ ص م‬،‫ ظ جريرة‬،‫ بن أيي غيث‬٧( ^ ‫ا لوام_ط يء ظ ؛‬

٠٠ ‫ت حاىي د و ت بؤ الرص ب ا لآؤت‬،‫ا‬

Muğîre der ki: “Ebû ishâk’ı gördüğümde, ilklerin (sahabenin) gittiği yolu
hatırlardım.”
‫‪452‬‬ ‫‪Ebû İshâk es-Sebîî‬‬

‫(‪ ")٦٠٢٠‬ل ‪ ] ٣٣٨/٤‬حمم د بن ع م ‪ ،‬ثغ ا ال غ ث ي ن بن حمم د ‪ ،‬ثت ا يونفئ بنيمعو ب ‪،‬‬

‫ر ض ي ال أ ‪4‬‬ ‫ه‬ ‫ومه د‬ ‫س عل قا ‪،‬‬ ‫جال‬ ‫ذ‬ ‫شحا ى مم‬ ‫إ‬ ‫جال س أثا‬ ‫ص‬ ‫"‬ ‫كا ذ مال ت‪:‬‬ ‫ن ي ئ ‪ ،‬قا ت ‪:‬‬ ‫ثن ا‬

‫مما ر حميت ا "‬

‫‪Cerîr der ki: “Ebû ishâk ile oturup kalkan, Hz. Ali ve Abdullah (b.‬‬
‫‪Mes’ûd) ile oturmuş gibi olur” denirdi.‬‬

‫ط ‪ ،‬ئ عل غ ئن ا مل ح ن ثن حنا ن ‪ ،‬ظ‬ ‫م تن‬ ‫(‪ ] ٣٣٨ /! [ -) ٦٠٢١‬خ د ك أبو‬

‫حمم ود بن خ ال ن‪ ،‬ظ أبو أخن ت ؛ملزن ري‪ ،‬ظ‪ " :،3‬رؤى أبو إشحاد>‪ ،‬غذ أزثع ة أؤ ئبدقؤ‬

‫ه‬ ‫وعش رين ب ن أ حصا ب رن ول الل ه‬

‫‪Ebû Ahmed ez-Zübeyrî der ki: “Ebû ishâk, Resûlullah'ın‬‬ ‫‪(sallallahu aleyhi‬‬

‫)‪vesellem‬‬ ‫”‪ashâbından yirmi dört veya yirmi üç kişiden rivayette bulundu.‬‬

‫(‪ [ -) ٦٠٢٢‬؛ ‪ ] ٣٣٨/‬خدحما أبو بكر تن احمزاء‪ ،‬ظ م د ال م تن ثريت‪ ،‬ثت ا أبو ه ب ‪ ،‬ظ‬
‫ع ن ا[ أ ؤ‬ ‫دي ث‬ ‫ح‬ ‫ى ‪ -‬ح قث\ ب‬ ‫شحا‬ ‫وأب وإ‬ ‫أئا‬ ‫ثن غ ت‬ ‫ج‬ ‫ث إ دا ا‬ ‫ك‬ ‫س ‪ ،‬قا ت ‪٠٠ :‬‬ ‫ال ع م‬ ‫ا‬ ‫ح دث نا‬ ‫و كي ع‪،‬‬

‫ط ة”‬
‫‪A’meş der ki: “Ebû ishâk ile bir araya geldiğimde, hemen Abdullah (b.‬‬
‫”‪Mes’ûd)’dan bahsederdik.‬‬

‫س د ‪-‬ا ق غ و ئ ‪ ،‬تحا‬ ‫س ذ تن ع ئ‪ ،‬ثن ا حم د الثؤ ئ‬ ‫(‪ ] ٣ ٣ ٧ ٤ [ -) ٦٠٢٣‬خدتث ا‬

‫حم ن ود بن خ ال ن‪ ،‬ثن ا ي حش بن ادم ‪ ،‬ح دقتي حفقس ن غثا ث ‪ ،‬قات‪ :‬ت م ن ت ا ال حتقن‪،‬‬
‫مولت‪ " :‬حم ث ‪ 1‬دا ظ ؤت يأيي إشح‪1‬ىي ح د ظ لأ‪-‬خ ا ب ي ي م عتد‪،‬ن ر عص‪-‬ا قس عثه عظ ر "‬
‫‪A’meş der ki: “E^û ishâk ile baş başa kaldığımda, hemen Abdullah (b.‬‬
‫”‪Mes’ûd)’un naklettiği hadislerden bahsederdik.‬‬

‫شا ت غ ث ذ ئ عل عء ئ مه د ال د ئ ن ث ئ ن ي ز ي د ه ه ر ه‬ ‫(‪ [ -) ٦٠٢٤‬؛‪] ٣٣٩/‬‬

‫ئتا أثو بكر بن عثا ش‪ ،‬ثت ا أثو إ شحا ى‪ ،‬قا د ‪ " :‬ع روت قي زما ن ر م ي ق أؤس ب غ عزوات ‪،‬‬
‫وت ا ت ريائ قت ‪ 3‬ئغ اويه "‬
‫‪Ebû İshâk der ki: “Ziyâd zamanında altı veya yedi defa gazveye katıldım.‬‬
‫”‪Ziyâd, Muaviye’den önce öldü.‬‬
 ‫‪Ebû ishâk es-Sebîî‬‬ ‫‪453‬‬

‫(‪ [ -) ٦٠٢٥‬؛ ‪ ] ٣٣٩/‬حلدث‪ 1‬حم م د بن عل ي‪ C‬ثن ا ع ذ الل ه ن ت خ م ‪ ،‬ثن احم ن ود بن‬

‫عت ال ن‪ ،‬ها د ي حيى شر ادم‪ ،‬أمال أبو بكر بن عثاش‪ " :‬نفثا إش حاى أيام ا حل وارج تن هس ت‬

‫أز شبع و ع ش ن رث اثة ‪٠٠‬‬

‫‪: “Ebû ishâk’ı, Haricilerin zamanında hicretin‬لكل ‪Ebû Bekr b. Ayyaş der‬‬
‫”‪yüz yirmi altı veya yüz yirmi yedinci yıllarında defnettik.‬‬

‫(‪ [ -) ٦٠٢٦‬؛ ‪ ] ٣٣٩/‬حدثن ا أبو بكر بن ماللثء ثغ ا عبد الل ه بن أخن ت بن خ م ‪،‬‬
‫تمجحا‪ :‬ا ج ثن غ ال شئب غ‪ ،‬ؤأب وإئ خ ا ق‪ ،‬ق ا د ال ئئب ي ‪:‬‬ ‫هأال‬ ‫ح د ب ي أيي‪ ،‬ثن ا شقت ا ن ‪ ،‬قادت‬
‫أن ث حض مش يا أثا إشحاى ‪ ،‬مما ‪ " :3‬ال والل ه‪ ،‬ن ا أثا بخير مئلف‪ ،‬بن أن ث ‪-‬ص بش‬
‫س ‪١١‬‬
‫وا ا ه‬

‫‪Şa’bî ile Ebû ishâk es-Sebîî bir araya gelince, Şa’bî: “Ey Ebû ishâk! Sen‬‬
‫‪benden daha hayırlısın!” dedi. Ebû ishâk da: “Hayır! Vallahi sen benden,‬‬
‫‪hem daha hayırlı, hem de yaşça daha büyüksün” karşılığını verdi.‬‬

‫(‪ -) ٦٠٢٧‬ل ؛ ‪ ] ٣٣٩/‬حدثنا أث و أخن ت الغع ئري ئ‪ ،‬وحمم د بن عمن‪ ،‬وحمم د بن عمر‪،‬‬
‫&\{ل\‪ :‬ظ عتد الل‪ 4‬بن حمم د ‪ ،‬ظ أ خ ن ذ بن ع‪،‬مان ا أل حغس ى‪ 4‬ثن ا أبو بكر بن عيا ش‪ ،‬قات‪:‬‬
‫جتف ص إشظيى‪: ،‬غ ول‪ " :‬ظ أمح ق ع ي ض ى ظ أضق ط "‬
‫‪Ebû İshâk: “Kırk yıldır gözlerim (doyasıya) uyumadı” demiştir.‬‬

‫(‪ [ -) ٦٠٢٨‬؛ ‪ ] ٣٣٩/‬حدثن ا حم ث د ن إثزاهب‪ ،‬وم خ ث د س أخن ت‪ ،‬في مجاعة‪،‬‬

‫قالوا‪ :‬ثن ا ع ذ الل ه بن حمم د ‪ ،‬ثن ا أمح د بن عمزان ا أل حنس ي‪ ،‬ثن ا ا لع الء بن ش ابم ال مد ي ء‬
‫ها د ‪ ٠٠ :‬ضع ف ن أب و إ ت خا ق ق د ن وته بسنتتن ئن ا "اك ن بم د ر أ د يعوم ح ر يما م‪ ،‬هكا ن إذا‬

‫! م ئ\ت هزأ ؤئز ظء بأ أ ك آية "‬

‫‪Alâ b. Sâlim el-Abdî der ki: Ebû ishâk ölümünden iki yıl önce zayıf‬‬
‫‪düştü ve yardım almadan kalkamaz duruma geldi. Bu durumda bile‬‬
‫‪kendisini ayağa kaldırdıklarında ayakta bin âyet okurdu.‬‬

‫خ د م أيي‪،‬‬ ‫ط الثؤ ثن أخن ت‪،‬‬ ‫(‪ ] ٣٣٩ / ، [ -) ٦٠٢٩‬خدتثا أبو بكر ئ نن ابل ي‪ ،‬ثن ا‬

‫إ س ا ة ‪ :‬ظ بقئ ث ث ؟ قات‪" :‬‬ ‫ئ عبمد ال ملأيي‬ ‫ئ شقا ذ ئ حمثة‪ ،‬قات‪ :‬قات م ن‬
‫أ ه ز هأيأ‪ ٥^ ١‬ق نكت ة " ى ‪ :3‬ذ ه ب ثث ق ‪ ،‬وم ئ حمزلئ‬
454 Ebû ishâk es-Sebîî

Süfyân b. Uyeyne der ‫لكل‬: Avn b. Abdillah, Ebû ishâk’a: “Senden geriye
ne kaldı?” diye sorunca, Ebû ishâk: “Namaz kılıyorum, ama bir rekâtta
Bakara sûresini okuyorum” karşılığını verdi. Bunun üzerine Avn ona: “Kötü
tarafların gidip hayırlı tarafların kalmış” dedi.

‫ ظ اخ ط ئ‬، ‫ ئ هم د ال م تذ ت خ م‬،‫] خدقا حم غثذ ئ عئ‬٣٣٩/‫ [ ؛‬-)٦٠٣٠(

، ‫ وضع ف ت‬،‫ " ذ هب ت ا ل ص الة م ش‬: ‫ أبو اشحاوأ‬3 ‫ ظ‬:‫ قات‬،‫ ثق ا أبو بك ر بن عيا ش‬،‫ع مران‬

" ‫ ن ظ حم ا ؛ ال حمزق وت‬،٣ ‫ث و م حم ش ز ه‬

Ebû İshâk der ‫لكل‬: “Namaz kılamaz oldum ve gücümü kaybettim. Artık
ayakta namaz kılarken sadece Bakara ve Âli-imrân Sûrelerini
okuyabiliyorum.”

، ‫ ظ مه د الثؤ ن أخن ت ثن خ م‬، ‫ ] خدتثا أ م ب م ثن نايل ه‬٣ ٣ ٧ ٤ [ -) ٦٠٣١(

: 3 ‫ ه ا‬، ‫ ظ أبوإ»ن حا ي ى‬،‫ ح وص‬-‫ حدبغي أبو ا لآ‬،‫ ثت اي حيى بن؛دم‬،‫ح دب ي م ح مود بن عي الن‬
‫ نش ال‬،‫ والحبيس‬، ‫ زا ال م‬، ‫صوم إ الب البه ثن ال م‬‫ وما أ‬،‫م ت وضع ف ت‬ ‫مه د‬
” ‫ائكتء‬
Ebû İshâk der ki: “Yaşlandım ve zayıfladım. Ayda sadece üç gün ve
pazartesi ile Perşembe günleri bir de haram aylarda oruç tutabiliyorum.”

‫ ظ‬،‫ حما أيي‬، ‫ ثن ا مح د الثب ئ أخن ت‬، ‫ ] خدكا أبو بكر ئ ن ال ك‬٣٣٩/‫ [ ؛‬-) ٦٠٣٢(
‫بابه ا‬ ‫ نإذا هو ي هته ركية ومن ج د عأى‬،‫أبا إشحا ق‬ ‫مبي‬، ‫ ن ط ق عأته‬:‫ قات‬، ‫^ ن‬
‫ نا‬،‫ " م ث ل الذ ي خل ابه اقال خ‬:‫ص أ كثا أبا إ ن خ ا ى ؟ قات‬ : ‫ ئ ك‬، ‫ؤئؤ في ا ف ج د‬
‫ص ت و ال ربرث ’م‬
Süfyân der ki: Ebû ishâk’ın yanma girdiğimde, onun Türk işi bir çadırın
kapısının yanındaki namazgâhta olduğunu gördüm. Ona: “Nasılsın ey Ebû
İshâk?” diye sorunca: “Felç olan kişi gibiyim. Ne elin ne de ayağın bana bir
faydası olmuyor” cevabını verdi.

‫ ثن ا أ خت ن بن‬، ‫ ظ ت غ ئ ذ ئ إ ت خا ة‬، ‫ ] خد قا أثو خام د تن ح ال‬٣٤٠/ ‫ [ ؛‬-) ٦٠٣٣(

‫ د ح ن ت عل ى أيي إ س ا ى وغز في م ة مكثة‬:‫ت قات نثثا ن‬3 ‫ ظ‬، ‫ ثن ا حام د ائن خئ‬، ‫ال ول د‬
 Ebû ishâk es-Sebîî 455

،" ‫ ظ بنفغني يد ز ال ر ي د‬٤^ ^ ^ ١ ‫ " هبمتزبي‬: 3 ‫ كئف ت أن ث يص إ«متحاىي ؟ ئ‬: ‫ق ن ث‬

‫ وه و اثن ماقة تنة يوم ئ ذ‬:‫قالأ‬
Süfyân der ‫لعل‬: Ebû ishâk’ın yanına girdiğimde, onun Türk işi bir çadırda
olduğunu gördüm. Ona: “Nasılsın ey Ebû ishâk?” diye sorunea: “Felç olan
kişi gibiyim. Ne elin ne de ayağın bana bir faydası olmuyor” cevabını verdi.
O zaman yüz bir yaşındaydı

‫ ثن ا عبد الل ه بن حمم د بن‬،‫ ] ■حدث؛احم ئ د بن ع م بن ط م‬٣٤٠/! [ ") ٦٠٣٤(

‫ قادت *اك ن‬،‫ ثن ا ا العمس‬،‫ ثن ا ه ش ئ ذ يو ش‬،‫ ظ عل ي بنب حر‬،‫مر‬
‫مح د بن ر ه‬
‫ ظ أ‬،‫تع د‬
‫ظ عن ى ا ل ن ي ال‬ ،‫ " فذا صتو ا لق ار ئ‬:‫ قالوا‬،‫لخخ ا ث محب الثؤ إذا زأؤا أب ا إ ت خ اى‬
‫ت‬ ‫لمم‬ ‫ي‬

A’meş der ki: Abdullah’ın talebeleri Ebû îshâk’ı görünce: “Bu Kur’ân
hafızı olan Amr’dır. Bu, (dünyaya) dönüp b ‫؛‬Atmayandır” derlerdi.

‫ ثن ا عتد الل ه بن أ خ ن ذ بن‬،‫ أ ح ن د ى جئ مر بن ح ندا ن‬1‫ مامأ] حالدث‬/ ‫ [ ة‬-) ٦٠٣٥(

‫أقد‬ ‫ ألل م إل‬، ^ ^ ١ ١٤‫ ؛‬٠٠ ‫ قا د أث وإ ش ناىيت‬: ‫ ه د‬،‫ ظ قئق لأ‬،‫ خ د ش أ ي‬، ‫خ م‬

" ،‫مه‬
Ebû İshâk: “Oece uyandığımda artık uyumam” demiştir.

، ‫ تحا عتد الثؤ بن أ خ ن ذ بن خ م‬، ‫تن تالل ه‬° ‫ط قأ أبو بكر‬ ] ٣٤٠/ ‫ [ ؛‬-) ٦٠٣٦(
‫ أيشثري ال ث ي ب‬٠' : ‫ ثن ا ض ا ج ي لثا ثنيي أبا إئ ح ا ق‬:‫ قا د‬،‫ ثن ا نئثا ن‬،‫ح د ب ي أ ي‬
٠٠ ‫الطثلت ا ن و إل يجح ؟‬

Ebû İshâk: “Kişi hiç taylaşan alır (buna para bulur) da hac yapamaz olur
mu!?” demiştir.

،‫ ثن ا إبراهيم بن حمم د بن الحس ن‬،‫ ] خ ك أبو حمم د بن حيا ن‬٣٤٠/‫ [ ؛‬-) ٦٠٣٧(
‫عؤب ا‬ ‫ أم كان وا بم دون الغثى‬:‫ م ود‬، ‫ ش مع ت أثا إ ن خ ا ق‬:‫ قات‬،‫ ثت ا نئ؛ا ن‬،‫ثما عند ا جلمار‬

"‫ه‬،‫شالت‬
Ebû İshâk der ki: “öncekiler kişinin bolluk içinde olmasının dine de
yardımcı olacağını düşünürlerdi.”
456 Ebû İshâk es-Sebîî

،‫خ د م أبي‬ ، ‫م د الثؤ ئ أ خن ذ‬

‫ ثن ا ه‬، ‫م تق نال ك‬ ‫ ] خد قا أثو‬٣٤٠/‫ [ ؛‬-) ٦٠٣٨(
‫ ن‬1‫ ن ف‬: ‫ مو‬،" ‫ كاد وا ينؤن ا ل ظ عؤئا غش الت؛تي‬٠٠ :‫ قات‬، ‫ عن أبي إن حا د‬،‫ثن ا مسحا ن‬
‫ م ' م‬: ‫ما ه ت ي ذ ك ة ؟ قا ت‬

Ebû İshâk: “Kişinin maddi durumunun iyi olmasının dinine yardımcı

olduğunu söylerlerdi” demiştir. Abdullah b. Ahmed der ki: Babama: “Bunu
Süfyân mı nakletti?” diye sorulunca: “Evet” cevabını verdi.

‫ ظ‬: ‫ ق ا ال‬،‫م د ؤ ن غ ث ذ ئن ع ئ‬
‫ن‬ ‫ ] خدتثا أقو أخنت ت خ ئ ذ بن‬٣٤٠/‫ [ ؛‬-) ٦٠٣٩(
‫ ش مع ت ي بكر ن‬:3 ‫ ه ا‬، ^ ^ ١ ‫ ثن ا م خ ث د بن ثنين‬،‫عبد ال ر بن حمم د بن عبد العزيز‬
‫ فزأى‬، ‫ ب ح د ا ل ص حا ك بن قس ادكوهه يؤم نا ث أبو إ شحا ى الثييعئ‬: ‫ بمولط‬،‫عيا ش‬
" ‫م‬ ‫ ي‬١^ ‫ " *ىن‬:‫ت‬1‫ مه‬، ‫جلغ ازه وك ره م ن نجف ا‬
‫ا‬

Ebû Bekir b. Ayyâş der ki: Ebû ishâk es-Sebîî’nin öldüğü gün Dahhâk b.
Kays, Kûfe’ye girdi. Cenazeyi ve kalabalığı görünce: “Bu adam kendini
Allah’a adamış birisiydi” dedi.

Ebû İshâk es-Seb!î, yirmi üç s a h a b e d e n rivayette bulundu. Hz. Ali’yi de

görüp ondan, Saîd b. Zeyd, ibn Ömer, Usâme b. Zeyd ve Abdullah b. ez-
Zübeyr’den rivayette bulundu, ^ v a a tle rin in çoğunu ise, Berâ b. Âzib,
Zeyd b. Erkam, Nu’mân b. Beşîr, Hârise b. Vehb, Abdullah b. Yezîd el-
Hatmî, Ebû Cuhayfe, Amr b. el-Hâris el-Mustalild, Süleymân b. Surad ve
Habeşî b. Cünâde’den yapmıştır. Bazı sahabi ve tabiîlerden münferid
olarak hadis aktarımştır. Münferid olarak rivayette bulunduğu sahabeler
şunlardır: Abede b. Hazen, Kudeyr ed-Dabbî, Matar b. Ukâmis.

: ‫ ئ ت‬،‫ ثما ث خث ن بن إ ن خا ى‬:‫ قات‬،‫ ] خدتثا أبو خام د بن مجل ة‬٣٤١/ ‫ [ ؛‬-) ٦٠٤٠(
‫' نأي ت ع ئ بن أبى‬٠ : ‫ ئ\ت‬، ‫ عن أيي إ>ئءحاىي‬،‫ ثن ا ف ريلئ‬:‫ قات‬، ‫حدثن ا إمسا عيل بن مو ت ى‬

" ‫طال ب رضي ال هحما لصه حمث ا وأ م والملحة‬

Ebû İshâk der ki: “Ali b. Ebî Talib’i' saçları ve sakalları ağarmış bir
şekilde gördüm.”
 ‫‪Ebû ishâk es-Sebîî‬‬ ‫‪457‬‬

‫(‪ [ ")٦٠٤١‬؛ ‪- ] ٣٤١/‬ح د ظحم ئ ذ بن عمن‪ ،‬قا د ‪ :‬ثت ا علي بن أخنت بن احلس ي ن‬
‫رأيت عل ي‬ ‫ر إشحا د ‪ ،‬قا دت‬ ‫هاد‪ :‬ثن ا أبو بكر افجشيئ ‪ ،‬ص‬ ‫‪ ، ^ ، ^ ١‬ئا‪3‬؛‪ :‬ظ‬
‫ب ش ت ي ط ؛‪ ١٤‬زا ي ا مل حق "‬
‫مة م‬
‫ب‬ ‫ئ أي‬
‫‪Ebû İshâk der ki: “Ali b. Ebi Talib’i, güneş zevale erince Cuma namazını‬‬
‫”‪kılarken gördüm.‬‬

‫ثن ا‬ ‫(‪ [ -) ٦٠٤٢‬؛ ‪ ] ٣٤١/‬خدثثا أ م خا ب ز ئ جثثه‪ ،‬قات‪ :‬ئ ت خ ث ذ ن إ ن خا ة ‪ ،‬قات‪:‬‬

‫م ت أثا‬ ‫ت خ ث د ئ خش ا ن‪ ،‬زعئ ئ إ ئ ئا ب ‪ ،‬قاال‪ :‬ئ إشخ ا ئ ئ ئن بما ذ ‪ ،‬قات‪ :‬ش‬

‫ه ‪ :‬أش ا تة‪ ،‬وزيد بن‬ ‫س‪1‬ا ن‪ ،‬ص أيي إ>شثا ئ‪ " : ٤١^ ،‬رأيت عدة من أصءح‪1‬نما ؛لنيي‬

‫و'فاء بن غا ر ي‪ ،‬زائن ع م تتزرون إ ر أ حما ب نوثهب "‬

‫ي‬ ‫أم‪،‬‬
‫‪Ebû İshâk der ki: “Resûlullah’ın‬‬ ‫)‪(sallallahu aleyhi vesellem‬‬ ‫‪ashâbmdan, Usâmej‬‬
‫‪Zeyd b. Erkam, Berâ b. Âzib ve ibn Ömer’i gördüm, izarları baldırlarının‬‬
‫”‪yarısına kadar ulaşıyordu.‬‬

‫ثن ا‬ ‫(‪■ ] ٣٤ ١/٤[ ")٦ ٠٤٣‬خ حما أبو خ ا ب ز ب ن مجل ه ‪ ،‬قات‪ :‬ثن ا حمم د بن إشتا ق ‪ ،‬قات‪:‬‬
‫عمر‬ ‫رأيت ابق‬ ‫حم ث د س الصثا ح‪ ،‬ثمالأ‪ :‬ثن ا شقيا ن ‪ ،‬قالأ‪ :‬ن م ع ث أبا إ ن خا ق ‪ ،‬يقولت‪:‬‬
‫و ن إ ر أ اك ب ت ايف ' م‬

‫‪Ebû İshâk: “ibn Ömer’in, izarının baldırlarının yarısına kadar yetiştiğini‬‬

‫‪gördüm” demiştir.‬‬

‫‪Takrîb 3155-c, Takrîb 2401, Takrîb 2588, Takrîb 2589, Takrîb 3492,‬‬
‫‪Takrîb2366, Takrîb 1731,Takrîb 4365, Takrîb 988, T a ^ 987; Takrîb 976‬‬

‫ثت ا‬ ‫(‪ [ -) ٦٠٥٥‬؛‪ ] ٣٤٤/‬حدثت ا أب وإ ش تا ق‪ ،‬قات‪ :‬ح د ب ي إبراهيم ئن ف ر ي ك‪ ،‬ها د ‪:‬‬

‫أمح د تن يون س‪ ،‬ه ات‪ :‬ثت ا رهئ ر‪ ،‬ها د ‪ :‬ثن ا أبو إشحا ى‪ ،‬قات‪ " :‬ح رغ عبد اللؤ بن يزيد‬

‫أب و‬ ‫ق ت‬‫ا‬ ‫أ رئ م‪،‬‬ ‫ب ن‬ ‫و ري د‬ ‫ز ب‬ ‫عا‬ ‫ئ ذ‬ ‫اء‬ ‫ر‬ ‫ائ‬ ‫ه‬ ‫مع‬ ‫ر ج‬ ‫ح‬ ‫ن‬ ‫و ح ر غ مم‬ ‫ي‪،‬‬ ‫م نع‬
‫ب‬ ‫(ي ي‬ ‫حم ا‬ ‫ا‬

‫ر‪،‬ب م ص أى بما‬ ‫إشحا ى ‪ :‬ؤأثا مع ه م يوم ئذ‪ ،‬مما م غش رجليه ع ز ع م م م ها شئنم ى وانثغئ‬

‫تا‬ ‫وأ خ ر‬ ‫ا‬

‫ق د ت‬ ‫‪:‬‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫ق ت‬‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫مل مم‬
‫و‬ ‫م‬
‫ي و ئ ذ‬ ‫ي ؤد ن‬ ‫مل‬
‫و‬ ‫أف زا ؤ ؤ‬ ‫ل‬ ‫ه ز‬ ‫نج‬ ‫ث ة ‪،‬‬ ‫ظ‬ ‫ن‬ ‫ح‬ ‫و‬ ‫ن‬ ‫حم‬ ‫ر‬
458 Abdurrahman b. Ebî Leylâ

Ebû İshâk der ki: “Abdullah b. Yezîd el-Ensârî yağmur duası için çıkınca,
onunla çıkanlar arasında Berâ b. Âzib ve ^eyd b. Erkam da vardı. Ben de
onlarlaydım. Abdullah, minber olmadan ayağa kalkıp yağmur duası yapıp
istiğfar etti, sonra bize ‫ لكال‬rekât namaz kıldırdı ve kıraati açıktan yaptı, o
namaz için ne ezan okundu, ne de kamet getirildi.”
Züheyr der ‫لط‬: “Abdullah b. Zeyd, Resûlullah'ı (sallallahu aleyhi vesellem)

gördüğünü söylemiştir.”

Takrîb 1255, Takrîb 3088, 3110 ‫س‬ ‫ل‬,‫ أ‬Takrîb 2394, Takrîb 3286,
Takrîb 1456, Takrîb 2633, Takrîb 311, Takrîb 4158, Takrîb 815, Takrîb
4233, Takrîb 4234, Takrîb 4287, Takrîb 861, Takrîb 2601, Takrîb 151,
Takrîb 3084, Takrîb 4350, Takrîb 1548, Takrîb 2959, Takrîb 3275, Takrîb
2475, Takrîb 2475-a

A bdurrahm an b. Ebî Leylâ

Allah dostlarından biri de, kendisinden razı olunan fakih, hüküm
vermekle imtihan olunan Ebû İsa Abdurrahman b. Ebî Leylâ’dır, o,
hüküm vermek ve kadılıkla imtihan edilmiş, pişmanlık ve ağlamakla
müptela olmuştur.

Tasavvufun, belaya sabretmek ve kurtuluşu beklemek olduğu söylenir.

‫ ثت ا مح د الثؤ ئ ذ أ ح ن ذ بن‬، ‫ ] حدثت ا أ ح ن ذ بن جغمر بن ح ن ذا ن‬٣٥٠/! [ “) ٦٠٨١(

‫ بن ا‬Û‫ ق ا الت ثن ا تلث ما‬،‫ وعما ن‬،‫ ثن ا أثو ذاؤذ‬،‫ ح د ب ي أبي‬، ‫ح م‬
، ‫ ص ثاب ت اقثا ئ‬،‫ملغيرة‬
‫ ز ال‬، ‫ائ أ د م غ ر ذكر الل ه‬-‫ ثل ز أز يهت‬،‫ق غ غ ر فذ و ا ال تحاي‬ " :‫ ئات‬، ‫عن ابن أ ي ث ر‬
" ‫حم‬ ‫م‬ ‫حمجب ي ت ا ؛ ا ض ئ‬

Abdurrahman b. Ebî Eeylâ der ki: “Şu ülkeleri dolaştım, Basra halkı
kadar Allah’ı zikreden ve gece kalkıp teheccüd kılanı görmedim.”
 Abdurrahman b. Ebî Leylâ 459

Uj ،،(^ ٠- q < ،^٠٠‫“؛؛‬١ *J ı *٧١ L‫؛‬j ،diJU ^ j>3 y \ LjJj‫؛‬- ] ٣٠١/! [ -) ٦٠٨٢(
،J،،p ‫؛‬31‫؛‬ ،^p ،ûl^Lİ- 1‫؛‬j ،^L‫؛‬ua Lî ، ^ p ،UJl j،Ip

r6 > ^ "^ ١‫؛‬٣ ١٤٥ J « Jö J a ،٢ ^ ١١

.A’meş der ki: “Abdurrahman b. Ebî Leylâ devamlı gece namazı kılardı
Namazı esnasında yanına biri girdiği zaman da (görmesin diye) hemen
yatağına girerdi.”

:‫ قات‬،‫ ثت احم ئ ذ بن يون س الث مصر ي‬، ‫ ] حدق ا نأي ن ا ن ى أمح د‬٣٥١/‫ [ ؛‬-) ٦٠٨٣(
:‫قا ل‬ ‫ عن‬، ‫ر د جي ح‬ ‫ عن ابن‬،‫ ثت ا ئمثا ن بن حمنه‬، ^ ^ ^ ١‫ى ح ز ره بن حمم د‬
‫ قث ث ا ث معوا إ ال‬، ‫ج ت ي جتم ع م ه الهؤاء م ه مصا ن ئ‬
‫ء ة ص ا و ح ن ن بن أبي و ى ب‬

Mücahid der ki: Abdurrahman b. Ebî Leylâ’nın bir evi vardı ve bu evde
.mushaflar vardı. Kur’ân okuyucuları bu evde toplanıp çok az ayrılırlardı
.Sadece yemek için ayrılırlardı

lj ،jJUj ^ Lj ،o li ‫؛‬p Ju>-I ،^j UJjl?- ] ٣٠ ١/ ٤[ -) ٦ ٠ ٨٤(

،‫ " ه ث ولى حم اؤ ز ى أوت يؤم مل حاء‬: ‫تن ر ق د‬:‫ ض ا‬، ‫ ه‬: :t s p \ ‫ئ ذ حم م‬

‫ ائؤوا إ ر‬:‫م الكومة‬ ‫ ن ي و ن م ن جما ي ن‬3 ‫ ث ا‬:3 ‫ د ا‬،‫ ؛ي‬، ١^ ^ ‫سنفق ه الةامر م‬
‫م‬ ‫أ ر هم د مسعته ا ث ن‬ :‫ ق ا د ابن أيي ل ش‬،‫م ن ج ئ غ الل ه لترسور ال دحما بخزي ا ال خرة‬
"‫ ويث ثقب شه‬U‫أن أئ‬
ibn Ebî Leylâ’ya kadılık görevi verilince, kadılığının ilk gününde insanlar
onu seyretmek için yollara dizildiler. Küfeli meczuplardan biri: “Allah’ın,
âhiret zilleti karşılığı kendisine dünya mutluluğunu verdiği kişiye baltın”
deyince ibn Ebî Leylâ: “Eğer bu göreve getirilmeden önce bu sözü
duysaydım, hiçbir şeylerini üstlenmezsim” dedi.

،‫ ثغ ا حمم د بن إ ن خا ق املم ف ي‬:‫ قات‬،‫ ] حدثن ا أبو خا ب ز س جبل ه‬٣٥١/‫ [ ؛‬-) ٦٠٨٥
‫أ ي‬ ‫ب ن‬ ‫ن‬ ‫مح‬
‫ل ر‬
‫ا‬ ‫عب د‬ ‫غ ذ‬ ،، ‫ال ث ا يب‬ ‫ب ن‬ ‫؛‬.‫ع ث‬ ‫غ ذ‬ ‫ض ن‬ ‫ثن ا‬ : ‫د‬ ‫ها‬ ، ‫تت ي ح‬ ‫ب ن‬ ‫أ خن ن‬ ‫ئ‬ : ‫ ؛‬١١‫؛‬

" ‫ ورضي ال ه ع م‬٠ ‫ حا ب 'ل م‬-‫ ئ أص‬٤ ^ ‫ " أذرك ث عشرين‬: 3 ‫ ه ا‬،‫و ى‬
460 Abdurrahman b. Ebî Leylâ

Abdurrahman b. Ebî Leylâ: “Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vesellem) ashâbından

yüz yirmi kişiye yetiştim” demiştir.

‫ ثن ا حمم د بن ع؛ن ما ن بن أيي‬،‫ ا حدبن ا حمم د س أمح د بن ا لخشن‬٣٥١/‫)" ل ؛‬٦٠٨٦(

‫ت ن‬ ‫\ إل ح‬ ‫عئ د‬ ‫رأي ت‬ :‫ت‬ ‫قا‬ ، ‫ش‬ ‫عن‬ ‫ا ال‬ ‫ع ن‬ ، ‫ش‬ ‫ع يا‬ ‫ب ن‬ ‫ب ك ر‬ ‫أب و‬ ‫ثن ا‬ ، ‫ه را ن‬ ‫م‬ ‫ب ن‬ ‫ي زي د‬ ‫ثن ا‬ ، ‫ه‬ ‫حم‬

‫جال م>خئ ا‬-‫ض اثكداب؛ ئء و كا ن ز‬ :‫ وف م ثق و وئذ لت‬،‫بن أيي ثإ ى مح أ وئ غش المصقلثة‬

، ^ ١ ‫ وعبد طؤ بن‬،‫ عيي‬، ‫ ثم ث من خ غ‬٥١ ،‫ " الل ه م ا لخن اثكداب؛ن‬:‫ ممات‬،‫به ربو‬
" ‫■ؤائثئثاؤ‬

A’meş der ki: Abdurrahman b. Ebî Leylâ'yı gördüm. Oturduğu yerin

etrafında (askerler) bir halka oluşturmuşlar ve ona: “Yalancılara lanet et!”
diyorlardı. Abdurrahman iri cüsseli ve nefes darlığı olan birisiydi. Bu
zorlamalar karşısında: “Allahım! Yalancılara lanet et!” dedi ve bir ah çekip az
bir sustuktan sonra: “٨١!- Abdullah b. ez-Zübeyr ve Muhtar(’a) dedi.

‫ ق ا ت ج د ئ‬،‫ ثما ن خ ث ذ ئ إشثا ى‬،‫ ] خدتثا أثو خام د ئ مجل ه‬٣٠٢/‫)" [ ؛‬٦٠٨٧(
‫؛ عتد‬3‫ ذ ح‬: 3 ‫ ه ا‬،‫ت ع بن ي حتى ا الءدعت ا ري‬
‫ عن مج‬،‫ ثن ا حس ي ن ال ي غف ي‬، ^ ^ ١^ ١ ‫ب م‬

‫جال يغ م عئتأن ئ ذ ع!ا ن ي ه‬-‫ ممات؛ " إدا أز م ز‬،‫الرمح ن بن أعي و ى غش ا حل جا ج‬

: ‫ه‬ ^ ١ 3 ‫قا‬ ‫م‬ ‫ فى كتا؛ب‬،‫ ^؛‬١ ^ ١^ ‫ إبة يغنى م ن‬:‫ق ك لن‬ :‫ قات‬،‫هز دا‬

1‫ ^ ورصؤال‬١ ‫ظ ص‬ ‫ملثراؤ أ حما جرين حم ن ر ب و ا من دياره م وأموال ه م يثثغون‬

‫ؤب‬
‫والن؛ئ دؤ إوا اال؛از‬ ،‫عض ن بجب‬ ، 4 ‫رصون اش وزثولت أوآبلث ئ م ا صقون‬
‫وبم‬

،3‫ ودا‬،‫بز‬
‫ج‬ ‫ حما ذ‬،‫ الئملغ وزي‬:‫ إ ز قزي‬4 ‫وا إليما ن ئ مبه م ي وئ ن م ن غ ا جن إث ه م‬
‫قولون زو اغ ن قا ز إل حما;تا ال دين ط و الب ا إل؛ن ا ن ؤ ال‬: ‫ب د م‬
‫وال دي ن جاءموا ئ م‬ :‫ء‬

" ‫ ص د ئ ت‬:‫ا‬3‫ مما‬،‫ حما ذ بغيب‬، 4 ‫جت د ثي م يما غ ال لل ذي ن امنوا ي إئلف وءوفث ر جيم‬
Mucemmi’ b. Yahyâ el-Ensârî bildiriyor: Abdurrahman b. Ebî Leylâ,
(Zalim vali) Haccâc’ın yanına girince, Haccâc: “Osmân b. Affân’a söven
birini görmek isterseniz işte onlardan biri!” dedi. Abdurrahman da ona şöyle
karşılık verdi: “Beni böylesi bir şeyden Allah’ın Kitabı’nda bulunan üç âyet
uzak ^m ak tad ır. Allah şöyle buyurur: “Allah'ın verdiği bu ganimet
malları bilhassa; y u r tla r ın d a n ve mallarından edilmiş olan, Allah'tan
bir lütuf ve rıza dileyen, Allah'ın dinine ve Peygamberine yardım
 Abdurrahman b. Ebî Leylâ 461

eden muhacir fakirlerindir, işte doğru olanlar bunlardır.”1 Osmân da

bunlardan birisidir. Yine şöyle buyurur: “Daha önceden Medine'yi yurt
edinmiş ve gönüllerine imanı yerleştirmiş olan kimseler, kendilerine
hicret edip gelenleri severler; onlara verilenler karşısında içlerinde
bir ‫ ؟‬ekememezlik hissetmezler; kendileri zaruret i‫ ؟‬inde bulunsalar
bile onları kendilerinden önde tutarlar. Nefsinin tamahkârlığından
korunabilmiş kimseler, işte onlar saadete erenlerdir.”^ Osmân
bunlardan da biridir. Yine şöyle buyurur: “Onlardan sonra gelenler:
«Rabbimiz! Bizi ve bizden önce inanmış olan kardeşlerimizi bağışla;
kalbimizde müminlere karşı kin bırakma; Rabbimiz‫ ؛‬Şüphesiz Sen
şefkatlisin, merhametlisin» derler.”^ Osmân da bunlardan biridir.”
Bunun üzerine Haccâc ona: “Doğru söylüyorsun!” dedi.

‫ حما‬،‫ئ‬ ‫ ث ا‬، ‫ حما ن غ ئ ن ئ إ ئ خ ا ة‬،‫ئ م د الثي‬ ‫ ] خد ك‬٣٥٢ / ، [ -)■،.٨٨(

‫خ؛‬
‫م‬ ‫ اأؤت ال م ءي‬:‫ دأب‬،‫ حم ن دن أبي و ى‬-‫ج الر‬ ‫ ءن‬، ^ ^ ^ ١‫ ض‬،‫ئنثي‬-‫ عن ا لأ‬،‫جريت‬
‫ زال ت غ د قحمها‬،‫حميا ال ئ غ ث‬
‫ زال ث ري ز‬، ‫يها املحا ي د‬
‫ " المم ت د ف‬:‫ قات‬، 4‫لق م‬
‫طل ع ا‬
" 4 ‫ ءت ال م هي ق ى ط ي ا حم‬،‫ق يء‬
Abdurrahman b. Ebî Leylâ: “‫ ه‬gece, şafak atıncaya kadar emniyetli
ve selametli bir gecedir”* âyetini açıklarken: “Bu gecede şeytanlar
çalışmazlar, o gece sihir yapılamaz, bu gece (nahoş) hiçbir olay meydana
gelmez ve sabaha kadar selamet devam eder” dedi,

‫ ثئ ا إبراهيم حمم د بن‬: ‫ ق ا ال‬،‫ ؤأوئ م خ ئ د بن حيا ن‬،‫ ] ح دكا أيي‬٣٠٢ /! [ -) ٦٠٨٩(
‫ غذ ش‬، ‫ي بن مره‬ ‫ عن‬، ‫ ض ا ال حت م‬،‫م بن عل ي‬ ‫ ئ‬، ‫ ئ أثو و ب‬،‫؛ لخني‬
‫ ما غ ر أ ح دءك م إدا‬:‫ قات‬،‫و شس مع ه ا م ا ئ وشهيد‬ ‫ " و جا ءت‬:‫ في محول ه سالى‬،‫قلى‬
"‫ء‬ ‫ث م‬ ، ‫بجلأم ه‬ ‫ ؛ ق‬:‫ أق بج و د‬، ‫ن ر‬

1Haşr Sur. 8
2 Haşr Sur. 9
3Haşr Sur. 10
4 Kadir Sur. 5
‫‪462‬‬ ‫‪Abdurrahman b. Ebî Leylâ‬‬

‫‪Abdurrahman b. Ebî Leylâ: “Herkes (mahşer yerine) kendisini bir‬‬

‫‪sevk eden bir de şahitle beraber gelecektir”1 âyetini açıklarken der ki:‬‬
‫‪“Biriniz bir şey yazdıracağı zaman «Allah sana merhamet etsin! Yaz» desin ve‬‬
‫”‪hayırdan başka bir şey yazdırmasın.‬‬

‫(‪ [ -) ٦٠٩٠‬؛ ‪ ] ٣٥٢/‬أيزئا أثو أ خ ن ذ ت خث ن بن أ خ ت ذ ئن إ‪<:‬ا بيإ ي م م ؤ ‪ ،‬ظ‬

‫موس ى بن إن حا ئ‪ ،‬ثن ا عت مان بن ر حم ه‪ ،‬ثن ا ئ ريل ئ‪ ،‬عن مغيزة‪ ،‬ض ال ئ ئ ئ ‪ ،‬ص ع د‬
‫”اكن ز ج ل م ن ثقي إش ر ا ي د يع ن دبم شحا ة لث‪ ،‬ظء صا ب أ‪:‬ا ة‬ ‫مح ن بن أ ي أيىل ‪ ،‬قاتت‬
‫الر‬

‫م ح ي م ن فثل بآيي م ا مح د ‪ ،‬ئ غ يده‪ ،‬قل ع دللث بغي إشرامح‪ ،3‬إل‬ ‫نت ج ه‪ ،‬ق ا د ؛ ال‬
‫^‪ : ١‬ئ الن ‪،‬‬ ‫ب ه ا ل م ل ك أزاذت أن م ح ش قي بيت ا ل م م د س‪ ،‬ق ا ‪ : 3‬م ن يبم ث ه ؟‬
‫إذ ا م‬
‫ظ ‪3‬ت نع ث إليه‪ ،‬ق اد ‪ :‬اعفني‪ ،‬ممات‪ :‬ال‪ ،‬محا د ‪ :‬هأ جلتي إدا أئائ ا ‪ ،‬ه ا ‪ : 3‬إ ذ ف ت شب ع‬
‫مذاكيزة‪ ،‬ملئ ا برئ وضع م ذاك ره ي حى‪ ،‬ل م ج اء به و ح ا ئئة علته‪ ،‬م ما لأ‪ :‬هذه ودب عتى‬
‫ئ و ظ‪،‬‬ ‫& \‬ ‫ص وينم‬ ‫^ ن ز ال ننز ال‪ ،‬انز‪ 3‬تزم ئ‬ ‫عئدك ئا خ ق خ ا‪ ،‬ظ ‪ : 3‬ونزه‪١‬‬
‫م‪ 3‬يؤم‬ ‫أف ك ‪،‬‬
‫ويوم"ك ذا"كذا وكدا‪ ،‬ء إذا آي ش مح ت انتئير*رلأ‪ ،‬ثأت م فيه كث؛ وكف؛ ^‪ ١‬ي‬
‫^ الم‬ ‫ظ وكذا‪ ،‬وينم ك ذا ك ذا وكدا‪ ،‬ه ز ك لث وق طوئ ا ‪ ،‬ص طؤب ا;ظ ‪١‬‬ ‫"كدا‬

‫ثرثفع بهبرلط ح ي ث ف ا ء ت‪ ،‬وثرب ج د ش ف ا ء ت‪ ،‬وجع د إثن ا ئ ؤي ح زنه ا ؤيثا م عنده ا ‪،‬‬

‫قلت‪،‬‬ ‫فدغ ا قدم ع ي‪ ،‬قارا ه ‪ :‬إنت ا ء ن قا م عئدف ا ‪ ،‬ق ات لت انتيل ق‪ :‬حلا ق ث أ ر ي‪،‬‬
‫ق ات‪ :‬اردد عإي وديعتي‪ ،‬ثلث ا رده ا ف خ احلى وك شف ن غذ ب ش الؤا‪-‬حهء ق ن ث ى دلل ا‪ ،‬فى‬
‫^‪ : ١‬ء ال ‪ ، 0‬ه ا ‪ : 3‬ئأثى‬ ‫تج د منك ائ‪ 4‬؟‬ ‫ثقي إشرابج د ‪ ،‬ه ا د ‪ :‬ئن ا ث قا م ل ه م ‪ ،‬قالوا‪ :‬م ن‬

‫ص بف ي ء خ ر‬ ‫ممت د‬
‫قم ئ'لوا بؤ‪ ،‬ح د قاد؛ د ض ي ح و أ ن ز قي أ ر ي‪ ،‬قات‪ :‬م‬

‫ه ءث ا ‪| ^ ١ : 3‬ن‬ ‫ذهببصرة‪ ،‬ظ ‪3‬ت مم جل س ع ر ‪ ،£ ^^ ١‬ظ ‪ : 3‬مم أم قثه‪ ،‬ئد ظ‬

‫" كان هذا ال ذ ي صن ع تثلف ر ش‪ ،‬ئارذد ع إي ح شي أ ح شن ظ صم‪ ،‬ظ ‪ : 3‬مأص ثخ زفت‬
‫سكيزه '‪٠‬‬
‫رد الثث عليه بمرة ومئلسه أ ح شن ن ا كانتا ويده ؤذتذا‬

‫‪Abdurrahman b. Ebî Leylâ anlatıyor: isrâil oğullarından bir adam‬‬

‫‪çapasıyla çalışırken çapa babasına değdi ve başını yardı. Bunun üzerine eline:‬‬
‫‪“Babama bunu yapabilen bende kalamaz!” dedi ve kendi elini kesti. Bu olay‬‬

‫‪1KâfSur. 21‬‬
 Abdurrahman b. Ebî Leylâ 463

İsrail oğulları arasında yayıldı. Bir ara zamanın kralının kızı Beytu’l-
Makdis’te (Kudüs’te) namaz kılmak (ibadet etmek) istedi. Kral: “Kızıma
kim refakatçi olabilir?” diye sorunca, elini kesen adam için: “Filan kişi olur”
dediler. Kral adamı yanına çağırdı, ancak adam: “Beni böylesi bir görevden
muaf tut!” dedi. Kral: “Olmaz!” karşılığını verince, adam: “O zaman bana
birkaç gün mühlet ver” dedi. Ardından adam gidip hayalarını kesti.
İyileştikten sonra hayalarını bir kutunun içine koydu, mühürledi ve kralın
yanma geldi. Krala: “Ben dönene kadar bu sende emanet olarak kalsın, ama
iyi muhafaza et” dedi. Yola çıkmadan önce kral adama: “Şu şu günlerde de
şu şu yerlerde mola verin. Beytü’l-Makdis’e vardığınız zaman orada şu kadar
gün kalın. Dönerken şu şu günlerde şu şu yerlerde mola verin” diyerek
çıkışından dönüşüne kadar yapması gerekenleri bir bir söyledi ve ona belli
bir zaman tayin etti. Ancak yola çıktıklarında kralın kızı adamı
dinlemiyordu ve dilediği yerde konaklayıp dilediği zamanda yola çıkıyordu.
Adam da kızın yanında yatıp onu korumaya çalışıyordu. Geri döndüğü
zaman krala: “Bu adam kızının yanında yatıyordu” diye şikâyet ettiler. Kral
da adama: “Emrime karşı geldin!” dedi ve onu öldürmek istedi. Adam,
krala: “Emanetimi bana geri ver” deyince, kral kutuyu adama verdi. Adam
kutuyu açıp içindekileri gösterdi ve neden rahat bir şekilde kızın yanında
yattığı ortaya çıkmış oldu. Bu olay da İsrail oğulları arasında yayıldı.
Bir ara İsrail oğullarının bir kadısı öldü. “Yerine kimi getirelim?” diye
düşünürlerken, bazıları aynı adam için: “Filan kişiyi getirelim” dediler.
Ancak adam böylesi bir görevi kabul etmek istemedi. Çok ısrar ettiklerinde
de adam: “Bana az bir zaman verin de durumu değerlendireyim” dedi.
Adam gidip gözlerine bir şeyler sürüp gözlerini kör etti. Sonra kör haliyle
gidip kadılık makamına oturdu. Bir gece kalkıp Allah’a şöyle dua etti:
“Allahım! Şu ana kadar yaptıklarımdan razı olduysan beni eski halime daha
güzel bir şekilde geri döndür!” Sabah olduğunda adam eskisinden daha güzel
bir şekilde uyandı. Gözleri, eli ve hayaları eskisinden daha güzel bir şekilde
geri gelmişlerdi.

Abdurrahman b. Ebî Leylâ, Hz. Ebû Bekrin hilafeti döneminde

doğmuştur. Hz. Ömer’den müsned olarak rivayette bulunmuştur. Hz.
464 Abdullah b. Ebi’l-Huzeyl

Osmân, Hz. Ali, Sa’d b. Ebî Vakkas, Bilâl, Huzeyfe, Ebû Zer, ibn Abbâs,
ibn Ömer, Ubey b. Ka'b, Ka'b b. Ucre, Berâ b. Âzib, Ebu’d-Derdâ, Ebû
Eyyûb, babası Ebû Leylâ, Zeyd b. Erkam, Sevbân, Semure b. Cundub, Ebû
Cuhayfe’den hadis işitmiştir. Mücahid, Hakem ve bir topluluk ta
kendisinden rivayette bulunmuşlardır.
Takrîb 939, Takrîb 417, Takrîb 360, Takrîb 4253, Takrîb 4254, Takrîb
290, Takrîb 3251, Takrîb 4159, Takrîb 3642

Abdullah b. Ebi’l-Huzeyl
١٦^٨١١ dostlarından biri de, zamanı ganimet bilen, ibadetlerini gizli
yapan, Abdullah b. Ebi’l-Huzeyi Ebu’l-M u^re’dir.

‫ ثن ا مح د ال ر ن أ خ ن ذ بن‬، ‫ب م بن مال ك‬ ‫ ا حدثن ا أ خ ن د بن‬٣٥٨/ ‫ )" ل ؛‬٦١ ٠*(

‫ جثا ئجالس مه د الثؤ‬:‫ قات‬،‫ ص أبي موه‬،‫ ثن ا تالل ق‬، ‫ ثت ا ت ض ب ن آ د م‬،‫ ح د ش أ ي‬، ‫ح م‬
‫ قس‬، ‫ " يا عئد الل ه‬:‫ قات‬،‫بن أبي ال هدي ل ثإن جاء إنن ا ن زأئقى ح ديتا م ن ح دي ث الن ا س‬

" ‫ل هذا ش نا‬

Ebû Ferve der ‫لكل‬: Abdullah b. Ebi’l-Huzeyl ile beraber otururduk. Biri
gelip insanların sözlerinden birini aktarırsa, Abdullah: “Ey Allah’ın kulu! Biz
bunun için oturmadık” derdi,

‫ثن ا‬ ،‫ ثغ ا عتد الل ه بن أمح د ثن ح نبل‬، ‫ ] حدثت ا أب و بكر بن مال ك‬٣ ٠ ٨ ٨ [ “) ٦١ *١(
‫ ^ بن أيي حم ذ ئ ز يزئ‬١ ‫ ف ك ى مه د‬:‫ قات‬،‫ ؛‬١^ ‫ ص أيي‬، ‫ حدثن ا حال د‬،‫وهب بن بقيه‬
‫ " \ل ئؤز ب أ عتدك غذ؛‬:‫ أز ل ن ت ال تقي ال نقي؟ ق ات‬،‫ ثا أبا النغيزة‬:‫ ق ات ل ه ر جل‬،‫ذن وبه‬

" ‫ه أئ ه ذ ك ع د ص‬ ، ‫أل'ذ أن ق و ت ؛ ئ‬
Ebû Sinan bildiriyor: Bir gün Abdullah b. Ebi’l-Huzeyl günahlarından
şikâyet edince bir adam: “Ey Ebu’l-Muğîre! Sen takva sahibi ve günahlardan
uzak duran biri değil misin?” dedi. Abdullah: “Allahım! Bu kulun bana
yakınlaşmak istedi. Seni, bu adamı sevmediğime şahit tutuyorum” dedi.
 ‫‪Abdullah b. Ebi’l-Huzeyl‬‬ ‫‪465‬‬

‫(‪ ")٦١ ٠٢‬ل ؛‪ ٣٥٨/‬ا حدق ا أيي‪ ،‬وأبو م ح م د بن حثا ن‪ ،‬ق ا ال‪ :‬ثن ا إبراهي م بن مم ح م د بن‬
‫خ بمب‪ ،‬عن اتن‬ ‫اش ئ ج زم‪ ،‬عن ا لخم تن‬ ‫ط‬ ‫سد ا لأقغ‪ ،‬ثن ا‬ ‫ا لخض‪ ،‬ث إ أثو‬

‫أيي ال ه د م ‪ ،‬قات‪ ’’ :‬ق ت ثثل ث ال م ت ئ ث ئ ق د ء ذ ذ ‪ /‬ا سقة ‪٠٠‬‬

‫‪İbn Ebi’l-Huzeyl der ki: “Cehennem, akıl sahibini Cenneti hatırlamaktan‬‬
‫”‪alıkoydu.‬‬

‫(‪[ ")٦١ ٠٣‬؛ ‪ ] ٣٠٨/‬حدثت ا عتد الل ه بن م ح م د بن ج عف ر‪ ،‬ثن ا م ح م د بن ي حيى بن‬

‫ف ج ‪ ،‬ثن ا عتذ الل ه ب ن خ زا م ‪ ،‬غن اخل واء ب ن حؤش ب ‪ ،‬قا ت‪ ٠٠ :‬ن ا‬
‫م ئذه‪ ،‬ثن ا أبو ت ع يد ا لآ‬

‫زأئئ إب راهي م ال تجئ إ ال و كاثة م ح ا ذ ‪ ،‬زنا ي ح ق د إ ئ أئي وأتت إبراهي م المحمي رابما‬
‫ز ف إ ر ا ل ق ن اع ط"‪ ،‬ز ال نأت ث ائق أ ي امح ذ م إ ال وكأنه مدعوت "‬
‫‪Avvâm b. Havşeb der ki: “ibrâhîm en-Nehaî’yi ne zaman görsem sanki‬‬
‫‪sinirli gibiydi, ibrâhîm et-Teymî’nin başını semaya kaldırdığını hiç‬‬
‫”‪görmedim, ibn Ebi’l-Huzeyl’i de ne zaman görsem sanki korkmuş gibiydi.‬‬

‫(‪.[ ")٦١ ٠٤‬؛‪ ] ٣٥٨/‬أ ت يا م خ ث د بن أ خن ت بن إبزاه م قي كتابه‪ ،‬ثن ا ا لخشن بن‬

‫م‪ ،‬تحا ائ وام‪ ،‬خذ محيال م م أيال ي م ‪ ،‬قا د‪:‬‬ ‫م ئ م ح ور‪ ،‬ئ غ م‬
‫س‬ ‫عيإ‪ ،‬خدتي‬

‫ر‬
‫‪ '٠‬أل ه م خر أغض ا ه‪ ،‬ؤأتئق خ أغش ه "‬
‫‪Abdullah b. Ebi’l-Huzeyl der ki: “O kadar konuşurum ki, (çok‬‬
‫‪konuşmuş olmaktan dolayı) Allah’tan korkarım. Yine o kadar susarım ki‬‬
‫”‪(uzun süre susmuş olmaktan dolayı) Allah’tan korkarım.‬‬

‫(‪ ")٦١٠٥‬ل ؛‪ ٣٠٩/‬ا حدثن ا م ه د الل ه بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا أب وت حش اواري‪ ،‬ثن ا أب و ت ع يد‬

‫م ص م د ه ؛ ئ ن أبي مح ذ م ‪ ،‬قات‪" :‬‬ ‫ا م ح خ‪ ،‬ئ ال ن خ اي ئ ‪ ،‬غذ ن يا ن‪ ،‬غذ أ ي‬
‫أدركن ا أقؤائا نإن أ خذ ه ز ينت حي م ن الل ه نحا ز في ت واد الق ل "‪ ،‬قأال تئ يا ن‪ :‬يغني‬
‫\لقمكش ر ا‬

‫‪: “öyle topluluklar gördük ki Allah’tan‬لكل ‪Abdullah b. Ebi’l-Huzeyl der‬‬

‫‪hayâlarmdan dolayı gece karanlığında bile çıplak kalmamaya özen‬‬
‫”‪gösterirlerdi.‬‬
‫‪466‬‬ ‫‪Abdullah b. E bi’l-Huzeyl‬‬

‫م ئ ت ايل ه ‪ ،‬ئ ءبم الثؤ ئ ذ أخث ت تن خ م ‪ ،‬ظ‬ ‫(‪[ -) ٦١٠٦‬غ‪/‬ا‪،‬ه م ] خدثثا أبو‬
‫زن ي ئ ءةق ‪ ،‬ظ ء ي ذ ئ غبمد ال م ‪ ،‬غذ أ ي ي ائ و ‪ ،‬عق ع‪4‬ل اتل ت ه أعي ئ ذ م ‪ ،‬قا د ‪" :‬‬

‫^ ‪ ،‬وي ح ب أذ يد و غ ر ط ل خ م ر ال ؛ س "‬ ‫ل آ ؛ ه تمش ق ح ث أن يذ و م‪١‬‬

‫‪Abdullah b. Ebi’l-Huzeyl der ki: “Allah çarşıda zikredilmeyi sever. Hatta‬‬
‫”‪helâ dışında kişinin her halinde kendisini zikretmesinden hoşlanır.‬‬

‫(‪[ “) ٦١ ٠٧‬ة ‪/‬ا؛) م م ] أ ح رثا م ح م د بن أ ح م د بن إبراهيم‪ ،‬قي كتابه‪ ،‬ثت ا م ح م د بن‬

‫وم ي‪ ،‬ظ ب ض الءث ا ئ ‪ ،‬ئ م ح أ ‪ ،‬ظ ا ل ؤام‪ ،‬غ ذ محي ال م ئي أ ي ال ي م ‪ ،‬قات‪ " :‬إن‬
‫م د م ‪ ،‬قأث ى د م ل أق‪ :‬ن ا مغعل ث ؟ قا ت ‪ :‬خ م ت أ ن‬ ‫سمح ن ا لأشيا خ خص زئه ال غ ال ة مم ي ل ثق‪:‬‬

‫‪ ١‬فذ؛ النة ح ث زه م‬
‫يغث ائن ا ؤ ث م وأل إل م‪^ ^ 1‬‬
‫‪Abdullah b. Ebi’l-Huzeyl bildiriyor: “Namaz vakti gelince‬‬
‫‪hocalarımızdan birine: “ö n e geç ve namazı kıldır” dediler; ancak kabul‬‬
‫‪etmedi. Kendisine: “Neden öne geçip namazı kıldırmıyorsun?” diye‬‬
‫‪sorduklarında ise şöyle karşılık verdi: “Buradan birilerinin geçip de:‬‬
‫‪«Aralarında en hayırlı kişi olduğu için onu öne geçirdiler» demesinden‬‬
‫”‪korktum.‬‬

‫(‪[ -) ٦ ١ ٠٨‬غ‪ /‬آم ه م ] ‪-‬حدثن ا م ح م د بن أ ح م د بن ا لخص‪ ،‬ثن ا م ح م د تن عت م ا ن بن أيي‬

‫فيته‪ ،‬ئ ثوئفن بنيعئ وب‪ ،‬ثنا ا لم حاربي‪ ،‬عن ن ميان‪ ،‬عن أبي بنان‪ ،‬عن ابن أيي‬
‫ق د أ ن يص د إ ر الئ ا ؤ‪ ،‬ث م ي س م م ت جاهه أ ن ثق و ؛ عل ي ه‬ ‫‪ " : ^ ^ ١‬إ ن كا ذ أ ح د ه ز لثتولط‬

‫الث ا ئ "‬
‫‪îbn Ebi’l-Huzeyl der ki: “öncekilerden biri, suya varmadan önce küçük‬‬
‫‪abdestini bozduğu zaman kıyamet kopar da abdestsiz yakalanır korkusuyla‬‬
‫”‪hemen teyemmüm alırdı.‬‬

‫خنذان‪ ،‬ثن ا عئد الثؤ بن أ ح مد‪،‬‬ ‫بن ج عف ر بن‬ ‫؛ ‪ ] ٣٥٩/‬خ ا؛ثنا أخند‬
‫[‬ ‫(‪" ) ٦١٠٩‬‬

‫م أيي ال ي م ‪ ،‬قات؛ " لم ي محس ى‬ ‫ح دثنى أيي‪3 ،‬ات‪ :‬أ حثزثا نئ؛ا ن‪ ،‬غذ أيي بثانيم‪ ،‬عن‬
‫؛س مث م ي حتى ى ركريء غي ظ ‪ ، ^ ^ ١‬ق ات‪ :‬أوصني‪ ،‬محا ‪ :3‬ال م ح ت‪ ،‬قات‪ :‬ال‬
‫أن ت ط ي غ ‪ ، ،‬د ‪ :‬ال م ت ن ن ا ال ‪ ،‬قا د ‪ :‬أثا ف ذ ا ؟عل ه "‬
 Abdullah b. E bi’l-Huzeyl 467

Abdullah b. Ebi’l-Huzeyl der ki: Hz. İsa, Yahya b. Zekeriya İle

karşılaşınca: “Bana tavsiyede bulun?” dedi. Yahya: “Sinirlenme!” deyince,
Hz. İsa: “Buna gücüm yetmez” karşılığını verdi. Bunun üzerine Hz. Yahya:
“Mal biriktirme!” dedi. Hz. İsa: “Belki h n u yapabilirim” dedi.

‫ن‬ ‫ ظ هغ ا‬،‫ ثن ا أبو ي حيى الؤازي‬،‫ ] حدثت ا أبو م حئد بن ■حثان‬٣۵٩/ ^[

‫<ن‬ " ) ٦١ ١ ٠(

‫ " أن ز‬: 3 ‫ ئ‬، ‫ ص ض الل ه ئن أبي ا ئ ي ذ م‬،‫ ص أيي مثا ن‬، ‫ ثعا نمحا ذ‬، ‫ ظ م ح إ‬،‫ا ل ر ي‬

:3 ‫ ظ‬،‫ب ة ر ج ل به بتل و ي به‬

‫ت ال ث م‬3 ‫ ل م ئ‬،‫ه ش ابن مري م ا ملخوارت ن بر م زي ي‬
: ‫ ل ه عس ت ى‬3 ‫ ئتا ب ي؟ هق ا‬:‫ نا بل ف؟ ها ت‬:‫ ق ا ت‬،‫مهزثض وا ا ل ح جا ره إ ال ي ح ش شر ركريء‬

‫ت‬3 ‫ ها‬، ‫ ال م ث ن ^ ال‬: 3 ‫ قا‬،‫ و ى أئأ بت ي‬،‫ ال أ نممل ي ع‬:،3 ‫ ها‬، ‫ ا ج س ب ا ش ن ت‬:‫قا ت‬

" ‫ث ذا غت ى‬ ‫أث ا‬

Abdullah b. Ebi’l-Huzeyl der ‫ن ط‬: Hz. İsa havarilere, bir adamı

recmetmelerini emrettikten sonra: “Bu adamın işlediği kendisinde olanlar
recmetmesin” dedi. Bunun üzerine ^ahya b. Zekeriya dışındaki herkes
ellerindeki taşları bıraktılar. Hz. İsa, Hz. Yahya’ya: “Sen bu adamla aynı
:durumda değil misin?” deyince, Yahya: “Değilim” karşılığını verdi. Hz. İsa
Bana tavsiyede bulun?” deyince, Yahya: “Sinirlenme!” dedi. Hz. İsa: “Buna“
gücüm yetmez. Ben bir beşerim” karşılığını verince Hz. Yahya: “Mal
biriktirme!” dedi. Hz. İsa: “Belki bunu yapabilirim” karşılığını verdi,

‫ ثن ا م ح م د ئ ذ أيي‬،‫ ثن ا عبد الثؤ بن م ح م د بن ع مزان‬،‫ ] حدثن ا أيي‬٣٥٩/ ! [ ")٦١١١(

‫ " ؤثل ق خ‬: ‫ في هزل ه م ا ر‬، ‫ ع ن عبد الثؤ ب ن ال ه د م‬، ‫ ع ن أب ي سن ا ن‬،‫ ثن ا نمح ا ن‬،‫م حن‬

" ‫بهب‬1‫م |ال أئقئث ع ر أص‬-‫ لئ حئه م لم حه ئن ا أت م ت لغئ ا غلى ا لخظ‬: ‫ قا د‬،‫و جوهه م الثا ر ه‬

Abdullah b. Ebi’l-Huzeyl, “A teş onların yüzlerini yalar”1 âyetini

açıklarken: “Ateş onların yüzünü bir yalar ki, kemiklerdeki bütün ederi yere
döker” dedi.

1Müminûn Sur. 104

468 Abdullah b. Ebi’l-Huzeyl

‫ ثن ا‬،‫ ث إ عئد الثؤ س م ح م د بن شؤار‬، ‫ ] حدثن ا عتد الل ؤ بن م ح م د‬٣٦٠/‫)" ل ؛‬٦١ ١٢(

" ‫ غذ ت يت‬،‫ص ئ د ا ش ئ ن أض امح ذئ ل‬ ،‫ ص ل ب ا ن‬،‫ ظ ا ئ م ح ل‬،‫ض ه ئ م حب‬

٠٠ ‫للعه ا أؤ بكئإ ن ي ب ي‬،‫ ننتت زة ب‬:،3‫ قا‬،>^‫حذائ ما ث ن ي ي ع ر اءمثت حث اغ‬-‫<؛ؤء جاءله إ‬

Abdullah b. Ebi’l-Huzeyl bildiriyor: Hz. Ömer, “Sonra onlardan birisi

utana utana yürüyerek ona geldi”1 âyetini açıldarken: “Gömleğiyle veya
gömleğinin yeniyle kendini örtmüştü” dedi,

‫ ثن ا أ ح م د بن م ح م د‬C‫ ] حدثن ا م ح م د بن عئد ال ؤ ح م ن بن ا ل م ص ل‬٣٦ ٠/ ٤[ ")٦١١٣(

‫ عن عتد الل ه‬، ‫ ثغ ا ا أل ج ل ح‬، ‫ ثت ا م ح م د بن م ح م‬،‫ ثت ا علي بن ا ل مغذر‬، ‫ين ج عف ر بن م ح م د‬

‫ ث أ‬،‫ خ ق ث ظئ ا وغز عثا دم ك‬، ‫ا ن ث‬: /‫ " قات ث وت ى غ ي الغ ال م‬: ‫ ثا د‬، ‫ئن أبي ال ه د م‬
:‫ قا ت‬،‫ ه ا ح ص ذ ة‬:‫ قا ت‬، ‫ مح د م تن ت‬:‫ ه ا ت‬، ‫ ن ز غ زنه ا‬، ‫ ا ن ف ي‬، ‫ يا ث و ت ى‬:‫ثمح رثهب بالغ ار؟ ق ا ن‬
، ‫ إ ث ئد غ منة ق ظ ؛ ال رءعئة‬:‫ ق \د‬، ‫ فذ ئ ث ك‬:‫ ظ د‬،‫ ج عئه ي "كد وسؤ‬-‫ت ه ا‬3 ‫ ء ا‬، ‫فت ئ ت ن غ‬

‫ نت ق د‬:‫ ا‬3‫ ظ‬،‫ثت‬ ‫ ! ال ظ ال‬،‫ ال‬:3 ‫ ه ا‬، ٠ ‫ عثلث قت ئزك ت منة‬1‫ ه‬:3 ‫ ئ‬، ‫ قت ف ك‬:3 ‫ئ‬
'٠٧ ١ ‫م ي‬ ‫ئ‬ ‫أوكف أ م ال‬

Abdullah b. Ebi’l-Huzeyl der ki: Hz. Musa: “Ey Rabbim! Mahlukatm

olan kullarım yarattın, sonra onları cehennemde mi yakacaksın?” deyince,
Allah: “Ey Mûsa! Git ekin ek” buyurdu. Hz. Mûsa: “Ektim” deyince, Allah:
“Şimdi onu biç” buyurdu. Hz. Mûsa ekini biçince: “Biçtim” dedi. Allah:
“Onu harmana koy” deyince, Hz. Mûsa: “Koydum” karşılığını verdi. Allah:
“Hepsini harmana koy” deyince, Hz. Mûsa: “Koydum” karşılığını verdi.
Allah: “Salan bir kısmını koymamış olmayasın” buyurunca, Hz. Mûsa:
“Hayır, sadece değersiz olanları bnaktım” dedi, bunun üzerine Allah:
“Cehenneme koyacağı kullarım da o ekinin o değersiz kısmı gibidir”
buyurdu.

‫ ثن ا م ح م د‬، ‫ ا أ حتزئا ا ل ما ضى أب و أ ح م د م ح م د ن أخن ت فى كت ابه‬٣٦ ٠/ ٤‫ )“ ل‬٦ ١١٤(

،^ ^ ١‫ ثعا أث و‬،‫ ثئ ا خئا د بن زيد‬،‫ أخثزني عتد الل ه ى هم د انزئا ب بن اخل حبي‬، ‫بن آي و ت‬

1KasasSur. 25
 Abdullah b. Ebi’l-Huzeyl 469

،‫بد جيء بمس ي‬

‫ع ر بثي إشزائم‬ ‫ " لث ا سل ط ث حعهث ر‬:‫ فا ن‬،‫ص عتد الله بن أبي اليذم‬
‫ نت م غ‬:‫ قا د‬،‫ ثثث ا زأؤة بكنا وض ج وا إلته و صا حوا‬،‫ ثنث به م دبيأ لهب‬، ‫ئ ج ثن وا ج لق ا ج ق ا‬
‫ نا ال ذ ي ط ش‬:‫ قات‬،‫ اء من ي بؤ‬:‫ي قات‬ ،‫و بهز نج ه‬ :‫ ن ا م ؟ قالوا‬: ‫ ئ ث أ د‬، ‫ز ك‬
‫ وقز قوم ي أقتيز‬،‫ عفأ خظل شلث‬:‫قات‬ ‫" ع ر هؤملث؟‬

Abdullah b. Ebi’l-Huzeyl der ‫ ل ط‬: Buhtunassar, İsrail oğullarına musallat

edilince, kendisine esirler getirildi ve bu esirler halka halka oturdular.
Onların peygamberleri yanlarından geçerken, ağlayıp feryad etmeye
başladılar. Buhtunassar ağlama sesini duyup: “Bunlara ne oluyor?” diye
sorunca: “Peygamberleri onların yanından geçti” cevabını verdiler.
Buhtunassar: “Onu bana getirin” dedi ve gelince de: “Beni kavmine musallat
eden nedir?” diye sordu. Peygamber: “Günahının büyüklüğü ve kavmimin
kendi nefislerine zulmetmeleri” cevabını v e r d i -

Abdullah b. Ebi’l-Huzeyl, Hz. Ebû Bekr’den mürsel olarak rivayette

bulunmuştur. Aynı zamanda Hz. Ali’den rivayette bulunmuş; Ammâr b.
Yâsir, Habbâb b. el-Eret, Abdullah b. Amr b. el-Âs, Abdullah b. Abbâs,
Ebü Hureyre, Cerîr b. Abdillah el-Becelî, Abdurrahman b. Ebzâ ve
başkalarından hadis dinlemiştir.

Takrîb 4480

‫ت ظ‬3 ‫ دا‬،‫ ثن ا أبو يمح ىالرازي‬:‫قاد‬ ،‫حدبنا أبو م حمد بن حيان‬ ‫ ا‬٣٦١/‫ ) " ل ؛‬٦١ ١٦(

" ‫ قادت‬،‫ عن ابن أيي ال هدي ل‬، ‫ عن ا أل جل ح‬،‫ ص نئثا ن‬،‫ قاتت ثن ا وكيع‬،‫هن ا د بنالث ري‬
‫ زإ؛ئا‬،‫ئ بلغ أطزاف األصابع‬ ‫ إذا أر ح ى‬،‫راويا‬ ‫رأيت ع ز عل ي بن أبي طال ب ق مي صا‬

٠٠‫ئ < إ ل ى ال ي غ‬ ‫و‬

Abdullah b. Ebi’l-Huzeyl der ki: “Hz. Ali’nin üzerinde eski (uzun) bir
gömlek gördüm. Onun kolunu indirdiğinde parmak uçlarına kadar
yetişiyordu. Gömleği sarkıtınca ise ayak bileğine kadar ulaşıyordu.”

Takrîb 3574, Takrîb 3575, Takrîb 3576, Takrîb 3576, Takrîb 342, Takrîb
320, Takrîb 3 21 ,Takrîb 1787, Takrîb2165, Takrîb 4366, Takrîb 2742
470 Ebû Sâlih Mâhân el-Hanefi

Ebû Sâlih Mâhân el-Hanefî

Allah dostlarından biri de hamd ve zildr düşkünü olan, zikri, zulmete

ve inkâra üstün kılmak için çalışan Ebû Sâiih el-Hanefî Mâhân’dır. isminin
Abdurrahman b. Kays ve Tulayk’in kardeşi olduğu söylenir.

،‫لخد بن ث ض ائ ظ ؤائ‬ ‫ ثن ا‬،‫ه م ح ث د بن عل ى ثن م ح ش‬ ] ٣ ٦ ٧ ٤ [ -) ٦١٢٧(

‫ قاتت ' أن ا‬،‫ عن ما ه ان ا ل حنفي‬،‫ عن أمح ه‬،‫ ثت ا م ح م د بن م ح ل‬،‫ت ن‬
‫ظ ي حيى بن ج‬
" ‫ه ة؟‬ !‫ م حث نكث‬،‫ ي ن‬: ‫ ؤ و و الإ؛ي‬، ‫م أ ة تك ون ائ و ا ق ت ق‬ ‫مبي أ‬
‫م بن ال ؛ ئ ي س ا م ح وا ل م ح ح وا محلي ل‬

Mâhân el-Hanefî şöyle demiştir: “içinizden, bindiği bineği ile giydiği

giysisini Allah’tan daha fazla ananlar hiç utanmaz mı?” Ravi der ki: “Mâhân
tekbîr, tesbîh ve tehlîl’i dilinden hiç düşürmezdi.”

‫ ثن ا عبد الل ه بن أ ح م د بن‬،‫ ] حدثن ا أ خ ن د بن جئم ر بن ح ن دا ن‬٣٦٤/‫ [ ؛‬-) ٦١٢٨(

‫ ح دبتي إبراهي م مودن‬، ‫ ظ م ح م د بن م ح م‬:3 ‫ ه ا‬، ‫أيي وأبو ت ع يد ا الةف ج‬ ‫ح د ثن ي‬ ،‫خم‬
‫ ورأقه جين ربع ع ز‬:‫ ق ا ت‬،‫ " أ م ال ح ج ا جب م ا ه ا ن أن ي ص ل ب غ ز ب ابه‬:‫ ب ا لأ‬،‫ حغيهه‬- ‫بغ ي‬

‫ هابت وفننه الرج ل ع د‬،‫جده ح ربلغ يما ويئرين‬ ‫حئثة بمثح وبج م وأ ي م‬
‫بن ب‬
‫ نكثا ئزى عنده‬: ‫ قا د‬،‫ث انه وبمع ين‬،‫ج د ه ل‬
‫ثنم د رأيتهبع د شهر نئق وائ ب‬
‫ م‬: ‫ قا د‬، ^ ^ ١ ‫تللث‬

‫ا لأزءبالم م ب ة ا ل ي ا ج ا م‬
Benî Hanife’nin müezzini ibrâhîm der ki: “Haccâc, Mâhân’ın, kapısında
çarmıha gerilmesini emredince Mâhân’ı gördüm. Tekbir getiriyor, teşbih
çekiyor ve bunları parmaklarıyla sayıyordu. Yirmi dokuza ulaşınca bir adam
ona vurup öldürdü. Bir ay sonra onu gördüğümde hâlâ eh yirmi dokuzun
üzerindeydi ve aynı hal üzere kalmıştı. Geceleri de yanında kandile benzer
ı^ ^ r ü r d ü k .”

‫ ثغ ا م ح د الل ه‬،‫ ثن ا ث خ ئ د بن إ ت خ ا ق‬،‫ ] حدثن ا أبو خ ا ب ز س جتل ه‬٣٦٤/ ‫ [؛‬-) ٦١٢٩(

‫ قات؛ " زأئت أثا صالح ما ه ا ن ا ل ح نفي ج ئ‬، ‫ ص ز ج ل‬، ‫ ثن ا م ح م ذ بن م ح م‬،‫س تع يد‬
 Ebû Salih Mâhân el-Hanefî 471

‫ قل غ ا ف ئ ب خ في يده ئ الظ‬:‫ ه ا لأ‬، ‫ ن ج ع د بم ي ويع ق د‬،‫صلتة ال ح ج ا ج غأى ان ح ستة‬

‫ ؤأث ا ز‬، ‫ ثلثت وأيت ا لخد فى يده تغذ ك ذا‬:‫ قا د‬،‫ ئ جاء ئعنة قثنة‬:‫ قا ت‬، ‫وث الثين يعم د ه ا‬
" ‫بتده‬

Muhammed b. Fudayl, bir adamın şöyle dediğini bildirir: “Ebû Salih

Mâhân’ı, Haccâc kendisini bir direğe astırırken gördüm. Teşbih çekip bu
teşbihleri parmaklarıyla sayıyordu. Teşbih sayısı otuz üçe yetişince bir adam
gelip onu öldürdü. Daha sonra parmaklarını teşbih çekerkenki halinde
gördüm.” Adam bunu derken Mâhân’ın parmaklarının nasıl olduğunu
gösterdi.

‫ ظ‬، ‫ محا إئ ت ا مه د ئ م د ال م ال ق ي ه‬، ‫ظ اش ئ ث خ ث د‬ ‫ ] خدتتا‬٣٦٤ /‫ [ ؛‬-) ٦١٣٠(

‫ت دئؤت م ن ما ه ا ن أبي‬،3‫ ئ‬،‫ عن أيي إش حاى يئغي ال غي ا ب‬،‫ت؛ئ‬

‫م‬ ‫ ثت ا‬،‫م ح م د بن ح م ي د‬

‫ ال ق ت أ د ص‬، ‫ " تتخ يا ابن أي ي‬:‫ فق ا ل‬، ‫ص ا ل ح لث ا أزاذ ابن أيي من ل م أن م ه لع ة ويص ث ة‬
"‫ف ذا التئ ا م‬

Ebû İshâk eş-Şeybânî der ‫نكل‬: ibn Ebî Müslim, onu öldürüp çarmıha
germek istediği zaman Mâhân’a yaklaştım. Mâhân bana: “Kenara çekil
yeğenim. Sen bu durumdan sorumlu değilsin” dedi,

،‫ ثن ا ع د الثؤ بن م ح م د بن عند ا ل عزيز‬،‫ ] حدثن ا م ح م د بن عل ي‬٣٦٤/ ‫ [؛‬-) ٦١٣١(

‫ ج ئ ت‬: ‫محتجء‬،‫ ر الل‬1‫ ع م‬3 ‫ ه ا‬:‫م ولت‬ ‫ ش م ع ت أي بكر بن‬:‫ قا ت‬،‫ثن ا أ خ ئ د بن ع<ما ن‬
٠٠ ‫ وأنت فيهز؟‬،‫ " يا غئ ار‬:‫ ق ا ت‬، ‫ء إ دا ما ه ا ن ا ل حنفي هد وفع ت ح ستت زقي ا ج ثن غ الثاسئ‬
‫ئد ه ت و ركته‬

Ammar ed-Dühnî der ki: Geldiğimde, Mâhân’ın çarmıha gerileceği direk

‫ §ل ^لكللك‬ve insanlar toplanmıştı. Bana: “Ey Ammâr! Sen de bunların
arasında mısın?” deyince, oradan ayrıldım.

، ‫ ثن ا عتد الل ه بن أ ح م د ثن ح س د‬، ‫ ] خل؛ثن ا أبو بكر بن م ا ل ك‬٣٦٥/ ‫)" [؛‬٦١٣٢(

:‫فات‬ ،‫ عن أيي صالحا ل حثف ئ‬،‫ص أبي من ان‬ ،‫ عن ئ ميان‬،‫ ثن ا عبد ا لرحمن‬،‫حدثني أيي‬

" ‫ أز أ ق ر فأضث‬،‫ أأث افى ء م حإت‬،‫ض‬:‫ع ا‬ ‫” ظ أت م ظ‬

472 Rib’îb .H irâ ş

Ebû Sâlih el-Hanefî der ki: “Kızımın ne dediğini önemsemem. Acaba

afiyet bulup şükür mü edeceğim, yoksa müptela olup sabır mı edeceğim.”

‫ ثنا‬،‫س د ثن عما ن‬ ‫ ثما عتد ال م ثن‬،‫سد‬ ‫ ] حدبن ا عتد الثؤ ئ‬٣٦٥/‫ [ ؛‬-) ٦١٣٣(
،‫ " ا ل ح ئ م لآ‬:‫ قات‬،‫ ش م ع ة ش ما ه ا ن‬،‫ صر "كثير أيي ط ل ح ه‬،‫ ثن ا نئثا ن‬،‫نر عمم‬
‫ان أج‬

” ‫بن ش اعه‬
‫ وال د ك نش اعه م‬، ‫ناس ادم صعميهث‬

Ebû Sâlih el-Hanefî der ki: “Hak ağırdır ve Âdemoğlu zayıftır. Zikir de
süreklidir.”

‫ ثن ا أب و‬،‫أ ح م د ثن ح م ح ل‬ ‫ ثعا ع د الل ه بن‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا أبو ك ر بن مال ك‬٣٦٥/ ‫)" [؛‬٦١٣٤(
‫' إذا د حل ت بثا ي‬٠ : ‫ محا د‬،‫ عن ما ه ا ن‬،‫ عن بزاي‬،‫ ثن ا تي ف ئ بن ه اوون‬،‫نغ م ر‬
،‫ف ن ن ؤ أخت‬
' ' ‫ص ؛ م ح ا ئ يا‬ ‫ق رأ‬

Mâhân (Ebû Sâlih el-Hanefî) der ki: içinde kimselerin bulunmadığı bir
eve girdiğin zaman: “Rabbimizden bize selam olsun!” de.

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا أ خ ن د ن ع ئ بن ا ل ج ارود‬،‫ ] حدق ا أب و م ح م د س حث ا ن‬٣٦٥/ ‫ [؛‬-) ٦١٣٥)

0 ‫ ت أ ئ ئ م ا ه ا‬:‫ ه ا ت‬،‫ ثن ا ن م ا ن بن دين ا ر الثئ ار‬،‫ ؛‬١^ ‫ ثن ا ي حيى بن‬،‫أبو س ع يد ا ل أقغ‬

‫ ث ق و م ت ي ن ه‬-‫ب‬
‫ م‬،‫ " ء ن غ محن محب قي ق‬: ‫^ ه زم ؟ ظت‬ ‫ ظ ء ئ ئ‬: ‫" ا كفء‬

Süfyân b. Dînâr der ‫لكل‬: Mâhân el-Hanefî’ye: “Onlar (Sahabe ve tâbiûnun

ileri gelenleri) ne amel yaparlardı?” diye sorduğumda, “Onlar az amel
yaparlardı, ama kalpleri sağlamdı” karşılığını verdi.

Ebû Sâlih el-Hanefî, Ali b. Eb! Talib, Abdullah b. Mes’ûd ve

Huzeyfe’den rivayette bulunmuştur.
Takrîb 2143, Takrîb 2146, Takrîb 4491, Takrîb 4492, Takrîb 70‫م‬ ,
Takrib 2368

Rib’ıb. Hirâş
Allah dostlarından biri de, gösterişli elbiseleri, yastık ve yatağı terk eden
âbid Rib’î b. Hirâş’tır.
 Rib’î b. H irâş 473

Takrîb 4547-4549

‫ ] أ حتزثا ا لما ضي ت خ ئ د ن أ ح م د بن إئزايب نجن ا ي هم أ علته وأذن‬٣٦٨/ ‫)" ل ؛‬٦١ ٤٤(

:‫ ه ا د‬،‫ ثت ا ش م ا ن‬،‫ ثن ا وكيع بن ا ل ج راح‬، ‫ ثن ا ن و ح ث ذ حبي ب‬،‫ ثما م ح م د بن آيوث‬،‫ل ي‬

، ‫ زع م قزم ة أثن نم ثق ي ي ط‬،‫ ء ذ وبعي م ن أشج ع‬،‫ وثدرون م ن ربع ي‬،‫د و ت ريي‬
‫ ههثا ز ي د م ن أش جع زع م م ؤثة أثة ل م‬:‫ قالوا‬،‫نسعى به ش ا ع إ ز ا ل ح جا ج بن يونف ن‬

‫قبث ص زب ث عأى ابثته ان ع ت هعصت ا زفن ا ي‬

‫م‬ ، ^ ١ ‫ وأثث ت ت ك ذ ب للف‬، ‫ي ك ذ ب ظ‬
‫ " غن ا ثدان فيجائ؛ت‬:‫ نا ص ايماك؟قات‬:‫ ق ات له‬، ‫ ممث إي ودا شخ ت م‬،‫امحت‬
،‫ وأوصى بؤ يئنا‬،‫ وكش ا ة‬C‫ نحمل ه‬:‫ قات‬،"

Süfyân bir sohbeti sırasında şöyle demiştir: Demin sizlere Rib’î b. Hirâş’ı
andım. Rib’î’nin kim olduğunu biliyor musunuz? Rib’î, Eşca’ kabilesinden
bir adamdı ve kabilesi onun asla yalan söylemeyeceğini söylüyorlardı. Ancak
birkaç ‫ ل§كل‬Haccâc’a gidip: “Burada Eşca’ kabilesinden biri bulunuyor ve
kabilesi onun asla yalan söylemeyeceğini iddia ediyorlar. Oysa bugün sana
yalan söyleyecek. Zira iki oğluna savaşa katılma emri gelmesine rağmen bu
emre karşı geldiler. Bu iki oğlu da şu an evinde bulunuyor” diye şikâyette
bulundular. Bunun üzerine Haccâc, Rib’î’yi yanına getirtti. Gelince de
”?yaşlılıktan beli bükülmüş olduğunu gördü. Kendisine: “Oğulların nerede
diye sorulduğunda, Rib’î: “ikisi de evde!” karşılığını verdi. Bunun üzerine
Haccâc ona üst baş verdi, kendisine iyi davranılmasın da tavsiye ederek geri
.evine gönderdi

Rib’î b. Hirâş, Ömer b. el-Hattâb, Hz. Ali, Huzeyfe, Ukbe b. Amir, Ebû
.Zer, Ebû Belere ve Tarık b. Abdillah’tan hadis rivayet etmiştir
Takrîb 291, Takrîb 1449, Takrîb 2672-a, Takrîb 304, Takrîb 2797, Takrîb
Takrîb 2799-a ,2799
‫‪474‬‬ ‫‪Mûsa b. Talha et-Teymî‬‬

‫‪Mûsa b. Talha et-Teymî‬‬

‫‪Allah dostlarından biri de, fesahat sahibi muttaki bir âlim alan Mûsa b.‬‬
‫‪Talha b. Ubeydillah et-Teymi’dir. o, kâmil bir fakih ve ilmiyle amel eden‬‬
‫‪takva sahibi biriydi.‬‬

‫(‪٣٧١/٤[ ")٦١٥٢‬ء حدت ا أبو علي ن ح م د ن أ ح ن د بن ا ل ح ش‪ ،‬ث إ م ح م د بن‬

‫م ح ا ذ بن ش ف ت ة ‪ ،‬ثن ا مغ ج ا ث بن ‪ ، ^ ^ ١‬ثئ ا أب و ع ا م ا ل أتد ي‪■ ،‬عن ن م ا ن‪ ،‬عن‬

‫ه " كا ن‬ ‫م ح ا ذ بن ط ل ح ة‪ ،‬غذ ث و ت ى بن ط ل ح ه‪ ،‬محا د ‪ :‬ئ ك ل ه ‪ ٠٠‬أي أ ص ح ا ب م ح م د‬

‫ض''‬ ‫م حن؟ قات‪ :‬م ح ا ذ ئ‬

‫‪Osmân b. Talha der ki: Mûsa b. Talha’ya: “Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi‬‬

‫‪ ashâbından (yaşça) hangisi daha en büyüktü?” diye sorunca: “Osmân‬سااهؤ‪¥‬‬
‫‪b. Maz’ûn” cevabını verdi.‬‬

‫(‪ ")٦١٥٣‬ث ‪٣٧١/٤‬ء حدثن ا م ح م د بن أ خ ن ذ ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن ■عت م ا ن‪ ،‬ثن ا مث جا ث ‪ ،‬ثن ا‬

‫نماء‬ ‫أثو م ح ا ذ ن ز ر ‪ JT‬غن رو تن لخزث‪ ،‬غذ مح د شبلي ئن م ح ر‪ ،‬قات‪ " :‬كا ذ‬

‫جه‪ :‬م وت ى بن طل ح ه‪ ،‬ومحص ه بن جابر‪ ،‬وي حيى بن خ ز ‪ ،‬وعبد الثؤ بن هتي م‬
‫الناس أرت‬
‫‪^ ١‬؛؛ "‬
‫‪Abdulmelik b. Umeyr der ki: “insanların en fasihi dört kişiydi. Bunlar da‬‬
‫‪Mûsa b. Talha, Kabîsa b. Câbir, Yahya b. Ya’mer ve Abdullah b. Hureym‬‬
‫”‪es-Selûlî’dir.‬‬

‫(‪ ] ٣ ٧ ٧ ٤ [ ")٦١٥٤‬حدثت ا م ح م د بن أ خ ن ذ ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن م ح ا ذ ‪ ،‬ثن ا من ج ا ب‪ 4‬ثن ا‬

‫نماء القاسب القه‪ :‬م وس ى بن‬ ‫ر ال ثيوؤ‪ ،‬ئات‪" :‬‬ ‫صنال خ بن م وت ى‪ ،‬عن ع ا صم بن‬
‫بغن "‬
‫ه ن أ ئق جابر‪ ،‬و ي ش بن م‬ ‫طل ح ه‪،‬‬
‫‪ .b. Ebi’n-Necûd der ki: “insanların en fasihi şu üç kişidir: Mûsâ b‬اآلل ه‬
‫”‪Talha, Kabîsa b. Câbir ve Yahya b. Ya’mer.‬‬

‫(‪٣٧١/٤ [ ")٦١٥٥‬ء حدثن ا عتد الل ه بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن ت ه ل‪ ،‬ثت ا أبو من ع ود‪،‬‬

‫نئث ا رب ا ق ك ومة‬
‫ثن ا أبو داود‪ ،‬ثئ ا ا لأنود بن فتت ا ن‪ ،‬عن حا ل د بن غ ن م ‪ ،‬ئ ت‪ ٠٠ :‬نث ا حرج ا م‬
 Mûsa b. Talka et-Teymî 475

‫ ء ا دا ر جئ‬،‫ ئ عشثة اثغ امس‬،‫ه ان وا يزؤدة في ز ما ن هأ ا ل م هد ي‬ ،‫مح د م عإ سا م و ت ى بن ط ل ح ه‬

‫م‬
" ‫وادهآتؤ‬ ‫ طويل ا لخزي‬،‫ في د الك الم‬،‫ز ي د ال ئ ن ي ت‬
Hâlid b. Sumeyr der ‫لكل‬: “.Muhtâr(-i Sekafı), Kufe’de çıkınca Mûsa b
Talha yanımıza geldi. Onu mehdi olarak görüyorlardı, insanlar etrafında
toplanınca, çok sükut ettiğini ve az konuştuğunu, üzüntülü ve kederli
olduğunu gördük.”

‫ ثن ا ا ل ح شن بن‬،‫ ثن ا م ح م د بن إشت ا قآ‬،‫ ] حدثت ا أبو ح ا م د بن جمل ه‬٣٧٢/! [ “) ٦١ ٠٦(

‫ أن طل ح ه‬٠٠ :‫ أ ح ر ي م وت ى ن ط ل حه‬،‫ثا إ ن خ ا ق بن ين ش‬
‫ أ ح ر‬،‫ ثئ ا ابن الئثازك‬، ‫ي ث ى‬

‫ و ي ع‬، ‫ ووقع بجا ن ي ه‬،‫ر جع بم ي وث الثين أز خ م س وت الجن ن مح ن صرإل وطعنة ورمة‬

٠٠ ‫ وق ل ت أ صا بئة‬،‫بغ ا ة‬

Mûsa b. Talha der ki: “Talha otuz yedi veya otuz beş ok ve kılıç darbesi
yedi. Bu sebeple alnı kopmuş, damarı kesilmiş ve parmakları felç olmuştu.”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا م ح م د بن إن ح ا ق أثو خ ا ب م ى الل ي ث‬،‫ ] حدثن ا أبو خ ا ب ز‬٣ ٧ ٢ ٨ [ ")٦١ ٥٧(

‫ " ق ات غ م بن عبد ا ل عزيز المحي برده• ق د‬:‫ ئ ا لأ‬،‫ عن مث ع ر‬،‫ ثن ا ئق؛ ا ن‬،‫م ح م ذ بن عت ا ده‬

‫ ثل ثوتى بن‬:‫ محب‬،‫ح دا‬-‫دة نم يد ي أ‬،‫مي باثكو*ه أ ح د في ب م ث ق وف رظف؟ ثكا‬

‫ط لخه ا ا‬

Mis’ar der ki: Ömer b. Abdilazîz, Ebû Burde’ye: “Kufe’de senin yaşında
ve değerinde kimse kaldı mı?” diye sordu. Ebû Burde kimsenin kalıp
kalmadığım söylemeyince: “Mûsa b. Talha kaldı” denildi.

‫ ثن ا عثد الؤ ح م ن بن‬،‫ ] حدثن ا عتد الثؤ بن م ح م د بن ا ل م ه ا ج ر‬٣٧٢/! [ “) ٦١٥٨(

‫ عن عث ما ن‬،‫ ص منعر‬، ‫ ح دثن ي م ح م د س •عتد الزئ ا ب‬، ‫ ثن ا ف ارون س إشحا ى‬،‫الحع ث ن‬

‫ إدا‬،‫ " "ك ل م ه م ن كئؤ ح ت ا ل ع رش‬:‫ محات‬،‫ عن م و ت ى بن ط ل ح ه‬، ‫بن هم د الل ه بن م ؤ ه ب‬

" ‫ ال < ت ز ال ي إ البا ش‬: ‫م حا ا مح ذ أ ثل ز واثئ ن ا م‬

Mûsa b. Talha der ki: Arş’ın altındaki hâzinede bir söz vardır. Kul onu
söylediği zaman selamette olur. Bu söz: “Lâ havle velâ kuvvete illa billah
(=Güç ve kuvvet sadece Allah’tandır)” sözüdür.
476 Meymûn b. Ebî Şebîb

Mûsa b. Talha, babasından on bir hadis rivayet etmiştir. Ebû Eyyub el-
Ensârî’den ve başka sahabeden rivayetlerde bulunmuştur. Tabiûndan Ebû
İshâk, Simâk b. Harb, Osmân b. Abdillah b. Mevheb, Osmân b. Hakîm ve
Ebû Mâlik el-Eşeaî de kendisinden rivayette bulunmuşlardır.
Takrîb 1907, Takrîb 4153, Takrîb 4154, Takrîb 2386-a, Takrîb 35, Takrîb
36, Takrîb 3676

Meymûn b. Ebî Şebîb

Allah dostlarından biri de, akıllı ve edebli fakih olan Ebû Nasr b. Ebî
Şebîb’dir ve Cemâcim olayında öldürülmüştür.

،‫ ح دقتي أيي‬، ‫ ثن ا عئد الثؤ بن أ ح م د‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا أب و بكر بن م ا ل ك‬٣٧٥/‫ )“ [ ؛‬٦١٦٦(

‫ " أزد ت‬: ‫ قا د‬، ‫ عن مي م ون بن أيي فبي ب‬،‫ عن الحس ن بن ا ل حر‬،‫ثن ا حس ي ن بن عل ي‬

‫ أئن أذ ه ب أض ر ■ حل فن‬: ‫ ن م ئ ك‬: ‫ه ا د‬ ‫ فتهثأت‬:‫ ق ات‬،‫ا ل جن ع ه زس ائخي ا ج‬
‫ هأ ج م غ رأيي عش‬: ‫ ئ د‬، ‫ ال أ؛ئقمي ا‬: ‫ ومح ن ت ن ره‬، ‫ أده ب‬:‫فذ؛ ! مم ك مء‬

‫ ؤأ بجا ال ذي ن ائن وا إذا ن و دي لل ص الة م ن يؤم ا ل ج م عة‬:‫فغ ا ذايي من ا د م ن ج ان ب ال تتت‬

‫ ق ر حس لي‬:‫ قات‬، ‫ و ج ل ن ت مه أكت ب كثاثا‬:‫ مات‬،‫ مئدهب ت‬:‫ قات‬،‫هاسمتؤا إئى ذكر ال ث ؤه‬

‫^ ي كثا؛ي‬ ‫ و؛ن أال ر ق ه‬،‫ف يء ؛ن أال كتبته في يا؛ي نقذ يا؛ي و ق ت قت م ح غ‬

:‫؛‬3‫ ظ‬،‫ ال أكتئة‬:‫ ومح ن ت م ء‬،‫ سم ي‬:‫ ه م ك م ه‬:‫؛‬3‫ دا‬، ‫و مح ت قد ص د ئ ت‬ ‫بئقس‬

‫ ؤثثب ت الل ه ا ل ذين انغ وا بالق ول‬:‫ فن ا ذايي مغ ا د م ن ج ا ن ب ائي ت‬، ‫ه ا ج م غ رآيي غش ر كه‬
" ^‫ في ا ل حياة ا لأنا وفي ا الخزة‬،^ ^ ١
Meymûn b. Ebî Şebîb anlatıyor: (Vali) Haccâc zamanında Cuma
namazına gitmek için hazırlandıktan sonra kendi kendime: “Nereye
gideceğim? Onun arkasında mı namaz kılacağım?” diyerek gidip gitmemekte
tereddüt ettim, sonunda gitmeye karar verdim. Bu sırada evin kenarından
bir ses: “Ey iman edenler‫ ؟‬Cuma günü namaza çağrridığı zaman
 Ebu’l-Bahterî Saîd b. Feyrûz 477

hemen Allah’‫ ؛‬anmaya koşun ve alışverişi bırakın”! d i y e seslendi. Ben

de eamiye gittim. Bir defasında da oturup bir mektup yazdım. Yalan bir şey
yazdığımda, bana bir şeyler olur ve yazım güzelleşirdi. Doğru bir şey
yazdığım zaman ise yazım (^rkinleşirdi. Bunun üzerine yazıp yazmamakta
tereddüt ettim ve sonunda yazmamaya karar verdim. Bu sırada evin
kenarında bir ses: “Allah iman edenleri dünya hayatında da, âhiret
hayatında da değişmeyen sözle sağlam yolda yürütür”* diye seslendi.

،(‫ ثن اأب و م ع م ر‬، ‫إ ئ خ ا ق‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا ث خ ئ د‬،‫جبل ه‬ ‫بن‬ ‫ ] حدثن ا أ ب و خ ا ب ز‬٣٧٠/ ‫ )" [؛‬٦١٦٧

‫نا مر‬،‫ قادت " كا ذ محن ون بن أبي ثبي ب إ‬،‫^؛‬£ ١^ ‫ عن‬،‫ عن منصور‬،‫ عن سميا ن‬،‫ثت ا و ك ع‬
‫ " ب د م زيف جمثزة‬،

ibrâhîm(i- Nehaî) der ki: “Meymûn b. £ ‫ ثط‬Şebîb, sahte para görünee onu
kırardı.”

Meymûn b. Ebî Şebîb, Hz. Ali, Mı‫؛‬ıâz, Mikdâd, Abdullah b. Mes’ûd,

Ammâr, Ebû Zer, ibn Abbâs, Muğîre b. Şu’be, Semure b. Cundub ve Hz.
Âişe'den hadis rivayet etmiştir.
Takrîb 1890, Takrîb 2076, Takrîb 2775, Takrîb 38, Takrîb 2925, ‫س أ‬
8 ‫ ل ل‬, Takrîb 2080, Takrîb 2047, Takrîb 924, Takrîb 294, Takrîb 4485, Takrîb
2772

Ebu’l-Bahterî Saîd b. Feyrûz

Allah dostlarından biri de, şüphecilere ve iftiracılara karşı gelen Saîd b.
Feyrûz Ebu’l-Bahterî’dir. Kurrâlarla beraber vali Haccâc’a karşı ayaklanmış
ve Cemâcim’de, Abdurrahman b. Muhammed b. Eş’as’m öldürüldüğü gün
öldürülmüştür.

1Cuma Sur. 9
2 ibrâhîm Sur. 27
‫‪478‬‬ ‫‪Ebu’l-Bahterî Saïd b. Feyrûz‬‬

‫حدثن ا أبو ح ا م د بن جبل ه‪ ،‬ثن ا م ح م د بن إ ت خ ا ق‪ ،‬ثن ا ح ات م‬ ‫(‪ [ -) ٦١٨٢‬؛ ‪] ٣٧٩/‬‬

‫ا ل ج وهري‪ ،‬ثن ا حا ل ذ بن خدا ش‪ ،‬ثن ا غث ا ن بن م ص ر‪ ،‬قادت " ح رغ ائإ راء غلى ال ح ج ا ج‬
‫م غ عبد ا ل ر ح م ن بن م ح ث د بن ا الهشي‪ ،‬وفيه م أبو ائ حتري و ك ا ن ش عا ره م قز؛ لحزي وات يا‬

‫ب ا را ت ا ل ص الة‪ ،‬ئ ا ‪ : 3‬ومم ل أثو اقث حتري بدير ا ل ج م ا ح م "‬

‫‪. .Mudar der ki: “Kurralar (Kur’ân hafızları), Abdurrahman b‬ظ ‪Ğassân‬‬
‫‪Muhammed b. el-Eş’as ile beraber Haccâc’a karşı ayaklandılar. Aralarında‬‬
‫ه ‪Ebu’l-Bahterî de vardı.‬‬ ‫‪zaman parolaları: “Ey namazın intikamım‬‬
‫”‪.‬ل)ك‪1‬لل آنآك‪ 1‬ة ‪alanlar”1 idi. Ebu’l-Bahterî, Cemâcim’de‬‬

‫(‪ ] ٣ ٧٧ ٤ [ -) ٦١٨٣‬حدثت ا أبو حام د بن جب ا ه‪ ،‬ثت ا م ح ث ذ بن إ ش غا ى‪ ،‬ثن ا غ م ز بن‬

‫ثثه‪ ،‬ثن ا أبو أ ح م د ‪ ،‬ح دثني عئد ا ل حق ا ر بن ا ل عث ا س ال ه ن ذا ئ ‪- ،‬ص عط اؤ بن ا لث اي ب ‪،‬‬
‫ظ ‪3‬ت هأا ل أبو التخئري يؤم دير ا ل ج م ا ح م‪ ٠٠ :‬إ ذ مغ ر الناس أ ق د ح دا م ن ا ل ث هج‪ ،" ،‬محا د ‪:‬‬

‫قاث د خ ر ب د‬
‫‪Atâ b. es-Sâib der ki: Ebu’l-Bahterî, Cemâcim günü: “insanların savaştan‬‬
‫‪kaçması, keskin kılıçtan daha çok zarar verir” dedi ve öldürülünceye kadar‬‬
‫‪savaştı.‬‬

‫(‪ ] ٣ ٧ ٩ ٨ [ -) ٦١٨٤‬حدثن ا أبو بكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا عئد الل ه س أخن ت بن حق ل‪،‬‬
‫ح د ي علي ئق خكي م ا ال ودي ‪ ،‬قي ا حرين‪ ،‬قالوا‪ :‬ثن ا ف ريلئ‪ ،‬عق ع طاؤ تن الق ا ص ‪،‬‬
‫عن أبي‪ ^ ١‬؛ ^ " أبه*ىن ين مغ‪ ٤^ ١‬زيئكي ‪ ،‬وكمن ل‪-‬جال رة ؛ما "‬
‫‪Ata b. es-Sâib der ki: “Ebu’l-Bahterî, ağlama sesi duyunea kendisi de‬‬
‫”‪ağlardı. Ebu’l-Bahteri yufka yürekli biriydi.‬‬

‫(‪ [ -) ٦١٨٥‬؛‪ ] ٣٨٠/‬حدثت ا أثو بكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا عتذ الل ه بن أ ح ن ذ ئن حق ل‪،‬‬
‫ح د ب ي أ ي ‪ ،‬ظ م ن ك ي ن ‪ Jü ،‬ث م اد>‪ ،‬ع م ن أ حتزة‪ ،‬ضر أيي الثءحتري‪ ^ ^ ١‬د‪1‬ال‪ " :‬لأن‬

‫سيء "‬ ‫ض أ ذ م‪ 0‬ي ي‬ ‫ب ي ق ن ؛أ ه ئ ء بجلم أ خ ي ؛ ئ‬

‫‪1 Haccâc, namazı ihmal edip geciktirdiği için onlar bu parolayı kullanmışlardı.‬‬
 Ebu’l-Bahterî Saîd b. Feyrûz 479

Ebu’l-Bahterî der ‫لكل‬: “Kendilerinden bir şeyler öğrendiğim bir topluluk

içinde olmam, benim için onlara öğrettiğim bir toplumda olmamdan daha
sevimlidir.”

‫ ثئ ا زيا د ى‬،‫ ثن ا م ح م د بن ان ح ا ى‬، ‫ء حدثن ا أبو ح ا م د بن جتل ه‬٣٨ ٠/ ٤‫ و‬-) ٦١٨٦(

‫' لأن‬٠ :‫ أبو الث حتري‬3 ‫ ئ‬:‫ قات‬،‫ ض أيي ا لخغت س‬، ‫ ثت ا م ن م‬، ‫ ثن ا ا ل م ا س م بن ت الل ه‬،‫اب و ث‬

" ‫م حق ي م أ م ي م أخي وئ ض أن م حق ي ي ف أ هي ب‬
Ebu’l-Bahterî der ki: “Benden daha âlim bir topluluk içinde olmam,
benim için en âlimleri olduğum bir topluluk içinde olmamdan daha
sevimlidir.”

‫ ثئ ا أبو‬،‫ ثت ا أبو ا ل ما س‬، ‫ ] حدق ا أ ح م د بن م ح م د بن عند ائزئ ا ب‬٣٨٠/٤ ‫ و‬-) ٦١٨٧(

‫ " ؤو ذ ث أ ة‬:‫ص' أ م شمحري م ولت‬ :3 ‫ ظ‬، ‫ غذ ذ ف ا ن‬، ‫ه ئ ا خل ازك‬ ‫ظ‬ ‫ ظ‬،‫م‬
" ‫طوك‬ ‫غبد‬
‫ غ و م م‬1‫ه نح ش ث ة‬

Ebu’l-Bahterî der ki: “Köle olmam• karşılığında olsa dahi Allah’a itaat
edilmesini isterdim.”

،‫ ثن ا أبو القاسي ا ل تؤا ج‬، ‫ ا حدثت ا أ خ ن ذ بن م ح م د بن عئد ائزئ ا ب‬٣٨ ٠/ ٤‫ ل‬-) ٦ ١٨٨(

‫ ق أ و ش ئ ر ي‬3 ‫ ظ‬:‫ قات‬، ‫ه ئن ب م‬ ‫ غذ‬،‫ ظ أبو ا لأخوص‬،‫ه تن ا ل م لأ‬ ‫ئ‬

"‫م‬ % ‫فه‬ ،‫؛‬3^ ‫حط‬ ‫ق د وش‬ ‫ال‬ " :‫ئا ئ‬،‫ال‬
Ebu’l-Bahterî der ‫لكل‬: “Allah şuradadır, deme. Çünkü Allah her yerdedir.”

،‫ ثن ا مه د الل ه بن م ح م د بن عتد ا ل ع زم‬،‫ ] حدثن ا ن خ ئ د بن عل ي‬٣٨٠/! [ -) ٦١٨٩(

‫طن ا ن ذع ا‬ ‫ أن‬:‫ت حتري‬
‫ عن أيي ال‬،‫ أ حتزئا ئعتهء غ ذ ع م رو بن م ه‬، ‫ثن ا ■عل ي بن الجع د‬

‫ صع ه ا م ن ح ي ث‬:‫ ط ث ا ن‬3 ‫ مما‬،‫ح ذ كمنزه فغ ا زلت‬-‫ نحاء مع ن ك ي ن هأ‬،‫زي ال إ ز طعا م‬

" ‫ث عق ث‬3‫ ن ظ أت ي ك أن يخون ا الءيث حرق وال و‬، ‫ل آ ء‬ ‫ إل ئ ظ‬، ‫أ خ ذ ه‬

Ebu’l-Bahterî’nin bildirdiğine göre Selmân, bir adamı yemeğe davet

edince, bir miskin geldi ve adam bir parça ekmek alıp ona verdi. Selmân ona
dedi ki: “Onu aldığın yere koy. Biz seni yemen için davet ettik. Ne kadar
düşüncesizsin; böyle yaparsan (verdiğin şey sebebiyle) ecir başkasının,
(izinsiz verdiğin için de) günahı senin olur.”
‫‪480‬‬ ‫‪Ebu’l-Bahteri Saîd b. Feyrûz‬‬

‫(‪ ")٦١٩٠‬ل ؛ ‪ ] ٣٨ • /‬حدثن ا إبزاي إ بن عئد الل ه‪ ،‬ثن ا ث خ ئ د بن إ ئ خ ا ق ‪ ، ^ ^ ١‬ثن ا‬

‫‪ ،٧‬عن ا لأع م ش‪ ،‬عن ع مرو بن ء ره‪ ،‬عن أ ي ان حثري‪ ،‬قا د ‪ :‬جاء‬ ‫قتئبه بن سع يد‪ ،‬تحا‬
‫ر ج ل إ ر شلمئ ا ذ ‪ ،‬ق ات‪ :‬م ا أ ح س ن ص ي خ الث ا س ائؤم‪ ،‬إ ز سث ا و ت ‪ ،‬محوالل ه ن ا أنز‪ 3‬بأ ح د‬

‫منه م إ ال "كابنن ا أنزت غأى ابن أبي‪ ،‬مم محات‪ :‬م ن ح ش ن ح ؛نيبؤلم ول طفه م‪ ،‬ه ا ‪' ^ " : 3‬بن‬
‫أي ي ‪ ،‬ذيلف طزفة ا إلين اب إ ‪ ،‬أ ل م ثز ال دابه إدا ح م د عقه ا خ طف ا ائط إ م ث به من رعه‪ ،‬وإد‪1‬‬
‫ائ و ت ب ه ا ا ل و ت ث ك أ ث ا ا‬

‫‪: “Bugün‬لط ‪^ terî der ki: Adamın biri Selmân’a geldi ve dedi‬؛‪Ebu’l-B‬‬
‫‪,insanların yapaklar ne güzel. Yolculuğa çıktım ve kimin yanına vardımsa‬‬
‫‪:sanki kardeşimin yanma varmış gibi ilgi gördüm.” Bunun üzerine Selmân‬‬
‫“‪?Yeğenim! Bu imanın güzelliklerindendir. H akanları görmez misin‬‬
‫‪Yüklendikleri zaman hızlı giderler, yolculuk uzadığı zaman yavaşlarlar” dedi.‬‬

‫(‪[ ) ٦١٩١‬؛‪ ]٣٨١/‬حدبن ا أث و بكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا مه د ا ل لي س أ ح ن ذ ‪ ،‬ه ا ‪ :3‬ح د ب ي‬

‫أ خ ن د بن إب راهي م ‪ ،‬ثن ا ت خ ث د بن م ح م ‪ .‬ح و حدثن ا ت ش ا ن بن أ ح م د ‪ ،‬ثنا علي بن عثد‬
‫ا ل عزيز‪ ،‬ثن ا أبو ن عئ م ‪ ،‬ثن ا عتد ال ث ال م بن ح ز ب‪ ،‬ق ا ال‪ :‬ثن ا عط اء بن ا لغ ائ ب ‪ ،‬ص أيي‬
‫‪ ^ ١‬؛ ^ ‪ ،‬با د ‪ :‬أ حبر زيت عبد ال ر بن نن ن ود‪ ،‬أن مح ؤما ي جل نون في الم س ج د بع د‬
‫اخل ع ر ب‪ ،‬فيه م ز ي د ‪ ،‬بموت‪ :‬كنزوا ال ق ك ذا وكذا‪ ،‬ء‪،‬ش ح وا الل ه & \ وكد!‪ ،‬وا حن‪،‬لال ؛ ه‬
‫^‪ ،^ ٧ ١‬بأتني ‪،‬‬ ‫بهب‬
‫"كذ! وكد؛‪ ،‬ظ ‪ 3‬حم د ال أ‪ : 4‬إثقول وذ‪ ،‬ه ا ‪ : 3‬تنز‪ ،‬ظ ‪ : 3‬ؤذ؛ زأ م‬

‫ء ا ح تي يب م ج‪1‬س هأإ‪ ،‬قأب ا ه م وعليه برن س ثق ن ج لس‪ ،‬ذن م‪ 1‬شمع ظ يمولون د\م‪ ،‬وك\ن ر ‪ -‬ح ال‬

‫ح ديدا‪ ،‬ممات‪ :‬أائ غئد الل ه بن منث ود‪ " ،‬نال ي ا ل ذ ي ال ‪ ٩‬من ه لم د جمم ز ببدعة ف ل ك ‪،‬‬

‫ه عنئ ا "‪ ،‬ممات مع ص د ‪ :‬وا ل له ن ا ‪-‬حثن ا ببدعة قثنئ ا ‪ ،‬ؤ ال‬ ‫ئ م أ ص حا ب م ح ئ د‬ ‫أؤ لم د‬
‫م ح ق ا أ ص ح ا ب م ح م د ع ل م ا ‪ ،‬ق ات ع مرو بن ع جة‪ :‬يا أبا عئد ال ؤ ح من؛> ننثغغز‪ ٤^ ١‬ظ ‪:3‬‬
‫ظ م ق ذ نبئت م >سما ل*يدا‪ ،‬وقئ أ ح ذ م ث م ة‬ ‫ثئ‬ ‫" عوك م ب ا ألر؛ق ‪،‬لزن وة‪،‬‬
‫وشن ا ال ق ض لق ض ال ال ج د ا "‬

‫بمم ر بن س م ح ا ن‪ ،‬غذ ئاء‪ ،‬زززاة فيئ بن ر خ ازم‪ ،‬ز م‪ ٤^ ^ ١‬عن‬ ‫رواة رايدة‬
‫تئ‬
‫مه د الثؤ ين ث و ب ‪ ،‬ئ ث ش أثو ا و ي اء ال و ي ل ال ذ ي أثا ة‪ ،‬ق ات ‪ :‬خ‪1‬ء ؛ ك ي ي ئ ج‬

‫م ‪ ،‬ئ تت ئ ئ ق لأ‪ ،‬ص‬ ‫إ ر مه د ال ق خدتثا ة ئ ق ن ا ذ ‪ ،‬قات‪ :‬نحا عئء قات‪ :‬ثن ا أثو‬
 Ebu’l-Bahterî Saîd b. Feyrûz 481

‫\ل‬ : ‫ ق ا د‬، ‫ جا ة ا ك ي ث ئ نجثه م د ال م‬:‫ قات‬،‫ غذ أبي ا و <اؤ‬، ‫ط أ ئن ن ي م‬

‫ ئذ"كزث ح وة‬، ‫ركمت هزما في ا لخن ج د‬

Ebu’l-Bahterî anlatıyor: Adamın biri Abdullah b. Mes’ûd’a, bazılarının

akşamdan sonra mescidde oturduğunu ve içlerinden birinin: “Şu kadar
tekbir getirin, şu kadar teşbih edin, şu kadar hamd edin” dediğini söyledi.
Abdullah: “Adamın dediklerini yapıyorlar mı?” diye sorunca, adam: “Evet”
cevabını verdi. Abdullah der ki: “Böyle yaptıklarını gördüğün zaman yanıma
gel ve haber ver” dedi. (Adam haber verince) Abdullah b. Mes’ûd üzerinde
kaftanla gelip oturdu. Onların, adamın dediklerini yapmaya başladıklarını
görünce ayağa kalktı. Abdullah da sert biriydi. Şöyle dedi: “Ben Abdullah b.
Mes’ûd’um. Kendisinden başka ilah olmayana yemin ederim ki; siz ya kötü
bir bidat işliyorsunuz ya da ilim olarak Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vesellem)

ashâbından daha ileridesiniz.” M i’dad: “Vallahi ne bir bidat işliyoruz, ne de

Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vesellem) ashâbından daha bilgiliyiz” deyince, Amr b.
Utbe: “Ey Ebû Abdirrahman! Allah’tan mağfiret diliyoruz” dedi. Abdullah:
“Doğru yola sarılın. Vallahi, eğer bunu yaparsanız doğrudan uzaklaşırsınız.
Sağa ve sola yönelirseniz dalalete düşersiniz” dedi.
Başka bir rivayette ibn Mes’ûd’a gelen kişinin Müseyyeb b. Neciyye
olduğu zikredilip şöyle denilir: “Müseyyeb b. N ecibe, Abdullah b. Mes’ûd’a
geldi ve dedi İri: “Mescidden çıktığımda bazıları...” Sonrasında ravi aynısını
aktarır.

،‫ ثن ا أب ونعي م‬،^‫ ^؛‬١ ‫ ثن ا علي بن عبد‬، ‫ء حدثت ا ن ش ا ز بن أ ح م د‬٣٨١/٤ ‫ ت‬-) ٦١٩٢(

‫ أصا ت شلن ا ن‬:‫ قات‬، ^ ‫ ^ ؛‬١ ‫ ص أيي‬، ‫الث اي ب‬ ‫ين‬ ‫ ص عقثاع‬، ‫ثن ا عئد ا ل س ال م بن خزب‬
:‫ قيد‬،‫ ال‬: ‫ محال ت‬،‫ ئا ش ي ز ي وا ح دة‬: ‫ قا د‬،‫ ال‬:‫ هال ت‬،" ‫ أم ما ل نف ابالق ا رم ث ة " ضخ‬،‫ج اريه‬
‫فن ت ذ ه ت ي م‬
‫ ن ي‬،‫ط ث‬ ‫ " إبجا آؤضل ث‬:‫ قات‬،‫س يذئ‬ ‫ زن ا ئ ش ع ه‬، ‫ثا أثا مح د ال م‬
" ‫ ت ه إ ه‬. ‫د ا س م م ى ق ال‬
Ebu’l-Bahterî der ki: Selman bir cariye alınca, Fârisi diliyle ona: “Namaz
kıl!” dedi. Cariye: “Hayır” deyince, Selman: “Bir defa olsun secde et!” dedi.
Cariye: “Hayır” karşılığını verdi. Selman’a: “Ey Ebû Abdillah! Bir secdenin
482 Muhammedb. Sûka

ona ne faydası olacak?” denilince: “Eğer bir kere namaz kılsaydı (ondan
sonra da) kılardı. İslam’dan bir nasibi olan asla nasibi olmayan gibi değildir”
karşılığını verdi.

Ebu’l-Bahterî, Hz. Ali, Ebû Zer ve Selman’dan rivayette bulunmuştur,

ibn Ömer, Ebû Said ve ibn Abbâs’tan da hadis dinlemiştir. Hz. Ali’den
hadis dinleyip dinlemediği konusunda ihtilaf vardır.
Takrîb 1993, Takrîb 1346-a, Takrîb 3293, Takrîb 2329, Takrîb 1446,
Takrîb 2658, Takrîb 2539-a, Takrîb 142, Takrîb 229, Takrîb 1904, Takrîb
1469, Takrîb 1905

Muhammedb. Sûka
Onlardan biri de Ebû Abdillah Muhammed b. Sûka’dır. Allah’tan
korkan, saygın, şefkatli, öncü biridir. Bilindiği için saygı görmüş, sevildiği
içindir de öncü kabul edilmiştir.
Denilir ‫لكل‬: “Tasavvuf, korkuyla saygıya yöneltmek, kolaylık sağlamak
için de öne ge^rmektir.”
‫ ثن ا علي‬، ‫ ثت ا م ح م د بن ا ل عث ا س بن أيوب‬،‫ م ] حدثن ا أ ح م د بن إن ح ا ى‬/‫ )“ [ م‬٦٢ ٠٥(
‫ ت م ن ت‬: ‫ د‬1‫ ه‬،‫ ؤءك ا ن ش ح ص د ق‬،‫ ثن ا أبوإ ش حا ى‬،‫ ثئ ا عبيد بن إشت ا ق ا ئ از‬، ‫بن تشب م‬
‫ زذاذ لزئة ؛ ال‬:‫ ز ال د‬،‫بم ق‬ ‫ه ال‬ ‫ " إ ة الن ب ي ذ ال ذ ي يخ ا ف‬:‫ وهز م ولت‬،‫ن خ ث ذ ف ن وق‬
١١ ‫ثت'همحا‬
'‫سير‬

Muhammed b. Sûka der ki: “Allah’tan korkan ‫ ئ؟لكل‬şişmanlamaz, bu

korkusu dolayısıyla teni de renkten renge girer.”

‫ ثن ا أ و بكر ن أبى‬،‫ ثن ا م ح م د بن شتد‬، ‫ ] ثن ا عتذ اللؤ بن م ح م د‬٣/®[ “) ٦٢٠٦(

،‫ ويغ م و ث ال دؤر م ا ن‬،‫ ثن ا أخن ث‬، ‫ ثن ا ح ا ح ب بن أ خ ن ذ‬، ‫ ح و حدثن ا أبو تك ر بن م ا ل ك‬.‫شثة‬
‫كب ب ح د ي ث‬0 ‫ " أ ح د‬:3 ‫ هق ا‬،‫ ن حض على م ح م د بن نوقه‬: ،‫ق ا الت ثن ا يعلى بن عبيد‬
‫ تف ات لثات إن س "ك ا ن‬،‫ ب ح لن ا غأى ع ط اء‬،‫لتث الئت أن تن م ذ ك م بهء ء ا ن اش قد ئف عغي به‬
‫ يابي الل ه‬:‫ وك انوا يع دون هضأو ل ائك ال م ئت ا عذا ل ال!ا‬،‫ق م ح م كان وا يكره ون محص ود ال ك ال م‬
 Muhammedb. Sûka 483

، ‫ زأن يئظلى ب حا جته ا ش ال بئ لت مته ا‬، ‫ أؤ ثهي عن ث ئ م‬C‫ أؤ أ م ب مع روف‬، ‫أن يتل وه‬

‫ ض الث م ي ن وعن الش م ا ل ه م د نا يلف ظ م ن‬، ‫أئنكزون ؤنإ ن عوك م ل حافغل ين كزا ما" كاتبين‬

‫ نئن‬0‫مح ؤ د ؛ ال ل ديه رقي ب عتيد^ أظ ينت ح ي أخن م ثؤ نشزت عش ص حيفته ف ي! خ ر ئه ا ر‬

:‫ نقاد أبو بكر‬، ‫فف ا حا جه من حا جا ت ذمحاة ز ال اخرتؤ‬

‫ين ي‬
‫فف ا م ن أول بجاره ف‬
‫أئ ن ي‬

‫ي ن م ن م ديته ز ال ذقاة‬
‫يف ا ف‬
‫ا و أ شص د ر بجاره م حن نا ف‬
Yal’a b. Ubeyd anlatıyor: Muhammed b. Sûka’nın yanına girdiğimizde
bize şöyle dedi: “Size bir söz aktarayım, Allah bana faydalı kıldığı gibi belki
:onu size de faydalı kılar: Atâ’nın yanına girdiğimizde bize şöyle dedi
Sizden öncekiler fazladan konuşmayı sevmezlerdi, ü ç yer dışında“
konuşmayı da fazladan konuşma olarak sayarlardı. Bunlardan biri Allah’ın
.Kitâb’ım okumalarıdır. Diğeri iyiliği emredip kötülükten sakındırmalarıdır
Bir diğeri de zaruri olan bir•, ihtiyaçlarım dile getirmeleridir. Allah’ın
Hâlbuki üzerinizde muhakkak bekçiler, değerli yaz “‫؛‬criar vardır”1
buyruğu ile “iki melek (insanın) sağında ve solunda oturarak
yaptıklarını yazmaktadırlar, insan hiçbir söz söylemez ki, yanında
gözetleyen yazmaya hazır bir melek bulunmasın”^buyruğunu bilmiyor
musunuz? Gün sonunda birinizin sahifesi önüne açıldığı zaman dünyası ve
”?âhiretiyle ilgili olmayan şeylerle dolu olduğunu görse bundan utanmaz mı
Ebû Bekr ise bunu rivayet ederken “Gün boyunca defterine yazılanların
”?çoğunun dini ve dünyasıyla ilgili olmadığım görse bundan utanmaz mı
lafzını kullanır,

‫ تحا‬،‫ ئ إتزا م ز ئ ت غ م ئن ظ إ اواري‬، ‫ط الثؤ ئ مح ث‬ ‫ ] ث إ‬i / o [ -) ٦٢٠٧(

‫ أثين ا من م ع ا‬،‫ وع م ر و ن ح مزه‬،‫ ش م ع ت ح ات م بن عط اء‬:‫ محا د‬، ^ ^ ^ ١‫أ ح م د بن مت صور‬

‫ ثت ا‬،‫ ثن ا إن ن ا ه ل بن يزيد‬،‫ ثن ا ن ح م د س ج عفر‬،‫ح و حدثن ا ش‬.‫ ثئولت ت‬، ‫س ع د بن غ ا م‬

‫' أ منان ل ؤ ل م‬٠ : ‫ محا د‬،‫ ثن ا م ح م د بن ثوبه‬:‫ ق ا ال‬،‫ ثن ا م ح شد ثن عث ا ض‬، ‫إتزا م أ بن ا ال ئ غ ث‬

‫ ن م ر ح مز ح ا ن ا ع لن؛‬،‫ أخذثا يزداد في دئث ا ة‬، ‫حن د ب إ ال به ما لكن ا مست ح م ي ن بهن ا ا ل ع ذا ب‬

1İnfitârSur. 10-11
2KâfSur. 17-18
‫‪Muhammedb. Sûka‬‬ ‫‪484‬‬

‫‪١‬ة‪ ،‬ث حزن حز‪û‬‬

‫سس م ن ذي‬ ‫ش منة م ط أثت ر خ بشيء ع ط ثنين ي دينه متثه‪ ،‬وأ‪-‬حذال‬
‫ن ا ع ل م الثة منة ظ أثث حزن غلى ف يؤ م ص ة م ن دينه مغل ة‬

‫‪: “Sadece iki şey yüzünden azaba maruz kaisak‬لكل ‪Muhammed b. Sûka der‬‬
‫‪bunu hak etmiş oluruz. Bunlardan biri, kişinin dünyalığının çoğalması ve‬‬
‫‪buna öyle bir sevinmesidir ki Allah, onun dininde böyle bir artışa bu kadar‬‬
‫‪sevindiğini görmüş değildir. Bir diğeri, kişinin dünyalığının azalması ve‬‬
‫‪buna öyle bir üzülmesidir ki Allah, onun dininde böyle bir azalmaya bu‬‬
‫‪”.kadar üzüldüğünü görmüş değildir‬‬

‫(‪[ “) ٦٢ ٠٨‬م‪/‬ءء محا أقو بكر بن ت الل ه ‪ ،‬ثن ا عتد ا[ثؤ س أ ح ئ ذ بن خ م ‪ .‬ح و ح د‪J‬؛‪U‬‬
‫ط‬ ‫^ ‪ ،‬ظ‬ ‫سد ‪١‬‬ ‫ط او‪ .‬محني ئ‬ ‫أخ ط ئن إ ن خ ا ة ‪ ،‬نحا أ خت ن ئ غ ز و الؤاث‪ ،‬محا‬

‫ا ل ر حم ن بن م ح م د ا ل م حاايبي‪ ،‬قات‪ :‬كا ذ م ح م د بن نوقه‪ ،‬زضراو بن م ة أبو مإل‪1‬ان رنم‬

‫" كا ن يؤم ج م ع ة ط ل ب ك ذ زا جي بغين ا صا جتة‪ ،‬ه ا دا اي ث ن غ ا جنث ا س و د "‬
‫‪: Muhammed b. Sûka‬كل ‪Abdurrahman b. Muhammed el-Muhâribî der‬‬
‫‪ile Dırâr b. Murre (Ebû Sinân) Cuma günleri birbirlerini arar bulurlardı. Bir‬‬
‫‪araya geldikleri zaman da oturup ağlarlardı,‬‬

‫(‪ [ “) ٦٢ ٠٩‬م ‪/‬ا ] ث ن ا أ ب و بكر بن ح الب‪ ،‬ثن ا ا لخنس ن ع ئ ا ل نغن ر ي‪ .‬ح و‪ -‬حددثا أبو‬
‫لخت ي خ م ‪ ،‬ق ال ‪ :‬ئ م د ‪ 1‬ش ئ ع و ثن أب ال ‪ ،‬ظ أ م‬ ‫ئ ؛ل م ئن‬ ‫ث م ئ ذ ظإ ك ‪ ،‬ئ‬
‫قث ا ذ ما لل ط بن إن م ا عيد ح د ب ي م وت ى س ا لأشي م ‪ ،‬ص ج عف ر ا أل ح م ر‪ ،‬قا ‪" " :3‬ى ن‬
‫أ ص ح ابما اوك اءون أنبعه‪ :‬م ؤمح ن بن ط ريف‪ ،‬و م ح ئ د بن ن وقه‪ ،‬وعبد ‪ ^ ^ ١‬مر أب حن‪،‬‬

‫ن أ ل م م ح ا ث‪ :‬متثئة "‬
‫‪Câfer el-Ahmer der ki: “Çokça ağlayan dostlarımız dört kişiydi. Bunlar‬‬
‫‪da Mutarrif b. Tarîf, Muhammed b. Sûka, Abdulmelik b. Ebcer ve Ebû‬‬
‫”‪Sinân Dırâr b. Murre’dir.‬‬

‫(‪ -) ٦٢١ ٠‬ل م ا ‪ £‬ا ثن ا أ ح ئ ذ بن ج عف ر بن ح ن دا ن‪ ،‬ثت ا عتذ الل ه بن أ ح م د ئن خمح د ‪،‬‬

‫ح د ب ي أبو عيد ؛لثي ا لأز؛تي‪ ،‬ظ نم د د ‪ ،‬عنبع ض ‪ 1‬ص ح ابه ‪ ،‬عن ءن‪-‬مث ا ن ‪ ، ^ ^ ١‬ظت‪:‬ءاا‬
‫و يؤم حيرا ‪ ،‬فذ و اثن أب حن‪ ،‬وأي حي ا ن ا ل س م ي‪ 4‬ؤ م ح م ذ‬ ‫خ ن ث ة م ن أه ل ادك ونؤ يزدادون‬

‫بزو بن م ‪ ،‬وأبا منا ه ميزان ئذ مره "‬

‫بن ن وق‪ ،‬م‬
 Muhammed, b. Sûka 485

Müsedded, öğrencilerinden birinden bildirir: Süfyân es-Sevrî: “Küfe

a h isin d en beş kişinin her gün hayrı artar” dedi ve îbn Ebcer, Ebû Hayyân
et-Teymî, Muhammed b. Sûka, Amr b. Kays ile Ebû Sinân D ırar b.
Murre’yi saydı.

‫ ح د ش‬، ‫ ثعا عبد الل ه بن أخن ت بن ح م‬، ‫ة ] حدثت ا أثو بك ر بن مال ك‬/‫ [ م‬-) ٦٢ ١١(
، ‫ ائ ش معى إ ل م ح م د بن ش وقه‬:‫ قات لى نقية‬: ‫ محا د‬،‫ ثغ ا نق؛ ا ن‬، ‫ا ل ح ت ئ ن بن ا لح س د‬
،‫ | ال م ح م د ن ن وقه‬4‫ الث‬،١١^‫ ال أ م ت ا ث م ق ر ج ث ن ^؛‬٠٠ :‫ يأم و ل‬،‫ؤش ش م ع ت طن ح ه‬
‫ز ه ا م حا ر ئ ز ا ب ل ' م‬

Süfyân der ki: Rakabe bana: “Haydi birlikte Muhammed b. Sûka’nın

yanma gidelim” dedi ve şöyle devam etti: “Zira Talha’nm: «Kûfe’de
Muhammed b. Sûka ile Abdülcebbâr b. Vâil gibi Allah rızasını gözeten
başka birilerini bilmiyorum» dediğini işittim.”

‫ ح د ب ي‬، ‫ بن أخن ت بن ح م‬4‫ثط عتذ ال أ‬ ‫ح د ك أبو بكر بن‬- ‫ م ا‬/ ‫ ل م‬-) ٦٢ ١٢(
‫ ق ات ل ه‬، ‫ ج ل س م ح م د بنش وقق إ ر أيي إت ح ا ى‬٠٠ :‫ ه ا د‬،‫أب و”كزئ ب ثن ا أثو بكر بن عث ا ش‬
٠’ ‫ ه ائ ال ت حدثا ن ويتكث ا ن‬، ‫ وأبوإشت اى في ال ط ا ق‬، ‫فتئ ا‬

Ebû Bekr b. Ayyâş der ki: “Muhammed b. Sûka, kemerin altında

bulunan Ebû ishâk’ın yamada oturup ona bir şeyler dedi. Sonra karşılıklı
konuşup ağlamaya başladılar.”

‫ ثن ا أ ح م د بن بم ن ى بن‬، ‫ ] حدتنا عئد الل ه ئ ذ م خ ث د بن ي م‬o/o [ -) ٦٢١٣(

‫ قادت‬،‫ عن ن ي ا ن‬،‫ ثن ا ابني م ا ن‬، ، ^ ^ ١‫ ثن ا بشن ن‬،‫ ثن ا عثا س س عتد ا لخف‬،‫ما ه ا ن‬
، ‫ زيدث> عن أييؤ م ائه أل ف‬،‫ن ا أزى" ك ان يد خ عن أهل فزؤ ا ل مدينة إ الب م ح م د بن وئهه‬
" ‫فت ص د ق به ا "كل ه ا‬

Süfyân der ki: “Bu şehrin ahalisi üzerinden belaların Muhammed b. Sûka
dolayısıyla defedildiğini düşünüyorum. Zira babasından miras olarak
kendisine yüz bin (dirhem) kalmış ve hepsini de sadaka olarak dağıtmıştır.”
486 Muhammedb. Sûka

،‫ ثن ا أ خ ن ذ بن ا لختن بن عتد النل ك‬،‫ ه] حدثت ا أبو م خ ث د بن حقا ن‬/‫ )“ [ م‬٦٢ ١٤(
0‫ " إ‬:‫ي‬.‫ ئق؛ا ذ الئؤر‬،3‫ ئ‬:‫ قئولت‬0‫ ت م ن ت ين ن بن ال حا ر ث‬:‫ قات‬، ‫ثن ا م ح ث ذ بن ا ن ن ث ز‬
" ١^ ‫فتص د ى‬ 4‫م ح م د بن ت وقث ل م م ن يدئع به ضر أ ن د ي دؤ ”ىن نث عئزون وم ال‬
Süfyân es-Sevrî şöyle der: “Bu şehrin ‫ل س‬$ ‫ل‬ üzerinden belaların
defedilmesinin bir sebebinin de Muhammed b. Sûka olduğunu
düşünüyorum. Zira yüz yirmi bin (dirhem) olan servetini sadaka olarak
dağıtmıştır.”

‫ ثن ا م ح ث د ئ ذ‬:‫ قات‬،‫ م ا حدبت ا م ح م د بن أ ح ن ذ بن إ ي ا ه م قي كتابه‬/‫ )“ ل م‬٦٢١٥(

‫ ئفلز م ح م د بن‬٠' :‫ م ولت‬،‫ قادت ش م ع ت تع تغوذ بن ت ه ل‬،‫ ئ علي بن عبد ا م حي‬، ‫ايوب‬
‫ب ئ ث ش ح م‬-‫ا‬
‫م‬ ‫ ئ ا‬:‫ مح أ ث د م ولت‬، ‫ مح و ج ذ مح د ا جت مع ت لت ب اقة ألقب ب رص‬،‫ش وقق ي مال ه‬

، ‫ بزه م‬4‫ ثق ا داوت ا ل جن عه وعنده ب ه ماد‬:‫ قات‬،‫اذئد ر ج ت وانئد ر ج ت لت ك نت م ت ثت‬

،‫ ثدءع ة إثهبالوزن ال ذ ي ائثزاة به‬،‫ واشترى م ح م د بن ن و ق ش غزوان حرا بوزن‬:‫قا د‬
،‫ اشثزيت مغلق ” كذا وكدا تى‬:‫ قا ت م ح م د لعنوان‬،‫يريد ق ال ث م ا إل بدث ار‬ ‫مردة‬
‫ محدب عت‬،‫ت ال أدوي ظ أم و ل ا>شمنت كذ؛ وىل؛ا ث‬،‫ ق ات أق تياد‬، ‫مح و جدبت ك ذا وكذا من ا‬
‫د‬-‫ م خ ث ذ س ن و ة رين أن يزد المص‬، ٢^ ^ ١ 0 ‫ محذكت ا قزددا‬،‫إثلث يالزني ال ذ ي اقتري ت‬
blj ،‫ إ ذ "كا ن لي ئهؤ نل ق‬، ‫ ق ات لت هززانت يا ف ذا‬،‫ وغروان يأبى أن محل ة‬،‫عأى غروان‬
■‫ة ق ق أل ق ء ؤ ل لأ'م‬

Mes’ûd b. Sehl anlatıyor: Muhammed b. Sûka m ^m a baktığı zaman yüz

bin dirheme ulaştığını gördü ve: “Bir kişide ‫ »؟‬١٤ mal bir araya gelmişse, bu
mal yanında durduğu sürece onu yavaş yavaş değiştirir” dedi. Aradan bir
hafta geçmeden de bu paradan yamnda sadece yüz dirhem kadarı kaldı. Bir
defasında Muhammed b. Sûka, Ğazvân’dan bir miktar ipek kumaş satın
aldı. Daha sonra aym miktarda ipek kumaşı ona vermek istedi. Ondan aldığı
miktarı tartınca da aldığı miktardan üç yüz dinar daha fazla çıktığını gördü.
Ğazvân’a: “Senden aldığım kumaşı tarttığımda bu kadar çıktığım
g ö rü ş tü m ” dedi. Ğazvân: “Ne dediğini anlamıyorum! Benden şu kadar
kumaş isteyince ben istediğin ölçüde verdim” karsağını verdi. Bir süre öyle
karşılıklı konuştular. Muhammed fazla gelen miktarı Ğazvân’a vermek
istiyor, ancak Ğazvân bu miktarı almayı kabul etmiyordu. Sonunda Ğazvân
 Muhammed b. Sûka 487

.ona: “Şayet bana vereceğin bu miktar benimse ben onu sana veriyorum
Yok, eğer seninse sende kalsın” dedi.

‫ عن هن ا د‬،‫ ثن ا م ح م د بن ي حيى بن م نده‬، ‫ه ن م خ م‬1‫ ] ح د ئ عتد اا‬o/o [ -) ٦٢١٦(

‫ ب ادة‬،‫ ورت م ح م د بن ن وقه عن أبيه‬٠٠ :‫ بموت‬،‫ ش م ع ت أثا ا آل حوص‬:‫ قات‬،‫ئن الث ر خ‬
‫م حش " كا ن‬ ‫ فتص د ى به‬:‫ قات‬،‫ ال ي جت م ع ماقه أل ف م ن ح ال ل‬:‫ ل ه‬3 ‫ مما‬، ‫أل ف بزه م‬

" ‫أفثا وة ؛ صاأ ه ش و د‬

Ebu’l-Ahvas der İri: Muhammed b. Sûkâ’ya babasından miras olarak yüz
bin dirhem kalmıştı. Ona: “Bir kişinin yanında helal yoldan yüz bin dirhem
bir araya gelemez” denilince hepsini sadaka olarak dağıttı. Hatta îbn Ebî
Leylâ’dan zekat alacak duruma düştü.

: ‫ قا د‬،‫ ثغ ا ت ل م بن ع ص ا م‬،‫ ا حدق ا عتذ الثؤ بن م ح م د بن جغق ر‬٧ ٠ [ “) ٦٢١٧(

‫ مئ ج غ ئ نقي ا ن‬:‫م ولت‬ ، ‫ ش م ع ت ح شين بن حف ص‬: ‫ بمولط‬، ‫ ^ ى ع م‬£ ١
^ ‫شمع ت‬
‫صف إل‬
‫ ن له ن ا ل‬15* ‫ نأي تبال<كومحة ش ى أ م حم د منه‬1‫ " وم‬،‫ ى م ح م د بن ن وق‬:‫ يئ و لأ‬، ^ ^ ١

‫خغؤمح‬:‫ئت‬
Süfyân es-Sevrî der ‫نظ‬: “Muhammed b. Sûka’nın bize söylediğine göre
yanında para birikince bitene kadar haccedip savaşlara katılmıştır. Kûfe’de
ondan daha hayırlı bir kişi de görmüş değilim .”

،‫ ق ا م ح م ود ئ ذ م ح م د الواس ط ي‬، ‫حدق ا م ح ث ذ بن أ ح م د ال ج ر جاني‬- ] ٦/©[ -) ٦٢١٨(

‫ بموت‬، ‫ ش م ع ت أث ا حتيفه‬:‫ قات‬،‫ ثن ا شيفن س ف ارون الثر ج بي‬،‫ثما ركريا شرت حش و حث ويه‬

" ‫ ش م خية و محؤ‬۶ ‫ " ئ ذ م ن ق ثنا ي ذ‬:‫ ن ث تن ق وة‬0 ‫مبن ي جثا‬

Seyfb. Hârûn el-Burcumî der ki: Ebû Hanîfe’yi işittim, Muhammed b.
Sûka’nın cenazesinde iken bazısı hac, bazısı da umre için olmak üzere onun
seksen defa Mekke’ye geldiğini söyledi.

‫ ثت ا عبد‬،‫ ثن ا ت ل م بن عقت ا م‬:‫ ق ات‬،‫ بن م ح م د بن ج عث ر‬4‫آم] ظ عتد الث‬/‫ [ه‬-) ٦٢١٩(

:‫ محم ولون‬،‫ أثث "ى ن ي ح ج وعقه ذين‬،‫تن ن وقه‬:‫ غن ا‬،‫ ظ نق؛ ا ن‬، ^ ^ ١ ‫ ^ بن م ح م د‬١
‫م‬ ‫ غن‬، ‫م‬ ‫م‬ ، ‫ظ خل ص‬ ،" ‫ح ى إ لأ;تن‬
‫شغ أن‬ " :‫ئ غ غ زغهف ئ;تن؟ صوت‬
‫ ثت ا إنتامحت ئن إئراي م‬، ^ ^ ^ ١ ‫تئئ اة إبز؛هيم ئ ن خئ ي ئن ت ش‬-‫ ؤ‬،‫ن و ة ئ قتل ه‬
488 Muhammed b. Sûka

:3 ‫ قا‬،‫ ص م ح ث د تنش وقق‬،‫ ثعا نئ؛ ان بن م حثة‬،‫ ثغ ا إشي اق بن م و ت ى ا ل حهث مي‬،‫ائثئثان‬

‫ك ج‬ " ‫ أئ غ إ ز ظ ي ث ذ ئ؟ ئق ا د ؛‬: ‫ج د ه‬
‫ن‬ ،‫تن‬:‫ءأل س ئت تن ا ل ه د ي ق خ غ ؤغمحي ئ‬

" ‫مح ش بم وت ه‬
Süfyân der ki: ibn Sûka borcu olmasına rağmen hacca giderdi. Ona:
“Borcun varken neden haccediyorsun?” denilince de: “Haccetmek borcu
ödemeye daha fazla yardımcı olur” karşılığım verirdi.
Muhammed b. Sûka der ‫كل‬: Muhammed b. el-Münkedir borcu olmasına
rağmen hacca giderdi. Ona: “Borcun varken neden haccediyorsun?”
denilince: “Haccetmek borcu ödemeye daha fazla yardımcı olur” karşılığını
verdi.

‫ تحا أب و‬، ‫ ثن ا أ ح م د بن م ح م د ب ن خ ي م‬،‫آم] حدثن ا أبو م ح م د بن حي ا ن‬/‫ )“ [ه‬٦٢٢٠(

‫ل ه د ر غ ر‬1 ‫ نزت مح غ ث ذ ئ‬:‫ قات‬،‫بق عقت‬° ‫ ظ ث قا ن‬،‫بق تتث و ن ا و ي‬° ‫ ئ عل ع‬، ‫خ ا م‬

‫ أ ي ا ش د‬،‫ ي\ أبا عند الل ه‬:‫ ن ث ألوة ق الوا‬،‫ ن حمل ه عأى ح م او‬،‫م ح م د بن ش وقق يا ئخ وفؤ‬
٠٠ :‫ ؛‬١١‫ ئ ظ بقئ ث بمظ د؟ ؛‬: ١^ ، ‫^ غلى الث ؤم ن‬ ١ ‫لث‬1‫؛فف؟ قاتت " إئ خ‬
‫أخي ي‬

" ‫ا إل م حا د ش ا إل خوان‬

Süfyân b. Uyeyne bildiriyor: Muhammed b. el-Münkedir, Kûfe’de

Muhammed b. Sûka’nın misafiri oldu. Muhammed b. Vâsi’ binmesi için
ona bir merkep tahsis etti. Muhammed b. Vâsi’ye: “Ey Ebû Abdillah! En
çok hangi ameli seviyorsun?” diye sorduklarında: “Müminin kalbine sevinci
düşürmeyi” dedi. Yine: “Şu hayatta lezzet alabileceğin bir şey ‫ ا ط‬1‫ لك‬mı?” diye
sorduklarında: “Kardeşlerimize ikramlarda bulunmak” dedi.

‫ ثت ا م ح م د‬،‫ ثعا ع ل ئ بن خف ص ا ل ح صثري‬،‫ ^ا حدثن ا م ح م د بن عل ى‬/ ‫ ل ه‬-) ٦٢٢١(

، ‫ ؛ن أخ م ح م د بن ن وقه منه قيى ث ك ى‬، ^ ٠ :‫قات‬ ‫ عن م هد ي بن‬، ‫بن ركريا‬
‫ ظ ب كي ت‬٠' ‫ت‬3 ‫ ئا‬، ‫ل ؤ ظ ع م ثؤ عن م ت أ ة م ثأ ث ي بي لغ ه ف فذر ظ ش ا ك ق‬3‫ وا‬:‫ لق‬3 ^
" ‫بق‬
‫ إ؛ث ذ ق ث الش ني أ;ثبي أل ث د وئ م‬،‫مدثاا ب ق‬

Mehdî b. Sâbık bildiriyor: Muhammed b. Sûka’nın bir yeğeni

kendisinden bir şey isteyince Muhammed ağlamaya başladı. Yeğeni:
“Amcacığım! Şayet istememden dolayı böyle olacağını bilseydim kesinlikle
 Muhammed b. Sûka 489

senden istemezdim!” deyinee, Muhammed: “Benden istemenden dolayı

”!ağlamıyorum! Sen istemeden önce ben sana veremediğim için ağlıyorum
karşılığını verdi,

‫ ثن ا عبد‬، ‫ ثن ا عتذان بن أ خن ذ‬: ‫ ه ا د‬،‫ ] ح د ظ أبو م ح م د بن حث ا ن‬v /o [ -) ٦٢٢٢(

،‫ ز ك م ح م د بن سوقه ومح ن يديه جفنه وهو بمج ن‬:‫ هات‬، ‫ ثن ا ض‬،‫ال ي م بن ع ض‬

" ‫م جماقي إ ح واي‬ ‫نث ا و‬ :‫ وهو قولت‬، ‫و؛ن دث وعه س ي د‬
Ya’lâ der ki: Muhammed b. Sûka’yı gördüğümde önündeki leğende bir
şeyler yoğuruyordu. Gözlerinden yaşlar akıyor ve: “Malım azalınca dostlarım
vefasız çıktı” diyordu,

‫ئن مم ث د ئن‬ ‫إو ي م‬ ‫ ظ‬:‫ قا ال‬، ‫الثؤ ت ذ ت خ م‬ ‫ظ‬ ‫و‬ ‫نحا ر‬ ] v M -) ٦٢٢٣(
‫ د خل ث ن ع‬:‫ قات‬،‫ ض انن ن وق‬، ‫ ثما ن يا ن ئ ي ق ه‬،‫ ظ مه د انتثار ئ ات الؤ‬،‫ا لخض‬
‫ زأيئغ ا فى ز ما ن ال ح ج ا ج وهد جيء يثا وب ح ن في ف ذا‬:‫ محمل ت لت‬،‫ابن ع م صنا ب ادك ودة‬
‫نم ر رت‬ ‫)ت‬3‫ ظ‬،‫ وقد مح زع ام هزعأ قز؛ إثا‬، ١١‫ مزق هزئ ق ز؛؛‬C‫ا ل ئ كاأي> م حبوس ي ن م ر'ءومح ن‬
‫ وائك زه غش‬،‫ زا خندة‬،‫ محا دعة‬،>‫ ال ن كالي‬،‫حع إ؟ى دالل ا‬-‫ ار‬، ‫كأثن ق إل بدعة إ؟ى ضؤ ذ ثل ق‬
" ‫ظ ؛ ئا ك‬
İbn Sûka der ki: îbn Ömer’le birlikte Kûfe’de bir köşke girdik. Çıktıktan
sonra ona: “Haccâc zamanında hapsedilmek için bu mekana getirildiğimizi
bilirim. O zaman çok büyük bir korku ve endişe içindeydik” dediğimde, ibn
Ömer: “Maruz l^ddığm bir musibetten dolayı Allah’a dua etmediğini
gördüm. Aynı mekana geri dön ve sana ihsan ettiklerinden dolayı Allah’a
dua et, O ’na hamd edip şükret” karşılığını verdi.

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا أب و ال م ا س ا ل ح م ا لأ‬،‫ آ حدثغ ا عتد الل ه ت ذ م ح ث د بن ج عفر‬٧/ ‫ [ ه‬-) ٦٢٢٤(

‫ " إذا ش م ع ت‬: ‫ قا د‬C‫ عن م ح م د بنش وقه‬،‫ ت ا بن غ ز‬، ‫ ثن ا علي بن قا دم‬،‫ي حش بن إمئخ ا ئ‬
'٠‫ إلن كا ذ ي ت ق وبس ه ا ا ي م‬،‫ ب ا ح م د الثة‬،‫ا لخهلشه‬

Muhammed b. Sûka der ‫نظ‬: “Birinin aksırdığını işittiğin zaman aranızda

deniz olsa dahi Allah’a hamdet.”
490 Talka b. M usarrij

،‫ث ا صنو ئت م د اي؛اإ‬:‫ ائت‬، ^ ^ ١‫وئ‬

‫ محا أ‬،‫] خدك ئ د ال م‬٧/،[ -)٦٢٢٥(
‫ئق اث ن جئ‬،‫ '* ظ ا‬: ‫ م و لت‬، ‫ ش م ع ت م ح م د بن ش وهه‬I‫ ه ا د‬،‫ ثن ا ائئزاث‬،‫ثن ا *كثين بن ي ق ا م‬
" ‫ك م ؛ ه إ ال> زفة؛ ش بذن ك بز ج ه‬

Furât der ki: Muhammed b. Sûka’nın: “Kişi Allah için birini kardeş
edindiği zaman bununla (Allah katında) derecesi bir derece yükselir”
dediğini işittim.
Muhammed b. Sûkâ; Enes b. Mâlik ile Ebu’t-Tufeyl Âmir b. Vâsile’ye
yetişmiş ve onlardan hadisler işitmiştir. Rivayetlerinin geneli de Amr b.
Meymûn el-Evdi, Zir b. Hubeyş, Şakîk b. Vâil, Şa’bî, Îbrâhîm en-Nehaî ile
Saîd b. Cübeyr gibi seçkin tâbiilerden ve Nâfi’ b. Cübeyr, Muhammed b.
el-Münkedir ile îbn Ömer’in azatlısı Nâfi’ gibi Hicazlılardandır.

،(‫ ثن ا الئتقا س ئ تن يزيد‬، ‫ ثن ا م ح م د بن ن غ م‬، ‫ ] حدثت ا م ح م ذ بن ا ل مت ح‬٧/ ®[ ") ٦٢٢٦

‫زأبة‬
‫ث مح ن ت ذ <لل ه ؟ ئ تت " فت م‬:‫ نأ‬: ‫ب ث تن ق و ة‬
‫ ئ ك م‬:‫ قات‬،‫جثه‬
‫ثما شان ثن ب‬
‫ي ث م ص‬ ‫"ش ح ا‬

Süfyân b. Uyeyne der ‫ كل‬: Muhammed b. Sûka’ya: “Enes b. Mâlik’i

gördün mü?” diye sorduğumda: “Gördüğümde yaşlı biriydi, ancak gözleri
görüyordu” dedi.
Takrîb 4424-a, Takrîb 2655, Takrîb 507, Takrîb 431, Takrîb 3546,
Takrîb, 1243, Takrîb 1244, Takrîb 1439, Takrîb 4011, Takrîb 2670, Takrîb
2729, Takrîb 4435-z, Takrîb 3171, Takrîb 4225, Takrîb 3740, Takrîb 3174-
h, Takrîb 4447, Takrîb 812, Takrîb 4512, Takrîb 4227, Takrîb 980, Takrîb
356

Talhab. Musarrif
Onlardan biri de Ebû Muhammed Talha b. Musarrif tir. Günah
korkusuyla meşakkatlere katlanan, daima bitkin olan Kur’ân hafızıdır.
Dürüst, vefalı ve safbir ahlaka sahipti.
Denilir ki: “Tasavvuf, kişinin içten dürüst, huy olarak da vefakar
»İmasıdır.”
 Talka b. MusarriJ 491

‫ ظ جد ال م ثن أخث ت ثن‬: ‫ قا د‬،‫نن خندا ن‬ ‫م‬ ‫ ] ئ أ خ ط ئ‬u /،<[ -) ٦٢٥١(

،‫ ح د ب ي ف ذا ا لم ح غ عن ج دته‬،‫ ثتا ابن أبي عئيه‬،‫ قالأ‬،‫ ثن ا أبو تع يد ا ل أثغ‬: ‫ محا د‬، ‫ح م‬
‫ك إل ه ث ع م‬ ‫ محارت‬،‫ إ ي رين أن أوبن في ح ايهللف وثدا‬، ‫م ص م‬ ‫بن‬ ‫ أرسم ن إلى ط ل حه‬:‫ق ال ت‬

ibn Ebî Ğaniyye der ‫لكل‬: Şu yaşlı adam, ninesinden naklen bana şöyle
bildirdi: “(Komşum) Talha b. Musarrif bana haber göndererek, duvarıma
bir tel bağlamak istediğini bildirdi. Ben de ona: “Tabii ki! istersen bir
pencere de açabilirsin!” dedim.

‫ ثن ا‬،‫ ثث ا أثو ت ع د ا ل أف غ‬: ‫ قا د‬، ‫ ثق ا عتد الثؤ س أ خ ن ذ‬: 3 ‫ ئا‬،‫ ح د ظ أ خئ ت ى جعف ر‬.

‫ طل ح ه ش‬،‫حا د مت؛ا منزل‬- ‫ ب ح ث ت‬:cJU ‫ عن‬، ‫ ح د ب ي هدأ ؛نئ ج‬،‫!ن أيي عيثه‬
‫ لأبي‬، ‫ح ز ن ن ي‬ ‫ي‬ :4‫ مما ؟ ت ي ا رأل‬، ‫وطلمحه بم ش‬ \‫متي س ث\ل‬ ‫مصم ش‬
‫ نا صنع ت ؟‬: ‫ با د‬،‫ ئنث ا ق ض ال غ الة‬: ‫ قا ن غ‬، ‫م ح م د ف ذا ا لم د ي د عأى عصتتلث ثني ن عثه ا‬

‫ وشواءك عش م ح بي‬، ‫ال أدوهه ا خ ز رسل ي إ ر تئدت ه ا ئنثآذنيه ا ح بملث إثاف ا‬

İbn Ebî Ganiye, bir ihtiyarın, ninesinden şöyle naklettiğini bildirir:
Hizmetçimizi, ateş alması için Talha b. Musarrifin evine gönderdim, o
sırada T ^ha namaz kılıyordu. Hammı hizmetçiye, “Biraz belde de sizin
ateşte Ebû Muhammed’e şu kurutulmuş eti pişirelim de onunla iftar etsin”
dedi. Talha namazı bitirince: “Ne yaptm? Gidip bu hizmetçinin
efendisinden izin almadıkça ben bu yemeği yemem. Sakın bir daha izin
almadan onun ateşiyle pişirme” dedi.

‫ ح د ب ي‬،‫ ثن ا عتد الل ه بن أ خ ن ذ بن ح س د‬،‫ ها ] حدق ا أ ح ن د ن ج ع م ر‬/ ‫ [ ه‬-) ٦٢٠٢(

‫ نز ال أدي‬٠٠ :‫ت قات ط ل ح ه ات ا م ي‬3 ‫ ه ا‬،‫ بن عتد اثكر؛_مإ‬£ ^ ١ ‫ عن‬،‫عثه‬ ‫ ظ‬،‫أبو م ع مر‬
" ‫م غذ ي ئ ال ث ئ م‬ ‫غش ؤ ض لخدث‬
Talha el-Yâmî der ki: “Şayet abdestli olmasaydım Muhtâr(-i Sekafî)’nin
(savaşlarda yanında taşıdığı) Kürsii’sünden bahsederdim.”
‫‪492‬‬ ‫‪Talka b. M usarrif‬‬

‫(‪ -) ٦٢٥٣‬ل م ‪ /‬م ا ا حدثن ا م ح م د بن علي بن م ح م ‪ ،‬ثت ا أ ح ن د ن ي حش ‪، ^ ١^ ^ ١‬‬

‫ثئ ا أ ح م د بن يون س‪ ،‬ثئ ا أثو شه ا ب‪ ،‬عن ا لخض بن غزو‪ ،‬ثالتأت قات لى ط ل ح ة بن‬
‫م غ ر ؤ ض لأ<تل ئ بما ق و د المث ا بم "‬ ‫م ح ت د ‪ ٠٠ :‬؛ز ال‬

‫‪Haşan b. Amr der ki: Talha b. Musarrif bana: “Şayet abdestli‬‬

‫‪olmasaydım sana Rafızilerin görüşlerinden bahsederdim” dedi.‬‬

‫ك تن خ م ‪ ،‬ئ يمحى‬ ‫(‪ [ -) ٦٢٥٤‬م ‪ /‬م ا ] ئ أ ب و ث م تق تال ك ‪ ،‬تحا ت ي ‪ 1‬ق ن ق‬

‫ئ تص ه‪ .‬ح‪ .‬ز ط م ى أثو مح ث ئ ذ ظ ا ن‪ ،‬تحا إ ص ء ئ ت غ م الثاري ‪ ،‬ظ تو ص ئ‬

‫نصير‪ ،‬محا د ‪ :‬ثن ا جرير‪ ،‬عن ا ل م ح ل بن غ روان‪ ،‬قا د ‪ :‬م د لقلشح ه بن م ح ر ف لي اتتغت‬
‫محإغ ائ ا مب ح ث فيه؟ قات‪ " :‬إ ي أكنة أن يعلني الل ه ش ق ش ■ء ال‪.‬ء على ا كت ل مير‪" >2‬‬
‫‪Talha b. Musarrif e: “Yiyecek bir şeyler satsan da biraz kazanç elde etsen‬‬
‫‪olmaz mı?” diye sorulunca: “Allah’ın, kalbimde Müslümanlara bir şeyi‬‬
‫‪pahalı satma duygusunun bulunduğunu görmesini istemem” karşılığım‬‬
‫‪verdi.‬‬

‫بن ت ع يد‪ ،‬ثئ ا ئ ج ا شغ ئ ذ‬ ‫(‪ -) ٦٢٥٠‬ل ه ‪ /‬م ا ا خ ا؛ثت ا عبد الل ه بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا‬

‫تن مه د ال مب ن‪ ،‬غذ ط ن ئ ئن م حم ح ‪ ،‬ئ ت‪'٠ :‬‬ ‫م ح ب ‪ ،‬محا م ح ال‬ ‫غزو‪ ،‬تحا خثا ة ثن‬
‫يشئ ح ب م ن ال د ع اؤ أن محوت ا ل ع بد‪ :‬الل ه م ا ج ع ل ص م ي ثئ ت؛‪ ،‬وا ج ع ‪ 3‬ثظري عتزاائ‬
‫ي و‪٠٠ 1‬‬ ‫را ي ل‬

‫‪Talha b. Musarrif der ki: “Kulun: «Allahım! Suskunluğumu tefekküre,‬‬

‫‪» demesi en iyi görülen‬لعل‪bakışımı ibrete, konuşmamı da zikre vesile 1‬‬
‫”‪dualardandır.‬‬

‫(‪ [ -) ٦٢٠٦‬م ‪ /‬م ا ] ظ هم د الثؤ ئن ت غ م ‪ ،‬ب م ط ئ ع ئ‪ ،‬ق ا ال ‪ :‬محا أ ب و ش ثن ا‬

‫مه د ال غ ن ي س يؤيد‪ ،‬هات‪ :‬ش م ع ث ا ل م ح ت د ى عثاض‪ ،‬سولت‪ :‬بثثنى ص ط أ حه بن‬

‫م ح ر ف‪ ،‬أثق صحلف ثؤظ‪ ،‬هو ب عأى مس ه‪ ،‬هم ا ‪ ; 3‬اا ء م؛؛ ‪ ٠^ ^ ^ ١‬؟ ص بم‪ ،‬حلثا س‬

‫مع‬ ‫م‬ ‫م ق ا ‪ : 3‬اا آفي ق أن ال أفز ض ا‪ -‬حك ا خ ز أ‬ ‫م هلغ ا الة وئات‪ ،‬و‪ -‬جا ز‪،" ^ ١^ ١‬‬
‫ال نا س " ئئ ا إليض ا ج ه خ رض از إ ر الثؤ ‪n‬‬
‫‪.Fudayl b. iyâd bildiriyor: Bana bildirilene göre bir defasında Talha b‬‬
‫?‪Musarrif güldü, ardından kendi kendine şöyle çıkıştı: “Neden gülüyorsun‬‬
 ‫‪Talha b. M usarrij‬‬ ‫‪493‬‬

‫‪Kıyamet günündeki sarsıcı olayları ve Sırat köprüsünü geçip aşan kişi‬‬

‫‪gülebilir.” Sonrasında şöyle dedi: “öldükten sonra bana ne olacağım‬‬
‫‪bilmeden bir daha gülmemeye yemin ediyorum!” Bundan dolayıdır ki ölene‬‬
‫”‪kadar Talha’nın güldüğü hiç görülmemiştir.‬‬

‫(‪ “) ٦٢٥٧‬ل م ‪ /‬م ا ا حدقن ا أبو بكر س عل ي‪ ،‬ثن ا عتد الل ه ئ ذ مع تد‪ ،‬ثغ ا إش حا ق بن‬
‫رزئي ‪ ،‬ثن ا عتئد الل ه بن م عا ذ‪ ،‬عن ئ عت ب بن الق الع‪ ،‬عن أبنه ائث الؤ بن م ز ‪ ،‬ظ ‪3‬ت ب س ما‬

‫ث ‪ ،‬فئ ات‪ :‬ئ ذ ا‬ ‫جد ي‬

‫ب‬ ‫ي الئ ل ك ي ا ي ئ ‪ ،‬إئ تي يؤ ز ي د غ ي و ث‬ ‫نلبما ذ ئ‬

‫^‪ P ،^١‬ظال‪:‬‬ ‫ر و‪ ،‬ن ق ي ي أن ثهوذ م ن‬ ‫مبثغى أن ؛كون مح'قا ‪ ،‬وقص أن آكون‬

‫ض‪،‬‬ ‫ض خممح ئ ؛مح‬ ‫ض ال ثي ب ؟ ق ا د ‪ :‬زئللف‪ ،‬ئ‬ ‫ء ؛ و م ‪ ،‬لأي يي ق ات■■‬

‫ئ‬ ‫ض و ي د ؟ ءق ات‪ :‬م ذ أ م ات<اي‪ ،‬فات‪ :‬ب ذ ي ؟ قات‪:‬‬ ‫ه ‪:‬‬ ‫إل‬ ‫ئثب أ‬
‫ج‬ ‫؛‪١١‬؛‪ :‬ق ت ئ‬
‫أغد ن ي ؤ ‪ ،‬ه ا ‪ :3‬أي أ ش اتقوئؤ؟ ها ‪ :3‬ص ‪،‬؛‪MİÜJ‬؛‪ ،،‬فا زذاذ ع جما ‪ ،‬ق ات‪ :‬نا مولت قي‬
‫أيي بكر؟ د ا‪ :،3‬واا‪1‬ؤ ‪ L،‬أذ زك ت ذئزة‪ ،‬ز ال أنزلق ده ر ي‪ ،‬زقت ئ ‪ 3‬ا ة ‪ -‬رإ فيه إ من وئا‪،‬‬
‫^ ثئ ولت في‬ ‫وهز |ن ق‪1‬ء ال أ‪ ، ^ ^ ٢ 4‬ئ ‪ :3‬ئ ظ م وت في ع م ؟ هة‪1‬ت م ئ د زهذ‪ ،‬د ا‪:،3‬‬
‫■عئن‪ 1‬ن؟ ه\ت‪ :‬و‪1‬للؤ ‪ U‬أدزك ت ذئزة‪ ،‬ز ال أدوك ذ ر ي‪ ،‬ولم د قا د مه ه باس ئأخضوا‪ ،‬نقا د‬
‫م ه ئ ا ممر هأ س اءوا‪ ،‬وعغذ الثؤ ع ائقة‪ ،‬ه ا د ‪ :‬ئن ا أم و ل في ع ئ؟ قات‪ :‬غز والل ه م ئ د‬
‫ث غ ه‪ ،‬؛‪ ١١‬؛‪ :‬ال أن ي ‪(١٤ ،‬؛‪ :‬ز م ق ن ي ‪ ،‬؛‪ ١١‬؛‪ :‬ؤ ه ال أتث ة‪ ،‬؛‪ ١١‬؛‪ :‬واش مح ت و‬ ‫ئا د ‪:‬‬
‫أؤ لأضربن غ م م ث‪ ،‬قات‪ AİHj :‬ال أنقه‪ ،‬قات‪ :‬ثم أم ز بض ر ب عمم ه‪ ،‬قث ا ؛ ر ج ل في يده تنف ث‬
‫ص وش‬ ‫خ بم أ ‪ ،‬فق ا د ‪ :‬ز م ف ن و أز ل أني س غ م م ق‪،‬‬ ‫م يدم‬ ‫ئهؤة ظى ك ء‬
‫أظ رص ى‬ ‫م ثاذ;ى‪ :‬ويللثا ل\ >ثلبما ذ أذي ي بئ ك ‪ ،‬فد ظ به د م‪1‬دت ي‬ ‫ال أن ي ‪،‬‬

‫ب رب ظ وضئ يؤ ن ذ نؤ لحت هفت م ن فز لحتب ر محس مشر ثن عيي؟ ئال‪ :‬ؤظ‬

‫ئ؛ف؟ قا ‪' :3‬لف وضئ م ن مح ث ى وهو محت بش إئ قات قي ثقي إش رائ آل وه م ف ر ث ن عيئ ‪:‬‬

‫م قمإتف أنث التز؛ز‪ ، ^ ^ ^ ١‬قات‪ :‬فغؤ ت إ ر‬ ‫‪ ،‬ذلث ‪5‬إن ثغفز‬ ‫م‬ ‫قإبه‬ ‫م‬ ‫ؤ ن تح دبه‬
‫غ يا تب ا ه ‪ ،‬قث اث إ ر‬ ‫؛ ض ب يت ح د ر م ن و ج ه ه ح ش ض ا ن ف ي ط ز ف أ ر ث ت ه ‪ ،‬ب م قا ت ‪:‬‬

‫م ش ي ت ه ‪ ،‬ثم ن ا ن أ ي ت ز ي ال مح ط ~ صا م ن أل ف ر ج ل غئزه‪ ،‬ن إ د ا غ ز طل ح ه ب ن مصر ف‬

‫‪Alâ b. Keriz ahlatıyor: Süleymân b. Abdilmelik oturmuşken karşıdan‬‬

‫‪üzerinde güzel giysileriyle kibirle yürüyen bir adam geçti. Süleymân: “Bu‬‬
‫‪adam olsa olsa İraklıdır. (İraklılar içinden) olsa olsa Kûfelidir. (Kûfeliler‬‬
494 Talha b. M usarrij

içinden de) olsa olsa Hemdânlıdır!” dedi. Sonra: “Adamı yanıma getirin”
emrini verdi. Adam getirilince ona: “Sen kimlerdensin?” diye sordu. Adam:
“Yazık sana! Bekle de kendime geleyim” karşılığını verdi. Süleymân bir süre
onu öyle bıraktıktan sonra bir daha: “Sen kimlerdensin?” diye sordu. Adam:
“Irak ahalisindenim” dedi. Süleymân: “Irak’tan kimlerden?” diye sorunca,
adam: “Küfe ahalisinden” dedi. Süleymân: “Kûfe’den kimlerden?” diye
sorunca, adam: “Hemdân’dan” karşılığını verdi. Adamın bu cevapları
karşısında Süleyman’ın şaşkınlığı daha da arttı.
Ona: “Ebû Bekr hakkında ne düşünüyorsun?” diye sorunca, adam:
“Vallahi ne ben onun zamanına yetiştim, ne de o benim zamanıma yetişti.
İnsanlar da onun hakkında hep iyi şeyler söylediler ki inşâallah dedikleri gibi
biridir” dedi. Süleymân: “Ömer hakkında ne düşünüyorsun?” diye sorunca,
adam Ebû Bekr hakkında dediklerinin aynısını dedi. Süleymân: “Osman
hakkında ne düşünüyorsun?” diye sorunca, adam: “Vallahi ne ben onun
zamanına yetiştim, ne de o benim zamanıma yetişti. İnsanlardan bazıları
onun hakkında iyi şeyler söylerken bazıları da kötü şeyler söylemişlerdir.
Gerçeği de ancak Allah bilir” dedi.
Süleymân ona: “Ali hakkında ne düşünüyorsun?” diye sorunca, adam:
“Vallahi onun da durumu aynı şekildedir” karşılığını verdi. Süleymân:
“Ali’ye söv!” deyince, adam: “Sövmem!” karşılığını verdi. Süleymân:
“Vallahi söveceksin!” deyince, adam: “Vallahi sövmem!” karşılığını verdi.
Süleymân: “Vallahi ya ona söversin ya da boynunu vururum” deyince, adam
yine: “Vallahi ona sövmem!” karşılığını verdi.
Bunun üzerine Süleymân adamın boynunun vurulmasını emretti.
Boynunu vuracak olan kişi elindeki kılıcı havaya kaldırıp sallayınca kılıç
hurma yaprağı gibi parıldadı. Sonra adama: “Ya Ali’ye söversin ya da
boynunu vururum” dedi. Adam: “Vallahi ona sövmem!” karşılığını verdi.
Sonra: “Ey Süleymân! Beni yanma yaklaştır” diye seslendi. Süleymân onu
yanma getirtince, adam: “Ey Süleymân! Senden daha hayırlı birinin, benden
daha hayırlı birinden, Ali’den daha kötü olan kişiler konusunda kabul ettiği
şeyi benden kabul eder misin?” diye sordu. Süleymân: “Nedir?” diye
sorunca, adam: “Senden daha hayırlı olan Allah, benden daha hayırlı olan
 Talha b. M usarnj 495

Hz. İsa’dan, Ali’den daha kötü olan İsrail oğulları hakkında istediğini kabul
etmişti. Zira İsa: “Onlara azap edersen doğrusu onlar senin
kullarındır. Eğer onları bağışlarsan şüphesiz sen İzzet ve hikmet
sahibisin”1 demişti” karşılığını verdi.
Adamın bu sözü karşısında öfkenin Süleymân’ın yüzünden kulaklarının
memesine doğru kayıp kaybolduğunu gördüm. Sonra: “Adamı serbest
bırakın! Bu adamdan başka, bin adamdan daha hayırlı olan birini görmüş
değilim” dedi. Bu kişi ise Talha b. Musarrifti.

‫ ح د ب ي‬، ‫ ثن ا عتد الل ه بن أ ح ن ذ بن ح م‬، ‫ ] حدب ا أثو بكر بن مال ك‬١٦/®[ “) ٦٢٥٨(
‫ كا ذ‬:‫ قات‬،‫ عن ح ر ش بن ن ا م‬، ‫ ص م حة بن حا ل د‬،‫شب د اخل الء س ع مرو ا ل ح نفي‬
‫م‬ ‫أبو‬

" ‫جي‬
‫ " الل ه م ا م ح ؛ ي رثا ك و ن ت‬:‫ص ق و ل قي ذغ ابؤ‬ ‫ق ط ئذ‬
Hariş b. Süleym der ki: Talha b. Mutarrif duasında şöyle derdi: “Allahım!
Gördüklerimden ve duyduklarımdan yana beni bağışla!”

‫ ثن ا‬، ‫ ثغ ا أبو ن ع د‬، ‫ ثن ا عتذ الثؤ ى أ خن ذ‬، ‫ح دق ا أبو بكر س م ا ل ك‬- ] ١٧/،‫)" [؛‬٦٢٥٩(

‫ لت أثو‬:‫ ق ات‬،‫ ذ ظ ا عأى ط ل حه بن ن ص ر ف ب عوده‬:‫ ه ا لأ‬،‫ ص أبيه‬، ‫م خ ث د ين م ح م‬

٠' . ‫ه‬ ‫ " أ ض ن‬: ‫ فق ا د‬، ‫اك ه‬1 ‫ ث‬: ‫م‬
Muhammed b. Fudayl, babasından bildiriyor: Hasta olan Talha b.
MusarriFi ziyarete gittik. Ebû Ka’b ona: “Allah sana şifalar versin” deyince,
Talha: “Bu konuda Allah’a istiharede bulunacağım” karşılığını verdi.

‫ ح دب ي‬، ‫ ثن ا عبد الل ه بن أ ح ن ذ بن ح م‬، ‫ ] ح دكا أثو ب م بنت ابلي‬١٧/® ‫)" ل‬٦٢٦٠(
‫ شب ع‬:‫ قات‬،‫ ثت ا ا ل ر ي بن م ص ر ف‬،‫ ثغ ا إن ن ا ي ل بن م ح م د بن ج ح ا ده‬، ‫أ ح م د ث ذ بدي ل‬
‫ أخاف‬،‫ " ال تكثر ا ال غدا زإ ر أي ال‬:‫ قات‬، ‫ي ال يئثذث إ؛ى ز م‬.‫ ت‬، ‫ق ط تق مح ي‬
" ‫ ل ة ل ب‬1 ‫أ ن تلغب أل‬
Seriy b. Musarrif der ki: Talha b. Musarrif, bir adamın özür dilediğini
duyunca: “Kardeşinden fazla özür dileme (özür dilenecek hareketler yapma),
böyle yapmanın seni yalan söylemeye itmesinden korkarım” dedi.

1MâideSur. 118
‫‪496‬‬ ‫‪Talha b. MusarriJ‬‬

‫بن‬ ‫إ ش غ ا ق ‪ ،‬ثئ ا ن خئ ن‬ ‫بن‬ ‫(‪ ")٦٢٦١‬ل ه ‪ /‬؟ ا ا حدثن ا أبو ح ا م د بن جثل ه‪ ،‬ثغ ا م ح م د‬
‫عتد ا ل عزيز بن أيي ززنأ‪ ،‬ثعا عبد الل ه بن إدري س‪ ،‬عن في ه ‪ ،‬م ا د ‪ :‬ك ث أ مشي ئغ ط ل ح ة‪،‬‬
‫ب غ أت ق أ ث ي ب ر ث ق ظ تفد م ح غ "‬
‫فق ا ‪ " :3‬ئؤ ع م‬

‫‪Leys bildiriyor: Talha b. Musarrif ile beraber yürüyordum ki bana: “Şayet‬‬

‫‪”!benden yaşça bir gün bile büyük olduğunu bilsem asla önüne geçmem‬‬
‫‪dedi.‬‬

‫(‪ ] w / öl ")٦٢٦٢‬حدثن ا أب و خ ا ب ز بن جيل ه‪ ،‬ثعا ث خ ئ د بن إ ت خ ا ق ‪ ،‬ثن ا أوئ س ع يد‬

‫ا لآف ج ‪ ،‬ثن ا ج ابز بن ن و ح‪ ،‬عن اتحالؤ بن عتد الكري م ‪ ،‬ه ات‪ :‬ص ح ك ت ‪ ،‬ق ات لي ط ل ح ه بن‬
‫مصؤ ف‪ ٠٠ :‬إثلف أت ص حل ط صحلث و جل ‪ ٢‬ي شهد ا ل جن ا ح م ‪ ،‬نث ق ل ‪ :‬يا أي مح ث د ‪،‬‬
‫فف ا با ت ه م ‪ ،‬ول ودد ت أن يد ي ي غ ن إ ر ف ائثا وأث ا ر إ ر م رمم ه‬
‫نفيتث ف ا ؟ محات‪ :‬ورم ي ت ي‬

‫مو أ ن ي ق ; أ ئ بن ا "‬
‫‪Alâ b. Abdilkerîm der ki: Bir defasında gülünce Talha b. Musarrif bana:‬‬
‫‪“Cemâcim savaşı fitnesini görmeyen kişinin gülmesi gibi gülüyorsun!” diye‬‬
‫”?‪çıkıştı. Biri kendisine: “Ey Ebû Muhammed! Sen ona şahit oldun mu ki‬‬
‫‪diye sorunca, Talha: “Birkaç ok da ben attım!” dedi ve dirseğine işaret‬‬
‫‪ederek şöyle devam etti: “Ama keşke kolum şuraya kadar kesilseydi de o‬‬
‫”!‪okları atmasaydım‬‬

‫(‪ ] ١٧/®[ ")٦٢٦٣‬حدق ا أبو خ ا ب ز‪ ،‬نحا م ح م د بن إش ح اى ‪ ،‬ثن ا م ح م د ن ال صث ا ح‪،‬‬

‫ثن ا ئ مث ا ن‪ ،‬عن أيي جث اب ط ‪ ،‬قات‪ :‬ش م ع ت ط ل ح ه‪ ،‬بموت ‪ " :‬شهد ت ا لخن ا ح ز فن ا زني ت‬
‫ز ال ط ع ن ت ز ال ص زب ت‪ ،‬زثزؤدت أ ة غزو تف قل ت م ن غ ائث ا ؤ إل أ ش أ شهده ا "‬

‫‪Talha der ki: “(Deyru’l-) Cemâcim savaşında bulundum. Ancak ne bir ok‬‬
‫‪attım, ne birini yaraladım, ne de birine vurdum. Keşke şu (kolum), şuradan‬‬
‫”‪kopup düşseydi de bu savaşta bulunmamış olsaydım.‬‬

‫(‪[ ")٦٢٦٤‬ه‪ /‬ماا] حدثن ا أب و خ ا ب ز‪ ،‬ثن ا م ح م د بن إشخ ا ق‪ ،‬ثن ا ث خ ئ د ب إ ا ل حي ا ء ‪،‬‬

‫ثت ا ن ق ان بنت ال ل ه ‪ ،‬عن ط ل ح ة‪ ،‬ق ات‪ ٠٠ :‬ن ا ئ يء تن م ن في ال خ ص ب وال ج د ب ‪ ،‬زن ا ف يء‬

‫ب ن فى ال خ ص ب‬
‫م‬ ‫يهزل ق ا لخ ص ب وا ل ج د ب ‪ ،‬زن ا ث ئء أ خ ر من اشت ل ؟ قات‪ :‬ال ذ ي‬
‫ال خ ص ب‬ ‫م‬ ‫وا ل ج د ب ا ل مؤمن‪ ،‬إن أعطي ف ك ز‪ ،‬نإن اقلي ص ر‪ ،‬زأث ا ال ذ ي يهزل‬
 Talka b. M usarrij 497

‫ ز ه ال ذ ي ئ ؤ أخ ش‬،‫ ن ي‬:‫ثتي إلح‬:‫ نإذا ا‬،‫م إل ي ش م‬ ‫وا لخدب اف ا جن أو ال كاهن إذا‬

‫ لل ميلث أ ح ب إ ئ م ئ‬:‫ ؤقأا ل لي طن حه‬٤‫م ن ا ش ر محأ ال ل م ه اب ي ج ع ل ه ا الل ه ص جب ا و و‬

" ‫اش ر‬
Süfyân b. Mâlik bildiriyor: Talha b. Musarrif der ki: “Hangi şey hem
bereket, hem zorluk amnda gelişir? Yine hangi şey hem bereket, hem zorluk
,anında kötüleşir. Baldan daha tatlı olan şey nedir? Mümin hem bereket
hem zorluk anında gelişir. Ona verildiği zaman şükreder, belaya maruz
kaldığında ise sabreder. Bereket ve zorluk anında kötüleşen ise facir veya
kâfir olan kişidir. Bu kişi, kendisine bir şey verildiğinde şükretmez, belaya
karşı da sabırlı değildir. Baldan daha tatlı olan ise Allah’ın kulları arasına
koyduğu sevgidir.” Talha bana: “Seninle buluşmam benim için baldan daha
farildir” dedi,

،‫ ث إ عبد الثؤ بن م ح م د ثن عتد الغزير‬،‫ ] حدثن ا م ح م د بن عل ى‬١v /o ‫ )“ ت‬٦٢٦٥(

‫ت ح لب ق د إ ر‬3 ‫ ه ا‬،‫ عن عبد البل ه ئن ه ا ئ‬،‫ ثن ا ابن أبى عيه‬،‫ح دبنى أثو سع يد‬
:3 ‫ ظ‬، ‫مح" إن ب مس ه ا أثنا اا‬:3 ‫ دا‬،‫ قد ر ضي ت‬:‫ ق ات‬،" ‫ " إثه ا ببي ح ة‬:‫ لت‬3 ‫ مما‬،‫ط ل ح ة ايمتة‬

‫ر ضي ت‬ ‫قذ‬
Abdülmelik b. Hâni bildiriyor: Zübeyd, Talha’nın kızını istedi. Talha:
“Ama çirkin” deyince, Zübeyd: “Kabul ediyorum” karşılığını verdi. Talha:
“Gözünde de leke var” deyince, Zübeyd yine: “Kabul ediyorum‫ ”؟‬karşılığını
veridi.

‫ ثن ا أبو‬، ‫ ثن ا أ خ ن د بن علي بن ا ب ي اروو‬،‫ ] ثن ا عتد ا ل له ن م ح م د‬١٨/®[ “) ٦٢٦٦(

‫ محمزأ على ا لأع م ش‬،‫ اخبزت أن طنخة شهنبالقراءة‬:‫ قات‬، ‫ ثن ا أنو حا لف‬،‫ت ع ي د ا ل أقغ‬
‫يفئل غ دلأل اا عنت‬

Ebû Hâlid der ki: “Bana bildirilene göre Talha kıraatte şöhret bulmuştur.
Bu şöhreti üzerinden atmak için de A’meş’e gidip (öğrenci gibi) yanında
Kur’ân okumuştur.”

‫ ح دمحي عتد‬،‫ ثن ا م ح م د بن إشخ ا ق‬،‫ ] حدت ا أبو ح ا م د بن جثثه‬١٨/®[ -) ٦٢٦٧(

٠٠ :‫ ا لأع م س‬3 ‫ ثن ا ن مي ا د قاتت ه ا‬،‫ ثن ا أبو يغلى م ح م د بن ا ل صل م ت‬،‫الثؤ بن جرير بن جتل ه‬
498 Talka b. M usarrij

‫ئ ه ائ م ا ممع د ت ئ ع ا لمزاءهء نإن ك غ ئ م حتبث ا ن حا ت ك‬ ‫ " إن‬،‫ما رأيت ممر ط ل ح ه‬

" ‫ قذ أملتي‬0‫ ؛”كزاهثه أن ي م‬٤١^ ١‫ح بوي ئ غ‬

A’meş der ki: “Talha gibisini görmüş değilim, o (Kur’ân) okurken, ben
ayaktaysam oturduğumda veya bir yere dayanm^sam doğrulduğumda
bıkmış olduğumu düşünerek kıraatini keserdi.”

‫ ح د ت ي‬، ‫ ثن ا مه د الل ه بن أ ح م د بن ح م‬، ‫ ] حدت ا أبو بكر بن مال ك‬١٨/،‫ [؛‬-) ٦٢٦٨(
‫ هأمحريه ئ ال يهئلثغي‬،‫ت * كا ن ط ل حه ن م ق م ف ي ج س ي‬3 ‫ ه ا‬،‫ ثن ا ا لأعث س‬،‫ ثغ ا أثو م عاونه‬، ‫أبي‬
٠٠ ‫ ؤن تن حن ح ت أؤ ت غ ك هام‬،‫ح ش أ حر ج‬
A’meş der ki: “Talha b. Musarrif yanıma gelir, ona Kur’ân okuturdum.
Ancak ben yanma çıkana kadar beni çağırmaz, yamndayken öksürür gibi
yaptığımda veya öksürdüğümde de kalkıp giderdi.”

، ‫ ثن ا ابن إدري س‬، ‫ح دثت ى أبو تع ي د‬- ،‫ ثت ا عئد الل ه‬،‫ ] خ ا؛ثنا أب وث ر‬١٨/®[ ■)٦٢٦٩(
‫ " ف ؛ا م ق‬:‫ ئ د‬، ‫ أ خ ذ ت عي"ا لمخب‬bü ،‫جح‬
‫طلته ثئزأ ن‬ :3 ‫ د ا‬،‫ض األ كف‬
"‫ظ م‬ ‫ الث الز‬٠٠ ‫ قات‬،‫ فإن < ك ث يد ي أز رخل ي‬،"

A’meş der ‫نظ‬: “Talha yanımda Kur’ân okurdu. Onu düzeltmek

istediğimde “Biz böyle öğrenip okumuştuk” derdi, o okurken elimi veya
ayağımı oynattığımda da «es-Selâmu aleykum» der (ve çekip gider)di.”

‫)ت‬3‫ ئ‬،‫ ح د ث ي أبو ن ع يد‬- ،‫ ثن ا حم د الئؤ‬، ‫ ] حدثن ا أب و بكر بن م ا ل ك‬١٨/®[ -) ٦٢٧٠(

، ‫ * ك ا ن ي جيء ف ي جل س ع ز الث ا ب‬: ‫ م و لت‬،‫ ش م ع ت ا لأع م س‬: ‫ ه ا د‬C‫ت ب غ ت أب ا حا ل د ا أل ح م ر‬

‫ال‬ ‫ي م‬ ‫ظدك م‬ ‫ ئظ‬،‫وبم أ‬ ‫فيب س‬

‫ي‬ ‫ حتى أ حرج‬، ‫ق وت ي ف ه‬ ‫ال‬ ‫يه وثد ح د‬.‫ق حرج ا ل جار‬
‫ قا د أثو‬.، ‫ " الغ الء عث ف ز " ز ثئ ث ي‬:‫ قات‬،‫ ون انتث د ث ض اخلاءيب‬،‫ش ئ ز ال ;ا ك ق‬
٠٠ ‫ئن س كئ ظ ح دلألث عغة‬-‫ ممزأ عأ ئ ا لأ‬5‫ أني«غ أثت ف ه زبالقزاء‬: ‫ل د‬1‫ح‬

A’meş der ki: “Talha gelip ‫ لل ا ص ^ ط‬önünde otururdu. Cariyem çıkıp

girer, ama ona bir şey demezdi. Ben çıkınca da oturup Kur’ân okumaya
başlardı. Kur’ân okurken hiç hata ve yanlış yapmayan kişinin nasıl biri
olmasını bekliyorsunuz ‫ ?ظ‬Duvara dayandığımı gördüğünde de «es-Selâmu
aleykum» der ve çekip giderdi.”
 Talha b. M usarrij 499

Ebû Hâlid der ‫إكل‬: “Bana bildirilene göre Talha kıraatte şöhret bulmuştur.
Bu şöhreti üzerinden atmak için de A’meş’e gidip (öğrenci gibi) yanında
okumuştur.”

‫ ثن ا ي حيى بن‬، ‫ ح دثني أيي‬، ‫ ثن ا عئد الل ه بن أ خ ن ذ‬،‫ ا حدثن ا أب و بكر‬١٨/٠[ “) ٦٢٧١(
‫ " يئثا ثلم ه نشع وع ل مرس ي ذ رمصا ن في م ن ج د‬:‫ قا ت‬،‫ عن ا ال عن ش‬،‫ ثن ا ئتلثه‬،‫اد؛‬
‫ زأث ا ط ل حه‬،‫^ بمر ئ إ ر ج ع إ ر أهل ه‬١^ ١ ‫ قأث ا زبثد ف ح م‬،‫ ووتد‬،‫ا إلي ا مثين عئد ط ل ح ة‬

٠٠‫ أؤقات م غ ا ل م ج ر‬، ^ ^ ١‫دكرر فيه ح ش حت م نع‬

A’meş der ki: “Ramazan’ın yirmi yedinci gecesinde Eyâmîn mescidinde,
Talha ve Zübeyd’in yanında geceledik. Zübeyd Kur’ân’ı bir gecede
hatmettikten sonra ailesinin yanma gitti. Talha ise tekrar edip durdu ve
ancak sabaha veya fecre doğru hatmetti.”

‫ ثن ا اتن‬: ‫ ق ا ال‬،‫ر ؤا ل أث غ‬ ‫ خ د ش‬، ‫ ت ا مه د ال م‬،‫ ] ثت ا أثو بكر‬١٨/®[ -) ٦٢٧٢(

‫ في مزضه ال ذ ي نا ث فيه أن محناؤئ ا "”كا ن يكنه‬،‫ ح د ئ ت طل ح ه‬:‫ مات‬،‫ عن ل ي ث‬، ‫إدري س‬
" ‫ " ئن ا ن م ع ط ل ح ة يئن حش نن ا ث ر ح م ة ا ل له‬:‫ محات‬،‫ا لأنين‬

Leys der ki: “Talha b. Musarrife, ölümüne sebep olan hastalığı

zamanında, Tâvus’un hastalıktan dolayı inlemeyi kerih gördüğünden söz
ettim. Bunun üzerine ölene dekTalha’mn inlediği işitilmedi.”

‫ ثن ا‬،‫العثا س‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا أ خ ن د‬، ‫أ خن ذ‬ ‫بن‬ ‫ ] خ ا؛ثن ا أبو أ خ ن ذ ث خ ث د‬١٩/®[ -) ٦٢٧٣(

‫ ” كان ق ط إدا دكز‬: ‫ قا د‬،‫ عن وئت ى ا لخهغي‬،‫ ثن ا ح شي ن بن عل ي‬، ‫إ سما عيل ئ ت ج د‬

" ‫ ؛ ل ط‬:١^ ‫ وهن ؛‬، ^ ^ ١‫ " ال ئق وتو؛‬:‫ فات‬،‫مب دة ا ال خ ال ف‬
Musa el-Cühenî der ki: “Talha’nın yanında ihtilaflardan bahsedildiği
zaman: “ihtilaf demeyin! Bunun yerine (fikirlerde) zenginlik deyin!” diye
çıkışırdı.

‫ ثن ا أبو غ ا م ن‬، ‫ ثت ا عتد ا ل له بن أ ح م د‬، ‫ ا حدثن ا أبو بكر ى مال ك‬١‫بم‬/‫ [ه‬-) ٦٢٧٤(
‫ غذ‬، ‫ نما عقه ئ إ ن خا ة‬،‫ ظ اس غثا ن ا ل أتد ي‬، ‫م‬ ‫ ثن ا إ ش غا ة ئ‬،‫واد ا لأشنري‬
‫ " ان تع ن ■عثه‬: ‫ مما ت‬، ‫ق ك ى أث و مع ش ر ائئة إل ى ط ن خ ة ب ن محت ر ف‬ : ‫ مح ا ت‬، ‫مال ك ب ن مث و ل‬
500 Talha b. M usarrij

‫بمل ؤأذ أ غ ت د‬،‫ز‬

‫أت ن ث ع ي و ش خ‬
‫و ح‬ ‫بث ك‬
‫و ث أؤرصي أن أق و م‬ ‫لآيؤ‬ ‫بهذه‬

4 ‫صالحا برض اه زأمتيخ؛ي في ب ر م‬

.Mâlik b. Miğvel bildiriyor: Ebû Ma’şer, oğlundan yana Talha b
Musarrife şikâyette bulununca, Talha ona şöyle dedi: “Oğluna karşı şu
âyetten (duadan) yardım dile: “Rabbim! Bana ve ana-babama verdiğin
.nimete şükretmemi ve razı olacağın yararlı iş yapmamı temin e t
Benim i‫ ؟‬in de, zürriyetim i‫ ؟‬în de iyiliği devam ettir. ”1

‫ ثت ا ا لختن بن‬،‫ ثن ا أبو ت ش ال م و ص ل ي‬،‫ ] حدق ا عئد الل ه بن م ح م د‬١٩/®[ “) ٦٢٧٥(

" : ‫ أمحال أ خذئ ئ ا‬،‫ و ط ل ح ه‬،‫ عن أيي ح ص ئن‬،‫ غذ م ا ل ك بن مغ و ل‬، ‫ ثن ا اس ادري س‬،‫ح م ا د‬
‫ي‬، ‫ء‬ ‫ ق ت ال ز ئ أ ي ء ظ‬: ‫ ل آ م‬١ ‫ ز؛ات‬،‫م ن ق‬ ‫ آز نأقه ز ال خ؛زئئ‬،‫؛‬١^ ! ‫ق ن ال ز ئ‬
■’ ‫ي ش ه ي إ ال ك ومت ا‬
Mâlik b. Miğvel der ki: Ebû Husayn ile Talha’dan biri: “öyle kişilere
yetiştim ki onlardan birini görsen ciğerin yanardı” derken, diğeri: “öyle
kişilere yetiştim ki biz onların yanında eşkiya gibi kalırız” dedi.

‫ ثن ا م ح م ذ بن‬، ‫ ثن ا م ح م د بن إش ح ا ق‬،‫ ] حدثن ا أبو خ ا ب ز بن جتل ة‬١٩/®[ “) ٦٢٧٦(

‫ " ا ل م ؤم ن ي ج ل ب عثه‬: ‫ ه ا د‬، ‫ عن ط ل ح ه بن ن ص أ د‬،‫ غذ أيي سن ا ن‬،‫ ثن ا جرير‬،‫ال صث ا ح‬

" ‫بمر‬ ‫إمحس م ن المحاط ين أكتر م ن بجع ه‬

Talha b. Musarrif der ‫كل‬: “Mümin ‫ ه‬1‫ س‬kişiye iblis, Rabîa ve Mudar
kabilelerinden daha fazla sayıda şeytanı gönderir.”

، ‫ ثن ا أبو"كزي ب‬،‫ ثن ا ت خ ث د س إ ن خا ق‬، ‫تل ه‬

‫ ] ثن ا أبو خ ابب بن ج‬١٩/®[ “) ٦٢٧٧(

‫ ش م ع ت ط ل حه بن‬:‫ عأ لأ‬،‫ عن م و ت ى ا ل ج هني‬،‫ ق ا الت ثن ا ح شتن‬،‫وهارون بن عئد الل ه‬

" ‫ ئد هل ت في م حا ذ ويأبى قل بي إ ال أن ي حبه‬٠٠ :‫ يأمول‬، ‫نصم ش‬
Talha b. Musarrif der ‫لط‬: “Hz. Osmân’ın aleyhinde konuştum; ancak
kalbim onu sevmekten geri duramıyor!”

1Ahkâf Sur. 15
 Talha b. M usarri) 501

‫ ثت ا‬، ^ ^ ^ ١ ‫ ثن ا م ح م د ثن‬، ‫ ثن ا م ح م د بن إشمحا ق‬،‫ ] ثن ا أثو خ ا ب ز‬١٩/®[ “) ٦٢٧٨(

‫؛‬٠ :‫ مما ل‬، ‫ ن جاءة ربيد‬،‫ نث ا ”ك ا ن ق ك وى ط ل ح ه كث ا عنذة‬: ‫م قا د‬ ‫ ح دقتي ج ا ر‬- ،‫غ م ا ن‬

‫ب مر‬ ‫ ه ما م‬، ٠٠ ‫ ءمإتف ن ا ع ل م ت ث ح ب ا ل ص الة‬، ‫ه م نح ؤ‬

Süfyân, bir komşusundan bildiriyor: Talha b. Musarrif rahatsızlanınca

yanına Zübeyd geldi ve: “Kalk namaz kıl! Bildiğim kadarıyla sen namazı
seversin” dedi. Bunun üzerine Talha namaza kalktı.

‫ ثت ا م ح ل د‬،‫ ثن ا ا لأث ج‬،‫ ثن ا عئد ا ل له بن أخنت‬، ‫ ] ثت ا أث و بكر بن م ا ل ك‬١٧ ٥ [ “) ٦٢٧٩(

‫ وت ل م ه س ءكهي ل ا ي ث ن غ وا غلى طعام؛ا هأي م‬،‫ أن ط نخة‬، ^ ^ ١ : 3 ‫ ه ا‬،‫بن ي ا ؛تام‬
،‫ب بيذ‬
،‫ قأخذة ؤفئ ة بأ ئا ؤلت ا ل ذ ي غذ ي مينه‬،‫ بأ ئاؤأة ط ل ح ه وه و غن ي مينه‬، ‫ئشرب ت ل ط‬

‫ ئ ح م ة‬:‫ لت تن م ه‬3 ‫ هق ا‬، ٠٠ ‫ خ م ت ؛ ف غ ن ة‬٠٠ I‫أن ئشزبه؟ ظ لط‬ ‫ ظ‬:‫ ل ه طن ئ‬3 ‫مما‬
‫ال د قا أؤ تخن ق ا ال خزة؟‬

Mahled b. Hidâş bildiriyor: Talha b. Musarrif ile Seleme b. Kuheyl bir

araya geldiler. Kendilerine şıra getirilince önce Seleme içti, sonra da sağında
oturan Talha’ya uzattı. Talha şırayı alıp önce kokladı; sonra da içmeden
hemen sağ tarafında oturana uzattı. Seleme ona: “Neden içmedin?” diye
sorunca, Talha: “Hazımsızlık yapmasından korktum!” karşılığmı verdi.
Bunun üzerine Seleme: “Dünyadaki hazımsızlıktan mı, yoksa âhiretteki
hazımsızlıktan mı korktun?” dedi.

‫ ح دقتي‬، ‫ ثت ا عتد الثؤ بن أ ح م د بن ح م‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا أب و بكر بن م ا ل ك‬٢٠/®[ “) ٦٢٨٠(

‫ ن غ ل ط ل ح ه م ن ج د ه ز وهد‬:‫ قات‬، ‫ عن ح ريش بن من ل م‬، ‫ ثن ا ابن إدري س‬،‫أب و ت ع يد ا لأئ ج‬
٠٠‫ن خ مست جدئاب ا ل ح م ر‬
‫ " م ن ح‬:‫ ق ات‬، ‫م خ بثضو ج‬

Harîş b. Müslim der ki: Talha, içine nadûh denilen kokudan serpilen
mescidimize girince: “Mescidimize şarabı serpen kim?” dedi.

: ‫ قا د‬، ‫ ثن ا عند الل ه ن أ خ ئ ذ ثن حمحل‬، ‫ ] ثن ا أث و بك ر بن مال ك‬٢٠/®[ “) ٦٢٨١(

‫ حدثغي ه ارون‬، ‫و ج د ت ي كثا ب أيي بمح ط يده وا ظ ن أثي محزأئه علته ثئ ا زيد بن ا ل حث ا ب‬
‫ م حا ؛ ا ش‬١٤‫ " ؛‬:‫ قات‬، ‫ ص ه ت ت ل ن م ح ص‬، ‫ ج ل ض م ذ ة‬5 ‫ ص‬،‫ئ ذ ال ن ش ا لخئ‬
" ‫ ؤإقا لء ئمحئ تل د ; ي أ ه با إل ائ م‬،‫قتمحبا ك ئ‬:‫ا‬
502 Talka b. M usarrif

Talha b. Musarrif d e r ‫لعا‬: “Şayet borçtan yersek yemeğe sirke ile başlamış
oluruz. Ancak borç olmayan paradan yersek et yemiş gibi oluruz.”

‫ثئ ا‬ ،‫ ي أ ت عل ى أيي‬:‫ قات‬، ‫مه ذ ال م‬ ‫ثن ا‬ ، ‫ ] خد كا أثو تك ر ثن ن ا ل ك‬٢ ‫م‬/‫ [م‬-) ٦٢٨٢(
‫لأكزة‬ ‫ إري‬٠٠ :‫ ق ا لأ‬، ‫ عن طن حه بن ث ض م‬،‫ عن م ا ل ك بن مغ و ل‬،‫عتد الل ه ى ن مير‬

‫ زأزى إنث ائا أز أر ج و حه‬،‫ إدي لأراه اشعبه م ن ا ل م جوميس ة‬،‫ا ل حروغ يؤم المحزون‬
Talha b. Musarrif der ‫نط‬: “Mecusilere ait bir gün olduğunu düşündüğüm
için Nevruz gününde dışarı çıkmayı ve onlardan biriyle veya salıncaklarda
eğlenenlerle karşılaşmayı istemem .”

‫ ثن ا‬،‫ ثئ ا ث خ ث د بن ت ابق‬،‫ ثن ا أيى‬، ‫ ثعا عبد ال ر‬، ‫ م آ ] حدثن ا أب و ث م‬/ ‫ [ ه‬-) ٦٢٨٣(

‫ أهمح غ ال م‬3 ‫ مما‬،‫و يؤم‬ ‫ ء ن ي ي د ع ر أ‬٠' :،3‫ قا‬، ‫ غذ طلغق تن ن ح ص‬،‫ئ ا؛لق ئ مغزل‬
" ‫م نثلث قا ئدا‬ ‫ءلئ ولث‬ ‫ ل ئ ن كا ن ف ذا دأتلث ل ذ ف ئ‬: ‫ه‬

Talha b. Musarrif der ki: Adamın biri her gün ağlardı. Sonunda
oğullarından biri ona: “Şayet böyle devam edersen gözlerini kaybedecek ve
sana yol göstermesi için kendine birini arayacaksın” dedi.

‫لح‬
‫ ثن ا شه ا ب‬،‫ ثن ا م ح م د بن الن ص ر ا لأردي‬،‫ م آ ا خ ا؛ثن ا ن ل بما ن ئ ذأ نذ‬/ ‫ ل ه‬-) ٦٢٨٤(
‫ " ظ زأئ غ ط لخه ثن‬:‫ قات‬،‫أب ه‬
‫ ص ج‬،‫جز‬
‫ئ ال مب ن ئ ع د النيلي تن أ ب‬ ‫ ظ‬،‫م‬ ‫ئ‬
"‫ي‬ ‫تأئ ث ه ال ف ق د‬ ‫مح ص في ن إل إ ال‬
Abdurrahman b. Abdilmelik b. Ebcer, babasından bildirir: “Talha b.
Musarrifi ne zaman seçkin kişilerin arasında görsem mutlaka onun
diğerlerinden daha üstün olduğunu da görürdüm.”
Talha b. Musarrif el-Yâmî ashâbdan birçok kişiye yetişmiş, Enes b.
Mâlik, Abdullah b. Eb‫ ؛‬Evfâ, Abdullah b. ez-Zübeyr’den hadis işitmiştir.
Ayrıca tâbiûn ve muhadram olanların (Resûlullah zamanında yaşayıp onu
göremeyenlerin) ileri gelenlerinden de hadis rivayetinde bulunmuştur.
Bunlar arasında Suveyd b. Ğafele, Zir b. Hubeyş, Hayseme, Alkame,
Mesrûk, Ebû Ma’mer, Zeyd b. Vehb, Huzeyl b. Şurahbîl, Murre el-
Hemdânî, Hilâl b. Yesâf, Saîd b. Cübeyr, Ebû Bürde b. Ebi Musa, Mus’ab b.
Sa’d b. Eb! Vakkâs, Umeyre b. Sa’d ve Abdurrahman b. Avsece gibileri
sayılabilir. Hicazlılardan da Mücâhid, Ebû Sâlih, ibn Abbâs'ın azatlısı
Kureyb ve Yahyâ b. Saîd gibilerinden hadis rivayetinde *
 Zübeyd b. el-Hâris el-iyâmî 503

Takrîb 2067, Takrîb 2068, Takrîb 1347, Takrîb 3119, Takrîb 475-b,
Takrîb 552, Takrîb 429, Takrîb 4473-‫ ه‬, Takrîb 1385, Takrîb 1207, Takrîb
2892, Takrîb 1405, Takrîb 612, Takrîb 777, Takrîb 2808, Takrîb 116, Takrîb
3155, Takrîb 3148-b, Takrîb 3162-a, Takrîb 2288, Takrîb 4173, Takrîb
2566-a, Takrîb 3272, Takrîb 690, Takrîb 2587-a, Takrîb 4260, Takrîb 1551,
Takrîb 1726, 2776 ‫ظ‬ ‫د‬ 25 , ‫س‬ ‫لأ؛‬

Zübeyd b. el-Hâris el-iyâmî

Onlardan biri de Ebû Abdirrahman Zübeyd b. el-Hâris el-iyâmî’dir.
Haşyet, heybet, tevekkül, kanaat sahibi biridir. Dünya ve güzelliklerini
değersiz görür, Kur’ân ve buyruklarını açıklamaya çalışırdı.
Denilir ki: “Tasavvuf haşyet ve tevazuda azim, beklenti ve tevekkülde
ısrardır.”

‫ ث ا إتزا م أ ئ‬،‫ ظ ا مح ئ أ ت ذ غل ف‬،‫ ] ثث ا ا لخت ئ ت ذ ظ إ ائزئ؛ئ‬٢٩/ ، [ -) ٦٣١٧(

‫ ح‬. ‫ ثن ا أب و ن غ م‬، ‫ ثن ا ع د الل ه بن أ ح م د بن ح م‬، ‫ ح و حدثن ا أبو بكر بن م ا ل ك‬.‫ت ع ي د‬
‫ ثن ا أبو ت ع ي د‬،‫ ثن ا الثع وي‬:‫ ق ا ال‬، ‫ و م ح ث د س ع ئ‬، ‫و حدت ا أبو أ ح م د م ح ث ذ س أ ح ن د‬
‫نأ ي ت ز ئ ث ي ب م ن‬ \1‫مح قأ‬ " :‫ات‬3 ، ‫ ظ إ ئ ن ا ه ؛ د ئ خث ا د‬، ‫ن أ‬
‫م‬ ‫ ظ أ م‬، ‫ا لآف ج‬

" ‫ا لق وي و ج ف ن ق ش‬

ismâîl b. Hammâd der ki: “Zübeyd’in çarşıdan geldiğini gördüğüm

zaman kalbim titrerdi.”

‫ ح دئتي‬،‫ ثن ا عتد ال ر بن أ ح م د بن حئث ل‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا أب و بكر بن م ا ل ك‬٢٩/®‫)" ل‬٦٣١٨(

،‫ ت م م ت "ك ل م ه‬٠٠ :‫ قا د زيد‬، ‫ ئأا ل ح شن يع يي ابن صا ل ح‬:‫ قات‬، ‫ ثن ا أن ؤ د بن غ ا م‬،‫أيي‬
"‫ط‬ ‫ ه ة ال ي ق‬n ‫ه‬ ‫ث م‬

‫ ث ا قزاد أبو‬،‫ ثت ا ا ل م ص ل بن >ت إني‬،‫ ثن ا أبو بكر بن نا ج ز‬، ‫ حدثن ا عتد الل ه بن م ح م د‬.
‫ ما زأئت زي ال حتزا زأ م ح ل م ن رثد‬: ‫ بأمول‬،‫ ش م ع ت ش عته‬:‫ محات‬،‫ن و ح‬

Zübeyd der ki: “Bir söz işittim ki Allah otuz yıl boyunea beni bu sözden
faydalandırdı.”
‫‪504‬‬ ‫‪Zübeydb. el-Hâris el-iyâmî‬‬

‫‪Şu’be der ki: “Zübeyd’den daha hayırlı ve daha üstün bir adam görmüş‬‬
‫”‪değilim.‬‬

‫(‪ “) ٦٣١ ٩‬ل ®‪ ٢٩/‬ا محا أي و ح ا م د بن جب ا ه‪ ،‬ثن ا م ح م د بن إش حا ى ‪ ،‬ثن ا إن ن ا ي د بن أبي‬

‫ال حا ر ث‪ ،‬ثن ا علي ن رثتي ذ‪ .‬ح زخ ا؛ثن ا أ ح م د بن ج عف ر بن ح م ذا ن‪ ،‬ثن ا عثذ الل ه بن‬
‫أ ح م د بن ح م ‪ ،‬قادت و ج د ت في كث ا ب أييب ح ط يدم‪ :‬أ ح م ت ضر غ م ا ن‪ ،‬محا د ‪ :‬كا ن ت‬
‫ج ارية أع جميه ي ز م ‪ ،‬م ك ان زبيد إذا مح زغ ب ن ص الته‪ ،‬ه ال‪ ٠٠ :،‬ئئ ح ا ن ا ل م ل ك ال قدو س |ا ‪،‬‬

‫فتئأو ل ‪ : ^ ^ ١‬روزما د س ن ي ‪ :‬جا ء ال ن ه ا ز‬

‫(‪: Zübeyd’in Acem bir cariyesi vardı. Zübeyd (gece‬كل ‪Süfyân der‬‬
‫‪ bitirdiği zaman: “Melik ve Kuddûs olan (Allah)’ı her türlü‬ال ا ل م م س ؛ه‬
‫‪”eksiklikten tenzih ederim” derdi. Cariye bunu duyunca da “Gündüz oldu‬‬
‫‪anlamında: “Rûzamâd” derdi,‬‬

‫(‪ -) ٦٣٢ ٠‬ل®‪ ] ٣٠/‬حدثن ا أبو ح ا م د بن جبل ه‪ ،‬ثت ا ث ح ئ ذ بن اش حا ى‪ ،‬ثن ا أب و وئ ب ‪،‬‬

‫ي د لرمحدت أ ال ئ م ج مبي م غ زيد بن‬

‫ثن ا عن ا م ئ ذ عل ي‪ ،‬ئ ع ما ذ ئ ذ أيي ال يا ب‪ ،‬قات؛ ف‬
‫غ ئ ؟ ئا ت‪ " :‬ال أ < غ إ ال ن ع ش ي "‬

‫‪imrân b. Ebi’r-Rebâb der ki: Zübeyd’e: “Zeyd b. Ali’nin yanında savaşa‬‬

‫”‪ çıkarım‬ع س م ل لع؛ا ‪çıkmayacak mısın?” diye sorulunca: “Ben ancak‬‬
‫‪karşılığını verdi.‬‬

‫نح ‪ ،‬ثن ا‬
‫(‪ ] ٣٠/®[ -) ٦٣٢١‬ثن ا عتد ا لر حم ن بن العب ا س‪ ،‬ثن ا إبزا م م بن إ ت خا ئ ا ل م ج‬
‫عتد الثؤ بن ع م ‪ ،‬ح‪ ،‬زخ ا؛ثن ا أبو بكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا عئد الثؤ ى أ ح ن د بن ح م ‪ ،‬ثن ا‬

‫ن م ئ ‪ ،‬غذ ن فا ذ ‪ ،‬قات‪ " :‬ذ ظا غش رثد‪ ،‬ق قا ل ه ‪ :‬ا ن ث ق ف ال ق‬

‫ا ل أق غ‪ ،‬ق ا ال‪ :‬ظ ا م‬

‫أؤش م \ ك ه ‪ ،‬مما ت ‪ " :‬ا ن خ ي ز الثة "‬

‫‪Süfyân es-Sevrî bildiriyor: Hasta olan Zübeyd b. el-Hâris el-iyâmî’nin‬‬

‫‪yanına girdik ve: “Allah’tan şifa dile” dedik. Zübeyd: “Bu konuda Allah’tan‬‬
‫‪hayırlısını dileyeceğim” karşılığını verdi,‬‬

‫(‪ ] ٣٠/®[ -) ٦٣٢٢‬حدثما أ ح م د بن م ح م د بن ا ل م ص ل‪ C‬ثت ا أب و ا ل عي س ا ل ثؤا ج‪ ،‬ثن ا أبو‬

‫يامى وهو مريقس‪،‬‬

‫ريت‪ ،‬غذ م حي ل‪ ،‬هات؛ دحل ت عش رقد ا لأ‬ ‫غث ا ن م ح م د بن ع م رو ظ‬
‫ه"‬ ‫جي‬
‫ق ل ق‪ :‬فث آل ه ‪ ،‬ق ا د ‪ ٠' :‬أ ت ت‬
 Zübeyd b. el-Hâris el-iyâmî 505

Fudayl der ‫نظ‬: Hasta olan Zübeyd el-iyâmî’nin yanına girip: “Allah sana
şifa versin” dediğimde: “Bu konuda Allah’tan hayırlısını dileyeceğim”
karşılığını verdi.

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا أث و ه م ا م بن ش جا ع‬، ‫ ] حدت ا حم د الل ه أبو يئأى ا لئ و ص ئ‬٣٠/٥ ‫ )“ ل‬٦٣٢٣(

‫ م ح ا ج‬، ‫ قادت كان محت ا م ح إ " خ ا ي ا‬، ‫ض ا المح ؤ اتن أ ع ص‬ ‫ تن‬0 ‫ غذ ع محا‬،‫أ ي‬
‫ ءإدا غز بماء في موضع ولم أك ن مع ه م‬،‫ قا م فت ش م حى حاجته لم أمح ل‬،‫إ ر انوئ وؤ‬
" ‫ وو ج دوه قذ ذ ه ب‬،‫ فت ؤمأ مم ج اء يئ ل مهب ح ز يأ ح ذوا منه وقوصئ وا ثل ز ي ج دوه‬،‫ن اع‬

imrân b. Amr el-lyâmî -Zübeyd’in yeğeni- der ki: Zübeyd el-iyâmî

hacdayken abdest alması gerekti. Kalkıp bir kenara çekildi ve abdest
bozduktan sonra dönerken bir yerde su olduğunu gördü. Yanlarında da su
yoktu. Abdest aldı ve arkadaşlarının yanma gelip su almaları ve abdest
almaları için onlara suyun yerini söyledi. Gittiler, ama suyun olmadığım ve
kuruduğunu gördüler.

‫ ثن ا م ح م د بن إ ن خ ا ق‬،‫ ] خ ا؛ثن ا أ ح م د بن ’ م ح م د ثن عئد الثؤ‬٣٠/®[ “) ٦٣٢٤(

،‫ثا ئ‬‫حد ا‬
‫ال‬ ‫بان تن غزو م أخم‬
‫ غذ ج‬،‫ خدي أبي‬، ‫ل ئ ش إ‬
‫تما أوئ م ا‬،‫ل ءاغ‬
‫ا‬
‫ رو ج ه ا‬،‫ كا ذ معاويه بن ح د ج مبي أثا زفي بن معاويه ثزؤغ ائزأ؛ ب ذ م حار ج ه‬:‫قات‬

‫ 'ئ ؤ‬:‫س فن بن غنن‬

‫ دكث ب ؛ ر يو‬:،3‫ ظ‬،‫أ وئ ئ و م ح ب أغ لي ؛ ؤ نحرج ؛ ز امحا!ي‬
‫ فتغق ب و حق ص‬: ‫ ه ا د‬،‫هدين زيدا‬،‫ أ غد الق ا‬0 ‫ و ك ا‬:‫ ه ات‬C‫حبشه م أ‬-‫ق ا هذيه ث اطلثه م ا وا‬

:‫ قات‬،" ‫ ث أ ال تر ش ق ر ئ ن أثنا‬، ‫ص ه ف ذا‬ ‫ " ال م ا ق ن ي خغ;ت يل مث‬:‫ فق ا ل‬،‫ا لخغ‬

٠٠ ‫ ودفن في الن مرة‬،‫ و ما ت في ان صرافه‬،‫هزرهه الثت ائ خغ‬

İmrân b. Amr el-iyâmî -Zübeyd’in yeğeni- anlatıyor: Muâviye b. Hadîc

— Ebû Züheyr b. Muâviye— Hârice ailesinden bir kadınla evlenmişti.
Kadım erkek kardeşlerinden biri onunla evlendirmişken diğer bir kardeşi de
bu evliliğe kızmış ve konuyu valiye taşımıştı. Vali de Yûsuf b. Ömer’e: “Bu
evliliğe şahitlik yapanları yakalayıp hapset” şeklinde bir mektup yazdı. Bu
şahitlerden biri de Zübeyd’di. Zübeyd bu süre zarfında ortalıkta görünmedi
ve hac mevsimi de geldi. Zübeyd: “Allahım! Bu yıl haccetmemi ihsan et ve
sonrasında (vali) Yûsuf un yüzünü bana gösterme” diye dua etti. Allah da o
‫‪506‬‬ ‫‪Zübeyd, b. el-Hâris el-iyâmî‬‬

‫‪yıl ona haccı ihsan etti. Hac mevsiminde de vefat edip bir taş oyuğunda‬‬
‫‪defnedildi.‬‬

‫(‪ “) ٦٣٢٥‬ل ‪ ] ٣٠/٥‬حدثن ا ع د الثؤ بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا عتد الثؤ بن م ح م د ثن تؤار‪ ،‬ثن ا‬

‫عنده بن حم د ا و ج م‪ ،‬محا د ‪ :‬ش م ع ت وكي عا ‪ ،‬ي مولط‪ :‬ت ب غ ت أيي‪ ،‬يوئأل‪ :‬نأى رثتد في‬
‫و بم ج ؤبمظ‬ ‫ش ت بما ‪ ،‬ق ات‪ " :‬ظ أ ج ي أ ة؛ ي ن ك ا ن‬

‫‪VekîJ der ki: Babamın şöyle dediğini işittim: Zübeyd b. el-Hâris el-iyâmî‬‬
‫‪evinde keçi dışkısı görünce: “Her bir dışkı tanesinin yerine bir dirhemin‬‬
‫”‪olmasını istemezdim.‬‬

‫(‪ ] ٣١/®[ “) ٦٣٢٦‬حدبن ا أخن ت بن ج عف ر‪ ،‬ثت ا عتد الثؤ س أ ح م د بن ح م ‪ ،‬ح دثني‬

‫ذئ؛ ا ن بن وكيع‪ ،‬ئا ‪3‬ت ش م ع ت أ ي‪ ،‬م و لت‪ :‬ش م ع ت ن م ا ن القؤري ‪ ،‬قئ و د‪ :‬ئأا ل رثتد‪٠٠ :‬‬
‫بما "‬ ‫و‬ ‫إ ة م ا ي محوا ظ ث ن ي ي أ ة‬

‫‪Zübeyd der ki: “Evde keçi dışkısı var; ancak her bir dışkı tanesinin yerine‬‬
‫”‪bir dirhemimin olmasını istemezdim.‬‬

‫(‪ ] ٣١/®[ “) ٦٣٢٧‬حدثن ا أبو م ح م د بن حق ا ن‪ ،‬ثن ا أبو بكر بن م غدان‪ ،‬ثن ا إبزا م أ‬
‫ا ل ج وه ر ي‪ ،‬ق ا ن‪ :‬ش ج ن تش مت ان ‪ ، ^ ^ ١‬م و لت‪ :‬ئ ا ‪ 3‬ربيد؛ ‪ ٠٠‬أئفئ ثمة أ ح ب ا ئ م ن ألقب‬

‫و‪-‬م‬
‫‪Zübeyd der ki: “Keçi dışkısından bin tanesi benim için bin dinardan‬‬
‫”‪daha iyidir.‬‬

‫(‪ ] ٣١/®[ “) ٦٣٢٨‬حدثن ا أبو خ ا ب ز بن جثثه‪ ،‬ثت ا م ح م د بن إن ح اب‪ c،‬ثن ا علي بن‬
‫مست ل م ‪ ،‬ثن ا أثو ذاؤذ‪ ،‬ق ا شنته‪ ،‬غن ح ص ل ن '‪ ٠‬أن أبينا‪ ،‬أع ش وتدا ذراه م ء م متنه ا ‪٠٠‬‬

‫‪Husayn bildiriyor: “Yöneticinin biri Zübeyd b. el-Hâris el-iyâmî’y^ bir‬‬

‫”‪miktar dirhem verdi; ancak Zübeyd bunları almayı kabul etmedi.‬‬

‫(‪ ] ٣١/®[ “) ٦٣٢٩‬حدت ا ل م مت بن م ح م د بن ا ل م ص ل‪ ،‬ثت ا م ح م د بن إشي ا ق ا لممغي‪،‬‬

‫ثن ا أ ح م د بن ت ع يد اوت ا ط ي‪ ،‬ثغ ا يون س بن م ح م د ‪ ،‬قات‪ :‬أ حضني زياد‪ ،‬مح ا د ‪ :‬كا ذ نس د‬
‫ي ا مي م ودن من ج ده‪ ،‬دك ا ن يوئأل لل صث ا ن ؛ " ثا صت ا ‪ ، 0‬ثث ائؤا ص ن ا ‪ ،‬أ ف ي ل ك م ا ل جؤز‬
‫ا لآ‬
 Zübeydb. el-Hâris el-iyâm î 507

‫ وما‬٠٠ ‫ نا ثص ث ع بهذا؟ ه ادت‬:‫ قلثا لت‬،‫ بأ ث حوطون ح زلت‬، ‫ ئ كان وا ي جيئ ون ويصل ون‬: ‫ ها د‬، ‫اا‬

" ‫ ا ل ص ال ة‬0‫ي جؤوا بمح ن ت ة نواه م وثتمد و‬ ‫عل ي؟ " أش ر ي‬

Ziyâd bildiriyor: Zübeyd el-lyâmî ‫كل‬€^‫ لك‬.mescidinin müezziniydi

.Çocuklara da: “Çocuklar! Gelip namaz kılarsanız size ceviz veririm!” derdi
Bu şekilde çocuklar gelip namaz kılarlar, namazdan sonra ceviz almak için
etrafında toplanırlardı. Kendisine: “Bunu neden yapıyorsun?” diye
sorduğumuzda: “Bunda zararım ne ‫; ?ظ‬Beş dirheme onlara ceviz alıyorum
ama bu arada çocuklar namaza alışıyorlar” dedi,

‫بن‬ ‫أ خن ذ‬ ‫بن‬ ‫ ثئ ا عتد ال ر‬، ‫خ ن ذا ذ‬ ‫بن‬ ‫جعف ر‬ ‫بن‬ ‫ ] خ ا؛ثن ا أ ح م د‬٣١/®[ ")٦٣٣٠(

‫ م ن د و ت يا أثا‬:‫ قا را ه‬،‫يه‬
‫ عن ف‬،‫ عن شقتا ن‬،‫ ح دب ي توخ بن حبي ب ثن ا وك ح‬، ‫ح م‬
‫لت >ث ا ة‬ ،‫جال بن إ؛ ا م‬-‫ أثدرون م ن "ىن زيد ؟ ء ذ ر‬،‫ د و ت هئت؛‬:3 ‫ئ ميان ؟ قا‬،
، ‫ نا أ ج ي أة؛ ي ءنقت بمتو بجا د بما‬:‫ي ق ات‬ ‫م‬ ‫نا جت ي اني ت محا‬

: ‫ ق ات‬، ‫> غش غ ي م اأ ن ي‬1 ‫م ئءفيمح‬ ‫ئ ظ ض‬-‫ز ءأل رقد؛ئ؛ ء ن ق' و ئ ^ ؛ ' أءن ا؛‬
‫ ؤتئولت؛ أث م‬،‫ أثريدون ئا نا؟ء قإدا أص خ طا ن غش غيابي الح ي‬، ‫أوكفئ ء و م ا ئ ي غ‬

‫أئريدون قن ق؟‬ ‫ي ظق وي‬

Süfyân(-1 Sevrî)’nin babasından bildirdiğine göre ona: “Ey Ebû Süfyân!

(Kendi döneminden) kimi hatırlıyorsun?” diye sorduklarında şu karşılığı
verdi “Zübeyd’i hatırlıyorum. Zübeyd’in kim olduğunu biliyor musunuz?
lyâm’lı bir adamdı. Evinde çok dışkısı çıkan uysal bir koyunu vardı.
«Çıkardığı bu gübrelerin tamamı gümüş paraya dönüşsün istemem» dedi.”
Zübeyd b. el-Hâris el-iyâmî yağmurlu gecelerde ateş yakıp ışık yaparak
kabilenin ihtiyarlarını dolaşıp: “Eviniz akıyor mu, ateş istiyor musunuz?”
derdi. Sabah olduğu zaman ise yine kabilenin ihtiyarlarını dolaşıp:
“Çarşıdan bir ihtiyacınız var mı? Bir şey istiyor musunuz?” derdi.

‫ ] حدثت ا أ ح م د بن ج ع فر بن ح م ذانء ثن ا حم ذ الل ه بن أ ح م ذ بن‬٣١/®[ -) ٦٣٣١(

‫ م ح ئ ج ا لئ ا نغ زبثد ئآت اة‬: 3 ‫ د ا‬،‫ ح دثتي أيي‬،‫ ثن ا وكيع‬، ‫ ح دثني ن و ح ئ ذ حبي ب‬،‫حئت ل‬
‫ ئ ادة ني ي‬،‫ص قيء‬- ‫م ح ت رين أن سأ؟ني‬ ٠٠ :‫ ئة نسد‬3 ‫ هث ا‬،‫ر ج ل ض رير رين أن بئأثة‬

" ‫عيري‬
508 Zübeyd b. el-Hâris el-iyâmî

Vekî’, babasından bildiriyor: Zübeyd ile birlikte oturmuşken kör bir

adam geldi ve ona bir şey sormak istedi. Ancak Zübeyd: “Şayet bana bir şeyi
soracaksan bil ki yanımda başka biri daha var” dedi.

‫ ح دثني‬، ‫ ثن ا مه د الل ه بن أ ح م د بن ح م‬، ‫ ] حدثن ا أبو بكر بن م ا ل ك‬٣١/®‫ ل‬-) ٦٣٣٢(

‫ج ت فق م عإظ‬ :‫ ظت‬،‫ ص أبج ه‬، ‫ئغئ ت ذ مه د و خ ن ي ئن وبج د‬-‫ خ د ي ا لأ‬، ^ ١
^ ^ ٠٠^ ‫ب م‬،‫ لم كا ن زبئد يئذأ ث م وم بكه‬، ‫ وبث ع إى أ ي ي‬،‫ وبث عأي‬،‫ ي ظ عثه‬، ١^ ١ ^ ١

‫ بم يجيء ؛ ر أخي‬،" ‫ظف‬ ‫أقور‬ ،‫" ث م ظمبي آب‬ ‫ص ص‬ ‫ إل' نأى مبي‬،‫برجيه‬
‫ ث م وم ح ش‬:3 ‫ د ا‬،‫ث م ي ا بني هأئ ا أق وم عنلف‬ : ‫ محا د‬، ‫ إإ<ائ نأى منه ك س ال‬،‫ ^ بر جل ه‬٠^
‫ م اا‬٠ ‫ر‬
‫ي صح‬

Eş’as b. Abdirrahman b. Zübeyd, babasından bildiriyor: Babam geceyi

üçe böldü. Bir bölümünde kendi, bir bölümünde ben ve bir bölümünde de
erkek kardeşim ayakta kalacaktı, önce babam başlar biz uyurduk. Gecenin
üçte birlik bölümünü ayakta geçirdikten sonra beni kaldırmak için ayağıyla
dürterdi. Ancak benim üşengeç davrandığımı gördüğünde: “Oğlum! Sen
uyumana devam et, ben senin yerine ayakta dururum” derdi. Gecenin ikinci
bölümünü de bitirdiğinde kaldırmak üzere kardeşime gider ve ayağıyla onu
dürterdi. Onun da üşengeç davrandığını gördüğünde ona da: “Oğlum! Sen
uyumana devam et, ben senin yerine ayakta dururum” derdi. Bu şekilde de
sabaha kadar ayakta beklerdi.

‫ محدثي‬،‫ ثت ا هم د الل ه بن أ ح م د بن حنث ل‬، ‫أبو بكر بن م ا ل ك‬ ‫خ ا؛ثن ا‬ ] ٣٢/®‫ ل‬-) ٦٣٣٣(
5 ‫ م ه اء دا اءث‬: ‫ه ؤثئذ ا‬ ‫ش‬ ‫ب ث مث م‬
‫ق ولون أ ة ج‬: :‫ ئ ت‬، ‫ ئ ئ ت ي ن‬، ‫ء و الث ا قد‬

‫ ثئ إل به أغ لت خ ز ودن‬٢ ‫نا بدم ن ك ه‬،‫ رس د إ‬٤١١^ :‫ث ا ن‬1‫ د ن‬، ،‫ح دئ ن ا ع م د عنة‬-‫أ‬

Süfyân der ki: “Dediklerine göre Zübeyd gecelerini kendi ve iki oğlu
arasında paylaştırmıştı. Oğullarından biri rahatsız olduğu zaman onun
yerine gece ibadeti yapardı. Yine Zübeyd Mekke’ye geldiği zaman ezam
okuyana kadar ailesinin, onun geldiğinden haberi olmazdı.”
 ‫‪Zübeyd b. el-Hâris el-iyâmî‬‬ ‫‪509‬‬

‫(‪ “) ٦٣٣٤‬ل ‪ ] ٣٢/٥‬ثن ا عئذ الل ه بن م ح م د‪ ،‬ثن ا م ح م د بن أ ح م د بن ن ي م ‪ ،‬ثعا م ح ئ د‬

‫ح م ‪ ،‬ثغ ا محم بن س نه‪ ،‬عن ز م ‪ ،‬عن تح يد بن ي م ‪ ،‬قات‪ " :‬ل و ا حرت ت عتدا يثؤ‬ ‫ئ‬
‫أءك ون في متال خه ال ‪-‬ئثن ث زبثدا ا إليام ي "‬
‫‪: “Allah’ın kulları arasında benzeri olacağım birini‬لكل ‪Saîd b. Cübeyr der‬‬
‫”‪seçecek olsam Zübeyd el-iyâmî’yi seçerdim.‬‬

‫(‪ ] ٣٢/®[ -) ٦٣٣٠‬حدثن ا م ح م د بن عل ي‪ ،‬ثن ا عتد الل ه بن م ح م د الت ع و ي‪ ،‬ثعا ج د ي‪،‬‬

‫ثن ا أ ئ غ ئ بن عبد او ح ش بن ه م ‪ ،‬قادت " رأيت ج د ي ززأى جاويه مع ه ا زثاره م ن‬

‫قع ن ي ث ا حذف ا ؤئ م ه ا ‪ ،‬ززأى ج اريه مع ه ا نف ع ظ‪-‬ح ذه مح كحنزة '‪٠‬‬

‫‪Eş’as b. Abdirrahman b. Zübeyd bildiriyor: “Dedem, elinde kamıştan bir‬‬

‫‪düdük bulunan bir kız görünce onu elinden alıp parçaladı. Yine elinde def‬‬
‫”‪bulunan bir kız görünce defi alıp kırdı.‬‬

‫(‪ -) ٦٣٣٦‬ل®‪ ] ٣٢/‬حدثن ا أبو أ ح م د م ح م د بن أ ح م ذ تحا م ح م د بن عئد الؤ ح م ن بن‬

‫من ص ور الح‪ 1‬ر ئ‪ ،‬ثن ا أبي ثن ا عل ي بن ء اد«أ‪'.‬ح و حدثن ا أبو م ح م د بن م ح م د بن حث ا ن‪ ،‬ثن ا‬

‫م‬ ‫ن م م ش م ‪ ،‬غذ بم ش ي‬
‫ائذ ا م ح ا ئ ‪ ،‬ظ ال ي ا د ئ ‪ ،‬ظ ت ال ئ ص‪ ،‬غذ ح‬

‫بن ؟ ذل‪" :‬‬

‫الغرير‪،‬قات‪ " :‬تأتث جدا ي الي‪ ،‬قلق؛ ؛ال ظ م ثياأبا ئ د ال م‬
‫إلى و ح م ة الثؤ "‪ ،‬ئ ك ‪ :‬عأي ا ل ع م ل ز جن ث أمحص ل ؟ محا د ‪ '٠ :‬ا ل ص ال ة و ح ب علي بن أيي‬
‫طا ل ب "‬

‫‪Yahya b. Kesîr ed-Darîr der ki: Rüyamda Zübeyd’i gördüm. Ona: “Ey‬‬
‫‪Ebû Abdirrahman! Şu anki durumun nedir?” diye sorduğumda: “Allah’ın‬‬
‫‪rahmeti altındayım” karşılığını verdi. Ona: “Hangi amelin daha üstün‬‬
‫‪olduğunu gördün?” diye sorduğumda ise: “Namaz ve Ali b. Ebî Tâlib’i‬‬
‫‪sevmek” dedi.‬‬

‫(‪ ] ٣٢/®[ -) ٦٣٣٧‬حدثن ا عتد الل ه بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا ث خ ئ د بن الئث ا س‪ ،‬ثت ا ا لخشن بن‬

‫عرءه‪ ،‬ثن ا أئ غ ئ بن عبز الر ح م ن بن زمح د‪ ،‬عن أييي‪ ،‬عن ج ده‪ ،‬محا دت ن ئ د عيسى ابن‬
‫‪ S‬أخفق‬ ‫غ ي الث ال م ص أم ي ا ط الث اعؤ ‪ ،‬ظت ‪ " :‬ئ أنيا ط هأ ‪ ٩‬ء ن أ ئ ت خ م‬

‫‪ .‬قاوئا‪ :‬يا ئب ئ ا لله‪ ،‬و ما خ م ة أخ ال ض زقزبج ز م ئ الثي؟‬ ‫الن ا س أخ الئ ا ‪ ،‬وأقربه م م ن الل ه‬
510 Zübeyd b. el-Hâris el-iyâmî

‫ محإن ي زا ن أ ح د ه ز‬،‫ زأث ا ربه م م ن الثؤ‬،‫ أ ح د ه م ثل ث ن التهي م ه‬0 ‫ ء إ‬C‫ق ادت أث ا خ م ه أ ح ال م ه م‬

‫ زال خ ئ ذ لل ه‬،‫ ؛منم الئؤ‬:‫" يوص غ ئن ا ثزئع حش ي غ م لت لمول ه‬

Eş’as b. Abdirrahman b. Zübeyd, babasından, ‫ ه‬da dedesinden bildirir:

Hz. İsa’ya kıyametin alametleri sorulunca: “Kıyametin kametlerinden biri
de Muhammed (sallallahu aleyhi vBSBİİEm) ümmetinden olanların hoşgörüsünün
herkesten daha az, Allah’a herkesten daha yakın ©İmalarıdır” dedi. Ona: “Ey
Allah’ın Peygamberi! Nasıl hoşgörüleri herkesten daha az ve Allah’a
herkesten daha yakın olurlar?” diye sorulunca da şöyle dedi: “Çünkü
içlerinden bazıları hayvana bile lanet okumaya başlar. Allah’a yakın olmaları
konusuna gelince, içlerinden birinin sofrası konulduğu zaman «Bismillah»
ve «Elhamdu lillah» demesinden dolayı sofra kaldırılmadan bağışlanır.”

،‫ ثن ا على بن ا محا س‬،‫ قى كتابه‬،‫ أيزثا ن خ ث ذ بن أخن ت ئن م ح ل‬٤٣٣/،«[ -) ٦٣٣٨(

‫ * ك ان‬٠٠ :‫م و لث‬ ‫ شي ن ت‬:‫ دأ لأ‬،‫ ثعا ماللق بن مع ول‬،‫ ثت ا أبوق س ه‬،‫ثئ ا أرهن بن ج م يل‬
" ‫ ض ا خ صثا خ الثكل ى‬،‫ه ش اس مي م علته الث ال ر إذا ش م غ مؤعغل ه‬
Zübeyd der ki: “Hz. İsa bir öğüt işittiği zaman çocuğunu kaybetmiş anne
gibi feryat ederdi.”

‫ ح دبني‬، ‫ ثن ا عئد الثؤ بن أ ح ن د بن ح م‬، ‫ ] ثن ا أبو بكر ن م ا ل ك‬٣٣/®[ -) ٦٣٣٩(

’’ :‫ قات‬، ‫ بلم ثن ي أن زيدا ا الي ا م ئ‬:‫ ثئولت‬،‫ ش م ع ت ن مي ا ن بن عيسه‬:‫ ق ات‬،‫رئق؛ ا ن بن نك ح‬

" ‫بى اقن س‬

‫محي م‬ ‫ زأقق يقع الرب ح ب ذ اي ش؟‬،‫محش أك ر ث ن ألرب ح‬
Zübeyd el-iyâmî der İri: “Zenginlik, kazancı da arttırır. Ama gönül
zenginliği için bu kazanç ne ifade efek ted ir?”
Zübeyd b. el-Hâris, ashâbdan ibn Ömer, Enes b. Mâlik ve (ismi
verilmeyen) başta birine daha yetişmiş; Ebû Vâil, Şa’bi ve Murre el-
Hemdânî’den rivayetlerde bulunmuştur. Tâbiûndan da Mansûr b. el-
Mu’temir, A’meş, ismâîl b. Ebî Hâlid ve Muhammed b. Cuhâde ondan
rivayetlerde bulunmuşlardır.
Takrîb 4163, Takrîb 2684, Takrîb 801, Takrîb 2895, Takrîb 55, Takrîb
3234, Takrîb 1013, Takrîb 538, Takrîb 3801, Takrîb 1068-a, Takrîb 1069,
Takrîb 2967-a, Takrîb 3039, Takrîb 3935, Takrîb 4069, Takrîb 938, Takrîb
 ‫‪M atısûrb. eUMu’tem ir‬‬ ‫‪511‬‬

‫‪ ,‬ق ا ‪2554, Takrîb 3252, Takrîb 4431, Takrflj 1249, Takrîb 4257, Takrîb 2 5‬‬
‫‪Takrîb 276‬‬

‫‪Mansûr b. el-Mu’temîr‬‬
‫‪Onlardan biri de Ebû Ğıyâs Mansûr b. el-Mu’temir’dir. Devamlı olarak‬‬
‫‪oruç tutup gece namazı kılan, çok az yemek yiyip çok az uyuyan, devamlı‬‬
‫‪tefekkür edip ibret alan birisiydi.‬‬

‫(‪ -) ٦٣٦٤‬ل ه ‪ /‬م ‪ ] ٤‬حدق ا أبو بكر بن م ا ل ك ‪ ،‬ثن ا ع د الثؤ بن أ ح م د بن ح م ‪ ،‬ح دثني‬
‫أبو ت ع يد عتد الثؤ بن ت ع يد‪ ،‬ثما عئد الثؤ بن ا لأي ل ح ‪ ،‬ق ات؛ " رأيت نغ ص وز بن ال ئ غ ث م ‪،‬‬
‫وغا ز م ن أ خ ت ي الن ا س ت ا ما ي الهق الؤ‪ ،‬وءك ان يخض بي ا ل حن اع‪٠٠‬‬

‫‪Abdullah b. el-Eclah der ki: “Mansûr b. el-Mu’temir’i gördüm. Namazı‬‬

‫”‪en güzel şekilde kılanlardan birisiydi ve saç ile sakallarını kına ile boyardı.‬‬

‫م بن م ا ل ك ‪ ،‬ثن ا عتد اللؤ بن أ خ ن ذ بن حق ل‪ - ،‬حدل؛ي‬ ‫(‪ [ -) ٦٣٦٥‬ه ‪ /‬م ا ] حدثن ا أب و‬

‫م ئ ئا ش‪ ،‬ف و د ‪ '٠ :‬زأ‪:‬ث تغ ص ئ ال ئ ت م إذا قا م قي‬ ‫ا ل آث غ قات‪ :‬ش م غث أثا‬

‫ا ل ص الة زقت ئ ذ لح س ه في ص دره "‬

‫‪Ebû Bekr b. Ayyâş der ki: “Mansûr b. el-Mu’temir’i gördüm. Namaza‬‬

‫”‪durduğu zaman sakalları göğsüne değecek şekilde başını eğerdi.‬‬

‫(‪ [ -) ٦٣٦٦‬ه‪ /‬م ة ] حدق ا أ ح م د بن ‪-‬بمف ر ئن ح م دان‪ ،‬ثت ا عتذ الثؤ بن أ خن ن ئن‬

‫ح م ر ‪ ،‬ح د ش أيى‪ ،‬ى أثو م مو؛ه ‪ ^ ^ ١‬ظ ق ض بن ت ع د ‪ ،‬ض ا م ح ى ‪ ،‬ظ ‪3‬ت " ل ؤ‬
‫وأنت من صورا بمم ر ئ ئ ك ‪ :‬ين و ت الق اعة "‬

‫‪: “Mansûr’u namaz kılarken görsen, kendisini sanki o an‬لكل ‪Sevrî der‬‬
‫”‪ölecekmiş gibi zannederdin.‬‬

‫حدق ا حبي ب بن ا لخشن‪ ،‬ثن ا عتذ الل ه بن م ح م د الت عو ي‪ ،‬ثن ا‬ ‫(‪ [ -) ٦٣٦٧‬ه ‪ /‬م ا ]‬
‫أ خ ن د س عم؛ ن ا أل حغس ي‪ 4‬ثت ا أب و بكر بن عق ا ش‪ ،‬ه ا د ‪ ٠٠ :‬أ و رأيت من ص ور بن ا ل م عت مر‪،‬‬

‫رثمحبن ا ‪ ،‬ز'ملثب خ بن أبي نا ج ز في ا ل ص الة وهد وض ع وا ل ح ا ه م غ ز ص دوره م عزهث أبه م‬

‫ص أبرر ا'عث الؤ "‬

512 Mansûr b. el-Mu’tem ir

Yine der ki: “Mansûr b. el-Mu’temir, Âsim ve Rabî’ b. Ebî Râşid’in

namazda boyun büküp sakallarım göğüslerine yapıştırmalarını görsen
namazı en iyi kılanlardan olduklarını anlardın.”

،‫ ثن ا اثن زن ح ويه‬، ‫ ثن ا مه د الل ه بن م خ ث د‬،‫ ] ح دنما م ح م د بن عل ي‬٤ ‫ م‬/ ‫ )“ ل ه‬٦٣٦٨(

‫ هانت اثثة مغ ص وو بن‬:‫ بموت‬،‫ ش ج ئ ت أب ا ا أل ح وص‬:‫ بموت‬،‫ ش م ع ت إبزاهين؛ ن مهدي‬: ‫ه ا د‬
‫ يا بثه‬٠' : ‫ط ح نغ ص ور ه اي م ه؟ مح ا د‬ ‫ أئن ا ل ح فبه اث ي كا ن ت قي‬،‫ يا أب ت‬: ‫ال ن غ ث م لأيه ا‬
٠٠‫داك من ص ور كا ن ثق ومباللي ل‬
Ebu’l-Aiıvas der ki: “Mansûr b. el-Mu’temir’i kızı, babasına: “Babacığım!
Önceden Mansûr’un (senin) damında görülen huşû nerede kaldı?” diye
sorunca, Mansûr: “Evladım! o Mansûr gecelerini namazla geçirirdi” dedi.

‫ ثن ا أ ح م د بن‬، ‫ ثن ا عئذ الل ه بن م ح م د‬،‫ ا ] خ ا؛ثن ا ن ح م د بن ■عل ي‬. / ‫ [ م‬-) ٦٣٦٩(

،‫ كا ن من ص ور ي ص ر في س ه ل ح ه‬٠٠ : ‫ محا د‬،‫ا ل ع ئد ي‬ ‫سال م‬ ‫ ثن ا ا ل ع الء ن‬، ‫ع ران ا ال ح ن م‬
‫ي ت ش آ ل ئ لآو محس أزاهم ؟‬ ‫ ؤ ي‬٣ ١ ،‫ ي أثة‬: ‫ ع ال م ال م‬3 ‫ ئ‬، ‫ث ه تن ك‬
٠٠ ‫ داك مت ص ور قد ن ا ث‬، ‫ ياميي فيئ ذاف ج ذ ه ا‬: ‫قا ن ئ‬

Alâ b. Salim el-Abdî der ki: Mansûr evinin damında gece namazı kılardı.
Vefat ettiğinde çocuğun biri annesine: “Anneciğim! Filan ailenin damında
duran bir ağaç kütüğü vardı, onu göremiyorum” dedi. Kadın: “Evladım! o
ağaç kütüğü değil (orada namaz kılan) Mansûr’du ve vefat etti” karşılığını
verdi.

‫ ثن ا أزهر بن‬،‫ ثن ا م ح م د بن ي حثى‬،‫ م ا ] حدثن ا أب و ث ح م د بن • حث ا ن‬/ ‫ ل م‬-) ٦٣٧٠(

‫في‬ ‫ال غار‬ ‫ وثنى‬،‫ وكا ن ي م ح ل ال ط عا م‬،‫ " صا م م ح ون وه ا م‬:‫ ق ات‬،‫ ثن ا ج ريت‬، ‫ج مي ل‬

Cerîr der 1‫ك‬:

‫“ ل‬Mansûr çokça namaz kılıp oruç tutardı. Yemek yerken de
(zayıflığından dolayı) lokmanın boğazından inişi görülebilirdi.”

‫ ثن ا أزفن بن‬،‫ ثن ا ن ح م د س ي ح ثى‬، ‫ ] حدق ا أبو م ح م د بن حق ا ن‬٤٠/‫ [ ه‬-) ٦٣٧١

‫ء‬ . ‫ه‬ 1‫ع‬ ٠ ٠ >
‫ ن ا ب ع د الل ه‬:‫ ق ل ت‬، £ ^ ١‫ت وأنت تن ص وز بن ا ل م عت م ر مبي في‬3 ‫ ق ا‬،‫ ثن ا ابن عييثه‬،‫ييب‬ ‫لج‬
 Mansûr b. el-Mu’tem ir 513

‫ إن من ص ورا صا م بتي ن تنه تق وم‬٠' :0 ‫ قات ئ مي ا‬، ‫ ك د ت أن أل قى ال قب ع م ل ئبي‬: ‫يلف؟ قا د‬

" ‫قل ه ا وي ص وم ثه ا زه ا‬

Süfyân b. Uyeyne bildiriyor: Rüyamda Mansûr b. el-Mu’temir’i gördüm.

Ona: “Allah sana neler yaptı?” diye sorduğumda: “Allah’ın huzuruna
neredeyse bir peygamberin ameli gibi bir amelle çıkacaktım!” karşılığını
verdi. Süfyân der ki: “Mansûr altmış yıl boyunca oruç tutmuştur. Bu
sürenin gündüzlerini oruçla, gecelerini de kıyamla (namazla) geçirmiştir.”

‫بن‬ ‫ ثن ا اتثامح ن‬، ‫إ ن خ ا ق‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا ث خ ئ د‬،‫جثثه‬ ‫بن‬ ‫ ا ا ] حدثت ا أبو خ ا ب ز‬/ ‫ )“ [ م‬٦٣٧٢(
‫ صا م‬، ‫ أن من ص ور بن ا ئ ن ئ ث م‬،‫ ثغ ا زايده‬،‫ ثت ا أب و عتد الؤ ح م ن‬، ‫ ثن ا غ لفن بن ن ي م‬، ‫م ح م د‬
‫ هثنت ص ال ؟‬،‫ب ي‬
‫ يا م‬:‫ س ك ي فأم م و ل ل ه أ م ة‬0 ‫ وك ا‬، ‫ ويصوم ثف ازف ا‬، ‫ يق وم أ بجا‬،‫مس ن شنه‬

،‫ ون ص زأمثة‬، ‫م هم ي‬ ‫ح‬4 ‫ الهث‬٤١١٢ ‫ ء اء دا‬،" ‫ف ي‬ ‫ ه أ م وث ص ثن ث‬٠' :‫محق ون‬

‫وقرف ش م حؤ و ح ر ج؛لن ا س‬
Zâide bildiriyor “Mansûr atmış yıl boyunca gündüz oruç tuttu, geceleri
de nafile namazı kıldı. Geceleri ağladığı zaman da annesi ona: “Evladım!
Birini mi öldürdün (neden bu kadar ağlıyorsun)?” diye sorardı. Kendisi de:
“Ben nefsime ne yaptığımı iyi biliyorum!” karşılığını verirdi. Sabah olduğu
zaman gözlerine sürme çeker, başına koku sürer, saçlarım ortadan ayırıp
insanların içine öyle çıkardı.”

‫ ثت ا ح اب م بن‬،‫ ثت ا م ح م د س إشت ا ق‬،‫ ] حدثت ا أبو خ ا ب ز س جثثه‬٤١/®[ “) ٦٣٧٣(

‫ " قت‬: ‫ ق ا د‬، ‫ وبك ر تن صور بن ا ئ ن ن ث م‬،‫ شئثا ن‬،‫ ثن ا عل ي مر عئد الثؤ‬،‫الل ت ث ا ل ج وه ر ي‬

" ‫تن من اوقأؤ‬

‫كان ج‬

Ali b. Abdillah bildiriyor: Mansûr b. el-Mu’temir zikredilince Süfyân:

“Mansûr, çok ağlamaktan dolayı gözleri az görürdü” dedi.

‫ ثغ ا م ح م د بن‬، ‫ ثن ا م ح م ذ بن أثو ب‬،‫ ^ في كث ابؤ‬١^ ‫أخبزتا م ح م ذ بن أ ح م د بن‬.

‫ |ن‬،‫ يا بني‬:‫أم مغ صورء م و لت لث‬ :‫ يأم و ل‬،‫ ش ج ن ت جرين بن عتد ن خبي ي‬:‫ع م هاد‬
،‫ يأم و ل له ا من ص ور " دعي عغك من ص ورا‬0 ‫ ئتق ا‬، ‫ و ل حن م لث عثلف خئ ا‬، ‫ل ع س لث عثلف خق ا‬
٠’ ‫فإن ص الن م حتتن و م ا طوي ال‬
514 Mansûr b. el-Mu’tem ir

Cerîr b. Abdilhamîd bildiriyor: üm m ü Mansûr, Mansûr’a şöyle derdi:

“Evladım! Gözünün, senin üzerinde hakları vardır. Bedeninin de senin
üzerine hakları vardır.” Mansûr da ona şöyle karşılık verirdi: “Sen
Mansûr’u(n rahatlığını) düşünme! Zira iki (Sûr’a) üfürülüş arasında uzun
bir uyku olacaktır!”

‫بن عتد‬ ‫ ثي ا‬، ‫ ثن ا عتد الثؤ بن م ح م د‬،‫ا ئ] حدثن ا م ح م د بن عل ي‬/‫ )“ [م‬٦٣٧٤(

‫ب م ص ئن‬ ‫ ئ ك‬:3 ‫ ه ا‬٤^ ١‫ عن ل\يده ثن ^؛‬، ‫ ثن ا م ص ع ب بن ا ل م م دا م‬، ‫الل ه ا ل ن ي ئ‬

‫ق و ة ة‬: ‫ فأئغ م ن ذ‬: ‫ ئ ك‬،" ‫ " ال‬:‫ ال نم ال ذ ي م حو؛ محه أ و م ا ال واء؟ قات‬:‫ا ل ش ر‬
٠٠ ‫ ش أ‬٠٠ :‫ مالأ‬،‫ث م و غ س‬

Zaide b. Kudâme bildiriyor: Mansûr b. el-Mu’temir’e: “Oruç tuttuğum

gün yöneticilere dil uzatabilir miyim?” diye sorduğumda: “Hayır!” dedi,
“?eki, Ebû Bekr ile Ömer’e dil uzatan kişiye dil uzatabilir miyim?” diye
sorduğumda ise: “Yapabilirsin!” dedi.

‫ ئ أ خت ن‬،‫ ئ محن الثؤ ئ ن ث ا لغوي‬، ‫ ا أ ] ذ كا ئ غ ث ذ ئ ع ئ‬/ ‫ [ م‬-) ٦٣٧٥(

‫نث وزم ء ذ‬
‫ ^ م‬١ ‫ و ج م‬٠' : ‫ م ولت‬، ‫ج م‬ ‫ ش ج ن ت أ؛ا بكر بن‬: ‫ ه ا د‬،‫بن ع مزان ا ال ح س ي‬
٠٠ ‫ضؤائا قؤاتا‬

Ebû Bekr b. Ayyâş der ki: “Allah, Mansûr’a merhamet etsin! Çokça oruç
tutup namaz kılan biriydi.”

‫ تحا أخ ط ئ‬، ‫ تحا ص د ال م ئ ت خ م‬،‫ ] خدثثا ث خثذ ئ عئ‬٤١/،=[ -)٦٣٧٦(

‫ " ا حتل ن من صور إ ر إبراهي م ؤئؤ م ن‬: ‫ قا د‬،‫ ص مغيره‬،‫ ثن ا أثو بكر بن عيا ش‬،‫ع م ران‬
" ^ ^ ٩١ ‫ ص أ خذ ي‬، ‫م حي اا ؛ا م‬

Muğîre der ‫ظ‬: ‘,insanların en âbid zâtlarından biri olan Mansûr

ibrâhîm(-i Nehaî)’nin yanma çokça gidip gelirdi. Rivayetlere itibar etmeye
başlayınca da gidiş gelişleri azaldı.”

‫س ن‬،‫ ثت ا عث ا‬c‫ ثت ا ت خ ث د ئ ذ إش حا ى‬، ‫ ا ة ] حدق ا أبو ح ا م د بن جتل ة‬/ ‫ [ ه‬-) ٦٣٧٧(

‫" إئ) م ح ت صابئ ا‬ : ‫ ئل ث لنن صور بن ال ن ئ ث م‬:‫ قات‬،‫ ثن ا نابذة‬، ‫ ثن ا خنفن بن ن ي م‬، ‫م ح م د‬
 Mansûr b. el-Mu’tem ir 515

‫ص ب ا لأئزاؤ‬ ‫ بم أ ص ص‬1‫ لآم مح ق ص‬: ‫ قل ق‬،" ‫ " ال‬: 3 ‫و ق ه ؟ ق ا‬ ‫د‬ ‫أال ت ي ن‬

" ‫ " م‬: ‫ث ق ا ؟ قا ت‬

Zâide bildiriyor: Mansûr b. el-Mu’temir’e: “Oruçlu olduğum zaman,

sultandan/siyasi otoriteden bir şey alayım mı?” deyince, bana: “Hayır!”
karşılığını verdi. Ben: “Oruçlu olduğum zaman heva ehlinden (dinde aykırı
görüş sahiplerinden) bir şey alayım mı?” diye sorduğumda ise: “Evet,
alabilirsin” karşılığını verdi.

،‫ ثن ا ا ل ج وهري‬، ‫ ثن ا م ح م د بن إشت اي ى‬،‫ ] حدك ا أبو ح ا م د بن جبل ه‬٤٢/®[ “) ٦٣٧٨(

‫ظى ك ء ءأل أي و و ب د‬ ‫كمر‬ ١‫ه أ ه ن ضث وز ئ‬ :‫ هد‬،2 ‫ ئ أثوعؤا‬،‫لأ‬ ‫ظ‬ ‫ئ‬
،‫ بمع د دالث‬،blis‫ ؛‬، ‫فيه اا‬ ‫ ز ال أدري ظ‬، ‫ ئ ك‬I‫ ئ د ي ن ئ م‬٠٠ : ‫ن متس ع ك نأمول‬
‫ طخ إ ال أذ حق غيه‬: ‫ال‬ ‫ فذا‬:‫ ق ات‬،‫ ^ زالة‬١‫ غز‬0‫ وى‬8‫بث ال;س ءث‬
‫فدكز ذ م‬
‫ف ركت‬، ‫صاحثت بثه_و ة‬

Ebû Avâne der ki: Mansûr b. .el-Mu’temir davalara bakmak için

oturunca, yanına gelen, olayı kendisine anlatırdı. Mansûr ise: “Dediğini
anladım, ama bunun cevabının ne olduğunu bilmiyorum” derdi ve devamlı
böyle yapardı. Mansur’un böyle yaptığı ibn Hubeyre’ye anlatılınca -k i
Mansûr’u kendisi kadı tayin etmişti- şöyle dedi: “Bu böyle olmayacak! Yoksa
Şeytan aklına girip nefsine uymasına sebep olacak!” Sonra da onu bu
görevden azletti.

‫ ثن ا ع م بن‬، ‫ ثن ا ث خ ث ذ بن إ ن خ اي ى‬،‫ ] خ ا؛ثن ا أبو خ ا ب ز س جبل ه‬٤٢/®[ “) ٦٣٧٩(

‫ب ث إ ثه‬
‫ ك ث م ع من ص ور جين م‬: ‫ قا د‬، ‫ ثت ا تث ح د‬،‫ ثن ا أ ي‬،‫م ح م د بن ا لخنن ا ل أتد ي‬

‫ إة اش ثريد أة‬:‫ قات‬،‫خبم;دقغب البخار‬

‫مشهء فدخل عي ي ج‬
‫ذازئ ئ عيإ ب‬
'٠ ‫ظ‬ ‫نأ‬
‫ ه ز ي د ت ج‬، ‫يمن ب م‬
‫ " ؛ة ذ ل ك ف‬: ‫ ق ات‬، ‫مبي ل ك‬

Mufaddal bildiriyor: Dâvud b. Ali, Mansûr b. el-Mu’temir’i vali olarak

atamayı düşündüğünde Mansûr’un yanındaydım. Dâvud’un kâtibi olan
Hicr b. Abdilcebbâr, Mansûr’un yanma girdi ve: “Emir seni vali olarak tayin
etmek istiyor!” dedi. Mansûr da: “Bunun olması mümkün değil; zira hasta
ve rahatsız bir adamım!” karşılığını verdi.
‫‪516‬‬ ‫‪Mansûr b. el-Mu’tem ir‬‬

‫(‪ ] ٤٢/®[ “) ٦٣٨٠‬حدثت ا أب و خ ا ب ز بن جثثه‪ ،‬ثت ا م ح م د بن إ ن خ ا ق‪ ،‬ثت ا ع م ئ ذ‬

‫م ح م د بن ا لخض‪ ،‬تحا أثو مق صل‪ ،‬قات‪ :‬ح س ابن قتيزه م ح ونا فهزا ريدة عأى المص‪1‬ع‬
‫" م غ ي"‬
‫‪ yapma teklifini reddeden‬ش‪ 1‬ل ك ط ‪Ebû Mufaddal der ki: “ibn Hubeyre,‬‬
‫”‪Mansûr’u bir ay hapsetti.‬‬

‫ئ‬ ‫أ خت ن‬ ‫ثإ‬ ‫ئ ت خ م‪،‬‬ ‫لث ؤ‬

‫ئ مه ذ ا‬ ‫ئ ء ئ‪،‬‬ ‫خثذ‬ ‫ح‬
‫طءتثأ م‬ ‫( ‪] ٤ ٢ / ® [ “) ٦ ٣ ٨ ١‬‬

‫ب و لأ‪ Ujj :‬ك ث م غ م ح وي في تتربي‬

‫ع م ران ا أل ح س ي‪ ،‬ق ات‪ :‬س م ع ت أث ا بكر بن عث ا ش‪ ،‬م‬

‫جالمئ ا ‪ ،‬ف ممبم خ به أم ة‪ ،‬وكان ت ئفل ه علي ظ ه‪ ،‬ممو لأ‪ :‬يا من صور‪ ،‬ثريدلث ا‪°‬س هتئزه غلى‬
‫ا ل م صاء‪ ،‬فتآثى عليه؟ وه و واضع ل ح سه على ص دره نا ينقع طزهه إثه‪1‬‬

‫‪Ebû Bekr b. Ayyâş der ki: Bazen Mansûr ile evinde otururdum. Bu sırada‬‬
‫‪çok kaba biri olan annesi şöyle bağırırdı: “Ey Mansûr! ibn Hubeyre sana‬‬
‫‪kadılık görevini vermek istiyor, sen ise kabul etmiyorsun öyle mi?” Mansûr‬‬
‫‪ise bu sözlerine karşıla başını önüne eğer, annesinden yana yüzünü bile‬‬
‫‪çevirmezdi.‬‬

‫ن‬ ‫ئن حيان‪ ،‬ثن ا أب و ي حيى الرازي‪ ،‬ثنا ثقاب‬ ‫م حمد‬ ‫حدثنا أبو‬ ‫(‪] ٤٢/® [ " ) ٦٣٨٢‬‬

‫"‬ ‫ئم هدقؤ ‪ 1‬ر ا ع‬

‫ال م ؤ ‪ ،‬ثن ا هبيص ة ‪ ،‬عن ساثا ن‪ ،‬غذ ضن وي‪ ،‬قا ‪* : 3‬ى ن ‪j‬؛‪ " :£jü‬ل ال‬

‫‪Mansûr b. el-Mu’temir der ki: Eskiden: “iyiliğin dörtte üçü anneye‬‬

‫‪yapılır” denilirdi,‬‬

‫(‪ ] ٤٢/®[ “) ٦٣٨٣‬خدتثا مه د الل ه ئ ث خ م ‪ ،‬محا مه د ال مب ن ن ا لخض‪ ،‬ظ ف ت ه‬

‫قات‪ 15" :‬ن من ص ور في ال ديوا ‪، 0‬‬ ‫بن أبي فس ه‪ ،‬ثن ا ا لخنق بن ع طثه‪ ،‬ثن ا ح شن بن‬
‫ق ات لت إئت ا ن‪ :‬نا ولني ال ت ي ن أ حت م به‪ " :3 ^ ،‬أنتي كة‪ :‬لئ ح ز أئغنز أي سيء هيه "‬
‫‪ :der ki: “Mansûr divanda çalışıyordu. Adamın biri‬طن‪1‬ف‪Haşan b . $‬‬
‫“‪Mührünü ver de mühür basayım” deyince, Mansûr: “Elindeki kağıdı ver de‬‬
‫‪önce içinde ne yazdığına bakayım” karşılığını verdi,‬‬

‫(‪ ] ٤٢/®[ “) ٦٣٨٤‬خدتث ا م حب ثن ال غ ض‪ ،‬ثن ا ي د ال م ئ ص ا ل ح ‪ ،‬ثما م ح ي تن‬

‫و م ن ل م لق‬ ‫ر وق م ‪ ،‬ظ ئ ئ ب ه ه ا ‪3‬ت مأ غ ك ضث‪،‬وت‪:‬‬ ‫عبد ا ش د ‪ ،‬ثن ا ي ح ش بن‬

‫برازقين^‪ ،‬ثادت الن ح س‬
 Süleyman el-A’meş 517

Şu’be der ki: Mansûr bize “Ora^a hem sizin i‫ ؟‬in, hem de rızıkları
size ait olmayanlar i‫ ؟‬in (gerekli) ge‫؛؟‬m vasıtaları yarattık”1 âyetini
okudu ve: “(Rızıkları bize ait olmayanlardan kasıt) vahşi Ayvanlardır” dedi.
Mansûr, tâbiundan biri olarak sayılır. Enes b. Mâlik’ten rivayetlerde
bulunmuş, ibn Ebi Evfâ ile görüşmüştür. Süfyân, Ebû Vâil Şakîk, Zeyd b.
Vehb, Şa’bî, Rib’î, Hayseme, Sa'd b. Ubeyde ve Ebu’l-Bahterî’den
rivayetlerde bulunmuştur. Kendisinden de tâbiundan Süleymân et-Teymî,
A’meş, Eyyûb es-Sahtiyânî, Muhammed b. Cuhâde ve Husayn gibileri;
meşhur alimlerden de Süfyân es-Sevrî, Mis’ar b. Kidâm ve Şu’be b. el-
Haccâc rivayetlerde bulunmuştur.
Takrîb 287, Takrîb 3937, Takrîb 206, Takrîb 2183-a, Takrîb 840, Takrîb
4167, Takrîb 4166, Takrîb 926, Takrîb 1983, Takrîb 4002, Takrîb 30, Takrîb
9

Süleymân el-A’meş
Onlardan biri de Süleymân b. Mihrân el-A’meş’tir. Hadis ravisi, fetva
makamı, çokça amel edip kısa emelli olan, Rabbine karşı zahid ve itaatkâr,
insanlara karşı eğlenceli ve şakacı birisiydi.
Denilir ki: “Tasavvuf, hakka boyun eğip halkla eğlenmektir.”

‫ أق ائا‬،‫ ثن ا م ح م د بن إن ح ا ق س راه ويه‬،‫ ] حدثن ا أبو ح ا م د س جب ا ه‬٤٦/،^ ‫ )“ ل‬٦٣٩٨(

‫ " و ت هآ ن غ ر‬:3 ‫ قا‬،‫ عن ا ش ش‬،‫ ئ مح ي ئ بج د‬،‫ئ‬ ‫خقزة ئ ئ ق ا ك‬

‫ وهمرأ‬،‫س ود‬ ‫ثوي وبأ هو ع د عبد ال م بن‬-‫ ومأي حيى ع د ه ن ة أز س‬،‫مبش بن بم ب‬

" ‫ف ال م ه‬
‫م حت الثؤ بن تغض غ د ت*م ي‬
A’meş der ki: “Ben Yahyâ b. Vessâb’ın yanında Kur’ân’ı okudum. Yahyâ,
Alkame’nin (veya Mesrûk’un) yanında Kur’ân’ı okudu. Alkame (veya
Mesrûk) da Abdullah b. Mes’ûd’un yanında Kur’ân’ı okudu. Abdullah b.
Mes’ûd da Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi V
BSEİİBm) yanında Kur’ân’ı okudu.”

Hier Sur. 20
‫‪518‬‬ ‫‪Süleyman el-A’meş‬‬

‫لخد ثن خ م ‪ ،‬خدثيى‬ ‫م ئ‬ ‫(‪ ] ٤ ٧ ٥ { -) ٦٣٩٩‬خدكا ئ ي ن ا ذ ئ أ م حت‪،‬ث إ عبم‬

‫^‪ ٤٧٤‬عأى ي ح ق بن ؤد\ب‬ ‫ش‪ ،‬ثن ا أثو نع يم‪ ،‬قات‪ :‬سمع ت ا ال حتثن‪ ،‬مولتت ‪١^ ^ ٠٠‬‬
‫نص جابن‪ ،‬قلقا تا ث أخذوئا ي ي "‬
‫‪: “önceleri Yahya b. Vessâb’ın yanında Kur’ân’ı okurlar; ben‬لكل ‪A’meş der‬‬
‫‪de orada otururdum. Yahya vefat edince benim yanımda okumaya‬‬
‫”‪başladılar.‬‬

‫^‪ ٤‬ظ‬ ‫(‪[ -) ٦٤٠٠‬؛؛‪ ] ٤٦/،‬حدثت ا أ ح م د بن ج ع فر بن م ا ل م ‪ ،‬ثن ا أ ح ن ذ ثن ع ئ ‪١‬‬

‫ع ر‬ ‫و ت‬ ‫ؤ م ‪3 ،‬ا ت‪:‬‬ ‫بن‬ ‫عن‬ ‫إب ر محم ب ن ت ع ي د ‪ ،‬ثن ا ر ي د ئ ذ ا ل م ح ب ‪،‬‬

‫يأ ف أ ث ث '‪٠‬‬
‫ص تأت ث و ء م ؟ ئ ت ‪ " :‬ت ا ي أ ظل؛ءعث ج‬ ‫ق ك لت‪:‬‬

‫‪Hüseyn b. Vâkıd der ki: A’meş’in yanında Kur’ân’ı okudum ve:‬‬

‫‪“Kıraatimi nasıl buldun?” diye sordum. “Arap olmayanlar içinde senden‬‬
‫‪daha iyi okuyanını görmedim” dedi.‬‬

‫(‪ ] ٤٧/®[ -) ٦٤٠ ١‬حدثت ا أبو خاب ز بن جمل ه‪ ،‬ثن ا م خ ئ د بن اشحا ى‪ ،‬ثن ا أبو نغن ر‬

‫إ س ماعيل بن إبراهي م‪ ،‬ثن ا نئث ان بن عس ه‪ ،‬قات‪ :‬ئا د ا‪/‬د م حت س‪ " :‬ظ ”‪15‬ن بتث‪1‬ا وص‬
‫اندريين إ ال ي م ‪ ،‬ث م ق ا دت تحا ويد بن نه ب ‪ ،‬ثئ ا ^‪£١‬؛^ بن مه د الل ه بن إش ح ا ى‪ ،‬ثن ا أثو‬
‫ب ا س ا ل ثؤا ج‪ ،‬ثئ ا ق س ه‪ ،‬قات‪ :‬قات جرش‪ :‬كا ذ ا ال عن س إدا حزخ ن ث أ ل وة عن خ زي ي ق م‬
‫ا لخ‬
‫ي حمفلة كا ذ ي جل س في ال ق ن ي ‪ ،‬ققولت بيديه قي عيثه‪ ،‬ف ال ثزاأليعركهت ا ويئركه ما حش‬
‫يذ وه‪ ،‬ء إ دا د وه‪ ،‬قات‪ :‬ه ا ت عن أي ق يغ ت أ ك ؟ ث جيتة "‬

‫‪A’meş: “Bizimle Bedir ahalisi arasında tek bir lerde (ravi) vardır” dedi.‬‬
‫‪Cerîr der İri: A’meş dışarı çıkıp da kendisine bir hadis sorulduğu zaman,‬‬
‫‪eğer hadisi hatırlamıyorsa gidip güneşte oturur ve hadisi hatırlayıncaya kadar‬‬
‫‪gözlerini ovalardı. Hatırladığı zaman da soruyu sorana: “Gel bakalım! Neyi‬‬
‫‪sormuştun!” der ve cevabını verirdi.‬‬

‫(‪ ] ٤٧/®[ -) ٦٤٠٢‬خد قا أ خت ن ئ ت غ م ‪ ،‬ئ أثو ا محا س ال ءا غ ‪ ،‬نحا ت غ ث ذ ئ‬

‫ل\‬
‫رأيت ا الةعن س أب سل‬ ‫عبد المل ك بن زن جويه‪ ،‬ثت ا مه د الوراق‪ ،‬عن ابن عس ه‪ ،‬قا ‪: 3‬‬
‫مت ب؛ا زيء س ال محرف غر ري ك‪ ،‬نأ ائت‪ " :‬أزمح أ ؤال أش مح ك انهر ت ذ ك<؛‬
‫تأ ي ي ؟ ؤ م ح‪: ،‬ئ ا ال ء ذ ئ ذ ض اه‪ ،‬ث أن تئئ ثوا ب م "‬
 Süleymân el-A’meş 519

ibn Uyeyne der ki: A’meş’in ters çevrilmiş bir post ile püskülleri
ayaklarına kadar uzanan bir şalvar giydiğini gördüm. Bu haldeyken: “Şayet
?ilim öğrensem bunları benden öğrenmek için yanıma sizce kimler gelirdi
Oysa bir bakkal olsam insanlar benden iğrenip bir şey satın almak
istemezlerdi” dedi,

‫ أقأئا أ خ ئ د‬،‫ ثن ا م ح م د ثن ا ل حرار الطب راني‬، ‫ ] ظ ئ ث مان بن أ خئ ذ‬ı v/ ö [ -) ٦٤٠٣(

‫ م ح ال ي ر‬3 ‫ ج اء ر ج‬:‫ب وال‬
‫ م‬، ‫ س م ع ت م ح ث ذ بن عتيد ال ق ا س ي‬:‫؛‬Jü ،‫ى خز ب ال ت ؤ ملءح‬

:‫ ومحا ل‬،‫ ئا ق ث ث إقغ ا ا ال ح م ن س‬،‫ ن ن ألن ص مث ال ة ح ميفة م ن ا ل عث الؤ‬،‫شتثؤ إ؟ى ا الة عن ش‬،‫م‬
" ‫ ؤنت ا ك ن ت أ ة م ي ا ه ا ه ا ب‬، ‫بققق ث غ ث ب د ج ئ ظ أ ه ز آ ال ف ي د ي ث‬
‫ م‬،‫ائؤوا إ ي‬

Muhammed b. Ubeyd et-Tanâfısî der ‫نكل‬: A’meş’in yanma soylu ve uzun

sakallı bir adam geldi. Ona namaz konusunda basit bir soru sordu. A’meş
bize dönüp: “Şuna bakın! Sakalı dört bin hadis ezberlemeyi gerektirirken
”henüz okuma yazma öğrenen çocukların sorabileceği bir şeyi bana soruyor
dedi.

‫ ثن ا أ ح م د بن صذههء ثن ا ث خ ث ذ بن‬، ‫ ] حدثن ا ني ت ان س أ ح م د‬٤٧/®[ -) ٦٤٠٤(

‫ت ثا د لي حبي ب بن أي م ت؛ أهد‬3‫ ظ‬، ‫ عن ا الحت م‬،‫ ثنا أثو ذاؤئ‬،‫ك ن بن س م‬
‫ ال‬،‫بي‬1‫ع م و!ال ص أ ص ح‬ ‫' ءأنت‬٠ :‫ قل ث لت‬: 3 ‫ قا‬،‫ ا ث‬-‫ ز وأهد ذ ة أ م با كا‬1‫ا ل ح ج‬
‫ثأيب ح زف إ ال جئت ك فيهب ح د ي ث‬

A’meş der ki: Habîb b. Ebî Sâbit bana: “Haccın gereklerini en iyi Hicaz
ve Mekke ahalisinden olanlar bilir” deyince, ona: “Sen bu konuları onlardan
öğrenmişken, ben arkadaşlarımdan öğrendim. Ancak bu konuda senin
söylediğin her bir söze karşılık ben bir hadis rivayet edebilirim” karşılığını
verdim.

‫ ثت ا عبد الثؤ بن‬،)‫ ] ■تذظ أ ح ت ذ س م ح م د بن إثزايب ا لم عدل‬٤٧/®[ -) ٦٤٠٥(

،‫ ثغ ا أبو حي وه ف ر ح بن يزيد‬،‫ ظ عثد الزا~ح د بن ج ذه‬،‫ ثط عثتد ائ؛ؤاز‬، ^ ^ ^ ١‫م ح م د‬

" ‫ " امحإل قي ل م ؟‬:‫ بم وال‬،‫أت سم ن ت ا الءعن س‬3‫ ظ‬،‫عن مبش ر بن مح د‬

A’meş der ki: “ilim «Neden?» sorusunda gizlidir.”
520 Süleyman el-A’meş

‫ ث ا مح ذ اللي ت ذ ن غ م ي‬، ^ ١ ‫ ] خد ك م د ا لخرير ثن ن خئ ي‬٤٧/ ، [ -) ٦٤.٦ (

‫' ى أير ج م‬، ‫ ظ ق ث د ائزئ ا ب ئ ا ن ه ال زثاة‬،‫ ئ أئد م حي امحراز‬،‫ا لخي ا ج ائثغد ل‬
‫ ؤ ال الءئ؛قئ ال ذ؛ ن‬،‫ " ن ا رأتا ق رت ايثأ يغد ا الء ءن ش‬:‫ غ ذ ص ت ى بن ي و ش‘ قات‬، ‫ا ل مائ ي‬
‫؛ ه م‬ ‫ش م‬ ‫بز ي‬
‫ نا نأتا ا م ح اء زالث ال ضذ ي ن ي ل م ط أ خ ي ج‬، ‫ء ي محق ا‬

" ‫ل م ح مئ ؛ ا خ إ د ئ ت‬
İsa b. Yûnus der ‫لط‬: “Ne bizden önceki nesilde, ne de zamanımızda
A’meş gibisini görmüş değiliz. Zengin ve yöneticilerin, bir dirheme bile
muhtaç olan A’meş’in meclisinde olduğu kadar b aşka hiçbir mecliste bu
kadar hakir düştüklerini görmüş değiliz.”

‫ ثن ا ا خل س‬،‫ ثن ا أ خ ن د ثن ا الب ار‬، ‫ ] حدثن ا أ خ ن د بن ج عف ر بن ت ل م‬٤٨/®[ “) ٦٤٠٧(

C& ، ‫ عن ع ا صم بن حبي ب‬، ‫ غذ ن ف ا ذ‬،‫ ثت ا ن همز بن خ م ا د‬،‫بن عيي انحلوايي‬

" ‫م ي ن؛ م ح م‬ ‫ي ن أ خد أ م ي خدي ث محب‬
‫ " ف‬: ‫ ف و د‬، ‫اف ا ب أ ين محي ا و م‬
Kâsım b. Abdirrahman der ki: “Abdullah (b. Mes’ûd)’un hadislerini
A’meş’ten daha iyi bilen biri yoktur.”

‫ ه ا أ خ ث ذ ئ‬، ‫ط الثؤ ئ ف غ م‬ ‫ ه ا‬، ‫ ] حدث إ مه د ا لخزم نن ث خ م‬٤٨/،،[ -) ٦٤٠٨(

‫س م عت‬ :‫ ي م وت‬،‫ ش م ع ت ب زا ز بن صرد‬:‫ قات‬، ‫ ج ا ر بشر ثئ ا م ح م د بن ل ح ل ب‬،‫بكر‬

‫ ثق ر جئ ش‬3 ‫ مما‬،‫ ثق ولت؛ " ما كا ن ف ذا ا ل ع ل م إ ال قي ا لخرب وأفرا ف ا ل م ل وك‬، ^ ‫ف ي‬
‫حقن ؤتئ لخأ ت ش ه‬ ‫ث ا م‬:‫ " محا لز زأ‬:‫ وأي م كاذ بممح تم ؟ قان ف ريل ث‬:‫جلت ائه‬

‫ وك الهن ا ون ازعه ح م د ا ل ل ح م لعل ئ ث أن‬،‫؛ ^ عن بمازو‬٨ ،‫ صيمس ه‬،>‫ون مي ان ا همي‬

‫ث ل م م ح ال و ائ' م‬

Dırâr b. Surad der İri: Şerîk’in: “Bu ilim, Araplarda ve asalet sahibi
‘ •٠ ٠ " ” dediğini işittim. Meclis arkadaşlarından biri ona: “A’meş’in
nasıl bir üstünlüğü vardı?” diye sorunca, Şerîk şöyle dedi: “Zamanında
A’meş et taşıyordu. Sağında Süfyân, solunda da Şerîk bulunuyordu ve her
ikisi de eti ondan alıp taşımak için çekişiyordu. Şayet bu durumu sen de
görseydin onun nasıl bir üstünlüğe sahip olduğunu anlardın.”
 ‫‪Süleyman el-A’meş‬‬ ‫‪52 1‬‬

‫(‪ ] ia /o [ -) ٦٤٠٩‬حدثن ا ي د الثرين شر م ح م د ‪ ،‬ثن ا عتذ الل ه بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا أب و شه ل‬

‫ب ش تن جتن‪ ،‬ظ اتق وازة اواز ئ ‪ ،‬ئ محن ال م‬

‫مح غ ث ذ ئ ا لخض‪ ،‬ئ أبو مح د الثؤ تن م‬

‫^ ‪ ،‬ق ا د ‪ " :‬أ م ح ز ا نماثة اداغ ا لأن ائؤ إ ل ا خل ام ح ذ "‪ ،‬نق ا د‬ ‫ئ ث وت ى‪ ،‬ض ‪١‬‬
‫‪ " :)\jZJİsSl‬مقس الع هد وثاء الع هد بت ن لي س لت عهد ‪٠٠‬‬
‫‪A’meş der ki: “Hıyanetin en ağırı emaneti hainlere teslim etmektir.” Yine‬‬
‫‪der ki: “Verdiği sözleri ifa etmeyen kişiye verilen sözden caymak (bunu hak‬‬
‫”‪ettikleri için) ahde vefa sayılır.‬‬

‫(‪ ] ٤٨/ ، [ -) ٦٤١ .‬خذك ا أ خت ن ئ ج م ‪ ،‬ئ ا أ غت ن ئ غ ئ ا ال ي ن‪ ،‬ى ث غ ث ذ ى‬

‫ح م ت د‪ ،‬ح دبتي جرض‪ ،‬محا ‪ " :3‬ن ك ز ا لأر ج اء عند ا ال ع ن م ‪ ،‬ق ادت " ن ا د ر ج و م ن نأى أ‪،‬‬
‫مأتيباا‬
‫‪Cerîr der ki: A’meş’in yanında beklentiler konusu açılınca: “Bizi‬‬
‫‪kendinden daha büyük görenlerden bir şey beklemeyiz” dedi,‬‬

‫ئ عل ع ا الئان‪ ،‬ظ أبو هم د‬ ‫ط‬ ‫م‪ ،‬ظ أخ‬ ‫ئ‬ ‫ط‬ ‫(‪ ] i a / o [ -) ٦٤١١‬خ دءنثا أخ‬
‫ي م ‪ûl<r‬‬ ‫د ئ الئا‬ ‫م‬ ‫ه ز ي د ل ا ال منش‪ ،‬ق ات‪:‬‬ ‫م ‪:‬‬ ‫و‬ ‫ال مب ن ي‪ ١١٤ ،‬؛‪3 :‬ات‬
‫يشزب ا ك ن ز ‪ ،‬محا د ‪ " :‬زالثؤ ما كثئئ ة ظ ‪ ، ٠٠‬ق ادت إل‪ 4‬قد أ ح ذت ي في ا ل حزاج‪ ،‬هأر ج و إ‪0‬‬
‫^‪ ٤١‬بثن أيديه م خنئ يشزبوده‪ ،‬ه ا ‪3‬ت ^‪ ^ ^ ١ ،3‬؛ لأن مئت‬ ‫م حثت أن ق د ‪ ،‬قا ‪ :3‬ن> جاءه‬
‫ح م نا في د أن ثخزغ‪ ،‬محا ‪3‬ت هزه ع وه ئد ح د ا لآع م س ‪ ،‬بك ل م ة‪ ،‬ق ات‪ :‬نح م مح دع ا ب ا ل ص حي م ة‬
‫ش حا ن ا 'ك ا ن عآئه‪ ،‬وق ا د ‪ :‬م د يا أب ا م ح ث د ‪ ،‬ه ا لأ‪ :‬فتث ا ؛ى‪ ،‬ممات‪ ٠٠ :‬اشق ئى ماء "‪ ،‬ممات‬
‫ه ا ‪ :3‬انث وني ن اغ‪ ،‬ممات‬ ‫‪ ١‬ل ر جلت ه ا ت تبيدا يا ئ ال؛ء قات‪ " :‬ال‪ ،‬انق و ي ماء "‪،‬‬
‫ال ؤ ي د ‪ :‬ه ا ت دييدا يا غ ال م‪ ،‬ق ات‪ ” :‬ال ‪ ،‬ات ق ض ماء "‪ ،‬ق ات ا ل ر جلت ألي س قا د ‪ :‬إذا‬
‫س ه‪ ،‬ؤائز ت م ذ ذزابؤ؟ ق ات ا م حثث‪ " :‬ل ت ق أ ك ئ‬ ‫ذ خ ك ع ر أ خأإ ل مح ل ش‬
‫ج<‪ ،‬إ ال الن اغ‬
‫ب‬ ‫أويل ه " نث ز خ ا لمأ نثث ونز‬

‫‪îbn Numeyr bildiriyor: Bir adam A’meş’in yanına gelip sürekli içki içen‬‬
‫‪bir adamı kastederek: “Benim için bu adamla konuşur musun? Ben onunla‬‬
‫‪ne zaman konuşsam beni borçlarım konusunda sıkıştırıyor. Sen onunla‬‬
‫‪konuşsan belki biraz yumuşar” dedi. A’meş içki sofrasındaki alacaklının‬‬
‫‪yanına gitti. Arkadaşlarıyla içki içen adam: “Bu geleni içki içirmeden‬‬
522 Süleymân el-A’meş

buradan çıkarmayacağım” dedi. Adamlar içkiyi kaldırdı ve A’meş girip

adamla konuştu. Adam, A’meş’in teklifini kabul ederek borçları sildirdi.
Sonra A’meş’e dönerek: “Ye karnını doyur, ey Ebu Muhammed” dedi.
A’meş yedikten sonra: “Bana su verin” dedi. Ev sahibi hizmetçisine: “Koş
içki getir” diye seslendi. A’meş: “Hayır su istiyorum” deyince adam: “insan
kardeşinin evine gittiğinde onun yemeğinden yiyip, onun içtiğinden içmez
mi?” diye sordu. A’meş: “Sen onlardan değilsin ki” deyip sudan başka bir şey
içmeden o evden çıktı.

‫ ق ا ع ئ‬:‫ ه ا لأ‬،‫ ثن ا أ ح م د بن ذاؤذ‬:3 ‫ ظ‬، ‫بم ا ] حدت ا ن فيا ن ثن أ خن ذ‬/‫ [م‬-) ٦٤١٢(

،‫تف هم ث ى ب ذ ث و ت ى بأل ف بزه م ؛ ر ا لأعنش‬

‫ ج‬:‫ فات‬،‫ ثن ا ع ض بن يونس‬،‫بن بخر‬

‫ ينمن‬:‫ ءأ ح ذ ا العن س ا ال ل م ن ؤزفم وكت ب في ا ل ص حي م ة‬C‫و ص حي م ة ليكت ب ل ه م ه ا حديتا‬

،‫الثؤ ا ل ر ح م ن ا ل ر حي م ؤ إل ئ ؤ الثت أ ح د ^ ح ش حث م ه ا و ط رى ا ل ص حي م ه وبع ث به ا الئه‬

‫ بكت ب ض‬،‫ فقئ ش أئي ال أ ح س ن ي ا ي م الثؤ‬،‫ يا اس ا ل ماعثة‬:‫تش إلته‬
‫يف ا ج‬
‫ثلث ا ث ي ف‬
٠' ‫ف‬ 3 ‫ و ج ن الئ ا‬، ‫ ؤ إل آ ي ه‬،‫م أمحخ ا لخديث‬ ‫ أ ئ ث ئ ث‬٠' :‫ا ال منثث‬

İsa b. Yûnus bildiriyor: İsa b. Mûsa, A’meş’e bin dirhem ve üzerine

kendisi için bir hadis yazması için bir sahife yolladı. A’meş bin dirhemi aldı
ve gönderilen sahifeye ihlâs sûresini sonuna kadar yazdı. Sonra sahifeyi
dürüp İsa b. Mûsa’ya yolladı. İsa, gönderilen sahifeye baktıktan sonra
A’meş’e: “Ey ‫س ل‬ kadının oğlu! Sen benim Kur'ân’ı bilmediğimi mi
zannediyorsun!” diye bir mektup yazdı. A’meş de: “Peki sen benim hadisi
parayla satacağımı mı sanıyorsun!” cevabını yazdı. Parayı da İsa’ya
g ^ e rm e y ip kendine aldı.

‫ ح دبئى‬، ‫ ثت ا عبد الثؤ بن أ ح م د ئن خ ي د‬، ‫ ] خشن ا ئ ث م ا ن بن أ خئ ذ‬٤٩/®[ -) ٦٤١٣(

‫ ع و ت ب ق إقا;دؤ أ ى بم ي ن‬،‫س أ ة ا ال منن‬ ‫ ظ أوئ أ‬:‫ قات‬، ‫س ل ثق تيتإ م اثق و ئ‬ ‫ا‬

" ‫ فأ ي‬4 \ ‫ " أنرك تز ق ' م حئ ا خمج‬: 3 ‫ ق ا‬،‫ا كءبد‬

Ebû Usâme der ki: A’meş’e, komutan Yaktîn’in, bir kardeşinin yanma
gidip gelmesinden dolayı sitem edilince: “Onu, ihtiyaç anında yanma
gidilen kuru ot gibi görüyorum” dedi.
 Süleyman el-A’meş 523

‫ثن ا‬ ‫ ه ادت‬c‫ قادت ثئ ا م ح م ذ بن إشحا ق‬I ‫ ] حدثت ا حا م د بن جبل ه‬٤٩/©[ -) ٦٤١٤(

‫ح ق ت‬- ‫ ومعي أ ح ا دي ث رين‬:‫ قات‬،‫ ص معمر‬، ‫ ثت ا عبد ا ل رراف‬: ‫ قات‬،‫م ح ث د ى من ع ود‬

‫ ي ن‬، ‫ يا أثا م خ ث د‬: ‫ ق ئ غ‬،‫ ن إ ز جنيه ن جئ ش بغى م خزوم‬، ‫ا لأعنقن أن أشألت عنه ا‬

‫ " ت ؤ و ة‬: 3 ‫ظ و ئ؛؟ ق ا‬ ‫ خ دي ث‬: ‫ ق ن ف‬،" ‫أش‬: ‫ي ن به‬

‫ ز ه ؟ ق ا د ؛ " ف‬،‫ح د ي ئ 'ئ‬
‫ ول كن ه ي مارمس هرئاء‬،‫ قت عزئت‬٠٠ ‫ت‬3 ‫؟ ثا‬،1^‫ ثد ر حب؛؛‬4‫ إل‬:‫ئنويغ‬،‫ الئ‬3 ‫ ذما‬، ”

Ma’mer der ‫كل‬: .Bazı hadisleri sormak üzere A’meş’in yanma geldim
Yanında da Mahzûm oğullarından bir adam vardı A’meş’e: “Ey Ebû
Muhammed! Filanın hadisleri hakkında ne düşünüyorsun?” diye
sorduğumda: “Sakıncası yoktur” dedi. Ona: “Falanın hadisleri hakkında ne
diyorsun?” diye sorduğumda: “Ondan hadis almak mekruhtur” karşılığını
verdi. Mahzûm oğullarından olan adam ona: “Ama bu adam (ilim
:öğrenmek için yol kat edip) yanına gelmiş biridir” deyince, Â’meş
Biliyorum, ama bu adam kötü arkadaşları olan biridir” karşılığını verdi“.

‫ت‬3 ‫ ه ا‬،‫ظ الثؤ تن ن غ م م حوي‬ ‫محا‬ :‫ قات‬،‫ ا] خدثثا ت غ ث ذ ئ عل غ‬،‫ ا‬/ ‫ [ م‬-) ٦٤١٥(
،‫ أن ا ال ع م س‬، ‫مش أ ص حابما‬
‫ب‬ ‫ أ ح رنى‬:‫ قا ت‬،^‫؛‬١^ ١ ‫ ثن ا عبد‬:‫ قا ت‬،‫ظ أثو بك ر بن زت ج ويه‬

‫ مح د لئ قي‬، ‫ب م د ا م‬، ‫ وئص غ يده غلى ائجل؛اي قث م م‬،٤^ ‫بمب‬ ‫ ئ م‬،‫ج ة‬-‫ى؛ مئ ؛ ت م ل حا‬
" ‫مت‬ ‫قه‬ ‫ؤح ظ‬ :‫ا؛ثتاي‬ ‫ظ‬ ‫ ؛‬١١٤ ،" ‫م ؤ ض‬ ‫ " أ ء ث أن أت و ث غش‬: 3 ‫ ق ا‬، ‫ز ك‬

A’meş gece vakti bir ihtiyacı için uykudan uyandı. Abdest için su
bulamayınca da ellerini duvara sürüp teyemmüm etti. Bunu neden yaptığı
sorulduğunda ise: “Abdestsiz ölmekten korkuyorum!” dedi. Abdurrezzâk:
“Bunu bazen Ma’mer’in de yaptığı olurdu” diye ekledi.

‫ ظ‬:‫ قات‬، ‫ ئ عذ الثؤ ئ ن خ م‬:‫ قات‬،‫امة] خدثثا ت غ ث ذ ئ عئ‬/‫ [م‬-)٦٤١٦(

‫فئت ال قني ز ة‬ ‫ط إل‬ ‫ش ذ‬ ‫ئ‬ ‫رظ‬ ‫كن‬ ‫ءأل ؛ أل‬ " ‫ وك ج‬3 ‫ ه ا‬:‫ قأت‬، 0 ‫نخن وذ ئ عي ال‬
‫ رأيته بم ضي رك ع ه‬1‫ د م‬،‫ئثل ئ غ ف ه هر ظ م ن سس ن‬-‫ ؤا‬، ‫ا الولى‬
Vekî’ der ki: “A’meş yetmiş yaşma gelmiş olmasına rağmen bir namazın
iftitah tekbirine dahi yetişemediği görülmüş değildir. Altmış yıl boyunca
yanma gidip geldim, ama tek bir rekât dahi olsa kaza namazı kıldığım
görmedim.”
524 Süleyman el-A’meş

‫ ي ا أيو ت ي ي‬،‫ ى محت الثب ئ ن خئ ي‬،‫غ د ه ث خ ئ د ى غ ئ‬ ] ٤٩/«[ -) ٦٤١٧(

^ ^ ١ ‫تصق ئ‬ ‫يي‬ 0‫ " اتئ ظ‬:‫ ؛؛ت‬،‫ غن ا لآغض‬، ‫ ى م حت ئ غيي المب ت ن‬،‫ا ل آئخ‬
‫ ؤث ظ‬، ‫م‬ : ‫ ق ئ ك‬،‫ ثؤ ب ن ت قؤب ا عتزة‬:‫ ق ات‬،‫ ء ج ئ ت في يء ث إلي‬،‫في حا جة‬
٠٠ ‫ ن ا ص ن ت ئغ غلتن ان إ ال ع ال ما‬: ‫ ن ج ع د مولث في ال ن شج د‬:‫ قات‬،‫ح ا جتلف ي د الل ه‬

A’meş der ki: “M ^ik b. el-Hâris bir şey için benden yardımcı olmamı
istedi. Eski bir kaftanla yanına gelince bana: “Bundan başka bir elbise
giyseydin” dedi. Ben: “Yürü, senin ihtiyacını Allah verecek” dedim. Mâlik,
mescidde şöyle demeye başladı: “Süleymân (A’meş) ile beraberken aciz bir
çocuk gibi kaldım.”

‫لخن ئ‬ ‫ خ د ش‬، ‫ ظ م د ال م ئ ت خ م‬،‫ت غ ث ذ ئ غ ئ‬ ‫ا خ محا‬ ‫ م ه‬/ ‫ ل ه‬-) ٦٤١٨(

: 3 ‫ ه ا‬0‫ ن ك ز ا العت س‬1‫ إ د‬،‫ ش م ع ت ي حيى ال ق ط ا ن‬:‫ قات‬،‫بن عرعزه‬ ‫ثن ا إبراهي م‬ ،‫زم‬
: ‫ ؛ا د ي م‬. ‫ و ش ال ئ؛ ئ اميحوف‬، ‫اغة‬ ‫ك‬ ‫ض ال ئ الؤ ي ا‬ ‫ت خ ا طا‬ ‫ وكان‬،‫ب ن افث ا ك‬
" ‫اخل ا ب ط خ ر م وم قي ال ش ق ا ال وو‬ ‫مح س‬ ‫ وكان ي ض‬،‫م‬ ‫إل‬ ‫ؤئؤ ع ال م ه ا‬
Îbrâhîm b. Ar’are der ki: Yahyâ el-Kattân, yanında A’meş zikredildiği
zaman: “Zahit, cemaatle namazı ilk safta kılmaya dikkat eden ve İslam’ın
işaretlerinden biriydi” derdi. Yahyâ da gerektiğinde duvara yapışır ve namazı
ilk safta kılmaya çalışırdı.

‫ثن ا‬ ،‫ ثن ا أبو ت ع يد ا ل أقغ‬،‫هم د الثؤ‬ ‫ثن ا‬ ،‫ م ه] حدق ا م ح ئ د بن عل ي‬/ ‫ [ ه‬-) ٦٤١٩(

‫م أق م ريد بن ع ئ لؤ‬ ‫بممح‬ ‫ت شد‬،3‫ئ‬ ‫ئن‬ ‫حم ص‬ ‫ غذ‬، ‫س د بن ي ح ش ال ي ئ ف ي‬

‫دين ى‬ ‫د‬ ‫أ جع‬ ‫د كئف ث‬ ، ‫ذ وئ ت‬ ‫ى‬ ‫ت ي ب‬ ‫د‬ ‫مح‬ ‫د؛‬ ‫أح‬ ‫أ ع رف ن‬ ‫نا‬ ‫و اللب‬ ، ‫و يمحم‬ " : ‫قا ت‬ ، ‫ت‬ ‫ح رج‬

" ‫ذوئة‬

Hafs b. Ğiyâs bildiriyor: ^eyd b. Ali döneminde A’meş’e: “Çıkıp

savaşsana!” denilince şöyle karşılık vermiştir: “Yazılar olsun size! Ben
onurumu kimsenin ayaklarının altına atmazken dinimi mi başkalarının
ayakları altında çiğneteceğim!”
 ‫‪Süleymân el-A’meş‬‬ ‫‪525‬‬

‫(‪ -) ٦ ٤٢٠‬ل ه ‪ ٠ /‬ه ] خ ا؛ق ا م ح ئ د ث ذ ع ئ ‪ ،‬ثن ا عيد الل ه ن م ح ئ د ‪ ،‬ثن ا زيا د بن أثو ي ‪،‬‬

‫أ جزن■ ح ديتا‬ ‫ز ال‬ ‫ه ا ‪3‬ت سمع ت هثن ما ‪ ،‬تقولت‪ " :‬ن ا نأي ت ب اؤكوقه أ ح دا أقزأ لكثا ب الثؤ‪،‬‬
‫م ن ا ال حت م "‬
‫‪: “Kûfe’de A’meş’ten daha güzel Kur’ân’ı okuyan ve ondan‬لكل ‪Huşeym der‬‬
‫”‪daha güzel konuşan birini görmüş değilim .‬‬

‫ئ ا محم د بن أ حم د بن إبراهيم ‪ ،‬قي كتابه‪ ،‬ثت ا م ح م د بن‬

‫أ حر‬ ‫ا‬ ‫(‪ “) ٦٤٢١‬ل م‪ /‬م ه‬
‫حفقس س غث ا ت ‪ ،‬ظ ‪ :3‬ش ج ن ت ا الع م س ‪ ،‬ثرد ت‬ ‫ثن ا‬ ‫آيوث‪ ،‬ظ شهد ن م ح ا ذ ‪،‬‬
‫‪"٠‬‬ ‫م‬ ‫و جدبه ءال‬ ‫نوث أل ون؛ م حن ظ غ‪ ، ^ ١‬ون‬
‫‪: “Şayet ölüm kaldırılsa ve satıldığım öğrensem ölmek için‬لكل ‪A’meş der‬‬
‫”‪gidip satın alırdım .‬‬

‫بن م ح ئ د بن ا لخض‪ ،‬تحا عبد الجمار بن‬ ‫ثن ا إم_اهي م‬ ‫(‪ [ -) ٦٤٢٢‬ه ‪ /‬م ه ] خ ا؛ثت ا أيي‪،‬‬
‫وإءا‬ ‫>يازثا ‪،‬‬
‫ر‬ ‫ثثد أ غد ؛ل ث و ي‬ ‫كط‬ ‫‪ ، £ ^ ١‬ظ ن‪1‬ثا ن س م حنه‪ ،‬ه ا ‪ :3‬د ا ‪ 3‬ا‪/‬ثمحث س‪" :‬‬
‫أمم ن غلم ا ت ي ي ؛ ا ز ة "‬
‫‪A’meş der ki: “Eskiden çarşı esnafını en kötülerimizden sayardık. Bugün‬‬
‫”‪ise en iyilerimizden sayıyoruz.‬‬

‫حدثن ا أب و خ ا ب ز سر ج ثث ه‪ ،‬ثن ا م ح م د ب ن إ ن خ ا ق ‪ ،‬ثن ا زيا د ب ن‬ ‫[ م‪،/‬ه]‬ ‫( ‪- ) ٦٤٢٣‬‬

‫بم ود ي‪ ،‬و كا ن‬ ‫إبرامحم‬ ‫أثو ي ‪ ،‬ظ ي ح ى بن أبي ؛]يده‪ ،‬ظ ا الةعنس ‪ ،‬ئ ت ‪ " :‬د خ ل ظي‬
‫ع هم‬ ‫ين بر جل م ن ا ق م‬
‫أئث نعرمح ن م ن في منزل ه أق ف‬ ‫محا‬ ‫يماز حني‪ ،‬ق ات‪" :‬‬
‫‪A’meş bildiriyor: “Hastalığım sırasında ibrâhîm(i- Nehaî) beni ziyarete‬‬
‫‪geldi, ibrâhim benimle çok şakalaşırdı. Bir ara bana şöyle dedi: ”Senin evini‬‬
‫”‪gören bir kişi iki kentin (Mekke-Tâif) büyük bir adamı olmadığını anlar.‬‬

‫(‪ “) ٦٤٢٤‬له ‪ /‬مه ] ‪<-‬دثن ا مه د الل ه ن م ح م د ‪ ،‬ثن ا عتد ا ل ر ح م ن بن ا لخشن‪ ،‬ثن ا ع م رو‬
‫ي اب ح ‪ ،‬ض ا ال ن ئ ش ‪ ،‬قات‪ " :‬إ ذ ى ق ئ ي ذ ا لخانة‪،‬‬ ‫لخض ي‬ ‫ا لأؤدي‪ ،‬ق ا زك خ‪ ،‬ض ا‬

‫ئمح! ثدري م ن ف إ ي ص خزن ه ؤ م ا|‬

‫‪A’meş der ki: “Bazen cenazelere katılırdık da, cenazeye iştirak eden‬‬
‫‪herkesin aşırı‬‬ ‫‪üzüntüsünden‬‬ ‫‪dolayı‬‬ ‫‪kime‬‬ ‫‪taziyede‬‬ ‫‪bulunacağımızı‬‬
‫”‪hileme7.^ik.‬‬
‫‪526‬‬ ‫‪Süleyman el-A’meş‬‬

‫^‪£١‬؛^ بن م ح م د بن ا لختنء ظ أبو ح م ي د‬ ‫ثن ا‬ ‫(‪ ] ٥٠/° [ ")٦٤٢٠‬حدثن ا أيي‪،‬‬

‫ش‬ ‫ب ن‬ ‫ون‬ ‫مح‬ ‫ثن ا‬ ‫ي‬ ‫صاث ح ال و خ ا‬ ‫ئ ذ‬ ‫ي حي ى‬ ‫ثئ ا‬ ‫م‪،‬‬ ‫ب ن‬ ‫د‬ ‫محم‬ ‫ئ ذ‬ ‫د‬ ‫أحم‬ ‫جت ي‬ ‫ال ج‬

‫ئا‬
‫ت ب‪،‬‬ ‫بغ‬ ‫ال ظ \ل م ئ‬ ‫غذ مل ه ثث ا ز ت ؤ و ك ذللف ن ز ز بمش‬ ‫الع م س‬ ‫ا لأن ود‪ ،‬قادت شأل ت ا‬
‫أئ ن‬ ‫اث غ ا ‪ ،‬س‬ ‫ئ ت ذ‬ ‫‪٩‬‬ ‫ن‬ ‫يمولو‬ ‫نت ي ^‬ ‫مسم‬ ‫”‬ ‫ت‪:‬‬ ‫قا‬ ‫في ه ؟‬ ‫م‬
‫ب وأ و ن‬ ‫ما‬ ‫و ن ^‬ ‫كعس‬ ‫ي‬ ‫كا ن و ا‬

‫م ح م ح 'ثغلم "‬
‫‪: A’meş’e: “Zalimlerin bir kısmını‬لظ ‪Mansûr b. Ebi’l-Esved der‬‬
‫‪işledikleri günahlardan ötürü diğer bir kısmına böylece musallat‬‬
‫‪ederiz”1 âyeti konusunda öncekilerin bir şey dediğini işittin mi?” diye‬‬
‫‪,sorduğumda: “insanlar bozulduğu zaman en kötüleri başlarına geçirilir‬‬
‫‪dediklerini işittim” dedi,‬‬

‫(‪ ] ٥١/°[ “) ٦٤٢٦‬حددن ا أبو محم د بن حيان‪ ،‬ثت ا ن ح م د بني حيى‪ ،‬ثن ا ت ن غ وذ بن‬
‫يزيد‪ ،‬تحا ^‪ ^ £ ١‬بن ر شم‪ ،‬ث إ أبوع صم ة‪ ،‬عن ا لأع م ش‪ ،‬قاد‪ ٠٠ :‬ايه الممي ل ال زئ زت ه ‪ ،‬لأن‬
‫سن "‬ ‫مح ط ؛ ر‬ ‫ال‬ ‫ك م‬ ‫لآن‬ ‫وذ ل ك‬ ‫م ن ال ‪ :‬ذ ت أولبال زشزتة‪،‬‬ ‫ال م‬ ‫أ غد‬
‫‪A’meş der ki: “(iyilik terazisi) ağır olanın alameti, vesveselerdir. Çünkü‬‬
‫‪Kitab ehlinin, amelleri Allah tarafından kabul edilmediği için vesveseyi‬‬
‫”‪bilmezler.‬‬

‫حدثن ا أبو محم د بن ‪-‬حقا ن‪ ،‬ثن ا عتد اوخن ي سر ت ل م‪ ،‬ظ هن‪ 1‬د ن‬ ‫ا‬ ‫(‪ “) ٦٤٢٧‬ل م ‪/‬ا ه‬
‫متاغ<^>‪،‬‬ ‫ال‬ ‫ا ل س ر ي‪ ،‬ثن ا بي ضة‪ ،‬أنبأن ا نقثا ن‪ ،‬عن ا ال حتثب‪ :‬ؤزن ا ا خلا م ؛ل د ي في ا ال‪-‬خزة ‪1‬‬
‫"‬ ‫ومح‬ ‫ج ث او ا‬ ‫ه د ‪':‬‬
‫‪ ici bir‬؟ ‪Süfyân bildiriyor: “Oysa âhiretin yanında dünya hayatı, ge‬‬
‫‪faydadan başka bir şey değildir”* âyeti konusunda A’meş: “Çobanın‬‬
‫‪azığı gibi bir şeydir” dedi,‬‬

‫م‬ ‫أ ن ب أئ أ ب و < ء سا‬ ‫ي حي ى ‪،‬‬ ‫أ ن ب أ ن ا ن ح م د بن‬ ‫ن ‪،‬‬ ‫حي ا‬ ‫ب ن‬ ‫د‬ ‫ومحم‬ ‫أث‬ ‫ا ح دث تا‬ ‫‪٥ ١/ ٥‬‬ ‫ل‬ ‫( ‪“) ٦ ٤ ٢ ٨‬‬

‫الرب ا عي‪ ،‬أنبأن ا أبو بكر بن عيا ش‪ ،‬قا د ‪ :‬ذ ظ ث غش ا الءعم ش ي مزضه الذ‪-‬ي و ي فيه‪،‬‬

‫‪1En'âmSur. 129‬‬
‫‪2Ra'dSur. 26‬‬
 Süleyman el-A’meş 527

‫ لؤ”كا ن ت ئفب ي بج د يلتلرحثه ا في‬4‫ " ظ أص ثغ به؟ هزالث‬: 3‫تل بي ت؟ ظ‬-‫م ال‬2‫ أذغوالل‬: ‫مم ك‬
" ‫ز ي‬ ‫للح‬ ‫ق ي‬ ‫ض‬ ‫زا ز‬ ‫ب ي‬ ‫وا د ه ب‬ ، ‫دا‬ ‫أح‬ ‫ي‬ ‫ث ؤ ذث ن‬ ‫ال‬ ‫ه‬ ‫ت‬ ‫م‬ ‫أ ة‬ ‫إ ذا‬ ،‫خف ي‬ ‫ل‬ ‫ا‬

Ebû Bekr b. Ayyaş bildiriyor: ölüm üne sebep olan hastalığı zamanında
A’meş’in yanma girdim. Ona: “Sana doktor çağıralım mı?” diye
sorduğumda şöyle karşılık verdi: “Doktoru ne yapayım? Allahla yemin olsun
‫لكل‬ canım yönündeki tasarruf bende olsaydı onu helâya atardım. Şayet
ölürsem sakın kimselere haber verme, götürüp beni mezarıma koy.”

‫ أمحأئا عبد الل ه بن محم د بن‬، ‫ح د ب ي عتد ا لخز؛ز ى ن غ م‬ ‫ا‬ ‫ ا م‬/ ‫ ل ه‬-) ٦٤٢٩(
‫ يموتت رأيت‬،‫ ش ج ن ت أثا بكر بن عيا ش‬:،3 ‫ ظ‬،‫ب ا عي‬
‫ ثت ا أثو هت ا م ا لر‬4‫ أئ؛أثا ا ل رار‬4‫الحمجا ج‬

‫ الغ امس م جا نينيكن ون ا لخبث مق ا ب ل جل ود هم‬٠٠ : ‫ س ولت‬، ‫؛ ال عنت ن ين س ئمي صا مغلوبا‬

Ebû Bekr b. Ayyâş bildiriyor: “A’meş’in ters çevrilmiş bir gömlek
giydiğini ve şöyle dediğini işittim: “İnsanlar delirmiş! Derileri kendilerini
koruyorken hâlâ kalın elbise giyiyorlar.”

‫ ثن ا م ح م د بن‬، ‫ل ؤ بن م ح ث د‬3‫ ظ عئذ ا‬،‫<ددغ ا م ح ث د بن غ ئ‬- ] ‫ ا م‬/ ‫ )" ل ه‬٦٤٣٠(

، ‫ب ن الملوك إ ز م م ؤ ل ة‬ ‫م ال‬ ‫ت " حرغ‬،‫ ظت‬،‫ ظ أثو بكر بن ءعي ا شء عن ا العم ش‬،‫يريد‬
‫ محت لت؛ أك؛‬،‫ ءأ م ظف ؛ ظ ز‬،‫ ق ئ ثب ه ث لأوذخف‬:‫ ءق ات‬،‫ هزئغ زأتة‬٠^ ^ ^ ١‫نئطز‬
‫ر‬ ‫محا‬ ‫ ء ي ا ة الل ه‬، ‫ه‬ ‫و ال‬ ‫ يز ح د ه‬1‫أذ غ أ ح د‬ ‫ال‬ ‫ت أزذث أن‬3 ‫ق ي ء أزدت أن ص غ؟ قا‬
" ‫ ئ ت ة النبي ذ‬، ‫ي ظ‬
A’meş anlatıyor: Kralların biri gezmeye çıktığı bir sırada yağmur yağmaya
başladı. Kral başını kaldırıp: “Şayet kesmezsen sana eziyet ederim!” deyince
de yağmur kesildi. Kendisine: “Kesmeseydi ne yapabilirdin ki?” diye
sorulunca, kral: “Onu tevhid eden her bir kişiyi (müminleri) öldürecektim”
dedi. Bu şekide oradakiler, Allah’ın, mümin kulunu koruduğunu öğrenmiş
oldular.

‫ ثن ا فثاب بن‬،‫ أنيأن ا أبو ي حيى الرازي‬، ‫خ ا؛ثن ا عئد اللمؤ س م ح ئ د‬ ‫ا‬ ‫ا ه‬/ ‫ه‬ ‫ل‬ ")٦٤٣١(
‫غ ي الث الز‬ ‫ج‬ ‫ " كا ذ ظل ق ش ن‬:>3‫ ئ‬، ‫ح ش‬ ‫م‬ ‫ غن ا‬، ‫ ص ئ ي ن‬، ‫ ظ قي خ ه‬،‫ع‬:‫الث ر‬

:‫ قات‬،‫ ء إدي ريئ أن أب ض رو حلث‬،‫ ائتي خ ا جتلث‬:‫فقود‬

‫ ي‬،‫بي م‬
‫ نأ ي م‬،‫ي ظهث للن ا س‬

" ‫ و ج ع د ائنؤ ث ح ماء‬٤١^ ١. ‫ فأ وت ال ق‬C‫ئ شك خ‬

528 Süleymân el-A’meş

A’meş der ki: öneeleri ölüm meleği insanların karşısına çıkardı. Birine
geldiği zaman: “ihtiyacını gör, zira ruhunu alacağım” derdi. Ancak bu
konuda şikayet edilince Allah (hastalıklara karşı) devayı indirdi ve ölümü de
gizli kıldı.

‫^؛‬£١^ ‫ ثن ا‬،‫ ثن ا إن ما عيد بن ز م‬،‫ ثن ا ئ خ ث د بن ج ع مر‬،‫ا م ] حدثت ا أيي‬/ ‫)" [ ه‬٦٤٣٢(

‫ب ه د ق‬
‫ م ح م‬: ‫ اا م م نجت م ح‬: 3 ‫ ظ‬، ‫ غذ ن ي ن ا ذ‬، ‫ ئ ا ل م ح ل ث ذ محا م‬، ‫ئ ذ ا ال ئ غ ج‬
‫ م ن أ ث؟‬:‫ ق ات لت ا ل ع ابد‬،‫ب ر م عه‬
‫م‬ ‫ ن ج ع د‬،‫ قد حي ا لث از‬،‫شئط ابأ‬ ‫ي س‬
‫بل‬‫قبثم إ‬
‫م‬ ،‫ع ار‬
‫ اخزغ‬:‫ زن ا ه و؟ ق ات‬:‫ هن أدثلف عأى أ م حن مث ائ حن فيه؟ ه ا د‬:‫قات‬ ‫بأ‬ ،‫ أثع ثد م ع لق‬:‫ق ات‬
‫ نجع د‬،^ ^ ١ ‫عند با ب‬ ‫إلئه م ا‬ 3 ‫ هأطاعة ه ا ئ ل ر ج‬، ‫ميه فئأثز يالمموذ_ا‬ ‫بن ا ئهلث ب‬

‫ت حثز‬ ‫محل‬ ،‫صث م ت‬ ‫ما‬ :‫ ثت العابد‬3 ‫ ه ما‬،‫ هأ ح ذة الؤ ج د ئذب ح ة‬،‫زاه يضرط‬ ‫جئ‬ ‫ال ئت ط ا ن‬
"‫؛ ه ه‬ ‫ك‬ ‫ب أ ن جن‬
‫م‬ ‫ظ ث ئ آل زأئآ‬ ‫ص‬ :3 ‫ هق ا‬:3 ‫ ظ‬١ ‫م حي‬
Süleymân (A’meş) der ‫لكل‬: İsrail oğullarından bir adam bir mağarada
.kendini ibadete verdi. Bunun üzerine iblis mağaraya bir şeytanı gönderdi
Şeytan mağaraya girip adamla birlikte namaz kılmaya başladı. Adam: “Sen
kimsin?” diye sorunca, şeytan: “Ben de seninle ibadet edeceğim” karşılığını
verdi ve: “Sana yaptığımız bu şeyden daha hayırlı olan bir şeyi söyleyeyim
mi?” dedi. Adam: “Nedir?” diye sorunca, şeytan: “Buradan çıkıp bir
kasabaya gidelim ve iyiliği emredip l^tülükten alıkoyalım” dedi. Adam
şeytanın sözünü dinleyip mağaradan çıktı, ikisi birlikte bir kasabanın giriş
kapısına geldiklerinde bir adamla karşılaştılar. Şeytan o adamı görünce
osurmaya başladı. Adam da onu tutup boğazladı. Yanında gelen adam: “Ne
yaptın? insanların en hayırlısını öldürdün!” deyince, onu kesen adam: “Bu
bir şeytandı! Ben de Allah’ın sana gönderdiği bir rahmetim” karşılığını verdi,

‫ ثن ا عتذ الل ه‬، ‫إئ ح ا ى‬ ‫بن‬ ‫ أنبأن ا م ح م د‬، ‫ ] حدثن ا أبو حا م د بن جمل ه‬٠٢/®[ ")٦٤٣٣(
،‫ائ حثه هذا الثؤاؤ‬ ‫لأعن س‬ ‫ أخذ ا‬:3 ‫ ظ‬،‫ ثن ا ت ع د بني حيى أب و نمثان ا ل حداء‬،‫بن ه ا ئ‬
‫خدمخذ‬ ‫ ثؤ‬، ‫أي م ح م د‬ \‫ل‬ : ‫ بئتس‬3 ‫ مما‬،‫ءأبى‬ ‫ح دبه م‬ ‫قشألره أن ت‬ ‫ هؤم‬٥^
" ‫ش اكثازيي؟‬ ‫ا ل ال‬ ‫ " س طق‬:‫ ا ال عنثن‬3 ‫ئ ؤ الء ا ف ا م ؟ مما‬
Ebû Süfyân el-Hazzâ der ki: A’meş, İrak bölgesinde bir yere gitti. Bölge
ahalisinden bazıları yanma gelip kendilerine hadis rivâyetinde bulunmasını
 ‫‪Süleyman el-A’meş‬‬ ‫و ‪2‬ق‬

‫‪istediler, ancak A’meş kabul etmedi. Yanında oturanlar: “Ey Ebû‬‬

‫‪Muhammedi Şu miskinlere hadis rivayetinde bulunsana” dediklerinde,‬‬
‫‪A’meş: “Kim bir inciyi domuzun boynuna takmak ister ki?” karşılığını verdi.‬‬

‫ت خ ئ د بن علئ ‪ ،‬ثن ا عئد الثؤ بن م ح م د ان عو ي‪ ،‬ثن ا أبو‬ ‫حدت ا‬ ‫(‪] ٥٢/®[ -) ٦٤٣٤‬‬
‫ال‬ ‫ت ع د ا لأ‪،‬قغ‪ ،‬ثط خنئ ن بن عئد ‪ ،^ ^ ^ ١‬مح‪ 1‬د ‪ :‬ش م ع ت ا الءعت س‪ ،‬ثق وبت آم ‪ ١^ ^ ١‬أن‬
‫ثتثزوا هذه ا لأئا ي ز على الكت ا ش ‪.٠٠‬يعني ا ل ح د ي ت‬

‫‪A’meş der ki: “Paralarınızı hadislerin üzerine bulaştırmamaya dikkat‬‬

‫”!‪edin‬‬

‫ال‬ ‫ت ا ال حتثن‪ ،‬بموت‪٠' :‬‬ ‫ثق ون‪ :‬ش مع‬ ‫(‪ ] ٥٢/®[ “) ٦٤٣٥‬وه ات خنئ د ‪ :‬وش م ع ت أبى‪،‬‬
‫ث ووا الل ؤل ؤ ث غ ث أ ظال ف اكثازير "‬

‫‪Yine şöyle demiştir: “İncileri (hadisleri) domuzların (avamın) ayakları‬‬

‫”!‪altına saçmayın‬‬

‫(‪ ] ٥٢/®[ ")٦٤٣٦‬خ ا؛ثن ا عئد الل ه بن • م ح م د ‪ ،‬ثت ا أبو ت ع ي د أ خ ن ذ بن م ح م د بن‬

‫سع يد‪ ،‬ثن ا عب امس بن ع د العظي م‪ ،‬قات‪ :‬ش م ع ت أبا ن عي م ‪ ،‬م ولت‪ :‬ه ا ‪ 3‬عئد الث الم‪ "٠' :‬كان‬
‫إدا ح د ت شحس غ وي عظ م العلم ‪٠٠‬‬ ‫الءعن س‬ ‫ا‬

‫‪Şu’be der‬‬ ‫‪:‬كل‬ ‫‪“A’meş, hadis aktardığı zaman huşû içinde aktarır ve ilme‬‬
‫”‪çok büyük bir hürmet gösterirdi.‬‬

‫(‪ ] ٠٢/®[ ")٦٤٣٧‬حدق ا أ خ ن د بن م ح م د بن أ خ ن ذ ‪ ،‬ثن ا عبد الثؤ ئ ذ محم د الرازي‪،‬‬

‫ثغ ا أب و عؤن الؤوري ي حدثن ا ب ا ل ح د ي ث‪ C‬ثن ا ركريا بن عد ي‪ ،‬ما لأ‪ :‬و حدثن ا اثن إديي‪،‬م ئ‪،‬‬
‫بي ا إلتثا ذ‬
‫م ولت‪ " :‬بقي رأس النالب ‪ '٠‬م‬ ‫ث ‪،‬ب م‬ ‫قات‪ " :‬كا ن ا لآع م س وب ما ي حدق ا بالح دي‬
‫‪: “A’meş bazen bizlere hadis aktarır ve sonunda (senedi‬لكا ‪ibn idrîs der‬‬
‫‪kastederek): “Geriye hadisin anamalı kaldı” derdi,‬‬

‫(‪ ] ٥٢/®[ ")٦٤٣٨‬حدثت ا أبو م ح م د بن حيا ن; ثئ ا عئذ الؤ ح م ن بن م ح م د بن خث ا ؤ‪،‬‬

‫ش ر ب‪ ،‬ثن ا ا ل أ ش ي ‪ ،‬ثعا أثو ب م بن عيا ش‪ ،‬ظ‪،3‬ت قاد ز ج ل‬ ‫ر‬ ‫ثت ا إ سما عيل بن‬
‫طث‪٠٠‬‬‫أو د‬ ‫ا ذ ف غ ‪ ،‬هؤالء ‪:‬ملونص‬ ‫لث؟ قات‪" :‬‬
‫^ خؤل‬ ‫يمحم ‪ :‬والء‪١‬‬
530 Süleyman el-A’meş

Ebû Bekr b. Ayyâş der ‫لكل‬: Adamın biri A’meş’e: “Şu çevrende bulunan
hizmetçiler de nedir?” diye sorunca, A’meş: “Sus! Zira bunlar dininin
muhafaza edilmesini vesile oluyorlar” karşılığını verdi.

‫\ ه ] حدثن ا أثو" ج ي م أ ح م د بن م ح م د المع د لأء ثئ ا عثد الل ه بن م ح م د‬/‫ [ ه‬-) ٦٤٣٩(

‫ش بن‬ ‫مح‬ ‫ ت ب غ ت‬:‫ قات‬،‫ ثن ا أ خن ن بن داود ا ل حراتي‬،‫ ثن ا ع س ى بن جعمر‬،‫الن حرو؛ي‬
،‫مي بمر بي ي وش امحاي‬ ‫بن‬ ‫أئس‬ ‫ " ء ن‬:‫ م ود‬،‫منن‬ ‫؛ ال‬ ‫ ت م ن ت‬:‫ ف وت‬،‫يوئس‬
،‫ ج ح ش و ال ك‬1‫ه م أ ج ئ ت إ؟ى ا ل ح ح‬ ^!١‫ ح ذم ت نن و ل‬،‫بث حديق‬
‫أن م غ م‬ ‫ال‬ : ‫ئأوئأل‬

’’ ‫ " ثم ئ د ن ق م ح ث أتي ي غذ ن م ظ‬: 3 ‫قا‬

A’meş der ki: Enes b. Mâlik günün başı ve sonunda yanıma uğrardı.
Ona: “Hadis rivayet ettiğini işitmiyorum. Oysa Resûlullah'ın ( ‫ ال^وااوااوة‬aleyhi
veselİEm) hizmetinde bulundun, sonra (vali) Haccâc’ın yanma gelip görev
aldın” dediğimde: “Sonra buna pişman oldum ve Resûlullah'tan (sallallahu alayhi
‫ ر طاائ!؟س‬direkt değil de başka bir adam vasıtasıyla hadis rivayet etmeye
başladım” karşılığını verdi.

‫ثغ اء‬ ،‫بنشتؤي‬ ‫ ثن ا أ خن ذ بن الماسسمم‬، ‫ ] حدثن ا نآ بمان بن أ ح م د‬٦٤٤٦[ -) ٦٤٤٠(

‫ذات يزم ثن منزل ه‬ ‫ا لأع م س‬ ‫ خزغ‬:‫ قات‬،‫بن علي‬ ‫ثن ا مغدلط‬ ،‫^ بن م ح ز ا لختري‬ ١
‫إمام ه م‬ ‫ ثا قث خ‬، ‫ مح د ح د ي ص ر‬،‫ وم د أقا م المودن ا ل صالة‬،‫ ئنؤ ب ن ن ج د تني أشد‬،‫؛تخز‬
‫ ق‬:‫منث‬ ‫؛ ال‬ ‫ ؛ ه‬١١٤ ،‫ك ز ن‬ ‫ه‬ ‫باد;ء‬
‫ج‬ ‫اة;ؤؤ ك ل‬ ‫ ئء و ي‬،‫يق زة قي وكئ ت ا لأو؛ى‬
‫ظن ل أ ي‬ ،‫ " نذ أم م حن م حقئغن‬:‫ فوت‬٠ ‫ أظ تين ث زغ رد |لثب‬، ‫محي ه‬
‫غد‬ ‫إ ال‬ ‫أ ي‬ ‫ ؤ زإه ا‬:‫ها أ ى‬ ‫ه‬ ‫ائ د‬ :‫ي‬،‫ئ " ؟ ق ات ا إلت‬- ‫ ئ ؤة) اخل ا‬، ‫زان ي‬
‫شص ن ؛ ك ث أتمث م ي ل‬1‫ا زنولث الئ‬-‫ " ءأل‬:‫ ال ءنث ت‬1 ‫ د‬1‫ ق؛‬،‫الحاشعين^أ‬
Mendel b. Ali bildiriyor: Bir defasında A’meş seher vakti evinden çıktı.
Esed oğullarının mescidine uğradığı zaman namaz için kamet getirildiğini
gördü. Bunun üzerine namaz kılmak için içeri girdi. Namazı kıldıran imam
ilk rekâtta Bakara sûresini, ikinci rekâtta ise Âl-i îmrân sûresini okudu.
Namazı bitirince de A’meş ona şöyle çıkıştı: “Allah’tan korkmaz mısın?
Resûlullah’ın: «Her kim namaz için insanlara imam olursa namazını kısa
tutsun. Zira arkasında ihtiyarlar, güçsüzler ve işi olanlar bulunabilir»
buyurduğunu işitmedin mi?” imam: “Ama Allah şöyle buyurur: “Şüphesiz
 Süleymân el-A’meş 531

o (sabır ve namaz), Allah'a saygıdan kalbi ürperenler dışında

herkese zor ve ağır gelen bir görevdir”1 deyince, A’meş: “Ben kalbi
ürperenlerin sana bir elçisiyim! Ama bilesin ki sen, huysuz birisin!”
karşılığını verdi.

‫ ظ أ م‬،<‫لخذ ئ ع ئ ا لآ‬ ‫إ‬ ‫ ث‬،‫م ثن ن ل م‬ ‫ج‬ ‫طثا أ خت ن ئ‬ ] ‫ا م‬7 ‫ [ه‬-) ٦٤٤١

‫ و ح ر غ مع ه م م‬،‫عزابؤ‬-‫م ن أ‬ ‫الع م س‬ ‫ اكئ ر ى ا‬:‫ يمولط‬، ‫ سم ن ت ز ي ا‬:3 ‫ ظ‬،‫عبد الؤ ح م ن‬
،‫حمئت‬- ‫أ حزم و ك ا ن ائي ق ا تآ ي وذيه مء ئا ي ث ن غ وا يؤم ا فى‬ ‫محلما‬ :‫ قات‬،‫يز ج ون أن قنن ئ وا بئة‬
‫نث ث إناؤه زقا ؛ إلئه ب ع مود ؛ ك ي ن ؤ قصزبة به‬ ‫لأع م س‬ ‫ هما م ا‬، ‫م جت م عون‬ ‫إثه م وه م‬ ‫ن جاء‬
‫ " إن ش غنة ا إل خزام‬:‫ م وم إثه فت شي ة زأ ث م ح رم؟ مما ل‬، ‫ يا أبا م خ ث د‬:‫ قالوا‬،‫وف ج ة‬
" ‫< ث ا لخث ا ل‬

Vekî’ anlatıyor: A’meş bir bedeviden binek kiraladı ve hac için yola
koyuldu. İlminden ve sohbetlerinden faydalanmak isteyen bir grup insan da
onunla birlikte yola çıktılar. Ancak ke^an içinde bir erkek deve, diğer dişi
develere saldırıp sıkıntı veriyordu, ihrama girdikten sonra bir ara bir
çardağın altında toplandılar. A’meş de yanlarına geldi, izarım topladı,
çardaktan aldığı bir kazıkla da erkek deveye vurup başını yardı. Oradakiler:
“Ey Ebû Muhammed! ihramlı olduğun halde onu dövüp başını mı
yarıyorsun!” dediklerinde, A’meş: “ihramın sünnetlerinden biri de böylesi
bir deveyi dövmektir!” karşılığını verdi.

‫ ثن ا إن ما عيد س‬،‫ ثن ا إبزا م أ ب ن ثائله‬، ‫ء حدثن ا نأئ ما ن بن أ ح م د‬٠٣/٥ ‫ ت‬-) ٦٤٤٢(

، ‫ " ئ م‬:3 ‫بم ؤدة ط ؟ د ا‬ ‫ هن‬:‫ك ل لأعنش‬ ‫مح‬ : ‫ محا د‬،‫ ثن ا مئدت‬، ^ ^ ١‫ع م رو‬

3‫ءثا‬،‫ مهي رجل بجم عند م‬$١٣‫كث قي‬

‫ قه‬،‫ت 'حبلي ح و أ وهد' ؛محن‬
‫ثلث ا‬ ،^‫كثا لت م مر نين‬ ‫وما‬ ‫ؤ ئ بما ذ ال ذ ي شئ ن ثا ف ذا‬ : 3 ‫ ظ‬،‫انت وى عأى ظه ري‬

‫ مم ر قه‬،^^ ١‫ ؤأك حيث‬١٤٠^ ‫ ^ أولي مغزال‬١:‫ ؤئك‬،‫و طئ امحزرميت به‬

" ‫ وهربت ثنه‬، ‫قلبمل قي ويق ي ال م‬

1Bakara Sur. 45
532 Süleymân el-A’meş

Mendel der ki: A’meş’e: “Irak bölgesinde birilerine hiç eziyet verdin mi?”
diye sorduğumda: “Evet!” dedi ve şöyle devam etti: “Irak bölgesindeyken
ırmağın kenarında bir adamla karşılaştım. Adam bana: «Irmağı geçene kadar
beni sırtına al» deyince onu sırtıma aldım. Adam sırtıma yerleşince: «Bunu
hizmetimize veren Allah’ın şanı yücedir. Bunlara bizim gücümüz
yetmezdi»1 dedi. Bunun üzerine ırmağın ortasına ulaştığımda onu
sırtımdan attım ve: «Allahım! Beni mübarek bir yere indir. Sen indirenlerin
en iyisisin» dedim. Adamı da giysileriyle birlikte suyun içinde çırpınırken
bırakıp uzaklaştım.”

‫ثن ا‬ ،‫ع ئ ا التار‬ ‫مر‬ ‫ أثأئا أ خ ئ د‬، ‫ت ل م‬ ‫بن‬ ‫فر‬

‫ب ن جع‬ ‫أ خند‬ ‫ح دمحا‬ ]‫ [ ما ! م‬-) ٦٤٤٣(
‫ جاء ن قان ى ت ع يد إ ز ا ال عن ش قت لني‬:‫ قات‬،‫ ثن ا ع م و ا ل حنفلل غ‬:‫ قات‬،‫عل ي بن ح جر‬
،‫ش أنه غامت‬ ‫ط‬ ‫ ^ ؟‬١٤١١ ‫ص‬ ‫ ^ ؟‬١ ‫أ ك ي أظ هم د‬ ‫ص‬ " : ‫؛ ه ا ال منثث‬3‫ ق ا‬،‫غ ي‬
‫ثد ع ائبزاخ قا أب ا م ح م د‬ ‫ال‬ :‫ قث ات ل ة نقيان‬، ‫وكأن في أؤل نا أ خذ نقيا ن في ا ل ح دي ث‬
‫والت ث؛ جىء‬ ‫ال‬ ،‫به‬ ‫ ح دي ت بن ش أثلث‬:‫جاء بل ق؟ ه ا لأ‬ ‫تا‬ :‫ع ر حا ل؟ قات‬
‫ أن ا ش م ئ ث‬:‫ ممات‬،‫ب د هداي الئخثاي‬
‫ إن ابن ع م هم‬: ‫ ئ ك‬: ‫ ن ا هؤ؟ محا د‬: ‫ ق ا د‬،‫بالسيء‬

‫ " أ ن ق هدايا ال نئ ثاي‬:‫ قات‬،‫ ظ ش ث ئ أييثا ب ت‬:‫ ا لأضث‬:‫ ق ات‬،‫ ال‬:‫هدا بمت؟ قات‬

" ‫ثأ ي ائ ذ عب ا س ؤائذ غتت م ح البجا‬

Ömer el-Hanzalî anlatıyor: Süfyân(ı Sevrî)’nin A’meş’ten hadis aldığı
dönemin başlarıydı. Süfyân b. Saîd, A’meş’e gelerek selam verince, A’meş:
“Ey Ebû Abdillah! Nasılsm? işlerin nasıl? Duyduğuma göre işlerin
yolundaymış” dedi. Süfyân: “Ey Ebû Muhammed! Hiçbir durumda şakayı
bırakmıyorsun” dedi. A’meş: “Neden geldin?” diye sorunca, Süfyân:
“Söyleyip durduğunu duyduğum bir hadis sebebiyle geldim” dedi. A’meş:
“Hangi hadis?” diye sorunca ise Süfyân şöyle cevap verdi: “Sen, ibn Ömer’in
M uhtâr(-1 Sekafî)’den hediye kabul ettiğini söylemişsin.” A’meş: “Sen daha
bunu duymamış miydin?” diye sorunca, “Hayır” karşılığını verdi. A’meş:
“Habib b. Ebî Sâbit, bize şöyle aktardı: “Muhtâr’ın hediyelerinin ibn Abbâs

1ZuhrufSur. 13
 Süleyman el-A’meş 533

ile îbn Ömer’e geldiğini ve onların da bu hediyeleri kabul ettiklerini

gördüm” dedi.

،‫ ثن ا هم د الثؤ بن ا ل ح ثت ن ال ن بماتوري‬، ‫حدق ا أبو م ح م د بن حقا ن‬ ‫ا‬ ٥٤/®‫ )“ ل‬٦٤٤٤(

‫ نأي ت‬:‫بر‬
‫ ج‬/‫ا‬ ‫فص‬
‫ح‬ ‫ لحم ص بن أيي‬:‫ ئ ك‬:‫ يأمول‬،‫ بن أيي أش ا نة‬، ^ ^ ١ ‫ ش م ع ت‬:‫ق ا لأ‬
‫وب غ به‬
‫م‬ ‫أمحواما‬ ‫أؤبالقران‬ ‫يزئعبالعلم‬ ‫ إبة الثث‬٠٠ : ‫ب ولت‬
‫ م‬،‫؟ مادت نحم وش معتة‬ ‫لأع م س‬ ‫ا‬
‫دللث ل كان غش عمم ي ذن ص حغأ أحلوفث بؤ في‬ ‫أز ال‬ ،‫ وأنا م ث ن يزهثيي الثت به‬،‫ا ح رس‬
" ‫ا[خ وثؤ‬ ‫سك ك‬

Hâris b. Ebî Usâme der ki: Hafs b. Ebî Hafs el-Ebbâr’a: “A’meş’i gördün
mü?” diye sorduğumda şu karşılığı verdi: “Evet, gördüm ve şöyle dediğini de
işittim: “Allah, ilim veya Kur’ân’la bacılarının değerini yükseltirken
bazılarının değerini ise düşürür. Allah da benim değerimi bunlarla
yükseltmiştir, öyle olmasaydı boynumda bir çan Küfe sokaklarında
dolaşıyor olurdum.”

‫ ثن ا أ خن ن مع‬، ‫ أنبأن ا ث خ ث ذ بن إت ح ا د‬، ‫ ة ه ] حدثن ا أبو خام د س جتل ه‬/ ‫ )“ [ ه‬٦٤٤٥(

‫ ج اء ئ ج ث ين غيثه وأ ص حا ب‬:‫ تئولث‬، ‫ شب ع تش م ان‬:‫ هاد‬،‫ ثن ا حا م د بن ي ح ش‬، ‫ال ول د‬
" ‫ " ت ذ أكب؟‬: ‫ذ ا ل أ م‬ ‫م‬ ‫ ق ات‬، ‫م غ إمحا‬- ‫ا‬ ‫ا‬: :‫ قاذؤة ع رب ابه‬، ‫م‬ ‫م ح‬ ‫ه إرا‬
‫ره م‬ ‫ " أك‬:‫منئ م ن ال؛اخ ل‬ ‫ال‬ ‫ت ا‬1‫ ق‬، ‫يزا ج‬،‫^ ا لخ‬١^ ‫ئ‬ ‫ نح ن م ن اثب ؛ ئ بماذوئلف‬:‫قالوا‬
" ‫سل ون‬ ‫ال‬

Süfyân bildiriyor: Şebîb b. Şeybe ve arkadaşları A’meş’in yanına gelip

kapıdan: “Ey Ebû Süleymân! Yanımıza çık!” diye seslendiler. A’meş içeriden:
“Siz kimsiniz?” diye sorunca, “Biz seni odaların ardından çağıran kişileriz”
karşılığını verdiler. Bunun üzerine A’meş içeriden: “Onların çoğu da
anlamazlar” dedi.
A’meş, ashâbdan İbn Ömer’in vefatı ile İbnu’z-ZübeyT’in öldürülmesine
yetişmiş biridir ki o zamanlar on üç yaşındaydı. A’meş on sekiz
yaşındayken ashâbdan Câbir b. Abdillah vefat etmiştir. A’meş yirmi yedi
yaşındayken ashâbdan ibn Ebî Evfâ vefat etmiştir. A’meş otuz üç
yaşındayken ashâbdan Enes b. Mâlik vefat etmiştir. Enes b. Mâlikle
Mekke’deyken görüşmüş ve ondan hadis dinlemiştir, ‫؛‬bn Ebî Evfâ ile
görüşüp ondan hadis dinlemiştir. A’meş, Hz. Hüseyin’in öldürüldüğü yıl
534 Habîb b. Ebî Sâbit

olan H. 60 yılında doğmuş, H. 148 yılında vefat etmiştir. Tâbiûndan

Süleymân et-Teymî, Muhammed b. Cuhâde, Ebân b. Tağlib gibileri ondan
rivayetlerde bulunmuşlardır.
‫ثن ا‬ ،‫ ثن ا مس دد‬، ‫ ثن ا ي و نق ئ ائثاح ي ى‬،‫بن ائ خث ن‬ ‫ب‬ ‫حبي‬ ‫حدثن ا‬ ]‫ ه ه‬/‫ [ ه‬-) ٦٤٤٦(

،‫ا ل حزام‬ ‫جر‬ ‫ب ش ثى المش‬

‫' وأنت أض بن مال ك م‬٠ ‫ مات؛‬،‫ ثن ا ا الحتثث‬،‫عي ش بن يون س‬

" ‫محا م ص ئثه ح ش يس وي بهئنة‬1 ^ ^ ١‫ زئع رأته م ن‬٩ ‫ئكادا‬

A’meş der ‫نط‬: “Enes b. Mâlik’i Mescid-i Harâm’da namaz kılarken

gördüm. Namazda rükûdan kalktığı zaman (secdeye gitmeden) dümdüz
olacak şekilde dururdu .”

‫ ق ا الت ثن ا ث خ ئ د‬،‫ وأبو حا م د بن جب ا ه‬،‫بن عتد الثؤ‬ ‫حدثن ا إ(زا ويلم‬ ]‫ ه ه‬/‫ [ ه‬-) ٦٤٤٧(
‫نال ك‬ ‫تن‬ ‫س‬ ‫ " زأنت أن‬:‫ قات‬، ‫م‬ ‫م ح‬ ‫ عن ا‬،‫ ت ا ني ت‬:‫ قات‬،‫ نما م حة‬: ‫ قاد‬،‫ئ إ ن خ ا ى‬
" ‫جبث ال ق نحا ر ئ بم ر‬

A’meş der ki: "Enes b. Mâlik’i namaz kılarken gördüm.”

Takrîb 4164, Takrîb 4314, Takrîb 134, Takrîb 3925, Takrîb 4558, Takrîb
4557, Takrîb 3717, Takrîb 2723-b, Takrîb 2620, Takrîb 3059, Takrîb 2957,
Taknb 1810, Takrîb 2271, Takrîb 184, Takrîb 3359, Takrîb 3300, Takrîb
1392-a, Takrîb 1228, Takrîb 3304, Takrîb 2886, Takrîb 1163, Takrîb 3922-
a, Takrîb 2929, Takrîb 705

Habîb b. Ebî Sâbit

Onlardan biri de Habib b. Ebî Sâbit’tir. Âbid, çokça infakta bulunan,
rızkı veren Allah’a tevekkül eden, Kur’ân hafızlarına yemek ikramında
bulunan, akılsızlara ilmi öğreten biridir. Tevazu gösterdikçe değeri
yükselmiş, yardımlarda bulundukça bunun faydasını görmüştür.

‫ ح دب ي‬، ‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثن ا عتف الثؤ ين أ ح م د بن‬، ‫أبو بكر بن مال ك‬ ‫خ ا؛ثن ا‬ ] ٦ ٠/ ‫ ل ه‬-) ٦ ٤٧٢(

‫ب ن أي ي‬ ‫ب‬ ‫مح‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫ث‬ ‫دم‬ ‫ئ‬ " : ‫قا ت‬ ، ‫ت‬ ‫ا ق تا‬ ‫ع ن أي ي ي حي ى‬ ، ‫ش‬ ‫ع يا‬ ‫أث و ب ك ر ب ن‬ ‫ثن ا‬ ، ‫ي د‬ ‫سع‬ ‫أث و‬

" ‫ثبي‬ ‫عثه م‬ ‫ دكأبما مح د م‬،‫ثا ب ي ا ائ بف ن‬

 ‫‪H a b îbb.E bîS âbit‬‬ ‫‪535‬‬

‫‪: “Habîb b. Ebî Sâbit ile birlikte Tâife gittim.‬ئظ ‪Ebû Yahyâ el-Kattât der‬‬
‫”‪Tâif ahalisi sanki yanlarına bir peygamber gelmiş gibi onu karşıladılar.‬‬

‫(‪ “) ٦٤٧٣‬ل ‪ ] ٦١/٥‬حدثن ا أ خ ن د بن إ ن خ ا ق ‪ ،‬ثن ا ا ل ح تن ن س ق ارون‪ ،‬ثن ا ث خ ث د س‬

‫رقة؛ تن ذكار‪ ،‬ث ا زو ئذ ئمحتالأ‪ ،‬غذ أي بنان‪ ،‬ص مح ب ي أيي ي ‪ ،‬الت‪’’ :‬‬
‫ح"‬ ‫م‬ ‫ين ا‬ ‫بر ئ‬ ‫ر مم ذ‬ ‫مما‬ ‫ن ق نص ع ن يت ن ب م‬
‫)‪Habîb b. Ebî Sâbit der ki: “Allah için alnını yere koyan (seedeye giden‬‬
‫”‪kişi kibirden uzaklaşmış demektir.‬‬

‫بثا ى‪ ،‬ثن ا ا ل خنذ ئ‬

‫مه د الثؤ ئ ت خ م ‪ ،‬ظ ع ئ ن م‬ ‫غدت ا‬ ‫(‪] ٦ ٧ ٥ [ -) ٦٤٧٤‬‬
‫بن أبي ظبت‪ ،‬ه ا ‪:3‬‬ ‫ب‬ ‫الح ش ‪ ،‬ثت ا عثد الل ه بن المث ا رك‪ ،‬ثن ا أب و حقا ن ا ل س م ي‪ ،‬عن حبي‬
‫"‬ ‫م‬ ‫قؤث مئل ة‪ Vj ،‬محزف بم تق ص‬ ‫إل‬ ‫ء ه ما ‪ ^ ٠١ " : 3‬ا ه‪ ،‬فإة‬
‫‪Habîb b. Ebî Sâbit der ki: “Allah’ın huzuruna çıkın! Zira huzuruna‬‬
‫”‪çıkılacak bir benzeri daha yoktur ve hakkı en iyi bilen Allah’tır .‬‬

‫(‪ ] ٦١/®[ -) ٦٤٧٠‬حدق ا أبو م ح م د بن حثا ن‪ ،‬هأ ‪ :3‬ثن ا علي بن ت ع يد‪ ،‬قا د ‪ :‬ثت ا أبو‬
‫أيي ا ل ع الع‪ ،‬ئا لأ‪ " :‬أنفئ‬ ‫"كامل‬ ‫عمي ل ا لجما ل ‪ ،،‬قات‪ :‬ش م ع ت حال د ن يزيد ‪ ، ^ ^ ١‬عن‬
‫بن أيي ثا ب ت على اله راؤ ماقه أل ف "‬ ‫ب‬ ‫حبي‬

‫‪Kâmil Ebu’l-Alâ der ki: “Habîb b. Ebî Sâbit Kur’ân hafızlarına yüz bin‬‬
‫”‪dinar) infakta bulundu (.‬‬

‫شر‬ ‫إش حا ق‪ c‬ثن ا رقا د‬ ‫بن‬ ‫ث خئد‬ ‫ثن ا‬ ‫(‪ ] ٦١/®[ -) ٦٤٧٦‬خ ا؛ثن ا أبو حا م د بن جبل ه‪،‬‬

‫ن‬ ‫م‬ ‫إ ة‬ ‫ت ‪ ،‬ئا د ت ‪٠٠‬‬ ‫أ ب ي ثا ب‬ ‫ب ن‬ ‫حب ي ب‬ ‫ع ن‬ ‫‪،‬‬ ‫ت ال م‬ ‫ب ن‬ ‫عي د‬ ‫ن ما‬ ‫ع ن إ‬ ‫‪،‬‬ ‫يم‬ ‫ه ش‬ ‫ثئ ا‬ ‫آ ي و ث ‪ ،‬ئا د ت‬

‫القنؤ إذا ح د ت الؤي ل الم ؤم أن م ب د عقهنإ ج م يئأ‪ ،‬ز ال يخقش أ ح ذا دوذ أ ح د ‪٠٠‬‬
‫‪Habîb b. Ebî Sâbit der ki: “Kişinin topluluğa karşı konuşurken bazılarına‬‬
‫”‪doğru değil de tümüne doğru dönmesi sünnettendir.‬‬

‫(‪ ] ٦١/®[ -) ٦٤٧٧‬حدق ا أبو حا م د بن جثثه‪ ،‬ثن ا ث خ ئ د بن إ ن خ ا ق‪ ،‬ثن ا إن ن ا عيد ن‬

‫بن أيي م ت‬ ‫حبي ب‬ ‫م بن عيا ش‪ ،‬قادت " رأيت‬ ‫جت ي‪ ،‬ثن ا أثو‬ ‫ال‬ ‫أي ا ل حاوث‪ ،‬ثن ا ا‬
‫شاج دا ‪ ،‬فلز ن أ و ‪ ،‬ئل ث‪ :‬ي ق ‪ : ،‬ض ئ طول ال ث ي وؤ "‬
536 H a bîbb.E bîS â bit

Ebû Bekr b. Ayyâş der ‫لكل‬: “Habîb b. Ebî Sâbit’i secdedeyken gördüm.
Secdede ‫ ه‬kadar uzun durdu ki onu görseydin ölmüş olduğunu
düşünürdün.”

،‫ ثن ا م ح م د بن أ ح م د بن نا ج ز‬،‫ ] أخ رد ا م ح م د بن ابزا مني في كت ابه‬٦١/®[ ")٦٤٧٨(

‫أن‬ ‫ج ب‬ ‫ ا‬٠٠‫ ثغ ا ئتين؛> قادت ثمات رثثد‬، ‫ ثن ا نئن بن ا ل حث ا ب‬،‫أ بن ت ع ي د ا ل ج وه ر ي‬ ‫م‬ ‫ثن ا إتزا‬

‫ما‬ " ‫ ومحا ل م ح ب ئذ أيي تا ب ت؛‬،‫ي ش ا بي وش رابي‬ ‫ح ر‬ ،‫أقون ثي قي ط ذ فيء ؤه‬

‫أ م حش ي جيء م ن ح ن ت‬ ‫ أرت محات‬، ‫إي م ن ي ي‬ ‫محقا أ ح ب‬ ‫ا ش يء ن ئ م ن أخي‬
١١ ‫اأ مح هب‬

Zübeyd der ki: “Her şeyde ,hatta yeme ve içmemde dahi niyetimin
olmasım isterim.
Habîb b. Ebî Sâbit ise şöyle der: “Bir şeyi ödünç olarak en çok yine
kendimden almayı severim. Zira ona: «Biraz belde de bu ihtiyacımız
sevdiğimiz bir yerden karşılansın» derim.”

‫ ثن ا م ح م د بن‬،‫ ثغ ا م ح م د بن إئ ح ا ى‬،‫ ] حدثن ا أب و حام د بن جثته‬٦١/®[ “) ٦٤٧٩(

‫م‬ ‫ال‬ ‫ " طليا ف ذا ا‬:‫ق ا لأ‬ ‫بن ش‬ ‫ب‬ ‫ عن حبي‬،‫ ثت ا نقيا ن‬،‫ ثت ا محبيص ة‬،‫حث ا ن ا لأزرق‬
‫ قم ززق الل ه السه بغد دلل ث ثئغي في الح د ي ث‬،‫زن ا ن ريد به " يئغي ا لخديت‬

Habîb b. Ebî Sâbit der ki: “Hadisleri hiçbir niyet taşımadan öğrenmeye
çalıştık. Daha sonra ise Allah, hadis konusunda bize niyeti bahşetti.”

‫ ثن ا ع ذ الؤ ح م ن بن م ح م د‬،‫ ] حدثن ا عتد الله بن م ح م د بن يغف ر‬٦١/®[ “) ٦٤٨٠(

‫ب‬ ‫ عن حبي‬،^ ^ ^ ١‫ ص أن م‬،‫لئزاري‬1 ‫ عن‬،‫ ظ أبوأ>ت ا نة‬، ‫ د س ا م ي‬1‫ ثط هث‬، ‫بن تلمم‬
‫ مم ي ل‬،‫م ح ى ريغ ح ا جب اه بخ رقة‬ ‫ ” كان يئ م و ث علته الغ الم قت‬٠٠ : ‫ محا د‬،‫بن أيي ثا ب ت‬
‫ أبنأ ك وني؟‬:‫ ئأؤ حى إقه نبه‬، ،‫ وك رة ا أل حزاب‬،>‫ طولت الئنالي‬:‫ ن ا بل غ يلف ن ا أزى؟ ه ات‬:‫ثق‬
’’ ‫ ح طيئه أ حهئ ابه اب اغغزه ا‬،‫ يا زب‬:‫ق ا لأ‬

Habîb b. Ebî Sâbit der ki: Hz. Yâkub o kadar yaşlandı ki (görebilmek
için) bir bezle kaşlarını yukarıda tutardı. Ona: “Bu hale nasıl geldin?” diye
sorulunca: “Uzun bir zaman yaşamaktan ve çokça üzüntü çekmekten”
karşılığını verdi. Rabbi ona: “Bana şikâyette mi bulunuyorsun?” diye
 Abdurrahman b. E b îN u ’m 537

vahyedin.ee, Hz. Yâkub: “Rabbim! Bu sözüm bir hataydı ve bu hatamı

bağışla” dedi.
Habîb b. Ebî Sâbit; İbn Abbâs, ibn Ömer, Câbir, Hakîm b. Hizâm, Enes
b. Mâlik, İbn Ebî Evfâ ve Ebu’t-Tufeyl gibi birçok sahabiden rivayetlerde
bulunmuştur. Tâbiûndan da Abdulazîz b. Ebî Rufey’, Şeybânî ve A’meş
gibi birçok kişi ondan rivayetlerde bulunmuştur. Rivayetlerinin geneli
Sevrî, Mis’ar ve Şu’be gibi meşhur İslam alimleri tarafından kullanılmıştır.
Takrîb 2714, Takrîb 1154, Takrîb 2901, Takrîb 2059, Takrîb 3450-a,
Takrîb 2371,Takrîb 4452-a, Takrîb 1528, Takrîb 1669, Takrîb 401-a, Takrîb
581, Takrîb 503, Takrîb 1717, Takrîb 1401, Takrîb 3728, Takrîb 4452-b,
Takrîb 1143, Takrîb 4207, Takrîb 1986, Takrîb 3145, Takrîb, 4452-c,
Takrîb 749, Takrîb 4091, Takrîb 452, Takrîb 22, Takrîb 3145, Takrîb 4452-
h, Takrîb 4137

Abdurrahman b. Ebî Nu’m

Onlardan biri de Abdurrahman b. Ebî Nu’m'dur. Yüzü daima âhirete
dönük, peş peşe oruç tutan, Allah’a kavuşmak için O’nunla ilişkisini hiç
kesmeyen ve sadece rızası için amel eden birisiydi.

‫ثن ا‬ ،‫ ثن ا ئ خ ئ د ين ا لخثن بن عل ع‬، ‫ ] حدثن ا عتد الل ه بن م ح م د‬٦٩/®[ “) ٦٥٠٨(

‫ " ' كان عظ المب ن ن‬:‫ قات‬، ‫ ص ئاء ئن الث اء ب‬،‫بزاق ئ عيه‬
‫ ثن ا م‬، ‫مب خ ائ ال ض ن‬

" ‫يآ كد ز الثلم زب‬ ‫يؤما ال‬ ‫بن أبي نغم يواص ل ح ن شه ع ي‬
Atâ b. es-Sâib der ki: “Abdurrahman b. Ebî N u’m yemeden içmeden
onbeş gün peş peşe oruç tutardı.”

‫ح دثن ى‬ ،‫ ثن ا ع د الل ه بن أ ح م د ثن حنب ل‬، ‫ ] خ ا؛ثغ ا أب و بك ر بن مال ك‬٦٩/®[ ")٦٠ ٠٩(

‫ كن ا ت ج م ع‬: ‫ ماح د‬،‫ عن عند النيلي بن أبي ث ث ن ا ن‬، ‫ ثن ا حفقس بن غث ا ث‬،‫أث وت ع يد ا لأفغ‬

، ‫ قأ م حزات ان و'زازت ' ال ر م‬P ،‫مب ؤ ت حزين‬ ‫نفز جب ي‬ ‫م‬ ‫مع عبد الر ح م ن بن أبي‬
‫امح ه ر ج ل ش‬ ‫ظل ب‬ :‫ قات‬، ‫م م م‬ ‫ال‬ ‫ وكان بم ي في‬،‫ه وص ن حرم‬ ‫ئزاقي‬ ‫تم‬

‫ قلق ا ض ا ز في‬،‫ ئئرثة‬:‫ قا ن‬، ‫ " ا ج م ع لي لغا ح لئا زشنئا‬:3 ‫ مما‬،‫أ ص حابه أن يمطن عندة‬
" ‫يعلنه ث ث ئ ث غ غ أمعاؤه‬
538 Abdurrahman b. E bîN u’m

Abdulmelik b. Ebî Süleymân bildiriyor: Hac mevsiminde Abdurrahman

b. Ebî N u’m ile dolaşıp insanları toplardık. Abdurrahman yanık bir sesiyle
telbiye getirirdi. Horâsan ye diğer bölgeleri de dolaştıktan sonra ihramlı bir
şekilde Mekke’ye girerdi. Abdurrahman oruç tutar ve ayda sadece iki defa
yemek yerdi. Bir defasında arkadaşlarından biri yanında iftarını açmasını
isteyince, Abdurrahman ona: “O zaman bana bol miktarda süt, yoğurt ve
yağ getir” dedi. Bunları yedikten sonra ise bağırsakları parçalandı.

‫ ثن ا م ح م د بن‬،‫ ثن ا عتد الل ه بن أخن ت‬، ‫ ] حدق ا أبو بكر بن مال ك‬٦٩/٠ ‫ )“ ل‬٦٥١ ٠(

، ‫ب ي قي ومصان ت م‬
‫م م‬ ‫ *كان عتد او ح ش بن أيي‬:‫ مات‬،‫ عنجت نزة‬،‫ ثن ا جرش‬،‫خ م‬
‫ إن مح ن‬5 ،‫ص أئ ماءم‬
‫أ;تارا ه ما م‬
‫ " ون ن خ ذ ر‬: ‫ف م ؟ ئ د‬ ‫ ه ن أ ك ي أي‬: ‫\ ئ ك ه‬1‫ذ ئأ‬
" ‫مف ب نا ءألا مأ ضاءم‬

Muğîre bildiriyor: Abdurrahman b. Ebî N u’m, Ramazan aymda sadece

iki gün iftar ederdi. Kendisine: “Ey Ebu’l-Hakem! Nasılsın?” diye
sorduğumuzda ise: “Şayet iyilerden isek saygın ve takvalı kişileriz demektir.
Günahkâr ise^ de rezil ve bedbaht kişileriz demektir” karşılığını verirdi.

،‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثن ا عتد الثؤ بن أ ح م د بن‬، ‫ ] حدثن ا أبو بكر بن مال ك‬٧٠/®[ ")٦٥١١(

‫م ي حرم‬ ‫ كا ذ ابن أيي‬: ‫ قا د‬، ‫بن أ ي حم ص‬ ‫سالم‬ ‫ عن‬، ‫ ثن ا ن قا ن بن خن ه‬،‫ح د ب ي أيي‬

" ‫ضن ك د يلف‬ ‫ال‬ ‫ ل ز ء ن رياغ‬،‫ " يلف‬:‫ث وت فيت ك‬: ‫ وكان‬، ‫إ ر ال ء‬ ‫ل م‬ ‫ئا‬
Sâlim b. Ebî Hafs bildiriyor: Abdurrahman bin Ebî N u’m ihramı giydiği
:zaman öbür hac mevsimine kadar üzerinden çıkarmazdı ve telbiyesinde
Lebbeyk! Şayet (ihramı üzerimden çıkarmayarak) riyakârlık yapıyorsam“
helak olayım! Lebbeyk!” derdi,

‫ثن ا‬ ،‫ ثن ا م ح ث د ن ي حيى ئن م ندة‬، ‫ع د اللمؤ بن م ح ث د‬ ‫حدثغ ا‬ ] v»/ o [ -) ٦٠١٢(

‫ كان ابن أيي نحم ي حرم م ن الثغة إ ر‬: ‫ قا د‬،‫ عن ابن غ ر م ه‬،‫ ثن ا جريت‬،‫ن ح ئ د بن ح م يد‬
‫ ئ ز ش ئ غئ ت ن يدتؤ‬. . ‫ز ث ه‬ ‫ص‬ " ، ‫ ا ك د‬٥١^ ، ‫ال ثث ة‬

ibn Şübrüme der ‫كل‬: “Abdurrahman bin Ebî N u’m ihramı giydiği zaman
öbür hac mevsimine kadar üzerinden çıkarmazdı. Bu yüzden de bir
,defasında bitlenmişti. Ancak Allah’a dua edince bitlerden bir topak
üzerinden önüne düşmüştür.”
 Halefb. Havşeb 539

‫ ثن ا م ح م د بن م ح ا ذ بن‬،‫حدثن ا م ح م د بن أيي أ ح م د بن ال خ ش ن‬ ‫ا‬ ‫ مما‬/‫ )“ ل ه‬٦٥١٣(

‫نغ م ؛ د‬ ‫ر‬ ‫جاء اثن‬ ، ‫ تحا أثو ب م ئ ذ عيا م غ ذ م حه‬،‫ ثن ا ثنيت بن ثه ران‬،‫أيي م حث‬
Ö& ‫ ال س ر ف ي القت ل إثه‬،‫ " ثا ح ج ا ج‬:‫ ق ات‬، ‫ال خ يا ر وهو بم ث ل في ا ل جئ ا ح م‬

‫ ن ا في‬،‫ يا ح ج ا ج‬٠٠ :‫ ه ا لأ‬،‫ت أن أووي ا الرتس م ن دملث‬ ‫همم‬ ‫ قاتت ق د والل ه‬، ‫ننصورا‬
" ‫ق ه‬:‫ ق ز‬، ‫ي‬ ‫ه م حن ب ث ظى‬ ‫ط‬:

Muğîre bildiriyor: Abdurrahman b. Ebî N u’m, Cemâcim’de savaşan

Haccâc’ın yanına geldi ve: “Ey Haecâc! öldürmede haddi aşma! Zira haddi
aşmayanlara Allah da yardım eder” dedi. Haceâc ona: “^ ‫ ك‬1‫ ل ي ن‬şu an kanını
toprağa bulamak isterdim!” deyince, ibn Ebî N u’m: “Ey Haccâc! Toprağın
altında olanlar, üzerinde olanlardan çok daha fazladır!” karşılığını verdi.
Bunun üzerine Haccâc onu öldürmedi.

‫ ثن ا إ ن خ ا ق ى‬،‫ ^ في كتابه‬£ ١^ ‫ ] أخنثا محم د ئ ذ محم د بن‬٧٠/°[ “) ٦٠١٤(

‫ " م ن‬:‫م غ د ر و ثا ذ ى‬ ‫ أق‬، ‫تن أيي نحم‬°‫ عن ا‬،‫أب ه‬
‫ غذ ج‬،‫ ظ ابن م ح ل‬،‫جباوي‬

" ‫ث ج ابه ف يءءم بجات أ م حيي م ح رب ال مهودا ا الؤ؟ى‬

‫أنين ه ؟ ظ‬
İbn Fudayl, babasından bildirir: ibn Ebî N u’m bir harabenin yanında
geçerken: “Seni harabeye çeviren nedir?” diye seslendi. Harabenin içinden
bir ses: “Geçen zamanları harab eden beni de harabeye çevirdi” karşılığını
verdi.
Abdurrahman b. Ebî Nu’m, ibn Ömer, Ebû Saïd el-Hudrî ve Ebû
HureyTe gibi birçok sahabiden rivayetlerde bulunmuştur.
Takrîb 3352, Takrîb 3353, Takrîb 3354, Takrîb 3355, Takrîb 4440-a,
Takrîb2061-a, Takrîb 1934

Halefb. Havşeb
Onlardan biri de vakar ve nezaket sahibi, ^ z e l sözlü olan Ebû
Abdirrahman Halefb. Havşeb’dir.

‫ثت ا‬ ، ‫ ثن ا عب ا س بن ح م دا ن ا ل ح ث ئ‬،‫ ] حدثن ا أ ح م د بن إش حابء‬٧٣/®[ “) ٦٥٢٢(

،‫ غذ (ل ن'بخ‬،‫ئن ا م حع‬ ‫إث'محلم‬ ‫ غذ‬، ‫ئ‬ ‫مح‬ ‫ ا‬٣ ‫ئ‬ ‫م ح ال‬ ‫ ئ‬،‫خ يا غ ئ ختن؛‬
540 Hale/b. Havşeb

‫بهذا ا لر ج ل ؟‬ ‫إثلف لت ع ج ب‬ ، ، ‫ همل تت يا ي‬، ‫بن حؤش ب‬ ‫معجما ي غ ل ب‬ ‫ "كا ن أيي‬:‫هاد‬

‫ وك ا ن حل ف ن ي ك ت ى بأبي‬:‫ قا ت‬، ‫يزل عل ته ا‬
‫ ء م أ‬،‫ يا بثي !ثة ن ث أ عل ى ط ريقة حس نة‬:‫؛‬3üîl

'٠ ‫ قا دت ثأ ن ت أبو عتد ا و ح م ن‬C‫ ه ا ك تن ي‬:‫ مما د لق حلم ت‬، ‫ حول ه ا‬: ‫ ق ا د ل ة ن ي ع‬، ‫مرزوق‬

:Ebû Râşid der ki: Babam Halef b. Havşeb’i çok beğenirdi. Ona
!Babacığım! Bu adamı çok beğendiğini görüyorum” dediğimde: “Evladım“
.Doğru bir yolda yetişmiş ve aynı yol üzerinde kalmıştır” karşılığını verdi
”Halef, Ebû Merzûk olarak künyelenirdi. Rabî’ ona: “Bu künyeni değiştir
deyince, Halef: “Sen bana bir künye ver” katşılığmı verdi. Bunun üzerine
Rabî’: “Sen Ebû Abdurrahman’sın” dedi.

،‫ش بن أيا ن‬ ‫ال ح‬ ‫ ثن ا أبو‬،‫ ] حدتما أب و بكر ت خ ئ د بن أ ح م د الم ودن‬٧٣/®[ -) ٦٥٢٣(

‫ ح د ب ي عتد‬،‫بن م ح د‬ ‫إئن'محلم‬ ‫ ح دبثي‬، ‫ خد ش ن خ ئ دمحبن ' نم م‬،‫م بن م ح د‬ ‫ظ أبو‬

‫أل ح د ا خلام زئؤ يدكر‬ ‫ ث عل ب‬٢ " : ‫ ه ا د‬، ‫ عن حل ف بن حؤش ب‬،‫ث ال م بن خز ب‬،‫ال‬

" ‫ره‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫ج‬ ‫مت‬ ‫ي‬ ‫ت مح‬ ‫ل ن ؤ‬

‫ا‬

Halef b. Havşeb der ki: “Her an bir kere ölümü anan kimse için hayatın
tadından söz edilemez.”

‫أيي‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا أبو تك ر‬، ‫م‬ ‫ج‬ ‫ ثن ا ن خ ئ د بن‬، ‫ ا ثن ا ع د ال ر بن م ح م د‬٧٣/٥ [ -) ٦٥٢٤(

‫ " قات م ت ى عي الث ال ؛‬:‫ قات‬،‫بب‬
‫ غذ خا ف ئن خ م‬،‫ئ < ب‬ ‫م‬ ‫ ظ ئ الث‬،‫ئ‬
‫ زاغثن وا‬،‫بملح ة إ ال ائبل خ‬ ‫ال‬ ‫ ق ا ن ال غيء إذا م ت ذ‬،‫ ي يل خ ا لأرض ال ئسم دوا‬:‫للحو_ارك ن‬
" ‫ والمم تثخ ش عترس ه ر‬، ‫ب‬ ‫ج‬ ‫ ال ئ ج لف ي ن عتر ع‬:‫أن فيكب حصل ش‬

Halef b. Havşeb der ‫كل‬: Hz. İsa havarilerine şöyle dedi: “Ey yeryüzünün
.tuzu! Sakın sizler bozulmayın! Zira bozuk olan şeyi tuzla ıslah ederler
,Bilmelisiniz ki sizde (hoş olmayan) iki haslet var. Biri kahkahayla gülmeniz
diğeri de geceyi uykusuz geçirmemenize rağmen günün ilk saatlerini de
uykuyla geçirmenizdir.”

‫ ثن ا ا ل ح س ن بن‬،‫ ثن ا علي بن إ ن خ ا ق‬،‫م ح م د تن حي ا ن‬ ‫ثن ا أب و‬ ] ٧٣/®[ -) ٦٥٢٠(

‫ " قات مح ت ى‬:‫ قات‬، ‫ ص خل ف نن خ بمب‬،‫س مح ق‬:‫ ظ ا‬:‫ قا ل‬، ‫ه‬ ‫المحا‬ ‫ ظ ا ئ‬،‫ال خ ش ن‬
" ‫ئ ئذغوم ل هز ال دي ا‬ ‫تج‬
‫اننل أول ؛‬ ‫ كن ا تزك ل غز‬: ^ ١^ ‫غ ي الق ال م‬ ‫<يلم‬ ‫تن‬:‫ا‬
 RabV b. Ebî Râşid 541

Halef b. Havşeb der ‫لط‬: İsa b. Meryem havarilerine: “Yöneticiler nasrl

hikmeti size bıraktılarsa siz de dünyayı onlara bırakın” dedi.

‫ ثن ا أي و بكر ن‬: ‫ محا د‬، ‫ ثن ا م ح م د بن ي م‬، ‫ ] ثن ا عند الثؤ س م ح م د‬٧٤/®[ “) ٦٥٢٦(

‫أؤ طلق على‬ ‫جب ري ل‬ ‫ ن ح د‬:‫ قات‬، ‫ عن حل ف بن حؤش ب‬،‫ ثت ا م ح م د بن بشر‬،‫أيي فس ه‬

‫ أ ن ي ق‬، ‫ ا ش ا ه ا ث‬،‫البلق ا ل ل ي او ح‬ ‫محا‬ :‫ ق ات‬، ‫يوشم ن غلته ال ث الز في ا ل م‬
:‫' ه ات‬٠ ‫ " ن ا بل غ م ن حزنه؟‬:‫ هات‬،‫بنه‬
‫م‬ ‫د هب‬ :‫ أؤ ن ا ثع د يعمو ث؟ " ق ا لأ‬،‫عن يئ مو ث‬
، ‫ظ ن ن حزش ب‬ ‫ زؤى‬،‫ أي ن م اقة شهيد‬:‫ زنا أ جزه؟ " قات‬٠' :‫ هات‬،‫خزن تنع ين بكأ ى‬

‫وعيره م‬ ،‫ ال ثبثهي‬،‫ وأبو إن ح اب‬،‫ و م جا هد‬، ‫ ا ل ح ك م‬:‫عن عدة ث ن القاب عين بنه م‬
Halef b. Havşeb der ki: Cebrâil veya bir melek Hz. Yûsuf un yanına
hapishaneye girdi. Hz. Yûsuf ona: “Ey hoş kokulu, temiz giysili melek! Bana
Yâkub’dan haber ver! Yâkub’a ne oldu?” dedi. Melek: “Gözlerini kaybetti”
karşılığım verdi. Hz. Yûsuf: “Ne kadar üzüldü?” diye sorunca, melek:
“Çocuğunu kaybetmiş yetmiş kadın kadar üzüldü” dedi. Hz. Yûsuf: “Buna
karşılık sevabı ne olacak?” diye sorunca,’melek: “Buna karşılık ona yüz şehit
sevabı verilecektir” dedi.
Halef b. Havşeb, Hakem, Mücâhid, Ebû ishâk es-Seb!’‫ ؟‬gibi tâbiûndan
birçok kişiden rivayette bulunmuştur.
‫سآ‬ ‫ ل‬27 ‫ل‬2‫ م‬Takrîbl936, Takrîb 3208, Takrîb 2781, Takrîb 2694

Rabî’ b. Ebî Râşid

Onlardan biri de Ailah’ın emirlerine amade ve onların şahidi olan, her
dem Ailah'ı zikreden ve gönlü zengin olan Rab!' b. Eb! Râşid'dir.

‫أ‬ ‫م‬ ‫ ثت ا إثزا‬،‫مه د ال مب ن ن انثا س ئن عبمد ا و خ ش‬ ‫خدتثا‬ ] ٧٥ /،=[ “) ٦٥٣٢(

‫ " وؤي‬:‫ قا لأ‬،‫بن مغزل‬ ‫مال ك‬ ‫ ص‬،‫ ثن ا ح س ن ا ل ج ع ف ي‬، ‫ ثن ا أ خ ن د ن م ح ئ د‬،‫ا ل مب ي‬

‫ يا أثا‬:‫ ق ات لت قا ئ‬،‫ا لب يع بن أبي راشد أ ك يؤم عأى حثئدوي م ن صن اديق ا ل حدادين‬

‫ " لزقازة ذ و الزج قش‬:‫ لز ذ ظث الثنجدئجالئت إحزان ك؟ قات‬،‫مهد الم‬
٠٠ ‫س د علي هل بي‬
‫من اعه وا ح ده ح شي ت أن بم‬
542 Rabî’ b.EbîRâşid

Mâlik b. Miğvel bildiriyor: Rabî’ b. Ebî Râşid’i bir gün demirci

sandıklarının birinin üzerinde gördüler ve bir kişi: “Ey Ebû Abdillah!
Mescide girip kardeşlerinle otursan” deyince, Rabî’: “Eğer ölüm duygusu
içimi bir an bile terk etse, kalbimin bozulmasından korkarım” karşılığını
verdi.

‫م ث ت ن بن‬
‫ ثت ا ا ن‬،‫ ثن ا غل ي بن إ ن خا ق‬، ‫ ] حدثن ا عثد الل ه ين ت خ م‬٧٦/®[ “) ٦٥٣٣(
‫ أ ال ئ ه ن‬:‫ لل ي ع ئن أيي نافد‬3‫ ل‬:‫ ق ات‬،‫ ظت ال لث‬، ‫هم د ال د ئ ا ل م حا ه‬ ‫ئ‬ ، ^ ١
‫ز إل‬ : ‫ ماللث ا‬ü 3 ،" ‫ثن ي‬ ‫عأ ئ‬ ‫عه أ ئ ت ذ‬1‫زقآ قل ي ش‬،‫نا‬،‫ إ‬،^ ^ ١‫دكز‬ " :3 ‫ضح د ث؟ ظ‬
‫ب‬ < ‫ال م ح‬ ‫أنن ي‬
Mâlik bildiriyor: Rabî’ b. Ebî Râşid’e: “Bizimle oturup sohbet etsene!”
denilince: “ö lü m düşüncesi bir an bile olsa kalbimden çıkacak olsa kalbim
bozulur” karşılığını verdi. Rabî’ kadar üzüntülü birini görmüş değilim.

‫ح د ثن ي‬ ،‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثن ا مه د الل ه ث ذ أ ح م د بن‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا أبو بكر بن مال ك‬٧٦/®[ “) ٦٠٣٤(

‫ " ث ق إ؛نا‬:‫ ي مونت‬،‫ ح دبتي م ن شب ع ع من ى در‬٤^ ^ ١‫ ئ أبو أ ح م د‬٤^ " ‫ ^ ^ بن‬١

" ‫ب‬ ‫ار ث ن عير ث ز‬-‫رأيت الثي؛خ بن أ ي نربي كأثتب ح م‬
Ömer b. Zer der İri: Rabî’ b. Ebî Râşid’i gördüğüm zaman bende şarap
içirmeden sarhoş eden kişi etkisi yapardı.”

‫ ح د ت ي أبو‬، ‫م‬ ‫ح‬ ‫أ ح م د بن‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا ي د الثؤ‬، ‫ ] ثن ا أبو بكر بن مال ك‬٧٦/®[ -) ٦٠٣٥(
‫ " م ن ش ات‬:‫ ممات‬، ‫ قات ابن ذرت أ خذ ال ثي خ بثد ي في الق وي‬:‫ ه ات‬،‫ عن ابن محثة‬،‫مغم ر‬
"‫الثة زض اته ق ت ت ا ه عفي ث‬

İbn Zer bildiriyor: Rab‫ ’؛‬b. Ebî Râşid beni çarşıda bir evin ]tapısının
:önünde görünce elimden tuttu ve kendisine doğru çekip şöyle dedi
Allah’ın rızasını dileyen İrişi, büyük bir şey dilemiştir“!”

‫ ح ؤ حدثن ا أ ح م د‬.‫ ح دقتي ش‬، ‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثئ ا عبد اللؤ بن أ ح م د بن‬،‫ثت ا أب و تك ر بن ن ابل ي‬
‫ عن ع من‬،‫ن عل ي‬ ‫نن ص‬
‫م‬ ‫ ثن ا ا‬،‫ ثن ا ح ج ا ج بن خنزة‬C‫ ثن ا المتثامس بن ح م دا ن‬،‫تن إن ح ا ى‬

‫ وقاتت‬،‫ ثأ ح ذ بج د ي ف ح ا ني‬،‫ ك ي ي ال ئ ن أيي نا ج ز قي الق ا؛ؤ في الق وي‬:‫ ئال‬،‫بن در‬

"‫ي‬ ‫ ة ق ت ق ه‬1‫ ت ذ ت أ ت ؛ ه رض‬،‫" ظ أي ذي‬
 ‫‪Rabî’ b. Ebî Râşid‬‬ ‫‪543‬‬

‫‪Ömer b. Zer der ki: Rabî’ b. Ebî Râşid beni çarşıda bir evin kapısının‬‬
‫‪önünde görünce elimden tutup bir kenara çekti ve: “Ey Ebû Zer! Allah’ın‬‬
‫‪rızasını dileyen kişi büyük bir şey dilemiş demektir” dedi.‬‬

‫بن ا لخشن‪ ،‬ثعا عتذ الثؤ بن م ح م د بن عتد الم رير‪،‬‬ ‫ب‬ ‫حبي‬ ‫حدق ا‬ ‫(‪ -) ٦٥٣٦‬ل؛‪] ٧٦/،‬‬

‫م بن عيا ش‪ ،‬قات؛ لث زأ‪°‬يث ضث ون بن ال ن ت ث م ‪ ،‬زال ث ئ ئ ذ أبي‬ ‫ثغا ا ل أ ش ي ‪ ،‬ظ أبو‬

‫أبزار‬ ‫ثن‬ ‫أم ه م‬ ‫عزبث‬ ‫ص د و وه م‬ ‫غر‬ ‫ل حا ه م‬ ‫في العث الؤ وهم د وض عوا‬ ‫وع ا صما‬ ‫راشد‪،‬‬
‫ال ئ الؤ "‬
‫‪Ebû Bekr b. Ayyâş der ki: “Mansûr b. el-Mu’temir, RabîJ b. Ebî Râşid ve‬‬
‫هل! ال؛لا ‪Âsım’ı‬‬ ‫‪kılarken gördüm. Sakalları göğüslerine değecek şekilde‬‬
‫‪başlarını eğmişlerdi. Namazı en güzel şekilde kılanlardan olduklarım‬‬
‫”‪anladım.‬‬

‫ثن ا‬ ‫(‪ ] ٧٦/©[ -) ٦٥٣٧‬حدثن ا أبو بكر م ح م د س أخن ت الم ؤبن‪ ،‬ثن ا ا لخشن بن أبا ن‪،‬‬

‫بن أيي ت ع يد‪ ،‬ح د ب ي ابن‬ ‫ثن ا الق ا سم‬ ‫أبو ث م بن مح تد‪ ،‬خ د ش ئ ح ث د بن ا لتحس ن‪،‬‬
‫ي م بن كدام‪ ،‬غذ مال ك بن مغول‪ ،‬قادت قات ال م خ بن أيي زا جي؛ " لز ال ن ا يأم ل‬
‫ر ل ب زب ع د الم و ت ال ن ث ئ ت في ال دقا ^‪ ،^ ^ ١‬زقق هئن ئ في‬ ‫ما‬ ‫وانؤ الل ه‬ ‫ال ئ ؤمغ ون م ن‬
‫الجئ ي أ ‪ .‬ب ا شإ '‪٠‬‬

‫‪RabîJ b. Ebî Râşid der ki: “Müminler, ölüm sonrası Allah’ın lütuflarda‬‬
‫‪bulunacağından yana ümitli olmasalardı dünyadayken ödleri patlar,‬‬
‫”‪yürekleri çatlardı.‬‬

‫حدت ا م ح م د بن أ خ ن ذ ‪ ،‬ثن ا أ ح م د بن م ح م د ئن ع م ‪ ،‬ثت ا عئد‬ ‫ا‬ ‫(‪ “) ٦٥٣٨‬ل ‪٧٦/٥‬‬

‫بن م ح م د ائخثا م ئ ‪ ،‬قا د ‪ :‬ش م ع ت‬ ‫إ‬ ‫م ح م د بن الحس ش‪ ،‬ثن ا الث اي‬ ‫محا‬ ‫الل ه بن م ح م د ‪،‬‬

‫يتص د ق بص دم ة بمسم ه ا‬ ‫ر ج ال‬ ‫بن در‪ ،‬ثق ونت قات ال ثي خ بن أيي راشد ززأى‬ ‫ع مر‬

‫ز ن ا ث ‪ ،‬وك ى عند‬ ‫إ ال أثائ ا ح‬ ‫لهث الث‪-‬بث‬ ‫محلم‬ ‫ي ن حيزايه‪ ٠٠ :‬الهدايا أن ا ؛ الزيارة‪،" ،‬‬
‫هدم ص‬ ‫إ ال ما‬ ‫والل ه بالم و ت‪ ،‬وعلني أثت ال بمف ع ه م ن مال ه‬ ‫أخسئ‬ ‫دللف ال ثي خ ‪ ،‬وه اتت "‬
‫يذئه "‬

‫‪Rabî’ b. Ebî Râşid, hasta bir adamın bir miktar malı sadaka olarak‬‬
‫‪komşuları arasında dağıttığını ve: “(Azrail’in) ziyaret(i) öncesi hediye‬‬
544

göndermek gerekir!” dediğini gördü. Adam birkaç gün sonra da öldü. Rabî’
bu duruma ağlayarak şöyle dedi: “Vallahi adam öleeeğini hissetti. Malının
da, karşılığım âtairette almak üzere hayır işlerinde kullanmadıktan sonra da
bir işe yaramadığının farkına vardı.”

‫ ثن ا ث خ ئ د بن أيي‬،‫مه د الثؤ بن م ح م د بن ع من‬ ‫ثن ا‬ ،‫ ] حدق ا أيي‬٧٧/®[ ")٦٥٣٩(

‫ كثا م غ ال ل ع بن أبي زايي‬:‫ قات‬، ‫ عن حل ف بن حؤش ب‬،‫ ثن ا نمثا ن بن عيثه‬، ‫ع م‬
‫إل‬ ‫ه مض ض‬ ‫م مذ؛ك ث ه؛ا‬ ‫ي‬ ‫م‬ ‫<ته ا اا؛اشص‬ :‫ تئتآ‬،‫نتبع نب ال‬
" ‫ " نز ال أن أ خ ايفن من كا ن قلي ظ ز؛ي ك ن ه ي ي ح ش أث و ث‬: ‫ ق ا د‬،‫ي ن ظئ؛ؤأ‬

Halef b. Havşeb bildiriyor: Rabî’ b. Ebî Râşid ile beraberdik. Rabî’ bir
adamın: “Ey insanlar‫ ؛‬öld ü k ten sonra tekrar dirilmekten şüphede
iseniz bilin ki, ne olduğunuzu size a<^klamak i‫ ؟‬in, biz sizi topraktan,
sonra nutfeden, sonra p ^ tılaşm ış kandan, sonra da y a ^ s ı belli
belirsiz bir ‫ ؟‬iğnem etten yaratm!Ş!zdır”i âyetini okuduğunu işitinee:
“Vallahi benden öncekilerin yaşam tarzına ters düşmeyecek olsaydım, evime
kapanarak ölene dek oradan çıkmazdım” dedi.

‫ ثت ا ن خ ئ د‬، ‫لتوري‬١‫ت ب ي د ى سلته‬ ‫ ثعا‬،‫حقا ن‬ ‫ ] حدق ا أبو م ح ئ د بن‬٧٧/،‫ [؛‬-) ٦٥٤٠(

، ‫ عن حل ف بن حؤق ب‬، ‫ غذ هم د الث ال م بن ح ز ب‬،‫ ثن ا أبو عث ا ن‬،‫بن ي حش الع ئد ي‬

‫ محزي‬0‫ إ‬٧٣‫ وه «؛‬t < :‫ ق إثغي‬،‫ ئذ أي ن؛بج وأ غم‬٤^ ١‫ ة(؛و‬:‫لأت‬

‫م ن مصعد م ح ق ة‬ ‫م‬ ‫م نب عئم ة قأ م ن غأقؤ‬ ‫م‬ ‫ث ن ئرف‬ ‫ث م‬:‫ا‬1‫ حآه‬- bU ‫ريب س؛لمب ي‬

‫بم‬ ‫ح ر ج ك م أطمل‬ ‫ء إ؟ى أ ج و ف ن ئ ى بمت‬-‫حا م ظ نف ا‬-‫وعير م ح أم ة محين محم ونم ؤ قي ا الر‬

‫م‬ ‫عل‬ ‫ثغ ي‬ ‫ن‬ ‫بآمحل بمإم م‬ ‫م‬ ‫؛ل‬ ‫أ ر د د‬ ‫لت ا‬
‫إم‬ ‫ي رد‬ ‫ث ن‬ ‫كم‬ ‫نبن‬ ‫يم ء ى‬ ‫ث ن‬ ‫كم‬ ‫وبن‬ ‫م‬ ‫أ ف د‬ ‫بسمح_ا‬

‫نزج‬ ‫و‬ ‫ ئ م ث ونبث ج‬1 ‫كء‬

‫زأنب ئ بن‬ ‫ إل! أنزك ص‬3‫ص أ املمح س‬‫قه و‬
" >‫أ ذ ت ق و د بدغه ل غ ث أز ب ن ق قي الجمال‬ ‫و ال‬ " :‫ فق ات‬، 4 ‫متي ج‬
Halef b. Havşeb der ki: ‫س‬ ‫ ’ أ‬,b. Ebî Râşid: “Bana Kur’ân oku!” deyince
ona: “Ey insanlar ‫ ؟‬öldü k ten sonra tekrar dirilmekten şüphede iseniz
bilin ki, ne olduğunuzu size açıklam ak i‫ ؟‬in, biz sizi topraktan sonra
nutfeden, sonra p»htılaşmış kandan, sonra da yapısı belli belirsiz bir

1Hac Sur. 5
 Rabî’ b. Ebî Râşid 545

‫ ؟‬iğnem etten yaratmışızdır. Dilediğimizi belli bir süreye kadar

rahimlerde tutarız; sonra sizi çocuk olarak çıkartırız, böylece yetişip
erginlik çağına varırsınız. Kiminiz öldürülür, kiminiz de öm rünün en
fena zam anına ulaştırılır ki, bilirken bir şey bilmez olur. Yeryüzünü
görürsün ki kupkurudur; fakat biz ona su indirdiğimiz zam an
harekete geçer, kabarır, her güzel bitkiden çift çift yetiştirir”i âyetini
okudum. Bunun üzerine: “Şayet bidat olmasaydı kendimi dağlara
vururdum” dedi.

،‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثن ا عبد الل ه شر أ ح م د بن‬، ‫ ] حدثن ا أبو بكر بن مال ك‬٧٧/®[ “) ٦٥٤١(
‫نا‬ '٠ : ‫ قا د‬، ‫ غذ ن يا ن ال ي آ‬،‫ ظ ا ك؛ق بن عل ي ا ل ج ع ف ي‬،‫ح د ب ي ائؤيذ بن ب ي ا ع‬

" ‫م ن الن ا س ما مح غ ج ازة الثمحع بن أيي ن'بخ‬ ‫س ما‬ ‫رأيت جن ا نه‬

Süfyân es-Sevrî der ki: “Rabî’ b. Ebî Râşid’in cenazesinin peşinden giden
kalabalığı başka hiçbir cenazede görmedim .”

‫ثن ا‬ ،‫م‬ ‫ح‬ ‫عتد الثؤ بن أ ح ن د بن‬ ‫ ثعا‬، ‫مال ك‬ ‫ ] حالدئ\ أبو بكر س‬vv/o [ “) ٦٠٤٢(
‫ومعن ا‬ ‫بن أيي بأبت‬ ‫حبي ب‬ ‫ كثا جلوئ ا عند‬:‫ قات أبو عبد النبل ي‬:‫ قات‬، ‫ا لخنن بن ء إ ي‬

‫ت‬ ‫نح‬ ، ‫س‬ ‫ا قا‬ ‫م‬ ‫ك ال‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫ك ال‬ ‫ب‬ ‫م‬ ‫فت‬ 3 ‫رج‬ ‫ء‬ ‫نحا‬ ، ‫ب‬ ‫ث‬ ‫مح‬ ‫جث ب ع‬
‫و ال‬ ، ‫ز‬ ‫ناج‬ ‫ي‬ ‫أ‬ ‫ب ن‬ ‫ئ‬ ‫ال‬

‫علتن ا‬ ‫نيت ل ل ر جل؛ ن ا حنثغث؟ أفن ا؛ث‬

‫م‬ ‫ ق ات‬،‫ ئأ محام ئ ح رغ‬،‫ب وثه وائت ع د‬
‫ال ثي خ ح‬

" ‫ت ه ثا‬

Ebû Abdilmelik bildiriyor: Habîb b. Ebî Sâbit’in yanında oturuyorduk ve

Rabî’ b. Ebî Râşid de yanımızda örtüsüne bürünmüş oturuyordu. Bir adam
gelip alelade şeylerden bahsetmeye başlayınca Rabî örtüsünü alıp
ayakkabısını giyerek kalkıp gitti. Bunun üzerine Habîb, adama: “Ne yaptın?
Gelip meclisimizi bozdun” dedi.

‫ ح د ي ي‬،‫ ثن ا أبو ث م بن مح د‬،‫ ثن ا أثو ا ن م بن أبا ن‬،‫ ] حدتن ا أيي‬٧٧/®[ “) ٦٥٤٣(

‫ه ي ا م ح ئؤ ز ب د م حن‬ ‫إل‬ ٠٠ :‫ قات‬، ‫ ص م حا ذ‬، ‫ح ت ي ت ث ن‬ ‫م‬ ‫ صت‬، ‫ك ي‬ ‫سذ ئ‬

‫ إن * كان ال ل ع‬٠٠ : ‫ تقولت‬،‫ وش مع ت ئمثا ن‬: ‫ ه ا د‬، ‫بن أيي نا ج ز اا‬ ‫ح‬ ‫ذ وا للم ؤ ت م ن الثي‬

" ‫ذ ر‬ ‫ح‬ ‫م‬ ‫و ت‬ ‫ا لم‬ ‫ئ‬ ‫را ش د‬ ‫أ ي‬ ‫ب ن‬

1Hac Sur. 5
546 Kurz ‫ء‬. Vebere el-Hârisî

Siifyân der ki: “Kufe’de, Rabî’ b. Ebî Râşid’den daha çok ölümü
hatırlayan birisi yoktur. Bundan dolayı Rabî’ b. Ebî Râşid ölüme karşı her
zaman tetikte olurdu.”

‫خ م‬ ،‫ ئ أبو بكر ئ مح د‬،‫ ] خدثثا شء نحا أبو ا لخض ئ أبا ن‬٧٧/®[ -) ٦٥٤٤(
‫م‬ ‫ذ‬ 3 ‫خا‬ " :‫ر؛ شد‬ ‫أ ي‬ ‫ب ن‬ ‫لث ي؛ غ‬
‫قا ت ا‬ :‫ت‬ ‫قا‬ ، ‫ب ن مح ن ه‬ ‫ن‬ ‫نم يا‬ ‫ع ن‬ ، ‫ض‬‫م‬ ‫ب ن‬ ‫د‬ ‫نحم‬

‫م‬,‫م ل أ ا ف ه ر‬ ‫س‬ ‫ال ت ث ث ء ي‬

R^bî’ b. Ebî Râşid der ki: “ö lü m düşüncesi ticaretimin birçoğuna engel
olmuştur.”

‫ ظ عتد‬:‫ ال‬، ،‫ى ألحنذ‬ ‫ والو؛يذ‬،‫ ] ثغ ا م ح م د ن أ ح م د بن الق صر‬٧٨/®[ ")٦٥٤٥(

‫ال ح س ن‬ ‫ب ن‬ ‫ث د‬ ‫ثغا مح‬ ،‫ط ي‬ ‫ص‬ ‫ا‬ ‫ش‬ ‫ث‬ ‫ب ن‬ ‫ث خثذ‬ ‫ثت ا‬ ، ‫إ د و يس‬ ‫ب ن‬ ‫م‬ ‫ح‬ ‫ت‬ ‫ب ن‬ ‫ن‬ ‫ال ر حم‬

‫ ؟ ^ بن أ ي زبجي‬١‫ م‬.‫ ظتء‬،‫بن ا عيد‬

‫ تحا اقف ن بن م‬، ‫ ظ ي حش بن إ ن حا ة‬،‫محر ج الثي‬
‫ ن ا يتكيلث ز جنلف اللت؟‬:‫ مما ل‬،‫ مهس به ز ج ل‬، ‫ نجل سث ح م ذ الل ه ن ع ي‬،‫بز ج ل به زمادة‬
‫ف أم‬
‫ وأغد اا؛اي‬،‫ " د وت أغد ق ء وأغد ؛ م ئثثهئ أغد شء بأئد اكؤ؛ؤ‬:3‫قا‬
‫ ئتلل ق ه ي ; ظ ي | ا‬، ^ ١

Nadr b. Îsmâîl bildiriyor: Rabî’ b. Ebî Râşid müzmin hastalığı olan bir
adamla karşılaşınca oturup Allah’a hamd etmeye ve ağlamaya başladı, o
haldeyken oradan geçen bir adam kendisine: “Allah rahmetini senden
esirgemesin! Neden ağlıyorsun?” diye sorunca, Rab‫’؛‬: “Cennet ahalisi ile
Cehennem ahalisini düşündüm. Cennet ahalisini afiyet ve sağlık içinde
olanlara, Cehennem ahalisini de bela ve musibetler içinde olanlara
benzettim. Beni ağlatan işte budur” dedi.
Rabi’ b. Ebî Râşid, Münzir es-Sevrî’den rivayetlerde bulunmuştur,
ancak bu rivayetler azdır.
Takrîb 3209, Takrîb 3210

Kurz h. Vebere el-Hârisî

Onlardan biri de tebeu’t-tâbiînden Kurz b. Vebere el-Hârisî’dir. Aslen
Küfeli olup Gürcan’da yerleşmiştir, ibadet ve dindarlıkta çok özel bir
 Kurz b. Vebere el-Hârisî 547

şöhreti ve mertebesi vardır. Ehl-i şuhûddan biri olup ruhani ve cismani

cevherleri müşahade eden bir velidir.
Denilir ki: “Tasawuf, kalabalıktan uzak durup yalnızlığı mesken
edinmektir.”

‫ثن ا‬ ،‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثت ا عبد الل ه بن أخن ت بن‬، ‫ أثو بكر س مال ك‬1‫حدق‬- ] ٧٩/®[ -) ٦٥٤٨(

‫غش ور بن وبوم‬ ‫ح ك‬ ‫ ب‬: ‫ ئال‬،‫ عن أييي‬،‫بن غزوان‬ ‫محل‬ ‫ ظ م ح م د بن‬،‫مزي ح بن يوثس‬

‫ مح كا ن يمرا‬،‫عليه ا كت اء م ن مل ول ا هلا م‬ ‫ما د ه ا تئن ا و س ط‬ ‫ ^ذا مح ذ ن ص ال ه حميره قذ‬،‫يته‬
‫فى اك وم والقل ة الم نانث ال ث مرات‬
Fudayl b. Ğazvân bildiriyor: “‫ت ا ه‬ b. Vebere’nin yanına evine
girdiğimde, bir çukurun içini saman doldurup üzerine örtü örterek yapmış
olduğu namazgâhında olduğunu gördüm. Namazda layamı o kadar uzatırdı
ki bir gündüz ve gecede Kur’ân’ı üç defa okurdu .”

‫م ح م د بن‬ ‫ثن ا‬ ،‫ ] ح د ظ أثو الح<شن صب ا ح ى م ح م د ال ثهد ي‬٧٩/®[ “) ٦٠٤٩(

‫ " ءه 'مح ويشم اقآذ ي‬:‫قات‬، ‫ ئ اثن ك م‬، ^ ١‫ ئ غئ ئ‬،‫ئ‬ ‫م ح‬ ^ ١

‫ط ت ي أ ؤ ؛ ةل ة م ح ث خئ ظ ت ا ا‬
Fudayl der ki: “Kurz, gecesi ve gündüzüyle olmak üzere her günde
Kur’ân’ı bir defa hatmederdi.”

‫ثن ا‬ ،‫ا ل ح داء‬ ‫أ ح م د بن‬ ‫إ‬ ‫ ث‬،‫ ] حدثن ا أبو ث ح ئ د ى حقا ن‬٧٩/®[ -) ٦٠٠٠(

:‫ بموت‬،‫ ش مع ت ابن محثة‬:‫ قات‬،‫ ن‬1‫ أبو عتن‬0‫ ح د ت ي ت ع ي د ئ ذ عئ ما‬، ‫أ خ ن ذ ى إ(زا ويلم‬
‫فيئ ا‬ ‫يش ات بؤ‬ ‫ال‬ ‫ ان م ة ا العفل م غش أن‬،‫وز بن وبزة ربه أن سلته‬ ،‫ تأل‬:‫؛ !ى شتزتة‬3 ‫ما‬
‫ نثأثت أن بم ن ى ح ش ض م الم زاد في ال ث ؤم والقل ة ث ال ث‬،‫ ^ ذ الث‬١ 4‫م ن ال د ي‬

" ‫م حا ج‬

ibn Şübrüme bildiriyor: Kurz b. Vebere, kendisiyle dünyalık hiçbir şey

istememe şartı ile Allah’tan ism-i A’zam’ını bildirmesini istedi. Allah da bu
isteğini verince, Kurz Allah’tan, Kur'ân’ı bir günde üç defa hatmedebilme
gücü istedi.
548 Kurz b. Vebere el-Hârisî

‫ خ د ش‬، ‫ ظ م د الثؤ ئ أ خ ئ ذ ئن خ م‬، ‫تق نال ك‬ ‫و‬ ‫أثو‬ ‫ح ا‬ ] ٧٩/،=[ -) ٦٥٥١(

‫\ م بضه‬l\I ‫ا ن‬5 ‫ و‬، ‫وو في ت م‬ ‫ت ص ح ئ ت‬3 ‫ ئا‬،‫ عن ابن محزنة‬،‫ ثن ا نمحا ن‬، ‫م‬ ‫م‬ ‫أبو‬
‫ئ رت مح ش‬
ibn Şiibrüme der ki: “Kurz b. Vebere’ye bir yolculuğunda ben de eşlik
ettim. Kurz ne zaman temiz bir toprak parçası görse, hemen bineğinden iner
üzerinde namaz kılardı.”

‫ ؤد‬1‫ ثن ا أبو د‬، ‫ ك ذا ثن ا م ح م د س أئك ي ب‬،‫ ثئ ا أ ح م د بن زؤح‬،‫تحا عبد اللي بن م ح م د‬

0‫ " إ‬: 3 ‫ ظ ثك؛ ا ث؟ ه ا‬:‫ ق ن ق لت‬، ‫ور بن وبزه ؤئ؛ هوس ك ي‬ ‫ ن ط ق غ ر‬: 3 ‫ ه ا‬،‫ا ل ح م ر ي‬
‫دئ ب‬ ‫ص‬ ‫| ال‬ ‫نو‬ ‫وما‬ ،‫ئ‬-‫افي‬
‫ و ث ن ت ج ض أن أهزأه ي‬،‫ نإن بتر ي ل م ح ل‬،‫ي ا ي مغ ال‬

" ‫أ خذ ك‬

Ebû Dâvud el-Haferî bildiriyor: Kurz b. Vebere’nin evine girdiğimde

onu ağlarken buldum. Ona: “Neden ağlıyorsun?” diye sorduğumda şöyle
dedi: “Kapım kapalı, perdem de indirilmiş. Dün her zaman okuduğum
hizbimi (hatmimi) okuyamadım. Bu da işlediğim bir günahtan başka bir
şeyden dolayı olmadı.”

‫ ظ أثو‬،‫ ى مه د ال مب ن ئ ا لخض‬، ‫ ] خد ك عئد ال د ئ ت خ م‬٧٩/®[ -) ٦٥٥٢(

‫ ص ور‬، ^ ٧^ ١‫س‬°‫ عن ا‬، ‫ ثن ا اخل ا زئ ن محت ل م‬، ‫عثن أ ح م د بن محم د بن إش ح اى‬
‫ماا‬ ‫ أد ر يت ا‬1‫وم‬ ، ‫بذئ ب‬ ‫إ ال‬ ‫ زن ا أناة‬،‫ قادت " ع جزت غذ ج ض‬،‫بن وبره‬
Kurz b. Vebere der ‫نظ‬: “.Bir defasında günlük hizbimi bitiremedim
Bunun da ne olduğunu bilemediğim bir günahımdan dolayı olduğunu
düşünüyorum .”

‫ئ‬ ‫إل‬ ‫ ظ ق ز‬،‫مه د ال م بن أ م حت‬ ‫ثن ا‬ ، ‫ ] خد قا أبو بكر تن نال ك‬٨٠ /®[ -) ٦٥٠٣(
‫ تكنز ع ود ع د الم_ ح ر ا ب‬0 ^ " :3 ‫ ه ا‬،‫ ص أمح ه‬،‫بن عزوان‬ ‫ال م ح ل‬ ‫ ثن ا م ح م د بن‬، ‫يون س‬
« ‫ت ش د ع ك إذا ش ن‬

Fudayl b. Ğazvân der ki: “Kurz’ün, mihrabının yanında bir direk vardı ve
(ibadet ederken) uykusu geldiğinde ona dayanırdı.”
 ‫‪Kurz b. Vebere el-Hârisî‬‬ ‫‪549‬‬

‫ثت ا‬ ‫الحرايي‪،‬‬ ‫ثت ا أثو ش عي ب‬ ‫(‪ ] ٨٠/®[ -) ٦٥٥٤‬حدثن ا محم د بن عل ي بن ح بي ش‪،‬‬

‫ور بن وبوم‬ ‫خ د م أبي‪ ،‬أن‬ ‫ل ‪:‬ت ن م ح ا ذ ‪،‬‬ ‫مح‬ ‫إ‪ ،‬ق ا ث خ ث د ث ئ‬ ‫ك‬ ‫بجانم ا‬ ‫أ خن ن ئ‬
‫ن ة‬
‫يتبه وفو مر سم‪ ،‬فتيل قي أديؤ ج‬
‫ر‬ ‫‪ ٤^ ^ ١‬دخل على ابن محزم ه‬
‫‪Fudayl b. Ğazvân bildirir: “Kurz b. Vebere el-Hârisî, zatülcenb‬‬
‫‪hastalığına yakalanmış olan îbn Şiibrüme’nin ziyaretine gitti. îbn‬‬
‫”‪Şübrüme’nin kulağına tüfleyince de iyileşti.‬‬

‫م‪،‬‬ ‫ح‬ ‫(‪ ] ٨٠/©[ -) ٦٥٠٠‬حدق ا أبو بكر بن مال ك ‪ ،‬ثت ا عئذ الثؤ بن أ ح م د بن‬

‫وز‬ ‫"كا ن‬ ‫خ ث د بن محي ل‪ ،‬عن أبيه‪ ،‬أؤ عن ش ط ‪ ،‬قادت‬ ‫م‬ ‫بن يون س ‪ ،‬ص‬ ‫ح‬ ‫ح دب ي ق ز‬

‫إدا حرج أن ر بالمعروف‪ ،‬محض ربوئه ح ش يغشى عأيؤ‬

‫‪Muhammed b. Fudayl (veya babasından naklen) der ki: “Kurz, ne zaman‬‬
‫‪evden çıksa iyiliği emrederdi. Bu ^ z d e n kendinden geçinceye kadar da onu‬‬
‫”‪döverlerdi.‬‬

‫ثن ا‬ ‫(‪[ -) ٦٥٥٦‬؛‪ ] ٨٠/،‬حدق ا عئ ذ الله بن م ح م د ‪ ،‬ثئ ا عبذ الل ه بن م ح م د بن ركريء‪،‬‬

‫ا ل حؤاتس‪ ،‬ثن ا أثو طتبه ا ل ج ر جا ني‪ ،‬ظت ‪:‬‬ ‫ثن ا سلم‬ ‫مشتته بن قيسب‪ C‬ظ س ه د بن غ ام؛ م ‪،‬‬
‫أه ل ا ال خرة‪،‬ب م‬ ‫بك ‪ 3‬م ز بن وبزه‪ :‬ن ا ا إل ي ثئغص ة اض وا ل ماجن؟ محا د ‪ ٠' :‬الع ب د بكون من‬

‫ص ‪٠٠‬‬ ‫إ دا‬ ‫ئ‬ ‫ت‪-‬‬

‫‪Ebû Taybe el-Curcânî bildiriyor: Kurz b. Vebere’ye: “îyinin de, kötünün‬‬
‫‪de sevmediği şey nedir?” diye sorduğumuzda: “Âhiret ehlinden iken‬‬
‫‪sonradan dünyaya yönelen, dünya için çalışan kul” cevabını verdi,‬‬

‫(‪ ] a*/ o [ -) ٦٠٥٧‬ح د ظ أثو م ح م د بن ‪ -‬ما ن‪ ،‬ثن ا أ خ ن ذ بن ا ل ح س ن‪ ،‬ثن ا أ خن ن بن‬

‫وز بن وبره‬ ‫علتن ا‬ ‫ت أبي يدكر‪ ،‬قاتت قدم‬ ‫شمع‬ ‫إئزا‪£‬يلم ‪ ،‬ح د ب ي خلفن بن ئمي م ‪ ،‬قا ت‪:‬‬
‫إ ال‬ ‫سمع ت منة‬ ‫وما‬ ‫ف ن ذ أثا ة‪،‬‬
‫د إقه ماء ال كوئة‪ ،‬د كن ت ي‬ ‫ئأئحم‬ ‫اخل ا ي ئ ش ‪ -‬م جا ن‪،‬‬

‫الل ه م‬ ‫ثمم س غ ي‪ ،‬قاتت وقاتت‬ ‫ال ثك م‬ ‫‪ .‬ء إن م>‬ ‫إلك م‬ ‫ك ب ن م ‪ ،‬ه ا ‪3‬ت '‪ ٠‬صلو_ا غش‬
‫نو‪،‬‬
‫ت م بمر قي ا م‬
‫ب م" زظ تأتث ي غزو ا الإل ص ئ م ‪ ،‬كان ال يم‬
‫ا‪-‬يإ ئ م‬
‫ي ا دا تزد مئ‪ ^ ^ ١‬افث خ ا ل ص الة‬

‫‪Halef b. Temîm, babasından bildirir: Kurz b. Vebere el-Hârisî,‬‬

‫‪Cürcân’dan yanımıza geldi. Gelince Küfeli kurrâlar aceleyle yanına gittiler ki‬‬
550 Kurzb. Vebere el-Hârisî

yanma gidenlerden biri de bendim. Ondan sadece iki söz işittim. Şöyle dedi:
“Peygamberinize (sallallahu aleyhi vesellem) salavât getirin! Zira getirdiğiniz salavâtlar
ona arzedilir.” Yine: “Allahım! Sonumuzu hayır eyle” dedi. Bu ümmet
içinde Kurz’den daha çok ibadet eden birini görmüş değilim. Deve
üzerindeki hevdecinde durmadan nam az kılar, inince de yine namaza
dururdu.

، ‫ ئ أخن ت ئ م‬، ‫ تما ا خ ت ن ئ م‬، ‫طءتثا مه د ال م ئ ت خ م‬ ] ٨٠/،‫ [«؛‬-) ٦٥٥٨(

‫ قاد؛ أ م حيي‬،‫بن وبره‬ ‫محح‬ ‫بن‬ ‫ عن‬، ‫أن ؤيرة ا ل حارئ‬ ‫أل و‬ ‫ة محق‬ ‫م‬ >‫حمد ت‬
‫ي‬ ‫س‬ ‫ ثأ‬، ‫ ^ إة؛ وت أ حرج ي إل‬١^ ،‫ ص ج ت "كرر؛ ق ذكه‬:‫ ئ ت‬، ، ^ ^ ^ ١ ‫أثو‬
‫ ب ق‬، ‫ء‬،‫ت س ثزثم عن الوئت‬
‫ب ل أ ق د ه ا حث‬
‫ ء إذا ش م غ رع ا ء ا إل‬،‫ قم تن ش لل صال ة‬٤^ ^ ١

\1\‫ ل‬، ، ‫ء‬ ‫ هاصس ة قى وغدة بم ر فى >ت اعة‬:‫ قات‬،‫ دكئ ت م س ملمحة‬،‫أ ص حابه قي طلبه‬
: 3 ‫ ظ‬،" ‫ج‬ ‫ى‬- ‫يلق‬3‫ نر إ‬، ‫ " ي ي ئلإبمان‬:‫ق ات‬ ‫ ئلث ا زايي أمحل‬،‫سحابه مملل ة‬
‫ذبث‬
‫ م‬: ‫ ئ ك‬:‫ فات‬،'' ‫ " أ ج ي أذ د م حز ن ا تأنث‬:‫با مه د ال م ؟ قات‬
‫ئ ك زظ خ ا ج ثث يا أ‬
‫ ف ت ق ف أ ال أ ت ي ه أ ط خ ر م‬،'٠ ‫ " أوثق ل ي‬:‫ ق ا ت‬، ‫لل ث ي ا ص عتد ال م‬
‫بو ت‬

Ebû Süleyman el-Muktib der ki: Kurz ile Mekke’ye kadar beraber
yolculuk yaptım. Mola verdiği zaman elbiselerini çıkarıp bineğinin üzerine
koyar ve namaz kılmak için bir kenara çekilirdi. Develerin böğürtüsünü
duyunca (yola çıkılacağım anlar) gelirdi. Bir gün hareket vaktinde
gelmeyince arkadaşları onu aramak için etrafa dağıldılar. Ben de onu
arayanlar arasındaydım. O nu havanın sıcak olduğu bir saatte bir çukurda
namaz kılarken gördüm. Baktığımda bir bulutun ona gölge ettiğini gördüm.
Beni görünce bana doğru gelip: “Ey Ebû Süleymân! Senden bir isteğim var”
deyince, ben: “Ey Ebû Abdullah! isteğin nadir?” diye sordum. O:
“Gördüğün şeyi kimseye anlatmamanı istiyorum” dedi. Ben: “Tamam
‫؛كه‬، ‫س‬ " deyince: “Bana söz ver” dedi. Bunun üzerine ben o ölünceye
kadar kimseye anlatmayacağıma yemin ettim.

،‫ ثن ا أ ح م د ى ” كير‬،‫ ثت ا أ ح م د بن ت صر‬، ‫ ] حدثت ا عتذ الل ه بن م ح م د‬٨١/®[ ")٦٥٥٩(

‫و‬ :‫ ف و د ؟ي‬٤١١٢ ‫ع ؛‬ ‫وت ؟‬ ‫ يث أئن مح ة‬: ‫ ئك بجا‬:‫ ئات‬،‫و ر‬ ‫ح د ق ي توضأ نو اله‬

٠٠ ‫ه أزن ت‬ ‫ دكن ت ض‬: cJU ، 5‫ن خ ذ ي ص هذه اثكؤ‬ ‫ئ سا‬

> ‫أودت‬ ٩ ،‫روضة‬
 Kurz b. Vebere el-Hârisî 551

Ahmed b. Kesîr der ki: Kurz’ün azatlı cariyesi Ravda’ya: “Kurz nereden
infakta bulunurdu?” diye sorduğumuzda şöyle dedi: “Bana: “Ey Ravda! Bir
şey istediğin zaman şu dolaptan al” derdi. Ben de bir şey almak istediğim
zaman o dolaptan alırdım.”

، ‫ ثن ا أ ح م د بن م م‬،‫ ثن ا أ ح م د بنثصر‬، ‫ ] ح د ظ عتد الثؤ بن م خم د‬٨ ٧ ٥ [ “) ٦٥٦٠(

‫يرقع‬ ‫لم‬ : ‫ب وال‬
‫ م‬،‫ ه ابت سمع ت أيي‬، ‫م‬ ‫مح‬ ‫ ظ محم د بن‬، ^ ١^ ‫ى‬ ‫ح دبت ي‬
" ‫ط‬ ‫ور تأق ة زر ال ث ن اؤ أ م حق‬
Muhammed b. Fudayl, babasından bildirir: “Kurz, ‫؛‬ark yıl boyunca
başını kaldırıp semaya bakmış değildir.”

‫ ثغ ا أ ح م د‬،‫ة‬.‫ ثئ ا أ ح م د بن ا ل ح ت ت ن ال خثا‬، ‫اا مء ثت ا أبو م ح ث د ن خقا ذ‬/‫ [ م‬-) ٦٥٦١(

‫ه‬ " :‫ ئات‬،‫ م جا ن‬- ‫م‬ ‫ أي زن ي زي ت مق‬،‫خ م أثو ت ع ي د‬ ‫خ د م عسو بن‬ ،^ ^ ١

‫ع مم‬ ‫ و‬، ‫ك أ ة أ غد م حوي جأومت ع د محنء م‬ ‫ثم‬

‫ى لغ ا‬ ‫ين ا ق‬
‫ئ نأ ى ر ج ل ف‬ ‫وت اخلا‬ ‫نا ث‬
‫م‬ £ ‫ي ل د ا فد و‬ ‫وثا‬ ‫ إن أ غد ا ق م م حوا‬:‫ ظ ث ن ا ؟ ق ا را‬: ‫نج د أ م‬ ،‫و ث ي د ئ‬

" ‫غي ب‬
Amr b. Humeyd Ebû Saîd, Cürcân halisinden bir adamdan bildiriyor:
Kurz el-Hârisi öldüğü zaman adamın biri rüyasında ölenlerin yeni giysiler
içinde mezarlıkta kendi mezarlarının başında oturduklarını gördü. Onlara:
Bu nedir?” diye sorulunca: “Kurz geleceği için mezarlıkta bulunanlar yeni
giysiler giyindiler” dediler.

‫ ظ ر‬،‫ ش‬1‫ ا مر ] حدثع‬/ ‫ ل ه‬-) ٦٥٦٢(

،‫ ثغ ا ع ئ س ال غد ر‬،‫تن م ح ث د بن ا لخشن‬° ‫|تاهي اإ‬

•'‫ ثوئلت‬،‫ قادت ش م ع ت ابن محرم ه‬،‫ثط ث خث ت ثن هصن ل‬

‫أؤ"ك ابن طارق حوت م ح ت ثي ا ل جرم‬ ‫فىب عبده‬ ‫لؤ شئت م حء‬
‫وش ازعأ في طال ب الموز وال كرم‬ ‫فذ ء ت دون ل ذي ذ ال؛تص‬

‫ور‬ ‫ وكان‬، ‫ وك\ن ت ح ئ د س طا;يى بمل وقن فى طث تؤم وقل ة ش م ن اشثوع ا‬:‫ت‬3‫ها‬
'* ‫يؤم وثل ة ض ث حتن ا ت‬ ‫إل‬ ‫يختم ال مه|ن في‬

Muhammedb. Fudayl der ki: ibn Şübrüme’nin şöyle ‫!؛‬:ediğini işittim

Olacaksan ibadete düşkünlüğüyle Kurzgibi “ ٠/
552 Kurz b. Vebere el-Hârisî

Ya da Harâm’da Kâbe’detı aynlmayan îbn Târtkgibi

Korkulan onları dünya lezzetlerinden alıkoymuş
Kurtuluşa ve asıl değerli olana koşmuşlardır. ”
Muhammed b. Târik, gecesi ve gündüzüyle olmak üzere günde Kâbe’yi
yetmiş defa tavaf ederdi. Kurz da, gecesi ve gündüzüyle olmak üzere günde
Kur’ân’ı üç defa hatmederdi.

‫ خأ ش مه د ال مب ن‬،‫س د بن أ ح ن ذ بن إبزاهيب في كتابه‬ ‫ ] أ ي‬٨١/®[ -) ٦٠٦٣(

:‫ لأ‬، ، ‫ عث ة‬£^١ ‫ ح دقتي‬،‫ك بن من عود‬ ‫ثن ا الص‬ ،‫ ثن ا أبو ح ف ص ال ن بماثووي‬، ‫ش‬ ‫ال ح‬ ‫ن‬
‫ ئ ك البن ختثزة‬:‫ ثق ون‬،‫ش م ع ت ابنش ر م ه‬

‫أؤ "كا ئ ن طارق حوت ا ك ت في^ لخزم‬ ‫لؤ ي غ ث ك ث *ئرز في ل م د ه‬

‫إ‬،‫ب ؛لقزر ؤاثةز‬ ‫طال‬ ‫وسارع ا في‬ ‫حؤه ه ما‬

‫م‬ ‫ئد خ ات دون ل ذ ي ذ امح ش‬

‫ ؛ وه ء ن د‬١١٤٤ ‫ أظ وت‬: ‫ ئ ك‬:‫ وش ائقطارق؟ قات‬،‫ س وت‬:‫قا دلي اتن محة‬

‫ ^ ^ ئلو ! ك ش أختب\لتزاب‬٠ ‫ نأى ا?ذ‬،‫ الة‬-‫ذذ ئ ؤ منز ال للص‬،‫منفر وا ح ذ الغ امس مغز ال اق‬
‫ ^ في!كؤم غئز‬١^ ٠ ‫ قات أثو حف صت ذ ووا أن ابن طارق كا ذ م دن‬،‫*كما ه م حث ثن ئراب‬

‫واي خ‬
îbn ^ye^ne der ‫نظ‬: :ibn Şübrüme’nin şöyle dediğini işittim
Olacaksan ibadete düşkünlüğüyleKurzgibi“ ٠/
Ya da Harâm’da Kâbe’den ayrılmayan îbn Târtkgibi
Korkulan onlan dünya lezzetlerinden alıkoymuş
” .Kurtuluşa veasıl değerli olana koşmuşlardır
îbn Hubeyre bana: “Kurz ile îbn Târik kimler?” diye sorunca şöyle
dedim: “Yolculuk sırasında insanlar mola verip dinlenmeye geçtikleri zaman
,Kurz namaz kılmak için kendine yer arayan biridir. îbn Târık’a gelince
şayet toprakla yetinen biri olsaydı, îbn Târık’a bir avuç toprak yeterli
”.olurdu
îbn Hafs der ki: “ibn Târık’ın bir günlük tavafının miktarının on fersah
tuttuğu söylenirdi.”
 Abdulmelik b. Ebcer 553

‫ ح دب ي‬، ‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثن ا عبد اللب بن أ ح م د بن‬، ‫ ] خ ا؛ثئ ا أبو بكر ئ ذ مال ك‬٨٢/®‫ ل‬-) ٦٠٦٤(
‫ نأيت ائق طاري في العئزاف م د ا م ر ج ه‬: ‫ قاد‬، ‫دق مح م‬° ‫ ثتا ث خ ئ د‬،‫دق يوش‬° ‫ح‬ ‫ئئ‬
‫ئ ح رروا طواءة في دللث الرما ن ء إ ذا غز يتل و ف في‬ ‫ عقه ئئ ال ن‬، ‫أئ ن ال ز ا ف‬

" ‫امحوم والمحل ة عشر م راي غ‬

.Muhammed b. Fudayl der ki: “ibn Târık’ı tavaf esnasında gördüm
İnsanlar onu görünce hemen açıldılar. Ayağında eskimiş bir çift çarık vardı.
٠ zamanlar hesapladıklarında gecesi ve gündüzüyle bir günde tam on
”.fersahlık bir yol çıkacak kadar tavaf ettiğini gördüler
Kurz; Tâvus, Atâ, Rabî b. Haysem, Muhammed b. Ka’b el-Kuraz! ve
.başkalarından rivayette bulunmuştur
Takrîb 1683, Takrîb 1716, Takrîb 1072, Takrîb 597, Takrîb 1541, Takrîb
2638

Abdulmelik b. Ebcer
Onlardan biri de takvalı, nurlu, ağlamaya düşkün biri olan Abdulmelik
b. Sa’d b . Ebcer’dir .

‫ ثن ا ال ول د بن‬،‫ ثت ا أ خ ن د بن علي ا البار‬، ‫ ] خ ا؛ثئ ا أبو بكر بن أن ل م‬a i / ö [ “) ٦٥٧١(

،‫يتك لمبالمعاويض‬ ‫ء كادما‬ ‫ " صء ؛س أب جر ثن شدة ؛ل ث زر‬: ‫ ظ د‬،‫ حدبتي ش‬،٤^٩٠^٠
‫جم‬ ‫^ او‬ ١‫ الي؛ع ا ل ي م ئ‬4‫ " أغوإبالث‬:‫ ئت‬،‫وىنءاتق أتجز؛ائ نأى شه يكزئة‬
‫ ثقولت م ن‬،^ ^ ١‫ؤ ه ؛ ؛شر أ بجر م ن شدة‬ ، ‫زيعلني أبت قت م‬ ‫ح‬ I‫ثزدده‬ ‫ال‬ ‫ ه‬،"
‫بث يغ‬ ‫ك لم‬ ‫يت‬ ‫ال‬ ‫ نل ك ن‬،‫قس ه شده قديده‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫مب؟غ‬ ‫ر‬ ‫ج‬ ‫أب‬ ‫ ؛بن‬0 ‫ وك ا‬،‫ كأقت عبي‬:‫يغرمه‬ ‫ال‬

Velîd b. Şucâ babasından bildiriyor: ibn Ebcer konuşurken günaha

bulaşmaktan o kadar sakımrdı ki sırf imalarla konuşuyor gibi olurdu. Yine
hoşuna gitmeyen bir şey gördüğü zaman: “Kovulmuş Şeytan’ın şerrinden
her şeyi işiten ve bilen Allah’a sığınırım!” derdi, üstelik bunu o kadar tekrar
ederdi ki artık etrafında olanlar, kendisinin mevcut durumdan
hoşlanmadığını anlarlardı. Konuşurken günaha bulaşmaktan o kadar
sakımrdı ki kendisini tanımayan kişi onu görse, budala biri olduğunu
‫‪554‬‬ ‫‪Abdulmelik b. Ebcer‬‬

‫‪zannederdi. îbn Ebcer’in aynı zamanda çok şiddetli bir ağrısı vardı, ama‬‬
‫”‪bunun hakkında hiç konuşmazdı.‬‬

‫(‪ ] ٨٤/®[ -) ٦٠٧٢‬حدثن ا أثو ب م بن ح الب‪ ،‬ثن ا الص س س عل ؤ الع نر ي‪ ،‬ائ ‪ : 3‬ى‬

‫مح د ال د ئ غ م ثن محة‪ ،‬قات‪ :‬ئ ناللق تق إتتامح د‪ ،‬ئ قوض تذ ا ألص م‪ ،‬ص ج ئثر‬
‫بز‪ ،‬و ش ف ئ ن و ة ‪،‬‬
‫م د‪ ، ^ ١‬ئ أ ج‬
‫ب ة‪ :‬ه‬
‫خل ابما ا و م ح ن أ م‬ ‫ا ل أ م ‪ ،‬قات‪' " :‬كان‬

‫مبموه ن ئ ذ مني ب ‪ ،‬زأوئ يثا ه ب زا ن ئ ذ ث و "‬

‫‪Cafer el-Ahmer der ki: “Arkadaşlarımız içinde en çok ağlayanlar dört‬‬
‫‪kişiydi. Bunlar da Abdulmelik b. Ebcer, Muhammed b. Sûka, M utarrifb.‬‬
‫”‪Tarîfve Ebû Sinan Dırâr b. Murre’dir.‬‬

‫م ثق مال ك‪ ،‬ثت ا مه د الثؤ بن أ ح ئ د ثن خمح د‪ ،‬حدنى‬ ‫(‪ -) ٦٥٧٣‬ل®‪ ] ٨٤/‬حدثت ا أثو‬

‫بز‪ ،‬ي ة د ‪" :‬‬
‫م حم أ ش م ذ ش ث ئ أ ج‬ ‫ال‬ ‫ى‬ ‫خ د م أ ي‪ ،‬ظ ‪: 3‬‬ ‫بء‪،‬‬ ‫ا ف ي ة تن‬
‫م ح ت ا ال ئ ا ت بم دلئ ‪3 ،‬ا م ح ت ا لآ‪-‬بم د ‪ ،‬ظ ف د جزشف؟ " مبي أ غد ‪ ، ^ ١‬إل ق و ل‪:‬‬
‫" م حيف ت ا ه إ ة ‪:‬ا ن ة ش ش د "‬
‫‪Velîd b. Şucâ, babasından nakleder: “Ne zaman Abdulmelik b. Ebcer ile‬‬
‫‪karşılaşsam: “Senden sonra ömürler azaldı ve eceller yaklaştı” deyip şöyle‬‬
‫‪devam ederdi: “Bu (ömür) Allah'ın, gitmesini istediği bir şeydir, (ölüm ) ne‬‬
‫”?‪zaman gelecek‬‬

‫(‪ ] ٨٤ /®[ ") ٦٥٧٤‬حدثن ا أث وب ك ر بن مالك ‪ ،‬ثئ ا عتد الل ه تق أ ح ن د بن ح ق د ‪ ،‬محدث ى‬

‫ش ه بن "كهنا ‪ " :.‬ظ لا ة‪ 5‬مدة أخت آ ء ة ؛‪ ,،‬من البإ>‬ ‫أثو م عتر‪ ،‬ثن ا نمثا ذ ‪ ،‬ئا ئآ ‪ :‬قات‬

‫"‬ ‫محمح أمح‬ ‫ف‬ ‫ف ؛‬ ‫ك‬

‫‪Seleme b. Kuheyl der ki: “Küfe halisi içinde en çok ibn Ebcer’in benzeri‬‬
‫”‪olmayı isterdim.‬‬

‫(‪ ] ٨٤ /®[ -) ٦٠٧٥‬حدثن ا أثو بكر بن ن ا قبيم‪ ،‬ثن ا مه د الث‪ 4‬ن أ خن ن بن ح ق د ‪ ،‬ظ أبو‬
‫‪3 ، ^ ^ ١‬ات‪ " :‬ح ن ن ه ش‬ ‫ن د د ‪ ،‬عن بغض أص مح‪1‬به ‪ ،‬عن‬
‫عتد الثؤ ا ال ودي‪ ،‬ظ م‬

‫ء ‪ ،‬ئ د ؤ ائث أت مم‪ ،‬وأبا حقا ن ا همئ ‪ ،‬زا؛دق ن و ة ‪،‬‬ ‫ء يؤم‬ ‫و و وا ذ و ذ ي‬ ‫م ا‬

‫ث و ‪'٠‬‬ ‫ؤمح‬ ‫وئ ىئن و س ‪،‬‬
 Abdulmelik b. Ebcer 555

Müsedded, öğrencilerinden birinden bildiriyor: Süfyân es-Sevrî: “Küfe

ahalisinden beş kişinin her gün hayrı artar” dedi ve ibn Ebcer, Ebû Hayyân
et-Teymî, ibn Sûkâ, Amr b. Kays ile Ebû Sinân’ı zikretti.

‫ح دبق ي‬ ، ‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثت ا عثد الثؤ بن أخن ت بن‬، ‫م\>] حدثت ا أثو بك ر بن مال ك‬/‫ )“ [م‬٦٥٧٦(
‫ثن‬ ‫امح ك‬ ‫ب د عتد‬
‫حم م‬ ‫م‬ " :3 ‫ ئ‬،‫ح إ‬ ‫م‬ ‫؛‬ ‫ال‬ ‫خ د م غت‬ ، ‫م ال ي ش د‬ ‫ه ئ‬ ‫ط‬

:‫ ق ات ه ص د ش ل ك‬،‫خر جاء الغ الم‬ ‫م‬ ‫ م‬،0‫بآ هبا;ا‬

‫م‬ ،‫ص ه‬
‫جأبز وئد أبق ع الم‬
‫نا‬ ‫ح د ح ر نلف بثا ؟‬-‫ ال ة ش أ ي بأب حز ج ت ؟ أأ‬-‫مت‬ ‫لك‬ ‫ ثقب ن‬٢ ‫ ز بمف أث م ت؟‬، 0‫ئ ال‬
‫م ن هذا‬ : ‫د‬ ‫ما‬ ‫أحسنالث ث ج د أ ح دا حتزا ثلث بثا ؟ م ن أ ي باب ح ر ج ت ج ين ذهب ت؟‬
‫جايعا‬ ‫ إلثق أ ح س ه‬،‫ ثا ي القه أطعم يه‬،‫ اد ح ن منه وانتغف ر الل هتلف‬: ‫ائتا بء قا د‬

Hüseyn el-Cu’fi bildiriyor: Abdulmelik b. Ebcer’in yanındaydım ve bir

kölesi firar etmişti. Abdulmelik’in evinin iki kapısı vardı ve hangisinden ne
tarafa gittiğini bilmiyordu. Köle gelince ona: “Yazık sana! Firar mı ettin!
Firar ettiğin için kıldığın namazlar ka^ul görmeyecek! Hangi kapıdan çıkıp
gittin! Sana bizden daha iyi davranacak kim var ki? Sana bizden daha iyi
davranabilecek birilerini de bulacağını sanmıyorum! Giderken hangi
kapıdan çıktın?” diye çıkıştı. Köle: “Şu kapıdan” karşılığını verince,
Abdulmelik: “Aynı kapıdan içeri gir ve Allah’tan seni bağışlamasını dile!”
dedi ve evdekilerden bir kadına şöyle seslendi: “Ey filan! Buna yemek ver,
sanırım acıkmıştır!”

‫ ح دب ي‬، ‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثت ا عبد الثؤ بن أ ح م د بن‬، ‫ ] حدثت ا أبو م بن مال ك‬٨٠ /،‫)" [؛‬٦٠٧٧(
‫ص ا ل مل ك‬ ‫ س‬:‫ا‬ ‫قا ت‬ : ‫ف و د‬ ، ‫ئ‬ ‫خ‬ ‫ ت ن‬:‫ا‬ ‫ق‬ ‫م‬ ‫غ‬ : ‫ئ ت‬ ، ‫ن‬ ‫ثا‬ ‫أث و غ‬ ‫ش‬ ‫خ د‬ ،‫غت ز‬ ‫ئ‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫ي‬

: ‫ قا د‬،‫ ثمنه بشيغ نح ن أ د حقاه فيه؟ ” أحسنه‬:‫؛‬3‫ ئا‬، ١^۴ ٧": ‫م‬ ‫د ؛‬ ‫ج ر بل‬ ‫أب‬ ‫بن‬
'٠ ‫ ن كا ن مهي فن ح ن اد حقا ة مه ه‬1

İbn Uyeyne der ki: Abdulmelik b. Ebcer’in oğullarından biri

kölelerinden birine: “Ey dokumacı!” diye seslenince, Abdulmelik ona:
“Öğrenmesi için bizim gönderdiğimiz bir şeyden dolayı mı onu
ayıplıyorsun! Şayet bu ayıp bir şey ise bil ki bu mesleğe onu gönderen
bizleriz” diye çıkıştı.
556 Abdulmelik ‫ء‬. Ebcer

‫ ثن ا هم د ال ؤ ح ن ن ن‬،‫ ] أ ح مد ا محم د بن أ خن ن بن إبراهي م في كت ابه‬٨٥/®[ ")٦٥٧٨(

‫ عن عئد البل ه بن‬، ‫ح ق ال ي ئ ف ي‬ ‫م‬ ‫ ظ‬،‫ ئ م و ص ثق عبد الر ح ش بن من روق‬،‫ا لخض‬

‫ص‬ ‫و‬ ‫ أز ء ش ؛ و إ ة ة‬، ‫ئ ش بما ق و ق ف ي كف ت ئ ك زة‬ ‫إ ال‬ ‫ " ن ا م ن الئا س‬:‫ قا د‬،‫م حن‬
‫همماا‬ ‫حم‬
‫صب ره‬

Abdulmelik b. Ebcer der ki: “Kişi ya afiyetle sınanır ve buna şükrünün

nasıl olacağına bakılır ya da musibetlerle sınanır ve buna nasıl sabır
göstereceğine bakılır.”

‫ ئ أخ ط ئ‬،‫ تحا هم د ال مبن ئ ا لخض‬، ‫ < ا ئ محت ال م ئق ث خ م‬/ ‫)" ل ه‬٦٥٧٩(

‫ؤ ه زي د‬ :‫ ؛‬١١٤ ،‫ ص ء م شل ك ثن أ بجز‬، ‫ح ق تق ظ إ ال ي غ ئ‬ ‫م‬ ‫ ئ‬،‫ت ش ال ئ و ئ‬
‫ييى ثنومحا‬
‫ت اء‬ " :‫ قات‬، ‫ش ي مع ه ا سايى وفهيد ي‬ ‫ؤ‬ ‫ج اءت‬ ‫و‬ :‫عن سي ر هذه ا الية‬
‫ع ام ر‬ ‫ ص أيي الط ق م‬،‫ت "•روى عئد النلل ث‬ ‫'علته ا ب ما عمل‬ ‫ وف ا ه د يشهد‬،‫إ ز أ م الل ه‬

،‫ وعثد ش ه ي بن غنم‬، ‫م‬ ‫ال‬ ‫ وع ا م‬، ‫ وأشنق عن زر بن ل خ م‬،‫بن وا ه زه ص حبه‬

‫ وتنير بن أيي‬، ‫م‬ ‫مح‬ ‫ و ط ه بن‬،‫ و طلح ه ي م ح ر ف‬،‫بن مح ب‬ ‫ثإثاو‬ ،‫بن حيا ن‬ ‫ووا ص ل‬

‫ و طل ح ه بن ل\ؤع‬،‫ نأيي نمثا ن‬، ‫ ن تجا ب ز‬،‫محاجته‬

Hüseyn b. Ali el-Cu’fî bildiriyor: Adamın biri Abdulmelik b. Ebcer’e

“H erkes, yanında bir sürücü ve bir de şahitle beraber §elir”i âyetinin
açıklamasını sorunca: “Onu Allah’ın emrine doğru süren bir sürücü ve
dünyada iken yaptıklarına şahitlik edecek bir şahitle birlikte gelir” dedi.
Abdulmelik; sahabilerden biri sayılan Ebu’t-Tufeyl Âmir b. Vâsile’den
rivayetlerde bulunmuştur. Yine Zir b. Hubeyş, Âmir eş-Şa’bî, Abdulmelik
b. Umeyr, Vâsıl b. Hayyân, iyâd b. Lakît, Talha b. Musarrif, Seleme b.
Kuheyl, Suveyr b. Ebi Fâhite, Mücâhid, Ebû Süfyân ve Talha b. Nâfi’den
rivayetlerde bulunmuştur.

1KâfSur. 21
 Abdula’lâ et-Teymî 557

Takrîb 3127, Takrîb 1524, Takrîb 4397, Takrîb 4398, Takrfo 2057-b,
Takrîb 1078, Takrîb 202

Abdula’lâ et-Teymî
Onlardan biri de Abdula’lâ et-Teymî’dir. Gaybi haşyet sahibi ve sulu
gözlü birisiydi. Gönlü haşyetti, emirlere itaatkâr, gözleri her dem yaşlıydı.

‫ ح دب ي‬، ‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثغ ا عتد اللؤ بن أ ح م د بن‬، ‫ ] حدثت ا أبو بكر ئ ذ مال ك‬٨٨/،‫ [؛‬-) ٦٠٨٧(

‫إ ذ من أوئ ث ن‬ : ‫المح ي‬ ‫ر‬ ‫عبد ا لأغ‬ : ‫ مات‬،‫ عن مش عر‬،‫ محتة‬£^١ ‫ ظ‬،‫أبو نغن ر‬
‫ب فغة‬
‫يأك ون أوتي منة ج ك م‬ ‫ال‬ ‫يتكيه ث خي ئ أن‬ ‫مامح ال‬ ‫نيل م‬،
,Abdula’lâ et-Teymî der ki: “Kişiye verilen ilim kendisini ağlatmıyorsa
faydası dokunacak ilmin, verilmesini de hak etmez.”

‫ ظ ح س ين‬،‫س إ ن خ ا ق‬° ‫ ثت ا ع ئ‬، ‫ ] حدثن ا هم د الثؤ ى ث ح ئ د‬aa/o [ -) ٦٥٨٨(

‫ نما‬،‫شم‬ ‫بن‬ ‫حط‬ ‫ ظ ت‬،‫ح وخدكأ عذ الثؤ ئ ئ خم‬. ‫ ظ ئ ال م ئ ا م ح ان إل‬، ^ ^ ١
‫من اوئ ثن‬ ،‫ ص هم د ا لأعلى امحمي‬،‫ ص من عر‬:‫ ال‬، ،‫ ثط أب و أ>ث ا ئأ‬،‫أثو بكر‬
‫لأن ال ه محارك و م ا ز نح ت‬ ،‫ه ا بممغة‬ ‫ص ه نح ي ق أذ ال يفون أوي‬ ‫م ظ ال‬

> ^‫دا‬ ‫ح‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ل إلء ذ د ا‬ ‫ث خ ؤ و ن‬ ‫عل ي ه م‬ ‫ي ئ ن‬ ‫ق ي ه إ دا‬ ‫ن‬ ‫س م؛ م‬ ‫ذ ؛ ن أ وت و ؛‬ ‫ال‬ 0 ‫ؤإ‬ ‫ت‬3 ‫مما‬ ، ‫ ء‬. ‫الع أ ما‬

Abdula’lâ et-Teymî der ki: “Kişiye verilen ilim kendisini ağlatmıyorsa,

fayd^ı dokunacak ilmin verilmesini de hak etmez. Zira Allah, âlimlerin
belliklerinden bahsederken: “Daha önce kendilerine ilim verilen
kimselere Kur’ân okununca derhal yüzüstü secdeye kapanırlar”1
buyurur.”

‫ ح د ش محو‬، ‫م‬ ‫لح‬ ‫ ثن ا عبد الل ه بن أ ح م د بن‬، ‫م بن مالك‬ ‫ ] ثن ا أثو‬٨٨/®! -) ٦٠٨٩(

‫ بموت ثي‬،‫ش امحج ي‬ ‫ا ال‬ ‫ عبد‬0^ : ‫ ال‬1‫ ه‬،‫ ص من عر‬،‫ث ا ن ة‬،‫ وأب و أ‬، ‫ ثط ؛س عقثثه‬،‫ننث ر‬
‫ث كث ن و جوهنا ثي النار‬ ‫ز ال‬ ، ١^ ‫ءذاؤك قث‬-‫أ‬ ‫ى‬ ‫غ لمو ظ‬ ‫زدث\ ث ك‬ ‫ " زب‬:‫شي و ده‬
" ‫ئ بم د ال ق ي و د للث‬

1İsrâSur. 107
558 Abdula’lâ et-Teymî

Abdula’lâ et-Teymî secde ederken şöyle dua ederdi: “R^bbim!

Düşmanların seninle aralarındaki mesafeyi nasıl arttırdılarsa, benim de sana
karşı olan haşyetimi arttır! Sana secdeye kapandıktan sonra bu yüzlerimizi
Cehennem ateşine atma!”

‫ن‬ ‫ ثت ا عثذ‬،‫بن ن ح ث د بن ا لخثن‬ ‫إ‬ ‫ ثن ا إثزاي‬،‫ ] حدثن ا أيي‬٨٨/° [ -) ٦٠٩٠(

‫ذ ووا ا ل جثة‬: ‫ " إذا ج ل ن ؤ أ م‬:‫ قاد‬،‫ ض م ت ي ا ل أ ش‬، ‫ ع ذ ش م‬،‫ ه ا ئمحاق‬،‫اخل الء‬
"‫ش‬ ‫ أ غث ي ن ي‬:‫ةئ‬:‫الئ ال‬ ‫م‬ ‫ ئ‬،‫وا م ح‬

Abdula’lâ et-^eymî der ki: “Bir topluluk, oturduklarında Cennet ya da

Cehennemi anmazlarsa oradaki melekler: <<‫ نكلث‬büyük şeyden gafil oldular!»
demeye başlarlar.”

‫ن أبي‬ ‫م‬ ‫ ثت ا أبو‬، ‫م‬ ‫ج‬ ‫ ثت ا محم ذ بن‬، ‫ ] حدثت ا عبذ ال ر بن ن ح م د‬٨٨/° [ “) ٦٥٩١(
‫ إ ذ ا ل جغه زالثازلقثا ؛ ل ق ن غ ش‬٠٠ ‫ قات؛‬، ‫ش‬ ‫ا ال‬ ‫ عن عبد‬،‫ عن مش عر‬،‫ ثن ا ائق عيس ه‬،‫م ح ه‬
: ‫ هال ت‬،‫ نإذا اتثعا د م ن الثاي‬، ‫ الل ه أ أد خل ه ئ‬: ‫ هال ت‬C‫ ء إ دا ش ات الر ج ل ا ل جثث‬،‫بيي ادم‬
‫ةن ي' م‬ ‫محلمئ‬
Abdula’lâ der ‫كل‬: Cennet ile cehenneme Âdemoğullarının söyledikleri
:duyurulur. Bundan dolayı kişi, Allah’tan cenneti istediği zaman cennet
ila h ım ! Onu bana sok” der. Yine kişi cehennemden Allah’a sığındığı“
zaman, cehennem: “Allahım! Onu benden koru” der.

، ‫ ح دقنى أثو ن غ ز‬،‫ ثت ا مه د الثؤ ن أخن ت‬، ‫ ] ثن ا أبو بكر بن مال ك‬٨٨/®[ -) ٦٥٩٢(
‫نت‬
‫ " ظ ب ن أ هد م‬: 3 ‫ ئا‬، )‫ عن عتد ا لأغلى السمجم‬،‫ش عر‬‫ ص م‬،‫ زأثو أت ا نه‬،‫ثن ا ابن عس ة‬

"‫ص‬ ‫إ المئ ب ق غ ي ء ظ ق ال ص ض ج د ء ء‬
Abdula’lâ et-Teymî der ki: “Hiçbir ev halkı yoktur ki, ölüm meleği
günde iki defa ‫س‬ ‫س‬ bakmasın.”

‫ ح دبتى‬،‫ ثت ا أثو بكر بن محي‬،‫ش بن أبا ن‬ ‫ال ح‬ ‫ ثن ا أثو‬،‫ ] حدثن ا أ ي‬٨٨/®[ -) ٦٥٩٣(
‫ مه د‬3 ‫ ئ‬: 3 ‫ ئ‬،‫ ثن ا ث ح ئ ذ بن عتد ا لخنين ال تئبى‬، ‫ظ ن بنئمي م‬ ‫ ثعا‬،‫لخض‬ ‫محم د ى ا‬
٠' ‫ زالؤوئ ئ> ص يد ي \لل ه‬4‫ نك ز ال ن ؤ ت‬: ^ ١‫ئ ظ ع ي ل ثا ؛ة‬ " ‫ ^ ^ ؛‬١‫؛ لأ ش‬
Abdula’lâ et-Teymî der ki: “iki şey benden dünya lezzetlerini aldı:
Ölümü hatırlamak ve Allah’ın huzurunda durmak.”
 Mucemmi’ b. Samğân et-Teymî 559

‫ ثغ ا عبد الرخص بن‬،‫ص قي كتابؤ‬ ‫إو‬ ‫ ] أمحزال ث خ ث ذ بن أ ح م د بن‬A،\/o[ -) ٦٥٩٤(

،‫ عن عبد ا العأى ا م ح ي‬،‫ عن ش ر‬،‫ ح دي ي أبي‬،‫ثن ا عم و ى مه د اش ا الودي‬
‫ء ؟‬ ‫ أت ا ت غلف ا لخزن‬: ‫ قات ه‬،‫ن ز‬
‫ ح‬: ‫ قادت أ و ؤب ث ؟ قا د‬، ‫^ ة‬ ‫س‬ ‫ه لخئ ثو‬ " ‫ىدت‬

‫ي ا م‬ ‫ا الرمح نب ا م ح ح‬ ‫م ال ق ث دتآ منلث ذريه محلون‬ ،‫ وؤج‬٠' :‫ قات ؛ي أ ي‬:‫قات‬

" ‫ا ونا ن‬
Abdula’lâ et-Teymî der ki: Hz. Yûsuf kardeşiyle karşılaştığı zaman ona:
“Evlendin mi?” diye sordu. Kardeşi: “Evet!” dedi. Yûsuf: “Bana olan
üzüntün evlenmene engel olmadı mı?” diye sorunca, kardeşi: “Babam bana:
Evlen! Belki de Allah senin soyundan âhir zamanda yeryüzünü tesbîhle
dolduran birilerini getirir” dedi” karşılığını verdi.
Abdula’lâ et-Teymi, ibrâhîm et-Teymî ve * rivayetlerde
bulunmuştur.
Takrîb2507

Mucemmi’ b. Samğân et-Teymî

Onlardan biri de vera sahibi ve cömert biri olan Mucemmi’ b. Samğân
et-Teym!’dir.

‫ ح دب ي‬، ‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثت ا عبد اللؤ بن أ ح م د بن‬، ‫ [ حدثن ا أثو بكر بن مال ك‬a ^ / o] -((٦٥٩٦
‫امح ث ي *كأي أ ظر إليؤ قي ن و ي‬ ‫تجمعا‬ ‫ رأيت‬: ‫ ئ ت‬،‫ ظ أثو بكر بن عيا ش‬،‫و ي ب‬ ‫أبو‬
)‫ " وم ن "كان أؤزغ ش‬:‫م‬ ‫هاد أبو‬ ‫ ظ‬٠
•^^ ‫ ي ن >ئائلف هذه؟‬:‫ قش ل ه‬، ‫ل ث م‬
‫ اا‬P ‫ر م ؛؛‬

Ebû Bekr b. Ayyâş der ‫لكل‬: Mucemmi’ et-^eymî’yi koyun pazarında

(koyun satarken) gördüm ki şu an bile ona bakıyor gibiyim. Ona: “Bu
kovunun nasıl? diye sorulunca: “Kendime olsa ^mazdım” dedi.
Mucemmi’den daha çok g ü n ^ a bulaşmaktan sakınan (verâ sahibi) kim
olabilirki?

‫ ح د ب ي‬،‫م‬ ‫تن‬° ‫ ثن ا عبد ال م بن أ ح م د‬، ‫ ] ح دكا أبو بكر بن مال ك‬٨٩ /®[ -) ٦٥٩٧(
‫ ن ح د نم أ ن التؤري‬: ‫ بموال‬،‫ش ن بن مح ا ب‬ ‫ ن ب غ ت‬:‫ قات‬،‫ ثن ا أبو ال م ح الوامعط ي‬،‫أ ي‬
560 Mucemmi’ b. Samğân et-Teymî

،‫ قادت مح أ ح ذ أربع ه ذراه م فن ا ول ه ا غ م ا ن‬، ‫ ء إ دا في إزاي ث م ان ح رق‬، ‫عأى م ج م ع السمي‬

‫ال‬ ‫ض ذ ك أن ث‬ " : ‫ قات ي ج ئ ع‬، ‫خلا غ إيف ا‬ ‫ال‬ : ‫ قات ن فا ذ‬،" ‫ ا ئ م وا و‬٠' :‫ق ات‬
‫ ”كت اني‬:‫ مولت‬C‫ هكا ن ثمتان‬،‫ح ذ ه ا محاش ر ى به ا إزارا‬-‫ ظ‬:‫ قات‬، ٠٠ ‫ ول ك ي أخظ ج‬،‫ث حتا ج‬
‫يشوبه ث ي ء‬ ‫ال‬ ‫أن‬ ‫أو ج ر‬ ‫ي ن ث ي ء م ن عملي‬
‫ ف‬:‫ وقات ن م ا ن‬،‫أ ي ي مجم ع ج ناة الل ة حتزا‬

Hafs b. Ğıyâs anlatıyor: Süfyân es-Sevrî, Mucemmi’ et-Teymî’nin yanma

girdi. Süfyan’ın izarının yırtık olduğunu gören Mucemmi’ dört dirhem alıp
Süfyân’a uzattı ve: “Bununla bir izar satın ‫ ”أ ك‬dedi. Süfyân: “Bunlara
ihtiyacım yok‫ ”؛‬deyince, Mucemmi’: “Doğrudur! Senin bunlara ihtiyacın
yok, ama benim (böylesi bir sevaba) ihtiyacım var!” karşılığını verdi. Bunun
üzerine Süfyân dirhemleri alıp bir izar satın aldı. Bundan dolayıdır ki
Süfyân: “Kardeşim Mucemmi’ bana bir giysi almıştı. Allah ona hayırlar
ihsan etsin!” derdi.

‫أث و‬ ‫ح دقتي‬- ، ‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثن ا عتد الل ه بن أخن ت بن‬، ‫ك‬ ‫مال‬ ‫مب ] ثت ا أب و بكر بن‬/‫[ه‬
‫م‬ -) ٦٥٩٨(
'٠ :‫ قات‬،‫ ثت ا نمثا ن‬،‫مه د الجمار ن اخل الء‬ ‫ ثعا‬، ‫م خ ئ د‬ ‫؛؟^ س‬£١^ ‫ثن ا‬ ،‫ ح و حدثت ا أيي‬.‫تغن ي‬
٠٠ ‫ا م ح ئ‬ ‫م ت خ مما‬ ‫ذ‬ ‫مس ه م‬ ‫ظق ث ثا أتو خثا ن ا م ح ؤ ت ا ص ضء أؤثئ في‬
Süfyân der ki: “Ebû Hayyân et-Teymî içinde en sağlam olan şeyin
Mucemmi’ et-Teymî’ye olan sevgisi olduğuna dair bize yemin etti.”

‫ ثن ا‬،‫ي ر‬
‫ا لخر‬ ‫خ ئ د بن عتد‬ ‫م‬ ‫ ثن ا عئد الل ه س‬،‫خ ث د بن عل ي‬ ‫حدثن ا م‬ ] ٩٠/®[ -) ٦٥٩٩(
‫ا؟محوئ‬ ‫ مح غ نغ م ج م ع‬:3 ‫ ها‬،‫ ظ ا ال عنق ن‬،‫ ثن ا عن ا م ى علجي‬،‫تن ع ران ا أل حنس ي‬° ‫أ ح ن ذ‬
‫ ءؤأع طيي‬، ‫ف‬ ‫بنص‬ ‫ " أع طه‬:‫ ممات م ج مع‬،‫ ن جاء ش ابت س أل القث از‬،‫قاشثزى س را يزرقم‬
١١ . ٠
‫ا‬ ‫ش‬ ‫بنص‬

A’meş der ki: Mucemmi’ et-Teymî ile beraberken bir dirheme hurma
satın almak istedi. Başka bir adam gelip satıcıdan hurma almak isteyince
(başka hurma olmadığı için) Mucemmi’ satıcıya: “Yarım dirhemlik ona,
yarım dirhemlik de bana ver” dedi.
 Mucemmi’ b. Samğân et-Teymî 561

‫ح دثن ى‬ ،‫ئ ذ عبيد‬ ‫ر‬ ‫ ثن ا أثوث‬،‫ ثن ا أثو ا لخض ثن أبا ن‬، ‫ ] حدت ا أيي‬٩٠/®[ “) ٦٦٠ ٠(
‫ " نك ز‬:‫سم ي‬1‫) مجم ع ا‬3 ‫ ما‬: 3 ‫ ه ا‬،‫ ظ م طه ر‬،‫ ح دثني هبيص ه بن م حث‬، ‫ئ خ ث د بن ال غ ث ئ ن‬

" ‫ش ن ت غش‬
Mucemmi et-Teymî şöyle der: “ölüm ü hatırlamak zenginliktir.”

‫ون ى‬ ‫ ح د‬، ‫ ثن ا عئد الثؤ بن أ ح م د ثن حق ل‬، ‫ه‬ ‫بن تالل‬ ‫ ] حدثن ا أثو بكر‬٩ ٠/ ٥[ -) ٦٦٠١(

‫ تأن ف‬: 3 ‫ ة‬، ‫ ء ئ أ ي خون ا م ح ذ‬، ‫ ئ أ ث و م ت ئ ء م‬،‫ثن ز م ا لأخئئ‬ ‫م‬ ‫غئ ئ‬

،‫ إدي أ جن له ن ا ي ج د ال والد ل ول ده‬٠' : ‫ ن ا تكيل ق؟ ها د‬:‫ قل ق‬،‫م ج م عاس ك ي في جن ازة ابنه‬
- ‫جتىث أ إل ن م‬ ‫ىظ‬ ‫ز أ م ظ ؛ أ ن ي ال أ م ي إ ن‬
Ebû Hayyân et-Teymİ bildiriyor: Mucemmi’yi, oğlunun cenazesinde
ağlarken gördüğümde: “Neden ağlıyorsun?” diye sordum. “Bir babanın,
oğlunun ölümünden duyduğu acıyı ben de duyuyorum. Ancak Cennete mi,
yoksa C eh en n em e mi gidecek onu bilmiyorum ve bundan dolayı ağlıyorum”
karşılığını verdi.

‫إ‬ ‫ ث‬،‫ ثن ا م ح م د بن آيوث‬،‫ م آ] أخبزتا ائئاح ب ي أبو أخنت في كثابؤ‬/ ‫)" [ ه‬٦٦٠٢(
‫ب ي المح مي؛‬
‫م‬ ‫ قادت مح ل‬،‫ ثن ا أثو بكر مبي ابن عيا ش‬،‫ا لخنن بن ت خ م ال قاس ي‬
‫ص‬ ‫ث ه‬
‫ص‬ '٠ ‫ ص‬، ‫ ئ غ غ ومم وئ م ح ديى‬: ١^ ،" ‫ال‬ " :‫قو ن للف ن ات؟ ذ ل‬: ‫ت ث ي ق أ ذ‬

،‫ ود ووا عند مجم ع السم ي ال غ ي قي ال م واق ض قي الثؤ‬: ‫أر ج و به؟ " ه ا د‬ ‫ما‬ ‫عل ي‬
‫ " سمعته منة م ن ذ د الث؛ن تنه س م ن‬:‫ ي\أل أبو بكر‬،" ‫ " ظ م ن ف يء يع دأه عئدي‬:‫هم \ د‬
" ‫ زن ا روي ب\قك وءه يوم ئذ حلئ ~صا م ن تجم ع‬،‫متئأ أؤ تس ن‬

Ebû Bekr b. Ayyâş bildiriyor: Mücemmi’ et-Teymî’ye: “Malının olmasını

ister miydin?” diye sorulunca: “Hayır!” karşılığım verdi. “Ama hacca gider,
köle azat eder ve infakta bulunursun” denilince de: “öyle olsa da sahibi
olmak isteyebileceğim bir şey değil” karşılığını verdi. Mucemmi’ et-
Teymî’nin yanında birilerini Allah için sevme ve birilerine Allah için
buğzetme konusundan bahsedildiği zaman: “Benim yanımda bundan daha
değerli bir şey yoktur!” dedi.
‫‪562‬‬ ‫‪D ırârb.M urre‬‬

‫ال مب ن ئ ا لخثن‪ ،‬ظ‬ ‫ط‬ ‫(‪ ] ٩١/،,[ -) ٦٦٠٣‬خ د قأ عظ الئؤ ئ ن خ ث د ‪ ،‬ئ‬

‫بن عتلماؤ‪ ،‬ثن ا ا ل حشئن بن حف ص‪ ،‬ثت ا أبو من ل م ‪ ،‬عن ا لأع م ش‪ ،‬عن م ج مع; ئا د ‪:‬‬ ‫م) نت ئ‬

‫م ح ر خ م ن عنده‬ ‫ح‬ ‫" ئرد علته صنفث‪ ،‬ئن ا تأنت‪ :‬م ن أئن ج ئ ت؟ زن ا خا ئ ق ؟‬
‫‪A’meş bildiriyor: Mücemmi’ et-Teymî’nin yanına bir misafir geldi. Adam‬‬
‫‪evden çıkana kadar da ona ne: “Nereden geldin?” ne de: “Nereye‬‬
‫‪gidiyorsun?” diye sordu.‬‬

‫‪Dırâr b. Murre‬‬
‫‪Onlardan biri de her dem gözleri yaşlı ve uyanık biri olan Ebû Sinân‬‬
‫‪Dırâr b. Murre’dir‬‬

‫(‪ -) ٦٦ ٠٤‬وه‪٩ ١/‬ء حدثن ا أ خ ن ذ بن إن ح ا د ‪ ،‬ثن ا أ ح م د بن ع م رو ايؤار‪ ،‬ثت ا أثو ت ع يد‬

‫ق ات‪' " :‬ك ان ميزات ئ وة‪ ،‬ؤمح غث ذ تذ ن و ة ‪ ،‬إذا ك ا ذ يزم ا ل مب ة‬ ‫ضره‬ ‫‪ ، ^ ١‬ظ‬
‫و زا جي بغي ن ا صا ج ثه‪ ،‬ءا دا ا ي ث ن غ ا ج لن اس كتا ن ‪٠٠‬‬ ‫طن ب‬

‫‪Muhâribî der ki: “Muhammed b. Sûka ile Dırâr b. Murre, Cuma günleri‬‬
‫”‪birbirlerini arar bulurlardı. Bir araya geldikleri zaman da oturup ağlarlardı.‬‬

‫م ‪ ،‬ح دب ي‬ ‫ح‬ ‫(‪[ -) ٦٦٠٥‬ه‪/‬ا بم ] حدق ا أبو بكر بن ماللثء ثت ا عتد الل ه بن أ ح م د بن‬
‫ي د الث‪ 4‬بن غنز‪ ،‬ظ أث و ععق ا‪ ،0‬حدبغي م و ت ى بن ا لأش م‪ ،‬عن ج ع مر ا أل ح م ر‪ C‬ق ا د‪:‬‬
‫حاب‪ 1‬اكك اءوان أنبع ه‪ :‬معئؤف س طريف‪ ،‬ؤ مح ئ د بن ن وقة‪ ،‬زائن أب حن‪ ،‬وأبو‬
‫"ى ن أ ص م‬

‫ح ا ث ئ ق م ةا م‬ ‫م م‬

‫‪Câfer el-Ahmer der ki: “Çokça ağlayan dostlarımız dört kişiydi. Bunlar‬‬
‫‪da Mutarrif b. Tarîf, Muhammed b. Sûka, ibn Ebcer ve Ebû Sinân Dırâr b.‬‬
‫”‪Murre’dir.‬‬

‫حدثن ا أب و خ ا ب ز ن جبل ه‪ ،‬ثن ا ئ خ ث د ن إ ش غ ا ق ‪ ،‬ثن ا نلت ما ن بن‬ ‫ا‬ ‫(‪ [ “) ٦٦ ٠٦‬ه ‪٩١/‬‬
 D ırârb.M urre 563

Ebû Bedr der ki: “Dört kişiyle karşılaştım ki onlar gibisini görmüş
değilim. Bunlar da Muhammed b. Sûka, Muhammed b. Kays, ibn Ebcer ve
Dırâr b. Murre’dir.”

‫ ظ أثو تب ض ئ‬،‫ ظ ال ه ذ ئ ذ أبا ن‬، ‫ ] خدتثا عتد اش ثن ث خ م‬٩١/®[ -) ٦٦٠٧(

^ ١^ ‫ " ن ا رأيت أ خذا كا ذ أزى ص أيي سثا ن‬:‫ قات‬،‫ ثن ا ئمحا ن‬:‫ قات‬،‫ ثن ا أ ي‬،‫إن ح ا ى‬
٠٠ ‫ن وقه‬ ‫بن‬ ‫ومح ث د‬ ‫ وع ما ر‬،‫بن مؤة‬

Süfyân der ki: “Ebû Sinân Dırâr b. Murre, Ammâr ed-Dühnî ve

Muhammed b. Sûka kadar ince ruhlu adamlar görmüş değilim.”

‫ ح د ش أب و ت ع يد‬، ‫ ثت ا عئذ الل ه ئ ذ م ح ث د‬،‫ ] حدبن ا م ح م د بن عل ى‬٩١/®[ ")٦٦٠٨(

‫ال‬ " : 1‫يم أول لن‬ ‫ ^ بن‬١^ ^ ‫؛‬١^ ‫ت ”ى ن أبو‬3 ‫ د ا‬، ‫ ثت ا عبد اللؤ بن ا آل ج ل ح‬، ‫ا لآث ج‬
‫ نإدا ”كان ال ؤ ج د و ح د ة‬، ‫ ^ ^ ؛ ^ حدق م‬١‫ ق إدك م إذا‬، ‫؛ و ح د ة‬3‫ ي جئ الر ج‬،‫ب جيوئني ج ماعه‬

" ‫ أن ي د م ربه‬،‫ل م ثن ت ث ن أ ذ يدرمن جهت‬

Abdullah b. el-Eclah bildiriyor: Ebû Sinân Dirâr b. Murre bizlere şö^le
derdi: “Bana topluca değil, teker teker gelin. Zira topluca geldiğinizde
birbirinizle konuşmaya başlıyorsunuz. Ama kişi tek olduğu zaman kendisini
hizbine (hatmine) çalışmasından veya Allah’ı zikretmesinden alıkoyan
olmaz.”

‫ا ي م ئ‬ ‫ط‬ ‫ ى‬،‫ح أ ئ ت غ م ي ا نم ي‬ ‫م‬ ‫إ‬ ‫ا‬ ‫ ئ‬،‫ ] ى أ ي‬٩٢/«[ -)■‫( ب؛‬

‫ ظ‬،‫ ثط أ خ ت ذ بن زقي‬،‫ ثن ا هم ذ الثي س ث ح ئ د ائقو ي‬،‫ ح و ح دق ا ث ح ئ د ين غيي‬.‫الغ ال ء‬
:‫ أبو بثن ميز؛ز ن مه‬3 ‫ ه ا‬: 3 ‫ ه ا‬،‫ ثن ا نقيان بن عس ه‬:‫ ث ا ال‬،‫أبو المت ح دصر بن المغيرة‬
‫س‬ ‫ن د‬ ‫أح‬ ‫زا ذ‬ ، ‫لآ هن ه‬ ^_‫ئ ك‬ ‫م أدم‬ ‫حت‬ :‫بمول أ‬ 0 ‫و كا‬ ، ^ ١ ‫ث‬ ‫ئ‬ ‫زظ‬ ‫ش ؤ ؛‬ ‫ش‬ ‫أن‬ ‫ث‬ ‫ي‬ ‫سم‬ ‫ق د‬

o U : ‫ءيأمال‬ ، ‫ه‬ ‫نحمل‬ ،‫ي‬ ‫قو‬ ‫ال‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫غ ي ء‬ ‫ال‬ ‫ي‬ ‫ر‬ ‫ي ش‬ ‫ن‬ ‫أب و بسا‬ ‫ذ‬ ‫كا‬ ‫ز‬ •‫ديث ه‬ ‫ح‬ ‫غي‬ ‫ز هي ر‬

^ ^ ^ ١‫ الي ح ب‬٠ : ‫ هم أت ى و م ولت‬، ‫تجل ه‬

Ebû Sinân (Dirâr b. Murre) şöyle derdi: “Bu günlük aileme içeceğini
verdim, koyunları da yemledim.” Yine şöyle derdi: “En hayırlınız, ailesine en
çok faydası dokunammzdır.” Ebû Sinân (Dirâr b. Murre) çarşıdan bir şey
aldığı zaman bunu kendisi taşırdı. “Ver de taşıyalım‫ ”؛‬denildiği zaman da
564 Dırâr b. Murre

kabul etmez: “‫ ه‬, büyüklük taslayanları asla sevm ez”1 şeklinde karşılık
verirdi.

‫ ثغ ا ت ل م ه بن‬، ^ ١^ ١ ‫ ثت ا أبو ي حش‬، ‫ي د الل ه بن م ح م د‬ ‫حدق ا‬ ] ٩٢/®[ “) ٦٦١ ٠(

،" ‫ الغيبة أ ف د م ن م سم ن ح وبا‬٠٠ :‫يئولط‬ ‫أثا‬ ‫ شين ت‬،‫ ثن ا خث ائ بن قيزاط‬، ‫ض ب‬
’* ‫ " الؤ ج د ن ج ا ب ع أثة متب ع ين مؤه‬: ‫ ن ا اخلومح ي؟ محا د‬.‫ئل ت‬

Hammâd b. Kîrât der ki: Ebû Sinân’ın: “Gıybet yetmiş hûb’dan daha
ağırdır” dediğini işittim. Ona: “Hûh’dan kasıt nedir?” diye sorduğumda:
“Kişinin annesiyle yetmiş defa zina etmesidir” dedi.

‫ ثن ا ا ل ح س ن بن‬، ‫ ثت ا ع ئ بن إشمحائ‬، ‫م ح م د‬ ‫بن‬ ‫ ] حدق ا عئد الل ه‬٩٢/®[ -) ٦٦١ ١(

" :‫ ئ ت‬،‫ ش مع ت أثا سن ا ه ا ل م حا ئ‬: ‫ قا د‬،‫ ثن ا ن م ا ن‬،‫الئت ا رك‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا عتد الل ه‬،‫ائ خن ن‬
‫ نحلى‬،‫ إ ز ث ال ب ش اع ا ت بثين م ن يؤم ا ل ج م ع ة‬،‫بزغ م ن خلي ا ل م ال ئكة ب عد الق ن ازابي‬
" ‫ ودم في الث اعئ ا الخزة‬،‫أدريب ايهن ا بذأ‬ ‫ ئ ال‬،‫في ش اعة‬ ‫ وا أل ج ل‬،‫ا الفؤ في ساعة‬

Ebû Sinân eş-Şeybânî der ki: “Allah gökleri yarattıktan sonra Cuma
gününün bitimine üç saat kala meleklerin yaratılmasını bitirdi. Bu kalan üç
saatten birinde afeti (ölümü)j diğerinde eceli -ama hangisini daha önce
yarattığım bilmiyorum- kalan son saat içinde de Hz. Âdem’i yarattı.”

‫ ح دب ي‬، ‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثن ا عبد ال ر بن أ ح ن د بن‬، ‫ ] ح د كا أثو بكر بن مال ك‬٩٢/،‫ [؛‬-) ٦٦١٢(
:Ü ‫ه‬ ‫ " ;ف وت‬: ‫؛‬١١‫ ؛‬، ‫ ؛‬٤ ‫ ص أ ي ؛‬،‫ ظ ئ ئ؛اذ‬،‫ش ئن ا ؤ م‬1 ‫م‬ ‫ ى ت خ ئ د ئ‬،‫ر‬

‫ ثا ائذ آدم م ر غ‬،‫م ثؤ ه قني ي‬

‫ ز ال شت‬، ‫ب ي قل ت ك ث ي ر ى‬
‫م‬ ‫و ي غش ال ن ؤ ي‬ ‫ دي‬١‫؛‬

‫ ز ال أن ث‬،'(û i ، ‫مع ن م لأت بأيف‬ ‫و ؛ ال‬ ، ‫ زأ ئ د ئاقت\ث‬،‫ ذتي أن ألقلهف غش‬1‫لعت‬

Ebû Sinân der 1‫لك‬: Allah şöyle buyurur: “Ey Dünya! Mümine acı ver ki
sana sabredip bunun sevabını alsın. Ancak gözüne tatlı gelme ki sana
kanmasın. Ey Âdemoğlu! Kendini bana ibadete ver ki gönlünü zengin
kılayım. Aksi taktirde kalbini çeşitli meşgalelerle doldurur ve hiçbir
ihtiyacını karşılamam.”

1NahlSur. 23
 ‫‪Dırâr b. Murre‬‬ ‫‪565‬‬

‫بن م ح ث د بن‬ ‫إ‬ ‫(‪ ")٦٦١٣‬ل®‪ ٩٢/‬ء ثن ا أيي‪ ،‬زأبو محم د بن حيا ن‪ ،‬قا الت ثت ا إئزاي‬
‫ثن ا القلن افس ي‪ ،‬ثن ا إئ ح ا ق بن ن ش ا ز‪ ،‬ثن ا أبو محسا ن ‪،‬‬ ‫الحس ن‪ ،‬ثن ا الحس ين بن‬
‫ذنوبه ‪،‬‬ ‫نسئ‬ ‫منة ح‪ 1‬جتى ‪٩ :‬‬ ‫ت‬ ‫ب‬ ‫د ال'د ا أص‬ ‫ادا ا مئثن كئ غ م ن اب ن؛دم‬ ‫إبلي س‬ ‫محا د ‪ ٠٠ :‬قات‬
‫برأيه ‪٠٠‬‬ ‫ج ب‬ ‫‪ 3‬إذا اا‪،‬تتكم عملهء ^‪ ١‬أع‬

‫‪: “insanoğluna üç şeyi yaptırdığım‬لكل ‪Ebû Sinan bildiriyor: İblis der‬‬

‫‪zaman ondan alacağımı almış olurum.‬‬ ‫‪Bunlardan biri günahlarını‬‬
‫‪unutmasıdır, diğeri amellerini çok görmesidir, üçüncüsü ise kendi görüşünü‬‬
‫”‪beğenmesidir.‬‬

‫(‪ ] ٩٢/®[ “) ٦٦١ ٤‬أ ح رثا الما ضي أبو أ ح م د في كتابه‪ ،‬ثن ا ا ل ح س ن بن ا لخنن بن‬

‫‪:‬‬ ‫ق ا ال‬ ‫ه ‪،‬‬ ‫شر م‬ ‫واب ن‬ ‫وة‪،‬‬ ‫ب ن‬ ‫ب زا ي‬ ‫ن‬ ‫ي سن ا‬ ‫أي‬ ‫ع ن‬ ‫ج ري ت ‪،‬‬ ‫ثن ا‬ ‫و ت ى ‪،‬‬ ‫م‬ ‫ب ن‬ ‫ي وئح‬
‫ن ث‬ ‫ئ‬ ‫ي‪،‬‬ ‫عل‬

‫ذ غ ر ل دة‪،‬‬ ‫و‬ ‫محث وا ال خ‬ ‫ر‬ ‫قاو مح ت ى ا‪:‬س ت ي م غ ي الئ ال ر‪ :‬ل ذ قالوا آ ج ذ ال م خ‬

‫زثن خلو؛ الش ع؛؛ز غل ى ن د ة ‪ ،‬وثف‪-‬ث رق وا ا الءزءس ع ش ن د ة "‬

‫‪Dırâr b. Murre ve ibn Şübrüme, Hz. İsa’nın şöyle dediğini naklederler:‬‬

‫‪“Yün elbiseyi haz alarak giymedikçe, arpayı lezzet alarak yemedikçe ve yerde‬‬
‫”‪haz alarak yatmadıkça Allah’ın katindakilere kavuşamazsınız.‬‬
‫‪Ebû Sinân Dırâr b. Murre; Abdullah b. Ebi’l-Huzeyl, Abdullah b. el-‬‬
‫‪Hâris ve Sa!d b. Cübeyr’den rivayetlerde bulunmuştur. Ondan da Süfyân‬‬
‫‪es-Sevrî, Şu’be, ibn Uyeyne ve Cerîr gibi imamlar rivayette‬‬
‫‪bulunmuşlardır.‬‬
‫‪Takrîb 4368-a, Takrîb 4168, Takrîb 1290‬‬

‫م ئن سد ت ه‬ ‫مم‬ ‫ع ذ الثؤ ئ‬ ‫ئ‬ ‫لخد‪ ،‬قات‪:‬‬ ‫(‪ ] ٩٣/®[ -) ٦٦١٨‬ئ ئ ي ن ا ذ ئ‬

‫هم د الل ه ثن ت ح م د بن‬ ‫ثغ ا‬ ‫ثن ا المنيابي‪ ،‬ثن ا قئيا ن‪ .‬ح و حدت ا م ح م د بن عل ي‪،‬‬ ‫أيي‬

‫علي ثن ا علي ابن ا ل ج ند‪ ،‬قات؛ أخنثاش عبه‪ ،‬ق ا ال؛ عن أيي منان‪ ،‬عن عبز الثؤ بن أيي‬
‫وأي ال حن ريخ يوئفث أز ال أذ س دودي ‪ ،‬قا ‪" :3‬‬ ‫الهدي ل‪ ،‬عن ابن عب اس‪ ،‬قي هزل ه‪:‬‬
‫وئئف ث م ن مسنة ث ما ن "‪ ،‬ؤظ ‪ 3‬شنته‪ " :‬مسرة ن ا تثن الكوني والثصزة‬ ‫هممي ص‬ ‫و ج د رخ‬
‫[®‪] ٩٣/‬‬
566 Dırâr b. Murre

Ebû Sinân, Abdullah b. Ebu’l-Huzeyl’den bildirir: ibn Abbâs: “Eğer

bana bunamış demezseniz inanın ben Yûsuf'un kokusunu alıyorum”!
âyetini açıklarken: “Yûsu^un gömleğinin kokusunu sekiz günlük yoldan
almıştı” demiştir.
Şu’be der ki: “Bu mesafe Küfe ile Basra arasındaki mesafe kadardır.”

‫ ثن ا عبد الل ه بن أ ح م د بن‬:‫ قات‬، ‫ ] ثن ا أ خ ن د بن جئم ر بن مال ك‬٩٣/®[ -) ٦٦١٩(

‫ عن‬،‫ أ حمد ا >ئييلئ‬:‫ قات‬، ‫ ثن ا ح ج ا ج بن م ح م د ال مم ذ ي‬:‫ قات‬، ‫ ح د ب ي أيي‬:‫ قات‬، ‫م‬ ‫ح‬

،‫ ينتظزورة‬١^ ^ 4‫ أن أ ص حاب‬،^>1‫ر بن ؛‬1‫ ص ع م‬، ‫أبى ن ي ذ ئ د‬ ‫بن‬ ‫ ش‬1 ‫ ص عثد‬، 0‫أبى يثا‬
‫بش‬ ‫ حا‬1 ‫ أن‬:‫ت أظ شس تأ ح دبك م‬3 ‫ ه ا‬،‫ا الءميز‬ ‫ص‬ ‫ ظ أب عثأك؟ ح د ى‬:١^ ،‫ف ك ح زغ‬
‫ ال حقت‬: 3 ‫ ولم ؟ ه ا‬:3 ‫ ه ا‬، ‫إقلث‬ ‫بأ ح ب‬ ‫ حمدتي‬،‫ ي رب‬:،3‫ د ا‬، ‫”ى ن ق مح ز وهز مو ت ى‬
،‫ن ى ا لأوض أؤ في ط ز ف ا لأرض ش م ع بؤ حم د اخز اليعرمح ه‬
‫ عئد في أ ح‬:3 ‫ ه ما‬،‫وة‬ ‫ب ك‬
‫ح‬ ‫ب‬
،‫مئة؛ال د‬
‫ ال ب‬،‫ه س‬ ‫ س م‬ö\j ،‫ئمح‬:‫وة ك;ثمح محة محأىخلا‬
‫شبة‬
‫وت دبه م ؟ ءأؤ حى‬
‫ح‬ ‫بدخثه م‬ ‫ ظ ئ ث ظق‬،‫ ظ رب‬:3 ‫ظ‬ ‫ ب م‬،‫إ؟ي‬ ‫حلم ي‬ ‫ك أح ب‬ ‫ذب‬
‫ئم‬ : 3 ‫ ثم ه ا‬، ٤^ ، ‫ ؛ ء‬: 3 ^ ، ‫ ء ررعه‬،‫ء ا‬-‫ أززغ زل‬: 3 ‫ث أ قا‬
‫ م‬،‫ طجنب ظقي‬:‫ه ض‬

‫ ن ا مع د زرعلث يا ث وت ى ؟‬:‫ ق ات‬،‫ ثأز حص ذ ة ورث ع ة‬،‫ هما م علته ن ا ق اء ال ق ش ذللف‬،‫غلته‬

‫ ن ا ال ختتمح ه آ آ‬: 3 ‫ة ق و ؟ قا‬ ‫ ظ ب ك ث‬:‫؛‬١١‫؛‬ ‫ص‬ ‫ ون‬،‫ أذئ ثبلمة‬: 3 ‫ئ ا‬

Ebû Sinân, Abdullah b. Ebu’l-Huzeyl’den bildiriyor: Arkadaşları Ammâr
b. Yâsir’in çıkmasını bekliyorlardı. Çıktığında ona: “Neden geç kaldın?”
diye sordular. Sonra: “Ey vali! Bizlere bir şeyler anlat” dediler. Ammâr şu
!karşılığı verdi: “Anlatayım! Sizden önceki topuluklardan kardeşiniz olan
Hz. Mûsa: “Rabbim! insanlar içinden en sevdiğin kişinin kim olduğunu
söyle” dedi. Allah: “Neden?” diye sorunca, Hz. Mûsa: “Senin sevdiğin kişi
olduğundan dolayı ben de onu seveyim” karşılığını verdi. Allah şöyle
buyurdu: “Yeryüzünün bir köşesinde veya bir tarafında bulunan bir kulu
yeryüzünün başka bir bölgesinden bulunan bir kul duymuştur. Onu şahsen
tanımadığı halde bir musibete maruz kaldığı zaman sanki kendi bu musibete
maruz kalmış, ayağına bir diken batsa sanki kendisine batmış gibi

1Yûsuf Sur. 94
 Amr b. Murre 567

hissetmektedir. Onu da sırf benim için sevmektedir, işte insanlar arasında en

sevdiğim kul budur.” Hz. Mûsa: “Rabbim! Cehenneme sokmak ve onları
c e z a l a n d ı r m a k için insanlar mı yarattın?” diye sorunca, Allah: “Hepsi de

benim kullarımdır” diye vahyetti. Sonra ona: “Ekin ek!” buyurdu. Hz.
Mûsa, ekini ektikten sonra, Allah: “Onu sula!” buyurdu. Hz. Mûsa onu
suladıktan sonra, Allah: “Bakımını yap!” buyurdu. Hz. Mûsa, Allah’ın
dilediği bir süre ekinin bakımım yapıp bekledikten sonra onu biçip kaldırdı.
Allah: “Ey Mûsa! Ekinlerine ne oldu?” diye sorunca, Hz. Mûsa: “Hasadı
yapıp kaldırdım” dedi. Allah: “Ondan geriye bir şey kalmadı mı?” diye
sorunca, Hz. Mûsa: “Geriye sadece işe yaramayan kısmı kaldı” dedi.

Amr b. Murre
Onlardan biri de güvenilir bir ravi, ümitvar ve kanaatkâr biri olan Amr
b. Murre’dir.
‫ ثت ا المص ل س‬، ‫ ثت ا محم ذ بن إ ش ي ا ق‬،‫حدق ا أبو حام د بن جبنه‬ ‫ا‬ ٩٤/®‫ )“ ل‬٦٦٢٠(
‫إ ال‬ ‫وأنت ع مزو بن م ء في ص ال ة ظ‬ ‫ما‬ " :‫ يئ ولأ‬،‫ ت م غ ت ث عتة‬،‫ ثق ا ئراد بن ن و ح‬،‫ت ه ل‬
" ‫حته ا ده‬-‫ز يم سجا<ب ل ه م ن ا‬ ‫ح‬ ‫ظمم ت أده ال ثنم ت د‬

Şu’be der ki: Amr b. Murre’yi ne zaman namazda görsem, kendini

namaza o kadar vermiş olurdu ki namazı kabul görmeden yerinden asla
ayrılmayacak zannederdim.

‫ ئ إئزا م أ ئ ت خ م ثن‬:‫ قاال‬، ‫ وأبو ت خ م ئ ح ال‬،‫ ] ث إ أ ي‬٩٤/®[ “) ٦٦٢١(

‫ م ن أ مح ذ س نأي ت؟‬:‫ ئ ك ل من عر‬: ‫ ه ا د‬،‫ ثن ا نئ؛ا ن‬،‫ ثت ا ع د الجمار بن الت الؤ‬،‫الحس ن‬
‫ ظ زأقه مح ط يدعو <متكدا‬،‫ح دا أمح ل ه غلى ع م رو بن م ء‬-‫ ظ ي م د إ؟ي أئي وأنت أ‬٠' ‫ت‬،‫هالا‬
" ‫ يثئ ج ا ث ه‬: ‫ق ث‬ ‫إ ال‬

Süfyân der ki: Mis’ar’a: “Gördüklerin arasında en üstün olanı kimdi?”

diye sorduğumda şu cevabı verdi: “Bildiğim kadarıyla gördüklerim içinde en
hayırlısı Amr b. Murre idi. Ne zaman onun dua ettiğini görsem içimden:
«Duasına icabet edilecek» derdim.”
‫‪568‬‬ ‫‪Amrb. Murre‬‬

‫و حدثن ا‬ ‫ه ‪ ،‬ثن ا عبد الل ه بن أ ح ن ذ بن ح م ‪ -‬ح‬ ‫بك ر بنتالل‬ ‫(‪ ] ٩٤/®[ -) ٦٦٢٢‬ثن ا أبو‬
‫إش حاقط‪ ،‬ثن ا أب و ت ع يد ا لأثغ‪ ،‬ثن ا أ ح م د ئذ بئر م ؤن‬ ‫بن‬ ‫حث د‬ ‫م‬ ‫س جتل ه‪ ،‬ظ‬ ‫أبو‬
‫ع م رو بن ح زيث‪ ،‬ثن ا ب‪،‬ثغت‪ ،‬قادت ش مع ت هم د النيلي بن مي سرة‪ ،‬مولت ون ص في جثازه‬
‫أ م"‬ ‫ال‬ ‫م‬ ‫ش و ين‬ ‫غ ز و تن ن و ‪ " :‬؛ ر‬
‫‪: .Amr b. Murre’nin cenazesinde iken Abdulmelik b‬كل ‪Mis’ar der‬‬
‫‪ ”için): “Bana göre yeryüzü ahdisinin en hayırlı adamıdır‬آ س) ‪Meysere’nin‬‬
‫‪dediğini işittim ,‬‬

‫(‪ ] ٩٥/®[ -) ٦٦٢٣‬حدثت ا أبو بكر بنتالل ه ‪،‬ثعا عيد الل ه بن أ ح م د ئن حمحل‪■ ،‬ح دب ى‬
‫ئ‬ ‫أي‪ ،‬ثما إ‪:‬ترا م ء ئ إشخا ة ‪ ،‬ظ ت الم ئن ش م ا لخئ‪ ،‬غذ ن ق م م ث م‪ ،‬ة ‪: 3‬‬
‫أئزأ غلى عئرو بن م م ‪ ،‬ئ كت ت أ ن ن غ ة ك نجت؛ ظ م ولت‪ " :‬الل ‪4‬مم؛ ب ش مم ن يغم د ع ف "‬
‫‪Süleym b. Rüstem der ki: Amr b. Murre’ye Kur'ân okurdum. Onun‬‬
‫‪çokça: “Allahım! Beni buyruklarını akleden kişilerden‬‬ ‫”! ا ط‬ ‫‪diye dua ettiğini‬‬
‫‪işitirdim.‬‬

‫مه ذ الل ه بن‬ ‫بن ي ح ش‪ ،‬ثعا‬ ‫حدق ا عتذ الل ه بن ت خ م ‪ ،‬ثن ا محم د‬ ‫ا‬ ‫(‪ “) ٦٦٢٤‬ل ه‪/‬ه؛ و‬

‫ئ خ م الؤئ ر ي ‪ ،‬ئ ت ‪ 3İİ :‬ث ئ؛اة ئ م حق ةا ‪ 3‬غ ء و ئ و ة ‪ " :‬آ ؤ ة أن أ و ‪ ،‬ي ق د ق‬

‫و ال‬ ‫بتيثت‬
‫؟ ه س ؤظ م‬ ‫ربه ا‬ ‫ا الءمئاال ث‪2‬ن‬ ‫ك‬ ‫ا م‪ 1‬ن ‪ ،‬د أع رفة لأن الل؛ق ثغ ا ر يقود'• ؤزي‬
‫ائت ابئ و ذ ه‬
‫‪Amr b. Murre der‬‬ ‫‪:‬كل‬ ‫‪“Kur’ân’da geçen ve ne olduğunu bilmediğim bir‬‬
‫‪örnekle karşılaşmayı istemem. Zira Allah: “Biz bu misalleri insanlara‬‬
‫”‪veriyoruz, onları ancak alimler anlayabilir”1 buyurur.‬‬

‫قي كتابه‪ ،‬ثن ا عبد الر ح م ن بن‬ ‫إبراهي م‬ ‫خ ث ذ بن أ ح ن ذ بن‬ ‫أ حتزئا م‬ ‫(‪] ٩٥/®[ -) ٦٦٢٥‬‬
‫م ‪ ،‬عن أييي ‪ ،‬قا د ‪ :‬ش مع ت ع م و بن مره‪،‬‬ ‫مح‬ ‫ثن ا علي بن خندت‪،‬ء ثن ا محم د بن‬
‫ثقون ‪ " :‬أع وذ بم‪ ،‬أن أزعب‪ ،‬أن ‪،‬ش يع د ب المو_م ن‪ ،‬زأع وذب‪1‬لثؤ أ ة أرعب أن ؛ ه يشوب‬

‫حذ"‬ ‫'ل م‬ ‫مو ب‬

‫‪1AnkebûtSur. 43‬‬
 Amr b. Murre 569

Amr b. Murre der ‫لط‬: “Allah’ın mümine azap edeceğini süylemekten

Allah’a sığınırım. Yine Allah’ın, müminlerin yüzünü kara çıkaracağını
$öylemekten de Allah’a sığınırım.”

‫ حمدثى‬،‫ ثت ا عتد الثؤ بن أ خ ن ذ بن خمحل‬، ‫ ] حدثن ا أبو بكر بن مال ك‬٩٥/®[ “) ٦٦٢٦(

‫ " قثز ث ؤى‬: ‫ ه ا د‬، ٠/ ‫ عن غ ز و بن‬،‫ عن أيي سن ا ن‬،‫ ظ أثو م عاونه ال غ رين‬، ‫م‬ ‫أثو‬
" dJJİ ‫ ثأر ج و أن بكون‬،‫ دكف قبصري‬، ‫امزأة ئأع حتتتي‬

Amr b. Murre der ki: “Bir defasında bir kadına baktım ve kadın ç©k
hoşuma gitti. Daha sonra gözlerimi kaybettim. Umarım gözlerimi
kaybetmem kadına bakma günahıma kefâret olmuştur.”

‫ ثن ا المص ل شر‬،‫ ثت ا م ح م د س ان ح ا ى‬،‫أبو حا م د بن جتل ه‬ ‫ثعا‬ ] ‫هب‬/‫[ه‬

‫م‬ “) ٦٦٢٧(
‫ ش م ع ت ت ج ذ ى أيي‬،‫ ثن ا ماللث ن مغزل‬،‫ ثن ا ث خ ئ ذ بن ت ابق‬:‫ ق ا ال‬،‫ وا ل ج وه ر ي‬،‫س ه ل‬
" ‫ إ؛ي أذ و أئي تفئ ر ت زأال <ث ا ب‬،‫ " ظ أ ج ث أ ربصيت‬:‫ ع م و بن مره‬،3‫ ظ‬:‫ ه ات‬،‫من ا ن‬
Yine şöyle demiştir: “Gençken kötü bir bakışım olmuşsa şimdi
gözlerimin görüyor olmasına asla sevinmezdim.”

‫ثقاب ن‬ ‫إ‬ ‫ ث‬،‫ ثن ا أب و يمحى ا ل رازي‬،‫ ] حدثت ا أبو م ح م د بن حيا ن‬٩٥/° [ ")٦٦٢٨(
‫طل ب‬ ‫ " م ن‬:‫ قات‬،‫ عن ع م رو بن مم‬، ‫نتث ب‬
‫خل الء بن ا م‬
‫ عن ا‬،‫ ثن ا أثو ا أل ح وص‬،‫الث ر ي‬
"‫ي‬
‫ب ش قأ ف‬
‫ه م‬ ‫فأمح‬ ، ‫ زنن ش ي اال؛يا أضئب ا لآخزة‬، ‫<<؛ أ < بال د ي‬-١١
Amr b. Murre der ki: “Âhirete yönelen kişi dünyasına zarar verir,
dünyasına yönelen kişi de âhiretine zarar verir, dizler baki olana yönelerek
fani olana zarar verin!”

‫ثن ا‬ ، ‫ ثت ا م ح م د بن أ ح م د بن ئبي م‬، ‫ ] حدثت ا عبد الل ه بن م ح م د‬٩٥/®[ ")٦٦٢٩(

3 ‫ها‬ :3 ‫ ه ا‬، ‫ عن ع مرو بن مره‬،‫ عن أيي سن ا ن‬،‫ ثن ا زافز بن نثتن ا ن‬،‫م ح م د ئ ذ ح م ي د‬
" ‫ و؛دا ز خ خ غ في قئبه‬،‫ إدا ع ضب 'كنت عند أ م ه‬3 ‫م ر ؛ س ؛دم‬ ‫جو‬ ‫ ي ن ين‬:‫إبلت س‬
Amr b. Murre bildiriyor: iblis şöyle demiştir: “insanoğlu benden nasıl
kaçabilir İri? Zira öfcelense burnunun dibinde, dışarı çıksa kalbinin içinde
olurum.”
570 Am rb.M urre

‫ثن ا‬ ، ‫ ثن ا م ح م د بن أ ح م د بن ن ي م‬، ‫ ] حدثن ا عتد الل ه بن ن ح م د‬٩٠/©[ -) ٦٦٣٠(

‫ " انخل‬:‫ قات‬،‫ غذ غزو ي مح و‬،‫ غذ أبي متا ه‬،‫ ئ زو ئ ثينا ذ‬،‫ت غث ذ ئ خ م‬
‫إ ال‬ ‫ئؤة‬ ‫ؤ ال‬ ‫خزد‬ ‫ال‬ :‫ ي غ ن ز ه ئ أ قات‬،‫ئؤة ؛ البا ش‬ ‫ز ال‬ ‫خزد‬ ‫ال‬ : ‫ ق ات‬، ‫ز ب د ا لخةث‬
‫لف م‬
‫ وفد ت آ‬:‫ قات‬،‫بث‬
‫ أال ثئثجي؟ م كتآد تم‬:‫ ه ظق‬3‫ قا‬،‫ وو ئز حه‬،‫بالله‬
‫إ ال‬ ‫هؤه‬ ‫ال‬ ‫ق اؤ الئت‬ ‫ما‬ ‫ ؤزئؤ ال إد د ح ن ت جغتلف ئئ ث‬:‫<شقا ؟ ث أ ل\دم أيو> سا ن هذه ا اليه‬

Amr b. Murre der ki: Adamın biri cennete sokulunca: “Allah’a

dayanmayan hiçbir güç ve kuvvet yoktur” dedi. Bundan dolayı da derecesi
bir derece yükseldi. Sonra bir daha: “Lâ havle velâ kuvvet illâ biilah
(=Allah’a dayanmayan hiçbir güç ve kuvvet yoktur)” deyince bir derece daha
yükseltildi. Melek ona: “Utanmıyor musun? Rabbinden ne çok şey istedin?”
deyince, adam: “Rabbimden bir şeyler istedim mi ‫ ”? ظ‬karşılığını verdi.
Ebû Sinân daha sonra “Bahçene girdiğin zaman, «Maşallah! Kuvvet
ancak Allah’a mahsustur!» demen gerekmez mi?”1 âyetini okudu.
Takrîb68-a

‫ثن ا‬ ،‫ ثت ا ثثائ‬،‫ ثن ا أبو ي حيى ا ل راوي‬،‫م ح م د بن حيا ن‬ ‫حدثت ا أب و‬ ] ٩٦/،^[ -) ٦٦٣٢(

5‫ " ض ' داود امحي ع إل‬: ‫ ظت‬، ‫ عن ع مرو بن مره‬،‫ عن سج د بن مش روق‬،‫أبو ا ال حوص‬
‫ يا رب ي ن أخ م ي نعمتلثم زأثا ن عم ه ” ك ر ؟‬:‫ م و لأ‬٣^ ^ ١

Amr b. Murre bildiriyor: “Hz. Dâvûd şöyle derdi: “Ey Rabbim! Ben
tümüyle Senin nimetinle var olmuşken, nimetlerini nasıl sayayım?”
Amr b. Murre; Abdullah b. Ebi E^â, Abdullah b. Seleme el-Murâdî,
Ebû Vâil, Murre el-Hemdânî, Hayseme, Amr b. Meymûn, Abdurrahman b.
Ebî Leylâ, Ubeydullah b. Abdillah, Saïd b. el-Müseyyeb, Mus’ab b. Sa’d b.
Ebî Vakkâs ve başkalarından rivayetlerde bulunmuştur.

KehfSur. 39
 Amr b. Kays 571

Takrîb 1330, Takrîb 1202, Takrîb 3094, Takrîb 3771-a, Takrîb 3081,
Takrîb 4003, Takrîb 4471, Takrîb 3389, Takrîb 3970, Takrîb 4252, Takrîb
484, Takrîb 3074, Takrîb 4455, Takrîb 671

Amr b. Kays
Onlardan biri de Kur’ân hafızı, haşyet sahibi, miskin ve mütevazı biri
olan Amr b. Kays el-Mulâî’dir.

‫ ظ‬، ‫ خ دمحى أثو ي د الثؤ ا لأود ئ‬، ‫ئ ال م‬ ‫تحا‬ ،‫أ م بكر‬ ‫إ‬ ‫ م م ا ا ث‬/ ‫ ل ه‬-) ٦٦٤٧(
‫ ح م ت ه م ن أ ه دف خ ون ؤ لإذ لأو(؛‬٠٠ :3 ‫ ه ا‬،،^‫ ^؛‬١ ‫ عن ئ م أن‬،‫به‬1‫ عن بئض أ ص ح‬،‫م شد د‬
‫ وأي‬،‫ زائن ن وق‬، ‫ وع رو بن م‬،‫ وأبا خئا ذ ا م ح ي‬، ‫ابن مح م‬ ‫و‬ ‫ بد‬،‫ي *؛ت يزم حيرا‬
" ‫سا ن‬

Müsedded, akadaşlarından birinden bildirir: Süfyân es-Sevrî: “Küfe

ahalisinden beş kişinin her gün hayrı artar” dedi ve ibn E b cer, E b û Hayyân
et-^eymi, Amr b. Kays, ibn Sûkâ ile Ebû Sinân’ı saydı.

‫ ثعا‬،‫عل ي‬ ‫ ثن ا ع ئ ى أ ي‬،‫ ] حدثن ا عتذ الله بن م ح م د بن جغمر‬١ ٠‫ م‬/‫ ل ه‬-) ٦٦٤٨(

‫ " غ م تذ‬:‫ ق\ت لي ئ م ح لأ‬:‫ ظ ا ك خ ا رئء قات‬، ‫ خد ش ت غ ث ذ ئذ م‬،‫جم حت ئذ وال‬

‫ ؤ ذ‬،‫ د كن ت أطلته في ن وئه‬، ‫ وع ل م ني اأياءه‬،،‫؛‬١١^ ١ ‫هو ال ذ ي أدبغي وعلم ني هناءة‬ ‫محس‬

‫ * كاره يتا دؤ أت ونا‬،‫ نإثا يغزا في الئصمح ف‬، ‫ر‬ ‫إث ا يص‬ ،‫أ ح دة في ن وئه و ج دبه في بسه‬ ‫لم‬

‫زوايا‬ ‫ ي زاوية م ن بغض‬، ‫ ون ل م أ ج دة قي محته و جدته قي ث م تش ا جي ال ي ة‬،‫وئلآ‬

‫ ينوح على‬١^ ^ ‫حالة و جدثت في ا ل م متنة‬-‫ أ‬٢ ‫ ء ا ن‬، ‫ ” كاده >ن ا ي ق ب ا عدا يثك ي‬، ‫ا ل من ج د‬
. ‫لمسه‬

Muhammed b. Beşîr, Muhâribî’den, Süfyân’ın kendisine şöyle dediğini

nakleder: “Beni eğiten, Kur’ân okumayı ve miras ilmini öğreten Amr b.
Kays’tır. Onu sokağında arar, eğer bulamazsam evinde, ya namaz kılarken
veya sanki gözünden kaçmış bazı meseleleri anlamaya çalışır gibi Kur’ân
okurken bulurdum. Eğer evde de bulamayacak olursam Kûfe’nin
mescitlerinden birinin bir köşesinde sanki bir şey çalmış gibi oturmuş
572 Am rb.K ays

ağlarken görürdüm. Eğer orada da bulamazsam mezarlıkta oturmuş kendi

haline ağlarken bulurdum.”

‫أ حز ج وة‬ ‫ه ؛ ما‬ 4‫ و* حر ج وا بء جغ ارته‬،‫دك وئق أب و؛بهز‬١‫أعأى أن د‬ ‫س‬ ‫عمو ن ي‬ 1‫ذ لث‬

، ‫ن‬ ‫حيا‬ ‫أب و‬ ‫د م‬ ‫م‬ ‫ي‬ ‫امح‬ ‫ن‬ ‫حيا‬ ‫أب و‬ ‫لي ه‬‫ع‬ ‫ش‬ ‫ج‬
‫ن‬ ‫أ ذ‬ ‫م‬
‫ب ى‬ ‫أ‬ ‫ن‬ ‫و كا‬ ‫بن ري ره‬ ‫وب ز ر وا‬ ‫ن‬ ‫ا لجما‬ ‫ر‬ ‫إ‬

‫ التريه‬1‫ وإد‬، ‫ف م‬
‫ قت ج اء ا لمح س ن ع مزو بن ي‬:‫ وش م ع وا صائ ح ا يصي ح‬، ‫ئكثز عثه أزثئ ا‬

‫خس ه ا‬ ‫ م ح د الثامن بمجمون م ن‬، ‫خل ي ه ا و ح س ه ا‬ ‫و‬ ‫يع‬ ‫لم‬ ،‫طوؤئ م ن طي أبيقس‬
٠٠ ‫ ؟ فزو م ال دكه ج ا ء ت نقي ت ت غنئ؛‬0‫ م ن أي ق يغ د ع جتو‬:0 ‫ أبو حيا‬3 ‫ مما‬، ‫وءك رته ا‬

Amr b. Kays öldüğü zaman Küfe ahalisi kapılarını kapatıp cenazeye

çıktılar. Mezarlığa götürüp cenazesi ön tarafa konulunca namazını kıldırmak
üzere Ebû Hayyân öne geçti. Zira Amr cenaze namazını Ebû Hayyân’ın
kıldırmasını vasiyet etmişti. Ebû Hayyân onun cenaze namazını dört
tekbirle kıldırdı. Orada birinin: “İyiliksever biri olan Amr b. Kays geldi!”
diye seslendiğini işittiler. Bunun yanında o bölgeyi, böylesi güzelini hiç
görmedikleri beyaz kuşların kapladığını gördüler. Oradakiler bu kuşların
güzelliğine ve çokluğuna şaşırınca Ebû Hayyân: “Neye şaşıyorsunuz? Bunlar
Amr’ın cenazesine katılmak için gelen meleklerdir” dedi.

‫ ثن ا إ ت خ ا ق‬، ‫ ثغ ا عند الثؤ شر أ خ ن ذ‬، ‫حما د‬- ‫ ] حدق ا أبو م ح م د ب ن‬١ <‫ا‬/ ‫ [ ه‬-) ٦٦٤٩(
‫ا ل م ال ئ‬ ‫قس‬ ‫ "ك ا ن ع م رو بن‬:‫ قق و لأ‬C‫ نب ع ث أب ا حال د ا أل ح م ر‬:3 ‫ ه ا‬،‫بن مو ت ى ا الن صا ري‬
3 ‫ ئ زي ي ا ل ص حراء مملوءه م ن و جا‬،‫ ئن ا ث في سه م ن ئزى ال ث ا م‬،‫ن وا حز شن ة م ن الت ج ار‬

‫ د ي ض ا ج ي امحريد إ ر مح ت ي بن توص‬،‫فم دوا‬،‫طنا عقه‬ ‫ ثلث ا‬،‫محص‬ ‫وب‬ ‫عثه م‬

‫ كفت إل محوتوا ة دأ ث و ه لي فذا المبب؟‬: ‫س أ ي ق د‬:‫ التن م حنة وا‬3 ‫ ق ا‬،‫يذ و ه ذل ث‬

" ‫بدة‬
‫ثد و وي م‬ ‫ال‬ " : ‫ ف و د ئ‬Ö& : ‫ظ ال‬

Ebû Hâlid el-Ahmer der ki: Amr b. Kays el-Mulâî tacirlerin yanında
.ücretle çalışırdı. Bundan dolayı Şam’ın köylerinden birinde vefat etti
.Cenazesinde çölün beyaz giysiler giyinmiş adamlarla dolu olduğu görüldü
Cenaze namazı kılındıktan sonra beyaz giysili bu adamlar ortadan
kayboldular. Bölgenin posta müdürü, İsa b. Musa’ya mektup yazıp bu
durumu bildirince, İsa, ibn Şübrüme ile ibn Ebî Leylâ’ya: “Neden daha
 A m rb .K a ys 573

önce böylesi bir adamdan bana bahsetmediniz?” dedi. “Kendisi bize, onu
senin yamnda zikretmememizi söylemişti” karşılığını verdiler.

‫ ثن ا ث و ت ى ئ ذ‬، ‫ى‬ ‫ي حي‬ ‫ ثن ا م ح م د بن‬، ‫ ] حدثن ا عتذ الل ه بن م ح م د‬١ ٠١/ ٥‫)" ل‬٦٦٠٠(
" : ‫ محا د‬، ‫ئ‬ ‫مح‬ ‫ عن عبد ال د بن سع ي د ا‬، ‫ح ذ ال ي ئ ف ى‬ ‫م‬ ‫ثت ا‬ ،‫عبد ا لر ح م ن ا ف ر و ئ‬
‫ قث ا صلتا عثه دهثوا‬، ‫ نحصزة هؤم كؤ؛ئ عليه م ثثا ب بي ص‬،‫يس‬
‫ ح صرثا جن ازة ع مرو ثن ف‬-

‫م محغب ا ا‬
Abdullah b. Saîd el-Cu’fî der ki: “Amr b. Kays’ın cenazesini
çıkardığımızda cenazesine beyaz giysili bir topluluğun da katıldığını gördük.
Cenaze namazını kıldıktan sonra da gittiler ve bir daha onları göremedik.”

‫ثن ا‬ ،‫ ثن ا م ح م د بن أ ح م د بن ئم يم‬، ‫ع د الل ه بن ث ح ث د‬ ‫حدثن ا‬ ] ١٠٢/©[ -) ٦٦٥١(

‫ ث ال ث م ن رءوس‬٠٠ :‫ فات‬،‫ عن ع م رو بن محس‬،‫ ثن ا الح ك م بن بشير‬،‫محم د بن ح م يد‬

‫ ؤأن‬،‫الدوتن م ن ال ئ ز ف‬ ‫رص ى ب ال م جل س‬ ‫ ؤأن‬، ‫ أن س د أيالعق ال م غش م ن ل قي ت‬:‫التواضع‬
٠٠ ‫الؤياء والث مع ه والم د ح ة في ع م ل■ الئؤ‬ ‫الت ح ب‬

Amr b. Kays der ki: “ü ç şey vardır ki bunlar mütevazı olmanın baş
gerekleridir. Biri, karşılaştığın herkese selam vermendir. İkincisi herhangi bir
mecliste baş köşede değil de herhangi bir yerde oturmaya razı olmandır.
Diğeri de Allah için yaptığın bir amelde riyadan, nam salmaktan ve
övülmekten hoşlanmamandır.”

‫ثن ا‬ ،‫ ثن ا أ ح م د بن حال د ا ل ح روري‬، ‫ \ م ا ] حدثن ا عند الل ه بن م ح م د‬/ ‫)" [ ه‬٦٦٠٢(

‫الئ ال ئ يمر ئ الغ اءس‬ ‫مس‬ ‫ كا ذ ع م رو بن‬:‫ ه ات‬،‫بن ممب زه‬ ‫ثت ا ن عي م‬ ، ‫م ح ئ د بن ح م ي د‬
‫بم ي‬ ‫ض ال‬ ‫ وكان إذا‬، ‫ر بمر غ م ن هأ‬ ‫ح‬ ‫زم‬ ‫رجل‬ ‫مح ن يد ي‬ ‫محا ن ي جل س‬ ،‫اقران‬
" ‫ " مالوا نن ج ي ج ميعا‬:‫ قثئأو ل‬،‫أمامهب‬

Nuaym b. Meysere der ki: Amr b. Kays el-Mulâî insanlara Kur'ân

okumayı öğretirdi. Her bir adamın önünde tek tek oturur bitirene kadar
hepsini okuturdu. Gideceği zaman da önlerinde yürümez, onlara: “Haydi
hep beraber yürüyelim!” derdi.
574 Amr b. Kays

‫ ث إ ا لختن بن‬،‫ ثن ا ا ل و ل د بن الصثا ح‬، ‫ ] حدثن ا عتد الل ه بن م ح م د‬١ ٠٢/®[ “) ٦٦٥٣(
‫ غا ز ص ت و إدا أ ى‬:‫ قات‬، ‫ ص ئمحا ذ‬،‫غ ئ‬ ‫إ‬ ‫ ث‬،‫ئ ا ل م حا ج‬ ‫مث ئ‬
‫ن‬ ‫ ئ ا‬،‫من د تن المح ب‬
‫ وقؤد تزه‬،‫ شي ث شف الثت‬٠' :‫ فئة‬،‫م م يق غر بجي‬ ‫ئ‬ ‫و بد‬
>^‫ ؤعأى أن ثثثت ي ث عثم ت رئدا‬: ‫ثغ ا؟ى‬

Süfyân der ‫ظ‬: Amr’ın yanına âlimlerden biri geldiği zaman, Amr onun
.önünde diz çöker ve: “Allah’ın sana öğrettiği şeylerden bana da öğret” derdi
Bunu da “Sana öğretileni bana hayra götüren bir bilgi olarak
öğretmen i‫ ؟‬in peşinden gelebilir miyim?”1 âyetine dayanarak söylerdi.

‫بن م ح م د‬ ‫مم‬ ‫ ق ا الت ثن ا ابزا‬،‫ وأبو م ح م د بن حيا ن‬، ‫ ] حدثن ا أيي‬١ ٠٢/®[ “) ٦٦٥٤(
‫نا‬ :‫ قيد لعمرو‬: ‫ ه ا د‬، ‫ ثن ا عتد الؤ ح م ن بن جنا ت‬،‫ ثما إتزا م أ بن ت ع د ا ل ج وه ر ي‬، ‫ا ل ح ت ن‬

‫أشتمه م‬ ‫عن‬ ‫عم شه م‬ ‫' ر حم ه للن ا س من‬٠ ‫ال ذ ي ئزى يلف ب ن ث م ا ل حا ل؟ ئادت‬
Abdurrahman b. Cebyât bildiriyor: Amr b. Kays el-Mulâ^ye: “Sende
gördüğümüz değişikliğin sebebi nedir?” diye sorulunca: “Kendi
kendilerinden gafil olan insanlara olan merhametimden dolayıdır” demiştir.

‫ثت ا‬ ، ، ^ ^ ١‫ ثت ا إبراهي م بن ن ح م د بن‬،‫ ] حدثن ا أ خ ن ذ بن إشت ا ئ‬١ ٠٢/®[ “) ٦٦٠٠(

‫م القوي‬ ‫ 'كان غنى إذائ و إ ر‬:‫ قات‬، ‫ ت ا إنخائ ئ غ م‬،‫أخنن ئ أي ا لخؤارئ‬
"‫م‬ ‫ " ظ أ ق د ق ؤ الء ئ أعد‬:‫ ؤ؛اد‬، ‫ث م‬
ishâk b. Halef der ki: Amr b. Kays el-Mulâî çarşı ahalisine baktığı zaman
ağlar ve: “Kendileri için hazırlanan şey (hesap) konusunda bu insanlar ne
kadar da gafiller!” derdi.

‫ثن ا‬ ،‫ ثن ا اقاس ز بن و ورك‬،‫ ] أ حثزل\ م ح م د شر أ ح م د في كت ابه‬١٠٢/®[ -) ٦٦٥٦(

‫ك‬ ‫ إذا غي‬٠٠ :3 ‫ ئ‬،‫عن ع م رو‬ ‫ عن أ ي‬،‫ ثن ا ابني ما ن‬،‫بن ثوئفت اخل صرم ي‬ ‫ابناه م‬

" ‫يلف‬ ،‫بثمسلث د هن ت ض القاسي نإدا غ ي كبالنا س ن ف ك ص ذامي‬

Amr b. Kays der ki: “Kendinle meşgul olursan, insanları unutursun.

İnsanlarla meşgul olursan kendini unutursun.”

1KehfSur. 66
 ‫‪Amr b. Kays‬‬ ‫‪575‬‬

‫ثق ا‬ ‫(‪ “) ٦٦٥٧‬ل®‪ ] ١ ٠٢/‬حدثغ ا أبو ن ح ث د بن حقا ن‪ ،‬ثن ا أ ح ن د بن علي بن ا ل ج ازود‪،‬‬

‫أثر ت ع يد ا لأق ج ‪ ،‬ثن ا أبو غالي ا أل ح ص‪ ،‬عات‪ :‬كا ذ ع م رو‪ ،‬ثق وب‪ " :‬إدا ش م ع ت ب ا ل ح؛ر‪،‬‬
‫ب ولث و؛ ‪ 5‬ا ج د‪٠٠ 1‬‬
‫ه ءت د ج‬

‫‪: “Hayırlı olan bir şey duyduğun zaman bir‬لط ‪Amr b. Kays el-Mulâî der‬‬
‫”‪kerecik de olsa onunla amel et.‬‬

‫ثق ا‬ ‫(‪ ] ١٠٢/®[ “) ٦٦٠٨‬حدثن ا أبو بكر‪ ،‬ثئ ا مه د الل ه ‪ ،‬ح دقتي أب و بكر بن ش قئته ‪،‬‬

‫م ‪ ،‬ظلت‪،‬ت " كاوئا يكرفون أن سلي‪ ،‬ا و ب د صبيه‬ ‫أثو حال د ا أل حمر‪ ،‬عن غ رو بن‬
‫ي على أهل ه "‬ ‫مح‬ ‫الشيء‪ ،‬م جيء به ثناه ا ل م نك س‪ ،‬مح ك ي على أهل ه‪ ،‬ويراه ال ثقير‬
‫‪Amr b. Kays der ki: “Büyüklerimiz, eve götürmek üzere açıktan birine‬‬
‫‪pişmiş et veya yemek verilmesini kerih görürlerdi. Zira yoksul bunu adamın‬‬
‫‪elinde gördüğü zaman muhtaç ailesi için ağlayacak, fakir gördüğü zaman da‬‬
‫”‪aynı şekilde ailesi için ağlayacaktır.‬‬

‫حدق ا أب ي ‪ ،‬ثغ ا أ ح ن د بن م ح م د ب ن ع م رو‪ ،‬ثت ا أ ب و ب ك ر ب ن عتثدء‬ ‫ا‬ ‫(‪١ ٠٢/®[ ")٦٦٥٩‬‬

‫أح ب‬ ‫م ‪،‬‬ ‫|لى‬ ‫بن عث‪ 1‬ن‪ ،‬قا ‪3‬ت ئ ‪ 3‬عم و‪ ٠' :‬ح د ي ث أرمى به هئيي ‪ ،‬زآ?أغ به‬ ‫م م صإل‬ ‫ثط‬

‫ة ثنثصايا قري ح "‬ ‫مح‬ ‫إئ بن ح ن ي ن‬

‫‪Amr b. Kays el-Melâî der ki: “Kalbimi kendisiyle yumuşatacağım ve beni‬‬
‫‪R hbim le buluşturan bir kelime, (kadı) Şurayta’in verdiği elli hükümden‬‬
‫”‪daha hoştur.‬‬

‫(‪ ] ١ ٠٣/®[ ")٦٦٦٠‬حدثت ا أ ح م د بن إش ح ا ى‪ ،‬ثن ا إئز؛ ويلم بن ئايل ه‪ ،‬ثتا أ ح م د ث ذ ش‬

‫إدا بك ى حوت و جهة إ؟ى‬ ‫يس‬ ‫المحواوي‪ ،‬ثن ا إ شحا ق بن خ ل ب ‪ ،‬ه ا د ‪" :‬كا ن غ ء و بن‬
‫اخل ا ب ي‪ ،‬زيئولت أل صحابه‪ ٠٠ :‬إن ف ذا زكا م ‪٠٠‬‬
‫‪ishâk b. Halef der ki: Amr b. Kays ağladığı zaman yüzünü duvara doğru‬‬
‫‪çevirir ve yanındaki arkadaşlarına: “Galiba nezle olmuşum!” derdi.‬‬

‫(‪ ] ١٠٣/®[ ")٦٦٦١‬حدق ا أبو م ح م د بن حقا ن‪ ،‬ثغ ا أ خ ن ذ بن عل ي‪ ،‬ثن ا أي و ت ع د‬

‫نخ‬
‫‪-‬بجا ي ن ض ا ج ي زيغ ج‬ ‫ال‬ ‫ا ل أف غ‪ ،‬ثما أثو خال د ا ل آ خم‪ ،‬قات‪ :‬كا ن غن ي‪ ،‬ف و د ‪" :‬‬
‫‪576‬‬ ‫‪Amr b. Kays‬‬

‫‪Amr b. Kays el-Melâî der ki: “Eğri‬‬ ‫ط‬ ‫‪ kişinin yanında oturma. Yoksa‬ل‪1‬تي‬
‫”‪senin de kalbini eğriitir.‬‬

‫(‪ ] ١٠٣/®[ “) ٦٦٦٢‬حدق ا غ مت ا ن بن أ خن ذ ‪ ،‬ثن ا أبو بكر بن صذهه‪ ،‬ثت ا م ح م د بن‬

‫شنبم بن ز؛زة‪ ،‬ظ ئ ال مب ن بن ا لخكم ثن بشير بن ن ي ئا ن‪ ،‬قادت ح د ب ي أبي ‪ ،‬غذ‬

‫بج‪ ،‬ط ازؤ ه "‬ ‫إل‬ ‫سيء م ف ؛ ن قل ئ ئ أ مح د ى به‬ ‫م‬ ‫ئن م ‪ ،‬قا دت " م ؛ خ‬ ‫ص‬

‫‪Amr b. Kays der ki: “Her kim bir yiyeceği yirmi gün boyunca yanında‬‬
‫‪stoklarsa daha sonra tümünü sadaka olarak dağıtsa dahi bunun vebalinin‬‬
‫”■*‪kefa.reti olama‬‬

‫م ح م د بن‬ ‫ص دقه‪ ،‬ثعا‬ ‫(‪ -) ٦٦٦٣‬ل®‪ ] ١ ٠٣/‬ح دن ا ن فيا ن ن أ خ ن ذ ‪ ،‬ثت ا أب و بكر بن‬

‫‪ ٧‬ي جيء إ ل‬ ‫منل م‪ ،‬ظ عئذ الر‪-‬حم ن ‪°‬س ائ خ ك م‪ ،‬ح د بتي أيي‪ ،‬قادت رأيت سمحان ‪^١‬‬

‫فى ذيلف‪ ،‬وه ا‪ ،3‬نقث ان‪ :‬ع م رو‬ ‫أ ظغة ي حت س ب‬ ‫وك ان ينحرنت بمنة عتة ‪،‬‬ ‫ال‬ ‫بفلز اقه‬
‫غن رو م‬

‫الح دي ث أن‬ ‫ل صا ح ب‬ ‫يفس أئثاؤي‪ ،‬ه ا د ‪ :‬ش مع ت غنزو بن ق س‪ ،‬مو د ‪ " :‬محض‬
‫ثنمح‬

‫ال دراه م فيه ا‬ ‫يخون م ي ر ‪ ٤^ ^ ^ ١‬قسم ذ ا ل ح دي ت ك ن ا ينثم د الصتزفي اال؛زابلم ‪ ،‬ء ا ن‬

‫\لرايمث والتهزج‪ ،‬وكدللث ا ل ح دي ث "‬

‫‪Süfyân der ki: Amr b. Kays benim hocamdır. Bir defasında onun şöyle‬‬
‫‪dediğini işittim: “Hadis erbabı olan kişinin sarraf gibi olması gerekir. Sarraf‬‬
‫‪dirhemin sahtesini gerçeğinden nasıl seçiyorsa onun da hadisleri bu şekilde‬‬
‫”‪seçebilmesi gerekir. Zira dirhemin sahtesi olabileceği gibi hadisin de vardır.‬‬

‫ثغ ا‬ ‫اواري‪،‬‬ ‫تلمم‬ ‫عبد الثؤ ئ ث خ م ‪ ،‬ظ مح ذ ال مب ض ئ‬

‫(‪ ] ١٠٣/©[ -) ٦٦٦٤‬خدثما م‬

‫معا ذ بن جثل‪ ،‬نث ا طع ن‬ ‫أة‬ ‫اقغ ا د س‪ ، ^ ^ ١‬ظ أث و حال د ا أل ح مر‪ ،‬عن ع م رو بن ق س ‪،‬‬
‫|دلث ا‬ ‫هوعرتل‪،1‬‬ ‫ثم ي مى اإلمحاد‪ 4‬قفولت ‪ " :‬ا‪-‬خنئيي‬ ‫ئ جع ث ت >شكزات‪،^ ^ ١‬‬
‫بني‬
‫ثاؤ ني‪.‬التوقا م‬
‫بقث م م لء أ م أجي اأ؛‬
‫ثاءك‪ ^ ١،‬م‬
‫ق م أة م نمي ل‬
‫لعزس ا لأش جار‪ ،‬ول ك ن ل ث كا بدة الث اغ ا ج ‪ ،‬وفلت ا الهوا ح ر‪ ،‬ومزا ح م ه العلماء‬ ‫ز ال‬ ‫ا لآنه ا ر‪،‬‬

‫م ال ‪ 1‬كر‬ ‫ح‬ ‫ب ب عئذ‬

‫ب ا‪ 3‬م‬

‫‪Amr b. Kays bildiriyor: “Muâz b. Cebel yaralanıp ölüm döşeğine‬‬

‫‪düştüğünde ilride bir kendinden geçiyordu. Kendine geldiği vakitlerde de‬‬
‫‪şöyle diyordu: “istediğin kadar beni sıkıp boğabilirsin. Ancak izzetine yemin‬‬
 ‫‪Omer b. Zer‬‬ ‫‪577‬‬

‫؛ ‪olsun ki kalbimin seninle buluşmayı dilediğini de biliyorsun. Allahım‬‬

‫‪Dünyada coşan nehirler, dikilen ağaçlar için kalmak istemediğimi ^sin e‬‬
‫‪zamanın getirdiklerine sabretmek, uzlete çekilmek, sıkıntı zamanlarında‬‬
‫‪zikir halkalarında âlimlerle birlikte olmak için kalmak istediğimi de iyi‬‬
‫‪”.biliyorsun‬‬
‫‪.Amr b. Kays; Hakem b. Uteybe, Ebû ishâk es-Sebî% Abdülmelik b‬‬
‫‪Umeyr, Simâk b. Harb, Seleme b. Kuheyl, Atiyye b. Sa’d el-Avfî, Atâ b. Ebî‬‬
‫‪.Rebâh, Muhammed b. el-Münkedir, Mus’ab b. Sa’d ve Muhammed b‬‬
‫‪.Aclân gibi tâbiûndan rivayette bulunmuştur‬‬
‫‪Takrîb 4267, Takrîb 4244, Takrîb 4560, Takrîb 1871, Takrîb 4281,‬‬
‫‪rîb 1857-a, Takrîb 2574, Takrîb‬؛‪Takrîb 2534, Takrîb 262, Takrîb 576, Tal‬‬
‫‪Takrîb 546, Takrîb 2573, Taknb 1741-a ,3522‬‬

‫‪Ömer b. Zer‬‬
‫‪.Onlardan biri de iyiliği öğütleyen, kötülüğü reddeden Ebû Zer Ömer b‬‬
‫‪Zer’dir .‬‬
‫حدثن ا نل بما ن ب ن أ خ ن ذ ‪ ،‬ثن ا م ح م د ب ن عئد و س ث ن كاب ل ‪ ،‬ثن ا‬ ‫( ‪] \ < A İ ° [ ") ٦٦٧٩‬‬

‫ض‬ ‫مح‬ ‫م ئ غنز ن ذ إ‬ ‫ه م‪ 1‬ث‬ ‫ح ة ‪ ،‬ق‪1‬تت "‬ ‫م‬ ‫ست ئ‬ ‫أبو ي ق م ا و ع إ ‪ ،‬ئ‬
‫ث ان‪ :‬نا محز؟ إة زالثؤ ما ظلمن ا‪ ،‬زال قهزئ ا‪،‬‬
‫سهسخون‪ ،‬ق‬
‫وكان موته هجاه‪ ،‬جاء أباه أهدب‬
‫مثق‪ ،‬زال أخطئ يما‪ ،‬زال أريد مح و ‪ ،‬رنا قا غش الثؤ تممي‪ ،‬ثلثا ؤضئه‬
‫زال ذهب قا ب‬
‫خزت ا ‪ ،‬زن ا‬ ‫في قوه‪ ،‬قات‪ :‬وحملف الثة يا ب ى‪ ،‬نال ي لم د "مح ت بىب ا ال ‪ ،‬ولم د ك ث علتلث‬
‫دهي ت لن ابعز‪ ،‬ز ال أ س ت علتا ب ذ‬ ‫ز ال‬ ‫إ ر أخزبع ذ الثؤ ئاهه‪،‬‬ ‫ز ال‬ ‫يي إقلث م ن و ح شة‪،‬‬
‫عن ا لخزي علتل ث‪ ،‬يا دول و ال هؤلت المعللع ؤ م حشره لتمس ت‬ ‫دؤ‪ ،‬زقت ئعل ي ا ل ح رن للف‬
‫قيد ثلف‪ ،‬وما دا هل ت‪ C‬ب م محات‪،‬ت ‪ ،İİjİ ^ ^ ١‬وعدئتي‬ ‫ما‬ ‫ن ا ص ر ت إ ي‪ ،‬ب ث ت ش ع ر ي يا در‬
‫ش أ ئعأى در ءب ‪ 1‬واللئ ززخ ظق‪ ،‬الث^لم |ل ي فد ز ي غ ظ جع ن ت‬ ‫التوا؛ببالص‪-‬بر غ ر در‪،‬‬
‫بؤ ب ر ‪،‬‬ ‫أر ح م‬ ‫عنه ءمإتف‬ ‫ة ب ش‪ ٠^ ،‬ث مب ه بي ث ‪،‬‬ ‫در ل د رص‬ ‫م عش‬ ‫لي م ن‬
‫الل ه م ن إ ز قد وهبت ل د ر إ>ئ ا إثت إ؟ي ئه ب له إ‪،‬ث اخئمح | ةالف‪ ١^-،^ ،‬أ جود به مني‪ ،‬وأكرم ‪،‬‬
‫لت صرفن‪ ،‬قات؛ قا ذر في ا نحزقا و ركن انث‪ C‬ول و أ س ا ن ا ئئئثاف‬ ‫ئنث ا د ه ب‬
578 Omer b. Zer

Muhammed b. Kunâse anlatıyor: Zer b. Ömer b. Zer el-Hemdânî

aniden vefat edince, babası, Zer’in ağlayan ailesinin yanına geldi ve:
“Neyiniz var! Vallahi bize ne zulmetti, ne zorbalık yaptı, ne hakkımız olan
bir şeyi yedi ve ne bize, ne de başkalarına karşı bir kusur işledi. Kendisini bu
mezara koydu diye de Allah’a herhangi bir sitemimiz olamaz!” dedi.
Sonra şöyle devam etti: “Allah sana rahmet eylesin ey oğlum! Vallahi
bana karşı hep iyi oldun, ben de seni hep koruyup gözettim. Şu an ne senin
hasretini çekmekteyim, ne de Allah’tan gayrı kimseye ihtiyaç duymaktayım.
Bizi asla küçük düşürecek bir şey yapmadın. Ancak ayrılışına olan üzüntüm,
sana olan üzüntümden ağır bastı. Ey Zer! Şayet ölüm anındaki sıkıntılar
olmasa idi, senin şu an gittiğin yere ben de gitmeyi temenni ederdim. Ey
Zer! Ah keşke bilebilseydim şimdi orada sana sorulan soruları ve senin
verdiğin cevapları!”
Sonra şöyle dua etti: “Allahım! Zer’in ölümüne sabretmem karşılığında
bana sevap vaad ettin. Allahım! Hayırlarını ve rahmetini Zer’den esirgeme!
Allahım! Bana vaad etmiş olduğun sevabı en yakınım olan Zer’e
bağışlıyorum! Onu kötü biri olarak görme ve günahlarını bağışla. Sen ki ona
benden daha fazla merhametlisin. Allahım! Zer’in bana karşı işlemiş
olabileceği kötülükleri bağışlıyorum. Sen de onun Sana karşı işlediği
günahları bağışla! Sen ki, benden daha cömert ve daha fazla kerem
sahibisin.” Mezarının başından ayrılacağı zaman da şöyle dedi: “Ey Zer! Seni
bırakıp gidiyoruz. Ama bil ki yanında kalsak dahi sana bir faydamız
olmayacak!”

‫ ثت ا محم د بن‬، ‫ ثن ا ئ ح م ذ بن إ شحا ق‬، ‫ ] حدثن ا إبزاهيتز بن حم د الل ه‬١ ٠‫ خ‬/ ‫ ل ه‬-) ٦ ٦٨٠(
‫م د ال م ئ أ م حت ئن‬ ‫محا‬ ، ‫ ح ز خ ها أبو بكر ن تماب ه‬.‫ث نم ئ مح ثه‬ ‫ ظ‬،‫ا ئ؛ا ح‬
‫ قا د‬،‫ نث ا ما ت در بن ع من بن ذر‬: ‫ ه ا د‬، ‫ ثن ا شتي ا ن‬، ‫ ظ م ح م د ئ ذ أبى ع م ا [ثت ئ‬، ‫ح ق د‬
‫ وت ا با‬،‫فمح ث شتري ت ا ذا ئن ث‬،‫ل ؛نمح زذ قف ض ا لخزن غثلث‬1 \‫ " شق ك ل‬:‫غ م ئ ذؤ‬

" ‫ظق‬ ‫فيه من‬ ‫ول‬ ‫ه ظ‬ ‫ب‬ ‫ ئه‬، ‫قذ وهبت ثدر ظ و ط به من ط ي‬ ‫؛ ر‬ ‫ ه ز‬،‫مح د هث‬
Süfyân der ki: Zer b. Ömer b. Zer vefat ettiği zaman (babası) Ömer b.
Zer: “Ey Zer! Ayrılışına olan üzüntümüz, sana olan ' ağır
bastı. Keşke şimdi orada sana sorulan soruları ve senin verdiğin cevapları
 Ömer b. Zer 579

bilebilseydim!” dedi ve: “Allahım! Z erin bana karşı yapmış ©lduğu

haksızlıklardan yana ben ona hakkımı helal ediyorum, sen de sana karşı
işlediği günahları bağışla!” diye dua etti.

‫ ظ‬،‫ ثن ا أ خ ن ذ بن علي بن ائئثثى‬، ‫ع د الل ه بن م ح م د‬ ‫حدثن ا‬ ] ١٠٩/®[ “) ٦٦٨١(

،‫ن‬
‫ ج‬1‫ح ث ئ ح م د بن ج‬-‫ت ا‬
‫ ص‬،‫ت ح ري‬
‫ت ع م وو بن جرير ال‬ ‫شمع‬ :‫ ه ات‬،‫عبد ا ل ص م د بن يزيد‬
‫ا‬5‫ا‬: ‫ ء ذ‬İH ‫خ‬
’ ‫ لآد ي ئ ئ‬1 : ‫غ و‬ ‫مح‬ 3 ‫ ة‬، ‫ي ذإ‬ ‫و‬ ‫ث ض ئ ئ‬،‫ه ت‬ :‫قوئت‬
‫زاة‬1‫ هم ت ك ت ح ش و‬،‫ أئ ا أ ص ح؟ والل ه حي ال يم و ت‬، ‫ث ق ي مثعجما‬ ‫ح‬ ‫ ث شبن ق ا الش‬C‫بوال ديه‬
‫ ظ غل ظ‬، ‫ ز جنلف ال ه ي م‬:‫ ق ات‬، ‫بم غيأ‬ ‫ي‬ ‫ز ف غد‬ ‫ؤات‬ ‫ فنق ا زازاة‬،‫ال ؛تا ب‬
، ‫ زن ا ي سرني أن م ت ال نف ث؛ هبملط‬،‫ زن ا يما إ ر أخز م غ الل ه ح ا ج ه‬،‫بغد م ن حصا ص ة‬
، ‫ ق ذ ئ ش ائغز<ئ ل ث ض ك ئ ه ئ‬،‫ق ؤد ال طلع أ س ئ أذ أ ز ن نه ئلف‬ ‫وأؤ ال‬

|‫ اللهث‬: 3 ‫ مما‬،‫ بأن رئع زأتة‬، ‫*\ و صا‬j>s‫ وما دا ئ ك ؟ يعني من‬،‫ف د نلف‬
‫يش ش عري ما ذا ي‬
‫ثا ف‬
: ‫ قا د‬، ‫فن ا ثئثلف وبثه ه‬
‫ظق ي‬ ‫ب‬ ‫ الل ه أ فه‬،‫ محن ا ع ي ومحثق‬،‫إش قت و ي ف لث حم ي‬
‫ وال تن ل م لق‬،‫ نب ئ ا جاء منه م ن الؤض ا ض ال ر‬،‫جاء مع ه م‬ ‫مما‬ ‫ث ق ي الم ؤم مت ع ج بين‬
Amr b. Cerîr el-Bucrî der ‫لكل‬: Zer b. Ömer b. Zer vefat ettiği zaman
arkadaşları: “Şimdi yaşlı adam (babası) kendini kaybeder! Zira Zer anne
)babasına karşı gayet iyi davranan birisiydi” dediler. Yaşlı adam (babası
bunları duyunca: “Hep diri kalan ve ölmeyecek olan Allah varken ben mi
kendimi kaybedeceğim?” karşılığını verdi. Zer gömülene kadar da hiç
konuşmadı. Zer gömüldükten sonra yaşlı adam (babası) mezarının başında
durdu ve diğerlerinin de işiteceği bir şekilde şöyle dedi: “Ey Zer! Allah sana
,merhamet etsin! Bundan sonra artık hiçbir şeyin yokluğunu hissetmeyecek
Ailah’tan gayrı kimseye ihtiyaç duymayacağız. Senden önce ölmüş olmayı
istemem, ancak yeniden dirilişin o dehşeti olmasa senin yerinde olmayı
.isterdim. Ayrılışına olan üzüntümüz, sana olan üzüntümüzden ağır bastı
Keşke şimdi orada sana sorulan soruları ve senin verdiğin cevapları
”!bilebilseydim
Sonra başını kaldırdı ve: “Ailahım! Onunla aramızda olanlardan dolayı
ben ona hakkımı helal ediyorum. Seninle onun arasında olan şeylerden
dolayı da sen onu bağışla” diye dua etti. Oradakiler Zer’in ölümü karşısında
580 Omer b. Zer

gösterdikleri tavra göre yaşlı adamın (babasının) Allah’ın bu takdirine

gösterdiği rıza ve teslimiyete şaşıp kaldılar.

‫ ح د ب ي أبو بكر بن‬، ‫ ثن ا أيي‬،‫ ] حدثن ا مح ئ د بن أ ح ن ذ بن أثا ن‬١ ٠٩/®[ -) ٦٦٨٢(

‫ ثن ا ع م ارة بن‬،‫ ثن ا ■عتد ال ر بن م ح ا ذ بن ح مؤه ا ل ع م ري‬،‫ن‬1‫ ح دبني ث ح ث د س الصت‬،‫عتئد‬
‫بم ئ ز ه ي ث ش‬ ‫ئ طوا ل أ ي ئ ز‬.‫ " ا‬:‫ق وت‬: ‫ ضغ ث غتز ئذ ء‬،‫غنز ال؛ الء‬
‫ال‬ ‫ الثت ا ن ي‬، ‫ وا ل م حروم س ح رم ح يرهما‬،‫م والنه ار‬ ‫حتز ال‬ ‫ ق ا ن الن عتون س ن ي ر‬،‫وشؤاده‬

‫م‬ ‫ممحوا ل‬ ،‫غش ا ال حرين لل ثئل ة غذ أ س ه م‬ ‫ؤؤث ا ال‬ ،‫للن ب ي ين إ ر طاعة تي ب‬ ‫ال‬ ‫سبي‬
‫ ^ ^ قد‬١ ‫في هذ؛‬ ‫بن‬ ‫م‬ ، ^ ١‫ بذكر‬،^ ^ ^ ١‫ث خ ؛ا‬ ‫ دما‬1‫ء‬ ،‫أ م ش ك ز بذكره‬

‫ثنى م ن "كرامة الل ه‬ ‫عندما‬ ‫ي ف ذا ال م قت بدم عش ط ول تؤم ه‬ ‫ثاي م‬ ‫ وك م م ن‬،‫قي حف رتي‬

" ‫زال ؤلي ؤا ال ي أ ز جن م حإ ال ق‬ ‫ج‬ ‫ ائ ق ب ئ وا تتئ الث ا ء‬،‫ إتغ ا ي؛ق ئ؛‬Ü

Ömer b. Zer der ki: “Allah sizlere merhamet etsin, gece karanlığında
amel yapınız. Aldanan kişi, gecenin ve gündüzün hayrı konusunda
aldanandır. Mahrum olan da; gecenin ve gündüzün hayrından mahrum
olandır. Gece ve gündüz, müminlerin, leblerine itaat etmeleri için bir
vesile, kendilerini gaflete gömen diğerlerine ise vebaldir. Kendinizi Allah’ın
zikriyle diriltin. Şüphesiz, kalpler Allah’ın zikriyle dirilir. Gıpta edilecek
birçok kişi bu gece evinde ibadet etmektedir. Yine birçok kişi bu geceleri
uyudukları için, yarın Allah’ın âbid kullarına verdiği nimetleri gördükleri
zaman pişman olacaklardır. Siz, zamanın, gece ve gündüzlerin her anını
fırsat bilip değerlendirin ki Allah sizlere merhamet etsin.”

،‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثن ا عتد اللي بن أ ح م د بن‬، ‫بكر بن مال ك‬ y \ ‫حدثن ا‬ ] ١٠٩/®[ “) ٦٦٨٣(

‫ؤ مال ك‬ ‫ *ك ا ن ع م رو بن در إذا هزأ هذه ا اليه‬:‫ قات‬،‫ ثن ا ثمت ا ن بن عس ه‬،‫خ ا؛ثيي أب و مغت ر‬

‫أم ل نكرف لمل وب الصا دقين‬ ‫ما‬ ‫ " يا للف م ن م‬:‫ قات‬،4 ‫م‬ ‫ال‬ ‫قؤم‬
Ömer b. Zer, “Din gününün sahibi (maliki)”1 âyetini okuduğu zaman:
“Ne müthiş bir ayetsin! Zikrin sâdıkların kalbine nasıl da doluyor!” derdi.

1Fatiha Sur. 4
 Ömer b. Zer 581

‫ ثن ا م ح م د سر أيي‬،‫ ثن ا حم د الل ه بن م ح م د بن ع مزان‬،‫ ] حدتما أيي‬١١ ‫ م‬/ ‫)" ل ه‬٦٦٨٤(

، ‫ " ع ئ تخ طون ئ وئ ة ئ ر م‬:‫ غنث ئ دإ‬31‫ ؛‬:3 ‫ ق ا‬،‫ ئ ن ن ا نم ئ م حق‬، ‫م حت ا لخلئ‬
‫ م ن جاء‬،‫ ^ مواع ظ م ن كثاب ط الل ه‬١ ‫ ثن ث حملون العي إن ل م أن م ذ ك م‬، ‫ز جن وث أعسك م‬

0 ‫ ئكا‬،>‫ ث حؤزثؤ‬،‫ <ؤإدا ال ئ ن‬:‫ م هزأ‬،‫ مويهس؛ لأي‬١^ ،‫يق م س ا ل ح؛ز ئث د و ج ذ نفئ ز‬
‫ا‬-‫ط ة به‬ ‫ ^ ^ غ ق ي أغلي بغد‬١‫ م ولت وأهد‬،‫؛بن در‬
Ömer b. Zer der ki: “Kalplerinizin katılığını ve gözlerinizin
yaşarmamasının sebebinin ben mi olduğunu söylüyorsunuz? Size bir şey
anlatmadığım zaman benim aciz olduğumu m u söylüyorsunuz? Size Allah’ın
Kitab’ından öğütler vereceğim. Kim hayrı taleb ederse hayrı bulur.
Dünyanın hali de böyledir.” Ravi der ‫ن ظ‬: “Öm er b. Zer bunu dedikten sonra
şu Tekvîr sûresini okudu, ibn Zer şöyle derdi: “Vergi toplatan ve toplayana
yazıklar olsun. Vergileri verilmesi gereken yerlere vermeyip kendine
biriktirmiştir.”

‫ ثن ا بشن بن‬،‫ن ث ن‬
‫ ] مه ه ا ت ا لم سا ر حذق ا م ح م د بن أ خ ن ذ ثن ا م‬١١ ‫ م‬/ ‫)" ل ه‬٦٦٨٥(

‫بمم؟ا‬ ‫م تع يد بن ج مر ؛ ر ر‬ :3 ‫ ظ‬،‫ ثنا ع م بن در‬،‫بش‬

‫ ثن ا ح الن بن م‬،‫م وت ى‬
‫ فذ و‬،‫و يؤم عغي م ة لت‬ ‫ ال ن ن ل م‬٤^ ‫ إن‬، ‫ " يا أبا ع م‬: ‫ وقات‬،‫أوصاه فيه بمم وى الل ه‬

" ‫ال ق مش ذ م‬ ûjj ‫وا ت القزامحن وت ا‬ ‫ائ‬

.Ömer b. Zer der ki: Saîd b. Cübeyr babama bir mektup yazdı
M ektubunda babama, Allah’a karşı takvalı olmasım tavsiye etti. Yine
mektubunda: “Ey Ebû Ömer! Müslümanın hayatta kaldığı her bir gün
kendisi için bir ganimettir” dedi ve namazlar, miras konusu ile Allah’ın
kendisine ilham ettiği başka konuları zikretti,

،‫ ثنا ح الب بني ح تى‬،‫ ثن ا يشن بن موت ى‬، ‫ ] حدثن ا م ح م د بن أ ح م د‬١١ ‫م‬/‫)" [ه‬٦٦٨٦(
‫م‬ ‫خلا ب نن ول‬ ‫ " ن و ت ل ط اء ئن ر نباح ا م حق غذ قاؤي‬:‫ئ غنز ن ء قات‬
،‫ ؤ ال طع ن علته‬،‫ زأن ال يثن ا زل هز ب م ص أ حدهب‬، ‫ إ ال ذكزه م ب صال ح نا د و هأ ال ه‬.
،‫ وأن ئخئا!ا مح دة نش و ه‬،‫^ أذ ال ؛ ه زال الق‬ ‫أم‬ ‫ئ‬ ‫م‬ ‫ر‬ ‫يشهد غ‬ ‫ال‬ ‫ؤأذ‬
‫ م ن ع م د‬، 0‫ وأبه م مومن و‬،‫ أبد كا ت‬،‫ وأم بما جاء به م ن عند الل ه‬، ‫وص د ق رنوت ال ؤ‬
‫ ز ن ن تن ا ز ل م ن ه م معص ت ه ال ثؤ"كرهن ا ن ا‬،‫ وأ ح سا دلل ث م ن ة‬، ‫منه م ح س ه ر جؤئا ثق ث و ا ب ال ث ؤ‬
582 Omer b. Zer

. ‫ه‬ ‫ ظءن‬، ‫ ص‬ö \ ‫ج ن ة ؛ ه أ ؤ م م ث ع ي‬

‫ب‬ ‫مبن مح ق د ي‬ ،‫ش محت ة ا ش‬ ‫غم د ب ؤ‬

،‫ هذلل ق إ ر الل ه‬،>‫م ولتت ؤإ ذ الل ه ال ثغين أن نث رك به ويغ م ز ن ا دون دللث بم ن يش اء^أ‬
‫ ي بم ه أ‬S ‫ زئؤ ال ذ ي ثو ى ئ أ ص ا ت نشول ال م‬،‫ ث ذا ائزي أ م ح ث و ق غ ي‬: ‫قا د‬

‫ق و س ر ئ ول ه م‬،
Ömer b. Zer bildiriyor: Atâ b. Ebî Rebâh’a, Resûlullah’ın (sallallahu aleyhi
vesellem) ashâbını, Allah’ın da zikrettiği güzel tarafları dışındaki şeylerle
anmamasını, onlardan herhangi birini eleştirmemesini, dil uzatmamasını
söyledim. Ailah’tan başka ilah olmadığına, M uhammed’in (sallallah،) aleyhi vesellem)
Allah’ın Resûlii olduğuna şahadet eden, Resulullah’ı (sallallah،] aleyhi vesellem) tasdik
eden ve Allah’tan getirdiklerini ikrar eden kişilerden herhangi birini kâfir
olarak görmemesini, onları müm in olarak görmesini istedim. Onlardan,
iyilik yapan herkese Allah’tan mükâfat dilediğimizi ve onların bu yaptığını
sevdiğimizi ifade ettim. Onlardan Allah’a karşı günah işleyen kişinin de bu
yaptığını kerih gördüğümüzü, bu günaha karşı bağışlama veya cezalandırma
işini Allah’ın dilemesine bıraktığımızı, zira Allah’ın: “Allah kendisine
ortak koşm ay elbette ba^şlam az, bundan başkasını dilediğine
bağışlar”1 buyurduğunu ve böylesi bir şeyi O ’na bırakmamız gerektiğini
söyledim. Bunun üzerine Atâ bana: ١“Ben de babanı bu söylediklerine
dayanarak sevmiştim. Resûlullah’ın (sallallah،) aleyhi vesellem) ashâbı da bunlar
üzerinden ayrılığa düşmüşlerdi. Allah merhametini onlardan esirgemesin,
bizleri de, onları da bağışlasın” dedi.

‫ قا د ت‬، ‫ ثن ا ع ت د الل ه ب ن أ ح م د ب ن ح سل‬، ‫ ] ح دثن ا أي و ب ك ر ب ن مال ك‬١ ١ ‫ م‬/ ‫ )“ ل ه‬٦ ٦ ٨ ٧ (

‫ يتكثن ون دا<م‬،2‫الئئك ل مير‬ ‫ح‬ ‫ ظ‬:‫م بن در‬ ‫لأبيه ص‬ ‫ دؤ‬3 ‫ ها‬:‫ا‬3‫ ها‬،^^^ ١‫ني ت غن؛بن‬-‫أ‬
‫نت‬
‫ م‬،‫ "ثا بيع‬:‫ وا مح كيا أبت تج ئ ت اوقاء م ذفائثا زفائثا؟ قات‬،‫تك ى أخت‬
"‫؛م ح ل‬ ‫ك ثأ جزة‬ ^ ٠^ ١

Îbnu’s-Semmâk anlatıyor: Zer, babası Ömer b. Zer’e: “Babacığım! Ne

oluyor da, konuşanlar konuşuyor ama kimse ağlamıyor. Ama sen
konuşunca, oradan buradan ağlama sesi duyuyorum” deyince, Öm er b. Zer:

1Nisa Sur. 48
 Ömer b. Zer 583

“Evladım! ücrede tutulan ağlayıcı, sevdiğini kaybettiği için ağlayan gibi

değildir” karşılığını verdi.

، ‫ ثن ا ع ت د الل ه ى م ح ث د ب ن ع ت ئ د‬، ‫ ثن ا أ ح ن ذ ب ن أثا ن‬، ‫ ] خ ش ن ا أ ي‬١ ١ ‫ ا‬/ ‫ ل م‬- ) ٦ ٦ ٨ ٨ (

‫ " ك ظف‬:‫ م و لأ‬،‫ ش م ع ت هم م س ذر‬:3 ‫ ئ‬، ‫ ثن ا م ح م د بن كن ا ت ة‬،‫ثغ ا ا لختن ى جهور‬

‫ ؤ ث ن ث ا اشف وئآ انتثن ثا‬: ‫ مولت‬، ‫ أ ن أ ت ف ة ز ي ن ؟ أت ا سم ن ت ه‬، ‫ حل م ه فت وس ت عأ ى معاص ي ه‬، ‫جا ب ي‬

‫ه ال وت ي وه‬ ‫ فإن‬،‫ ^ با ق ؤ م غث ال بجو‬١ ‫ محا ا ص أ ج ي ت ق م‬، ‫م م حزقا ئ ه‬

‫م حا م‬
M uhammed b. Kunâse bildiriyor: Ömer b. Zer’in şöyle dediğini işittim:
“Allah sana hilmiyle yönelmesine rağmen sen ona isyanda ayak diretiyorsun!
O nun öfkesini mi istiyorsun? «Bizi öfkelendirince onlardan intikam
aldık»1 buyurduğunu duymadın mı? Ey insanlar! Haram kıldığı şeylerden
uzak durarak Allah’ın makamına gerekli saygıyı gösterin! Zira kendisine
isyan edildiğinde cezasından emin olunamaz!”

‫ ظ‬:3 ‫ ئ‬،‫ ثط أ ح م د بن زؤح‬:‫ ا‬3‫ ه ا‬،‫ ] حدت ا أبو م ح م د بن حيا ن‬١١١/،‫ )“ [؛‬٦٦٨٩(
3 ‫ دا‬:،3‫ ئ‬،‫ش ا نة ال؛ن ا بد‬،‫ ظ رغ م شر أ‬:3 ‫ ظ‬، ‫مح ثن ي‬،‫ ح دثني م خ ث ذ س ائ‬،‫؛^ ى الجس د‬£١^
‫ ث؛ز م م ؛ ال قئ ش‬،^ ^ ١ ‫ ن ح د‬U " :‫ يمولت‬،‫ ش م ع ت ع من بن در‬: ‫م ح م د بن ص ي ع‬
" ‫يم ز ح ون ويم ر ح ون‬ ‫ وقغه مءبع ت ب ه م بمن أن‬،‫جمع هم‬
Amr b. Zer der ‫لكل‬: “ö lü m hangi eve girdiyse onların topluluklarını
dağıtmıştır. Sevinç ve rahatlık içinde yaşarken, kendilerini rızıkta kanaate
doğru sürüklemiştir.”

‫س‬ ‫ع ت د الل ه‬ ‫ ثن ا‬، ‫ بما أي ي‬، ‫ع م‬ ‫ح دبن ا م ح م د ب ن أ ح م د ب ن‬ ] ١ ١ ١ /® [ “) ٦ ٦ ٩ ٠ (

‫ ظ غث ان ن‬،‫ حمدثي ون م بن أت ا نه‬،‫ عن م ح م د بن أخن ت‬،‫ ثن ا علي بن ا لخض‬، ‫م ح م د‬

‫ م و لتت " م ن أ ج م ع ع ز الصبر قي ا ال مو_ر ق ذ خزى ا ل ح ؛ ر‬،‫ ش ج ن ت ابن در‬، ٣ ^١‫ع م رو‬
" ‫وا ك س م عا قل ا ي وك م ا ل ا الي وي‬

1ZuhrufSur. 55
584 Omer b. Zer

Ebû Zer Ömer b. Zer d e r ‫لكا‬: “H er işinde sabrı elinden bırakmayan kişi,
tüm hayırlara s ^ i p olur, iyiliklere yönlendirilir ve kıyamet gününde
m ü k âfatların ı eksiksiz alır”

‫ ح دثني‬،‫ ثت ا أبو بكر بن عبيد‬،‫ ثن ا أبي‬، ‫ ] حدثت ا م ح م د بن أ ح م د‬١١١/®[ “) ٦٦٩١(

،‫ ' كا ن عنث ئ و إذا ئفز ال م قت أمح ل‬:‫ قات‬، ‫لخخ ابثا‬ ‫خ د م ب مال‬ ، ‫ث خ ث د ئ ال خ م‬
" ‫ت‬، ‫ب‬
‫ ؤ ه أخ ا أذج‬،‫ ئ م تيا;ة‬،‫ل‬‫لأق‬
‫ " ءء ا‬:‫الت‬
Ömer b. Zerr gecenin çökmesi yaklaştığında: “Gece çöküyor! Gece
tarkutucudur; ama Allah kendisinden korkulmaya en layık olandır” derdi.

‫ ثن ا علي بن‬،‫ تحا أثو بكر‬،‫ تحا أيي‬،‫ ] حدثت ا م ح م د بن أخن ت‬١١١/®[ “) ٦٦٩٢(
‫ ش م ع ت ع م ن‬،‫ ح د ق ي عتذ الؤ ح م ن بن عتيد الثؤ‬، ‫ عن م ح م د بن ا ل ح ت ئ ن‬،‫ا ل ح<نن‬
^ ١‫وأتمحق‬ ‫ئ‬ ‫ ^ و؛ مح كثؤاث ث‬١‫ أ ش ق‬٠' :‫ قول ي ئغاءيه‬،‫ذإ‬
‫ ح ز ث ج د‬٢^ ١ ‫ظ ئ زال ي ي م ن د س‬ ‫ م ثو به‬4 ‫ زأشأث ك الل‬، ‫< ئ ن يا ي ك ن ز ي د ال ئ ا كر؛ئ ل ك‬

‫ إقل ق قي‬، ^ ^ ١ ‫ زأئث‬،‫ آ ب ت ولي ج م يع ال نحم ؤا ك ي‬،‫به ا عندك سئ الن س ن إيلف‬

‫والؤ<ءب ا بذ لل ط‬ ‫أ ص‬1‫ص تز نأ ى ظ اكره‬3‫ م وهب ة ا‬4 ‫ الل‬،‫و شدة وكر ب وض ر‬
‫ وا ال شتكاثة ل غ ش‬، ‫ ^ ^ على نا جر ى به قصا ولث م ن م ح سا‬١ ‫ ؤ ه ب أن ا‬،‫ت اليع ين‬

‫ الل ه م محال سيء‬، ‫ يا "كري م‬،‫ ر جاء ا ل م زيد زال زئثى لديلف‬،‫ م ت ذلل ين للف حاضع ين‬، ‫ه صايلث‬
‫منة حتى‬ ‫ ز ال‬،‫ق ال ثنزعئ مى‬ ‫ ؤهد م نئ ت بؤ‬، ‫ ي ك‬0 ‫أ م غ ة عندف مئ ا إلين ا‬
‫ را جين ل ر ح مت ك يا‬،‫ صابرين غش ب الثلث‬،‫ حاي م ن لعمابلث‬،‫ موقنين يقنايلف‬،‫ثزقائا عثه‬

" ‫مه ء‬
Abdurrahman b. Ubeydillah der ki: Ömer b. Zer’in duasında şöyle
dediğini işittim: “Allahım! Katında sabredenlere vereceğin mükafatlara bizi
kavuşturacak hayırlar ihsan et. Allahım! Katında şükredenlerin nimetlerine
bizi ulaştıracak bir şükür ihsan et. Allahım! Bizi günahların pisliğinden
arındıracak bir tövbe ihsan et ki sana yaklaşanların makamına erelim. Tüm
nimetlerin ve hayırların sahibi sensin! Her türlü bela, sıkıntı ve musibet
anlarında kendisine yönelilen tek merci sensin. Allahım! Hoşumuza
gitmeyen takdirine karşı sabretmeyi, bu takdire rıza gösterip itaat etmeyi
bize bahşet. Hoşumuza giden takdirine karşı şükretmeyi, bu güzel takdire
 Ömer b.Zer 585

sükûnetle boyun eğmeyi bize ihsan et‫ ؛‬Katından bundan daha fazlasını
istiyor ve bizi sana yakın tutmam bekliyoruz ey Kerîm! Allahım! Sana
imandan başka senin katında bize faydası olacak başka bir şey yok ki sen de
imanı bize bahşettin. Mükafatım bekleyerek, cezandan korkarak, maruz
bıraktığın musibetlere sabrederek ve rahmetini umarak canımızı alıncaya
kadar bu imanı bizden, bizi de bu imandan ayırma ey Kerîm!”

‫ ثن ا قس ه ب ن‬، ‫ب ن إش حا ى‬ ‫ ثن ا م ح م ذ‬،‫ ] حدثن ا إبراهي م بن عبد الل ه‬١١٢/®[ -) ٦٦٩٣(

‫ س سأت‬،‫ " ظ أي در‬:‫ قادت قات ا ل ب يع بن أيي واشد‬،‫ عن ع م ر بن در‬،‫ ثن ا سمحا ن‬،‫سع يد‬
"‫ي‬ ‫؛ ه و ت ق ت شأه‬

İbn Zer bildiriyor: Rabî’ b. Ebî Raşid “Ey Ebû Zer! Kim Allah’tan rızâyı
dilemişse O ’ndan çok büyük bir dilekte bulunm uştur” dedi.

‫ ثما م ح م د‬، ‫ن إ ش ثما ق‬ ‫ ثن ا م ح م د‬، ‫ت ا إبراهي م ب ن عنف الل ه‬

‫حمدث‬ ] ١ ١٢ /® [ “) ٦ ٦ ٩ ٤ (

‫ " نو ال أئي أ حار> أن ال نكون ثؤ؛ ص‬:‫ همخ در‬3te :3 ‫ قا‬،>‫خبردا ن محاد‬-‫ أ‬،^ ٠ ١ ‫بن‬

" ‫ك م ال ق ث ن ق أن ال أ حرج بث يؤ ب ذ الوئ ح ر أ م ظ ق في و جوه ر م اش إ؛ي‬

İbn Zer der ki: “Şayet kötü bir yemin olacağını bilmesem, ölüm
meleklerinin bana nasıl bir yüzle geleceklerini görüp öğrenmeden dünyalık
hiçbir işle asla uğraşmamaya yemin ederdim!”

،‫ ثن ا ابن أيي ع من‬،‫ ثن ا ع د الل ه بن م ح م د بن ع ران‬،‫ ] حدثن ا أيي‬١١٢/®‫ )“ ل‬٦٦٩٥(

،^ ‫ ؤيايه ا ا إلئت ا ن ن ا عؤلث يه ف الكري م‬: ‫ زي ال م ولت‬،‫ قات؛ س ب غ ع م ر بن دو‬،‫ثت ا غ م ا ن‬

" ‫ق ات غتز■ " ا لخيل‬
Süfyân bildiriyor: Ömer b. Zer adamın birinin: “Ey insan! ihsanı ‫ هظ‬1
)Rabbine karşı seni aldatan nedir?”1 dediğini işitince: “(Aldatan
cehalettir!” karşılığını verdi,

1İnfitârSur. 6
586 Ömer b. Zer

، ‫ ثن ا عبد الثؤ بن أ ح م د بن ح م‬، ‫ ] حدثن ا أثو بكر بن مال ك‬١١٢/® ‫ ل‬-) ٦٦٩٦(
‫ بمرأ هذه ا ال؛ة‬،‫ت ش م ع ت ع من بن در‬،3‫ ءا‬،‫ ح دمحي أبو ن ع م‬،‫ح دقتي معزوفن ى >ثهثا ن‬

" ‫ ثا ت ه نا فذا ا و عد؟‬٠٠ : ‫ م ح د ق ول‬،4 ‫أى‬/ ‫ؤ ؤلى ل ثفا‬

Ebû Nuaym der ki: Ö m er’in b. Zer’in “Bu azap sana lâyıktır, lâyık!”!
âyetini okuduktan sonra: “Rabbim! Bu nasıl bir tehdittir?” dediğini işittim.

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا أ خن ن بن ف ئ بن ائ ج ارود‬، ‫ ] حدثن ا عئد الثؤ بن م خ م‬١١٢/،«[ -) ٦٦٩٧(

‫ "ظ ن غتت بن ذق أوت'ظ‬:3 ^ ، ‫ عن ركريء بن أ ي زايده‬، ‫ ^ إدري س‬١‫ ظ‬، ^ ^ ١‫أثو ت ع يد‬
:‫ قات ل ه م ال م حي‬،" ‫ ق إ دا ه ا موا من عنده‬، ‫أعيو؛ي دموعك م‬
‫ر‬ " :‫بوت‬
‫ م‬،‫ي ج بس فصي‬
" ‫أ < م ة م طب؟‬
Zekeriya b. Ebî Zâide der ‫لكل‬: Ömer b. Zer sohbetine başlayacağı zaman
oturur ve ilk önce: “Bana §özyaşlarımzı ödünç verin” derdi. Yanından
”?kalktığımız zaman da Şa’bî bize: “Gözyaşlarınızı ona ödünç verdiniz m i
diye sorardı,

‫ ^ بن ش‬١^ ‫ تحا ؛‬، ‫ ثن ا أ خن ن بن م ح م د بن ا ل ح ش‬،‫ ] ح دقا أيي‬١١\ / ‫ ت م‬-) ٦٦٩٨(

‫ قاتت ت أ ل ق ع من بن‬، ‫ ثن ا م ح ث د بن صث ح‬،‫ ثن ا ا لخنن بن نس ع‬،‫ ^ اثكوإ؛ه‬٠^ ، ^ ‫ ^ ؛‬١
: ‫ ; صا د‬3 ‫ث ا لآ؛ لأنتؤ؟ ظ‬،‫ أؤ إز‬، ‫ نلوث )ل ك ن د‬:‫د كي م ن‬ ‫ أ غ ي ي‬1‫ آيهئ‬:‫ ه م ك‬،‫دؤ‬
‫ ائئك ن ات أ غ ي ي |لي ل ه م‬، ‫ ”ك م د نحئ متث ح‬١^ ،‫ رى بدر ق ش وم ش‬٩ ‫ب ت أثت‬
‫ق ع م‬

M uhamm ed b. Subayh der ‫لكل‬: Ö mer b. Zer’e: “Allah’tan korkanların

,hangi durumlarını daha çok beğeniyorsun? üzüntüyü içe atmalarını m ı
yoksa kendini bırakıp ağlamalarını mı?” diye sorduğumda: “Kişinin, kalbi
,yumuşadığı zamanlarda dolduğunu ve gözyaşlarını akıtmaya başladığını
)içine attığı zaman ise yutkunup Allah’ı teşbih ettiğini (Sübhânallah dediğini
bilmez misin ‫ ?لط‬Ama ben üzüntülerini ağlamadan içine atanları daha çok
beğeniyorum” dedi ,

‫ ثت ا عبد الل ه‬، ،‫ ثت ا م ح م د بن إ ن محامح‬،‫ ] حدثن ا إتزا م أ ى عتد الل ه‬١١٢/®[ -) ٦٦٩٩(
،‫تن ا ل ث ئ ا ك‬:‫خ د م ا‬ :‫ قات‬، ‫ص خ ا م ح‬ ‫ أ ة شه ا ت ين‬، ‫ ظ ث خئ ن ئ ال خت ش‬، ‫ئ ف غ م‬

1Kıyamet Sur. 34
 Ömer b. Zer 587

‫ ز ال أزى لت ذتثئ‬،‫ م ح د فتى م ن بني نجم بمر ح و ث م لنبت‬،‫ت وعظ ع م ر ابن ذ ل‬3 ‫ئ ا‬

‫ ^ب حرج‬١‫م د ر ث م ح ر أ وئ د‬ ‫ لم رمحه قي م مجبس‬،‫ش ه عمحه‬ ‫ ث م شل‬،‫مح د‬

٤^ ^ ١ ‫ إن اخل م ن إدا طا قن ه م د ت‬، ‫ ابن أ ي ي‬٠٠ :‫ ق ات‬،‫ هذ و ت د ل ك ل غ م بن ذر‬،‫فشت‬
" ‫ و حرن وبكى‬،‫ ثأ ح زقه زالثؤ‬،‫ نإدا ب ث ا ل ع م د ئه م م ا جته ا ل مؤعفل ه‬،‫وئأص ت ال د مع ة‬

İbnu’s-Semmâk bildiriyor: Ömer b. Zer vaaz verirken Temîm

oğullarından bir genç çığlıklar atmaya başladı. Ardından rengi attı ve düşüp
bayıldı. Ancak gözünde tek bir damla dahi olsun yaş göremedim. Daha
sonraları aynı genci ibn Zer’in meclisinde ağlarken gördüm, içimden:
“Şimdi kendinden geçip yere düşer” dedim. Sonra olayı ibn Zer’e
anlattığımda şöyle dedi: “Yeğenim! Akıl kendini kaybettiği zaman beden
kendini bırakır, ama gözyaşı da kendini tutar. Ancak akıl yerinde durduğu
zaman verilen nasihati de iyi anlar. Anladığı içindir ki bu gencin içi yandı,
üzülüp ağlamaya başladı.”

‫ ثن ا أ و بكر‬:‫ هات‬، ‫ ح دبني أيي‬،‫حدثت ا م ح م د بن أ خ ن ذ بن ع من‬- ] ١١٣/®[ “) ٦٧٠ ٠(

:>3‫ ظ‬، ‫ ص أيي ب ح ر اثكراو ي‬،‫م‬ ‫ ثت ا غث ا ن بن ننق‬، ‫يلم‬£‫ ثن ا أ ح م د بن إثزا‬.،‫بن م حد‬

‫ ووع ظ‬3 ‫ فتك ل م ا لم ت ئ د ءأط ا‬، ‫ نشهدبه م ا‬،‫ وع م ر بن در‬،‫ا جت م غ بن ك ه المص ل الؤها شي‬

،‫ ن ن ك ث هت ك م اثن دؤ‬،‫ ئن ا نأي ت أختا زى لك ال م ه‬،‫وده ب من ال ك ال م في م ذا ه ب‬

'‫ مح م اا؛امت ورقو‬،‫نح دث وبم‬

Ebû Bahr el-Bekrâvî der ki: “Fadl er-Rakkâşî ile Ömer b. Zer, Mekke’de
bir araya geldiler. Bu buluşmaya ben de şahit oldum, ilk önce Fadl
konuşmaya başladı. Uzun uzadıya öğütlerde bulundu ve değişik konulardan
bahsetti. Ancak konuşmasından hiç kimsenin etkilendiğini görmedim, o
susunca ibn Zer konuşmaya başladı, ibn Zer konuşup ağlıyordu. O nu
dinleyenler de ağlayıp kalpleri yumuşadı.”

‫ ظ مه د ال م ئ‬،‫ ثما أ خن ن ئ ت خ م ثن غتز‬،‫ ] خدتث ا أيي‬١١٣/®[ -) ٦٧٠١

‫بن‬ ‫ عن ع من‬،‫ عن ابن ا لث م ا ك‬،‫ ثن ا م ح م د بن معا ذ‬، ‫يئ م و ب بن إ ئ خ ا ق‬ ‫ح دبت ي‬ ،‫ئ خم‬
‫ ونهث ئد‬،‫ أ ر ج ا ادم و حواء م ن ال؛ءئق‬: ‫ أؤخى الئث إ ز ائن ل م‬٠٠ :‫ قات‬،‫ عن تجا هد‬،‫در‬
‫ فذ؛ أؤأل‬، ‫ أ ش د ي ل ل حزوج ش حؤار ال م‬:‫ وه ات‬،‫ ثا ق ق ث آدم إلى حؤاء ب ا ك ي‬،‫ع صت ا ني‬
588 Omer b. Zer

‫بأف بؤ‬
‫ م‬،‫ و حت ث هامح د ا إلكل ي ل غذ جبيته‬،‫ فنزغ ج ر يد الق ا غ عن رأس ه‬،‫شؤم الن م ح ثة‬
‫ ي ر ؟‬١^١^ : ‫ت ه‬1‫ مم‬٤^ ^ ١ :‫ يأمول‬،‫فدك س زأتة‬ ‫غص ن ئ ق آ د م أثث فد عو ح د‬
" ‫حثا ء متل ق ت غ د ي‬- ‫ ب د‬: ‫مما د‬

Ö m er b. Zer, M ücâhid’in şu sözünü nakleder: Allah, Cebrâil İle Mikâil’e:

“Âdem ile Havvâ’yı Cennetten Ç!karm! Zira bana isyan ettiler” buyurdu.
Hz. Âdem ağlayarak Hz. H aw a’ya döndü ve: “A llahın yakınlarından çıkıp
uzaklaşmaya hazırlan! Allah’a isyan etmenin ilk ceremesi budur!” dedi.
Ardından Cebrâil başından tacı, Mikâil de alnından halkayı çıkarıp bir
ağacın dalma astılar. Hz. Âdem cezasının hemen verileceğini zannedip başını
öne eğdi ve: “Bağışla!” demeye başladı. Allah: “Benden korktuğun için mi
başını eğdin?” diye sorunca, Hz. Âdem: “Hayır! Bilakis senden utandığım
için efendim!” karşılığını verdi.

‫ سمع ت‬: ‫ ما د‬، ‫ ثئ ا ئ ح ث د ب ن إ ش تا ق‬، ‫ ] حدثت ا إيزا م أ س حم د ال ث ؤ‬١ ١ ٣ /® [ “) ٦ ٧ ٠ ٢ (

‫ ش مع ت ث م ا ن‬: ‫ م و لت‬، ‫ ش م ع ت علي بن عئد الل ه‬:‫ ثئ وثآ‬، ‫أب ا ي حيى م ح م د بن عند ا ل ر ج م‬
،‫ مه أ ق ي ه ع م ر ب ن د ر‬، ‫ب ئ ث ة‬
‫ ؛ئ ئ عي ش ؛ ك ث و ف ث بم غ غي ع س ب ن د ر ز م‬0 ^ :‫ بمولأ‬،‫ب ن م حث؛‬

‫ ءإثا ال دك ا ئ م ن م ح ى الل ه‬، ‫ وأبق ل ل ص ل ح م وض عا‬، ‫ ال م ر ط ي فت مغ ا‬،‫ " يا ف ذا‬: ‫مما ل‬

‫ؤ؛؛ث اب ا ك ر م ن أن ئهليغ الل ه م ه‬
Süfyân b. Uyeyne bildiriyor: ibn Ayyâş el-M entûf durmadan Ömer b.
Zer’e dil uzatıp söverdi. Bir defasında Ömer b. Zer onunla karşılaşınca şöyle
dedi: “Be adam! Bize sövmede aşırıya kaçma da barış için bir alan bırak. Zira
bizlerin üzerinden (bize söverek) Allah’a isyan eden kişiye biz, kendisi
vasıtasıyla Allah’a itaatten başka bir karşılık verecek değiliz.”

‫ ثن ا أ خ ن ذ بن م ح م د بن‬،‫ ] خ ا؛ثن ا ا لخشن بن عتد الل ه بن ت ع يد‬١١٣/®[ “) ٦٧٠٣(

‫ ال تحر ق ف ي‬، ‫ " يأ ف ذ ا‬: ‫ ق ا ت‬،‫ز ي د ع م ر ب ن د و‬ ‫ فت م‬:‫ قا ت‬،‫ ظ أث و ب ك ر ب ن ح الب‬،‫ب كر‬

‫ ال بكا ئ م ن عص ى الل ه ؤ؛؛ثا بأكتز م ن أن تحل يغ ال ق فيه‬،‫ثت من ا زذع للصن ح مؤضعاء ؤ‬

Ebû Bekr b. Hallâd der ki: Adamın biri Ömer b. Zer’e dil uzatıp sövünce
Ömer ona: “Be adam! Bize sövmede aşırıya kaçma da barış için bir yer bırak.
Zira bizlerin üzerinden (bize söverek) Allah’a isyan eden kişiye biz, kendisi
vasıtasıyla Allah’a itaatten başka bir karşılık verecek değiliz” dedi.
 Ömer b. Zer 589

‫ خد ي‬، ‫م ئ ي م‬ ‫ ثن ا أبو‬، ‫ •نما أ م ا ن م ئ أبا ذ‬،‫ ] خدتثا أبي‬١١٣/،‫ [؛‬-) ٦٧٠ ٤(

‫ح د ي ي‬- ،‫ ح دبتي عبد الل ه بن م ح ا ذ بن ح مره ثن عتد الل ه بن عنن‬، ‫م ح م د بن ا لتحس ين‬
‫م‬ ‫ قد ه‬3 ‫^ ا ل إل‬٨ ^ ١ ‫ " ل ظ نأى‬:‫ سج ن ت ع م بن درء م و لت‬،‫ان جل ي‬ ‫غثان مت‬

‫ ور ج عوا إ ر م ال ذه م م ن‬، ‫م ا لق ا م ة وا لثمل ة قت شق وا إ رف راشه م‬ ‫ ز ش ' إ ل‬، ‫عقه م‬

‫ قاث وا إ ر ال ر ز جهن مستبش رين ب م ا قت ؤه ب ل ه م م ن ح شن عبادة‬،‫ال صجعة وا وم‬
C‫ وب ا فروا فئنئثة ب ص ما ح و ج وهه م‬، ‫ ق امئ ممبلوا ال ق د بأبدانه م‬، ‫ و ط ول الته ج د‬،‫الشص‬
،^ ^ ١‫ زال ت ك أ ت دا م ئ قوي‬،‫ص ن د ي ص اقالوة‬ ‫ق ض عئهم ال ق د زنا ا‬،
،‫' أصتخ هؤالء قت نثوا القزم زاوا ئ‬، ‫ز م‬ ‫بر ي ح‬ ‫ثأصبخ الريمان زق ؤر عنه م ال ق د‬
‫م‬ ‫ هاعنل وا ال ش‬، ‫ فت ا ن نا ص ا لمريم ئ ن‬، ‫م ل ت يا ذ ؤ‬ ‫و أ مس خ ه ؤ الء مئهللص ن إ ر م ج ي ؤ ال‬

‫ وا لم ح روم م ن‬،‫ ء إن ال ني و ن م ن غبن حيز ال م زا محاي‬،‫و ج ذ ك م الق قي فذا ال م وسواده‬

‫ ووب ا ال غ ر ا ال حرين ل بممل ة غذ‬، ‫ب ن وث ه ن إ ر طاعة ز ي‬
‫تمي ال م‬- ‫ إئت ا ن ي ال‬، ‫وغن ا‬ ‫حرم‬
‫م م ن ه ائ م في ف ذا‬ ،‫ ءإنن ا ث حثا ائئلوبي بذكر الل ه‬،‫ فأ حي وا لل ه أب م ذ ك م ذ ك ر ه‬، ‫أنفس ه م‬

‫ وك م ث ن د ا يم في هذا ال م قت ثب؛ ن ش طو ل‬،‫ال م قد ا م ح ط قي ام ه قي ظ ل م ة خفزيي‬

‫م‬ 1‫ ئا ق ي ئ وا نئث ا لث اغ ا ت والقالي ؤ‬،‫وانة الثؤ ل ق ا د ي ذ عدا‬ ‫وشه عئدتا ثن ى م ذ‬
‫ز ج ن ئ ز الق‬
Ömer b. Zer der ki: “Âbidler, gecenin geldiğini ve tembellerle gafillerin
yataklarına girip uykuya daldıklarım gördüklerinde, Allah’ın kendilerine
verdiği gece ibadetinin güzelliği sebebiyle sevinçle kalkıp geceyi uyanık
karşılar ve ibadet ederler. Gece biter, ama onların Kur’ân okumaya olan
şevkleri bitmez ve bedenleri gece boyu yapılan ibadetten usanmaz, iki taraf
ta geceyi kâr ve zararla bitirirler. Bir taraf geceyi uyku ve rahatlık içinde
geçirirken diğerleri uyandıklarında ibadet etmek için gecenin tekrar
gelmesini beklerler, iki grup arasında büyük fark vardır.
Gece karanlığında Allah için ameller yapınız ki Allah size merhamet
etsin. Muhakkak ki zararda olan kişi gecenin ve gündüzün hayrını görmeyen
kişidir. M ahrum olan kişi de, bunların hayrından mahrum olan kişidir.
Gece ve gündüz müminler için Allah’a ibadet vesilesi, kendilerini gaflete
gömenler için ise vebal kılınmıştır.
590 Omer b. Zer

Kendinizi Allah’ın zikriyle diriltin. Kalpler ancak Allah’ın zikriyle dirilir.

Bu gece niceleri vardır ki yuvasında ayağa kalkmış kıyamıyla seviniyor ve
coşuyor. Kimileri ise bu gece uyudukları için yarın Allah’ın âbid kullarına
verdiği nimetleri görünce pişman olacaklar. Geçen gece ve günlerin her
anını iyi değerlendirin ki, Allah’ın rahmeti sizi sarsın.”

‫ ثت ا‬، ‫ن تث ن بن م م‬
‫ ث إ أ خ ن ذ بن ا م‬، ‫ ] حدق ا عتد الثؤ بن م ح م د‬١١٤/®[ “) ٦٧٠٥(

،‫ن غى خ وتء بؤ‬-‫ ص " ظ أ ق د اه‬،‫ م قغتثثتي ء‬،‫ ظ أبو مح‬،‫أخنن ئ إ;بجلم‬
‫ نقذ؛ ممع د ال؛نا ئذين‬،‫ا وهد م ر ب‬1‫ أ ال ي د رون 'ك ل مت‬C‫ث مون‬Iİnj 1‫ ^ مم‬١١^ ^ ،‫وعدؤث م إ؟ةؤ‬
١٤١ ‫ و د ه‬،‫م ظ ق ب ث ع ي‬ ‫ حك ا خ ر أ‬1‫ ض‬، ^ ^ ١ ‫م أي ظ‬ ‫م‬ ‫ أظ ؤاش ثز أ‬،‫بنث‬
.‫ ا ؛ ر ظ ظ ن ون‬-‫ك غى يؤ ن غد‬

Ö m er b. Zer der ki: “insanlar Allah ile baş başa kalmada ve onunla
olmada ne kadar da gafiller. Yalnızken yaptığınız şeylerde Allah’tan
korkunuz. (Vaad edilen) vakit yaklaşmasına rağmen neden öğütlerimizi
dinlemezsiniz? Oysa oturduğumuz makam sizlere öğüt verenlerin
makamıdır. Vallahi eğer iyi yapmış olacağımı bilsem, lehime ve aleyhime
olanları bilmeden gülmezdim. Ama yine de buradan kalktığımız zaman
bildiğiniz (dünyalık) işlerimize geri dönüyoruz.”

‫ ح وبلغ ج ك م ن أوي كه إلب م حه نموت ءؤأ‬4 ‫ ومأ ثؤى جل حاق‬:‫ أثو محم‬،[‫ئ‬
‫ ث ل ج‬،‫ بم ائذى فن مت و جهة‬،‫ ح م د نرب الكتبة ظغة ع ر ا لهي‬:‫ م م قات‬،^‫ كتاجب ة‬٧٤^ ١

‫ ئأ ح ذ‬،>‫ ؤوأما م ن أوتي كتابه يب ن انؤ نمولت يا قسي ل م أو ث كتابثة^؛‬:‫ معللم ه يداه‬، ‫هلثة‬
‫ معلول ه يداه إ ز‬،‫ "كايطئ بالت‬،‫ قا د ي م ن ود و جهة‬،‫ ص د ئ ت يا ""قداب‬:‫اثن دو يأمول‬

‫ محم و ت ي ث ظ‬، ^ ١‫ه ت ه ت‬ 4 ‫ ؤ ز ر ل ك ئأ ز ر ثم أ ز ر ل ف فأزلى‬:‫ زص‬،‫غ ي‬

‫ مم ن يشركن ا في ل ده ئومغ ا وطن امثا‬،‫ث حث م ز وعيد س ئ ؤ دوئلث مم ن ال يضؤ ز ال ينفع‬

‫ه ة ال م‬ ‫ المح أ وهؤ الء ال ذين ا ق ن وا‬، ‫فن ا وعدت ا‬

‫م ظ ه ي‬ ‫ هاا ] ؤقزايثا خ ر‬/‫ل م‬
‫ قا ن كا ذ في مت ابق انبنم أ ال ي حدقوا ثوبه ءأقد منه م‬،‫ؤ جا هدوك ب ما اتث خفؤا بؤ م ن غيرلئ‬

" ‫عت ايهب‬.‫بأت وأ أ‬

 Ömer b. Zer 591

Ebû Nuaym anlatıyor: Ömer b. Zer bir gün Hakka sûresini okuyup:
“Artık kitabı sağ eline verilen kişi, der ki: Alın, kitabımı okuyun"”1
âyetine gelince: “Kitabını yüklendi! Kâbe’nin Rabbine yemin olsun ki, onun
inancı kesindir” deyip sonra şöyle seslendi: “Mütebessim bir yüz, müsterih
bir kalp sevinçli ve elleri serbest (bağlanmamış) bir halde götürülür “Ancak
kitabı sol tarafından verilen der ki: Ah keşke k it a l^ solumdan
verilm eseydi2”‫ ؟‬âyetini okuyunca ise ibn Zer şöyle demeye başladı: “Doğru
söyledin ey yalancı! Şimdi doğru söyledin ey yalancı! o bunu derken yüzü
kararmış, kalbi ümitsiz ve elleri boynuna bağlanmış olacaktır.” ibn Zer:
“Sana yazıklar olsun, yazıklar‫ ؛‬Daha ne olsun, sana yazıklar olsun,
yazıklar‫ ^”؛‬âyetini okuyunca ise şöyle dedi: “Bu azab sözünü tekrar edip
durmalıyız, izzetine yemin ederim ki; Senden güçsüz birisinin, sana ne fayda
ne de zarar verebilen, bizim gibi uyuyan, bizim gibi yiyip içenin birinin
tehditleri karşısında bile bu tehdidin ne olduğunu ve nereye varacağını
bilmeden rahat edemiyoruz. Allahım! Bunlar, gecenin karanlığını
değerlendiren, başkasından gizledikleriyle Senin için çalışan kişilerdir. Eğer
kaderde bunların tövbe etmeleri yazılmamışsa, o zaman onları en kötü
amelleriyle hesaba çek!”

‫ ثن ا‬:‫ ق ا ال‬،‫ و م حم د بن أخن ت بن الن صر‬، ‫ ا حدثن ا ال ول د بن أ خ ن ذ‬١١‫ ه‬/ ‫ )“ ل ه‬٦٧ ٠٦(

‫ن م‬
‫ ثئ ا ت غ ث ذ بن ا م‬، ‫ ثئ ا ت ح م د بني حش ال ناس ي ؛‬،‫ث بن إدريس‬ ‫عبد او ح ش بن م‬

‫بمول ي‬
‫ أ‬،‫ در‬Q <\ ‫ سمع ت‬:3 ^ ،،3‫ ثن ا ه ئ بن إش ماعي‬، ‫ ثئ ا الئ ك بن ح ك م‬، ٣ ^ ١
‫ يؤم وقثة م ذجبن ت ظ و د‬5‫ ثأقز ئنؤو ن زقه في ” ؛‬، ‫م ي ؛ " أ ى ش ؤ ت ق د ئ ه ز ل ك م‬

‫ إ ر ظئيا ت وأ ح جاو بن ا ل ج ندل‬،‫ م طاع ي هزم ه‬، ‫م قي سم ي ه‬ ،‫عزم غ د أغل ه‬

‫ وش‬،‫ ه وش ا ده يوم ئ ذ ع ملت‬،‫ي ن ثئب ر لت ا الئل وذ عأى زش اؤ إ ال حال هلق فيه الهوام‬
‫ ف‬، ‫صم‬
‫ جاءه‬،‫ وت عب فيه ا بدئه‬،‫ م ه ا تعته‬3 ‫ وءإ ا‬،‫ هد ئ ز فى ال دثا غثة‬، ‫بتن مغ موم ر ب‬

‫ ووهن‬،‫ وم ر ي م م و جع‬، ‫م صجي ت بم م‬ ‫ ن ب ذ‬،‫ بأ ح دة يمه‬،‫م ان ق ا د محثة‬ ‫ال مو ت ثن‬

1HâkkaSur. 19
2HâkkaSur. 25
3Kıyamet Sur. 34-35
592 Omer b. Zer

‫ أن ا لل عا بدي ن م ن عم ي "ك ال م ائ زا بج ذ ؟ وأربن ا‬،‫ وقلي م بن ه م ا ل ز ج ي م ر غ‬،‫ب ا لغت وئل ع‬

‫ ث؛إأن ح إ إ ن ى ج ل م وتد ئ‬، ‫ي ؤ ة أئن ل ف ز‬ ‫م‬ ‫ ق ذ أتي‬، ‫ثت ؤخئ بم د ه‬1‫ ن بم‬:‫قل ث‬
‫ وث ج ف ق فيه‬،‫ إ ر ت ؤم ئ ش خ حئ فيه ا ال تحا ر‬،‫ن بما ئ ه‬ ‫ ب ز أ حنثا إ ر ج ي ن اجالئا‬: ‫ب م أ ق ولط‬

‫ يا رب هد‬، ‫اق وئب ي ؤ م جبين ن ي ي وءوس ه م ال يرئد إمحه م طرفه م وأفئدبجم ث ن ا ه‬

‫ات ذاب ي‬
‫ ؤوأنذر ال نأبى يؤم يأتيهم ح‬:‫ قأ هزأ‬،‫ ثثلق ا ل ح جه غش حل م ل ث‬،‫أنذز ث و ح د ر ت‬

‫م أ جبلث‬ ‫ م حا الف ا إل أ ك‬:‫ ث م ف وت‬، 4 ‫م ح و ل م ح ذ ظ ل م وا زق ا أ حرثا إ ل أ ج ل زي ب‬

‫ زمت ا أل ج ل م مامبئ ا أل ج ل عئد‬، ‫ وب ادرة مح ل تي ه‬،‫ ئا ئثين ة ق د ئث اؤ و‬، ‫ا ل ذ ي ا ت ثأ ج ك‬
‫ إقن ا ابن ادم عرمح ن ل لخثايا نئ صوبي م ن رمته‬،‫ س د ذللث ال ين م غ ا الثئفث‬، ‫نزوؤ> ا ل م و ت‬
‫خ رة الدائ ر‬-‫؛ ك ز ا الءك ب ر حتز ا ال‬ ‫ أ ال‬،‫لهت عزة‬ ‫ ^ لم‬١
^ ‫ وم ن‬،‫ إل سحطئه‬1‫بس ه ا م ه‬
، ‫ والعب ا د ا ل م ك ر مون في ح وار الئؤ محا ر‬،‫ن ث د ه ال ين م هلع‬
‫ ؤ ا م‬،‫ ومحا ي ث ال بم ى‬،‫ه ال ينفذ‬

‫ ؤثثالمحؤن‬، ‫ ثثز إلروذ عأى الغ جاي ب‬،‫ ول د ت ا لأعين‬،‫و نا ائت ه ت ا أل م س‬ ‫مقي م ون في‬
‫ إذ ء ن‬، ‫ زثالوا طق م‬، ‫ نيقا أقذ ن ج ذ انثؤم بغيثه م‬، ‫ نيئا لل م‬، ‫ثث ذا وون أثا م ال د قا‬

‫^ ائ م ؛ م ا م يحف‬ ‫ني م ؛ ر‬
ibn Zer sözlerinin birinde şöyle dedi: “ö lü m e gelince, ‫ ه‬üzerinize doğru
gelmektedir. Siz ona her gece ve gündüz, ailesi için değerli, aşireti için
kıymetli, kavmi tarafından itaat edilen biri kuru olan bir çukura, suskun
taşların arasına götürülürken şahit olmaktasınız. Ailesi onun için başının
.altına bir yastık bile koyamaz, o gün yastığı ameli olur
Dünyada başını dertten kaldıramayan, uzun süre çabalayıp bedeni
yorgun düşen kişiye, istediğini elde edemeden ölüm geldiği zaman, onu
ansızın alır. Süt emen çocuğu da, acı çeken hastayı da şer ateşini körükleyeni
.de ölüm okuyla vurur
Vâizlerin sözlerinden, âbidlerin alacağı ibret yok mudur? Kaç kez
demişimdir: Allah size zaman tanıyor. H atta size o kadar zaman tanıyor ki
sizi ihmal ettiğini zannediyorsunuz. Sonra Allah’ın hilmini ve kudretini
düşününce: «Allah bizi, gözlerin donup kaldığı, kalplerin durduğu kuruduğu
o güne erteliyor» diyorum . “٠ gün başları kalkmış, gözleri kendilerine
 Omer b. Zer 593

dönemeyecek şekilde sabit kalmış, gönülleri bomboş halde koşup

duracaklardır.”1
“Ey Sen bizi uyardın ve korkuttun. Artık yarattıkların üzerinde
hüccetin var” dedi ve şu âyeti okudu: “İn san lara, azabın kendilerine
geleceği günü haber verip onları korkut ki, o gün, zulmedenler şöyle
diyecektir: «Ey Rabbimiz! Bize yakın bir zamana kadar izin ver;
senin çağrına uyalım, peygamberlerin izinde gidelim.» Hani ya,
bundan önce: «Bize hiçbir zeval yoktur» diye yemin etmemiş
miydiniz?”*
İbn Zer sonra şöyle derdi: “Ey zalim! Sen, sana verilen sürenin içindesin.
Süren bitmeden kıymetini bil ve bu zamanı geçmeden değerlendir. Hayatın
sonu ise ölümün geliş anıdır, işte o zaman pişmanlığın faydası olmaz, o
zaman ölüm oku isabet edeceği kişiye doğrultulur ve bu ok hedefi şaşmaz.
İstediğine isabet ettirir.
Şunu bilin ki; en büyük hayır devamlı olan ve bitmeyen âhiret hayrıdır.
Baki olan tükenmeyendir. Devamlı olan hiç kesilmeyendir, ikrama erişen
kullar Allah’ın nezdinde istedikleri lezzetlerden faydalanır, dostlarıyla
ziyaretleşip dünyadaki hayatlarını konuşurlar. Bu kişilere ne mutlu! Bunlar
gayelerine erdiler, istediklerini elde ettiler. Onların rağbeti, en yüce ve
cömert efendiye kavuşmaktı. Bu arzularına da kavuştular.”

‫ ثن ا‬:‫ قا ال‬،‫ و م ح ئ د بن أ ح م د بن النصر‬، ‫^؟؛^ س أ خن ذ‬١ 1‫ ] حدق‬١١٦/®[ “) ٦٧٠٧(

‫ ثت ا‬،‫ثني‬،‫ن‬
‫ ثن ا م ح م ذ بن ا م‬،‫ ثن ا م ح م د بن ي حيى بن ع من‬، ‫مه د الؤ ح ن ن بن أيي حات م‬

‫ت ش هد ت ع من بن ذر فى جن انة و ح ؤلت‬3 ‫ ئ‬،‫ ثن ا ال ق ف ز بن إ س م ا عيل‬، ‫ي حيى بن إش حا د‬

‫ أنث ق د‬€\ ،‫ " وه م ح ق‬:3‫قا‬P ،‫و غنث‬ : ‫ ق ذ ؤضخ م حق ظ ى مه ا ئ م‬،‫اا؛امي‬
٠٠ ‫ وئ ث ى للق إن ث و ث د ت في ي رك حتزا‬، ‫ئ ع ت تق ن ال دق ا‬

Nadr b. ismâil der ki: Öm er b. Zer’i bir cenazede gördüm. Etrafında

insanlar toplanmıştı, ö lü , mezarının kenarına konulduğu zaman Ömer

1İbrahim Sur. 43
2İbrâhîmSur. 44
594 Ebû M üslim el-Havlânî

ağlamaya başladı ve şöyle dedi: “Ey ölü! Sen dünyadaki yolculuğunu

bitirdin. Mezarında hayırlar üzere uzanacaksan şayet ne mutlu sana!”
Ömer b. Zer; tâbiûndan Atâ, Mücâhid, Saîd b. Cübeyr, Tâvus, ikrime,
ishâk b. Abdillah b. Ebî Talha, Nâfi’, babası Zer, Sa’bî, Sak!k Ebû Vâil ve
başkalarından rivayetlerde bulunm uştur.
Takrîb 2497-a, Takrîb 1708, Takrîb 874, 3078 ‫ل س‬, ‫أ‬Takrîb 4114,
Takrîb 4106, Takrîb 4112, Takrîb 4564, Takrîb 1214, Takrîb 2698

Ebû Müslim el-Havlânî

O nlardan biri de Ebû Müslim el-Havlânî Abdullah b. Sevb’dir. Daha
önce Şamlı tâbiûndan bazıları zikredilmişti, üm m etin bilgesi ve temsilcisi
Ebû Müslim de onlardan biridir. Eserin başlarında diğer zahidler ile
birlikte sözlerinden bazıları zikredilmişti. Huneyn savaşının yapıldığı yıl
m üslüm an olmuş, Ebû Bekr’in hilafetinde M edine’ye gelmiştir.
Muâviye’nin hilafeti zam anında da Şam’a gitmiştir, ?eygamberlik
iddiasında bulunan Esved el-Ansî Y em ende onu ateşe atmış, ancak ateş
ona z a ra ı^ rm e m iştir. Bundan dolayı ibrâhîm peygambere benzetilirdi.

‫ ثن ا أبو‬، ‫ ثن ا بشن بن ت و ت ى‬،‫ ا حدثن ا ث خ ئ د بن أ ح م د بن ا لخثن‬١٢٠/®‫)" ل‬٦٧١٨(

'‫جم‬
‫ " |نخي‬:‫ء ن يمولط‬ ،‫ أن كئ ج‬،‫ ثن ا ابن م حنه‬، ^ ‫ ثن ا ابن ل‬،‫ال نئر ئ‬ ‫عبد‬
" ‫س م المح ز ال ئ‬ ‫فذم ا لآم أثو‬

Ka’b der ‫نظ‬: “Bu ümmetin bilgesi, Ebû Müslim el-Havlânî’dir . ”

‫ ى أ خت ن ئ‬:‫ قات‬، ‫ح ا مح خ ث د ئن أخن ت أثو أخن ت ال ي ح ا ئ‬ ] ١٢٠/®[ -) ٦٧١٩(

‫ ص‬، ‫ عن ف ري ك‬، ‫ ثت ا ه ش بن حال د‬،‫ ثن ا إش ما م ح د بن سع يد ا م حن ا ثي‬،‫موس ى ا لخدوي‬

‫في ا الءرض‬ ‫هج‬ ‫قادت " م ث ل‬ ‫ عن أ ي مشبم‬،‫ عن ا ل ح ض‬،‫ادم بن عل ي‬
" ١^ ^ ‫ ب ت غ م‬1‫ ع‬٠ ،\‫ إدا ن ي ئ ل ه أ ق ا هدو‬،‫ئ ل ال قي وم في ا ل ث ن اء‬
Ebû Müslim el-Havlânî şöyle der: “Yeryüzünde âlimler gökteki yıldızlar
gibidir. Yıldızlar gözükünce insanlar yollarım bulabilir, yıldızlar kaybolunca
insanlar yollarım kaybederler.”
 Ebû Müslim el-Havlânî 595

‫ ثن ا عبد الثؤ بن أ ح م د بن‬، ‫ مآ ا ] حدبن ا أ خ ن د س جن م ر بن م ا ل ك‬/ ‫ )“ ت ه‬٦٧٢٠(

: ‫ قا د‬،‫ عن أ ي ث ن ل م الح ؤ الني‬،‫ غذ عتد النيلي بن غني‬،‫ ثن ا ج ريت‬،‫ خد ش أ ي‬، ‫ح م‬

‫ج ز ال‬ ‫بن م‬
‫ج‬ ‫ زال مهقئ> ال‬، ‫ زا م ح ا ة‬،‫ زائئلو لأ‬، ‫ نالت ا ل ي م‬: ‫" محع ال ه ت ذ ض أ ي‬
" ‫عمة ز ال ج ه ا د ز ال ص دقة‬
Ebû Müslim el-Havlânî der ‫لط‬: “Yetim malij zimmete geçirmej hıyanet ve
hırsızlık olmak üzere dört yerden elde edilen mal; hac, umre, cihad ve
sadaka olmak üzere dört yerde kullanılamaz .”

،‫ ثغ ا عئد ال ر تن أ خن ن بن م ح ل‬، ‫ م \ ا ] خدتن ا أبو بكر ن مال ك‬/ ‫ )“ [ ه‬٦٧٢١(

،‫أو عيره‬ ‫ عن ح م ي د بن‬،‫ بن ا ل مغيرة‬0 ‫ تحا ن ث ن ا‬، ‫ ظ ث ا<ب لم بن ائث ا' م‬، ‫ح دبنى أيي‬
‫ م ن ش ى عش ا ل م اء ث م‬، ‫م بد ج ل ه وهي ر مي ب ا ل ح س ب م ن ض ا‬ ، ‫أن أي ثن ب م ؛ ك ز ال ؤ‬
‫ عك م ق ي ا ثد ع و ال ق؟‬1‫ " ث ل ثفيدون م ن نث‬: ‫ ق ا د‬،‫ك ث و ر أ ئ خ ا؛ؤ‬

,Humeyd b. Hilal veya bir başkam bildiriyor: Ebû Müslim el-Havlânî

.Dicle nehrine geldiği zaman kütükleri d şarty a atacak kadar dolu akıyordu
Arkadaşlarıyla birlikte suyun üzerinde biraz yürüdükten sonra arkadaşlarına
döndü ve: “Su eşyalarınızdan bir şey götürdü mü? Götürdüyse Allah’a dua
edelim ” ‫أ س‬-

‫ ثق ا م ح م د بن‬، ‫ ] حدثت ا أ خ ن ذ بن م ح م د بن جتل ه أث و حا م د‬١٢٠/®[ “) ٦٧٢٢(

‫ أثة‬، ‫ عن أ ي ممن ل م‬C‫ ث إ م ح ئ د بن ريا د‬،‫ ثن ا ث م ة‬، ‫ ثت ا أبو فث ا م ال ش م ئ‬٤^ ^ ١ ‫يى‬1‫اشح‬

،‫ ؤينث محن أيديه م‬:‫ قا ت‬،‫حيزوا بن م ال م‬-‫ " أ‬:3^‫ ؛‬،‫بهر‬

‫ م‬1‫ عز؛ أي ن ووم ئسو‬٩ ،‫م ح‬
‫بص ذللئ أ ل هم ي ب‬
‫ه ر ؛ل م م؛بما نز تلغ م ن اال ؛زاء و ال ور ؛ل ؤ م أز م‬ ‫ ئيئؤون‬:‫ات‬3
‫؟ ص دهب له قيء ئأثا لت‬٤^ ‫ هد ذه ب ل ك م‬:‫ لانا س‬3‫ محا‬،٧^ bu ‫ش‬
‫ م ح ال ي وبع ث ثي‬:‫ محا د ا ل ر جل‬،‫ ثلث ا جازوا‬،‫ ئأل قى بع ضهز م ح اله عندا‬:‫ قات‬،‫صاب ئ‬
‫ ه ا دا ا ل م ح ال ةثع ث ئ ت ببع ض أعواد ال م‬،‫ تيئي ي‬:‫ قأا ل لث‬، ‫؛ل م‬
M uhammed b. Ziyâd bildiriyor: Ebû Müslim, Bizans topraklarına gazaya
çıktığı ve bir nehirden geçecekleri zaman: “Allah’ın adım anarak geçiniz”
derdi, o da önlerinde geçerdi. Yanındakiler coşkun bir şekilde akan
nehirden geçerken bazen su atların dizlerine kadar veya biraz daha yukarıya
yetişirdi. Geçtikten sonra insanlara: “Su bir şeyinizi götürdü mü, bir şeyi
596 Ebû Müslim el-Havlânî

giden var mı? Herhangi bir şeyi gidenin malının karşılığını ben vereceğim”
derdi. Bazıları kaşıdı olarak heybelerini suya attılar. Geçtikten sonra da:
“Heybem nehre düştü” diye bağırdı. Ebû Müslim onlara: “Beni takip edin”
dedi ve heybenin sudaki bir dal parçasına asılı olduğunu gördüler.

‫م‬ ‫ ظ أبو‬،‫سد ئ ذ إ ن خ ا ى‬ ‫ ثن ا‬،‫ ] خدمما أ ث و خ ا م د تن جمل ه‬١٢١/®[ -) ٦٧٢٣(

،‫ غذ أيي ث ت ب م الخؤ ال ئ‬،‫س د بن زياد‬ ‫ حدثني‬، ‫ ئ صئ ئق ال ول د‬،‫'ل ويد ئذ ف جا ع‬

‫ مح د م ح غ ئ ث ك‬، ‫ ي أي شتي م‬:‫ك‬ ‫ ق‬،‫ ءأئتة‬، ‫ص عثه ا ئد ه ب بم ن ه ا‬ ، ‫أ ة امأه ه ت‬
:‫ ه\د‬،" 1‫زذئ ع ه ! بص زه‬، ‫ د ة‬1‫ اللهأز إن " كا ن ت ص‬٠' :‫ قا ت‬، ‫وبع ك ز ال أعود ل مغل ه ا‬
‫بأبص ز ت‬

M uhammed b. Ziyâd bildiriyor: Kadının biri Ebü Müslim el-Havlânî yi

kadına benzetince Ebû Müslim ona beddua etti. Bedduası sonucu da kadın
kör oldu. Kadın: “Ey Ebû Müslim! Sana şöyle şöyle yapmıştım, ancak bir
daha asla yapmayacağım” deyince Ebû Müslim: “Allahım! Şayet doğru
söylüyorsa gözlerini ona geri ver” diye dua etti ve kadın tekrar görmeye
başladı.

‫سيد ئ‬ ‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا أ غ ن ذ ن ث و ت ى‬،‫لخد‬ ‫ط تن‬ ‫ ] خدق ا ش‬١٢١/®[ -) ٦٧٢٤(

‫سم‬ ‫ عن أيي‬،‫ عن أيي ق البه‬،‫ عن أيوب‬،‫ عن حثا د بن زم‬،‫ ئ ع مرو ئذ عؤن‬،‫مشبي‬

‫ س ب عام ه‬1‫ور جإل ع‬ ،‫مع ه‬ ٧٣١^ ١ ‫وتء ا س‬ ‫ ن ح د غ ا شب عل م ه‬:‫الث ل ما ء ث ال ثة‬ ‫ ثا دت‬، ‫ا لحؤ ال ي ي‬

" ‫ ش ه ؤأئن ث ق ط‬،< ‫ و زي د غ ا ش اه‬،‫زني م ش الثامن نثة‬

Ebû Müslim el-Havlânî der ki: “Âlimler üç çeşittir. Biri ilmiyle hem
kendisinin, hem de insanların amel ettiği âlimdir. Diğeri ilmiyle sadece
kendisinin amel ettiği, ama insanların amel etmediği fim d ir. Diğeri ise
ilmiyle insanların amel ettiği ancak kendini helak etmiş olan âlimdir.’
Ebû Müslim el-Havlânî, Muâz b. Cebel ve Ubâde b. es-Sâmit’ten
rivayetlerde bulunm uştur.
 ‫‪Ebû idrîs el-Havlânî‬‬ ‫‪597‬‬

‫‪Takrîb 4084‬‬

‫‪Ebû Îdrîs el-Havlânî‬‬

‫‪Onlardan biri de herşeye ibretle bakıp tefekkür eden ve her dem Allah’ı‬‬
‫‪zikreden Âizullah b. Abdillah Ebû idrîs el-Havlanî’dir.‬‬

‫طنا عتد ال م بن ت غ م ‪ ،‬ثنا ن خئد بن ج م ‪ ،‬ثغا أثو تكر بن‬ ‫(‪] ١٢٢/®[ -)٦٧٢٧‬‬
‫يامى‪ ،‬عذابي إدريس‪ ،‬عن‬
‫أبي شثه‪ ،‬ظ عبيدة بنخل م‪ ،‬عن؛ الغنش‪ ،‬عن ط ل حه ا لأ‬
‫^‪ ، ١‬زت م ح ي ذ وا‬ ‫ب د ت ن ي محن؛‪ ،‬ز ي ت ي‬
‫زض ض أ م <ن ي‪ ،‬ء ذ فو ت‪ ' " :‬م ح إل ر م‬

‫‪Ebû İdrîs bildiriyor: Yemen ahalisinden bir adam şöyle dua ederdi:‬‬
‫‪“Allahım! ibretle bakmamı, tefekkürle susmamı ve zikirle de konuşmamı‬‬
‫”‪nasip et.‬‬

‫م‬ ‫(‪ ] ١٢٢/©[ -) ٦٧٢٨‬حدثعا هم د الل ه ن م ح ئ د ‪ ،‬قات‪ :‬ثن ا م ح ئ ذ بن ب م ‪ ،‬ثن ا أثو‬

‫بن أيي غيته‪ ،‬قا ‪ : 3‬ظ مح ث د بن مح م ‪ ،‬عن حيزاي بن م ه ‪ ،‬قا د ‪ :‬ل م ت الصحاف‬

‫م إدري س‪ 11 :‬قن ب ه إ ي و ب د بم أ ‪،‬‬ ‫و خل ق‪ ،‬ق ات ال ئ خ آل قات‬ ‫مبماظا؛ت و ظ غ‬

‫"‬ ‫'‪0‬‬ ‫ح ر ئ ق ل ب د س قي و ب‬
‫‪ elbise içindeki temiz kalp, te ^ iz elbisedeki kirli‬ل‪ 1‬هل“ ‪Ebû İdrîs der ki :‬‬
‫”‪kalpten daha hayırlıdır.‬‬

‫(‪ ] ١٢٢/®[ -) ٦٧٢٩‬خ د م ا أبو بكر بن مال ك ‪ ،‬ثت ا هم د الثؤ بن أ ح م د بن ح م ‪،‬‬

‫ح د ب ي أبي‪ ،‬ئا ‪ : 3‬ظ ‪ ، ^ : ^ ١‬ظ تع ي د بن أيي أيو ب‪ ،‬ح د ب ي عج س بن أ ي ع؛ا ش‪ ،‬عن‬
‫بت صء بؤ‬
‫م‬ ‫إئزايب ا ش ف إل ‪ ،‬عن أ ي إدريس ا ل ح ؤ ال ئ‪ ،‬قا ن‪ " :‬تق م ل م ظرف‪-‬؛‬
‫قل و ت ا م ن إل ‪:‬ر خ زايخه ال ظ "‬
‫‪Ebû İdrîs el-Havlânî der ki: “Güzel konuşmayı insanlarının kalplerini‬‬
‫”‪kendine yöneltmek için öğrenen kişi, cennetin kokusunu dahi alamaz.‬‬

‫م‪،‬‬ ‫(‪ ] ١٢٣/®[ ")٦٧٣٠‬خدتثا أبو بكر بن ن ابل ي‪ ،‬ثت ا مه د ال ق بن أ ح م د بن‬

‫‪ -‬ح دثني أيي‪ ،‬ثن ا أبو اننبيزؤ‪ ،‬ثن ا ال ول ي د بن نل بما ن‪ ،‬ثن ا ربيع ة بن يزيد‪ ،‬عن أبي إدري س ‪،‬‬
‫‪598‬‬ ‫‪Ebû idrîs el-Havlânî‬‬

‫و وا‪،‬ت هأ إل‬ ‫^‪ ^ ١ ٥‬هنونة‪ ،‬وم ن "تأن لث في‬ ‫قادت ‪ ٠٠‬م ن ج ع د ه موم ه غث وا ج دا‬
‫محا ل ا ه ي أ إ بم ه ق ا ‪,‬‬

‫‪ ,dertlerden kurtar«. Allah‬ه ‪Ebû İdrîs der ki: “Dertlerini tek yapanı Allah‬‬
‫”‪her vadide bir derdi olanın ise hangisinde helak olduğunu önemsemez .‬‬

‫م ئ ن ا ل ك ‪ ،‬ئ هم د الثؤ ئ أ خ ن ذ ثن خمح د ‪،‬‬ ‫(‪ ] ١٢٣/®[ -) ٦٧٣١‬خدمما أوئ‬

‫ح د ب ي أ ي‪ ،‬ثن ا ح ج ا ج• ح و حدثن ا أثو م ح م د بن حث ا ن‪ ،‬ثن ا أ خ ن د س عئد ال؛تثار‪ ،‬ظ‬

‫تج د بن عبد ا ل عزيز‪ ،‬عن ربيع ه بن قرين‪ ،‬عن أيي إدري س‬ ‫ذاود بن ر محني ‪ ،‬ثن ا أبو حيوه‪ ،‬ئ‬
‫ا ن م ال ئ ‪ ،‬قات‪ " :‬ا لخت ا ح د تجالمث‪" £١^ ١‬‬

‫”‪Ebû İdrîs el-Havlânî der ki: “Meseidler âlicenap insanların meclisleridir.‬‬

‫عبد ال م‬
‫(‪ -) ٦٧٣٢‬ل‪ ١٢٣/٥‬ا خدنما حم د الوئ بن ت خ م ‪ ،‬ظ ت خ ث د ئ أ ق ت ه ل ‪ ،‬ظ م‬

‫ثنا ال ق ف بن تع د‪ ،‬غذ ف م ‪ ،‬ض‪^ ١‬‬ ‫ئذ ن خ م م حمي‪ ،‬حدق ا سمب د ئق‬

‫م‬ ‫ص إ ل أيي إ ش س ا لخز ال ئ محئ ا ؤ م ح ‪ :‬ض ث‪ ،‬ء د ‪ ٠٠ :‬أ ال أ ي‬ ‫شه ا ب ‪ ،‬قاد‪:‬‬
‫‪ ١‬ص ‪ ،‬ق ات‪ :‬بم ش ئ ز وي ك آل‬
‫^‬ ‫ب س ' كا ن أ ق ا م ش اك ا ؟ ئنث ا زأ ى الثامن قت‬
‫أطي ب الن اس طعاما ‪ ،‬إقنا كا ذ أل و مع ال و حش واهه أني>حال هل النا‪-‬ى في ظ؛ب ؤلم "‬
‫‪İbn Şihâb bildiriyor: Bir defasında halka vaaz veren Ebû idrîs el-‬‬
‫‪Havlânî’nin yanında oturdum. Ebû idrîs oradakilere: “insanlar içinde en‬‬
‫‪temiz yemeği kim yerdi söyleyeyim mi?” diye sordu. Sonra herkesin‬‬
‫‪kendisine baktığını görünce şöyle devam etti: “En temiz yemeği yiyen kişi‬‬
‫‪Yahyâ b. Zekeriyâ’dır. Zira insanların kapandıkları şeylere bulaşmamak için‬‬
‫”‪yemeğini yabani hayvanlarla birlikte yerdi.‬‬

‫سر‪ ،‬ظ أبو م ح ب ا ل ئ ائ ئ ‪ .،‬د ا يمحى ئ‬ ‫(‪ ] ١٢٣/®[ -) ٦٧٣٣‬خدقا ث غ ث ذ بن‬

‫عبد الل ه‪ ،‬ثن ا ا الوزاعي‪ ،‬ح د ب ي خش ا ن بن ع طثه‪ ،‬ص أيي إدر ؛ س ع ام ذ ال د ‪ ،‬قا ‪ '٠ :3‬هذه‬
‫ي م ه قو ز ك"‬ ‫ت م حي ؛ ال ص‬
‫فف ا أك ر‬
‫ق ه قت أ ف ئ م ح اة انث ر‪ ،‬ف ئ ي‬

‫‪: “Bu, sığır sürüsü gibi peş peşe gelecek olan bir‬لكا ‪Ebû İdrîs Âizullah d e r‬‬
‫”‪fitnedir. O ndan sadece onu önceden bilip tanıyanlar kurtulacaktır .‬‬

‫(‪ “) ٦٧٣٤‬ت ‪ ] ١٢٣/٥‬حدبن ا أ و م ح م د ئن حي ا ن‪ ،‬ثت ا م ح م د بن عئد الهؤ ش زنته‪ ،‬ثن ا‬

‫م عاوية ئ ذ ي مران ئ أمحس بن س وار‪ ،‬عن أيوث عن أبي ؤ ال؛ق‪ ،‬ظل‪،‬ت ‪ tjü‬أبو ؛بري س‬
 Ebû Îdrîs el-Havlânî 599

‫ ؤآة‬0 ‫ك ا‬ ‫ أز‬، ‫ض‬ ‫ أز‬،‫ ؟ مي خ ة‬Tj ،‫ ث ي ة _ؤأيئ ص تة‬٤٢ ‫ وى ا ق آ نم‬٠٠ : ^ ^ ١

" ‫ و م ح ق ه ا ك‬، ‫متأت ب‬
Ebû Îdrîs el-Havlânî der ki: “Kur’ân’ın bazı âyederi müjdeler, bazısı,
uyarır, bazısı farzları bildirir veya kıssalar veya haberler verir; bazıları ise sana
emreder veya yasaklar.”

‫ ثن ا‬،‫ ثما إبراهي م ئن م ح م د بن ال غشي‬، ‫ ] ح دق ا عتد الل ه ن م ح ئ د‬١٢٣/©[ “) ٦٧٣٥(

‫ آأل‬،‫يزيد‬ ‫ عن ج عف ر بن وبيع ه بن‬،‫ قادت أ خنق ي ابن لهيع ه‬، ‫دن وه ب‬°‫ ظ ا‬،‫أ خن ن بن ت ع يد‬
‫ وم ا زان اللت‬،‫ " ظ م ل د ؛ئزؤ ق ال دم أ م ح ل م ن س كينة‬:‫ م و لت‬، ^ ^ ١ ‫س م غ |ب ا إدر ؛ س‬
" ‫ ^ ب م د ؛‬١‫ | ال ز؛ثة‬Igflj ‫ دا ظ‬1‫ع‬
Ebû Îdrîs el-Havlânî der ki: “Kişi sükûnetten daha güzel bir gerdanlıkla
süslenebilmiş değildir. Allah birinin anlayış gücünü arttırdığı zaman
mutlaka kendisini hedefine de yaklaştırır.”

‫ نما أ ح ن د بن‬،‫س د بن أ ح م د ا ل جرجاني‬ ‫ ] خ أ ك أثو أ خ ن ذ‬١٢ ٧ ٥ ‫ ل‬-) ٦٧٣٦(

‫ عن‬،‫ غذ ور بن يزيد‬، ‫ حدثن ا م ح م د بن ا ل م ح اذي‬،‫ ظ إ>نن ا عيد ن ت ع يد‬٤^ ^ ١‫م و ت ى‬
‫ " لأن أزى ي ط ائفة ا ف ج د ن ا ال تقذ أ خ ي‬:‫ ئ ت‬، ‫ ص أ ي ومه ن ا ل م ال ئ‬،‫غزو‬ .‫أ‬

"‫ض‬ ‫إ ي ئ أزى محه ا زب ال ش ي ي ن‬

Ebû Îdrîs el-Havlânî der ki: “Mescidin bir tarafında söndüremeyeceğim
kir ateşi görmem, benim için mescidin içinde değiştiremeyeceğim bir bidati
görmemden daha sevimlidir.”

،‫ ثن ا أ خ ن د سر م و ت ى ا لخدوي‬، ‫ ] خ ا؛كا أبو أ خ ن د م خ ئ د ى أ خن د‬١٢٤/،«[ -) ٦٧٣٧(

،‫ عن بما ر ع ابي ال ر أمحي إدر ص‬،‫ عن ن ث ما ن الس ب ي‬،‫ ح د ظ جريت‬، ‫ عيد بنشع ي د‬1‫ثط إن م‬
‫ ل ؛ث خث ث به ا ال ي ج ذ ر خ ا ل حنة‬، ^ ^ ^ ١‫ " س ق ع‬: ‫ئ د‬
Ebû Îdrîs el-Havlânî der ki: “H er kim insanların sevgisini celbetmek
amacıyla hadisleri araştırırsa Cennetin kokusunu dahi alamaz.”

‫ ث إ‬،‫س م خ ئ د بن ال خ ش ن‬° ‫ ثن ا إبراهي م‬، ‫س م ح ئ د‬° ‫ [ ها ! \ ا ] حدبن ا عئد الل ه‬-) ٦٧٣٨(

،‫ب د ت عن أ ي ا ال ح س‬
‫ ش م ع ت معاونه بن صال ح م‬: ‫ محا د‬، ‫ ثن ا ابن و ه ب‬،‫أ ح ن ذ ى سع يد‬
‫‪600‬‬ ‫‪Ebû idrîs el-Havlânî‬‬

‫عن أبي إدويس ادحوالني‪ ،‬أبه قات؛ " لأن أزى في جانب ا لخن ج د ثارا ال أنتعليغ‬
‫إ ط ماءه ا أ ح ب إ ي ص أن أزى م ه بدعه ال أنتعليغ لتي؛ن ا "‬

‫‪: “Mescidin bir bölümünde yanan bir ateş‬نكل ‪Ebû Îdrîs el-Havlânî der‬‬
‫‪görmem, benim için, fakih olmayan birini bir şeyler anlaurken görmemden‬‬
‫”‪daha sevimlidir.‬‬

‫(‪ [ -)٦٧٣٩‬ه‪ ] ١٢٤/‬خدن ا هم د اش ئ ت خ م ‪ ،‬ظ ن طت ئ ج م ‪ ،‬ئ أبو ث م ئ‬

‫ش م حق‪ ،‬ثغ ا عبد ال وه ا ب ال ق ف ي ‪ ،‬غذ أثوت‪ ،‬عن أيي ‪ $‬الثئ‪ ،‬عن أ ي؛ذوي س‪ " :](te ،‬ال‬

‫ثئبه ممما(ا دنه ‪-‬ص! ‪٠٠‬‬

‫يهتلث الثت بشن عتد في م‬

‫‪Ebû Îdrîs der ki: “Allah, kalbinde zerre hayır bulunan kişilerin onurunu‬‬
‫”‪çiğnetmez.‬‬

‫(‪ ] ١٢٤/®[ -) ٦٧٤٠‬خ د ك أثو تك ر ئ ذ ت ابل ي‪ ،‬تحا مه د الثؤ ئ أخن ت بن خ م ‪،‬‬

‫ر ؛بريس‬ ‫م‪ ،‬ظ ذرغ ئ ئ اق ‪ ،‬عن رمحع ه ق زين‪ ،‬عن‬ ‫م ما ‪°‬دن‬ ‫~ح د م ح‬
‫ص‪ ^ ١‬كئ وغ خش ال ؤى ي "‬ ‫ئ‬ ‫المحؤ الئء هقات‪ " :‬ي ج‬
‫‪Ebû îdrîs el-Havlânî der ki: “Zaman gelecek ve bu ümmetten huşû‬‬
‫‪çekilip alınacaktır ki, ümmet içinde huşû sahibi bir tek kişi dahi‬‬
‫”!‪göremeyeceksin‬‬

‫م‪،‬‬ ‫(‪ ] ١٢٤/©[ -)٦٧٤١‬خدمحا محو ث م تن تايل ه ‪ ،‬ئ هم د ال م ئ أختن تن‬

‫أبي‪ ،‬ثن ا أبو ا ل مغيرة‪ ،‬حدق ا بش ر بن عبد الل ه بن س ار‪ ،‬ثن ا عبد الثؤ بن أبي ركرياء‪،‬‬

‫م تغ ا ل ‪ ،‬ئ ‪3‬؛ " ا بن آدم ا د م حي جين م ح ي أد وك‬ ‫عن أ ي إدري س عاءي المح ‪ ،‬إن ر‬
‫ج ئ أ غ ض ي‪ ،‬ئ آ أنخئلف في م ن أ م حئ‪'٠‬‬

‫‪Ebû Îdrîs Âizullah der ki: Yüce Rabbiniz: “Ey Âdemoğlu! öfkelendiğin‬‬
‫‪i, ben de öfkelendiğim zaman seni hatırlayayım ve helak‬؛‪zaman beni hatırla l‬‬
‫‪ettiklerimin arasına seni de katmayayım” buyurur.‬‬

‫ئ‬ ‫ظ ثو ت ى‬ ‫ي ك م ي‪،‬‬ ‫ئ أنت ت تن إ و م ز‬ ‫ث غئ ذ‬ ‫[ ‪ ] ١٢ ٤ / °‬أمحت؛‪،‬‬ ‫(‪-)٦٧٤٢‬‬

‫بش ي‬
‫بما ة ‪ ،‬ئ ئ ؛ ثن ئ د ا و ج م ‪ ،‬محا مئة ى ائزيب‪ ،‬ى أ ز أ ة ئ‪ ، ^ ١‬ق ذ م‬
 Ebû Abdillah es-Sunâbihî 601

‫ " نا بثل ث و ص أ ن م ل م أثل ث ثا ع م ح ق‬: ‫ يمولط‬، ‫ ش م غ ت أي إ د ر ؛س ا ل ح ؤ ال ئ‬: JU ، ٢ ٠ ٣

" ‫ئاع_م ا ال أ ن س ت ئ ط م ن أ ع ت ز ال ن وم ن؛ن‬

Ebû Îdrîs el-Havlânî der ki: “Gerçek manada nimetler içinde olduğunu
bilmen için müminlerin gözünden düşmen gerekir.”

‫حق ثن‬ ‫ال م‬ ‫ ظ‬،‫تن إشناق‬.‫ تحا عئ‬، ‫ط الثؤ ئ ت خ م‬ ‫خض ا‬ ] ١٢٠/©[ -)٦٧٤٣(
‫ أمح ض إ ش س‬: ‫ قا د‬،‫م ئ ث ري د ئ ن خ اب ر‬ ‫ط ال ي‬ ‫ ثما‬، ‫ ئ م د ال ث ؤ ئ ا م حا ز ك‬، ‫) ك ي‬

‫ " يع قبن ال ه ال ذي ن بمق رن إ ز ا لخت ا ج د ي‬:‫ قات‬،‫ عن أبيه‬،‫بن أبى إدر؛س ا ل ح ؤ ال ئ‬

" ‫ا ل ظل م ن ونا ثاقا يوم ا ل م ا ئة‬
Ebû Îdrîs el-Havlânî der ki: “Karanlıkta mescide gidenleri kıyamet
gününde Allah tam bir nur içinde kılacaktır.”

،(‫ ثن ا ا خلس ين بن ا لح س ن‬،‫ ثن ا عل ي‬، ‫ ] حدثن ا هم د الئؤ س م ح م د‬١٢٥/ ®[ -) ٦٧٤٤

‫ أبه‬، ‫ب ش عن ش إدري س ا ل م الثي‬

‫ م‬:‫ ثط عبد الل ه س ا م حا ز ي م ر ثني بن يزيد ه ات‬:3 ‫قا‬
‫ ش ب إ ال د ق ت‬: ‫ " ت ا ءل ى ظ ه ره ا ش ب ش ر ال يخ ا ف ع ر إيت ايؤ أن‬:‫ئ ت‬

Ebû Îdrîs el-Havlânî der ‫ثكل‬: “Dünya üzerinde imanının gitmesinden

korkmayan her kulun sonradan imanı mutlaka gitmiştir.”
Ebû îdrîs; Muâz b. Cebel, Ubâde b. es-Sâmit, Ebu’d-Derdâ, Ebû Zer, Avf
b. Mâlik, Ebû Sa’lebe, Abdullah b. Havâle ve başkalarından rivayette
bulunm uştur. Kendisinden de Zührî, Bişr b. Ubeyd, Rabîa b. Yezîd, Yûnus
b. Meysere b. Halbes, Velîd b. A bdirrahm an el-Cureşî, Ebû Hâzım b.
D inârve başkaları rivayette bulunm uşlardır.

Takrîb 3994, Takrîb 4516, Takrîb 489, Takrîb 2631, Takrîb 4086, Takrîb
1827, Takrîb 2731

Ebû Abdillah es-Sunâbihî

Onlardan biri de hayırda her dem hazır ve önde olan Ebû Abdillah es-
Sunâbihî Abdurrahm an b. Useyle’dir.
602 Ebû Abdillah es-Sunâbihî

‫ ظ‬،‫بت ئ‬
‫ ئ ع ئ ئ م‬،‫م‬ ‫ ] خ م ح ا عبمت اللؤ ئ ف غ م تن‬١٢٩/®[ -) ٦٧٠٢(

،‫ جاؤ بن حتزم‬3 ‫ ص‬،‫ ظ عتد طؤ بن عؤن‬،‫ ثن ا عبد الل ه بن المحا زك‬،‫خ ن ي ن بن ا لختي‬

‫ ق ات‬،‫ ءأقد الصناب حجد‬، ‫ كن ا عند خانة بن ال ط اب ب ئا قث ك ى‬، ‫عن م ح مود بن الرب؛ع ه ا د‬

‫من س ره أن ينغئر إ ر ر ج ل ك أ ك ن ي به ء وى س ع ت ن زا ت ئث م د ن ا غ ي د غ ر‬ ‫خ ا نة؛‬

" ‫ت ا أى ف ك ي إ ل ث د ا‬

M ahmûd b. er-Rabî’ der ‫لكل‬: Ubâde b. es-Sâmit’in yalımdayken

‫ش‬ ‫ د‬، ‫ل ا‬. Sunâbihî karşıdan görününce Ubâde: “Sanki yedi kat semaya
yükseltilmiş gibi orada gördüklerinden sonra dönüp ona göre amelde
bulunan birini görmek isteyen şu adama baksın” dedi,

‫ص ظ‬ ‫ط ن ال خ ض ئن‬ ‫ محا ن‬،‫ ] خدق ا خمحن ا ذ ئ أخن ت‬١٢٩/®[ -) ٦٧٠٣(

‫ غذ ال‬:3 ‫ د ا‬،‫م م حيرين‬ ‫ عن‬،‫ عن إبراهي م بن أيي عبئه‬،‫ تحا أبي‬،‫م ح م د بن آتوب بن م حي‬

‫" ص أ ح بمح أ ن ي ظن اأتما‬ 3U ، ‫^ نآم ث ي ب‬ ، ‫خ انق ه د أثو عبد ال ر الصغ اب حي‬

‫نتل ظى‬: ‫ز م ' م مذجخ ؤئز‬ ‫أ م امحمح‬ ‫م الثناء ث خ إ ر‬ ‫كا ث رخ بؤ إ ر‬ ‫رجل‬

"‫ظ‬ ‫ت ىى ق ئ ي إ ن‬:‫رظ‬

ibn Muhayrîz der ‫لكل‬: u b âd e’nin yanındayken Ebû Abdillah es-Sunâbihî

karşıdan göründü, ub âd e onun geldiğini görünce: “Sanki gök ahalisinin
yanına yükseltilmiş gibi cennet ile cehennem a b is in i gören ve
gördüklerinden sonra dönüp ona göre amelde bulunan birini görmek
isteyen şu adama baksın” dedi,

‫ ئ عض ئ‬،‫را م ء ئ ت غ م تن ا لخض‬:‫ ئ ل‬،‫ثا ر‬

‫ ] طءت‬١٢٩/®[ -)٦٧٥٤(
‫ء‬ ‫ ص أبي عثد‬، ^١^ ٤ ‫ غذ جرير بن‬،‫لأبن ا إ سما عيل بن عثا ش‬ ،‫ ثن ا أثو ان م ا ن‬،‫خالي‬

" ‫مم ص ال؛ي‬- ‫ ثأر‬١‫^ ؛‬1‫ " ة ال ز ى ؛ ال خث‬:‫ف و ت‬: ‫ أق ء ن‬، ‫ال ئ م ح ذ‬

Cerîr b. Osman der ki: Ebû Abdillah es-Sunâbihî: “(Dünyada)

sıcaklardan ve soğuklardan başka gördüğümüz bir şey yok. (Allahım‫ )؛‬Bizi
bu dünyadan alıp rahatlat” diye dua ederdi.
 ‫‪Eyfa’ b. Abd el-Kelâî‬‬ ‫‪603‬‬

‫(‪ ] ١٢٩/®[ ")٦٧٥٥‬خشن ا أيي‪ ،‬وأبو م ح م د بن حثا ن‪ ،‬ق ا ال‪ :‬ثن ا إبراهي م بن م ح م د بن‬

‫؛ كي‪ ،‬ثنا ئ خئ ن بن ه اش م‪ ،‬ثن ا بقيه بن ال ول د ‪ ،‬غذ عمي ل بن م درك‪ ،‬غذ بمص‬

‫م ح ق ؤ‪ ،‬غذ أيي مه د ال م ال ف ر ج ‪ ،‬قا د ‪ ٠٠ :‬ا لأت ا ئ ت < إ ر ؤئإ‪ ،‬وا ل م حق ا ن ي د م إ ل‬
‫حطيئة‪ ،‬ولماء الل ه ‪ -‬ص م ن ا إله ام ة مع ه م ا "‬

‫‪: “Dünya fitneye. Şeytan da günaha‬لكل ‪Ebû Abdillah es-Sunâbihî der‬‬

‫‪davet eder. Ancak Allah’la buluşmak (ölmek) ikisiyle birlikte olmaktan çok‬‬
‫‪”.daha hayırlıdır‬‬
‫‪; .Ebû Bekr es-Sıddîk, Muâz b‬؟ ‪Ebû Abdillah Abdirrahm an es-Sunâbih‬‬
‫‪.Cebel, Ubâde b. es-Sâm itve Muâviye’den rivayetlerde bulunm uştur‬‬
‫‪Takrîb 1952, Takrîb869, Takrîb 1066, Takrîb490‬‬

‫‪Eyfa’ b. Abd el-Kelâî‬‬

‫‪O nlardan biri de vaiz ve davetçi biri' olan Eyfa’ b. Abd el-Kelâi’dir .‬‬

‫(‪ ] ١٣١/®[ ")٦٧٦٠‬خدقثا أيي‪ ،‬ثن ا إبراهي م بن ث خ ئ د بن ا ل ح ض‪ ،‬ثن ا إ سما عيل ئ ذ‬

‫ال نثؤ ك ل ال حم ق ب ي‪ .‬ح و حدثن ا أبو م ح م د بن ‪-‬حيان‪ ،‬أ خنثا عبذ الل ه ئ ذ م ح م د بن ال م ا س‪،‬‬

‫ثن ا أبو الثخينة ‪ ،‬ثت ا صف وان س ع م رو‪ ،‬قات‪ :‬ش م ع ت أئقغ ئ ذ‬ ‫ل(‪:‬‬
‫ش ه شر سبي ب ‪،‬ل\‬ ‫ظ‬

‫غ م ‪ ، ^ ^ ١‬ؤئؤي ع ظ الثام ن‪ ،‬قا ل‪ " :‬إن لج ه م ذ ح هثاطز‪ ،‬ثالص زاط علته ا ‪ ،‬والل ه‬

‫ت س ؛ كلئ عند ‪ ' ٥^ ^ ١‬ال ر ز ‪ ،‬ثقالت‪ :‬مم وه م إبه م‬

‫‪0‬نالى في ؛ مث ؤ ب ي ‪ ،‬ه ا ‪ :3‬ه م ح‬

‫م طولون شحام نون عش ا ل ص الة وينالون عنه ا ‪ ،‬قات‪ :‬ن هللف فيه ا م ن ظلف‪ ،‬وين ج و نق‬

‫فإث؛ ^ ^‪ ١‬ف ئ ز ة‪ ^ ^ ١‬خل ومش؛ بأا لمانة ي ن وزف ا ‪ ،‬و ي ن حانوه ا ‪ ،‬قات‪ :‬ن هللف‬

‫ؤئ؛ ت م ؛ ا[س ي ه‪> ^ ^ ١‬ئؤلوا ض ا و ج م‪ * ،‬ي ن زضلوث ا ‪،‬‬ ‫زبي و م ن‬

‫فه‪ 1‬س ه ف‪ ،‬م‬

‫و ي ن ئ غ وف ا ‪ ،‬قات‪ :‬ئ ه للئ م ن ف ل ك ‪ ،‬زين ج و م ن ن جا ‪ ،‬ه ات‪ :‬وال ر ج م يوم ئ ذ ردنن ا ل ر ب‬

‫ما ر ‪ ،‬م ثدثه م الهواء إ ر جهن م ‪ ،‬ق وت‪ :‬المح أ ص ن ض م نح ه الرم‪ ،‬وس ئ نمإ ‪،‬‬
‫ثا ئ ئ ة ا ل نم"‬
‫‪Safvân b. Amr der ki: Eyfa’ b. Abd el-Kelâî’nin vaaz verirken şöyle‬‬
‫‪dediğini işittim: “Cehennemin yedi kemeri vardır; Sırat da bunların‬‬
604 Eyfa’ b. Abd el-Kelâî

üzerindedir. Allah dördüncü kemerin üzerinde bulunur. Sırat köprüsünden

geçen insanlar birinci kemere ulaştıkları zaman Allah: «Onları durdurun,
zira hesaba çekilecekler» buyurur. Bu şekilde durdurulur ve namaz
konusunda hesaba çekilirler. Bu sorgu sonrası bazıları helak olurken bazıları
kurtulur. İkinci kemere ulaştıkları zaman emanete vefa gösterip ihanet
etmeleri konusunda hesaba çekilirler. Bu sorgu sonrası bazıları helak olurken
bazıları kurtulur. Üçüncü kemere ulaştıkları zaman akrabalık bağlarını
gözetmeleri ve kesmeleri konusunda hesaba çekilirler. Bu sorgu sonrası da
bazıları helak olurken bazıları kurtulur. O sırada akrabalık bağı Rabbimizin
arka tarafında cehenneme doğru havada asılı durur ve: «Allahım! Beni
gözeteni sen de gözet; beni kesenden de bu günde sen de rahmetini kes»
der.”

‫بن م ح م د بن‬ ‫ ثن ا‬،‫ ] حدثت ا عبد الل ه س م ح م د بن جعث ر‬١٣٧٥ [ ")٦٧٦١

‫ح وأ حثزئا‬.‫ ثن ا ضفزان بن ع م رو‬، ‫ حدثن ا ال ول د بن من ل م‬، ‫ ثن ا ن ح م د بن ث ا ي م‬،‫الحس ن‬

‫إت 'ه م بن‬

‫ ظ ر‬،‫تن ' ل خم‬° ‫ ئ عل ي بن ا ل ح س ن‬،‫س د ئ ذ أ ح م د بن إبراهي م ق كتابؤ‬

:' ‫ض‬، ‫غ م‬ ‫تن‬° ‫ ص أئقغ‬،‫ ص صئؤ_ان بن عن رو‬،‫ ثن ا إن ن ا عيد ئ عثا ش‬،‫اخل الء ا ل ج م ص ي‬

، ‫ ق ل و ه‬. " ‫ث إل ق ا ي‬.‫ىإ‬4‫اا إ ن خل‬

‫ء‬،‫نوري يصئ فى فذ؛ ائخزيج‬

‫ ح‬١ ‫ت زثج غ ت أبا عيا ش‬3 ‫ ظ‬،‫زائ إ سما عيل بن عيا ش‬

‫ بموت ش ثث ا؟ىت ؤ ن‬، ‫و‬ ‫ وهى‬، ‫ ءينؤ اخل ال ئ عأى اقؤ وه و قي الئنقثزة الرابع ة‬:‫قا د‬

‫ م ث ه ا آن‬1‫ب‬
‫خ ال م‬-‫ و ؤن ا م ن ذف ؛ ال هؤ ا‬، > ‫ ؤ إن ربلف يت ي ت ؤ ب‬،>^‫ج هنم ” كا ن ت م ص ادا‬

‫فأ‬
‫بواصي عب اده نل ن لل م ؤمنين ح ز لآكون ي‬
‫ ءيأ ح ذ م‬:‫ئال‬ ‫م ش صراي‬

Eyfa’ b. Abd der ki: “Cehennemin yedi kemeri vardır...” Sonrasında ravi
bir öncekinin aynısını aktarır.
İsmâîl b. Ayyaş rivayetinde ibare şöyledir: Ebû Ayyaş el-Hevzî’nin bunu
şu eklemeyle rivayet ettiğini işittim: “Tüm insanlar (kemerlerin üzerindeki)
Sırât’ın üzerinden geçerken Allah dördüncü kemerde bulunur. “Doğrusu
 Ryfa’ b. Abd el-Kelâî 605

Cehennem gözetlemektedir”1 âyeti, “Doğrusu Rabbin hep

gözetlemektedir”2 âyeti ve “Çünkü yürüyen hiçbir varlık yoktur ki, ٠ ,
onun perçeminden tutmuş olmasın. Şüphesiz Rabbim dosdoğru
yoldadır”^ âyetinde de anlatılan budur. Bu şekilde Allah tüm pullarının
perçemlerinden tutar. Ancak müminlere karşı, anne babanın çocuğuna olan
şefkatinden daha yumuşak davranılır. Kâfire de: “Seni Kerîm olan
Rabbine karşı aldatan nedir?”* denilir.
Takrîb 4392-a, Takrîb 216

‫ قا د ؛ ثن ا حيزة بن‬،‫ ثن ا أب و زرئ‬:‫ قات‬، ‫ ا خ ا؛ثن ا ن فيا ن ب ن أخن ت‬١٣٢/® ‫)" ل‬٦٧٦٤(
‫ س م ع ت‬: ‫محا د‬ ،
‫د‬‫بنئ‬
‫ز‬ ‫ عن صفوان‬، ‫ ثغ ا بقثه ن ال ول د‬:‫ قات‬،‫ ؤالؤل؛ذ بن عئته‬،^ ^ ٠
،‫ اأ؟زاي ؛ ر ع م بن الح ط ا ب حرج ع م ر وم ؤ د نث‬٤١^‫؛‬- ‫ نث ا مح د م‬:‫ ف وت‬، ‫مأب غء ئن غ م‬
‫ه " وجع د‬ ‫ " ا ل ح م د‬:‫ و ج ع د ع م ر فولت‬،‫ ءإذا هي أ ك م م ن ذ للث‬،‫ب د ا إل بل‬
‫جب د م‬
،‫ " *كدبت‬:‫ مما ل عس‬،‫ئ ئ ص ل الل ه ؤز ح ئته‬ ‫ ق ذا والل ه‬،‫ يا أبين الوئمش ئ‬:‫ يقوأل‬،‫نؤ الة‬

:‫بوت‬
‫ م‬،‫ <ؤثتب م ص ل الل ه لبر ح مته م ذللف مح نز ح واه‬:‫ م و لت الل ه مما ر‬،" ‫يف ن ئ ؤ ف ذا‬

‫ ن ف ذا م ما ي ج م عون‬، 0‫ هز غئت م ما ي ح م ع و‬، ‫ فيذللق ذإ؛ئن ح وا‬، ‫بال هد ى زا ل ثثؤ وا ل م ران‬

Eyfa’ b. Abd anlatıyor: “Irak’ın haracı Ömer b. el-Hattâb’a gelince, Hz.

Ömer bir kölesiyle çıktı ve develeri saymaya başladı. Sayılarının olması
gerekenden daha fazla olduğunu görünce: “Allah’a hamd olsun” demeye
başladı. Kölesi: “Ey müminlerin emiri‫ ؛‬Vallahi bu, Allah’ın fazlı ve
rahmetindendir” deyince Hz. Ömer şöyle dedi: “Yanlış söyledin, öyle değil.
Allah şöyle buyuruyor: “De ki: Ancak Allah’ın lütfü ve rahmetiyle, işte
bunlarla sevinsinler.”‫ و‬Buradaki sevinme sebebi. Hidayet, sünnet ve

1NebeSur. 21
2 Fecr Sur. 14
3Hûd Sur. 56
4infitâr Sur. 6
5Yûnus Sur. 58
606 Cübeyrb.Nufeyr

Kur’ân’dır. “Bu, onların (dünya m alı olarak) topladıklarından d ah a

hayırlıdır.”1 Bu develer de topladıkları şeylerdendir.”

Cübeyr b. Nufeyr
Onlardan biri de mütevazı ve alçak gönüllü biri olan Cübeyr b.
Nufeyr’dir.

‫ رما بإ ئ‬:‫ ثت ا إ‬،‫ ظ إ و ي م ئ ن خئ ي تن ا لخشن‬،‫ ] خ د ك أ ي‬١٣٣/، [ -) ٦٧٦٥(

،‫ غذ جتتر بن نقتر‬،‫ عن أيى الراه ريئ‬،‫ ص س ب د ين ب ا ن‬،‫ ظ أبو الي ما ن‬، ٠^ ^ ١‫ت ع يد‬
" İİUI ‫ " ك ت‬:3 ‫ل خ م أ م ؟ ق‬ ‫ مح ت ه ؛ أ ي ا‬:‫ئ ت‬
,Cübeyr b. Nufeyr’e: *'Hangi kibir daha kötüdür?’ diye sorulunca
İbadette kibirli olmak” cevabını verdi“.

‫ ظ‬،‫م‬ ‫ ظ ي د ال م ئ أخنت تن‬،‫ ] خدتثا أبو تكر ثق نال ك‬١٣٣/®[ -)٦٧٦٦(

‫ عن عتد او ح ش بن‬، ‫ عن محاويه بن صال ح‬،‫ ئ ع ال الر ح م ن بن م هد ي‬، ‫ف ئ بن يون س‬

/ ‫بمح ال وت ي م زلة بم‬5‫ " ؛ة ا‬:‫ قاد‬،‫ص أبي الأنث'ؤ‬،‫ض ي‬، ‫م ئن م‬

'٠‫ا لله يد ح د أ ح د ه ز ا ل جنه زئؤ ثهن ح لث‬

Ebu’d-Derdâ: “Dillerinden Allah’ın adı düşmeyenler (kıyamet gününde)

cennete girecekleri zaman gülerek girerler” demiştir.

، ‫ ظ عظ الثؤ ئ أ خ ن ذ بن خ م‬، ‫م نق نال ك‬ ‫ ] خد كا محو‬١٣٣/®[ -) ٦٧٦٧(

‫ عن ي ر بن‬، ‫ عن شر ح بيل بن شتي م‬،‫ ئ ابن عيا ش‬، ‫ ئ حس ي ن بن م ح م د‬، ‫ح د ب ي ر‬

‫" س إلت رلل مب ة إ البي طمي ون ص ص ء محة؛‬:‫ ئت‬،‫ أن أنا الدزذاؤ‬، ‫م‬
" ‫و ح صن عذابق‬

Ebu’d-Derdâ der ki: “Kim, Allah’tan kendisine verilen nimetlerden

sadece yemek ve içecekleri görürse bu kişinin anlayışı kıt ve azabı yakın
olur.”

1Yûnus Sur. 58
 ‫‪Cübeyrb. Nufeyr‬‬ ‫‪607‬‬

‫بما ت‪ ،‬ئ ‪ -‬م ح ن‬ ‫(‪ ] ١٣٣/®[ -) ٦٧٦٨‬خدثن ا عتد ال م بق ث خ م ‪ ،‬ثن ا علي ئق‬

‫‪ ، ^ ^ ١‬ثغ ا مه د ؛لثو بن ا لم حا زك‪ ،‬ثن ا ور بن يريد‪ ،‬عن خ ابب بن مغدان‪ ،‬عن ج مر بن‬

‫" ل ؤ أن عبدا حر ع ر‬ ‫ئ م ‪ ،‬أ ة م ح ئ ذ بن أيي ع مينه‪ Ou C‬ؤ ه ؛ م ن أ ص ح اد_‪ ،‬الن؛ى‬

‫و جهه ص يؤ‪ £،‬ول د إلى أن ي م و ت هز ما في طأعة الثؤ‪ ،‬ل حمزة ذللف الي وم م م ا ثزذائ م ن‬

‫ا ل أ‪-‬موا وا ب "‬

‫‪Sahabeden olan M uhammed b. Ebî Amîre: “Kul doğumundan yaşlanıp‬‬

‫‪ölünceye kadar Allah’a itaat yolunda yüz üstü sürünse, kıyamet gününde‬‬
‫‪buna karşılık alacağı sevap ve mükafatlardan dolayı bunu değersiz‬‬
‫‪görecektir” dedi ,‬‬

‫سد‬ ‫إتا ه م بن‬

‫(‪ h r r /o [ -) ٦٧٦٩‬خ د ك أ ي‪ ،‬وأبو ث خ ئ د بن■ حما ن‪ ،‬ق ا الت ثت ا ر‬

‫بن ال خ ش ن‪ ،‬ثن ا مح شى بن لحالي‪ ،‬ثن ا أثو الي ما ن‪ ،‬ثن ا إن ماع ال بن عيا ش‪ ،‬عن صموان بن‬
‫عئ رو‪ ،‬ص عتد ؛ل مبي بن ي ر بن م ‪ ،‬عن أبثه‪ ،‬ه ات‪ :‬أ ئ ذ ى ائق ا لش ا ب ائق ض‬
‫ث د وفد كا ث تب ح ث ت م ن ا لعي ا دة‪،‬‬
‫ه أ ه ز ت ^‪ ، ^ ٥‬أن ثز م‬ ‫نتنوبه ب مي م وئه ^‪ ٧^٠١‬ريش‪،‬‬
‫‪ ٠٠ : c ju‬ائي‪،‬ش وا لي ^‪ ،^ ١^٧^١‬أخي ‪ ، ٠٠‬هزثم د ت عليه ثن ا ل»مك ت ح ز أص ي خ ت ‪ ،‬قق ا ل ث‪:‬‬
‫ط ي إ ‪ ،‬ال أ ق رئ ه "‬ ‫ط ئ ظت ‪،‬‬ ‫'‪ ٠‬أخريوة ض‪،‬‬
‫‪Abdurrahmân‬‬ ‫‪b.‬‬ ‫‪Cübeyr‬‬ ‫‪b.‬‬ ‫‪Nufeyr,‬‬ ‫‪babasından‬‬ ‫‪naklediyor:‬‬
‫‪Meymûne’nin yeğeni İbnu’s-Sâib, halası M eymûne’ye tüyden yapılmış bir‬‬
‫‪y a t ^ hediye etti. Meymûne iftar edip uyumak istediği zaman -ibadetten‬‬
‫‪Z3Ylf düşmüştü- : “Bana yeğenimin getirdiği yatağı serin” deyip onun‬‬
‫‪üzerinde yattı ve sabaha kadar hareket etmeden öylece yattı. Sabah olunca:‬‬
‫‪“Bunu yanımdan çıkarın. Bu yatak inşam uyuşturup uyutuyor. Bunda bir‬‬
‫‪daha yatmam” dedi.‬‬

‫(‪- ] ١٣٤/®[ -) ٦٧٧٠‬حددثأ رثلت م ا ‪ 0‬بن أ خن ن بن م ح ئ د بن م وت ى ا الئ طا ك ي‪ ،‬محا‬

‫يئ م و ث بن *ك ع ب ‪ ،‬ثن ا ال ول ي د بن م س ل م ‪ ،‬ص صغ وان بن عن ي‪ ،‬عن عبد ال ر ح م ن بن ج مر‬

‫ص إ ر ط رشوس صئ ت ا ج ل جيمت‪ ، ،‬د م‬ ‫م ‪ ،‬عن أبيه‪ ،‬قا د ‪ :‬أ ح زغ معاويه عثاي م‬ ‫بن‬
‫ف ا "كن س ه معاونه‪ ،‬ب م هما م قي الن ا س‪ ،‬ق ات؛ إ ز قا س م‬
‫جعل ه ا قثالث في ”كس ن ة بمالط ل‬

‫أ ت ي م ‪ :‬شه م م حم ‪ ،‬وس ه م لل سم ن‪ ،‬وشه م ئ بجط‪ ،‬آإل ل ل م لآكن م حم‬ ‫عثائذك‪-‬م عش‬

608 Cübeyr b. Nufeyr

‫ غر‬. ‫م‬ ‫ "ب ايع ت رئ ولط‬:‫ ممات‬،‫ ممام أبو ذر‬، ‫قؤة على عدو الب حر إ الب الث م ن وا ل م ط‬
‫وشيم م‬ ‫ ؤا س\ مؤ‬، ‫ أشيب يا م عاوية للث م ن شيئ ا‬،‫أن الثا خذن ي قي الل ه لزنة الئ م‬
‫ الثئ ا هنإ أ ج راؤثا ؟ " صن م ه ا معاوية غل ى هزل ش دؤ‬، ‫ل ل م ظ شيئ ا‬
Abdurrahman b. Cübeyr b. Nüfeyr, babasından bildiriyor: Muâviye,
Kıbrıs ganimetlerini H um us sahillerinden Tarsûs’a nakletti ve orada adına
Muâviye Kilisesi denilen bir kilisede topladı. Sonra kalkıp müslüman
askerlere şöyle seslendi: “Ganimeti üçe böleceğim. Bunun bir hissesini
gemilere bir hissesini Kıptilere, bir hissesini de size vereceğim. Zira bu
gemiler ve Kiptiler olmasa idi denizde düşmanlarınıza karşı herhangi bir
gücünüz olmazdı!” Ancak Ebû Zer kalkıp şöyle dedi: “Ben, Resûlullah’a
( ‫ ة‬3 ‫ ال اا ةاا واا‬aleyhi v e s e lle m ), hakkı söylerken kimseden çekinmeden söylemem üzerine
biat ettim. Şimdi ey Muâviye! Gemiler de bizim ganimet mallarımızdan
olduğu halde onlara da mı bir pay vereceksin? Kıptileri ücretli tuttuğumuz
halde onlara da mı bir pay vereceksin?” Bunun üzerine Muâviye ganimeti
Ebû Zer’in dediği şekilde paylaştırdı.

‫ب ن ال ث م‬ ‫ع ض‬ ‫ئ‬ ‫ ئغا ت و ت ى‬، ‫ي ن أ خ ن ذ‬ ‫ئ ق ئا ة‬ ‫ خدت ثا‬٤ ١ ٣٤ / ° [ - ) ٦٧٧١(

‫ عن‬، 0 ‫ ص ءب ي بن مع ذا‬،‫شبي‬
‫م‬ ‫ ثن ا ي حش بن‬،‫ج بن الزيي‬ ‫ ثن ا‬،‫ ثن ا أيي‬،‫ا ل ج م ص ي‬

‫ ز ال‬، ‫ والل ه ما رأتا ر ج ال أ م ح ى ب ال م ن ط‬:‫ قا را لغ من بن ا ل ح طا ب‬، ‫ أن د مرا‬،‫ج مر بن نءم‬

‫بن رن و د‬
‫؛ء ثأن ث حض الغ\س م‬2‫ مننف ظ أبين ا ل مؤمغير‬،‫ ز ال أ ث د عش ا ل مثاؤقين‬،‫أقنتب ال ح ق‬

:‫ ق ات‬٠ ‫ترف ا(ثي‬,‫ن‬

‫بت ي‬‫و؛ يتق م‬ ‫ كذ بم أ زال م ق ذ ز ك‬: ‫ه ق ات غ ه ثق ن ا ب ه‬ ‫ال م‬
‫ء ذ أث ر‬ ‫ ز| ش ق ت‬، ‫ ث ز‬: ‫ي ذ ة ص ن ت و ة ذ‬ " : ‫ قا د غ ي‬، ‫ أبر ث م‬: ‫ قا ت‬، ‫ق ه‬ ‫ت ق ئ ؤ ؛ا‬

" ‫ دأء أ قآل ب ن محي أتي ي‬، ‫ب م أ غ ي ي ن رب ح ال ي ئل ه‬

Cübeyr b. Nufeyr bildiriyor: Bir grup Ömer b. el-Hattâb’a : “¥ ‫ ة‬1‫أ ل س‬
Senin kadar adaletle hükmeden, hakkı söyleyen ve münafıklara karşı şiddetli
olan birini görmedik. -E y Müminlerin emiri- Sen Resûlullah’tan (sa lla lla hu aleyhi

vese lle m ) sonra insanların en hayırlısısın” dediler. A vfb. Mâlik: “Vallahi yalan
söylediniz. Resûlullah’tan (sa lla lla hu aleyhi v ese lle m ) sonra ondan daha üstününü
:gördük” deyince, Hz. Ömer: “Ey Avf. Bu kişi İtimdir?” diye sordu. Avf
Ebû Bekr” karşılığını verince, Ömer: “Avf doğru söyledi, siz ise yanlış“
 ibn Muhayrîz 609

söylediniz. Vallahi Ebû Bekr misk kokusundan daha güzeldi. Ben ise
ailemin devesinden daha aşağı biriyim . ”

‫ ثن ا ث وت ى ئ ذ‬،‫إت' م ء ي كتابه‬
‫س د تن أ خ ن ذ ثن ر‬ ‫ أ ي زال‬h ı r ı / o [ -) ٦٧٧٢(

‫ عن أيي بكو بن أيي مري م قا نت‬، ‫ حدثن ا بقيه بن ال ول د‬،‫ ثط ئ ؤند بن سع يد‬، ‫إشت ايى‬

‫" ال بممة ال ثت د جث الف م ه خ ز‬ ،‫ عن أيي ب م بن ن مير‬، ‫تن ج مر بن ن م‬°‫ح دقتى ا‬

" ‫ي رك ن جبس م ح و‬
Cübeyr b. Nufeyr der ki: “Kişi kabilesinin meclisinde oturmayı terk
etmedikten sonra dinde tam mânâsıyla anlayış (iiim) sahibi olamaz.”
Cübeyr b. Nufeyr; Ebû Bekr es-Sıddîk, Öm er b. el-Hattâb, Muâz b.
Cebel, Ubâde b. es-Sâmit, Ebu’d-Derdâ, Ebû Zer, Nevvâs b. Sem’ân, îrbâd
b. Sâriye, Ebû Sa’lebe el-Huşenî, Avf b. Mâlik, Ka’b b. îyâd, Sevbân,
Abdullah b. Amr b. el-Âs, Abdullah b. Ömer b. el-Hattâb, Ukbe b. Âmir,
Ebû Hureyre, Enes ve ashâbdan başkalarından rivayetlerde b ^ u n m u ştu r.
Takrîb 4212, 343 ‫س‬
, Takrîb 4080, Takrîb 4170, 4237 ‫ل س‬, Takrîb
‫أ‬
1056, Takrîb 2924, Takrîb 4057, Takrîb 347

İbn Muhayrîz
Onlardan biri de sabır ve tevazu sahibi olan Abdullah b. M uhayriz’dir.

‫ ثن ا يمحى بن‬،‫ ثن ا أثو فعي ب ا ل حراني‬،‫ ] حدثت ا م ح م د بن معمر‬١٣٨/®[ -) ٦٧٨٢(

:‫ قات‬،‫ ص خال د تن ذتقل ي‬،‫ ظ أ ط ئ هم د ال مب ض‬،‫ ظ ا لآززائ‬،‫ ^ الب ابل ي‬١ ‫محب‬
:‫ وعنده ز جت يغرق ق ات‬:‫قات‬ ‫ح رج 'ئذ م حيرين إ ر برار ثغ ر ي بئة ثوب ا وال زار ال‬

‫ ك ال إ ر ائن‬:‫ قات الث ج د اتزي ي ره‬،‫بمح دا وكدا‬: ‫^ وي د‬١١٤ ،" ، ^ ١‫" بجز ئث‬
‫بم ي مما م و ل م‬ ‫ " إئت ا ج ئ ت أقتري بمالي و ل م أ ج ن أش ر ي‬:‫ ق ات ابن م ح رير‬، ‫م ح ر م‬
‫ر‬.‫ب‬
-""،‫ث‬
-""‫*•اد‬
Hâlid b. Dureyk bildiriyor: “ibn Muhayrîz, bir elbise almak için bir
manifaturacıya gitti. Manifaturacı onu tanımıyordu, ama yanında onu
tanıyan biri vardı, ibn Muhayrîz: “Bu elbise kaça?” diye soruncaj
manifaturacı: “Şu kadara” deyip fiyatım söyledi. Yanındaki adam: “ibn
İbnM uhayrîz 610

Muhayrîz’e iyi davran” deyince, îbn Muhayriz: “Ben, dinimle değil, paramla
satın almak için geldim” deyip satın almadan kalkıp orayı terk etti ,

، ‫نت ئن خ م‬
‫م‬ ‫ ئ مح د الثؤ ئ‬،‫خ ه أثو ث م ئ ن ابل ي‬ hT A /o [ -) ٦٧٨٣(

،‫ تق ت أن ابن م حئريز‬:‫ قات‬، ‫ ثت ا ر جاء بن أيي شل ن ه‬،‫^؛‬£١^ ‫بمامح د ئق‬ ‫ ثن ا‬،‫ح د ب ي أ ي‬

‫ ي رفن هد؛؟ فذم ؛بن‬: ‫ ق ات لت ز ي د‬، ‫ن لح د غ د ر ج ل ب ن ا ل رازين ثغ ر ي ثنة رب ا‬

٠٠ ‫نف ن بديتثا‬
‫نشت ي بدراه من ا ي‬
‫ر‬ ‫ ق ا م وائلط؛ " إثت ا‬،‫م حيرين‬

Recâ b. Ebî Seleme der ki: Bana bildirilene göre îbn Muhayrîz bir giysi
almak için manifaturacıya gitti. Adamın biri manifaturacıya: “Bunun kim
olduğunu biliyor musun? Bu kişi ibn Muhayrîz’dir” deyince, ibn Muhayrîz
kalktı ve: “Biz dinimizle değil, paramızla alışveriş yapmaya geldik” karşılığını
verdi-

‫ ئ‬،‫م‬ ‫نمت ثن‬ ‫ ئ مه د اتل ئ‬، ‫ اء م <] خدثث ا أ م ث م ئ ذ ن ا ل ك‬/‫ [ م‬-) ٦٧٨٤(
‫ ه غق ئ‬3‫ ة‬:‫؛‬١١‫ ؛‬،‫ ها أثو رزئ‬،‫ ها مح ثص تؤم‬،^ ^ ١‫مد الشر‬ ‫لخسص‬ ‫ا‬
‫ ؛ ك يدع و‬: 0‫ب ول و‬
‫شج ئ م م‬ ‫ال ه‬1‫ يذ و وذ م‬،‫ يا أثا م حيرينشج ن ت الثامن‬:‫بري ك‬
‫ه ا‬4‫ ي حم له عل‬1‫ إدم‬: ‫م ولت‬ ‫ و سم ن ت‬:‫ قات‬، ‫ي ن المص ذ‬
‫ابن م حيرين إ ز ثيابه ال ذ ي ثف‬
:‫ قات‬، ‫ ئ ب ت بما‬، ‫ وكان أ خ ي اق ا ب إقي ال ئ ق‬،‫ فانق ق فا م ح ي ه ثني ن‬:‫ قات‬، ‫ا ق خ د‬
،‫وبأعثي أثة ن غ ل غ ز ئاجر يشتري قؤثا ق ات ز ي د "ىن مع ه ل ه جرت ثذ؛ ؛س م حثرير‬
١^ ‫ نحزخ ونز يشتر منة‬،" ‫ ^ د حض نث ري ب مممظ ز إل نقتر يي؛تيثا‬١ ،‫ " أ ف‬:‫ق ات‬
Ebû Z ür’a der ‫نكل‬: !Hâlid b. Dureyk, ibn Muhayrîz’e: “Ey Ebû Muhayriz
.İnsanların senin hakkında hoşuma gitmeyen şeyler söylediklerini işitiyorum
.Bazıları tutumluluğundan dolayı bu tür giysilerini giydiğini söylüyor
”Birinin de bu tür giysileri cimriliğinden dolayı giydiğini söylediğini işittim
deyince, ibn Muhayrîz gidip pamuklu iki giysi aldı ve giydi. Giysiler içinde
.de en çok pamuklu olanları severdi
Yine bana ulaşana göre ibn Muhayrîz giysi satın ‫ ئل؛آآل ك‬için bir tacirin
”yanına girmişti. Yanındaki bir adam tacire: “Bu adam ibn Muhayrîz’dir
deyince, ibn Muhayrîz: “Of! Biz dinimizle değil paramızla alışveriş yapmaya
girdik” karşılığım verdi ,
 ‫‪İbnM uhayrîz‬‬ ‫‪611‬‬

‫(‪ ] ١٣٩/®[ -) ٦٧٨٥‬حدثت ا م ح م د بن مغ م ر‪ ،‬قاتت ثت ا أثو ف م ب ال مائ ي‪ ،‬قا د‪ :‬ثت ا‬

‫ش ظل‪،‬ت ظ ‪ ،^£ ١^ ^ ١‬ح دبثى أس ي د بن عبد ‪ ، ^ ^ ١‬غذ حا ل د بن‬ ‫مبش ئ ذ عبد‬

‫‪ ،^ ٥‬قات‪ :‬قات ثى !مر م حيرين‪ :‬زد عش أ ل منة الناس‪ ،‬ه اف ريت أق عن انه كطيه‪ ،‬وريهله‬
‫ث ي ه ‪ ،‬وق م ي ت تط و‪ ،‬ئت‪ P :‬ز؛خ مهن ا‪ ،‬ئ د‪ :‬ثأ هأ لأ‪ :‬مادا قا د الق امث؟ قات‪ :‬ئ ك‬
‫قالوا‪ :‬يمن اثن م حئ ريز‪ ،‬ق ر خ بذلل ق‪ ،‬و ك ا ‪ 0‬يلت س المحا ب ال ث زلثه ا ل ق ن ز‬

‫‪: ib n Muhayrîz bana: “insanların hakkımda‬لكا ‪Hâlid b. Dureyk der‬‬

‫‪konuşmalarına engel ol” deyince gidip Kıpti cinsi bir sarık ile bir gömlek‬‬
‫‪aldım, ibn Muhayrîz bunları giyip gitti. Daha sonra bana: “insanlar şimdi‬‬
‫‪,hakkımda ne diyorlar?” diye sorunca: “ibn Muhayrîz güzel giysiler giyiyor‬‬
‫‪diyorlar” karşılığını verdim, ibn Muhayrîz buna çok sevindi, ibn Muhayriz‬‬
‫‪elle dokunmuş buğday rengi giysiler giyerdi,‬‬

‫م‪ ،‬ثن ا‬ ‫م ‪ ،‬ثعا عتد الثؤ ئق أ ح ن د ق‬ ‫ج‬ ‫(‪ ] ١٣٧٥[ -)٦٧٨٦‬حدبن ا أخنت بن‬
‫ن خ ت ذ بن عبد ال ميز‪ ،‬قات؛ كت ب إ ي ض ره‪ ،‬عن ا الورامي‪ ،‬عن أتي ي بن عيز ال ر ح ض‪،‬‬
‫غذ ءي د ‪ -‬تن ذزئ ك ‪(١٤ ،‬؛‪ :‬ئ ك الئن ت ئ ي م ن ا وم ن تق أ ذ بم ش؟ قات‪ " :‬ا لهزاث‬

‫زال ن ن ئ ئ "‬
‫‪Hâlid b. Dureyk der ki: ibn Muhayrîz’e: “(Ashâbdan) yetiştiğin kişiler ne‬‬
‫‪giyerdi?” diye sorduğumda: “Hibere denilen pamuktan giysiler ile seyrek‬‬
‫‪dokunmuş giysiler giyerlerdi” dedi.‬‬

‫(‪ ] ١٣٧٥ [ “) ٦٧٨٧‬حدثن ا أ خن ن بن يغف ر‪ ،‬ثتا عيد ألل ه بن أ ح م د بن حمح ل‪ ،‬ثن ا‬

‫‪ £ ^ ^ ١‬بن عيد ائثزيز‪ ،‬ها ‪ :3‬كت ب القا ضنزة ‪،‬مح عن ز جاؤ بن أبى سلم ه‪ ،‬قا نت ثا ن ابن‬

‫ين وب ر م"‬
‫محري‪ " :‬لآن؛كون قي جندي بزمحن أحب إ؛ي تن أن أف‬
‫‪İbn Muhayrîz der ki: “Derimde alaca hastalığının bulunması, benim için‬‬
‫”‪ipek giysiler giymekten daha iyidir.‬‬

‫(‪[ -) ٦٧٨٨‬م‪/‬ا‪ ،‬م ا ] حدثن ا أ ح ن د بن جغ مر‪ ،‬ثن ا عثد الل ه بن أخن ت بن ح س ل‪ ،‬قا د ‪:‬‬
‫ظ ا ك؛ك م ثن م وت ى ‪ ،‬ئات‪ :‬ثن ا ض منة‪ ،‬عن ث ن ى بن أيي ع مرو ا ل م ح اتي‪ ،‬ور جاء‪ ،‬ئ ا ال‪:‬‬

‫ص ‪ ،‬د م ات> ثق ‪-‬ى بد بن دري ك‪ :‬؛ ر أكره أن يرئدوك‬ ‫س ج‬ ‫سرير وبين ث ن‬ ‫ي ن ؛ئق‬
612 İbn Muhayrîz

‫قهزى نث‬، ‫ قأ م‬:‫ ه\ت‬،" ‫حاال‬-‫ أؤ أ ر م أ‬،‫ قال)ت " أعوذبالل؛أ أن أرش شسي‬،‫زمحئلوف‬
‫ومحن أبيصين مصر م م ل ت ي نا‬
Yahyâ b. Ebî Amr eş-Şeybânî ile Recâ derler ki: îbn Muhayrîz, ailesi
tarafından imal edilen iki parçalık bir giysi giydi. Hâlid b. Dureyk
kendisine: “insanların seni zahid veya cimri görmelerini hoş
deyince, ibn Muhayrîz: “Bu konuda kendimi veya *
başkasını temize çıkarmaktan Allah’a sığınırım!” karşılığını verdi. Ardından
emretti; Mısır yapımı beyaz renkte iki parçalık bir giysi aldırdı ve onları

bj ، ‫ ^؛ ب ن أ ح م د ث ن حس د‬١ ‫ئ ع ت د‬ ، ‫ أ ح دبن ا أب و ب ك ر ب ن ما؟ ك‬١ ٤ ‫ م‬/ ‫ )“ ل ه‬٦ ٧ ٨ ٩ (

‫د بن‬ ‫ ص عتد‬،‫ جاء بن أيي م شه‬-‫ ص ر‬،‫ كت ب إلثا ض ره‬:‫ا لخنس بن حم د ا لخزي قات‬
،‫ ثا اس م حيرين‬:‫ ق ات له‬، ‫ ن خ ل ابن م حيرين غ ر ن ث ئ ا ن بن عتد الن ل ك‬:‫ قات‬،‫أبي ن م‬
‫ ح ه م د‬- ‫ " أق ائث ا‬:،3^ ،‫ مم د أ«ءبذهثا غثة‬:،3‫ ظ‬،" ‫ " ت عم‬:‫ا‬3 ‫ا؟ ظ‬1‫بل ثغ ي أتمف زؤ ج ث ابمل‬

‫ ه( ؛‬، ‫ص‬ ‫ د ج ئ أيي زنة ط ض‬:‫ قات‬،" ‫ ؤه ا آلجل محن محه‬،‫ذئ إ ص‬

Ü& ‫ ئش‬:‫ ؟ي‬،3‫ مما‬،‫ ثلث ا حر ج ابن م حثريز بيعتك‬، ‫ ائب عطيه ا ل أ م‬،‫ ب إ اثن م حيرين‬:‫باللت‬
‫را ت ن ا ن ي ت ئ ةن ي ط؛ ا ل ت ث ت ا ن؟‬

Abdullah b. Ebî Nuaym bildiriyor: ibn Muhayrîz, Süleymân b.

Abdilmelik’in yanma girdi. Süleymân ona: “Ey ibn Muhayrîz! Duyduğuma
göre oğlunu evlendirmişsin, öyle mi?” diye sorunca, ibn Muhayrîz: “Evet!”
karşılığım verdi. Süleymân ona: “O zaman vereceği mehri biz ödeyelim”
deyince, ibn Muhayrîz: “Mukaddem olan mehiri ödedik. Muaccel olanı da
oğlum ödeyecektir!” karşılığını verdi.

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا عتد اللمؤ بن أ خ ن ذ ثن حسل‬، ‫ م ةا ] حدثت ا أب و ثقي بن مال ك‬/ ‫ )“ [ ه‬٦٧٩٠(

، ‫ أن عبد التب؛ي بن م ر وان‬،‫ ثن ا أبو زرعه‬،‫ خ ا؛ثغ ا أيو ب بن ئ و يد‬،‫ا لختن ن عئد ا لخنين‬

‫ ي أ م ز‬: ‫ مم ي ل ه‬، ‫ قرق ابن م حيريز مغزل ه ق م أ ك ن يد ح ه‬،‫بث ث إ ر ابن م ح ي ز ب ج ارية‬

‫ه‬ ‫ ^ ^ شي بج ث‬١‫ و ل م ؟ محادت م ن أ م‬:‫ قات‬،‫ م ح ث ائذ م حيرير غذ منزل ه‬،‫الجئ ؤ ب ن‬
‫ ث م ث مه د اخلللث قأخذفا‬: ‫ ق ا د‬،‫إقه‬
 İbn Muhayrîz 613

Ebû Z ür’a bildiriyor: Abdulmelik b. Mervân, hediye olarak îbn

Muhayriz’e bir cariye gönderince ibn Muhayrîz artık eve gitmez oldu.
Abdulmelik’e: “Ey müminlerin emiri! ibn Muhayrîz’i evinden ettin!”
denilince, Abdulmelik: “Neden?” diye sordu. Kendisine: “O na gönderdiğin
cariyeden dolayı” denilince de cariyeyi geri aldı.

‫م حم د بن‬ ‫ ثت ا‬4‫ م ة ا ] ح د ق ا أث و حام د أ ح م د س م ح م د ب ن جبل ه‬/ ‫[ ه‬ “) ٦ ٧ ٩ ١ (

‫ أ ح رني عبد النا ج ز بن موص أثو‬، ‫ حدت ا زيد بن ا ل حث ا ب‬،‫ ثن ا م ح م ذ بن راي‬،‫إش حا ى‬

٠' ‫محامال‬- ‫ؤ وا‬.‫أته ق‬ ‫ل‬ \ ‫ " الل ي أ‬:‫ ف و د‬، ‫تن ض‬:‫ط ا‬ : ‫ قا د‬،‫ئغاوية‬
Abdülvâhid b. Mûsa der ‫ل ط‬: :ibn Muhayrîz’in şöyle dua ettiğini işittim
Allahım! Seni gizlice zikretmeyi bana ihsan et “!”

‫ ثعا‬، ‫حس ل‬- ‫ ثن ا ع ئ د الله ب ن أ خ ن ت ب ن‬،‫ ا ] ح دثن ا أ ح م د ب ن جعف ر‬، ‫ م‬/ ‫[ ه‬ ") ٦ ٧ ٩ ٢ (

‫ قات‬:‫ قات‬،‫ صر ي حش بن أيي عم رو‬،‫ حددن ا عثا د بن عثا د‬،‫ تحا ص نزة‬،‫س م م و ف‬° ‫ه ازون‬

‫مصرع ا‬ ‫ " إ ي أغ ض أذ بمر ض ال ق‬:‫ فولوذ أخنثا ائذ م حيرين‬:‫قا ابن م حترم‬
، ‫ ثن ا ض ن ز ة‬C‫ ثن ا ال ول د ب ن شجا ع‬، ‫مه د الل ه س أ خ ن ت‬ ‫ ثن ا‬، ‫ ح دثن ا أ خ ن ذ س جع ف ر‬. ‫ءل ي‬.‫ل ن و‬

‫ ؤت ا‬،‫إذا ث د ي قات " زن ا يدريلث‬ ‫س ري ن‬ ‫ ش من ث ائذ‬:‫ قات‬،‫ء زم ئن ن ش ا ن‬ ‫غذ‬

" ‫بجلف؟‬

İbn Muhayrîz der İri: insanlar: “ibn Muhayriz bize şöyle bildirdi...” gibi
sözler söylüyorlar. Oysa Allah’ın bundan dolayı kötü bir şekilde canımı
almasından korkuyorum!
Abd Rabbih b. Süleymân der İri: ibn Muhayrîz methedildiği zaman:
“Nereden biliyorsun? Sen hakkımda ne biliyorsun İri?” derdi.

‫ ثن ا ال ول ي د ب ن‬، ‫ ثئا ع ئ ذ الله ب ن أ ح م د‬، ‫ح دثن ا أ خ ت ن ب ن جعم ر‬ ] ١ ٤ ٠ /،‫ [ ؛‬- ) ٦ ٧ ٩ ٣ (

‫ "ك مح م‬٠٠ :‫ بمو ت‬،‫ ش م ع ت ا س م حترير‬: ‫ ق أ د‬، ‫هم د ز م ب ن نلث ما ن‬ ‫ص‬ ،‫ظ صم زة‬ ، ‫ ع‬1‫ئ ج‬

ö\j ،‫ا‬-‫أص ث ث ة م ن د ه ب ي شي ن به‬ ‫ أ ن أ خل ؛ ؤلم ئ ؤ‬،1 ‫ ود لل‬C‫ ؤد م ي ة "كدبته‬İJiP ‫ي ت ق ى آ ش‬

" ‫كان ه اشل ل لجع ل يواريه ا‬

İbn Muhayrîz şöyle der: “Hepiniz yarın Allah’a kavuşacaksınız. Oradaki
lakabınız da dünyadayken söylediğiniz yalan olacaktır. Yalan söylemeniz,
614 İbnM uhayrîz

kişinin çolak bir eli olmasına rağmen altından olan parmağıyla övünmesi
gibidir.”

‫ محا عتذ ال ر بن أبا ن بن ف دا د‬،‫ م ائ ] حدثت ا ت ح ث د بن عل ي‬/ ‫ت ه‬ -) ٦٧٩٤(

، ^ ‫ ^ ؛‬١ ‫ عن ع م بن عبد النيلي‬،‫ ثن ا ض م نة‬،‫ ثت ا بكن بن ث صر اشت م الني‬،‫اشت م الني‬
‫ ه ات لث‬C‫ ئنث ا أردتا أن م ارقة‬،‫ ص ح ب ابن م ح ترم زي ال ؛ي الث ائؤ في أ ر م الروم‬:‫قاد‬
‫ امئثهثغث أن‬0‫ وإ‬،‫' إن انث هثئ ث أن ئي رفث ز ال ثئزفت ئا قنأ ن‬٠ ‫ قادت‬،‫ أؤصغي‬:‫سريز‬ ‫اثن‬
" ‫طف أن ئ ث أ د ؤ ال ق ث أ د م ح ل‬ ‫ نإ ن؛‬، ‫ ف د‬، ‫تن ش ئ ز ال بم ث ى إقل ق‬
Ö mer b. Abdilmelik el-Kinânî bildiriyor: İbn Muhayrîz, Bizans
topraklarında olan Sakada bir adamla ile arkadaş oldu. O ndan ayrılacağımız
,zaman: “Bana öğüt verir misin?” deyince, adam: “Eğer, başkalarını tanımayı
ama kendin tamnmamayı başarabilirsen öyle yap. Eğer başkasının sana
gelmesini beklemeden sen onların yanına gidebiliyorsan, öyle yap. Eğer
”kimseden bir şey istememeyi, senden istenmesini başarabilirsen öyle yap
dedi .

‫ ثئ ا‬،‫ ثغ ا م ح م د بن عئد الثؤ الحص زمجد‬، ‫ بن أ ح م د‬Û‫ ] حدثت ا نلت ما‬١٤١/®[ “) ٦٧٩٥(

،‫ ض ائن م حيرين‬،‫ عن ذازذ ئن م ه ا جر‬،‫نن‬

‫ح‬ ‫ ئ معاويئ ئ ذ‬،‫أخ ط بن عتد ال ق بن قوض‬
:‫ ه\ال‬،^ ١ ‫ أؤص ئى ر ج م ل ق‬:‫ ه م ك‬. ‫ ص ح ب ت ق صال ه بن عتيد صا ح ت ر وئ ل الل ه‬:‫قات‬
،‫ نح ن‬، ‫ئثهل غث أن ب ع رف و ال ثئ ز ن‬،‫" اخ ط ع ي ث ال ث خ صا ل سغ لق الثت ■بهن؛ إن ا‬
‫ ش د‬، ‫ي ه ن إلتا ال ا‬ ‫س زال‬‫ نإن اشثطغ ث أن ئ ج ل‬، ‫ ان م مل ع ت أن ئن م غ ز ال مم ك إل ثأثمع د‬0‫وإ‬

ibn Muhayrîz bildiriyor: Resû.1ullah’ın (sa lla lla hü aleyhi v ese lle m ) sahabisi Fadâle
b. Ubeyd ile beraber oldum ve: “Allah sana merhamet etsin. Bana öğüt verir
misin?” dedim. Bana şöyle dedi: “Benden şu üç şeyi belle. Allah seni
bunlarla faydalandırır: Eğer, başkalarını tanımayı ama kendin tamnmamayı
başarabilirsen öyle yap. Eğer dinleyip konuşmamaya gücün yeterse öyle yap.
Eğer sen başkasının yanında oturur, yanında kimsenin oturmamasını
sağlayabilirsen öyle yap.”
 İbnM uhayrîz 615

‫ثن ا‬ ،‫ ث ا عتد ال د تق أخن ت بن ح س ل‬، ‫محدبن ا أبو بكر تن مال ك‬- ] ١٤ ٧ ٠ [ -) ٦٧٩٦(
،‫ عن عتد الل ه بن ع و ف الق ا ري‬، ‫ش أ‬ ‫ عن ر جاء بن أ ي‬،‫ثت ا ضنزه‬ ‫ه ازون ن‬

‫ ئن‬P ، ‫ ق ت ن؛وأ يثوسم ؤظ ى الج ض " محن غ ال ة ى اخل ال ئ ي ذ أش ل م ي‬:‫قات‬

" ‫أ نحر غذ ذبمف جين عرف وشهز‬

Abdullah b. Avf el-Kârî der ‫لظ‬: “Rodos savaşında askerlerin durum unu
çok iyi hatırlarım. Açıktan en fazla namaz kılan ‫ ل§نظ‬.ibn Muhayrîz idi
Ancak bu konuda şöhret olunca açıktan namaz kılmayı azalttı.”

‫ ثت ا‬، ‫ ثن ا عتذ الثؤ بن أ ح ن د بن ح م‬، ‫ ] حدق ا أبو بكر بن تالل ه‬١٤١/®[ -) ٦٧٩٧(
‫ ز التي‬:‫ ئت‬،‫ عن ال مولب د بن ي ق ا م‬، ‫ط أ‬ ‫ ص ر جاء بن أي‬،‫ثت ا ضمه‬ ‫ن ازون ن‬
‫ إن‬٠٠ :3 ‫ ب م أ ثنى ز ال غش ص زيف؟ ظ‬،^ ‫ ^؛‬١‫ ! ر‬:‫ ئ ئ ك البن م حيرين‬،٤^ ^ ١^ ^ ١

"‫ب‬ :‫ك ال ز ال ج‬

Velîd b. Hişâm der ki: Velîd yazın çıkacak ordulara beni komutan yaptı.
İbn Muhayrîz’e: “Senin de gördüğün gibi bana böylesi bir görev verildi ve
senin görüşlerine ihtiyacım var” dediğimde: “illâ ki bana ihtiyacın olacaksa
görüşmelerimiz gece olsun” karşılığını verdi.

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا عئد الل ه بن أخنت بن ح م‬، ‫ ا ] حدثن ا أثو بكر بن م ال ك‬1‫ا‬/ ‫ [م‬-) ٦٧٩٨(
، ‫ عن هث ا م بن مشب م ا ل إل ابي‬، ‫ عن ر جاء بن ش ش ق‬،‫ ثن ا صمزه‬،‫ه ارون بن مع زوف‬
:‫ قات‬،٣ ١ ‫ ده ب‬: ‫ ما فذا؟ محل ت‬،‫ ي هث ا م‬:3 ‫ د ما‬،‫عثته‬ ‫ ت أل ت اس تخزين‬:‫ه ا لأ‬
‫ زي ت ق آ د غذ أ م خ ر ؛ذ؛ عزف ظ غ ي م ه‬İ İ ‫م‬ ‫" ون ني إل ت ذ ; ش ب ظ ائ م كثا ث‬
" ‫؟‬4‫يمد‬ ‫وق و ال‬ ‫ "كز ج ل أثاة‬،‫ة وهزيعرفه‬1‫^ لت أل‬
Hişâm b. Müslim el-Kittânî bildiriyor: ibn Muhayrîz’e ard arda birçok
soru sordum. Bana: “Ey Hişâm! Bu soru yağmuru nedir?” deyince, ben:
“İlim gitti onun için soruyorum” dedim, ib n Muhayrîz bana şöyle karşılık
verdi: “Allah’ın Kitabı var olduğu müddetçe ilim gitmez. Adam bir soru
soruyor, fakat yapması gereken şeyin zaten daha önce bildiği bir durum
olduğunu görüyor. Böyle bir kişi bilmediği için som soran kişiyle aynı olur
mu?”
‫‪616‬‬ ‫‪ibn Muhayrîz‬‬

‫(‪ ] ١٤١/®[ ")٦٧٩٩‬حدثت ا أب و بكر ئن ت ابلي ‪ ،‬ثئ ا عبد الثؤ بن أ ح م د بن ح م ‪،‬‬

‫ر روئ‪ :، (١٤ ،‬لز أ ف ن‬ ‫ح د ش ا لخشن بن عتد ا ش ‪ ،‬ح دك ا ايوث بن ن ؤي د‪ ،‬غذ‬

‫بالغ ا‪ £‬أ ح د يطهر عثت ا ل ح ج ا ج بن قونفت إ ال ابن م حيرين‪ ،‬وأبو ا لآقض ال ش د ‪ ،‬ق ات لث‬
‫لأمإك‬ ‫ال إ ل ت ‪ :‬؛ ة م ق ء مم ‪ ،‬أ ل المبةق‬

‫‪: Şam’da Haccâc b. Yûsufun kusurlarım sadece ibn‬لكل ‪Ebû Ziir’a der‬‬
‫‪Muhayrîz İle EbuTAbyad el-Ansî açıktan dile getirip eleştirirlerdi. Bundan‬‬
‫‪dolayı Velîd, ibn Muhayrîz’e: “Ya bundan vazgeçersin ya da seni ona‬‬
‫^‪(Haccâc’a‬‬ ‫‪ririm ” d ed i.‬‬

‫ح م ‪ ،‬ثنا‬ ‫‪ [ ")٦٨٠ ٠‬م ‪ \ /‬ة‪ ] ١‬حدثنا أب و بكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا عتد الل ه بن أخن ت بن‬
‫م خ ئ د بن ‪0‬كار‪ ،‬ثن ا عئد الله بن الثتارك‪ ،‬عن علي بن شي‪ ،‬ه ا‪:3‬ش م عت !س م حت ربز‪،‬‬
‫م و لأ‪ " :‬م ن مشى ص يذ ي أييي مم د ع م ة‪ ،‬إ ال أن ينش ئ ‪ ،‬ش ي ط ل ه ا لأذى ص طريقه‪C‬‬

‫وم ن دع ا أباهبا ن ي ه أؤ كنس ه ق د ع م ة‪ ،‬إ ال أن يم ول‪ :‬يا أب ت‪'٠‬‬

‫‪: “Yoldan ona eziyet verecek bir şey kaldırmak için‬لكل ‪İbn Muhayrîz der‬‬
‫‪olmadıktan sonra yolda babasının önünde yürüyen kişi ona asi gelmiş‬‬
‫‪demektir. Kişi “Babacığım!” demesi dışında babasına ismi veya künyesiyle‬‬
‫”‪seslendiği zaman ona asi gelmiş demektir.‬‬

‫(‪ ] ١٤٢/®[ ")٦٨٠١‬حدتحا أثو ث م ئق ت الل ه ‪ ،‬ثت ا غيد الل ه ن أخن ت بن خ م ‪ ،‬ثن ا‬

‫ال ول ي د بن ش جا ع‪ ،‬ثن ا ض م ن ة‪ .‬ح و حدثن ا أبو خا ب ز بن جبل ه‪ ،‬ثن ا م ح م د بن إ شتا ق ‪ ،‬ثن ا‬

‫أ خ ن د بن ال ول ي د‪ C‬قا د ‪ :‬ثت ا عند ال وه ا ب ثنئ ح ده‪ ،‬ثن ا ض منة‪ ،‬ضر ر‪ -‬جاء بن ح وم‪:3U ،‬‬

‫م ع م ‪ ،‬ءق‪ 1‬ت ؛ئ ذ م حيرينت " والل‪ 4‬ن م د *كنت أغث‬ ‫ك ط في م ج ل س؛ب ن م حئرنز‪ ،‬دأتا‪5‬ا م ر‬

‫ق د مح ق‬ ‫ئ حم زة‪ :‬ثق ا تا ث ا ئ ذ ت م رير‪ :‬زال ث ؤ‬ ‫م‬

‫ب ءم‬ ‫لآئ ل ا ل آ ض "‪ ،‬نقا د‬ ‫‪:‬ث ا ؤة أت ائا‬

‫م حثريز أمال\ ل أئد ا ملأر<ترإ‬ ‫أغثبم\ء‬

‫‪Recâ b. Hayve der ki: İbn Muhayrîz meclisinde otururken İbn Ö m er’in‬‬
‫‪vefat haberi geldi. İbn Muhayrîz: “Vallahi onun hayatta kalışını yeryüzü‬‬
‫‪ahalisi için güvence olarak sayardım” dedi.‬‬
 ‫‪İbnM uhayrîz‬‬ ‫‪617‬‬

‫‪: ibn Muhayrîz de vefat ettiği zaman Recâ b. Hayve:‬ن ط ‪Damra der‬‬
‫‪“Vallahi ibn Muhayrîz’in hayatta kalışını yeryüzü ahalisi için güvence olarak‬‬
‫‪sayardım” dedi.‬‬

‫(‪ “) ٦٨٠٢‬ل®‪ ] ١٤٢/‬حدت ا أبو حا م د بن جبل ه‪ ،‬ث إ م ح م د بن إ ت خ ا ق‪ ،‬ثن ا ا لختن‬

‫حدثن ا أبو حف ص السيس ؤ ‪ ،‬عن■ع مرو بنش ل م ة‪ ،‬ثغ ا ت ع يد بن عبد‬ ‫بن عبد ا لعزيز‬

‫م ‪ ،‬قاد‪ :‬قات ائذ م ح ترم ب ما ج ب قققؤ؛ " ما ب م ي بم د ق من‬ ‫ا ش و‪ ،‬عن ع ي ه بن‬

‫قات‪ '٠:‬أج د وزئ لالزق "‬ ‫ق ي ؟ " ‪3‬ات‪ :‬ممئ كذ؛‬
‫‪Atiyye b. Kays der ki: ibn Muhayrîz malından sorumlu olan adama:‬‬
‫”‪“Yanımızda mal olarak ne kaldı?” diye sorunca, adam: “Şu kadar kaldı‬‬
‫‪karşılığını verdi. Bunun üzerine ibn Muhayrîz: “Yeni rızkın gelmesi‬‬
‫‪eldekinin bitmesine bağlıdır” dedi.‬‬

‫ه س م ح ئ د ‪ ،‬ثن ا م ح م د ن ي م ‪ ،‬ثن ا أب و بكر بن‬ ‫(‪ ] ١٤٢/®[ ")٦٨٠٣‬خ ا؛ثن ا عثد‬

‫أي م حق ■ح و حدثنا ث خ ئ ذ بن عيي بن أ ئ بن س ي ئان‪ ،‬ثنا م حم د بن عيي بن‬

‫م ح ترم‪ ،‬ئ اال‪ :‬ثن ا أبو أ سام ه‪ ،‬حدثن ا وهئ ب ‪ ،‬عن موشى بن غمته‪ ،‬محا د ‪ :‬ت م ن ت ابن‬

‫م حيرين‪ ،‬زد ح ن‪ ،‬م نة في جثا خب ا وئأه‪ ،‬ف ود ‪ " :‬أدوك ت الغامس الذا ما ت فيه م ال ي غ م ن‬
‫م ادق_تتثغ ذل(ف‪ ،‬ش ت ت أن م غ‬ ‫ا لخئأل يثه الذ‪،‬ي دؤ؛تماثا عأى ا إلن ال‪،£‬‬ ‫ال ن ن ل م؛ ئ‪،‬‬
‫كا ف و د ه ث "‬ ‫اني'‬

‫‪Müsa b. Ukbe bildiriyor: Remle’de beraber katıldığımız bir cenazede ibn‬‬

‫‪Muhayrîz’in şöyle dediğini işittim: “Daha öncekilerle de birlikte oldum.‬‬
‫‪Müslümanlardan biri öldüğü zaman onlar: «İslâm dini üzere iken canımızı‬‬
‫‪alan Allah’a hamdolsun» derlerdi. Sonra bu söz söylenmez oldu. Bugün‬‬
‫”‪böylesi bir sözü kimselerden işitmiyorum.‬‬

‫(‪ ] ١٤٢/®[ ")٦٨٠٤‬حدثن ا عئد الل ه بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن قب ل‪ ،‬ثن ا أب و بكر بن‬

‫أ ي م ح ه‪ ،‬ظ محس ى بن م ح‪ ،،‬عن ا ال ورا ئ‪ ،‬ءن عبد ربه بن م ح ؤ ‪ ،‬ض ا‪°‬دن م ح ني ز‪ -‬ح‬
‫و حدثن ا ع د الله س م ح م د بن جعفر‪ ،‬ثن ا ع ئ بن إ ن خا ق ‪ ،‬ثن ا ا ل ح ثت ن بن ا لخثن‪ ،‬ثن ا‬

‫معبذ الثؤ ئ ا لم حا زك‪ ،‬أب اك تزن ئ يزيد‪ ،‬ص م د ج بن ن ي ئ ا ن‪ ،‬ص مه د اش ثن‬

618 tbnM uhayrîz

‫م خق‬ ‫ أز ذ ي أز‬، ‫ م ح إ‬:‫ء م ث الثة‬ ‫م ا لخن ج د ل ئ ؤإ ال‬ ‫م‬ ‫و‬ " :‫ قات‬،‫سرين‬

" ‫ا زثني ؤ‬
Abdullah b. Muhayrîz der ki: “Şu üç şey dışında, mescidde konuşulan
her söz boştur: Namaz kılanın kıraati, zikredenin zikri veya hakkı soran ya
da soruya cevap veren.”

‫ ظ أي و‬: ‫ قا د‬،‫ ثت ا أبو بكر بن أبى ذ وذ‬،‫ ] حدثن ا أ ح م د بن إشيا ق‬١٤٣/®[ “) ٦٨٠ ٥(

‫ق في ؛‬-‫س ئ ز م؛ا إائ‬

‫(؛ ن د اش‬١٤٠ :‫ ظت‬، ‫ ض ا لآزالعإ‬،‫ ئ ضنتة‬:‫ قاد‬، ٣ ١ ‫غ م‬

‫فلس ه ن هرأى ابن ث حيرير ص م ت إلثه غ ن ة بن ا ثن ى ص ئهنبؤ‬

Evzaî der ki: “Abdullah b. Zekeriyâ Filistin’e gelip de ibn Muhayrîz’i

gördüğü zaman onun üstün fazilederinden dolayı kendini değersiz
görürdü.”

‫ *ط أثو الغا م ر‬:‫ قاد‬،‫ذاؤذ‬ ‫ ث ا اس \ل‬،‫ث ئ ؛ ئ خا ت‬ ‫ ] خ د ك أ غت ن‬١٤٣/« [ -) ٦٨.٦ (

،’‫ه‬ ‫ ى‬:‫ ؛ات‬،‫ه لآ‬ ‫(؛ أوئ ث م و خد ك غ ز و ئ‬١٤ ، ‫ ظ يذث'أق م‬:‫ ائت‬، ‫ئ ال م‬

‫ قاد‬: ‫ ق ا د‬، ‫ ج د ال مب ت ه‬, ‫ ح د ق ي ت ي ت أ م أ ي‬،‫ ح د ق ي إئزا م م بن وة‬،‫ثا ال؛ غن ا لآزنا?ؤ‬

■‫ه أد‬ ‫ ا لأنض ز ت د‬/ ‫ ة ن أ أ‬١^ ‫ زأنث‬1‫ رإذ‬،‫ قاغتي اش‬1‫ " إذا نمح ق ء ت‬:‫سرير‬ ‫لي اثن‬
"‫ه‬ ‫مب س ائ الء ص أ إل ت غ م‬

Rabîa b. Ebî Abdirrahman bildiriyor: ibn Muhayrîz bana dedi ki: “Şayet
hayrın yaygın olduğunu görürsen bunun için Allah’a hamdet. Ancak şerrin
yaygın olduğunu görürsen yere kapan ve Allah’tan, üm m et-i M uham m ed’in
üzerinden belaları hafifletmesini dile ‫”؟‬

: ‫ ه ا د‬،‫ ثن ا أبو بكر بن ش ذاؤذ‬:‫ قات‬،‫ ] حدثن ا أ ح م د بن إش ح ا ى‬١٤٣/®‫ )“ ل‬٦٨٠٧(

‫ عن عتد الل ه بن‬،‫ عن أ ي ع مرو ا الوزاعي‬،‫ ثت ا ال وي د بن مش إ م‬،‫ثن ا م ح م ود بن خ ابي‬

‫ ه ائء\مي ئ‬3‫ قا‬،٠٠‫ء و‬ ‫مو ب ي‬ ‫ي‬ ‫مها‬ ‫ا ويد‬ ‫محح‬ ‫ " ظون فص‬:‫سري قات‬
'٠ ‫ح ة ه‬-‫نه أب؛ ين ح ى ب م ال‬،‫ ي م ث غ ة ك ئ ز ة حا‬٠' 3‫ئ‬ ‫"ي ن بكو ن‬ : ‫نحم‬

Abdullah b. Muhayrîz dedi ki: “ö y le bir fitne olacak ki kişi müm in

olarak sabahlayıp kâfir olarak akşamı edecektir.” Abbâs b. Nuaym kendisine:
 ‫‪İbnM uhayrîz‬‬ ‫‪619‬‬

‫‪“Bu nasıl olacak?” diye sorunca, Abdullah: “Kişinin aşırı öfkesi kendisini,‬‬
‫”‪tâbi olması gereken kişilerden alıkoyacaktır” karşılığını verdi.‬‬

‫(‪ ] ١٤٣/®[ -) ٦٨٠٨‬خدثث ا أ خت ن ئق إشئ ا ى‪ ،‬محا مه د الثؤ تق ن ي ن ا ذ ثن ا ل أ ئ غ ه‬

‫الق جنثا ئ‪ ،‬ثنا م حمود بن حال د‪ ،‬ثئا عمو بن عتد ائزا جز‪ ،‬قا د ‪ :‬شمع ت ا لأؤزاعي‪،‬‬
‫ي ح د ث‪ :‬أن !س م حتريؤ‪1 ،‬راد أن يشتري‪- ،‬؛‪L‬ريه‪ ،‬س د لت‪ :‬أ‪-‬حبزال إل[ئ دريده‪ 1‬ش‪1‬ث؟‬

‫دبث زأش أن يغبنه م‬

‫ئكره م‬

‫‪Evzaî der ki: îbn Muhayrîz bir cariye satın almak isteyince ona: “O nu‬‬
‫‪kendin için mi istiyorsun?” diye soruldu, ibn Muhayrîz bu sorudan‬‬
‫‪hoşlanmadı ve cevap vermedi.‬‬

‫ط الثؤ ئ ثث نان‪ ،‬تحا غنى ئ‬ ‫(‪ ] ١٤٣/®[ -)٦٨٠٩‬خدثثا أ خ ط ئ إشغاى‪ ،‬ظ‬

‫عئ م‪ 1‬ن‪ ،‬ثن ا ب م ه‪ ،‬ق ا د ‪ :‬ت أ ك ا الوزاعي ‪ ،‬مما د ‪* :‬ك ا ن عئد الل ه س م حتربز يشزث ائئ اؤ‪،‬‬

‫ن رغ ي ؛ م حس‬
‫و م و لأ‪ " :‬وأه ا|ي وهي م م ة أع ج ميه‪ ،‬ال م ح د غ الرأمس ‪ ،‬ز ال م‬

‫‪: Abdullah b. Muhayrîz su içtiği zaman: “Ehâli!” derdi. Bu‬لكل ‪Evzaî der‬‬
‫‪belime, “ne başı ağrıtır, ne masrafı vardır” anlamında Arapça olmayan bir‬‬
‫‪kelim ed ir-‬‬

‫‪ ] ١٤٤/®[ -) ٦٨١ ٠‬حدثت ا م خ ث ذ بن م عمر‪ ،‬ثت ا أبو ئعي ب ا ل حرايي‪ ،‬ثن ا ي حيى بن‬
‫عتد ال أؤ‪ .‬ح زخ ا؛ثن ا أ ح ن د س ائ ح ا ق‪ ،‬ثن ا عثد الل ه ن ن ل بما ذ ‪ ،‬ثت ا عب ا س بن ال ول ي د بن‬

‫ح د ب ي أ ت ئ ذ بن عبد ال ر ح من‪ ،‬ح د م حال د بن‬ ‫ث ا الورائ‪،‬‬ ‫يزيد‪ ،‬ح د ب ي ر‪ ^ ،‬الت‬

‫إر‬ ‫م ن ايلم‪ ،‬ونح ن ال نم‬ ‫كنا ئث ي أ ة ا لختل‪ ،‬أ مح ل‬ ‫"‬ ‫دري ك ‪ ،‬ه ات‪ :‬قات ابن م حريزت‬

‫م م ح غء؛ا إ ل ا ل خ م "‬

‫‪İbn Muhayrîz der ki: “Daha önce amelin ilimden daha üstün olduğunu‬‬
‫”‪dü^n ü rd ü k . Oysa bugünlerde ilme amelden daha fazla ihtiyacımız vardır.‬‬
‫ع هر ‪. ٠‬‬ ‫ء‪.‬‬ ‫‪ . .‬ص ‪ -‬ر ‪?.,‬؛‬ ‫م „‪.‬‬ ‫ء ‪ .‬ء ر‪ .‬ء ء‬ ‫ا‬ ‫‪,‬‬
620 ibn Muhayrîz

Abdullah b. Muhayrîz der ‫نكل‬: “ipin azar azar sağlamlığını ve kuvvetini

yitirmesi gibi din de sünnet sünnet çekilip yok edilir.”

‫ ثن ا عتد الل ه ت ذ أ خ ن ذ بن‬،‫ ] حدق ا أ خ ن ذ بن جعمر بن ح م دا ن‬١٤٤/®[ -) ٦٨١٢(

‫ت‬3 ‫ ئا‬،‫س رم‬ ‫ غذ عن رو بن عتد 'وخ ض بن‬، ‫ محا ض م ؛‬،‫ ثن ا ه ارون ئ ذ مع روف‬، ‫خ م‬
‫” كا ن ج د ي ائذ م حيريني حت م ال م ا د في ح ذ س ح‬

Amr b. Abdirrahman b. Muhayrîz der ki: Dedem her yedi günde bir,
Kur’ân’ı hatmederdi.

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا مه د الل ه ن أخن ت ب ن ح م‬،‫ ] خ ا؛ثن ا أ خ ئ ذ ب ن جعف ر‬١٤٤/،‫ [؛‬-) ٦٨١٣(

،‫ عن ا الوراعي‬،‫ حدثن ا أبو حم ص ا ل م ح ي ع م و بن أيي ت ش ه‬،‫ا ل ح س بن عتد الم رين‬

‫و‬ ‫ئ‬ ‫ س خن س قل ه ي تب ل الئؤ كا ذ ه‬٠' :‫ قاد‬، ‫ شمع ائذ ف م‬، ‫ت ح د ب ي ت ذ‬3 ‫قا‬

٠٠ ‫إ س ا ن ودابة ؤ؛أزاحئ‬

Evzaî der ‫لظ‬: işiten birinin bize bildirdiğine göre ibn Muhayrîz: “Allah
yolunda bir gece nöbet tutan kişi (nöbetini tuttuğu) her bir insan ve
hayvana karşılık bir kırât (sevap) alır.”

‫ تحا‬، ‫ ] حدثن ا أ خ ن د بن جعثرء ثن ا عئد الل ه بن أ ح م د بن حق ل‬١٤٤/®[ -) ٦٨١٤(

‫ ء ن اثن ث حيريزي جيء إ ل‬:‫ ئ ت‬،‫ غذ ر جاؤ بن أيي س نن ه‬،‫ ثن ا ص م ره‬،‫ه ارون ئ ذ مع روف‬
‫ ؤئ؛ هزغ م ن ه ا أ خ ذ ا ل ص حيم ه‬، ‫فف ا النصي ح ة يئ ربه نا فيه ا‬
‫ع ت د ال ن يل ي ب ص ح ي ف ة ي‬

Recâ b. Ebî Seleme der ki: ibn Muhayrîz, (halife) Abdulmelik’e içinde
nasihatler olan bir kâğıtla gelir ve onu kendisine okur, okumayı bitirince
Abdulmelik kâğıdı alırdı.

‫ ثما أي و ب‬،‫ ثن ا ا لخثن بن عبد ائثزيز‬، ‫ ثن ا عتد الل ه‬، ‫ ة ا ] حدثن ا أ خن ذ‬1/‫ ت ه‬-) ٦٨١ ٥(

،‫ظئه ط‬ ‫ ئهم بأن‬،‫^؟؛‬١ ‫ت نث مث محيرين يج د وقث م‬،3‫ ظ‬،‫ عن أيي ررعه‬،‫بن سويد‬
‫ وبم ش أئث ل ز ;ف ذ أخت أقت‬،‫ حنى ولج تقل ن نا‬،" ‫ " ؛ ه أ م وث ق والن‬:3‫قا‬
‫مي‬ ‫ا تجارا يختل ه ث ن ابن ث‬
Ebû Z ür’a der ki: ibn Muhayrîz bir kadınla bir şeyler konuşan bir adamla
karşılaştı. Uyarı babında onlara bir şey demek istedi. Sonra kendi kendine:
 İbn Muhayrîz 621

“Ne konuştuklarını Allah bilir” dedi ve onlarla konuşmadan yoluna devam

etti. Bana ulaşana göre îbn Muhayrîz kadar amellerini gizli tutmaya çalışan
başka biri daha yoktur.

‫ عن‬،‫ مالأت عن ض منة‬،‫ ثت ا ا لخثن‬،‫ ] حدق ا أ ح م دء ثن ا ع د الل ه‬١٤٤/®[ “) ٦٨١٦(

‫ قا دت ” كا ن ابن م حتريز إذا عزا ءك ان أع ج ب الغ م م ة إقه في عل ف‬، ‫ط ن أ‬ ‫ز جاؤ بن أيي‬

^ ١^ ١

Recâ b. Ebî Seleme der ‫لكل‬: “îbn Muhayrîz savaşa çıktığı zaman en çok
hayvanlara yemi için * severdi.”

،‫ ثن ا عبد ال ر ح م ن بن داود‬،‫ ] حدق ا م ح ث ذ ى أ ح م د بن م ح م د‬١٤٤/®[ -) ٦٨١٧(

‫ ح دب ي محرم بن‬،‫ حدبيي هث ا م بمي ائذ ع مار‬،‫ثنا عبد الرحم ن بن همرو ال د م شقي‬
‫م ا م حيرين‬°‫ فادت كا ن ت ق ا‬، ‫ عن حال د بن دري ك‬، ‫ عن و جاع بن أ ى سل م ه‬،‫مغيره‬
‫ "كا ن أبع د الن ا س أن بم ك ث عن‬،‫ ن ظ "”ئتط في أ خز م س أد زك ت م ن فزو االمحق‬1‫حصأت‬

‫ و ك ا ن ص‬،‫ ورضي من رضي‬، ‫تجب‬ ‫نحب م ن‬ ،‫ب ذ أن م ح ن ه خ ر يتك ل م فيه‬

‫حى م‬

‫أ خ ز م الةا«مي أن ي ت ك م م ن مس ه أ ح شن ظ عئدة‬
Hâlid b. Dureyk bildiriyor: îbn Muhayrîz’de ‫ل‬1‫ ك‬haslet vardı ki
karşılaştığım hiçbir Miislümanda bunları göremedim. Biri: H ak olduğu
açıkça ortaya çıkan bir konuda asla susmaz ve sözünü söylerdi. Söyleyeceği
bu söze isteyen öfkelenir, isteyen de razı olur; ama kendisi bunu
umursamazdı. Diğer hasleti ise kendinde bulunan en güzel şeyleri açığa
vurmamaya ve bunu insanlardan gizlemeye özen gösterirdi,

‫ ثت ا عل ي بن شه ل‬،‫ ثن ا ائث اب ج بن بؤرك‬، ‫ ] حدثن ا ئ ح ث ذ س أ خن ذ‬١٤٠/®[ -) ٦٨١٨(

،‫عبم الثؤ ئ ال د ش ؤ م ذ أ م القا س إل حزانه‬ Ö&:‫ئ د‬ ، ^ ^ ١ ‫ ثط ضثزة‬، ٣ ١

، ‫ م ح ب ابن ال د ش ي‬، ‫تجال‬ ‫ كا ذ‬: ‫ ق ات ن ج د‬،‫ئ ذ ك ز ابن م حي؛ز في م جل س هز فيه‬

‫ تجال ح ن ت سحمون‬،‫ * كان جوادا ح ي ت ي ح ب الثق‬: 3 ‫وه ا‬
Damra eş-Şeybânî bildiriyor: Abdullah b. ed-Deylemî Müslüman
kardeşlerine çok önem veren birisiydi. Bir defasında kendisinin de
bulunduğu bir mecliste îbn Muhayrîz anıldı. Adamın biri: “îbn Muhayrîz
çok cimri birisiydi” deyince, Abdullah öfkelendi ve adama: “Allah’ın sevdiği
622 Abdullah b. EbîZekeriyâ

şeylerde çok cömert birisiydi. Ama sizin sevdiğiniz şeylerde cimriydi!” diye

Abdullah b. Muhayriz; ashâbdan Ebû Saîd el-Hudrî, Muâviye b. Ebî

Süfyân, Ebû Mahzûre, Fadâle b. Ubeyd, Ebû Cumu’a Habîb b. Sibâ’ ve
* rivayetlerde bulunm uştur. Tâbiundan da Mekhûl, Zührî,
M uhamm ed b. Yahyâ b. Hibbân ve Hâlid b. Dureyk gibileri kendisinden
rivayette bulunm uşlarda.
Takrîb 2161, Takrîb 2162, Takrîb 2163, Takrîb 221, Takrîb 663, Takrîb
550, Takrîböll, Takrîb 4540-a, Takrîb 4279-h, Takrîb 4466-a, 3681 ‫آ‬ ‫س‬
Abdullah b. Ebî Zekeriyâ
O nlardan biri de çocukken de, yaşayken de her dem Allah’ı zikreden,
gizliden ve açıktan sadece Allah’a el açan, takdire razı, temiz, takva sahibi
bir veli olan Abdullah b. Eb! Zekeriyâ’dır.

،‫ ثت ا عتذ الثؤ بن أ ح ن ذ ثن حق ل‬، ‫ ] حدثن ا أثو بكر بن ن انل ه‬١٤٩/®[ -) ٦٨٣ •(

‫ ل م ق ق‬: ‫ ف ا د‬،‫ عن ا الوزاعي‬،‫ ثن ا ايرب بن ن ريد‬، ^ ^ ١‫ح د م ا لخشن ئئ عبد ال ي ن‬

‫ط ة دأ ن‬ ‫ ي ء ن ي ذ‬1‫ص بم‬ ٠٠ :3 ‫ ظ‬،‫مب م زي ت ف ئ د غ ر ا;تن أ ي نك ري‬
١١ ‫ م ا‬/ ‫ م‬/
‫إي‬
Abdullah b. Ebî Zekeriyâ der ki: “Yirmi yıl boyunca sıkıntılarını çektim
de sonunda dilime hâkim olabildim.”

‫ ثن ا‬:‫ ه ات‬، ‫ ثن ا أبو بكر بن أيي ع ا صم‬، ‫ ] حدثت ا أ خن ن بن إن ح ا ى‬١٤٩/®[ -) ٦٨٣١(

‫غ مال»بش‬ :‫ م و لأ‬، ‫ ش م ع ت ابن ش ركريا‬:‫ ثالط‬،‫ر ج ميل ه‬ ‫ عن‬،‫ ثئ ا ض منه‬،‫أثو ع مير‬

٠٠ ‫ أهدر بئة عش ظ رين‬٣ ‫؛ن ئ ن ش ع شري ن تن ه‬

Yine şöyle demiştir: “Yirmi yıl boyunca az konuşup suskun kalmaya

gayret ettim; ama yine de istediğimi elde edebilmiş değilim.”

‫ محا أثو‬،‫ ثما أ خن ن ئ غنز ثن ال ئ خ اف‬، ‫ ] خ د ك أ خت ن ئق إشت ا ة‬١٤٩/®[ -) ٦٨٣٢(

،‫ ح دا‬-‫ قات؛ * كا ن ابن أبي'رثريا ال قذ و ي ن ح ل م ه أ‬،‫ ص أ نجر ج بينة‬، ‫ ث إ مح ئ ز ة‬،‫م حي‬
"‫م‬ ‫ زإ(ت ئ'مئلم ا ة م ح و ق‬، ‫م‬ ‫ه أق‬ ‫ " ؛ن دؤتء‬: ‫م و د‬
 Abdullah b. EbîZekeriyâ 623

Ebû Cemîle der ‫ كل‬: Abdullah b. Ebî Zekeriyâ, meclisinden kimsenin

adını ağzına almazdı ve yanındakilere de şöyle derdi: “Şayet Allah’ı
zikredecek olursanız biz de size bu konuda yardımcı oluruz. Ancak insanları
anacaksanız sizleri kendi halinize bırakırız!”

،‫ ثن ا أبو بكر بن ر ع ا ص م‬، ‫ ] ح دكا عئد الثؤ بن م خ ث د بن ج م‬١٤٩/®‫ )“ ل‬٦٨٣٣(

‫ عن عبي ال ر ز‬، ‫ عن ش سب إ ع ي بن ن ي م‬، ‫ ح س ي‬-‫ ئ ز ن ي بن مه م و ا لأ‬، ‫ظ الح ؤ طي‬
‫ وس قد ورعه‬،‫ظه م د ورعه‬ ‫&ل‬ ‫ وس‬، ‫م ت م ة‬ ‫مص ئ‬ ‫س‬ :‫ ؤت‬،‫أيي ركري‬
‫ ث ا ه ق د ه 'ا‬1‫•أة‬
Abdullah b. Ebî Zekeriyâ der ki: “Çok konuşan kişinin yanılmaları da
çok olur. Yanılmaları çoğalan kişinin takvası azalır. Takvası azalan kişinin de
Allah kalbini öldürür .”

‫ ثن ا‬،‫ ثت ا أ خن ن بن ع م رو بن ا ل ص حا ك‬C‫ ] ح د ظ عتد آلل ؤ ى ثم حم د‬١٤٩/®[ -) ٦٨٣٤(

‫ عن عبي‬،‫ ج ذ عبد الر حم ن بن هريد بن جاجن‬،‫ ثنا ت غ ث ذ بن م حب بن ف ابور‬، ^ ^ ١

‫ ظ م ن أثة يكوز فيه م ح ن ش ه عشر ر ج ال يستغفرون ال ق في‬٠٠ ‫ت‬،3‫ ظ‬،‫)ل ر بن أيي ركري‬

‫ وابرءوا إن شئتم ؤءأ ح ر جن ا نق كا ذ فيه ا‬،‫و يزم ح ن ث ا وع ل مرش م م فتع د بتللث ا ال م ه‬

" ‫ب ت م ئ ا نم ب ي ي ذ ه‬
‫يف ا عثز ج‬
‫من ا ل م ؤم نين ه م ا و ج دثا ف‬
Abdullah b. Ebî Zekeriyâ der ki: “içlerinde, her gün Allah’tan yirmi beş
defa bağışlanma dileyen on beş adamın bulunduğu bir topluluk, asla azaba
maruz kalmaz. Dilerseniz şu âyetleri okuyun: “Bunun üzerine orada
bulunan müminleri çıkardık. Zaten orada müslümanlardan, bir ev
halkından başka kimse bulmadık.”1

،‫ ثت ا أب وب ك ر بن محي‬،‫ ثئ ا أ ح ن د بن م ح ئ د بن أب ا ن‬،‫ م ها] حدثت ا أ ي‬/© ‫ ل‬-) ٦٨٣٥(

: ‫ قا د‬،‫ ثت ا م ز جى ال زاهد ا لش ا هد‬:‫ قات‬، ‫ حدثن ا ا ل ص ك بن خ ي م‬،‫ن تن ن‬
‫قا محئ ذ ن ا م‬

‫ وئؤم ع ر‬،‫ وتف ئ الرما د‬، ‫' ؤالثؤ محس ال ن ن و ح‬٠ :‫ يأمول‬،‫ ^ بن أ ي رقري‬١ ‫ش ي ن غ عئذ‬
" ‫ ل ست في مزامم ة ا التزار‬،‫النا ش مع ال ك ال ب‬

1ZâriyâtSur. 35-36
624 Abdullah b. EbîZekeriyâ

Abdullah b. Ebî Zekeriyâ der ki: “Vallahi! İyilerle beraber olabilmek için
kıldan dokunmuş kaba giysi giymek, kül yemek ve mezbelelerde köpeklerle
beraber yatmak basit kalır.”

‫ ثن ا ع ش ئ‬،‫ر ذاؤذ‬ ‫ ظ أ م ث م ئ‬،‫بما ى‬ ‫ م ها ] خدتثا أ خت ن ئ‬/ ‫ ل ه‬-) ٦٨٣٦(

‫حان‬4 ‫ ن‬:3 ‫ س ئ‬٠٠ :3 ‫ ه ا‬،‫ع ن م أيي وكري‬ ،‫ عن ا الوزاعي‬، ‫ ثت ا ع م ه بن ع ل م ن ه‬، ‫م حا ذ‬
٠٠‫الثؤ نب ح م د ه عند اق رق إل ثصنه صا عقة‬

Abdullah b. Ebî Zekeriyâ der ki: Şimşek çaktığı zaman: “Sübhânallahi ve-
bihamdihi (=Allah’ı hamdiyle tesbîh ederim)” diyen kişi yıldırıma maruz
kalmaz-

‫ محا ع ئ ئ‬،‫ ئ أبو ب ك رت ن أ ي ذازذ‬،‫ م ه ا ا خ د ك أ خن ن ئ إ ن غ ا ى‬/ ‫ ل ه‬-) ٦٨٣٧(

‫ ثذا ووا في‬:‫ قات‬،‫ غذ حث ان بن حم ي ه‬،‫ عن ا الوراعي‬،‫ ئ محسى ئق يون س‬،‫حشرم‬

‫تا ع م ن ال حط‬،‫ " أن ا لختذ إ‬:‫م جل س فيه اس أ ي ركريا وم ك حوت‬
‫ ئكث ب عثه‬٢ ‫تيئه‬
" ‫فإن ان ظ م اش إلال ن ي ئ غي‬،‫ت اغا ت‬
Hassân b. Atiyye der ki: ibn Ebî Zekeriyâ ile M ekhûl’ün bulunduğu bir
mecliste insanlar “Kul bir kötülük yaptığı zaman bu kötülüğü üç saat
boyunca yazılmaz. Bu süre zarfında Allah’tan bağışlanma dilemezse süre
sonunda bu kötülüğü kayda geçer” konusunu müzakere ettiler.

‫ ثن ا م ح م ود‬، ‫ ثت ا أوئ بكر بن أيي داود‬، ‫ ا حدثن ا أ خ ن د بن إت ح ا ق‬١٥ ٠/٥‫ )“ ل‬٦٨٣٨(

‫ أن ض أبي‬،‫خث اد> بن ع طيه‬- ‫ ظ‬: 3 ‫ ظ‬،‫ عن ا الوزاعي‬،‫ ثعا ع م ر بن عبد النا جي‬، ‫بن حال د‬
U ‫ ي ن‬:‫ ق ك‬،" ‫ فينت‬ûl،r ‫ م ن زاؤىب عمل ه ح ب ط ظ‬٠٠ :‫ أ خذن ن ا‬،‫ركريا ح دبة ب خديث ن‬

‫ اا ئ ة ن ا ; ه ا ا‬:‫ظت‬

Hassân b. Atiyye der ki: ibn Ebî Zekeriyâ bana iki hadis aktardı.
Bunlardan biri: “Ameliyle gösteriş yapan kişinin daha önceki amelleri heba
olur” sözüydü. Ona: “Daha önceki amelleri nasıl olursa olsun mu?” diye
sorduğumda: “Hadis bize bu şekilde ulaştı” dedi.

‫ إلن‬،‫ أئ مة إن م محبئ وهب ص ل ل م‬0‫ " إقد رنثئك و‬: ‫ قاد‬،‫ مها ا والتاني‬/‫)“ ل ه‬٦٨٣٩(
" ‫ " ال أذري‬:3 ‫ فث ا‬، ‫ت ه غ ص‬ :‫ خث لأ‬3te ،'٠‫م‬ ‫م مئن و م غ‬
 Abdullah b. Ebî Zekeriyâ 625

Hassân b. Atiyye der ‫لط‬: (îbn Ebî Zekeriyâ bana ‫ لكال‬hadis aktardı)
Bunlardan İkincisi ise: “Bazı yöneticiler çıkacak, onlara karşı geldiğinizde
sapacak, onlara itaat ettiğinizde ise azacaksınız” sözüydü. O na bu
yöneticilerin kim olduğunu sorduğumda: “Bilmiyorum” dedi.

‫ ثن ا عئد ا لأؤ بن ثإئ م ا ن بن‬:‫ محا لط‬، ‫نخ ا ق‬،‫ م ها ا حدثن ا أ خ ئ د بن إ‬/ ‫ [ ه‬-) ٦٨٤٠(

‫ خ د ي خث ان‬،‫ عن ا لأززائ‬،‫ ظ غ ءو ئ مه د ائزا ج ز‬، ‫ ظ نخن ود ئ خال د‬،‫ا ل آئغ ب‬

‫ ا ال تجا ر ق ش ث‬0‫ ؤإ‬،‫ إن تؤضع الغ ا ظ ي م ف ات‬:‫ قات ا ئ أيي ز يا‬:‫ قات‬، ‫ئ عي ه‬

1‫ ئنث ا ح د ب ت حث ال‬:‫ قات ا الوزاعئ‬،‫ زقت ح شي ت أن بكون انتث جا ق با ل م اء بدعه‬،‫ئن م ه‬

:‫ ئأت‬، ٠' ‫ وا ل م اء أحلهن‬، ‫ن م ر ج عثا ت‬ ‫ئ أ ح ج ا ر‬،‫ ا ال ش ن حاء يت الل‬٠٠ : ‫ب ح د ي ث القبى ه‬

‫ض‬ ‫يا ق ث ا ; تن أ ن ي زك ا خ ي خ ر أ و ي ه ذا ا‬

Evzâî’nin, Hassân b. Atiyye’den bildirdiğine göre îbn Ebî Zekeriyâ:

“D übür yerim çok çukur, bundan dolayı istingada taşlar o bölgeyi iyice
temizleyemiyor. Suyla ıştınca etmenin de bidat olmasından çekiniyorum”
demiştir.
Evzaî der ki: Hassân’a Hz. Peygamber’in ($‫الآروااوااو‬aİEyhi vesEİİEm): "Her birini bir
defa kullanmak suretiyle istingada üç taş temizlenmek için yeterlidirancak su
daha çok temizler" hadisini aktardığımda: “Keşke îbn Ebî Zekeriyâ hayatta
olsaydı da bu hadisle onu sevindirseydim” dedi.

‫ ث ا‬، ‫ ثن ا ا ل ح ؤطي‬، ‫ ثن ا ابن أيي ع ا صم‬،‫ م ها ا حدق ا أ م م ح م د س حقا ن‬/ ‫ [ ه‬-) ٦٨٤١(

‫بوت؛ " ن ا‬
‫ م‬،‫ ه ادت ش ج ب ت مه د الل ه بن أيي ركري‬،‫ عن م س ل م بن زيا د‬، ‫بقيه بن ال ول د‬
‫ه ء اءق‬ ‫ ؤ ال ش ا زئ ث بؤ إ ال‬،‫ظ ؤ ال بئت‬ ‫ه ي ق ف قا‬ ‫ ؤ ال‬، ‫اتا ز ال د بما‬1‫ث د؛‬

‫ بك م ف ذا ؟‬:‫ ق ك‬،‫ قزأيت ج ووبتن معل قين عند ثا ب جيرون عند صثزفي‬، ‫أصابني ا ل ح م م‬
‫ صم‬: ‫ ئ ك بم م‬:‫اتب ط‬3 ،‫ وكانم بذ أثمي محي ومح ر م ف ي ك‬،‫ د وت ثتخ ئ‬P
‫ إ خ ز ة ه وئة‬4‫ ء ن ل‬: ‫ال؟ ئ ت‬،‫ه‬

Abdullah b. Ebî Zekeriyâ anlatıyor: Şimdiye kadar ne bir dinara, ne bir

dirheme dokundum, ne de bir şey satın alıp sattım. Bir defa haricinde de
pazarlık etmiş değilim, o defasında da kabız olmuştum. (Şam Emevi
Camiinin doğu kapısı olan) Cîron kapısı yanındaki bir sarrafın dükkanında
626 Abdullah ‫ء‬. EbîZekeriyâ

asılı iki torba görünce, adama: “Bunlar kaça?” diye sordum. Sonra aklıma
gelince sustum. Ama adam güler yüzlü ve çok mütebessim birisiydi.
Bakiyle der ki: M üslim’e: “Bu nasıl olur?” diye sorduğumda:
“İhtiyaçlarım karşılayan kardeşleri vardı” dedi.

‫ ^ بن‬£ ١^ ‫ ثت ا‬، ‫ ا ه ا ا حدبت ا عئد الل ه بن م ح ئ د ; ثن ا ج عئ ر بن أ خن ذ‬/ ‫ ل ه‬-) ٦٨٤٢(

‫ أق‬، ‫ عن عبد ال مب ن بن ثريت بن جا م‬،‫ ثن ا ال ني ة بن ئني م‬، ‫ ثن ا م هدي بن ج م‬، ‫الجس د‬

‫ " أؤ مح ث ص أن مح م م اءة غ م ذ ذي ود ي‬:‫قول‬ ،‫مح د ه تن أيي زكة‬
‫ ال ح ر ت أ ذ أ م حن في ثؤيي‬،‫ أز قي سا ع ي هذه‬،‫ أؤ أن أ نج ن في تؤمي هذا‬، ‫طاعة ال م‬
" ‫ وا ل ص ا ل ح ين من بجا ده‬،‫ ال م وونول ه‬.‫ ئئ وظ إلى‬،‫ أؤ قي ساعتي غزو‬،‫ف ذا‬
Abdurrahmân b. Yezîd b. Câbir bildiriyor: Abdullah b. Ebî Zekeriyâ
şöyle derdi: “Allah tarafından, yüz yıl yaşayıp O na ibadet etmek ile bugün
veya bu saatte ölmek arasında muhayyer bırakılsaydım, Allah’a, Resûlüne ve
salih kullarına olan özlemim sebebiyle, ben bugün veya bu saatte ölmeyi
tercih ederdim.”

‫ ثن ا ابن‬، ‫ ^ في كتابه‬١^ ‫ ] أ ح رثا أبو أ ح م د م ح م د بن أ ح م د بن‬١٥ ١/ ٥‫ )“ ل‬٦٨٤٣(

‫ فادت دع اتي عبد‬، ‫ عن علي بن أيي ج ب ة‬،‫ ثغ ا در ج بن ععليه‬،‫ ثن ا ا ل ح ؤط ي‬، ‫أ ي ع ا ص م‬

5 ‫ ن ا ئص ث غ بك‬:‫ م م ك لت‬،‫ت مم أ ح رغ إ ي م حا ج ف ن‬3 ‫ ظ‬،‫الل ه بن أ ز ركريا إ ر منزل ه‬
‫ مث م زأ‬- ‫ وا‬،‫ م م أ فيه انيأ ةم‬- ‫ وا ال‬،‫ فأئزأ مه ه‬، ‫ح د‬-‫ أى وا‬،‫' " أق س مح ي م ح ل غش‬.‫هذه؟ ئ لط‬
٤^ ‫ه ع س ك يزتمم ذ‬ ‫بمش ال و ة أ;دا ؛ ال ن وب ة‬ :3 ‫ ئ‬،" ‫م ه امإلي‬

Ali b. Ebî Oemîle der ki: Abdullah b. Ebî Zekeriyâ beni evine davet etti.
Evdeyken bana birkaç mushaf çıkardı. “Bunların hepsiyle ne yapıyorsun?”
diye sorduğumda: “Hiçbiri lüzumsuz değil‫ ؛‬Biriyle ben, biriyle hanımım,
diğeriyle de oğlum okuyor!” dedi. Bir de onu ne zaman görsen sanki giysileri
henüz yıkanmış gibi tertemiz olurdu.

‫ ثت ا إبراهي م بن‬، ‫ ثن ا ابن أيي ع ا ص م‬، ‫ ا ه ا ا أخثزئا ئ خ ث د س أ ح ن ذ‬/ ‫ )“ ل ه‬٦٨٤٤(

‫ركريا‬ ‫ محاتت نك ز عند ائن أيى‬، ‫ ض ائن أبى ج ب ة‬،‫ تحا صمره‬،‫م ح م د ئن ثونفت‬
،١^^ ٠٠ :3 ‫ ه ما‬،>‫القلهاللي‬ ‫يبيسئ |ل ى‬
‫م‬ 4‫ إل‬:١^ ،‫ لأيي اال؛زذاؤ‬1‫ ز ءذ خيث‬، ‫كان‬-‫مس‬
 Abdullah b. Ebî Zekeriyâ 627

‫ وه م سا‬،‫ي ر وث ح ن في ال ما د ؛ س وفد ا ئ ث د علين ا ان حن‬

‫ ق د رأيته م؛تثا ف ي؛ ف‬، ‫م‬ ‫ذغوة غ‬

‫ا‬1‫ ودد ت أثت ي ج ل ج ل يي ؤبل‬، ‫' ظ ؛س أيي ركريا‬٠ :،3‫مما‬ ،‫م ص حفةب مبص‬ ‫فمم ث د‬، ‫نثا‬،‫أ م‬

" ‫م ا م حا م ة‬ ‫إر‬
îbn Ebî Cemîle der ‫ل ظ‬: ibn Ebî Zekerîyâ’nın yanında Ebu d-Derdâ’nın
meclis arkadaşlarından biri olan Müşkân amldı ve: “Yöneticilerin yanında
oturan biridir” denildi. îbn Ebî Zekeriyâ şu karşılığı verdi: “Allah bizi
bağışlasın! O nu rahat bırakın! Faradis’te iken bir deniz yolculuğunda
.dalgalara kapıldığımızı hatırlarım, o zaman boğulma korkusuna kapıldık
Müşkân ise mushafinı alıp yanıma geldi ve: «Ey îbn Ebî Zekeriyâ! Kıyamet
gününe kadar denizin ikimizle bu şekilde dalgalanmasını isterdim» dedi .”

‫ ثن ا م ح م ود‬،‫ ثن ا عئذ الل ه بن ن ث ما ن‬، ‫ ا ها ] حدثن ا أ ح ت د سر إشحاى‬/ ‫؛ ل ه‬٦٨٤٥(

‫م‬ ،‫ أة محت الق تن أيي ن ما‬،‫ تحا أبو غتت ا لأؤوائ‬،‫ ء الزيت ئ ش م‬، ‫تذ لح م‬
‫ ءئؤ‬، ‫ " ؛ ق ف ن‬:‫ت‬1‫ ق‬،‫ ث م مثل‬،،‫؛‬İİJİJ ، ‫ هأ حتزة ^ ال ر‬،‫ش ت ه ض ا لتش؛ئة‬ ‫ ج ال ج\ءئ‬- ‫ر‬

11 ،1‫ م ح د ؛‬V ‫ص خري أن‬ ‫ أو‬،‫ نء ي د يتق‬s ‫أذت ج ش زت و د اش‬

Ebû Ömer el-Evzaî der ki: Abdullah b. Ebî Zekeriyâ, yanına gelip
Allah’ın iradesi konusunu soran adama bu hususu anlatıp açıkladı. Adam
söylenenleri kabul etmeyince, îbn Ebî Zekeriyâ: “Bırak o zaman! Şayet
Resûlullah’a (sallallahu aleyhi vesellem) yetişseydin onun da bu konuda söylediklerini
kab^l etmezdin” dedi ,

‫ أب و‬.‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا ابن أ ي ع ا صم‬، ‫ ء أخيزئا أبو أ ح م د ت خ ث د ن أ خن ذ‬١٥ ١/٠ [ -) ٦٨٤٦(

‫ أنانيي عتد الثؤ بن عتد ا ل م ل ك غ ز‬:‫ قات‬،‫ عن م ح م د بن أيي ج ميل ه‬،‫ ظ ص_مه‬،‫ع مثر‬

" ‫ محالث جع د ئ نلف ط و حا‬،‫ " أن ث حؤ‬:‫ مما ل‬،‫ وزت عبد س ه ؛ ى أيي وكري‬1‫ ذث‬،‫ص حثته‬

Muhammed b. Ebî Cemîle der ki: Abdullah b. Abdilmelik beni

arkadaşlarından biri yapmak isteyince bunu Abdullah b. Ebî Zekeriyâ’ya
danıştım. îbn Ebî Zekeriyâ: “Sen bilirsin, ama kendini ona köle yapma”
dedi■
628 Ebû Atiyye el-Mezbûh

‫ نما‬، ‫غ ا م م‬ ‫ئ \ل‬ ‫ ثن ا أبو بكر‬، 0 ‫ ] خد كا أثو ن ث ت ذ خثا‬١٠٢/®[ -) ٦٨٤٧(

‫ عن عبد ق بن‬، ‫ ص أبي س بأ عمحه بن ن ي م‬، ‫ تحا زن ي بن ع م رو ا ال م حآي‬،‫ائخؤ طغ‬

‫ ؛ ال‬، ‫ء ذ ري ت ي ؛‬ ‫د س قي‬:‫إ‬ ‫ص خ ن ة ؛ ال ؤ ج ذ ث بذئ ب‬ ‫ " ال أ و ن ا ئ‬: ‫ قا د‬، ‫ ثا‬/‫ز‬
‫ ؤ ظ ط ث ئ ث‬، ‫ ن ثط ع أ ن أزي ن هم ه ؤ ال أ ش ن‬1 ‫نا ” كا ن ب ن كثا ب الل ه ءإ د ي ل م‬

:‫ أب و شتأ‬3 ‫ ئ‬،" ‫ مح و ج د ئ ه أ ف د م ن ث ث ث م ال ء ا م‬، ‫ف ت ش ت ظ أ ر د ت ث م ط ث ت ت بعق م م ح ن ج‬

‫وثل ث ي أ ة ائذ ش ركزي جع د قي محه ح جرا س هن يت علم محه ال ئ ن ث‬

Abdullah b. Ebî Zekeriyâ der ki: “A llahın Kitabı’ndan olanlar dışında ne
kadar az konuşursam konuşayım, bu konuştuğum şeyde mutlaka iblis’in
kalbime ufak da olsa dokunduğunu gördüm. Zira Kur'ân’dan konuşurken
bunlara ne bir şeyler ekleyebiliyorum, ne de etailtebiliyorum. Konuşma
(ilim) hakkında öğrenmek istediğim ne varsa hepsini öğrendim. Ancak
suskunluğu öğrenmeyi isteyince bunun ilim öğrenmekten daha zor ve çetin
olduğunu gördüm.” Ebû Sebe der ki: Bana ulaştığına göre susmayı
öğrenmek için ibn Ebî Zekeriyâ yıllar boyu ağzında çakıl taşı
bulundurmuştur.
Abdullah b. Ebî Zekeriyâ; Ubâde b. es-Sâmit, Ebu’d-Derdâ ve Recâ b.
Hayve’den rivayetlerde bulunm uştur.
Takrîb 4435-h, Takrîb 2 8 4 3 , 1 2 5 ‫ل س‬, Takrîb
‫أ‬ 2713, Takrîb 169

Ebû Atiyye el-Mezbûh

O nlardan biri de ürkek, ama huzur dolu Ebû Atiyye b. Kays el-
M ezbûh’tur.

‫ ى غ ت ئ ئ‬،‫ ئ‬،‫ ه ا غ ئ ئ إن غ‬، ‫ ] خ د ك غبمت ال م تن ن غ م‬١٠٣/، [ -) ٦٨٥٣(

‫نحا‬ ،‫ق ض‬ ‫زا م ز ئ ت غ م‬:‫ نحا إ‬،‫ح ز غ ب ه أ ي‬.‫ظ ال م ئ ذ ا م ح انل ي‬ ‫ ى‬،‫ما ن ي‬
b ، ^ ١^ ١ ‫ش ت ريني‬ ‫ ثتا أئ و ت ك ر ي ن‬: ‫ ق ا ال‬، ‫ة م ث ة ي ن ائ زي ي‬ ، ‫أ خ ن د ب ن س ي ي د ا مح ن د ي‬

\yjzCjsi ، ‫ بوح‬JuJi ‫ شمح د ث يئن مأب غ بن غتد وعنده أبو غ جقق‬،‫ك‬ :‫ قا ال‬، ‫الهن م س مال ك‬
‫ ن ا مولت يا أي ■عطثه؟‬:‫ ق ا د أن مع‬،‫ محالن زئ الن‬:‫ م ن أن عم القاسي؟ قالوا‬:‫ قالوا‬، ^ ١
 Merîc b. Mesrûk 629

‫ بقيهت‬،3 ‫ ه ا‬، ٠٠ ، ٢٨^ ١ ‫ ^ ^ ؛ هد أ م ن م ن‬١ ‫ج ش د ف ي‬ ،‫م م ن ئ ؤ أت م م ئ ة‬ ‫ء م أ لأت " أال أ خ ي‬

3 ٠‫م التراب قت أمنب ئ ا ت دا بتممظي الئزاث‬ ‫بد‬

‫م‬ :‫ قات‬:‫لي ص م ؤاذ ثق عنرو‬ 'ûj
Heysem b. Mâlik bildiriyor: Eyfa’ b. Abd’in yanında sohbet ediyorduk;
yanında Ebû Atiyye el-Mezbûh da vardı. Nimetlerden bahsettiler ve:
“İnsanlar içinde en fazla nimete sahib olan kimdir?” dediler. Bazıları: “Falan
ve falan kişidir” deyince, Eyfa’: “Ey Ebû Atiyye! Sen ne dersin?” diye sordu.
Ebû Atiye şöyle dedi: “Onlardan daha fazla nimete sahip olanı ben size
söyleyeyim. Azabdan emin olan mezardaki cesed bunlardan daha fazla nimet
içindedir. Nitekim Bakiye, Safvân b. Amr’dan: «Azabdan emin olan ve
alacağı sevabı bekleyen topraktaki ceset en çok nimete sahip olandır« sözünü
nakletmiştir.”

‫ نا‬،‫ ن ا ح س ن‬،‫ ثن ا عل ي ن إ ت خا ق‬، ‫ [ م ا ! م ا ] حدبن ا مه د الثؤ ى ت غ م‬-) ٦٨٠٤(

‫م بن أيي س م ا م حق اثي غذ حث ا د بن س مب د بن أ ي ع ي ه‬ ‫ عن أيي‬، ‫ ^ بن ا م ح ا ي‬١‫مه د‬

:‫ أئ ج ر غ م ن ا ل م ؤ ت؟ قات‬:‫ ق الوا ثت‬،‫ لث ا ختنن أث ا ع طثه ائثؤث جزغ بئة‬:3 ‫ ه ا‬، ‫بوح‬JuJİ
‫ و إ د ا م ح ش ا ظ إل المأ ذ ر ي أ ئ ب ن إ ئ ن ي ما‬، ‫'مت ا لي ال أ خ ئ‬

Hamm âd b. Sa'd bildiriyor: Ebû Atiyye (Atiyye b. Kays el-Mezbûh)

ölüm am yaklaşınca endişeye kapıldı. Ona: “ö lüm den korkuyor musun?”
dediklerinde: “Neden korkmayayım! Zira canım bir anda çıkacak; ancak
sonrasında nereye götürüleceğimi bilmiyorum” karşılığını verdi.
Ebû Atiye; Muâz b. Cebel, Ebu’d-Derdâ, Muâviye ve Amr b. Abese’den
rivayetlerde bulunm uştur.

Takrîb4435-b, Takrîb 3023, Takrîto 1089, Takrîb394

Merîc b. Mesrûk
O nlardan biri de hep endişeli ve boğuk biri olan Ebu’l-Hasan b.
Mesrûk’tur.

‫ ثت ا‬، ‫ ثن ا ا لخنس ب ن م خ ث د‬، ‫ن أ ح ن د ب ن م ح ئ د‬ ‫ح دبن ا م خ ث ذ‬ ‫ ه ه ا ا‬/ ‫ ل ه‬-)٦٨٥٩(

،‫ ثعا صفوان بن ع م رو‬،‫ ثن ا ث م ة بن ال ول يد‬،‫ ثن ا ع رو ى م ح ا ن‬، ‫عتئد ؛نثؤ س عثد ال ي م‬

630 A m r b. el-Esved

İÜ ‫ ه إن الأ؟ن‬،‫جاع‬-‫ ^ ^ ق د الؤ‬٠^ ١ ‫ بتي ث‬٧ ٠٠ :‫ مولت‬öte ‫ أثة‬،‫ح دبيي م ر ج بن شنزوي‬

‫ ئنق ثخ وض وا إ ز ا ل جنة حش ثئؤوا غلى اقاي‬،‫حلس جنه وثأرا‬

Merîc b. Mesrûk şöyle derdi: “Evladım! Korku ümitten önce gelmelidir.

Çünkü Allah, Cennet ile Cehennemi yaratmıştır; ancak Cehenneme
uğramadan Cennete giremeyeceksiniz!”

‫ س ممح ئ د‬4‫ ظ عتذ الل‬،‫ ثن ا م ح ئ د بن أ ح ن ذ ثن ع من‬،‫ ا حدبن ا أيي‬١‫ هه‬/‫ [ ه‬-) ٦٨٦ ٠(

،‫ حدبغى مح ث ى بن يزيد‬،‫ ض ائن آيوب‬،‫ عن نو ص‬،‫ ثن ا إبرا م ح م بن م ح ب‬، ‫بن م حني‬

‫ مم ي ل ه فى‬،‫س م ق ا م ح وتيي يؤ ما ت ئ ع ئئ وئ ا قي محته ي ز م انقر‬ ‫ق ادت روى ر ج بن‬
'٠‫ ؤ م‬3‫ ^ اال ؛ ك ت ت ه وقمح يب ا‬١ " :3 ‫ ئث ا‬، ‫ز ك‬

îsa b. Zeyd bildiriyor: Bir defasında Merîc b. Mesrûk el-Hevzenî’nin,

evinde bulunan çatlakları sığır tezeğiyle sıvayıp kapattığı görüldü. O na
neden öyle yaptığı sorulduğunda ise: “Dünya bir pisliktir, öyle olduğu için
de yine pislikle yamıyoruz!” karşılığını verdi.

‫ ثن ا ا ل ح ت ن ن س‬،‫ ثن ا علي بن إن ح ا ق‬، ‫ ه ما ا حدثت ا عبد ال ر بن م ح م د‬/ ‫ [ ه‬-) ٦٨٦١(

‫ " ظ‬:3 ‫ د ا‬،‫ غذ م ؛ج بن منزوق‬،‫ عن ابن ث وم‬،‫ تحا إش م ا ه ال‬،‫ ثن ا ابن ا ل مب ارك‬،‫ا لخض‬
‫ ^ ؤاالني ئف س‬١‫ | ال أ ئاة‬،^ ١ ‫عة‬-‫ ويع ن د <قياتة ي ء ال‬، 1‫^ ول هوه‬ ١ ‫ يد غ ل ده‬، ‫ ؛‬٧٤ ‫م ن‬
" ‫م ري ج بيده م ئ د أ جز ا م و س عين ص د ئ ا‬
Merîc b. Mesrûk der ki: “Dünya lezzeti ve oyalanmasını terk edip,
Allah’a itaat eden hiçbir genç yoktur ki, Merîc’in canı elinde olana yemin
olsun ki, Allah ona yetmiş iki sıddık sevabı vermesin.”
Merîc b. Mesrûk, Muâz b. Cebel’den rivayette bulunm uştur.

Takrîb 3895

Amrb. el-Esved
O nlardan biri de en güzel huylara sahip olan Amr b. el-E ^ed el-
Ansî’dir.
 U m eyrb.H âni 631

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا مش ل م بن تع يد بن ثشلمم‬، ‫ ه ها ] حدثن ا عتد الثؤ بن م ح م د‬/ ‫ [ م‬-) ٦٨٦٣(

‫ غذ‬،‫م ئ ذ أ ي مريم‬ ‫ ثن ا أثو‬،‫■ ح دقا مح ن ى بن قوض‬، ‫م جا ف غ بن غز و بن حث ان‬

‫ أثداء زال أت أل‬١^ ‫ ال أغث‬٠٠ :‫ ء و ئ ا لآتؤؤ‬3‫ ظ‬:‫ قات‬،‫ت ش تن خابر الطا ئ‬
‫ي أق اة‬ ‫م بالنه ا ر أثنا‬ ‫جؤفي م ق‬
Amr b. el-Esved şöyle derdi: “Allah’a kavuşana kadar asla güzel giysiler
giymeyecek ve asla gündüzleri midemi yemekle doldurmayacağm^!”

‫بفلز إ ز ف د ي‬
‫ أن م‬، ‫ " ن ن م‬:‫ بموت‬، ‫ ] وكا ن عنز شر ا ل ح طا ب‬١٥٦/®[ -) ٦٨٦٤(

■■‫يتضف ا ه م ؛ ت ل < إ نىص س االتئي‬

Ömer b. el-Hartâb ^öyle derdi: “Resûlullah’ın (sa lla lla hu aleyhi v ese lle m ) yolunun
nasıl olduğunu görmek isteyenler Amr b. el-Esved’e baksın.”

‫ تحا علي بن‬،‫ ] أ حبرثا م ح م د بن أ ح م د ئي إبراهي م قي كثابه‬١٠٦/،‫ [؛‬-) ٦٨٦٥(

‫ أن غتت بن‬، ‫ غذ ئ ر م ح د‬،‫م ثغ ا ائذ عيا ش‬،‫ ثن ا إبراهي م بن ا د الؤ‬، ‫ما ن ش بن ي م‬
‫ وكان إدا ح رغ م ن تنه إلى ا ل من ج د‬، ‫ ” كا ن يد ع ك ي ن ا م ن ال غ ي م حاقه ا ال م‬٠' ،‫ن و د‬،‫ا لآ‬
٠٠ ‫ن ص تبيثة غلى ش ماله ن ح ا م ه ا ل حث الء‬

Şurahbîl der ‫لكل‬: Amr b. el-Esved, aşırı gitme korkusuyla doyana kadar
yemez, evinden mescide çıkacağı zaman ise gösteriş olmasın diye sağ elini sol
”.elinin üzerine koyardı
Amr b. el-Esved; Muâz, Ubâde b. es-Sâmit, îrbâd b. Sâriye, ‫ل يآ!ل آ آل ت آ‬
Harâm ve Cünâde b. Ebî Umeyye’den rivayetlerde bulunm uştur .
‫س‬ a, Takrîb 3419-a, Takrîb 4449-a, Takrîb-208 2743

Umeyrb. Hânı
O nlardan biri de tem enni ve tembelliği bırakıp dinin temelleri ve
anlam ının peşinden giden Ebu’l-Veftd b. H âni’dir.

: ‫ ه ا د‬، ‫ ثت ا مه د الل ه بن أ ح ن ذ بن ح م‬، ‫ م مها] حدبن ا أ و بكر ى مال ك‬/‫ [ه‬-) ٦٨٧٠(
‫ ثمل ت‬:‫ قات‬،‫ ثن ا شع ي ذ بن عبد العزيز‬، ‫ ثت ا ال ول د شر ن نل م‬،‫ت< ا ري‬
‫ثع‬‫حدس ي أبو مو ت ى ا لأ‬
632 Ebû Abdirab Ubeyde b. Muhâcir

‫ " ماءة‬:‫ بقز قثثخ ءقد ;زم و ه ؟ ئت‬،‫ ال ;شئن ص ذكر ال د‬،1‫ ؛ة لت ائال‬: ‫مبب تن ئ م‬
" ‫ إ ال أنب ح ط ئ ا أل صابع‬، ‫أ ل ب‬

Saîd b. Abdilazîz bildiriyor: Umeyr b. H ânî’ye: “Allah’ın zikri dilinden

hiç düşmüyor! Günde kaç defa Allah’ı teşbih ediyorsun?” diye sorduğumda:
“Parmaklarım beni yanıltmıyorsa yüzbin defa” karşılığını verdi.

‫بن‬ ‫ ثن ا ال ح س ن ع ئ‬:‫ قات‬،‫ ي كتابه‬، ‫أ خ ئ ذ‬ ‫بن‬ ‫ ب ما ] أ خنثا م خ م ذ‬/ ‫ )“ ل م‬٦٨٧١(

‫ س م ن ت‬:،3‫ظ‬ ‫ ن ا عبد الل ه بن عبد ال ر ح م ن ى يزيد بن‬،‫ ظ ا م حث م بن ح ا ر ج ه‬،‫زياد‬

‫ محم‬،‫ إ ر جاي ب غم‬،‫ ق ات؛ " فوش لر ج ل صا ح ب ع م‬،‫و امحئثه‬ ‫ وذ‬، ‫م حن بن هم‬
‫ ودن ك نثبمت‬4‫ ويتربه ؛لثت بثمواة‬،‫ش ا<س‬
‫ ال يغرفه ال‬،‫ ومري الصئفن‬،‫ زقي الركاه‬،‫الصالة‬
" ‫اهو؛ئ‬
Abdullah b. Abdirrahman b. Yezîd b. Câbir bildiriyor: Umeyr b.
H ânî’nin, fitneyi zikredip şöyle dediğini işittim: “Fitne zamanında ilim ile
birlikte koyun sahibi olan, namazım kılıp zekâtını veren, misafirini
ağırlayan, insanlar tarafından tanınmayan ancak Allah'ın kendisini tabasıyla
bildiği kişiye ne mutlu! îşte tanınmayan kul asıl budur!”
Umeyr b. Hânî; ibn Ömer, Ebû Hureyre ve Muâviye’den rivayetlerde
bulunm uştur.
Takrîb 2722, Takrîb 2723, Takrîb 27688, Takrîb 646, Takrîb 4264,
Takrîb 26

Ebû Abdirab Ubeyde b. Muhâc‫؛‬r

O nlardan biri de dünya nim etlerinden yüz çeviren zahid, hayra en
önde koşan tacir biri olan Ebû Abdirab Ubeyde b. Muhâcir’dir.

، ‫لخت ي خ م‬ ‫م ذ الئي ئ‬ ‫نحا‬ ، ‫ ] خد ك أبو ث م تق ت ايل ه‬١٦./ ،[ -) ٦٨٧٨(

،‫ غذ ت ه د ئن غئب ا لخز؛ب‬،‫ ثن ا أثر ش ي ا صي‬، ^ ^ ١‫ح دت ي ا لخنق ئن غتد ا ض‬

‫ " ل ؤ ئ ال' ئ‬:‫ مح اذ مولت‬، ‫ أز ضي ا ق م ي‬،‫ غزغ ض ش م ؛ آ ال ف بتار‬،‫أة و م د زث‬
 Ebû Abdirab Ubeyde b. Muhâcir 633

‫ إ ة انثز ث ي ق ذا ائغ وؤ ن ا‬: ‫ ونز م د‬، ‫يندا أ ق ا د ال د ف ب ن ا م ح ق بأول القاص ثغ و ر إيف ا‬

٠٠3‫شتمني |لئه أخت رال يفص د م‬

Saîd b. Abdilazîz der ‫لكل‬: Ebû Abdirab, sahip olduğu onbin (veya yüzbin)
dinarın hepsini infak etti ve şöyle derdi: “Şayet dolu gibi altın gökten
yağacak olsa onlara ilk kalkan kişi ben olmazdım. Bana deseler ki ölüm şu
sopanın ucundadır, benden daha güçlü olanlar dışında o sopaya benden
önce varan kimse olmazdı.”

،‫تن إش حا ك ا ل مب ي‬° ‫ ثن ا إبراهي م‬،‫ ] خ ا؛كا عبد ' و خن ي تن العب ا س‬١٦٠/®[ -) ٦٨٧٩(

‫ " لن محلت‬:‫ ظت‬،‫ عن أبي عبد رب‬، ‫ غذ سمب د‬،‫ ثن ا أثو م شه ر‬، ‫نت ئ ئ ذ عبي ا م ي‬
‫ثن ا ' م‬
" ‫ص ن مت ف دا الغون ن ا ث ق ن ق ض مح ث ة‬

Ebû Abdirab: “Bana deseler ki şu sopaya dokunan ölür, hemen kalkıp

dokunurdum ” dedi.

، ‫ ثن ا ع د الل ه بن أ ح م د بن خ م‬، ‫ ا حدق ا أب و بكر بن مال ك‬١٦٠/٥‫ ل‬-) ٦٨٨٠(

‫ "كا ن يشتري‬،‫ أن أثا عبد رب‬، ‫ أختزني مه د الل ه بني و نف ت‬،‫ح دقني ا خل س بن عتد العزيز‬
‫ ن ا أدوي أين اؤي؟ نع ت‬:‫ قال ئ‬، ‫ ثا ئث ز ى يؤما ع ج ورا رو م ه محأعمم ه ا‬،‫ا وقا ت قعت مهب‬
‫ ث م را طنه ا‬، ‫ دا"كلم ت‬،" ‫ ئدع ا ه ا‬٠٠ ،‫ ئنئ ا ا ض ز ن م ن النسن ج د أئى بالعش اء‬،‫به ا إ ز مغزل ه‬

‫ قأش يرماب ع د ص الة‬،‫ ءك ا ن يثا ع م ن بأبما ن ا يتل ع‬،‫ ءأبت‬٠٠ ‫ ئ ت أل ه ا ا إل<ئ الل م‬٠٠ ،‫ي ا ذا هؤ أقه‬
‫ ئ م ت ا ح دا ح ش عا ب ت ال غ م س‬، ‫ش ه م ي ؤ م؛ئين غ و بأ حبز أ ي أ ن ث ن ث‬

Abdullah b. Yûsuf bildiriyor: Ebû Abdirab köle satın alıp onları azat
ederdi. Bir defasında yaşlı Bizanslı bir cariye satın aldı ve onu azat etti.
Cariye: “Ama nerede kalacağımı bilemiyorum” deyince, Ebû Abdirab onu
kendi evine yolladı. Ebû Abdirab mescidden eve gidince kendisine akşam
yemeğini getirdiler. Azat ettiği cariyeyi davet edince o da gelip yemek yedi.
O nunla bazı konularda konuşunca annesi olduğunu anladı. O nu İslam’a
davet etti; ama annesi kabul etmedi. Ebû Abdirab annesine karşı elinden
gelen her iyiliği yapıyordu. Bir Cuma günü ikindi namazı ertesi annesinin
Müslüman olduğunu öğrenince secdeye kapandı ve güneş batana kadar
başını secdeden kaldırmadı.
‫‪634‬‬ ‫‪Abdirab Ubeyde b. Muhâcir‬‬

‫(‪ ] ١٦٠/®[ “) ٦٨٨١‬حدثن ا أثو بكر م ح م ذ بن أ ح م د بن م ح م د‪ ،‬ثن ا ا لخثن بن‬

‫إوبء ئ اخل الؤ ثن اضتماك‪ ،‬ظ الزيت ئ ن م ‪ ،‬ض انن‬
‫م‬ ‫ت خم‪ ،‬ئ أبو وئ‪ ،‬ئ‬
‫جابر‪ ،‬أن أثا عبد ر ب‪ ،‬كا ن م ن أكتر أه ل د مثس ن ا ال ‪ ،‬نح رغ إلى أدوبي جا ن ي ت ج‪1‬رة‪،‬‬
‫ئأ شث ى إ ز جان ب مرعى ز م ‪ ،‬فزت به‪ ،‬قات أبو هم د زب‪ " :‬ئت م ع ت ص ؤبأ ثكث ز ح ب ذ‬

‫خن م م ن ا لأرض‪ ،‬ملموظ فى حصير‪،‬‬

‫ال م ي دا جية م ن ا ل م حرج‪ ،‬ئامحئثه ء و اق ت ر ج ال قي ج‬

‫ق أن ث ي هم د ء ؟ ةا ‪ :3‬زب ت ص ا ك ن ل م ذ‪١١٤ ،‬؛‪ :‬ئ ك ‪ :‬ظ‬ ‫ك ع ي‪ ،‬ق ل ق ‪:‬‬ ‫فت‬

‫فف ا ‪ ،‬قا د‪ :‬ئ ك وكتفن‪ ،‬نإنئ ا أن ث في‬
‫خالتلف هذه؟ ئات‪ :‬نع نه ي ج ب عل ي ح م د الل ه ي‬

‫ح صير؟ قادت و ما لي ال أ ح م د الل ه أن حل م تي هأ ج ت ن حل م ي‪ ،‬و ج ع د م ول د ي ومنس ئي في‬

‫خلافتة قي أركاني‪ ،‬وتي علي ما أ وه نكزه أز ئئزة‪ ،‬ص أعفت م ي ن إ‬
‫اإلسالم‪ ،‬ؤمح م ا‬
‫م م ن أمس ى ي ب ث د ظ أئ ا فيه؟ د ا ‪ :3‬ئ ك ‪ :‬ز ج نن ق ؛ش‪ l(| ،‬وأنت أن م وم معي إ؟ى‬
‫ا ل مغرد ‪ ،‬ءإثا نزولط غ ز ال م ف بما ؟ قات‪ :‬ول م؟ قات‪ :‬ئ ك ‪ :‬لتصي ب م ن ال ئ ا م‪ ،‬ولغئهلثلف‬
‫ن ا يئنيلث م نيف م الحصير‪،‬فا د ‪ :‬نا بي حا ج ه‪.‬ه ا د ال وليد‪ :‬نحس ت ت ‪ ،‬أثق قات‪ :‬إن لي في‬
‫س ى وم ثثه ا ‪ ،‬اد‬ ‫أك ل ا ل عش ب ك مايه غث ا ءا ‪ 3‬أبو عبد رب ‪ ،‬ئا ئهنزئ ق نئن ما ص ن ت إ ر‬

‫^ أل) أثو ت‬ ‫^‪ ٥‬مح ه‪١ ،‬‬ ‫ب د ثي مح ش وق م ح ‪ ،‬زأال أق م س ‪١‬‬

‫م‬ ‫ش ني أ ظ ن بد م ئ ئ‬
‫إقلث م ن ن وع ن ا أئا فيه‪ ،‬قات‪ :‬ثب ت و لم بمإل إغؤايي ي ما ئ د أ ج ن ن ت به‪ ،‬ننئ ا كا ذ م ن‬

‫ض ‪ ،‬وقد موا إ ر ن ا م ‪ ،‬و ك بجا وصرثه ا إ ر‬ ‫ا ل م ن طوا م حو م ن رخمحه م محنا‬

‫د م شى‪ ،‬ز ئ ك ‪ :‬ما أثا ب صا د ق التوبة إن ‪ bi‬مص ن ت ي ئفجر ي‪ ،‬ئتأثي ي ا لمؤم ئأ‪-‬نيثيلم ‪،‬‬
‫بمام ت ت ابي‪،‬‬ ‫ق ث ا ق ي؛ ثص د ى‬ ‫ئ أ ب ت ت ‪ ،‬قا ت‪ :‬قا ت اب ن ي ا م ‪:‬‬ ‫ؤتء اثثو ت ي عأ ى ا ل م ض ي ‪،‬‬

‫و ج ه ر به ي سب ل ال ر‪ ،‬هات ابن جا ي ئحدبني بمس إخؤايي‪ ،‬قات‪ :‬مامح ن ت صا ح ب‬

‫‪ ۶^٤‬بذ؛ ‪ )Jj‬في ‪ ٥۶^٤‬أععثست بثث‪ ،‬ؤهو مولت‪ :‬شثع ه‪ ^ ٤ ،‬أك ر ت‪ ،‬دا‪ :،3‬م م ن أن ث؟‬
‫ئ ك ‪ :‬م ن أ ن د د م س‪ :3U ،‬ظ ثشبة قئ ح‪-‬ا وهد عني أ ن م ‪ ،‬ئق؛ا أل ثت أبو عبد ز ب‪ ،‬ا«شثزى‬
‫شبت‪ ،‬ن ا ت أ ل ي أن أص غ لت دزهئ ا ‪ ،‬وت ا ل ي أن أ حمل ه ا ل ه‪،‬‬
‫م‬ ‫بش م نبع مائة ك ساؤ بسبع ة‬
‫ثع ئ ت أع واني‪ C‬ئن ا زات ث همئه ا صف مزاء ا ل ح ش‪ ،‬نن ا ن ح ل إ ز مغزل ه منه ا بك ت اء‪ ،‬قا د‬
‫ابن ج ايي‪ :‬وك ا ن أبو عتد رب قت ثص د ى ب صا م ت ن ابؤ‪ ،‬وب ا غ ع م د ه فتص د ق به ا إ ال دانا‬
‫؛ينشئ‪ ،‬زكا ذ م ولت ؛ نالي ثؤ أن بهزك م ف ذا يعيي بندى‪ ،‬تأا ل د‪،‬مثا وفص ه‪ ،‬م ن ^‪٤‬‬
‫ح رج اقه ءأ ح ذه‪ ،‬نا خ ز ي ت إليه‪ ،‬ول ؤ أثق قيد‪ :‬م ن م ش ف ذا انث وذ نا ث ‪ ،‬لس ي أن أقو؛‬
 Ebû Abdirab Ubeyde b. Muhacir 635

،‫بوص أ عش م طه رة د م ئ ى‬
‫ ء واقته ذاث يؤم م‬:‫ قات ابن لجا م‬،‫إليه ثؤئ إ ر الثؤ نا ر رنويه‬
،‫ ثلث ا ءزغ م ن وصوثه أ ق د عل ي‬،‫ ئاقظزثه‬،‫ ثا ط ويل ال شبم ن‬:‫ ق ات‬،‫ هند عل ي‬، ‫ئ ت ث ن غ‬
‫حز ج ت شص؛ ا م ت‬ ،‫ طن‬.‫ اذ‬: ‫ ئ ك‬:‫ ق\د‬،‫ إ؛دي أريد أن أنث شيزك محأشز عأغ‬:3 ‫د ما‬
: ‫ ئ ك‬:‫ ثن ا ثن ى؟ قات‬، ‫ أعطس غ به ك ذا وكدا أئئ ا‬،‫ جئ إ ال داري هذه‬٣ ‫^ وع م د ي‬
،‫ وفي ع كه ا قوام لثئشلف‬،‫ زأخ افئ أنث حث ا ج إ ل الن اس‬،‫والل ه ت ا ثدري ن ا مي ش ع م رك‬
: ‫ ثان ف ذا لرأيلف؟ ق ك‬: ‫ قا د‬،‫ه ش فى طا م ة منه ا ئنتز ك وسغيل ث م ر مثا ول اقا س‬
‫يشقبث ^ ن ي ل غ ت ة أز‬
‫م‬ ‫ ال‬:‫قات‬ ‫ زن ا‬: ‫ ئ ك‬،‫دلف واش ش و‬:‫ أض ا‬:‫ قاد‬،‫حن ز‬

‫ و”ك ا ن م غ‬، ‫) ع ظي م وثربه‬Ju ^ ‫عؤ ا‬1‫ هت‬: jU- ‫ ؛شر‬3 ‫ أ؛ا مئ هب ح ؤئ ى؟ ئ‬،‫جإ ه‬-‫م حه في ر‬
‫ ن‬15" ‫و م به ر ج ل م ث ن‬ •ji^ r Q<\ >‫ظلت‬ ، ‫ ؛ال ئ د ز ق ن ن م ح ن‬1‫ش د م ن ه‬ ‫جا ل وا‬-‫ث و‬ ، 4‫م ؤل‬

‫ بأعغي محث ث مني أربع ه‬:‫ئ د‬ ‫ت وظ‬3 ‫ دا‬،^ ١ ‫حل ث‬1‫م أص‬ ‫)ت‬3‫ها‬ :‫لم ة همات‬°‫يأ‬
‫ظ ل زال نات؟‬ ‫ ال‬،‫محئ‬ :‫ قا د‬،‫ أمح ذ أ ك دثار‬:‫ أؤ قاو‬،‫■آال ف د م‬
ibn Câbir bildiriyor: (Ubeyde b. Muhacir) Ebû Abdirab, Şam ahalisi
içinde çok varlıklı kişilerden birisiydi. Bir defasında ticaret amacıyla
Azerbaycan’a gitti. Gece vaktine ulaştığında bir mera ile nehrin yanında
konakladı. Ebû Abdirab devamını şöyle anlatır:
Yolun çıkış tarafında Allah’ı çokça hamdeden bir ses işittim. Sesi takip
ettiğimde bir çukurda hasıra sarınmış bir adamla karşılaştım. O na selam
verip: “Ey Allah’ın kulu! Sen de kimsin?” diye sordum. Adam:
“Müslümanlardan biriyim!” dedi. Ona: “Bu halin de ne?” diye sorduğumda:
“Allah’a şükrü gerektiren bir nimetin içindeyim!” karşılığım verdi. Ona:
“Ama nasıl olur? Zaten üzerinde bir hasırdan başka bir şey yok!” dediğimde:
“Beni en güzel bir şekilde yaratan, M üslüman olan bir toplumda dünyaya
getiren ve yaşatan, bedenime afiyet veren, dile getirmekten veya
göstermekten hoşlanmadığım yerlerimi örtüp gizleyen Allah’a hamd
etmeyeyim mi? Benim içinde bulunduğum böylesi bir durum da akşamı
bulabilen kişiden daha fazla kim nimetler içinde olabilir ‫ ”? ظ‬karşılığını
verdi-

Ona: “Allah rahmetini senden esirgemesin! Benim bulunduğum yere

gelsen nasıl olur? Ben de şu nehrin kenarında konaklamışım” dediğimde:
636 Ebû Abdirab Ubeyde b. Muhâcir

“Neden?” diye sordu. Ona: “Sana yemeğimizden yedirir ve seni bu hasırdan

kurtaracak giysiler veririz” karşılığını verdim. Ancak adam: “Benim onlara
ihtiyacım yok!” dedi. — Ravi Velîd ekledi: “Sanırım Ebû Abdirab adamın,
şu otlardan bana yeteri kadar yiyecek çıkıyor, dediğini de söyledi.— Bunun
üzerine kendimi kusurlu bulmuş ve benliğimden nefret etmiş bir şekilde
adamın yanından ayrıldım. Zira Şam’da benden daha varlıklı birini bırakmış
değildim ve hâlâ daha fazla kazanç peşindeydim. İçimden: “Allahım! İçinde
bulunduğum bu kötü durumdan dolayı sana tövbe ediyorum!” diye dua
ettim. Konakladığımız yere geri döndüğümde adamla aramızda geçenleri
yanımdakilere anlatmadım. Seher vakti arkadaşlarım eşyaları toplayıp
niyetlenen yöne doğru yola koyuldular. Atım bana yaklaştırılınca bindim ve
atımı onların aksine Şam’a doğru çevirdim. Zira ticaretim için yoluma
devam etseydim ettiğim tövbede samimi sayılmayacaktım. Arkadaşlarım
nedenini sorduklarında durum u onlara anlattım. Beni ayıplayıp ticaret için
yoluma devam etmemi istediler, ancak kabul etmedim.
îbn Câbir şöyle devam eder: “Ebû Abdirab, Şam’a dönüşünde nakdi olan
tüm malını tasadduk etti, Allah yolunda ordu için asker teçhizatı aldı.” İbn
Câbir der ki: Kardeşlerimden biri bana şöyle anlattı: Adamın birinden bir
aba satın alırken, ben ona altı dânik verdim; ama kendisi yediden aşağısını
kabul etmiyordu. Altı dânikte ısrar ettiğimde bana: “Sen kimlerdensin?”
diye sordu. Ona: “Şam ahalisindenim” karşılığını verdim. Bunun üzerine
şöyle dedi: “D ün yanıma (Şam ahalisinden) Abdirab adında bir ihtiyar geldi,
ona hiç benzemiyorsun. Zira o benden, tanesi yedi dânikten yediyüz giysi
aldı. Alırken de benden tek bir dirhem dahi indirim yapmamı istemedi.
Satın aldığı giysileri de taşımamı istedi. Ben de bu iş için işçilerimi
gönderdim. Abdirab bu giysilerin hepsini ordunun askerlerine dağıttı. Evine
geri döndüğünde elinde tek bir giysi dahi kalmamıştı.”
Ebû Abdirab Ubeyde b. Muhâcir, Muâviye b. Ebî Süfyân’dan
rivayetlerde bulunm uştur. A bdurrahm an ile Abdülcebbâr isimlerini
kullanmıştır. Asıl adı da Kostantin’dir.
 Yezîd b. Mersed 637

Takrîb 2647, Takrîb 220, Takrîb 3735

¥ezîdb. Mersed
.Onlardan biri de her dem gözü yaşlı ve im anı sağlam biri .'ilan Yezîd b
Mersed’dir . ‫م‬

، ‫ ثن ا عتد الل ه بن أ خن ذ بن ح م‬، ‫ ] حدت ا أث و بكر ث ذ مال ك‬١٦٤/ ‫ )“ ا [ ا‬٦٨٨٥(

C‫ ثن ا م ح م ذ بن مهران‬،‫ ثن ا أبو ي حش الرازي‬، ‫'دثما أ خ ئ ذ بن إ ن خ ا ئ‬--‫ ح و‬.‫ح دبئي أي ي‬
‫ ما‬:‫ ئك ليزيد بن مزبد‬: ‫ ها د‬،‫ ثن ا عتد الؤ حم ن بن ثنيت بن جاجن‬، ‫ ثق ا ال ول ي د بن م سلم‬:‫ق ا ال‬
،‫ ض ؛ ه أن بم ي به‬:‫ش هصه؟■ " ئلث‬ ‫ وظ‬٠' :‫ق أزى ي ف ال يف ق ؟ مات‬
‫ والل ه ثؤ ل ز ثتزعدتي‬،‫ إبة الل ه قد و عدني إن ع ص ي ه أن ين ج س ي في الثاي‬، ‫ ثا أي ي‬٠' :‫قات‬
‫ مح هكذا أنث‬:‫ ق ك قت‬:‫ ه ا د‬،‫سحتفئ لي عتمي‬ ‫ال‬ ‫أن ئن جثغي إ ال في ائخث ا م ه ت ح ريا أن‬
‫ والل ه إ ذ دللث‬: ‫ مما ل‬،‫ غث ى الئت أن ينف عنى به‬:‫ وم ا م ث ألتلث غنة؟ ئ ك‬:‫فى حلوايلف؟ ه ا لأ‬

‫ ئء محو ص غ ال ئ ا ؛ مح ن‬،‫ ن ح وت ث م ومح ن ن ا أرين‬، ‫ج ن أ ذ ك ن إ ر أ م‬ ‫لجبرضئ ؛ي‬

‫ ما يدرون ما‬،‫تنكى ا وأى ويتكىصتثامحا‬ ‫ خ ر‬،‫ ق زمح ذلى ئ حوت مح ى ومحن أكله‬،‫ثدي‬
‫ ن ا ح ص ص ت به م ن طول ا لخزي‬:‫ فتئأو ل يا ون ح ه ا‬، ‫ ولرب ما أض ج ر ذيلف ا م رأتي‬، ‫أثكاثا‬
‫ ما لي ن علف عئن‬، ‫نغلف قي ا ل حي اة ال دن ا‬
Abdurrahman b. Yezîd b. Câbir bildiriyor: Yezîd b. Mersed’e: “Neden
gözlerin hep yaşlı duruyor?” dediğimde: “Neden soruyorsun?” dedi. “Allah
bundan belki beni de faydalandırır” dediğimde: “Kardeşim! Allah, kendisine
isyan etmem halinde beni cehenneme atacağım bildirdi. Vallahi ateşe değil
de hamama koyacak olsaydı yine gözlerimden yaş eksik olmazdı” karşılığını
verdi. Ona: “Yalnız kaldığın zamanlarda sen hep böyle misindir?”
dediğimde: “Neden soruyorsun?” dedi. “Allah bundan belki beni de
faydalandırır” karşılığını verdiğimde şöyle dedi: “Vallahi £şimin yanma
yaklaştığım zaman aynı şey aklıma geliyor ve istediğim şeyi yapamıyorum.
Önüme yemek konulduğu zaman yine aklıma geliyor yeme،i yiyemiyorum.
Öyle İri eşim buna ağlıyor, çocuklarım da neden ağladgm ızı bilmedikleri
halde onlar da ağlıyor. Bazen eşim öfkelenip: «Vay halime! Şu dünya
638 Yezîdb.M ersed

hayatımda seninle sanki üzülmek için yaşıyorum. Seninleyken asla rahat

olamıyorum» demeye başlıyor.”

‫ ثن ا أ خ ن ذ بن موس ى بن‬، ‫ ] حدق ا م حم د بن أ ح م د بن م حم د‬١٦٤/®[ -) ٦٨٨٦(

‫ ثت ا ح اي م بن غ م ي أيي‬، ‫ ثن ا سلي م ا ن بن ئ ر م ح د‬،‫س د بن إدريس‬ ‫ثن ا‬ ،‫ر‬ ‫ ثت ا‬،‫بمحا ى‬

:‫ ثأمول‬،‫' كا ذ بكاء بتي إ ن ناس د‬٠ :‫ مولت‬، ‫ شمع ت يزيد بن ن ن م‬:،‫ محال‬،‫ءزوة ائه م دات ي‬

،‫صيري غذ رضاك‬
‫ زال بؤاخذتي بم‬،‫مكر يي قي جهف‬
‫ ب‬،‫بؤدبي بثموبتلث‬ ‫ال‬ ^ ١
‫ الذا ■عزم ت‬،‫ش نتأ قلف‬ ‫ ك ن ا بغ ش‬،‫ فت مثيمر‬،‫ و؛ سري عنل ي‬،‫غ ه ج ح طيثتي ئا غفز ؟ي‬

،‫ ^ صف‬٢ ‫ زال اةلي‬،‫ زال غذ عئالف‬،‫تقش ظف‬، ‫الإ؛ي أخشن‬ ‫محم‬ ،‫<تلف‬ ‫تم حى‬

،‫ ز ال تو ج د !ال م ن قنلث‬5‫ دكتفن ليياشحا‬، ‫ انس د بشيء يخرج به م ن ئ ذ هلق‬،_‫ز ال الدك‬

‫ال‬ ،‫ حفي ظ ال ئئت ى‬،‫ ج د ي د ال ث ش‬،‫ وبد خ مؤثثة الكرام ة‬،‫ وولي ا ال مثاؤ‬،‫إل ه ا النبثاع‬

(‫ ال أن ث لن أذ‬٠١٠ ، ‫ءثذيت اقل ق‬،‫يل ث ا‬٠ ،‫ بلق ع'ةال ث‬،‫ يم ظ ان ال تت ا م‬، ‫ ح ء ال ث ن ي ت‬،‫ثبين‬
' ' -‫م‬ ‫ض‬ ;
H âtim b. Şufey Ebû Ferve el-Hemdânî der ki: Yezîd b. Mersed’in şöyle
dediğini işittim: İsrail oğullarından biri ağlayarak yakaracağı zaman şöyle
derdi: “Allahım! Beni azabınla terbiye etme. Tuzaklarından birini de bana
kurma. Rızana karşı olan kusurlarımdan dolayı beni sorumlu tutma.
Hatalarım çoktur, beni bağışla. Amellerim azdır, amellerimi kabul et.
Senden ancak senin dilediğin şekilde bir şeyler istenebilir. Bir şeye karar
verdiğinde o şey olur. Ne iyiler senden ve yardımından uzak durabilir, ne
kötüler sana baskın çıkabilir, ne de zorba olan kişi senin kudretinin dışına
çıkabilir. Kurtuluş ancak senin katından gelecekken sen olmadan ben nasıl
l^rtulabilirim? Ey peygamberlerin ilahı! Takva sahiplerinin dostu! Keramet
‫د آ أل‬ ‫ آل ا الل‬yaratıcısı! Sen ki hep yeni olan ve eskimeyensin! H er şeyi
muhafaza edip unutmayansın! Yok olmayıp bâki kalansın! ölm eyip hayatta
kalansın! Uyumayıp her an uyamk olansın! Seninle öğrendim ve seninle
senin doğru yolunu buldum. Sen olmasaydın senin kim olduğunu
bilemezdim! Pek yüce ve ulusun!”
 Şufey b. M âti’ 639

‫ ثت ا ب ث ا م بن‬، ‫ ثن ا أ ح ن د بن ال ئغ و‬، ‫ ى أ خ ن ذ‬0 ‫ شآثت ا‬1‫حددغ‬- ] ١٦٠/©[ -) ٦٨٨٧(

‫ قأا ل‬،‫ أن أثا ال دزداء‬، ‫ عن زيد بن ن ن م‬،‫ عن ال وضين بن عطاء‬،‫ ظ ي حش بن ح م ره‬،‫غ<ثاي‬

‫ ال ئتق ص ون م ن أرزاي الن ا س ف ه ا إ ال ق ع ن م ن ا لأرض‬،‫ ؤ؛ثبي م سي بيده‬٠'

Yezîd b. Mersed bildiriyor: Ebu’d-Derdâ, Muâviye’ye: “Canım elinde

olana yemin olsun ‫ كل‬insanların rızıklarından bir şeyi eksilttiğiniz zaman
aynısı yeryüzünden de eksilir” dedi.

‫ ثت ا أ ح ن ذ بن‬،‫ ^؛ قي كتابه‬١^ ‫ ] أخزئ ا م ح م د بن أ ح م د بن‬١٦٥/،‫ [؛‬-) ٦٨٨٨(

‫ ض ال وضين‬C‫ ثن ا ن ويد بن عثد العزيز‬، ‫ ثن ا م ح م ذ بن زغ ب‬،‫ ثما أ خ ن ذ بن نت صور‬،‫ه ارون‬

‫ نل غ دللف يريد بن‬، ‫ق يزيد بن مب د‬ ‫ أزاذ ال ول ي د بن عتد ا ل م ل ك أن‬: ‫ ه ا د‬،‫بن ععثاؤ‬

‫ أ خ ذ بيده وغي ما‬، ‫ وا ل صوفن حا ر جا‬،‫ نجع د الجل د غش ظه ره‬،‫ ما قلب س موه قذ قلته‬، ‫مر قد‬

،‫ب ي في ا لأشواق‬
‫م‬ ‫بد‬
‫م‬ ، ‫ ز ال ح ث‬، ‫ ز ال م‬، ‫وع ر ة و حرج ب ال رداغء ز ال هل ث ث ئ‬
‫ معثة فتزكه‬1‫ وأ حبزب م‬،‫ئثآهن‬-‫يزيد بن م ر م قي ا‬ : ‫ ه م د لل وإ؛د‬، ٠٠ ‫محيم‬1‫ حثز وال‬3‫زيأ و ا‬

Vadîn b. Atâ bildiriyor: Velîd b. Abdilmelik, Yezîd b. Mersed’i vali

olarak atamak istedi. Mersed bunu duyunca p o stu n u , ‫ ل؛ طثآر‬dışarı, deri kısmı
da içeri gelecek şekilde ters giydi. Eline bir ekmek, bir de etli kemik parçası
aldı. Abasız, sarıksız, ayakkabısız ve çorapsız bir şekilde de çarşıya çıkıp
gezmeye, herkesin ortasında ekmek ile eti yemeye başladı. Velîd’e: “Mersed
aklını oynattı” denilip yaptıkları da anlatılınca onu bu görevden m uaf tuttu.
Yezîd b. Mersed; Muâz b. Cebel, Ebu’d-Derdâ, Ebû Zer ve
başkalarından rivayetlerde bulunm uştur.
Takrîb 309-a, Takrîb 43, Takrîb 1733

Şufey b. Mâti’
Onlardan biri de amellerini gizli tu tan Şufey b. M âti’ el-Asbahî’dir.
‫‪640‬‬ ‫’‪Şufey b. M âti‬‬

‫ئ اش‬ ‫(‪ ] ١٦٦/®[ -) ٦٨٩٢‬خدتثا م د ال م تن ج م ‪ ،‬ظ إئ ن ا مه د ئ مح د ال م ‪ ،‬ث إ‬

‫ا أل إل حواين ي د ف يء خ ر مبت ح علته م ز ا ئ ا لخديث "‬

‫‪Şufey el-Asbahî der ki: “Bu ümmete hadislerin hâzineleri dahil olmak‬‬
‫”‪üzere hütün şeylerin hâzineleri açılır.‬‬

‫(‪ ] ١٦٧/®[ “) ٦٨٩٣‬حدثن ا أبو م ح م د بن ‪-‬ح ثان‪ ،‬ثغا ابن أيي ع ادبمم‪,‬؛ ثن ا ح شئن ثن‬
‫بم ص ئ م ; ت ن ءث ا س‪ ،‬ص ق م ئن بجا ن‪ ،‬ص‬ ‫ث ائ‬ ‫ا ل خم‪ ،‬ث إ اتق ا م ح ا و ‪،‬‬
‫م حت ء ث خ يممة "‬ ‫ئ م ‪١١٤ ، ٣ ١ ١ ١‬؛ ‪ " :‬م ذ‬

‫‪Şufey el-Asbahî: “Çok konuşanın hatası da çok olur” dedi.‬‬

‫(‪ “) ٦٨٩٤‬ل ®‪ ] ١٦٧/‬حدبت ا لمي‪ ،‬زأثو م ح م د بن حيا ن‪ ،‬ق ا الت ثئ ا إبراهي م بن ئ خ ث د بن‬

‫شبي‪ ،‬ثن ا ابن زغ ب ‪ ،‬أخزيي إبراهي م بن نبي ي ‪ ،‬عن غث اي بن‬

‫م‬ ‫ال خ ض‪ ،‬ثن ا أ خ ن ذ بن‬
‫ت ن ز ‪ ،‬ص ش م ي ا ألصث ح ي‪ ،‬محاد ‪ :‬رك ا ل ح هلس ه أنت ن م ن ط ل ب التوبة‬

‫‪Şufey el-Asbahi der ki: “Günahı terk etmek, tövbe etmeyi istemekten‬‬
‫”‪daha kolaydır.‬‬

‫أ خ رثا م ح م د بن أ ح ن ذ بن إثزايب في كثابؤ‪ ،‬ثن ا م ح م د ن أث و ت ‪ ،‬ثن ا إثزاي إ س‬

‫م ‪ ،‬غذ ش جره أيي‬ ‫م وس ى‪ ،‬ثن ا ابن ا ل مب ا رك‪ ،‬غذ ث ض ب ذ أيوب‪ ،‬غذ م حي ال ق بن‬
‫م حم د ‪ ،‬غن شفي‪ ،‬ه ا د ‪ ٠٠ :‬إ‪ 0‬الؤ ج ث ن لآك وثا ن في الهث الؤ تثاكتهت ا ج ميعا ‪ ،‬زنن ا بثثه ما‬

‫ك ن ا ص الق ن اع وا لأرض‪ ،‬ال ثين ا ث ك ود ا ن في بيت صي ا م ه م ا نا جت زلت ا بين صث ا م ه م ا *ك م ا‬

‫ئ ا ل ق ث اء ؤا لأ م "‬
‫‪ kişi yan yana omuz omuza namaz‬لك‪1‬ث“ ‪:‬نظ ‪Şufey b. M âti’ el-Asbahî der‬‬
‫‪,kılıyor olabilir, ama ikisinin namazı arasında yer ile gök kadar fark vardır‬‬
‫‪ kişi oruç tutuyor olabilir, ama ikisinin orucu arasında yer ile‬نكال ‪Aynı evden‬‬
‫‪ ”.kadar fark vardır‬كا ‪0‬ج‬

‫‪Takrîb 4368-z, Takrîb 2604, Takrîb 4461, Takrîb 3520-a, Takrîb 3972‬‬ ‫ث‬

‫‪Takrîb 3973‬‬