KLLA.

H DOSCLAfLINJIN tC lN V X SI

HİLYETü’L-
EVLYÂ
v e -T a b a k â tu 'l-A s fîy â

‫و ش ك ث أ ث أم ح ص ت تأ ء‬

Ebu Nuaym eJ-Isbehânî

M EN K IBELER BÖLÜMÜ
Hilyetu'l-Evliyâ
1. b as k ı - İ s t a n b u l
Cil t 4
Ocak 2 0 1 5
Öz g ü n ad ı : H i l y e t u ' l - E v l i y â v e - T a b a k â t u ' l - A s f i y â
Y a z a r ı : Ebû N u a y m A h m e d b. A b d i l l â h b. İ s h â k e l - l s b e h â n î ( öl . 4 3 0 / 1 0 3 8 ) .
A r a p ç a n e ş i r l e r i : 10 c i l t , K a h i r e 1 3 5 1 - 1 3 5 7 / 1 9 3 2 - 1 9 3 8 ; D â r u ' s - S e â d e , M ı s ı r 1 9 7 4 ; 12
ci l t , y a y ı n a h a z ı r l a y a n : M u s t a f a A b d ü l k â d i r A t â , B e y r u t 1 4 1 8 / 1 9 9 7 ) .
I SBN: 9 7 8 - 6 0 5 - 4 6 5 9 - 1 0 - 4

T e r c ü m e : H ü s e y i n Y ı l d ı z , H a ş a n Y ı l d ı z ve Z e k e r i y a Y ı l d ı z
R edaksiyon: Yusuf Özbek
K a p a k : Edi b A g a g j y s h i
Ba s k ı ve Ci l t: S t e p A j a n s M a t b a a c ı l ı k Ltd Şti .
G ö z t e p e M a h . B o s n a C ad . No. 11
Bağcılar/ İSTANBUL
T e l : 0 2 1 2 . 4 4 6 8 8 4 6 M a t b . S e r t i f i k a No: 1 2 2 6 6

İ s t e m e ve H a b e r l e ş m e A d r e s i
www.ocakyayincilik.com
OCAK Y A Y I N C I L I K
M i l l e t Cad . G ü l s e n Apt .
No. 19 K at : 4 0. 7
Yusufpaşa
Aksaray, İstanbul
GSM: 0 5 3 5 3 1 0 7 4 1 6 ( Y u s u f Öz b ek )
HİLYETU’L
EVLİYA

EBU NUAYM
el-ISBEHÂNÎ

Ebû Nuaym Ahmed b. Abdillah b.

İshâk el-lsbehânî

(öl. H.430/M. 1038)

Cilt 4
İÇİNDEKİLER
Recâ b. Hayve 7
Mekhûl eş-Şâmî 14
Atâ el-Horâsânî 29
Hâlid b. Ma’dân 44
Bilâl b. Sa’d 54
Yezîd b. Meysere 74
İbrâhim b. Ebî Able 90
Yûnus b. Meysere 94
Ömer b. Abdilazîz 97
Abdulmelik b. Ömer b. Abdilazîz 297
Ka’bu’l-Alıbâr 310
Nevf el-Bıkâlî 447
Ebu’l-Celd Hîlân b. Ferve 458
Şehr b. Havşeb 467
Muğîs b. Sumey 474
Hassân b. Atiyye 477

Kâsım b. Muhaymire 490

İsmail b. Ebi’l-Muhâcir 497
Süleyman el-E§dak 498
Ebû Bekr el-Ğassânî 500
Ali b. Ebî Cümle ve Recâ b. Ebî Seleme 501
Sevr b. Yezîd 503

Ebu’z-Zâhiriyye 508
Habîb b. Ubeyd 509
Damra b. Habîb 510
6 İ ç in d e k ile r

Rabîa el-Cureşî 512

Ebû Amr eş-Şeybânî 513
Osman b. Ebî Şevde 514
Ebû Zeyd el-Ğavsî 516
Abdurrahman b. Meysere 516
Amr b. Kays el-Kindî 517
Muhammed b. Ziyâd el-İlhânî 518
Ab de b. Ebî Lübâbe 519
Râşid b. Sa’d 523
Hâni b. Külsûm 524
Urve b. Ruveym 525
Saïd b. Abdilazîz 531
Abdullah b. Şevzeb 534
Ebû Amr el-Evzâî 537
Habîb el-Fârisî 557
Abdulvâhid b. Zeyd 569
Sâlih b. Beşîr el-Murrî 586
İmrân el-Kasîr 602
Ğâlib el-Kattân 605
Selâm b. Ebî Muti’ 612
Riyâh b. Amr el-Kaysî 616
 ‫‪Recâ b. Hayve‬‬

‫‪Onlardan biri de fakih biri olan, delillerle konuşan, yemek ikramında‬‬

‫‪bulunan, halife ve valilere danışmanlık yapan Recâ b. Hayve Ebu’l-‬‬
‫‪Mikdâm’dır.‬‬

‫م ح م د بن عتيد بن ادم‬ ‫حدثن ا ن لبما ن بن أ ح م د ‪ ،‬ثئ ا‬ ‫(‪ ") ٦٩٠١‬ل م ‪ ١٧٠/‬ا‬

‫اشت م الني ‪ .‬ح و حدت ا أ ح م د ب ن إ ش حا ى‪ ،‬ثن ا أبو بكر تن أبي ع ا ص م ‪ ،‬ئ ا ال ‪ :‬ثعا أبو ع مير‬

‫طر‪ ، ^ ^ ١‬قات‪ " :‬ظ أل ق ش ا غ أ ك د ش‬ ‫ا و ت ئ ‪ ،‬ئ ضنزة‪ ،‬ض اثن ث ؤ ي ‪ ،‬ص‬

‫ر جاء بن حيوم "‬

‫‪Matar el-Verrâk der ki: “Şamlılar içinde Recâ b. Hayve’den daha üstün‬‬
‫”‪olan birini görmüş değilim.‬‬

‫(‪ [ -) ٦٩٠٢‬ه ‪ /‬م ‪/‬ا ' ا ] خشن ا أبو بكر ب ن مال ك ‪ ،‬ثت ا عثد الئؤ ب ن أ ح م د بن ح س ل‪ ،‬ثن ا أث و‬

‫حي وه "‬ ‫بن‬ ‫ت ع ي د ا ل آق غ‪ ،‬ثن ا أب و أش ا تة‪ ،‬ق ا د ‪* :‬ك ا ن أبو عؤن ادا ذ و م ني ع جتة د و و جاء‬

‫‪Ebû Usâme der ki: “Ebû Avn, beğendiği kişileri zikredeceği zaman Recâ‬‬
‫”‪b. l^ayve’yi zikrederdi.‬‬

‫(‪ “) ٦٩٠٣‬ل®‪ ١٧٠/‬ا حدثن ا أبو ح ا م د بن جيل ه‪ ،‬ثت ا م ح م د بن اش ح ابي‪ ،‬ثن ا م ح م د ثن‬

‫م بن غ ن م ‪ ،‬ئت ا ابن عؤه‪ ،‬ظ ‪3‬ت ث ال ث ل م أز بم ه م‬ ‫عتد ا لخنين بن أ ي رو م ه‪ ،‬ق ادت ثن ا ال‬

‫ك أ ي اقفؤا فتؤاضلوا‪ :‬ابن سيرين بالع نا ق‪ C‬وقاسم س محم د با ل حجاز‪ ،‬وز جاء بن حتوه‬

‫أللئ ام"‬
‫‪ibn Avn der ki: “ü ç kişi gibisini görmüş değilim. Sanki bir araya gelmiş‬‬
‫‪ve bağlantılarını hiç koparmamış gibiler. Bunlar da Irak’tan ibn Şîrîn,‬‬
‫”‪Hicâz’dan Kâsım b. Muhammed, Şam’dan da Recâ b. Hayve’dir.‬‬

‫(‪ [ ")٦٩٠٤‬ه ‪ /‬م ‪/‬ا ا ] ح دق ا نلي م ا ‪ 0‬بن أ ح م د ‪ ،‬ثن ا أث و رزئ ال غ ن ش ئ ‪ ،‬ثن ا عتيد بن‬

‫صالة م ن ر جاؤ بن‬ ‫أبي الثابي‪ ،،‬ثتا أيي‪ ،‬ئ ‪3‬ت نا نأي ت أ ح دا ‪ ٠٠‬أ ح ش ن اعتدا ال في‬
‫ممات ‪١١‬‬
‫حي وه‬
Recâ b. Hayve 8

Ubeyd b. Ebi’s-Sâib, babasından bildirir: “Namazını Recâ b. Hayve gibi

erkânına uyarak ‫ ط‬1‫ س‬birini görmüş değilim .”

: ‫ محا د‬، ‫ ^ بن م ح م د بن عؤن‬١^ ‫ ثن ا‬، ‫ م ماا ا خ ا؛ثن ا ئلئ م ا ن بن أ خ ن ذ‬/ ‫ )“ ل ه‬٦٩٠٥(

‫ر جاء بن حي وه‬ ‫أة‬ ، ‫ غن •عتد الرحم ن بن عثد الل ه‬،‫ ثتا ي م ه‬،‫ثن ا مح ث د بن مصم ى‬
‫ " ائفلزا ا ال م ال ذ ي‬:‫ لع د ي بن عد ي و ل م ع ن بن ا ل م ن ذ ر يؤئ ا زئ ؤ ي قل ب ن ا‬3 ‫ محا‬، ‫ا ئ ي ز ؤ‬

‫ ن أن ت ك هن غ ي‬1‫ ؛ ل أ م ال ذ ي ت ؤ ئ‬١^ ٧ ، ٤^ ^ ١ ‫ ن غ ن م محه‬،‫ت ح؛ان أن ث ك ؛ ق عيه‬

" ‫ئدع ا ة الث ا ئ‬

Abdurrahmân b. Abdillah, Recâ b. Hayve el-Kindî’nin, Adiy b. Adiy’e ve

Ma’n b. Münzir’e bir gün nasibat ederken şöyle dediğini nakleder: “Allah’a
kavuşurken hangi işin başında olmak istiyorsanız hemen ‫ ه‬işi yapm aya
koyulun. Hangi işten de uzak ‫ آلل؛ ط ه‬istiyorsanız, hemen onu bırakın.”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا أبو ع مير‬، ‫ ثن ا ا ى أيي ع ا ص م‬، ‫ ] خ ا؛ث إ أ خ ن د بن إ ش ي ا ق‬١٧٠/®[ ")٦٩٠٦(

‫ "كا ن ت لى حا جه إ ر ر جاء بن‬:‫ قات‬،‫ ض اخل الء بن روثه‬،‫ ض ائن أبى سل ته‬،‫ضمة‬
‫ " ؤأى‬: 3 ‫ ء ما‬،‫ ثث متة‬: 3 ‫ ظ‬، ‫ ئ ؤ عند <ئ ل بما ذ ثن عئد ا لمخب‬:١^ ^ ،‫ ن ت أ ك غثة‬،‫ح وم‬

‫و ت مح ن أن أ ق ن ق ذ أن أ ح ن د ؛ ر ح م ر ق‬ ‫ زنن‬، ٤^ ١ ‫ ^ ؛ 'ئ ذ م ؤه ب‬١‫أب ر ا لجن ز ب ن‬

‫أ ف ز ت بؤ؟‬ ‫ت امس يق ولون ر ئ أن ث‬3‫ |ن ا‬: ‫ ئ ك‬،" ‫أن أ خ ن ن إ؟ى ح فنت ي‬
" ‫ إ ي ئفثزت لل عا م ة و إل أئفلن لت‬،‫ " ص دق وا‬: ‫ه ا د‬

Alâ b. Rûbe bildiriyor: Recâ b. Hayve ile bir işim vardı. Nerede
olduğunu sorduğumda Süleymân b. Abdilmelik’in yanında olduğunu
söylediler. Daha sonra onu gördüğümde bana: “Müminlerin emiri bugün
İbn Mevhib’i kadılığa atadı. Oysa ben kadı olmam ile ölü olarak mezarıma
götürülmem arasında bir tercihe zorlansaydım, ölü olarak mezarıma gitmeyi
tercih ederim” dedi. Ona: “insanlar, ibn Mevhib’in kadı olmasını halifeye
senin tavsiye ettiğini söylüyorlar” dediğimde de: “Doğrudur! Zira ben, bu
konuda ‫ط‬ Mevhib’in durumunu değil insanların genel durumunu göz
önünde bulundurdum” karşılığını verdi.

:‫ قاد‬، ‫ ء خل؛ثن ا أب و بق ي ث ذ ت ابليء ثت ا هم د الئؤ بن أ ح م د بن حق ل‬١٧ ١/ ٠[1 -) ٦٩٠٧(

‫ مولى‬،‫ عن أيي عتيد‬، ‫ ثن ا و جاء بن أيي ت ل م ه‬،‫ حدثن ا ض م نه‬، ‫ح ددني ف ارون بن نئوئف؟ ا‬
 Recâ b. Hayve ‫و‬

‫بن‬ ‫ يزيد‬: ‫ ينث ن أختا إ ال ر جل تن أخنغن ا‬٠٠ ‫ قات ما ش م ع ت و جاء بن حيوه‬،‫نلث م ا ن‬

‫ا ك ن ي' م‬

Süleyman’ın azatlısı Ebû Ubeyd der ‫نكل‬: “Recâ b. Hayve’nin iki kişi hariç
birilerine lanet ettiğini işitmiş değilim. Bu iki kişiden biri de (Horasan valisi)
Yezîd b. el-Mühelleb’dir.”

‫ ثن ا شؤار ن‬، ‫ ثت ا م ح م د بن إت ح ا ى‬، ‫ ] حدت ا أبو ح ا م د بن جبل ه‬١ ٧ ٧ ٠ [ ")٦٩٠٨(

‫ إي‬٠' ‫ مادت‬،‫ عن ر جاء بن حيوه‬،‫ عن محم د بن ذكوان‬،‫بن ن وع‬ ‫ثن ا سالم‬ ،‫عبد الل ه‬
‫ إذ جاء ر ج ل د و ر جاء بن‬،‫ وكان ت لي منة تن إ ة‬، ‫لواقمحث م ع ئ ثما ن بن عئد ا لملك‬

‫ وفي‬،‫بلي‬-‫تلب ث بهذا الث‬

‫ إثلف قد ابم‬،‫ ثا و جاء‬:‫ ق ات‬،‫ ئ»نثلم‬:‫ قات‬،‫حيوه م ن ح ن ن هيئته‬

‫م ن كا ن ت ثه‬ ‫ر جاء أثت‬ ‫ واعلم يا‬،‫ وعزن الصع ي ف‬، ‫ غي ف بالم م و ف‬،‫ ثا ر جاء‬،‫مبه ال وئع‬

‫م غ حا ج ة إ سا ن ض ع ي ف وهو ال م نت طي غ زني ا ل ق ئ الل ه يؤم يلما ة‬

‫ هرث‬، ‫منز؟ه م ن الشلعز\ن‬

‫ أثة س كا ذ غي حا جة أخيه ال ن ن ل م * ك ان ا لل ه‬،‫ زاع ل م ق ا ر جاء‬4‫ن ق د ثب ت قد ميه للء ح س امب‬

‫ ب أ‬، ‫ أن ص أ ح ب ا ال تحا ز إ ر الل ه قز حا أد ح لتة عأى ن ن ل م‬،‫ واع ل م يأ ر جاء‬،‫في ح ا جته‬
" ‫مم ذ ه دك ا ن ثن ى أثت ا ل حضن عثه ا لث ال م‬

Recâ b. Hayve bildiriyor: Süleymân b. Abdilmelik’in yanında önemli bir

konumum vardı. Bir defasında yanında durmuşken adamın biri geldi ve
benim güzel meziyetlerimi zikrettikten sonra şöyle dedi: “Ey Recâ! Sen ki bu
adamla birlikte olmaya mübtela oldun ve bil ki buna yakın durmak
sorumluluk gerektirir. Ey Recâ! İyilik yapmaya ve zayıfa yardım etmeye
çalış. Ey Recâ! Bil ki yöneticiye yakın olan kişi, sıkıntısını gidermeye gücü
yetemeyen birinin bu sıkıntısını giderirse, kıyamet gününde Allah'ın
huzuruna çıkıp hesap vereceği zaman Allah onun ayaklarını sabit kılar. Ey
Recâ! Bil ki Müslüman kardeşinin ihtiyacını karşılayan kişinin Allah da bir
ihtiyacını karşılar. Ey Recâ! Bil ki Allah’ın en sevdiği amel, kişinin bir
müslümanın kalbine sevinci düşürmesidir.” Sonra bu adam ortadan
kayboldu ve bir daha göremedim. Onun Hızır olduğunu düşünüyordum.

‫ تما ع من بن‬،‫ ثن ا ث خ ئ د ئ ذ إ ن خ ا ق‬، ‫ ] حدثن ا أبو ح ا م د بن جمل ه‬١ ٧ ٧ ٥ [ “) ٦٩٠٩(

‫ قدم ثريد بن عتد‬: ‫ قا د‬،‫ط ئ ة‬ ‫ عن ز جاؤ بن أيي‬،‫ ثن ا ص مزة‬،‫ ثن ا ف ارون بن معزوف‬،‫فق ه‬
10 Recâ b. Hayve

‫ع م ه بن‬ ‫مما ل لت‬ ،‫ ئأثى زاتثئق ا ة‬،‫ ئتأا ل ر جاء شر حن وه أنث ص حتة‬،‫ا ل م ل ك س ت ا ل م ع د س‬
: ‫ت ثت عمت ه‬1‫ مم‬، ٠٠ ١^ ^ ‫ |د أ وي ف ال ذ؛ ن رين قت‬٠٠ :3 ‫ ق ا‬، ‫ك انلث ا‬1‫ ^ ينثغبم‬١ ‫ أل‬:‫ز>ث ا ج‬
‫ !ر أزي و أن يك م ه م‬٠' ‫ت‬،3‫ محا‬،‫|ن ف و الء مح ؤ؛ و ظ ياعذهن| ر ج ل ثغت مق اربة ز ال ركتوه‬

‫^ أ ئ م ئ ب لت ا ا‬ ١

Recâ ‫ط‬. ,Ebî Seleme bildiriyor: (Emevi halifesi) Yezîd b. Abdilmelik

Be)rt:u’l-Makdis’e (Kudüs’e) geldiği zaman Recâ b. H a ^ e’den kendisine
yoldaşlık etmesini istedi. Ancak Recâ bunu kabul etmedi ve bu yoldaşlıktan
kendisini mua£ tutmasını taleb etti. Ukbe b. ^e$$âc, ^ecâ’ya: “Böylesi bir
:konumda olursan belki Allah bununla insanlara fayda sağlar” deyince Recâ
Yanlarında bulunmamın bir faydasının olacağı kişiler (yöneticiler)in hepsi“
de göçüp gitti” karşılığım verdi. Ukbe: “Ama bu yöneticiler, bir adam ne
zaman onlara yakın durduktan sonra uzaklaşmaya çalışsa çoğu zaman
tepesine binerler” deyince, Recâ: “Benim na^hatlerimin onlar için yeterli
olmasını dilerim” karşılığını verdi,

‫ ثعا‬: ‫ ثا د‬،‫ ثن ا م ح م د بن اشت ا ى‬،‫حدق ا أبو ح ا م د ى ج ثأة‬ ] ١٧١/®[ “) ٦٩١٠(

‫ أة‬،،‫ ثن ا ال ول د بن أ ي الق ا ب ي‬، ‫ ثن ا عؤن بن خ ي م‬،‫ ى أبو م ن ه ر‬،‫ا لخشن بن عبد ائي ي‬

‫'بلع ييا أبين الم ؤمنين أثث دحللث فيء‬٠ ‫بن عبد ا ل مل ك؛‬ ‫هشام‬ ‫ر‬ ‫ح وة كت ب إ‬ ‫ر جاء بن‬
‫ش م أل ي‬ ‫ن ا أ ك ت‬4 ‫م ح ق إ ن قل‬ ‫ ؤا ن ء لرق ء ا ه ي ب ي‬، ‫م ح مت بب ح‬ ‫م‬ ‫يذ‬

" ‫مء ق ا ه ؛ مح ا م ح‬

Velîd b. Ebi’s-Sâib der ki: Recâ b. Hayve, Hişâm b. Abdilmelik’e şöyle

bir mektup yazdı: “Ey müminlerin emiri! Bana ulaşana göre Ğaylân ile
!Salih’in öldürülmeleri konusunda parmağın olmuş. Ey müminlerin emiri
Allah adına yemin ederim ki bu iki kişinin öldürülmesi Rumlardan veya
Türklerden iki bin kişinin öldürülmesinden daha iyidir.”

،‫ ثن ا أ ح م د بن ان م ا عيد ا ل ص مار الديل ي‬، ‫ ] حدثت ا ني ت ان بن أ خ ن ذ‬w y / 0 [ ")٦٩١١(

،‫م اثن غني‬ ، ‫<؛ ا ق ط ئ‬ ‫ تحامن ب د ت ئ ش‬، ‫ ظ ش‬،‫ش ال ت قاء‬ ‫محا < و ذ ت ق ه ت ن‬
 Recâ b. Hayve ‫ال‬

، ‫ ب ن القاسم ئن ت خ م‬:‫ " نا مح مب ئم ب ن الثا س أ خ ذا أ ئ ء ز جاغ ال م ا إل م‬: ‫؛ ا د‬

" ‫ و ر جا ء ب ن ح ي و ه‬، ‫و س د ب نس ي ر ي ن‬

ibn Avn der ki: “Müslümanlar için Kâsım b. Muhammed, Muhammed

b. Şîrîn ve Recâ b. Hayve’den daha fazla miislümanları ümit^ar kılan
birilerine yetişmiş değilim . ”

: ‫ قا د‬،‫ نحا مه د الثؤ س أ ح ت د بن حق ل‬،‫ <] ح دق ا أبو بك ر بن ق ال ل ي‬Vt/° [ -) ٦٩ ١٢(

‫ غذ ق ش بن أيي عنرو‬،‫ي إ ي ض ره‬ :‫ قات‬، ^ ^ ١ ‫ثت ا ا ل ح س بن م د الزهر‬

" ‫ب ن ال غ م وال صر‬

‫ وي ص ر م ا ج‬،‫ " ص تأ جيز ا لخم‬:‫ هآدت كا ذ ز جاء بن حث وه‬،‫ا لمحا ني‬

Yahyâ b. Amr eş-Şeybânî der ki: “Recâ b. Hayve, ikindi namazının

geciktirilerek kılınması gerektiğini düşünür ve öğle ile ikindi namazları
arasında na£le namaz kılardı.”

‫ ثن ا عل ي بن‬،‫ ثنا المام م ن هؤرك‬،‫ا ا ] حدثن ا أبو محم د بن حثا ن‬/ ‫آ‬/ ‫ )“ [ ه‬٦٩١٣(

‫ ■& ئي ل م ذ إ ل ح‬:‫ قاد‬، ‫ظئ‬

‫ م ح ا ذ‬، ‫ن م ا ن غ بما ئ‬ ‫نم‬
‫ را س ي أ ج‬:‫ غ ذ إ‬، ‫ ه ا ش م ؛‬، ‫ئ م‬

3 ‫ مما‬، ‫ ئ ا م حز و جاء بن حي وه ص ؤبة‬،‫ ف عا ب يؤ ما فتك ل م ر جل م ن ال ن ز م ئ‬،‫يدع و بدع وات‬

‫ ؤ ة نكزة أن ش خ ا ن ه‬، ‫ض‬ " : ‫ ق ا د‬، ‫ أنا يا أب ا ا ل ب ش م‬:‫ قات‬،" ‫' ن ذ ض؟‬٠ :‫ن جا ة‬

" ‫إ ال ش أ غل ه‬

Îbrâhîm b. Ebî Able der ki: Atâ el-H^asânî’nin yanında otururduk, ‫ ه‬da
bazı dualar ederdi. Bir gün Atâ ortalıkta görünmedi. Onun yerine
:müezzinlerden biri konuşmaya başlayınca Recâ b. Hayve sesi garipsedi ve
Bu kim?” diye sordu. Adam: “Ey Ebu’l-MikdâmJ Benim!” karşılığını“
verince, Recâ: “Sus! Biz hayırlı şeyleri ancak onlara ehil olan kişilerden
duymak isteriz” dedi,

:‫ قات‬، ‫ ثغ ا عتد الل ه بن أ ح م د بن حنتل‬، ‫ ] حدق ا أبو بك ر بن مال ك‬١٧٢/®[ “) ٦٩١ ٤(

‫أرثع من‬ ‫ا ل حل م‬ ٠٠ ‫ت‬،3‫ ئ‬،‫ عن ر جاؤ‬،‫ عن صمره‬،^ ^ ١‫ح دب ي الحس ن بن عبد ا لخنين‬
" ‫ لأن ه ن ت ن ش ب ؤ‬، ‫ش م‬
12 Recâ b. Hayve

Recâ b. Hayve der ‫لكا‬: “Hilim, akıldan daha üstündür. Zira Allah,
kendisini hilimle (Halım) isimlendirmiştir.”

‫ ثن ا ا لخشن ثن‬، ‫ ثت ا محم ذ س إن ح ا ق‬،‫ ] حدثن ا أبو حام د بن جبل ه‬١٧٧٥ ‫ )“ ل‬٦٩١٥(

‫ يع ني ابن عبد‬١^ ‫ شمع ت ^ ؛‬:‫ قات‬،‫ ثن ا أثو حف ص يع يي ع م و بن أيي ت لم ه‬،‫عتد العزيز‬

‫ فكت ب ر جاء بن حي وه‬، ‫العرين ثذ و أن إئش ائآ نأ ى في نثا بؤ أن إ ساب ا م ن ا لأبدال نا ث‬

Ebû Hafs Amr b. Ebî Selece der ‫لكل‬: “Saîd b. Abdülaziz’den işittiğime
göre adamın biri rüyasında abdallardan birinin öldüğünü ve ©nun yerine
Recâ b. H a ^ e’nin yazıldığını görmüştür.”

‫ ثت ا‬،‫ ثما عئذ الئؤ ن أ ح م د ب ن ح ق ل‬، ‫ \ ] حدق ا أبو بكر بن مال ك‬Vy/o[ -) ٦٩١٦(

‫ قات ع مته بن وق ا ج ل ز جاء‬:‫ قا ت‬،‫ ثن ا و جاء بن أيي ت ل م ه‬،‫ثن ا محبممزة‬ ‫ث ارون بن‬

‫ خزان ك‬:‫ " زن ا غن ا ؟ " قات‬:‫ قات‬، ‫ص أ ك ا و ي د‬ ‫ تز ال خ ظ ا ن ف ال‬:‫مزة‬- ‫ئن‬

‫ ووش م ت في أن حا ذ دواب ك بن جاغ و ك ا ن ت سمم ه ال قبيلة‬، ‫ي مش ون التلث ؤ ال ث م ش ي إليه م‬

‫ و!ث ا‬، ‫وتى عن م> ال ق‬1‫ ءؤب م أ أع ج‬،‫حؤائى ي مش و ن! ئ ز ال أ شب ى‬-‫ا‬ ‫ "ه‬: ‫ ه‬3 ‫ مما‬، ‫دك ميلف‬

‫بت 'ش م ه ق‬-‫س م الث‬ ‫ ء ز ل م أ ي أزى بأم سا أن‬، ‫ب ز ك أ ق و شن ت فى أبض ذ ذ ؤ و‬

' ' ‫ص غ‬
Recâ b.Ebî Seleme anlatıyor: ukbe b. Vessâc, Recâ b. H a ^ e’ye: “Eğer
sende ‫ لكال‬haslet olmasaydı iyi bir adam olurdun” deyince, Recâ: “Bu iki
haslet nedir?” diye sordu. Ukbe: “Kardeşlerin sana doğru yürüyorlar, ama
sen onlara doğru gitmiyorsun. Yine hayvanlarının uyluklarına «Bu
Recâ’nındır» şeklinde işaret koyuyorsun. Oysa kabilenin işareti senin için
yeterliydi” deyince, Recâ ona şöyle karşılık verdi: “Arkadaşlarımın bana
doğru gelip benim onlara doğru yürümeme sebebim onların namaz
hususunda beni aceleye getirmeleridir. Hayvanların uyluklarına ismimi
dağlatmama gelince, ben kişinin hakanlarının uyluğuna ismini yazmasında
sakınca görmüyorum.”

:‫ قات‬، ‫و س أيي عاصم‬ ‫ ثن ا أ ث و‬:‫ قات‬،‫ ا حدثن ا أ خ ن د بن إشحا ى‬١٧٣/® ‫ )“ ل‬٦٩١٧(

‫ت‬،3 ‫ مما‬، ‫ قاتت ودغ ز ج ل ر جاء س حث وه‬C‫ عن ابن أ ي جميل ه‬،‫ ثن ا تن مزة‬،‫ثن ا أبو عمثر‬
 Recâ b. Hayve 13

‫ ي ح م ظ‬: ‫ ئ ز‬، ‫ ول ك ن‬،‫ ال ئشن عن ح مفل ه‬، ‫ يا ابن أي ي‬٠٠ :‫ م مات‬، ‫حففلل ق ا لل ه ي ا أث ا ا ل م ئ دا م‬
" ‫ا لآيت ا ن‬

ibn Ebî Cemîle bildiriyor: Adamın biri Recâ b. Hayve ile vedalaşırken:
“Ey Ebu’l-Mikdâm! Allah seni korusun!” diye dua etti. Bunun üzerine Recâ
şöyle karşılık verdi: “Yeğenim! Bizi korumasını isteme. Bunun yerine:
«İmanını korusun!» diye dua et!”

،‫تا مء بن إن ح ا ك ال متي ح‬:‫إ‬

‫ ثن ا ر‬،‫ ] ح دمحا عتذ ال ؤ ح م ن ثن ا ل عث ا س‬١٧٣/٥ ‫ ل‬-) ٦٩١٨(

‫ ثن ا عئد الثؤ‬، ‫ ح■و حدثن ا أثو بكر بن مال ك‬. ‫ حدت ا ح شت ن بن م ح م د‬، ‫ثن ا إئ ح ا ق بن إبراهي م‬
‫ عن‬،‫ عن أيي عئتة‬،‫ ثت ا ا لخن ع و دي‬: ‫ قا ال‬،‫ ثن ا ح ج ا ج‬،‫ ح دبتي أبي‬،‫بن أ ح م د بن حق ل‬
" ‫ " ن ا أك ر عئد نك ز ا ل م و ت إ ال ثزك ا ل ح ش د زائثزخ‬: ‫ مح ا د‬،‫ر جاؤ بن حيوه‬
Recâ b. Hayve der ‫نظ‬: “Kul ölümü çokça hatırladığı takdirde hasedi ve
sevinmeyi terk eder.”

‫بن م ح م د بن‬ ‫ ثن ا‬: ‫ ق ا ال‬،‫ وأب و م ح م د بن حث ا ن‬،‫ ا حدثن ا أيي‬١٧٣/®‫ ل‬-) ٦٩١٩(

‫ ص‬،‫ ض ابن غي ال ن‬، ‫ ص أبي مال ك‬،‫ ثن ا ثا ب ع س ثريد‬،‫ ثن ا أ ح م د ين ت ع يد‬،‫ا لخشن‬

”٠٠ ‫ ن ا أ ح ت ن ا إل ن ال م يزينه ا إلين ا ن‬٠٠ : ‫ مح ا د‬،‫ر جاؤ ى حئ وه‬

Recâ b. Hayve der ‫لكل‬: “imanla süslenen İslam ne güzeldir.”

‫ قادت‬،‫ صر ر جاؤ بن حي وه‬،‫ ض ابن غي ال ن‬،‫ ] ؤأبتأثا ائن لهيع ه‬١٧٣/®[ ")٦٩٢٠(
‫ وما أ ح ت ن‬،‫ زنا أ ح ث ن ا إليئ ا ن يزينه ال قث ى‬،‫ نا أ ح ن ن ا إل سال م ثرية ا إلين ا ن‬٠٠ :‫مالث‬

" ‫ زت ا أ ح س ن ان ج إل يزينه الؤف ئ‬، ‫ زن ا أ خ ن ن ا سم ثزيثه ا ل ج إل‬، ‫المحى ميع ة ا ل ع ل م‬

Recâ b. Hayve bildiriyor: Şöyle denilir: “imanla süslenen İslam ne
güzeldir. Takvayla süslenen iman ne güzeldir, ilimle süslenen takva ne
güzeldir. Hilimle süslenen ilim ne güzeldir. Nezaketle süslenen hilim de ne

Recâ b. Hayve; Abdullah b. Amr, Ebu’d-Derdâ, Ebû Umâme, Muâviye

ve Câbir’den rivayetlerde bulunmuştur. Abdurrahman b. Ğanm, Ubâde b.
Nusey, Abdulmelik b. Mervân, Muğîre’nin katibi Revvâd, Ümmu d-Derdâ
ve başkalarından da rivayetlerde bulunmuştur.
14 Mekhûl eş-Şâmî

Takrîb 230, ^ ^ 3 4 9 ^ ١٤,‫ ؛‬Takrîb 245, Takrîb ‫ل‬553‫ م‬Takrîb 1554, Takrîb
1555, 218 ‫أل س‬, Takrîb 193, Takrîb 91, Takrîb 4269, Takrîb 413, Takrîb
4530, Takrîb 750

Mekhûl eş-Şâmî
Onlardan biri de fakih imam, oruç tutmaktan bitkin düşen ve
Şamlıların imamı olan Ebû Abdillah ^ lc h û l’dür.

‫ ثت ا عتذ الل ه بن أ خ ن ذ بن‬،‫ ] حدثن ا أ ح م د بن ج عف ر بن ح م دا ن‬١٧٧/©[ -) ٦٩٣٤(

" :‫ ه ا لأ‬، ‫ غ ذ ش و ب‬،‫ ثن ا محنة بن زيا د‬،‫ ثن ا ع م بن ايرب ا م ح ط غ‬،‫ ح د ب ي أيي‬، ‫خ م‬

‫) إل م‬LÛ ‫(؛ نا ئه ا كء‬١^ ١‫ اهزأ‬،‫سلنإ تئفغة علم نه ء؛سه ج هلة‬

٠' ‫ب هلف ئل ش ث ث مهؤه‬

Mekhûl der ki: “Kişiye ilmi fayda vermiyorsa cahilliği zarar verir. Seni
kötülüklerden alıkoyduğu müddetçe Kur’ân’ı oku! Şayet okudukların seni
kötülüklerden alıkoymuyorsa sen hakkıyla Kur’ân’ı okumuyorsun
demektir.”

‫ ثن ا أبو بكر ب ن جا نر‬C‫ ] خ ا؛ثت ا أثو عتد الئؤ أ ح م د بن ات ح ا د‬w v /û [ -) ٦٩٣٥(

‫ ح دبت ي عتد وبه‬، ‫ ث إ موا ن بن م ح م د‬، ‫ى مر ال ول ي د بن صب ح ال د م ش ق غ‬،،‫ ثن ا ا ل عي‬، ‫ع ا ص م‬
‫ أ ح ش ن الئت‬:‫ مم ي ل لت‬،‫ د خ ل عأى م ك ح ول في م رضه ال ز ي ن ا ث هيه‬: ‫ ق ا د‬، ‫بن صال ح‬
‫’ ا إل ئ خ ا قب م ن ير جى ع م وة ح م م ن ائ؛ث اؤ مغ ال يؤ م ن ف ؤة‬٠ :‫ م ما لأ‬،‫غ اؤ؛ثل ق ي ا عثد الثي‬

" ‫"•وزاد عينةت " محاط ي ن ا إل س نإبليس و جنوده‬

Abdurabbih b. Salih bildiriyor: ölüm üne sebep olan hastalığı sırasında
Mekhûl’un yanına girildi ve ona: “Ey Ebû Abdillah! Allah sana afiyet versin”
denildi. Bunun üzerine Mekhûl şöyle karşılık verdi: “Bağışlanması umulan
kişinin peşinden gitmek (ölmek), kötülüğünden emin olunamayan kişiyle
beraber (hayatta) kalmaktan daha hayırlıdır.” Abdurabbih’ten başkaları
bunu rivayet ederken: “(Kötülüğünden emin olunamayan) şeytanlar,
insanlar, iblis ve askerleriyle beraber (hayatta) kalmaktan daha hayırlıdır”
ziyadesiyle rivayet etmişlerdir.
 ‫‪Mekhûl eş-Şâmî‬‬ ‫‪15‬‬

‫(‪[ -) ٦٩٣٦‬؛‪ ] ١٧٧/،‬حدثت ا أبي‪ ،‬ثن ا إبوا مح م س ث ح ئ د بن ا لخنن‪ ،‬ثن ا أ خ ن ذ بن‬

‫ب ا ن‪ ،‬ح د ق ي م ن ش م ع أب ا عتد رب‪ ،‬يئأو ل ل م ك ح ولت‬
‫س ع ي د ا ل ح م ص ي‪ ،‬ثت ا بقثه ‪ ،‬عن ابن و‬

‫يا أث ا هم د الئؤ‪ ،‬أث ح ب ا ل حغه؟ ه ا لأ‪ ٠' :‬ؤ م ن ال ي ح ب الج ئه؟ " محالأ‪ :‬هأ ج ب ائنؤ ث‪ ،‬ه ث‬
‫ل ن ثن ى ا ل حغه ختى ثن و ث‬

‫!‪ibn Sevbân bildiriyor: Ebû Abdirab, Mekhûl’e: “Ey Ebû Abdillah‬‬

‫”? ظ ‪Cenneti seviyor musun?” diye sordu. Mekhûl: “Cenneti kim sevmez‬‬
‫‪karşılığını verince, Ebû Abdirab şöyle dedi: “O zaman ölümü de sev! Zira‬‬
‫”!‪ölmeden Cenneti göremezsin‬‬

‫(‪ -) ٦٩٣٧‬ل ‪ ] ١ ٧ ٧ ٥‬حدبت ا أوئ خ ا ب ز ب ن ج تأة‪ ،‬ثئ ا م خ ئ ذ بن إت ح ا د ‪ ،‬ثن ا أبو ج عف ر‬

‫ا ل م م م ع ئء ئ ا د ‪ :‬ثئ ائ ص بن ا ل مغيز‪ 5‬عن ن ق ا ن ‪ ،‬ئ ‪ : 3‬كت ب ابن مس ه إلى م ك ح و ل‪ ٠٠ :‬إملث‬

‫اء رؤ قت أ طي ش بن ا ظهز ص ع ل م ا إلت ال م فزق‪ ،‬ه ا ط ل بب م ا يمل ن م ن ع ل م ا ال ن ال م م حثه‬

‫"‬ ‫ه‬

‫‪Süfyân der ki: ibn Münebbih, Mekhûl’e: “İslam'ın zahiri ve en saygın‬‬

‫‪olan ilimlerini öğrenmiş birisin. Allah’ın sevgisini ve yakınlığını kazanmak‬‬
‫‪için de İslam’ın batini ilimlerini öğren” şeklinde bir mektup yazdı.‬‬

‫بل ه ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن إن ح ا ق‪ ،‬ثن ا ذاؤد بن‬

‫(‪ ] ١٧٨/®[ “) ٦٩٣٨‬حدثن ا أبو ح ا م د بن ج‬

‫"‬ ‫لت ‪:‬‬

‫م و‬ ‫ت م ن ت مك ح و ال ‪،‬‬ ‫ع ن غل ي ب ن ح ؤ ش ب ‪ ،‬قا ت‪:‬‬ ‫ن ن ب م‪،‬‬ ‫ر ف ئ د ‪ ،‬ثن ا ال ز ي ت ب ن‬

‫هد م ت فزو يع ني دملم ى زنا أثا بشيؤ م ن العئ م أناة‪ ،‬هالأ‪ :‬أ م ي ر ب ك ذا ‪ ،‬ئ أ نملق أغلف ا‬

‫خر د ه ت "‬ ‫ع ن م م ئأ ش‬

‫‪: “Dimaşk’a geldiğimde benden daha âlim birinin‬نظ ‪Ali b. Havşeb der‬‬
‫‪olduğunu düşünmüyordum. Ancak Mekhûl oradan gidene kadar oradaki‬‬
‫”‪insanlardan hiç kimse bana bir şey sormadı.‬‬

‫(‪ ] ١ ٧ ٧ ٥ [ -) ٦٩٣٩‬حدثن ا أثو ح ا م د بن جتثه‪ ،‬ثت ا م ح م د بن إمش حا ى ا ل ج و ه ر ي‪ ،‬ثن ا‬

‫ه ارون ئذ معروف‪ ،‬حدثن ا صمزه‪ ،‬غذ ر جاء بن أيي س ثنه‪ ،‬غذ ر وزين‪ ،‬قات‪ :‬ثق ا أ ك م‬
‫ل أتألئه ص ق ي ء‪ ،‬مح ك ‪ :‬ظ م و لت في و ج د عندة‬ ‫الغا‪-‬ى على م ك ح ول في هذ ي‪ ،‬ئئ ث ‪:‬‬
16 Mekhûl eş-Şâmî

‫ ء إ ن‬، ‫ت " ال يم غ ل ال يمع ن‬3 ‫ أ ث ن ى ل ه أ ن يئ أزل عنه ا ؟ ه ا‬، ‫ أة غ رئ ا‬،3 ‫جا رتد وعل ت ه ذي ن ز ال ما‬

" ‫ بم د‬V ‫ ئ د غ ي أن‬،‫ وهي مء به‬٩ ‫؛ هثغ ا ز نز يخ لق نف ث‬

Ebû Rezîn der ‫نظ‬: “,insanlar Mekhûl’e kader haftanda çok soru sorunca
ben: “Ben de ona bir şey soracağrm” deyip, “Yanında bir cariye olan ve
.başka malı olmayan kişi azil yapabilir mi?” dedim. Mekhûl: “Azil yapamaz
Allah’ın yarattığı can muhakkak doğacaktır. Onun azil yapıp yapmaması bu
yaratılmaya mani olamaz” karşılığım verdi,

‫ ثت ا ف ازون‬، ‫ ى أثو بكر س ش ع ا ص م‬، ‫ ] حدق ا أ خت ن ى اش حا ى‬١٧٨/©[ -) ٦٩٤٠(

‫ع ا ذ حكي م‬ ‫ أثإ‬،‫ عن م ك ح و ل‬،‫ ثت ا م ح ئ ذ بن ز؛شد‬،‫ ثط ش‬:،3‫ ئ‬،£ ^ ^ ١ ‫بن زيد بن ش‬
‫ص تت ا ئ ي غ ذ ف ذا ؤأثا ع ر‬ :‫ أتزاك تزاب ظ اخل ا م؟ " قات‬٠' :‫ ق ات‬، ‫ض‬ ‫ت ذ ح ز م ئن‬

‫ حال ط‬0 ‫ وإ‬،‫ ؤن ش م ا ك الثت مص ن ت ل و ج ه لث‬،‫ ؤت ا عثلق أن مح وي ذاف‬٠ : 3 ‫غ الي ؟ ه ا‬،‫ذ ي ائ‬

" ‫مث‬
‫ب‬ ‫ف فئ‬ ‫ي ث و ئ أ خد‬

Mekhûl, hasta olan Hakîm b. Hizâm b. Hâkim’i ziyarete gitti. Ziyareti

esnasında ona: “Bu yıl sınır nöbetlerine çıkacak mısın?” diye sorunca,
Hakîm: “içinde bulunduğum durumu görüyorken bana nasıl böyle bir şeyi
sorabiliyorsun?” diye çıkıştı. Bunun üzerine Mekhûl ona: “Böyle bir şeye
niyet etsen ne zararın olacak ‫ ? ظ‬Allah sana afiyet verirse bunu yerine
getirirsin. Ecelin gelip gidemezsen de niyetinin karşılığını alırsın” dedi.

‫ ثن ا‬،‫ا ل ص ح ا ك‬ ‫بن‬ ‫ع م رو‬ ‫س‬ ‫ ثن ا أ ح ن ذ‬،‫ ] حدثت ا أ ح م د س إ ش حا ى‬١٧٨/،‫ )“ ['؛‬٦٩٤١(

‫ عن بركه‬،‫ عن محم د ش نف ا جي‬، ‫م‬ ‫ وا و ع مرو بن‬، ‫ش م‬ ‫ ثن ا ال ول ي د بن‬،‫ا ل ح ؤط ي‬

،‫ ز ن ث خ و جهة‬،‫ هأس ثه با ل م ندي ل ءأبى أن ينت ح بؤ و ج هة‬،‫ وضأت م ك ح و ال‬:‫ ظد‬0‫ا لأردي‬
" ‫ زأئا أ ج ث أن ال ثئ ذ و مخي‬،‫' الوض وء تزكه‬٠ : ‫ومس خ و جهةب طرف‬

Bereke el-Ezdî bildiriyor: Mekhûl’e abdest aldırdım. Kendisine havlu

getirdiğimde ise yüzünü onunla silmeyi kabul etmedi ve giysisinin bir
kenarıyla yüzünü sildi. Sonra: “Abdes^erekettir. Onun için bu bereketin
giysimden çıkmasını istemiyorum” dedi.

‫ ثئ ا أب و مه د ا لنيلي أ خ ن د بن‬، ‫ ] حدثن ا ن ث م ا ن ث ذ أ ح م د‬١٧٨/©[ “) ٦٩٤٢(

‫ " ا ل ظث ا غ‬: ‫ قا د‬، ‫م ا ؤ ئ ر ي‬ ،‫ظ أ ي‬ ، ‫ئ مح د ال ث ؤ ت ن ا ت ال ء ت ن ز م‬ ‫وا م أ‬ ‫ظ‬ ،‫ا ق ز ش ؤ‬

 Mekhûl eş-Şâmî 17

‫ وا ل ح س ن بن أيي ال خ ض‬،‫ وع ا م الئ ع بي بال ك وقة‬،‫ ت ج ي د بن ا نمئث ب ب ا ل م دينة‬: ‫أربع ة‬

٠٠ £‫ وم ك ح وتب ا ل ق ا‬، ‫زة‬-‫ب اكحب‬

Zührî der ki: “Âlimler dört kişidir. Bunlar da Medine’de Saîd b. el-
Müseyyeb, Kûfe’de Âmir eş-Şa’bî, Basra’da Haşan b. Ebi’l-Hasan, Şam’da
da Mekhûl’diir.”

‫ ثعا أث و ه م ا م‬، ‫ ثن ا ئ خ ئ د بن إمنخ ا ق‬،‫ ] خ ا؛ثن ا أبو خ ا ب ز بن ج بأة‬١٧٩/®[ “) ٦٩٤٣(

:‫ قات‬،‫ عن م ك ح ول‬،‫ بن ا ل م نذر‬،١^ ^ ١ ‫ ح د ب ي وئ ي د بن هم د ا ل عزيز; عن‬، ‫ال ش د‬
‫' غ ذ‬٠ :‫ قل ق‬،‫ ؛ ف خ ؛ ر ا' ال آا ب‬:‫ ال ر م ئ‬3 ‫ اق ق؛ ء ق ا‬£‫ ق ذ ا و‬، ‫ أة وا ؤ م ي‬، ^ ١

‫و ن ش لوا وي و م‬ : ‫ ثئ و د‬، ‫ إ ة ال ق نحا ر‬، ‫ ص كث ا ب ال م‬:‫ظ ؟ قات‬ ‫ت ذ أ خل ت‬

IjgjatU 4‫ <ؤزال ث ا ي ق وا لث ارد‬: ‫ يئأو ل‬،‫ ^ د عا؟ى‬١ ‫ إل ن‬٠' : ‫ ئ ك‬،‫ ئهي يد ط ثي‬4 ‫موأي دي ت‬

‫ ئحصمئه‬:‫ قات‬،" ‫يت‬

‫ ث ب ن أس ثم ط غ اف‬،>^‫أيديه ما‬

Mekhûl bildiriyor: Ben ve Zührî ,bir araya gelip teyemmüm konusunu

konuştuk. Zührî: “Mesh koltuklara kadardır” deyince, ben: “Bunu nereden
çıkardın?” diye sordum Zührî: “Allah’ın Kitab’ından. Allah: “Yüzünüzü ve
ellerinizi yıkayınız”1 buyuruyor. £ 1 , koltuğa kadar olan kısımdır” deyince
ben: “Allah: “Erkek hırsız ve kadın hırsızın, yaptıklarından ötürü Allah
tarafından ibret verici bir ceza olarak, ellerini kesin”2 buyuruyor. El
nereden kesilecek?” dedim ve ona üstün geldim.

،‫ ثت ا م ح م ذ بن عث ما ن ئن أيى غثة‬، ‫ ا ] حدق ا ن ق م ا ن بن أ خ ن ذ‬7 ‫ ه‬/ ‫ )“ [ م‬٦٩٤٤(

‫ ص‬،‫ ثت ا مع ق د ن عتيد الثؤ ا ل ج رري‬،‫ ثت ا أ ح م د بن يون س‬: ‫ قا ال‬، ‫وا ل ح صزم ى‬

‫ ؤ غ ل م أق ت م ال يئ ث م ن ذ‬: ‫ و ه < و ج ئ‬، ‫يا ي غبمد اش‬

‫ م‬: ‫ ق ا د‬، ‫ثا ة ز ب د‬
“‫ أ‬: 3 ‫ئ‬
‫ط ؤأت و‬ ‫ إذا ئ ا ث ال ن‬،‫ إل يأ ت تأويد ئ ذ و بم ن‬،‫ يا ا ئ أ ض‬٠' :‫ قاد‬، ‫ئ ه‬: ‫ضج إذا اأ ة ئ‬

1MâideSur. 6
2MâideSur. 8
‫ول‬ Mekhûl eş-Şâmî

‫ ثا أخي ا الن ن ع ظ ونن م ع‬،‫ ق ثلث ح ينئذ ثئ نل ق ال يضؤك م ن ح ن ئ إدا اهتدي ت‬، ^ ^ ^ ١
٠٠ ‫مح ه‬
Ma’kil b. Ubeydillah bildiriyor: Mekhûl’un yanına bir adam geldi ve:
“Ey Ebû Abdillah! «Ey iman edenler‫ ؟‬Siz kendinize bakın. Siz doğru
yolda olunca sapan kim se size zarar veremez»! âyeti hakkında ne
dersin?” diye sordu. Mekhûl: “Yeğenim! Bunun açıklaması henüz hâsıl
olmuş değildir. Ancak öğüt verenler korkuyor, kendisine öğüt verilen de
söylenenleri umursamıyorsa o zaman sen kendine bakmalısın. Sen doğru
yolda olduktan sonra dalâlette olanların sana bir zararı dokunamaz. Fakat
şimdilik biz öğütler veriyoruz ve Müslümanlar da bizi dinliyorlar” dedi.

، ‫ ثت ا اثن أيي عاصم‬، ‫آلم‬£‫ ا ح د قا الما ضي مح ئ د بن أ ح ن ذ بن إئزا‬١ ٧ ٧ ٥ [ -) ٦٩٤٠(

‫' ال ي و ح ذ ا س م إ ال ءن‬٠ :‫ عن ن ق خ و ب قا ت‬،‫ عن جابر‬، ‫د بن ت ن ب م‬-‫ ظ الول‬، ‫ح ئتإ‬-‫ى ذ‬

‫ت ي ئ ه د ل ت بال ق ب ا ا‬

Mekhûl der ‫نكل‬: “ilim ancak ilim talep ettiği görülen kişilerden öğrenilir.”

، ‫ ثن ا ع ئ د الل ه س ثلئ ما ن ب ن ا لأئ ع ث‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا أ خ ن د ب ن إ ئ ح ا ق‬١ ٧ ٩ / ، ([ - ) ٦ ٩ ٤ ٦ (

:‫ قات‬،،‫ عن م ك ح ول‬،‫ عن ا لأؤزاعي‬،‫ حدثن ا أثو إ ن خ ا ق ا ل م راري‬، ‫ أ لئمتث ب بن زاني ح‬1‫ق‬

‫ و لأن أ ل ئ القفن اؤ أ ح ب إل ي من س ت‬،‫لأن ثص رب عنقي أ ح ب إلي م ن أن أ ل ئ ا ل م صا ء‬
٠٠ ‫اخل ا ل‬

Mekhûl der ki: “Benim için, boynumun vurulması, kadılık yapmamdan

daha sevimlidir. Kadılık yapmam, beytülmalden sorumlu olmamdan daha
sevim lid ir.”

‫ ثن ا عبيد الئؤ‬، ‫ ثن ا م ح م د بن إ ن خ ا ق‬4‫بم ماا ء حدثن ا أبو خ ا ب ز بن ج ثإه‬/‫ )“ [ه‬٦٩٤٧(

‫ خ دمحي ئبم ء‬،‫بما ي ال ئ ي ش‬ ‫ محا‬:‫ قات‬، ‫ خدتثا خ يا غ ئ ت خ م‬،‫ئ ت م اؤئركي‬

‫ال‬ : ‫بالث ا ر ث‬ ‫مم‬ " : ‫ ف و د‬،‫ص و ال‬ ‫ي تا م ح ق أ ئ ن غ‬ :‫ ئ ت‬، ‫ش ي غ‬ ‫ئ غي ة‬

٠٠ ‫أ ذ ر ي‬

Mâide Sur. 105

 Mekhûl eş-Şâmî ‫ول‬

Temîm b. Atiyye el-Ansî der ‫لكل‬: Mekhûl’ün çok defa “Bilmiyorum”

anlamına gelen ve Farsça bir söz olan “Nâdânem” ifadesini kullandığını
işitirdim.

: ‫ قا د‬، ‫م د ال ر ب ن أ خن ت ئن خيل‬
‫ ثن ا ه‬، ‫ ] حدثن ا أبو تق ر بن مال ك‬١ ٧ ٧ ٥ [ -) ٦٩٤٨(

‫ ثغ ا أثوبي بن م ح م د‬،‫ حدثن ا أ ح م د بن م ح م د بن ا نم مع‬،‫ح د ب ي أيي •ح و حدثت ا أيي‬

‫ " أ ن ة الث ا س‬:‫ قات‬،‫ غذ ن قمحول‬،‫ غ ذ أش ال ث ه ا جر‬،‫ ظ ق ن م ئ ش ل بما ن‬: ‫ قا ال‬،‫الزوان‬
" ‫ي أمح ز ذ ال‬

Mekhûl der ki: “insanlar içinde kalbi en yufka olanlar, günahları en az

”.anlardır!»

c‫ ثن ا غث ا ن بن ال ثبيع‬، ‫ ثغ ا أب و بم ش‬،‫ م خ ا ] حدق ا أبو م ح م د بن حي ا ن‬/ ‫ ل ه‬-) ٦٩٤٩(

‫ " م ن أ ح ب‬: ‫ يقأو ل‬،‫ أقه ش م ع م ك ح و ال‬،‫ عن أبيه‬،‫عن •عتد ال ؤ ح م ن بن ثاب ت بن ثوب ا ن‬

‫ جنة ح ش‬3‫ وم ن ذ ق ت ز ر عنم تتع ثن ة ئهو في ز ي ي ا‬،‫ ء)ثما أ ح ب طئ‬1‫جال صا لح‬-‫ر‬

‫جنء‬
‫م !ا‬ ٠✓

Mekhûl der ki: “Salih bir adamı seven kişiyi Allah da sever, ilim
öğrenmeye giden kişi geri dönene kadar cennete doğru giden bir yolda
yürüyor gibidir.”

‫ ثن ا قس ة بن‬:‫ قات‬، ‫ ثن ا جغئي ا ل مزت اي ئ‬،‫ن ه ارون‬ ‫ ] حدثن ا عل ي‬٦٩٠٦ [ ")٦٩٥٠(

‫م‬ ‫بموم يؤم ا ال‬ ‫ أثت "كا ن‬،‫ عن م ك ح ول‬،‫ غن ر د‬،‫ ثن ا عئد ال وه ا ب الظ قف ي‬،‫ت ع ي د‬

‫ و و د يؤم‬، ‫م‬ ‫ا ال‬ ‫ وي ت يؤم‬، ‫م‬ ‫ا ال‬ ‫ه يؤم‬ ‫ زكا ذ فودت " نبذ رس ول؛ الق‬،‫و م حبمس‬
" ‫م وا م ح س‬ ‫ و ر ئ غ أ غ ت ا ل بن ي ا د م يؤ م ا ال‬، ‫م‬ ‫ا ال‬

Bürd der ‫كل‬: Mekhûl, Pazartesi ile ?erşembe günlerinde oruç tutar ve
şöyle derdi: “Resûlullah (sallallahu aleyhi vesEİİEm) Pazartesi günü doğdu, Pazartesi
.günü peygamber olarak gönderildi ve Pazartesi gününde de vefat etti
İnsanoğlunun amelleri de Pazartesi ve Perşembe günlerinde Allah’ın katma
çıkarılır.”
‫‪Mekhûl eş-Şâmî‬‬ ‫‪20‬‬

‫(‪ -) ٦٩٥١‬و ‪ f ١٨٠/٠‬خ ا؛ثن ا أب و م ح ئ د بن حث ا ن‪ ،‬ثن ا أ خ ن د بن رزح‪ ،‬ثن ا أ خ ن د بن‬

‫م ح م د ‪ ،‬ثن ا عل ي بن م ح ل د عن أيي عتد الثؤ الش ا م ي عن ه خ و ب ق ات‪:‬محآا من أ خ ى ليل ه‬

‫ه م ح ح و تي وللت ث م ح ة ا ا‬ ‫ي ذكر‬

‫‪ annesinden yeni‬رل§كل ‪: “Geceyi Allah’ı zikrederek ihya eden‬نط ‪Mekhûl der‬‬

‫”‪doğmuş gibi günahsız bir şekilde sabahı bulur.‬‬

‫(‪ ] ١٨٠/®[ ”) ٦٩٥٢‬حدثن ا أ ح م د بن إ ن خ ا ق‪ ،‬ئ ‪ : 3‬ثن ا عبد الل ه بن ن ث ن ا‪ O‬بن‬

‫ا لأئ ع ث ‪ ،‬ثن ا ت حن وئ بن حال د ‪ ،‬ثن ا ع م بن عتد ائزا ج ز‪ ،‬قات‪ :‬ش مع ت ا لأؤزاعي ح د ت‬

‫صوب‪ ،‬قا ت‪ :‬ن ذ قات‪ " :‬أ ث ث ا ه ال ذ ي ال إق إ ال فز‪ ،‬ا نمي اقوئج ‪ ،‬ؤأتوث إ ق‪،‬‬ ‫غذ‬
‫وخ ف "‬ ‫م ح ق ه ذئ وبه ؤل ز ء ه ه ء م ن‬

‫‪Yine şöyle demiştir: “Kendisinden başka ilah olmayan, diri ve kâim olan‬‬
‫‪Allah’tan bağışlanma diler ve ona yönelirim” diyen kişi, savaştan kaçmış olsa‬‬
‫‪dahi tüm günahları bağışlanır.‬‬

‫(‪ ] ١٨٠/®[ “) ٦٩٥٣‬حدثن ا أثو بكر بن ت الل هء ثت ا عتد الل ه بن أ ح م د بن ح م ‪،‬‬

‫غ م ئ أيوب‪ ،‬نما ا ل م حة ئ زيا د‪ ،‬غذ ش و ب ‪ ،‬ق ا ‪ " : 3‬عو ن ال‬ ‫خ د م أ ي‪ ،‬ظ‬

‫ص بج ث م ذ خ ض ال م ‪ ،‬و م ذ ‪ :‬ا ل غ ث ن ززاء ا ل م حق "‬ ‫مب ق بما ا لخداب‪:‬‬

‫‪Mekhûl der ki: “Allah korkusuyla ağlayan göz ve Müslümanlar için‬‬

‫‪nöbette‬‬ ‫^‪beldeye‬‬ ‫‪göz olmak üzere iki göze‬‬ ‫)‪(cehennemdeki‬‬ ‫‪azap‬‬
‫”‪dokunamaz.‬‬

‫م بن ن الني‪ ،‬ثن ا عتد الل ؤ بن أ ح م د ‪ ،‬ح دقت ي أب ي‪ .‬ح‬ ‫(‪ -) ٦٩٥٤‬ل®‪ ] ١٨٠/‬حدثت ا أبو‬
‫وخدتثا ا نم ن ذ ئ مح د الثؤ ثن ت ج د ‪ ،‬ظ ا ئ أ ي ذاؤذ‪ ،‬قا ت‪ :‬تحا إ و ص ز ئ ا لخض‬
‫ا لم صن م ح د‪ ،‬ظ ‪ : 3‬ثئ ا ح ج ا ج‪ ،‬ثت ا ش ع ي ذ بن حم د ا ل عزيز‪ ،‬ص م ك ح ول‪ ،‬ق ات‪ " :‬ا ل م ؤمن ون‬
‫هئن ون ليثون‪ ،‬يغث‪ ^ ^ ١‬ا لأنف‪ ،‬إذا قدثه ائث ا ذ‪ ،‬نؤذ أئخثة غلى ضخنؤ انتت ا خ ‪٠٠‬‬

‫‪Mekhûl‬‬ ‫‪der ki:‬‬ ‫‪“Müminler‬‬ ‫‪zorluk çıkarmayan yumuşak huylu‬‬

‫‪kimselerdir. Bir bakıma uysal deve gibidirler. Zira uysal deveyi sürsen‬‬
‫”‪harekete geçer. Kayanın üzerinde bile çöktürmek istesen çöker.‬‬
 ‫‪Mekhûl eş-Şâmî‬‬ ‫‪21‬‬

‫(‪ ] ١٨١■/®[ -) ٦٩٥٥‬حدت ا أ خ ن ذ بن اش ح ا ى‪ ،‬ثعا عتد الل ه بن ثلت م ا ن‪ ،‬ثن ا ع ئ بن‬

‫ش وب‪ ،‬قاد؛ " إن ‪ ٤١١٢‬ا ق ئ ال فى‬ ‫حش رم‪ ،‬ذ ا محس ى ئق يونس ‪ ،‬عن ا ال و را ئ‪ ،‬عن‬
‫م ا ئ ث زل ؤ "‬ ‫ا ل جت ا ع ة قإ ن ال ث ال ث ة‬

‫” ‪ da selam et uzlettedir .‬ال‪$‬ل ه ‪: “Fazilet cem aatte‬لعا ‪M ek h û l d e r‬‬

‫(‪ -) ٦٩٥٦‬ل م ‪ ١٨١/‬ا حدثن ا أبو بك ر ا ال ج ر ي‪ ،‬ثن ا جعف ر بن م خم د المنيا بي‪ ،‬ثن ا هش ا م‬

‫بن ع ماو‪ ،‬ثن اص دق ه بن لحاني‪ ،‬ثت ا عتد ال ؤحم ن بن يزيد بن جابر‪ ،‬ها ‪ :3‬ش ب غ ت م ك ح و ال ‪،‬‬

‫ز لآكون عالم ه م محه م أنثن م ن جيم ه ائ جن اي"‬ ‫ح‬ ‫يوعدون‬ ‫ما‬ ‫يأتي غش الناس‬ ‫ال‬ ‫مب ولط‪٠' :‬‬
‫‪Mekhûl der ki: “Alimleri eşek leşinden daha pis olmadıkça insanların‬‬
‫”‪başına, vaad edilen şeyler (cezalar) gelmez.‬‬

‫(‪ ] ١٨١/®[ -) ٦٩٥٧‬حدثن ا أبي‪ ،‬ثن ا أبو ا لخشن بن أبا ‪ ، 0‬ثن ا أبو بك ر بن عئد ء ظ ‪: 3‬‬
‫ث إ م ح م د بن ائخ‪،‬تني‪ ،‬حدثن ا م ح م د بن ج ع ف ر ا ل م ذا ي ى ‪ ،‬عن بك ر ثن حنت س ‪ ،‬عن أيى‬

‫ئ " ‪ ،‬ئا ذ‬ ‫ش و ب ‪ ،‬قا د ‪ " :‬أ ك د أ فيا ذ ؤ ; ذ ا ق ز ا م ال ق ر غ ؤال‬ ‫غذ‬ ‫ي د ا ش ال ئ ا ئ ‪،‬‬

‫ب م ‪ :‬وكان يث ا لأ‪ ٠٠ :‬ا ل ج ا ئع الثثئ ا ن أ ف ي ل ل مؤع ظ ة‪ ،‬ومحلته إ ر ا ل رقة أن ز ع‪ ،‬وك ا ن م ا لأ‪:‬‬

‫"كتزة ال ئا م ثدئ ع "كثيرا م ن ا ل جير‪٠٠‬‬

‫‪Mekhûl der ki: “Farz olan ibadetlerden sonra en hayırlı ibadet açlık ve‬‬
‫‪susuzluktur.” Bekr bildiriyor: Denilirdi ki: “Aç ve susuz olan kişi, verilen bir‬‬
‫‪öğüdü daha iyi kavrar. Kalbi şe&ate daha çok yakın durur.” Yine şöyle‬‬
‫”‪denilirdi: “Çok yemek, hayrın çoğunu da geri çevirir.‬‬

‫(‪ ] ١٨١/®[ “) ٦٩٥٨‬حدبنا أبى‪ ،‬ثن ا أ خ ن ذ بن محم د بن غنن‪ ،‬ثنا أثو بك ر األمو ي‪،‬‬

‫ني ب ا ل م ؤ صل غ‪ ،‬غن‬
‫م‬ ‫ثن ا أبو ج عف ر ال كن د ي ‪ ،‬حدثت ا >ثلملم ثن شال م ا لتن ح ي‪ ،‬عن أيي‬

‫م ك ح ول‪ ،‬قا نت ‪ ٠٠‬المحا ي ح يى بن ركريا ز ي ن بن مريم عليه ما الق ال ز مححل ث عيس ى‬

‫في ؤ ج ه ي حيى و صا ه ح ة‪ ،‬ي عا د ل ه ي ح ش‪ :‬يا ابن حا لتي‪ ،‬ن ا لي أزالئ ص ا حأك ا ‪ ،‬كأتلز هد‬

‫أ ب ث ؟ ق ات لت عيسنى ‪ :‬ث ا ابن حا لتي‪ C‬ن ا لي أراك ع ابث ا كأثلف قد ت ث ن ت ‪ ،‬ءأؤ حى الثن‬

‫بأ ج ه "‬
‫م‬ ‫ض ؛ ي أ ; ئ ف نا‬ ‫م‪-‬ئ ا ال ث ال ؛ ت ؛ أ أ خ‬ ‫ء إ ؛ ها‬

‫‪•. ,Yahya b. Zekeriyâ ile İsa b. Meryem karşılaşınca İsa‬لكا ‪Mekhûl der‬‬
‫!‪Yahyâ’nın yüzüne güldü ve el sıkıştı. Hz. Yahyâ ona: “Ey teyzemin oğlu‬‬
22 Mekhûl eş-Şâmî

Bakıyorum da gülüyorsun‫ ؟‬Yoksa (cezadan yana) güvende mİ oldun?” diye

sorunca, İsa “Ey teyzemin oğlu! Seni de asık suratlı görüyorum! Yoksa
(Allah’ın rahmetinden yana) ümit mi kestin?” dedi. Bunun üzerine Allah
ikisine: “içinizden en sevdiğim kişi, diğerine daha fazla güler yüz gösteren
kişidir” diye vahyetti.

‫ ثن ا ت خ ث د بن ■ع م رو‬،‫حدثن ا عت م ا ن ب ذ م ح م د بن غئن ا ن‬ ‫ ء‬١٨ ١/٥ ‫ )“ ت‬٦٩٥٩(

‫ ض‬،‫ ثن ا م عاوية ين صال ح‬، ‫ ثن ا أب و صال ح‬، ‫ ثن ا م ح م د ن ان ن ا عيد القثب ئ‬، ‫انئ دا د ي‬

‫ وب ال ث م ن م حأ محو‬،‫ " أربع من "كن مه ه طق ق‬: ‫ ق اد‬،‫ عن م ك ح ول‬،‫ان حالؤ بن ا ل ح ا رث‬

: ‫ه محاق‬ ‫ قات‬،‫ الل دع اءم ؤا الت؛ق اث‬، ‫ زا إلين ا ذ‬، ‫ فأل ئ م‬: ‫ه‬ ‫ا ال ب ي‬-‫لآتح‬ ‫ف اءث ا ا‬،‫ غي‬٤٢
‫ء أل ال ق م مربهب ؤئ ز‬ ‫ ؤ ؤ ظ‬: 3 ‫ وقا‬، ‫ ش و إل وآننم ه‬0‫ي ذ ر م إ‬ ‫ه‬ ‫قثد‬ ‫ؤظ‬

،‫ ه ا ل م كز‬:‫ زأث ا الق ال ث ا ل ال ي علته‬،>^‫ ؤن ا يع تأ بك ز ز م ل و ال ذع اوى‬: ‫ وق ا د‬،^‫ي س غفزون‬

‫ ؤ ز ال‬.‘،3 ‫ وئ‬، ‫ ي ن ك ت غ ز ئ ف ب ؤ ه‬1‫ ؤمح ن ن د ك ت ق اد م‬:‫ة ل؛نال ى‬1 ‫ ال‬3 ‫ د ا‬٠٠ ‫ل ن ك ت‬1‫ و‬،‫وائ؛ني‬

"‫م ه‬ ‫ ؤإئت ا بئتف ز غش أث ي‬:‫ ؤقاد‬، 4 ‫ي حيى ف طن ظ ث ئ إ ال أ ئ ب ه‬

Mekhûl der ki: Dört şey vardır ki bunlar, bir kişide bulunduğu zaman
onun lehine, üç şey de var ki bunlar bir kişide bulunduğu zaman onun
aleyhine olurlar. Lehine olacak dört şey: Şükür, iman, dua ve istiğfâr’dır.
Allah şöyle buyurur: “Eğer siz iman eder ve şükrederseniz, Allah size
neden azap etsin! Allah şükre karşri!k veren ve her şeyi bilendir.’’^
Yine şöyle buyurur: “Ve onlar mağfiret dilerlerken de AHah onlara
azap edici değildir.” 2 Yine şöyle buyurur: “Dualarınız olm asa, Rabbim
size ne diye değer versin?”3 Aleyhinde olan üç şey de: Başkalarına tuzak
kurmak, taşkınlık yapmak ve ahdi bozmaktır. Allah şöyle buyurur: “Kim
ahdini bozarsa, ancak kendi aleyhine bozm uş olur.”4 Yine şöyle

1 Nisâ Sur. 47
2 Enfâl Sur. 33
3FurkânSur. 77
4 Fetih Sur. 10
 Mekhûleş-Şâmî 23

buyurur: “Oysa kurulan kötü tuzağa ancak sahibi düşer.”! Yine şöyle
buyurur: “Sizin taşkınlığınız ancak kendi aleyhinizedir.”*

،‫ ثن ا جئ م ر بن ع د الل ه بن ال صث ا ح‬، ‫ ] حدت ا عئد الل ه ن م ح م د‬١٨٢/®[ ")٦٩٦٠(

‫ " بثنا ائزأة ص‬: 3 ‫ ه ا‬،‫ عن ظ خ وي‬، ‫ حدثت ا أثوبي ى م درك ال ح نف ي‬،‫ثغ ا أي و ع من ال دوري‬
‫سي د‬‫ لف ا الئ ارعه مي ت ال نسؤرد ق ائ م ه ثت م د إذا هيب إبلي س ت ا ح دا غش صما ة ث‬،‫ا ل حي بما ا‬

‫د م وعه غل ى ح ديؤ ءك س ر‬
‫ يا إبلبمس ما مني عنلف توئلث ا ل س ج ود؟‬: ‫ قث ا ل غ ثة‬،‫ي ح ا لخنين‬
‫ أر ج و إذا أش بي محش م ة أن يخر جني ص‬، ‫ أيته ا ا ن ي أ ة ا ل ص ا ل ح ه يم ت ا ل م ح ع ا ل ص ا ل ح‬: ‫ق ا د‬
‫ ه كئ نئ ح ن عتيد الل ه‬،‫ قات أبو ع م ر الدويك؛ت ف ذا إبلي س تن ج و ز ح ن ه الثؤ‬،" ‫الن ار‬

Mekhûl der ki: Fâri’a binti’l-Müstevrid adında bir kadın ibadetini

yaparken avluda iblis’in secde ettiğini ve gözlerinden durmadan yaş
akıttığını gördü. Ona: “Ey iblis! istediğin kadar secde et; ama sana ne
faydası dokunacak ki?” deyince, iblis şöyle karşılık verdi: “Ey salih kulun
kızı saliha kadın! Yine de Rabbimin, zamanında ettiği yemini yerine
getireceği zaman beni ateşten kurtarmasını ümit ediyorum!” Ebû Ömer ed-
Dûrî der ki: “iblis bile bu şekilde Allah’ın rahmetini umarken, biz Allah’ın
kulları nasıl ümitvâr olmayalım!”

‫ ثن ا أبو ج عف ر‬،‫ ] حدثن ا ت خ ئ د بن م ح م د بن حم د اللؤ بن ا ل م ج ا ني‬١٨٢/®[ “) ٦٩٦١(

‫ ى غنث ئ‬،‫ ظ أ خت ن ئ م يزا ن‬،‫بمابوز‬ ‫ي ا و خ ش ا م ح ه ا ئ ا الزريا ئ‬ ‫ت غث ت ئ‬

‫ عن م ك ح ول‬،‫ عن الن ع ما ن بن ا ل منذر‬،‫ حدث ا م ح م د بن شغي ب بن ق ابوز‬C‫ت ع ي د ال د م شق ي‬

‫ه‬ ‫مة‬
‫ب‬ ‫م‬ ‫حث ذ ث قو‬
‫ فث أ ئ ه ز بؤ ول ك ق ظ ن‬٣ ‫ظ م‬ ‫يوفن‬ : ‫ي قئؤ قت ر‬

'٠ ‫ وزص غ ا ل م ع فن ة غلى ا ل ع م د‬، ‫ب م في ائ حعث ا‬

‫ " وص غ م ه م ا إل‬: ‫ مح ا د‬،‫غف ورا ر حي م ا ن‬

N u ’mân b. el-Münzir der ‫ل ظ‬: Mekhûl: “‫ ؟؛‬inizden kasdederek

.yaptıklarınız bir yana, yanılmalarınızda size bir sorumluluk yoktur
Allah, bağışlar ve merham et eder”3 âyetini açıklarken: “Allah hatayla

1FâtırSur. 43
2 Yûnus Sur. 23
3AhzâbSur. 5
‫‪Mekhûl eş-Şâmî‬‬ ‫‪24‬‬

‫‪yapılan şeylerin günahını kaldırmış, kasıda işlenen günahlarda ise mağfireti‬‬

‫‪koymuştur” dedi,‬‬

‫(‪ ] \ AX-/ö[ -) ٦٩٦٢‬حدثن ا أبو بكر بن م ح م د ئن ع د الل ه الئئ ر ؤ ‪ ،‬ثعا عئد الل ه بن‬

‫م ح ث د بن ع ما ن‪ .‬ح و حدثن ا م ح م د بن أ ح م د ‪ ،‬ثن ا ا لخنن بن ن ح م د ‪ ،‬ق ا ال ‪ :‬ثت ا أبو ورعه‪،‬‬

‫ئاغ ئ مح م ‪ ،‬غ ذ أيي مه د ا و خ ش ال د ن ئ ئ ‪ ،‬ص م ح وي‪،‬‬ ‫ثط محن تق بثا ذة‪ ،‬ظ‬

‫هأد‪ ٠' :‬بث ا ن لبما ن ن ذاؤذ عل ى بت ا ط م ن فن ي وأ ص حابه خؤثت‪ ،‬إد أتن ا ويخ محا نت قلته‬

‫ج ئ ث إل ث ض خ ائ ب ال زي ي ‪ ،‬قات‪:‬‬ ‫وت ا زت ا ل ج إ ؤا إل ش م حا ط ‪ ،‬ؤال ق تف ن ‪ ،‬إذا‬

‫من ا ج ‪ ،‬ه ا ؤ حى الل ه ئغ ا ر إ ر‬ ‫ءق ا ‪ 3‬ائ‪،‬غثادئ‪ :‬ثؤ أبة نأث م‪1‬ن بن ذاؤذ عند ي "ك ل مته بق ال ث‬

‫سي ثق ح ش أثا م‪ ،‬قا د ‪ :‬يا خؤا ث أنا‬

‫'نش ا ن بن داود أن ائ ت ا ل م ا ت ‪ ،‬قات‪ * :‬رك ب غش فن‬

‫ه مح ض ‪،‬‬ ‫طمحت ا<ة‪ ،‬ق د ظ ا ي ث م أ ة ثق وب‪ ،‬ق اتت ؤظ ع ك ث أ ر أ ي ق ا ة أوئت؟ قا ‪:3‬‬

‫أن ث فيه ق ك ‪ :‬وال ‪1‬ه م‪ 1‬ث ض ‪ 1‬ن فى‬ ‫قا ‪ :3‬أ ش ي د لت يذن ك ‪ ،‬د ا ‪ :3‬والل‪ 4‬ال أ ز نأتتنق‬

‫ندة ل ده‪-‬ا أش ي‪ ،‬ز ال في نجم ئ عم ة‪ ،‬وأ‪3‬ا في نحب ثع ئ ة أش ي‪ ،‬وفي ئ ص ب ث صس ة إ ال ‪، ٤١^ ٠،‬‬

‫ص‪ C‬ز ال أثا أ ج د نم ن ن ا تق ش ‪ ،‬قات‪ :‬وأخزى محل ته ا ‪ ،‬قات‪ :‬و ما‬ ‫ال ئ لبما ن ي ج د ل دم ن ا‬

‫هي؟ ه ك‪ ، '.‬ث ق م ا ن ي م و ت زأ ال أث و ت‪ ،‬محال‪،‬ت ص ذمح ت‪ ،‬ه ا ‪ :>3‬بن ت‪ :‬ي ا‪،‬ث لئن ا ن ثكن ي هئث‬

‫ب أ د عد! عث أ غ ش‪ ،‬وأ ‪-‬ا ال ا ت أ د ‪ ،‬ق ا ‪ : 3‬فخث‬

‫^‪ ٤١‬م‬ ‫م م ه ي ق ث ي ى ‪ ،‬ئن ث‪:‬‬

‫ي ولأ‪ :‬ظ ر ب ثؤال أ ب ك ج ؤأل ال ثئ ح د ن ث أ ق ث أن‬

‫م‪،‬ثش ا ن ت ا‪-‬ح ذا عأى هزس ه يبك ى ؤئ ؤ م‬

‫تز غ مني ظ أعط س ي‪ : 3 ^ ،‬قأؤخى ؛ش ثث ا؟ى إ؟قؤ‪ :‬ظ ن ث ن ا ‪ 0‬ار_ئع رأ ظث‪ ،‬م إ ر ل م أنغ م‬

‫عتى عتد ثي ي عم ه فتخ ون ب ك ‪ ^ ^ ١١‬رص أ ظ حأ ستة ع‪1‬ته ا ‪٠٠‬‬

‫‪. Dâvud kıldan halısının üzerindeydi ve‬ط ‪Mekhûl der ki: Süleyman‬‬
‫‪.maiyeti de etrafında bulunuyordu. Rüzgara emredince halı havalandı‬‬
‫‪.İnsanlar ile cinler önünde gidiyor, kuşlar da üzerinde ona gölge yapıyorlardı‬‬
‫‪:Yol kenarında da bahçesinden çalışan bir çifti bulunuyordu. Bu çiftçi‬‬
‫“‪.Süleymân b. Dâvud yanımda olsaydı ona üç tane söz söylerdim” dedi‬‬
‫‪Allah, Süleymân b. Dâvud’a çiftçinin yanına gitmesini vahyedince atma‬‬
‫‪binip onun yanına geldi. Ona: “Ey çiftçi! Ben Süleymân’ım! Söylemek‬‬
‫‪istediklerini bana diyebilirsin” deyince, çiftçi: “Sana bir şeyler demek‬‬
 Mekhûl eş-Şâmî 25

istediğimi kim söyledi?” diye sordu. Süleymân: “Allah bana bildirdi”

karşılığını verince, çiftçi: “Sana bildirdiği şeyin doğru olduğuna ben de
şahadet ederim” dedi ve şöyle devam etti: “içinde bulunduğun durumu
görünce kendi kendime: “Vallahi Süleymân’ın dün tattığı lezzetler ve elde
ettiği nimetler ile benim dün ^aruz kaldığım yorgunluk ve sıkıntılar
birbirinin aynısıdır. Zira ne Süleymân dün tattığı lezzetleri şimdi hissediyor,
ne de ben dün maruz kaldığım yorgunluğu hissediyorum.”
Çiftçi: “Bir söz daha söylemiştim” diye ekleyince, Süleymân: “Nedir?”
diye sordu. Çiftçi: “Süleymân da ölecek, ben de öleceğim, dedim” karşılığını
verince, Süleymân: “Doğru söyledin” dedi. Çiftçi: “Ey Süleymân! Ancak
kendimi rahatlatan bir söz daha söyledim! «Süleymân, kendisine
verilenlerden yana hesaba çekilecekken, benim öyle bir hesabım olmayacak»
dedim” deyince, Süleymân atının üzerinde secdeye kapandı ve ağlayarak:
“Rabbim! Şayet cömert değil de cimri biri olsaydın bana verdiklerini çekip
almam söylerdim” demeye başladı. Bunun üzerine Allah ona: “Ey Süleymân!
Başını kaldır! Ben bir kuluma nimet verdiğim zaman, o bu nimeti rızam
doğrultusunda kullandığı sürece onu bu nimetlerden dolayı hesaba çekecek
değilim” diye vahyetti.

‫ ثن ا ي د الل ه ئ هم د‬، ‫ ] خدتثا عني ئ أ خن ت تن م حا ن ا ت زا ط‬١٨٣/®[ -) ٦٩٦٣(

‫شبت ئ مه د‬
‫م‬ ‫ نحا‬، ‫سد ال د ش إ‬ ‫ ظ غ ي ئ‬،‫ث ر ي‬
‫ ثن ا م د الل ه تق ت غ م ا لأ‬،‫ال مب ن‬

‫ ي ا زارة ا م مزاب الثق ا ب ي‬:‫ " ء ذ م ذ دظء ذاؤئ ع ك ال غ ال م‬:‫ ق ات‬،‫ ص م م ح ول‬،‫ا ن ي‬

، ‫ه ا‬1‫م ع‬ 1‫ رالم‬1‫ ظ د‬، ‫م ثئ صاء‬ ‫ش ن‬ ^ ١^ ‫ش ن ع ن‬ ‫ئئزادي ا |دا‬-‫ أ ن ا‬،‫مث‬

‫ زد ب‬،‫ع ش ه‬

،‫بف غذ^ ي ظى تنزة‬

‫ م م نم د م‬،‫ا يدخل أتيثها‬:‫ ق ي د ه غثي دبا‬،‫ققح أتي<ئيا‬
" ‫ إث ه ا ئثداث ا‬، ^ ١ ‫ ف ان‬، ‫م ا‬ ‫ق ا دا ات و د ت ا ئ خ الدب ا ث‬

Mekhûl der ki: Hz. Dâvud dualarında: “Ey yuvasında bağıran kargaya
bile rızkını veren” ifadesini de kullanırdı. Zira karganın yavruları
yumurtadan çıktığı zaman beyaz renkte çıkarlar. Anneleri onları beyaz
görünce onlardan uzaklaşır. Yavrular da açlıktan ağızlarım açar. Allah onlara
sinek gönderir. Gönderilen sinekler de ağızlarına girip onları doyururlar. Bu
‫‪26‬‬ ‫‪Mekhûleş-Şâmî‬‬

‫‪şekilde gıdalarını alınca zamanla renkleri, siyalı olur. Renkleri siyah olunca‬‬
‫‪da artık sinekler gelmez. Bu şekilde anneleri gelip onları beslemeye başlar.‬‬

‫ع م ن أ ح م د ‪ ،‬ثن ا م ح م د ى ه ارون الح ق ن ي ي ‪ ،‬ثن ا‬ ‫(‪ ] ١٨٣/®[ “) ٦٩٦٤‬خشن ا‬

‫ت ش ا ن ى ل نز‪ ،‬ثت ا أبي‪ ،‬حدثت ا الحل ي ن ض م ء‪ ،‬ثن ا ص ذمح ه‪ ،‬ص م ك ح ول‪ ،‬ما د‪ ٠٠ :.‬إذا‬

‫و يؤم ح ممئ ا وعش رين نث؛ ل مث وا ح ذ الثت‬ ‫■ىن في أم ة ح م ت ه عقن زي ال ينتغفزون الل ه‬

‫يلل ث ا لآثه ب غذا ب ات ا إل "‬

‫‪Mekhûl der ki: “Bir ümmetin içinde her gün yirmi beş defa Allah’tan‬‬
‫‪bağışlanma dileyen on beş adam bulunduğu müddetçe Allah o ümmeti‬‬
‫”‪toplu azaba maruz bırakmaz.‬‬

‫بن مح ث د بن‬ ‫(‪ ] ١٨٣/®[ “) ٦٩٦٠‬حدت ا أبو محم د بن • ح يان‪ ،‬ه اتت تحا‬

‫س م ‪ ،‬ثن ا ا ل م هر بن اخل الؤ‪ ،‬محا د ‪ :‬ش ج ن ت م ك ح و ال‪،‬‬ ‫ا لخشن‪ ،‬ثن ا أبو”كزي ب ‪ ،‬ثن ا الول ي د بن‬

‫م ل م ه تذ‬ ‫ؤ ن ا ذا؛‬ ‫م؟إلثمحامح‪ ،‬ز ال و ت الو ي ل م حا غ ر‬ ‫إ المنا ب؛تي‬ ‫ف ود‪" :‬‬

‫غز م ح مب ا م‬

‫‪Mekhûl der ki: “Anne babaya iyi davranmak kişinin büyük günahlarına‬‬
‫‪kefaret olur. Kişi ailesinde kendisinden daha büyük biri bulunduğu‬‬
‫”‪müddetçe de ona karşı bu şekilde iyi davranma imkanına sahip olur.‬‬

‫(‪ ] ١٨٣/®[ “) ٦٩٦٦‬حدثن ا عبد الل ه بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا عل ي ئ ذ ئ خ م د بن ع من‪ ،‬عن عبد‬

‫؛لثو بن حبيق‪ ،‬عن م ح‪ 1‬ن بن عتد ا و خن ي‪ ،‬ثن ا ابن وبا ن‪ ،‬عن أيي‪ ،‬عن م ك م م ل ‪ ،‬قات‪" :‬‬

‫م ن نا ث ^؛‪ ^ ١‬نا ث شهيدا "‬

‫‪Mekhûl der ki: “Başkalarıyla iyi geçinmeye çalışırken ölen kişi şehit‬‬
‫”‪olarak ölmüş demektir.‬‬

‫بل ه ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن إ ش ي ا ق ‪ ،‬ثن ا ث خ ث د بن‬

‫(‪ ] ١٨٤/®[ ")٦٩٦٧‬حدثن ا أب و خ ا ب ز ب ذ ج‬

‫ا ل م حا ج ‪ ،‬ثن ا ال ول د ئ ذ ت م ‪ ،‬عن ابن جابر‪ ،‬ثا د ؛ أمح ل تريد بن عبد ال ن ب ي بن مروان إ ر‬

‫ل ه‪ ،‬ءق ا ‪ 3‬ن ك خ و د ‪ '٠ :‬م ك ائف م ‪ ،‬ذغ وة‬ ‫^‪ ٥‬ه م م‪\L‬‬ ‫ص‬ ‫م ك ح ول وأ<ءب ح ابي‪،‬‬

‫ي ج ل س ح ئ ث أدزف‪ ،‬يت عل م الت واضع ‪٠٠‬‬

 Mekhûl eş-Şâmî 27

ibn Câbir bildiriyor: (Emevi halifesi) Yezîd b. Abdilmelik b. Mervân,

Mekhûl ve arkadaşlarının yanına doğru geldi. Onu gördüklerinde
Mekhûl’ün arkadaşları ona yer vermek üzere hareketlendiler. Ancak
Mekhûl: “Yerinizde kalın! Boş bulduğu yere otursun! Mütevazı olmayı
öğrensin!” diye çıkıştı.

‫ ظ‬،‫ ثن ا ث خ ئ د بن عتد ال م الرازي‬،‫ ] حدبن ا أبو م ح م د بن خقا ن‬١٨٤/®[ ")٦٩٦٨(

‫ فى‬،‫ عن ه خ وي‬،‫ ثن ا ابن ج ابر‬،‫ ثن ا ال زيذ‬،‫ ثن ا م ح ئ د بن وه ب بن ع ط يه‬،‫ابن أيي ال ث ر ي‬

‫م ز‬ ‫ " دكوثون قي حث ع م رين سنه غلى‬:‫ د\ت‬،> ‫ ؤق ر م حن ط ث ع ذ ؤي ه‬:‫ي ؤ نحا؛ى‬

٠٠ ‫ه‬ ‫ش وا ش‬

İbn Câbir der ki: Mekhûl, “Şüphesiz siz hâlden hâle § e ‫ ؟‬eceksiniz”i
âyetini açıklarken: “Her yirmi yılda bir, daha önce olmadığınız yeni bir
halde olacaksınız” demiştir,

‫ ثن ا م ح م د بن الث ر ي‬، ‫ح دق ا م ح م د بن أ ح م د ثن ائ خث ن‬ ] ١٨٤/®[ ")٦٩٦٩(

‫ ى أ م‬،‫ج ئ‬
‫بمامح د ئ ت ش ائ ب‬ ‫ ث إ‬،‫س الق ا م ر ي‬ ‫ر‬ ‫ط اش تق‬ ‫ مما‬،‫اق ظ ري‬

‫ " م ن م ح غ ري حتة ل'ذ ي‬:‫ ؛'ت‬، ‫ عن ش و ب‬،‫ غذ ع م رو بن وو خ‬٤^ ^ ١ ‫ت ه ل‬

٠٠ ‫ و م ن ئ ف ت ئ وتة ئت غثة‬،‫ع م يه‬

Mekhûl der ki: “Kokusu güzel olanın zekası artar. Giysisi temiz olanın da
derdi az olur.”

،‫ ثعا أبو ع م رو ا لخئ افث النثت ائ وري‬، ‫ ] حدتما أبو أ ح م د ا لغزيف ئ‬١٨٤/®[ ")٦٩٧٠(
:‫ ثئ و د‬، ‫ شمع ت معاونه ثن تزين الم ن ف ى‬: ‫ قا د‬، ‫ حدث ا بقثه بن ال ول د‬،‫ثت ا عيت ى بن أ خن ت‬

٠٠ ‫ ا ل ل ي غذاء الصاثم‬٠٠ :‫ يوئلط‬، ‫سم ئ ت ن ك ح و ال‬

Mekhûl der ki: “Güzel koku, oruçlunun gıdasıdır.”

‫ ثن ا م ح ا د بن أ خ ن ذ بن‬،‫ \ ] حدثت ا ع من بن أ ح م د بن م ح ا ذ الواع ظ‬Aİ İ 0 ~\ -) ٦٩٧١(

‫ ثئ ا ت ع ي د بن‬: 3 ‫ ئ‬، ^ ^ ^ ١ ‫ ثن ا عس بن ث م د‬،‫ ثئ ا ا لختن بن ثنيت ا البت ا ري‬،‫م د الل ه‬

1İnşikâkSur. 19
28 Mekhûl eş-Şâmî

‫تذ‬
‫ج‬ ‫ وك ل م ا ركع أؤ‬، ‫ نأي ت زي ال ب م ر‬٠٠ : ‫ ثئ ولث‬،‫ قات؛ ش م ع ت م ك ح و ال‬،^ ‫ ^؛‬١ ‫عبد‬
"‫ط‬ ‫ ئمح رن ث )مح كاؤ‬، ‫يي ي م م‬،‫ ئ ق ن ث ت أنه يا‬، ‫ث م‬

Mekhûl der ki: Adamın birini namaz kılarken gördüm. Adam her rükû
ve secdesinde de ağlıyordu. Kendisini gösteriş yapmakla suçladığım için bir
yıl boyuna ağlamktan m ^rum kaldım.

‫ ثن ا عيم ن بن‬، ‫ ثعا ابن أيي غ ا م م‬، ‫ ] حدثت ا أ خ ن د ن إشحا ى‬١ ٨ ٧ ٥ [ -) ٦٩٧٢(
‫ ق ا دت كغ ث ج ا ش عئذ م ك ح ول‬،‫ ثن ا ت جن بن عتد ا ل عزيز‬، ‫ بن م ح م د‬۵٧^ ‫ ثن ا‬، ‫م ح م د‬
" ‫ " د أل ن ذ ال ش م ه ه‬:‫ض وت‬ ‫ ق ات‬، ‫ئ ا ش ئ ا د غ ي ز ي د‬

Saıd b. Abdilazîz bildiriyor: Mekhûl’un yanında otururken adamın biri

gelip ona dil uzattı. Mekhûl de: “Küstahları olmayan bir toplum (küstahlığı
kendi yapmak zorunda kalacağı için) zillete düşer” dedi.

‫ ثن ا عب امس‬، ‫م ثث أيي ع ا ص م‬ ‫ ثن ا أبو‬،‫ ] حدثت ا أ خ ئ د بن إش حا ق‬١٨٤/،‫ [؛‬-) ٦٩٧٣(

‫ " ال‬:‫ قات‬،‫م ح ول‬ ‫م ال ش اي ئن ال ن ي غذ‬ ،‫بد الؤا ج ز‬

‫ ئ غم ئ غم‬،‫ئ ث خم‬

" ‫م ص غهد م‬ ‫ ثن ا ث ق وا م ذ ع ال الل ه‬، ‫^ ؤ ال النث ا ر‬ ١ ‫من د وا‬

Mekhûl der ki: “Sefih ve münafık olanlarla sözleşmeyin! Zira bunların

Allah’a verip bozdukları sözler size verecekleri sözlerden daha büyüktür.”
Mekhûl; as^bdan Enes b. Mâlik, Vâsile b. el-Eska’, Ebû Umâme el-
Bâhilî ve Ebû Hind ed-Dârî, Ebû Sa’lebe el-Huşenî, Huzeyfe b. el-Yemân,
Abdullah b. Ömer b. el-Hattâb, Abdullah b. Amr b. el-Âs, Ebû Eyyûb,
Ebu’d-Derdâ, Şeddâd b. Ev^ ve Ebû Hureyre gibilerinden rivayetlerde
bulunmuştur.

Takrîb 2685, Takrîb 4258, Takrîb 2912, Takrîb 1220, Takrîb 4315,
Takrîb 2937, Takrîb 1900, Takrîb 3975, Takrîb 2711-a, Takrîb 2733, Takrîb
2780, Takrîb 4435-c, Takrîb 881, Takrîb ^^5, Takrîb 61, Takrîb 62, Takrîb
1417, Takrîb 903, Takrîb 3732, Takrîb 510, Takrîb , 449-b, Takrîb 4449-c,
Takrîb 1562, Takrîb 3183, Takrîb 598, Takrîb 414, Takrîb 2557, Takrîb
2727, Takrîb 2754
 Atâ el-Horâsânî 29

Atâ el-Horâsânî
Onlardan biri de âhirete hazırlık yapmaya teşviklerde bulunan,
dünyaya kapılmaya karşı uyaran Eb û Osman el-Horasânî Atâ b.
Meysere’dir. Kâmil manada bir ‫ آ س‬, söyledikleriyle amel eden bir vaizdi.
' Âhirete göçeceğine iman ederek hep bu yönde azık hazırlayan biriydi.
Denilir ‫ ك ل‬: “Tasavvuf, doğru yolda sabır, ölüme hazırlık ve âhiret
amelleri için bir yarıştır.”

، ‫ ثت ا عئد الل ه بن أ ح م د بن ح م‬:‫ ه ا لأ‬، ‫ ] حدق ا أ م بكر بنت ابلي‬١٩٣/®[ “) ٧٠ ٠٢( .

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا ج ع م ا ل منيابجد‬،‫ ح ؤ حدثما أ خ ن ذ بن إن ح ا ى أبو م ح م د بن حق ا ن‬. ‫ح د ب ي أيي‬

‫ ح‬.‫ ثن ا م ح م د شر مهزان ال حئ ا ل أ‬،‫ محا أبوي حيى ا وازي‬، ‫ ح ؤ حدثن ا أ خن ن بن إن ح ا ق‬. ‫د ح ئأإ‬

‫ ثن ا عئد الثؤ ن‬: ‫ قا د‬، ‫ حدثن ا مح ئ د بن اشحا ق ال ث ؤا ج‬، ‫و حدثن ا أبو خابب بن جتل ه‬

‫ كن ا‬: ‫ قا د‬، ‫ ثغ ا عثذ ا ل ر ح م ن ن يزيد بن ج ا م‬: 3 ‫ ظ‬،‫ ثن ا الول د بن من ل م‬:‫ قالوا‬،‫ت ع ي د‬

‫ ^ذا إ ق ت م ن اللي ل ب ك أؤ ن ص ف ه‬،‫مماري ن غ عقث اء ائخزاش ا ؤ ئتق\ن ي حيي ال ق د ض ال ؛‬

‫ ويا‬،‫ وث إ ي د بن يزيد‬،‫جن‬1‫ " يا عتد ا و خن ي ن تزين بن ج‬: ‫ائذاثا وه و في نم ط ا ط ه تن مثغ ا‬

‫ نم ي ا ؛‬،‫ ق ا م ف ذا ا لأي ل‬0 ‫ ء إ‬،‫ ق وث وا وثوصئ وا زضثوا‬،‫ ؤث ا ئ ال ن‬،‫ ويا ئ ال ن‬،‫هت ا م بن الث ار‬

‫ ثأز‬، ‫ الن ج ا الن ج ا‬، ‫ ائؤخ ا ائزخ ا‬، ‫ و مثت ل ع ا ت ا ل ح دي د‬، ‫ أين ز م ن ق زا ب ا ل ص د ي د‬،‫ف ذا النه ار‬

" ‫مح د غش صالته‬

Abdurrahman b. Yezîd b. Câbir der ki: Atâ el-Horasânî ile birlikte

savaşlara çıkardık. Atâ bu çıkışlarımızda gecelerini namazla ihya ederdi.
Gecenin üçte biri veya yarısı geçtiği zaman da çadırında bize duyuracak
şekilde: “Ey Abdurrahman b. Yezîd b. Câbir! Ey Yezîd b. Yezîd! Ey Hişâm
b. al-Ğâz! Ey Falan! Ey Filan! Kalkıp abdest alın ve namaza durun! Zira bu
geceleri namazla, gündüzleri de oruçla geçirmek (âhirette) irin içmekten,
makaslarla kesilmekten, ahlayıp vahlamaktan, kurtarılmayı beklemekten
daha iyidir” diye seslenir ve tekrar namazına dönerdi.
 ‫‪Atâ el-Horâsânî‬‬

‫(‪ ")٧٠ ٠٣‬ل ‪ ١٩٣/٥‬ء حدثن ا ن لبما ن بن أ ح م ذ ‪ ،‬ثن ا أ خ ن د بن عتد ال وه ا ب بن ن ج دة ‪،‬‬

‫م د ا و ح ش بن يزيد بن جائر‪ ،‬قات‪ :‬كثا تئرو‬

‫ح د ق ي أ ي ‪ ،‬ح د ب ي 'ل ول د بن ن نل م‪ ،‬غذ ه‬

‫م‪'٠‬‬ ‫ن ع عتقء ال ما ت‪ 1‬ئ ‪ " ،‬محا ذ مب ي ي المح ل م ن أو‬

‫ل ه إ ر اخره إ ال ثؤتة ال‬

‫‪: “Atâ ei-Horasânî ile birlikte‬لكا ‪Abdurrahman b. Yezîd b. Câbir der‬‬

‫‪savaşlara çıkardık. Atâ bu çıkışlarımızda gecelerini seher v ^ ti az uyuma‬‬
‫”‪dışında başından sonuna kadar namazla ihya ederdi.‬‬

‫^‬ ‫(‪ ١٩٣/©[ -) ٧ ٠ ٠ ٤‬ا خد قا ع ظ ال م ئ ت خ م ‪ ،‬ثن ا أ خت ن ئ نح د ا خلا ر‪ ،‬ث إ ‪١‬‬

‫ه ثن ا عتد ا لل ه ئ عتد ال مب ن بن ي ن بن ج ا م ‪ ،‬قات‪ :‬ح د م ي غ م يزيد بن‬ ‫بن غ ر‬

‫ض اتيت أق كا ذ ثوبي قي حديفه‪ ،‬ف ود'■ " إ ي ال أوصيك م‬

‫ي ن تن جا بر‪ ،‬غذ عث! اث‪،‬محا‬

‫ه م ن ت ؤ ص ون‪ ،‬وأث م عل؛آه ا جزاء‪-‬ت‪ ،‬وإد م‪-‬ا أوصيك مب ا‪-‬خ ر مك م ‪ ،‬ثئ ل م ن أثت ل ن‬ ‫بدي"كز‪ ،‬أن م‬

‫يئ س عئد نإن "ك ا ن في ا ل ئ ز ف وا ل م ا ل‪ ،‬وإ‪ 0‬قات‪ :‬أائ محالن بن ئ الن ‪ ،‬ح ش يعت م ه الئت مما ز‬
‫في أ شد ختكة ه‪ 1‬ك ه ا‬ ‫م ن الن‪1‬ر‪ ،‬ن ت ن أع مم ة م ن ‪1‬لن ار عتى‪ ،‬و م نت م يعت م ه‪ ^ ١‬م ن‪ 1‬م‬
‫أخت ق ط ‪ ،‬ن ج دوا فى نار ائئتثن ل ل دا ر ال ثزا ب‪ ،‬ن ج دوا ق دار الفثاؤ ل دا ر الت ماء‪ ،‬ء اث ما‬

‫و ث ئء في ه ‪ 1‬مشثأ‪-°‬م‪،‬‬ ‫ن م ث ت ‪ ١^ ١‬ال ني أ د ئ فيه\ ‪ ، ^ ^ ^ ١‬ؤأد م \ غ ي ي ‪ ^ ^ ١‬لأن‬

‫^‪ ١‬؛ ر ؛هر ب إائ أ 'أ ولم ؛ ر ض ذن ب‪ ،‬م ح أ‬ ‫فن"ذي ا غنت‪ ،‬؛‪١‬‬
‫ي‬ ‫قن ب‬ ‫ؤ الحن‪ 1‬ائث‬
‫را‪-‬ءي لي ئل‪ 4‬الثت ل م ل أم الل ه‪ ،‬ؤاك ئ وا إثى ا لأن و ب‪ :‬ال إلة إ ال الل ه و ح ده ال ف ريلف لت‪،‬‬
‫ز ت م ‪ ،‬ؤ ال < ت ز ال م‪ 3‬إ ال‬ ‫ي وا لخنف ل د ز ب ات ا ن ب ي ذ ‪ ،‬و ن بما ن ال م‬ ‫م‬ ‫ال ه‬

‫و‬ ‫بالل ه‪ ،‬وأئثئ غ ز ال ق وأثوث إليه‪ ،‬قإ ذا ف ي ز ج ا ث غ ف ث ‪ ،‬و جاء ف ذا ال ك ال م قد ألصم ة‬

‫نتثا ت مس اته‪ ،‬ء إن ال ق‬
‫غ م إلى حط ايا‪ ٥‬ز جا بهذا ائك ال م ا ل م ئف زه ‪ ،‬وأدهي ت ثبؤ ا م‬

‫ص‬ ‫ون ا لخثثات م ي د ت ي ال ث ق ا ت ذلل ث ذ و ى لل د ا‪ /‬ي ق ‪، 4‬‬ ‫مح ش ‪ ،‬ف وت ق كتابه‪:‬‬

‫حرغ م ئ ال د يب ح ت ن ا ت وتئث ا ت ز ج ا به ا مغفزه لث ساته‪ ،‬زنن أضئ عأى ا لأن و ب زانت ك ر‬

‫حرخ أللف اقؤم م صؤا عل ى الدن و ب م ن ت ن ي ا عن ا ال ست عمار‪ ،‬محا ص ة‬ ‫عن ا ال<تيثث اي‪،‬‬
‫ا لح سن ا ب و ج ازاهب عمل ه ‪ ،‬إ ال سث ج اوز عنة ائنث ج اؤز اثكرإ_^‪ ،‬ئل‪ 4‬ل دو مغف ر ة لل نا س عأى‬
‫ف ت ن ي ئ ‪ ،‬وه و سريع ا ل جن ا ب‪ ،‬زا ي غلوا ال د ي ك ث يؤ ئا زئ ن وة ثوالل ه لتث ايذف ا ‪ ،‬زا ي غ ل وا‬

‫ا ل م و ت كث ئغ ذئ ئ وة‪ ،‬محزألل ه قدوهنه‪ ،‬زايغ لوا ا الرختة "كث ئء نزقن وه‪ ،‬ء وا لله إتئزلم ه ا ني ئ‬
‫ئ؛ز ‪1‬لثا س 'كثه و ‪ ،‬في ن ث ن‪ ^*^ ١‬أخت يخرج ينف ي ز ال أ خ ذ ثة أئتثة‪ ،‬ؤب ج هز ثة ب ج ه ‪1‬رم‪،‬‬
 Atâ el-Horâsânî 31

، ‫ ئ م ن أ غذ لن مره ا إل ي ي ص ل ح ه اعت؛ه ل‬، ‫ ؤ ل ل رد ل ح اء ا‬،‫ولئع قن ش تزانا‬ ‫نأ خ ذ ل ن م‬

‫إل؛ أ غ ض لب ي ج د‬ ،‫ ون م أ غ ذ ه أهبته ئدم‬، ‫ز م ن حرغ ق ت م ثم ب م ج ه ر هب ج ه ا لم‬

‫ ه ال أزى‬،‫ ي ج د ل ذلل ث ل ح ا ظ‬٢ ‫ نإذا ن ج ذ اث رذ‬،‫ نإدا ظ م ئ ل م ي ج د ماء ي روى بؤ‬، ‫تي ال‬
‫ة ا س س ق؛‬3‫ ءأكت س ا‬،‫ ز ال س م فيه‬،‫ و|ثت ا فذ) شف ر اال؛يء يممعل غ عنة‬،‫ ج ال أئدم بئة‬- ‫ر‬

‫ فن ن ازاة ال ه قي ج ئ عرشه لي‬، ‫أ ح د قي ال د ك لظن ا ال إ ز ى‬ ،‫م م ال يمم هل غ‬

‫بمج ه ر ب‬
‫ ء)ن‬i\j }\ ‫ و م ن محا م ه ا ح ذ لري إل س ل س‬، ١^ ‫ ستف ال‬٢ ‫ و م ن أض حى يوم ئ ذ‬،‫ي ص خ أبدا‬

‫م أبداء ء ه م ن عري يوم ئ ذ لي‬ ‫ زنن قام أ ح ذ ل هت ؤي ه ل م‬،‫م ن عط س يو م ئ ذ نز مو أبدا‬

‫قاس ه بي‬3‫ ؤا‬،‫ ح د ه م نه ن ب ع د ه و ل الثت؛ئل ع‬-‫ ل م يأ ت أخت م ن القاسي بثزاءش وا‬،‫يك س أتنا‬

٠٠ ‫ م ضي في رقا ب ح ل م ه ت ا يش اء ال فريلث ل ة‬،‫القث اء بين ث ن ي ا ل جب ا ر ثثال ى‬

Atâ el-Horasânî, sohbetlerinin çoğunda şöyle derdi: Ben size dünyanızla

ilgili tavsiyede bulunmuyorum. Siz zaten birbirinize dünyayı tavsiye ediyor
ve ona hırsla bağlanıyorsunuz. Ben size âhirete sarılmanızı tavsiye diyorum.
Şunu bil ki; bir kul ne kadar şerefli ve malı çok olursa olsun, ne kadar “Ben
falan oğlu falanım” derse desin, Allah onu ateşten azad etmedikçe bu kişi
kurtulamaz. Allah’ın ateşten azad ettiği kurtulmuş, azad etmediği ise ona
azabın en şiddetlisine uğrayanların uğradığı helaka uğramış demektir.
Siz mükâfat ve beka yurdu için amel yurdu ve fani olan dünyada çaba
sarf edin. Dünyaya, dünya denmesinin sebebi, çalışanın yakınında
bulunmasıdır. Âhirete de bu ismin veriliş sebebi oradaki her şeyin dünyadan
sonra olması ve orasının mükâfat yurdu olmasıdır. Orada amel yoktur.
Günah işlediğiniz zaman, her günahtan hemen sonra: “Allahım‫ ؛‬Beni affet”
deyiniz. Bu, Allah’a teslimiyet demektir. Günahlardan hemen sonra:
“Allah’tan başka ilah yoktur ve Onun ortağı yoktur. Hamd, Âlemlerin
Rabbi Allah’a mahsustur. Allah noksanlıklardan münezzehtir. Ona hamd
ederim. Güç ve kuwet sadece Allah’ındır. Allah’tan mağfiret diler Ona
tövbe ederim” deyiniz.
Amel defterleri açıldığında ve bu sözler getirildiğinde, bunlar sebebiyle
mağfiret edilmeyi umarak her kul bu sözlerini hatalarına yapıştırır. Bu
sözlerden alman sevaplar günahlarını yok eder. Allah Kitâb’ında şöyle
32 Atâ el-Horâsânî

buyurur: “Doğrusu iyilikler kötülükleri giderir. Bu, öğüt kabul

edenlere bîr öğüttür .” 1
Dünyadan sevaplar ve günahlarla ayrılan, bu sözlerle günahlarına
mağfiret diler. Günahlarda ısrar edip istiğfar etmeyi gururuna
yedirememişse, o gün günahlarında ısrarlı tövbe etmeye gururu engel olmuş
bir şekilde çıkar ve Allah onun hesabını şiddetli bir şekilde görecek ve
amelinin karşılığını verecektir.
Ancak, cömert olan affedicinin bağışladığı kişiler bundan müstesnadır.
Çünkü O, insanların zulmüne rağmen mağfiret sahibidir ve hesabı çabuk
görendir.
Dünyaya hemen ayrılacağınız bir yer gözüyle bakınız. Allah’a yemin
ederim ki; dünyadan ayrılacaksınız. Ölüme ise onun tadına bakmış gözüyle
bakınız. Allah’a yemin ederim ki; muhakkak onun tadına bakacaksınız.
Âhirete ise orada konaklamış gözüyle bakınız. Allah’a yemin ederim ki;
muhakkak orada konaklayacaksınız ve orası bütün insanların yurdudur.
İnsanlardan, sefere çıkacak hiç kimse yoktur ki hazırlığını yapmış, sıcak için
gölgelik, susuzluk için suyunu, soğuk için yorgan almış olmasın. Sefer için
işine yarayacak şeyleri alana gıpta edilir. Hiçbir hazırlık yapmadan sefere
çıkan ise pişman olur. Sabah olduğu zaman gölge bulamaz, susayınca
susuzluğunu giderecek su bulamaz, üşüdüğü zaman yorgan bulamaz. Ben
bundan daha çok pişman olacak birini görmüyorum.
Tabi ki bu, dünya yolculuğudur ve devamlı sürmez. İnsanların en güzeli,
kesilmeyecek sefere hazırlık yapan, dünyadan, kimsenin kendisine su
vermeyeceği gün için su hazırlayan kişidir. Allah, kimi Arş’mm gölgesinde
gölgelendirirse hiçbir zaman sıcak görmez. O gün sıcak gören kişi de hiç bir
zaman gölgelenemez. Kalkıp susuzluk için hazırlık yapan da ebediyen
susamayacaktır. O gün susayan ebediyen susuzluğunu gideremez. Kim
kalkıp elbisesini hazırlamışsa ebediyen açıkta kalmayacaktır. O gün çıplak
kalan ebediyen çıplak kalacaktır.

1Hûd Sur. 114

 Atâ el-Horâsânî 33

o gün insanlardan kimse şu iki durumdan kurtulamaz. Bunlardan biri

‫س آا الل!أ‬ karşılaşılacak olan zorluk, diğeri Allah’ın huzurunda durmaktır.
O gün ortağı olmayan Allah, yarattıkları hakkında dilediği hükmü
verecektir.

‫ ثن ا‬،‫ ثئ ا م ح م د بن أ ح م د بن ن ث ن ا ن‬،‫ ] حدثت ا أيو م ح م د بن حق ا ن‬١٩٥/©[ “) ٧٠ ٠٠(

‫ " أ و مب ص جذ‬:‫ قات‬، ‫ ص ل‬، ‫ ض ا ن ي غ ف ء‬،‫ خ ذ ى ضت خ‬، ‫م ا و ئ ئ‬ ‫إت نامح د ئ‬

‫ ه عج ب أ ص حابه ص‬:‫ هات‬،‫ي عغذ الثؤ م ن قواب‬ ‫ زن ا‬C‫م ب م هذه األم ه زخم ه أ حالم ه م‬

‫م ن أ خل م ح غ ع ر‬ ‫ض ألم ي ه ز‬ ‫ ج ز ث‬:‫ م أ ق ق ؟ قاد‬، ‫ يا ززخ ال م‬:‫ قالوا‬، ‫نب ث‬

" ‫ ال ؤ إ ال اش‬:‫ قزت‬،‫ا ال ن م ق ي ض ال قزجمت‬

îbn Atâ, babasından bildirir: îsa b. Meryem bu ümmetten, yumuşak

huylu olmalarından ve Allah katındaki nimetlerinden bahsedince arkadaşları
bu duruma şaşırdılar. Ona: “Ey Ruhullah‫ ؟‬:Neden öyleler?” diye sorunca, İsa
Daha önceki ümmetlere söylemesi zor gelen bir sözü dillerinden“
düşürmedikleri için” dedi. Bu söz de «Lâ ilâhe ‫آ‬11‫ «ض ل ك‬sözüdür.”

،‫ ثن ا أ ب و ت ن ه ر‬، ‫ ا حدثن ا ن ث ما ن بن أ ح م دء ثن ا أب و و ر ع ه ا ش ئ ئ‬١‫ب‬

‫م م‬/ ‫ [ ه‬-) ٧ ٠ ٠ ٦(

‫ أ ز‬4‫ إذا إل ي ج د أ خ ذا ي ح دل‬٠* ‫ كا ن غط اء الحزاث ا ئ‬: ‫ ة ت‬،‫ ثن ا سع ي د ئن عئد ا ل عزيز‬:‫ه ا ت‬

" ‫ا لخنا ك ئ ئتم د ص إ‬

Saîd b. Abdilazîz der ki: “Atâ el-Horasânî kendilerine bir şeyler anlatacak
(hadis nakledecek) birilerini bulamadığı zaman miskinlerin yanına gelir
on-lara anlatırdı.”

‫ غ م النيلي بن‬,‫ ثن ا أبو‬،‫ ثن ا أبو زرعه‬، ‫ ا حدثن ا ن ق ن ا ن بن أ ح م د‬١٩٠/© ‫ ل‬-) ٧٠ ٠٧(

^ ^ ١ ‫ م ج ا ل س‬٠٠ : ‫ ي م وت‬C‫ أثت س م غ عط اء ا ل م ت أ ن ي‬، ‫ ثن ا يزيد بن ش م نه أبو ه ران‬،‫الئ ارص ي‬
‫هي م ج ا ل س ال حال ل وا ل حزام اا‬

Atâ b. Meysere el-Horasânî der ki: “Zikir meclisleri, helal ile haramların
öğrenildiği meclislerdir.”

‫ ثن ا م وت ى بن‬،‫ ثن ا أبو ا ل عب ا س ال ه روي‬، ‫ ه ؟ ا ] حدثن ا عتد الثؤ بن م ح م د‬/ ‫ ل م‬-) ٧٠ ٠٨(

‫ " أ ة ذاؤئ ال م ع ي‬، ‫ ع ذ عهقء ال خزا سا ئ‬، ‫ ئ اتق جا م‬، ‫ ثن ا ا ز ي ذ ثق م ح م‬، ‫غ ا م‬

‫‪34‬‬ ‫‪Atâ el-Horâsânî‬‬

‫و ث أؤ شدة‪ ،‬قالوا‪ :‬ثا إ ه إ‪<:‬ابملم‬ ‫الغ ال م‪ ،‬ق ا د ‪ :‬ثا زي ن ا بض إ ت زا ي د إذا تر‪ 3‬بهز‬

‫ف يؤ ق ط‬ ‫ر إ ر داودت إن إبراهيم لم يحمر محي ومحن‬ ‫محا‬ ‫ال ت خات ويئع وث‪ ،‬مأؤحى الق‬
‫إ ال ا حت ا ن ى عل ته‪ ،‬ئ ة ا سم حا ى جان لتب م ه جته‪ C‬نإن يئ م و ب ‪ ^ ١‬؛ ^ بت الء ثن ا أت اء يي ظثا‬

‫م‬
‫ب ئئ ة "‬ ‫ي ة غئة‬ ‫م ال و‬
‫قي ذبك ا"ث ؤ خ ر‬
‫‪: Dâvud peygamber: “Rabbim! İsrail oğulları neden‬لكا ‪Atâ el-Horasânî d er‬‬
‫‪başlarına bir sıkıntı veya bir bela geldiği zaman «Ey ibrâhîm’in, ishâk’ın ve‬‬
‫‪<< diyorlar” diye sorunca, Allah ona şöyle vahyetti: “İbrahim‬أل ط ط ذ ‪Yâkub’un‬‬
‫‪ne zaman benimle başka bir şey arasında tercih yapmak zorunda kalsa‬‬
‫‪.mutlaka beni tercih etmiştir, ishâk benim için canım ortaya koymuştur‬‬
‫‪Yâkub’u ise bir belaya maruz bıraktım ve bu beladan onu kurtarana kadar da‬‬
‫”‪onun hakkında zanmm boşa çıkmadı.‬‬

‫(‪ “) ٧٠ ٠٩‬لمم‪/‬م ب ا ] حدثت ا أبو بك ر بن تالل ه ‪ ،‬دأ ‪ :3‬ثن ا عثد الثؤ بن أ حم د بن ح م ‪،‬‬

‫ح دبغي ش ‪ .‬ح و ح دثنا ا لخنن بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا أ خ ن ذ بن م ح م د بن يزيد ا ل رع م رايي‪ ،‬ثئ ا‬

‫ث ح م ذ بن ح ث ن ا لأزرق‪ ،‬حدثن ا الزيت بن ث ئ ي م ‪ ،‬تحا ابن لجا م ‪ ،‬ص عط اء ا ل حزات ا ئ ‪٠' ،‬‬

‫ال ي ت اث ا ‪ ،‬دك ا ن إذا زاف ا‬ ‫أ ة داود الث ئ ‪ ،‬عثه ا لث ال م م س ح هليثته في ””ك م ه ل ك ي‬

‫ا ئ ي ب ث ‪ :‬ذ ا ة ام‬

‫‪Atâ el-Horasânî der ki: “Hz. Dâvud işlediği günahı unutmamak için‬‬
‫”‪avucuna yazdı. Bundan dolayı ne zaman avucuna baksa elleri titrerdi.‬‬

‫ت م ا ن‪ ،‬ثت ا‬
‫(‪ “) ٧ ٠١٠‬ل ‪ - ] ١٩٧ ٠‬حدثن ا أبو م ح م د بن حق ا ن‪ ،‬ثت ا م ح م د بن أ ح م د بن ن ل‬

‫ت و ص ئ غ ا م ‪ ،‬تحا الزيت ئ ذ ث م ‪ ،‬قات‪ :‬ئ ا ئ جابر‪ ،‬ص ظ ا ء ال ق ن ص ‪ ،‬قا د ‪" :‬‬

‫م د ل داوذ ع ا قه الث ال؛ت ي ذ وئ !نبع ي لف ‪ ،‬م ذ ه ب زئ غ إلذ؛ غز قت نش ب لأ' ل أ ن م ‪،‬‬

‫ئأثا ة ح بريد عإ يه الث ال ر‪ ،‬محا قل ت ة ض وج ه ا لأرض "كن ا ثمتل ع عن الش ج رة ص نع ه ا '‪ ، ٠‬هات‬

‫ما‬ ‫بن ا ؤم‪ ،‬قاد؛ هرم موضع مساج ده ض ا لأرض م ن محق و جهه‬ ‫وأ حتزتا ق س‬ ‫الؤين‪:‬‬
‫ف اء ا ج‪ ،‬ظ ‪ 3‬الول ي د‪ :‬محا ‪ 3‬ابن لهيع ه‪ :‬و ك ا ن يقأو ل فى ن ج و ده‪ :‬ن بماثلف غذا ف رابي‬

‫دموعي‪ ،‬ن ف ذ ا ش ا ب ي وم ا د مح ن يد ي‪ ،‬ق ات المئب د ‪ :‬ق ات ابن أ ي د ج م ح ‪ :‬إ ذ داود عل يه‬

 Atâ el-Horâsânî 35

‫ دك ا ن ال سن ط يده ل ط عا م ز ال يق ز ب | ال‬،‫ ث ا رب ا ج ع ل ح ط ليثتي ي ”ك م ي‬:‫ ق ات‬،‫الث ال م‬

\‫ ؤذا تئ ازثة ل شز ب أب صز ح طيقة دزبن‬،‫ ء إ ن ' ك ا ن ق وثى ب ال م د ح م ملوءا ماء‬، ‫زاف ا ه ا بكتة‬

" ‫ب فن دموعه‬
‫ج‬ ‫حر‬ ‫وصعة‬
Atâ el-Horasânî der İd: Hz. Dâvud’a: “Ey Dâvud! Babını kaldır!”
denilince başını kaldırmak istedi, ancak yere yapıştı. Bunun üzerine Cebrâil
geldi ve zamkın ağaçtan sökülmesi gibi onu yerden söküp kaldırdı.
Ravi Velîd der ki: Kays b. ez-Zübeyr’in bize bildirdiğine göre Hz.
Dâvud’un secde yerleri Allah’ın dilediği bir süreye kadar yere yapışık
kalmıştır, ibn Lehîa’mn da bize bildirdiğine göre Hz. Dâvud secdesinde:
“Allahım! Seni teşbih ederim! işte içeceğim gözyaşlarıma, yiyeceğim de
önümdeki küllere dönüştü” derdi, ibn Ebî Necîh’in dediğine göre ise Hz.
Dâvud: “Rabbim! işlediğim günahı avucuma koy” demiştir. Bundan dolayı
ne zaman bir şeyi yemek veya içmek için elini uzatsa onu görüp ağlardı.
Kendisine dolu bir bardak getirilir, içmek için elini uzatınca avucunda yazılı
olan günahını görür ve bazen onu elinden bıraktığında gözlerinden yaşlar
akıyor olurdu.

‫ ثن ا أبو‬، ‫م بن أبي ع ا ص م‬ ‫ ثن ا أب و‬،‫حدثن ا أ خ ن ذ بن إ ن خ ا ئ‬ ] ١٩٦/®[ -) ٧٠١١(

‫ش ي‬ " :‫ قا ت‬، ٣ ^ ١ ‫ئا ؤ‬ ‫ص‬ ،‫ش ة‬ ‫ ص ن خا ع ئ ن أب ي‬، ‫ض ي ؛‬ ‫ ثغ ا‬، ‫غ ت م ال ث ئ ئ‬

‫ ؤ الت ر يث عوك م‬: ‫ *أ ل م ثن إ ر محول ي ون ف ن‬٠٠ ‫ا ل حزا ج ث ن ا ل م ح ا ب أ ن ه ال بنة ث ن ا ل شيوخ‬

^‫ ؤص ؤ ف أشئغغز م حب ربي‬:‫ وه ا د يئ م و ث‬،>‫اثؤم يغ م ز الل ه محلمب‬

Atâ el-Horasânî der ki: Bir ihtiyacı gençlerden istemek, yaşlı olanlardan
istemekten daha kolaydır. Görmez misin Hz. Yûsuf: “Bugün sizi kınamak
yok, Allah siz ‫ ؛‬affetsin”! demiştir. Hz. Yâkub ise şöyle demiştir: “Sizin
‫ ؟؛‬in Rabbimden af dileyeceğim . ”*

‫ ثن ا‬،‫ ثما م ح ئ ذ بن أ ح م د ثن مع دا ن‬، ‫ ] حدثن ا عتد الثؤ ن م ح م د‬١٩٦/®[ “) ٧٠ ١٢(

3 ‫ قا‬٠٠ :3 ‫ ثا‬C‫بن ءععالءة عن أبيه‬ ‫ غ ذ‬،‫ تحا ض م نة‬،‫عيد الثؤ بن ه ا تى المم دس ي‬

1Yûsuf Sur. 92
2Yûsuf Sur. 98
‫‪36‬‬ ‫‪Atâ el-Horâsânî‬‬

‫الث اغؤ‪ ،‬ق اتت و طا ت شئ ا‬ ‫ا‬ ‫د‪.‬إ‬ ‫ت و ت ى علته ا لث ال م‪ :‬يا رب ماقة مؤثة أ م وثهل أئؤ ن عل ي م ن‬

‫ب ا ل م و ت‪ ،‬ظ د‪.‬ت ؤت ا ل م هن ثبي ح ش مثابي‪ ،‬غث ا ب ا ل م و ت '‪٠‬‬

‫‪ . Atâ, babasından bildirir: Hz. Musa: “Rabbim! Yüz defa ölmem‬ظ ‪Osman‬‬
‫‪benim için kıyamet gününde zelil düşmekten daha iyidir” dedi; gönlü rahat‬‬
‫‪bir şekilde de öldü. Her bir peygamber de gönlü rahat bir şekilde vefat‬‬
‫‪etmiştir.‬‬

‫(‪ [ -) ٧٠ ١٣‬م‪/‬ي ب إ ] • حدقت ا ن لبما ذ ‪°‬س أخن ت‪ ،‬ظ حم د الثؤ ئ ؤهث ب ال غني‪ ،‬ثق ا‬

‫م ح م د بن ‪ ، ^ ^ ١١‬ظ ض م نة‪ ،‬عن غت م‪ 1‬ن بن ءتال‪.‬ء‪ ،‬عن أييي‪ ،‬ئ ‪3‬؛‪ ٠٠ :‬ن ث ن ي ؛كك ب و ث‬

‫‪ .‬في ائث اي"‬ ‫م ث ن م ره غلى ذاؤذ علته ا لث ال م ج ئ كا ذ طا ل وت يقئثة‪ ،‬ؤ م‪ 1‬عل ى النبي‬

‫‪ defa (peygamberleri‬ظل ‪Osman b. Atâ, babasından bildirir: “örümcek‬‬

‫‪korumak için) ağlarını örmüştür. Biri Hz. Dâvud’un Tâlut tarafından‬‬
‫‪arandığı zaman, diğeri de Hz. Peygamber‬‬ ‫‪ aleyhi‬ال ار ةا؛وااوة)‬ ‫)‪vESBİlem‬‬ ‫‪mağarada‬‬
‫’ ‪saklandığı zamandır/‬‬

‫(‪ ١٩٧/©[ -) ٧٠ ١٤‬ا ح دق ا ن لبما د بن أ ح م د ‪ ،‬ثث ا مه د الثؤ بن وهي ب ‪ ،‬ثت ا م ح م د بن‬

‫‪ ، ^ ^ ١‬ثن ا ض م نه‪ ،‬عن م حا ذ بن عتثاء‪ ،‬عن أبيه‪ ،‬ظ ‪ " : 3‬بما ش ي المثبت يؤم السام ة عئد‬

‫معأرفه بي ك ون أث ث عثه‬

‫‪Osman b. Atâ, babasından bildirir: “Daha ağır gelmesi için kıyamet‬‬

‫”‪gününde kişi tanıdıklarının yanında hesaba çekilir.‬‬

‫مه ذ ا ل ج مار ين أبي غ ا م‬ ‫حدثن ا ئأث م ا ن بن أ ح م د ‪ ،‬ثت ا‬ ‫(‪[ -) ٧٠١٥‬؛‪] ١٩٧/،‬‬

‫ا ل ظ ج ئ ‪ ،‬قا د ‪ :‬ح دبت ى أبى‪ ،‬ثت ا أبو ت ال م خ الن بن ت ال م ا لثت ل حيتي ا ل حئ عم ي‪ ،‬ح د ش‬

‫م‬ ‫م فت ى حش ره و م م ه ؛ ر‬ ‫مئ رو ج غش‬ ‫م ا م ح'ؤت‬ ‫^‪ ،٤‬ظ ‪ ٠' : 3‬م ك ت و ب‬

‫ا ل م آن ة "‬

‫‪Atâ der ki; Tevrat’ta şöyle yazılıdır: “Din dikkate alınmadan yapılan her‬‬
‫”‪evlilik, kıyamete dek kişide üzüntü ve pişmanlığa sebep olur.‬‬

‫(‪ -) ٧ ٠١٦‬ل ®‪ ١٩٧/‬ا حدثما أبو بك ر بن م ا ل ك ‪ ،‬تحا عتد الئؤ بن أ ح م د بن حق ل ‪ ،‬ثن ا‬

‫غ اوئد> ن م م و ف ‪ .‬ح و حدت ا ث لبما ن بن أ ح م د ء ثن ا م ح م د بن عبيد بن ادم‪ ،‬ن ا أبو‬

 ‫‪Atâ el-Horâsânî‬‬ ‫‪37‬‬

‫عمت ر‪ ،‬ق االت ثئ ا ض م نه‪ ،‬عن ر جاؤ بن أيي ملم ة‪ ،‬عن عطاء‪ ،‬قاد؛ '‪ ٠‬لمح ي أن ر غ إ؟ى ص‬

‫بمح رى ا لخم م ن ا لأشم في ال ئ ؤ ب ا ل ج د ي د ‪٠٠‬‬

‫‪Atâ der ki: “Hayır yapmak isteyen kişiye kusur, yeni giysiye yağın‬‬
‫”‪bulaşmasından daha çabuk bir şekilde yapışır.‬‬

‫(‪ ١٩٧/® [ “) ٧ ٠١٧‬ا حدق ا أبو ح ا م د بن جتأة ‪ ،‬ثئ ا م ح م د بن إمئخ ا ق ‪ ،‬ثن ا ق س ه ن‬

‫ش ج ي‪ ،‬ثت ا ئدا م ه بن الهتث م ‪ ،‬ق ا لأ‪ :‬ت أ ن ق غ ط اؤ بن م مبزه ا ل حزاسث ا ني‪ ،‬ق ل ق لت ل ي ع ر‬

‫ر ج ل حى‪ ،‬زقت ج ح ذت ي به‪ ،‬زقن أ ي ا عأي انس ه أمحا قه س ب ن ن ا ي؟ محا د ‪ " :‬أوأيت ل ؤ وئغ‬
‫ب جاريتا ث ثعل ن ت ‪ ،‬ن ا محش ض ايئ ا ؟ ‪٠٠‬‬

‫‪Kudâme b. el-Heysem bildiriyor: Atâ b. Meysere el-Horasânî’ye: “Bir‬‬

‫‪adamda hakkım var ve bu hakkı inkâr ediyor. Ancak bu konuda herhangi‬‬
‫‪bir kanıt getiremedi. Onda olan hakkımı malından alayım mı?” diye‬‬
‫‪sorduğumda şöyle cevap verdi: “Şayet sana ait olan bir cariyeyle ilişkiye‬‬
‫”!‪girseydi ve sen bunu öğrenseydin ne yapardın‬‬

‫(‪ ] ١٩٧/®[ “) ٧٠ ١٨‬حدثت ا م ح م د بن م ع مر‪ ،‬ثن ا أب و ش عن ب ا ل ح راني‪ ،‬ه ا د ‪ :‬ثن ا ي حش‬

‫غم‬ ‫ئ‬ ‫ا‬ ‫ص ال ئ بما خ‪ ،‬قات‪ " :‬ن‬

‫ن هم د ال م‪ ،‬قا د‪ :‬ئ ا الزراعغ‪ ،‬قات‪ :‬خ د م ئ اء‬
‫ي ش ي د للب ت ج ذه في ثمغة م ن بما ع ا لآوض إ ال ش ه د ت ل ه يؤم القيام ة وب ك ت علته يؤم‬
‫ت ‪٠١‬‬
‫ي‪-‬مم وي‬

‫‪Atâ el-Horasânî der ki: “Kul, yeryüzünün herhangi bir parçasında Allah‬‬
‫‪için bir secde ettiği zaman, kıyamet gününde bu secde lehine tanıklık eder,‬‬
‫”‪öldüğü zaman da arkasından ağlar.‬‬

‫(‪ ] ١٩٧/®[ ")٧٠١٩‬حدتن ا عتذ الؤ ح م ن بن م ح م د بن ج عف ر‪ ،‬ثن ا أ خ ن ذ بن ا لخنن‬

‫بن عتد ا ل م ل ك ‪ ،‬ثت ا أثو ي بن م ح م د ائؤثان‪.‬ح و حدت ا م ح م د بن عل ي‪ ،‬ثن ا عئذ ال م بن‬

‫أتا ن اشت م الني‪ ،‬ثئ ا إلكتز بنب ص ر الع ن م ال ئ ‪ ،‬ثن ا ص مزه‪ ،‬عن ع م بن ال ورد ‪ ،‬ئ ‪ :3‬قات‬

‫ل ي عط اء الحزات ا ني‪ ٠٠ :‬ان اشثتل ئ ت أن ثحل وبممسلثم عشيه عزم ه محا قن ن ‪٠٠‬‬

‫‪Ömer b. el-Verd der ١٤٤: Atâ el-Horasânî bana: “Arefe akşamı elinden‬‬
‫‪geliyorsa yalnız kal” dedi.‬‬
‫‪38‬‬ ‫‪Atâ el-Horâsânî‬‬

‫(‪ ] ١٩٨/® [ -) ٧ ٠٢٠‬حدت ا أ خ ن ذ ن إ ش حا ت‪ ،‬ثن ا أبو بك ر بن أيي ذاؤذ‪ ،‬ثن ا عب امس بن‬

‫ائزيي‪ ،‬ظ ‪ : 3‬أ خ ي أيي‪ ،‬ق ات‪ :‬أ غ ي ا لأؤزائ‪ ،‬قا د‪ :‬قات ئ ا ة ا ل ئ بما خ ‪ ٠' :‬أش ال ق‬

‫أن يأدن ل ص ا ح ب بدعة بتوبة '‪٠‬‬

‫‪Ata el-Horasânî der ki: “Allah bidat sahibi olan kişinin tövbesini kabul‬‬
‫”‪etmez.‬‬

‫(‪ -) ٧ • ٢١‬ل®‪ ] ١٩٨/‬حدثت ا عتد الل ه بن ن ح م د ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن أخن ت ين م غذان‪ ،‬ثق ا‬

‫أبو غن م ‪ ،‬ثعا ص مزة‪ ،‬عن ابن عقن اء‪ ،‬عن أبيه‪ ،‬ه ات ‪ ٠' :‬ث عا هدوا إ ح وا م ح أ ث ث ذ ق البي ‪ ،‬ء إ ن‬
‫^‪ ٠‬وك ا نم‬ ‫^‬ ‫ص ت ر ض م<ثوئ لم‪ 5 ،‬إ‪ ١^ ^ 0‬ئش اغي ‪ 3‬ف أ هم ث وئ ز‪ ،‬وإ‪ ^ ١٢ 0‬نث و)‬

‫ز ا مب الك ؤئن أ ل حا قي‬ ‫ز ا م مح م ؤأ مت ئ مح ن ا ي ‪،‬‬ ‫م بي ال وعد ي ئ ا ‪،‬‬ ‫قا د ‪:‬‬

‫‪"^ ١‬‬
‫‪ibn Atâ, babasının şöyle dediğini bildirir: “Her üç günde bir‬‬
‫‪kardeşlerinizi ziyarete gidin. Hasta oldukları zaman onları ziyaret edin,‬‬
‫‪meşgul oldukları zaman da işlerinde onlara yardımcı olun, Allah’ı‬‬
‫‪unutmuşlarsa da O ’nu kendilerine hatırlatın. Zira şöyle denilir: “Bir mil‬‬
‫‪yürüdükten sonra bir hastayı ziyarete git. iki mil yürüdüğün zaman iki‬‬
‫‪İrişinin arasını bul. ü ç mil yürüdüğün zaman Allah için bir kardeşini ziyaret‬‬
‫”‪et.‬‬

‫( ‪ “) ٧٠٢٢‬ل ®‪ ١٩٨/‬ا خ ا؛ثئ ا م ح م د س ع ئ تن غ ا م م ‪ ،‬ثن ا عتذ الل ه ى أب ا ن بن >ثائؤ‪،‬‬

‫>* م ح ثه عأى‬
‫أب ه‪ ،‬ه ا ‪3‬ت ‪ĞJL{\ ٠٠‬‬
‫ءن ج‬ ‫ظ بأك ر بن ئ ص ر‪ ،‬ح د ظ ض م نة‪ ،‬عن عت م‪ 1‬ن بن‬

‫اق؟د "‬
‫”‪Osman b. Atâ, babasından bildirir: “Sünnet, Kur’ân’ın zırhı gibidir.‬‬

‫ثن ا ض م نة‪ ،‬عن‬ ‫( ‪ ] ١٩٨/®[ “) ٧٠٢٣‬حدق ا م ح م د بن ع ل ئ ‪ ،‬ثن ا عتد الثؤ‪ ،‬ثن ا‬

‫ه مش حتق يك شن ؤ‪ ،‬نحع‪1‬ته ا في ج حر‪،‬‬ ‫عن أبيه‪ " :‬أن ا م‪1‬ه حرئ‬ ‫‪ ٧٠^٤‬ن بن‬

‫م ثبئ ئحس ت ة الل ه عنه م‪ ،‬ؤأ صاته م ئ ح ط; ‪، ^ ^ ٤،‬تللث اني!ة ا ل ج و غ‪ ،‬ه ا ح ذ ت‬ ‫و ك ان‬

‫ين ك ائك‪،‬تنة‪ ،‬قأ كت ي‪ ،‬ه م س رخ ال‪-‬لن نب ث ‪ ^ ١١‬ئ جزى "‬

 Atâ el-Horâsânî 39

Osman b. Atâ, babasından bildirir: “Kadının birinin küçük ©ğlu büyük

dışkısını yapınca annesi bir ekmek parçasıyla altım sildi ve bu ekmeği bir
deliğe koydu. Onların da ‫ط‬ bir nehri vardı. Bunun üzerine Allah bu
nehri kuruttu ve onlara kuraklık verdi. Kadın aç düşünce delikteki ٠ ekmeği
alıp yedi. Sonrasında Allah o nehrin suyunu tekrar gönderdi.”

‫ ض‬،‫ ثت ا ض م نه‬،‫ ثن ا بكئت‬، ‫ ثن ا عتد الل ه‬،‫ ا حدثما ن ح م د بن ■عل ي‬١ ٩ ٧ ٥ [ -) ٧٠٢٤(
‫جغ ا‬-‫ نا كثا ئكلم أر وا‬٠' :‫بن ال نت يب‬ ‫ ثا ن ي امزأه نن جي‬:3 ‫ ظ‬،‫ عن أييي‬،‫ئاؤ‬ ‫عثما ن بن‬

٠٠ ‫ ق ؛ ه‬، ‫ ظ‬، ‫ محل كن ق ا ه‬:‫ه و؛ م ا ي م‬ u ‫؟‬r ٩

Osman b. Atâ, babasından bildirir: Sald b. el-Müseyyeb’in hanımı şöyle

der: “Biz, kocamızla, ancak sizin emirlerinizle konuştuğunuz gibi; «Allah
seni ıslah etsin, Allah sana afiyet versin» diyerek konuşurduk.”

‫ ثن ا‬،‫ ث إ م ح م د بن ايوث‬،‫حدق ا م ح م د بن أخن ت غي كث ابؤ‬ ] ١٩٨/®[ -) ٧٠٢٥(

‫ " إ ذ‬:‫ قات‬،‫ عن عط اء ا ل حزات ا تي‬،‫ ث إ غنته‬، ‫ ثت ا عفيفئ بن >ث اإ م‬،‫عيس ى ب ن إتزاهينز‬

" ‫ل ج ه م ضبم ه أبواب أفد ث ا عئ ا وكزي و ح را وأئثه ا ري ح ا لل رئا ة ال ذي ن نكبوا يغد ا ل ع لم؛‬

Atâ el-Horasânî der ki: “Cehennemin yedi kapısı vardır. Bu kapılardan

en sıkıntılı, en zoru, en sıcağı ve en pis kokulu olanı haram olduğunu
bildikten sonra zina yapanlara ait olacaktır.”

‫ ثن ا أبو‬،٢١ ‫ حدثت ا م ح م د بن عتئد بن‬، ‫ ] ح دق ا شلت م ا ن ئ ذ أ ح م د‬١٩٨/®[ -) ٧٠٢٦(

‫ظاؤ ال ق ن ص‬ ‫ء تي لم ذ إ ر‬ :‫ قا ت‬، ‫ه‬ ‫ي أيي‬: ‫ ص إ ; بجلم‬، ‫ ه ا م م ؛‬، ‫م حر ال بمإل‬

‫ ثأدكز ر جاء بن‬،‫ فتك إل ر ج ل م ن ائئ ؤبيث‬، ‫ ئثا ب با ت م‬،‫ ^ ^ م د م بدع و ا ت‬١ ‫ب ع د‬

‫ ئكزم‬bu ،‫ " ا ذ ك ت‬:‫ ر جاء‬3 ‫ مما‬،‫ أائ يا أثا ائبئذام‬٠٠ :3 ‫ م ن فذا؟ ق ا‬: ‫ سأ ل‬،‫حت وم صؤثة‬

٠' ‫أن نش م ع؛ م حن ؛ ال م ن أهله‬

Îbrâhîm b. Ebî Able der ki: Sabah namazından sonra Atâ el-Horasânî’nin
y‫ س‬nda ot^ ^ d u k , o da ‫ ا م م دل‬dualar ederdi. Bir gün Atâ ortalıkta
görünmedi. Onun yerine müezzinlerden biri konuşmaya başlayınca Recâ b.
Hayve sesi garipsedi ve: “Bu kim?” diye sordu. Adam: “Ey Eb^l-Mikdâm!
Benim!” karşılığını verince, Recâ: “Sus! Biz hayırlı şeyleri ancak onlara ehil
olan kişilerden duymak isteriz” dedi.
‫‪40‬‬ ‫‪Atâ el-Horâsânî‬‬

‫( ‪ ] ١٩٩/©[ -) ٧٠٢٧‬حدثن ا ف ي ن ا ن ين أ خ ن ذ ‪ ،‬ثن ا م ح م د ى عبيد بن اد م ‪ ،‬ثعا اث و‬

‫غ ذ م حا ذ‬ ‫ض ر ة‪،‬‬ ‫ظ ‪ ،‬ث إ ا; تن ا لمما س ‪ ،‬محا‬ ‫غ ذ إ و امح ي ت ن أب ي‬ ‫‪ ،٣‬ظ ءئي ة‪،‬‬ ‫‪١‬‬ ‫غن م‬

‫ق ز ة قت‬ ‫<ئ ئ أ ة‬ ‫ف و ق‬ ‫ه ت أ ئ ث ال ئ خ ا ر > ‪ ^ ^ ^ ١‬قت‬ ‫هد‪" :‬‬ ‫غ ذ أمح ه ‪،‬‬ ‫ظا ‪، £‬‬ ‫تن‬

‫ر‪ .‬م ‪١٠ °‬‬

‫رقع ت‬

‫‪Osman b. Atâ, babasından bildirir: “Küçük mushaflarm yayıldığını‬‬

‫”‪gördüğümde bereketin kaldırıldığını anladım.‬‬

‫(‪ -) ٧ ٠٢٨‬ل«؛‪ ] ١٩ ٩/،‬ح دق ا عتد ا ل ر ح م ن بن م ح م د بن جئ م ر‪ ،‬ثت ا ح ا ح ب بن أركين‪،‬‬

‫ثن ا مه د ال ؤ ح ن ن س واقد‪ ،‬حدث ا ض م نه‪ ،‬ثئ ا ر جاء بن أ ي ط ئ ة‪ ،‬غن عط اغ ال ح را س اتي في‬

‫محول ه‪ :‬ؤ حنتل ث الثت وم ن اسعلف م ن الموم ني ن ^‪ ،‬ئ‪،3‬ت " ح سا ق وم ن اببمل ث من الغ بي ين‬

‫ه "‬

‫‪ Sana‬؛ ‪Recâ b. Ebî Seleme bildiriyor: Atâ el-Horasânî, “Ey Peygam ber‬‬
‫‪ve sana uyan müminlere Allah yeter’^ âyetini açıklarken: “Sana ve‬‬
‫‪â m in lerd en sana tâbi olanlarla Allah yeter” dedi,‬‬

‫( ‪[ -) ٧٠٢٩‬؛‪ ] ١٩٩/،‬ح دمحا م ح م د بن أ ح م د بن ا لخشن‪ ،‬ثن ا م ح م د بن عئ م ا ن بن‬

‫‪ ٩‬ثن ا م ت ى بن يون س ‪ ،‬عن م ح ا ذ بن عط اء‪ ،‬عن أمح ه‪،‬‬ ‫أيي فتته‪ ،‬ثن ا من ج ا ث ئ ذ ‪^ ١‬‬

‫ظ‪،3‬ت " |ن أؤبى عم ي ي قي شيمي ئش ر ي س م‬

‫‪Osman b. Atâ, babasından bildirir: “En çok güvendiğim amelim ilmi‬‬

‫”‪yaymamdır.‬‬

‫( ‪ ] ١٩٩/®[ -) ٧٠٣٠‬حدثن ا م ح ث د بن أ ح م د بن ا ل ح ش الث م طيني‪ ،‬ثت ا م ح م د بن‬

‫ا ن خن ن ثن ق س ه ‪ ،‬ثن ا عيت ى ئ ذ م خ ث د ال ؤم ئ ‪ ،‬ثن ا ضنزه‪ ،‬غن اثن عط اء‪ ،‬عن عط اء فى‬

‫بما ب ‪' ٠‬‬ ‫بجا ه ‪ ،‬قا ت‪ " :‬ا م ح د و و ف ال‬ ‫مح ك مم أ ى ‪ :‬ر و ال ص ذ ر ق ي ق إ ال ن ا مح ن‬

‫‪1EnfâlSur. 64‬‬
 Atâ el-Horâsânî 41

ibn Atâ bildiriyor: Atâ el-Horasânî, “Görünen kısımlar m ü stesn a,

ziynetlerini gösterm esinler”* buyruğunu açıklarken: “Görünen
ziynetlerden kasıt, gözdeki sürme ile eldeki kınadır” dedi.

‫ ثن ا صفزان بن‬، ‫ث ا س بن ق ي أ‬
‫ ثن ا أب و ا لخ‬،‫حدثن ا م ح م د بن عل ي‬- ] ١٩٩/®[ “) ٧٠٣١ (
‫ " إلبلي س م ح حئ يك حل‬:‫ م و لث‬،‫ ت م ن ت أ ي‬:‫ قا د‬،‫ ثن ا م ح ا ن ن عقث اء‬،‫صال ح ; ثت ا ضمة‬

‫ا‬1 ‫بت‬ ‫ب مي ت ث م‬ ‫ ه م ح أ م ا‬، ‫ ت‬- ‫جب ا ف‬

Osmân b. Atâ der ki: Babamın, “iblis’in insanların gözüne çektiği sürme
vardır. Zikri terk edip uyumak, iblis’in gözlere çektiği sürme sebebiyledir.”

،‫ ثت ا أبو ع متر‬،‫ ثن ا أثو بكر ث ذ واشد‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا عتد الئؤ ى م ح م د‬١٩٩/®‫ )“ ل‬٧٠٣٢ (
‫ وقت‬، ‫ال ينبغي للمعال م أن يع د وصوبه مجل ت ه‬ ‫أ؛‬ ‫ت‬3 ‫ ءا‬،‫ عن أبيه‬C‫م عحثاء‬ ‫ ض‬،‫ثن ا ضنزة‬

" ‫ تجال س ا لعلم؛ وي سبع ضه م خلفت بغض‬:‫ع ط اء‬

Atâ el-Horâsânî der ki: “Âlimin sesinin meclisinden dışarıya taşmaması

Yine şöyle der: “ilim meclisleri, gelenlerin geliş sırasına göre ard arda diz
çöküp oturmasıyla olurdu.”

‫فرس‬
‫ ثن ا ج ع‬، ‫ ثت ا أبو بكر بن أيي داود‬، ‫ ] ح دق ا أ خ ن د بن إشت ا ق‬١٩٩/®[ -) ٧ ٠٣٣(

‫ " ب الئه ل ز ث ك ذ م نه ن وا ج د ه في‬: ‫ قا د‬،‫ ث إ عطاء‬،‫ تحا ا الوزاعي‬،‫ ثن ا يشن بن بكر‬،‫م ت افر‬

‫ ولم لآكن مح هم‬،‫ه " ل م يحل ف ن أ ح د بنه م غ ز ثت امة‬ ‫أ صحا ب نن و ل الل ه‬

" ‫ول م ي ك ن مح ه م م ك د بب ال م د ر‬
Atâ der ki: “Resûlullah’ın (sallallahu aleyhi vESBİlem) ashâbında üç şey asla
görülmüş değildir. Birincisi, hiçbir zaman kasâme yemini içinde
bulunmamışlardır. İkincisi, içlerinde hiçbir zaman Hârici bulunmamıştır.
Diğeri de içlerinden kaderi yalanlayan birinin çıkmamasıdır.”

‫ ظ أ ح م د بن م ح م د‬،‫ ثط م ح م د بن أ ح م د بن يزيد‬،‫ ] ح دد ؛ا أبى‬١٩٩/®[ ")٧٠٣٤(

،‫ ص عط اء‬، ‫ ص من ص ور بن ري ب‬، ‫ ثن ا أبو ن غ م‬،‫ ثن ا أثو الن صر ه ا ش أ س ائث اب م‬C‫الكت اني‬

1NûrSur. 31
42 Atâ el-Horâsânî

‫ نإذا خاز‬،‫ إذا مح ل ا وا ء ة انمحن مئ زاوئزلئ‬:‫'كان خشئ ض خنس‬ \1 ‫أ‬ " :‫ئ د‬
‫ نإذا‬،‫ الذا من ع ت ا ل ر ك ام هت ك ت ا ل م ا شته‬،‫ نإدا ظهز ا وثا ك ر ائنؤ ت‬،‫الح كا م ه ح ط ا لتئلز‬
٠' ‫م ؛ ث ؤ ء ن ي ا لأؤ؟ث‬ ‫ض‬ ‫مح د ي‬

Atâ b. Meysere el-Horasânî der ki: “Beş şey hâsıl olduğunda şu beş şey de
ortaya çıkar: Faiz yenilmeye başlandığında yere batmalar ile depremler olur.
Yönetieiler zulüm yaptıkları zaman kuraklık baş gösterir. Zina yayıldığı
zaman ölümler çoğalır. Zekât verilmediği zaman hayvan sürüleri helak olur.
Zimmet ahalisinin (gayr-1 müslimlerin) haklarına tecavüz edildiği zaman da
devleti ele geçirirler.”

‫ ثن ا ن ع ث م بن‬،‫ ثت ا أ خن ن ن عبد ا م ح اي‬، ‫ ا خ ا؛ثن ا عتد الثؤ بن م ح م د‬٧ ٠٤ ١‫)" ل‬٧ ٠٣٠(

‫ عن عطاء بن ممبزه ا ل حراسا ئ ي قول ه ما ر ؛ ر ثإى ث ر من ة‬،‫ ثن ا ئيم ا ئان‬، ‫؛ ت يم‬

‫جاء ثامئ ب ن‬ ‫ف ن ف ذا في ذ ك ر‬
‫ " ي‬:‫ قات‬،^ ‫ ر ح مة من ربل ث ر جوه ا‬٤^ ١ ‫عنه م‬

‫ ز ال ع د ي ظ‬،‫ " ظ أ ج د ظ أ خ ذ ك ز غ ي‬: 3 ‫ ق ا‬، ‫ه ر ة‬ ‫ه‬ ‫وئ ئ ل زن و د \ش‬

٤^ ١ ‫ه ؤ و مرضن عنه م‬ ‫ ثأ رت‬، ‫ لخزال‬£‫ ق ن ي وأعبجه م ميتس ص الئت‬،" ‫أخبل ذ‬

‫ما ر ؛ ؤ إلؤ ا ء ك و م وما يمدون‬ ‫ص‬ ‫ وال مبه الميء زقي‬،‫و ح نة م ن علف وب و م‬
‫ ثاعترل ت‬،‫ * كان فته ش هؤم يئثدون الثة ويغثذون مع ه آلهة ثأ ى‬:‫ قا د عطاء‬،>‫)ال الأهؤ‬

٠٠ ‫ ؤ إل ث م ة‬، ‫ ة ه ف ا لآثهئ‬$ ‫ن ي ئ ء ظ‬

Necmu’l-Attâr bildiriyor: Atâ b. Meysere el-Horasânî, “Ş ayet

Rabbinden umduğun bir rahmeti beklem ekten ötürü onlardan yüz
‫ ؟‬evirirsen ٠ zam an onlara ağır gelm eyecek bir sö z sö y le”! âyetini
a c a r k e n şöyle dedi: “Âyet, anne baba ile ilgili değildir. Müzeyne
kabilesinden bazıları binek istemek üzere Resûlullah’a (sallallahu aleyhi meselle™)

gelmişlerdi. Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem): "Binek olarak size verecek bir
şey yok. Bende de size verecek binek yok" karşılığım verince üzüntü içinde ve
gözleri yaşarmış bir şekilde oradan ayrıldılar. Bunun üzerine Allah ،‘Ş ayet

1İsrâSur. 28
 Atâ el-Horâsânî 43

Rabbinden umduğun bir rahmeti beklemekten ötürü onlardan yüz

‫ ؟‬evirirsen ٠ zaman onlara gönül alıcı bir söz söyle”! âyetini indirdi.
Buradaki rahmetten kasıt ganimettir.”
“Madem ki onlardan ve Allah dışında taptıkları her şeyden
uzaklaştınız. ..” 2 âyetini açıklarken de şöyle demiştir: “Bir topluluğun hem
Allah’a, hem de yanında başka ilahlara ibadet eden gençleri vardı. Bu gençler
sonradan diğer ilahlara ibadeti bıraktılar, ancak Allah’a ibadete devam
ettiler.”

‫ ثت ا‬: ‫ ئ ا ال‬،‫ ثئ ا ال غ و ي وابن م نيع‬،‫ حدثن ا عتذ ا ل له بن ن ح م د‬- ] ٢٠ ‫ م‬/ ‫)" ل ه‬٧٠٣٦ (

‫ عن عط اء‬، ‫ ص ي زا ر ئن غ ز و ا نم ش‬،‫ ثت ا ا لئ عاءى بن ع م زان‬:‫ ه ا ت‬،‫أثو ث ص ر القث از‬

‫ م ن م ز ل ما م ح ر ت قي تج ر‬٠' ‫ ؛؛‬١١‫ ؛‬، ‫تجر م‬ ‫و ي و ة توميز‬ ‫ قي م له دث اأىت‬، ‫ا ل حزاش ا ئ‬

"‫ء‬

Dirâr b. Amr el-Matlabî bildiriyor: Atâ el-Horasânî, “٠ gün bir takım

yüzler parıl parıldır”3 âyetini açıklarken: “Allah yolunda çok
tozlanmasından dolayı o günü ^rıldayacaktır” dedi.

، ‫ ثن ا عترو بن عيي‬، ‫ ثن ا م ح م د بن ح س ا م بن ت ع ي د‬، ‫ ] حدثن ا ش‬٢ ٠٠/ ٥ ‫)" ل‬٧ ٠٣٧(

‫ ئأ ح ذ بيد ي‬،‫ وصأى معن ا ا ل م ع رب‬، ‫ س م ع ت عط اء ائئزاش ا ئ‬:‫ ثاب‬، ‫ثئ ا ع من بن أبي ح ل م ه‬

،‫ ه اثه ا ش اعة الثئلؤ‬،‫ ثن ى هذه الق اعة ن ا بتن النث ر ب ؤائبئ اع‬٠٠ :‫ ق ا لأ‬، ‫ج ئ انصزق ا‬

‫ن ا جر؛ ق ا ل صالة ء ذ قى‬

‫ قتأة بن أؤئء إ ى‬،‫ زنن ج ن غ اقزا لأ‬،‫محالة ا الي؛ءذ‬ ‫ؤص‬

"‫ر م ال ق‬

Ömer b. Ebî Halîfe der ki: Atâ el-Horasânî akşam namazını bizimle
birlikte kıldıktan sonra elimden tuttu ve: “Akşam ile yatsı arasındaki şu
zaman var ya, insanların gaftı kaldığı zamandır. Oysa bu zamanda Allah’a

1 isrâ Sur. 28
2KehfSur. 16
3 Abese Sur. 38
44 Hâlid b .M a’dân

yönelenler namaz kılar. Namazında Kur’ân’ı başından sonuna kadar okuyan

kişi Cennet bahçelerinden birinde demektir” dedi.
Atâ b. Meysere; Enes b. Mâlik, Abdullah b. Abbâs, Abdullah b. Ömer,
Ebû Hureyre, Ebû Umâme ve Ukbe b. Âmir, Muâz b. Cebel, Ebû Rezîn ve
Ka’b b. Ucre’den rivayetlerde bulunmuştur. Rivayetlerinin geneli de Saîd
b. el-Miiseyyeb, Ebû idrîs el-Havlân!, ibn Muhayrîz, Haşan el-Basrî, Yahyâ
b. Ya'mer, Nuaym b. Eb! Hind, Atâ b. Ebî Rebâh, Nâfi’, îkrime ve Ebû
imrân el-Cevnî gibi seçkin tâbiûndan olmuştur. Hicri 50 yılında doğmuş,
‫ وول‬yılında da vefat etmiştir.

Takrîb 1307, Takrîb 1667, Takrîb40, Takrîb 3246,Takrîb4451-a, Takrîb

4089, Takrîb 2717, Takrîb 3227, ^ ٦١ 3591, Takrîb 621, Takrîb 2471,
Takrîb 4221, Takrîb 3030, Takrîb 1738-a, Takrîb 1652, Takrîb 380, Takrîb
453, Takrîb 4085, Takrîb 4435, Takrîb 2974, Takrîb 155, Takrîb 45, Takrîb
1208, Takrîb 4440, Takrîb 1237, Takrîb 4008-a, Takrîb 1057

Hâlidb. Ma’dân
Onlardan biri de gayretli bir bedene, tutkun bir kalbe ve övgüye layık
bir ruha sahip olan Hâlid b. Ma’dân’dır. Tutkulu bir kalbe sahipti,
ruhunun sesini dinler ve Allah’a yaklaştıran amellere büyük bir gayret sarf
ederdi.
Denilir ‫لكل‬: “Tasavvuf, mabudu müşahade etme^ için gerekli çabayı
göstermektir.”

:‫ محات‬،‫ ثت اش ل م ه‬،‫ ثعا ابناه م بن ج عف ر‬، ‫ ] حدثت ا عتد اللؤ بن م ح م د‬٢١ ‫ م‬/‫ ل م‬-) ٧٠٦٩(
،،^١^ ١ ‫ " ي س ح في ائؤم أوب م ن أل ف ن سبي ح ة ب ز ى ظ ي مزأ م ن‬: ‫كا ن حا ل ذ بن م ع دان‬
" ‫ يع ن يبالقنبي ح‬C‫ئنق ا ئئ ووضع على سريره ل ي ن ن د ج ع د بأصتع ه ف ك ذا بمحر كه ا‬
Seleme der ki: Hâlid b. Ma’dân, Kur'ân okuma hariç günde kırk bin defa
Allah’ı teşbih ederdi. Vefat edip de yıkanmak üzere teneşire konulduğunda
da parmağını kaldırıp (tesbîh eder gibi) hareket ettirmeye başlamıştır,
 ‫‪H âlid b .M a’dân‬‬ ‫‪45‬‬

‫(‪ “) ٧ ٠٧٠‬ل‪ ٢ ١ ٠/٥‬ا حدق ا ألو خ ا ب ز ى جتل ة‪ ،‬ثن ا م ح م د بن اش حاى ‪ ،‬ثن ا ح ات م ين‬

‫الل ث ث ا ل ج و هري‪ ،‬أمال ‪ :‬ح دبن ي ز ج ل م ن وند حال د بن مغال ‪ ، 0‬قا د ‪ '٠ :‬نا ث ~ل\[ل م‪،‬‬

‫ن غ ذا ذ ز ئ ؤ ض ا ءيأ"‬

‫‪Hâtim b. Leys el-Cevherî der ki: “Hâlid b. Ma’dân’ın oğullarından‬‬

‫”‪birinin bana bildirdiğine göre Hâlid b. Ma’dân öldüğünde oruçluydu.‬‬

‫(‪ [ “) ٧ ٠٧١‬م ‪ ] ٢ ١ ٠/‬ح دق ا أيي ‪ ،‬ثت ا أ خ ن د بن م ح م د بن عنز‪ ،‬هأا ل ‪ :‬ثئ ا عتد الل ه مر‬

‫م ثن ي‪ ،‬قات‪ :‬ثتا ثهلولط ئ ذ مورق ‪ ،‬ع ن ؛ م م بن ^‪، ^ ، ٤‬‬

‫محم د األمو ي‪ ،‬ثقا محم ذ بن ا' ن‬

‫ض ور‪ ،‬عن خ ابي بن مع دا ن‪ ،‬ئا د ‪ '٠ :‬ق ر أ ث في بغض الكت ب أ جعث منلث ؤأ رث ا لعل ه‪1‬‬

‫ؤ ي ا ه ا أ أاا ■‬

‫‪ bırak‬ككلوإلء> ‪Hâlid b. Ma’dân der ki: “Kitaplardan birinde «Nefsini aç ve‬‬

‫”‪ki belki Allah’ı görür» sözünü okudum .‬‬

‫(‪ ٢ ١ ٠/ ٥ [ “) ٧ ٠٧٢‬ا حدق ا أ ي ‪ ،‬ؤأب و م ح م د بن حث ا ن ‪ ،‬ق ا ال ‪ :‬ثئ ا إ زا م أ بن ث ح م د بن‬

‫بت غايب بن مغذان‪ ،‬غذ ب ي ا‪،‬‬

‫ما ن ن‪ ،‬ثن ا عئ ئق ت م الرملي‪ ،‬ثن ا الزيت‪ ،‬غذ عثده م‬

‫‪.‬‬ ‫إل ن ا كابث حال د يأوي إ ز فزاش مقيل ه إ ال ؤه و ث ذ و مه فؤفة إ ر ر وئ ل الل ه‬ ‫قال ث ‪:‬‬

‫أ م م ن ش م ‪ ،‬بإمحهم‬ ‫هم‬ ‫قإ ر أ صحابه م ن الم ه ا جرين زا ال تحاي‪ ،‬ئأ ث ن ي ه م‪ ،‬نف وت•' "‬
‫م م ح ي إمح ث‪ ،‬ح و ق م حة اقؤم وفو م ب ض‬ ‫م حد‬ ‫ف م إقه م ‪،‬‬ ‫ي ح ن ق ش‪ ،‬طا ل‬
‫ذ للف اا‬
‫‪Abde binti Hâlid b. Ma’dân bildiriyor: Babam Hâlid, ne zaman yatağına‬‬
‫‪ ashâbına‬س‪ 1‬م ‪eNe™) ve Muhacir ile Ensâr’dan‬؛ ‪girse Resûlullah’a (sallallahü aleyhi e‬‬
‫‪özlemlerini dile getirirdi. Onları isimleriyle zikreder ve: “Onlar benim aslım‬‬
‫‪faslımdır ve kalbim her an onlarladır. Onları çok özlüyorum. Rabbim benim‬‬
‫‪ ” derdi. Bunları söylerken de uykusuna dalardı,‬إ ك ‪canımı tez elden‬‬

‫م ا ل ك ‪ ،‬ث ا عتد الل ه بن أ ح م د بن حق ل‪،‬‬ ‫بن‬ ‫(‪ -) ٧٠٧٣‬ل ه ‪ /‬م ‪ ] ٢١‬حدت ا أثو يكر‬

‫م ذ ال ؤ حم ن بن المقا س‪ ،‬تحا‬
‫ح د ب ي أ ي ‪ ،‬ثن ا ن خ ئ د بن عتد الثؤ بن ال ز م ‪ .‬ح و ح دمحا ه‬

‫إ و ص ز ئ إ ن خ ا ة ا ل خ ي‪ ،‬ظ م حن الل ه ئ غثز‪ ،‬قا ت‪ :‬ظ أ م أت ا نه‪ ،‬قا د ‪ :‬ظ ئئث ا ق‪،‬‬

‫ص ؛ني‪ ،‬زائت ‪ 1‬ئئ ا لم حي ص ز م ‪ ،‬قا د‪ :‬قا د غ ابت ئ تغتا<ث‪ U " :‬أ ج ي أ ة ذا و‪ ،‬ي و‬
‫‪46‬‬ ‫‪Hâlid b. M a’dân‬‬

‫شي ت ‪ ،‬ؤل ز أكال اتنز ث غاية محق إثه ا نا ت ف ي أخت إال تا ب ة‬ ‫مت ن ي ص‬ ‫م‬ ‫زال‬
‫ي ن ش ي إث ه ا بن ص ل مت‪" 4‬‬

‫‪Hâlid b. Ma’dân der ki:‬‬ ‫‪“Karada veya havada bir hayvanın beni‬‬
‫‪ölümden kurtarmasını istemem. Şayet ölüm yarışla varılacak bir şey olsaydı‬‬
‫‪güç kullanarak beni tutmaları dışında kimse benden önce bu hedefe‬‬
‫”‪ulaşamazdı.‬‬

‫(‪ ] ٢١١/®[ -) ٧٠٧٤‬حدثت ا عتد الرحم ن بن العب ا س‪ ،‬ثت ا إبراهيم ن إ شحا ى ال مب ي ‪،‬‬
‫ب ش‪ ،‬حدثن ا أيي‪ ،‬ثن ا ا لأخؤ صئ بن حكي م‪ ،‬عن حا ل د ى م غدان‪ ،‬محا د ‪٠٠ :‬‬
‫ثن ا مئ ع ي ذ بن م‬

‫نالي لؤءن النؤث م نق ا ه نزئ وع ا أخق أؤد تذ ق ئ إي"‬

‫‪Hâlid b. Ma’dân der ki: “Vallahi! ölü m bir yere konmuş olsaydı ona ilk‬‬
‫”‪koşan ben olurdum.‬‬

‫(‪ ] ٢١١/®[ “) ٧٠٧٥‬حدق ا أثو م ح م د بن حث ا ن‪ ،‬ثما اس أبي ع ا ص م ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن‬

‫بش ا ل س ا م يي ن‪ C‬عن ين ب لحالي بن مع دا ن‪،‬‬

‫أيي ع من‪ ،‬ثن ا نئ؛ ا ن بن عيثثه‪ C‬ق ادت ح دبت ي م‬

‫م ر أبيه ا ‪ ،‬ما لأت ‪ ٠٠‬ان أدئى ح ا ال ت ا ل م ؤم ن أن يخون قايئ ا ‪ ،‬و حير خ ا ال ج ائث ا م أن لآكون‬

‫مثئ ا "‬
‫نا‬

‫‪Hâlid b. Ma’dân der ki: “Müminin Allah’a en yakın olduğu anlar gece‬‬
‫‪kıyamda olduğu anlardır. Günahkar kişinin de en hayırlı anları uykuda‬‬
‫”‪olduğu anlardır.‬‬

‫( ‪ ] ٢١١/®[ “) ٧٠٧٦‬حدت ا أث و يكر ب ن مال ك ‪ ،‬ثن ا عتذ الثؤ بن أخنت ب ن خي ل‪،‬‬

‫رين‪ ،‬عن خ ابب بن م غذان‪ ،‬ه ا د ‪ ٠' :‬ادا يت ح أل حد*كب‬ ‫ح دثن ي أيي‪ ،‬ثن ا أبو ائننيزؤ‪ ،‬حدثن ا‬

‫^■‪ ،4‬حير‪ ،‬بمحش ر ع خؤ‪ ،‬إلثت ال يدري م ز يغلق عنة ‪٠٠‬‬

‫‪Hâlid b. Ma’dân der ki: “Hayır kapısı sizden birisi için açıldığında‬‬
‫‪geçmekte acele etsin, çünkü bu kapının kendisi için ne zaman kapanacağım‬‬
‫”‪bilemez.‬‬

‫حدثن ا م ح م د بن أخن ت بن ا لخنن‪ ،‬ثت ا بئ ز بن م و ت ى ‪ ،‬ثن ا‬ ‫( ‪] ٢١١/®[ “) ٧٠٧٧‬‬

‫ا ل ح م تد ي‪ ،‬ثن ا ذئ؛ ا ن بن ع س ة ‪ ،‬ثئ ا ور بن ثريد‪ ،‬عن غ الي بن م غذان‪ ،‬محا د ‪ ٠٠ :‬م ن قا د ‪:‬‬
 Hâlid b.M a’dân 47

‫ جع د الثت لق ا م ح ن و جن ا ح تن‬، ‫ م ن غ م ثت ج ب ز ال شيغي ا من أ ح د‬،‫غيثا ذ الثؤ وبمحم داه‬

” ‫مثئ ح ين‬
‫م طا ر ت سب ح م غ ا ن‬

Hâlid b. Ma’dân der ki: “Kişi Jıayrete düşmeden ve başkasından

duymadan «Sübhânallalıi ve-bihamdihi» (=Allah’ı hamdiyle teşbih ederim)
dediği zaman Allah bu söze iki göz ve iki kanat yapar. Sonra bu söz uçarak
teşbih edenlerle birlikte teşbihe devam eder.”

‫ ثن ا‬،‫ ^ ^ بن قتثه‬١‫ ثئ ا ئ ح م ذ بن‬:،3‫ ظ‬،‫ ] حدثت ا م ح م ذ بن عل ي‬٢١١/®[ -) ٧٠٧٨ (

٠' :‫ قات‬،‫ عن حال د بن مع دا ن‬،‫ ثئ ا ور بن يزيد‬، ‫ ثتا م ح د بن محا م‬،‫محم د بن الث ر ي‬

"‫ء‬ ‫ظى و ش وطيء وعئذة ق ؤ‬ ‫(؛‬JJ ، ‫ لخئد أق‬1 :‫ات‬3 6 ‫ ؛‬، ‫ه قش و ل ت م‬

Yine şöyle demiştir: “Kul yatağında da olsa, yanında güzel ve genç bir kız
da bulunsa, “Elhamdu lillah” dediği zaman bunun mükâfatını alır.”

، ‫ب ن ى ثن ال نئ ذ ر‬
‫ ث إ م وت ى بن م‬: 3 ‫ ظ‬،‫ ] حدثن ا ن ث ن ا ن م أخن ت‬٢١١/،«[ -) ٧٠٧٩ (

‫ كا ن إئزاي إ‬٠٠ :‫ ق ا لأ‬،‫ عن ل حابي بن م غذان‬،‫ ح د بت ي ثور بن ثريد‬: ‫ ق ا د‬، ‫ ثئ اب م ه‬،‫ثن ا أيي‬

‫ظ ود و ان ب الثؤ نحا ر ع ر‬ ‫ظ‬ ‫خل د ال م ع ي الث الز إذا أش ش ط ف ي ن ال ف أ م‬

٠٠ ‫وم‬
Yine şöyle demiştir: “ibrâhim Halîlullah, kendisine bir salkım üzüm
getirildiği zaman tane tane yer ve her bir tanesinde Allah’ın adını anardı.”

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا ا لخشن بن ث ث‬، ‫ ] حدثما ئ ح ث د س أ ح ن د ب ن مح ث د‬٢١١/®[ -) ٧٠٨٠(

‫' ا ل ع ي ن‬٠ ‫ت‬3 ‫ ظ‬،‫ عن خ الي بن مع دا ن‬،‫رين‬ ‫ ح دقت ي‬،‫حدثت ا ائزيذ‬- ، ‫م‬ ‫ ثت ا ذ‬،‫أثو زرعه‬
C‫ ^ ^ ن ا ال ثناه ز ال يراك‬١^ ‫ وف ر‬،‫ ن ا اتتقغ بؤ ؤابثدل ة‬£ ^ ١ ‫ و ح م ما ل‬،‫ ؤالغئ س ما ت‬، ‫مالط‬
، ; ^ ١ ‫م؛ ال ت تر ر ئأ‬ : ‫ط و م بث ال ث‬ " :‫ خال د‬3 ‫ ؤه‬، " ‫ ؤقغة ل ي ق‬، ‫و ه ف‬-‫ؤ جق ا‬

٠' ‫ ؤ إل ييث وئا إذا ق ؤا‬، ‫ؤ ال مم خون بن ن ض ر‬

Hâlid b. Ma’dân der ki: “Göz maldır, nefis de maldır. Kişinin en iyi malı
faydalandığı ve infak ettiği maldır. En kötü mal ise görmediğin, kendisinin
de senin görmediği, hesabı senden sorulan, ancak £aydası başkasının olan
m aldır.”
48 Hâlidb. M a’dân

Hâlid b. Ma’dân der ki: “Ashâb, sizleri üç şeyde geçmişlerdir. Fakirlikten

korkmazlardı. Namaz kılana şüpheyle yaklaşmazlardı. Düşmanla
karşılaştıklarında da korkak davranmazlardı.”

‫ ثت ا‬،‫ تما مه د ا ل له ى ئأث ما ن بن ا ل أقغ ي‬،‫ ] ثت ا أ ح م د ب ن إ ئ ح ا ى‬٢١٢/®! ")٧٠٨١ (

‫ثل ش ص خ امن ت ن‬:‫ ق و لأ‬،‫ب ث ا لأززائ‬ :‫ قات‬، ‫ أ م حى ر‬:‫ قات‬، ‫ص ئ ذ ال ول د‬

‫ " أ ك د ؤ ح م د ح ر م ن أ ك د و ص م ت ءآ‬:‫يئ و لأ‬ ‫ أثق‬، ‫مع ذا( ا‬

Hâlid b. Ma’dân der ‫لكل‬: “Kişinin yiyip de şükretmesi, yiyip de

susmasından daha hayırlıdır. ”

‫ ح دبن ى ح شت ن‬،‫ ت ا عل ى بن إش حا ى‬، ‫ ] حدتما عثد الثؤ بن ت ح م د‬٢ ١٢/®[ ")٧٠٨٢(

‫يث‬-‫' ال بمم ة الث‬٠ ‫ ئ ادت‬،‫ ص ل حابي ثن م غذان‬،‫ ثن ا بؤر بن يزيد‬،‫ ثن ا اثن الثت ارك‬،‫ا ل مروري‬

‫فقرن أ ح م‬
‫ ئ ر ير ج ع إ؟ى م س ه ي‬، ‫ب ا م‬
‫ ا الة‬3 ‫ ^ أمق ا‬١ ‫س في جش ب‬،‫ئؤئ و ح ش ثن ى الشا‬-‫كث ا‬

" ‫خا م‬

Hâlid b. Ma’dân der ‫نكل‬: “Kişi diğer insanları Allah’ın yanında deve
sürüsü gibi görmedikçe ve sonrasında kendine bakıp herkesten daha değersiz
bulmadıkça dinde tam anlamıyla anlayış sahibi olamaz.”

‫ ثت ا إبراهي م ثن م ح م د بن‬: ‫ ق ا ال‬،‫ ] ثن ا أيي زأثو م ح م د بن حي ا ن‬٢١٢/®! ")٧٠٨٣ (

١٠ :‫ قات‬،‫حال د بن مع دا ن‬- ‫ عن‬،‫ غذ ثؤب بن يزيد‬C‫ ثغ ا بقيه‬،‫ ثن ا م ح م د بن هش ا م‬،‫ا ل حمض‬

" :‫ و ما ا ل حقلزان؟ قات‬: ‫ف د‬

‫ ي‬،" ‫ ه ابت قد تن ا ف قد ا ل ر ج ل م ن ش ابي ج ت د ه‬،‫وال ح ران‬

" ‫< ث او غ ل هدو إذا ت ث ى‬

Sevr b. Yezîd bildiriyor: Hâlid b. Ma’dân der ‫نظ‬: “Hatarân denen şeyden
”sakının! Zira kişinin eli bedenin diğer uzuvları içinde münafıklık yapabilir
dedi. Ona: “Hatarân denen şey nedir?” diye sorulunca: “Kişinin yürürken
kibir içinde) ellerini sallamasıdır” dedi(,

‫ تحا ح ن ت ن بن‬، ‫ ثت ا •علي ثن إ ت خ ائ‬، ‫ ا خ ا؛ثغ ا عتد الل ه بن م ح م د‬٢ ١٢/® [ ")٧ ٠٨٤(

‫ قات ا لله‬٢٠ :‫ قات‬C‫ عن خالي بن مغدان‬،‫ عن ور بن يزيد‬C‫ ثن ا عئد الل ه بن ا لئت ا رك‬،‫ا ل ح ش ن‬
 Hâlid b. M a’dân 49

،‫ بأا ل س حار‬c‫ ال نغثئئ ه ل وبه مب ال م عت ا ح د‬،‫ إن أ ح ب عث ا د ي إ؟ي ا ل مت ح ابون بمص ي‬٠٠ : ‫مما ر‬

" ‫ب ئ أ ن د ؛ م حب ب ق ربة ن و م م ح ف ث مح قوخ ق ي‬

‫أوب ك ا لء ذي ن؛ذ؛ أ م‬

Hâlid b. Madan der ki: Allah şöyle buyurur: “En sevdiğim kullarım
birbirlerini benim için seven ve seher vakiderinde kalpleri mescidlere bağlı
olan kişilerdir. Yeryüzü ahalisini cezalandırmayı istediğimde böylesi kişileri
düşünür ve bu cezayı onlardan yaklaştırırım.”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا عبذ الل ه بن شيرويؤ‬، ‫ ] حدثت ا أب و أ ح م د م ح م د ثن أ ح م د‬٢١٢/®[ “) ٧٠٨٥ (

" :‫ قات‬،‫ عن خال د بن م غذان‬،‫يزيد‬: ‫ غذ ثني ئي‬،‫ ثن ا عيس ى بن يونس‬،‫إشحا ق بن راهؤيه‬

‫ه‬ ‫و م‬ ‫ ث ر ول ك ي‬: ١^ ‫ ؟‬۵١ ‫ زك أ ذ مد‬0‫ إل توت‬1 : ^ ١٤ ، ‫إذما ن ل ح د أ غد ق ء ان ظ‬
'٠ ‫وهي ح ا م د ه‬

Hâlid b. Ma’dân der ki: Cennet ehli cennete girdikleri zaman: “Rabbimiz
bize Cehenneme uğrayacağımızı vaad etmedi mi?” derler. Onlara: “Evet,
ama ateş sıcaklığının az olduğu zaman uğradınız” denilir.

‫ و حدثن ا‬، ‫ ثن ا م خ ث د بن يونس ا م ح ذ ي ؤ‬،‫ ؟ ا آ ] ثن ا أب و بكر ن ح الب‬/ ‫ )“ [ م‬٧٠٨٦(

‫ ثعا‬، ‫ ثنا ان ح ت ت ن بن حف ص‬:‫ ف ا ال‬، ‫ ثن ا جنزان بن عتد ال ؤ حي م‬،‫؛^ بن ث ونف ن‬£١^ ‫أ ح م د بن‬

‫ ن ا م ن عئد إ ال ول ه أر ح‬٠٠ :،3‫ ه ا‬،‫ عن حا ل د بن م غذان‬،‫ غذ ثور بن يزيد‬،‫ن صا ن المؤري‬

،‫بمث بهن ا أتون ا ال خرة‬ ‫ي‬ ‫ وع سا ن في‬، ‫ عين ا ن قي و جهه مبن بهت ا أث وز ا لأقا‬، ‫م‬
‫ زقن ا ي ث‬، ‫م مح ل ث ي بهن ا ما بيت بامحب‬ ‫م‬ ‫ص ال‬ ‫ء قح‬ ‫ت‬ ‫و دا أزاذ ال ق‬
‫ ؤأ م ظى‬:‫م هزأ‬ ،‫اث ر كه غ ز ظ ن ؤ عقه‬،‫ه أزاذ بنتد عئز دل‬ ، ‫ءأ م ئ ا ل ؛ م ب بال م ب‬
‫ ح و حدق ا‬.‫ ثن ا اأ ح م ي د ي‬، ‫ ثن ا بشن بن م و ت ى‬، ‫ثن ا أب و عل ي ' م ح م د بن أ خن ن‬.^ ‫هل و ب أممال ه ا‬

‫ بن‬0 ‫ ثن ا ئ م ا‬:‫ ق ا ال‬، ‫ ثن ا ث خ ئ د بن أيي ع م‬،‫ج نزان‬ ‫بن‬ ‫م حمد‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا مه د الل ه‬،‫أيي‬
‫ ثما ور بن يريد ص حا ل د بن مع دا ن متل ه‬، ‫ع س ة‬

Hâlid b. Ma’dân der ki: “Her kulun dört gözü vardır. Yüzündeki iki
gözle dünya işlerine bakar. Kalbindeki iki gözüyle ise âhiret işlerine bakar.
Allah bir kul hakkında hayır dilerse, onun kalp gözünü açar. Kul bu gözlerle
gaybda kendisi için vaad edilene bakar. Gayb olan gözleri gayba iman ettirir.
Eğer Allah bir kul hakkında hayırdan başka bir şey dilerse onu olduğu
50 Hâlid b.M a’dân

durumda bırakır.” Hâlid sonra şu âyeti okudu: “Bunlar Kur’ân'ı

düşünmezler mi? Yoksa kalpleri kilitli midir?”1
Başka kanalla da Hâlid b. Ma’dân’dan aynısı rivayet edilmiştir.

‫ ثت ا‬، ‫ ثن ا عمزان س مه د ال ؤ جيم‬،‫ ] ثن ا أ خ ن د بن إئزايينر ب ن ي ونف ن‬٢١٣/° [ ")٧٠٨٧(

‫ ما م ن عند‬٠٠ :‫ هاد‬،‫ عن حا ل د بن م غذان‬،‫ عن ئؤر‬، ‫ ثن ا ش مت ا ن‬:‫ قات‬، ‫ا ل غ تن ن ن خف ص‬

‫زاد عثز‬. ٠٠ ‫ هماغز ئا ة عل ى محل ه‬، ‫ ال و غ مم ه عش ع ا م ه‬،‫إ ال ول ه ئئ ط ا ن تئ ط نف مان ظهره‬
‫سى‬
‫ ؤ؛ ائ عم د و ن و‬، ‫ ء إ د ا د و ال ق خ ض‬٠٠ ‫ص شقتا ن‬ ‫ما ن ث ت ن‬

Hâlid b. Ma’dân der ki: “Her kulun sırtında uzanan bir şeytanı vardır.
Bu şeytan, boynunu kulun omzuna dayar, ağzını da kulun kalbine doğru
açar. Kul, Allah’ı zikrettiği zaman bu şeytan sinip geri çekilir. Kul gaflete
düştüğü zaman ise kalbine vesvese verir.”

،‫مه د الل ه بن أ ح م د بن ح ئثل‬ ‫ ثن ا‬، ‫حدق ا أبو بكر ن مال ك‬ ‫ ا‬٢١٣/٥ ‫ )“ ل‬٧٠٨٨ (

: ‫ ئذ‬،4‫صر أ ي ه حأل د أل‬ ‫يت‬

‫ ^ م‬١‫ غذ أم عثد‬٤^ ٧ ‫ي بن‬
‫ ظ عبد ط‬،‫حدبغي أيي‬

" ‫م ذع ا‬ ،‫ إدا ت ح د قن ب يديه‬،‫" دع اء ا إل ج ابة أؤ س أزاذ ا إل ج اته‬

Hâlid b. Ma’dân der ki: “Her kim duasının kabul görmesini istiyorsa
(veya duanın kabul edilmesi için) secde anında ellerini ters çevirip dua
etmelidir.”

،‫ ح دريي أيي‬، ‫ ثن ا عثد الثؤ بن أ ح م د‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا أبو بكر بن م ا ل ك‬٢١٣/،‫ [؛‬-) ٧٠٨٩(
، ‫ف ا قل و ي م ذ ط ن‬ ‫خ‬ ٠' :‫ قا ت‬، ‫ج ه ا خال د‬
‫غ ذ أب‬ ، ‫غ ذ أ م ي د ال م‬ ،‫ئ وا ق د‬ ‫ظ حم د ا ش‬

'٠‫قيق م الئث اؤ‬ ‫ال م حا‬

Hâlid b. Ma’dân şöyle der: “Kalpler çamurdan yaratılmıştır ve kışın
yumuşarlar.”

‫ ثعا عتد الثؤ‬: 3 ‫ محا‬،‫ ] أخب رن ا م ح م د بن أ ح م د بن إبراهي م فى كت ابه‬٢١٣/®[ -) ٧٠٩٠(

‫ غن‬،‫ عن ط ل ح ه ئن زم‬،‫ ثن ا أب و شه ا ب‬،‫ ثن ا م ح م د بن زياد بن مره‬،‫بن م ح م د الت ع و ي‬

،‫ ش ن ن ئ ئ د ؛ \ ل ح كسمأ أثثثث‬:‫ ث م و لأ‬، ‫ نحا ر‬4‫ إن الل‬٠' : 3 ‫ ه ا‬،،^١‫< ال د بن ^ ؛‬- ‫ عن‬،‫قؤر‬

1Muhammed Sur. 24
 H âlidb.M a’dân 51

‫فئ ا ي ح ب ويرضى ج ع ل ت ف ئ ة وعمال ه ح م د‬

‫ ه ا ن كا ذ ف ث ة وع م أ ة ي‬،‫اثن ا أ م ث ل ه م ة وع م ل ة‬

" ‫ لأن إل ذ كلب‬،‫الثؤ ووه ارا‬

Hâlid b. Ma’dân der ki: Allah şöyle buyurur: “Bilge kişilerin sözlerini
değil dertleri ile amellerini kabul ederim. Eğer derdi ve ameli benim rızam
doğrultusunda ise konuşmasa da derdi ile amelini hamd ile vakar kılarım.”

‫ ثن ا عتذ الل ه س‬، ‫ ثن ا م وت ى بن إ ش حا ق‬، ‫ ] أ ح رثا م ح م د بن أ ح م د‬٢ ١٣/٥ ‫ )“ ل‬٧ ٠٩١(

‫ علته‬،‫ " أن ذاؤذ النبي‬،‫مع دا ن‬ ‫بن‬ ‫ غن حا ل د‬،‫ عن ث ع ود‬،‫ ثت ا ائثزغ بن ق صال ه‬،‫ع و ف‬
‫م ح ي ق ا ك ق اغ ل ئ ذ ك ر ي أ م ح ل ظ أغض‬ :‫ غ ول‬، ‫ إ ة ا ه نحا ر‬: ‫ ثا د‬،‫الث الز‬

" ‫الث ا ه ذ‬
Hâlid b. Ma’dân bildiriyor: Hz. Dâvud şöyle demiştir: “Allah buyurur ‫كل‬:
“Benim zikrimle meşgul olanlara, bana dua edenlere vereeeğim şeylerden
daha üstün olan şeyleri vereceğim!”

‫ ثن ا ععليه‬،‫ ثن ا م و ت ى س ه ارون‬،‫ ] حدثن ا م ح ث ذ ب ن ع ئ ئن م ح ش‬٢١٣/®[ ")٧٠ ٩٢(

٠٠ : ‫ يأم و ل‬C‫ ت م م ت خ ابن بن م غذان‬.*)3 ‫ محا‬،‫تيز بن ت ع يد‬
‫ ثن ا ج‬،‫ ثن ا أبى‬، ‫سبص ه بن الول ي د‬

‫ زنن ا جثزأ عأى‬، ‫م ن اق م س ا ل م ح ا م ذ فى م حا ل ث ة الحئ رد الل ه ب ك ا ل م ح ا م د علته د ما‬

" ‫ ^ ^ ^ ^ في موأ مم ة ا ل حئ رد الثتت ل ك ا لت ال وة علته ح ن د ا‬١

Hâlid b. Ma’dân der ki: “insanlardan övgü bekleyerek hak olan bir şeye
muhalefet eden birine Allah bu övgüleri yergilere çevirir. Gelecek yergileri
göze alarak hak olan bir şeyi yapan kişiye de Allah bu yergileri övgülere
çevirir.”

‫ ] حدثن ا م ح م د س أخن ت بن ا لخننء ثما م ح م د بن م ح ا ذ بن أيي‬٢١٤/®[ -) ٧٠ ٩٣(

‫ عن لحابي بن‬،‫ عن ور بن يزيد‬،‫ ثن ا ت ع ي د بن م ح م د ال وراق‬،‫د بن تريد‬-‫ تحا ممح م‬،‫محث‬

‫لين ح ئ اخرك‬ : ‫ فيولت‬،‫ " يعلل غ الل ه إ ر الزرع في أؤل قل ة م ن سن ا ن‬:‫ قات‬،‫م غذان‬

" ‫ميأؤبف‬

Hâlid b. Ma’dân der ki: “Allah Nisan (bahar) ayının ilk gününde ekinlere
bakar ve: “Bitişin başlangıcın gibi olsun” der.
‫‪52‬‬ ‫‪Hâlid b. M a’dân‬‬

‫(‪ ٢ ١٤/® [ “) ٧ ٠٩ ٤‬ء ح دق ا عتد الل ؤ بن م ح م د‪ ،‬ثن ا ^‪ ^ ١‬س م ح م د بن ا ل ح ن ن ‪ ،‬ثت ا‬

‫ي ت حال د ين م ع دان‪ ،‬عن أبيه ا ‪ ،‬هأا ل ‪:‬‬

‫م ح م د بن ه ا ش م اق ع و ي ‪ ،‬ثت ا ال ول د ‪ ،‬حدبتن ا عتده م‬

‫الل ‪ 4‬م في خنز ف‪' ،‬ق ظ‬ ‫‪| ٠٠‬ن ي ‪ £ ^ ^ [ ١‬مإ ه ن ص م ة ئ ا ر ويص ف ة ثل خ‪ ،‬نئولت‪:‬‬

‫ي ن ه ش م خ همزة "‬
‫ي الجن ؤ ب ‪ ، 3‬ف‬ ‫هج ه ف ن ص‬ ‫ظ‬ ‫أ ك ث ص ث ذ و الق\ر ؤص‬

‫‪Abde binti Hâlid b. Ma’dân, babasından bildirir: “Semada yarısı ateş,‬‬

‫‪yarısı da kar ©lan bir melek bulunur. Bu melek: “Allahım! Seni hamdinle‬‬
‫‪teşbih ederim! Ateş ile karı üzerimde bir araya getirdiğin gibi müminlerin de‬‬
‫”‪kalplerini bir kıl” der ki bütün teşbihi bu şekildedir.‬‬

‫(‪ ] ٢١٤/®[ ")٧٠٩٥‬حدثغ ا م ح ئ د بن عل ي بن ل خ م ‪ ،‬قادت ثغ ا م و ت ى بن ه ارون‪،‬‬

‫قات‪ :‬ثن ا سع ي د بني ع م و ب الهائلث ا ني‪ ،‬ثن ا إشن ام ح د بن ح ا م ‪ ،‬عن ب ج م بن ت محي‪ ،‬قات‪:‬‬
‫<‪ Jj‬ئ نئ دا ن ‪ ،‬ثق و ن‪ " :‬ص ال ش وئ ن على ا و ط ق ه ا اآ‬ ‫شبن غ‬

‫‪Hâlid b. Ma’dân der ki: “öncekiler, hiçbir şeyi nöbet tomaktan daha‬‬
‫”‪üstün görmezlerdi.‬‬

‫(‪ ']٢١٤/®[ -) ٧٠٩٦‬ثن ا محم ذ بن عل ي بن م ح م ‪ ،‬ثنا م و ت ى بن ه ارون‪ ،‬ثن ا عيس ى‬

‫م بن سع يد‪،‬‬ ‫بنض ا ي م‪ ،‬و سل م بن ق او م‪ ،‬ؤذاؤذ بن ر ف م ‪ ،‬ثالوات ثن ا ب م ه بن ال ول د ‪ ،‬عن ث‬

‫ص خ اني بن م غذان ء عن "كثير بن مه‪ ،‬قات‪ ٠٠ :‬إن م ن ال تزيد أن ثنث ا لث ح ابة بأه ل‬

‫ا ل جنة‪ ،‬فتق و لأ‪ :‬ن ا تريدون أن ‪ 1‬مطزكب؟ ئ ال يت منون ق سا إ ال أ م طروا "‪ ،‬هأ ‪ 3‬غ الت‪ :‬يأم و ل‬

‫ح مت‪ " :‬ئ أف ال ذ ال ة د ل ل ق ال ثولق محا أ س م رت ا جزاري ئزبما ت "‬

‫‪Hâlid b. Ma’dân, Kesîr b. Murre’den nakleder: “Cennetliklere bolca‬‬
‫‪verilecek şeylerden birisi de bir bulutun üzerlerinden geçerken onlara:‬‬
‫‪«Sizlere ne yağdırmamı istersiniz?» diye sormasıdır. Cennetlikler de ne‬‬
‫‪isterlerse, bulut onlara bu istediklerini yağdırır.” Hâlid ekledi: Kesîr de şöyle‬‬
‫‪derdi: “Allah nasip eder de ben de orada bulunursam, buluttan süslenmiş‬‬
‫”‪cariyeler yağdırmasını isteyeceğim.‬‬

‫( ‪ ] ٢١٤/®[ -) ٧٠٩٧‬حدق ا أ خت ن ى عبيد الل ه بن م ح م ود‪ ،‬ثن ا م ح م د بن أ ح م د بن‬

‫ي حتى‪ ،‬نحا أبو بكر ا ل م ؤد ب ‪ ،‬تحا ط ن أ بن ثبي ب ‪ ،‬ثن ا ألول ي د ة ثن ا بؤر بن يزيد‪ ،‬عن حا ل د‬

‫بن مع دا ن‪ ،‬عن م عا ذ بن جت ل‪ ،‬قا ن‪ '٠ :‬إن ل م ل ك اننؤبي‪ ■ ،‬حزبه سل ع ن ا بثن ال شن ق‬

 Hâlid b. M a’dân 53

‫ئ‬ ‫ ا ال ذ ؛ زا د‬: ‫ وما د‬، ‫ زأتة بت ك ا ل حربة‬،‫ ؤئ؛ ا شق ى أ ي د غ م م ن الدق ا نزبي‬، ‫ؤالمبب‬

" ‫غث و ا أل و ا ب‬

Hâlid b. Ma’dân’ın bildirdiğine göre Mu âz b. Cebel şöyle demiştir:

“Ölüm meleğinin, uzunluğu doğu ile batı arası kadar olan bir kargısı vardır.
Dünyadaki bir kulun eceli geldiği zaman bu kargıyla başına dokunur ve:
«Şimdi seninle ölülerin sayısı artacak» der.”

،‫ ا ل م ؤد ب‬0 ‫ ثئ ا إ ت خ ا ق س ابناه م بن ما‬،‫ ] ثت ا أ خ ن ذ ن إئ ح ا ى‬٢١ ‫ غ‬/‫ ل م‬-) ٧٠ ٩٨(

‫ ضر‬، ‫ وعنده ابمتآ حا ل د بن م غدان‬، ‫عند الثيب‬ ‫ ح دممنا‬،‫ ثن ا أثو ا ل مغيرة‬، ‫طنئ بن قبي ب‬ ‫ثن ا‬

٠' ‫ " ن ا ش ق م ال ت ا م غ ي إنث ا ق إ الثاخ ظئه ش ط ان‬:‫ قات‬،‫أيه ن ا خال د تن تق دا ن‬

Hâlid b. Ma’dân der ‫ل ط‬: “üzerinde insanın uyumadığı bir yatakta şeytan
yatar.”

‫ ثن ا ي حيى ن‬،‫ ثن ا أبو ش عي ب ا ل ح رايي‬،‫ م ا \ ] حدثن ا م ح م ذ بن■ م ع مر‬/ ‫ [ م‬-) ٧٠٩٩(

‫ قات الثت‬٠٠ ; ‫ م و لت‬،‫ ش م ع ت حا ل د بن م ت دا ن‬:‫ ف ات‬،‫ ثن ا صف وان بن ع مرو‬، ‫ث ابل تئ‬

‫عتد الل ه ا ل‬

‫تك‬
‫ ئإ<؛ د و ق قت ال د و‬، ‫س كب و ئ ق ن م ص‬ ‫ ؛ن ن و ش قى‬، ‫ ابنآ د م‬٧ : ‫ث ش‬

‫ان د ومي ج ئ م ح ي أد وك جيث أ م ح ب‬3 ، ‫ب وش محه م‬،‫؛‬£^١ ‫ي م إلء حير بن 'لت ال‬
‫لخق‬ ‫ إل م ح ظ ة م ن ذ‬،‫ث‬

Hâlid b. Ma’dân der ki: Allah şöyle buyurur: “Ey Âdemoğlu! Beni
içinden zikrettiğin zaman ben de seni içimden anarım. Beni bir topluluğun
içinde zikrettiğin zaman ben seni onlardan daha üstün olan bir topluluğun
içinde anarım, öfkelendiğin zaman beni zikretmen halinde ben de
öfkelendiğim zaman seni anar ve helak ettiklerimin içinde seni helak
etmem.”
Hâlid b. Ma’dân; Muâz b. Cebel, Ubâde b. es-Sâmit, Ebû Ubeyde b. el-
Cerrâh ve Ebû Zer, Mikdâm b. Ma’di Kerib, Ebû Umâme el-Bâhilî, Ebû
Hureyre, Abdullah b. Ömer, Abdullah b. Amr, Muâviye, Abdullah b. Busr,
Sevbân, V â s i l e ve Utbe b. ubeyd es-Sülemî’den rivayetlerde bulunmuştur.
G ayetlerinin geneli de Cübeyi’ b. Nufeyr, Abdurrahman b. Ğanm, Ebû
54 Bilâl b. Sa’d

Bahriyye, Kesîr b. Murre, Abdurrahman b. Amr es-Sülemî, Amr b. el-

Esved ve Rabîa el-Cüreşî’dendir.

Takrîb 3‫ اا‬0‫ ه‬, Takrîb 2150, Takrîb 148, Takrîb 2917, Takrîb 144, Takrîb
58, Takrîb 1866, Takrîb 1813, Takrîb 2247, Takrîb 89, Takrîb 1567, Takrîb
340, Takrîb 1576, Takrîb 219, Takrîb 4316, Takrîb 224, Takrîb 4219, Takrîb
692, Takrîb 324, Takrîb 4453, Takrîb 2186, Takrîb 4009, Takrîb 2750-a,
Takrîb 1235

Onlardan biri de vaaz vermekte^ geri durmayan, Allah’ın vaadlerini

devamlı tefekkür eden Bilâl b. Sa’d’dır. Allah’ın buyruklarım kavrayıp
dinleyen, nezaketle dini hizmeti sunan, beliğ ve etkili öğütlerde bulunan
biriydi.

‫ ثت ا المث امس‬،‫أيي داود‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا هم د ا ل له‬،‫إ ن خ ا ق‬ ‫بن‬ ‫ ] حدثن ا أ خ ن د‬٢٢١/®[ “) ٧١٢٤(

‫ ثق و لأت كا ن ب الل ط بن‬،‫ شب غ ت ا لأؤزاعي‬: ‫ ش م ع ت أبي ة يق ولت‬:‫ ق ات‬، ‫بن ال ول د بن مزيد‬

‫ " ك ا ن ل ه في طث يؤم وقل ة‬. ‫ت ا دة عل ى شيؤ إل نن م ع أ خذا م ن أم ة م ح م د‬

‫سع د م ئ ا لخ‬

‫ا ف ه 'م‬

Evzaî der ki: “Bilâl b. Sa’d’ın Muhammed (sallallahu aleyhi vesellem) ümmeti
içinde hiç kimseden duymadığımız bir ibadeti vardı. Gündüzü ve gecesiyle
her gün bir defa yıkanırdı.”

‫ ثن ا إشتا ئ‬،‫ ثن ا عثد ال ي ئ أبي ذاؤذ‬،‫تن إ ش غا ى‬° ‫ ] حدتنا أ ظ‬yyy/ o [ -) ٧١٢٥(

،‫ت ي ق ا لأززائ‬ :‫ قات‬، ‫ط اخل ل ك ي ث خ م ال د ت ث ئ‬ ‫ محا أبو اوقاع‬، ‫ئ ا ض‬

" ‫ب ئ س ع د ول نإ أ ن ن غ واع ظا أبل غ بنة‬3 ‫ ش م ع ت ب ال‬: ‫ثقأو ل‬

Evzaî der ‫ل ط‬: “Bilâl b. Sa’d’ın vaazlarını dinledim ki ©nun gibi iyi vaaz
birini daha işitmiş değilim .”

‫ح و حدتن ا‬.‫ر ثاؤث‬ ‫دئ‬° ‫ ثن ا عثذ الثؤ‬،‫تن إشت ا ى‬° ‫ \ \ \ ] حدثن ا أ خت ن‬/ ‫ [ ه‬-) ٧١٢٦(
‫ ثت ا‬، ‫ر‬ ‫ ح دقن ي‬:‫ ق ات‬، ‫ ثن ا ا ل عقاسى بن ال ول د‬: ‫ ق اد‬،‫ ثغ ا إتزاه م أ س ن ح م د بن ا لخض‬،‫أيي‬
 Bilâl b.Sa'd 55

،‫ نحاء ت ج د يدعي علته بض عه ب بمرين محي؛ثاتا‬،‫ قادت ظلف ابن لي ال ل بن تن ز‬،‫ا لأؤواعي‬
‫ " ش م م ن؟‬:‫ قات‬، ‫ ال‬:‫ " ه ق كثا ث ؟ " ئ ت‬:‫ قات‬،‫ ال‬: ‫ " أللف ق ه ؟ " قا د‬:‫ق ات ه ب الت‬
‫عن‬ ‫ فف د أدي ت‬1‫ وظتت " ؛ن م ح ق صا دمح‬،‫ هد ح د منزئة ئ أ ظ ا ة االثئاي؛ز‬: 3 ‫ ظ‬، ‫ ت ع م‬:،3‫ ق ا‬٠٠
" ‫ ك ث "كا ذبا ئه ئ عثل ث ص ذمح ه‬0 ‫ ؤإ‬،‫ائيي‬

Evzaî der ki: Bilâl b. Sa'd’ın oğullarından biri, (fetih ordusu içinde)
İstanbul’da öldü. Sonrasında bir adam gelip Bilâl’in bu oğlundan yirmi
küsur dinar alacağı olduğunu söyledi. Bilâl adama: “Buna dair bir kanıtın
var mı?” diye sorunca, adam: “Hayır! “kar§ılığım verdi. Bilâl: “Bu yönde
elinde yazılı bir şey var mı?” diye sorunca, adam yine: “Hayır!” dedi. Bilâl:
“Peki alacağın olduğuna dair yemin eder misin?” diye sorunca, adam:
“Ederim!” dedi. Bunun üzerine Bilâl, eve girip dinarları adama verdi ve:
“Şayet doğruyu söylüyorsan oğlum adına borcu ben vermiş oldum. Yalan
söylüyorsan da bunlar sana sadaka olsun” dedi.

:‫ مات‬،‫ ثن ا ث خ ئ د بن ح ا ت م ا ل م روري‬، ‫ ] حدثن ا ن ث م ا ن بن أ ح م د‬٢٢٢/®‫ )“ ل‬٧١٢٧(

‫ " * ك ا ن م حئب ال ل بن‬: ‫ ي م ول ط‬،‫ ن م غ ت عند ا لل ه بن ا ل مث ارك‬:‫ ق ات‬، ‫ بن م وت ى‬0 ‫ثن ا حي ا‬

" ‫ت صزة‬
‫بن أيي ا لختنب ا ل‬ ‫ت ع د با لش ام و م ص ر "ك م حئ قض‬
Abdullah b. el-Mübârek der ki: “Bilâl b. Sa’d’ın Mısır ile Şam’daki
konumu Haşan b. Ebi’l-Hasan’ın Basra’daki konumu gibiydi.”

‫ ثن ا ث خ ئ د بن‬، ‫ ا حدثنا ن لبما ن بن أ ح م د ثن منث ود ال ن غ ز ي ؤ‬٢٢٢/،‫ )“ ل ؛‬٧١٢٨ (

" ‫غ ر م ال أخزن‬ ‫م‬

‫يمبهم‬ ‫ ج‬،‫م‬
" :‫ب ود‬ ‫ ت ب غ ق و ال د ثن م‬:‫ ظت‬،‫ ثما ا لآوزائ‬، ‫م‬

Evzaî der ki: Bilâl b. Sa’d’ın: “üzülemediğime üzülüyorum” dediğini

işittim.

،‫ ثن ا أبو الجئ نزة‬:‫ قات‬، ‫ ثن ا مه د ائزئ ا ب‬، ‫ ] خد قا ئ ي ن ا ذ ى أ خ ن ذ‬٢٢٢/®[ -) ٧١٢٩(

‫ نإدا‬، ‫ي إل ث ق ي إ ال أ م حا‬ ‫ " إ ذ ال خ ه ئ ة إذا أ‬:‫ قات‬، ‫ث‬ ‫ين‬ ‫ غ ذب ال ل‬،‫نحا ا ال ؤ زا ئ‬

‫أ ن ي قفلبت و < ت اخل ا ئ " ء ا ة اتق ا م ح ازك عن ا لأؤزائ‬

Bilâl b. Sa’d der ki: “işlenen günah gizli tutulduğu zaman işleyenlere bir
zarar vermez. Ancak ifşa edilip devam ettirildiği zaman genele zarar verir.”
‫‪56‬‬ ‫‪Bilâl b .S a ’d‬‬

‫( ‪ ] ٢٢٢/٠ [ -) ٧١٣٠‬حدث ا عتد الثؤ بن م ح م د ‪ ،‬ثئ ا أبو بك ر بن أ ي ع ا ص م ‪ ،‬قادت ثن ا‬

‫الم‬
‫ر ‪ ،‬ثئ ا أث و ح ا ل د ا ل م حزو مجح‪ ،‬عن حا ل د ين م ح م د ‪ ٤^ ^ ١‬م ا لأ‪:‬‬ ‫ع م رو بن م ح ا ذ ‪ ،‬ثت ا‬

‫د مش ق‪ ” :‬إثئ ا ا ل م و مثون‬ ‫م ولت في ق ص ص ه ‪ ،‬وكأن قا ص ا‬ ‫شب غ ق ب ال د بن س ع د ‪،‬‬

‫م متث ا غضين؟ ”‬ ‫إ حوم‪ ،‬دكثف نب إي م ا ن‬
‫‪Hâlid b. Muhammed es-Sekafî bildiriyor: Şam halkına kıssalar anlatan‬‬
‫‪Bilâl b. Sa’d’ın kıssalarında şöyle dediğini duydum: “Müminler kardeştir.‬‬
‫”?‪Birbirlerine buğzeden bir topluluğun imanı nasıl olur iri‬‬

‫(‪ ] ٢٢٣/®[ -) ٧١٣١‬حدثن ا أبو ب م بن مال ك ‪ ،‬ثن ا حم د الل ؤ بن أ ح ن ذ بن حق ل‪،‬‬

‫ح دثن ي أبوث و ت ى ا الن ص ا ر ي‪ .‬ح و حدثن ا أ خن ن شر إش ح أ ق‪ ،‬ثن ا هم د الئؤ بن أبي داود‪ ،‬ثن ا‬

‫غ ي ئ م ح ا ذ ‪ ،‬ق ا الت ظ ائزين ‪°‬بق ن نل م ‪ ،‬محا ا لآؤزائ‪ ،‬قات‪ :‬ش م ن ثب ال د ثن ث م ‪،‬‬

‫صث غثة "‬ ‫ه و و‪ ٠٠ :‬ذ وق خ ظ؛ أل‬

‫‪Bilâl b. Sa'd der ki: “Kötülüklerini unutup sadece iyiliklerini hatırlaman‬‬

‫”‪gurura kapılmana ve aldanmana yol açar.‬‬

‫( ‪ ] ٢٢٣/®[ -) ٧١٣٢‬حدق ا أبو بكر ب ذ نال ك ‪ ،‬ثن ا عن د الل ه تن أ خ ن ذ ئن م ح ل ‪ ،‬ثن ا‬

‫ظ الثؤ ئ الثتازك‪ ،‬ض‬ ‫ت ب‪ ،‬قالوا‪ :‬ظ‬

‫م م ‪ ،‬وأبو و‬
‫ط الثؤ ئ ث ي ع ‪ ،‬زذاؤذ ئ ب‬
‫ال ئ ن إ ر ص غر ا لح طيثة ول ك ن ائفلن‬ ‫لئ ‪ ،‬ه ات‪ :‬ن م ع تب ال ‪ 3‬بن تع د‪ ،‬بمولط ‪:‬‬
‫ا لأوزاع‬

‫إ ر ت ذ م ح ي ث ”•رواة الزيت ثق ن م‪ ،‬نازي ا ئذ ي ن ‪ ،‬عن ا الوراعي متل ه‬

‫‪Bilâl b. Sa’d der ki: “işlediğin günahın küçüklüğüne değil, bunu işleyerek‬‬
‫”!‪kime isyan ettiğine bak‬‬

‫هم د الثؤ ‪°‬تن ت خ م ‪ ،‬ثن ا ا‪°‬دق أيي ع ا ص م ‪ ،‬ه ا د ‪ :‬ثن ا‬ ‫حدثت ا‬ ‫(‪] ٢٢٣/®[ -) ٧١٣٣‬‬

‫د ح ئتإ‪ .‬ح زخ ا؛ثغ ا أبي ‪ ،‬ثت ا إبزاه م أ بن م ح م د ‪ ،‬ثعا الغيص ثن ا لو ل د ‪ ،‬قا ال‪ :‬ق ا م ح م د بن‬

‫ف عي ب ‪ ،‬أ حتزني م ح ا ن بن نح م ن ن ب م أثت ش م ع ؛ الت بن ن ئ د ‪ ،‬بموت‪ " :‬رب منزور‬

‫ي م ‪ ،‬يآكد ويث ر ب‪ ،‬ويشحلث‬

‫ب ن ة الويل زال م‬
‫نخوي‪ ،‬ورب م يون ال ي ئ م ‪ ،‬مي‪ 3‬م‬
‫ؤيئغ ي‪ ،‬وهد حى علته قي ق صاء الثؤ أثة م ن أهل الثاي زان عيص في ح ديثه‪ C‬ق ا وئ ال للف‬

‫ط‪ ،‬م ح لي‪ ،‬ز ق ي غقلف ا ق ز مب طول ا لآبد "‬ ‫روخ ا ‪ ،‬ئ وئ ال لل ق خ‬
 Bilâl b .S a ’d 57

Bilâl b. Sa’d der ki: “Sevinç içinde olan nice kişi aldanmıştır. Nice
aldanmış kişi de aldanmışlığının farkında değildir. Helak olmasına rağmen
bunun farkında olmayanlara yazıklar olsun! Allah onun cehennem
ahalisinden biri olmasını takdir etmişken kendisi yer, içer, güler ve eğlenir.”
Abbâs bunu şu eklemeyle rivayet eder: “Ruhuna da bedenine de yazıklar
olsun! Yasım tutanlar onun (cehennemde) ebedi olmasına ağlasınlar!”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا حم د الثؤ بن أ ح م د بن ح ق ل‬، ‫ ] حدثت ا أبو بكر بن م ا ل ك‬٢٢٣/®[ -) ٧١٣٤ (

‫شم‬ ‫ " آ ه‬:‫ فوت‬،‫ ضن تب ال د ئ تن ز‬:‫ قاد‬، ‫ ئ ا الؤناءئ‬،‫جد ال م ئ احمازك‬

‫ ثأ و ويشزب و ب محلئ وقد حئ لت في كث ا ب الل ه أثئ م ن وهود النار "•ز زاه ع م ه‬،‫مغث ون‬

‫ عن ا لأؤرائ بتل ه‬،‫ وال وئيد بن ن ر يد‬،‫بن عق م ه‬

Bilâl b. Sa’d der ki: “Sevinç içinde olan nice ‫ ل§نكل‬aldanmıştır. Zira
Allah’ın Kitâb’ında cehennemde yakıt olacağı belirtilmişken yer, içer ve
güler.”

،‫ ثئ ا أ خ ن د بن عتد ال وه ا ب بن نج ذ م‬، ‫ ] حدثن ا ن ث ما ن بن أ خ ن ذ‬٢٢٣/٠ [ ")٧١٣٥(

، ‫ ص ب ال ل ئن ت غ د‬،‫ عن ا لآززائ‬، ‫ نحا إ ن نامح د ئ ي ش‬، ‫ط النق ا ب ئ ال ف خ ا ك‬ ‫تحا‬

‫ ن ق ي د غر‬،‫ ؤمح د 'ل ي ث‬،‫ب د ا م حه‬

‫ ج‬،‫بت ريع‬ ‫م‬ ‫ " ؛ن لفم رك ق س؛ ر عق ب أ ح د‬:‫ئت‬
" ^ ^ ١‫ ويعط ف ن غلى‬،‫ال نق ش‬

Bilâl b. Sa'd der ki: “Cezalandırmada pek de acele etmeyen bir Rabbiniz
var! Tökezleyene mühlet verir, tövbe edenin tövbesini kabul eder, kendisine
yönelene kendi de yönelir ve kendisinden yüz çevirene de şefkat eder.”

‫ محدثي‬، ‫ ثن ا عئد اللمه بن أ ح م د بن حق ل‬، ‫ ] ثن ا أبو بكر بن م ا ل ك‬٢٢٣/®[ -) ٧١٣٦(

‫ح‬.‫ ثن ا إبراهي م بن م ح م د بن عرق‬، ‫ ح و حدق ا ئلثن ا ز بن أ ح م د‬. ‫ ثن ا م ن ك ي ن بن ب ك م‬،‫أيي‬

‫ ثن ا عتد‬،‫ ثن ا ع رو بن عتن ا ن‬: ‫ قا ال‬،‫ ثن ا أبو بكر بن أيي ذاؤذ‬، ‫و حدثن ا أ ح م د بن إش ح ا ى‬

‫م خاثون‬
‫ " أ ذ ز ئ الثامن ب‬:‫ قات‬،‫م‬ ‫ غذب ال ل تن‬،‫ تحا ا لأؤزائ‬،‫الث الم ئ م د اقدوس‬
‫ وا ألمر‬، ‫ وف عل ال خ م‬،‫ والز ك ا ة‬،£‫ وال هبث ا‬،‫ التث الؤ‬:‫غش ا لأع م ا ل ا ل ص ا ل ح ة‬
‫‪58‬‬ ‫‪Bilâl b .S a ’d‬‬

‫ث ش م عن ا ال ورا ئ‪ ،‬ومحا ل‬ ‫ل‬ ‫زالغهي عن ا ك ي ن أ ي ائؤم بمحا م د ض ال ث م "•ق‬

‫ابن أ ي داودت شحابون‬

‫‪: “Birbirlerini namaz, oruç, zekat, hayır yapma, iyiliği‬لكا ‪. Sa’d der‬ط ‪Bilâl‬‬
‫‪emredip kötülükten alıkoyma gibi salih amellere teşvik eden insanlara‬‬
‫‪”.yetiştim. Oysa şimdi insanlar, şahsi görüşlere teşvik etmekteler‬‬
‫‪îbn Ebî Dâvud rivayetinde “Birbirlerini teşvik eden” ifadesi yerine‬‬
‫‪Birbirlerini seven” ifadesi yer almıştır“.‬‬

‫(‪ ] m / o [ -) ٧١٣٧‬ظ أثو بكر بن مال ك ‪ ،‬ثت ا عتد الل ه بن أ خن ذ بن حق ل‪ ،‬حدبتي‬

‫ز ها نق ن ا ذ ئ‬ ‫المحا ه ‪ .‬ح‬ ‫ب د‪ ،‬ث ا ال‪ :‬ظ ط الثؤ ثن‬
‫مه د‪.‬اوئ ئ مح ي ع‪ ،‬ؤذاؤئ ئ ج‬

‫أ خئ ذ ‪ ،‬ثن ا إبراهي م بن ذ حن مء ثت ا أيي ‪ ،‬ثن ا ال ول د ‪ ،‬وئ ويد بن ع د ا لعرين‪.‬ح و حدثنا عند اللؤ‬

‫ن م خ ث د ‪ ،‬ثغ ا أوئ بكر ن أبي ع ا ص م ‪ ،‬ثن ا د حنثأ‪ ،‬ثن ا ائزين‪.‬ح و حدثن ا أ ي‪ ،‬ثن ا إبراهي م بن‬

‫عةا <‪ ،‬ئ ذ ا ف د تن مح يد‪ ،‬نحا أبى‪ ،‬قالوا‪ :‬ه ا ا ال ؤ زا ئ‪ ،‬غ ذب ال ل‬ ‫محا‬ ‫ف غ م ئن ا لخض‪،‬‬
‫م هأ '‪٠‬‬ ‫رع ب‬ ‫ين متئد‪ ،‬ئا ‪3‬ت '‪" ٠‬كم ى يه ذي أن‪ ^ ١‬يز<مح ذال في )ندي ؤئ ح ن‬

‫‪Bilâl b. Sa’d der ki: “Allah dünyalıklardan bizi uzaklaştırmak isterken‬‬

‫”‪arşı günah olarak bize yeter.‬؛‪bizim onlara rağbet etmemiz O ’na l‬‬

‫ثن ا‬ ‫م‪،‬‬ ‫ح‬ ‫(‪ Ctyi /،«[ -) ٧١٣٨‬حدبتي أثو ث م شر مال ك ‪ ،‬ثن ا عثد الثي ‪°‬تن أ ح ن ذ بن‬
‫و خن ي ئ‬ ‫ط‬ ‫وخدثثا‬ ‫م ‪°‬بق ت و ت ى‪ ،‬ق ا ال‪ :‬ظ ا ئ ا ك ا ز ك‪.‬ح‬ ‫م ئ قث ه ‪ ،‬نائ‬ ‫أب و‬

‫المقا س‪ ،‬ثئ ا جعث ر الف ري ا ئ ‪ ،‬ثن ا دخ ئ أ ‪ .‬ح و حدثت ا شقت ا ن بن أ ح م د ‪ ،‬ثن ا إبراهي م ثن ب حتم ‪،‬‬
‫ش ة ئ ش م ‪ :١١١٤ ،‬ض ا لآؤزائ ‪ ،‬غ ذب ال ل ‪ ،‬قا ‪3‬ت '‪ ٠‬أ إل ق ي ء يئث د و ن‬ ‫ظ أيي‪ ،‬ظ‬
‫م ‪ ،‬فإذا كا ذ ال ل ب ' ك ا را زي ائا "‬ ‫إر‬ ‫بمص‬ ‫ب خلق‬
‫را م ‪ ،‬م‬ ‫ا أل‬ ‫ص‬

‫‪Bilâl b. Sa'd der ki: “Sahabi ve Tâbiûnun gündüz vakti işlerinin peşinden‬‬
‫)‪koşup birbirlerine güdüklerini, ancak gece olunca da birer rahip (zahid‬‬
‫”‪kesildiklerini görürdüm.‬‬

‫( ‪ ] ٢ ٢ ٤ / ، ’ [ - ) ٧ ١ ٣ ٩‬ح دثن ا ع ت د الل ه س م ح م د ‪ ،‬ثن ا اب ن أي ي ع ا ص م ‪ ،‬ثت ا أث وب ي ال و را ن ‪،‬‬

‫ثن ا ت ع ي د ن معئل تة‪ .‬ح و حدثن ا أبي‪ ،‬ق ا دت ثن ا إئزايب بن م ح م د بن ا لخض‪ ،‬ثت ا عب امن بن‬
‫بم؛ ئ‬ ‫ست بن عيد ا ل عزيز‪ ،‬قات‪ :‬قاد‬ ‫ال ول د بن م زيد‪ ،‬قات‪ :‬أخزي ي ز ‪ ،‬قادت ثن ا‬
‫ث ‪ '٠ :‬؛‪ ١٤‬تق ا ربت امحمحت ا‪3‬ث ه ئ ق ب ع "‬

‫‪Bilâl b. Sa’d der ki: “iyi ile kötülerin amelleri birbirine yakın ©lduğu‬‬
‫”‪zaman belalar ağırlaşır.‬‬

‫^‪ ^ ١‬بن م ح م د بن ‪ ٤^ ^ ١‬ثن ا عقامن بن‬ ‫ثن ا‬ ‫(‪ ] ٢٢٤/®[ “) ٧١٤٠‬حدبن ا أيي ‪،‬‬
‫ت ي ن ب ن ع ت د الع زيز‪ ،‬فا ت‪ :‬قا ت ب الل ‪ ،‬ب ن ث ع د ‪ ٠' :‬ال د م‬ ‫ر ‪ ،‬ثن ا‬ ‫أتي ي‬ ‫ال ول د ‪ ،‬ه ا ت ‪:‬‬

‫ب؛ ن ا أ خ و زخثم أ مح ي "‬

‫ذكزان‪ :‬ذكت ل أ ف اق ن ق خ م لآ‪ ،‬و ذ م الثؤ م‬

‫‪ şekilde olur. Biri dille‬لكال ‪Bilâl b. Saîd der ki: “Allah’ı zikretmek/anmak‬‬
‫‪zikretmektir ki çok güzel bir zikirdir. Diğer ise helal veya haram bir iş‬‬
‫”‪karşısında Allah’ı hatırlamaktır ki bu, diğerinden daha üstündür.‬‬

‫ب ا س بن ال ول د ‪ ،‬ء ا ‪: 3‬‬
‫^ ^‪ ٤‬ثئ ا ا لخ‬ ‫بن‬ ‫ئت ا إبراهي م‬ ‫(‪ ] ٢٢٤/®[ “) ٧١٤١‬حدبن ا أيي‪،‬‬

‫ج ذ ب ن ع ب د ا ض ي‪ • ،‬قا د ‪ :‬ه ا ت بالل ‪ ،‬ب ن ت ع د ‪ " :‬ل ؤ أ ن ذئ ؤا‪ ،‬م ن‬

‫أ ن ي ي أ ي ‪ ،‬قا ت‪ :‬ثن ا ‪ -‬ت‬

‫أ م لت ا ت ت ق غث ه ا ما‬ ‫ل‬ ‫ال نث ا ق ؤضخ ظى ا‬

‫)‪Bilâl b. Sa’d der ki: “Şayet (cehennemliklerden çıkan irin ve cerahat olan‬‬
‫”‪Gassâk’tan bir kova yeryüzüne konulacak olsa üzerindeki herkes ölürdü.‬‬

‫^‪ ^ £ ١‬ب ن م ح م د ب ن ع ر ق ‪ .‬ح‬ ‫ب ن أ ح م د ‪ ،‬ثن ا‬ ‫ح دثن ا ت أ ي ت ا ن‬ ‫( ‪] ٢٢ ٤/® [ “) ٧ ١ ٤ ٢‬‬

‫ن‬ ‫و ح دثن ا أ خ ن ن ب ن إش ح ا ى ‪ ،‬ثئ ا أب و ب ك ر ب ن أب ي ذا ؤ ذ ‪ ،‬ثن ا ث م حم د ب ن م ح ف ى ‪ ،‬ثت ا ال ول د‬

‫حث ا ق ‪ :‬فق ا ل ‪ ٠٠ :‬ل ؤ أ ن‬

‫و ان‬ ‫ممن ل م ‪ ،‬ع ن ا لأؤزاعي‪ ،‬قا د ت ش ج ن ت ب ال د ث ن ت غ د ‪ ،‬ثئأو ل ود‬

‫ئهل ئه مغة وقع ت غلى ا لآوض ال م ح ت ن ا فيه ا "‬

‫‪Bilâl b. Sa’dj Gassâk’ı (cehennemliklerden çıkan irin ve cerahat) zikredip:‬‬

‫‪“Eğer ondan yeryüzüne bir parça düşecek olsaydı dünyada olan her şeyi‬‬
‫‪^ ^ t u r d u ” dedi.‬‬

‫ح دث غ ا أ خ ن د ب ن ا ن خ ا ق ‪ ،‬قا د ت ثن ا أب و ب ك ر ب ن أ ي دا و د ‪ ،‬ثن ا‬ ‫( ‪] ٢ ٢ ٥ /® ! “) ٧١ ٤٣‬‬

‫مال ك ‪ ،‬ث ا عتد الل ه ي ذ‬ ‫بن‬ ‫أبو بكر‬ ‫و حدثت ا‬ ‫الئثا ر ك‪ .‬ح‬ ‫بن‬ ‫مه د الل ه‬ ‫ثن ا‬ ‫اد ر‪،‬‬ ‫بن‬ ‫ئ خث د‬
‫س م ح م د ‪ ،‬ت ا اث ن أي ي ع ا ص م ‪ ،‬ثن ا‬ ‫ح د ت ي أ ي ي ‪ .‬ح ز خدث ن ا ع ت ذ الل ه‬ ‫ح م ‪،‬‬ ‫أ ح م د بن‬

‫^ ب ن م ح م د ب ن ا لخشن‪ ،‬ثئ ا‬ ‫^‪١‬‬ ‫ل ي د ب ن مسلم ‪ .‬ح و ح دبن ا أي ي ‪ ،‬ثئ ا‬

‫د خ ي ن أ ‪ ،‬ق ا ال ‪ :‬ثت ا ال و‬
‫‪60‬‬ ‫‪Bilâl b .S a ’d‬‬

‫بوت؛ "‬
‫ه ن بن‪ ، ، ^ ١‬د ‪ :‬أ ت ي ي أيي‪ ،‬ثن ا ا الوزاعي‪ ،‬قادت س ب غ تب ال د بن ت غ د ‪ ،‬م‬

‫نحا‬ ‫شص وعالم خم جاهئ‪ ،‬و جا ه محو مث ر‪ ، ٠٠‬ث إ نلبمان‪،‬‬ ‫م‬ ‫زاهد"كز زاغ ب‪ ،‬و مجتهد‬
‫بد‬
‫م ‪ ،‬ثن ا أيي‪ ،‬ثئ ا ئزئن بن عبد المزين‪ ،‬عن ا الوراعي‪ ،‬م‬ ‫ح‬ ‫إبراهي م ئ ذ ب‬
‫‪: “,Zahidiniz dünyaya yönelmiş, çalışammz tembel‬لكا ‪Bilâl b. Sa'd der‬‬
‫”‪ cahiliniz de aldanmışur.‬ر ش ‪âliminiz‬‬

‫عت د الل ه ب ن أ ح م د ث ن حس د ‪،‬‬ ‫حدثت ا أب و ب ك ر ب ن مال ك ‪ ،‬ثت ا‬ ‫( ‪ - ) ٧ ١ ٤ ٤‬و ‪٢ ٢ ٠ / ٠‬ع‬

‫م د الل ه ب ن نلت ما ن ‪ ،‬ثغ ا ع م ر و ب ن محما ‪ . 0‬ح‬

‫ح د ب ن ي أ ي ي ‪ .‬ح و حدثت ا أ ح م د ب ن إ ت خ ا ق ‪ ،‬ثئ ا ه‬

‫ؤ حدثن ا أ خ ن د ن إ ن خ ا ق ‪ ،‬ثت ا اس أ ي ع ا ص م ‪ ،‬نحا د حنتأ‪ ،‬قانوا‪ :‬ثن ا ال ول يد ن من ل م ‪ .‬ح‬

‫بن ت خ م ‪ ،‬ثن ا عب ا‪-‬ى بن ال زيز‪ ،‬أمح ز م أيي‪ ،‬ق ا الت ثن ا ا الوراعي‪،‬‬ ‫إترامي‪-‬م‬ ‫ز ه أيي‪ ،‬ثط‬
‫ه ي ف ذ و ق ب خ ق ق ب ئ ال م محتتل ق‬ ‫ئ‬ ‫ث ‪ ،‬ثقو ب‪ " :‬أ خ‬ ‫ض غ ق ب ال ‪ 3‬ئ‬ ‫قا و‪:‬‬

‫وضغ قي مكملف د'يأ إرا‬ ‫ك‬ ‫من أ ع ح ك آتي‬

‫‪Bilâl b. Sa'd der ki: “Her karşılaştığın zaman Allah’tan nasibini sana‬‬
‫‪hatırlatan bir kardeş, her karşılaştığında avucuna bir dinar bırakan kardeşten‬‬
‫”‪daha hayırlıdır.‬‬

‫م‪،‬‬ ‫ح‬ ‫هء ثن ا عتد ال ر بن أ ح م د بن‬ ‫تالل‬ ‫(‪ -)٧١٤٥‬ل م ‪ /‬ه \ \ ] حدثن ا أبو بك ر بن‬
‫د‪ C‬ثن ا حس ي ن‬ ‫حا‬ ‫ح دبئي أبو وي ب ‪ .‬ح و حدتحا أبو م ح م د بن■ حيا ن‪ ،‬محا د ‪ :‬ثن ا غلي بن إت‬

‫؛لصوري‪ ،‬ق‪ ،‬الت ثن ا عبد الل ه بن ألمب ا رك‪ ،‬عن عبد‪° ^ ^ ^ ١‬تن ي ن بن جاجن‪ ،‬عنب ال ل بن‬
‫ت ن ز ‪ ،‬قات‪" :‬بلعني أن ال ن ن إل أ ^‪ ١‬؛ أخيه‪ ،‬ئ هد ستري ب م ن أ ر ي ق يا ؟ '‪٠‬‬

‫‪Bilâl b. Sa’d der ki:“Bana ulaşan bir haberde, müslümanın kardeşi için‬‬
‫”?‪ayna olduğu bildiriliyor. Sen hâlâ benden şüphe ediyor musun‬‬

‫م د‬
‫^ ب ن د حت م ‪ .‬ح و ح دثن ا ه‬ ‫^‪١‬‬ ‫ن أ ح م ذ ‪ ،‬ثن ا‬ ‫ح دثن ا نلث ما ن‬ ‫(‪ [ -)٧١٤٦‬ه ‪ /‬ه‪ ٢٢‬ا‬

‫م ا لآؤزائ‪،‬‬ ‫م ‪،‬‬ ‫ئ مح‬ ‫م ‪ ،‬ئ ال تي ن‬ ‫غا م م ‪ ،‬ق اال‪ :‬ئ ذ‬ ‫ر‬ ‫ال م ئ ف غ م ‪ ،‬نحا ائ ذ‬

‫تخيرن‬ ‫م‬ ‫ال م ‪ ،‬أن‬ ‫‪ '٠‬يا محا‬ ‫ب ال د ئ ت ن ز ‪ ،‬ق ات‪:‬‬

‫جز و‬
‫ش م ن وت‬ ‫ىت ‪ :‬خزج اق<‪،‬‬
‫و م ؛ محي‬ ‫ئ محل‬ ‫عل ى ال ن ض ي د‬ ‫ما‬ ‫ت ا إلت ا ءة؟ " قالوا‪ :‬نح ز‪ ،‬قات‪ " :‬ال ي إتمث ئ ك‬
‫للفب ا إلت ا ءة‪ ،‬ثا‪-‬مح ثثا ن ا تجا "‪ ،‬قات‪ :‬ن ط وا‬
 Bilâl b. Sa’d 61

Evza’î bildiriyor: Müslümanlar yağmur duası için çıktılar, içlerinde

bulunan Bilâl b. Sa'd: “Ey insanlar! Sizler kusurlarınızı kabul ediyorsunuz
değil mi?” diye seslenince, hepsi de: “Evet!” karşılığını verdiler. Bunun
üzerine Bilâl şöyle devam etti: “Allahım! Sen ki: «iyi davrananlara
sorumluluk olmaz»1 buyurdun ve buradaki herkes, kusurlarını kabul
etmekte. Sen bizi bağışla ve bizlere yağmur gönder.” Bunun üzerine Allah
onlara yağmur gönderdi.

‫ ئ‬،‫ ثت ا أبو ج ع فر بن ماق ان ا ل رازي‬،‫ء حدثن ا أبو م ح م د بن حقا ن‬٢٢٦/ ‫ )“ ث ه‬٧١ ٤٧(
‫ ح‬.‫بن ث ث ما ن‬.‫ ثن ا عثذ ال ثؤ‬،‫ ح ؤ حدثغ ا أ ح م د بن إ ت خ ا ق‬. ‫د ثن م نلم‬ ‫ثن ا الول‬ ،‫د ح ئم‬

‫ ئ‬:‫ قات‬، ‫ر‬ ‫أخنثا‬ :‫ قات‬،‫ ئ ا ض ئ ال زيد‬:‫ ق ا ال‬، ‫ نحا إوا م ز تق ث ث‬،‫وخدثثا أ ي‬

‫تأص ز ه‬ ‫ال‬ ‫ ج وا ال ق م ن ذ‬، ‫؛ ص‬ ‫ص‬ '٠ :‫ يئ و لأ‬، ‫؛ت ت ج ت ث ب ال د ت ذ ث م‬3‫ ئ‬،‫ا لأوزائ‬

" ‫إال ا ه‬
Evzaî der ki: Bilâl b. Sa'd’ın: “Ey itısanlar! Yardımcısı sadece Allah olan
şeylerde Allah’tan korkun!” dediğini işittim.

‫نلبما ذ‬ ‫محا‬ ،‫ ثغ ا ع ئ ن ت ي د أ واري‬،‫ ] خدئثا نلبما ذ تن أخن ت‬٢٢٦/®[ “) ٧١ ٤٨(

‫بن‬° ‫ غذ ب ال ل‬،‫ ض ا ال ورا ئ‬،‫ ثن ا أ م حا ط بن عبد ائزا جي‬، ‫ ثن ا ر‬، ‫ئئ م حور ئن غ م‬
‫ يؤم‬1‫يئ ح وف ا م ن ا ل ص حيم ة خ ز يوقم ة عقه‬ ‫ال‬ ‫' إن الل ه يغم ز الدن و ب ول ك ن‬٠ :‫ قالن‬،‫ش ع د‬
" ‫ا ك ال و إ ن ل \ ت‬

Bilâl b. Sa'd der ‫“ ;كل‬Allah günahları bağışlar, ancak kişi bunlardan dolayı
tövbe etmiş olsa dahi kıyamet gününde bunlardan dolayı onu sorguya
çekmedikçe amel defterinden silmez.”

‫ ثن ا أبو «ت ع يد‬،‫ ثن ا الول د بن أبان‬، ‫حدثت ا ع د الل ه بن م ح م د‬ ‫ا‬ ٢٢٦/®‫)" ل‬٧١٤٩(

،‫ عن ا الوزاعي‬،‫ ثن ا ال هم ل بن زيا د‬،‫ ثن ا أيي‬،‫ ثن ا ئ ي ن ا ذ بن م ح ور بن عث ار‬، ‫ال د ئ ت ك ي‬
‫م ج ان‬ ‫مح‬ :3 ‫ ظ‬،‫م م ن النار‬ ‫رج‬ ‫ر ب إ حراج‬ ‫سا‬ ‫ ي أ م ال ه‬11 ‫ قات؛‬، ‫عن ب ال ل بن سع د‬
‫ومصيرك ما ؟‬ ‫ن ج ذثن ا مغيثك ما‬ ‫ كبم ن‬:‫ نمولط‬، ‫ءيوممان بتن يديه‬ ‫بت ال سل ه م ا وأع الل ه ما‬

1Tövbe Sut. 91
62 Bilâl b .S a ’d

‫ ف آ م‬، ‫ ؤن ا أثا بظ الم ش ي د‬، ‫أيدي غما‬ ‫ين ا‬ :‫ ممولأ‬،‫ زأنؤأ مصير‬،‫ ص ممي ل‬:‫نئ و الن‬
‫ زأث ا ا ال حز ئ م ضى‬، ‫ن م ضىب سالسله ؤأعالل ه خ ز يمت ح ن ه ا‬ ‫ح ده ما‬ ‫ ئأث ا أ‬،‫يهن ا إ ز الغار‬
‫ ظ خنألف‬:‫ ق خ ن ه ا‬1 ‫عالل ه حش‬1‫ي إ ه و‬،‫ب دي عد؛ بث ال‬
‫م‬ ‫يأمول‬
‫مح‬ ‫وهو يهأقغ ف أ م‬
‫أ"كن‬ ‫ن ا لم‬ ‫ ثن ذئف م ن وبا ل مئصسلف‬،‫ يا رب‬:‫غأى ت ا نعل ت وقد ا ح رثه ا ؟ ءيم وأل‬
:‫ ن ا حمل ل ك غش ن ا صن ع ت ؟ هات‬:‫ ومولت لل ذ ي محمى وه و يثل ئ ث‬، ‫أث إلمن لثعح هللفب اني ا‬
‫مع ه ا‬ ‫ص ت أ حزجسي‬- ‫ت كا ذ ف م‬،3‫ إن ا كان ظنلق؟ ظ‬: ‫ قا د‬،‫لآكن ف ذا ظني يلق يا نبي‬ ‫لم‬

" ‫ه ا إل ا محثؤ‬ ‫وأمب صر‬ ،‫ب د ظغلئ ني‬

‫ إي م‬:‫ قات‬،‫ج دي إليه ا‬
‫ن‬ ‫ال‬ ‫أممف‬
Bilâl b. Sa’d anlatıyor: Kıyamet günüde Allah iki kişinin Cehennemden
çıkarılmasını emreder. Bu iki kişi de bukağıları ve zincirleriyle birlikte
Cehennemden çıkarılıp Allah’ın huzurunda durdurulur. Allah onlara:
“Sonunuzu ve yerinizi nasıl buldunuz?” diye sorunca, onlar: “Olabilecek en
kötü yer ve en kötü sonuç!” derler. Allah da: “Bu, dünyada yaptıklarınızdan
dolayıdır. Yoksa ben kullaba asla haksızlık etmem!” buyurur ve geri
Cehenneme dönmelerini emreder. Biri bukağı ve zincirleriyle yürüyüp
kendini ateşin içine atar. Diğeri ise ikide bir dönüp geriye bakarak yürür.
Allah ikisinin de huzura getirilmelerini emreder. Bukağı ve zincirleriyle
kendini ateşe atan kişiye: “Orasının nasıl olduğunu bildiğin halde neden
öyle yaptın?” diye sorunca, o kişi: “Râbbim! Sana karşı gelmenin cezasını
öyle tattım ki bir daha emrine karşı gelmeyi istemedim” der. ikide bir geriye
dönüp bakarak yürüyene: “?eki sen neden öyle yaptın?” diye sorunca, o kişi:
“Rabbim! Senin hakkındaki zanmm bu değildi!” karşılığını verir. Allah:
“Senin zannın neydi ki?” diye sorunca, o kişi: “Beni oradan çıkardıktan
sonra geri bir daha oraya döndürmeyeceğini zannediyordum” der. Bunun
üzerine Allah: “Ben de senin zannettiğim gibiyim!” buyurur ye her ikisinin
de Cennete götürülmelerini emreder.

‫و حدثن ا‬ ‫ ح‬.‫ ثن ا أبو بكر بن اني عاص م‬، ‫ء حدثن ا أ خت ن بن إئ ح اى‬٢٢٦/®‫ ل‬-) ٧١٥٠(

،‫ ثت ا من ص ور بن ع مار‬،‫ ثن ا أخنفت بن منيع‬:‫ ق ا ال‬،‫ن ن ي‬

‫ ^ ثن م ح م د ثن ا م‬£ ١
^ ‫ثن ا‬ ،‫أبي‬

‫بم‬
‫ " قا د ي اقان ج‬: ‫ قا د‬، ‫ غذ ب ال ل ئن م م‬،‫ ض ا ال ؤزا ئ‬،‫^ ثق زيا د‬ ١ ‫ ئ‬:‫قات‬

"‫ق د‬ ‫ز ال‬ ‫م‬ ‫ يا ثان‬،‫ يا ثان ا هل جي‬،‫ ياثان اشتم ي‬،‫القيام ة؛ ثا م ا خ ش‬

 ‫‪B ilâ lb .S a ’d‬‬ ‫‪63‬‬

‫‪Bilâl b. Sa'd der İd: Kıyamet gününde cehennem: “Ey ateş yak! Ey ateş‬‬
‫‪hıncını al! Ey ateş iyice pişir! Ey ateş yak, ama öldürme!” diye seslenir.‬‬

‫و‪-‬حددثا‬ ‫بن ث خ ث د بن ال ح ت ن ‪ .‬ح‬ ‫ثئ ا إبراهي م‬ ‫(‪ -) ٧١٥١‬ل®‪ ] ٢٢٧/‬حدثت ا أمح ي‪ ،‬ظ‪:،3‬‬
‫ص ئ اول د تن نزيد‪ ،‬أ ت ي م‬ ‫بما ة ‪ ،‬نحا أ م ث م ئ أي ذازذ‪ ،‬قا الت ئ‬ ‫اختن ئذ‬
‫ص ‪V‬‬
‫م ي‬ ‫ص ق زم ال ي عقل و ن ‪ ،‬ز‬ ‫"‬ ‫ف وه ‪:‬‬ ‫أ ي ‪ ،‬ثت ا ا لآؤزاعغ ‪ ،‬؛‪ ١١‬؛ ‪ :‬ش ج ن غ ‪، ١ ١ ٩‬‬

‫حق و ن "‬
‫م‬

‫‪Evzaî der ki: Bilâl’ın: “Bazı topluluklar sanki anlamıyorlar! Bazı‬‬

‫‪topluluklar sanki inanmıyorlar!” dediğini işittim.‬‬

‫م‪ ،‬ئ‬ ‫(‪ ] ٢٢٧/®[ ")٧١٥٢‬حدثت ا أثو بكر تن تال ك ‪ ،‬ثت ا هم د ال م ئ أخنت بن‬
‫ال ول يد بن ف ج اع • ح و حدبت ا أ ي‪ ،‬تحا إبرا م ح م‪ ،‬ق ادت ثن ا عل ي بن ت ه ل ا ل ر مإ ي‪ -‬ح و ح د ك‬
‫د\لوا‪ :‬ى‬ ‫أخم د بن إ شحا ى‪ ،‬ثن ا اثن أ ي داود‪ ،‬ثئ ا م ح ئ د بن م ح ش ‪ ،‬وعئ بن‬

‫ال ول د بن نث ل م ‪ ،‬عن ا الوزاعي‪ ،‬قادت س ب غ ت ب ال د بن ت ع د‪ ،‬بم ولط قي م ال تعالىت ‪١٠‬‬

‫وهوع ال فقة أزميي واسعه‪ ،‬ممؤوا‬
‫عتا دئ الذين ائت وا إن أز جي واسعة^‪ ،‬محا د‪ " :‬عغذ م‬

‫اثه ا "‬
‫‪Bilâl b. Sa'd: “Ey inanmış kullarım! Benim yarattığım yeryüzü‬‬
‫‪geniştir”1 âyeti hakkında şöyle demiştir: “Fitne vuku bulduğunda, arzım‬‬
‫”‪geniştir, fitnenin olmadığı yerlere gidiniz, anlamındadır.‬‬

‫(‪ ")٧١٥٣‬ل‪ ] ٢٢١٧٥‬حدث إ أ ح م د بن إشث ا ق‪ ،‬ثن ا عثد الله بن ن ق ما ن‪ ،‬ثن ا ت ح م د بن‬

‫م ح ف ى‪ ،‬ثئ ا ائزيذ بن مث ل م ‪ ،‬عن ا الوزاعي‪ ،‬قادت ش م ع ت ب ال‪ ،3‬بن ت ع د ‪ ،‬مولت ي قول ه‬

‫أ م"‬ ‫ل‬ ‫• ظأ ى‪< :‬إيئبنئنم' ص م >‪ .،‬لآل‪ ’’ :‬ف ت ي أ غد ال ئ ت ا ؛ زأنت ا‬

‫‪Evzaı der ki: Bilâl b. Sa’d’ın, “Buluşma günü hakkında uyarmak‬‬

‫‪ in...”2 buyruğunu açıklarken: “O günü sema ahalisi ise dünya ahalisi‬؟‪i‬‬
‫‪buluşurlar” dediğini işittim.‬‬

‫‪1Ankebût Sur. 56‬‬

‫‪2Mümin Sur. 15‬‬
‫‪64‬‬ ‫‪Bilâl b .S a ’d‬‬

‫ثت ا‬ ‫م‪،‬‬ ‫ح‬ ‫حدثن ا أثو بكر بن مال ك ‪ ،‬ثت ا هم د الله شر أ ح م د بن‬ ‫ا‬ ‫(‪ “) ٧١٠٤‬ل ما‪٢٢¥‬‬
‫الول؛د س ء ب ي ا ع‪ .‬ح و حدثن ا ني ت ان بن أ ح م د ‪ ،‬ق ا أ ح ت ذ بن عتد الوه ا ب بن ث ج دة‪ ،‬ثغأ‬

‫ثق ا‬ ‫أ ي‪ .‬ح زخ ا؛ثن ا أ ح م د ن |شحايى ‪ ،‬ثغ ا أي و بكر بن أيي ث؛ؤث ‪ ،‬ثن ا ع م رو بن عث مان ‪ ،‬قالوا‪:‬‬

‫برى إد ءزعوا‬ ‫و‬ ‫ا م ح د بن شنل أ‪ ،‬عن ا ال ورائء عنب ال ل بن ش م ‪ ،‬ي م نيه محارت ؤ ؤ‬
‫ثؤث "‬ ‫جؤلهف ال‬ ‫ث ال ئؤرث‪،‬ه‪ ،‬قادت '‪ ٠‬فرغوا ن جالوا‬

‫‪Evzaî der ki: Bilâl b. Sa’d, “Sen onları, dehşetli bir korkuya kapılıp‬‬
‫‪da kaçıp kurtulamayacakları ve yakın bir yerden yakalanacakları‬‬
‫‪zaman bir görsen!” (Sebe Sûr. 51) âyetini açıklarken: “Korkuya kapılınca‬‬
‫‪kaçmak i,çin yer arayacaklar ama kurtulamayacaklardır” dedi,‬‬

‫بن حس د‪ ،‬ثعا‬ ‫(‪ ] yyv/o [ -،٧١٥٥‬حدثنا نل بمان بن أ خن ن‪ ،‬ثن ا عئد الثؤ ئ أ ح ن د‬

‫ال م ئ المحازك‪ ،‬ض ا لأؤزائ‪ ،‬قات‪ :‬ث م ت ي الق ئ ن م ‪،‬‬ ‫ظ‬ ‫^‪ ، ^ ١‬ظ‬ ‫أبو ا‪1‬تمحع‪١‬‬

‫و قولت‬ ‫ر‪:‬‬ ‫محا‬ ‫م ث ‪ ، 4‬قا د‪ " :‬أبل ق غزه‬ ‫وئا ئ ال‬ ‫;ث وب ي ثئب محا ر ‪< :‬زل ؤ ؤ ى ؛ أ م‬
‫ا إلئث ائ ثؤتيي أئ ث‪-‬ائتقث ه "‬

‫‪Evzaî der ki: Bilâl b. Sa’d’ın “Sen onları, dehşetli bir korkuya kapılıp‬‬
‫‪ ıp kurtulamayacakları ve yakın bir yerden yakalanacakları‬؟‪da ka‬‬
‫‪zaman bir görsenJ”i âyetini açıklarken: “işte o gün insan: “Kaçış‬‬
‫‪nereye?” diyecektir”* âyetinde de anlatılan budur” dediğini işittim ,‬‬

‫بن م ح م د بن ع زق‪.‬ح‬ ‫ثن ا إبراهي م‬ ‫(‪ ] yyv/o [ “) ٧١٥٦‬حدثن ا نلبمان بن أخنت ‪،‬‬

‫ء و ئ م حا ذ ‪ ،‬ثن ا ا ز ي ذ‬ ‫ثن ا‬ ‫وخدتث‪ 1‬أ خ ن ذ ئ إ ش غايى ‪ ،‬ثن ا عبمد اش ئ ن ي ئ ا ن‪ ،‬ق ا ال ‪:‬‬

‫بن ش م ‪ -‬ح و حدثن ا أ ي‪ ،‬ثن ا إبراهي م ‪ ،‬ثن ا عب امس بن ال ول د ح دب ي أيي‪ ،‬ح د ي ي د بن‬
‫يونف ن‪ ،‬قاال‪ :‬عن ا الةوزاءي‪ ،‬قات‪ :‬كا ن باللط إذا تزغ بايه سمعته‪ ،‬ثق وب‪ :‬قات اللتبعا ر‪:‬‬

‫" س ها ج ؟ "‬

‫”‪Evzaî der ki: Bilâl (b. Sa’d), bir âyet okuyacağı zaman: “Allah buyurur ki‬‬
‫‪der ve: “Diyene dikkat edin!” diye uyarırdı.‬‬

‫‪1 Sebe Sûr. 51‬‬

‫‪2 Kıyamet Sur. 10‬‬
 ‫‪B ilâ lb .S a ’d‬‬ ‫‪65‬‬

‫(‪ ] ٢٢٨/®[ “) ٧١٥٧‬حدثت ا أ ح م د ثن اشي ا ئ‪ ،‬ق ا لأ‪ :‬ثن ا عتد الل ه بن ني ئ ان‪ ،‬ى‬
‫بن‬ ‫ع م رو بن م ح ا ذ ‪ ،‬ثن ا ع م ه بن عئمم ه‪ ،‬ؤالزين بن نشب م ‪ .‬ح زخ ا؛ثن ا ن ق مان بن ^‪^ ١‬‬
‫إبراهي م ‪ ،‬ثن ا عي م‪ ،‬ئن‬ ‫ر‬ ‫اف ي ن‪ .‬ح وح دب ي‬
‫س د بن عتق‪ ،‬ثئ ا مح غ ئ ذ ئ ذ م ح ش‪ ،‬ثن ا ي‬

‫حي ر‪ ،‬قالوا‪ :‬ثط ا الؤراعد‪ ،‬قات‪ :‬ت م ئ ث غ ال ل ئذ ت م ‪ ،‬ف ود‪ " :‬إذا زأئث‬ ‫الزل د ‪،‬‬
‫و ي د لي ري ا ثن ا ه سي بزأبه ق ذ ئ ث ث ئ ظ ز ق "‬

‫‪: “inatçı, çekişen ve kendi görüşünü beğenen birini‬لكا ‪Bilâl b. Sa'd der‬‬
‫”‪ bu kişi hüsrana uğramak için her şeye sahiptir.‬كل ‪gördüğün zaman bil‬‬

‫حدثن ا أ خ ن ذ بن إ ن خ ا قآ‪ ،‬ثن ا ابن أيي داؤذ ‪ ،‬ثن ا ع م رو بن م حا ذ ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫(‪ “) ٧١٠٨‬ل‪٢٢٨/٥‬‬
‫ثت ا ال ول د بن محت ل م ‪ ،‬وتقيه بن ال ول يد‪ .‬ح و حدث ا ن ت ي ا ن‪ ،‬ثن ا إبراهي م بن نخي م‪ ،‬ثن ا أيي*ح‬
‫م ‪ ،‬ح دق ي أيي‪ ،‬ه ا ‪ :3‬ثت ا الزيت‬ ‫ح‬ ‫و حدثئ ا أبو بكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا عتد الل ه بن أ ح م د بن‬
‫دكن وو لل ه قي‬ ‫ال‬ ‫بن مش ل م ‪ ،‬عن ا الوزاعي‪ ،‬ه ا د ‪ :‬ش ج ن ت ب ال ‪ 3‬بن سع د‪ ،‬ثق وب؛ "‬
‫ائئ ال ج ‪ ،‬و عذ ؤة ف ي ال ئ ئ ‪٠٠‬‬

‫‪Bilâl b. Sa’d der ki: “Açıkta, Allah’ın dostu/velisi gibi görünürken gizlide‬‬
‫”‪Ona düşman olma.‬‬

‫زخ ا؛ثن ا‬ ‫(‪ “) ٧١٥٩‬ل ®‪ ] ٢٢٨/‬حدثت ا نل بما ن‪ ،‬قاتت ثغ ا ^‪ ^ ١‬بن م ح م د بن ع ر ق‪ .‬ح‬

‫عئد الل ه بن م ح م د ‪ ،‬ه ا لأ‪ :‬ثت ا ابن أيي ع ا ص م ‪ .‬ح و حدثن ا أ ح م د بن إن ح اى ‪ ،‬ثن ا اثن أيي‬
‫من ا ن‪ ،‬ثن ا عتد الث ال م س عثد الم دو س‪ ،‬عن ا الوزاعي‪ ،‬قات‪:‬‬ ‫ذاؤذ‪ ،‬قا زا‪ :‬ثت ا غنزو ن‬
‫ش م ع ت ب ال ت ب ن ‪ ، ^ ^ ٠‬ثق وب ‪ ٠' :‬إ ذ أ حمذ خ ز إ دا إل ثن هة ص الل‪ 4‬ع ن ظ لم ه ن ز ثرده ص ال ئه‬

‫هذه ‪ 1‬اليه‪ :‬ؤ ن |ل ئ ال ة ثنهى عن ا ل م حث‪1‬ء ؤالنتكر^>‬ ‫ثأ ؤأل‬ ‫عند الله إ ال مهى "‪ ،‬و كا‪0‬‬

‫‪Bilâl b. Sa'd der ki: “Kişinin kıldığı namaz kendisini zulümden‬‬

‫‪alıkoymuyorsa, kıldığı bu namazla ancak Allah’ın öfkesini daha da‬‬
‫‪arttıracaktır.” Ravi der ki: Bilâl bu sözünde şu âyete dayanıyordu:‬‬
‫‪“M uhakkak ki, nam az, hay§S!zIıktan ve kötülükten alıkoyar .”1‬‬

‫و حدثت ا‬ ‫(‪ “) ٧١٦٠‬ل®‪ ] ٢٢٨/‬حدثن ا أ خ ن ذ شر ان حاى‪ ،‬ثن ا ع د ال ر بن أيي داود‪.‬ح‬

‫بن ث ح ث د بن ا نم ن ن ‪ ،‬ها ال‪ :‬ثئ ا عيص ‪°‬تن ال ي د بن نزيد‪ ،‬قا لأ‪ :‬أ ت ي ي‬ ‫ثغ ا و ا ه م‬ ‫أيي‪،‬‬

‫‪ArıkebûtSur. 45‬‬
‫‪66‬‬ ‫‪Bilâl b. Sa’d‬‬

‫" ثا‬ ‫أيي ‪ ،‬ح د ب ي تزيد بن يوئفن‪ ،‬عن ا الوزاعي‪ ،‬فادت ش م ع ت ب ال د بن سع د ‪ ،‬ثق ولأت‬

‫يك ن ال ه ا إل س ال م "‬ ‫ز ال‬ ‫ثاعث ا ت ا إلت ال م‪،‬‬

‫‪ Allah‬؛‪Evzaî der ki: Bilâl b. Sa’d’ın: “Ey İslam’ın öldüğünü söyleyenler‬‬

‫‪İslam dinini bizden alacak değildir” dediğini işittim .‬‬

‫ثت ا‬ ‫(‪ ] ٢٢٨/®[ ")٧١٦١‬ح د ظ أ خئ ن بن إشحاقط ‪ ،‬ثت ا أبو بكر ى أيي داود‪ ،‬ه ا د ‪:‬‬
‫ثن م ح م د س‬ ‫ثئ ا إبراهي م‬ ‫م ح م ود بن لحابي‪ ،‬ئت ا ع م ر بن عيد النا ج ز ■ح و حدثن ا أيي‪،‬‬
‫ت ة‪،‬‬
‫ج‬ ‫حي أيي‪ ،‬ق ا الت عن ا الوزاعي‪ ،‬غذب ال ل أ ه‬ ‫م‬ ‫الحث ن‪ ،‬ثئ ا عب ا ‪-‬ن بن ال ول د ‪ ،‬قادت أ‬
‫م و لأ‪" :‬ةن أبو‪ ،^^^ ١‬ف و‪ ^ ١٠٠ :،3‬ش أعود ببق م ن م رقة‪ ،" ،٣^ ١‬قيد‪ :‬ؤم \ مرقه‬
‫‪ ، ^ ١‬؟ ظ ‪ " :3‬أن يو جع بي قي مت و_اد ‪" 3u‬‬
‫‪Ebu’d-Derdâ şöyle derdi: “Allalıım! Kalbin dağılmasından sana‬‬
‫‪sığınırım!” Kendisine: “Kalbin dağılması da ne?” diye sorulunca da: “Her bir‬‬
‫‪vadide (bölgede) benim için mal konulmasıdır” dedi,‬‬

‫^‪ ^ ١‬مر مح ئ د بن ا لخض‪ ،‬ثن ا عب ا من بن‬ ‫تحا‬ ‫(‪ ] ٢٢٩/®[ ")٧١٦٢‬ح دق ا أيي‪،‬‬
‫بوت قي دعايؤت ‪ ٠٠‬الل ه م‬
‫م ‪ ،‬م‬ ‫ئ ذس‬ ‫اوئل ؛د‪ ،‬أخزي ي أيي‪ ،‬ثت ا ابن جابر‪ ،‬ظ ‪3‬ت سم ن ت ب ال ‪3‬‬
‫أغوئ بل ق م ن زي غ ال قث و ر ا ‪ ،‬وم ن ثب عا ت ال د ن و ب ء وم ن مؤديا ت ا لأغن ا ن)‪ ،‬زتهي البب‪،‬‬

‫م حاا‬
‫‪ b.‬لف‪1‬ل ظ‬ ‫‪Sa'd‬‬ ‫‪dua ederken şöyle demiştir:‬‬ ‫!‪“Allahım‬‬ ‫‪Kalplerin‬‬
‫‪sapmasından,‬‬ ‫‪günahlarımızın‬‬ ‫‪akıbetinden,‬‬ ‫‪bizi‬‬ ‫‪helaka‬‬ ‫‪sürükleyen‬‬
‫”‪amellerden ve bizi saptıracak fitnelerden sana sığınırım.‬‬

‫(‪ ] ٢٢٩/®[ ")٧١ ٦٣‬حدثت ا أثو م ح ث د بن حيا ن‪ ،‬ثن ا أبو بكر بن أيي غ ا م م‪ ،‬ثن ا ع مرو‬
‫ى عت ما ن‪ ،‬و م ح م د بن م ح ث ى‪ ،‬ق ا ال‪ :‬ثن ا ب م ه بن الول ي د ‪ ،‬ثن ا ال قئ ز بن ر شم ال د مشقي ‪،‬‬
‫بوت‪ " :‬ب ال ث ال ث م ل مع هن ع م د ‪ :‬ال ئ ز ك‪ ،‬وال ك م ‪،‬‬
‫ثا د ‪ :‬ش م ع ت ب ال ‪ 3‬بن ت غ د ‪ ،‬م‬

‫ز ه زشول ه‪ ،‬ؤ ث ت د بزأثه "‪.‬ززاة‬ ‫واؤ ئ "‪ ،‬مح ل‪ :‬زن ا ال ثأ ي؟ ئا ‪ " :3‬ء ف كثا ث ال م ‪،‬‬
‫عئذه س عتد ا لب يي م صي م ه متأة‬
‫‪Bilâl b. Sa'd şöyle demiştir: “ü ç şey var ki bunlarla birlikte yapılacak‬‬
‫”‪hiçbir amel kabul görmez. Bunlar da şirk, küfür ve re’y (görüş)tür.‬‬
‫‪Kendisine: ”Re’y nasıl oluyor?” diye sorulunca: “Kişinin, Ailah’ın ve‬‬
 ‫‪B ilâ lb .S a ’d‬‬ ‫‪67‬‬

‫‪Resûlullah’ın‬‬ ‫)‪(sallallahu aleyhi vesBİlem‬‬ ‫‪sünnetini bırakıp da kendi görüşüne göre‬‬

‫‪amel etmesidir” karşılığını verdi.‬‬

‫حدث إ أبو بكر س تالل ه ‪ ،‬ث ا عتذ ظر‬ ‫م بن‬ ‫الص‬ ‫(‪ ] ٢٢٩/®[ “) ٧١٦٤‬وه ات‪:‬‬
‫بن د حئ م ‪ ،‬ئ‬ ‫ثن ا إبراهي م‬ ‫‪°‬س أ ح م د ئن حمح ل‪ ،‬ثن ا أيي •ح و حدثن ا نل بما ن بن أ خ ن ذ ‪،‬‬
‫ش ‪ .‬ح و حدثن ا أب و محم د بن حقا ن‪ ،‬نحا ابن أبي غ ا م م ‪ ،‬ثت ا د ح نأ ‪ ،‬قالوا‪ :‬ثن ا الول د س‬

‫ممت ل م ‪ ،‬عن ا لأؤزاعي‪ ،‬قا د ‪ :‬ت م ن ت ؛ الت بن ن ع د ‪ ،‬بمو د قي مواعظه‪ ٠' :‬يا أ هد ا ل ح ل وب‪،‬‬
‫ؤإد‪ 1‬ح‪1‬ئ م ث وئو زاال‪/‬لم؛‪ ،‬ولكشى|سنون ص دار‬ ‫ظ أئن ائ؛ثاؤ‪| ،‬ةكب ‪ ٢‬ثئلئو؛‬
‫م ام‬ ‫إلى‬

‫‪Bilâl b. Sa’d der ki: “Ey ebedi olanlar! Ey baki olanlar! Siz yok olmak için‬‬
‫‪yaratılmadınız. Siz sonsuzluk ve ebedilik için yaratıldınız, ama bir diyardan‬‬
‫”‪diğerin n^edilirsiniz.‬‬

‫ث‪،‬‬ ‫قات الزيت؛ و ح دبئي محن ال ي ض بن يزيد بن ن ي م ‪ ،‬قات‪ :‬ت م غت ب الت بن‬
‫ملثم م ن ا أل ص ال ب إ؟ى ا لآزخأم‪ ،‬وم ن ا لآر حا م إلى ‪ ٤^ ^ ١‬وم ن‬ ‫" ”ك ما‬ ‫ق و ل مقل ةء وزاد‪:‬‬
‫^ ر ) م"‬ ‫لوؤ في ‪١‬‬ ‫ك‬ ‫الئ'تا ؛ ر ؛قب و ي ‪ ،‬و س م حوي زر ك ئ ف ب ‪ P ،‬ق‬

‫‪Şu ibareyi de ilave etti: “Ama siz, sulplerden rahimlere, rahimlerden‬‬

‫‪dünyaya, dünyadan mezara, mezardan da mahşere nakledildiniz. Sonra‬‬
‫”‪cennette veya cehennemde devamlı kalmak üzere nakledileceksiniz.‬‬

‫ثن ا‬ ‫بن ن ا ه ان ا ل راني‪،‬‬ ‫جئ مر‬ ‫(‪ “) ٧١٦٥‬ل®‪ ] ٢٢٩/‬حدثما عثد الل ه ئ ذ م ح م د ‪ ،‬ثت ا أبو‬
‫ب ال د ئ ش م‬
‫بى و‬
‫ش م‬ ‫م‪ ،‬ئ ال ي ن ئ تتي م ‪ ،‬عن ا لأوزائ‪ ،‬قات‪:‬‬ ‫بث ا ؛ ئ ذ‬
‫^ ثق و ل أ ؤ ال‪ ،‬ز ال يد غ ه \& زقزق ض ت ئ ز م غ ه‪،‬فاءن‬ ‫‪ ، ^ ^ ١‬ف و د ‪ " :‬ود‪١‬‬
‫ء د عنثة مزافم‪ 1‬ف ؤل ه ‪ ٢‬ثذعة خ ز تئفلز في وزعه‪ ،‬ء إ‪” 0‬ى ن وزعة ^‪ ^ ١‬فؤيه وعنبه‬
‫ذنلف‪ ،‬إ‪0‬‬ ‫ت ل ه‪ ^ ١‬ي ل ح ري أن سل م‬ ‫إلن ش ل م‬ ‫‪ ٢‬يدعه حش ثنفلز ؤ؛آن ا ثن ى به‪،‬‬
‫وع م د بما وقت '‪٠‬‬ ‫ا‪ :‬م‬ ‫ثزاخئ و ه غ ظ ‪ ،‬ؤإنه ا لخافق ق وئ د ب ن‬ ‫و ال ال‬ ‫اليتف ذ ق وئ د‬

‫‪Bilâl b. Sa'd der ki: “Mümin bir söz söylediği zaman Allah onu bu‬‬
‫‪sözünde bırakmaz, ameline bakar. Eğer ameli söylediği söze uygunsa yine‬‬
‫‪onu bırakmaz bu kez bu sözü söyleme niyetine bakar. Eğer niyeti sağlamsa‬‬
‫‪gerisinin de sağlam olması pek doğaldır. Mümin bir söz söylediği zaman bu‬‬
68 B ilâ lb .S a ’d

sözü ile ameli birbirini tutar. Ancak münafık bildiğini söyler, ama bunun
tersini yapar.”

‫ ثئ ا عب امس بن‬،‫ ثن ا إوئا م م بن محم د بن الحس ن‬،‫ ] حدثت ا ش‬٢٣٠/®[ -) ٧١٦٦(

‫ثن ا‬ ،‫ ^ أيي ع ا ص م‬١ ‫ محا‬،‫ ح و حدت ا أبو م ح م د بن حقا ن‬. ‫ ح دبتي أيي‬،‫ال ول يد بن مزيد‬
‫ثن ع د‬ ‫ ض‬:‫ ق ا ال‬، ‫ عن ص دقه ثن ال ن ق م‬،‫ ثغ ا صمزة‬،‫م ح م د بن مصم ى‬

‫ د‬4‫خنن إنء الع‬-‫ " عظ د الث‬:‫ ث مولأ‬، ‫ ش م ع ت ب الت ن ت ن ز‬:‫ قات‬، ‫الؤ ح م ن ثن أيى حؤش ب‬

‫ قؤد موم ن وعملة‬4‫ "ىن هؤل‬0 ‫ز ثئفنز فى غنيؤ ظ‬ ‫ح‬ ‫ ^ ؤقؤثت‬١‫يدعه‬ ‫ال‬ ‫ ا قوت نؤبن ق‬3‫كم و‬

‫وب ه ءإن ” كان هول ه مؤت م ح ن وعمل ه ع م د م ح ن‬

‫ج‬ ‫ر قي ي‬ ‫ح‬ ‫ لمءيدعة‬،‫ع م د ت ؤم‬
‫ لحري أن بملح ظ‬1‫ و ه م‬1 ‫ ؤن صل خ ت‬،‫ ئزى‬١^ ‫م فأ ر‬
‫ب‬ ‫وورعة ؤوع م ؤم ن نم تدعه خ ز‬
،" ‫ وي ع م ل ب ما ي ن ك ز‬، ‫ ؤا لمغ ا ف ئ قئ وث ب ما يع ر ف ن‬، ‫ الم ؤم ن بمول ؛ مح و ال ن ب غ هؤل ة عمل ه‬، ‫ذ وئة‬

‫ثئفث ال ؤلة د‬

Bilâl b. Sa'd der ki: “Rahmân’ın kulları! Kul mümin olan kişilerin
sözlerinden birini söylediği zamafl Allah ameline de bakmadan bu sözüne
itibar etmez. Şayet sözü mümin sözü, ameli de mümin ameli ise günahlara
karşı olan korkusuna da bakana kadar onu bırakmaz. Şayet sözü mümin
sözü, ameli de mümin ameli ise günahlara karşı olan korkusuna da bakana
kadar onu bırakmaz. Şayet sözü mümin sözü, ameli mümin ameli, günah
korkusu da mümin korkusu ise niyetine bakana kadar onu bırakmaz. Şayet
niyeti halis ise geri kalan şeyler de salih olacaktır. Mümin bir söz söylediği
zaman ameli de sözüne uygun olur. Münafık ise bildiğini söyler, ama bunun
tersini yapar.”

‫ ح د ش ا ل ص حا ك‬،‫ أ محزيي أيي‬،‫ م أ ] حدثن ا أييء ثن ا إبراهي م بن عب ا س‬،/‫ [م‬-) ٧١٦٧(

:‫ ج ان ال ي م و ت ال حدثا‬٠' ‫ ي و د ؛‬،‫ ث م غث غ ال ل ئ تن ي‬:‫ قات‬،‫تق غتد ال مب ن‬

‫ ت وقن أ عن د لي د‬:‫ وبموت‬،‫ ح ى أغنن‬:‫ ون م ؟ ثم ود‬:‫ال‬1‫ مم‬،‫ ال‬:‫أن ثن و ث؟ فأمول‬ ‫أئ ح ب‬

‫أن‬ ‫ؤ ال ي ح ب‬ ،‫ف يؤ إلثه أن ثؤ حز عن د الثؤ‬ ‫وأ ح ب‬ ،‫أن ي عمل‬ ‫ز الي ح ب‬ ،‫أن ي م و ت‬ ‫يج ب‬

" ‫ ال د ي‬، « ‫ث ل ي ئ ه‬
 Bilâl b. Sa’d 69

Bilâl b. Sa'd der ki: Rahmân’ın kulları! Birimize: “ölm ek ister misin?”
diye sorulduğunda: “Hayır!” der. “Neden?” diye sorulunca: “Amel edeyim
de sonra” karşılığını verir. “Amel edeceğim” der ve ölmeyi istemez. Ancak
amel yapmayı da istemez. En sevdiği şey de Allah için yapacağı ameli
ertelemesidir. Ancak kendisini ilgilendiren dünyalık bir şeyi de ertelemek
istemez.”

‫ ثن ا إبراهي م بن م ح ئ د بن‬:‫ ق ا ال‬،‫ وأبو م ح ث د بن حقان‬،‫ م س م ] حدثن ا أيي‬/‫ )“ ل ه‬٧١٦٨(

‫ ثن ا أبو بئ ر ال ئ خ ا ق بن عتد ا لر خص‬،‫ أ ت ي ي أيي‬،‫ ثن ا ا ص ن بن ال ول د بن م زيد‬،‫ا لخض‬
‫ئئثذوا بس‬ ‫ال‬ ،‫ يا أ وبي االلبا ب‬٠٠ :‫ م ولت‬، ‫ ش مع ت ب ال د بن ت غ د‬:‫ قات‬C‫بن أيي حؤش ب‬
‫ وي‬،‫محدوابالئ م ي‬ ‫ال‬ ،‫ب صار‬
‫ ويأ أولي ا لأ‬،‫ثئثذوابالث م ه اء‬ ‫ال‬ ، ‫ ويا أولي االلثا ب‬، ‫ين ا م‬ ‫ال‬

‫ ؤأخزى أن‬، ‫م‬ ‫أ ب ث إ ر الثؤ ث‬ ‫م‬ ‫قم‬ ‫ال‬ ‫ث م ا ف ا ك ذ زنن‬ ‫ال‬ ،‫أ ش ا إلخث ا ن‬
‫ما أى‬:‫ مولت‬،‫ وش مع تب ال ال‬:‫ قات‬،" ‫ ت ش ثق ويمم ئ ة‬U-J ‫ؤ‬ ‫هلثمم ك زثمم‬ ، ‫مبث ح ا ث ي‬
‫ ن ا ف ك ذ ا ئ ث ث ا ل له عب ا دة‬،‫ ؤأث ا ن ا ث ك م د م ح ز به فتهللت و ن‬C‫ن ا وك ل \ ل م به ءت صئ ع ون‬

‫الل هب ما‬ ‫ر ج ون و ح م ه‬ ‫بك ما‬ ‫ وثل ة غث ا حلمت م لت؟‬، ‫ال دقا‬ ‫طل ب‬ ‫ أذؤوا ع مول في‬،‫المومنس‬
٠٠‫أشمموا م ن عق ا ب الثؤ ين ا دسه\كون م ن معاصي الل ه‬ ‫ث ك ذل ك‬ ،‫وئدون م ن طاعة الثب‬
Bilâl b. Sa’d der ki: “Ey Akıl sahipleri! Bilmeyen kişilere uymayınız. Ey
akıl sahipleri! Sefihlere uymayın. Ey basiret sahipleri! Körlere uymayın. Ey
ihsan sahipleri! Zavallı ve tanınmamış insanlar Allah’a sizden daha yakın,
onların duaları kabul edilirken, sizin dualarınız reddedilmesin. Düşünenler
nelere bıraktığına ve neden faydalanacağına baksın.”
Bilâl der ‫نظ‬: “Allah’ın sizden yapmanızı istediği şeyi terk ediyor, sizin için
kefil olduğu şeyin ise peşine düşüyorsunuz! Allah mümin kullarını böyle
vasfetmemiştir. Dünyayı isteyip, sebebiyle yaratıldığınız şeyi ise terk etmek
akıl kârı mı? Allah’a itaat ederek rahmetini istediğiniz gibi, aynı şekilde
günahlardan kaçınarak cezasından korkunuz.”

‫ئ ذ محم د ن‬ ‫ ثن ا إبراهي م‬:‫ ق ا ال‬،‫ حقا ن‬- ‫بن‬ ‫ ؤأثو م ح ئ د‬،‫ أ حدثت ا أيي‬٢٣٧٥ [ -) ٧١٦٩(
‫ ثن ا ا ل ص حا ك بن هم د ا ل ر ح م ن‬،‫ أ ح ميي أيي‬:‫ قات‬،‫ثامس بن ال ول د بن نزيد‬،‫ ثن ا ال‬،‫ا لخشن‬
‫بن‬ ‫عوك م‬ ‫ أنبغ خ صا ل جا ريات‬٠' :‫ م ولت‬، ‫د ئ ذ ت غ د‬ ‫ال‬ ‫ ش مع ت ب‬:‫ قات‬، ‫بن ش حؤش ب‬
70 Bilâl b .S a ’d

‫ أثا رزئه ئدار ■ءاثك م; زأثا و ح مته ئ م م ح ج وبة‬،‫الؤ ح م ن نغ ظلم ئ ز أئ م ت ك م و ح طايا”ك م‬

، ‫ث أ أن م عأ ى دن ك الئ و ذ‬ ، ‫بمج د مح ز‬ ‫ ثة ء إل‬1‫ خ عثأ ك م وص عم‬1‫ما ش ره ن ت‬1‫ و‬، ‫ع د ك ب‬

‫يتور م ن‬ ‫ ب م‬،‫وفذكتون‬ ‫ ^ ما؟ى لآكلأ؛ء‬١ ‫ زثوبف‬0‫ئكلن و‬ ‫إل‬ ‫؛ عأى إلهك^ق أن‬٧٤^ ^

‫م س نا‬ ‫ر جئ ون فيه الى الل ه بأ بوءى ؤ‬ ‫وا س وا يؤما‬ ،‫أعن ا ه ز دخ ان ثئ ؤد منة اوئلجوة‬
‫جن ا‬
‫ن‬ ‫ ل ؤ غم ز ت محز ح عز ايا"ك_تي ا ل ماضثئ ل كان‬،‫ مب ا ذ الؤ ح م ن‬، ‫يظ ل م ون‬ ‫ال‬ ‫وه م‬ ‫مختبئ‬
٠٠‫ثعث م ون ل؛كسم عظ د؛نثؤ خق‬1‫ وثؤ غبق زبم‬،‫ قئ ت‬0‫ئنثمبل و‬
Bilâl b. Sa’d der ‫لكل‬: “Dört şey Rahmân olan Allah tarafından sizlerden
esirgenmemiştir. Kendinize zulmetmenize ve hatalarınıza rağmen onun rızhı
sizi her yandan ‫ءلآ§آل س ل §ل ط‬. Onun rızkı devamlı sizin üzerinizdedir. Rahmeti
ise sizden hiç esirgenmemiştir. Günahlarınızı örtmesi her yammzı
,kaplamıştır. Size ceza vermede ise acele etmemektedir. Buna rağmen siz
oyalanıp ilahınıza karşı küstahlık ediyorsunuz. Şimdi konuşuyorsunuz. Ama
Allah’ın konuşup sizin susacağınız gün yakındır, zaman yaptığınız o
”.amellerden çıkan simsiyah dumanlarla yüzünüz kapkara kesilecektir
Allah’a döneceğiniz ve sonra haksızlığa uğramadan herkesin kazancının
.kendisine eksiksiz verileceği günden korkunuz
Ey Rahmanın kulları‫ ؛‬Geçmiş günahlarınız bağışlansa dahi gelecekte yine
günahlara bulaşmamak için) uğraş vermeniz gerekecektir. Eğer bildiğinizle(
amel etseydiniz gerçekten Allah’a kulluk etmiş olurdunuz.”

‫ ثن ا العثاسى‬:‫ قات‬،‫؛؟^ بن م ح م د بن ا لخنن‬£١^ ‫ ثن ا‬،‫ ] حدق ا أيي‬٢٣١/،‫)“ [؛‬٧١٧٠(

‫ ش م ع ت‬:‫ش حؤش بء قات‬ ‫بن‬ ‫ ث إ ا ل ص حا ك بن حم د الؤ ح م ن‬،‫ أ حتزني أيي‬:‫ قات‬، ‫ى ال ول د‬
‫ين ا‬
‫ثئنلوا ف‬ ‫ص ا ل ح ط ايا ئل ز‬ ‫نؤ ت ل م م‬ ^ ^ ^ ١‫ عت ا د‬٠٠ :‫في موعظته‬ ‫ يأمول‬،‫<ننغني‬ ‫ب ال د بن‬
‫خثف ز‬ ‫قي أذابجا إ ال‬ ‫أ ق طز‬ ‫إل‬ ‫خ هد‬ ‫إ ال‬ ‫و را ي م طا ئ‬ ‫ و إل‬، ‫غ ي ة‬ ‫و ص ال م‬ ‫جم‬ ‫ب‬
،‫ عت ا د الؤ ح م ن‬:‫ بموت‬،‫ ؤت م غة‬: ‫ محا د‬،‫ إ ال أن يت ج اوز الل ه ؤيغفؤ‬، ١^ ١^^ ‫ال د ي‬
‫نايئ ص ب‬ ‫ وفي‬،‫ وفي ناي زوال ل دار نث ام‬،‫ت ا ر اليام طوال‬
‫اعلن وا أ م ث متلون في أثا م ق م‬

‫ وسل م يغ م د ع ر امحن ه ال ج‬، ‫وح م‬

"‫بر‬ ‫محم‬ ‫ بما ر‬،‫وحرن‬
Bilâl b. Sa’d bir vaazında şöyle dedi: “Ey Rahmân’ın kulları! Eğer
günahlardan uzak durup, Allah’a karşı hiçbir günah işlemeyecek olsanız.
 B ilâ lb .S a ’d 71

yerine getirmek için çaba harcamadığınız hiçbir emrini bırakmasanız, sadece

dünyayı sevmeniz size kötülük olarak yeter. Ancak Allah’ın affetmesi ve
bağışlaması başka.”
(Ravi) der ki: yine şöyle dediğini duydum: “Ey Rahmân’ın kulları! Şunu
biliniz ki, kısa günlerde, uzun günler için, fani yurtta, ebedi yurt için ve dert
ve üzüntü yurdunda, nimetlerin olduğu ve ebedi kalınacak yurt için amel
yapmaktasınız. Yakîn ile amel etmeyen kendini aldatmasın.”

‫ ثئ ا إبراهي م بن شح ث د بن‬:‫ ق ا ال‬،‫ وأبو م خ ئ د ثذ حثا ن‬،‫ ا م \ أ حدثن ا أبي‬/ ‫ ل ه‬-) ٧١٧١(
‫ ثذ‬3 ‫ سمع ت ب ال‬: ‫ قا د‬،‫ ثن ا ا ل ص حا ك‬،‫ ح دق ي أيي‬، ‫ قادت ثن ا ال ماس ن بن ال ول د‬C‫الحس ن‬
‫أ ة ف ظ ش محت ا وئ ز م د‬ ‫م ح م‬ ‫شي‬ ‫جا م‬ ‫ ف د‬،‫ " محا د ال مب ن‬: ‫ ق و د‬، ‫ت غ د‬
‫و أ م ؛ ك 'محم‬ ‫عق‬ ‫م‬ ‫ؤ سقء أ ك خئت‬ ‫ي ز محز؟‬ ‫م ؟ أو ش و ص‬ ‫ب‬
،‫ ط لقلم ه ز ظ اةيء؛ث ةوةب‬.‫الئي آز غثد أ م ال ي ث ق ) لأي ال‬5 ‫نب و ذ ه‬-‫م‬
‫رعثون ز ال تن انث و ذ قي جنة‬ ‫ؤ ال‬ ، ‫دي ث ش عن قري ب‬ ‫مئ جي ل‬
‫ب‬ ‫رأفتعثون قي طاعة ال م‬

" ‫ز ه ه ف م حى م ح ن ' م ' ؤ م حى ا ث ؛اي ذ ا ا ؛ ا ه‬ ‫ائ م‬.‫ؤأ قص ذ‬

Bilâl b. Sa’d der ‫نط‬: “Ey Rahmân’ın kulları! Size amellerinizden bir
kısmının veya günahlarınızdan bir bölümünün affedildiğini bildiren bir
haberci mi geldi?” “Sizi sadece boş yere y aratt^ım ız ‫ ؛‬ve sizin
!”? hakikaten huzurumuza geri getirilmeyeceğinizi mi sandınız
Vallahi! Eğer sevabınızın karşılığı dünyada verilecek olsaydı, size farz
kılınanları az bulurdunuz. Allah’a itaat ederken yakında yok olacak
dünyalıklara rağbet ediyorsunuz da, “©ranın yiyecekleri ve gölgeleri
devamhdır. Bu, salananlann elde edeceği sonuçtur, inkârcıların
v a ra c a ^ sonuç ise a te ştir.”* diye vasfedilen cennet için yarışmıyor
musunuz: “

‫ ثن ا عب امس بن‬، ‫ش‬ ‫ال ح‬ ‫ ^ بن م ح ئ د بن‬١^ ‫ثن ا‬ ،‫ ] حدثن ا أبي‬٢٣٢/®[ -) ٧١٧٢(

،‫م‬ ‫بن س‬ ‫ت ئب ال د‬
‫ج‬ :‫ قات‬،‫ عن الئ ح ا ك بن عبد ال رخنن‬،‫ أ ن ي ي أبي‬،‫ال ول د بن مرثد‬

1Müminûn Sur. 105

^Ra'dSur. 35
72 B ilâ lb .S a ’d

‫نا‬ ‫د المريص ه النا جذق م ن ءزايض الثؤ وهد أخ ا غ‬ ‫لعم‬ ‫^^ ان ال م د‬-^ ١ ‫ " عتا د‬:‫يئأو ل‬
‫ق ب ل أ ن ث طوا‬ ،‫خ ز ث ن ى ف خا د و ن ال ث ؤ‬ ‫يف ا وثني ن ثث‬
‫ ئ ن ا زاأل الس ت ط ا ن يمس ه ف‬، ‫سمو اه ا‬

‫ نإن *” كأنت ل عئر ا لل ه ئ ال‬، ‫ ك ا ن ت حا ل هبه لل ه قأنض وف ا‬0 ‫ ظ‬، ‫ ظنوا ن ا ريدون به ا‬، ‫أع م ا أك م‬
‫ظ "ىن لت‬ ‫؛ ال‬ ^ ^ ١‫ق د م ن‬ ‫ال‬ ‫ ر‬،‫ن‬
‫ ^ ح‬١ ‫ ء إن‬، ‫فيء محم‬ ‫ز ال‬ ، ‫ئمشئ و؛ غ ر امس أ ر م‬
‫ ءظ ذ ال مب ن‬. 4 ‫ت ف ث ة‬ ‫ال ئ ا إل‬ ‫أ ا ل ل ي ؤال ث ت د‬ ‫امح‬ ‫وقي بمغن‬ :‫ قات‬، ‫أ ه نحا ر‬ ‫خ ا بما‬

‫ ؤأث ا عهد الئؤ وأمنه‬،‫ الثا رعته الته‬،‫ إث ا نس ئ لت‬، ‫ح ا ج ة إ ر زم نحا ر‬ ‫م‬ ‫ن ا ثراأل أل ح ده‬
‫ ز ال‬، ‫م‬ ‫ث ان زبأكز عند‬،‫ ثريدون أن ث م عق ى؛ اخ‬۶ ^ ٠ ‫أذكج‬ ‫وو ص سه س ند ك‬
‫ عظ ذ‬،‫تد غ م وبتن رمحم‬ ‫هم؛ما‬ ،_‫ أس تك ب في ح ق ربك م عثذ م ؟ ظ هذا_بالنصمح‬0‫دتثم د و‬
‫ واعل م وا‬،‫ ؤ ال محهوئا م ن ر ح مته‬،‫ ز ال ثأئئ وا ه زة‬،‫ أشفه وا ص الثؤ ؤاخذزوا ال ق‬،‫الؤ ح م ن‬
‫ ق م ن‬، ‫ أسملون عن د ش لتواد _ا ال د ي‬،‫قئ وا عأى أمسخب‬،‫ لي د ث‬، ‫طؤ عنذ"كب دئا‬ ‫ك م‬ ‫أن‬
١^ ‫ ق ز ؛‬، ^ ^ ١ ‫غ م‬ ‫ئ‬ ‫ف م‬
‫م غش ي‬ ‫س‬ ‫ ^ ق د زضئ ي م خن ث‬١^ ‫م ك‬ ‫ءن‬

٠' ‫م منه محمبت‬ ‫م‬ ‫ وك‬، ‫ ورمح نم ظ م ي ل ف م‬،‫ا‬-‫ربجم مه‬

Bilâl b. Sa’d der ki: “Ey Rahmân’ın ‫ ككل‬1‫إل آ ة‬ Kul, Allah’rn farz
kıldıklarından sadece bir tanesini yapar da diğerlerini ihmal ederse, şeytan
,ona vesvese verip yaptığını güzel gösterir. Kul sonunda Ahah’tan başka
.kendini herkesten üstün görür
Amellerinizi yapmadan önce, yaptığınız amelle kastınızın ne olduğuna
.bakınız. Eğer Allah için ihlâsla yapılan bir amelse bu amele devam ediniz
Eğer başka bir şey içinse boş yere kendinizi yormayınız. Size bu amelinize
karşılık bir şey verilmez. Allah, ancak kendisi için ihlâsla yapılan ameli kabul
eder. Allah şöyle buyurur: “Güzel sözier O 'na yükselir , ‫ ه‬sözleri de
*”. yararh iş yükseltir
Ey Rahmân’ın kulları! Hepinizin Allah’a ihtiyacı vardır. Ya Ondan bir
,şey istersiniz, ya da Ona tutkuyla bağlanır Onu istersiniz. Allah’ın ahdi
emri ve vasiyetini yerine getirmediğiniz halde her zaman ihsanını üzerinize
tamamlamasını mı istiyorsunuz? Hiç Rabbinizin üzerinizdeki hakkım

r t ı r S u r . 10
 Bilâl b. Sa’d 73

düşünmüyor musunuz? Sizin, Rabbinize karşı olan bu tutumunuz insafa

sığmaz.
Ey R ^ m â n ’ın kulları] Rabbinizden korkunuz ve Ondan sakınınız. Onun
belasından emin olmayınız. Rahmetinden de ümidinizi kesmeyiniz. Biliniz
ki; Allah’ın size verdiği nimetlerin bir bedeli vardır. Nefislerinizi yormayınız.
Yoksa siz Allah için yapılması gereken ameli dünya için mi yapıyorsunuz?
Kim böyle yapıyorsa vallahi dünya için amel yapmakla aza razı olmuş
demektir. Siz böyle yapmakla Rabbinizin rızasını kaybetmiş, sizin için
âhirette verilecekleri reddetmiş ve buna karşılık basit bir şeye razı olmuş
olursunuz.”

‫ع م بن‬ ‫ تحا‬،‫ذاؤذ‬ ‫ ظ مه د ال م تن أبي‬،‫ م آ] خدثثا أ خن ن متن إش حا ئ‬/ ‫ ل م‬-) ٧١٧٣(

‫ " لث ا حص ن ت‬: ‫ محا د‬،‫ عنب ال ل بن ت ع د‬،‫ ح دب ي ا لأؤزاعي‬،‫ ثن ا ع م ة بن علمم ة‬، ‫م ح ا ذ‬
" : 3‫ ءق ا‬، 1‫ص‬‫ ه ئو م ئ ن ت يي‬، ‫ ءأذ ر ت أ ش‬، ‫ ؛ د غ ثتي ال‬،‫؟يت ظ بث ي‬ ^ ^ ١ ‫أيي‬
‫ *رواه ابن‬٠٠ ‫ وض ال إل اخل م ل وس اد س اء وا ل م م ر إ ر بتي ادم‬، ‫ م إلي م ح ذء م ث ن ا د م‬4‫الث‬
‫ م ت خ زأس ة ودع ا ل ة به‬. ‫م‬ ‫ال‬ ‫ أن‬،‫أب ه‬
‫ ص ج‬، ‫ صب ال ل‬،‫ ض ا الوزاعي‬،‫ال ئثأرك‬

Bilâl b. Sa'd bildiriyor: Babam ölüm döşeğine düşünce bana: “Evladım‫؛‬

Çocuklarım buraya topla” dedi. Ben de eşime söyledim. Eşim çocuklara
:beyaz gömlekler giydirip getirdi. Bunun üzerine babam şöyle dua etti
Allahım! Küfre ve kötü yollara düşmelerinden, esir düşmelerinden ve“
”.insanlara muhtaç olmalarından sen onları muhafaza buyur
Başka bir kanaldan bildirildiğine göre Hz. Peygamber )‫) الأاوااوااء؛أ‬aleyhi vesellem
onun başım okşamış ve ona dua etmiştir,

‫ثن ا‬ ، ‫ ثن ا أيي‬،‫؛^) بن م ح م‬£١^ ‫تحا‬ ، ‫ ] حدثن ا م شت ا ن بن أ ح م د‬٢٣٧٥ [ -) ٧١٧٤(

‫ انف ق‬:‫ ئاثوا‬، ‫ 'كانوا إذا أ م ح وا عتيق ا‬٠٠ :‫ قات‬،‫ صب ال ل‬،‫ عن ا لآززائ‬،‫الزيت ئ محتل م‬
." ‫ ^ ^ هإلي‬١‫ ق ان زاذئلف راده م ن‬،‫وابغ الحض لممسلث‬
‫م‬ ،‫مح ت كن ف الل ه‬

Bilâl b. Sa'd der ki: öncekiler bir köle azat ettikleri zaman ona: “Allah’ın
himayesinde git ve kendin için çalışıp kazan. Zaman gelir de dara düşersen
bana gel” derlerdi.
‫‪74‬‬ ‫‪Yezîdb.Meysere‬‬

‫‪Bilâl b. Sa'd; babası Sa'd b. Temîm es-Sekûnî, Abdullah b. Ömer b. el-‬‬

‫‪Hattâb ve Câbir b. Abdillah’tan rivayetlerde bulunmuştur.‬‬

‫‪Takrîb 3654, Takrîb 4426, Takrîb 488, Takrîb 698-b‬‬

‫‪Yezîdb. Meysere‬‬
‫‪Onlardan biri de öğüt ve vaazlarında belîğ biri olan, istişarelerdeki‬‬
‫‪görüşlerinde isabet eden Ebû YûsufYezîd b. Meysere'dir.‬‬
‫ثن ا‬ ‫م ح م د س ال م ا س‪،‬‬ ‫جئ عر‪ ،‬محا‬ ‫(‪ [ -) ٧١٧٩‬ه ‪/‬ا“ آ\ ] حدق ا عتذ الل ه ثن م ح م د ثن‬

‫بش‬
‫خقا ذ ‪ ،‬ثن ا بقثه بن الول د ‪ ،‬ثت ا أبوش ل م ه نلفت ان بن ن ع م‪ ،‬ثن ا م‬ ‫بن‬ ‫ئ خث ن ى ع م رو‬

‫إل‬ ‫وق ئ عبمد ال م ‪ ،‬فد خ ل ش ن ج ذ ث زئ ثا تؤعفئ‬ ‫ئ خ ا م ا ل خ م ‪ ،‬قا د‪ :‬قدم عل ظ‬

‫عر‬ ‫ندح ك‬ ‫ض غ م ئإه‪ ، 1‬ث أ ئ‪ :،3‬ث ز م ئ ز أخت مريتس ث م د ة ؟ ئ ك‪ :‬يريد ب ن ممبزه‪،‬‬

‫يريد زئؤ ثص ه ل ج غ على فزاشه‪ ،‬هوعظثا غؤن مؤعظ ه أئن اثا الخي كا ن ئ ي الم س ج د ‪،‬‬

‫ريقا ‪ ،‬ثم‬ ‫س ت ب حنا‬

‫بخ‪ ،‬لم د ا شتمحي‬ ‫ح‬ ‫ظ ش م ي ثنيت بن ن بمزة ي ا بما ‪ ،‬ق اد ‪٠' :‬‬

‫اتث خ زي ث مئة تهزا عظيئ ا ‪ ،‬وثص ت ث علته ئ أ م اء م حيزا‪ C‬ثان يلثم ش ج نك ^ ^‪ ١‬أكل ت‬

‫ش م ه نل ظ ام ‪ ،‬د م ئ ‪ 3‬يريد لع ؤ‪:0‬‬ ‫و‬ ‫إل ة م ن ؤرا‪.‬ع‬ ‫ثئ م ر‬ ‫تزف عثز‬

‫ج‬ ‫ك‬ ‫وأطعم ت ‪ ،‬و إ‪3‬ا ي‬

‫ما دا؟ " قات‪ :‬بم محوص غ في الثاي‪ ،‬ه ا ‪3‬ت ‪'٠‬‬ ‫مم‬ ‫‪ ٠٠‬ثم أ ^‪ ١‬؟ " ها د عؤن‪ :‬ئأ شب ع‪ ،‬ه ات‪" :‬‬
‫تمالي مه‪ :‬همش م غت عتبه بن أيي خ ي م ‪ ،‬ف و د ‪:‬‬
‫ئ ؤ داك "‪.‬ززاة ائذ الئت ارك غني م ه ززاذ أ‬

‫" ن ا وه م ت من قب ي مؤعظه ئ ط "كمؤعظة يزيد بن ن سره ’‪، ٠‬‬ ‫بزا م ط‬ ‫قا د عؤن ولمته‬

‫خ ا؛ثن ام أبو م ح ئ د نخ حقان ‪ ،‬حدق ا علي بن إ ن خ ا ق‪ ،‬ثن ا حس ين‪ ٤^ ^ ^ ١‬ثت ا عثد الثؤ بن‬
‫النت ارك‪ ،‬ثت اث م ة به‬

‫‪Yahyâ b. Câbir et-Tâî anlatıyor: Avn b. Abdillah yanımıza geldiği zaman‬‬

‫‪mescide girip benzerini dalla önce işitmediğimiz bir vaaz verdi. Daha sonra:‬‬
‫‪‘içinizde hasta olan varsa ziyaretine gidelim” deyince: “Yezîd b. Meysere‬‬
‫‪hasta” dedik. Yezîd’in yanma gittiğimizde yatağında uzanıyordu. Avn orada‬‬
‫‪da bir vaaz verdi ki mescidde verdiği vaazı unutturdu. Bunun üzerine Yezîd‬‬
‫‪b. Meysere doğrulup oturdu ve: “Ne güzel! Ne güzel! Geniş bir denize dalıp‬‬
 Yezîdb.Meysere 75

içinden büyük bir ırmak çıkardın ve etrafına da bolca ağaç diktin. Şayet bu
ağaçların meyve verirse, hem sen yer, hem de başkalarına yedirirsin. Şayet bu
ağaçlar m elesiz olursa her bir ağacın dibinde bir balta olur” dedi. Ardından
Yezîd b. Meysere, Avn’a: “Sonra ne olur?” diye sordu. Avn: “Sonra bu
:ağaçlar kesilir” dedi, ibn Meysere: “Sonra ne olur?” diye sorunca, Avn
,Sonra (bu ağaçlar) ateşe odun olur” karşılığını verdi, ibn Meysere: “Evet“
.öyle olur” dedi
İ b ı^ ’l-Mübârek bunu Baltiyye’den şu eklemeyle aktarır: “Utbe b. Ebî
:Hâkim’in şöyle dediğini işittim: “Daha sonra Vâsıt’ta karşılaştığım Avn
.Yezîd b. Meysere’nin öğüdü gibi bir öğüt kalbime girmiş değildir” dedi“
Başka bir kanalla aynısı rivayet edilmiştir.

‫ثن ا أثونصم‬ c‫ ] ثن ا حم د الثؤ بن ن ح م د بن حمس بن ا لخشن الحلبي‬٢٣٤/®[ -) ٧١٨٠(

، ‫ث م‬- ‫ قدم ئا ة اكزاش ا خ ءأ ى‬:‫ قات‬،‫ ض ا الورائ‬،‫ تحا ال هت ئ سم‬4‫ا لخيل ؤ محة‬
،‫يزيد بن م ئنزه‬ ‫ت‬3 ‫ا أخت ي م كط ؟ ه ا‬1‫ ه ائ‬:‫ت لم ك ح ول‬1‫فنزت غأى نمحخ ور)ء ق‬

‫قا‬£ ،‫ كا ن ي امحلت اغ إدا غ ينا نيلوا‬، ‫ " م‬:‫ قات‬، ‫بملث ا ه‬ ‫حركن ا‬ :‫ ق ات ئاؤ‬،‫هأتزة‬

‫ ءأع ا ذ‬،‫ أعد عل ى‬:‫ قات‬،‫ ء ا دا طيبوا هزوئا‬،‫ ئإدافم دوا طيبوا‬،١^ ^ ‫ ء ا دا قغ ا وا‬،‫عملوا قبلوا‬

‫هث ا ما‬ ‫' مر جع عط اء و إليلئ‬٠‫عليه‬

Evzaî der ki: Atâ el-Horasânî, Hişâm’ın yanına geldiğinde Mekhûl’un

misafiri oldu. Mekhûl’e: “Burada bizi harekete geçirecek biri var mı?” diye
sorunca, Mekhûl: “Evet, Yezîd b. Meysere var” dedi. Yezîd’e geldiklerinde
Atâ: “Allah merhametini senden esirgemesin! Bizi harekete geçir” dedi.
Yezîd: “Yapayım! önceleri âlimler bir şey öğrendikleri zaman onunla amel
ederlerdi. Onunla amel ettiklerinde bununla meşgul olurlardı. Bununla
meşgul olduklarından dolayı da ortalıkta görünmezlerdi. Ortalıkta
görünmedikleri zaman yoklukları fark edilirdi. Yoklukları fark edildiği
zaman aranırlardı. Arandıkları zaman da kaçarlardı” karşılığını verdi. Atâ:
“Bunu bana tekrarla” deyince, Yezîd aynı sözü ona tekrarladı. Bunun
üzerine Atâ, Hişâm’la görüşmeden geri döndü.
‫‪Yezîd‬‬ ‫‪. Meysere‬ء ‪76‬‬

‫ثث ا‬ ‫(‪ ] ٢٣٠/©[ -) ٧١٨١‬خ ا؛ثئ ا أ ح م د بن إش حاى ‪ ،‬ثن ا أثو بكر ث ذ أيي ع ا ص م‪ ،‬محا ‪:3‬‬

‫أثو ئ ر م ح د الحمص ي‪ ،‬ثت ا أثو اثن ا ن‪ ،‬تحا إن نامح ل بن عيا ش‪ ،‬غ ذ راشد بن أبي نا جي‪،‬‬
‫ال‬ ‫ة نذ‬ ‫ث م الثؤأؤ‬ ‫ز ال‬ ‫بم أ ه ‪،‬‬ ‫ال‬ ‫كد ت ع ك ث بم ن‬ ‫ال‬ ‫غذ ثنين ى ي ز ة ‪ ،‬ق ا ‪'٠ :3‬‬
‫يلممت ال ‪ ،‬ز ال ثئشن بماعثلث عند س يكس د ه ا علتلث "‬
‫‪Yezîd b. Meysere der‬‬ ‫‪:‬لط‬ ‫‪“ilmini onu istemeyen kişilere öğretmeye‬‬
‫‪çalışma! inciyi onu toplamayacak olanların önüne saçma! Mallarım, işini‬‬
‫”‪kesada uğratacak olan kişilerin önüne serme.‬‬

‫ه ‪ ،‬ثن ا عتد الثؤ بن أخنت بن‬ ‫ف ر بن تالل‬

‫جع‬ ‫(‪ -) ٧١٨٢‬زم‪/‬ه م أ ] حدثن ا أ خن د بن‬

‫ح م ‪ ،‬ثن ا داود بن ع م رو ال غ م ‪ ،‬هما إشنامح د بن غثا م ‪ ،‬ح د ي أبو ر ص ال ق و جي‪ ،‬غذ‬

‫'يين‪ ،‬ف ت ; " ء ن' أ ه ك ي ن ث أول ) لأي ا لأ؛ئئ‪ ،‬زئز ز ي د وا ي ا‪.‬نت ا ق ي يئن ل ئئ ؤ ق‪،،‬‬
‫ح‪ 1‬ج ه ن ؛نف‪ ٩ ،‬ئعرمحث‬ ‫ال‬ ‫د م ذ ي‪ ،‬قا‪-‬توا‪ ،1^ 1 :‬عى‪ ،‬ظ خنزيره‪،‬‬ ‫ح‬ ‫كا'د وا |دا أقل ت ق أ‬

‫إمحث ا "‬
‫‪: Hocalarımız dünyayı “deniyye (rezil/alçak)” diye‬نكل ‪Yezîd b. Meysere der‬‬
‫‪ onun için bundan daha kötü bir isim bulsalardı onu‬نكل ‪isimlendirirlerdi‬‬
‫‪:takarlardı, içlerinden birine dünya (malı) geldiği zaman ise şöyle derdi‬‬
‫“‪Benden uzaklaş! Benden uzaklaş ey domuz! Sana ihtiyacımız yok! Zira biz‬‬
‫”!‪ilahımız.) fantr>7.‬‬

‫(‪ ] ٢٣٥/®[ -) ٧١٨٣‬حدق ا أ خ ن ذ بن ج عفر‪ ،‬ثن ا عئد الل ه بن أ ح م د بن حق ل‪ ،‬حدقني‬

‫بن‬ ‫شري ح‬ ‫م ج ه‪ ،‬ثغ ا إن نامح ل بن عيا ش‪ ،‬غذص ن وان بن ع رو‪ ،‬عن‬ ‫أيي‪ ،‬ثن ا ئث ت م ‪°‬تن‬
‫ب ن م ح ال ة ا ل م ن ك ي ن ؤثا ج ا ل م ل ك ‪'٠‬‬
‫ب ره‪ ،‬قا ت؛ " ال ئ غ ن ا ج‬
‫عبيد‪ ،‬ع ن وي د ب ن م م‬

‫‪Yezîd b. Meysere der ki: “Tamahkârlık, yoksulun değersiz ve artık‬‬

‫”‪eşyalarından başlar, kralın tacına kadar uzanıp gider.‬‬

‫م ‪ ،‬حدبغي‬ ‫ح‬ ‫(‪ -) ٧١٨٤‬ل®‪ ] ٢٣٠/‬حدثت ا أ ح م د بن ج عفر‪ ،‬ثعا عتذ الثؤ بن أ خن ذ بن‬

‫أيي‪ ،‬ظ هثي م‪ ،‬ثئ ا إ سما عيل بن عيا ش‪ ،‬عن غثت ان بن سلي م الكيايي‪ ،‬عن ي حش بن‬
‫أن آك ون ئئ ا‪،‬ث ا ‪،‬‬ ‫أج ب‬ ‫م ولت‪U " :‬‬ ‫ج‪1‬بر‪ ،^ ^ ١‬عن تريد بن مي س ره اثكئدءي أثة‬
‫إلي م ن أن أ ج م ع ال طعا م يعص ه ع ز بغض أمب م ن به ا ل ع الء عأى‬ ‫ثئاق ا أ ح ب‬ ‫م‪0‬‬ ‫و الن‬

‫ما نبس ذ "‬

 ‫‪Yezîdb.Meysere‬‬ ‫‪77‬‬

‫‪Yezîd b. Meysere el-Kindî şöyle derdi: “Köle veya hayvan tüccarı olmayı‬‬
‫‪hiç istemem. Ancak böylesi bir tüccar olmam benim için, fiyatının artmasını‬‬
‫‪beklemek ve pahalı bir şekilde Müslümanlara satmak üzere yiyecek maddesi‬‬
‫”‪stoklamamdan daha iyidir.‬‬

‫(‪ ] ٢٣٠/©[ -) ٧١٨٥‬حدق ا عتذ الل ه بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا أ ح م د بن الحس ن ا ل ص وفي‪ c‬ظ‬

‫م‪،‬‬ ‫ا محقي بن حار ج ه‪ ،‬ثن ا إش مامح د بن عي ا ش‪ ،‬عن ن ق ن ا ذ ق ن م ‪ ،‬عن بم ش بن‬

‫عن ثريد بن ممبزة‪ ،‬قا د ‪ " :‬الذك اء م ن تب ع ة أئياؤ‪ :‬ين الم ز ج‪ ،‬وا ل ح رز‪ ،‬ؤائثؤع‪،‬‬
‫أهأال ل‬ ‫وال و جع‪ ،‬ؤالج إؤ‪ ،‬والس ك ر‪ ،‬وبكاء ص حمشية الثؤ‪ ١^ ^ ،‬الذي ظمي ال دمع ة منة‬
‫ا تجا ل مث القار‪٠٠‬‬

‫‪: “,Kişi yedi şeyden dolayı ağlar: Sevinçten‬كل ‪Yezid b. Meysere der‬‬
‫‪üzüntüden, korkudan, açlıktan, gösterişten, şükürden ve Allah‬‬
‫‪korkusundan. Allah korkusundan düşen tek damla dahi dağlar kadar ateşi‬‬
‫”‪söndürür.‬‬

‫(‪ -)٧١٨٦‬ل‪ ] ٢٣٦/٥‬حدثن ا عتد القي س م ح م د‪ ،‬ثن ا أ ح م د بن عثد ال جه ار‪ ،‬ثعا‪^ ^ ١‬‬

‫ت يذ‪ -‬ح‬
‫بن حا ر ج ه‪ ،‬ثن ا إش ماع أل بن عيا ش‪ ،‬عن ن ق ما ن بن سق م ‪ ،‬غذ ق ض بن جاب ر بن ج‬

‫و حدثن ا أثو بكر بن ت ابلي ‪ ،‬ثت ا هم د آلل ه ين أ ح م ذ بن ح ق ل‪ ،‬ح دث ي ا لخشن بن عتد العزيز‬
‫ب نه‪ ،‬قات‪:‬‬
‫م‬ ‫ا م ح وي‪ ،‬غذ ض ره‪ ،‬عن ور بن ثريد‪ ،‬عن حال د بن تن ذا ن‪ ،‬عن يزيد بن‬
‫^‪ ٥‬بيد سؤ ين عشه إئ‪1‬‬ ‫عم ف ي؛قزم ضع م و ت‬ ‫لو‬ ‫اش ثان الم ؤم ن الث ح ر ئ ك‪ ،‬إلثت‬

‫ف اء "•رواة ائق المب ارك عن إ سما عيل بن عيا ش‪ ،‬ز رين بن م حا ذ عني حيى بن جابر‬
‫‪Yezid b. Meysere der ki: “Müminin ateşiyle yanmaktan sakın! Zira‬‬
‫‪mümin günde yedi defa tökezleyecek olsa Allah diledikten sonra elinden‬‬
‫”‪tutup ayağa kaldırır.‬‬

‫م بن‬ ‫ثن ا ج‬ ‫(‪ ")٧١٨٧‬ل^‪ ] ٢٣٦/،‬حدثن ا أثو بكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا ي د الل ه ن أخنت‪،‬‬
‫م ح م د بن هصئ ل‪ ،‬ثن ا يزيت بن عتد زم‪ ،‬ثن ا ي م ه‪ ،‬قات‪ :‬شين ت نا ج ذ بن أيي راشد‪،‬‬
‫ثضؤ نئنه مع ه ا ئتن ي‪ 4‬ز ال ب الء مع ه ‪ ، ^ ٠‬خول الء فى‬ ‫ال‬ ‫مولت ‪ :‬ظ ‪ 3‬ثرين بن مين زه‪'٠ :‬‬
‫طاعة اللؤ لحيت م نن عم ة في معصية الل ه '‪. ٠‬ززاة م ح م د بن ح ر ب عن نا ج ز بغل ة‬
78 Yezîdb. Meysere

Yezîd b. Meysere der ‫لكل‬: “Şükrü yapılan nimetin ve sabredilen belanın

kişiye zararı olmaz. Allah’a itaatle maruz kalınan bela ise, Allah’a masiyetle
kazanılan nimetten daha hayırlıdır.”

‫ثن ا‬ ،‫ن أبي ع ا ص م‬ ‫بك ر‬ ‫ ثن ا أوئ‬،‫حقا ن‬- ‫حدثن ا أبو م ح ث د ى‬ ‫ا‬ ٢٣٦/® ‫ ل‬-) ٧١٨٨(
٠' ‫ بالطت‬،‫ عن يزيد بن نئتزه‬،‫ور ص م ح فوظ بن علم ن ه‬ ‫ثغ ا‬ ،‫ ثن ا ا ل و ل د س معت ل م‬، ‫د ح ئأ‬

" ‫يوص غلب مح ه شيء ش و ن أز ع م محارك‬ ‫ال‬ ‫م‬ ‫م‬

Yezîd b. Meysere der ki: “içinde Allah’a da bir pay ayrılmayan her mehir
lanetlenmiştir veya bereketsizdir.”

‫ ثن ا أثو‬، ‫ ثن ا أبو بكر س أيي ع ا ص م‬،‫ ] حدق ا أبو م خ ث د ن حقا ن‬٢٣٦/®[ -) ٧١٨٩(
‫ ^ ^ ا ل ما حرم ” كأل ف‬١ ٠٠ : ‫ قا د‬،‫ عن يزيد‬،‫ ثن ا إ سما عيل بن ي حيى بن جابر‬،‫ ثن ا ي م ه‬،‫المم ي‬
'٠‫ والمرأة ا ل صال ح ه يكت ب ل ه ا ع م د ماقت ص د يق‬،‫ه ا حر‬
Yezîd b. Meysere şöyle der: “Facir kadın, bin facir erkek gibidir. Saliha
kadına ise yüz sıddîk erkek sevabı yazılır.”

‫ت ثن ا مو ت ى بن‬3 ‫ ظ‬،‫ ا أ ح رثا محم د بن أ ح م د بن إبراهي م قي كتابه‬٢٣٦/®‫ ل‬-) ٧١٩٠(

‫ أ ة ثنين ئ ذ‬،‫ عن صفوان بن ع م رو‬،‫إ سما عيل بن عثا ش‬ ‫محا‬ ،‫ ثت ا م ح م د بن بك ار‬، ‫إ ت خ ا ق‬
‫همم‬ ،‫ يا آب ا قوئفت‬:‫ ه ات‬،‫ولي ج ن ه ن أرشد إ ز يزيد بن م بمزه‬ ‫جئ‬ ‫ش ال ث غ ويؤ‬ ‫حم‬

‫ وعقلف‬، ‫ا ش ئ؛الئ ؤات ج و‬ ‫محا‬ ‫ " اتق ال ق‬:‫ فات‬، ‫ظ ا ء‬ ‫ئ‬ ‫يئ ا اقيثا به‬
‫ؤى ف‬
‫و ه ا ل ط ل ال‬ ، ‫ف د تدر ي نا ب جاه؛ ب م ا ح ب ا ل ث ال ن‬ ،‫ وفى ا ل غ ش زاخة‬، ‫ب ا ال م‬

‫ ورئث م كان م ن‬،‫ وإ؟ى ؛ل ي ب ثئ وذ‬،>‫ا حنم ث م ن رادس‬-‫ فإ ئ إدم‬،‫ ن‬1‫ روح الس هل‬١^ ^ ^
٠٠ ١‫^؛‬- ‫لث‬5‫ وعتزك و\رث م كا‬،‫قنتنق‬

Safvân b. Amr bildiriyor: Yezîd b. Husayn es-Sekûnî Humus’a vali tayin

edildiği zaman, Yezîd b. Meysere’yi çağırıp: “Ey Ebû Yûsuf! idarecilikle
denenişimiz hakkında ne dersin?” diye sorunca, Yezîd b. Meysere: “Ey vali!
Allah’tan kork ve acele etmekten salcın. Teenni ile hareket et. Hapiste kişi
için rahatlık vardır. Ey idareyi elinde bulunduran! iktidar sahibi olan sultana
ne denir biliyor musun? Ey idareyi elinde bulunduran! Şeytan sana
kendinden üflemesin. Sen topraktan yaratıldın ve toprağa döneceksin.
Senden öncekinin yerine geçtin ve yarın başkası senin yerine geçecek.”
 ‫‪Yezîd b. Meysere‬‬ ‫‪79‬‬

‫(‪ -) ٧١٩١‬ل‪ ] ٢٣٦/٥‬حدت ا أبو بكر عئذ الثؤ بن م ح م د ش عتناء‪ ،‬ثت ا م ح م د ب ن \ل‬

‫ئ ‪ ،‬ثن ا أثو أش ا ط ‪ ،‬خ د ش ا ال ح د م ذ ئ ذ حكي م ‪ ،‬غ ذ ر هم ثن‬ ‫شي ل ‪ ،‬ثغ ا أبو بكر ثق أغي‬
‫ين ا أ ؤ ش ق‬
‫ر أزض ف‬ ‫محا‬ ‫مه د المب س ‪ ،‬غذ يزيد وكا ن قذ و الكثا ث‪ ،‬قا د ‪ " :‬إن ا ه‬
‫مو ت ى بن ^ ^‪ ^١‬عثه الغ الم إن أ ح ب عب ا د ي إ ئ ال ذين يمش ون في ا لآرضبالنصي حة‪،‬‬
‫أصي ب‬ ‫زائب ؛ ئيمشون عأى ^‪ ^ £ ١‬إ؟ى‪ ،،^ ^ ^ ١‬بأا لرت ح ارء أو لهف ‪،٧١‬؛ن ‪ ٩‬أودت أن‬
‫عداي‪ ،‬نإن أ م حن عبادي إلي ال ذ ي بم تد ي‬ ‫عبجم‬ ‫حق‬ ‫م‬ ‫ورمحه م‬ ‫أغد ا ل آ م يمنداب‬
‫ث ‪٠٠‬‬ ‫ب ت ي ئ ة ا لم ؤم ن ز ال يم ت د ي بمح‬

‫‪Züheyr b. Abdirrahman, semavi kitapları okumuş olan Yezîd b.‬‬

‫‪Meysere’nin‬‬ ‫‪şöyle‬‬ ‫‪dediğini‬‬ ‫‪nakleder:‬‬ ‫‪Allah’ın‬‬ ‫‪Musa‬‬ ‫‪b.‬‬ ‫‪İmrân’a‬‬
‫‪vahiylerinden birisi de şöyleydi: “En sevdiğim kullarım, yeryüzünde‬‬
‫‪birbirlerine nasihat eden ve Müslümanların cemaatinden ayrılmayan‬‬
‫‪kimselerdir. Yeryüzü ahalisine bir bela indirmek isteyip de bu kullarımı‬‬
‫‪gördüğümde bu beladan vazgeçerim. En sevmediğim kullarım ise müminin‬‬
‫”‪kötü bir davranışını örnek edinip de iyi davranışlarını örnek almayanlardır.‬‬

‫(‪[ “)٧١٩٢‬ه‪/‬م' م آ ] حدثن ا أ ح م د بن ج عف ر بن ح م دان‪ ،‬ثت ا هم ذ الثؤ بن أ ح م د بن‬

‫ع ا ص م ‪ ،‬ثن ا‬ ‫أثو ال ننيزؤ‪.‬ح و حدثت ا أب و م ح م د شر حثا ن‪ ،‬ثن ا اثن أيي‬ ‫محا‬ ‫حئثل‪ ،‬ح دبئي أيي‪،‬‬
‫ا لخزطكد‪ ،‬ئ إن ن امه د ئ ء ش ‪ ،‬قا ال ‪ :‬ظ ص ئ زا د ئ ص رو‪ ،‬قات‪ :‬خ د ش هم د ا م حأى‬

‫بن عدي ايه راثي‪ ،‬ومحا ل ا ل ح ؤطي‪ :‬عبد ا ل ر ح م ن بن عدي‪ ،‬عن يريد بن ت بمزة‪ ،‬قات‪:‬‬
‫^ تيا;ة ضأ ض ‪ ،‬أ ك ضدي‬ ‫ا ث ث اا؛ايق قهؤقت ؛ي‪١ ،‬‬ ‫ص‬ ‫إ‪ 0‬ال ه محاآى ‪; ،‬ث وت‪:‬‬
‫*كب ع ض م ال دك ي "‬
‫‪Yezîd b. Meysere der ki: Allah şöyle buyurur: “Şehvetlerini benim rızam‬‬
‫‪için terk eden, gençliğini benim yolumda harcayan genç! Sen benim‬‬
‫”!‪yanımda meleklerimden biri gibisin‬‬

‫(‪ ] ٢٣٧/®[ -) ٧١ ٩٣‬حدثن ا أب و علي م ح م ذ س أ ح ن ذ بن ا لختن‪ ،‬ثن ا بشن بن موشى‪،‬‬

‫نحا ت ه ن ئ ضي ور‪ ،‬خدتثا إن نامح د ئ غثا ش‪ ،‬غذ ن ث ن ان ئن ن م الكثا ئ‪ ،‬غذ‬
‫س ا ل ح ك ماء كت بب ال ت‬ ‫حكي ما‬ ‫مبش بن ج‪ 1‬نج‪ ٤^ ^ ١‬صر يزيد بن منشزة‪ C‬ه ات‪ ٠' :‬إن‬
‫‪«o‬‬ ‫‪Yezîdb.Meysere‬‬

‫ئبئق ا في الن ا س محأؤ حى الل ه؛ غ ا ز إليهت إثلف م لأت ا الرمح ن‬

‫ح ك ما ‪ ،‬م‬ ‫م صح ما‬ ‫مائة زعيمتين‬
‫فيى ‪٠٠‬‬ ‫نه‪1‬دا ‪ ،‬و|ن ا‪3‬ل ة ل؛نالى ن مي متن من‬

‫‪Yezîd b. Meysere der ki: Bilgelerden biri bikmede d©lu üç yüz altmış beş‬‬
‫‪kitap yazdı ve bunları insanların arasında yaydı. Bunun üzerine Allah ona:‬‬
‫‪“Yeryüzünü nifakla doldurdun! Allah da bu nifakından hiçbir şeyi kabul‬‬
‫‪edecek değildir” diye vahyetti.‬‬

‫(‪ ] ٢٣٧/©[ -) ٧١٩٤‬حدق ا أيي ؤ م ح م د بن علي‪ ،‬في ج ماعة‪ ،‬قالوا‪ :‬ثنا م ح م د بن‬
‫نصير‪ ،‬ثن ا إن ن ا ج ي د بن غ ب ‪ ،‬ثن ا م خ بن محال ه‪ ،‬ص أيي راشد‪ ،‬ص يزيد بن مي سره ‪،‬‬
‫ق ش"‬ ‫نن وعب ا طال‬ ‫ظ ‪ " :3‬قات ص ث ى عي الغ الم‪ •/‬ت ن عمت ب م‬
‫‪Yezîd b. Meysere der ki: Hz. İsa: “Danışmadan iş yapan kişi, kendini‬‬
‫‪sıkıntıya sokacak yanlışlar yapar” demiştir.‬‬

‫ثق ا أب و‬ ‫إتاه_^ بن م ح م د‪ ،‬ثن ا أثو ا مي ع ا إل ئ د ي ي ‪،‬‬

‫حدت ا أ ي ‪ ،‬ثن ا ر‬ ‫ا‬ ‫(‪ -) ٧١٩٠‬ل‪٢٣٧/٥‬‬
‫ثن ا‬ ‫يننزفي>‪،‬‬
‫د ‪ ،‬ثن ا الحس ين ال‬ ‫حا‬ ‫زغب ‪ .‬ح و حدثن ا أبو م ح م د س حقا ن‪ ،‬تحا علي بن إت‬
‫الثؤ ئ ا خلازك‪ ،‬ق ا ال ‪ :‬ى إن نامح د ئ ء م ‪ ،‬غ ذ ئ ق ن ا ن م ث م ا ل حنص ؤ ‪ ،‬ص‬ ‫ط‬

‫م ‪ ،‬عن يزيد بن ن بمزة‪ ،‬قات‪ " :‬كا خ ش ا م ي خ ى ئ رميا غ ي الث الز‬ ‫جا‬ ‫ي حتى بن‬
‫مغلف يا ت حش‪ ،‬طناملف ا ل جناب وثمل وب‬ ‫أن عم‬ ‫بوت‪ :‬م ن‬
‫ا ل جناب ؤئثوبيه الغ جر‪ ،‬وكان م‬

‫ي ذ ز ابن زغ ب يمحى ئ ذ جاير‬ ‫"■لم‬ ‫م‬ ‫ال‬

‫‪Yezîd b. Meysere bildiriyor: Yahyâ b. Zekeriyâ’nın yemeği, çekirge ile‬‬

‫‪bitki kökleri idi. Şöyle de derdi: “Senden daha bol nimet içinde olan var mı‬‬
‫”!‪ ey Zekeriyâ! Zira çekirge ve bitki kökü yiyorsun‬نط‬

‫(‪ [ -) ٧١٩٦‬ه‪ /‬ح م \ ] و حدثن ا أبو بكر بن تالل ه ‪ ،‬ثن ا عتد الثؤ ن أخنت بن حمح ل‪،‬‬
‫ح دثني أيي ‪ ،‬ثن ا أبو الجن نزؤ‪ ،‬خ ا؛ثن ا صفوان بن غرو‪ ،‬ثن ا عتد الؤ ح م ن بن عدي‪ ،‬عن يريد‬
‫منشؤه‪ ،‬قادت ‪ ٠٠‬أخشن وا ص حابه ينم الله‪ ،‬محوالل ه ن ا أتمزق ا عن قؤ؛ دك ا د ت ثر حع‬ ‫بن‬

‫إ ص"‬
‫‪: “Allah’ın nimetlerini iyi değerlendirin. Zira‬لكل ‪Yezîd b. Meysere der‬‬
‫”‪Allah birilerinden nimeti aldı mı, artık onlara geri dönmesi pek zor olur.‬‬
 ‫‪Yezîd b. Meysere‬‬ ‫‪81‬‬

‫(‪ ] ٢٣٨/®[ -) ٧١ ٩٧‬حدثما إثز؛ ويلم بن مه د الثؤ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن إش حا ى‪ ،‬ثن ا قس ه مر‬

‫م ‪ ،‬ح دب ي أ ي‪ ،‬ثط أبو‬ ‫ح‬ ‫سع يد‪ .‬ح و حدثن ا أبو بكر بن مال ك ‪ ،‬ثت ا عتد الل ه بن أ ح م د بن‬
‫المغيرة ال ثزج بن محصا‪ caJ‬ثن ا أث ونا ج ز التن و خي‪ ،‬عن يزيد ب ن متشزه‪ ،‬قات‪ ٠٠ :‬كان ت أ‪-‬حثا ز‬
‫نف ا ق أن يختات في مشيته |دا‬ ‫إ ال بالعصا‬ ‫ين ش ي‬ ‫ال‬ ‫زا ن ي‬ ‫منه م‬ ‫إشرايب د الصغير‬
‫م‬ ‫بتي‬
‫ص ‪١١‬‬

‫‪Yezîd b. Meysere der ki: “İsrail oğullarının hahamlarının küçüğü olsun‬‬

‫”‪büyüğü olsun, yürürken gösteriş olmaması için asasız yürümezdi.‬‬

‫مه د الل ه بن أ خن ذ بن حق ل‪،‬‬ ‫ثن ا‬ ‫حدثن ا أبو بكر بن مال ك ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫(‪ -) ٧١٩٨‬ل‪٢٣٨/٥‬‬
‫بن محي‪ ،‬عن يزيد‪،‬‬ ‫قر ح‬ ‫ح د ب ي أيي‪ ،‬ظ أثو‪^ ١‬؛^‪ ،£‬ح د ظ ص‪-‬فؤان بن ع رو‪ ،‬ح د ب ي‬
‫لأهل ه‬ ‫ح‬ ‫نن ا كمن أت من ن ا يك ون م ن عتم ه‪ ،‬ويذب‬
‫ناسى وا م‬
‫ئ عتغ ال‬
‫‪ ٠‬كان إبرا مي؛ يع‬
‫ظ ‪٠ :3‬‬
‫بجا ‪ ،‬دك ا ن أغثت يمولون ئت‪ :‬أثذ ج يلق ا‪،‬عي وا ل م عت ا كي ن ا لث م ي ن ش‬ ‫ا ل م ه رول وا وديء‬
‫عثملق ؤئعمثا الم ه رول؟ مما ‪ ^ ١^ 3‬علته الغ الم‪ :‬ب س نالي إن أقم ش حثز ت ا عند‬

‫م ح مي ث ئ ه ر’‬
‫‪Yezîd b. Meysere der ki: Hz. İbrahim halka ve miskinlere koyunlarının‬‬
‫‪en besilisini yedirirdi. Ailesi için ise en zayıfım ve kötüsünü yedirirdi. Ailesi‬‬
‫‪ona: “Halka ve miskinlere boyunlarıma besili olanlarını kesiyor, bize ise‬‬
‫‪zayıf olanlarım mı yediriyorsun” deyince, o: “E ğ e r Rabbimden, malımın en‬‬
‫‪kötüsünü (fakirlere) vererek hayır bekleyeceksem benim malım ne kadar‬‬
‫”‪kötü demektir.‬‬

‫ثن ا‬ ‫(‪[ -) ٧١ ٩٩‬؛‪ ] ٢٣٨/،‬حدثن ا أبو م ح م د بن حيا ن‪ ،‬ثن ا م ح م ود بن أ ح م د بن ائثزج‪،‬‬

‫إسما عيل سر ع مرو‪ ،‬ثن ا ائقزغ بن محصال ه‪ ،‬غذ أيي راشد‪ ،‬عن يزيد بن ممبزه‪ ،‬محا د ‪ " :‬قات‬
‫ر ح م ون‬ ‫وف ظ‬ ‫الث الم‪ :‬ب حى أقولت محب‪ ،‬كن ا ث واصغون وكذللف رمحغ ون‪،‬‬ ‫ك‬ ‫عيسى ع‬
‫ر يم ضي من‬ ‫محا‬ ‫الن ا س مح ذللف اش‬ ‫ج‬ ‫مض ون م ن حوائ‬ ‫وك ما‬ ‫كذبلف ر ح مون‪،‬‬

‫س‪ 1‬م ‪Yezîd b. Meysere der ki: Hz. isâ şöyle dedi: “Size hak‬‬ ‫‪söylüyorum‬‬
‫‪ki ne kadar mütevazı olursanız o kadar değeriniz yükselir. Ne kadar‬‬
82 Yezîd b. Meysere

merhametli olursanız ٠ kadar size merhamet edilir, insanların ihtiyaçlarını

giderdiğiniz ölçüde de Allah sizin il^yaçlarınızı giderir.”

،‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثن ا عئد الل ه ن أ ح م د بن‬، ‫ن مال ك‬ ‫بك ر‬ ‫ ] حدق ا أبو‬٢٣٨/®[ “) ٧٢ ٠٠(
‫ قادت ثغ ا م ح م د‬،‫ ثن ا ابن أيي غاص بم‬،‫ و حدثن ا عئذ الثؤ بن م ح م د بن ج عفر‬،‫أيي ح‬ ‫ح د بن ي‬

‫ عن يزيد‬،‫بن مح د‬ ‫ر ج‬ ‫ عن ش‬،‫ حدق ا صفوان بن ع مرو‬،‫ ق ا ال؛ ثن ا أبو المغيرة‬،‫بن م ح ث ى‬

‫إ ن أ ح س م أ ن ث ك ون وا أ ص ما ء ال ثؤ‬ :‫أبمول‬ ، ‫ " " كا ن المسي ح ع ا ق ه ال ث ال م‬: ‫ قا ت‬،‫م مب ز ه‬ ‫بن‬
، ‫ وأرض وا م ن ال ي جزيك م‬، ‫ب ج و م‬ ‫ال‬ ‫وعودوا م ن‬ ‫زن وز بتي ادم قاعف وا عن م ن‬
'٠ ‫ق إ ق ة أ‬ ‫ص‬ ‫إ‬ ‫ال‬ ‫ؤأ ش ة و ا ا ر ة ق‬
Yezîd b. Meysere der ki: Mesih İsa şöyle derdi: “Allah seçkin kullarından
ve Ademoğullarımn nurlu kişilerinden olmak isterseniz size haksızlık edeni
affedin. Hastalığınızda ziyaretinize gelmeyeni hastalığında ziyarete gidin.
Size teşekkürü bilmeyenlere de ödünç verin. Size iyilik etmeyenlere de
iyilikte bulunun.”

‫ ثن ا م ح م د ثن‬، ‫ ثن ا ابن أيي ع ا ص م‬،‫ ] خض ا أبو ت ح م د بن حقا ن‬٢٣٩/®[ -) ٧٢ ٠١(

‫ قادت سب ع ت يزيد بن‬،‫ح‬ ‫ج‬ ‫ غذ عبد ا ل ر ح ض ئن أ‬،‫ ثن ا إ سما عيل بن عيا ش‬، ‫م ن ب ع‬
‫ ! ح ز قدع و‬0‫ إ‬: ‫تمول‬
‫ أ‬، ‫أى‬1‫ ^ثع‬١ ‫ فنن ك ثدعو غش رج د طنننففإنء‬0‫ إ‬٠٠ ; ‫ يموت‬، ‫مت ب ز إ‬

،‫ نإن ث ئ ت أئ زمحن ا إ ز يؤم ا لمام ة‬، ‫ وامئت حثنا ظن ك‬،‫ إن شئ ت اشتجمن ا للف‬،‫غلئلق‬
‫شا صا شآآ‬ ‫س‬‫وو‬

Abdurrahman b. Necîh bildiriyor: Yezîd b. Meysere’nin şöyle dediğini

işittim: “Sana zulmeden birine beddua edip durursan sonunda Allah şöyle
buyurur: “Başkası da böylesi bir şeyden dolayı sana beddua ediyor, istersen
hem seni,n hem de onun duasına icabet edeyim, isterseniz de dualarınızı
kıyamet gününe kadar erteleyeyim. Orada Allah’ın bağışlaması her ikinize
de yetecektir.”

‫ ثن ا عتد الل ه بن أ ح م د ثن‬،‫ ] حدثن ا أ ح م د س ج عف ر بن ح م دان‬٢٣٩/،‫)" [؛‬٧٢٠٢(

‫المسي ح‬ ‫ أن‬٠' ،‫ عن يزيد بن ممبزه‬،‫ ثن ا راشد بن ت ع د‬،‫ ثن ا أبو المغيرة‬، ‫ ح دب ي أيي‬، ‫م‬ ‫ح‬

،‫ إن اشنهلعإ م أن دكونوابل ه ا في سبي ل الل ه متن الخئ ا م‬:‫نكثه الغ ال م ” كان يقوأل أل ص حابه‬
 Yezîd b. Meysere 83

‫ ح ذ م حته ش جته‬°‫ق أل‬1‫ إل‬،‫تث ا آ‬،‫ أبله م ن ائ‬٤^ ‫ين‬

‫ ف‬:‫ت و ك اد> يقالث‬،‫ د ال‬،١^ ^ ،
" ‫هثف ر خ فيه‬ ‫فتذث ح ه م ا ثم ثث وئ إلى ن ك ايي‬
Yezîd b. Meysere bildiriyor: Hz. İsa şöyle derdi: “Allah’ın seçkin kulları
ve insanların aydınlık yüzleri olmak istiyorsanız, size zulmedeni affedin. Sizi
ziyarete gelmeyeni siz ziyaret edin. Geri gelmeyeceğini bilseniz dahi
birilerine borç verin ve size iyilik yapmayanlara da iyilik yapın.”

،‫ ثن ا عبد الل ه بن أ ح ن د بن حس د‬، ‫ ] حدثن ا أثو بكر بن مال ك‬٢٣٩/®[ -) ٧٢٠٣(

‫هأا ل‬ " :3 ‫ ه ا‬،‫بزة‬
‫ ض يزيد بن ث م‬،‫ ن ع مرو‬0 ‫ حدثن ا صفوا‬،‫ائننزؤ‬
‫ج‬ ‫ ثن ا أب و‬،‫ح دث ي أيي‬

.١‫ نلء ق ز أي ت ظى ؛‬، ^ ٧ ‫ ج‬، ‫الت‬ ‫ إ؛دق أ ظ م‬،‫ ظ زث‬: ’٢^ ١‫مؤ غي‬ ‫وه‬ ‫مح‬

:‫ وأموت تمسي‬1‫ هأتر ك ه‬٧^١^ ١‫ توط أ ثي‬،3^ ‫ وأبة‬، ‫ وأنت ثئ ا م ذب ك‬،‫ب ث ن ي ي ب ق مفلننثت‬
" ‫اتغ اء محللث‬ ‫ذ ل ك إ ال‬ ‫ ؤت ا و ك ئ‬،‫مم ض ل زطء الفراش‬ ‫إل‬ ‫يا صت’ إةل ق‬

Yezîd b. Meysere der ki: Eyyûb peygamber şöyle derdi: “Rabbim! Bana
mal da, çocuk da verdin. Hiç kimse kendisine yaptığım bir haksızlıktan
,dolayı kapımı çalmadı ki sen de bunu biliyorsun. Bazen bana yatak serilir
»!ancak nefsime: «Ey nefsim! Sen yataklarda yatmak için yaratılmadın
derdim. Yataklarda yatmayı sırf senin rızan için terk ettim .”

‫ثن ا‬ ،‫ ثن ا م ح ث د س ا لخشن بن قس ه‬C‫ ] حدثن ا ث خ ئ د بن علي‬٢٣٩/®[ ")٧٢٠٤(

‫غذ‬ ‫ حدقتي صفوان بن‬،‫ ثن ا عتذ القدو س بن اخل ح ا ج‬،‫م ح م د بن ع م رو الم زويي‬
‫جئ ثت‬ ‫هل م‬ ،‫م زالزلي‬ ‫ال‬ ‫ نث ا ائ ش الل ه ايوث بذه ابسم النالي) ؤا‬٠' :‫ قات‬،‫تريد بن ممبزة‬
‫ أ خت ن ق زي ا لآرثا ب ؛ثب ي‬: ‫ىد‬ ‫إل‬ ، ‫ث زث ش ش ذ‬ ‫ص‬ ‫ ز‬،‫ص ا ض ن ب ن ال د ك ر‬
‫شتيء‬
،‫للف‬/‫قد د خ ه ذ‬ ‫؛ ال‬ ‫قش ئ غأ‬ ‫ئ‬ ‫ثق‬ ‫إل‬ ‫ ء‬، ‫والزل ذ‬ ‫ك ه م‬ ‫ قذ‬، ‫أ خ ن ث إ إل‬
3 ‫تحنيه ا ل ما‬ ‫ ئم ن د؛‬،٤^ ‫ءأ ح ذ ت <ئإلق طثت و م غ ت محي ءث س ث ح ون ا تيني وبس ك‬
‫عدوي إبلي سبال ذ ي صثع ث إلي‬ ‫لو ب مإل‬ ،‫ا ل ما ل والول د عن ذكرلث‬ ‫حب‬ ‫ ث ال تشعل ة‬،‫ؤائزثذ‬
" ‫ محكي إبلي س م ن ف ذا ف خا مغكزا‬:‫ قات‬،‫ح تدت ي‬
Yezîd b. Meysere der ki: Allah, Hz. Eyyûb’u malını ve çocuklarını alarak
sınayınca elinde Allah’ı zikretme ve O ’na hamd etmeden daha iyi bir şey
kalmadı. Bundan dolayı şöyle dedi: “Ey rablerin Rabbi! Bana iyilikte
bulundun ki bundan dolayı sana hamd ederim. Bana mal ve çocuk verdin ki
84 Yezîd b. Meysere

bunlar kalbimde girmedik yer bırakmadılar. Sonra bunları aldın ve kalbimi

bunlardan arındırdın. Şimdi seninle aramızda girecek bir şey kalmadı. Kime
mal ve çocuk verdin de bunlar seni zikretmekten onu alıkoymadı?
Düşmanım iblis bana yaptığın bu iyiliği bilseydi beni kıskanırdı.” iblis de
bu durumu çok garipsedi.

،‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثت ا عند الثؤ بن أخن ت بن‬، ‫ء حدثن ا أبو بكر بن مال ك‬٢ ٤ ٠/ ‫ [ ه‬-) ٧٢٠٥(
‫في ما‬ ‫> يريد بن ممبزه‬b\3r ‫ قادت‬،‫ خ ا؛ثن ا تنف ران بن ضزد‬،‫ ثت ا أبو ائئ نجزؤ‬،‫حدبغي ش‬
:‫ زش‬،‫ ز ال ي بدللث‬، ‫ إذا ل؛اك ز ي و في ؤي ه لق فأنكن غ ي وا م ح ب‬٠' :‫ ثق ون‬، ‫هث ا‬

،‫بث يزيد بن م بمره‬

‫م‬ :‫ قات‬،" ‫بملئ ون‬ ‫ن ا ال‬ ‫ واغفر ؛ي‬،‫ثؤاخذني بن ا ثئول وذ‬ ‫الل ه م ال‬

‫ويد‬:‫بتآ‬
‫م‬ :‫ ظت‬،" ‫ ؛ ه ظ ق ض م م‬١^ ” ‫ ؤ ال‬،‫ه غقئء‬ ‫يي ج ئ‬ ‫ " ا;ذ إوا و د‬:‫ث وت‬:
‫أيه ا‬ ، ‫ زأؤم غأى قنين ا نك ز ائنؤ ج‬، ‫ا ي ن د ن خ افتلف في ئشثا‬ ‫الل ه م‬ " :‫ مولت‬،‫ين م س رة‬
‫ وعد؛ في‬،‫مم كثن ون‬ ‫ج‬ ‫ان يم في ه و‬ ‫ص‬ ‫؛؟ وأتن تك ونون‬،‫ال؛ا حم ا د ؤوا أتن أقء ؛نز‬
٠٠ :‫ زيئ و لأ‬،" ‫ثتره‬
‫ثقئ عون الم ي ت إ ز م‬
‫ يا ع ا فرن م‬،‫ وئ ث ى ل\لآبزار ال؛لا كرين‬،‫؛ محوي نأك و ت‬

‫ر غش‬ ‫وم أ نم‬ ٤^ ^ ١ ‫ثنفئري ن؛ر ظ رأيت ي‬ ‫أ ال‬ ^٣^ ١‫ أ؛ثها‬، ‫ أغم عد؛ ئب ي‬1‫زئمح ز إدم‬
" ‫فآا لوت‬، ‫ ذ و ن ل أ ن ي ا الؤت‬: ‫أ ي أ ؤ م‬ ‫ص‬ ‫يي‬ ‫ال‬ ‫تنئ ي‬ç ijfe ‫م‬ ‫ ض‬، ‫ب م ذال ق‬

Safvân b. Amr der ki: Bize ulaşana göre Yezîd b. Meysere derdi ki: “Biri
yüzüne karşı seni tezkiye ettiği zaman bunu reddet, ona kız, bunu onaylama
ve: «Allahım! Söyledikleri şeylerden dolayı beni sorumlu tutma, bilmedikleri
.”şeylerden dolayı da beni bağışla» de
Yezîd b. Meysere yine: “öncelikle Allah'ın üzerinizdeki haklarından
.başlayın. Yapmanız gereken şeyleri Ailah’a öğretmeye kalkmayın!” derdi
Yezîd b. Meysere yine şöyle derdi: “Allahım! Senden olan korkumuzu
!kalplerimizde kıl. Kalplerimizden ölüm zikrini eksik etme. Ey insanlar
Bugün nerede olduğunuzu, yarın nerede olacağınızı unutmayın! Bugün
evlerinizde konuşurken, yarm mezarlarınızda suskun kalacaksınız. Şükreden
:iyi kullara ne mutlu! ölüye mezarına kadar eşlik etmenize ve ölünün size
Yazıklar olsun size! Yarın benim durumumda olacaksınız!» demesine«
rağmen hâlâ gaflettesiniz!”
 ‫‪. Meysere‬ء ‪Yezîd‬‬ ‫‪85‬‬

‫‪Yezîd b. Meysere yine şöyle derdi: “Ey nefis! Dünyada gördüklerinden‬‬

‫‪ kadar da görmediklerin vardır. Ruhlar gibi hiçbir iz‬ه ‪ibret almaz mısın? Bir‬‬
‫”‪bırakmadan veya sığır sürüsü gibi peş peşe ve sırayla gideceksiniz.‬‬

‫(‪ -) ٧٢٠٦‬ل ه‪ /‬م ‪ ] ٢٤‬حدثت ا أثو بكر بن مال ك ‪ ،‬ثئ ا عبد الثؤ بن أ ح م د بن ح ق د ‪،‬‬
‫خ م أيي‪ ،‬تحا ع ئ ئ إ ش غا ة ‪ ،‬ثغ ا مه د ال م مبي ائ ذ ا محازك‪ ،‬ث إ إت ن ا عيد ئ عقا م ‪،‬‬

‫م ‪ ،‬غ ذ يزيد بن م يت رم‪ ،‬ئ ا ‪3‬ت ‪ '٠‬إن ا م ح د مح محس‬ ‫ح د ب ي أثو س ن ن ه ‪ ،‬ع ن ي ح ش بن‬

‫ا لمنص ة ؤنا لث عند الل ه م ن حئر ءثذكزه الل هبعقس ئ ا تلفت م ن حقثاياة‪ ،‬ق خز ج م ن عنه‬
‫قيبة الئث‪ ،‬إن بعته محلهزا ‪ ،‬ويمبصة إن‬
‫م‬ ‫يئث رأ‪°‬س الذب ا ب من الد موعمحم ن حشثة الله‪،‬‬
‫م ح ة ض نب ث "‬

‫‪Yezîd b. Meysere der ki: “Bazen kul Allah katında hiçbir iyiliği yokken‬‬
‫‪hastalandığında Allah daha önceki günahlarını ona hatırlatır.‬‬ ‫‪Allah‬‬
‫‪korkusuyla da gözlerinden sinek başı gibi yaşlar dökülür. Sonunda Allah ya‬‬
‫‪günahlarından‬‬ ‫ثاآآل آل امم‬ ‫‪bir şekilde onu iyileştirir ya da aynı şekilde ruhunu‬‬
‫”‪alır.‬‬

‫م‪،‬‬ ‫ح‬ ‫(‪ [ -) ٧٢٠٧‬ه ‪ ] ٢٤٠/‬خ ا؛ثن ا أب و بكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا ص د الل ه بن أ خن ذ بن‬
‫و حدثن ا أث و‬ ‫ح دب ي أيي‪ ،‬ثن ا أبو المغيرة‪ ،‬حدثن ا صفوان بن غ ب ‪ ،‬عن يريد بن م ئت ز م‪ .‬ح‬
‫بكر م ح م د بن أ ح م د المودن ‪ ،‬ثئ ا أيوا لخشن بن أتان‪ ،‬ثن ا أثو بكر بن عبيد‪ ،‬ثن ا م ح م د بن‬
‫م ‪ ،‬ث إ ب ث از ن مه د ال م اواري‪ ،‬ظ بقثئ‪ ،‬ص صفوان ئن عنرو‪ ،‬غذ غزي بن‬ ‫ك‬ ‫ا‬

‫ثد غ‬ ‫ولم‬ ‫وول دا‪ ،‬ءأؤعى‬ ‫ماال‬ ‫محي‪ ،‬عن ثرين بن مي سره؛ " أن ر ج ال ‪ ،‬مم ن مص ى ج م غ‬
‫وابى ئ ز ا و ج ع د علته با ش وسم تن‪ ،‬و ج ع د عقه‬
‫م‬ ‫م ن أصن ا ف ‪ ^ ^ ١‬إ ال اب ح ذه‪،‬‬ ‫صن ما‬

‫حزمئ ا م ن غ ل مانه ث أ ج م غ أ ه وص نع لهب محلثائ ا وثمع د ع ز ت ريره‪ ،‬ورئع إ خذ ى رجلته‬

‫انعمي ل م هن‪ ،‬قت‬ ‫ثا ئ مس‬ ‫عأى ا أل ح ن ى وهب ؛آك ل ون‪ ،‬ئنئ ا قزغ وا ش طعام هأ ‪ ،‬قات‪:‬‬
‫رجل‬ ‫م ن *ك ال م ه خ ر أ ن د إ ي ظ ئ ال ت ي ‪ ،‬قي هيئة‬ ‫م ئ‬ ‫بجلف‪ ،‬قات‪ :‬ث م‬ ‫نا‬ ‫جنن ت‬
‫عقه غنث ان م ن اقا ب‪ ،‬في عنقه م ح اله مشبهب ال م سا كي ن‪ ،‬مم زع الب ا ت معه أئزعة ونو‬
‫^‪ ١‬ق ن ب م م ‪،‬‬ ‫ع ر و ش ه ‪ ،‬يؤثث ؛قه ت ي ل ة ‪ ،‬ق ش ‪ :‬ظ أئ ث؟ ؤظ ثأئب ق؟ قأ د ‪١ :‬‬
‫قات‪ :‬فا ر ت د إ ي تز ال ئ ز‪ :‬ن ق ث ذ ا ال ن ي‬ ‫م ‪،‬‬ ‫نز الئ ا ؟ قا د‪:‬‬ ‫تج‬
‫ب‬
‫م‬ ‫قالوا‪ :‬إقل ق‬
‫افدي‪،‬أ هأ‪-‬ح موه بهيئته‪ ،‬قا ‪ : 3‬ي د ن ث ز وثع ه م ؟ د\لوا‪ :‬هد س ك‪ ،‬ث أ أ ق د أ بمانا مم زع‬
‫بزغ ي‬
86 Yezîd b. Meysere

:‫ ق اوئا‬،‫إليه ا ل ح رس‬ ‫ب‬ ‫ ثو‬:‫ محات‬،‫ وه و عل ى فزاشه‬:‫ محالأ‬، ‫اقت ا ت مع ه هي أث ث ب ن ا ال ر ر‬

‫ه لما‬ :‫ قات‬،،^ ^ ١ ‫وأخبروه أدي مللق‬ ‫مم‬ ‫ ثادع وا لي نزث‬،‫ نح ز‬:‫ث أ بما ؟ ه ات‬ ‫ج‬ ‫قذ‬
‫ ل ي ز نشئ‬3 ‫محا‬ ‫صوا م ئ د ه ز‬-‫ الما*رإ ظ‬٤^ ،٤^ ^ ٧ ‫؛‬١^ ١ ‫ت مئ وة أنم ي عثه م‬

‫ت‬3 ‫ي ؟ ظ‬ ‫ ف د أ غ ذ ت ث ه أ ظ‬: ‫ زوئلو؛ ه‬، ‫ وئلو؛ لت قؤ ال ه‬: ‫ي ت ن د غ ز‬ 3 ‫ قا‬، ‫ش ن ت‬

‫ ها ز‬،‫ك ن ا أن ث صائغ‬ ‫مال‬ ‫في‬ ‫ثاصأ ج‬ ‫ مح ز‬: ‫ ثق ا ل‬، ‫ فد خ ل عآثه‬:3 ‫ ظ‬،‫ئأوئه ئأ حتزوه يذبلف‬
‫ لمنلث الئة‬:‫زام‬ ‫جئ‬ 3 ‫ مما‬،‫ وأ حض ر ن ائث بس يديه‬،‫ل ن ت بخ ا رج منه ا حش أ ر غ شنلث‬
:3 ‫ صا‬، 3 ‫ هأبطى الل ه ا ك‬،‫ر لزبى‬ ‫ح‬ ‫ مائش ثعلتنى عن عب ا دة ن ز ونئغس ى أن أب‬،‫ب ن ما ل‬
‫ وكن ت‬،‫ب ن أز ي‬ ‫ك‬ ‫ثن ى عث‬ ‫زئئث ك ب ظ‬ ٧ ^ ١ ‫ وض؛غ ا قي أعين‬،‫ح‬ ‫م‬ ‫تيس ي زقن‬ ‫نم‬

‫يد حلون؟ أنز ب ك نث ح هلب‬ ‫ ل حون‬1‫ فتد ح د وي حضز عظ د شه الص‬C‫ لملوك‬١ ‫ئ ح ص ن د د‬

‫تقذ ق ض‬ ‫إل‬1 ‫قك خو ن؟‬ ‫ال‬ ‫ه ادئ ايض<قف‬ ‫ ؤيئ ل ي‬،‫^ وال ث أ ئ ة قمح خ‬ ١ ‫تئ\ث‬
‫ ق ا ن ت ألؤم فيه‬،‫محن ا ص علتلف‬ ‫إل‬ ‫ ؤل ؤ أنققثيي في تبي ل الل ه‬،‫ال ح ن ث ز ال أثعاص ى‬ ‫ني ل‬ ‫في‬
‫ ئف ك ذ؛ م و ه‬،‫ببؤ‬ ‫ئ‬ ‫وئ‬ ‫ محمنتل ئ‬، ‫ دم من ز ر ا ب‬1 ‫ل ب ئ ن أال وأنت م ظ بني‬ ‫|دما‬ ،‫بش‬
‫ ون خ ل ح دي ث‬، ‫' ال ث يا ق لين ا‬٠ ‫ ئن ا ث‬،‫ وثفس نثلف الم ؤ ت روخه‬، ‫ ف ا حذروا‬،‫ائن ا لأ‬

‫جب ت ه م غ د بمص‬
Yezîd ‫ط‬. Meysere anlatıyor: ‫ ع ء ^ه‬1‫ إك‬topluluklardan bir adam birçok mal
biriktirdi ve birçok çocuk yaptı. Mal olarak ne kadar çeşit varsa da
hepsinden edindi. Bir saray inşa edip bu saraya iki tane de sağlam kapı
yaptırdı. Kapılara kölelerinden bekçiler koyduktan sonra da tüm ailesini
toplayıp onlara ziyafet verdi. Onlar yemeği yerken kendisi divana uzandı, bir
ayağım ötekinin üzerine attı ve onları izlemeye koyuldu. Yemek işini
bitirdiklerinde: “Ey nefts! Yıllar boyunca bu nimetler içinde olacaksın; zira
yetecek kadar mal biriktirdim” dedi. Ancak sözünü henüz bitirmişken, ölüm
meleği bir adam sürerinde saraya geldi. Eskimiş giysileri ve omzunda
heybesiyle yoksulları andırıyordu. Kapıyı öyle bir çaldı ki adam, divanının
üzerinde ürktü. Köleler hemen fırlayıp: “Sen kimsin ve ne istiyorsun?” diye
.sordular. Adam (suretindeki ölüm meleği): “Bana efendinizi çağırın!” dedi
:Köleler: “Efendimiz senin yanına mı çıkacak?” diye çıkıştıklarında adam
Evet! Siz onu çağırın!” dedi. Bu arada efendileri, haber salıp kapıyı çalanın“
kim olduğunu sordu. Köleler gelen adamın halini ona anlattılar. Efendileri
 Yezîd b. Meysere 87

onlara: “Adama şöyle şöyle yapsaydınız ya!” deyince, köleler: “Dediğin gibi
yapıp onu kovduk!” karşılığını verdiler.
Bir süre sonra aynı adam geldi ve bu defa ilkinden daha sert bir şekilde
kapıyı çaldı. Efendi yine divanının üzerine uzanmıştı. Kapı çalınınca köleler
yine fırladı ve: “Yine mi geldin!” diye çıkıştılar. Adam: “Evet! Efendinizi
çağırın ve benim de ölüm meleği olduğumu ona bildirin!” dedi. Köleler
adamın bu sözünü işittiklerinde korku içinde uysal bir hale girdiler.
Muhafızlar hemen koşup ölüm meleğinin söylediğini efendiye aktardılar.
Bunun üzerine efendileri: “Ona güzel sözler söyleyin ve giderken yanında
birilerini de alacak mı diye sorun” dedi. Muhafızlar çıkıp ölüm meleğine
bunları söylediler. Bunun üzerine ölüm meleği içeri girdi ve adama: “Kalk ve
malların konusunda ne yapacaksan hemen yap! Zira senin canını da
almadan buradan çıkmayacağım!” dedi ve adamın tüm parasını getirip
önüne yığdı. Adam parasını önünde görünce: “Allah sana lanet etsin ey mal!
Rabbime ibadet etmeme ve kendimi ona vermeme engel oldun!” demeye
başladı. Ancak Allah, adamın malım dile getirdi ve mal, adama şöyle dedi:
“Bana neden sövüyorsun İri? Oysa benim sayemde insanlar içinde seçkin
kişilerden biri göründün. Bu k o n u m u ^ benim sayemde gelmiştin. Kralların
yanına istediğin gibi girebiliyordun, oysa Allah’ın salih kulları içeri
alınmıyorlardı. Kralların ve seçkin insanların kızlarını istiyor, onlarla
evleniyordun. Oysa Allah’ın salih kulları bu kızları isteyince onlara
verilmiyordu. Sen beni pis işlerde harcıyor ve ben de sana karşı
çıkmıyordum. Oysa beni Allah yolunda harcasaydın asla sana karşı
gelmezdim. Onun için bugün sövülmeye sen benden daha layıksın! Ey
Âdemoğulları! Her ikimiz de topraktan yaratıldık. Ama kimimiz günah olan
şeylere, kimimiz de iyi olan şeylere dayandık.”
Yezîd ekledi: Mal, kişiye işte böyle der! Onun için dikkatli olun. Daha
sonrasında ise ölüm meleği adamın canını alınca adam öldü.

‫ ثن ا ي حيى بن‬،^ ١^ ١ ‫ ثن ا أبو ش عي ب‬،‫ ] خض ا محم د بن تغني‬٢٤١/®[ -) ٧٢٠٨(

‫أفد‬ ‫ما‬ :‫ ن ج د ت في كثا ب يزيد بن ممبزة‬:‫ ثمالأ‬،‫ ثت ا صمزان س عنرو‬،‫عئد الئؤ‬
" ‫ و ي ن ش ح و منه ا ا ل ح صوريون؟‬،‫ريي الثاي‬ ‫ إثه ا يتل‬6‫ا ل ئ ه وة في الج ث د‬
88 Yezîd b. Meysere

Safvân b. Amr der ‫لكا‬: Yezîd b. Meysere’nin kitabında şunun yazılı

olduğunu gördüm: “Şehvetin beden üzerinde ne ağır bir baskısı vardır.
Yangına benzer ki içi hasır gibi kuru olanlar bu yangından nasıl
kurtulabilir?”

‫ ح دت ي‬، ‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثن ا عئد الئؤ بن أ خن ن بن‬،‫ ] حدثن ا أ خن ذ بن ج عف ر‬٢٤٢/®‫)" ل‬٧٢ ٠٩(

،‫ عن تزيد بن مي سره‬،‫ عن أيي راشد‬،‫بن عي ا ش‬ ‫إل‬ ‫ه‬ ‫حدثن ا إن ما‬ ،‫بن ص‬ ‫م‬ ‫ تحا ال‬، ‫أ م‬
" ‫م ا‬،‫ محكان"يعم ى على أل الد‬،‫أو ال د‬ ‫ص‬ ،‫م م نكيغ ه مميزه تس ه ) ل ظي‬1‫أثق ثزؤغ ا م‬

Ebû Râşid bildiriyor: “Yezîd b. Meysere miskin, yoksul, huysuz ve

çocukları olan bir kadınla evlenmişti. Kadının çocuklarına da harcamada
bulunurdu.”

‫ ح دب ي‬، ‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثغ ا عتد الل ه بن أ خن ذ بن‬،‫حدت ا أ خئ د بن ج عفر‬ ‫ا‬ ٢٤٢/ ‫ ل م‬-) ٧٢ ١٠(
‫ عني حيى بن‬، ‫ ص ن ث ن ا ن بن ن ا م‬،‫ خ ا؛ثن ا إن نامح د بن عيا ش‬،‫بن ص‬. ‫ ثقا ا ل ح كم‬،‫أ ي‬
" ‫^ مم د قثت‬١٣ ‫ " م ن رد‬:‫موت‬ ‫كا ذ ؛ ا‬ ‫ غذ ويد بن ممبزه أثة‬،‫بي‬
Yezîd b. Meysere, “Dilenciyi geri çeviren onu öldürmüş gibidir” derdi.

‫ثن ا‬ ، ‫ حدل؛ي \ل‬،‫ ثن ا عئد الل ه بن أخنت‬،‫حدت ا أخنن بن ج عف ر‬ ‫ا‬ ٢٤٢/٠‫ ل‬-) ٧٢١١(
‫ بعسى قرين بن‬:‫ مولت‬،‫ ش م ع ت أبا راشد‬:‫ فات‬،‫م ح م د بن ح زب‬ ‫إ‬ ‫ ث‬،‫ثرين بن هم د نبه‬
‫ بأ ح ز جته‬، ‫م أي ي ونف ن يأ ي ش س ح م ة‬ : ‫رين ة‬ ‫ ش‬3 ‫ ق ا‬،‫ هثزمته‬،‫ريم لت‬ ‫ت بمرم إ؟ى‬
،" ‫ أعطني حم ي‬٠٠ :‫ لعريمه‬3 ‫ بأ د ا‬،‫ ممع د غش ركن م ن أرك ان ؛ئي ش ؤ‬،^ ^ ،^ ١‫ى‬
‫ انقع إإل ظي إلال‬٠٠ : ‫ قات ه‬،‫صثلث إي‬‫ أخا‬:‫ امءإل؟ "قات‬:‫ قات‬،‫لقاضئ‬
‫ اليم ا‬: ‫قا د ه‬
‫ دوم ن ي‬1‫ " وم‬:3 ‫ ظ‬،‫< ماف‬- ‫ي ا الما<ءبي ح ش تدبغ إ؟ئلق‬-‫ ائ‬، ‫ قآ أب\ ي و ن ف ن‬: ‫ ه م ك‬٠٠ ، ‫مح \ ئلئ‬
‫ال يومئ ون ح ى ي ح ك م وف‬ ‫ك‬ ‫ <ؤذ ال ورب‬:‫أرصى " نقد ئ لط ؛ل ه ر عا؟ى‬ ‫ال‬ ‫أن دكثمني‬

Muhammed b. Harb bildiriyor: Ebû Râşid’in şöyle dediğini işittim: Ebû

Yûsuf Yezîd b. Meysere beni, verdiği borcu almak üzere bir alacaklısına
gönderdi. Ben de gidip adamın yanında durdum. Adam bana: “Ebû Yûsuf a
söyle, gelsin de hakkını benden alsın!” dedi. Bunun üzerine Ebû Yûsuf u
mescidden çıkartıp oralarda bulunan bir kilisenin sütunlardan birinin
üzerine oturttum. Ebû Yûsuf adama: “Bana hakkımı ver!” deyince, adam:
 Yezîd, b. Meysere 89

“,Kadıya gidelim!” karşılığım verdi. Ebû Yûsuf: “Neden?” diye sorunca

adam: “Onun huzurunda seninle davalaşmak için!” karşılığını verdi. Ebû
Yûsuf adama: “Hakkımı ver veya çekip gir!” deyince bu sefer ben: “Ey Ebû
:Yûsuf! Kadıya gidin!” diye araya girdim. Ama Ebû Yûsuf şöyle dedi
Kadının bana hoşlanmayacağım sözler söylemeyeceğini kim garanti“
edebilir? Oysa Allah şöyle buyurur: “Hayır‫ ؟‬,Rabbine and olsun ki
a r a la r ı n d a ‫ ؟‬ekiştikleri şeylerde seni hakem tayin edip, sonra senin
verdiğin hükmü i‫ ؟‬lerinde bir sıkıntı duymadan tamamen kabul
etmedik‫ ؟‬e inanmış olmazlar. ”1
‫ ثن ا م ح ئ د شر‬،‫ ثن ا يزيد‬،‫ حدبني أيي‬،‫ ] حدثن ا أ خن د بن عتد الثؤ‬٢٤٢/®[ “) ٧٢١٢(

‫ أ ة يزيد تأ ت ا محا س بن ال ول تد أ ذ ث ز خ‬، ‫م‬ ‫ غذ ي خ ى بن‬،‫ عن أ ي زايي‬،‫ح ر ب‬

‫ فتص د ق به خ ز با غ منزل ه ا إل ي‬،‫ وأنهبا غ ن ا كا ذ لت م ن شيء‬،‫ ويكسه في ي جئ‬0‫عءإاء‬
‫بي‬
‫ش أ غي د ق ج‬ ،‫ت‬ ‫مح‬ ‫ م نم‬١! ^ ١ " : ‫قو ت بم د ئلل ق‬ ‫ال‬ ‫ وأتت ك‬، ‫ ث ذ ئ‬٤١١٤٠
‫ه‬ ‫ خ ر م ح ة‬١^ : ‫ث و ال‬ ‫م ق‬ : ‫ ظت‬، " ‫؛كف‬

Yahyâ b. Câbir bildiriyor: Yezîd (b. Meysere), Abbâs b. el-Velîd’den

kendisine verileceği maaşın kayda geçilip dağıtılmasını istedi. Elinde
bulunan tüm malları da satıp sadaka olarak dağıttı. Hatta oturduğu evi bile
sattı. Satıp dağıttıktan sonra da: “Allahım! Bu yönde bir mazeretim
kalmasın. Allahım! Tez vakitte ruhumu al” dedi. Çok zaman geçmeden de
Allah ruhunu aldı.

‫ ثن ا ي حيى بن‬،‫ا ل حرايي‬ ‫ ثن ا أبو ش عي ب‬،‫مغئ ر‬ ‫ ] حدثن ا ئ خ ئ د س‬٢٤٢/®[ -) ٧٢١٣(

، ‫ عن ثريد ئن نبم مه‬،‫ ثت ا ع د الؤ ح م ن ن عدي انهزائ‬،‫ ث إ صفزان س غن رو‬،‫عئد الل ه‬
‫نا‬ ‫م ن حلم ي‬ ‫ثتلع ن ل ه ا قلعا‬
‫مال‬ ،‫ ط ائعين‬،‫ أ ث ي إ أن ئدغث وا ا ل حغه‬٠٠ : ‫ يقولط اللت سا ر‬: ‫قا د‬
" ‫ وهو دراري الئومي ئ‬، ‫ز ال نه ارا ط‬ ‫ف ال‬
‫ال ساعه ل‬ ‫عملوا ل ه ا عن‬
Yezîd b. Meysere der ki: Allah (kıyamet gününde insanlara) şöyle
buyurur: “Gönül rızasıyla Cennete girmeyi kabul etmediniz! Bunun için
kullarımdan Cennet için öyle bir topluluk ayıracağım ki ne gece, ne de

1Nisâ Sur. 65
90 ibrâhim b. EbîAble

gündüz bir anlık da olsa, tek bir amelde dahi bulunmamışlardır. Onlar da
müminlerin çoluk çocuğudur.”

‫ ثن ا ي حش بن‬، ‫سث اتي‬

‫ا ل حزا‬ ‫ج ب‬ ‫ ثن ا أب وش‬،‫\ا \ ء حدق ا م ح م د بن معمر‬/ ‫ [ ه‬-) ٧٢١ ٤(
‫ " إ ن‬:‫ قا ت‬،‫م زه‬
‫ ع ن ي ريد ب ن م ب‬،‫ ثن ا أث و إ ن خ ا ق ال ت ه زان ي‬،‫ ثن ا صف وان ب ن ع م ر و‬، ‫عئ د الل ه‬

" ‫ي ن ه م هز خ ا جه‬
‫ ف‬، ‫م ال م‬ ‫ذ‬ ‫م‬ ‫ال ق نحا ر إذا ط ث ال خاؤ غ ر م ق د لح زيوا‬
Yezîd b. Meysere der ki: “Allah bir topluluğa içkiyi musallat ettiği zaman
o toplum Allah’ın gözünden çıkar ve onlarla artık hiç işi olmaz.”
Yezîd b. Meysere, Ümmü’d-Derdâ’dan rivayetlerde bulunmuştur.

Takrîb785, Takrîtı 2785, Takrîb 3661

ibrâhim b. Ebl Âble

Onlardan biri de güvenilir bir Kur’ân hafızı, ilmi ve kıraatiyle herkese
faydası olan, dinleyenleri doyuran, vaaz ve nasihatlerinde güçlü ve belîğ
biri olan ibrâhim b. Eb! Able’dir.
‫ ثن ا أبو‬، ‫ ثن ا م ح م د بن عتيد ا لخن م الثي‬،‫ ا خ ا؛ثت ا ن ق مان بن أخنت‬٢٤٣/٥‫ ل‬-) ٧٢١٧(
‫مح د م ال و ي د بن‬ ‫ ه اتت‬،‫ ^ ؛ بن ش عب إ ه‬١^ ‫ عن‬، ‫ ثن ا صمره بن رمحع ه‬،‫م حي بن الن ح ا س‬
‫أم د وعقل ت‬ ‫ت ثا‬
‫ق ا لأ‬ ،‫ ئلميني ع م بن عبد اخل ري ر‬،‫ فتك ل م ت‬،‫ ظمزني‬،‫ع د النيل ي‬
" ‫المل و ب‬ ‫مئ‬ ‫ن و عفو ن ش ت‬

İbrahim b. Ebî Able der ki: Velıd b. Abdilmelik geldiği zaman emriyle
bir konuşma yaptım. Ömer b. Abdilazîz benimle karşılaşınca: “Ey ibrâhim!
Gönüllere işleyen bir konuşma yaptın” dedi.

‫ ثن ا أبو‬،‫ ثت ا م ح م د بن عتيد بن اد؛‬، ‫ ] حدثن ا نلت مان بن أ خن ذ‬٢٤٣/®[ “) ٧٢١٨(

‫ قا د لى ال ول د بن عبد‬:‫بن أبي عتله‬ ‫إب راهي م‬ ‫ قادت قات لي‬،‫ ى خنزة‬،‫م حي س ث ح ا س‬
‫الموم غن على فعل ه‬ ‫أ مر‬ " :‫ ممات‬،‫ قي ك ذا وكذا‬: ‫ في ك إ ثخت م الم نان؟ ثمل ت‬:‫ا ل مل ك‬
٠' ‫م ؤ ق ال ب‬ ‫تجلم ن ي خ‬

İbrâhim b. Ebî Able bildiriyor: Velîd b. Abdilmelik bana: “Kur'ân’ı kaç

günde bir hatmediyorsun?” diye sorunca: “Şu şu kadar günde” karşılığım
 ‫‪ibrâhim b. EbîAble‬‬ ‫‪91‬‬

‫‪verdim. Bunun üzerine: “Müminlerin emiri (Ömer b. Abdilazîz) yedi (veya‬‬

‫‪üç) günde bir hatmediyor!” dedi.‬‬

‫(‪- ] ٢٤٤/®[ -) ٧٢١٩‬حدثن ا عبد الل ه بن م خ ث د بن ج عف ر‪ ،‬ثن ا م ح ئ د بن أ ح ئ ذ بن‬

‫نا ج ز‪ ،‬ثن ا عبد الل ه بن ه اتي بن عتد ا ل ر ح م ن الممدميع ي‪ ،‬محا د ‪ :‬ثن ا ءب م ر ة‪ 4‬ص ل‪-‬جاء ين‬
‫أيي سلم ه قادت سات ع م رو بن ال ول ي د ر ج ال‪-‬عن'إبراهي م بن أيي همل ه‪ ،‬م أ حبرة‪ 3 ^• ،‬عمو‪:‬‬
‫اا إ ه ن امع ب غ ه م إ ا س ال ي ا ل "‬

‫‪Recâ b. Ebî Seleme der ki: Amr b. el-Velıd bir adama ibrâhim b. Ebî‬‬
‫‪A^le’yi sorunca adam bildiklerini anlatu. Bunun üzerine Amr: “Bildiğim‬‬
‫‪kadarıyla bereketli ve faydalı bir adamdır” dedi.‬‬

‫(‪ ] ٢٤٤/®[ -) ٧٢٢٠‬حدثن ا عئذ الل ه ى م ح م د ‪ ،‬ثئ ا م ح م د بن أخنت بن زايي‪ ،‬ئ‬

‫ه ‪،‬‬ ‫بن أ ي‬ ‫إب راهي م‬ ‫مح د الل ه بن ه ا ى بن عبد ال رخ ص‪ ،‬قات‪ :‬ح دثيي أيي ه ا ى ‪ ،‬غذ‬
‫؟ي‪ :‬يا إتزا م أ ‪ ،‬إئا قد‪ ،‬عنقا ك صغ؛زا‪،‬‬ ‫أممال‬ ‫ي ق ا م س مه د الن ل ك ‪،‬‬ ‫إل‬ ‫قات‪ :‬ب ع ث إ‬
‫ؤا ح س رثا ك ي ن ا ‪ ،‬مضين ا بس زبث زخ انلق‪ ،‬زقن نأي ت أن أحل قإلف يمنمسى ؤحاصتى‪،‬‬
‫في عمل ي‪ ،‬زقن ويثلث ح ر اغ مصز‪ ،‬ه ا ‪ : 3‬ق ك ‪ " :‬أثا ال ذ ي عقه رأيلف يا أميز‬
‫الموميس‪ ،‬ثالثة ي حزيلث‪ ،‬ويشنلف وكمى به ج ازي و مسا ‪ ،‬ؤأث ا ال ذ ي أئا علته ئن ا ليب ا ل حزاج‬

‫حش ا حتل خ و جهة وكان قي م حو ه ال‪ ،‬ثف ي إلي‬ ‫مح ب‬ ‫و "‪ ،‬ظ ‪3‬ت‬ ‫ب ص ر‪ ،‬زن ا ؟ي عيه‬
‫زأئث‬ ‫ر‬ ‫م خ‬ ‫ص‬ ‫أؤ ق ئ م ء ‪ ،‬ظتت "فمح ت ك ث عن‬ ‫س‬ ‫^‪ ١‬ئ م ‪ ،‬ث أ ءأدت ق ئ م‬
‫عصثة قي ؛ م متز‪ ،‬زش وزثة قت طفئ ت‪ ،‬ق ك‪ :‬ظ أبين المومت؛ن‪1 ،‬تكل أ؟ " ظت‪ :‬تغز‪،‬‬

‫وا ل أ م م‬ ‫ج‬ ‫ؤ ة <ئ ثا ا لآن ا ة غ د ال ث ن ؤ ا‬ ‫ئن ث‪ " :‬إن ال ق ئ بمائث‪ ،‬قات ي كتابه‪:‬‬

‫ز ال‬ ‫ع إيهن‪ ،‬إذ أمح ن‪،‬‬ ‫ن ا محتجب‬ ‫ؤا ل جتا ل محأبين أن إ ح مأثه ا^أ>‪ ،‬هواللؤ يا أبين المومغين‬
‫دكرهتي إد م ئ ت ‪، ٠٠‬‬ ‫ز ال‬ ‫عأي إد أبتت‪،‬‬ ‫بغ ص ب‬ ‫زن ا أثا بمح ق ق أن‬ ‫أكرههن إد‬
‫رضين ا‬ ‫ف ه ا ‪ ،‬لم د‬ ‫إ ال‬ ‫قا د ‪ :‬ه صحلث ح ى بذ ت ئزا ج ذه‪ ،‬قأ قا د ‪ :‬يا ^‪ ^ ١‬؛‪ ،‬قد أبيت‬
‫ظق وأ ئ ؟ا ق‬
‫‪İbrâhim b. Ebî Able bildiriyor: Hişâm b. Abdilmelik beni yanına çağırdı‬‬
‫‪ve şöyle dedi: “Ey ibrâhim! Seni küçüklüğünden beri tanıdık, büyükken de‬‬
‫‪birçok defa tecrübe ettik. Davranışların ile durumundan da razıyız. Bunun‬‬
‫‪için seni yanıma almaya, maiyetime katıp bir görevde görevlendirmeye karar‬‬
92 İbrahim ‫ء‬. EbîAble

verdim. Mısır’ın vergi işlerinden de seni sorumlu tutuyorum.” Ben de şöyle

karşılık verdim: “Ey müminlerin emiri! Benim hakkımda düşündüğün bu
şeyler İçin Allah seni mükâfatlandırıp sevabını versin, ö d ü l ve mükâfat için
de Allah yeterlidir. Beni görevlendirmeyi düşündüğün şey için ise bil ki vergi
işi için ne bilgim, ne de gücüm var.” Bunu duyan Hişâm öfkelendi ve yüz
ifadesi değişti. Şefkatle bakan gözleri sertleşti ve: “istesen de istemesen de bu
görevi kabul edeceksin!” diye çıkıştı. Bu çıkışı üzerine hiç konuşmadım.
Kızgınlığının gidip hiddetinin söndüğünü gördüğümde ise: “Ey müminlerin
emiri! Konuşabilir miyim?” diye sordum. “Konuş” karşılığım verdi. Bunun
üzerine şöyle dedim: “Allah, Kitab’ında: «Doğrusu Biz, sorumluluğu
(emaneti) göklere, yere, dağlara sunmuşuzdur da onlar bunu
yüklenmekten ‫ ؟‬ekinmişlerdir...»* buyurur. Allah’a yemin olsun ki ey
müminlerin emiri! Bunlar emaneti yüklenmekten geri durdukları için Allah
onlara ne kızmış, ne de zorla onları bu yükün altına sokmuştur. Ben de, bu
görevi kabul etmemem karşısında bana kızmam veya bu görevi istememem
karşısında beni zorla görevlendirmeni hak etmiyorum.” Bu sözüm üzerine
Hişâm, azı dişleri görünecek kadar güldü ve şöyle dedi: “Ey İbrâhim! Bilgin
ve kıvrak zekânla bu görevi reddettiğin için, biz de senden razı kalıyoruz ve
seni bu görevden muaf tutuyoruz.”

‫ ثن ا هم د الل ه‬، ‫ ثن ا أثو بكر بن نا ج ز‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا أب و ن ح م د بن حي ان‬٢٤٤/ ‫ ل ه‬-) ٧٢٢١(

‫ وأين‬،‫ " ر ج م الل ه ال ول يد‬:‫ بموت‬،‫■ سم ع ت إبراهي م بن أيي عبل ه‬:‫ قات‬،‫ثن ا خنزة‬ ‫بن‬
، ‫ وأين م ئ د ال ول د‬،‫ ر جم الثث الزيت‬،‫ زش ن ن ج د دم شى‬، ‫ هدم ي م ت ة دنش ئ‬، ‫م ث ل ال ول د‬
‫ ء كان يعطيني بما غ ال غمة أق س م ه ا عإى واء معت ج د‬،‫ز ج ن ة الثن‬ ‫لأبد ل س‬ ‫اقتخ ال هند وا‬
‫يشت الممدص‬
îbrâhim b. Ebî Able der ki: “Allah, Velîd’e merhamet etsin! Velîd gibisi
var mı? Dımaşk kilisesini yıkmış, yerine Dımaşk mescidini (Şam Emevi
Camiini) inşa etmiştir. Allah, Velîd’e merhamet etsin! Velîd gibisi var mı?
Hind toprakları ve Endülüs’ü fethetmiştir. Beytu’l-Makdis’in (Kudüs’ün)
Kur’ân hafızlarına dağıtmam için kaseler içinde gümüşü bana verirdi.”

1AhzâbSur. 72
 İbrâhim b. EbîAble 93

‫ ى أيو‬،‫ثن ا ث خ ئ د بن محي بن ادم‬ ،‫بن ألحنذ‬ ‫ ] حدثت ا شيمت ا ن‬٢٤٥/®‫ ل‬-) ٧٢٢٢(
‫يب ت معي ق صا ع ائمضة‬
‫ل يد م‬
‫ ”ثان ال و‬٠' :‫إئزا م ز تن ش عتله‬ ‫قأا ل‬ :‫ ئ د‬،‫ ثن ا ض منه‬،‫غنم‬
" ‫ في ه ز‬1‫ق آ مجب ت ش ئ ز م ه ي ن ه‬

İbrahim b. Ebî Able der ki: “Velıd, Beytu’l-Makdis ahalisine dağıtmam

için bana kaseler içinde gümüş verirdi.”

‫ ظ‬، ‫م ت ى ئ حم ن ى ثن ال ن م‬ ‫ثن ا‬ ،‫ ] خد ك نلبما ذ تن أ خن ن‬٢٤٥/®[ -) ٧٢٢٣(

‫م‬ ‫ د كا ن غ أم ال؛نثاؤ ص ع‬،‫ ر م ن أغش‬:‫ ص‬، ‫ه‬ ‫ر‬ ‫ئن‬ ‫م‬ ‫ غ ذ ووم‬،‫ ظ محن‬،‫أبي‬
‫ءوا‬.‫إدا بر‬ ‫هاما‬ ، ‫ " إثثا كثا ئص ث غ طعاملف إذ كا ن أهل ك م ض ى‬: ‫ هال ت‬C‫برء وا‬ ‫ هت ما‬، ‫طعاما‬

" ‫ئ ال‬

İbrâhim b. Ebî Able der ki: Ailemden bazıları hasta olduğunda yemeği
onlara Ümmü’d-Derdâ yapardı, iyileştiklerinde de: “Ailen hasta olduğu için
yemeği yapıyorduk. Ama iyileştikleri için artık yemek yapmayacağım” dedi.
İbrâhim b. Ebî Able; ashâbdan bir kısmına yetişmiş ve Enes b. Mâlik,
Ebû Abdillah b. Haram el-Ensârî, Vâsile b. el-Eska’, Abdullah b. Busr ile
Ebû Umâme gibilerini görmüştür. Ubâde b. es-Sâmit, Utbe b. Ğazvân es-
Sülemî ve Abdullah b. Ömer b. el-Hattâb’tan rivayetlerde bulunmuş,
bunlardan mürsel hadisler rivayet etmiştir.

Takrîb377, Takrîb2101

(‫ ثغ ا إبراهي م‬،‫ ثن ا أ خن د بن علي اكائ'ر‬،‫ ] حدثن ا أثو تغ بن ح الب‬٢٤٦/®[ -) ٧٢٢٦

‫م أم‬ ‫أل ق غش غ م ال م‬ :‫ قات‬،‫ ص و يا‬،‫ خدكا أبو امحا س‬،‫ت ذ ئ خ ث د ئ ن <محة‬
‫"خزأم تزب ا خديدا‬

ibrâhim (b. Ebî Able) der ‫نظ‬: “Abdullah b. üm m ü Harâm’ın üzerinde

yeni bir giysi gördüm.”

Takrîb 2202, Takrîb 1486, Takrîb 1223, Takrîb 1776, Takrîb 348, Takrîb
3962, Takrîb 2609, Takrîb 1999, Takrîb 4279-h, Takrîb 4451, Takrîb 2450,
Takrîb 3800, Takrîb 4004, Takrîb 27 ‫جل‬
94 Yûnus b. Meysere

Yûnus b. Meysere
Onlardan biri de hapsedilerek şehit edilen Yûnus b. Meysere b.
Halbes’tir.
‫ ثغ ا مق ا م بن‬،‫ ثن ا أبو زرعه ا لأنشتيؤ‬، ‫ ] حدق ا تلث مان بن أ ح م د‬٢٠٠/©[ -) ٧٢٤٣(

‫ مح ن ت‬، ‫بن م بمره زفز أ ن ى‬ ‫يون س‬ ‫س ن إ؟ى‬

‫ مح ق أيب‬:3 ‫ ظ‬٤^١^ ‫م بن‬-‫ئ الهية‬
‫ م د ح د عتد الل ه‬C‫ارزقا القي ا دة " مم ت د تنه امحس ن وق الثتن وم ائة‬ ‫ائلم ه م‬ ٠' :‫ يئ و لأ‬،‫أنن غ ة‬

٠٠ ‫أ ه ء ؛ ء و م م م ح‬

Heysem b. imrân bildiriyor: Yûnus b. Meysere’nin yanında otururdum.

Kör birisiydi ve hep: “Allahım! Bana şehadeti nasip et!” dediğini işitirdim.
Hicri yüz otuziki yılında ise Abdullah b. Ali, Şam’a girdiğinde öldürüldü.

‫ ثن ا‬،‫ه ر‬ ‫ ثن ا أبو ن ن‬،‫ ثن ا أبو زرئ‬: ‫ ق ا د‬،‫ ] حدثن ا نل بما ن بن أ خن ت‬٢٥ ‫ م‬/ ‫ ل م‬-) ٧٢٤٤(

‫ أئن إخزايي؟ أئن أ ص حابي؟‬٠٠ :‫ إوئال‬،‫بن م بمرة‬ ‫يون س‬ ‫ س م مت‬:‫ قات‬،‫م ح م ذ س م ه ا جر‬
" ‫ا شث هئ غ ن و ذ‬ ‫و مئ‬ ‫المملعمون‬ ‫ب‬ ‫ وده‬،‫النعئ مون وبقي ال نثثث ئ و ذ‬ ‫ذ هب‬

Muhammed b. Muhâcir der ki: Yûnus b. Meysere’nin şöyle dediğini

işittim: “Kardeşlerim nerede? Arkadaşla^m nerede? öğretenler gitmiş, geriye
öğrenenler kalmıştır. Yemek yedirenler gitmiş, geriye yemek yiyenler
kalmıştır.”

‫إل‬
‫ ثن ا عتد الل ه بن‬، ‫ ثن ا بكر بن ض‬، ‫ م هآ] حدثن ا نث مان ثن أخنت‬/ ‫ [ ه‬-) ٧٢٤٥(
‫ يا ا ن‬:‫ قاني ا ل ح ك مة‬٠٠ :‫ مات‬،‫ عن يون س ش مإمبزه‬،‫ ثن ا حال د بن يزيد بن صتث ح‬،‫وئئفث‬
" ‫ وثد غ ق ئ ن ا ثئل م‬،‫يختر ن ا ثغل م‬ ‫ثغن ل‬ :‫ادم ثل ث ب ث ي ي ؤأ ثب ج دي ي في ح رف ن‬

Yûnus b. Meysere der ki: Hikmet, insana şöyle seslenir: “Ey insanoğlu!
Beni arıyorsan şu iki şeyde bulursun: Biri, bildiğin hayırlı şeylerle amel
etmen, diğeri de bildiğin kötü şeylerden uzak durmandır.”

‫ثت ا‬ ،‫م‬ ‫بن ح‬ ‫ ق ا عتذ الثؤ س أ ح ن ذ‬، ‫مال ك‬ ‫ى‬ ‫ ] خ ا؛ثن ا أبو بكر‬٢٥١/®[ “) ٧٢٤٦(

‫بن‬ ‫يون س‬ ‫ غذ‬،‫ ثن ا سع يد بن عبد الرمتين‬،‫ز ه ثن ا أثو م ن ه ر‬ ‫ا مح‬ ‫ا لخنن بن عبد اتحزيز‬
‫ ال مب ق‬، ‫ه‬ ‫إ ال‬ ‫ \ل أثا ال ق ال إل ه‬: ‫ز‬ ‫محا‬ ‫م ص يد ي الثؤ‬ ‫ال‬ ‫' ه و ت في‬٠ : ‫ قات‬،‫من بزة‬
 Yûnus b. Meysere 95

‫ وأذنت بت ن جاء بوا ج ده‬،‫ وعف و ي ع مو ب ي‬،‫ ت ب ئ ت ر ح م ي غص بي‬، ‫وا ر ح م‬ ‫أر ح م‬ ، ‫ا ل ر حي م‬

٠٠ ‫ أن أديلق جس ي‬، ‫م نث الثين وث ال ث مائة شريح ة‬
Yûnus ‫ط‬. Meysere der ‫لط‬: :Allah’ın önündeki Levh’de şöyle yazılıdır
Allah benim ve benden başka da ilah yoktur. Ben R^hmân ve Rahîm“
olanım. Acır ve merhamet ederim. Rahmetim öfkemin, bağışlamam da
cezamın önüne geçmiştir, ü ç yüz otuz şeriattan biriyle huzuruma çıkanın
cennete girmesine izin verdim .”

‫ثق ا أب و‬ ، ‫ ثن ا الح س ن بن م ح م د‬:3 ‫ ئا‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا م ح م د بن أ ح م د‬٢٠١/‫ )“ زم‬٧٢٤٧(

‫تن‬:‫ ش من ت ا‬: ‫ قا د‬، ‫بق ال زلم د‬° ‫ ثن ا هم د ال مب ن‬، ‫ص‬ ‫ ثما أبو‬،‫ى الزيف‬ ‫ثغ ا‬ ، ‫ئت ئ‬
: ‫ ت ئ ش د ف ذ ا الس ت ع ث د ال ت ؤ ب ت‬، ‫حل ي س‬

>‫^ بن) الئن ارن‬١^ ^ ١‫ص‬ ‫)؛ل ت يخ ون وأ ح زت‬3‫د ه ب ال ؤ جا‬

Abdurrahman b. el-Velîd der ‫نظ‬: ibn Halbes’in ölüm anında şu beyiti
:okuduğunu işittim

Ölüm vaktigeldi m i salih adamlar hemen gidiverir “

Kötü adamlar ise kötü zamanlar için bekletilir. ”
،‫بن م ح م د تن ا لحع ن ن‬ ‫ثن ا إئزام؟لم‬ ،‫ ] خ ا؛ثن ا أب و م ح م د ن حقا ن‬٢٥١/©[ “)٧٢٤٨(
‫ أثت كا ن ي م‬، ‫ ع ن يون س ب ن حل ث س‬، ‫ ثن ا ع م ز و ب ن وا ق د‬، ‫ ثئ ا أث و ال ت ق ي‬،‫ثت ا ع م زا ن ب ن ب ك ا ر‬

‫ف ذ ا يون س ب ن خ ل ص مح د‬ : ‫ مولت‬، ‫ئ نم غ قاب ال‬ ، ‫يؤم ا ل ج م ع ة‬ ‫يه جر‬ ‫عأ ى المث ا ب ر ب دم ش ى‬

‫ز ال‬ ‫أكب ثئ ما ون‬ ،‫يؤم ح م س‬ ‫و‬ ‫ت ا ون‬

‫ و م‬،‫ق ه ر‬ ‫و‬ ‫ ث ح ج ون وثعث مزون‬، ‫ه م‬
٠٠ :‫ ممات‬،‫هم مدوا عقه‬ ‫إل‬ ‫ نن‬،‫ ثا ق ئ ث يونس‬:‫ثات‬
‫ م‬، ‫ز ال ئعم د‬ ‫ونح ن ئ علم‬ ،‫مل م ون‬
‫ط‬ ‫ه وأكثه ا خ‬ ‫بما ك ال‬ ‫ مه د ش‬:‫وإو ن؟ " ثائرا‬ ‫م ح م وأ طأ ث ال‬ ‫ أ ت ن ح‬،‫ئ بما ن الئؤ‬
‫ؤقت ج ي د بثثا ؤتن ا لختنا ت والثقا ت‬
Amr b. Vâkıd bildiriyor: Yûnus b. HalbeSj Cuma günleri Dimaşk’taki
mezarlığa uğrardı. Bir defasında orada: “Bu öğle sıcağında buraya gelen
Yûnus b. Halbes’tir! Haccediyor ve her ay umre yapıyorsunuz. Her gün beş
vakit namaz kılıyorsunuz. Sizler bilmeden amel ediyorsunuz. Biz de biliyor,
aucak amel edemiyoruz” diyen bir ses işitti. Yûnus o yöne dönüp selam
96 Yûnus b. Meysere

verdi, ancak selamına karşılık verilmedi. “Sübhânallah! Sözlerinizi

duyuyorum, ama selam verince cevap vermiyorsunuz” deyince, ona: “Senin
selamını duyduk. Ancak bu selam iyi bir şeydi. Bizim de iyi veya kötü bir
şey yapmamıza engel olunmuştur” karşılığı verildi.

،‫^ س م ح ئ د بن ا لخشن‬£ ١^ ‫ ثن ا‬،‫ ] حدثنا أب و م ح ئ د ى حقا ن‬٢٥١/،‫ )“ [؛‬٧٢٤٩(

‫ عن‬،‫ عن مروان بن جن ا ح‬، ‫ ثت ا اثنين بن مسلم‬،‫ ثن ا نن صور بن غ مار‬،‫ثن ا شهد بن صالح‬
‫قأا ل‬ ،‫به‬ ‫ين ج ح‬ ‫ وهذا‬،‫ فذا يمح تغ ئ به‬،‫وقارون‬ ‫يون س‬ ‫ " اققى‬:‫ءمحالأ‬،‫بن نئنزه‬ ‫يون س‬

‫ ق ات لت‬C‫م ثصغة إليه‬ ‫إ ر الثؤ ه إث ك ث ج ده عند أؤل‬ ‫ ت ب‬،‫ يا يون س‬:‫ليون س‬ ‫قانون‬
" ‫ جعل ت وبثي البن ع مي‬:‫ قات‬،‫شي‬ ‫إل‬ ‫ ئئ ا للث أ ث‬:‫يون س‬
Yûnus b. Meysere der ki: Hz. Yûnus ile Kârun karşılaştılar. Biri yere
batırılıyor, diğeri de suyun dibine geçiriliyordu. Kârun, Yûnus’a: “Ey Yûnus!
Allah’a tövbe et ‫ نكا‬bunun faydasını Allah’a doğru atacağın ilk adımda
görürsün” deyince. Yûnus: “?eki, sen neden tövbe etmiyorsun?” diye sordu.
Kârun: “Ben tövbemi amcam oğluna bıraktım” dedi.

‫ثت ا‬ ،‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثن ا مه د الثؤ ن أ خن ذ بن‬، ‫حدق ا أبو بك ر س مال ك‬ ‫ا‬ ٢‫ ه‬٢/ ‫ ل ه‬-) ٧٢٥٠(

‫م‬ ‫ عن‬،‫ ثن ا سع يد بمي ابن عبد ا لخنين‬، ‫همرو بن أيي ش ه‬ ‫ح دقا‬ ،‫ا لخثن بن عبد ا ش ر‬
‫ وئنيبة‬،^ ^ ١‫ و م كن ة م غ‬،‫ إن ا لشيهن\ن ئ غ الدث ا‬: ‫ ثما د ع س ى عثه الغ الم‬٠٠ : ‫ ه ال‬،‫ح ئ ض‬
" ،^ ١^ ^ ١‫ئو ق ن ائث عند‬،‫ ؤا‬،،٠^^^ ١ ‫عئد‬

ibn Halbes bildiriyor: Hz; İsa şöyle demiştir: “Şeytan dünya ile
beraberdir. Mal konusunda insanı baskı altında tutar, nefsi arzuları kişiye
hoş ve güzel gösterir, hedefine en yakın olduğu an ise kişinin şehvetlerini
harekete geçirdiği andır.”
Yûnus b. Meysere; ashâbdan Muâviye b. Ebi Süfyân, Abdullah b. Amr
b. el-Âs, Vâsile b. el-Eska’ ve Abdullah b. Busr gibilerinden rivayetlerde
bulunmuştur. Ümmü’d-Derdâ ve Ebû idrîs el-Havlânî gibilerinden de
rivayetleri vardır.

246 ‫س‬ , Takrîb 3687, Takrîb 1275, Takrîb 2520, Takrîb 2280, Takrîb
2576, Takrîb 1199
 Omer b. Abdilazîz 97

Ömer b. Abdilazîz
Onlardan biri de kendini haramlardan koruyan, sesli bir hayalet gibi
olan halife Ömer b. Abdilaziz’dir. üm m et içinde ü tü n lü k te tekti, adalet
konusunda kabilesi içinde adalette seçkin biriydi. Zühd, iffet, vera’ ve
kanaati kendinde bir araya getirmişti. Âhiret hayatı dünya hayatıyla
ilgilenmekten, adaleti ayakta tutm a çabası yapılan kınamalara kulak
asmaktan onu alıkoymuştu. Yönettiği kişilere güvence ve sığmak,
sonradan gelenler ise hüccet ve dayanak olmuştur. Anlama ve anlatma
k o n u s u n d a bilge bir â l i m d i .

Denilir ki: “Tasavvuf, değersiz olandan yüz çevirme, değerli olana

yönelmektir. Değersiz olandan ^ice olana doğru yükselmektir.”

‫ ثن ا ج د ي أبو حص ئن‬،‫ى أ ح ن د بن أيي حص تن‬ ‫حدتحا ر|تاهي م‬ ‫ا‬ ٢٠٣/®‫ ل‬-) ٧٢٠٨(

‫ أ ح ميي‬،‫ ثن ا عبد او ح ش ئ ذ يون س ال ر ي‬، ‫الوادعي اق ا ض‬ ‫حبي ب‬ ‫م حم د بن الحس ي ن بن‬

‫ قادت ن ئ د محم د بن علي بن‬، ‫ عن ع م رو بن ق س ا ل م ال ئ‬،‫ا ك ئ افث‬ ‫ثش لم‬ ‫عطاء بن‬
‫يب‬
‫ج‬ ‫ إلئأب‬،‫ أت ا عل ن ت أن لآق؛ت محؤم نحيته‬٠٠ :‫ مما ل‬،‫ عن ع من بن عتد العزيز‬،‫ما ن نث ن‬
" ‫ الثة ثبم ث يؤم المنام ة أثة و ح دة‬،‫بتي أغثه ع م بن عئد ا لخزيز‬
Amr b. Kays el-Mulâî der ki: Muhammed b. Ali b. el-Hüseyn’e Ömer b.
Abdilazîz sorulunca: “Her toplumun bir seçkininin bulunduğunu, Umeyye
oğullarının seçkininin ise Ömer b. Abdilazîz olduğunu bilmiyor musun?
Ömer b. Abdilazîz kıyamet gününde tek başına bir ümmet olarak
haşredilecektir” dedi.

،‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثن ا حم د الثؤ بن أخن ت بن‬،‫ ] و حدق ا أيو بكر بن ما د ك‬٢٥٤/®‫ )“ ل‬٧٢٥٩(
‫ عن‬،‫ عن عئ د الل ه بن ع من‬C‫ ثن ا مب ارك بن محصال ه‬،‫ ثن ا شقن ا ن بن ح ز ب‬،‫ح دبني أيي‬
‫ م ن ف ذا ال ذ ي في و جهه‬،‫يش ي ر ي‬
‫ ’’ ف‬:‫ مولت‬،‫ ك غ ث أصم غ ابن ع م ر ميزا‬:،3‫ ها‬،‫د ا ئ‬

" ‫عد ال ؟‬ ‫أل ا أل م ح‬ ‫ع ال ن ة ص ول د ع مي‬

Nâfı’ der ki: ibn Ömer’in çok defa: “Keşke yüzünde Ömer’in soyundan
bir alamet bulunan ve yeryüzünü adalede dolduracak olan kişinin kim
olduğunu bilebilseydim” dediğini işittim.
‫‪98‬‬ ‫‪. Abdilazîz‬ء ‪Omer‬‬

‫م‪،‬‬ ‫ح‬ ‫(‪[ -) ٧٢٦٠‬ما‪ 0 £‬أ ] حدقت ا أبو تكر س ذال ك ‪ ،‬ثن ا عتد الثي بن أ ح ن ذ بن‬

‫بن ث م ‪ ٠٠ :‬زن ء ذ في‬ ‫وه ب‬ ‫خدي ش‪ ،‬ئ عيد ‪ ،^ ١^ ١‬ئال‪ :‬أ م حي أ ي ظ ‪3‬ت ظ ‪3‬‬
‫هذه ا ال إل م هد ي ئه و ع م ئق مه د ا ش ر "‬
‫‪ da‬ه ‪: “Şayet bu ümmet içinde bir mehdi varsa‬لكل ‪Vehb b. Münebbih der‬‬
‫”‪Ömer b. Abdilazîz’dir.‬‬

‫(‪ - ] ٢٥٤/©[ “) ٧٢٦١‬ح دن ا م ح ئ ذ بن على‪ ،‬د ا ‪ : 3‬ثن ا ال خ ن ت ن ن م ح م د بن ح ما د‪،‬‬

‫ب ش‪ ،‬غذ رب ا ح بن‬
‫خ ه ض منه بن تيع ه‪ ،‬عن ا لث ر ي بن م‬ ‫ئ أقوت بن م ح م د ن ز وذ‪،‬‬
‫عبيده‪ ،‬قات‪ :‬ح زغ ع من بن عثد العزيز إ ر ا ل ص الة‪ ،‬وشيخ م ت و ي ع ز يده‪ ،‬د ق ك ي‬
‫الل ه ا ألمين‪ ،‬م ن‬ ‫أ صل ح‬ ‫جا ف‪ ،‬قثث ا صأى ون ح ل ل جئثت‪ ،‬هم ك ‪:‬‬ ‫ح‬ ‫شيحي‪ :‬ان ثذ؛ الش‬
‫نا‬ ‫زب ا خ أ و ؟ " ئل ث‪ :‬نحب‪ ،‬قات‪" :‬‬ ‫‪:‬ا‬ ‫^ ال د ي ء ن ي أ ي ض يد ك؟ قا ‪" : 3‬‬ ‫‪١‬‬
‫ص‬ ‫م‬ ‫ت م‬ ‫م‬ ‫زي ال ض ا بما ‪ ،‬داك ض ا ك ب ز أئاقي‪ ،‬فأ م ح ي‬ ‫إ ال‬ ‫أ تجلث يا و خ‬
‫‪ ،‬و أ ن ي ش د مها "‬ ‫االمح‬

‫‪: Ömer b. Abdilazîz namaza çıktığında yaşlı bir‬لكل ‪Rebâh b. Ubeyde der‬‬
‫‪”adam onun koluna yaslanmıştı, içimden: “Bu yaşlı adam pek kabaymış‬‬
‫‪:dedim. Ömer namazı kıldırıp yerine geçtikten sonra peşinden gittim ve‬‬
‫“‪”?Allah valimizi ıslah etsin! Koluna dayanmış olan o yaşlı adam kimdi‬‬
‫‪? ” ”!diye sorunca: “Evet‬ظ ‪dedim. Ömer: “Ey Rebâh! Onu gördün mü‬‬
‫‪karşılığını verdim. Bunun üzerine bana: “Ey Rebâh! Ben seni salih biri‬‬
‫‪olarak bilirim,‬‬ ‫‪o‬‬
‫‪adam kardeşim Hızır’dı. Yanıma geldi ve bu ümmetin‬‬
‫‪başına geçeceğimi, onları adil bir şekilde yöneteceğimi bildirdi” dedi,‬‬

‫(‪ ] Yoö/o[■ -) ٧٢٦٢‬حدق ا أ خ ن د بن ج عف ر بن ‪-‬حم دان‪ ،‬ثن ا عتد الثؤ بن أ ح م د بن‬

‫حس د ‪ ،‬قات‪ :‬خد ش ا لختن بن هم د الع زم‪ ،‬ثن ا ؛ و ت بن نزيد‪ ،‬ثن ا م ح م د بن محال ه‪ ،‬أن‬

‫يف ا‬
‫ف‬ ‫ي‪ ،‬ز ف براه ب ا ل ج ريرة قي صومع ة ه ‪ ،‬قد أش ع ي‬
‫^ *‪ ^ ١‬بن ع م ر بن غئي ام؛ف‬
‫إ ي ونز ي ث ا ب ة إ ر أخز ق ي ‪،‬‬ ‫شط‬ ‫ء ن ي ل ‪ ،‬ن كا د ق ش ي إ ي ط أ ئ ط م ا ث ة ب ‪،‬‬

‫"•ه ا ‪ :3‬ل حى أمحل قء أثا ت ج دة م ن أئ م ة الع د ل‬ ‫ال‬ ‫وئ ‪ 3‬له‪ :‬أبدري ب ر هثهل ت إقل ث؟ ظ ‪٠٠ :3‬‬
‫م "‪ ،‬قا د‪ " :‬ق ث ز ة لثا و ر ث ئق شؤم‪ ،‬فق ات‪ :‬ث الثه‬ ‫ال‬ ‫أ م‬ ‫ل‬ ‫ذ ا‬ ‫ب م‬ ‫ب ش ع نخ‬
 Omerb. Abdilazîz 99

‫مممرد م ي‬ ‫ؤر ج ب‬ ،‫ وعفت ا ن‬،‫ و عم‬، ‫ أبو ث م‬،‫ وا ل م ح رم‬،‫ ودو ال ح ج ة‬،‫ دو ال ثئذؤ‬:‫مثوالته‬

" ‫ع م ر بن عبد ا ل ع زيز‬

Muhammed b. Fadâle bildiriyor: Abdullah b. Ömer b. Abdilazîz, Cezîre

rahibinin yanına kiliseye geldi. Babası Ömer de bu rahibin yanma uzun bir
süre gidip gelirdi, zira eski kutsal kitapların bilgisine sahip olduğu söylenirdi.
Bir defasında Abdullah yanma girdiğinde rahip önünde çöktü ki daha önce
hiç kimsenin önünde çökmemişti. Sonra ona: “Neden önünde çöktüm
biliyor musun?” diye sordu. Abdullah: “Hayır!” karşılığını verince, rahip:
“Babanın hakkı için! Zira adil imamlar yanındaki konumunu Recep ayının
Haram aylarının yanındaki konumu gibi görüyoruz” dedi.
Haşan b. Abdilazîz der ‫ كل‬: Eyyûb b. Süveyd rahibin bu sözünü bize şöyle
açıkladı: “Haram ayları Zilka’de, zilhicce ile Muharrem aylarıdır ve peş peşe
gelir. Bunlar da Ebû Bekr, Ömer ve Osman’dır. Receb ayı ise bu aylardan
ayrıdır, o da Ömer b. Abdilazîz’dir.”
‫ ثت ا عامز ئذ‬،‫ م هأ] حدثن ا أبو أخنت م ح م د بن أ خن ذ ا ل م جاني‬/ ‫ [ ه‬-) ٧٢٦٣(
:‫ هأ لأ‬،‫بمئ المصا ب‬ ‫ حدئني‬،‫ حدثن ا رزق بن رزق ال كند ي‬، ‫ ثت ا ي ح ي ى بن أثوي‬، ‫ئ عت ب‬

‫ ثن ر ر ت بزاع وفي عنبه نح و م نث الثين‬، ‫ك ث أ ح ي ب ا ك ر قي خ البة ع م بن عند ا م ز‬

‫بهذه‬ ‫ن ا ثر ج و‬ ،‫ يا راض‬:‫ ممل ت‬،‫ ق ز ذب ك‬، ^ ^ ١‫أءكن نأيت‬ ‫ولم‬ ، ‫ مححس ق ه ا ك البا‬،‫ذي‬
‫ ن بما ن‬: ‫ قل ق‬، " ‫ن ق ا ب‬ ‫ إث نا هئ‬، ‫ك البا‬ ‫ اث ه ا ل مب ت‬، ‫ يا ثث ى‬٠٠ : ‫ب جث ف ا ؟ قا د‬ ‫ال ك ال‬
،‫ي ن غ ز م ح ت ز بش‬
‫ثف‬ ‫ ف خ‬١٠٠‫ ؛‬، ‫ " ي م‬: ‫ئ ي ى ؟ ق ا ذ‬ ‫عث م ال‬ ‫ش ذئ ث م‬
٠٠ ‫خ الهة ع م ر بن عبد ا ل عزيز‬ ‫و ك ا ن ذلل ث في‬
Cesr el-Kassâb bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz’in hilafet döneminde koyun
sağardım. Bir defasında bir çobana rastladım. Sürüsünün içinde otuza yakın
da kurt vardı. Daha önce hiç kurt görmediğim için de onları çoban köpeği
sandım. Çobana: “Ey çoban! Neden bu kadar çok köpek edinmişsin?” diye
sorduğumda: “Evladım! Bunlar köpek değil kurt!” karşılığını verdi. Ben:
“Sübhânallah! Koyunların içinde kurt ha! Koyunlara da hiç zarar vermiyor!”
diyerek şaşırmam üzerine çoban şöyle dedi: “Evladım! Baş sağlam olduktan
sonra beden için korku olmaz!” Bu olay Ömer b. Abdilazîz’in hilafeti
zamanında olmuştu.”
100 Omer b. Abdilazîz

:3 ‫ ظ‬،‫ ثعا عتذ الثؤ بن أ ح م د ئن حق ل‬، ‫بك ر بن مال ك‬ ‫و‬ ‫ ] حدق ا أ‬٢٥٥/©[ “) ٧٢٦٤(
‫نث ا‬ ‫ت‬،3‫ ءآ‬،‫ ثن ا ماللث بن دي ار‬: ‫ ه ا د‬،‫ ثت ا ج عئ ر‬،‫ ثن ا تثار‬،‫الطوسي‬ ‫طم‬ ‫بن‬ ‫عل ي‬ ‫ح دت ي‬
‫ ت ذ ث ن ا ا لخد ال ئ ا ق اثبي> ها م‬:‫ قا د رع ا ة ال ئ اؤ‬،‫ا ش ي عنث ئ مه د الزير ع ر القا س‬
‫ ئ م غش اا ؛ا م خيف ه غذت‬١٤١ ‫ " ؛ ه‬: ١^ ‫ ؤظ ع د ق ز ت ذال ق؟‬: ‫ي د ي‬
‫عر ه ي ؟ ف‬
" ‫ئثا‬1‫ غذ ف‬،^ ٤^ ١ ‫ق‬

:Mâlik b. Dinâr bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz halife olunca çobanlar

:İn s a n lın başına geçen bu salih kişi de kim?” demeye başladılar. Onlara “
:Bunun böyle olduğunu nereden biliyorsunuz?” diye sorulunca, çobanlar“
İnsanların başına adil bir halife geçtiği zaman kurtlar artık koyunlarımıza“
saldırmaz olur” dediler,

‫ ثن ا‬: ‫ قا د‬٤^ ^ ^ ١ ‫ ثت ا محم د ب ن ي ح ي ى‬، ‫ ] ح دث ن ا محل د ب ن جع ف ر‬y ،< ،‫؛‬/ o [ “ ) ٧ ٢ ٦ ٥ (

0‫^ب م حظ‬ ١ ‫ء وعى‬ " :‫ قات‬، ‫ ئ م ت ى ئ أ خ ذ‬، ‫ ظ خث ا ة ئ ى‬، ‫ء ي ذ ئ ي ذ م‬

‫ ق يا ن ح ن‬،‫رعى في م كان نا ج ز‬ ‫ؤالدئ ب‬ ‫ دكا ث ت الئ اء‬،‫في خ البة غثن ثي عتد العزيز‬
: ‫قات خثا ة‬." ‫ ظ ئزى ا و ب د ال ئ ا ب خ إ ال فت ه ف‬: ‫ قل ق‬،‫ذا ث قل ة إذ غنمن ال دئ ث بماؤ‬
^ ١‫خبي و د محو ج ذوة قد فلنف فيي ك‬ ‫أثه م‬ ‫نحدل؛ي فذ؛ أو عثزة‬
Musa b. A’yen bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz’in hilafeti zamanında
Kirmân’da koyunları otlatırdık. Koyunlar ve kurtlar da aym bölge içinde
yayılır, kurtların saldırısına maruz kalmazdık. Ama bir gece kurdar
koyunlara saldırdı. Biz de kendi kendimize: “Salih adam (Ömer) vefat etti
sanırız!” diye söylenmeye başladık.
Hammâd der ki: “Çobanlar o gecenin tarihini belirlediler. Şehre geri
döndüklerinde gerçekten de kurtların saldırısına maruz kaldıkları gece
Ömer’in vefat ettiğini öğrendiler.”

‫ثن ا‬ ، ‫ ثن ا م ح م د س اش ح اى الممغ ئر‬،‫حدثن ا أبو خ ا ب ز بن جتل ه‬ ‫ا‬ ٢٠٦/٥[ “) ٧٢٦٦(

،‫ ث إ ال ول يد‬،‫عتد ا ل ح م يد‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا م ح ان‬،‫ حدق ا غث ان بن منلم‬،‫ ^ ال دور ئ‬£ ١^ ١‫أ ح ن د س‬
‫ج‬ ‫ إذا ه ا م أف‬:‫ مما ل‬،‫ " أثايي ا ت في النتا م‬:‫ ه ا لأ‬،‫ بلعن ا أن ز ج ال 'ك انب ع ض حزاش ا ن‬:‫ق ا لأ‬
‫ ع م بن‬٣ ‫مخيفة ح ش‬- ‫أثأل‬
‫أ‬ ‫نحع ئ ت‬ ‫ |ما م‬4‫ ءال‬،‫ظب عنيئ ئتا؛ ع ة‬ ‫بيي‬
‫ هز ج ك‬، ‫ ن أ ؤ ع ذ ن ي‬، ‫ ئلث ا كا ذ ا خ ر دلل ث ن ش ن ي‬، ‫ هأب ا ن ي ق ال ث م ر ا ت ف ي ال ن ثا م‬، ‫ع ت د الع زي ز‬
 Omer b. Abdilazîz 101

‫ ن ا ائ نلث؟ وم ن أ ئ أ ث ؟ وأش‬٠٠ ‫ت‬،3‫ هما‬، ‫ ئلث ا يد م ت لمته نح دئتة الح دي ث‬،‫إقه‬

‫ وم ن أميز الم كا ن ال ذ ي أ ث بؤ؟ وم ن مح ن ز ي ئ‬٠٠ ‫ قالأت‬،‫ بخزات ا ن‬: ‫ صل ت‬٠' ‫نئبلف؟‬
‫تزر‬ ‫م‬ ‫ نئ وث \ل <ا‬،‫م أ ي ة أغم‬ ‫محت شئأدة إل ج‬ " ‫ظؤق؟‬.‫زتذ‬
‫ إ ر كتب ت‬٠' :‫ ق ات‬، ‫ ئدع اتي ثئذ أ ق م‬:3 ‫ ه ا‬،‫ إثت كت ب ؤ؛ألئ‬:‫ مما ل‬،‫ع م بن عبد العزيز‬
‫ ثبايئيي غلى القمع والطاعة‬C‫ ئهلم‬،‫ ءحاءتي نا أتث به من قتلصدشلث وعدوك‬،‫فيلق‬
" ‫ جث؟‬1‫' أي ث خ‬٠ :3 ‫ ظ‬،‫صثت‬ :3 ^ ،" ‫ببه‬
‫عك ث م‬ ‫ك محس‬ ‫ ظء ذا ر ف ث ز‬، ‫يؤاك؛ف‬
‫ هزدعثهن م حق‬،‫دا‬-‫ محممق له‬Uj| ،‫ أئآصغ ال ث م‬،‫ ال‬:‫م ح ك‬
Velîd bildiriyor: Bize ulaştığına göre Horasân bölgesinden bir adam şöyle
demiştir: Rüyamda biri bana gelip: “Meı^ân oğulları idinde en mahzun
halife çıktığı zaman gidip ona biat et; zira o ‫!” ل^لظ‬adil bir imam olacaktır
dedi. Ardından gelen her halifenin kim olduğunu sormaya başladım. Ömer
b. Abdilazîz halife olduğunda rüyama aym kişi üç defa geldi, üçüncü
gelişinde beni azarlayıp tehditlerde bulundu. Bunun üzerine ben de biat
etmek üzere halifeye doğru yola çıktım. Onunla karşılaştığımda rüyamda
”?gördüklerimi anlattım. Bana: “Adın ne? Nereden geliyorsun? Evin nerede
diye sormaya başladı. Ona: “Horasanlıyım!” dediğimde, bana: “Bulunduğun
bölgenin valisi kim? Oradaki dostların ve düşmanların kimler?” diye
yumuşak bir tarzda sorular sormaya başladı. Sonrasında yanında beni dört
ay boyunca tuttu. Durumu Ömer b. Abdilazîz’in azatlısı Muzâhim’e şikâyet
ettiğimde: “Senin hakkında Horasan’a bir mektup yazdı” dedi. Birkaç ay
kaldıktan sonra da Ömer beni yanına çağırdı ve: “Senin hakkında bir
mektup yazmıştım. Düşmanların ve dostlarından senin hakkında beni
memnun eden bir cevap geldi. Adil olduğum sürece emirlerimi dinleyip
itaat etmek üzere gel de bana biat et! Adaletten ayrıldığım takdirde de bana
.ettiğin biatin bir geçerliliği de kalmaz” dedi. Bunun üzerine ona biat ettim
Bana: “Bir ihtiyacın var mı?” diye sorduğunda: “Hayır! Maddi olarak
durumum iyi. Ben sadece sana biat etmek için gelmiştim!” dedim ve onunla
vedalaşıp Horasan’a döndüm ,

‫ ثن ا عند الل ه بن أ خن ذ بن‬،‫ ] حدثن ا أ ح م د بن ج عف ر بن ح م ذا ن‬٢٥٦/©[ -) ٧٢٦٧(

:‫ قات‬، ‫م‬ ‫ا ال‬ ‫ غذ أيي‬،‫ عن عل ي بن أيي حئل ه‬،‫ ثت ا ض رة‬،‫ ثئ ا ه ارون بن مع روف‬، ‫م‬
102 Omer b. Abdilazîz

‫ ئثلي‬،‫ إد أ ق د فتى ث ا بي‬،‫مح ق قي ص ح ن م م ال ن ئ د س ئخ خ ابب بن تزيد بن مغ اويه‬

، ‫ال‬ ‫م ح‬ :‫ قات‬٠٠ ‫ " ث ل عثثا ص م ؟‬:‫ ق ا د اقث ى بمالي‬، ‫ه خال د‬ ‫ فأن ب‬،‫ض غ ابي‬
‫ زنزغ يده م ن‬،‫ ف رورنت عيثا ائقثى‬،‫ال ر عئن ت ميعه ثمينة‬ ‫عوك ما مئ‬ ،‫ ث م‬: ‫ق ك‬
4‫ي اقتزيز‬ ‫ن ف ذا ؟ ث ن ا غنن ئ‬ ‫ر‬ ‫ ك ث‬:‫ف ذا ؟ قات‬ ‫نئ‬ : ‫ ل خال د‬:‫ قل ق‬،‫ءي ي ث أ ز ر‬
‫ ولئن طا ل ؛لق نبه حماه قناة إن ا ؛ هد ى‬،‫أغ و أ ي م الم ؤمنين‬
Ebu’l-A’yen anlatıyor: Hâlid b. Yezîd b. Muâviye İle birlilere Beytu’l-
Makdis’in avlusundayken gencin biri geldi ve Hâlid’e selam verdi. Hâlid ona
doğru dönünce genç ona: “üzerimizde bir göz var mı?” diye sordu. Ben
araya girip: “Evet‫ ؛‬üzerinizde Allah tarafından her şeyi işiten ve gören bir
göz vardır” dediğimde gencin gözleri yaşardı ve elini Hâlid’in üzerinden
çekip oradan ayrıldı. Hâlid’e: “Bu kim?” diye sorduğumda: “O nu tanımıyor
musun? Bu müminlerin emirinin kardeşi Ömer b Abdilazîz’dir. Şayet Allah
her ikinize de ömür verirse onun bir hidayet rehberi (halife) olduğunu da
göreceksin” dedi.

:‫ ء ا لأ‬، ‫ ثت ا عثد الثؤ بن أ ح م د بن ح ي ل‬،‫ ] خ ا؛ثن ا أ ح م د بن ج عف ر‬٢٠٦/®[ “) ٧٢٦٨(

‫ غ ذ إبراهي م بن‬، ‫ ع ن ابن إ ن ح ا ة‬،‫ حدثن ا إ س م ا عي ل بن عي ا ش‬، ‫ح د م من ص و ر بن ب ش م‬

‫ قات لي‬:‫ قات‬،‫بن هند ا لأئثم ي‬ ‫حبي ب‬ ‫ عن‬، ‫ثكنة ا لأئ لمثة‬ ‫ء ن ز ر‬1‫ عن عط‬،‫غمته‬
‫ محو‬:‫ ؛‬١١‫؛‬ ‫ص‬ ‫ ض ق‬: ‫ ئ ك‬،‫صث الئ‬ ‫ك‬ ‫ ض‬٠' :‫بم ن ض عزة‬ ‫م‬ ‫ك‬ ‫ط ئ‬
‫ إ ذ‬: 3 ‫ف غ ذ ع م القال ت ؟ محا‬ ‫ أبو بكر و غ م هد‬١^ :‫ قل ق‬،‫ و ع ر‬، ‫ و ع م‬،‫بكر‬
'٠ ‫ندف‬: ‫<؛‬١٢ ‫ث‬ ‫ ئ ت ئ وإ<ة‬، ‫ث غ أ‬

Habîb b. Hind el-Esle^î der ki: Arafat’ta iken $aîd b. el-Müseyyeb bana:
“Halifeler üçtür” dedi. Ona: “Bu halifeler kim?” diye sorduğumda: “Ebû
Bekr, Ömer ve Ömer’dir” karşılığını verdi. Ona: “Ebû Bekr ile Ömer’i
biliyoruz, peki üçüncü Ömer kim?” diye sorduğumda: “Şayet yaşarsan ona
yetişeceksin, ölm en halinde de senden sonra gelecektir” dedi.

‫ ثن ا ع مزو بن‬، ‫س د بن عيي بن ا لخنين بن ش ن م‬ ‫ح دقا‬ ] ٢٥٧/®[ -) ٧٢٦٩(

‫ *كا ن‬:‫ قات‬، ‫ عن ابن ع ون‬،‫ ضر ر جاؤ‬،‫ ثن ا ص نزة‬:‫ ق ا ال‬،‫ ن محم د الووان‬،‫ زآثوبي‬، ‫م حا ذ‬

‫ا ممحمم‬ ‫م ح‬ ‫س‬:‫ح‬ ‫م ح م‬ ، ‫ئ إن ا م امح ذ ى‬ ‫ ثص‬:‫ قات‬،‫ط الء‬ ‫ائ ذ س رين إذا ن ي ل ض ا‬

 ‫‪Omerb. Abdilazîz‬‬ ‫‪103‬‬

‫‪ibn Avn der ki: ibn Sîrin’e tilâ’nın (kaynatılmış üzüm suyunun) hükmü‬‬
‫”‪sorulduğu zaman: “Hidayet rehberi, yani Ömer b. Abdilazîz onu yasakladı‬‬
‫‪derdi.‬‬

‫ن نيي بن أ ي ت ع ث ر‪ ،‬ثن ا عمو‪ ،‬ى‬

‫ا م‬ ‫إ‬ ‫(‪ ] ٢٥٧/®[ -) ٧٢٧٠‬حدق ا م ح م د بن علي ث‬
‫ؤ | ال‬ ‫م بن هم د ا لخزيز‪،‬‬ ‫هع‬ ‫ضن ا‪ ،‬عن ابن ف ؤ د ب ‪ ،‬قات‪ :‬ئا ل ا ل ح ت ن ‪ " :‬إن " كا ن‬
‫ع الث ال ر ‪٠٠‬‬ ‫ي‬ ‫بم ث ى ا ئ‬ ‫إ إ ال‬ ‫تي د‬ ‫ث ال‬

‫‪Hasan(-i Basrî) der ki: “Şayet bir mehdi varsa, o Ömer b. Abdilazîz’dir.‬‬
‫”‪Aksi taktirde İsa b. Meryem’den başka mehdi yoktur.‬‬

‫م‪ ،‬ظ‬ ‫ح‬ ‫(‪ ] ٢٠٧/®[ -) ٧٢٧١‬حدق ا أبو بكر بن مال ك ‪ ،‬ق ا عتد الثؤ بن أ خن ذ بن‬
‫فقلن بن ح ما د بن وائد‪ ،‬ثت ا أ ي‪ ،‬قات‪ :‬ت ب ن ت ماللف بن بناو‪ ،‬ه اتت الثامن م ولون‪" :‬‬
‫بد ا ض‪ ،‬ال ن ي أقن ال د ي قزهه ا "‬
‫ن‪،‬إلئ ى بتا ر نابت‪ ،‬إثت ا اؤايت غت زئذ غ م‬

‫‪Mâlik b. Dînâr der ki: “insanlar,.Mâlik b. Dinâr’ın zahid olduğunu‬‬

‫‪söylüyorlar. Oysa asıl zahid olan, dünya ayakları altına serilmesine rağmen‬‬
‫”‪ondan yüz çeviren Ömer b. Abdilazîz’dir.‬‬

‫خ ل‪،‬‬ ‫(‪ ] ٢٥٧/®[ -) ٧٢٧٢‬خدقا أ م بكر بن مال ك ‪ ،‬ظ مح د ال م بن أخنت بن‬

‫ز‬ ‫بن بكا ر ا لآشدي‪ ،‬نما أبو وئ ش بن‬ ‫ثن ا إ ي ا ه م‬ ‫د م أ ي‪ ،‬ثن ا أثر ب رداس ا و ي‪،‬‬ ‫ح‬

‫ي ز ف ب ا ك ت ‪ ،‬وإ‪ 0‬ح ي ز ؛ إزاره لثايته‬ ‫وه و‬ ‫فبي ب ‪ ،‬قادت ف ه د ت غنن بن عئد العزيز‪٠٠‬‬
‫رأيته ثغذ ظ ا>ئثئيفن‪ ،‬زلؤ شئت أن أعد أض ال‪-‬عة م ن عثر أن أم ث ه‪ 1‬ل م ع كاا‬ ‫م‬ ‫في عكنه‬
‫‪Ebû Yunus b. Ebî Şebîb der ki: “Ömer b. Abdilazîz’i tavaf ederken‬‬
‫‪gördüm. Göbek bağı göbeğinin yağları aracında kaybolmuş görünmüyordu.‬‬
‫‪Halife olduktan sonra da gördüm onu.‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪kadar zayıftı ki kaburga‬‬
‫”‪kemiklerine dokunup onları sayabilirdim.‬‬

‫(‪ ] ٢٥٧/®[ -) ٧٢٧٣‬حدثن ا أبو خ ا ب ز ين جبل ه‪ ،‬ثن ا م ح م د ين اش حا ى‪ ،‬ظ ا ل ح شن بن‬

‫عبد ا لخنين‪ ،‬ثن ا عبد الل ه بن يونفن‪ ،‬عن عبد ا لخرير شر عمر بن عبد العزيز‪ ،‬قادت قات لي‬
‫ونير ال< الءه؟ ئن ت‪:‬‬ ‫جئ‬ ‫ع من‬ ‫ال‬ ‫م ء ن ت ظئ أي‬ ‫يئيي أميز المومن؛ن‪'٠ :‬‬ ‫جغ مر‬ ‫أبو‬
‫أربص ن ألفت ديث ار‪ ،‬ق ات‪ :‬ث ك ز ءك ا ئ ت ع ل ة ج ئ ث و ر؟ ئ ك ‪ :‬أربع ب ابة ديث ار‪ ،‬ؤقز مي‬
‫لممص‪٠‬ث ‪!١‬‬
‫أم؛ م‬
104 Omer b. Abdilazîz

Abdulazîz b. Ömer b. Abdilazîz bildiriyor: Müminlerin emiri Ebû Cafer

bana: “Baban hilafete getirildiğinde ne kadar parası vardı?” diye sordu. Ben:
“Kırk bin dinar” dedim. Ebû Câfer: “Peki, vefat ettiği zaman ne kadar parası
vardı?” diye sorunea: “Dört yüz dinar vardı ve daha fazla yaşamış olsaydı bu
para daha az olurdu” dedim.

‫ثت ا‬ ،‫ ثن ا م ح م د بن الص نن بن قيق‬،‫م ح م د بن عل ي‬ ‫ا‬ ‫ء حدث‬٢٠٧/٥[ -) ٧٢٧٤(

،‫ غ ذ عتد ا لخنين ث ن ع ت ر ين عئد اخل رير‬، ‫ ح د ث ي ش‬، ‫إبرا م ح م ب ن بمق ا م ب ن ث ض ال غ ث ن ي‬

" : ‫؟ ئ ك‬٤ ^ ١‫غنز جين أ ك ث؛ ق‬ ‫ظ‬ ‫م م مغ‬ :‫ ه ات‬،" ‫ ذ ء ي أ م بجر‬: :‫ةت‬
‫ز ”كا نت‬ ‫" ت ا زاأل يزده ا ح‬ : ‫كا ن ت يؤم نا ث؟ ئ ك‬ ‫م‬ :‫ قات‬، ٠٠‫حم نو ن ألفن ديثار‬-
" ‫ ول و بقي زده ا‬،‫م دين ار‬ ‫ثا‬

Abdulazîz b. Ömer b. Abdilazîz bildiriyor: Ebû Câfer beni yanına çağırdı

:ve: “Baban hilafete getirildiğinde ne kadar parası vardı?” diye sordu. Ben
Elli bin dinar” dedim. Ebû Câfer: “Peki, vefat ettiği zaman ne kadar parası“
vardı?” diye sorunca: “Bu meblağı, iki yüz dinar kalana kadar beytülmale
koyup durdu. Şayet hayatta olsaydı iki yüz dinarı da oraya koyardı” dedim ,

‫تا‬
‫ث‬ ،‫ ثن ا م ح م د بن ا لخنن بن قس ه‬،‫ ] خ ا؛ثن ا م ح م د بن علي‬toA/o [ -) ٧٢٧٠(
‫ د ح ل ت‬:‫ ه ا د‬،‫ عن ت سل م ه بن عند النيلي‬،‫ عن ج د ي‬،‫ ححدتي أ ي‬،‫بن ه سا م‬ ‫إ‬ ‫إثزاي‬
‫ ق ك لماط ن ة يم ت عتد‬،‫زي غ‬ ‫ثبي مئ‬ ‫عليه‬ ، ‫ع إى ع م بن عئد العزيز أعوده؛ي ي ي ؤ‬
‫ ث أ عد ت ؤق‬، ^ ١ ‫ ذ\ء‬0‫ م غل إ‬: c J ü ،‫ قشذ ا ن ي ن ي ن ي ه ن أبيي المؤ؛ثهن‬٧ : ٠^ ^ ١
0 ‫؛ثزثز أن ثئبلو؛ ثميقس أ م المؤ!متين؟ ه إ‬ ‫أن م‬ ،‫ بم ة‬، ‫ ي‬:‫ ق ك‬،‫ال ه‬،‫اثمميعص عش ح‬
" ‫ممبت مح و‬
‫ن‬ ‫ وال د ما ه‬:‫ قال ث‬، 4‫ا م ن ي م وئ ل‬

Mesleğe b. Abdilmelik bildiriyor: Hastalığı sırasında Ömer b. Abdilazîz’i

ziyarete gittim. Gömleğinin kirli olduğunu görünce (hanımı) Fâtıma binti
Abdilmelik’e: “Ey Fâtıma! Müminlerin emirinin gömleğini yıkasan!” dedim.
O da: “İnşallah yıkarız!” karşılığını verdi. Bir sonraki ziyaretimde gömleğin
aynı şekilde kirli durduğunu gördüm. Fâtıma’ya: “Ey Fâtıma! Ben size
müminlerin emirinin gömleğini yıkamanızı söylemedim mi? insanlar onu
ziyarete geliyorlar!” diye çıkıştığımda: “Vallahi bundan başka gömleği yok!”
dedi.
 Omer ‫ء‬. Abdilazîz 105

‫ ى‬،‫^؛ بن م ح م د بن ا لخثن‬£١
^ ‫ ثن ا‬، ‫ ] حدت ا أخئت بن إ ن خ اى‬٢٠٨/©‫ ل‬-) ٧٢٧٦(
‫ط ن أ ثن‬ ‫ غ ذ أيي بشير م ز ر‬، ‫ تما ت ه ن ئ ن ش أ‬، ‫ثنيت بن ح ك ي م أوئ حال د ا ل ذ ك ر ي‬
،‫ د ح ل ت ع ز عس بن عتد ا لخنين ي ائؤم الذ ي ت ا ث ذ هم‬:‫ قات‬، ‫ط ن أ‬ ‫ ص‬، ‫عتد الن ل ك‬
،‫ وأش ت خ ؤ ك و ج ن ن ت عند ر ج قه‬1‫ ئلم‬،‫ثة عند وأسم ه‬،‫ ج ال‬،^!^ ١ ‫مي ت عند‬
‫أبذق ز ثذ؛‬ ‫إل‬ ‫ت‬1‫ئه‬ ‫ك‬ ‫ ق‬، ‫ ؤذ؛ عقه ئميهس نب ج ئ حؤق ال؛م ب‬،‫و ج ث ش ت أال عغد رأبه‬
‫ لت ن ي ه ن‬U 4‫ همالئ>ت والل‬،‫ خ ز عثفل ت‬، ١^ ‫ ن ن ك ث ت ثمم أ عد ت ؛محوت‬،^ ۵^ ١
‫عيره‬

Mesleme anlatıyor: öldüğü gün Ömer b. Abdilazîz’in yanına girmiştim.

Fâtıma bimi Abdilmelik başucunda oturuyordu. Benim girdiğimi görünce
de başucundan kalkıp ayaklarının dibinde oturdu. Ben de başucunda
oturdum. Ömer’in üzerinde eskimiş ve kolları yırtılmış olan bir gömlek
vardı. Fâtıma’ya: “Bu gömleği değiştirseniz olmaz mı?” dediğimde sustu.
Aym şeyi birkaç defa tekrar etmem üzerine de sert bir sesle: “Vallahi bundan
başka gömleği yoktur!” dedi.

‫ثن ا‬ ،‫ن ن ن ثن محتته‬

‫ ثن ا م ح م د بن ا م‬،‫م ح م د بن عل ى‬ ‫حدت ا‬ ] ٢٥٨/©[ -) ٧٢٧٧(
:‫ ه ا د‬،‫ ثن ا ع مارة بن أبى حمص ه‬، ‫ ثت ا م ح م د بن مروان ا نمجلجد‬،‫م ح م ذ بن أبى المثري‬
،3‫ ءه ا‬،‫ هد ح د مننم ه‬،‫ ت خ زثفؤئ جم ة‬0‫ذ ظ ئ عأى ع م في مرضه وعثه ق ميقس في ا‬
‫ حش ي ت ه أميز‬،‫سوى فذا‬ ‫ثا‬
‫يع‬‫ثاولييى فج‬ ;‫عند المل ك امزأة غنن‬ ‫ب‬ ‫الء حته ءاطم ة ين‬
‫* أ ن ث ى‬yj ‫ب ح‬
‫أص‬ 1‫ ء م‬،‫ ظ ن ط م ه‬1‫' دعه‬٠ :‫ ع ر‬3 ‫ ه ما‬،‫ى يد ح إ ون عقه‬،‫ إل ة الغاا‬،‫المومن؛ن‬

" ‫ل أ م الئ وجب ن ثزب عتت ال ذ ي ر ى عمح ه‬

Umâre b. Ebî Hafsa der ki: Hastalığı sırasında Ömer’in yanına
girdiğimde üzerinde kirlenmiş ve yakaları yırtılmış bir gömlek vardı.
Mesleme girince kız kardeşi ve Ömer’in karısı olan Fâtıma binti
Abdilmelik’e: “Bana bundan başka bir gömlek ver de müminlerin emirine
giydirelim. Zira insanlar yanına girip çıkıyor” dedi. Ancak Ömer: “Ey
Mesleme! Bırak onu! Zira sabah akşam müminlerin emirinin şu üzerinde
gördüğünden başka gömlek yoktur” diye araya girdi.
106 Omerb. Abdilazîz

‫ ثن ا عتد الل ه ثن أ خن ذ ين‬،‫جنفي ثن ح م دان‬ ‫بن‬ ‫حدق ا أ ح م د‬ ‫ا‬ ٢٥٠٧٥‫ ل‬-)٧٢٧٨(

‫ أ ن‬، ‫ض ا ئ ذ ذا و ذ‬ ‫ن ي ئا ن‬ ‫عن‬ ،‫خن زة‬ ‫ض بن‬ ‫ي‬ ‫ ثن ا‬، ‫س ى‬
‫ ح د ش ا ل ح كم ث ن م و‬، ‫م‬

، ‫بن و ه و‬
‫ج‬ ‫أذ غ إ ال أ خذا ن‬ ‫ال‬ ‫ لآم‬،‫م ن و ا ا ل حارن‬ ‫ال‬ " : ‫ قات ص‬، ‫ ت ن م د ض‬: ‫م ح‬
‫م أبه م‬ ‫ م إ ي أ‬،‫ ون وضغ ثره‬،‫خض كا ن غ مح ه لت‬ ‫س‬ ‫ و‬، ‫م ال دير أ جز م ت ا ك ه م‬ ‫ف ا ال‬‫يف‬
"‫بمل و ك‬ ‫ال‬

Süleyman b. Dâvud bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz, oğullarına şöyle dedi:

“Haznedar olan kişiyi sakın hıyanetle suçlamayın! Zira hâzinede yirmi bir
dinardan daha fazlasını bırakmış değilim!” Süleymân şöyle der: “Bu
meblağın içinde Deyr (es-Seme’an) ahalisinin evlerinin kiraları, orada
bulunan bir bahçenin ve kendi kabrinin bedeli vardı. Bildiğim kadarıyla da
oğulları o bahçeyi işletmediler.”

‫ت‬3 ‫ ثن ا ا ل ح س ن بن م ح م د ثن ح ما د ظ‬،‫^؛‬£١^ ‫ ] حدثت ا م ح م د بن‬٢٥٩/®[ -) ٧٢٧٩(

‫ت ب ئ ي ع م ر بن‬3 ‫ ثا‬،‫ غ ال م ع م ر بن عئد العزيز‬،‫ثن ا س ق ما ن بن ع من ال ر ي أ ث وأميه الح ص ي‬
‫م‬ ‫م مؤكغ‬ ‫إل ال‬ ‫ إذ بثنيي و مخ ثري‬٠' :‫ ق ات‬،‫عم امن بدتا م إر م الدم‬
‫ ودحل ت نغ ع من‬: ‫ محا د‬،‫ ثؤ ال أثا ئكزه أن شحؤأل غثا ن ا ي ثا ة‬:‫ قالوا‬،‫ ثمأثسهب‬:3 ‫ ظ‬،"
: ‫ يمن ت‬، ‫ محع دئني عدث ا‬،‫إ ر تؤ اليي‬ ‫تؤما‬ ‫ ودحل ت‬،‫ ئاطآى ث و ر نثايتق بيده‬، ‫ا ل حئ ا م يؤما‬
‫ تا ب ي ث ذا حثث ام نؤ الف أييي الغ ب يين ع من‬:‫ ق ا ن غ‬،‫م غذست‬ ‫و‬

Ömer b. Abdilazîz’in hizmetçisi Ebû Umeyye el-Hasî bildiriyor: Ömer b.

Abdilazîz bana iki dinar vererek Deyr ahalisine gönderdi ve onlara:
“Mezarımın yerini bana satar mısınız? Satmazsanız başka bir yerde
gömülmeyi düşünüyorum” dememi istedi. Gidip söylediğimde:
“Yanımızdan başka bir yerde gömülmesi bizi rahatsız etmeyecek olsaydı bu
teklifini asla kabul etmezdik!” karşılığını verdiler. Bir defasında da Ömer’le
birlikte hamama girdim. Keselendi; ancak kendi kesesini kendi attı. Bir
defasında da Ömer ’i n ‫ اأ هاآل ةاا‬bana öğle yemeği olarak mercimek verdi. Ben:
“Her gün mercimek mi yiyeceğiz!” deyince: “Evladım! Bu, efendin ve
müminlerin emiri Ömer’in yemeğidir!” karşılığını verdi.
 Ömer ‫ء‬. Abdilazîz 107

‫ ث إ ئ ق مان بن‬، ‫بن م ح م د‬ ‫ثن ا ا ل ص ص‬ ،‫ ] حدث ا م ح م د بن إبزا مم‬٢٥٩/®[ “)٧٢٨٠(

‫ ه ا دت نلح د ع م ر بن عبد الع زم على‬،‫ بن المعتمر‬0‫ غذ ءؤ‬، ‫ ثت ا ت ع يد بن غ ا م‬، ، ‫ت م‬
‫ " ف ي د ك ن و‬:‫ قات‬،‫ ال‬:‫ب أ أغ ري به عكا ؟ " قال غ‬
‫مد ك د م‬
‫ ب‬، ‫ " ثا ئامب أ‬: ‫ائزأيؤ ق ا د‬
V ‫ أن ث أمحث الجئ[ب ذ‬: ‫ ق ك‬،‫ك غ ي‬ ‫أمح‬ ، ‫ ال‬: ‫ه عي؟ " ئل ش‬ ‫ن أق ر ي‬-‫ثئيي اأفلو‬
‫غيا ص ثغ اجت ة ا لآ؛يالف‬ ‫أئؤذ‬ ‫ " ف ذا‬: ‫به ا عكا ؟ قا د‬ ‫مح ر‬
‫ء ثغ ي‬ ‫ت م ح ع ر د م زال‬

‫غ دا ي م خ ه تأاا‬
Avn b. el-Mu’temir bildiriyor: Bir defasında Ömer b. Abdilazîz,
hanımının yanına girdi ve: “Ey Fâtıma! üzüm almak için bir dirhemin var
mı?” diye sordu. Fâtıma: “Yok!” dedi. Ömer: “Peki üzüm alabileceğimiz bir
fıls (metelik) dahi yok mu?” diye sorunca, Fâtıma: “Yok!” karşılığını verdi.
Sonra ona dönüp: “Sen ki müminlerin emirisin! üzüm alabilmek için
(hâzineden) bir dirhem veya filsi de mi alamıyorsun!” deyince, Ömer: “Yarın
hâzineden para aşırdığım için Cehennem ateşinde yanmaktansa bu durum
daha iyidir” karşılığını verdi.

‫ح تث ن‬ ‫ثن ا‬ ، ‫ ثن ا ع ئ بن إمئخ اق‬،‫ ] حدت ا عتد الل ه بن م ح م د‬٢٠٩/®[ ")٧٢٨١(

‫ ح دثتي ئ فيان بن ح م ي د‬:3 ‫ ئ‬، ‫أ ث ذ نبي ي‬ ‫ثن ا إبزا م‬ ،‫ ق ا عتد الثؤ بن الثت ا رك‬، ‫ا ل مروري‬

‫ي ت عيد‬
‫مأ م‬
‫ ب‬، ‫ ^ ^ أثت نلح د عش‬١ ‫ ض عم يه بن د ا؛ع‬،‫ عن أ ي مح ده‬، ‫الم دذي‬
‫ة زال‬: ‫شد ال م ذ جا‬ ) ‫ه‬ ‫م‬ ‫ ظ أ‬٠٠ : ‫ ث ن يي غذ غنن؟ ق ئ غ‬- ‫ أال‬:‫قا د تهآ‬- ،‫ال تإ ك‬
" ‫و قص ة‬ ‫ح‬ ‫ئثئلئة الل ه‬،‫م ن ا حت الل م نذ ا‬
Ukbe b. Nâfı’ el-Kureşî bildiriyor: Fâtıma binti Abdilmelik’in yanına
girdim ve: “Bana (kocan) Ömer’den bahsetsene!” dedim. Fâtıma şöyle
karşılık verdi: “Allah, onu hilafete getirdikten canını aldığı ana kadar onun
cenabet veya ihtilamdan dolayı gusül abdesti aldığını hiç görmedim.”

‫ح شين‬ ‫تا‬
‫ث‬ ، ‫ع ئ بن إ ن خ ا ق‬ ‫تما‬ ، ‫ ] حدق ا عتد الل ه س م ح م د‬٢٥٩/®[ ")٧٢٨٢(
‫قئ ن ز ر‬1 ‫ خ ض ت ي د ئ <؛‬،‫ ى أبو ا لمحا ج‬: ‫ قا د‬،‫ال م ئق انمحازلي‬ ‫ط‬ ‫ ظ‬،‫ال تة ب؛إ‬
‫ فى‬،‫ي القئ تب ن ر‬.‫ئت ريرء ح دي ى تثهس حاص _قآل ع مر أثم جين أ ئ ث ! ث ه ال‬1‫عمر بن عتد‬
‫أذ‬ ‫يي‬ ‫ " قت وت‬:‫ ق ات‬،‫ إن ئ ت ز خ ي جؤاريي‬:‫ ق ا را‬،‫ نت ا م ؛ ص ا ك ق ا ؛‬، ‫ غ ا و‬٤^ ‫تتولي ؛‬
108 Omer b.Abdilazîz

°-‫ أ ح ث أن أنس ك ة أ م تكت ت ان لن تغ‬,0•‫ م مأ‬،‫ أ ح ث أن أعمم ة أعثمته‬,°‫ ءن‬،‫ عدكم؟؛‬, ‫قت ف ف د‬
‫بمم‬ ‫ص و ظ‬ ، ‫من ي إ ذ م ة‬

Ömer b. Abdilazız’in kölesi Sehl b. Sadaka bildiriyor: Ömer ailesinin

yakın bir dostları bana anlattılar: Ömer (b. Abdilazîz) hilafete getirildiği
zaman evinden yüksek sesli bir ağlaşma duyuldu. Ağlamanın sebebi
sorulduğunda ise şöyle cevap verildi: “Ömer, cariyelerine şu teklifi yaptı:
«Getirildiğim görev dolayısıyla sizlerle ilgilenemeyeceğim. Onun için
içinizden azat edilmeyi isteyeni azat eder, kalmak isteyeni de kendisiyle
ilgilenemeyeceğimi de belirterek yanımda tutarım.» Cariyeler ise ondan
ayrılacakları için ağlıyorlar.”

‫بن‬ ‫ثئ ا إبراهي م‬ ،‫ ثن ا ق ح ث د بن ا لختن‬،‫ ] حدت ا م ح ئ د ى عئ‬٢٦٠/®[ -) ٧٢٨٣(

،‫ يبا ب ع م ر‬، ‫ ك ث أثا زائن أبي ركريا‬:‫ قات‬،‫ عن ج د ي‬،‫ ح د ب ي أيي‬،‫يق ا م بن ي ح يى‬
‫ " حي أم ز المومنين امزأثه ي ن أن صم ؛ي‬:‫ قالوا‬،‫ نثأقاة عنة‬،‫ في داره‬،‫ئنبغثا بكاء‬
‫ ن ك ت‬،‫ وبين أن ثئ حئب منزل أبيه ا‬،‫بم أ في عمم ه‬£ ^ ١١‫م ه ا أثث مح د ف غ د عن‬ ‫م‬ 5
٠' ‫وق ى جزاريه ا وكايه ا‬
İbrahim b. Hişâm b. Yahya bildiriyor: Dedemden naklen babam bana
şöyle anlattı: ibn Ebî Zekeriyâ ile birlikte Ömer (b. Abdilazîz)’in
kapısındaydık. Evin içinden ağlama sesleri işitince ne olduğunu sorduk.
Şöyle dediler: “Müminlerin emiri hanımına, işlerin yoğunluğundan dolayı
kendisiyle ilgilenemeyeceğini, isterse kendi evinde kalabileceğini, isterse de
babasının evine gidebileceğini söylemiş. Hanımı ağlayınca onun ağlamasına
diğer cariyeler de ağlamaya başlamış.”

‫ ثن ا ح س ن‬، ‫ ثن ا علي بن ان ح اى‬، ‫هم ذ الثؤ س م ح م د‬ ‫حدثن ا‬ ] ٢٦٠/٥‫ ل‬-) ٧٢٨٤(

:‫ قات‬، ‫ حبرذي المغي رة تن خ ي م‬-‫ أ‬:‫ قات‬،‫حارم‬- ‫جرير بن‬ ‫حدثعا‬ ،‫ثن ا ابن المب ا رك‬
‫ط الؤ‬ ‫ر‬ ‫ قت يك ون م ن الث جار> م ن ئ ؤ أك‬،‫ يا متغيرة‬٠٠ :‫قال ت لى محا طم ه بم ت مه د النيلي‬
٩ ‫ ن‬lir ،‫ من ربه م ن ع من‬ÛjJ- ‫أ ث د‬ ‫ ق ط‬1‫أ ح د‬ ^٢٠^ ١‫ ونكش نم أر م ن‬،‫ م ا م ن غنن‬1‫ؤصث‬
،‫ث أ يستتمظ‬
‫ م‬C
‫ ئ ال تراأل يئكي ويدعو حش ملته عثثاه‬،‫ب ح د ال ي ت أئقى شت ة في من ج ده‬
" ‫ ذلل ق ق ق ق أ ي ع‬3 ‫س د ف‬
 Omer b. Abdilazîz 109

Muğîre ‫ط‬. Hakîm bildiriyor: Fâtıma binti Abdilmelik bana şöyle dedi:
“Ey Muğire! Belki Ömer’den daha fazla namaz kılan, ondan daha fazla oruç
tutan adamlar olabilir, ama Ömer (b. Abdilazîz) kadar Rabbinden korkan
başka birini de daha görmüş değilim. Eve girdiği zaman hemen kendini
namazgâhına atar ve uykusuna yenilene kadar ağlayıp Allah’a yakarıp dualar
eder. Uyandığı zaman da gecenin kalan kısmını yine öyle dua ve yakarışlarla
geçirir.”

‫ ثن ا م ح م د بن‬،، ‫ن م ح م د بن ا خلم‬ ‫ثئ ا إئز( وهلم‬ ،‫ ] حدثن ا أيي‬٢٦‫ م‬/‫)" ل م‬٧٢٨٥(

‫ح دا‬-‫ ت ا نأيت أ‬:‫ مولت‬،‫ش م ع ت أيى‬
، :‫ قات‬، ‫ ثن ا عتد العزيز بن ال ول د بن أيى الث اث ب‬،‫ثريد‬
" ‫ ا لخئ و غ أث ق ق ر و جهه م ن غتن بن عتد العزيز‬:‫ أزقات‬،‫ق ط ا ك زمحث‬
Abdulazîz b. el-Velîd b. Ebi’s-Sâib bildiriyor: Babamın şöyle dediğini
işittim: “Ömer b. Abdilazîz’den daha fazla, Allah’tan olan korkusu (veya
haşyeti) yüzüne yansıyan birini görmüş değilim.”

،‫ع د الثؤ بن أ ح م د ئن ح سل‬ ‫ثن ا‬ ، ‫ ] حدثن ا أيو بكر بن تالل ه‬٢٦٠/®[ -)٧٢٨٦(
‫إن‬ :3 ‫ ظ‬، ^ ١ ‫صة‬ ‫ ع ن أبي‬،‫^ ب ن أ ي عت و‬ ١ ‫ي م بن عتد‬ ‫ ظ‬،‫ر‬ ‫خأ م‬

‫ثنت ا بدره م‬ ‫ ه ج اءه‬، ‫ي‬ ‫م‬ ‫ يأتيه ب د م‬، ‫مبس بن عبد الزير ع ال م بم ئ د غ ر ث م ه‬
، ‫ول ك ن ك أ م ح ت ا ت ئ د‬ ،‫ " ال‬: 3 ‫ ظ‬،‫ ثئ م ت الق وق‬: 3 ‫ " ن ا ب ذا لل ث؟ " مق ا‬: ‫ ه م ات‬، ‫ف‬ ‫ونص‬

‫أ ماا‬ ‫أرخقثالمم‬

Ebû Osman es-Sekafı bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz’in bir kölesi

kendisine ait olan bir katırda çalışır ve ona her gün bir dirhem getirirdi. Bir
gün kendisine bir buçuk dirhem getirince, Ömer ona: “Ne oldu?” diye
sordu. Köle: “Satışlar iyi gitti” deyince, Ömer: “Hayır! Bu gün katırı fazla
yordun! ü ç gün katırı dinlendir!” karşılığını verdi.

‫ ثن ا إبراهي م بن‬،‫ ثن ا أبو العقامس بن قس ه‬،‫ ] حدق ا م ح ئ د بن عل ي‬٢٦٠/°[ “)٧٢٨٧(

‫ي ت عبد‬
‫ كا ئ ئ ق ا ط ن ه م‬: 3 ‫ ظ‬، ‫ ع ن ج د ي‬،‫ ح د ب ي أب ي‬: ‫ محاد‬،‫ب ش‬
‫م‬ ‫هث ا م بن ي ح ش بن‬

‫ وهد‬، ١^ ^ ‫أي‬ ‫م‬ ‫ ؛ي قد "كئت أ‬: cJy ‫؛‬J ،‫ ا؟ئه‬1‫ئب ث غ به‬

‫ م‬، 4‫ة عثز جارد‬1‫ش ك ا م‬

‫ه والل ؤ ن ا ث ئء م ن‬ \‫ ا جل س ى ل‬٠٠ : ‫ لف ا ع م‬3 ‫ ءة ا‬، ‫ فتث ازت م نه ا ح ا ج ثن ئ‬،‫وهتته ا لل ثم‬

:،‫؛‬JÜ ، ٠' ‫ا وظ ”ىن م ن ت ن ب ك‬,‫ حبردي شصتلث‬-‫ ظ‬، ‫|ةي أن أالثت مئ ك‬ ‫ج ب‬ ‫الد؛ثا *ىن أع‬
110 Omerb. Abdilazîz

‫ر‬ ‫مه د النيلي غ‬ ‫ع امل‬ ‫م‬ ‫مح‬ ‫ب ن ب ئ ت وشى بن‬

‫ جاريه م ن امح م ء جثى ش جن اته ج‬،‫ح‬ ‫م‬

، ‫ هوهتن ي حم د ال ن يل ي لعاطم ه‬، ‫م ث م ي إ ق ع ت د ال ن يل ي‬

‫ ئ ب‬، ‫ هأ ح ذ ن ي مو ت ى ب ن ن ع م‬C‫إفريقي ه‬

‫أ م حا‬ ‫ب بما ن ر ش د به ا إ ر‬
‫ ن ج‬،" ‫خ‬ ‫مح‬ ‫' كدئا وال د أ ذ‬٠ :‫ ق ات‬،‫مقآ ب ت ث بي إقل ق‬

Ömer’in hanımı Fâtıma binti Abdilmelik’in bir cariyesi vardı. Bir

defasında bu cariyeyi Ömer’e yolladı ve: “Bu cariyeden hoşlandığını
biliyorum. Onun için onu sana bağışlıyorum, ihtiyacını onunla gör” diye
haber yolladı. Bunun üzerine Ömer, cariyeye: “Ey cariye otur‫ ؛‬Vallahi
dünyada en fazla istediğim şey seninle birlikte olmaktı. Bana hikâyeni ve
nasıl esir düştüğünü anlat” dedi. Cariye şöyle anlattı: “Berberilerden bir
kızdım. Babam bir cinayet işledi ve Abdulmelik’in valisi Mûsa b.
Nusayr’dan ^ıçıp Afrika’ya gitti. Mûsa b. Nusayr da beni Abdulmelik’e
gönderdi. Abdulmelik de beni kızı Fâtıma’ya hibe etti. Fâtıma da beni sana
yolladı.” Bunun üzerine Ömer: “Vallahi neredeyse rezil olacakmışım!” dedi
ve gerekli hazırlıkları yapıp onu ailesine geri yolladı.

‫ ثن ا أثو‬، ‫ ثن ا ا لخشن بن م ح م د الحراتي‬، ‫ ] حدثن ا محم د بن إبراهي م‬٢٦١/®[ ")٧٢٨٨(

‫ ح د ق ي ت ع ي د بن‬، ‫ قادت أ م حي مث ا وتأ بن صالح‬، ‫ما ن تن ن الؤه اويء ثن ا زيد بن ا م حا ب‬
‫ال ص ب‬ ‫وعلته ئميهس ترموغ‬ ‫جل س‬ ‫ ثم‬،‫بق‬
‫ب هأ ا ن م‬ ‫ر‬ ‫تن عتد اتؤيؤ ض‬° ‫ أن ع م‬،‫ن ويد‬
‫ ق ز ب ن ث ؟‬،‫ه قت أ ظ لآ‬ ‫أل‬ ، ‫ ظ أبين شبي ه ذ‬:‫ه ز ج ل‬ '‫ء‬ ،‫ص ي يدئه ن ب ذ ظفه‬
‫د محقب عند‬ ‫وأئص‬ 4‫د عند ا ل ج دة‬- ‫ أمحص ل المص‬٠٠ : ‫د‬1‫ ق‬،‫ ونع نأته‬jti ،‫نش‬ ‫فنك س‬

" ‫ال نف د زة‬

Saîd b. Süveyd bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz bize Cuma namazını

kıldırdıktan sonra oturdu, üzerinde hem önden, hem de arkadan yamalı
olan bir gömlek vardı. Adamın biri ona: “Ey müminlerin emiri! Allah sana
nimetler bahşetmiş, güzel giysiler giysene!” deyince, Ömer başını biraz
önünde tuttuktan sonra kaldırıp şöyle karşılık verdi: “Tutumluluğun en
hayırlısı, bolluk zamanında olanıdır. En hayırlı bağışlama ise, karşılık verme
gücü varken yapılan bağışlamadır.”

‫بن إن ح اق‬ ‫ستن ا ه ل‬

‫ثت ا إ‬ ،‫ ] حدق ا ا لخنن س م ح م د بن ي ث ان‬٢٦١/®{ -) ٧٢٨٩(
‫ قادت م ت‬،‫ ص مب ا ن بن نبي ي‬، ‫ ثت ا ت ع ي د بن غ ا م‬: ‫ قاد‬،‫ ظ م ح ث ذ بن أي ي بك ر‬، ‫ ض ي‬1‫ال م‬
 ‫‪٢^ ٠ b. Abdilazîz‬‬ ‫‪111‬‬

‫‪ ٠٠ :‬ثا أتم ن‪ ،‬ثا امح ذ "‪ ،‬م تحط ‪،‬‬ ‫امحق‪ ،‬قدغ اث ا م‬ ‫محا‬ ‫بي ما تأ ب ت ن ي م د‬
‫قا د ‪" :‬‬ ‫ث ‪ :‬إ د ي عا ر ي ه ‪،‬‬ ‫ءأم ز إ سا ل‪ ، 1‬مجا ء به ا ‪ ،‬مما ت ‪ '٠ :‬نا مت ع ك ص أ ن ئ ج ي ب ي ن ي ؟ ‪ ٠٠‬ثال‬

‫شل غ بئ ب ا‬ ‫"‪،‬‬ ‫يا م را م ‪ ،‬ا ظن ت ك الم ز س ا ق ي ف قاف ا ب ا ئ ع لف ا م ن ه ا ث ب ي ائ‬

‫ي ت أنيل ه ع اريه‪ ،‬ؤأ ث عندك ن ا عئذلث‪،‬‬

‫إنن ا د إ ز أ ر ا لهين ع مته ا ‪ ،‬ق ات‪ :‬م‬ ‫هب‬ ‫مذ‬
‫ثأرم‪ ،‬طئ ا إ ^ ا يمح ت م ن‪ ،،٢^ ١‬وق\ل ت ك‪ ،‬ئلمي م ن ع من‬
‫‪Kurbân b. Dabîk anlatıyor: Ömer b. Abdilazîz’in, Emîne adındaki bir‬‬
‫‪kızıyla karşılaştım. Ömer ona: “Ey Emîn! Ey Emîn!” diye seslendi; ancak‬‬
‫‪Emîne ona cevap vermedi. Ömer adamın birine söyleyerek kızı yanına‬‬
‫‪getirtti. Ona: “Seslendiğimde neden bana cevap vermedin?” diye sorunca‬‬
‫‪kızı: “Vücudumu örtecek kadar giysim yoktu!” karşılığını verdi. Bunun‬‬
‫‪o‬‬
‫‪üzerine Ömer: “Ey Muzâbim! parçalara kestiğimiz döşeklerin içine bak da‬‬
‫‪kumaşlarından şu kıza bir gömlek kes” dedi. Muzâhim de o kumaşlardan‬‬
‫‪kıza bir gömlek biçti. Adamın biri kızın balası olan Ümmü’l-Benîn’e gitti‬‬
‫‪ve: “Sende o kadar para varken kardeşinin kızı çıplak duruyor!” dedi. Bunun‬‬
‫”!‪üzerine halası, kıza bir sandık giysi gönderdi ve: “Ömer’den bir şey isteme‬‬
‫‪dedi.‬‬

‫ثن ا‬ ‫‪ ")٧٢٩٠‬ل®‪ ] ٢٦١/‬حدثن ا ئأين ان س أ خن ذ ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن ركري ا ل ع البي‪،‬‬

‫م ه د ي ئ ذ ث ا ي ي ال ن ه د ي ‪ ،‬ح دثن ا عبد الل ه بن عي ا ش‪ ،‬ص أيي و ‪ ،‬أن ع م ر بن عبد ا ل عزيز ف ي ع‬

‫جثازه‪ ،‬قلق ا انصزق وا ثأخز ئ م وأ ص حابه ئ ا حثه عن ا ل جثأزة‪ ،‬ق ات لت أ ص حابه‪ :‬يا أبين‬
‫ئاذاتي المتن م ن‬ ‫النومغ؛ ئ‪ ،‬جن ازة أئ ث وفه ا أل‪-‬م ث محف اء فتنكته ا وثزكمما ؟ ق ا د ‪٠’ :‬‬
‫م ظ ضئن ث بأا ل جثة؟ " ئ ك ‪ :‬ب ر ‪ ،‬قا د ‪" :‬‬ ‫ثن ا‬ ‫م ‪ 1‬ن ي أال‬ ‫ظ ي‪ ،‬يا غ ي ن‬
‫ت ال دم‪ ،‬وأكل ت‪ ،^^،^١‬أال س أل ي ن ا ضثغت‬ ‫ومصص‬ ‫ا لأبدان‪،‬‬ ‫حرمح ت ا^ ق ا ذ ‪،‬‬
‫ش‪،‬‬ ‫ال ط‬ ‫ب ث امحمح ن بن ال ئ'ن س‪ ،‬وال د زا ش من‬
‫ب ا ل أبما ل؟ " ئ ك ‪ : :‬ز‪ ،‬قا ‪ " :3‬ئ م‬

‫ح‪ ،‬زانزركن م ن اق خدئ ن‪ ،‬واشخذين م ن الر م حن‪ ،‬والر ق ش من‬ ‫م‬ ‫وا ت ئ ذ ي ن ب ن انق‬
‫تت‪،‬‬
‫ء ال؛ي مموئ ح‬
‫‪ ، ^ ١‬ؤالئ‪1‬ةتي ئ‪ ،■" ^ ^ ١‬ثأ ب م غنن‪ ،‬ءق ا د‪ " :‬أال إن‬
‫م إ ن اثه ا م ع مع ر ف ك م‬ ‫ب و ت ‪ ،‬ث ال ث و‬
‫وعزيبما ذ ي ل ‪ ،‬وعتقه ا م حت‪ ،‬و مح ا بجا بجر م‪ ،‬و ح ثه ا م‬

‫بنزعة إدباره ا ‪ ،‬والم م و و ني اغثث به ا ‪ ،‬أين ن قا ي ا إل ي ذ يمؤا مدائنه ا ‪ ،‬زثئئ وا أنه اره ا ‪،‬‬
‫يف ا أث ا ما يسره‪ ،‬غ ر ي ب ص حته م ‪ ،‬زغ روا بثفاط هم‪ ،‬مكبوا‬
‫وعرنوا أغي ازق ا‪ ،‬زأفاث وا ف‬
‫ءدد‬ ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬

‫ا لئ ع ا ص ئ ‪ ،‬إ ه م ك ان وا وا لل ه قي ال د ث ا مغتو ط ي ن بأا ل م و ال عل ى "ك رة ال ض ر عل ته‪ ،‬م ح عث و د ئ‬

‫غ ز جمع ه‪ ،‬نا ص ئع التزاي إئذاي ئ ‪ ،‬نا ص بأ جن ا د م ‪ ،‬زالئ؛؛نان بعظام هز‬

‫ز م يكرمون‪،‬‬ ‫‪ ١^ ١٢‬في ‪ ^ ^ ١‬غش أيئؤ مم هدة‪ ،‬وفرش منص ذة‪ ،‬بتن ح دم ي خدمون‪،‬‬
‫إن كن ث ثثاديا ‪ ،‬وادعهأ؛ إن كن ث داعي ا ‪ ،‬ؤ م‬ ‫فن ا ده م‬ ‫و حيران يعص دون‪ ،‬ئ ذ‪ 1‬تؤرث‬

‫ئ‬ ‫م كا ذ به ا م حيب‪ ،‬ن ت ل عيه م م ا محي‬ ‫مب ي ب ‪ ،‬نائ ي إ ر م ارب مغ ازله م‬

‫ث م ب ذ ي ‪ ،‬وتلهب عن ا الل ن ن ا ش' كانوا به ا ‪ :‬ه و ن ‪ ،‬وعن‬ ‫نا‬ ‫غثا ة‪ ،‬ن ت ل مم يز هأ‬
‫ا لأعين ا ؤ كا ن ت ا ر‪ ،^١^ ١‬به ا ثئفإزوذ‪ ،‬وطه م عن الجلود‪^ ١‬؛ ^‪ ،‬وال و جوه ا خلس ة‪،‬‬
‫ؤا آل جت ا د الن اع م ة‪ ،‬ن ا ص ثع به ا ال ديدان‪ ،‬م ح ت االلوآن‪ ،‬وأءكل ت ا ل ل حن ا ن‪ ،‬وغف ر ت‬
‫ائؤي وة‪ ،‬و م ح ت ا ل م ح ا م ن‪ C‬و كن ز ت ائيق از‪ ،‬وأبا ئ ت ا لأع صاء‪ ،‬ؤمزهت ا لآئ الؤ‪ ،‬وأين‬

‫وعبده م‪ ،‬و ج م ع ه م و ظوره م ‪ ،‬واش ن ا رؤدوئ م فزاغ ا ‪،‬‬ ‫ح ذم ه م‬ ‫بجاجبب‪ ،‬وأين‬ ‫ح جا له م‬

‫ي‬ ‫^‪ ، ١^ ١‬أ ف ن وا‬ ‫س ال ل م‬ ‫م وا ل ه ز ث ج تا ‪ ،‬ز ال أن رلو ئ ز‬

‫بموا ئثالئ ت ت ق أ ‪ ،‬ز ال ع ب‬ ‫ز ال‬

‫ص‬ ‫المح ل ؤا م حان غي ب شزاغ؟ م ح ن غب قي ث دل هثة‬ ‫أق س‬ ‫تئارل ا نئ زا ت زاقلزا ج ؟‬

‫قد ج ي د مح نهم ومح ن ال غ م ‪ ،‬وئاروئا ا أل جبه؟ ي غ م من تا م وثاع م و أ ت ي م ' وو جوهه م‬
‫ش أعن اقه^ ئا قه‪ ،‬وأوصال هم ممزقه‪ ،‬هد ‪ ^ ^ ٠‬ائ ج ذ ق غأى ال و جثا ت ‪،‬‬ ‫ؤأ‪-‬ين ادئلم‬ ‫بالته‪،‬‬
‫ص د ي دا‪ C‬ودبت دواب ا لأرض في أ جت ا د ه م ‪ ،‬ئ ر ب ت أ م حا ءئز‪ ،‬بم‬‫زائث لأبي‪ ،‬ا لأئزاه ذئا و‬
‫إل يلتتوا والل ه إ ال سينا حش ع ا د ت الع ظ ا م زبيئ ا ‪ ،‬قد ئازق وا ا ل ح دائئ‪ ،‬فهت ازوا بمن الثغؤ‬
‫ور اخلص_ايي‪ ،‬هد ثزؤ ج ت سن ا و هأ‪ ،‬و ر دد ت في ال تقن ي أيماوئب‪ ،‬وثورعت ائقزاعا ت‬
‫عم بل دته‪ ،‬يا‬ ‫واللي النؤشغ ل ه في ه ره‪ ،‬اشس الغاضز فيه‪ ،‬المتن‬ ‫ديازهز وتزاثهي‪،‬‬
‫ت‪1‬كق ؛قم ظ؛ ‪ ^ ١U‬وق ئ‪^^ ١‬؟ غدئ م محف ■؛ثى أز ئشتك؟ أتن ذ؛ثق‬
‫ي ين ع ه؟ وأين رقاق ويلف؟ وأين يثلث؟ وأين‬
‫ا ل س حاء‪ ،‬وب الك ا ك ر ئ ؟ وأين سرق ا هء ر‬

‫يدهغ غذ مس ه‬ ‫ال م ن ما‬ ‫وشتاثلث؟ أن ا رأيته فد نز‪ 3‬به ا‬ ‫لصن م ك‬ ‫بخ ورك؟ وأين مخثؤثلف‬
‫م‬ ‫ال‬ ‫ز ج ال ؟ زئؤ ينف خ غزة‪ ،‬وقلئفل عقنئ ا ‪ ،‬يممل ب ش ت ك زا ت ائنؤبب‪ ،‬ؤعنزاته‪ ،‬جاء ا‬
‫الم د ر والم صاء‪ ،‬جاء م ن ا ال ر وا آل ج ل ن ا ثمشع بئة‪ ،‬هيه ا ت‬ ‫عا ل ب‬ ‫م ن ال ق ن اع‪ ،‬ز جاؤ‬
‫مه ه ا ت يا مغممحن النابي زا لأخ وال ول د وعاسل ة يا م كم ن الم ق ت زخ ابلة‪ ،‬يا محلته في‬
‫فش ب ري بأي‬
‫فش ش عري ي ن م حش غلى حشوئة الثزى‪ ،‬تأ ي‬
‫عئة‪ ،‬ي‬ ‫ورا ج عا‬ ‫ال م ‪،‬‬
 Omer b. Abdilazîz 113

‫فش ش عري ظ الأ؛ي‬

‫ ي‬،‫ ص ر ت في م حثة النؤش‬، ‫ ت‬1‫ يا م حاوز ال هأك‬، ‫حديلف بدأ ا ب ر‬

‫ إل م ت ق د‬، ‫ثق ا ت ي به ظ ئ ال م و ت عند ح رو ج ي م ن ال د قا ؟ زن اميثغي بؤ م ن رش اقة م ؟‬

‫ك ن ا غث بال ث دا ت في ال م حالتي‬ ‫م ئف ثبالصب ا‬

‫ؤت‬ ‫م تى‬ ‫تن ؤ ىب ما‬

‫وآ ظث د وم زال ثذ ى أنف الزم‬ ‫ارك ي معزوو ت ه و وعمله‬-‫ثه‬

‫لهثن الثه ا ي أ‬ ‫الدثا‬ ‫"كذل ك في‬ ‫زثغنث نجن ا شؤف ثكزه غثة‬

‫ج م عه‬ ‫دل ك إ ال‬ ‫ب م انص زف قنا بقيبع د‬

Abdullah b. Ayyaş, babasından bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz bir cenaze
törenine katıldı. Cenazeyi kabristana götürürlerken Ömer b. Abdilazîz ve bir
grup arkadaşı insanların biraz gerisinde kaldılar. Arkadaşları ona: “Ey
müminlerin emiri! Cenazenin velisi sensin; fakat bırakıp geride kaldın!”
dediklerinde şöyle karşılık verdi: “Evet! Kabir arkamdan bana: «Ey Ömer b.
Abdilazîz! Sevilenlere neler yaptığımı sormayacak mısın?» diye seslendi. Ben:
«Ne yaptın?» karşılığını verince de şöyle dedi: «Kefenleri yırtıp, bedenleri
parçaladım. Kanları emip, etleri yedim, ?eki onların mafsallarına neler
yaptığımı sormayacak mısın?» Ben: «Ne yaptın?» diye sorunca da şöyle dedi:
«Elleri kollardan, kolları pazulardan, pazuları omuzlardan, kalçaları
bacaklardan, bacakları dizlerden, dizleri bileklerden, bilekleri de ayaklardan
ayırdım!»” Ömer bunları adattıktan sonra ağlamaya başladı.
Sonra ekledi: “Dünya, yaşamı kısa, azîzi zelil ve zengini fakir olan bir
yerdir. Gençleri yaşlanıyor, canlıları da sonunda ölüyor. Tez zamanda sizden
yüz çevireceğini bildiğiniz halde sakın size karşı yüzünü dönmesi sizleri
aldatmasın! Asıl aldanan dünyaya kanan kişidir, üzerinde şehirler kuran, su
kanalları açan, ağaçlar diken ve az bir zaman yaşayan insanlar nerede? Dünya
onları sağlıklı oluşlarıyla aldattı, kendileri de güçlerine aldandılar ve
günahlara bulaştılar. Vallahi onlar mallarının çokluğuna ve bundan gelen
güce aldandılar. Kaç kişi de onları bu yüzden kıskanmıştır. Hani, topralc
bedenlerine, kumlar cesetlerine, kurtlar k e m ik le r in e ve mafsallarına neler
yaptı? Oysa dünyadayken yumuşak divanlar, kalın döşekler, ihtiyaçlarını
gören hizmetçiler, cömert aileler, yardım eden komşular arasında
yaşıyorlardı.”
114 Omer b. Abdilazîz

Kabir ona yine şöyle dedi: “Onların kabirlerine uğradığın zaman onlara
seslenebiliyorsan seslen! Çağırabiliyorsan çağır! Onların yerleşim yerlerine
uğra. İçinde yaşadıkları evlerin birbirlerine yakınlığına bak. Zenginlerine
sor, bu zenginliğinden geriye ne kalmış? Fakirlerine sor, bu fakirliğinden
geriye kalan ne? Kendisiyle konuştukları dillerine, zevk veren şeylere
baktıkları gözlerine, nazik tenlerine, güzel yüzlerine, narin bedenlerine
kurtlar ne yapmış bir sor. Renkleri gitti, etleri yendi, yüzleri toza toprağa
karıştı, kemikleri kırılıp organları açıkta kaldı, bedenleri paramparça oldu.
Çardakları ve kubbeli evleri nerede? Hizmetçileri ve köleleri nerede?
Toplayıp biriktirdikleri nerede? Dünyadayken tüm bu kazandıkları şimdi
altlarına ne bir sergi serebilmiş, başlarına ne bir ağaç dikebilmiş ne de rahat
bir mezara inmelerini sağlamıştır. Şu an yalnızlık içinde ıssız yerlerde
yerleşmiş değiller mi? Onlar için gece ile gündüz bir değil mi? Kapkaranlık
bir dehlizin içinde, her türlü amelden kesilmiş ve sevdiklerinden ayrı değiller
mi? Kaç narin erkek ve kadının şu an yüzü çürümüş, boyunları
bedenlerinden ayrılmış, mafsalları param parça olmuş, gözleri yanaklarına
akmış, ağızları kan ve irinle dolmuş, kurtlar bedenlerine üşüşüp organlarını
dağıtmış durumdadır. Vallahi az bir zaman yaşamış ve şu an kemikleri un
ufak olmuştur. O güzelim bahçelerinden ayrılmış, bolluk ve rahatlık içinde
yaşadıktan sonra şimdi daracık yerlere girmişlerdir. Eşleri başkalarıyla
evlenmiş, çocukları kimsesiz ortalıkta kalmış, geriye kalan yakınları evlerini
ve mallarını paylaşmışlardır. Vallahi bunlardan bazılarının da kabri geniş,
aydınlık olacak ve nimetlerin lezzetine varacaklardır. O halde, ey yarın
kendisi de kabre girecek olan! Seni şu dünyada aldatan şey ne ki? Dünyada
baki kalacağını mı veya dünyanın sana kalacağını mı sanıyorsun? Geniş
evlerin, coşup akan derelerin, gösterişli leziz meyvelerin nerede? İnce narin
elbiselerin, kokuların, tütsülerin, yazlık ve kışlık giysilerin nerede?
Görmüyor musun (ey Ömer) nasıl da ölüm gelip çattı. Artık kendinden
hiçbir korkuyu defedemiyor, boncuk boncuk terliyor, susuzluktan dili
damağı kurumuş ve can çekişerek kıvranıyor. Kaza ve kaderi elinde tutan,
ölüm emrini semadan vermiştir. Kişinin kaçamayacağı ecel artık gelmiştir.
Ey babasını, kardeşini, oğlunu sonsuz bir uykuda (ölüme) bırakan! Ey ölüyü
yıkayıp, kefenleyip taşıyan! Ey onu kabirde bırakıp geriye dönen! Heyhat ki
 Omerb. Abdilazîz 115

heyhat‫ ؛‬Ne acayip! o rutubetli toprağın içinde ne yapacaksın! Ne acayip!

Çürüme önce hangi yanağından başladı! E y helak olmanın eşiğinde duran!
Şu an ölüler diyarındasın! Ne acayip! Acaba ölüm meleği bana neler
getirecek? Dünyadan ayrıldıktan sonra Rabbimden bana hangi mesajları
iletecek?

Fani olan şeylere seviniyor, basit işlerle uğraşıyorsun

Rüyasında türlü türlü zevk ve lezzetlere ulaşan birigibi
Ey bunlara aldanan! Bil ki gündüzün gaflet ve yanılmalarla geçiyor
Gecelerin de uykuyla... Yok olmayı hak ediyorsun
Sonundapişman olacağın işleryapıyorsun
Bil ki hayvanlar da dünyada bu şekilde yaşıyor.”
Sonrasında Ömer oradan ayrıldı; fakat bu olaydan sonra ancak bir hafta
yaşayabildi.

‫ ثت ا‬4 ‫ ثن ا م ح م د س ا ل ح ش ت ن ا ل حقئ رم ئ‬، ‫ ] ح دثغ ا ع ث د ال ث ؤ ب ن م ح م د‬٢ ٦ ٣ / ®[ “ ) ٧ ٢ ٩ ١ (

‫ ثلث ا أن دفن‬، ‫ كثا م ع غنن بن عبد الع زيز قي جن ا ء‬:‫ قات‬،‫ ثن ا أ ط بن ز م‬،‫علي بن طي‬

‫ الث الم عثن ق‬٠' : ‫ ممات‬، ‫عة‬-‫ هزكن عش ا لمممئ‬، ‫ ث أ يخق' إ؟ى ثر‬،‫ ^ ^^ رك ببعثه ئه صغيزه‬١

‫ وعأثلق ال غ الم يا غ ي ئ ئ د‬:‫ ثاذانى محثآد ص ظيى‬:‫ قات غنز‬،' ٠ ‫ا ض ا ج ت ا ئ م‬:

‫ زالؤوح ع ر غ‬،‫ أنا التذن ثمع ند ي‬:‫ هاد‬، ٠' ‫ عن ت اكنلق و جا رك‬٠٠ : ‫ عأ ثن ي ا ؟ ن ق ك‬،‫العزيز‬
3‫ ة‬،" ‫ " أتسق ص ق سمف أ_خارك‬: ‫ ئ ك‬، ‫ء ظ أذري أي م ء ء ه‬
‫ت‬ ‫بؤ \ل هؤ‬
‫ بأ ذ وث حوة‬،" ‫ وأكل ت ا مال؛بان‬،‫ زتؤقت اآلمما ن‬،‫ واكنت انح د م ن‬،‫ذنغت ا ئ ن ئ أ م‬

‫وذ و ال غ م‬

Esed b. Zeyd anlatıyor: Ömer b. Abdilazîz ile birlikte bir cenazedeydik.

Ö lü gömüldükten sonra Ömer küçük katırına bindi ve bir mezarın başına
geldi. Kam çısını mezarın üzerine koydu ve: “E y mezarın sahibi! Es-Selâmu
aleyke” dedi.

Ömer bunu bize şöyle anlattı: “O esnada arkamdan: «Sana da selam

olsun ey Ömer b. Abdilazîz! K im i soruyorsun?» diyen bir ses işittim , «içinde
olam ve komşunu soruyorum» dediğimde: «Gözbebeklerini ^ rüttüm .
116 Omerb. Abdilazîz

gözlerini yedim, kefenlerini parçaladım ve bedenlerini yedim» karşılığını

verdi.”

Sonrasında ravi bir önceki hadisin aynısını ve şiiri aktardı.

‫ ثغ ا‬،‫ت ا م ح ق د س إش حا ئ المم في‬

‫ ث‬، ‫ثل ه‬
‫ ج‬- ‫خ ا؛ثن ا أبو حا م د س‬ ] ٢٦٣ /®[ “) ٧ ٢ ٩ ٢ (

‫ت‬
3 ‫ ظ‬،‫ عن أبي مم‬، ‫ت ص ر ي‬
‫ل‬١ ‫ عن أيي بكر‬،‫ن ح م د بني ح شا الئبك؛ء حدظ م حن بنن و ع‬

‫ قات‬،‫ محلق ا ص و عثه ا و م ع‬،‫ثائز ثني موان‬

‫خل رير غش ب ض ج‬
‫لح ز خ ع م بن عند ا‬

، ‫ ووئارى غ م‬،‫ح ر أ م قي ائئثوي‬ ‫ ء ص رب بهل ن ءزسؤ‬، " ‫ ثؤقف وا‬،‫ ثزئف وا‬٠٠ :‫أل ص حا به‬

‫ يا أم يز‬:‫ قال وا‬،‫ ح م ت عساة زانثفخت أؤذاية‬1 ‫ نجا ء وئد‬،‫ثامن ح ز ظن وا‬

‫ه ا«سهلأم ال‬

‫ مم ز‬، ‫ك غل ي‬ ‫يي ئث‬،‫ مح وز ثقي آثا‬، ‫ " مح ق محوز ا آل حثة‬:،3‫ أبمنأت ع ي؟ محا‬،‫الئ ب ي؛ق‬

‫ أ ال ت ن ألي ي غنث غ ي ظ ه ي‬: ‫ ه ات‬،" £ $ ١ ‫ه م ح ق أ شتاثاني‬ ،'٣ ١ ١^ ;

.‫ و محت ا لأبدان؛ا ونزعت‬،‫ ح رهت ا لآكما ن‬:،3 ‫ ها‬٠٠ ‫حثه؟‬-‫' وظ كن ت ا لأ‬٠ : ‫ا الءحثه؟ ئ ك‬

، ‫ ال ث ش‬0 ‫ ع و ق ب م حا‬، ‫ ثم غ م‬:‫ه ذ ه ث أ ش تاةا'إ ي‬ : ‫ ورائ‬،‫ فد و ئ غ ؤ ة‬٠' ‫ك ن أ م‬

‫ ^ وشتل ا ث؛ خ‬١ ٤ ^٩ ٠• ^ ،" ‫ " ؤظ آم ح ل ال ثش‬: ‫ئ ك‬

Ebû Kurre anlatıyor: Ömer b. Abdilazîz, Mervân ‫ ك غ م‬1‫ ه س ك هل آة‬1‫ س‬bir

:cenazeye katıldı. Cenaze namazını kılıp bitirdikten sonra yanındakilere
Durun! D urun!” dedi ve atının karnına vurup mezarlığın içlerine doğru“
sürüp gözlerden kayboldu. Ç ok gecikince oradakiler başına bir şey geldiğini
:düşündüler. Geldiğinde gözleri kızarm ış, boyun damarları şişm işti. O na
:E y m üm inlerin emiri! Ç ok geciktin” dediklerinde şu karşılığı verdi“
Sevdiklerim in, atalarım ın oğullarının mezarlarını ziyaret ettim . Selam “
verdiğimde selamıma karşılık vermediler. Ayrılm ak istediğimde arkamdan
toprak: “E y Ömer! Sevdiklerinin başına geleni sormayacak mısın?” diye
,seslendi. “Sevdiklerimize ne oldu?” diye sorduğumda: “Kefenleri parçaladım
”. . . bedenleri yedim, gözbebeklerini çürüttüm ” dedi

:Sonrasında ravi daha öncekinin aynısını şu ziyadeyle rivayet eder

»!Dönüp gitmek istediğimde toprak: «Ey Ömer! Çürümeyen kefen edin “
dedi. O na: «Çürümeyen kefen nedir?» diye sorduğumda: “A llah korkusu ve
salih ameldir” dedi. ”
 ‫‪öm erb. Abdilazîz‬‬ ‫‪117‬‬

‫( ‪ -) ٧ ٢٩٣‬ل ه‪ /‬ةآم آ ] خ ا؛ثن ا أثو حا مد ثن جتئه‪ ،‬ثغ ا م ح ث د بن إشحا ب أ ‪ ،‬تما عتب )ل ر‬

‫سر م خ ث د ‪ ،‬ح د ثن ي أثو صال ح الق امي " ‪ ،‬ق ا لأ‪ :‬محا د ع م بن عتد اخل ر ير‪:‬‬

‫قت سم ن ت أ ش ئأت و ث‬ ‫أال ميت وع ر م ن ال ق ن و ت‬

‫ص ظ ئ ت ن ال ‪ :‬ض ث‬ ‫إى‬ ‫يف ن ظ ق ؛ إل ق ال ت ث ث ء ث ة‬

‫‪: :Ömer b. Abdilazîz şöyle bir şiir okudu‬لط ‪Ebû Sâlih eş-Şâmî der‬‬

‫“‪Ben öleceğim ve ölmeyecek olan değerlidir‬‬

‫‪Kesin birşekilde öleceğimi biliyorum‬‬
‫‪Ölümün yok ettiği mülk, gerçek mülk değildir‬‬
‫” ‪Gerçek mülk, ölmeyecek olamn mülküdür.‬‬
‫( ‪ ] ٢ ٦ ٤ /®[ -) ٧ ٢ ٩ ٤‬حدثت ا أبو ث د م ح م ذ بن أ خ ن ذ ‪ ،‬ثن ا أ خ ن ذ بن م ح م د ا لخئدي‪،‬‬

‫ش م بن يونس‪،‬‬ ‫ب حلفن نثمه م ‪ ،‬ظ‬

‫تحا أثو ب كر بن مح د‪ ،‬ثن ا م خ ق ذ بن ا ش؛تي‪ ،‬ت‬
‫ح‬

‫ئ‬ ‫م ‪1‬ل ئ ي ظ غي ف‬ ‫ظ شن ت غ ر‬ ‫لأل ئ م تق م د ؛ م ي‪ " :‬ق ذ ش ذ‬

‫ث‬ ‫ج‬ ‫حنت ا ج الدي ؤزئؤيق ا ‪ ،‬محتا م 'قذبمق ز ش دبمف أ س أ ي ائ ئ ال نؤ ج ‪ ،‬ه‪-‬ئئتتي‬

‫هز فيه‪ ،‬محال زيد والحس نة هثاللق بن ن لم ي ح ذ ر ائئؤ ث ويذ وه في ال ؤ حاؤء فقدم لغمسه‬

‫~صا ي جذه بم؛تن ا ‪ ،‬ز ق اال؛ق ا زأنلي ‪ ، ٠٠‬قا ‪ : 3‬بأ بكى ع م خ ز عقه ‪ ٤ ^ ١‬ى ؛‬

‫‪Ömer b. Abdilazîz der k i: “Şu ölüm, dünya ehline dünya malım ve‬‬
‫‪güzelliğinin tadını çıkarmaktan alıkoydu. O nlar dünyadan fayd^anırken,‬‬
‫‪kendilerine ölümden bir görevli geldi ve onları yakaladı, işte o zaman geniş‬‬
‫‪anında ölümü hatırlayıp tedbirini almayan, nefsi için dünya ve ehlinden‬‬
‫‪ayrıldıktan sonra kendisine fayda verecek hayırlar göndermeyen kişiye‬‬
‫‪e^ahlar olsun.” Ömer bunları söyledikten sonra ağladı ve ağlaması‬‬
‫‪bitmeyince kalkıp gitti.‬‬

‫( ‪ ] ٢ ٦ ٤ /®[ “) ٧ ٢ ٩ ٥‬حدثت ا أبو بكر م ح م د بن أ ح ن ذ ‪ ،‬ثن ا أثو ‪ ^ ^ ١‬أ ح م د بن م ح م د‬

‫حدمنى ث خئ ن بن ا نم ث ن‪ ،‬ثئ ا إ ت خ اق بن‬ ‫ال م د ي‪ ،‬ثن ا م ذ ال ر بن م ح م د بن عتيد‪،‬‬

‫غنت بن عبد العزيز إلى بمس‬ ‫كت ب‬ ‫من صور بن حيا ن ا لأشدي‪ ،‬ثت ا جابر بن ن و ح‪ ،‬قادت‬
‫ق ؛ ئ حذ‬ ‫ض ق‪ " :‬ه ‪:‬فذ‪ ،‬هءق؛ن اتثئ<ث ذم ‪ ، ^ ١‬ق قبمق أز‬
‫وباي زالث الم ‪٠٠‬‬ ‫ئا ن‪ ،‬ن ح ي ي إل ي ك‬
‫‪118‬‬ ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬

‫‪: Ömer b. Abdilazîz ailesinden birine şöyle yazdı:‬لكل ‪Câbir b. N ûh der‬‬

‫‪; eğer gecen veya gündüzünde ölümü hissediyorsan, her fani sana‬لكل ‪“Derim‬‬
‫”‪sevimsiz gösterilir ve her baki sevdirilir. Bakî selam.‬‬

‫س د ثن م ح ا ذ ‪ ،‬ثن ا إئ نامح د ئ إشخا ة‬ ‫( ‪ ] ٢ ٦ ٤ /®[ -) ٧٢٩٦‬خدش ا ال خشن ئ‬

‫ائثاح ي ي‪ ،‬ثن ا اشر أيي بكر‪ ،‬حدثن ا شيت بن غ ا م ‪ ،‬عن أت م اع ثن عبيد‪ ،‬ه ات‪ :‬ن ح د عس ت ه‬

‫ول ف‬ ‫ق ا ت ‪ :‬يا أ م ي ر ا لم و ث ه ن ‪ ،‬إ ة م ن ك أ ن‬ ‫م م ب ن ع ب د الع زي ز‪،‬‬

‫ه‬ ‫ب ن سع ي د ب ن اخل ا ص غ ش‬

‫ت ع ه‪ ،‬أفتأذن لي أن أ ح ر غ إ ر‬
‫لي عيات وص‬
‫تعاه ا ‪ ،‬و‬
‫تع‬‫ث اؤ كان وا يعقلون عط ايا م‬
‫م ن ائخل‬

‫ث م إقن ا م ن كمائا نؤنتة " ‪ ،‬ئح ر غ م ن عنده‪،‬‬

‫صمم ي زن ا ي صل ح عتالي؟ مما ‪ 3‬ع م‪ ٠٠ :‬مأ‪ -‬حب‬

‫با خال د "‪ ،‬قبمخ‪ ،‬ممات‪ " :‬أ ف ر ثن د م‬

‫با غ م ‪ ،‬أ‬
‫قثث اض ان ض ائا ب‪ ،‬قات غم‪ " :‬أ‬
‫ال ن مح ث ف ي ش ث ة م ن ال م ش صيم ة‬ ‫ا ل م وقع ة ءأ ي ث ‪،‬‬ ‫ضي ق م ن‬ ‫ا لم ؤ ت ‪ ،‬ه ا ن مح ث ف ي‬

‫"‪ .‬خ ا؛ثن ا أ ب و م ح م د ث ذ حثا ن ‪ ،‬ثن ا م ح م د ب ن ح ي ا ن ‪ ،‬ثن ا م ح م د ب ن ي ح ي ى ‪٤^ ^ ^ ١‬‬ ‫عثئ ك‬

‫ت ع د ء قا د‪:‬‬
‫ثن ا حال د ن خدا ش‪ ،‬ثن ا خئ اذ بن زيد‪ ،‬غذ م ح م د بن غ ز و ‪ ،‬ثن ا عس ت ة بن <‬

‫ذ حنت ع ر ع م بن عئد ال؛نزيز‪ ،‬ئد وة ئ حؤة‬

‫‪Esm â b. Ubeyd anlatıyor: Anbese b. Saîd b. el-Âs, Ömer b. Abdilazîz’in‬‬

‫‪yanına girip: “E y m üm inlerin emiri! Senden önceki halifeler bize bağışlar‬‬
‫‪verirlerdi. Sen bunları bizden kestin. Benim çocuklarım ve çiftliğim var.‬‬
‫”?‪Çiftliğim e gidip çocuklarım ın nafakasını temin etmeme izin verir misin‬‬
‫”‪dedi. Öm er: “Bizim için en sevim liniz, geçimini bize yüklemeyendir‬‬
‫‪deyince, Anbese Öm er’in yanından çıktı. Kapının yanına varınca Öm er: “E y‬‬
‫‪Ebû H âlid!” diye seslendi. Anbese dönünce Öm er: “ö lüm ü çokça hatırla.‬‬
‫‪Eğer darlık içindeysen‬‬ ‫‪ölümü hatırlamak hayatını genişletir,‬‬ ‫‪bolluk‬‬
‫‪içindeysen onu sana daraltır” dedi.‬‬

‫( ‪ -) ٧ ٢٩٧‬ل ‪ ] ٢٦٥/ ٥‬حدبن ا عئد الله س م ح م د ‪ ،‬ثن ا اس أيي ع ا ص م ‪ .‬ح ؤخ ا؛ثغ ا م ح م د‬

‫ن علئ ‪ ،‬ثن ا ا ل حثئر آ‪ ،‬بن م ح ث د ‪ ،‬ق ا ال ‪ :‬ثن ا ع م رو ثن عت ما ن‪ ،‬ثن ا غ ابن بن يزيد‪ ،‬عن‬

‫مح ي‬ ‫محو‬ ‫أ ز م‬ ‫‪ ، ، < ٥ ١‬؛ ى أقء‬ ‫ص‬ ‫غ م ئ مح د ا ش ز‪ " :‬ظ‬ ‫ج ‪ ،‬قا د ‪ 5 :‬ا د‬

‫أ غ ز ى ‪ ،‬وأي ه م ح ة ث س ت غ ي غص ة ‪ ،‬وأي ه ج ر ع ة ي‬
‫ف ن‬ ‫\لمغ ايا ‪ ،‬إد م حا ال ئ ؤب ؤ ن ن عم ه إال‪،‬‬

‫سه‪ C‬وحلفن في أني يق م حك مثه ‪ ،‬نإن‬

‫معه_ا فزقه‪ ،‬زإ؛أ أمسش‪1‬هد مم بولئ قذ فحعك م بثض‬

‫برب منيمملب قي‬

‫الؤم حبي ب ث و د غ‪ ،‬ؤئ ز وش أل ال ف م ‪ ،‬نإن عدا ا ج ين ا مح ه‪ ،‬ؤأئذ ج‬
 Ömer b. Abdilazîz 119

‫ إثن ا خل م تف رث ح ل ون عقد‬،‫ ز ال أض عفن م ن مهئ ل و ب‬، ‫ إثت ال أئزى م ن طال ب‬،‫يدي طالبه‬

‫م ا ب‬0 ‫ قن ا بما ء م ع بغد‬،‫ إثن ا أن م م روغ ا ص ول ئد محم ت‬،‫رخ ا وفز في غ ز فزو اال؛اي‬

‫" م حي‬
Ömer b. Abdilazîz der ‫ظ‬: “E y insanlar! sizler arzuların, üzerinde talim
yaptığı hedefler gibisiniz. Ne zaman size bir nimet verilse öbürü gider.
Hangi yemek boğazda kalmaz ki? Hangi suyla beraber susuzluk olmaz ‫?ظ‬
Dünün şahitliği makbuldür, o size verdi ve size hikm etini bıraktı. Bugün,
size veda edecek olan sevgilidir ve hızlı bir şekilde gelip geçer. Yarın ise,
yanındakilere gelecektir. Kendisini isteyenin elinde dönüp duran nereye
kaçabilir? İsteyenden ku w etli, istenenden zayıfı yoktur. Siz yolcusunuz;
yüklerinizin bağlarını başka yurtta çözeceksiniz. Siz förusunuz ve asıllar
gitm işlerdir. A sıl olanlar gittikten sonra onların evlatları baki m i kalacaklar?”

، ‫ ثغ ا غيد الله بن أخنت بن ح م‬،‫ ا خ ا؛ثن ا أبو بكر بن مال ك‬٢ ٦ ٥ /‫)" ل ه‬٧ ٢٩٨ (

‫ت‬
3 ‫ ه ا‬،‫ ثن ا عتتد الل ه بن ال مزار‬،‫ت ا زائدة بن أيي الزائب‬
‫ ث‬،‫ح دب ي عتد الله بن ع م ر الق واريري‬

‫ م أ ئك إل‬،‫ ن حم د الثة وأقنى عل ته‬،‫حطسا غنن بن عئد المنزيز أللئ ام عأى مغتر ش ط ي ن‬

‫ طوا‬.‫ زا‬، ‫م ث ط خ غ ال;ؤفلم‬ ‫ مح يمو؛ تزاءي‬، ‫ثامت‬

‫ص ال‬ " :‫ مما ل‬، ‫ى ا ت‬ ‫ث ال ث‬
‫ب‬

‫سه وبتن ادم أي ح ل ل‬

‫ي ئنزق ن في‬ ‫ زاغلنوا أن زيال ي‬، ‫الخؤكم ئكمؤا ديءكم‬
‫فنب‬
" ‫النؤت والث الم علجبإ‬

Ubeydullah b. el-Ayzâr anlatıyor: Ömer b. Abdilazîz, bize Şam’da

kerpiçten bir minber üzerinde hutbe vererek, A llah’a hamdü senâ ettikten
sonra üç söz söyleyerek şöyle dedi: “E y insanlar! G izli işlerinizi ıslah ediniz
ki, açık olan işleriniz ıslah olsun. Â hiretiniz için amel ediniz k i dünyalık
ihtiyacınız karşılansın. B ilin iz k i; kişinin H z. Âdem ile arasında yaşayan bir
bahası varsa muhakkak ölüm onu bulacaktır. A llah'ın selamı üzerinize
olsun.”

‫ ثن ا أ خ ن د بن‬،‫ ثن ا إبزا م أ بن ف ر ي ك‬، ‫ ] حدثن ا عئد الثؤ بن م ح م د‬٢ ٦ ٠ /®[ ")٧ ٢ ٩ ٩ (

،‫ غذ غتت بن عبد الع زيز‬،‫ عن ال م خ بن يمح ى‬، ‫ ثن ا م حل ين محا م‬، ‫عتد الله بن قوس‬

، ‫غ ;ضت‬‫<الآئأتطح م مال‬ ١^ ‫ ^ ؛‬، ‫ آخؤقءصلح وقز ئت م‬١^ ٢ " : ‫ةأو‬

120 Omerb. Abdilazîz

‫ين ئ و صآدم ؛ ال أ ي ه قد ظئ ل ئثز ئ ه في‬

‫جال ف‬.‫ " ن‬: ‫ أ ز ؛ ا د‬،" ‫وش ؛ة محت‬

" ‫ال ء ج‬
Ömer b. Abdilazîz der k i: “Â hiretinizi ıslah edin k i dünyanız ıslah olsun.
G izli işlerinizi ıslah ediniz k i, açık olan işleriniz ıslah olsun. V allahi kul (veya
kişi) ile H z. Âdem arasında bir babası varsa ya ölmüştür veya ölüm
tarafından ko lla n m aktad ır.”

‫ ثن ا أبو ا لخشن‬، ‫ ثن ا ا لخشن بن متوك ل‬،‫ ] حدق ا نثتن ان بن أ خ ن ذ‬٢٦٦ /®[ -) ٧٣٠ ٠(

‫تن م ح د الل هت ن ءت د ال د تن محل ث ق‬:‫ه د ا ش ر إ ر م ح‬

‫ي ع م بن م‬ :‫ ه ات‬، ‫ا ل ذ ا ئ‬
‫ ؤ شي ي‬،‫ث ا إ أ و ب‬:‫ أتزرق أ‬،‫ أ ذ ئ ؛ لأي‬£‫م ا لآي‬ ‫ فإة قزم ص‬،‫م ن‬
‫ت " كب‬
‫غ ر ايه‬

" ‫ وال غ الم‬، ‫ي‬ ‫ي ه ث إ ر ي ى محؤيه غذ‬

Ömer b. Abdilazîz, oğlu ölen Ömer b. Ubeydillah b. Abdillah b. Utbe’ye

taziye maksadıyla şöyle bir mektup yazdı: “Sonrasına gelince; âhiret
ahalisinden olan bir topluluk henüz dünyada oturmaktadırlar. O nlar ölü
oğlu ölüdürler. B ir ölünün başka bir ölüye taziyede bulunması da pek
tuhaftır. Baki selam . ”

‫ ث‬، ‫ رنت م‬Q( ‫ ثن ا علي‬،‫ م ا ن‬- ‫ ] حدبن ا أثو م ح ث د بن‬٢ ٦ ٦ /®[ “) ٧٣٠ ١ (
‫ت ا عبد ا ل ر ح م ن‬

‫ شهدت ع م ن عبد العزيز‬:‫ح دب ي ن ح م د اثخ و ي قات‬ ،‫ ثن ا أبو ال جر ا ح‬، ‫ى ع م‬

‫حلى حلم ةب م‬- ‫عالى‬5 ^ ١ ‫ !ن‬، ٧٣۵١ ‫ " آ ه‬13 ‫ ثم محا‬،‫ زأش عثه‬، ‫ ه ح م ذ ؛ ه‬، ‫ي ح ط ب‬

‫ زاي إذ كث ا م صدقين بهذا إة‬،‫ و ما إ ر جنة نإث ا إ ر م‬،‫ ئأ محعبجم ئ ز ف ي‬،‫أرقد هز‬
‫ل م‬
" ‫ف كىب تؤت‬ ‫مح‬
‫ ن‬٩ ‫ وإنء كط نكد ن هذ؛‬،‫ثخنقى‬
Muhammed el-Kûfı anlatıyor: Ömer b. Abdilazîz’in hutbe verip A llah’a
hamdü senâ ederek şöyle dediğini duydum: “E y insanlar! Allah yarattıklarını
yarattı, sonra uyuttu. Sonra onları uykularından diriltecek ve ya cennete ya
da cehenneme koyacak. Vallahi! Eğer buna inanıyorsak (gereğini yerine
getirmediğimiz için) ahmağız demektir. Eğer inanmıyorsak helak olduk
dem ektir.” Ömer b. Abdilazîz bunları söyleyip minberden indi.

‫تا‬
‫ ث‬،‫ ثغ ا أبو بكر بن عبيد‬،‫ت ا أثو الح ش بن أت ابع‬
‫ ث‬،‫ح دظ أيي‬ ] ٢ ٦ ٦ /®[ “) ٧٣٠ ٢ (

:‫ قات‬،‫ت مي م ي‬
‫ث إ عثد الله بن الن م صل ال‬، ‫ حدق ا ي حيى بن ش ب ك ر‬،‫ عي د‬1‫ثخ ا ق شر إشت‬،‫إء‬
 Omer b. Abdilazîz 121

3 ‫ قب د ا‬،‫ ن حم د ال ق زأش نكثه‬،‫اخز خ عئثة حطته ا غ م بن هم د المتزين أن صع د المسن‬

٠* ‫ت‬

‫ | ال‬، ‫تامحون كن ا ثزكه ا الئ اني ون‬‫ ورمتتني ا ائ‬،‫^ أتالمحي الهال كي ن‬-‫ ء إن ن ا في أيددك‬،‫بت‬
‫أث ا م‬

‫ يؤم وقل ة ت س ع ون ع ادي أز ز بما ؛ ر الله ثث ا ر وثصن ونه قي ص د ع‬5 ‫يؤ ن أدف م في " ؛‬

^ ^ - ^ ١ ‫ وئارئ‬،‫ قد حنغ ا لأن ال ت‬، ‫ غين م ن ه د ز ال ت ؤ م‬، ‫ا لأوض ثبق ي بطن الص د ع‬

‫ل ه‬3‫ عني غث ا ئزكبعدة؟ أئ وا‬،‫ قيئ ا ز ن ا هدم أنن ا ن ة‬،‫ ووا جه ا ل جن ا ب‬،‫وأن ك ن اثتزات‬

‫ ئء‬: ‫ أ و‬،" ‫ ة س يغدئ أ ر ج ئ ق م‬1 ‫ زظ ا ر ن ض أخب ص‬،‫إ؟ي ال ك و د ث ف ء ظ‬

‫ب‬
‫وت نت ا ح رج خ ر أ ر غ إ ل م ح‬ ‫إل‬ ،‫ بق ى‬،" ‫ ''بطرفتتي غ ز ي؛‬:‫قاد‬
Abdullah b. el-Mufaddal et-Tem îm î anlatıyor: Ömer b. Abdilazîz verdiği
son hutbesinde minbere çıkıp A llah’a hamdü senâ ederek şöyle dedi: “Derim
k i; elinizdekiler ölenlerden kalanlardır. T ıp k ı gidenlerin bıraktığı gibi
kalanlar da bu m alları bırakacaktır. H er gece ve gündüz ölenleri teşyî edip
onu yerdeki bir yarığa koymuyor musunuz? Bu yarıkta ne bir yatak, ne de
yastık vardır. Oraya konulan bütün elindekileri bırakır ve dostlarından
ayrılır, önceden gönderdiklerine muhtaç geride bıraktıklarına ise ihtiyacı
kalm am ıştır.

Vallahi! Bunu sizlere söylememin sebebi, benim kendim i herkesi

tanıdığımdan daha iyi bilmem sebebiyledir.” Ömer b. Abdilazîz sonra
elbisesinin kenarını kaldırıp gözlerine örterek ağladı ve minberden indi ve
ölene kadar dışarıya çıkm adı.

‫ ث ا نن ص ور بن‬،‫ ثن ا أبو بكر بن تخزم‬، ‫ ا حدثن ا عئذ الله بن م ح م د‬٢ ٦ ٦ /®‫ )" ل‬٧ ٣٠٣ (

:‫إ ل ر ج ل‬ ‫مح ب‬ ،‫ أ ة ع م بن مه د الم رين‬، ‫ غذ مح ت ى‬،‫ بن صم ؤان‬،‫م حي‬ ‫ ثن ا‬، ‫تزا ح م‬ ‫أبي‬
ûi\ ‫زن ا ززقل ق‬ C‫ ؤا الئث م ار بن ا انثئنن ث م ن ماللف‬،‫" أث ابع د؛ ؤ ر أوميلف يثئؤى الل ه‬
‫ه ابه م ا‬ ،‫ت ص ريف الق ل والنه ا ر‬
‫ وع ا ين ت م اب عده ب‬،‫ثك ا ث ك والله ذقث ائئ ؤ ث‬
‫ م‬، ‫إ ر نا ر هزارك‬

‫ و ال رس مرا خ إ ال‬،‫ثئبن ا س يء إ ال أمحا ة‬

‫ج‬ ‫ لم‬، ‫ نق عي ا ئ م‬،‫يعان قي طي ا ال ض‬
‫سر‬

، ‫ نمسغفز الل ه لس ئ أغن ا ما‬،‫ي ى بمش ال ذ ي أص ا ب م ن قد نص ى‬

‫ م سع دان لم ن م‬،‫أبقا ه‬

” ‫ثا غش ظت عظ به مغمثمص ز صه‬،‫ ص ن مته إ‬4‫زئئ وذب‬

İsa bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz bir adama şöyle bir mektup yazdı:
“A llah’a karşı takvalı olmanı, elinden geldiği kadarıyla m alını ve A llah’ın
122 Omer b. Abdilazîz

sana rızık olarak verdiklerini ebedi olarak kalacağın yurt yönünde harcamanı
tavsiye ederim. Vallahi gece ve gündüzlerin gelip geçmesiyle ölümü tatmış
ve ölüm sonrasını görmüş gibisin. Z ira gece ve gündüz kişinin ecelini
getirmede, ömrünü bitirmede pek süratlidirler. Uğradıkları her bir şeyi
b itirir, zamanı eskitirler. Kalana, geçip gidene yaptıklarının aynısını
yapmaya hazırdırlar. Kötü amellerimiz için A llah’tan bağışlanma diler,
başkalarına öğütleyip de bizim yapmadığımız şeylerden dolayı bize
öfkelenmesinden yine O ’na sığ ınırız.”

‫ ح و حدثن ا م ح م د‬. ‫ ثن ا ابن أيي عا ص م‬، ‫حدق ا عثد الثؤ بن م ح م د‬ -) ٧٣٠ ٤ (

‫ غذ‬،‫ ثن ا حال د بن يزيد‬، ‫' ثن ا ع م رو بن م ح ا ذ‬.‫ ق ا ال‬، ‫بن عل ي; ثن ا الص ص ن م ح م د‬

‫ قا و ه‬،‫ ج م ع م بقي ع ي‬،‫ نث ا نا ث محن النيلي ئ ع م ته جد ال ثزيز‬:‫ قاد‬،‫ي وق‬

‫وأن ت مح ي‬ ‫ قا تت ولم‬، " ‫ ال‬٠' :‫ ل و ثق ئ م ح غ ث ئ ه ذ إ ث ه ؟ قا ت‬، ‫ أبين ال نومي ئ‬٧ : ‫ن ث ن ه‬

5‫ ^ بن ولب‬١^ ١ ‫حاهث أن لآكون وين في م حب تته م ا ز ي ن ي عين‬

‫أ م‬ ‫ت‬3 ‫عثه؟ ئ‬

C a’vene bildiriyor: Abdulm elik b. Ömer b. Abdilazîz vefat edince

(babası) Ömer ardından onu övmeye başladı. Mesleme ona*. “Ey
m üm inlerin emiri! Şayet hayatta olsaydı yanma gider miydin?” diye sorunca,
Öm er: “H ayır!” karşılığını verdi. Mesleme: “Neden? H âlbuki onu
övüyorsun?” deyince Ömer şöyle karşılık verdi: “ B ir babanın oğlunda hoş
gördüğü şeyleri, benim de onda hoş görmemden korkarım .”

‫ ثن ا إن ما عيد بن إش حا ق‬،‫ ا حدثن ا ا لخنن بن م ح م د بن ي ث ا ن‬٢٦٧ /®‫ )“ ل‬٧ ٣ ٠٥ (

:‫ قات‬،‫ عن ؤ همب بن ال ن ي‬، ‫ خنثت ا محم د بن ي ز د بن ل خ م‬،‫ت ا ثم ر بن عل ي‬

‫ث‬

‫ل د ح د عش‬ ‫ع مر‬ ‫ و جاء عتد المل ك بن‬،‫ت م ع ثثو موان عشثاب ع م ر بن عيد اتحزيز‬
‫اج‬

،‫ قولوا‬:‫ ق ا لأ‬،‫تل غ أيين المومنين غن ا ا وننال ه‬

‫ نإث ا أن ئ‬، ‫ثا‬
‫ اث ا أن ثسأذن ل‬:‫ لة‬١^ ^ ،‫أي ه‬

‫ث هد حرمن ا ما‬‫بال‬
‫ أ‬،1(‫ ؤ إ‬، ‫ثا‬
‫ثا مؤض ع‬
‫ إ ذ م ن 'كان فلة مئ ا ل حل ماؤ "ك ان سلين ا ويئرفن ق‬:‫قال وا‬

‫ت‬
‫ت 'ن أيي م ول‬
‫ت " ئد ته م‬
‫ث همر‬
‫ ل‬3 ^ ، ‫ هأ حبزه عنهم‬،‫ت قد ح د ع د أمحه‬
3 ‫ ئ‬،‫قي يديه‬
" ‫ي‬ ‫م قذات تؤو‬ ‫ة‬ ‫ؤ م أ غا ن أل م ح‬ :‫لئأ‬

Vuheyb b. el-Verd anlatıyor: Mervân oğulları Ömer b. Abdilazîz’in

kapısında toplandı. Abdulm elik b. Ömer gelip de babasının yanına girmek
istediğinde ona: “Ya girmemiz için izin iste veya bizim isteğimizi halifeye
 öm erb. Abdilazîz 123

ilet” dediler. Abdulm elik onlara: “isteğinizi söyleyin” dediğinde: “Babandan

önceki halifeler bize para verir ve değerimizi b ilird i. Ancak baban bizi
elimizde bulunanlardan dahi mahrum etti” dediler. Abdulm elik içeri girip
durumu babasına iletti. Ömer de ona şöyle dedi: “ O nlara de k i: Babam size
şunu söylüyor: “Ben, Rabbime isyan edersem gerçekten biiyUk bir
günün (kıyametin) azabından korkarım.”!
‫ ظ‬،‫ ثن ا أبو بكر بن عتيد‬،‫ت ا أبو ا لخنن بن أثا ن‬
‫ ث‬،‫ ا حدق ا أيي‬٢٦٧ /®‫ ل‬-) ٧ ٣ ٠٦ (

‫ قادت قات ز ي د لعم ر بن عبد ا لخز؛زت‬،‫ عن زي ل م ن ا لأرب‬،‫ حدبن ا أيي‬،‫د بن غث ا ن‬ ‫الممص‬

4‫ و ح ن ن ممقب ئ ال ا‬، ^ ^ ١ ‫' أرمينف بمم ؤ ى طؤ ؤإ؛تاره ثخفث غي ف‬٠ : 3 ‫ ئا‬،‫أوصني‬

"‫ك وة‬
Ezd’li bir adam anlatıyor: Adam ın biri Ömer b. Abdilazîz’e: “Bana öğüt
ver” deyince, Öm er: “A llah’a karşı takvalı (m üttaki) olmanı ve her şeyde
Allah’ı tercih etmeni öğütlerim. Bu şekilde maddi yükün azalır, A llah’ın
sana olan yardım ı ise çoğalır” dedi.

‫ حدقي‬،‫ت ا أبو بكر‬

‫ ث‬،‫ب ا ن‬
‫ ] حدق ا أغي ء قات ثن ا أثو ا لخثن بن أ‬٢٦٧ /®‫ ل‬-) ٧ ٣ ٠٧ (

‫ قادت‬،‫ ثن ا خنزة الج زر ي‬،‫ت ما ن‬

‫ ثن ا زافز بن ئل‬4‫ ثن ا ث ح م ذ بن ح م ند‬، ‫م ح م د بن إدري س‬

‫ ز ال ث<خلم‬، ‫ب ي الي الذي ال محل يز قا‬

‫ج‬ ‫ " أوم ال‬: ‫ غ ن ث ئ ذ ع ت د الزير إ ر ز م‬، ‫م ح‬

" ‫ و ا نم ن به ا قيو‬،‫ هان الزاعه ئ به ا مجت‬،‫ ز ال نج ث إ ال غلقه ا‬،‫إ ال أ م ا‬

Hamza el-Cezerî der k i: Ömer b. Abdilazîz adamın birine şöyle bir
mektup yazdı: “A llah’a karşı takvalı (m üttaki) olmanı öğütlerim. Z ira A llah,
tabadan gayrisini kabul etmez, takva ahalisinden gayrısına merhamet etmez
ve sadece takva için mükâfat verir. Takvayı öğütleyenler çok, ama takvalı
olanlar pek azdır.”

‫ حدبيي انحس ن بن‬،‫ ثن ا أث و ا لخضئ ثن ا أثو بكر‬،‫حدق ا أيي‬ ] ٢٦٧ /®‫ ل‬-) ٧ ٣ ٠٨ (

،‫ ثن ا أ م نسعه عتيد الثي بن عتيد بن عدي ال كن د ي‬،‫ ثن ا أبو ثوبه البي ع بن ائيع‬C‫م حبوب‬

‫ محا ذ‬،‫بمت‬ ‫محا‬ " :‫ ق ئ ئ ي اخل رير إ ر ب ض عقاله‬،‫هم‬ :‫ قات‬،‫ ص خده‬،‫ص أمحه‬

1En'âmSur. 15
124 Omerb. Abdilazîz

c‫ ؤ ل ح زي ال ذي ن أت اؤواب ما عملوا‬،‫زب ما غبلوا‬

‫ ئ أ ئتثئي‬،‫ائأ؛اث هد غ ادوا إلى الثؤتعال ى‬
‫ ز ال بماطغ‬،‫ثا ز غ في أ مره‬
‫ ز ال ي‬C‫ ء اقه ال معمب ل حك مه‬،> ‫وي ج زئ ا إل ؛ ئ أخث ن وا ألل غ ث شؤ‬

‫تلق غش‬
‫ وأ ح‬،‫بئ و ى الل ه‬
‫ نإري أوصيلف م‬،‫ وأؤم ا ه^ به‬،‫ب ا ن ة‬
‫في حمه الذي اشتحمملة ج‬

‫ ويئ طعه ا‬،‫ زاتالئ م ن "كرامةء ء ان ن عم ة يم د ه ا ئ ك ز ة‬،‫ث ص نعم ة‬‫ا ل م حي ي ن ا اصطنع عندل‬

‫ و مح ر م ن ذكو‬،‫ص ن ز ال ء و ت‬‫ و ال مثا‬،‫ ال ذ ي ال ثدوي نش ي عق ا ك‬، ‫ ^ ؛‬١ ‫ أكئز ن ك ز‬،‫ق ز ة‬

‫فن ا ن ع ث مه ه‬
‫ والؤعثة ي‬،‫يئ ا زهدت فيه‬
‫ ء إن دللث يدع وك إ ر الؤث اذؤ ف‬،‫يؤم ال ما ئة وشديه‬

‫ ز ال شحؤفة بوش لط‬٠^‫ ء إن م ن ال ي ح ذ ر ^؟‬، ‫ ^ ^ غش و ج د‬١ ‫م مه؛ا أوس ت م ن‬ ‫م‬

‫ تم شب ن‬،‫باهللي أم ت به‬ ‫ ز م ه يض غتي ك ي‬، ‫ أذ ~مئ قي مح ئ ؤ‬% ‫الء ث‬

‫ز ال‬ ، ‫ ولي بدرلئ العل؛ حتى ثؤيزة غش ا ل جه ل‬،‫ إل ذ فيه خل م ر ي ئئ ال ص دنا ك‬،‫عث ه‬

‫ وأن يدئغ غثا وعنلف بأ ح ش‬،‫نم ثأأل الله قا نل ك حشن مغوئته‬ ، ^ ^ ١ ‫ا ل حى حش م ذ ر‬

‫له اعه بر ح مته‬

A diy el-Kindî anlatıyor: Ömer b. Abdilazîz, memurlarından birine şöyle

yazdı: “Derim k i: Sanki kullar A llah’ın huzuruna çıkacak ve Allah
yaptıklarım onlara gösterecektir k i bu konuda şöyle buyurur: “Bu,
Allah'ın, kötülük edenleri yaptıklarıyla cezalandırması, güzel
davrananları da daha güzeliyle mükâfatlandırması ‫كأ س ؟إ‬.”‫ ل‬A llah’ın
hükmüne İrimse itiraz edemez, emrine karşı gelemez ve kullarına emredip
yapmalarım istediği şeye engel olamaz.

Sana A llah’tan korkm anı, sende yarattığı nimete kereminden verdiği

şeylere şükretmeni tavsiye ederim. Çünkü nimetlere şükür, onların
devamına, nankörlük ise nim etlerin kesilmesine sebep olur. Sana ne zaman
geleceğini bilmediğin ve kaçıp ^rtulam ayacağın ölümü çokça hatırla.

Kıyam et günü ve şiddetini çokça hatırla. Bunu yapman, zahid olduğun

şeylerde zühdünün artmasına, rağbet ettiğin şeylerde de rağbetinin
artmasına sebep olur. Sana dünyadan verilen şeylerde korku içinde ol.
Çünkü bunlardan korkup sakınmayanların, bunlara gaflet anında yenilm esi
yakındır.

1 Necm Sur. 31
 ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬ ‫‪125‬‬

‫‪Dininde sana emredilenlerin ne kadarını yerine getirdiğini çokça kontrol‬‬

‫‪et ve elinden geldiği kadarıyla bunları ifa etmeye çalış; zira böyle yaparsan‬‬
‫‪ancak‬‬ ‫‪dünyadan‬‬ ‫‪kendini‬‬ ‫‪uzak‬‬ ‫‪tutabilirsin,‬‬ ‫‪ilm i,‬‬ ‫‪cehaletten‬‬ ‫‪üstün‬‬
‫‪tutmadıkça ilim sahibi olamazsın. B atılı bırakmadıkça haklı olamazsın.‬‬
‫‪Allah’tan bizim ve senin için bu konuda yardım , rahmetiyle bizleri ve seni‬‬
‫”‪en güzel şekilde korumasını dileriz.‬‬

‫( ‪ -) ٧٣٠ ٩‬ل®‪ ] ٢٦٨ /‬حدثن ا م ح م د ن أ ح ن د بن أب ا ن‪ ،‬ثن ا أيي‪ ،‬ثن ا أبو بكر س نفان ‪،‬‬

‫ن تن ن‪ ،‬حدثما ع م زو بن جرير‪ ،‬خد ش أبو ت ريع الئاميء ظ‪ :، 3‬قا د ع م‬

‫ت ا م ح م د بن ا م‬
‫ث‬

‫‪ ،‬ه ا ‪3‬ت ؤ؛ألم ي أميز‬ ‫ئ عبد ‪^ ^ ١‬ل ز‪-‬جل م ن■جلث‪ 1‬ئه‪ ٠٠ :‬ص د الد>‪ ،‬نع د أودت ال‪1‬ثآه لمك^ا‬

‫م د قا و فى قره المن ث ب ئ ت‬
‫جاننؤب ذ؟ قات‪ " :‬فى امح ر وت ا ك ه ‪ ،‬إثلق ل ز زأئث ال ي ث ب‬

‫فيه‬ ‫وي ج ر ي‬ ‫ث فيه اله وام‪،‬‬

‫كا ئ ج ول‬
‫ز زأليش مح‬ ‫ثا ج ث ه‪،‬‬
‫م ن مبه يغد ط و ل"ا ال ص مغلق ب‬

‫وطي ب‬ ‫ح ش ن ال ه ت ئ ة‪،‬‬ ‫تغذ‬ ‫ا ^ ذ اتي‪،‬‬ ‫و ش‬ ‫ث غ ر ا وي ح ‪،‬‬ ‫وثخترهت ا ل أ ي ذا ن‪ ،‬م ع‬ ‫الص د ي د ‪،‬‬

‫م أ ‪ :‬ي ئز؛جلم ‪،‬‬

‫الئ؛ ح ‪ ،‬زق اؤ التؤد_‪، ٠' ،‬ب م شهى فهم ه‪ ،‬و ح ر مغشي غلئؤ‪ ،‬هم\ل ت ‪ ،‬ب‬

‫إل‬ ‫ثئتت ه‬ ‫ن ث ر أبي ي ؛ننؤبت ي ئ ا خل‪ 1‬ة م ن ذ وث ئ ‪،‬‬ ‫ش س‬ ‫ث ذ ؛ ال ئ" بد ع ى‪ ،‬فل ق ن‬ ‫وي ف ف أ حر ج‬

‫س ك ي ح ز أثائ م ن‬
‫ت ن حر غ ا ل ر ج ل‪ ،‬ئحا ء ت هاطمهث ص ب عأى و جهه ائن ا ؤ‪ ،‬و‬
‫م ‪ ،‬ئلط‬

‫عشس ه‪ ،‬هزاه ا بك ى ‪ ،‬ممالأ‪ ٠٠ :‬ما يئكي ك يا ءاطمه؟ ‪ ٠٠‬قال ت ‪ :‬يا أبين الموم نين‪ ،‬رأيت‬

‫مص زعلط بتن ‪^1‬؛^‪ ،‬ءذ وت به مص زغلق بتن يدي الثه للن و ت‪ ،‬وث حإيلق م ن الدئيا ‪،‬‬

‫م ن ت "‪ ،‬ث إ ئ ا ‪3‬‬

‫س إ ‪ ،‬ئثئذ أب‬ ‫الء ذي محقاذي ‪ ،‬ق ات ‪ ٠٠ :‬خ ن ث ك ي‬ ‫ومزيق ك‪،‬‬

‫سه ا‪ 4‬مم‪1‬لت ‪ :‬بأبي أنث ي أبين النبي‬

‫ب؛ ئ ‪ ،‬ظ ئسطيع أن‬ ‫كنئ ط ءصمته إ؟ى دئ‬

‫آ و ن ات ج دثلث في شثا ‪ ،‬قلب يزأل غش حاله تئلث ح و حصزبه ا ل ص ال ة‪ ،‬ئص ث ت ع ر‬

‫ش ئ ‪ ،‬قأفا ق قيها‬
‫و جهه ن اغب مثا دئه‪ :‬ا ل ص اله يا أبين الموم‬

‫‪Ebû Serî’ eş-Şâmî anlatıyor: Ömer b. Abdilazîz, kendisiyle oturan bir‬‬

‫‪adama: “E y Ebû Falan! Bu gece düşünmekten uyuyamadım” deyince, adam:‬‬
‫‪“E y m üm inlerin emiri! N eyi düşündün?” diye sordu. Ömer b. Abdilazîz:‬‬
‫‪“Kabri ve kabirde olanları düşündüm. Eğer üç gün sonra ölüyü mezarda‬‬
‫‪görsen, seninle dünyada uzun müddet beraber olmasına rağmen ona‬‬
‫‪yaklaşmaktan korkardın. Orada haşerelerin dolaştığı, İrinlerin aktığı bir ev‬‬
‫‪görürdün ve kurtların onu yediğine, dünyadaki güzelliğinden ve güzel‬‬
126 Omerb . Abdilazîz

kokusundan, güzel elbisesinden sonra kokusunun değiştiğine ve kefeninin

çürüdüğüne şahit olurdun” dedi ve bir çığlık atarak bayıldı.

Fâtım a: “E y M uzâhim! Yazıklar olsun sana! Bu adamı yanımızdan çıkar.

Ömer b. Abdilazîz idareyi ele aldıktan sonra bu adam ona hayatı zehir etti.
Keşke idareyi almasaydı” dedi. Adam dışarıya çıktı ve Fâtım a da gelip Ömer
b. Abdülaziz’in yüzüne su döküp ağlamaya başladı. Ömer b. Abdilazîz ayılıp
Fâtım a’nın ağladığını görünce: “Neden ağlıyorsun ey Fâtıma?” diye sordu.”
Fâtım a: “E y M üm inlerin emiri! önüm üzde uzanıp yattığını görünce,
A llah’ın huzurunda ölü olarak yatmanı ve dünyayı terk etmeni ve bizden
ayrılm anı düşününce ağlamaya başladım” cevabını verince, Ömer b.
Abdülaziz: “Yeter artık ey Fatıma! Yeterince ağladın” dedi.” Sonra tam
düşecekken Fâtım a onu tutup kendine çekti ve: “Aunem babam sana feda
olsun. Sana içim izden geçen her şeyi söyleyemiyoruz” dedi. Öm er b.
Abdilazîz namaz vakti gelene kadar bu halde kaldı. Namaz vakti gelince
Fâtım a yüzüne su döküp: “Namaz vakti geldi ey m üm inlerin eniri!” deyince
korkmuş bir şekilde uyandı.

‫ حدبغى‬،‫ ثن ا أبى ثغ ا أبو بكر‬،‫ ] حدق ا م ح م ذ بن أ ح مد بن أت ا ن‬٣٦٨ /®{ “) ٧ ٣ ١ ٠(

‫ نؤأى من ل مه بن عبد‬،‫ حدبتي ع د العث ال م‬، ‫ حدبغى يون س بن ال ذ ك م‬،‫ئ ح ث د ى الحم نث ن‬

‫ ن ك ى أهد الدا(ي ال يدري هؤ الء ظ‬4‫ ق ك ت ء ا ط مه‬، ‫تزي ر‬

‫ ح‬١ ‫ بكى ع م س عئد‬:،Jü ، ٠^^^^١

‫ م أ‬،‫ بأي أئث ي \ل' الئ[ض‬:‫ ق ك ثة س إ‬،‫ت د عي محث‬

‫ه ج‬ ،‫مح م هؤالء‬
‫ ومرق‬،‫ ر ة قي اجلثة‬، ‫م يدى ال م‬ ‫ " ذ و ثياباط ن ه حم رفن القزم ثن‬:‫بكي ت؟ قات‬
‫وغشي عمحه‬ ‫ت ل م صرح‬،‫ ظل‬،" ‫قي ا ل ي م‬

Mesleme b. Abdilm elik’in azatlısı Abdusselâm der k i: Ömer b. Abdilazîz

ağlayınca karısı Fâtım a da ağladı. Bunun üzerine ev ahalisi de ağlamaya
başladı ve her b iri diğerinin neden ağladığını bilm iyordu. Ağlamaları geçince
Fâtım a, Öm er’e: “E y m üm inlerin emiri! Babam sana feda olsun! Neden
ağlıyorsun?” diye sordu. Ömer: “E y Fâtıma! insanların, A llah’ın huzurundan
kim i cennete, kim i de cehenneme doğru ayrılm alarını hatırladım ” dedi ve
feryat edip baygınlık geçirdi.
 ٢^^ ٠ b. Abdilazîz 127

‫ت ا أبو بكر تن‬

‫ ث‬،‫ ح دت ي أبي‬،‫ب ا ن‬
‫ ] حدثت ا م خ ث ذ بن أ ح ئ د بن أ‬٢ ٦ ٩ /®[ -) ٧ ٣ ١ ١ (

‫ مما ال نغزة س مهوف‬،‫حدثني أب و مغ ص وو ا ل واس هلجد‬ ،‫تني‬،‫ن ا نم‬ ‫ ثئ ا م ح مد‬،‫غ م ا ن‬

‫ ح ر ج ت ت ع عن ز بن عئد‬:‫ قات‬،‫ غ ذ مثن ون بن مهزان‬،‫ ثن ا خ ابت ثن ص ئ ؤا ن‬، ‫وواسئ‬

‫ لي؛‬،‫أائ أثوت‬ ‫" ;ا‬ :‫ قا د‬، ‫م‬ ‫ أمحل‬P ‫ ش‬:‫ قنئا ؛ و إ ر اةم ب‬،‫ال ض زإ ر التتي؛‬

‫ أظ وئ ب صرص‬، ‫ ي م ل م قث ا ين ي أ غ د ال د ي قي أدبه م ن م ي ه م‬١٤" ،‫قون اثاش يي أتثق‬

j‫؛‬j ٠٠ ‫همال؟‬ ^ ١^ ‫ وأ صا ب ت اله وام قي‬،‫خل ال ء‬

‫ت حك م فيه م ا‬
‫ واس‬،‫قت حل ت به م النئ ال ت‬

‫ت‬
1‫م م‬ ‫ح؛‬
‫ فن مظ ا ظإ ا ط أت‬، ٩ ‫ " ئئ‬:‫ ف د‬، ‫ إلأه ال‬،‫ب م خ ر ض غي‬
‫م‬ ’٠ ‫ ؤقد أس عذاث‬،‫إلى هذه الم نور‬

Meymûn b. M ihrân anlatıyor: Ömer b. Abdilazîz île mezarlığa gittim .

Ömer, mezara bakıp ağladıktan sonra bana dönüp: “E y Ebû Eyyûb! Bunlar,
babalarım olan Umeyye oğullarının m ezarlarıdır. Sanki dünya ehliyle,
yaşamlarında ve lezzetlerinde onlara hiç ortak olm adılar. Görmez m isin
sakındıkları şey kendilerini bulmuş, türlü musibetlere maruz kalm ış, derin
bir sessizlik içindeki bedenleriyle nasıl da yatıyorlar?” dedi. Sonra o kadar
ağladı ki baygınlık geçirdi. Kendine gelince: “Benimle gel. V allahi‫ ؛‬Bu
mezarlığa gelip A llah’ın azabından emin olan kadar nimet içerisinde olan
birini bilm iyorum ” dedi.

‫ ثن ا أ ح م د بنت ح م د‬، ‫ ا حدثن ا أبو ب كر م ح م د س أخنت ثن م ح م د‬٢ ٦ ٩ /®‫)" ل‬٧ ٣ ١٢ (

‫ ثن ا إبزا م أ س‬،‫ثني‬،‫ل ى ا نم‬،‫ ح د ش م حئ‬،‫ ثن ا عئذ الثؤ بن ت ح م د بن عبيد‬، ‫بن ع م‬

‫ أن غ م ز بن‬،‫ عنشمثأن بن ح شثن‬،‫ يدكن‬0 ‫ت ش مع ت أ ء ئ عن ب بن صة وا‬

3 ‫ د ا‬،‫م هد ي‬

‫ " ي ق‬:‫ا أبيت الجنؤ بق؟محظت‬: ‫ ن ا قأئث‬: ‫ مميل ه‬، ‫ ا ظ ظ ذاث ومثاكثا‬،‫مه د ا لخنين‬

: 3 ‫ مما‬، ‫ي ى ز ك ظ غ‬

‫ئا ض اإلله وشل ت ي ت خدانا‬ ‫لآتبون س ده ا‬

‫إدا ما أمحلث ا م‬

‫ت زنق ا ن ا ث ع من ر جع ت المي اه الي ئ ج ري منقلته‬3 ‫د ا‬

Süfyân b. Hüseyn bildiriyor: B ir defasında Ömer b. Abdilazîz

uykusundan ağlayarak uyandı. Kendisine: “E y m üm inlerin emiri! Neyin
var?” diye sorulunca şöyle dedi: “Rüyamda ihtiyar bir adam gördüm.
Başımda durup bana:
‫‪128‬‬ ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬

‫”‪“Ktrk yaşma geldiğin zaman Allah’tan kork ve ölüme haztrltklt ٠ //‬‬

‫‪dedi.‬‬

‫‪Ömer öldükten sonra da sular eskisi gibi akmaya başlamıştır.‬‬

‫( ‪ ] ٢٧٠ /®[ “ ) ٧ ٣ ١٣‬حدثتا أ خن د بن إ ت خا ق‪ ،‬ن ا عتد الثؤ بن نلئ ما ن‪ ،‬ثن ا ال نتث ب‬

‫بد‬
‫م‬ ‫م ا لأؤزائ‪ ،‬قا د ‪ :‬أزاذ غ م ئ حم د اترير أة‬ ‫ثا إ ئ خا ة اقزاري‪،‬‬
‫ئ واض ح ‪ ،‬ئ‬

‫و "‪ 3Ü ،‬او‪.‬يد‪ :‬زأال أزم‬ ‫ظ ال مح‬ ‫م ‪ ،‬فأق‪ ،‬؛^ ‪ 3‬ه غتث‪ " :‬و نق‬ ‫غز‬ ‫ن‪-‬ب ال‬
‫غ د م حي أ ال أ ق د‪ ،‬ق ا ‪ 3‬غ و م‬
‫ب ي م ‪ ٠' :‬ال ق ت م ‪ 3 ^ ، ٠٠‬ا و ؛ د ‪ :‬لا أ من الجئ[ب ذ إ‪0‬‬
‫و ئ ا لأنا ة غش ال ئن زا ت وا لأرض والجمال مح ذ أة يغمقه ا ‪4‬‬ ‫وة‬ ‫ا ه مما ر قات‪:‬‬

‫المعص؛ة كان ^ ^‪١‬بلمه ا ‪ ،‬ظعه‪1‬ة عمن‬

‫‪: Ömer b. Abdilazîz bir işte adamın b irini görevlendirmek‬لط ‪Evzaî der‬‬
‫‪istedi, ancak adam kabul etmedi. Öm er: “Israr ediyorum bu görevi kabul‬‬
‫‪edeceksin” deyince, adam: “Ben de bu görevi kabul etmemekte ısrar‬‬
‫‪,ediyorum” karşılığını verdi. Ömer adama: “Bana karşı gelme” deyince‬‬
‫‪,adam: “E y m üm inlerin emiri! A llah: “Şüphesiz biz emaneti göklere‬‬
‫‪yere ve dağlara teklif ettik de onlar onu yüklenmek istemediler”1‬‬
‫‪buyurur.‬‬ ‫‪Dağlar‬‬ ‫‪da‬‬ ‫‪bunu‬‬ ‫‪kabul‬‬ ‫”‪etmemişti‬‬ ‫‪deyince,‬‬ ‫‪Ömer‬‬ ‫‪onu‬‬
‫‪görevlendirmekten vazgeçti,‬‬

‫ني ث‬
‫ثا ا م‬
‫لخد ئ إ ن خ ا ى‪ ،‬كا هت الثؤ ئ ني ئ ا ن‪ ،‬ق‬ ‫( ‪ ] ٢٧ ٠ /®[ -) ٧٣١ ٤‬خدثثا‬

‫بن ز ا م ‪ ،‬عن أيي إشحاق المر ار ي‪ ،‬عن ا ل أؤرا ئ‪ ،‬م ح ‪ :‬م ح ‪ ،‬ع م ر بن مه د الزير إ ل‬
‫من ئ ث‪ ،‬وإتت‪ 1‬ل ك شيء أي ال ‪ ،‬م حي م‬
‫ف ن‬ ‫جه‪ " :‬ؤئثء ل ك أنوف‬
‫غنز تن أتي ي ي ‪:‬ا ن‬

‫زي ل م ن ا ك ي ي ذ ‪ ،‬وفيه حى ال م ‪ ،‬والرس ول‪ ،‬زؤي ا ق ى ‪ ،‬ز'نثا نى‪ ،‬وا ص ا كين‪ ،‬زائن‬
‫ه ي ن ي ج و س ئ ز ح ص ماؤه‪ ،‬ماظه اوك‬ ‫ال ت ي ل ‪ ،‬ئئ ا أك ر حصن ا ء أبيلث يؤم القيامة‪C‬‬

‫ت ك جث ه‬
‫تلف س ي ج ز ج م‬
‫أب ق ال‬
‫الت عا ر ف وا لمزام ير بدعه في ا إلت ال م‪ ،‬لم د ه م م ت أن م‬

‫و يؤم دوه ما م ن ‪-‬حاصة ماله فى ش ام‬ ‫العريري ج ع د‬ ‫الث وع '‪ ، ٠‬قات‪ :‬زياي‬

‫لم آ ك ل م عه م‬ ‫ش م ح ن‪،‬‬

‫‪1AhzâbSur. 72‬‬
 Omerb. Abdilazîz 129

Evzaî der ‫لكآ‬: Ömer b. Abdilazîz, Ömer b. el-Velîd’e şöyle bir mektup
.yazdı: “ ...B ab an hums’un (ganimetin beşte b irinin) tümünü sana yerdi
Oysa hums’tan sana düşen her bir müslümamn payı gibi sadece babanın
,payıdır. Bu hums’ta A llah’ın , Resûlullah’ın (sallallahu aleyhi meselle™), akrabalarının
yetim lerin, m iskinlerin ve yolda kalm ışların hakkı vardır. Bundan dolayı
kıyamet gününde babanın ne çok hasmı olacaktır! Bu kadar çok hasımdan
nasıl A rta b ile c e k tir? İslam ’da m üzik aletleri ile çalgıları bidattir. Senin o
.kötü kafanı kesmek için b irin i göndermeyi bile düşündüm.” Ömer b
Abdilazîz her gün kendi özel parasından bir dirhem i müslümanlara verilecek
yemeğe ayırır ve kendisi de onlarla birlikte yerdi,

‫ ثن ا م ح م ود‬،‫ت ما ن‬
‫ ثما عثذ الله بن نل‬C‫ ] حدثت ا أ ح م د بن إش حاى‬٢ ٧ ٠ /©[ -) ٧ ٣ ١٥ (

‫ أة‬، ‫ عن ا لأؤزائ‬،‫^ ئ ن ئ ب م‬ ١ ‫ مى‬: ١^ ١٤ ، ‫حث ئ ي م‬

‫ و ن‬،‫ و ع م ئ م حا ذ‬،‫ئ خال د‬

‫ ؤ ال ثأغذوا ما ئ ؤ‬4‫ غذوا م ن ا ل رأي م ا يص دق م ن كا ذ قثك م‬٠٠ :‫ قات‬،‫ه د العزيز‬

‫غ م ز بن م‬

"‫م‬ ‫ قإثيز حثت م م ؤأ‬، ‫م‬ >‫خ ال ر‬

Evzaî bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz: “Sizden öncekilerden gelenlere

m uvafık olduğu sürece görüş sahiplerinin bu görüşlerini kabul edin. Ancak
onlardan gelenlere m uhalif ise bilin k i, sizden öncekiler sizden hem daha
hayırlı, hem de daha âlim dirler” dedi,

‫ غذ \ل‬،‫ دن ا ال ز ي د‬،‫ ه كا نخ ن ود‬. ‫ ئثا عتا ل‬،‫ ] خدقا أ خن ن‬YV*/o [ -) ٧ ٣ ١٦ (

£‫ " بند أ حك\م ش أخكام ا ل ح ج ا ج محال ثة أل حك ا‬:‫ كت ب ع م بن عئد ا لخزمز‬،‫ زه ا لأ‬،‫غنن‬

" ‫الق اص‬

Ebû Ömer der k i: “Ömer b. Abdilazîz, Haccâc’ın diğer insanların

hükümlerine aykırı olan hüküm lerinin reddedilmesi yönünde bir ferman
yazdı.”

‫ عن‬،‫ ثن ا ائئين‬،‫م ح م ود‬ ‫ ثن ا‬،‫عثد الل ه‬ ‫ ثعا‬، ‫أ خ ن د‬ ‫حدثن ا‬ ] ٢ ٧ ٠ /®[ ") ٧ ٣ ١٧ (

‫ محته م ا كا ذ ي ج ري علته م م ن‬، ‫ قادت نث ا ئ ع ع م ر بن عبد ا لخرير عن أه ل‬،‫ا الوزاعي‬

:‫ ق ات‬،‫م د‬
‫ئ ئ ثب‬ ‫م في زللف‬ ‫ زمح زئ زب ا النصزاف إ ر تثا لت يء ق‬، ^ ١ ‫أو ق‬

‫ حم أ كز فيه‬1‫ال ظدم‬1‫ وك فذ؛ الم‬، ‫الي مح ز‬-‫ ثن مس ع م‬٠٠ : 3 ‫ أبين؛ئنؤ بج ذ إنه ئ قن؛؛؛؟ ظ‬٧
130 Omer b. Abdilazîz

‫ والل ه ا ر لأرى أن‬،‫ت مك انه‬

‫ب‬
‫ ز الثمن عة م ن أ حذه إ ال م‬،‫ت ا د‬
‫"ك حى ر ج ل بأهص ى بزك ا ل ع‬

‫ قزل ئ به مب ائقة م ن عذاب‬، ‫ا ألم ور لي اتثثخال ث ح ز يص خ أغث ا لأرض مؤن مثل رأي محأ‬

‫ وي رهغ يديه إذا‬،‫ و ك ان ع مني ج لس إلى ئاص العامةب عد ا ل ص ال ة‬:‫ مح اد‬، " ‫ ولمع د بهز‬،‫ال ئؤ‬

‫ج‬
Evzaî bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz, hilafete getirildiğinde devlet
hâzinesinden ailesi ve akrabalarına verilen maaşı kesip de onları kendi
evlerine gönderince Anbese b. Saîd ona: “E y m üm inlerin emiri! Am a biz
senin akrabalarınız!” dedi. Ömer de şöyle karşılık verdi: “Kendi özel malım
sizin hepinize yetecek kadar çok değildir. Devlet hâzinesindeki mala gelince,
sizin bundaki hakkınız B ^ ü ’l-Ğim âd’ın en uç noktasında bulunan kişinin
hakkıyla aynıdır. O nun bu m alı alamamasının önündeki tek engel de uzak
bir bölgede bulunmasıdır. Vallahi şayet diğer tüm M üslüm anlar sizin gibi
böyle düşünecek olsalar A llah katından bir azap demeti üzerinize iner ve
yapacağım yapardı.” Ömer namaz sonrasında M üslümanlara vaaz veren
kişinin yanında oturup onu dinler, dua için ellerini kaldırdığı zaman Ömer
de ona katılıp ellerini kaldırırdı.

‫ ص أبي‬،‫ قا ائزين‬،‫س ود‬ ‫ ثن ا‬،‫ عتد ال م‬tâ ، ( ‫ها أخن ن‬ ] ٢ ٧ ٧ ٠ [ -) ٧ ٣ ١٨

‫ف اب م سل ط‬‫ ن خل ي ابنه أش ا تة بن زيد عأى ع م ر بن عبد الثرين ومعه ا ن و اله ن‬:‫ ه ا د‬،‫ع م رو‬

‫ها حر‬ ‫ ؤ ض‬،‫ ز ه قي سابه‬،‫ " ممام مه م ؤنثى إ محاحرجع ديديه اقي يده‬، ‫بيدها‬
٠٠ ‫ف ا ح ا جه إ ال ق صا ه ا‬
‫ ن ج ش بين يديه ا زن ا ثزك ل‬C‫أ ج ن ن ه ا في مجلسه‬

Ebû Am r der k i: Usâme b. Zeyd’in kızı Ömer b. Abdilazîz’in yanma

girdi. Yanına da elini tutmuş bir hizmetçisi de vardı. Öm er, yerinden kalkıp
yanına kadar giderek onu karşıladı. G iysisinin altından elini tutup götürdü
ve yerinde oturttu. Kendisi de karşısına geçip oturdu, o günü Usâme b.
Zeyd’in kızının bütün ihtiyaçlarım karşıladı.

‫ ثعا‬،‫م ح ئ د س ا ل ح ض بن قس ه‬ ‫تا‬
‫ ث‬،‫م ح م د بن عل ي‬ ‫حدثن ا‬ ]‫ا ما أ‬/‫ ل ه‬-) ٧ ٣ ١٩ (

‫ لثا و ال ق غ م ئ‬:‫ قات‬،‫ غذ ج د ي‬،‫ خ د م أ ي‬، ‫بش اشث ا ئ‬

‫إ و م أ ئ يق ام م م‬

‫ م ح ق [ ر غنز أظ ن ه‬، ‫م تيدؤ < ة ومحا‬ ‫ئز خد ي ص‬ ‫للل ش ؤ م د‬£\ ‫معبد‬

‫ ؤت ا‬،‫ئأئة اخذ م ن الن اسب ا لمظنة وأض ربهم عأى ال تهمة؟ ا خ ذ مبالس نة‬،‫ زأ‬،‫ب ال د‬
‫حا د ال‬
 Ömer b. Abdilazîz 131

‫ؤ أ إل‬ ‫ء‬-‫ " محت م حن ئ ا م ح زظ جزت عك ال ثة‬: ‫م اق\س؟ ذ ي إل ء‬

‫وت غي ع ائة‬

‫ ئن ا ح ز ج ت م ن ال ن ؤ م ر‬،‫ ممعل ت دللث‬:‫م ش‬

‫ ب‬3 ‫ها‬. ‫ت صل حه م ا نث ن ث ال أ صل حه م الله‬

‫ب الد وأقله ن زما نقيا وقي‬

‫ح ز كا ن ت م ن أ صل ح ال‬

İbrahim b. Hişâm b. Yahyâ el-Ğassânî anlatıyor: Babam, dedemden şöyle

bildirdi: Ömer b. Abdilazîz beni M usul’a vali olarak tayin etti. Ancak
M usul’a vardığımda kentin h ırsızlık ve ev soygunları hususunda en ileri
kentlerden biri olduğunu gördüm. Kentin bu durumunu bildirm ek üzere
Ömer’e bir mektup yazdım. M ektupta, “insanları zan üzere yakalayıp,
ithamlara göre mi cezalandırayım, yoksa delil üzere ve önceki insanların bu
konuda uygulamasına göre m i davranayım?” diye sordum. Ömer de cevaben
şöyle yazdı: “Böylesi bir durumda insanları delil üzere ve öncekilerin
uyguladığı sünnete göre tutukla, ş^yet hak olan uygulama onları ıslah
etmeyecekse Allah da onları ıslah etmesin!” Öm er’in dediğini yaptım .
M usul’dan ayrıldığım da kent diğer kentler içinde en temiz olan ve hırsızlık
ile ev soygunları hususundaki olayların en az cereyan ettiği kentlerden b iri
olm uştu.”

‫ ن ح د‬:‫ هات‬،‫ عن ج د ي‬،‫ ح دب ي أيي‬، ‫ ثن ا إبزاه م‬، ‫ ] حدثن ا م ح ث د‬٢ ٧ ١ /®[ “) ٧ ٣ ٢ ٠ (

‫ ء إياك‬،‫ إ ز قذ ومئتلف‬،‫ اا يا ج ع وئة‬:‫ ثأمال ل ه‬C‫ على ع م بن عبد العزيز‬، ^ ^ ١ ‫ج ع وئه بن‬

، ‫ " ال‬:‫ت‬، ،‫ح ي‬-‫ يحثون ص ال‬، ‫م‬ : 3 ‫ ئدري ظ ي ح ب أغث ك ث ث ؟ " ه ا‬، ‫أن أئقث ك‬

‫ه‬ ‫ثض‬ ‫وتر<نوا غلى‬ ‫ واكلوا في‬،‫ ئم نهز <شزادك‬1 ‫ج زإكبب يحثون ظ‬

‫ فتن ا وأل ثمل ئن وه عن رأسه‬،‫ وس زما ثإه م ع ع من بن عتد ا لخرير‬: 3 ‫ ئ‬، '٠ ‫إ ال طمما‬

‫ واش ن ا‬٠٠ :‫ ق ا لأ‬،‫ د ر ه م يا أبين ا لم ؤم ني ن‬: ‫س و ي؟ " ئثا‬ ‫روثه ا‬ ‫م‬ '٠ :‫ مما ت‬،‫ت بماء م ضنيه‬

" ‫أظنه ا ثن ح ال ل‬
Ca’vene b. el-Hâris, Ömer b. Abdilazîz’in yanma girince, Ömer ona şöyle
dedi: “E y Ca’vene! Sana öfkeliyim ! öfkem den sakın! Ailen senin neyinden
hoşlanıyor biliyor musun?” C a’vene: “Biliyorum ! Salih b iri olmamdan
hoşlanıyorlar” deyince, Ömer şöyle karşılık verdi: “H ayır! O nlar, m allarının
onlara sağladığı refahtan, senin sırtından bol bol tüketip rahat içinde
yaşamaktan hoşlanıyorlar! A ilah’tan kork ve onlara helal olan şeyler dışında
bir şey yedirme!”
132 Orner b. Abdilazîz

İbrâhim (b. Hişâm ) der k i: Dedemden naklen babam bana bildirdi: B ir

gece Ömer b. Abdilazîz ile yolculuğa çıktık. Başına pamuktan beyaz bir
külah giym işti. B ir ara bize: “Bu külah sizce ne eder?” diye sordu. B iz: “B ir
dirhem eder, ey m üm inlerin em iri!” karşılığını verdik. Bunun üzerine Ömer:
“ O zaman vallahi bunun bana helal olduğunu sanmıyorum!” karşılığını
verdi.

،‫ عن ج د ي‬،‫ حدبغي أيي‬، ^ £١^ ‫ ثن ا م ح م د بن‬، ‫ا“ آ] حدق ا م ح ث د‬/‫ ا‬/‫ و م‬-) ٧ ٣ ٢١

‫ت‬،3‫ ظ‬، " ‫' ح دت ي يا مبون‬٠ : ‫أأني ب‬ ‫ قات لي ع م ر ئق عي‬:‫ قات‬،‫عن متن ون بن م يزا ن‬

،‫ ثؤ عينت أث ك ثئكى فذ‬،‫ ظ أمير الةؤ؛تتين‬:‫ مملت‬4‫ فديدا‬٤ ^ ‫ بكى منه‬،‫ء حدبته خزيك‬
،‫ى‬،‫ ء ئأ و هذه )ل ب ينة العذا‬،‫ " ي نبمو ن‬:‫ت‬1‫ مم‬، 1‫ ء ل خ ا؛قلف حديق أئ ن م ن هذ‬1‫ا إلك‬

،‫ وذع انى غ م ز‬:‫ قا د تين و ن‬، '٠ ‫ م ذله ل ل ح شد‬،‫ معزرة لل دمع ة‬، ‫للق ل ب‬ ‫مرقه‬ ‫وه ئ ن ا عل ت ت‬

‫ " أؤ‬: 3 ‫ ئ‬،‫ ئئقت أؤ مئمون بن مهزان يا أبين ال ثوبي ن‬،" ‫ يا مهزان قذ مئن ون‬٠٠ : ‫ق ا د‬
،‫م ح ز م‬ ‫ إ يا ك أ ن ث حل و بام رأ ة ع ت ر ن ا ج‬: ‫ ئ احمفل ه ا‬، ‫إ ز أ و صإ ث ب وص ث ة‬ ‫نت ن و ن مي م ه زا ن‬

" ‫ل ه اة؟ه‬
‫ح‬‫ص قث ث أنم‬‫خ‬٠
Meymûn b. M ihrân anlatıyor: Ömer b. Abdilazîz: “Bana bir şeyler anlat”
deyince kendisine b ir şeylerden bahsettim. Ancak söylediğim şeylerden
dolayı öyle bir ağladı ki ona: “E y m üm inlerin emiri! Bu kadar çok
ağlayacağım bilseydim sana daha basit şeylerden bahsederdim” dedim.
Bunun üzerine şöyle karşılık verdi: “E y Meymûn! Bizler şu mercimekten
yiyoruz. B u da —bildiğim kadarıyla- kalbi yumuşatıyor, gözyaşını tetikliyor
ve bedeni de yumuşak k ılıy o r.” Meymûn b. M ihrân der k i: “Sana bir
nasihatte bulunacağım, bu nasihati tut: A llah’ın Kitab’ın ı öğretirim diye
düşünsen bile sakın mahremin olmayan bir kadınla baş başa kalm a.”

،‫ ص ج د ي‬، ‫ حدبتي أ ي‬4‫ ثن ا محم د بن إبراهي م‬، ‫ ] حدثتا مح ث د‬٢ ٧ ١ /®[ -) ٧ ٣ ٢ ٢ (

‫ ثلث ا أ غ ز ل ض م حة‬،‫خ ج ني ت ا ن تذ هم د ا لخبك ؤتئ غ ي مبق عبمد ان ويز‬ :‫قات‬

‫ء‬ ‫ه‬ > - -

‫ن ث ن ى ما‬ ‫ي‬ :‫ق ا ت‬ ، ‫ح ج ره وأبس ه‬ ‫ ئ أ ع ح تة ن ا ن أ ى م ن‬، ‫ع ن ك ر ه‬ ‫إ ز‬ ‫•غ ن ما ن ثقلن ن ث ن ا ن‬

‫ أئث ف وئ د‬، ‫بئ ا‬

‫ " أزى ي أبين كؤيهق دي أ ك د ; ش ئ ه م‬: ‫ئ ئ ي ع م ؟ ثا ذ‬

‫ أممال‬، '١ ‫ت ماره كن ز ه‬

‫ت ع ب في م‬
‫ئا ر غنا ي م ن ح جرة ن ق مان ي‬ ،‫فا‬
‫ف‬
‫ زال ئ أ غ وذب ما ي‬، ‫■عنه ا‬
 Ömer b. Abdilazîz 133

، ‫ت م ن أين ن ح لت هذه ال ك ن ز ه‬
‫' أظنة مول‬٠ : 3 ‫ بمولأ؟ ظ‬،‫ نا ثنى فذا ال ئزا ث‬: Û‫تلتن ا‬

‫ص‬.‫ إن شئت أ حبرك بأع ج ب‬٠' ‫ث‬

3 ‫ ظ‬، ‫ إثلث ف جي ء با ل ع ج بثا حم م‬:‫ قا د‬،‫و ص خ ز ي ت‬

‫ زنن عزف ال ق ائ' ذ‬،‫’ م ن عزفن اللة قض ا ة‬٠ : ‫ ه ا د‬، ‫ هأ ح ي ي‬: ‫ محا د‬C٠٠ ‫ثذا أحضثلث‬

‫ ئثص ث ع ك ئ‬: ‫ ه ا د ن ش ا ن‬، ‫ م ا طم أ ن إل يه ا آا‬، ‫ زن ن نأ ى (ل د ي و ملته ا بأهل ه ا‬،‫قاطا عة‬

‫ مأئتلف ي زأب ه‬،‫مه‬

‫ ثأمح د غنن حش نزد غذ ذات‬،‫ وضرب ئ'اثأئ وش ا ر‬، ٠٠ ‫ث ح ن فيه يا ع م‬

:‫ >ئأبما ن‬3 ‫ مما‬، ‫ ثتأكى ك م‬،‫إل م ن هدم ق ه فدم عثه‬ ٠ ٠ ٥ ١ ‫ ئزأى‬،‫وددث أبة ن سثمل ة‬

‫ وم ن لم ' م د م ق سا خدم‬،‫ م ن هدم فتئ ا ف د م عل يه‬، ‫ " ه ك ذ ا يؤم السام ة‬: 3 ‫ن ا ت ك يل ث ؟ ه ا‬

٠٠ ‫ظى ء م ث ي ء‬
Süleyman b. Abdilm elik, yanında Ömer b. Abdilazîz île beraber hac etti.
Dönüşte Usfân tepesine geldiklerinde Süleyman, ordugâhına bakıp evini ve
binalarını beğendi ve: “Buradakileri nasıl görüyorsun ey Ömer?” diye sordu.

Ömer: “E y m üm inlerin emiri! Dünyanın kim isi kim isini yiyor. Sen
bundan sorumlusun ve hesaba çekileceksin” dedi. Bu sırada Süleymân’ın
evinden bir karga gagasında bir kırın tıyla öterek çıktı.

Süleymân: “Sence bu karga ne diyor” diye sorunca, Ömer:

“Zannedersem. Bu kırın tı buraya nereden girdi ve nasıl çıktı?” diye soruyor”
karşılığını verdi.

Süleymân: “Hayret edilecek şeyler söylüyorsun ey Ömer!” deyince,

Ömer: “Eğer istersen sana bundan daha hayret verici şeyi haber veririm ”
dedi.

Süleymân: “Söyle” karşılığım verince, Ö m er: “A llah’ı bildiği halde Ona

isyan eden, şeytanı tanıdığı halde ona itaat eden, dünyayı ve sakinlerinin
nasıl değişip durduğunu gördüğü halde onda rahat yaşayan kişinin durumu
daha çok hayret vericidir” dedi.

Süleymân: “E y Ömer! Ağzım ızın tadını kaçırdın” deyip bineğini sürerek

gitti.

Ömer inip bineğinin başını tuttu. Z ira yükü h afif olduğu için başlarda
varm ıştı. Öm er, herkesin çoluk çocuğunun kendisini karşılamaya çıktığım
görünce ağlamaya başladı. Süleymân ona:” Neden ağlıyorsun?” diye sorunca,
‫‪134‬‬ ‫‪. Abdilazîz‬ء ‪Omer‬‬

‫‪Ömer şöyle karşılık verdi: “Kıyam et gününde de durum bundan farklı‬‬

‫‪,olmayacaktır. Dünyadayken amel yapanları bu amelleri orada karşılayacak‬‬
‫” ‪bir şey yapmayanlar ise öylece k a c a k la rd ır .‬‬

‫م ثن‬
‫( ‪ ] yvy/o [ -) ٧٣٢٣‬خدرن ا ث ح ئ د تن أخنت ثن ا لخثن‪ ،‬قا إ ن خ ا ة بق ا ن‬

‫المبجل‪ ،‬ثن ا غث ا ن ‪ .‬ح ؤخدثعا ا لخنس يخ م ح م د ب ن ءدثمت ا ن‪ ،‬ثن ا إن ن ا ي د بن إئ ح ا ق‬

‫ائثاح ي ي‪ ،‬ثئ ا اثن أيي بكر‪ ،‬ق ا ال ‪ :‬حدثت ا ع م بن عل ي ‪ ، ^ ^ ^ ١‬عن ا لخي ا ر بن عس ث ه‬

‫ب و م ر وان‪ ،‬قالوا‪ :‬قز د حلثا عأى أ م الوئمي ئ ‪ ،‬ق ئئثاة علسا ‪،‬‬
‫بن ت ع ي د ‪ ،‬قا ت‪ :‬ا جثم غ م‬

‫ز ي د ه ب‪ ،‬ئ و خ‪ ،‬قات‪ :‬ق ي إ ي ءتث ‪ ،‬قات‪:‬‬ ‫تم‬

‫م حق‬ ‫ث ا ‪ ،‬قا د ‪ :‬ئذ ظوا‪،‬‬
‫ب‬
‫م‬ ‫زذ وئاة أ‬

‫م؟ ال حمي ا لخديث وبما يورث‬ ‫ب ن ا ايث‬

‫ث نخل م حةبالم زا ح‪ ،‬ق ات غ م‪ " :‬ج‬
‫ث بمو ل‬

‫هفي القثؤ عن‬ ‫مدت م‬ ‫الصف ا ئ إئ) ‪ ، ^ ^ ^ ١‬هأفيض وا غي كتا ب الثؤ ما ر ‪ ،‬ه ان‬

‫ه إلنثعدئ م ذللف‪ ،‬ئ ت و ك زب معاني ا ل ح دي ث "‬ ‫نن و ل الله‬

‫‪Haccâc b. Anbese b. Saîd bildiriyor: M ervân’ın oğulları bir araya gelip:‬‬

‫‪“M üm inlerin em irinin yanına girip bize merhamet etmesini isteyip akraba‬‬
‫‪olduğumuzu hatırlatsak” dediler ve halifenin yanma girdiler, içlerinden b iri‬‬
‫‪konuşup şaka yapınca Ömer b. Abdilazîz ona baktı. Başka b iri de onun‬‬
‫‪ardından şaka yapınca, Öm er: “Bunun için m i toplandınız? Boş ve insanda‬‬
‫‪nefret uyandıran sözler için mi? B ir araya geldiğinizde A llah’ın Kitab ’ından‬‬
‫‪konuşunuz. Eğer onu konuşmayı bitirirseniz fesûlullah’ın‬‬ ‫)‪(sallallahu aleyhi vesellem‬‬

‫‪sünnetini konuşunuz, onu da konuştuysamz hadislerin anlamları hakkında‬‬

‫‪konuşunuz” dedi.‬‬

‫( ‪ ] ٢٧ ٢ /®[ -) ٧ ٣ ٢ ٤‬حدق ا ا لخشن بن م ح م د بن ي ث ا ن‪ ،‬ثن ا إن ن ا ي ل بن إشث ا ق‬

‫ت ا ت ي ن بن غ ا م ‪ ،‬عن ج ويريه بن أئ ن ا ؤ‪ ،‬قات‪ :‬قا د‬

‫ائقاح ي ي‪ ،‬ثن ا ث خ ئ ذ بن أيي بكر‪ ،‬ث‬

‫م‬
‫ب‬ ‫مغوا‬
‫ء ق م إ ال موا ئ "‪ ،‬ئنث ا ا ب‬ ‫م ح ‪ :‬ت ن ءمم ا ش و خل س ‪ " :‬ال ق ص‬

‫!دي‬ ‫ه ؤأش غأقؤ ‪،‬ثم د ات ‪ ٧ " :‬ثقي موان ‪ ،‬ر م ئد أعطيت م حذ‪1‬ا وفزظ‬ ‫حمد‬

‫تجبي؟ "‬
‫م؟ " ئ ت ه و ا ‪ ،‬ق ات ئتئ‪ " :‬أ ال ج‬ ‫ق ز ق ز؛ ؛ ال م أز ثك ي أند‬ ‫ال م ي‬

‫سن ا زأ بماؤئا ‪ ،‬والله ال‬‫ر جل م ن ائثؤم‪ :‬والله ال يقون ذللف حش بمات ص رءو‬ ‫مق ا ‪3‬‬
‫ب ن أ ق ي فذا‬
‫ج ي؛ غأخ م‬
‫ي محءثأ ‪ ،‬ق ا ‪ 3‬ع م‪ '٠ :‬ؤ ه نز ال أن “ ت‬ ‫نكفثآباءئا ‪ ،‬ز ال‬

‫شئ ه م ح رت فن و م ‪ ،‬؛ري ظي "‬

 Omer b. Abdilazîz 135

Cüveyriye binti Esm a der k i: Ömer b. Abdilazîz kapı görevlisine: “Bugün

yanıma sadece Mervânîlerden olanlar girsin” dedi. M ervânîler yanında
toplandığında ise A llah’a hamdü senâda bulundu ve: “E y Mervân oğulları!
S izlere pek çok hayır, konum ve mal ihsan edildi. Sanırım bu ümmetin
m alının yarısı veya üçte b iri elinize geçti, değil mi?” dedi. Bu sözü üzerine
suskun kaldıklarında: “Bana cevap versenize!” dedi. İçlerinden bir adam:
“Vallahi başımız bedenimizden ayrılmadıkça bunun aksi olamaz! Z ira ne
babalarımızın bu yönde yaptıklarına nankörlük eder, ne de çocuklarım ızı
faldr bırakırız” karşılığım verince, Ömer: “Vallahi şayet bu hak yolda yardım
istediğimde bana yardım etmiyor olsaydınız yüzlerinizi asık bırakırdım !
Yanımdan çıkın!” dedi.

‫ت ا أبوثا بت‬
‫ ث‬، ،‫ ثن ا اشما عيد ب ن إش حاق‬، ‫ ا خ ا؛ثن ا ا لخنن بن م ح م د‬٢٧٣ /®‫)" ل‬٧ ٣ ٢ ٠ (

‫ أن ع من بن عبد ا لخنين ذ و ظ‬،‫ ح د ق ي مالل ث‬، ‫ حدبت ا اب ن زغ ب‬،‫م ح م د بن عبيد ال ثؤ‬

‫ والله إة ال نبمب‬:‫ ق ا د ه م ا م‬، ‫م د ا ل مل ك‬

‫ وعندة هش ام بن • ه‬،‫مص ى م ن الع دل وال حو ر‬

" ٧ ١ ^ ١ ‫ وأي عن ب أعث ب مما غ ابة‬٠' :‫ ق ات ع من‬، ‫ص غ فزفن ا في مح ؤمن ا‬‫ ؤ ال ئ‬، ‫تاءئا‬
‫ا‬

) İmam) M âlik der k i: Ömer b. Abdilaziz daha önce gerçekleşen adalet ile
zulüm leri ‫ ما س‬Yanında bulunan Hişâm b. Abdilm elik: “Vallahi bu yönde
ne babalarımızın yaptıklarını kınar, ne de kabilem izin bu yöndeki değerini
düşürürüz” deyince, Öm er: “K u r’ân’ın çirkin gördüğü şeyden daha çirkin ne
olabilir ‫ ”?ظ‬karşılığını verdi,

،‫خ م‬ ‫ن أ خ ن ذ ئن‬ ‫م د الله‬

‫ مما ه‬، ‫ ] خدتثا أثو بكر ئ ن ال ك‬w r /،<[ ")٧ ٣ ٢٦ (

،1‫ ئال‬،‫ ' ص‬0 ‫ر م حا‬

‫ت ”ظن‬ ‫ ص‬،‫> بن أ ي عيه‬
‫تا ي ش ئ عتد النب إل‬
‫ ئ‬،‫ح دش أيي‬

:‫ ق ات‬،‫ئجاءة تؤما بدره م ي ن‬ ‫س ه سم و يؤم‬

‫م بن تن عتد ال ثزير ع الم ع د بغل ه قا‬

٠٠ ‫ أ ح مه هدف أ م‬٤^ ^ ١ ‫ و؟كنلث أئم ث‬، ‫' ال‬٠ ‫ت‬

3 ‫ قا‬، ‫ ا‬3‫ا م ف ت الق و‬3 ‫' ه ا‬٠ ‫' ظ ثذ؛ لنف؟‬٠

Ebû Osman es-Sekafi der k i: Ömer b. Abdilazîz’in katırda çalışan bir

kölesi vardı ve bu köle ona her gün bir dirhem getirirdi. B ir gün ik i dirhem
getirince Ömer ona: “N asıl oldu?” diye sordu. Köle: “Çarşıda kazandım”
karşılığını verince, Öm er: “H ayır! Aksine katırı daha fazla yorup üç günlük
çalıştırdın” dedi.
136 Omerb. Abdilazîz

، ‫ت ا عثد الثؤ بن أ ح م د بن ح م‬
‫ ث‬، ‫حدق ا أبو بكر بن م ا ل ك‬ ] y vt / ö [ -) ٧٣٢٧ (

‫ ثن ا‬، ‫ت ا زياد بن آيوب‬

‫ ث‬، ‫ت ا م ح م د ين إن ح اق‬
‫ ث‬،‫يل ه‬
‫ ج‬- ‫ح و حدث ا أبو حا م د بن‬.‫أ بي‬ ‫مثي‬
‫حد‬

‫يم ت مؤان‬ ‫ ه ات ; كا ن ت بمو أغثه يولون‬، ‫ ى ئؤثد بن أيي ائئزا ج‬،‫ي حش بن أيي حمس ه‬

‫ فادخإوئ غش‬، ٠٠ ‫ت " ال ث ق إ؛ؤمحا أخت غي ي‬

3 ‫ ثآ‬،‫من‬
‫ ص وئ ن‬، ‫ض أ و ب اقض‬

‫ ئ أ أ ظ‬،‫غ ر ا ال ؛ئ ز ى‬ ^ ١^ ‫؛‬ ،‫و ظ ئ م‬ ‫ف ئ ص‬ ‫إل‬ ‫مت ي‬،‫ ة‬،‫نب‬

‫ج‬ ‫بمب‬ ‫ و ه ا ز ر‬1‫ئ‬

" ‫ ل ج م ال ن ي غ ر او ب؟‬1 ،‫ " أن ا نأيي‬: ‫ ق ا د‬،‫ زل ء ث ه ذ ص قأيب ال ب زا خ‬، ‫يا زغه ا‬

‫ أغذ‬،‫م ؛‬ ‫مثل‬
‫ ئلئ نأى م ح ي ال ب‬،‫م م محت يغث‬ ‫تمحقي ئت‬، ‫م‬
‫ ث ب‬،‫ ت ق‬: ‫ع‬

‫ فتنف ألقش غش نهر‬،‫ نسود الثؤ ه بهن‬0‫ " قا عمه إ‬:‫ قات‬،‫نجزاخ‬١ ‫ي ا ل جد ؤثزلق‬
‫مت‬
‫ب ذ دب‬
‫مق محن م‬
‫ ثم زلي دب‬،‫م تحئ بغت ق ظ‬
‫مذة ز ي د ئتم ب‬
‫مق ؛فهز ب‬
‫ م ي إب‬،‫؛ ورود‬

‫يابئ ا‬
‫ ^ خش ئركوةم‬١^ ^ ١ ‫ثم ثمق رل اف'س يكزون منه‬،‫ ^ ذكرى يغث سا ق ه‬١ ‫ ^ ^ت ح د‬١

‫تز)ة‬
‫لى ج‬
| ‫ثؤاؤني حش أعيذه‬،‫ كن أئث اني \للث لأتكزنتلأئف ال‬،‫ واميم ؛لثؤ‬،‫فيئ فيه ئ ز ة‬

‫ " وم ن ي؛ إيلم؟ إثث ا ينقع ائ الؤ ج د مفئثمتة‬:‫ قالأ‬،‫ستق وا عتدك إدا‬

‫ ئ ال ي‬:‫ فا ك‬،" ‫ا' الول‬

‫لآز مم غ ي ' م‬

N evfel b. E b i’l-Furât der k i: Umeyye oğulları Fulâne binti M ervân’ı

devlet sarayının kapısının yanında m isafir ederlerdi. Ömer halife olunca:
“O nu benden başka hiç İtimse m isafir etmesin” dedi. Kadım bineği üzerinde
Öm er’in çadırının kapısına getirdiklerinde Ömer bizzat kendisi kadını
bineğinden indirdi ve arkasına ‫ نكال‬yastık koydu. Sonra da onunla
şakalaşmaya başladı İti şakalaşma adeti değildi. Kadına: “Kapıdaki
m uhafızları gördün değil mi?” diye sorunca, kadın: “Evet‫ ؟‬Bazen senden
daha hayırlı olan kişilerin kapısında da görmüşlüğüm vardır” karşılığını
verdi.

Ömer kadının ö&esinin gitmediğini görünce de şakayı bırakıp ciddi

konuşmaya başladı ve şöyle dedi: “Halacığım ‫ ؛‬Resûlullah (sallallahu aleyhi vesellem)
vefat ettiğinde geriye herkesin yanına geldiği b ir ırm ak bıraktı. Ondan sonra
o ırmağın başına başka b iri geldi ve ondan bir şey eksiltmedi, o adamdan
sonra da ırmağın başına başka b iri geldi ve o ırmağın bir kanalını kiraladı.
Daha sonra gelenler de birer kanal kiralayınca sonunda ırmağı kurutup tek
bir damla dahi bırakm adılar. A llah’a yemin olsun ki şayet Allah bana ömür
 Omer b. Abdilazîz 137

verirse kiralanan tüm kanalları kapatacak ve ırmağı eski haline

döndüreceğim.” Kadın: “٥ zaman yanında ‫«وا ال ه‬ d il uzatılmasına izin
verme” deyince, Öm er: “N iye onlara dil uzatılsın ki? Haksızlığa uğrayan bir
adam yanıma geldiği zaman ona hakkını veririm ” karşılığını verdi.

‫ ئ‬، ‫ه د الثؤ ئ أخنت ثن خ ي ر‬

‫ثا م‬
‫ ق‬،‫بل ي‬
‫حدثثأ أبو بكر تن ت ا‬ ] ٧٣٣٤ [ -) ٧٣٢٨ (

‫ أثتبلعه أن محؤى‬، ‫صى‬

‫ عن نلي مان يئني بن مو‬، ‫ت ا ث خئ ن بن نا ج ز‬
‫ ث‬،‫فئتان ابن أ ي شنثه‬

‫ص ا ال ئداب عا ي ن و ا إ ر غتت ي م د انزيز يا بن محي مؤاذ ي أ م ء ن ي ا لأءزاث‬

‫ ق؛د‬،‫بد ا م ي‬
‫ ه ات غتت ى غ م‬،‫ب ن أنبي‬
‫ه د اتتيل ه قأ ائ ئا م‬
‫ قأغذائ ائزيذ ى م‬، ‫أي ز ق ا‬

‫ و ه‬، " ‫ ن ذ أ ظ أزمت ا تثى ئهئ له‬،‫ ؤاخل ائ محاذ القي‬،‫ه " اي الذي الغ ال م‬ ‫ز وئ د ال م‬

‫على ا لأغراب‬

Süleymân b. Mûsa bildiriyor: Bedevilerden bir topluluk bir tarlayı işleyip

ihya etmiş, ancak Velid b. Abd.ilm.elik bu tarlaya el koymuş ve ailesinden
birilerine verm işti. Bu bedeviler tarla konusunda Ömer b. Abdilazîz’in
huzurunda Mervân oğullarıyla davalaştı. Bunun üzerine Ömer şöyle dedi:
“Resûlullah (sallallahü aleyhi vBsellem) şöyle buyurmuştur: "Beldeler Allah'ın beldeleri,
kullar Allah'ın kullarıdır, ö lü bir araziyi i§leyip> ihya eden de o arazinin sahibi
olur." Sonrasında Ömer bu tarlaları bedevilere iade etti.”

، ‫ ثئ ا عتد اللي بن أ ح ن د بن حق ل‬، ‫ ] حدت ا أبو بكر بن مالك‬٢٧٤ /®[ -) ٧٣٢٩ (

‫ قا و م ي ئ ذ‬، ‫ف ؤ د ب‬ ‫ نحا اب ن‬، ‫ قن ا ؛ و ت ب ن ن ز ي د‬، ‫ش ا مح ء إ‬ ‫ح د قت ي ا نح ت ن ب ن ع ب د ا‬

،‫صانع خ ن ن الصتثة‬ ‫إ ال بز ج ل‬ ‫فب ه ت غنن بن مه د ا ضن‬ ‫ما‬ '٠ :‫ هاد‬،‫مغ اويه بن مء‬
٠٠ ‫مه‬
‫ يعيي الي ح ذ م ن يب‬، ‫منبت له أناةتعم د به ا‬

iyâs b. M uâviye b. Kurre der k i: “ Ömer b. Abdilazîz’i işini iy i yapan,

ama bu işi yapmak için gerekli aletleri bulamayan ustaya benzetirim .”

ibn Şevzeb ekledi: “îyâs, Ömer b. Abdilazîz’e yapmak istedikleri

konusunda yardım cı olacak kişilerin bulunmadığını söylemek istem iştir.”

‫ ثن ا‬،‫ت ا ث خ ئ د بن إ ن خ اق المم غي‬

‫ ث‬،‫تل ه‬
‫حدثن ا أبو حا م د ثذ ج‬ ] ٢ ٧ ٤ /®[ ")٧ ٣ ٣ ٠ (

‫ أة غص تذ‬،‫ ص قا ذة‬،‫ووثق‬ ‫ ض ت ع د ي أ ي‬، ‫ س ط ص‬:‫ تثا غ ي‬، ‫سد ئ ا ل م حا ج‬

‫و ع مر‬ ‫ بن عبد ا‬، ‫إ ر ولي شهد من بنده؛ " يمم ال د ا ل ر ح من او ج م‬ ‫ب‬ ‫ كت‬،‫عبد الزير‬
138 Omerb. Abdilazîz

‫ ظءش أ خن ن إقلق ا ه ال ن ي ال إلة إ ال‬،‫ ت الم عثل ث‬،‫أ م ا ل م حق إ ر ي ز ي د تن ع م النيل ي‬

‫سن ي‬ ‫^ زي غ‬ ‫طوت‬ ‫ ءإ ي م حف زأحال دننت م ن و ج عي زقت غ ب ن غ أ ي‬،‫ئ زا ى بغد‬

‫ي ما‬
‫ يئأو ل ف‬، ‫ ول ن ت أنثطيغ أن أ خ ي عقه م ن عملي ف خا‬،‫علته مللف ال دمحا وا ال خزة‬

‫ ءإن ييس عني ؛و ج يز ق د أ ق خ ث‬4 ‫ج عاس ن‬ ‫ؤمحقم ئ ن عي هم بش وظ‬ :‫ثئ و د‬

‫ أ ت أل الق ال ذي‬،‫ الن ت جهن عأي قا وت ح مس ي إلى ن ا أ مي ز‬C‫ون ج وت م ن اله وان الطويل‬

‫ حنثلفبمموى‬،‫ وا ل جنة‬£ ١^ ^ ‫ وأن يئن علي‬،‫ثا ر بر ح مته‬

‫ي من ال‬ ‫أني جم‬ ‫إه إ ال وئ‬ ‫ال‬

،‫ض ت لخق بال ث ه ف ا ض‬ ‫م ال‬ ‫ب د ي إ ال‬

‫وئالث ثق ت ش م‬ ،‫ وال ي ث ه اوعئة‬،‫الثؤ‬

" ‫زالث ال ؛‬

Katâde bild iriyo r: Ömer b. Abdiiaziz kendisinden sonra halife olacak

kişiye ?öyle bir mektup yazdı: “Bism illâhirrahm ânirrahîm . A llah’ın kulu ve
m üm inlerin em iri Öm er’den Yezîd b. Abdilm elik’e! A llah’ın selamı üzerine
olsun! Senin adına kendisinden başka ilah olmayan A llah’a hamdediyorum.
Sonrasına gelince; ağır hastalığım sırasında başında bulunduğum kişilerden
sorumlu olduğumu ve dünya ile âhiret sultanının bundan dolayı beni hesaba
çekeeeğini, yaptıklarım dan hiçbir şeyin ona gizli kalmayacağım bir daha
hatırladım . A llah da: “And olsun ki, yaptıklarını kendilerine bir bit
anlatacağız, zira onlardan uzak değildik”! buyurur. Şayet Rahîm olan
Allah benden razı olursa büyük sıkıntı ile korkudan emin olup kurtuldum
demektir. Ancak bana öfkelenecek olsa, gideceğim yerden dolayı vay halime!
Kendisinden başka ilah olmayan A llah’tan, rahmetiyle cehennem ateşinden
beni uzaklaştırmasını ve benden razı olup cennete sokmasını dilerim . A llah’a
karşı takvalı olmanı ve yönetim in altında olanlara gereği gibi davranmanı
öğüdüyorum. Z ira sen de benden sonra çok az yaşayacak, sonrasında L a tif
ve H abîr olana kavuşacaksın. Baki selam.”

‫ قا‬،‫ ثن ا أ ظ ئ ا لختم ا لخداع‬،‫ح ا عتد الله ئ ت خ ث د‬ ] ٢٧٠ /©[ -) ٧ ٣ ٣ ١ (

‫ عن عبي ا ل ر ح من بن‬،‫ب ارك‬

‫ ثن ا ابن ا لم‬،‫بن ت جمد‬ ‫مح ط‬ ‫تا‬
‫ ث‬،‫ب راهي م ال دؤرئ‬
‫بن إ‬ ‫أ ح مد‬
‫ي غنن بن عبد انتزير إ ر يزيد بن هم د النيلي قي مرض ع م‬ ‫ محادت‬،‫م‬ ‫يزيد بن‬

1A'râfSur. 7
 Omerb. Abdilazîz 139

‫ ؤذ‬،‫ ال أدري غ ز م ا أط يع‬،‫ول ي ت‬ ‫مما‬ ‫ زأئا مشفى‬٠' :‫ ومحا ل‬،‫ نذ وث ح وه‬،‫ال ذ ي بوءي فيه‬

"‫ قإن تؤاخذي بذتي فا ويخ شتي إلى مادا ن ي ن‬،‫ثنفن عي ئهو ا لخوئ ائثوئن‬
Abdurrahman b. Yezîd b. Câbir der ‫كل‬: “ Ömer b. Abdilazîz vefatına
sebep olan hastalığı sırasında Yezîd b. Abdilm elik’e şöyle bir mektup
:yazdı...” Ravi bir öncekinin aynısını aktarıp mektuba şöyle devam eder
Ben getirildiğim görev konusunda endişeliyim ve sonunda ne ile “
karşılaşacağımı bilemiyorum. Şayet Allah beni bağışlarsa zaten affedici ve
bağışlayıcıdır. Günahlarımdan dolayı beni sorumlu tutacaksa da gideceğim
yerden dolayı vay halime !”

‫ ثن ا رثان س‬،‫ ثن ا م ح م د بن إ ش حا ى‬،‫ ] خ ا؛ثن ا أبو خ ا ب ز بن جبل ه‬٢٧٥ /®[ “) ٧٣٣٢ (

‫ قادت كت ت ع م بن‬،‫ قا يزيد بن ردائه‬،‫ ثن ا ث ض بن عئد ش ل ك بن ش عئه‬،‫ايوب‬

‫ ج اءتى كثاثل ث ت د و أن طل ث قإث ا ص اممئ ا ل ق د‬٠' :‫ ثا ن‬، ‫معب د الغزير إ ر ئ د ا ل س د‬

‫ب ث ث في‬-‫ ثاشج‬،‫ وئنتأذنئي في "أن أئن ط يدلق عثهب‬، ‫قه ر عنده م‬ ‫ئان وا‬-‫ا‬

‫ و كا ن رض ا ئ ي عغلف يئ جيل ث م ن ش ح ط‬،‫ ” كأب ي جثه ثل ث‬، ‫انتئ ماونث إيا ي في ع ذا ب ب ث ر‬

‫ زنن‬،‫ ء ادا ج اءك كثابي ث ذا ئائقثز م ن أ م منه م بقيؤ ئئ ذ هبال ذي أ م بؤ عأى مس ه‬،‫الثب‬

4‫إ؟ي م ن أن أ ق ى الل‬ ‫ ^ بختا د\ي هم أ ح ب‬١ ،‫ هثمن م ري> لآن ث ق و‬،‫بل غ‬ ‫ئتحل هة و ح و‬،‫م ئ‬ ‫أ‬

" ‫ والغ الم‬،‫بدت ايهأر‬

Yezıd b. M urdâniyye der k i: Ömer b. Abdilazîz, Abdulham îd’e şöyle bir

mektup yazdı: “Mektubun bana ulaştı, içinde memurlarından bazılarının
tasarrufları altında bulunan mallar konusunda ihanet ettiklerini ve o
m alların hâlâ ellerinde bulunduğunu, onları cezalandırma konusunda da
benden yetki istediğini zikretm işsin. B irile rin i cezalandırma konusunda bana
danışman pek hayret vericidir. Sanki bunun vebalinden ben seni
koruyabileceğim. Benim rızam ı kazanmakla sanki A llah’ın öfkesinden
kurtulabileceksin! Bu mektubum sana ulaştığı zaman onlardan,
zimmetlerine geçirdikleri mallar konusunda itirafta bulunandan, sadece
kendi adına ettiği itirafa göre söz konusu m alları ‫ك‬. inkâr edenden ise bu
konuda yemin iste ve serbest bırak. Hayatım a andolsun ki bu ihanetleri ile
‫‪140‬‬ ‫‪. Abdilazîz‬ء ‪Ömer‬‬

‫‪A llah’ın huzuruna çıkm aları benim için , onların kanlarını dökmüş olarak‬‬
‫” ‪çıkmamdan daha sevim lidir. Baki selam .‬‬

‫( ‪ ] y v ö / o [ - ) ٧٣٣٣‬ح دق ا أثو حا م د ب ن جتل ه‪ ،‬ثن ا ت خ ث د ب ن إ مئ خ ا ق ‪ ،‬ثن ا م ح د الثؤ‬

‫ت ا عبد النا جي 'بن زياد‪ ،‬ثن ا ع م رو بن مي مون بن‬

‫بله‪ ،‬ثن ا علي بن عت ما ن‪ ،‬ث‬
‫ي ر بن ج‬
‫جر‬
‫إر‬ ‫ب‬ ‫يئ بن أيي رقه كابي ع م بن عبد العزيز قي خ ال ن ه‪ ،‬أن ع م ر كت‬
‫مه ران‪ ،‬حدش ف‬
‫ب د‪،‬‬
‫ث عبد المل ك ‪ '٠ :‬أث ا م‬
‫ت ل‬
‫تحلفن فيه وابنه إذ داكب المدينة ثقال‬
‫ابنه في اتحام ال ذ ي اس‬

‫أ حى م ن رعى ‪2‬ا{اا‬ ‫ه إن أ حى م ن ل؛ن ا هد ت با[وصثة والنص؛ حق ب ع د ئمس ى أن ث‪،‬‬

‫و حفظة ع ز أن ث‪ ،‬ؤإ ‪ 0‬ال ه نحا ر ثة ائ خن ذ قد أ ح س اقغ ا إخت اائ ك ي نابالعا فى لطيف‬

‫ت الغون عأى ئ ك ر ه ا ‪ ،‬ه ا دءم‬

‫ئ ا وعام ته‪ ،‬وعل ى الله ائن ام ن ا ع ر م ن ال ث ئن ؤ‪ ،‬نإياه س أل‬
‫أ مر‬

‫ت اثئ عأى ‪ U‬م ي عثه‪ ،‬وعأى ظ ظمم ت أة عئدة‬

‫م غش أب ال ز ظ ال ‪ ،‬م أعن أ'‬ ‫ئص ن‬

‫تلث ‪،‬‬
‫ثلث و ص ح‬
‫جن ا أن م به عآيه وعثلف ي دللف‪ ،‬قنا ع متلق وقتا‬
‫بئة ع جزا عن ا لعم ل ن‬

‫ثلف بذكر الله ح م دا وئنبي ح ا وثه ل ال ‪ ،‬ئا ئث ن‪ ،‬ء ان‬

‫وإأا‪ ،‬انثعلع ت أن ئكئزث حريلث ين ا‬

‫ئع ت به حديتا تثقا‬ ‫ح ث ن آ ح م د الله ونكزه‪ ،‬نإن أ ح شن ن ا‬ ‫أ ح س ن ا وصلت به حديتا‬

‫ي ما‬
‫ب اك ف‬
‫ين ا أن عم الثت به عثلق م ما حم ئت ث أن م<ط به أ‬
‫ه مف‬ ‫ح ن د الثؤ ونكزه ‪ ،‬ز ال‬

‫د وث ه‬ ‫وي دن ي‬ ‫^‪،‬‬ ‫غ ي ‪١‬‬ ‫م ئ د‬ ‫ع ن د أمح ه ‪،‬‬ ‫‪ ^ ١^ ٤‬إ ‪ -‬حوص‬ ‫ه ث مح ن‬ ‫؛ ة صئ‬ ‫يف ن ف ي ه ‪،‬‬

‫الصغير‪ ،‬نإ ن ” كا ن الل ه زقت ا ئ خ ن ذ هد ووق ي م ن وال د ي ح نكا ج مي ال ” ك ن ت به را ضي‪ ،‬أز ى‬

‫أ محل الذي نبؤه زإ اتة علي خئ ا ‪ ،‬حش ول د ت وول د طايمه م ن إخوت ك ‪ ،‬و ال أ ج ر ج ي كز م ن‬

‫م هذه خا ل ا ل‪،‬‬ ‫ا كزل> ال ذي ه قه ‪ ،‬نث ن &‪ Ö‬زا ج ا في ا لخثة وف اركا ئ ال مث ا لآن‬

‫والتؤبه ممول ه‪ ،‬والدت ب ش وت ق د ماد ا أل جل‪ ،‬وائق صا ء اش ر ‪ ،‬وق ر ا غ من الله للمم ث ن‬

‫مح د محه الم ديه‪ ،‬ز ال س ع هم ه‪ ،^ ^ ١‬فزر فيه ا ل ح فيا ت‪،‬‬ ‫ال‬ ‫ل ث دث ه مباعنال ه أ ي م ؤط ن‬
‫ظ وثى‬ ‫ودئط ‪ 3‬فيه ا لسما ع ا ت ‪ ،‬يوده الثا م ن بأعمال ه م ‪ ،‬ويص د ر و ن فيه أئ ثاثا إ ر نثا ر ض‪،‬‬

‫ثص د في‬
‫يؤنثذ لم ن أطا غ ال ثة‪ ،‬وويل يوم ئذ بت ن عص ى ال ق‪ ،‬ء إن اثثاللئ الله بغش‪ ،‬بامح‬

‫ت‬
‫ن ا هأال ائئب‬
‫م‬ ‫غن ا ك; وص ع لله شثالث ‪ ،‬وأد إ ر الله هزايقص حمه في ن ال ك ‪ ،‬وم د عند‬

‫ج ي أ د و أم آ ق ه‪ .‬ث إ ةلئ أذ قخن يقزألل ‪ ،‬ؤأذ‬

‫م كب‬ ‫ن م‬ ‫ال ئخا ل ‪< :‬ئ ذا ض‬

‫بلف‪ ،‬ؤءضيلمة غش س لم‬‫ئ ع ح ب بنمسلث‪،‬ء أؤي ح ي د إ؟ثلف أة ن ا نرفث بكنانؤبلف غش ر‬

‫م ‪ ،‬زنز ك من اول أه ل الث مر ‪ ،‬ن خ ش مم ن‬ ‫يزرق م م غن ا ك‪ ،‬ء ادا أنش أ ظأ ثثا ب الث‬
 Omer ‫ء‬. Abdilazîz 141

‫ ق إ ر لمحن ا إل ئ ز ي‬،‫ ءإدي العفللق هذا‬،‫ياته قي ا م حاؤ ال د ك‬ ‫حيب‬

‫ و ن‬،‫فش لأش‬

، ‫ط أخاة خ ريح خ؛ ئ ت ة‬ ‫ أ م‬٤^ ١ ‫ ولو أة‬،‫م من أ ر ي‬ ‫ محت محكم ل‬،‫غ دتسم ي‬

^ ١‫ نإذا ث ج ا ال م ؛‬،‫ ث ن ا ء الكامن ا لخز‬١٤‫ ؛‬، ‫ء‬ ‫و م ح ل قي ا إل ي غلق ه خلاذة‬
‫ق‬ ‫ ؤهئ الزاعفلون والث ا ع ون لله بالنصي حة‬، ‫ وانت ح ث ت ا ل م حا رم‬،‫والثهي ض اننئكي‬

‫ زثة ا حمرياؤ ي ال ش و ك‬، ‫ ق د ال غ ن ذ ت ث ال ش زا ت ؤا ل آي م زث اخل ا مل ذ‬، ‫ا لآيب‬

" ‫ ؤئؤ اتزن ا محم‬،‫وا لأرض‬
Ömer b. Abdilazîz’in hilafet kâtibi Leys b. E b î Rukayye bildiriyor: Ömer,
halife olduğu y ıl M edine’de bulunan oğlu Abdulm elik’e ?öyle bir mektup
yazdr: “Sonrasına gelince, kendimden sonra, yapacağım vasiyet ile vereceğim
nasihatleri ifa etmede en fazla sen hak sahibisin. Bunları benden alarak en iyi
şekilde koruyup uygulayacak kişi de sensin. A llah’a ham dolsun ‫لكا‬işlerim izin
özeli ve genelinde bize kâfi düzeyde ihsanlarda bulunmuş nimetler verm iştir.
Verilen nim etleri de yine kendisi tamamlayacaktır. Bu nimetlere karşı şükrü
gereği gibi ifa etmek için A llah’ın yardım ım dileriz. A llah’ın babana ve sana
olan nim etlerini düşün ve yüklendiği ağır orum luluklarda, kendisini aciz ve
yetersiz gördüğün konu ve işlerde babana yardım cı ol. Kendine, gençliğine
ve sağlığına dikkat et. A llah’ın zikri, hamdi, teşbihi ve tehlilini elinden
geldiği kadar dilinden düşürmemeye bak. Z ira söyleyebileceğin en güzel söz,
A llah’a hamd etme ve onu zikretm edir. A llah’a yaklaşabileceğin en güzel söz
de, yine ona hamd etme ve onu zikretm edir. Bunun için babanı hak
etmediği bir şekilde övmeye kalkıp da A llah’ın sana vermiş olduğu konum
ve nimetlerden yana bir fitnenin içine dalma. B il ki deden de babana (bana)
hak ettiği değeri verir, ondan büyükleri büyük, küçükleri de küçük sayardı.
Allah -ki hamd Onadır- bana asil bir anne-baba verdi ve ben bu soyumdan
razıyım . Çocuğumun da anne-babası hakkında benim gibi düşüneceğini
umarak seni dünyaya getirdik. Seninle birlikte diğer kardeşlerin de oldu.
Size karşı olan tavrım ve konumum da asla değişecek değildir.

Cenneti arzu eden, Cehennem ateşinden kurtulm ak isteyen, henüz

edilecek tövbeler kabul görebiliyorken, işlenen günahlar bağışlanabiliyorken
yapması gerekeni yapsın. Ecel gelmeden, ameller kesilmeden, Allah cinleri
ve insanları hesap için bir arada toplayacağı gün gelmeden üzerine düşeni
142 Omerb. Abdilazîz

yapsın. Z ira ‫ ه‬günde onları amellerine göre öyle bir mekâna gönderecek ki
orada artık herhangi bir fidye kabul görmez, mazereder geçerli sayılmaz.
Orada yapılan tüm gizli şeyler açığa çıkar ve kimsenin de aracılığı kabul
edilmez. İnsanlar o mekâna amelleriyle gidecekler, oradaki meskenlerine de
gruplar halinde yöneleceklerdir, o günde, A llah’a itaat etmiş olana ne
mutlu! A llah’a isyan etmiş olanın da vay haline! Allah seni zenginlikle
müptela kıld ı. O nun için bu zenginliğini iyi kullan, kendini A llah’ın yoluna
ada. A llah’ın , malında olan haklarım yedi yerince öde. Bunu yaparken de
A llah’ın salih kulunun dediği gibi şöyle de: “Bu, şükür mü edeceğim,
yoksa nankörlük mü edeceğim diye beni sınayan Rabbimin
lütfundand!r.”i

Sakın o la ‫لكا‬sözlerinde gururlanma, kendi kendini beğenme! Sana verilen

nimetlere bakıp da bunların A llah’ın katındaki değerinden dolayı, böylesi
nimetlere sahip olamayan kimselerden daha üstün olduğundan dolayı sana
verildiği zannına kapılma! Böyle bir düşüncenin içinde olduğun zaman
şükür kapısından ayrılm ış, fakirlerin derecesine inm iş ve verilen zenginliğe
nankörlük etmiş olursun. Âhirette sana verilecek nimetler de bu
dünyadayken verilir, ö ylesi bir duruma düşmemeni tavsiye ederim. Ben de
çokça nefsime uyuyor, birçok işimde ona hâkim olamıyorum. Ancak kişi,
nefsine hâkim olması konusunda, Rabbi tarafından kendisinden istenen
kulluğu ifa etmesi konusunda kardeşine nasihatte bulunmayacaksa o zaman
insanlar hayırlı işlerin yapılm asını hep başkalarından bekler, iyiliğ i emretme
ve kötülükten alıkoyma ortadan kalkar, haramlar helal k ılın ır, yeryüzünde
Allah için nasihat ve öğüt veren kimseler azalırdı. Son olarak: “Hamd,
göklerin Rabbi, yerin Rabbi, bütün âlemlerin Rabbi olan Allah'a
mahsustur. Göklerde ve yerde azamet yalnız O'nundur.‫ ه‬, Az!z’dir,
Hakîm’dir.”2
،‫م‬ ‫م د الثؤ ئ أخثت ثن‬
‫ قأ ه‬، ‫ ] خدتثا أ م بكر ثن ن ابل ه‬٢٧١٧٥[ -) ٧٣٣٤(
‫ ثن ا ب وبه‬،‫ ئ ج ع م ب ن حثا ن‬،‫ ثن ا عئد الئي بن الم ثا ر ك‬،‫ ثن ا عل غ بن إش ح ا ى‬، ‫ح دبت ي أبي‬

1Nemi Sur. 40
2 Câsiye Sur. 36-37
 Omer b. Abdilazîz 143

‫ق بم ق‬ : 3 ‫ ظ‬، ‫ أرت ا ئ ي مت ا ي خ ئ محب ال مب ن إ ر ئمحن ا ذ ت ن م د ا ل ب ك‬:‫ قا ت‬، ^ ١

‫ " ق د‬: ‫ قدثلث في خ ا جة إ ر مث اي ح قا د‬:‫بن‬

‫ قل ق م‬،‫يذة عتز تن ء د ان ز م‬
‫ج‬ ‫عيه‬

‫ مئ عند الثهثمئ عند ال‬U 0 ‫ مإ‬،‫ عثلف لأتني قش ل ك عئذ الثؤ‬: ‫ه‬
‫ ؤنا إل تق‬، ‫ثا م‬

.Tevbe el-Anberî der k i: Salih b. Abdirrahman beni Süleyman b

.Abdilm elik’e gönderdi. Geldiğimde yanında Ömer b. Abdilazîz de vardı
Öm er’e: “Salih’e söylemek istediğin bir şey var mı?” diye sorduğumda bana
şöyle dedi: “O na de ‫لكل‬: “ .Karşılığı A llah’ın katında olan şeyleri yapmaya bak
.Allah katında karşılığı olmayan şeylerin karşılığı insanların yanında olur
Ancak Allah katında karşılığı olmayan bir şeyin insanların yanında da bir
karşılığı kalmayacaktır. ”

، ‫ ثت ا عتد اللمه بن أ ح م د بن حس د‬، ‫حدثت ا أبو ب ك ر بن نال ك‬ ] ٢٧٧ /®[ “) ٧٣٣٥ (

‫ ح د ز‬،‫ ثن ا هث ام بن ائث ا ز‬،‫ث ا رك‬

‫ه د الئؤ بن ا لم‬
‫ثن ا م‬ ‫ ثغ ا أ ح م د بن‬،‫حدبغي أيي‬

‫بن ا ل م ج ر قي‬
‫ ذ ظ ق عأى ع من م‬:‫ ح دثن ي ن ظ ئ أ ئ ا لأ‬C‫ ل ن ن ل م ه بن عتد المل ك‬، ‫م ؤ ر‬

‫ ئ ج ا ء ت ج اريه بع ثتي عل ته ئ م‬،‫ ث ال ي د ح د عل ته أ خ ت‬،‫س ت ” كا ن ت خل و فيه ب ع د ا ل م ج ر‬

‫ أثنى ل و أن زي ال أ م‬C‫ثا مسلمه‬٠٠ : 3 ‫ ئما‬،‫ قزثغ بكمه بئة‬،‫ وكان ي ع جبه ال قئز‬،‫ث ح اتي‬
‫ص‬

‫ ال‬:‫ئ ك‬ " ‫ محا ذ ييزيه إ ر ال م ؟‬، ‫ ل ءش رب ع م ا ك ظءن الت ا ء غش ال م ي ي‬، ‫ظ‬

‫لم ؤم ني ن "ى ن '” ة فيه نو ن ن ذ ؛‬1 ‫ ئ م مإ أم يز‬: ‫ " ئ ف ذ ؛ " ئ ك‬: 3 ‫ مح زمح ع أ ك م مئهء ئ‬، ‫أ ذ ن ي‬

‫ ئما‬:‫ط نئ‬ 3 ‫ ئا‬، " ‫ ف ال ؛ ثد ح د الن ا ر‬٠' :‫ح ز ن ا يالي أن ال يذوى طعاما عينةء قا لأ‬

‫وه مت منى م ؤع ظه ن ا ن ش ئ هذه‬

Mesleme b. Abdilm elik anlatıyor: T an ağardıktan sonra Ömer’in yanma

girdim. O rtalık aydınlandıktan sonra bu eve girip yalnız kalır ve yanına
kimse girmezdi. B ir cariye, içinde çok güzel görünen hurmalar olan bir
tabakla geldi k i Ömer hurmayı çok severdi. Eliyle hurmadan bir m iktar alıp:
“E y Mesleme! B ir kişi bundan yese ve üzerine su içse; hurm anın üzerine su
iyi gider, bu akşama kadar kendisi için yeter mi?” diye sordu. Ben:
“Bilm iyorum ” karşılığını verince, daha fazla hurma alıp: “Peki, bu kadarı
yeter mi?” diye sordu. Ben: “Evet ey m üm inlerin emiri! Bundan daha azı da
yeterdi ve bundan başka bir şeyyememeyi umursamazdı” dedim.
144 Ömer b. Abdilazîz

Öm er: “ öyleyse neden cehenneme giriyoruz?” dedi. Mesleme: “Bu sözün

bende bıraktığı etkiyi hiç söz bırakm adı” diye ekledi

‫ ثن ا ح ت ث ن‬،‫ تن ا عئ بن إشت ا ى‬، ‫حدقثا عئد ال د ئ ت خ م‬ ] ٢٧٧ /©[ -) ٧٣٣٦ (

‫ قادت مح ق‬،‫ حدقتي وباح بن عتذة‬،‫ت اركء حدثت ا عئ ى من ع دة‬

‫ نحا ابن الم‬٤^ ^ ^ ١

‫' ني ال‬٠ :‫ ق ات غ م‬،‫ ؤؤقنق مح ه‬، ‫ نق س‬، ‫ هدكن ائخي ا غ‬،‫ب د غ م ثن ع د ا ش ر‬

‫قاعدا م‬

‫ إثهبلعني أن ا و ج د ك إ إلب ال مفئثمة محال ثزاأل ا لمفللوم يشت م الظ ال م ؤتثمص ه حش‬، ‫يا نبا ح‬

" ‫م عقه المصل‬ ‫ مكون‬،‫تس ؤ ئ حم ه‬

Rebâh b. Ubeyde anlatıyor: Ömer b. Abdilazîz’in yanında oturuyorken

(Zâlim lakaplı vali) Haccâc anıldı. Ben de onu eleştirmeye ve ona dil
uzatmaya başladım. Bunun üzerine Ömer bana şöyle dedi: “Ağır ol ey
Rebâh‫ ؟‬Bana ulaştığına göre kişi birine zulmettiği zaman mazlum olan kişi
ona söve söve artık zalimden alacağı bir hakkı kalmaz. Hatta zalim in ondan

،‫ قا عتد ال د ئ الثتازك‬، ‫ ثن ا خن ص‬،‫ مما غ ئ‬،‫ ] خدقا عتد ال م‬٢٧٧ /©[ -) ٧٣٣٧(

" ‫تلق‬
‫ يعل‬٢ ‫ ’’ أحس ن بماملف الظ إ ن ا‬: ‫ "ك ان يمولط‬،‫ أبة عنز بن عئد انعزير‬، ‫أنأثا وهئ ب‬

Ömer b. Abdilazîz der k i: “Kesin olarak emin olmadıktan sonra

arkadaşın hakkında hep iyi zanda bulun.”

،‫ ثن ا أ ح م د بن ائ خن ش ا ل ح داء‬،‫ثا ن‬
‫حدثت ا أثو م ح م د بن ح‬ ‫ ا‬٢٧٧ /©‫ ل‬-) ٧٣٣٨ (

‫ حدقي‬، ‫ حدبي عم ر بن حمص‬،‫س ود‬ ‫ حدبي شهن بن‬،‫ ^ ؛‬١^٦ ‫خ أ م أخ ط بن‬

‫ ب ن ا ر ئ سي م ه ال‬، ‫م ن أ‬ ‫إدا سم غ ث‬ ‫يمب ي‬ :‫ر‬ ‫ت قات لي‬
3 ‫ ه ا‬،‫عتد العزيز بن غنن‬

٠٠ ‫ث حم له ا على فيء م ن القئ ن ا و ج د ت له ا م ح م ال ث ن ال م م‬

Abdulaziz b. Ömer bildiriyor: Babam bana şöyle dem işti: “Evladım !

M üslüman kardeşinden bir söz işittiğin zaman, bu sözü hayra yorma im kânı
varken sakın kötüye yorma!”

‫ ثن ا أ خ ن د بن‬،‫ ثن ا أ خ ن د ب ن ال غ شت ن‬،‫ ] حدق ا عئد ال ر ب ن م ح م د‬٢٧٨ /©[ “) ٧٣٣٩ (

‫ب م ب س ع ما ل‬ ‫كت‬ : ‫ قا د‬، ‫ي ون س ثن ا إ ن ما ع ي د ب ن عثا ش‬ ‫الله بن‬ ‫مد‬

‫ه‬ ‫ ثن ا أ خ ئ د سر‬، ‫إ ث ز ا ي ب‬
 ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬ ‫‪145‬‬

‫جي‪ ،‬ؤ ة ئز‬

‫^ أؤئخوة‪ ،‬ئ ‪ : 3‬ق ا ‪ 3‬م حت‪ " :‬اغب ظ ن‬ ‫ي؛ ف ‪ :‬؛ ئ ئد م ح ي ت ت ث ‪١‬‬
‫مح‬

‫يس فيه ئ ئ ء‪ ،‬قائ لأة زب ال "‬

‫‪İsm ail b. Ayyâş bildiriyor: Öm er’in valilerinden biri Öm er’e: “ (Bu‬‬

‫‪şekilde) Beytülm aii zarara sokuyorsun!” veya buna benzer bir mektup‬‬
‫‪yazınca, Ömer şu cevabı verdi: “içindekilerin hepsini dağıt! Hâzinenin‬‬
‫”!‪içinde bir şey kaimadığı zaman da onu hayvan dışkısıyla doldur‬‬

‫ثثا‬
‫^ بن ه ا ي ‪ ،‬م‬ ‫(‪ ] y v a / o [ - ) ٧٣٤ ٠‬ح د ق ا أب و خ ا ب ز ‪ ،‬ثن ا ث خ ث ن بن إ ت خ ا ق ‪ ،‬ثن ا ^‪١‬‬

‫ي‬ ‫ي ‪ ،‬كا إ يا ه م بن إنن اعيد ثن أيي ن ي ة ‪ ،‬أة ع م ئذ عبد الر م‪،‬‬ ‫ر‬ ‫ت عيد بن‬
‫ث موى ال ثؤ‪ ،‬ولزوم محناغيو ‪ ،‬ء إنبمموى الثؤث ج ا‬
‫إل ر أوميلق ب‬ ‫إ رب عض عماله ‪ " :‬أث اب ع د‪.‬‬

‫نحرت‬ ‫نبه ا‬ ‫أولي ا ء الثي من 'ت ح ط ه‪ ،‬نبه ا ئجم ئ ل هز و ال ئ ه‪ ،‬نبه ا زامموا أ ياءئ م ‪،‬‬

‫ظروا إ ر ‪-‬حاليه م ‪ ،‬وهي ع ص مه قي الدك بن ال م ‪ ،‬وا ل م خرج من ءمحب‬ ‫نبه ا‬ ‫و جوفه م ‪،‬‬
‫ين ا‬
‫بمره ف‬ ‫ض‪ ،‬وبمن ث م‬ ‫س‬ ‫رصي ع‬ ‫ما‬ ‫بقي إ ال بمش‬ ‫ص‬ ‫مح د‬ ‫ولم‬ ‫م القيام ة‪،‬‬
‫نفنى‪ ،‬ونته الله فيهز زا ح ذة‪ ،‬قا در يممسلف ق د أن ئ وح ذ يكفئبل ق‪ ،‬ويئلهس إثلف كن ا‬

‫ثلل ثا ‪ ،‬مم د وأتت ‪ ^ ^ ١‬كبمت ين وئ و ن‪ ،‬وكتفن تممؤه ون ‪ ،‬ورأيت‬

‫ء‬ ‫ظ ع ن إ؟ى م ن‬

‫أ ه ؤذا ال ث ئ ا ن ن ل ط ا ئة‪ ،‬و مم ى ب ا لخزت‬ ‫جم د القا ت ث ت ؤ ظ‪ ،‬زنا ا ل آ م‬

‫ال ث ز ث ه ن ب‬

‫ن وع ظ ه بالع ه ‪ ،‬وف ا ع ال ع ن ال ديا ‪ ،‬ومرعب ا ف ي ا ال خزة‪ ،‬فن ع وذ بالل ه م ن شئ الم ؤ ت زن ا بع د ه ‪،‬‬

‫ت ذه‪ ،‬ز ال ظلبن فيا ش ع رض ال د يبمؤل ز ال ه علث ح ا ف أن‬

‫و ن نأأل ال ق حثزه و حير ن ا ج‬

‫‪،‬‬ ‫ي م مب ا‪-‬خزتلث ا ‪ ،‬قزري بد؛غلف‪ ،‬زتنثئ ك عقه ريف‪ ،‬واء‪1‬م أن اأث ا ؛زسي ج ر ي‬

‫ؤيوءيلف أ طلف م ن د ناك ‪ ،,‬يغتر ن ي ي فيه ي خ و ل مغلق ز ال م ة ‪ ،‬ز ال من مو صا م نة بص غ ف ‪ ،‬إن‬

‫وأ حبت لمصا ء ربلثم‪ ،‬واعي ين ا همت م الثة نلق م ن‬ ‫تعم شأ في‬
‫ب الك ا هبمم ر‪ ،‬ف‬
‫أ‬

‫ا إلن الم ن ا ذوى يغلف شن عمة ال د ي‪ ،‬ق ان في ا إل س الم لحق ا م ن ال د ه ب والغصة م ن الدث ا‬

‫الماس ة ‪ ،‬ا عل ^ أثت ل ن قضئ عتدا ض ا ن إ ر رض وان ال ثؤ‪ ،‬ن إ ر ا ل حنة ن ا أ صابه في ال د قا م ن‬

‫قي أؤب ال غ‪ ،‬زأثت إن ينفغ عئدا حن ان إ ر ت ح ط الل ه نإلى الثاي ن ا أ صا ت في ال د ي م ن‬

‫ثاي ط عم‬
‫ن عمة أو ر حا ء‪ ،‬ن ا ي ج د أهد ا ل جنة ش م كنوه أ صا ب ها في دقا هز ن ا ي ج د أئ ن ال‬

‫ي ن ي ر ‪ ،‬ت س ع ون ق ا وتا أ ؤ راث ح ا إل ى‬ ‫‪٢‬‬ ‫ل د ة ئعم وا به ا قي د ن ا ه م‪” C‬ك ل ق ي ء م ن دلل ث ك أ ن‬

‫\لل ه ‪ ،‬هد محص ى س م ة ‪ ،‬وادم؛تب ى أ جلت ‪ ،‬ؤثثثب وثث في ص د ع م ن ا لأرض؛ا ب م ثد ع وبه مه ز‬

146 Omer b. Abdilazîz

،‫ ووا جه ا ل ح سا ث‬،‫ وس ك ن ال ترا ث‬،‫ و حثغ ا لأن ال ب‬،‫ ب ارى ا ألح به‬،‫ت و ئ د ز ال م ت ن ه د‬
‫م‬

‫ وا م صا ء‬،‫ ق ا م وا الله ق د نزول ا ل م و ت‬،‫ عسا غث ا ئزك‬،‫ قينا إلى ن ا قدم‬،‫مئهن ابعمل ه‬

‫م ص شوب أكم‬ ‫عئد أخدب‬ ‫م‬ ‫وظ أ‬ ‫آك ل‬ ‫لأقول مح ز ثذو‬ ‫بي‬-‫إ‬ ‫ء‬ ،^ ، ١^
" ‫ه وأتوث [ي‬ ‫ ؤأتثئقث‬،‫ث أ م عئدي‬

İbrahim b. İsm ail b. Eb î Habîbe bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz,

valilerinden birine şöyle bir mektup yazdı: “A llah’a karşı takvalı (m üttaki)
olmam ve buyruklarına itaat etmeni öğütlerim. Z ira Allah dostları, takvayla
A llah’ın öfkesinden kurtulm uş, takvayla dostluğunu kazanmış ve takvayla
peygamberlere yoldaşlık etm işlerdir. Takvayla yüzleri parıldamış, takvayla
Yüce Yaratıcıya yönelm işlerdir. Dünyadayken fitnelerden takvayla
korunulur, âhiretteki sıkıntılar da takvayla aşılabilir. Allah öncekiler için
neye razı olmuşsa ondan sonra gelenler için de öncekilere razı olduğu şeyler
dışındakileri kabul etmeyecektir, öncekilerin hayatlarında da sonrakiler için
ibretler vardır. Ancak hepsinde de A llah’ın sünneti birdir. Senden
öncekilerde olduğu gibi senin de canın alınmadan nefsinle mücadeleni yapıp
üzerine düşenleri ifa etmeye bak. insanların nasıl öldüğünü, toplulukların
nasıl dağıldığını görüyorsun, ölüm ün de kişiyi hemen tövbeye nasıl
zorladığını, um utları nasıl kısa tuttuğunu, saltanat ve gücü nasıl
bitiriverdiğini görüyorsun. Kişiye öğüt olarak ölüm yeterlidir. inşam
dünyadan yüz çevirtmeye ve âhirete yönlendirmeye de yeterlidir. Kötü bir
ölümden ve ardından geleceklerden A llah’a sığınır, ondan hayırlı bir ölümü
ve ölüm sonrası hayırlı şeyleri dileriz. Âhiretine zarar verecek, dinini
zedeleyecek, Rabbinin öfkesini celbedecek dünyalık bir söz ve fiile sakın
kalkışm a. B il ki kaderin, senin bir çaban ve uğraşın olmadan da rızkın ı ne
eksik, ne de fazla ayağına getirecek, dünyadan yana takdir edilmişse seni
hedeflerine ulaştıracaktır.

Allah seni fakirlikle sınarsa, fakirliğinle temiz kal, R^bbinin takdirine rıza
göster. A llah, dünya malım senden uzak tutmuşsa, b il ki senin kısmetin
budur. Ancak İslâm ’da altının, gümüşün ve fani dünyanın yerini tutacak ve
onları aratmayacak çok şeyler vardır. A llah’ın rızasına eren ve Cennetine
giren bir kula, dünyada iken maruz kaldığı fakirlik ve musibetlerin de hiçbir
 Omer b. Abdilazîz 147

zararı dokunmaz. Yine A llah’ın öfkesine maruz kalan ve Cehenneme giren

biri için dünyada iken elde ettiği mallar ile bolluğun hiçbir faydası da
olmayacaktır. Cennettekiler, dünyada iken karşılaştıkları kötü şeylerden
hiçbirine maruz kalmazlar. Cehennemdekiler de dünyada iken tattıkları
lezzetlerden hiçbirine nail olamazlar. H er ik i kesim de dünyada sanki hiç
yaşamamış gibi ‫ ه‬1‫مم‬. öm rünü tamamlayıp eceli gelen kişiler için cenaze
törenleri yapıp onları topraktan bir çukura koyuyorsunuz. Bu kişinin orada
artık ne bir yastığı, ne de bir yatağı olur. Sevdiklerinden ayrılm ış, sahip
olduğu her şeyi geride bırakıp toprağa girm iştir. Hesap verme am gelmiş,
artık ameline göre muamele görecektir. Dünyadayken yaptığı iyi şeylere
olabildiğince muhtaçken, terk ettiği (kötü) şeylere ise hiç ihtiyaç
duymayacaktır.

O nun içindir ki henüz ölüm gelip çatmadan ve ömürler bitmeden

A llah’a karşı takvalı (m üttaki) olun! A llah’a yem in olsun ki bunları sizlere
söyleyen ben, sizin günahlarınızdan •çok bendeki günahları biliyorum .
Günahlarımdan yana A llah’tan bağışlanma diler ve ona tövbe ederim.”

‫تا‬
‫ ث‬،‫ ثن ا م ح م د بن ا لخنن بن قس ه‬، ‫م ح م د بن علئ‬ ‫حدثما‬ ] ٢٧٩ /®[ -) ٧ ٣ ٤ ١ (

،‫ض' ع م ر بن عبد ا لخز؛ز‬ ،‫ عن ج د ي‬،‫ت ح دي ي أيي‬،‫ ه ال‬،‫بق ام بني حيى‬

‫ب راهي م بن م‬
‫إ‬

‫ " صئغه م المحبوس حتى ي حدبوم‬:‫ ويمولت‬، ^ ^ ١ ‫م‬ ‫ينهى ن ق مان ئذ عبد النيلي عن‬

‫ محا د ; إثة نزغ ل حئلق يا‬،‫ هيه‬: 0 ‫ ق ات له نث ن ا‬،" ‫ ئأ ئ ئق مان ي حزوري مئثئت ل‬،‫ثوبه‬

0 ‫ ثلث ا أثاة ع اود ن ث ن ا‬C‫ عأؤ ب غ م بن ع د العزيز‬:‫ مما ل ني ئ ا ن‬،‫ءاسق س الماس ي‬

:‫ سا د ن ث ن ان لث من‬،‫ وماذا أق و د يا قاسى س الماس ق‬:‫ مادابمولأ؟ قات‬:‫ ممات‬،‫ا ل ح روري‬

،‫ئلق ل ت ن ي ز ر ماذا ثنى عثه‬

‫ عرم ت غل‬:‫ ق ا د‬،‫ ث ت ك ت غنن‬، ‫با خف ص؟‬
‫ن اذا ثنى عقه يا أ‬

: ‫ث مان‬-‫ ن‬،3 ‫ ئئ ا‬، " ‫ ش م أيك‬Uif ٥^ ‫ و ص م‬، ‫ " أزى ع ك أن ثشثنه ك ظ قثتن ق‬:، 3‫ه ا‬

‫ ئأدركة غ ابت بن الؤيان‬،‫ ومحام شقت ان و ح ر غ ع م ز‬،‫ هضربت عمم ه‬،‫ ثامن به‬،‫ي ف ن إ ال ذا‬

‫ ثأمول ألم ير ا لم ؤمنين ن ا أزى ع ك إ ال أن‬، ‫ ل\ أبا خئ ص‬:‫ ممات‬،‫صا ح ب خنس نلئ ما ن‬

‫ أن يأمرني بح ز ب‬1‫تم د "كئت متود ع‬4‫ ^ ؛ أبأك؟ والل‬١ ‫ثاه‬

1 ‫ وثش م‬،‫ثشثنة كن؛ قثنن ف‬

‫ خ الهه ا؟ى‬3‫ص ت ا‬‫ أمح‬1‫ مح إ م‬،‫ل ه أ و أنز ق س ئ ت‬3‫ إ ي ؤا‬٠■^^ ‫ت ونؤ أنزف ئثلثة؟‬
3 ‫ ئ‬، ‫عنب ك‬

،‫ زكا ذ قتد دللق غش ح رس ال و ل د‬،‫ ق ام تث ا ر مت ا ح ب الحرس‬، ‫ع من جا ء حال ذ بن الريان‬

148 Omer b. Abdilazîz

‫ ضع فذا ال ثنف ن عتلث وقادت الله م إري‬، ‫تا حال ذ‬٠٠ : ‫ مما ل‬،‫ فنفل ز إثه غ م ز‬، ‫وعبد ا ل م ل ك‬

‫ هدع ا ع م رو‬،‫ ئ أ ئقثز في و جوه ا ل حزس‬، ٠٠ ‫يان ث ال مثمنة أتنا‬

‫قت زضغتثلف حال ذ بن ا ل ر‬

‫رابه إ ال هزاته‬ ‫ا يأ عمزو والله تئلم ن أبة ن ا شي وتتلف‬1 :‫ ممات‬، ‫ى نف ا م أ الض ا ر ئ‬

‫ ووأتتلث ن ح ر قي ن وضع ثقل ن أن ال يزاك‬،،‫ ؛‬١^ ١ ‫ ول ك ن ئد شبه ف ب ك مت الوه‬،‫ا إل س ال م‬

‫ا ؛ق بمت مم د ول قلق‬،‫ غ ذ هن‬،‫ زأنت زي ث م ن ا لآنء؛تم اي‬، ٠٠٨^ ١ ‫ هزأقلق بحس ن‬،‫أخت‬

İbrahim b. Hişâm b. Yahyâ, babası in a lıy la dedesinden bildiriyor:

Ömer b. Abdilazîz, Süleyman b. Abdilm elik’in H âricîleri öldürmesini
istemez ve ona: “Tövbe edene kadar onları hapiste tut!” derdi. B ir defasında
Süleymân’ın huzuruna savaşta yakalanmış bir H ârici getirildi. Süleymân
ona: “? is lik herif!” deyince. H ârici: “? islik senin sakallarım yolsun fasık oğlu
‫ ”!كدكة‬karşılığını verdi. Bunun üzerine Süleymân: “Bana Ömer b.
Abdilaziz’i getirin” dedi. Ömer gelince, Süleymân yakalanan H âriciye: “Ne
diyordun?” diye sordu. H ârici: “Ne diyeceğim fasık oğlu fasık!” karşılığını
verdi. Süleymân, Öm er’e: “E y Ebû Hafs! Sence bunun cezası nedir?” diye
sorunca, Ömer sustu. Süleymân: “ Bunun cezası nedir bana söylemeni
istiyorum !” diye ısrar edince, Öm er: “Bana kalırsa sana sövdüğü gibi sen de
ona söv, babana sövdüğü gibi sen de babasına söv” karşılığını verdi. Ancak
Süleymân: “Oysa ceza olarak ancak şunu (ölümü) hak ediyor!” dedi ve
emrederek adamın boynu vuruldu. Süleymân kalkınca Ömer de oradan
çıktı. Süleymân’ın baş m uhafızı olan H âlid b. er-Reyyân, Öm er’e yetişti ve:
“E y Ebû Hafs! M üm inlerin em irine, sana sövdüğü gibi sen de ona söv,
babana sövdüğü gibi sen de babasına söv mü diyorsun! V allahi Süleymân
senin boynunu vurmamı emredecek diye düşündüm” dedi. Öm er: “ Böyle
bir şeyi sana emretse yapar m iydin?” diye sorunca, H âlid: “Evet! Vallahi
emretseydi vururdum ” dedi.

Ömer b. Abdilazîz hilafete geçince Ebû Reyyân gelip yine baş m uhafızlık
makamında oturdu. Daha önce de Velîd ile Abdulm elik’in baş m uhafızlığını
yapm ıştı. Ömer ona baktı ve: “E y Hâlid! o k ılıcı elinden bırak!” dedi ve:
“Allahım ! H âlid b. R e^ ân’ı bu görevden aldım , bir daha da onu b ö ylesi bir
makama getirme!” diye dua etti. Sonra m uhafızların yüzlerine baktı,
 Ömer b. Abdilazîz 149

ardından da Am r ‫ط‬. M uhâcir el-Ensârî’yi çağırdı. Am r gelince Ömer ona

şöyle dedi: “E y ‫ ! آ س‬Sen de biliyorsun ki İslam kardeşliğinden başka seninle
aramızda berhangi bir akrabalık bağı yok. Ancak Kur'ân’ı çokça okuduğunu,
kimsenin seni görmediğini sandığın yerlerde en güzel şekilde namaz
kıldığını gördüm. Yine Ensâr’dan birisin. Bu k ılıc ı al! Seni baş m uhafızlık
görevine getiriyorum!”

‫ ثن ا إبراهي م ن‬،‫ت ا م ح ئ د بن ا لخشن‬

‫ ث‬،‫ ] ح د ث آ م ح ئ ذ بن عل ي‬٢ ٨ ٠/ ٠ ‫ ت‬-) ٧ ٣ ٤٢ (

، ‫تزتز مح ير يؤم ا قي ت وي ج ض‬
‫ت بجعا ع م ر بن عبد ا ح‬
‫ ه ا د‬،‫ عن ج د ي‬،‫ ح دب ي لم ي‬،‫هث ا م‬
‫لوئ ا أن‬
،‫م ن كا ذ مظ‬ ،‫ يا أم يز الئومنين‬:‫ محات‬،‫ف ا ؛ إ ي و جئ عقه يزنان قهئريأن‬
‫ق‬

" ‫ " ومحن أه ئ؟‬:‫ت غنن‬

‫ ل‬3 ‫ ق ا‬،‫ن د اال؛اي‬
‫ قت أالق ط ر أ م‬: ‫ ؛‬١١‫ ؛‬،" ‫ " مح ز‬: ‫ ؛‬١١‫أي ال؟ ؛‬:

‫ قزت غذ دمح؛؛ م‬،" ‫م مح ز ب يت‬ ‫آل أغ ل ك ي ذ‬ " :‫ ق\د غنث‬،‫بدة أمحث‬

‫ م‬: ‫ءات‬

‫ وكت ب‬، ‫ ه اتثزعه اب ر‬،‫ صئ عه لي وث ب علته ا ناب ي‬:‫ ن ا ف؛لآنئ لأ؟ " مالأ‬٠٠ :‫ ممات‬C‫موض عه‬

،‫ و حتم كتابة‬،‫نت ثت ح ق دمعه إقه‬

‫إ ر موه بن محم د يأتزة أن س م غ م نتسه ء إن م‬

‫ مح ز شد‬،‫ن د‬ ‫ " غ ر رتب‬:‫ ه غنن‬3 ‫ ءا‬،‫اث و ي د ش م‬3‫ث ك أ‬

‫ ك قت س ئثلي ج‬5‫ إ‬،‫م ق‬

، ٠٠ ‫ث أ غ أخت ع ئ ز ب؛ةاائ‬ ‫ نح ن ث‬،‫ح إيى ثن ت‬-‫ وأ‬،‫حل ه‬-‫ أؤ ئفقت تنف را‬،‫ثنث ر_اد‬

‫ئدثعه ا غنن إ ي‬

ibrâhîm b. Hişâm b. Yahyâ, babası kanalıyla dedesinden bildiriyor:

Ömer b. Abdilazîz, Hum us’ta bir çarşıda dolaşırken üzerinde Katar yapımı
‫ه‬ parçalık giysi olan bir adam kalktı ve şöyle dedi: “E y m üm inlerin emiri!
M azlum olan her kişinin hakkını almak için sana başvurmasını söylemiştin
değil mi?” Öm er: “Evet!” karşılığını verince, adam: “Uzak diyarlardan
mazlum biri sana geldi” dedi. Öm er: “A ilen nerede?” diye sorunca, adam:
“Ailem (Yemen’deki) Aden’de” karşılığını verdi. Bunun üzerine Ömer:
“Vallahi ailen benim ailemden bayağı uzakta im iş” dedi ve orada bineğinden
indi. Sonra adama: “Sana nasıl bir zulüm yapıldı?” diye sorunca adam: “B ir
çiftliğim vardı, ancak b iri zorla oraya girip el koydu” dedi. Bunun üzerine
Öm er, Urve b. Muhammed’e, adamın bu konudaki kanıtlarını dinlemesi,
haklı olması halinde de ‫س‬ olan çiftliğ i kendisine vermesi yönünde bir
mektup yazdı. Mektubu da mühürleyerek adama verdi. Adam kalkm ak
isteyince Ömer ona: “Yavaş ol! U zak bir memleketten geldin. Bu arada ne
150 Omer b. Abdilazîz

kadar azık tükettin, bineğine ne harcadın ve ne kadar giysi eskittin?” diye

sordu. Adam bunları hesapladı. O n iki dinar çıkınca Ömer bu meblağı ona
ödedi.

‫ ثن ا إن ما عيد بن إ ت خ اقآ‬، ‫حدثن ا ا خل س بن م ح م د ثن ك بما ذ‬ ] ٢ ٨ ٠ /®[ -) ٧٣ ٤٣ (

‫ أن ع م ر‬٤^ ٣ ‫حدقتي‬ ‫ت‬

3 ‫ ظ‬، ‫ ظ؛ س وهب‬، ‫ل ه‬
-‫ب و م ت م ح م د بن عبيد ائ‬
‫ ظ أ‬،‫المأضي‬

‫ ح‬. ‫ئتئثب‬
‫م‬ ‫ ظ خق فذو انيأة ال‬: ‫ ق ات ه غنز ثنت ا‬،‫ كان ص د ئي ن ا ن‬،‫م د اتزيز‬
‫ئذ ه‬

‫ مما مه د‬، ‫ م ل م‬:‫ قا ع ئ ئ إ‬،‫كق ئ ن ث تن خث ا د‬ 1 ‫ثا‬

‫ ث‬، ‫وخدتثا ث خ ث د ئ إئزاي م‬

‫ قادت‬،‫ عن طل حه بن عثد النيلي ا اليل ي‬C‫ حدثني عتد العزيز بن أيي سلمه‬، ‫ال م بن صال ح‬

‫ت مان بن عبد النيلي وعنده أثوت ائتق ن ه ز يوم ئذ ولي‬

‫ن خ ل غ م ز بن عبد ا لخنين عل ى نل‬

‫ ق ا د‬،‫ثما ء‬
‫ب ا م ن بمص يش اع ال ح‬
‫ ئ ج ا ء إنن ان يتغ ل ب م را‬،‫ت م نب ع ده‬
‫عهده قذ عم د ل‬

،‫ " ن بمان ال ثؤ‬:‫ه د القرير‬

‫ ق ات ع م ئ م‬، ‫ت اق ظء ر ئ ذ فى امحق ا ر فقا‬
‫ ت ا إخال‬:‫ن ه ا ن‬

‫ محايتيب س جئ عبد النيلي بن موان الذي كت ب‬،‫ يا ع الم ان ف ي‬:‫ ق ات‬، " ‫وأين كتا ب الله‬

‫ وشن وشكي‬:‫ب؟ " ق□ أثوي‬ ‫ص‬ ‫ص أنت ك زر‬ ٠' :‫ت ه غي‬1‫ ق‬، ‫ي ز ك‬
‫ د ل‬1‫ مم‬،‫رمحه زأئة‬1‫ بنن ال يشم ح ز ده‬، ‫خ ز يبض ثذ؛ عئذ أبيي الن ب ي؛ ئ‬
:‫ت ع م‬ ‫ظ‬
‫الئ“مج دي‬
‫تيز‬
‫ج‬ ‫ ئظ يدخل ض فؤ الء أفد ث خبي ث أذ‬، ‫ أ مح ى ؛ لأم إ ؛ ئ لأب ثلف‬b j "

‫د‬ ‫جم‬ ‫ " زالثؤ ئ ” كان‬:‫قود فذا؟ قات غنث‬ ‫ط ص‬ ‫ ا لأبي‬،‫ نة‬: ‫ ق ات ني ن ا ذ‬، ٠٠ ‫ص فذا‬
" ‫غيثايا أين الجئؤب ذ ن ا طثاصه‬

Talha b. Abdilm elik el-îylî bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz, Süleymân b.

Abdilm elik’in yanına girdi. Süleymân’ın yanında oğlu ve veliahdı Eyyûb
vardı. Kendisinden sonra halife olması için de Süleymân bir yazı yazmıştı.
Adam ın b iri gelip önceki halifelerden bazılarının hanımlarından kendilerine
düşen mirası isteyince, Süleymân adama: “Kadınların taşınmaz mülklerden
miras alacaklarını zannetmiyorum!” dedi. Ömer b. Abdilazîz: “Sübhânallah!
Peki, bu konuda A llah’ın K itab ı’ndaki hüküm leri ne yapacağız?” diye
çıkışınca, Süleymân oradaki görevlilerden birine: “Oğlum! G it ve
Abdulm elik b. M ervân’ın bu konuda kayda geçtiği sicilleri getir!” em rini
verdi. Öm er: “O nun yerine Kur'ân’ı getirtmen gerekmez m iydi?” diye
sorunca, Eyyûb: “V allahi, İtişi m üm inlerin em irinin huzurunda bu tarzda
konuşursa ancak kellesi uçunca kendine gelir” dedi. Ömer de ona: “ Sen ve
 Omer b. Abdilazîz 1-51

senin gibiler başa geçtiğinde insanların çekecekleri, miras konusunda böylesi

bir hükmü değiştirmekten dolayı uğrayacakları musibetlerin yanında çok
haftf g e l e c e k t i r ” karşılığını verdi. Süleymân, Eyyûb” e: “Ağır ©1‫ ؛‬Bunları Ebû
Hafs’a mı söylüyorsun?” diye çıkışınca, Ömer de: “E y m üm inlerin em iri‫؛‬
Vallahi bize karşı böyle kaba davranacaksa biz de ona müsamaha gösterecek
.değiliz!” dedi

Başka bir rivayette (im am ) M âlik bildiriyor: Süleymân’ın yanında

bulunan Ömer b. Abdilazîz, bir gün ona dedi k i: “Bu kadının hakkını neden
”?ödemiyorsun

sj\ ،‫ ثن ا ا ل ح تت ن بن م ح م د بن ح ما د‬،‫ ] خنثت ا ث خ ئ د بن إبزا م؛؛‬٢ ٨ ١ /®[ “) ٧ ٣ ٤ ٤ (

، ‫ عن إسماعيل بن أبي خك م‬،‫’ ثن ا جويريه بن أن ما ء‬.‫ فاد‬،‫ ثن ا عما ن‬،‫ئلبمان بن تن ف‬

‫ قأ‬، ‫ ثاتث ق ا ط عصئ ا‬،‫ أش مه م بن عبد اخل رير يا ي م نبعض بني مروان هأعص تة‬: ‫ات‬3

‫ ئنث ا ت قي ؤ ذللق‬، ‫ئ ”كان ال د ح ض يدي‬ ،‫ ؤائء ال م‬، ‫ " إة ل م ي <وان ذبما‬:‫قات‬

" ‫ص فيه‬ ‫م‬ ‫ زأثث إن وفغ في‬C‫ زكان وا يئ لمون صرامته‬،‫كف وا‬

ism âîl b. Eb i H akîm der k i: Ömer b. Abdilazîz, Mervân oğullarından

birinden gelen bir mektuba aşırı bir şekilde öfkelendi ve şöyle dedi: “Bundan
.dolayı Allah Mervân oğullarından bazılarının boynunu vurduracaktır
Vallahi bana kalsa kendi elimle bunu yaparım” dedi. Mervân oğulları onun
•bu sözünü duyduklarında yaptıklarından geri durdular. Z ira onun ne kadaı
kararlı biri olduğunu ve bir karar verdiğinde onu mutlaka yerine getireceğini
biliyorlardı.

‫ ثن ا إن ما عيد ب ن إت ح اق‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا ال ح ت ن بن م ح م د ب ن ك ي ان‬٢ ٨ ١ /®[ ")٧ ٣ ٤٥ (

: 3 ‫ ه ا‬،‫ عن ج ويريه بن أن ما ء‬، ‫ ثن ا ت ع يد بن غ ا م‬،‫ ثن ا ن ح م د بن أبى بكر‬،‫ائث ا ني ى‬

‫ ن غلف أن قنن ويلف ي غذا ا لأم؟‬: ‫ نا‬:‫ء ا ش لأيه غنن‬ ‫ط ا سمك ثق غ م ئن‬

‫ إ ي‬٠٠ :‫ قث ات ع م‬، ‫نيلث ال ئذور في إ ماذ ثذا ا ال ر‬ ‫ملييي‬ ‫بالي أن‬

‫هوالله نا ك ث أ‬

‫ غ ي ك عآي مسه ق ذ‬0‫ ؤإ‬، ‫ف إن أبماتي اش مص ت ت بوش‬، ‫أرومحس الغ امس رياضة ا ل ص ع ب‬

‫ ز ال ح تز‬،‫ثامنبا ل ي مولط أن ثن جثوني إ ر الثن ف‬

‫ إ ي أ غ ا ف إنب اذهت ال‬،‫ع ل م الئت يقي‬

" ‫م الي جيء إ البال ثي ف‬ ‫قي‬

152 Omer b. Abdilazîz

Cüveyriye binti Esm â bildiriyor: Abdulm elik b. Ömer b. Abdilazîz babası

Öm er’e: “insanları neden kendi görüşünce bazı şeylere zorlamıyorsun?
Vallahi Allah için olduktan sonra bunu yapmandan dolayı her ikim izin de
kazanlar içinde kaynatılmamıza aldırmam!” deyince, Ömer şöyle karşılık
verdi: “insanları yavaş yavaş daha zor olana alıştırıyorum . Allah bana ömür
verirse düşündüğüm şeyi yaparım. Canım ı alırsa da bu niyetim i biliyor.
Dediğin şekilde yapmam halinde ise insanların bana k ılıç korkusuyla itaat
etmelerinden korkarım . Z ira sadece k ılıç zoruyla ve korkusuyla gelecek bir
hayırda hayır yoktur.”

‫ت ا إن ماعين بن إ ت خ ا ق‬
‫ ث‬، ‫ ] حدق ا ا لختن بن ت ح م د بن ك بما ذ‬٢ ٨ ١ /‫ ل م‬-) ٧ ٣ ٤٦ (

‫ ابن لنأي مان ين‬،3 ‫ محا‬: ‫ ها د‬،‫ ثن ا ع م بن علي بن مقدم‬،‫ ثئا مح ث ذ ى أيي بكر‬، ‫ب ي‬
‫محق‬
‫المام‬

٠٠ : ‫ ق ا د‬،‫ محا ئثأذن ت ل ه‬:‫ قات‬،‫ إبة لي حا جه إ ر أييي المومهن غنن‬: ‫عئد النيلي يئزا ج م‬

‫م وإ قي ض؟‬ ،‫ج ذ‬
‫ ي أ م ؤ ائن[ب‬:‫تن نق ن لآ‬:‫ قث\د ا‬، ‫ق‬ j ‫؛‬p ‫ فأذ خ ه‬،" ‫أذخق‬

‫ثا‬
‫ وأخزغ ما‬،‫ ثبنا كثابي‬:‫ قات‬،" ‫ " ثن ائ الثؤ أة أزق ق ه تإ ص غ ث ي ا إل س الم‬:‫قات‬

، ‫ للماسق ابن ال ح جا ج‬:‫ " ل ن ي كا ث ئ هده ا ال رمحس؟ " قا د‬:‫ ق ا د‬،‫ ههمأة غ م ز‬0‫م ن مكمه‬

‫ "ثال ننب ئ وذ‬:‫قات‬ ‫ ؤمحا م ذ ;نت ن ال‬:‫ قات‬،" ‫ب ز أ ز ر بن اك‬

‫ " ج‬:‫م‬ ‫قات‬

،‫ أت م حث‬P ‫ " ل ز ل ء أجي ؛ ؛‬: ‫ الت‬،‫ث ي‬

‫ ن؛ غ ي'قثآ‬،‫ ظأمت'ال ث ق ه ق‬: ‫ الت‬، " ‫أ ش ء ه‬

: ‫ قا د نؤا ج ر‬،‫ نك ى اثن نلن ما ن‬:‫ قاد‬،" ‫تاطل‬

‫إد حس ي به ث ال ئدعلف ئهللي ب‬ ‫هاما‬

:‫ثصنغ به فذا؟ محا د‬، ‫ ا لال ط ئ ا ل ح ب ا ل الرقبالق ل ب‬0 ‫ت ما‬

‫ ابن نل‬،‫ يا أبين الن ب ي ين‬: ‫مم ئ ت‬

" ‫ت ثن الثني م ا أ ج ذ بول د ي‬

‫ ن إ ز أل ج د ل‬، ‫حا وال عنه ا‬-‫ إثه ا مس ي أ‬، ‫" ويحلف يا مزا ح م‬

Ömer b. A li b. Mukaddem M uzâhim ’den bildiriyor: Süleymân b.

A bdilm elik’in oğullarından b iri bana: “M üm inlerin em iri Öm er’le bir işim
var” deyince, girmesi için Öm er’den izin istedim. Öm er: “O nu içeri ‫”أك‬
deyince, içeri aldım . Süleymân’ın oğlu: “Bana ıkta olarak verilen araziyi
kime veriyorsun?” diye sorunca, Ömer: “İslam ’da hakkın olan b ir araziyi
senden geri almaktan A llah’a sığınırız” karşılığını verdi. Süleymân’ın oğlu
da: “İşte belgem!” dedi ve cebinden bir kağıt çıkarıp Öm er’e verdi. Ömer
onu okuduktan sonra: “Bu belge kim in?” diye sordu. Süleymân’ın oğlu:
“Fasık Haccâc’ın oğlunun” karşılığını verince, Ömer: “O zaman o arazide
 ‫‪Ömer b. Abdilazîz‬‬ ‫‪153‬‬

‫”!‪” dedi. $üleymân’ın oğlu: “Ama arazi beytülmale ait‬؛‪kendisi hak sahibidir‬‬
‫‪deyince, Ömer: “O zaman tüm müslümanlar onda hak sahibidir” karşılığını‬‬
‫!‪verdi. Süleymân’ın oğlu: “E y m üm inlerin em iri‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪zaman bana o belgeyi‬‬
‫‪geri ver!” deyince, Öm er: “Şayet bu belgeyle bana gelmeseydin sana bu‬‬
‫‪konuda bir şey soramayacaktık. Ama madem geldin hakkın olmayan bir şeyi‬‬
‫‪almana da müsaade etmeyiz!” karşılığını verdi. Bunun üzerine $üleymân’ın‬‬
‫‪oğlu ağlayarak oradan çıktı. Ben Öm er’e: “E y m üm inlerin emiri! En fazla‬‬
‫”?‪sevdiğin ve kalbinde büyük bir yeri olan kişiye böyle m i yapıyorsun‬‬
‫‪Ed iğ im d e, Ömer şöyle karşılık verdi: “Yazık sana ey Muzâhim! Ben‬‬
‫‪kendimi günahtan uzak tutmaya çalışıyorum. Ancak onu da çocuklarım ı‬‬
‫”!‪sevdiğim gibi seviyorum‬‬

‫( ‪ “ ) ٧٣٤٧‬ل©‪ ] ٢٨٢ /‬حدثن ا ع د الله ب ن م ح م د ب ن ج ع فر‪ ،‬ثن ا أ خن ذ ب ن م ا نثش‬

‫حم ي مبي ابن‬ ‫حم وث بن أيي نزامح‪ ،‬ثن ا‬ ‫‪^ ١‬؛ ال دؤرئ‪ ،‬قا‬
‫احلداء‪ ،‬بن ا أخ م د بن ‪^٦‬‬
‫ءبموا'ن‪ ،‬ص بئر ي عتد‪ ^ ١‬بن عنز‪ ،‬ص بغض‪ JT ،‬عم‪ ،‬أز هقأم ن عئد‪،٠^ ^ ١‬‬
‫؛كق‪3 ،‬إن في أ ي ه م ظ‬ ‫بن بن عبد ال م؛ز‪ ٧ :‬أبحن ‪ ، ^ ^ ١‬ق ونوت‬
‫ظ‪ ،3‬م‬
‫ذ‪-‬ت ا تغش يدي ك ‪ ،‬و ح د بس م ن ت؛ملف‬ ‫تن د‬
‫موأ ون ‪ :‬انتأ‪°‬ذف ؛ ح‬ ‫م‬ ‫‪1‬كلملث ا به‪| ،‬ده‬

‫ع ي ول هز‪ ،‬ق ات له غنن‪ " :‬أرأيت ثؤ أ ي غ‬ ‫وبتن ن ا ولوا به م ن "كان يلون أمة بن ا‬

‫وا ال ح ز ص عئد النيلي ي م نا ج ز ‪ ،‬هيأي الث جلتن م ح ق‬ ‫ب سجلئن ألج نئ ت ا م ن‬

‫ه‬ ‫م ا‪.‬مالت تز‪،‬‬ ‫آ ظ ؟ '‪ ٠‬ةت ‪ :‬و امالتتم و ال أغدت به ف ه ‪ ^١٤ ،‬غ م‪ " :‬و ر وخد ئ كث! ب‬

‫سب د بن حال د‬
‫ت م‬
‫ثا ق مسث ح ث يدي ق مال ى‪ ،‬نقين ا ش ميى ‪ ،' ٠‬ق ات ل‬
‫ثآل عيه من أ‬
‫حا‬

‫نن ا ؤي ث ل أ ك ة وات د ل‪ ،‬و ح د ع م ن‬

‫ئن غن رو ئن م حا ذ ‪ :‬ثا أ م ز الجن ؤ ب ذ ‪ ،‬ا ض ويلف ج‬

‫ه‬ ‫ت ظف ز ظ زر‪ ،‬حيره وشره‪ C‬ظل‪ 1‬ق م كث ف بن‪،‬لرق ‪ ،‬صا ‪ 3‬لت غنن‪ ٠' :‬أنق ذ ك‬
‫إلته ثغ وئ‪ ،‬أرأيت ل و أة زي ال فتل ن و رك بني ن مث ا ال و خما را‪ ،‬ئ م ا آل كا بز ا ألصاغ ريم ؤيهز‪،‬‬

‫لأكلوا أ ئ ز ا م ‪ ،‬فأذنك ا م ح اغي تجاءمك بهز بين ا ضثغ وا في أئزابهز‪ ،‬ت ا م حمض اقئ ا؟ "‬

‫ي م س قئيي‬ ‫قا ‪ : 3‬مح ئ أرد عثه م حم و م حش ثت م م ق ا ‪ ،‬ظ ‪ " :، 3‬ء إدي ئد ن ج د ئ‬

‫بويه م وث ئايهب وع ره م به ا أمحامحب‪ ،‬ئلث ا ؤيئ أثنيي بد ل ك ‪ ،‬محلم‬

‫ثامن م‬
‫من ال ز الؤ غؤوا ال‬
‫يث ع ي ي إ ال ال ؤد غأى الصع ي ف م ن ال ق و ي ‪ ،‬وعأى ال ن ن ت صع ف م ن الش ر ي ف "‪ ،‬ق ا ل‪:‬‬

‫ه ظ أبين انن بي؛ئ‬ ‫زق ك‬

154 Omer b. Abdilazîz

Bişr b. Abdillah b. Öm er, Öm er’in ailesinden birinden bildiriyor: Hişâm

b. Abdilm elik, Öm er b. Abdilazîz’e şöyle dedi: “E y M üm inlerin emiri!
Kabilen beni elçi olarak gönderdi ve sana diyeceklerim konusunda benimle
aynı şeyi düşünüyorlar. Tasarrufun altında olan mallar konusunda sen
uygun gördüğün şekilde hüküm ver, ancak ailem izin senden önce sahip
oldukları makamları veya elde ettikleri m alları kendilerine bırak, aldıklarını
da geri ver.” Ömer ona: “A ynı konuda biri M uâviye’den b iri de
Abdulm elik’ten resmi olarak gelen farklı ik i emir getirsem hangi emri
uygulardın?” diye sorunca, Hişâm : “Tab i ki eskinin (M uâviye’nin) em rini
uygular ve onun resmi olarak verdiği bir emri başka bir emirle asla bir
tutmam” karşılığını verdi. Bunun üzerine Ömer de ona şöyle dedi: “Ben de
bu konuda A llah’ın K itab ı’nı hepsinden eski olarak görüyorum. Tasarrufum
altında olan veya daha önceden alman mallar konusunda b iri geldiği zaman
A llah’ın K itab ı’na göre davranacağım.” Orada bulunan Saîd b. H âlid b. Am r
b. Osmân: “E y m üm inlerin emiri! Tasarrufun altında olan mallar
konusunda hakkı ve adaleti gözeterek hüküm ver. Ancak senden önce sahip
oldukları şeyleri de iyisi ve kötüsüyle onlara bırak. Bu şekilde sen üzerine
düşeni yapmış olursun” deyince, Ömer ona şöyle karşılık verdi: “Yarın
huzuruna çıkacağın A llah’ın aşkına söyle! Geride hem küçük, hem de büyük
çocuklar bırakarak ölen bir adamı düşün. Büyükler kuvvete başvurup
çocukların hakları olan mallara el koysalar ve o m alları yeseler, bu çocuklar
da büyüdükleri zaman sana gelip m alları konusunda büyüklerinin
yaptıklarını şikâyet etseler ne yapardın?” Saîd: “Ellerinden alınan m alları
tamamıyla onlara geri iade ederdim” karşılığını verince, Ömer şöyle dedi:
“Benden önceki yöneticilerin çoğunun halk karşısında kuvvete, güce
başvurduklarını, onlardan sonra gelenlerin de aynı şeyi yaptıklarını gördüm.
Şim di başa ben geçince bu insanlar bana gelip önceki uygulamaları ve
ellerinden alınanları şikâyet ettiler. Bu durum karşısında zayıfın hakkını
güçlüden, adi insanın hakkını asil olandan almaktan başka bir şey
yapamam.” Bunun üzerine Saîd de ona: “E y m üm inlerin emiri! A llah seni
muvaffak kılsın ” dedi.
 Ömer b. Abdilazîz 155

‫ ثن ا أ ح م د بن ال ح ن ش‬، ‫حدق ا عتد الثؤ ثن م ح ث د بن جئ مر‬ ] ٢٨ ٢ /®[ -) ٧ ٣ ٤٨ (

^ ^ ١ ‫أة عئد‬ ‫ حدثني‬- ، ‫ ثن ا شم ب‬،‫ت ص وو‬

‫ ثن ا م‬C‫ئ ا أ ح م د بن إبراهي م‬
‫ ث‬،‫ا ل ح داء‬

،‫ج ه‬-‫حا‬- ‫ إن ؟ي إليلق‬،‫أبن ال ثوثني ن‬

‫ ق ادت ي ح‬،‫ي ر نلح د عش ع من‬
‫خل ر‬
‫مد ا‬
‫بن غنن بن ه‬

،‫م‬ : ‫ " أثث نون ص ك؟ " ق ات‬:‫ ث\ت ه غتت‬، ^ ١ ‫هد‬

‫ط نأ ئ م‬ ‫محكي وعدة‬

)‫ ئ‬،iJu^ ‫ ظ أ ث‬، ‫ ظ أميز الئبيي؛ ئ‬:‫ لق‬3 ‫ ق ا‬،‫ و جنس بتن يديه‬،‫هى؛ منثمة ز غزغ‬

‫ب‬ ‫بي أ‬
‫ م‬١‫ ه؛ " ؛‬3 ^‫ني؟ ؛‬
‫م‬ ‫ ز ك بذئ قيتج ه أو ن ق لم‬: 312 ،‫ شهق‬١٤‫؛‬

‫م‬ ‫ ال ؤ؛لآي ول ك ن أ ؤ أقت ض‬: 3 ‫م ئ طق؟ " ق‬ ‫ي ه ن ا؛ئءةة؛ئ أم' نأئ أ و ض‬

‫ ل‬3 ‫؟ مم أ‬3 ‫ وعزقت أبك نفو ت ئ ظ أ ث ه اي‬،‫ثني ي‬
‫جزاك ش ولد‬-‫ ل‬4‫حملق الل‬-‫ ر‬٠٠ :‫ت أبوة‬

‫ يا بثي إن م ؤملث قد غدوا قذا ا ال م‬،‫أن دكون م ن ا لأع وان غأى الح م‬ ‫إ ر‬ ‫ محوالثه‬،‫ح ما‬-

‫ ^ ظ في أيديه م نم؛من أن‬١^ ١ ‫<ثهب غش‬:‫ وش ظ رين تكا‬،‫ وعروه عروه‬،‫عمده عم ده‬
‫ ^ ^ أئؤن م ن أن يهزاى فى مح ي ى م ح ج مه‬١ ‫ت‬
‫ والله أنزال‬،‫يفتموا عأى محما ثك ر فيه ال دما ؤ‬

‫ آؤظ وص ى أن ال يأ ئ غش أي ال يؤم م ن أ م ' لأي ؛ ال وهو مح ث محي بدعه‬.،£‫ثن ئ‬

" ‫ي ي ح ف م ال هب سا ومح ن هزمن اب ا ل حى و م محن الحا كيي ن؟‬ ‫مز بيى محو ن ة‬

Abdulm elik b. Ömer b. Abdilazîz, (babası) Ö m er’in yanına girmek istedi

ve: “E y m üm inlerin emiri! Seninle bir işim var, yanma girmeme izin ver!”
dedi. Ömer’in yanında Mesleme b. Abdilm elik bulunuyordu. Öm er: “O
zaman amean çıkıncaya kadar bana bir şey söyleme!” dedi. Abdulm elik de:
“Tam am !” karşılığım verdi. Mesleme oradan ayrılınca Abdulm elik gelip
Ömer’in önünde durdu ve: “E y m üm inlerin emiri! Yarın huzura çıkıp da
sana: «Bir bidat gördün de neden onu yok etmedin! B ir sünnet gördün de
neden onu ihya etmedin?» diye sorulunca ne yapacaksın?” dedi. Öm er:
“Evladım ! Bunları bana sormam ahali m i istedi, yoksa kendi katından mı
soruyorsun?” deyince, Abdulm elik: “V allahi başkasının adına bunu soruyor
değilim. Aksine kendi aklıma gelenlerdir. Bunlarda senin sorumlu olduğunu
düşündüğüm için de soruyorum. Yarın öylesi bir durumda ne cevap
vereceksin?” karşılığım verdi. Bunun üzerine babası (Ömer) şöyle dedi:
“Allah rahm etini senden esirgemesin ve hayırlar ihsan etsin! A llah’tan,
hayırlar için çalışan ve bu konuda herkese yardım cı olan kişilerden olmam
diliyorum . Evladım ! B il ki kavm in, bu yönetim işini düğüm düğüm, ilm ek
156 öm erb. Abdilazîz

ilm ek kendi taraflarına doğru çekip aldılar. Nihayet kendilerine mal ettikleri
bu şeyi ne zaman ellerinden almayı düşündümse, birçok kişinin kanına
$ebep olacak bir şekilde bana karşı durmalarından çe^nm işim dir. Vallahi
benim için dünyanın yok olması, benim sebebimle bir damla dahi olsa
kanın akmasından daha iyid ir. Babanın, gördüğü bidati yok etmediği,
bulduğu sünneti ihya etmediği tek bir günü dahi olmasın istemez misin!
Ü stelik: “Allah aramızda hükmedinceye kadar sabredin. ٠ , hüküm
verenlerin en hayırlısıdır.”1
‫ ثن ا أ خ ن ذ بن‬، ‫ ثن ا أ خ ن ذ بن ال غ ث ي ن‬، ‫ ] حدثن ا عتد الثؤ بن م ح م د‬٢٨٣ /،‫ [؛‬-) ٧ ٣ ٤٩ (

‫ قات‬،‫ أن عم ر بن عئد العزيز‬،‫ ق ا المرات بن الث ا ئب‬، ‫ت ب‬

‫ ثن اشع‬،‫ت صور‬
‫تا م‬
‫ ث‬، ‫إبراهيم‬
" :‫ زكا ذ عئدقا ج ز و أ و بجا أثوث ا به إل ي ث ظ‬،‫مت ئ د البلق‬
‫المرأته ثامبة ي‬

‫نى آ و؛ أذ‬،‫ ه‬، ‫بل ه‬-‫ ثإ؛ا تأذي لي ي قنا‬، ‫ ^ ؛‬١ ‫ى ث ت‬

‫ إ؟ا أذ ؛ لآي غقلق إ'ن‬،‫امح؛يي‬
‫ ؤغإى‬، ‫ ال ئ ا ح ثارلت قا أم يز ال نؤمهن ءقب‬: ‫ ؛ قا ن ئ‬11 ‫سمون أئا نأ ب ؤئ ؤ يس ت وا ح د‬

‫ ثنث ا فتلق‬،‫ مح أم ز به نحم د حتى ؤضغ في بتت تال؟) ا نمن ل م ي ن‬:‫ محا د‬،‫أتين افه لو كا ذ ل ي‬

‫ ط ئت‬،‫ إن ج ث ث تردوئة علث ك; هالت ؤ ر ال أق اؤه‬:‫ مح ا د لماطم ه‬،‫ع م وا متحلفن يزيد‬

‫ هنئ ا نأ ى ذب ك هت مه تئن‬، ‫ب؛ ن وته؟ ال والله أبنا‬

‫ وأن ج ع فيه م‬،‫ثاة ع من‬
‫عنة ئنئ ا في ح‬
‫أهله وولده‬

Furât b. es-Sâib bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz’in hanım ı Fâtım a binti

Abdilm elik’in , babası Abdulm elik tarafından verilen çok kıym etli ve benzeri
olmayan mücevherleri vardı. B ir defasında Öm er ona: “Şu ik i şeyden b irini
seç: Ya bu mücevherleri beytülmale koyarsın ya da benden boşanmayı kabul
edersin. Z ira ikim izin bu mücevherlerle birlikte aynı evde bulunmasından
hoşlanmıyorum” dedi. H anım ı da: “Bilakis sadece bunlar için değil bundan
kat kat daha fazlası olsa bile ben seni tercih ederim ey m üm inlerin em iri!”
karşılığını verdi. Bunun üzerine Ömer emrederek mücevherler
M üslümanlara ait olan beytülmale konuldu. Ömer vefat edip de Yezîd
hilafete geçince Fâtım a’ya: “istersen mücevherleri sana geri versinler!” dedi.
Ancak Fâtım a: “istemiyorum! Ömer hayattayken gönül rızamla onları

1A'râfSur. 87
 ‫‪Ömer b. Abdilazîz‬‬ ‫‪157‬‬

‫”!‪vermişken vefatından sonra geri m i alayım! V allahi bunu asla yapmam‬‬

‫‪karşılığını verdi. Fâtım a böyle deyince Yezîd mücevherleri kendi ailesi ve‬‬
‫‪çocukları arasında paylaştırdı.‬‬

‫ه د اللب ين م ح مدي ثن ا أ ح م د بنم ا ن نت ن‪ ،‬ثن ا أ خ ئ د شر‬

‫‪ ] ٢٨٣ /®[ “) ٧٣٥٠‬حدثت ا م‬
‫‪ ٠٠‬؛ ء‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪.‬‬ ‫م‬ ‫‪٠‬‬ ‫ء‬ ‫ه‬
‫ن س ‪ ،‬قادت ش مع ت يعقص قث وخثا ثذ و أن ع م شر‬
‫ه د الله ين ي و‬
‫ت ا أ خن ن بن م‬
‫أبزاه م ‪ ،‬ث‬

‫ت‪-‬ب ي ح ط بتن يديه‪ ،‬وك ان من ل م‪ 1‬وك‪1‬ن أبوة ”ىفزا ئ< اه أؤ عتزة‪،‬‬

‫عتد العزيز أ ي بك ا‬

‫‪:‬‬ ‫ق ات ع من لل ذ ي ج اع بؤ‪ :‬ا ' إ و مح ث حشت به م ن أبن اؤ الم ه ا ج ر ين " ‪ ،‬قا د ; ق ات‬

‫مي‪ ،‬قاد‪ :‬ق ات غتت‪ " :‬زقت جفت ظال؟ ال تخط ت ذ تدئ‬
‫م أب‬ ‫‪S‬‬ ‫تا ضآ زئ و د اللب‬

‫بقم أتت؛ "‬

‫‪Ahmed b. Abdillah b. Yûnus, hocalarından birinden şöyle nakleder:‬‬
‫‪Ömer b. Abdilaziz’e, kendisi M üslüm an, babası ise H ıristiyan (veya başka‬‬
‫‪bir dinden) olan bir kâtip getirdiler. Öm er, kâtibi getirene: “M uhacirlerin‬‬
‫‪çocuklarından bir kâtip getirseydin” deyince, kâtip: “Babasının kâfir olması‬‬
‫‪Resûlullah’a‬‬ ‫)‪(saliallahu aleyhi vesellem‬‬ ‫‪zarar vermedi” karşılığım verdi. Öm er: “ Sen‬‬
‫‪Resûlullah’ı‬‬ ‫)‪(saliallahu aleyhi vesellem‬‬ ‫‪buna örnek m i veriyorsun? Sen hiçbir zaman‬‬
‫‪benim yanımda kâtiplik yapamazsın” dedi.‬‬

‫تله ‪ ،‬ثن ا ث خ ئ د ن إ ن خ ا ق‪ ،‬ثن ا ث خ ئ د م؛‬

‫( ‪ ] ٢ ٨ ٤ /®[ “) ٧ ٣ ٥ ١‬حدق ا أبو حا م د س ج‬

‫بن مجير‪،‬‬ ‫يغش ا لأردي‪ ،‬ثن ا ت عيد بن نث ن ا ن‪ ،‬وهزأئة عنه‪ ،‬ثن ا م خ ث د بن عبد‬

‫إقه؛ "‬ ‫المزين كت ب‬ ‫بن عبد الل ه بن ع من‪ ،‬أن ع م ر بن عبد‬ ‫سالم‬ ‫ثن ا موت ى بن م حه‪ ،‬عن‬
‫لخد إيلق اش‬ ‫انئؤب ذ إ ر سالم ثن ي د ال م ‪ ،‬ت الم" عيلث‪ ،‬لآي‬
‫ج‬ ‫ر‬ ‫ش ص د ال د ع م‬

‫م هذه ا ألمة عن عتر‬ ‫اثث اليي به من‬ ‫ب د‪ :‬ء إن الثه ابت النيب ما‬
‫ال ذ ي ال إلة إ ال هؤ‪ ،‬أثا م‬

‫ا إل ي ائث اليى م ن‬ ‫إ ال محصا ء الؤ ح ن ن ومحدره‪ ،‬ئلأئأل‬ ‫ف ا ‪ ،‬ز ال طلثة ب ز نف ا ‪،‬‬

‫ف‬
‫تف ا زنؤ م ز ي‬

‫م ال ثن غ ؤا‪ 3‬عزآعة‬ ‫م‬ ‫أمر هذه ا ألمة ين ا ائث القي أن تحشي غ ز ن ا و الئي‪ ،‬زأن تئصي‬
‫بمب‬ ‫بي ث‪،‬ئا;شئ؛ئ‬
‫ل؛اثه ز ك ظ ‪ ،‬ة؛ائحمق كثا‬
‫نحمق ثوئ‪ ،‬وأنمئثهز ني ا‬
‫أثن ع م وبي رئث‪،‬‬ ‫ت ح‬
‫م‬ ‫ع م ‪°‬دن اكتئاب وسمهتي ومحصايا‪ ٥‬قي أهل القبلة ز م العهد‪ ٤‬ق إ ي‬
‫مد‪1‬ل د‪ :‬بنم‪1‬ش‪1‬لمب ن‬
‫"‪ ،‬قمح ي و <إل ئ عب‬ ‫أل ‪ ،^ £ ١‬ه ع ر ذبك ‪،‬‬
‫ل ن ؤ ب ن‪ ،‬سالم عثلث‪ ،‬قإي‬
‫ا و ج م ب ن ت اثم بن عبد الئق بن ع م ر إ ر عبد الب ع م ر أ م اج‬
‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬ ‫‪158‬‬

‫حل ى؛ لأي لم‪ 1‬أز؛ذ‪ ،‬و جع د ص م ده‬ ‫ث | ال هز‪ ،‬أىبع د‪ :‬إل ة‬ ‫أ خ ن د \ ‪ ^ ١ ix ş‬ال‬
‫ه ذ ي ]ذم رل‬

‫صيزم كان بتن أوله ا واخره ا ساعة م ن قه ا ر‪ ،‬بم ق ض عليه ا ن غ ز أهله ا الفن ا ء‪ ،‬ق ا د‪:‬‬‫مح‬

‫ت ا ل ح ك م نإلئه ر ج ع و ن^‪ ،‬ال م د و بجا أهله ا عأى فيء‬

‫ؤ و فيء هاللق إ ال و جهة ل‬

‫^ ‪ ، ^ ٨‬أنزلأ؛ذبلف كتابه‪ ،‬وأنزل‪ ،‬بذللث زئلت‪ ،‬وقدم فيهبال وعيد‪ ،‬وم رب‬ ‫خ ز مارقهز‬

‫ثا ل‪ ،‬ووص ل بؤ الم ؤد‪ ،‬وفزع مه بت ه‪ ،‬وأ ح د اخل ال ل‪ ،‬و حرم ا ل حرام‪ ،‬زممن‬
‫فيه ا المت‬

‫برئ محن‬
‫ثم م‬
‫بجلة دين ا نا ج ذا‪ ،‬مح‬ ‫ء ا من ن اقض م ن‪ ،‬و ج ن د بيئة قي أ ال وي ن وا ال خ رين‪،‬‬
‫بغن أخت م ن‬
‫ث إا رأ رئلث‪ ،‬ؤل ز يشى أخت بشيء م ن أ رو ت ع ذ بؤ أخت‪ ،‬ونم م‬
‫كتبه‪ ،‬ز إل ل*ح‬

‫أمره بضؤ فق ئ بؤ أخت‪ ،‬ؤإئل اا ال؛ؤم ظ ع م لب ثغت أن بكون إئ‪،‬ن ائا م ن بني؛دم‪ ،‬يكفيلث‬

‫ثلف ومحن‬
‫فن ا مح‬
‫من ال هام والسراب والكسوة نا م حي زي ال منه م ‪ ،‬ء ا ج ع د ق ئ د ذللث ي‬

‫‪1 ، ^ ١‬ل ذ ي بو جه !ثه ئ ك ز ‪ ، ٣ ^ ١‬هاب ك قت ونيت أم؛ ع ظيئ‪ I‬فيئ يييه عث ك أخت دون‬

‫اللم ؤ‪ ،‬قذ أ مح ى فين ا تثلث وص ان ح اليق‪ ،‬ه ان انثت ل ع ت أن ثغ مب مثلث زأئللفثاه عن وإ‪0‬‬

‫ز ال هؤة ا ال ‪ ، ^ ٩‬ؤثت قت ء ه قئألف ر جا‪ 3‬ا غجلو؛ بظ غبلو؛‪،‬‬ ‫الث ح شزئم ث‪)İJ‬‬

‫ب ا ط ل ‪ ،‬ح ز ول ذ فيه رجالط زنشثوا فيه‪،‬‬

‫زأن اوئا نن ا أن اثوا م ن ا ل ح ى‪ ،‬وأ حيوا ن ا أ حؤا م ن ال‬

‫ؤهوا أ ي ال ث ئ‪ ،‬ز إل ي ئأ وا غ ر اخلاد ;ا ت ز غا ؛ إ ال ئ خ غ ي ؛ ا ي ب ال ؛ ‪ ،‬ه ‪0‬‬

‫با إ ال ئ د بؤ عغلثثا ب‬ ‫ت ح غ أ أبواب ا لرحا ء إل‬
‫ثلف ال ثفثخ عليه م منه ابا‬ ‫ص‬
‫ا*تثهثغث أن م‬

‫ثلف إذا ك ث ثنزغ‬

‫أن قو ل‪ :‬ال أ ح ذ م ن يك م ي غ طت‪ ،‬إل‬ ‫ث ال ‪ ،£‬ز ال ينثعلف ش ئزع‬

‫^ت أ ت ي ن اش ‪ ،‬ؤإ دأ اقتز‪ 0‬ص اش ع ر قدر‬ ‫ض ؛ ه لف رخأ ال‬ ‫ه ‪ ،‬ومحم د ب م‪،‬‬

‫يدو‬
‫تص م ن الثؤ العون له م‬
‫الثتة‪ ،‬ء إذا ثث ت ثه الع بدثم عؤن الل ه ثق‪ ،‬زن ن ص ن ت سته مح‬

‫بتنلث أختيظلم‪ ،‬وي جيء م ن "كان قتلث‬

‫ذللث‪ ،‬حان ائثتلع ت أن ثأئ الق يؤم القيامة ز ال م‬

‫م بهية أيعهب ‪ ،‬ف شد‪ ،‬ز ال قؤ‪ 5‬؛ ال‬ ‫ه <ط‬ ‫ؤخز غ ئون هث م ق أث ا ءلث ‪ ،‬ؤأئث‬

‫بالل‪ * ، 4‬إ نحم فن ^ ^‪ ١‬ؤعال ء جو\ ئزغ ا ل م وت ‪ ، - ^ ١‬جن و؛ بئة م رون ء زا نثئ ت بملونه م ا لخي‬

‫^ ^‪ ١‬مهأ ال تشتق ون ‪ ، ^ ^ ٧ ،‬أعينه م ؛ ب ي ^ث ئ ال ئممضي ^‪ ، ^ ١‬زائا ؛ ك رظب ‪4‬م ي‬

‫م ز مو قدين‪،‬بع د نابعلم م ن ثظا ئ ر الئرش ‪ ،^ ١^ ٧‬ثض اروا جيماث ح ت نجلون‬

‫التراب ه‬

‫مص‬
‫؛ ل أ ز م‪،‬ث ح ت آ*ؤا بؤ ا ‪ ،‬ثؤ كان وا إ ر جئ ب م ن ك ي ن ثأدى بري حه متع ذ إئث ا يت ا ال ب‬

‫و لله إل ‪ ،‬إقه زا جغ و ذ‪ ،‬ن ا أعظ م يا ع م‬ ‫عليه م م ئ ال ءأ ؛ ب * كان إئزائ نبدارا عن ا ل ح ى‪،‬‬

‫ؤأئقل ع ا لذي تتق إثلث ش أ ر هذه ا الثؤ‪ ،‬ء ا م ا لخناق ثزكون وا ش صدوك بن ؤلؤ ص ال‬
 ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬ ‫‪159‬‬

‫م د وكته م ■ءئ ا ‪ 3‬ظننه‪ ،‬ق‪،‬نن وا ألت ا ‪ ، 3‬و>ئ مك وا‬ ‫ق ز بث اقه‪ ،‬ز ال غشبل‪1‬ا غثة‪،‬‬

‫ال دما ء‪ ،‬ه ائه م ن س غث م ن غث ايلف كل ه م أن ي ا حذواب ج م ة‪ ،‬زأن بم نثوا بغصبثئ‪ ،‬وأن‬

‫شصوا في عمله م‪ C‬ؤأن ي حثكزوا غش ا لمش ل مس بيعا ‪ ،‬زأن س مأكوا ذئ ا حزا ما ‪ ،‬الل ه ؛ ه ي‬

‫آ ذ أن يؤثى ي ك صغم؛ د؟ي ال ‪ ،‬و؛ن أنث‬

‫؛‬ ‫إ‬
‫^‪ ، ٠‬ءإتمف بوش ل أ؛ د؛ ي ث زأ ث ع إى <‬ ‫ع م في‬

‫بؤ و ج د ت را حثة غش ظه رك ؤشمعلف وبصرك‪ ،‬م إثلف كست الج شنأد‬ ‫اققيث نا أمث ك‬

‫ب ع ث اقلق بكت ا ب حم س ثن الحط ا ب وسميزته وق صابه قى النس بيي ن زأئ ل ا لخهد‪ ،‬وأن‬
‫أن أ‬

‫ع م ع م د ي عير لماذلث‪،‬ء ن ر ز أر ج و إ ‪ 0‬ع م ئ تب مش ظ ع م د أن ثني ن عئد ا‪1‬ثؤ أمضمد‬

‫وظ رين أن أ‪-‬خ امب فز ق ظ أب ج م حم ئة؛ن‬ ‫^‪:‬‬ ‫ترل ئ ش ء ن ن ‪ ،‬و ئ د ىا ؛‪ 31‬محت ‪١‬‬

‫ال خ ظ ا ظ غق زنا ومحقي إ ال ألل م غ ي ت ز ك ك القي أ ث ‪ 4‬ؤالق الم‬ ‫إل ئ‬ ‫ا‬ ‫إ ال‬ ‫ريت‬
‫عليلق‪.‬رؤ اة عده‪ ،‬ينه م ‪ :‬إ ن خ ا ق بن شثت ما ن‪ ،‬غذ حنفلله بن أيي غ م ا ن‪ ،‬قا د‪ :‬كت ب ع م‬

‫ي م بما م غتن‪ ،‬ن ي إ ي‪' :‬إ غ م‬

‫م‬ ‫ادفمه إ؛ ى ت ا م م غ م ال م أي ا ي إ ئ‬
‫ئذ جد ي‬

‫اد"كر ائنلوف الذين قي ائققأت عثويز‪ ،‬ئ ذ و نحزه ثخئصزا حدثاة أ خن ذ بن ج ن د ‪ ،‬ثتا‬
‫عئد الله بن أ ح م د ‪ ،‬حدئيي أيي‪ ،‬ثن ا إش حاق مر نلبمان ‪ ،‬حدثن ا حنظله بن أ ي نمتا ن‪،‬‬

‫ج ال م أثا بمت‪ ،‬ء إن ا ه ابمال ي‪،‬‬ ‫ي غنن إ ر ش ابم ي‬ ‫ت ئن ‪ ،‬ظ ‪: 3‬‬

‫زززاة خ غ م تن ر‬

‫هذ وث حؤه وزواه مع م بن ن ق مان الرءى‪ ،‬ض الم را ت بن ئ ق ما ن‪ ،‬قا د‪ :‬كت ت ع من إ ز‬

‫‪-‬حدث ؛ا‬ ‫^‪ ، ٢٠‬مح ذ وم يطوي ^‪ ^ ١‬مو ت ى بن غم ته‪ ،‬ا حتزد‪1‬ه الما«ضي أث و أ ح م د في‬

‫م ح م د بن أي و ب‪ ،‬ثن ا ا ل ح ثن ن بن الم ز ج ‪ ،‬ثن ا مع م شر شلثن ا ن‪ ،‬به‬

‫‪Salim b. Abdillah b. Ömer bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz bana şöyle bir‬‬

‫‪mektup yazdı “M üm inlerin em iri Ömer b. Abdilazîz’den Salim b.‬‬
‫; ‪Abdillah’a! A llah’ın selamı üzerine olsun. Bu ümmetin başına geçirildim‬‬
‫‪ama bu konuda ne fikrim alındı, ne de benim hilafet gibi bir talebim oldu.‬‬
‫‪ A llah’ın kaza ve takdiri bu yönde olmuştur. Benim bu‬س ا‪Rahman 0‬‬
‫‪ümmetin başına geçmemi takdir eden A llah’tan dileğim: Ahaliye karşı‬‬
‫‪görevimde bana yardım cı olması, onların bana karşı itaat ve iyi niyet içinde‬‬
‫‪olmalarım ihsan etmesi, benim de onlara karşı şefkat ve adaletle davranmamı‬‬
‫‪bir lü tu f olarak onlara sunmasıdır. Bu mektubum sana ulaştığı zaman Ömer‬‬
‫‪b. el-Hattâb’ın mektuplarım, M üslümanlara ve zimmet ahalisine karşı‬‬
‫‪davranış ve hüküm lerini içeren yazıları bana gönder. Allah da yardım ederse‬‬
160 Ömer b. Abdilazîz

hilafet işinde Öm er’in tavır ve davranışlarının peşinden gideceğim. Baki

selam.”

Bunun üzerine ben de ona şöyle bir cevap yazdım:

“Bism illâhirrahm ânirrahîm . Salim b. Abdillah b. Öm er’den, m üm inlerin
em iri Ömer b. Abdilazîz’e! A llah ’ın selamı üzerine olsun. Senden yana
kendisinden başka ilah olmayan A llah’a hamd ederim. Sonrasına gelince, bil
ki A llah dünyayı kendi dilediği hedef için var etmiş ve ona pek kısa bir ömür
verm iştir. Bu bakımdan hayatın başlangıcı ve sonu arasında günün bir anı
kadar b ir zaman vardır. Sonrasında hem dünya, hem de üzerindekilerin yok
olmasını takdir etmiş ve: “O'nun zâtından başka her şey yok olacaktır.
Hüküm O'nundur ve siz ancak O'na döndürüleceksiniz.”1
buyurmuştur. Dünya, insanlardan, insanlar da dünyadan ayrılana kadar
insanların Allah iradesi dışında herhangi bir gücünden bahsedilemez. A llah,
Kitab ’ın ı ve elçilerini bu yüzden göndermiştir. Kitab’ında insanları âhiret
günü konusunda uyarmış, örnekler vermiş, buyruklarını bildirm iş ve dinî
hüküm lerini belirtm iştir. H elal olan şeyleri helal, haram olan şeyleri haram
kılm ıştır. En güzel kıssaları anlatmış, öncekilerin ve sonrakilerin tümü için
tek bir dini uygun görmüş, gönderdiği kitaplar arasında fark gözetmemiştir.
Gönderdiği hiçbir peygamber, diğer bir peygambere ters düşmemiş, hiç
kimseye zorlanacağı bir sorum luluk yüklem em iştir. H iç kimsenin
mutluluğunu başka bir kim senin mutsuzluğu üzerine de bina etmemiştir.

E y Ömer! Bugün sen de Âdemoğullarından herhangi b iri gibisin.

Yiyecek, içecek ve giyecek olarak normal bir insana yeten şey, senin için de
yeterli olacaktır. Bundan fazlasını ise her türlü nimet için kendisine şükürde
bulunduğun A llah’ın yolunda kullanıp infak et. Ağır bir görevin başına
getirildin ve bu konuda üstünde A llah’tan başka kimse bulunmamaktadır.
A llah, seni insanlarla baş başa bırakm ıştır. Bu işte kendinin ve ailenin
kazançlı çıkm ası, kaybedenlerden olmaması elinden geliyorsa gücün
yettiğince yap. A llah’a dayanmayan hiçbir gücün de olamayacağını bil.
Senden öncekilerden, bildikleriyle amel eden birçok kişi gelip geçmiştir.

1Kasas Sur. 88
 Ömer b. Abdilazîz 161

Bunlar hak olan şeyleri ifa etmeyip yok saymışlar, batıl olan birçok şeyi de
ikame etm işlerdir. Öyle ki bu yolda birçok kişi bu zihniyetin sünnet
olduğunu zannederek yetişmiş ve aynı zanla ölüp gitm iştir. H alka karşı
saadet kapılarını kapatmış ve musibet kapılarını açm ışlardır. Sen de halka
karşı saadet kapılarını açmak istersen, bil ki açtığın her saadet kapısıyla bir
musibet kapısı kapanacaktır.

“Bunun yapacağı işi yapabilecek başka kimse yok!” diyerek sakın bir
valiyi azletmekten geri durma. Şayet b irin i A llah rızası için azleder veya
göreve getirirsen, bil ki Allah da sana böylesi görevleri ifa edebilecek
kimseleri çıkaracaktır. Bu konuda sadece A llah’tan yardım dile! Z ira A llah,
niyetlere göre yardımlarda bulunur. Kulun niyeti tam olursa Allah da
yardım ını tam olarak gönderir. N iyeti eksik olursa da eksikliği oranınca
Allah yardım ını az tutar. Elinden geldiği kadarıyla kıyamet gününde
A llah’ın huzuruna kimseye haksızlık etmeden çıkmaya çalış. Senden önceki
yöneticilerin gelip sana tâbi olanların azlığından dolayı sana gıpta ile
bakmaları için, onlara tâbi olanların çokluğundan dolayı da senin onlara
gıpta ile bakman için elinden geleni yap! B il ki A llah ’a dayanmayan hiçbir
güç olamaz. O nlar k i kaçıp durdukları ölümün acısını en ağır bir şekilde
çekmişlerdir. Doym ak bilmeyen mideleri delinip parçalanm ıştır. B in bir
türlü zevki onlara tattıran gözleri yerinden çıkm ıştır. Dünyada iken türlü
döşek ve yastıklar üzerine koydukları boyunları, yastıksız bir şekilde toprağa
karışıp gitm iştir. A rtık onlar toprak yığınlarının altında birer leşten
ibarettirler. Yoksul olan b irinin yanında gömülmüş olsalar, o bile
kokularından dolayı yerinde duramaz. Oysa hayatta iken israfa kaçarak ve
hakları olan şeyi aşarak ne çok kokular sürünmüşlerdi. B il k i A llah’tan
geldik ve yine O ’na döneceğiz. Üzerinde ümmetin ne ağır ve ne çetin
sorunlarının yüklendiğini bilsen! Irak ahalisini gönlünde, kendisine hep
muhtaç olduğun ve onsuz yapamadığın kişilerin konumunda tut. Zira
kendilerine nice zalim kişiler vali olmuştur. Bu valiler onların m allarını
aralarında paylaşmış ve kanlarını da boş yere akıtm ışlardır. Vah olarak
atayacakların kişileri uyar da sakın vergi m allarını şahsi mallarına
katmasınlar, asabiyete dayanarak hükmetmesinler, işlerinde zorbalığa
başvurmasınlar, M üslüm anlarla yaptıkları ticarette hileye başvurmasınlar ve
162 Omerb. Abdilazîz

Kaksız yere cana kıym asınlar‫ ؛‬B ir biisen bunları yapmak ne kadar ağır bir
suçtur! B il ki bunlardan birini yapmaya yeltensen kıyamet günü huzura
aşağılanmış ve zelil bir şekilde ^karılacaksın! Ancak dediklerim i yaparsan
sırtındaki yük hafifleyecek, gördüklerin ve işittiklerinden yana rahat
olacaksın.

M ektubunda benden sana, Ömer b. el-Hattâb’ın m ektuplarını,

M üslümanlara ve zimmet ahalisine karşı davramş ve hüküm lerini içeren
yazıları göndermemi istemişsin. B il ki Öm er, senin içinde bulunduğun bu
ortamdan daha farklı bir ortamda halifeliği icra etm iştir. O nun gibi
davranman halinde de A llah’ın katında ondan daha iyi bir konumda
olacağını umuyorum. Salih kul olan H z. Şuayb’ın da dediği gibi: “Ey
kavmim! Eğer benim, Rabbim tarafından (verilmiş) apaçık bir
delilim varsa ve ‫ ه‬bana, tarafından güzel bir rızık vermişse buna ne
dersiniz? Size yasak ettiğim şeylerin aksini yaparak size aykırı
davranmak istemiyorum. Ben sadece gücümün yettiği kadar ıslah
etmek istiyorum. Fakat başarmam, ancak Allah'ın yardımı iledir.
Yalnız O'na dayandım ve yalnız O'na döneceğim.”1 Bâki selam.

‫ ئ ا ك م بن‬،‫ ثن ا م ح م د بن إش حا ئ‬،‫تل ه‬
‫ ] حدق ا أبو حا م د بن ج‬٢٨ ٦ /®[ -) ٧ ٣٥٢ (

:‫ قا د‬،‫ عن ذاؤئ بن نث ما ن‬C‫ ثما ممح ئ د بن طل حه‬،‫ ثن ا أبي‬،‫م خ ث د بن ا ل ح ش ا ل أت د ي‬

‫ " بن م ال م ال مب ن‬: ‫ اثفوثة‬، ‫ه د اخلم يد ض ا م‬

‫ي ع ي ئ مح د ا لخنين إ ر م‬

، ‫ت الم غثلث‬، ‫بد ا و م‬

‫بد بن ع م‬
‫تمر اننؤبجذ إ ر عبمد ا ملخ‬
‫م ذ عبمد الله عتز أ‬. ‫او ج م‬
٤%: ‫ ون أ ن د ن ي ؤ قزم قت أصا ;يز‬:‫ أى بمن‬،‫فؤ‬ ‫ه ز ال‬ ‫ال‬ ‫ل خد؛قف \ش الب ي‬ ‫فإ ر‬
‫ وأن قو_ام الئ؛ني ال* دال‬،‫ال ث وؤ‬1‫■عليه م ع م‬ ‫بسه‬
‫ ونت ن■ ح‬، ‫حكام اش‬-‫وشده و ج و ر في أ‬

‫ إلثت ال محبي ن م ن‬، 4‫ءة الل‬-‫أن ث ز ث ي لط ا‬ ‫ ئيد يكوثن قيء أ هأ |ث ك م ن‬، 0 ‫وا إل حت ا‬

‫ ز م‬،‫ ز ال ئ ا <ا غش خت'ي‬، ‫ ز ال ت غم د خنا?ا ع د ء م‬، ‫ب ي ز‬

‫ن ه أ م‬
‫ إلئمء و ملن أن ح‬،

" ‫ئذ ؤمحث ض دأل ل ؛ ا و ال ي ال ه‬

Dâvud b. Süleyman der k i: Ömer b. Abdilazîz, Küfe valisi Abdulham îd’e

şöyle bir mektup yazdı: “B is^ ll^ irrah m ân irrah îm . A llah’ın kulu ve

1HûdSur. 88
 Ömer b. Abdilazîz 163

m üm inlerin em iri Ömer’den, Abdulhamîd b. Abdirrahm an’a! A llah’ın

selamı üzerine olsun. Senden yana kendisinden başka ilah olmayan A llah’a
hamd ederim. Sonrasına gelince, Küfe ahalisi çeşitli sıkıntılara ve belalara
maruz kalmış bir ahalidir. A llah’ın hüküm leri konusunda zulme, başlarına
atanan kötü yöneticiler tarafından kötü uygulamalara maruz kalm ışlardır.
B il ki din, adalet ve iy ilik üzerinde ayakta durur. En büyük derdin benliğini
Allah’a itaat yolunda tutm ak olsun. B il k i günahın azı çoğu olmaz.
Tarlalarını işlemeni, mamur yerleri harab olmaya terk etmemeni, bir yerleri
harap etme pahasına da başka yerleri mamur kılm am anı emrediyorum.
Allah’ın beni hilafet işinde görevlendirmesi gibi ben de seni bu işlerle
görevlendiriyorum.”

‫ ثن ا ت عدان شر‬، ‫ ثن ا م ح م د بن إ ن خ اق‬،‫ثل ه‬

‫ث و حا مد بن ج‬
‫ ] حدق ا أ‬٢٨ ٦ /®[ -) ٧٣٥٣ (

‫ أن غنن بن عئد العزيز حهإ ب‬،‫ ثن ا ر ج ئ‬، ‫ ثن ا عثد الثه بن بكر بن حبي ب‬، ‫تحر ال ن ف ل ؤ‬

öjj ،‫ ولم د؛ ركوا ن ذ ى‬،‫ عظ‬١^ ^ ‫ و م إل‬،‫ الث\رس‬1‫ " ايه‬: 3 ‫ مما‬،‫مزة‬،‫ ن م ن غث‬، ‫ثا‬
‫ال‬

‫ زقت حا ب ؤلح ب ز م ن ح ز غ م ن‬، ‫ والمصل ب؛ئك م‬،‫فتخز‬ ‫ل ل حك م‬ ‫معادا ينزلط اللت مه ه‬ ‫محم‬

‫أال‬ ،‫ه ا ال ث ن ا زا ت وا الرمس‬-‫ و حرم ا ل جنه ا لخي موب‬، ‫و 'قؤؤ‬ ‫ر ح مة الله الي وسع ت‬

‫ و ح ؤمحا‬،‫ وه ل ال بكثير‬،‫ب ا ق‬
‫ زبا غ ثافدا ب‬،‫قت؛ لم ن ح ذ ر الله وحامحت‬ 0 ‫زاظئ وا أثأ األما‬
‫دون "كدنكم حش رد‬1‫الث‬ ‫نثتحلمها‬،‫ و‬،‫ئ ال ب الهاإكهق‬،‫ أوال ثدرون أدكم في أ‬، 0 ‫بأما‬

'٠ ‫لواربن‬
‫م ام‬ ‫إر‬
Abdullah b. Bekr b. Habib, b ir adamdan b ildiriyor: Ömer b. Abdilazîz,
Hanâsır’da insanlara bir hutbe verip şöyle dedi: “E y insanlar! Sizler boşu
boşuna yaratılm adınız ve başıboş bırakılm adınız. Sizin için A llah’ın inip
aranızda hükmedeceği ve aranızdaki hakları hak sahibine vereceği bir yer
vardır. A llah’ın rahmetinden çıkan ve genişliği yerle gök arası kadar olan
cennetten mahrum olan hüsrana uğrayıp zarar etm iştir. B ilin ‫ نكل‬A llah’tan
sakınan, korkan, ebedi olan şey karşılığı faniyi, çok şey karşılığı azı ve
emniyet karşılığı korkuyu satanlar güvende olacaktır. Elinizdeki m alları
ölenlerden aldığınızı, sizden sonra da kalanların eline geçeceğini görmüyor
musunuz? Bu, A llah’ın huzuruna varıncaya kadar böyle devam edecektir.”
‫‪164‬‬ ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬

‫( ‪ ] ٢٨٧ /®[ “) ٧ ٣ ٠ ٤‬حدثن ا أ ي‪ ،‬ثن ا أخنت بن م ح مد ين ع من‪ ،‬ثن ا أث و بكر بن عبيد‪،‬‬

‫ث م ر ئن عتد‬
‫ف ر بن ث ا زوذ‪ ،‬ض ال ئ ئ ل ئن يون س ‪ ،‬قادت قات ز‪-‬بت ل‬
‫ت ا ت ل م ه‪ ،‬ثن ا ج ع‬
‫ث‬

‫ث ح ت؟ قات‪ " :‬أص ي خ ت بطيئ ا بطين ا مث ل وظ فى انحط ايا ‪،‬‬

‫الع زيز‪ :‬يا أبين الم ؤم نين‪ ،‬ي ث أص‬

‫ع ش ء ر ال د ا لأ؛ا إل "‬

‫‪: “ Ömer b. Abdilazîz eliyle karnına vurup şöyle‬نط ‪Süfyân es-Sevrî der‬‬
‫‪dedi: “Karnım , A llah ’a ibadet konusunda çok tembel ve günah ve hatayla‬‬
‫‪kirlenm iştir. Am elleri onlara benzemediği halde A llah’tan iyilerle aynı‬‬
‫” ‪mertebede olmayı temenni eder.‬‬

‫م ح م د بن عل ى‪ ،‬ثن ا م ح م د بن ا ل ح ش بن قيق‪ ،‬ثن ا‬ ‫حدثت ا‬ ‫( ‪] ٢٨٧ /©[ -) ٧ ٣ ٥ ٠‬‬

‫م ح م د بن أبى الم ;قآ‪ ،‬ثن ا بشن بن حث ان ال ه د ئ‪ ،‬ثن ا ال تؤر ي‪ ،‬ه ا ‪ : 3‬محرت ع من بن عئد‬

‫ي ر بيده غشبعلته‪ ،‬م ه ا لأ‪٠٠ :‬بعل ي بطيء عن عي ادة ربه‪ ،‬ئثل ؤ ثبالدن وب وا ن ئايا ‪،‬‬
‫خل ر‬
‫ا‬

‫ق ش غلى ال م تثا ر د ا لآوي بخ ال ف أ نما ه أ "‬

‫‪Süfyân es-Sevrî der k i: Öm er b. Abdilazîz eliyle karnına dokundu ve:‬‬

‫‪“Karnım Rabbine ibadette pek yavaştır. Günah ve hatalara bulanm ıştır.‬‬
‫‪İyilerin am ellerini yapmamasına rağmen de A llah’tan onların konum larını‬‬
‫‪beklemektedir” dedi.‬‬

‫حدثن ا أيي‪ ،‬ثن ا ^‪ ^ ١‬بن م ح م د بن ا لخثن‪ ،‬ثن ا ئئ؛ان بن‬ ‫( ‪[ ") ٧ ٣ ٠٦‬؛‪] ٢٨٧ /،‬‬

‫اتزيزت ‪ ٠٠‬إثث ا حلمتم‬

‫وكنع‪ ،‬ثن ا ابن محث؛‪ ،‬عن ع م رو بن دين ا ر‪ ،‬مات؛ قا د ع م ر بن عبد ح‬

‫م ما ‪ .‬خامحا أ ث و ث خ ث د ت ق خو ن‪ ،‬ى أ خ ط ئ ت غ م‬ ‫مب م ‪ ،‬و أ ك م ققإون ي ذ ذ م ؛ ز‬

‫بن ت ع ي د‪ ،‬ثن ا أ خت ن بن م د ة‪ ،‬ثعا غ م ان بن عس ه‪ ،‬ه ا د‪ :‬ه ا ‪ )3‬ع م بغتة‪ ،‬ولم ثذ ر اثن‬

‫ديثا ر ‪11‬‬
‫‪1‬ةكلنسمل ‪: “ B ir yurttan başka bir yurda‬ظ ‪Ömer b. Abdilazîz der‬‬
‫” ‪edeceksiniz, ama ebedi yaşamak için yaratıldınız .‬‬

‫( ‪ ] ٢٨٧ /®[ ") ٧٣٥٧‬خ ا؛ثن ا محم د بن أ خ ن ذ بن محم د ‪ ،‬ثن ا أيي‪ ،‬ثن ا عتد الله بن‬

‫م ح م د بن نئ؛ا ذ ‪ ،‬ثن ا أب و م ح م د ائؤار‪ ،‬تحا ا نمتئ ب بن واض ح ‪ ،‬ص م ح م د بن ال ول د ‪،‬‬

‫ب وت‪ :‬الله م زؤ ض‬
‫قا د‪ :‬ص غنن بق عتد ا لخرير بز ج ل وفي يدم م ح اه ه ت به ا ‪ ،‬ءووئ م‬
 ‫‪Omerb. Abdilazîz‬‬ ‫‪165‬‬

‫م ن اخل وي ا لع ن‪ ،‬ئن ا د إل ه ع من‪ ،‬مما ل‪ " :‬بئ س ال حاطب أ ث ‪ ،‬أ ال أ لم ت اخلص‪1‬م‪،‬‬

‫زأ غ ئ ئ ث إ أ ى ' ا و ا لأءء؟ "‬

‫‪: Ömer b. Abdilazîz, elindeki çakıl taşıyla‬لكل ‪Muhammed b. el-Velîd der‬‬

‫‪oynayan ve: “Allahım ! Beni cennet hurileriyle evlendir” diyen bir adamla‬‬
‫‪karşılaşınca yanına gitti ve: “Ne kötü bir damat adayısın! Neden elindeki taşı‬‬
‫‪atıp A llah’a samimi bir şekilde dua etmiyorsun?” dedi,‬‬

‫( ‪ -) ٧٣٥٨‬ل ‪ ] ٢٨٨/ ٥‬حدثن ا م ح مد بن أ ح م د ‪ ،‬أقأئا أبى‪ ،‬ثن ا عتذ ال ثؤ‪ ،‬ثن ا م خ م ذ ن‬

‫عمن بن على ا ال م حا ر ي‪ ،‬حدثت ا شتابق‪ C‬عن ح ا ر جه ئن م صع ب ‪ ،‬عن م خ ث د ثن غن رو‪،‬‬

‫عن عم ر بن عبد العزيز‪ ،‬قا د ‪ ٠' :‬التم غ الق ل ب إ ال نا ح ر غ م ن \(‪ a‬ل ب ‪٠٠‬‬

‫‪Ömer b. Abdilazîz şöyle der: “Kalbe, kalpten çıkan şey dışında hiçbir‬‬
‫” ‪şeyin faydası olmaz.‬‬

‫ت ا أيي ‪ ،‬ثن ا عتد الل ه‪ ،‬حدثني بشن س‬

‫( ‪ ] ٢ ٨ ٨ ٢ -) ٧ ٣٥٩‬خ ا؛ثن ا م ح مد بن أ ح م د ‪ ،‬ث‬

‫ن ن ش ذ ‪ ،‬ا م ح وا‬
‫محا ذ‪ ،‬ص شيخ م ذ ب ي م ‪ ،‬قات‪ :‬قات غ م ئ غم العزيز‪ " :‬يا ت غ م ا م‬

‫ث ت آ ن ه ز أ ج م عين ع م‪١^ ^ 1‬‬ ‫طؤ ءممت اأه ثا خ خ أ ‪ ،‬قا ‪ ^ ١ 3‬ثث اأى‪:‬ؤق ززئلف‬ ‫أن عند‬

‫‪Ömer b. Abdilazîz der k i: “E y yaptıklarını gizli tutanlar! B ilin ki Allah‬‬

‫‪katında her şeyi açığa çıkaran bir sorgu vardır. Z ira A llah: «Rabbin hakkı‬‬
‫‪için, mutlaka onların‬‬ ‫‪hepsini‬‬ ‫‪yaptıklarından‬‬ ‫‪dolayı‬‬ ‫‪sorguya‬‬
‫”‪çekeceğiz»1 b uyıırur.‬‬

‫ف ر ‪،‬ث ا عئد الله بن أ خ ن ذ بن خ م ‪ ،‬ح دب ي‬

‫( ‪[ -) ٧ ٣ ٦ ٠‬م‪ ] ٢٨٨ /‬حدثن ا أ ح م د بن ج ع‬

‫حج‬ ‫ت ا عئد ‪ ^ ^ ^ ١‬بن عتد الوه ا ب‪ ،‬محاض م نة‪ ،‬حدثني عتد الله بن فؤد ب‪ ،‬ه ا د‪:‬‬
‫أيي‪ ،‬ث‬

‫ت مان إ ر ا ط ايفب‪ ،‬قأ صابة رعد وبرق ‪ ،‬ف ئ‬

‫نلبمان ومعه ع م بن عتد الع زيز‪ ،‬نح ر غ نل‬

‫نلبما ن‪ ،‬ق ات لغ من‪ :‬أ ال ثن ى‪ ،‬ن ا ث ذا يا أب ا خف ص ؟ قا ل‪ " :‬فذا عغذ نزون‪ ،‬ر ح م ته‪،‬‬

‫دكتفن ل ؤ "ىن عندت رون؛ غ م ت ه‪ .،‬خ ا؛ثن ا أ ح مد بن نغفي‪ ،‬ظ عتد ‪ ^ ١‬بن أ خ ن ذ ‪ ،‬ظ أبو‬

‫ئذ وث ح وه‬ ‫ي ب ‪ ،‬ثن ا أثو بكر بن غؤا>م ‪ ،‬حدقتي‬

‫و‬

‫‪1Hier Sur. 92-93‬‬

166 Omerb. Abdilazîz

Abdullah b. Şevzeb bildiriyor: Süleymân, yanında Ömer b. Abdilazîz ile

hac etti. Süleymân, T â ife gitmek için yola çıktığında şimşekler ve
yıldırım lar çakmaya başlayınca korktu ve Öm er’e: “Bunun ne olduğunu
görüyor musun, ey Eb î Hafs!” diye sordu. Ömer: “Bu, A llah’ın rahm etinin
ineceği zaman böyle çakar. Ya belamn ineceği zaman nasıl olurdu?” dedi.

‫ ثن ا إبراهي م بن‬،‫ب اس بن محس ة‬

‫ ثن ا أثو الع‬، ^ £١^ ‫ ] حدبن ا ت خ ث د بن‬٢٨٨ /®[ -) ٧ ٣ ٦ ١ (

‫ه د ا ش و مخ‬
‫ت ثئث ا ع م بن م‬
3 ‫ ظ‬،‫ط ي‬ ‫ غذ‬،‫ ح د ش أيي‬، ‫هش ام بن ث خ ى بن ث ش‬
‫ع م وه و‬ ‫ فئفل ز إ ر‬، ‫ مم ز ع منه نلبمان‬،‫ت مان بمما ت إد بزقت ؤأرغذت رعدا شديدا‬
‫نل‬

‫ هذه‬،‫ يا أبين الم ؤمنين‬٠' :‫ يا ع مأثصحلثم ؤأ ث سم غ ن ا ثئن غ ؟ ه الأ‬:‫ ممالأ‬،‫تهنخلف‬

" ‫ص ل ز خاءك غذي؟‬ ،‫مب ط الثؤ أهزعئلث‬

ibrâhîm b. Hişâm b. Yahyâ b. Yahyâ, babasından, o da dedesinden

bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz, Arafat’ta Süleymân ile birliğeyken gök
şiddetli bir şekilde gürledi. Süleymân bu gürültüden korktu ve Öm er’e
baktı. Ancak Ömer gülüyordu. O na: “E y Ömer! Bu sesi işitmene rağmen
gülüyor musun?” deyince, Öm er: “E y m üm inlerin emiri! A llah’ın
rahm etinin habercisi olan bu gürültüden korkuyorsan azabının gelmesi
durumunda ne yapacaksın?” karşılığını verdi.

‫ت م بن‬
‫ ثن ا ح ا‬، ‫ ثن ا ئ ح م ذ بن إت ح ا د‬،‫بل ه‬
‫ ] حدثت ا أ ب و خ ا ب ز بن ج‬٢٨٨ /®[ -) ٧ ٣ ٦٢ (

‫ ”كان ع م بن عتد العزيز واهما م غ‬:‫ ه ات‬،‫ ثن ا صان بن راشد‬،‫ ثن ا حال د س خذاش‬،‫الل ت ث‬

‫ ء وضغ ئأئ مان صدره عأى ممدم ا و خ ز‬،‫ هزعدت رعدة م ن رعد به ا م ه‬، ‫ت مانب حرية‬
‫نل‬

‫ محكتفث ثؤ جا ء ت‬،‫ هذه ج ا ء ت بز ح م ة‬، ‫ يا أبين ائئبيي؛ ئ‬٠٠ :‫ ق ا د له ع م‬، ‫ؤ ج ز غ مله ا‬

" :‫ت غنن‬1‫ مم‬، ‫ت ظ م حن اص ن‬

‫قا د‬ ،‫محي‬ ‫ و ر‬٤١^ < • ‫ ثأ‬: ‫ب ش ة ؟ " قات‬

‫ اثث الف الله به م‬:‫ت ئلبما ن‬‫ مما د ل‬، " ‫ش ئ‬

‫ح ص ماوك يا أبين الم ؤم‬

Affân b. Râşid der k i: Ömer b. Abdilazîz, Arafat’ta Süleymân ile

birlikteyken gök Tihâm e’nin gürlemeleri gibi gürlemeye başladı. Süleymân
gürlemenin korkusu içinde göğsünü bineğinin sırtına yapıştırdı. Ömer de
ona: “E y m üm inlerin emiri! Rahmet getiren bu ses karşısında böyle isen öfke
getirmesi durumunda ne yapacaksın?” dedi. Sonra Süleymân insanlara
doğru baktı ve: “Ne kadar da çok insan var” dedi. Ömer: “E y m üm inlerin
 ‫‪Omerb. Abdilazîz‬‬ ‫‪167‬‬

‫‪emiri! Bunlar (kıyamette) senin hasmın olacaklardır” deyince, Süleymân:‬‬

‫‪“Allah seni de onların başına getirsin!” karşılığını verdi.‬‬

‫م د الله ئ أ خن ذ بن خ م ‪ ،‬ى‬
‫( ‪ ] ٢٨٩ /©[ -) ٧٣٦٣‬خدك أثو بكر ئتالل ه ‪ ،‬ثثا ه‬

‫شقي ات بن وكنع‪ ،‬ثن ا ابن محثة‪ ،‬عن ع م ر بن در‪ ،‬ئادت قات ن ق لغ م ر بن عبد العزيزل غ م‬

‫ئ‬ ‫ج ئ ن ج ع م ذ ج ارة ن ي ن انتا لي أزاق ثقئ ا؟ قاد‪ ٠٠ :‬د ث د ن ا م حم ذ ه ث ئ تي ق ‪ ،‬فن‬

‫تب‬‫رين أن أو دي!قه حمة غئز "‪15‬‬ ‫‪ .‬أخت في فزق ! الرض و م ه | ال زأال‬ ‫أثؤ ن ح م د‬

‫يإ ئ ف ؤ ‪ ،‬و ال < ك ة ن ي "‬

‫‪Ömer b. Zer anlatıyor: Ömer b. Abdilazîz’in bir azatlısı, Süleymân’ın‬‬

‫”?‪cenazesinden döndüğü zaman, Ömer’e: “üzgün olduğunu görüyorum‬‬
‫‪deyince, Öm er: “Benim bulunduğum duruma insan üzülür. Yeryüzünün‬‬
‫‪doğusunda‬‬ ‫‪olsun‬‬ ‫‪batısında‬‬ ‫‪olsun‬‬ ‫‪Muhammed‬‬ ‫‪(sallallahu‬‬ ‫‪aleyhi‬‬ ‫)‪vesellem‬‬

‫‪ herkese, isteği konusunda bana yazmadan ve benden‬س‪ 1‬ه ‪ümmetinden‬‬

‫”‪istemeden hakkını vermek istiyorum .‬‬

‫محا المص ل شر‬ ‫حل‬

‫( ‪ ] ٢٨٩ /®[ -) ٧ ٣ ٦ ٤‬حدت ا أبو ب كر بنتالل ه ‪ ،‬ثن ا عتد الثؤ ب نأ نذ‪،‬‬

‫ثا اشنث بن عتبي‪ ،‬قا د‪ :‬د ح ك غ ر عن ز بن‬

‫س د بن أ ي ن ‪ ،‬ق‬ ‫س و ت‪ ،‬كا ا لخشن بن‬

‫عبد العزيز‪ ٠٠ ،‬ءرأيته ج ابت ا ب ك ذ ا فد ئ ث ت ركتقه‪ ،‬ووضع يديه علته ما ‪ ،‬زنقة عأى‬

‫ث م حه ‪' ،‬كأن عك بث هذه أيؤ "‬

‫‪Nadr b. Arabî der k i: Öm er b. Abdilaziz’in yanına girdim ve dizlerini‬‬

‫‪dikerek ellerini üzerine koyup oturmuş bir şekilde gördüm. Çenesini de‬‬
‫‪dizlerine dayamıştı ve sanki ümmetin bütün üzüntüsü üzerindeydi.‬‬

‫ون ا'ث‪ ،‬ثن ا إن ما عيد بن ائ ح اى‬ ‫( ‪ ] ٢٨ ٩ /®[ “) ٧ ٣٦٥‬حدت ا ا لخثن بن م ح م د بن‬

‫ظ در ئ زند‪ ،‬ص ءي ر تن م ح دة‪ ،‬ئت ‪ :‬أؤت ظ أنكز‬ ‫ب‪1‬ن ئ < ب ‪ ،‬ه‬

‫امحا'ءيى ‪ ،‬ه نأ م‬

‫ث رد *ىن يتم ى ل‪ 1‬ح آما ء يمعدون عثه إدا‬

‫فأش ب‬ ‫ف؛ني أثت ح ز خ غي‬
‫من ع م ر بن عبد ا ي‬

‫ح ر ج وا إ ر ا ل جن ا زة‪ ،‬قألم ي ثث‪ ،‬هصزبه برجله ثم أ محع ذ على ا لأرض‪ ،‬قال وا‪ :‬ن ا ثذا؟ ن جا ء‬

‫ت ئ ‪ ،‬اشتدت يي ا ل حا جه ؤانتهت بى الئ اقئ‪ ،‬والله‬

‫ز جل ق ام ص يديه‪ ،‬محا د ‪ :‬يا أميز الموم‬

‫يدم هضي ب ئ د ؛ ث كأ علتهبسس‪1‬زه‪ ،‬مما‪ '٠ :، 3‬أعد ظ‬ ‫عن مم‪1‬م ى ق ا؛ا ي ن ثدي ث‪ ،‬وفى‬
‫ائث ا ئ‪ ،‬زالثة‬ ‫يي‬ ‫ئئث ‪ ، '٠‬ئأغ اذ عل يه‪ ،‬قات؛ يا أبين الم ؤم نين‪ ،‬اغتد ت ي ا ل ح ا ج ة‪ ،‬وانتهت‬
168 Ömer b. Abdilazîz

‫' ظ‬٠ : ‫ ت‬، ‫ قم‬، ‫ نك ى حش جرت دموعه عأى محتي ب‬،‫ت ايللف عن ممامي فذا بتن يديلف‬

‫ثاللث حمشزه‬
‫ ^ للف ولع‬٠^ ١ ‫ ه إن‬٠٠ :‫ قاد‬،‫ب الئه أؤ ال ؤ ي‬
‫ حنشه أئا وامرأتي و‬:‫عثاللث؟ " قات‬

‫ر‬ ‫به ا ح‬ ‫ قلع‬،‫ب الث مائة ص ن ال اش‬

‫ و‬، ‫ ما ق م من ن م‬، ‫بمي ما إل‬ ‫ ؤئأ وثلث‬،‫جدبانر‬
" ‫ثخ ر غ عط اؤك‬

 m ir b. Ubeyde anlatıyor: “ Ömer b. Abdilazîz ile ilg ili garip karşıladığım

ilk olay şudur: B ir cenazeyi teşyi için çıkarken halifelerin cenazeye çıktıkları
zaman oturmaları için serilen çizgili kumaşlar getirildi ve kendisi için serildi.
Ömer b. Abdilazîz bunları ayaklarıyla iterek yere oturdu. O radakiler: “Bu
nedir?” diye sorunca bir adam gelip Ömer b. Abdilazîz’in önünde durup:
“E y m üm inlerin em iri‫ ؛‬ihtiyacım çoğaldı ve artık yokluğa dayanacak gücüm
kalmadı. Allah kıyamet günü benim durumumun hesabını sana soracak”
dedi ve ağladı. Adam ın elinde de yaşlılığından dolayı yaslandığı bir sopası
vardı. Ömer b. Abdilazîz: “Bana söylediklerini tekrar et” deyince adam
tekrar: “E y m üm inlerin emiri! ihtiyacım çoğaldı ve artık yokluğa dayanacak
gücüm kalm adı. A llah kıyam et günü benim durumumun hesabını sana
soracak” dedi ve o kadar ağladı k i gözyaşları sopaya damladı, ibn Abdilazîz:
“Çocukların kaç tanedir?” diye sorunca adam: “Beş İrişiyiz. Ben, hanım ım ve
üç çocuk” karşılığını verdi. Ömer b. Abdilazîz: “Sana ve çocuklarına on
dinar maaş bağlıyor ve sana da beş yüz dinar veriyoruz. Bunun ik i yüzü
benim malımdan, üç yüz dinar ise Be)rtülmaldendir. Bunları maaşın çıkana
kadar kullanırsın” dedi.

‫ ثن ا‬،‫ئ ا مم حم د بن ائح ت ن بن قيئ‬

‫ ث‬، ‫حدثن ا م ح ئ د بن إئزاي ج‬ ] ٢ ٨ ٧ ٥ [ -) ٧ ٣ ٦٦ (

‫ قلغة أنث عم د‬،‫ انث غئ د ع م س د‬:‫ قاد‬،‫ ص ج و ة‬، ‫ثا خال د ئ ي ن‬

‫ ق‬،‫ه ا ن‬ ‫صى ئ‬

‫ " خنثلث ئص خ ؤ‬:‫ ق ات‬، ‫ قأ أ ف د ق إ ال م ال‬:‫ ق ات‬، ‫ثاةي م م نإ ق ؤ‬

‫ لآ‬،‫مب ي ا ج ق ز و‬

" ‫ض م‬ ‫ث‬/ ‫قآ م‬

C a’vene bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz b irini vali olarak görevlendirdi.

Ancak daha önce Haccâc için çalıştığı haberini alınca onu azletti. Adam
gelip mazeretler sunmaya ve: “Ben onun için çok az bir zaman çalıştım ”
demeye başladı. Ömer de: “B ir gün (veya yarım gün) dahi olsa kötü biriyle
dost ‫ آ!ل؛ ط ه‬azledilmen için yeterlidir” karşılığını verdi.
 ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬ ‫‪169‬‬

‫( ‪ ] ٢ ٨ ٩ ٢ -) ٧٣٦٧‬خدكا عئد الله ن م خ ث د ‪ ،‬ك عتد الله ئ م خ ث د بن ز ي ا ‪\â ،‬‬

‫ثا عئد الئؤ ن ع ا ل ب ‪ ،‬قا د‪ :‬ش م عت أبا ■عاص م‬
‫شل ته ث ذ سبي ب ‪ ،‬قا ت ه د سر ع ا ص م ‪ ،‬ق‬

‫م ائ؛ب ائني‪ ،‬م ود‪ :‬حط ب ع م ر بن عبد المتزين‪ ،‬ق ا د‪ ٠٠ :‬أثاب ع د‪ ،‬ق ان "محم موينينب ا ال خ رة‪،‬‬

‫ثأنت م خن ق ى‪ ،‬نإن كت م م كدبت ن به اثمأن م هل م "‬

‫‪: Ömer b. Abdilazîz bir hutbe verip: “Derim‬لكا ‪Ebû Âsim el-Abbâdânî d e r‬‬
‫‪k i, eğer âhirete inanıyorsanız (bu yaptıklarınızla) akılsızsınız demektir. Eğer‬‬
‫‪âhirete inanmıyorsanız da (bu yaptıklarınızla) helak oldunuz demektir” dedi,‬‬

‫ت ا ج ئ م ئذ عتد الله بن الصثا ح ‪،‬‬

‫( ‪ -) ٧٣٦٨‬له ‪/‬م ‪ ] ٢٩‬حدبن ا عتد الله بن ثء ح مد؛ا ث‬

‫م‬ ‫إل ;‬ ‫^‪ ٠‬قات‪ :‬ق ات غ ص بت غئد الع زيز‪ " :‬س‬ ‫م ‪ ،‬تثأ ضتت‪ ، 8‬ثثا ن فا ذ ‪١‬‬ ‫كا أبو‬

‫ممئ ذ ‪ /‬ب 'م‬ ‫ء‬ ‫ئ‬ ‫س‬ ‫أة‬

‫‪Ömer b. Abdilazîz der k i: “Konuşm asının da amelinden olduğunu‬‬

‫”‪bilemeyen kişinin günahları çok olur.‬‬

‫تا‬
‫( ‪ ] ٢ ٩ ٠ /®[ ")٧ ٣ ٦٩‬خ ا؛ثن ا ن ق مان بن ا ح ت د ‪ ،‬تحا أ ح م د بني حيىث عل ب اشح و ي‪ ،‬ث‬

‫ب ه‪ ،‬قات‪ :‬ذل غني‬

‫ج‬ ‫ط ن ة‪ ،‬غذ ي قام ي غ م الله ين‬ ‫ال ؤ و ئ بكا ر‪ ،‬قا ث خ ث ذ ئ‬

‫ب ك له م من الدك‬
‫م‬ ‫ثامن غ ر م ا أردت من ا ل حى حش‬
‫بن عتد التزم‪ " :‬ما طاوعيى ال‬
‫ق ه"‬

‫‪Ömer b. Abdilazîz der k i: “Kendilerine ancak dünyalık olarak bir şeyler‬‬

‫”‪verdikten sonra insanlar, hak olan bir konuda bana itaat ediyorlar.‬‬

‫ت ا إ‪ ،‬ئيخ اف ين ^‪ ، ^ ١‬عن عتد‬

‫حدتما ثلثن ان ى أ ح م د‪ ،‬ث‬ ‫( ‪ -) ٧ ٣ ٧ ٠‬ل®‪] ٢ ٩ ٠ /‬‬

‫ال رراق‪ ،‬ص م غت ر‪ ،‬أن ع من بن عتد ا لخزي قالن‪ '٠ :‬قت أئنخ م ن ع ص م م ن الم ناع وا ل ع ص ب‬

‫نا ش "‬

‫‪Ömer b. Abdilazîz der k i: “ Münakaşadan, öfkeden ve hırstan uzak‬‬

‫”‪durabilen kişi kurtuluşa erer.‬‬

‫(‪ -)٧٣٧١‬ملم‪/‬مب \] خدكا ئلبما ذ بن أخنت‪ ،‬بغ ا إن خ ا ة‪ ،‬ص مه د اوراق‪ ،‬عذ‬

‫م ع مر ‪ ،‬فا د‪ :‬كت ب ع م ن ع د العزيز إلى عدي بن أرطأة ‪ " :‬أث ا بم د‪ ،‬ء إن ك ع ما للث‬

‫سند بن منئ ود عأى ع مان ”كان م ن انحطا ا إل ي ئ ص الل ه عثلف‪ ،‬وقد و أن ئئث ر به "‬
170 Omer b. Abdilazîz

M a’mer der k i: Öm er ‫ط‬. Abdilazîz, A diy b. Ertaa’ya şöyle bir mektup

yazdı: “Derim ‫لكل‬, Sa’d b. Mes’ûd’u Um ân valisi olarak ataman, A llah’ın hata
ve im tihan olarak sana takdir ettiği bir şeydir.”

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا محم د بن ي حش ا لمروري‬،‫ ] حدق ا عتد الثؤ بن محم د‬٢ ٩ ٠ /®[ “) ٧٣٧٢ (

،‫ أة عنز بن محي الثرين‬، ‫م‬ ‫ حديي محغثت بن‬،‫س ي‬

‫ ما وئخ بن ق‬،‫حال د بن خداش‬
‫ قكنت‬: 3 ‫ قا‬،‫م ي ن‬1‫ ر ى ال ن ن‬1‫ ر ى م ن أس‬1‫بهم أمت‬ ،£‫ ر ى الث و‬1‫يت ا ز ى ين أرت‬
‫أ ن ت نب ا‬

‫ ئ د خ ك ثزئا ظءدا‬: ‫ قا د‬،‫ص الؤوم < ي ق‬ ‫ فدخل ئ عي‬،‫إذا ذ خ ك غ ر تبلي الؤوم‬

‫ زن ا بدوي ن ا ح دث؟‬:‫ ن ا ثأ ن ا ل مل ك؟ هآ لأ‬:‫ ءمل ت‬،‫ئ ز جال س فى ا لأزض نك سا ح ز ئأ‬

:‫ قا ن‬، ‫ء ا ش‬ ‫ غنن ئذ‬:‫ ص؟ قات‬:‫ ئنث‬، ‫ت ا ث ا و ج د ال ئ ا ئ‬: ‫ ؤظ ذ ث ؟ قات‬:‫ئ ك‬

‫م صيتي عقه‬ ‫ب ي فتؤشبع د عس ث ى‬

‫ت أل ح س ب أثق ل ؤ ء ن أخت م‬£‫ ا ل رو‬٠^ ^ 3 ‫ب م د ا‬

‫ب ي ئ ا و ه ب أئأ ئبابه و زن ن‬
‫ ل غ ث أ ج‬:‫قات‬ P ،‫ب الزير‬ ‫الث الم" م ح ا ئ ز ع م ى مح‬

٠٠ ،‫ثم ث ن ي‬1‫ ءزءصه‬، ‫؛ل د يث ح ت هدمته‬ ‫ ول ك ن أمح ي ي مم ن‬، ‫ وثرهب وثح ثد‬1‫الدث‬

Muhammed b. M a’bed bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz, elinde bulunan

Bizans esirlerini, BizanslIların elinde bulunan Müslüman esirler karşılığında
değişim için göndermişti. Bizans ‫ ل أل^ ل لخط‬yanına girdiğim zaman
BizanslIların ileri gelen adamları da içeriye girdiklerinde ben çıkıyordum . B ir
defasında Bizans kralının yanma girdiğimde üzgün ve sıkın tılı bir şekilde
yerde oturduğunu gördüm. ”K ralın neyi var?” diye sorduğumda: “Ne
olduğunu bilm iyor musun?” karşılığım verdi. “Ne oldu ‫”?ظ‬ diye
sorduğumda: “Sâlih adam vefat etmiş” dedi. “Kim ?” diye sorduğumda da:
“Ömer b. Abdilazîz” karşılığını verdi.

Sonra Bizans ‫ ل لخط‬şöyle dedi: “İsa b. Meryem’den soma şayet b iri ölüleri
diriltebilecek olsaydı sanırım bunu ancak Ömer b. Abdilazîz yapabilirdi.”
Sonra şöyle devam etti*. “Kapışım kapatıp, dünya nim etlerini reddeden,
yalnızlık içinde kendini ibadete veren bir rahibe değil, dünya ayaklarının
altında olduğu halde onu reddeden ve bu şekilde ölüp giden kişiye hayran
olurum ”

‫ت ا عبد الله ين م ح م د‬
‫ ث‬،‫حدثن ا م ح م د تن أ خ ن ذ بن ف ام ه ن‬ ‫ ا‬٢٩ ١ /‫ )" ل ه‬٧٣٧٣ (

‫ قا ن ; فهد ت ع م ر بن عتد ا لخرير‬،‫ثنيي ابن ع من‬ ‫ ثق ا‬، ‫نثا مج‬£ ‫ ثن ا خالن بن‬،‫ال؛ عو ي‬
 Omer b. Abdilazîz 171

L‫' أشزعث به ا؟ " قادت فؤيقه‬٠ :‫ ق ات‬، ‫ شجب بها‬، ‫سل ع المة ثني ي بكبكبة من لحم‬
‫وأر‬
‫ طلف ا يا ت ج ع‬٠٠ : ‫ق ا ت ل غ الم ه‬ ، ‫و ي ن ئ ي هو‬ ‫و كا ن لل ش ن ل م ي ن معلث ح نع د ي ه ز‬ ، ‫ف ي ثا و ال ن ط ث خ‬

" ‫ح ا‬ ‫م‬ ‫س‬ ،‫مئ ب‬

H akîm ‫ط‬. Ömer bildiriyor: Ömer b. Abdilaz‫ ؛‬z’in> hizm etçisini bir parça
eti pişirm ek üzere gönderdiğine şahit oldum. Ömer etin lasa bir süre içinde
”?pişirilip kendisine getirildiğini görünce hizmetçiye: "Aceleyle m i pişirdin
.diye sordu. Hizm etçi: “M utfaktaki ateşte pişirdim ” karşılığını verdi
Müslümanlara ait bir mutfak vardı ve Ömer M üslüm anların öğle ile akşam
:yemeklerini burada yaptırır onlara yedirirdi. Bunun üzerine hizmetçisine
Oğlum onu sen ye! Z ira o et bana değil, sana bir rızık olarak verildi” dedi“ .

، ‫ ث إ أثو بكر بن تقي ان‬،‫ت ا أبو الحس ن بن أي ا ن‬

‫ ث‬،‫حدق ا أ ي‬ ‫ ء‬٢ ٩ ١ /‫ تم‬-) ٧٣٧٤ (

، ‫ عن عبد ا لرحم ن بن زيد بن أن لم‬، ‫ حدبن ا ال وليد بن صالح‬،‫م نت ن‬

‫ح د ش محم د بن ا ن‬

‫ " وء ن ه ;ن ق في خزف‬،‫ كان' ل غثز ئن ض ان رير تث ط قه دتإعة ين ق م وخد‬:‫قات‬

‫ وأب ستللث‬، ‫م ث خ ذللث ال ثقهل‬ ‫ال‬ ‫ ذ ادا "ك ان ي اخر‬،‫يد ح د فيه أخت‬ ‫ال‬ ‫بتت يهش فيه‬

‫ ب‬P ،‫ ن ال قنال ين ا جي ربة وشكي حش ي ق ع ا ش م‬،‫وو ج ع الع و قي غ ي‬

‫جدة‬

" ‫شط‬‫في الق‬

Abdurrahman b. ^eyd b. Eşlem bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz’in, içinde

kıldan bir giysi ile zincir bulunan bir sepeti vardı. Evin in içinde de sadece
namaz için kullandığı ve kimsenin girmediği bir odası vardı. Ömer b.
Abdilazîz, gece sonuna doğru odasına girer, sepetten kıldan giysiyi çıkarıp
giyer, zinciri de boynuna atardı. Bu şekilde şafak sökünceye kadar ağlayarak
A llah’a yalvarıp yakarırdı. Daha sonra da giysi ile zinciri tekrar sepete
koyardı.

‫ ثن ا أ خئ ذ بن محم د بن‬: ‫ ق ا ال‬،‫ ومحم د بن أ خ ن ذ‬،‫ ] حدثت ا أ ي‬٢ ٩ ١ /®[ ") ٧٣٧٥ (

‫ت ض “حا‬
‫تم تذ عتد الثؤ‬ ‫إل‬ ‫هد‬
‫ حدقتي أبو م‬،‫ ثن ا عتد ال ر بن محم د بن عتيد‬،‫ع من‬

‫ ضر ر ج ل ثن زلي م حا ذ أن ع مر بن عند‬،‫بن محم د ال ئ ز ص‬ ‫ عن‬،‫ا لأندى‬

‫م ن ال دي إ ز‬ ‫ ثزؤدوا‬،‫ " إن لآقئ ت مر زادا ال محال ه‬:‫العزيز هات في بغض حطبه‬

‫ ز ال‬،‫ و رعتوا وثزهثوا‬،‫ن وا "كم ن ع اين نا أعد الئت شث وابه وعمابؤ‬

‫ وك و‬،‫ا الخزة ال ثئؤى‬
172 Omer b.Abdilazîz

‫بي ط أ ن د من ال‬
‫ ؤثئ ز م ئ م‬، ‫ب ؛ ؤ ؤلم‬
‫م‬ ‫ ذوا‬1‫ودنم‬ ‫ي طو أ ن فث \؛ م ؛ ال م ذ ق ت ئ ث ى‬

‫ ولربن ا " كا ن ت ص ذ ل ك ح طما ت‬، ‫بن نش ابؤ ز ال مب ي م ي ب ع د صث ا ح ه‬

‫ي د ر ي لعل ه ال يصي ح م‬

‫م ع ن م ن وثىب اش جاة م ن ع ذا ب‬ ‫ نإنث ا‬،‫ ب ك م وأي ت ورأت م س " كا نبال د ي م ئ ر ا‬، ‫ائنثاثا‬

‫ قأث ا م ن ال يداوي كئئ ا إ ال أ صابه ج ر ح‬،‫ نإثما يم ز ح م ن أم ن م ن أئنا ل يؤم ا لمام ة‬،‫الل ؤ‬

‫ وثفئهز‬،‫ ^ ^ ص ف قت ي‬٤ ،‫ أ ع وذ ألل ثؤ أ ن آم نك م ين ا أ ش عنة شيم ي‬، ‫في با حثة أ غ ز ى‬

‫ وأم د عنيت م بأمر ل ؤ‬،‫ وا لموارين من صوبه‬،‫ ويدو نث محثي ي يؤم فيه الغنى زائثئئ‬،‫عي ش‬

، ‫ و ق ز ع ت ت يؤ ا الء زء س أتسمم ت‬، ، ٧ ١ ^ ‫أل‬1‫ ز ؤ ن ي ئ بؤ ا ل جت‬، ‫غ ت ت ب ه ؛ ف ي و ر ال ئ ك ذ ر ت‬

" ‫ح دا غ ما‬-‫حتود> إ؟ى إ‬

‫نأث م صا‬ ‫قا ر‬3‫أظ ثئث نأو ل أثت ق س ب ث ن ؛ ل ق ؤ ؤا‬

Ömer b. Abdilazîz hutbelerinden birinde şöyle dedi: “H er seferin

mutlaka bir azığı ©İması gerekir. Dünyadan âhirete ‫ ه‬1‫ س‬yolculuğunuz için
‫ س ك‬olan azığınızı hazırlayınız. A llah’ın hazırladığı sevabı ve cezayı görenler
gibi olunuz ‫ نكل‬rağbet edip korkasınız, üzerinizden (itaatsiz) uzun zamanın
geçmesin, yoksa kalpleriniz katılaşır ve düşmanlarınıza tâbi olursunuz.
Vallahi! Akşamladığı zaman sabahlayacağını ve sabahladığı zaman da
akşamlayacağını bilmeyen kişinin ileriye dönük emeli olmaz. Sabahlayıp
akşamlayacağını bilemeyen kişiler bazen uzun emelli olabilir. Dünyaya
aldanan nicelerini gördüm ve gördünüz.

A llah’ın azabından emin olan kişi, huzur bulabilir. Kıyam et gününün

dehşetinden emin olan kişi sevinebilir. Yarasını tedavi etmeyenin başka bir
yerde yarası çıkar.

Nefsime yasakladığım şeyi size emretmekten A llah’a sığınırım . Eğer böyle

yapacak olursam, bütün amelim boşa gider, haddi aşmış olurum , M izan
kurulacağı, (amel bakımından) fakirliğin ve zenginliğin ortaya çıkacağı gün,
zav^ ı b iri oldnğum ortaya çıkar.

Öyle bir işle sorumlu tutuldunuz ki eğer yıldızlar bundan sorumlu

tutulsaydı sönerlerdi. Dağlar sorumlu tutulsaydı erirlerdi. Yeryüzü sorumlu
tutulsaydı yarılırd ı. Cennet ile cehennem arasında bir yer olmadığım ve bu
ikisinden birine gideceğinizi bilm iyor musunuz?”
 Omerb. Abdilazîz 173

‫ ثن ا أبو‬،‫ ثن ا أ ح م د بن م ح م د بن ع م رو‬، : ‫ ق ا ال‬، ‫ ] حدثت ا أبي و م ح م د‬٢ ٩ ٢ /®‫ ل‬-) ٧٣٧٦ (

‫ت تثا غني ئ ث خ م‬
‫ب وئ ث ئ إ و ' ج‬
‫ مما م‬، ‫ثا ثق و ث ئ إشتاص د‬
‫ ث‬، ‫ث م ئ ق تا ن‬

‫ ؛!ر‬،‫ ق ادت " إن ال د ي لمبت بذار م زاركم‬C‫ حط ب ع من بن عبد العزيز‬: ‫ ه ا د‬،‫ا ل م ك ي‬

، ‫نني ث‬ ‫عق ا قي ل‬ ‫ نقب غ ا م ثوقق‬، ‫بجا ا ش‬ ‫م حا‬ ‫ و ي غش‬،‫الف ا ء‬ ‫م حا‬ ‫ الق‬،‫مه‬

‫صم ت‬2‫حذتث م الثة مئه ا ال ؤ حأه أ ح ت ن ن اثءح‬-‫ بأحسغ وا ر‬،‫ت ط ع ما ه ل ل يفل ت ن‬
‫ز م مقي م مع‬

‫ جثا اس‬، ‫ إثن ا الدقا "كم ي ء ظ اللب ل ح ن هذه ب‬،‫ وئزؤدوا ء ان حض الزاد ال قئؤى‬،‫م ن القمل ة‬

‫ ئتلتة‬،‫ورماه بي وم حتفه‬ ‫ إد دع اه الله‬،‫ف ا نبه ا زين ال م ن‬

‫ف‬
‫فس ي‬
‫ادم في ال د ي ين ا‬

‫ إثه ا ث ن ؤ‬4‫ إن الدق ا ال ئ ث ؤبم د ر ن ا دءئم‬،‫ وص ثز ب م ا حرمن مصان عة ومعن ا ه‬،‫ثازه وبق ا ه‬
‫ا‬

” ‫ب ا طوي ال‬
‫ ز ث ي ؤ حر‬، ‫قي ال‬

Ömer b. Abdilazîz bir hutbesinde şöyle dedi: “ Dünya karar kılınacak bir
mekân değildir. Allah nice mekânlara faniliği takdir etmiş, içlerinde
yaşayanlara da ayrılm ayı yazm ıştır. N ice mamur ve güzel olanlar, az zaman
sonra harap olurlar. Nice m utlu bir şekilde ikamet edenler de az zaman
sonra mekânlarından ayrılırlar. Allah size rahmet etsin, gideceğiniz yere en
iyi şekilde hazırlanıp dünyadan da en iyi şekilde göç edin. Kendinize azıklar
hazırlayın; ama bilin ki en iyi azık, takvadır. Dünya, az bir duran, sonra da
küçülüp giden bir gölge gibidir, insanoğlu dünyada mutlu bir şekilde çalışıp
çabalarken A llah’ın takdiri hâsıl olur ve o kişinin ölüm günü gelir.
Ölüm üyle de sahip olduğu, b iriktirdiği, mal varlığı ve tüm işlerini başka
topluluklara devreder. Dünya zarar verdiği kadar fayda vermez. Ç ok az
mutlu ederken, uzun sürecek üzüntüler getirir.”

‫بن‬ ‫ع ئ د الل ه‬ ‫ ثن ا‬، ‫ف ي كتا ب ه‬ ‫بن‬ ‫د‬ ‫حد ق ا محم د ي ن أ ح م‬ ] ٢ ٩ ٢ / ®[ -)٧ ٣ ٧ ٧ (

:‫ ثن ا أرطاة بن الم نذر؛ قات‬،‫ثس ز س إ سما عيل‬ ‫محم د ال‬

‫ ثن ا م‬، ‫ ثن ا ح ا ح ب ن ال زل د‬،‫ت عو ي‬

‫ م ن ء كان‬0 ‫ ئ‬،‫ زا حثززث في طناملث وغزابلغم‬، ‫قيد لم م بن عئد العزيز ثب ابمح ذ ت خنق ا‬

‫^ ئ د تؤس‬ ١ ‫محاءن ف و ئ ون يؤم‬-‫م أ‬ ‫محثث م‬ 0‫ ^ إ‬١ '٠ : 3 ‫ ءق ا‬، ‫ء مق بجك‬

" ‫مح ي‬
Ertâat b. el-M ünzir bildiriyor: Ömer b. Abdîlazîz’e: “Kendine muhafızlar
edinsen ve yiyecek ile içeceklerine dikkat etsen olmaz ^ 1? Z ira senden
‫‪174‬‬ ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬

‫! ‪öncekiler öyle yapardı” dediklerinde, Ömer şöyle karşılık verdi: “Allahım‬‬

‫‪Şayet kıyamet gününden başka bir şey için korktuğumu görürsen bu‬‬
‫”!‪korkum dan beni emin kılm a‬‬

‫تا‬
‫تع ر ي‪ ،‬ث‬
‫م ح م د ال‬ ‫بن‬ ‫أ خ ئ ذ ‪ ،‬ثن ا عتذ الئؤ‬ ‫بن‬ ‫حدق ا م ح م د‬ ‫[ ه‪\ /‬آ\ ]‬ ‫(‪-)٧٣٧٨‬‬

‫م‪،‬‬ ‫محا‬ ‫ث ض بن م حا ذ ال م ق ‪ ،‬تحا بقيه ئذ ال ويد‪ ،‬غذ جمحان ا م ح ؤ ‪ ،‬غذ غز و بن‬

‫إذا رمحي ئد ب ك عن ا لخى‪ ،‬مح ع يدك قي هابي ‪P‬‬ ‫قات‪ :‬قات ع م بن عتد اق رير‪:‬‬
‫ء ي ئ إ ق د ‪ :‬ث ا م ح ظ صث غ "‬

‫‪Am r b. M uhacir bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz şöyle dedi: “Şayet haktan‬‬

‫»?‪saptığımı görürsen yakamdan tutup silkele ve: «Ey Ömer! Ne yapıyorsun‬‬
‫”!‪de‬‬

‫حدق ا م ح م د بن إبرا مي؛‪ ،‬ثن ا الح ت ث ن بن م ح م د بن ح ما د ‪ ،‬ثما‬ ‫( ‪ - ) ٧ ٣ ٧ ٩‬ل®‪] ٢ ٩ ٢ /‬‬

‫ع م ز و شر م ح ا ذ ‪ ،‬ثعا لحالت بن حث ا د بن يزيد‪ ،‬عن ج نوده‪ ،‬قا ت‪ :‬كت ب ع م ى عند ال م ي ز‬

‫ش م ‪ ،‬زي زم‬ ‫ش م و ص‬ ‫م‬ ‫ا ئ ه ذ ه زأ ث زأ و ق ف ي ك‬ ‫من و ر‪،‬‬

‫ه ب‬ ‫ش‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ر م‬ ‫؛‬

‫ع وق ز أ ة آأو<‪ ،‬أ ر ث‬ ‫ص‬ ‫م بري؛‪ ،‬ش ظ ؛ ال س ش م‪ ،‬وعدوا ‪ 0‬ي ن‬ ‫ف خ ا لآءر‪،‬‬

‫^‪ ،^٠‬أؤ وضيثت أؤ بثم دبه‪ | ،‬ال أن يكون زئ ظ ب ر ‪ ،‬أؤ أ م‪ 1‬حفي عأي ل ز أنحم دة‪،‬‬

‫وأو ج و أن يكو‪ 0‬ذللث موضوع ا عش مغف ورا ل ي‪ ،‬إدا علم م ر ا ل حرمس وا ال جته ا د‪ ،‬أ ال ‪%‬‬

‫وم‪ ،‬أ ال وأي عامل م ن عمالي رغ ب عن‬ ‫ء طل‬ ‫ال إدن غشتطلوم ذويي‪ ،‬زأئا معود‬
‫ر‬ ‫‪:‬نئد بالكتاب زالقؤ‪،‬ث ال طائ ه ظوقب ‪ ،‬نفذ م وث ‪ ۶ ١‬إوقز‪ ،‬خ‬ ‫إل‬ ‫فئ و‬
‫ب قي م ء‬
‫أ رة ض م اء ج‬ ‫و ال‬ ‫‪ %‬ال ذ ؤ ق ص م ح اء خ إ ‪،‬‬ ‫أ ال‬ ‫و ج ع ف ئ ‪ ،‬بمن نجم ‪،‬‬
‫مي صل ح الثت به حا صا ‪ ،‬أؤ غ اث ا م ن فذا ال دين‪ C‬ثلة م ا‬ ‫ش ءس< م ‪ ،‬أ ال واثن ا وارد وزد قي‬

‫ث ي ي اقة دين ا ر عش قذي ن ا ثن ى م ن ا ل ح س ه ‪ ،‬وث جئ م م ن المسم ة‪،‬‬

‫بتن ب ائت ئ ويث اب إ ز قم ال‬

‫ص‬ ‫م‬ ‫أئ ئ‬ ‫ز و ال أ ذ‬ ‫م‬

‫ب ن ؤ زا ء ة ‪،‬‬ ‫ظ‬ ‫ن ن ي ال ه ي؛‬ ‫طت‬ ‫;ئتا فنئ‬ ‫ز م ؛ل ث ن ا ت ن أ إل‬

‫ائ؛اءم أت ائق ا الق‬ ‫ين‬ ‫ه ه ز ‪ ،‬زأنون؛‬ ‫انئ ئ‪ ،‬محاقا‬ ‫ين‬ ‫ق ا ب ك ئ أ ل مب ئ مح ز أ منا‬

‫م شيي ك ث‬ ‫ئخت اتوا عينه‪ ،‬ءإبت نز وكني‬ ‫فنمى ‪ .‬و جن ‪ ^ ١‬قز النثو‪-‬ح د ^ ^‪، ١‬‬

‫'ققر ي‪ ،‬ؤال ق الم قوفء ’’‬

‫‪Ca’vene‬‬ ‫‪bildiriyor:‬‬ ‫‪Ömer‬‬ ‫‪b.‬‬ ‫‪Abdilazîz,‬‬ ‫‪hac‬‬ ‫‪mevsiminde‬‬ ‫‪tüm‬‬

‫‪Müslümanlara okunmak üzere şöyle bir mektup yazdı: “Şu mukaddes ayda,‬‬
 Omer b. Abdilazîz 175

şu mukaddes bölgede ve büyük haccın ifa edileceği bir günde A llah’ı da şahit
tutarak (valilerinizden) sizlere zulmedenlerin zulmünden, düşmanlık
edenlerin düşmanlığından berî olduğumu b ild iririm . Benden kaynaklanan
bir hata ile veya benden gizli bir şekilde grçekleştirm edikten sonra bu tür
bir şeye asla rıza göstermediğimi de belirtm ek isterim . Bu yöndeki
davranışlardan uzak tutulm am ı ve bu yönde bir amelim ve çabam olmuşsa
da bu vesileyle bağışlanmayı dilerim . M azlum düşenler konusunda tasarruf
sadece tarafıma ait olup her mazlumun da dayanağı ve yardım cısı bizzat
benimdir. B ilin ki valilerim den her kim haktan sapar, Kur'ân ve Sünnete
göre amel etmezse ona itaat etme gibi bir sorumluluğunuz da kalmaz.
Kalmadığı gibi tekrar hak yola yerilm iş bir şekilde dönmedikçe onun
hakkındaki hükmü de artık size bırakıyorum . B ilin İri zenginlerinizin
yönetim konusunda sizden bir üstünlüğü yoktur ve fey dağıtımında da
fakirlere tercih edilecek değillerdir, insanların özeli ve genelini Allah yolunda
ıslah edebilecek herhangi bir iş ortaya koyan kişiye niyeti ve çabası oranına
göre ilri yüz ile üç yüz dinar arasında bir mükâfat verilecektir. Geride
kalanlar için bir hakkı ikame etme uğrunda yapacağı yolculuğu meşakkatli
görmeyen kişiden A llah rahm etini esirgemesin. Şayet şu an içinde
bulunduğunuz hac farizasının gereklerini yerine getirmekten sizleri meşgul
etmeyecek olsaydı A llah’ın sizler için ikame ettiği ve hak olan bazı meseleler
ile yine A llah’ın sizlerin adına yok ettiği ve batıl olan bazı meseleleri tek tek
açıklardım . Bu, A llah’ın sizlere bir ihsanıdır ve bu yüzden sadece ona
hamdediniz. Şayet beni kendime bırakacak olsaydı ben de diğerleri gibi biri
olurdum. Baki selam.”

‫ ثن ا‬،‫م ح ئ د شر ال خ ش ن بن قس ه‬ ‫ ثن ا‬،‫ن عل ي‬ ‫حدثن ا م ح ث د‬ ] ٢٩٣ /®[ ")٧٣ ٨٠ (

‫صبعقس عئ ال‬ :‫ قات‬،‫ غذ ج د ي‬،‫ حدش أيي‬،‫) بن ي ض بن ث ض‬،‫إبرامحم بن هش ا‬

‫خ ر قت‬ ‫ إدي بأرض مح د *كم فيه ا ال م‬،‫ يا آبين الن ب يين‬:‫ فود في كتابه‬،‫ع م إثه‬

‫ ^؛‬١ ‫ " \ل ئذ محق‬:‫ ف ك ت في فتن‬، ‫أ ئ ق ئ ق غ ر ت ذ ق م ض أئلهأ ضغن ال ئ ك ي‬

‫حندة‬ ‫ءأل‬ ‫ش ن أ نمح ي د |لمح ظ ه ؛ ال‬ ‫غ م‬ ‫غ ر‬ ‫ش ز‬ ‫ه نء‬ I ‫أل‬ ، ‫أ ك‬ ‫ب ث‬ ^ ١‫ه ر ؛‬

‫ قاد الق ح‬،‫ى ال ترف ز ك إال ي كثاب الم أال ول‬

:‫ن ا ر‬ ‫أمحلض م‬
‫ ؤ‬،‫بيب‬
‫م بذ ء؛ايإ‬ ‫لي تق ك غلى‬،‫ت بثي ال‬
‫ك‬ ‫ال‬،‫وقذ ي ذ وذ ؤئثتآل ي ك ؤق‬
176 Omerb. Abdilazîz

‫ ؤ زسسى ال ذين‬: ‫ وه ا د الثت مما ر‬،‫ وأي غ مة أ م حث مما أوي داود ؤنلبما ن‬،‫ا لم ؤمنين^؛‬

‫وأ ي م‬
‫بن ة‬ ،4 ‫ه‬ ‫ؤ و ي د ال ح ن ذ‬ : ‫له‬
‫ إ ر هؤ‬4 ‫خ ر إ ذ ا جا ء و ه ا‬ ' ‫ه ي ب إ ل ا ل جنة ر م‬ '‫اق ن‬

" ‫تج ه‬
‫يحف ا‬
‫أ ك د ص ث خم‬

Ömer b. Abdilazîz’in memurlarından b irisi, Ömer’e şöyle bir mektup

yazdı: “E y m üm inlerin emiri! Ben nimederi bol olan bir bölgedeyim ve
bundan dolayı benden öncekilerin durumuna acımaya başladım. Ancak bu
nimedere de şükür azalmış durumda.” Öm er, adama şöyle cevap yazdı:
“ Ben, senin A llah’ı bundan daha çok tanıdığını zannederdim. A llah hangi
kuluna bir nimet verir de kul Ona hamd ederse, bu kişinin hamd etmesi
kendisine verilen nimetten daha hayırlıdır. Eğer bunu sadece A llah’ın
indirdiği Kitab’ında bulunca anlayacaksan Allah: “Andolsun ki biz,
Dâvud’a ve Süleymân'a ilim verdik. Onlar: Bizi, mümin kullarının
birçoğundan üstün kılan Allah’a hamd olsun, dediler”! buyuruyor.
Hangi nimet H z. Dâvûd ve H z. Süleyman’a verilen nimetten daha
üstündür. Yine A llah: “Rablerine karş! gelmekten sakınanlar ise,
bölük bölük cennete sevk edilir, oraya varıp da kapıları açıldığında
bekçileri onlara: «Selam size‫ ؟‬Tertemiz geldiniz. Artık ebedî kalmak
üzere girin buraya» derl er. ‫ ج‬1‫كه‬: «Bize verdiği sözde sadık olan ve
bizi, diledi^miz yerinde oturacağımız bu cennet yurduna vâris kılan
Allah'a hamdolsun. ‫؛‬yi amelde bulunanların mükâfatı ne güzelmiş!»
derler. Melekleri görürsün ki, Rablerine hamd ile teşbih ederek
Arş'ın etrafını kuşatmışlardır. Artık aralarında adaletle
hükmolunmuş ve âlemlerin Rabbi olan Allah'a hamdolsun
denilmiştir.”2 Hangi nimet Cennete girmekten daha hayırlıdır?”

‫ثن ا‬ ،‫ن ا ل ح شن بن قس ه‬ ‫ ثئ ا م ح م د‬،‫حدق ا ث خ ئ د بن عل ي‬ ] ٢٩٣ /®[ ") ٧ ٣ ٨ ١ (

‫م د غ د امحريد إ ال‬
‫ب‬ ‫ " كان ع م ر بن عبي الهرين ال‬:‫ هات‬،‫ عن ج د ي‬،‫ ح د ش أيي‬، ‫إ ص م‬

‫ وأن •عامله‬C‫ت ع س ال ز ال يس م فيه شقا‬

‫ش ري ل‬‫ وكت ب إ ر عام ل له ي‬،‫في ح ا جة ال ن ن ل م ي ن‬

1Nemi Sur. 15
2Zümer:73-75
 Omer b. Abdilazîz 177

‫ ئأم ز‬،‫ عأى التر؛د‬: ‫ " ع ر ظ خنلة؟ " د\ ل وا‬: Ju ،‫ قنش أش‬،‫^ من الثر؛د‬5^ ‫ح مأة عش‬
٠٠ ‫ أشتدت علقا عثللف‬٠٠ ‫ وقادت‬،‫نن ل م ي ن‬
‫ و ج ع دث منه في ست ما ل ا م‬،‫ت ل ءب خ‬
‫بذللث ا لخ‬

Ömer b. Abdilazîz, posta için tahsis edilen binekleri sadece

M üslüm anların ihtiyacı için kullanırdı. B ir defasında valilerinden birine
kendisine bal almasını, ancak bu işte devletin hiçbir im kânım
kullanmamasını yazdı. Ancak vali bu balı posta b in e k le r in d e n b iri üzerinde
gönderdi. Bal gelince Ömer onu getirene: “Bu balı ne ile taşıdı?” diye sordu.
Adam: “Posta bineğiyle” deyince Ömer o balı sattı ve parasını
M üslüm anların beytülnıaline koydu. Getirene de: “ Bize getirdiğin balı
bozdun!” dedi.

‫م د ا لأعلى‬
‫ ثئ ا ه‬،‫ ثئ ا عئد اللؤ بن أ خ ن ذ‬، ‫ ] حدق ا أبو بكر ن ن ال ك‬٢ ٩ ٤ /®‫ ل‬-) ٧٣٨٢ (

‫ أ ي ع م ر بن هم د العزيزب ما ء‬:‫ محا د‬،‫ عن غ ايي بن أيي الصل ت‬،‫ حدثت ا أب و ع وائه‬،‫ثن ح ما د‬

" ‫ث كرقة ولز تت وضأ به‬

‫قذ ن ح ن ي نح م ا إلن ازؤ " م‬

H âlid b. E b i’s-Salt bildiriyor: “Ömer b. Abdilaziz’e abdest için devletin

odunuyla ısıtılm ış su getirilince bundan hoşlanmadı ve o suyla abdest
alm adı.”

‫ ثن ا إن ما عيد‬،‫ ثن ا م ح م د بن إ ت خ ا ق‬، ‫تل ه‬

‫ ] حدبن ا أبو خ ا ب ز بن ج‬٢ ٩ ٤ /®[ -) ٧٣٨٣ (

‫ أهدي إ ز عنز بن عئد‬:‫ قات‬،‫ ص مثنون بن مهزان‬، ‫ثعا أبو الئلي ح‬،‫ن موتى ال ث د ي‬
‫ي‬1‫ق أخز من أ م •ء م‬ ‫ ال أع ل م ن أبك م قد‬٠٠ : 3 ‫ ؤقا‬، ‫م ا‬،‫ هزد‬،‫كهة‬1‫ال م؛ز بق ح ؤث‬
‫ل ك بجا ص لز ت ن‬
‫ ؤ‬،‫ث ر‬ " : ‫ائ د‬ ، ‫ال ة‬ ‫ه د ائ‬ S ‫بمو ت الثي‬ ‫ث ي‬ ‫إل‬1 : ‫ي د لن‬ ،" ‫ي ق ي ؛‬

Meymûn b. M ihrân bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz’e elma ve değişik

türden meyveler hediye edilince bunları almayı reddederek: “Sakın bana
bağlı yöneticilerden birine hediye olarak herhangi bir şey göndermeyin!”
diye uyardı. Kendisine: “Resûlullah (sallallehu aleyhi vesellem) hediyeleri kabul
etmiyor muydu?” denilince de: “Evet! Ediyordu; ancak bu tür hediyeler
bizim ve bizden sonrakiler için rüşvet sayılır!” karşılığını verdi.
 ‫‪178‬‬ ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬

‫ثا ر‪ ،‬ثن ا الهت م‬

‫حبي ب بن ا لخض‪ ،‬ثن ا أ ح م د بن عتد ا ل ج‬ ‫حدثغ ا‬ ‫( ‪] ٢ ٩ ٤ /®[ “) ٧ ٣ ٨ ٤‬‬

‫س حا و ج ه‪ ،‬ثن ا إن ن ا ه ل ‪ ،‬عن عت رو بن مه ا ح ر‪ ،‬قات‪ :‬ائثقى ع من ما حا ‪ ،‬ق ا د ‪ " :‬ل ؤ أن‬

‫^ ز جل م ذ أئي ؤ‪ ،‬فأئذ ى؛قه ‪ -‬ص ق ى ‪-‬ظ ء به‬ ‫ه ه ي "‪،‬‬ ‫عئدل\ ق ه م ن اا؛ق ا ح ‪،‬‬

‫ا ل رن و لأ‪ ،‬ه ات‪ ٠٠ :‬ن ا ألمتة وأث ب ري ح ة‪ ،‬ؤأ ح تن ه‪ ،‬ارئع يا غ ال م‪ ،‬زاقزأ على د ال ‪ 0‬الث ال ؛‬

‫ز إل لت‪ :‬إن هديتلث ئد ومع ت عندئا بمح تثب ح ب " ‪ ،‬قات ع م و ن تف ا جي‪ :‬هم ك لت‪ :‬يا‬

‫‪ 015" .‬أ ك د مح زإل‬ ‫ينف تيذ‪ ،‬ا‪°‬دن مه ئ ك رج ‪ 3‬م ن أ م ثي ث‪ ،‬نقدثممف أة ‪ 1‬همج‬

‫أبين ؛ل‬
‫ه ثي؛ئ‪ ،‬وهئ ة رش وة "‬ ‫افلءيه م م غ ه ء‬
‫ز ال أ م م ح ه ‪ ،‬ةت ‪ ٠' :‬؛ة ي‬

‫‪Am r b. M uhacir bildiriyor: B ir defasında Ömer b. Abdilazîz’in canı elma‬‬

‫‪çekti ve: “Keşke yanımızda az bir elma bulunsaydı; zira elma pek hoş bir‬‬
‫‪memedir!” dedi. Bunun üzerine ailesinden bir adam biriyle kendisine hediye‬‬
‫‪olarak elma gönderdi. E lçi elmaları getirince Ömer: “Ne güzel bir tadı,‬‬
‫‪kokusu ve görüntüsü var! Oğlum! Bu elmaları alıp gönderene getir götür.‬‬
‫»‪١ Ona selamlarımızı ilet ve kendisine: «Gönderdiğin hediye yerini bulmuştur‬‬
‫‪de” dedi. Ben ona: “E y m üm inlerin emiri! Bunları sana gönderen amcan‬‬
‫‪oğludur ve akrabalarından b irid ir. Sen de biliyorsun ki H z. Peygamber‬‬
‫)‪(sallallahu aleyhi vesellem‬‬ ‫‪hediyeyi kabul eder, ancak sadakayı yemezdi!” dediğimde‬‬
‫‪şöyle karşılık verdi:‬‬ ‫‪“Hediye, Peygamberimiz‬‬ ‫‪(sallallahu‬‬ ‫‪aleyhi‬‬ ‫)‪vesellem‬‬ ‫‪için‬‬
‫”‪hediyeydi; ancak bizim için rüşvettir.‬‬

‫بل ه‪ ،‬ثن ا م ح م د بن إ ت خ ا ق ‪ ،‬ثن ا حا‬

‫ت م بن‬ ‫( ‪ ") ٧٣٨٥‬ل®‪ ] ٢ ٩ ٤ /‬حدثن ا أبو خ ا ب ز بن ج‬

‫حدقني ر ج ل‪ ،‬أ ة عن ن بن عتد ا لخرير ح قإ ب الثا س‬ ‫ا ل إل ث ‪ ،‬ثن ا عتد الل ه بن بك ر ال ث ه ب ؤ ‪،‬‬

‫ب حناص نه‪ ،‬ق ا د‪ ٠٠ :‬يا أيه ا الثاسئ ‪ ،‬ن ا منأك م م ن أ ح د ظعن ا عنة ح ا جة أ ال أ ح ي ت‪ ،‬أن أ ن د‬

‫يي‬ ‫ب نة ن ا عئدن ا إ ال وددت أثت بدئ‬

‫م م م ن أ ح د ال م‬ ‫ص ح ا جته ين ا ئدرت عل يه‪ ،‬وما‬

‫نب ل ح م ي ال ذينيل ون ي‪ ،‬حش يشتوي عشقن ا وعيشة‪ ،‬وائ م ال م ‪ ،‬إ ي ل ؤ أرذت عير دللف من‬

‫الع صارة وال م ش لكان الثش ان بهب ر دلو ال ع ال ما يأتيايؤ‪ ،‬ول كنه ق صا ء م ن ال ثؤ‪ ،‬كثا ث‬

‫وقث‬ ‫ج‬ ‫ف ا ص نئصيته "‪ ،‬إل‬

‫مهى ي‬
‫ف‬ ‫ف ا غ د طاعته‪ ،‬وب‬
‫ثاط ئ‪ ،‬ز ن ة ع ادل ه‪ ،‬يذل؛ ف‬
‫ي‬

‫ثامن حول ه‪،‬ثم نزت‪ ،‬ئك ا ن ت إئاف ا ‪ ٢‬ي حهثبب عده ا حش ما ت‬

‫وبكى حش ئه ى وأبكى ال‬

‫ز ح نه الثت‬
 ‫‪Ömer b. Abdilazîz‬‬ ‫‪179‬‬

‫‪Abdullah b. Bekr es-Sehmî bir adamdan b ild irir: Ömer b. Abdilazîz,‬‬

‫‪Hanâsır’da bir hutbe verip şöyle dedi: “E y insanlar! Sizden b irinin bir‬‬
‫‪ihtiyacı bize bildirildiği zaman elimden geldiği kadarıyla bu ihtiyacını‬‬
‫‪gidermeyi isterim. B irin izin ihtiyacı ©lur da onu karşılayacak gücümüz‬‬
‫‪olmazsa, kendi durumu ile bizim durumumuz denk olana kadar ben dâhil‬‬
‫‪ailemden başlayıp kullandığım ız mallarımızdan almasını isterdim . A llah’a‬‬
‫‪yemin olsun ki eğer hayatın bolluğundan bundan başkasını isteyecek olsam‬‬
‫‪dilim ona karşı yumuşak olur ve onu elde etmek için yapılması gerekeni‬‬
‫”‪yapardım.‬‬

‫‪Sonra elbisesinin kenarını kaldırıp‬‬ ‫‪hem‬‬ ‫‪kendisi ağladı, hem‬‬ ‫‪de‬‬

‫‪etrafındakileri ağlattı. Ardından indi. Son hutbesi de bu oldu. Vefat edene‬‬
‫‪kadar da başka bir hutbe vermedi.‬‬

‫ب و زر ئ‪،‬‬
‫( ‪ ] ٢ ٩ ٥ /©[ -) ٧٣٨٦‬حدق ا م ح ئ د س أ ح ن ذ ‪ ،‬ثن ا ا ل ح ث ت ن بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا أ‬

‫ع ن أمح ه ‪،‬‬ ‫مئ و ي ب ن ع ب د ا لر ح م ن ‪،‬‬

‫ر ال ن ث ر ا لم صر ي ‪ ،‬ثن ا ب‬ ‫ثن ا أ ب و ز ي د ع ت د ال ؤ ح ن ن ب ن‬

‫حط ب ع م شر عئد العرير هذه ا ل حهئثه و كان اخ ر ح عئتة ح تي ه ا ‪ ،‬ح م د اش‪ ،‬ؤأقى‬ ‫قا د‪:‬‬

‫مح ء نت‪،‬ائ ت أزل ؛ ه محي‬ ‫غ ي‪ ،‬إل لأب‪ " :‬ز م لء ‪-‬تئ؛ئرا ي ق‪ ،‬ؤث و ق ه ؛ غذ ى‪،‬‬

‫بمي ا لأب‪ ،‬و حرم بئ ة‬ ‫د ق م ‪ ،‬ز ء ت زغ جن ت ن غزغ ض‬ ‫ص‬‫زبم‬ ‫م‪،‬‬ ‫خ ئ م ؛؛‬ ‫ل‬

‫< ئ ه ا الثت اؤ‪،‬ث زا لأنء؛ئ‪1 ،‬إل ئغثئ را أنق ال ثأنئ قنا إ ال ت ذ خذن الق اقن؛ ز غاقث‪،‬‬

‫ثزؤن أوفم في أغ ال ب ال هال كي ن‪،‬‬ ‫ال‬ ‫بمقؤةي‪ ،‬ؤ حؤظ إن ا ه ‪ ،‬أ‬ ‫ال‬ ‫ؤثا غ تا يذا ياي ‪ ،‬ؤقيي‬
‫و‬ ‫ثرئث تذ‬
‫م ^‪ , ^ ١‬ث أ و م حإ م‬ ‫مث ض بخز م شمح ذ ‪ ،‬نكذب ك خش ي وئ| ق‬
‫زضب‬

‫يؤم ع اديا ورائ ح ا ‪ ،‬مح د ق ض م حث‪ ،‬ؤ م ح ى أ ج ه ‪ ،‬خ ر محبرة قي ص د ع ثن ‪ ، ^ ^ ١‬قي‬

‫ثا ب ئ وثا ئ ر التراب‪ C‬وؤ جة‬
‫ن ع ‪ ،‬ث أ ت رك وه عئز م ن ه د ز ال م ؤ ث د ‪ ، ،‬ز ق ا ال؟ ح‬
‫شى م د‬

‫فنت إ ز ن ا هدم‪ ،‬ئاقق وا الل ه و مراقاته‪ ،‬وحلول‬

‫لل ح سا ب‪،‬ء مزقهن بن ا ع م د‪ ،‬غئ ع ما رك ‪ ،‬ج‬

‫أكت ث ■عندي‪،‬‬
‫ر‬ ‫‪ ^ ^ ١‬ب ك ز‪ ،‬أظ والل‪| 4‬ني الق و ‪ 3‬هذ؛ وظ ! ‪ İp‬؛؛ عند أ ح د ص ‪^ ^ ١‬‬

‫ث ن ا عندب ا إ الثمس ت أن يبدأ بي‬

‫وأنتغفز الئث زن ا مدك م م ن أ ح د يث قا ح ا جته ال ي ن ع ل‬

‫حش وكون علمن ا ؤعتشة نا جت؛‪ ،‬أن ا والله أ و أزدث ع ز فذا م ن ع صارة‬ ‫نب حا صتي‪،‬‬

‫لئ ا ‪ ،‬وآ ك ذ ق ي م ذ ال م كثا ث ناط ق‪،‬‬

‫<‬ ‫بم ق أ شابه‬ ‫ش ا ذ بؤ ذوئ ال ‪،‬‬ ‫ا ت م وقان‬
180 Ömer b. Abdilazîz

‫ قك ى‬،^ ١^ ‫ م زئع ط زف‬،" ‫ف ا ص معصيته‬

‫ ؤئهى ف‬،‫ف ا عأى طاعتي‬
‫ي‬ ‫ف‬
‫ دأل ي‬،‫وتنه ع ادل ه‬

‫ م ح س محلت‬:‫ؤأ‬
Yâkûb b. Abdirrahm an, babasından bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz şu
hutbeyi verdi ve bu, son hutbesi oldu: “A llah’a hamdü sena ettikten sonra
şöyle dedi: “Sizler boşu boşuna yaratılm adınız ve başıboş bırakılm adınız.
Sizin için A llah’ın inip aranızda hükmedeceği ve aranızdaki hakları hak
sahibine vereceği bir yer vardır. A llah’ın rahmetinden çıkan ve genişliği yerle
gök arası kadar olan cennetten mahrum olan hüsrana uğrayıp zarar etm iştir.

Yarın, sadece A llah’tan sakınan, korkan, ebedi olan şey karşılığı faniyi,
çok şey karşılığı azı ve emniyet karşılığı korkuyu satanlar dışında kimsenin
emniyette olmayacağım bilm iyor musunuz? Elinizdeki m alları ölenlerden
aldığınızı, sizden sonra da kalanların eline geçeceğini görmüyor musunuz?
Bu, A llah’ın huzuruna varıncaya kadar böyle devam edecektir.

H er gün sabah akşam yaşadıklarınızı görmüyor musunuz? Eceli gelen

birini yerin içindeki bir yarığa koyup döşeksiz ve yastıksız bir şekilde
bırakırsınız. Bu kişi sevdiklerinden ayrılmış ve toprağa girmiş ve hesaba
çekilmeye yönelm iştir. Bu kişi yaptıklarına karşı rehin, dünyada
bıraktıklarına ihtiyacı kalmamış, hayattayken âhireti için gönderdiklerine
muhtaç bir durumdadır.

A llah’tan, herkese hakkını tam vereceği günden ve ölümün size geleceği

zamandan korkunuz. Vallahi! Ben bunları söylerken, hiç kimsenin benden
daha günahkâr olduğunu görmüyorum ve A llah’tan mağfiret diliyorum .

Sizden birinin bir ihtiyacı bize b ild irilir de onu karşılayacak gücümüz
olmazsa, kendi durumu ile bizim durumumuz denk olana kadar ben dâhil
ailemden başlayıp kullandığım ız paramızdan almasını isterdim.

Vallahi! Eğer hayatın bolluğundan bundan başkasını isteyecek olsam d il

ona karşı yumuşak olur ve onu elde etmek için yapılması gerekeni yapardım.
Ama A llah’tan bir kitap, Resûlullah’tan (sallallahu aleyhi vesBİlem) sünnet gelmiş ve
A llah’a itaat edilmesini emredip isyanı ‫ ى‬yasaklam ıştır.”

Sonra elbisesinin kenarını kaldırıp hem kendisi ağladı, hem de

etrafındakileri ağlattı.
 Ömer b. Abdilazîz 181

‫ت ا ا لخم س س‬
‫ ث‬،‫ ثن ا م ح م د بن إ ن خ ا ى‬،‫ ا خ ا؛ثن ا أبو خ ا ب ز بن جثثه‬٢ ٩ ٥ /®‫)" ل‬٧٣٨٧ (

، ^١^ ‫ خقلب غنن بن حم د الم رير‬: ‫ قات ؤهئ ب‬:‫ مالأ‬، ‫ ثن ا م ح م د بن ثنيت‬،‫م ح م د ال ي ث ف زا ؤ‬

. ‫ |ن \لله أ مم يبت ئ ه بغد م ح م د‬٠٠ :‫ ثم قا ل‬،‫ ه و أغلت‬1‫ ^ زأقى عإقهب م‬١ ‫يؤم نحم د‬

‫نإن ئ‬ ‫أال‬ ، ‫ت ظى ئبثه م ح م دض ر الله علته و سلم‬

‫ب ا م نب ع د كت ابه ال ذ ي أئزل‬
‫ول ؤ يتزنأ كت ا‬

‫ إ ال‬، ‫ل ك ي نق ج‬
‫ أ ال نإدي لم ن تب م تت د ع و‬،‫أنرت اللت غش م ح م د ئهو ا ل حى إ ر ثؤم ا ل ما ئ ة‬

‫و‬ ‫ عأر‬0 ‫ب ا‬
‫عه وا ح‬-‫الث_م غ والءئا‬ ‫أ ال‬ ‫ ونك ر أ م ة ؛ م‬، ‫وإ؛ني نن ت بخت ر""ة م‬

‫ ث م ن أتن للهبمعصتة أال ث ال طاعة لمحلوق في معصتة‬،‫تني م ن ا ل ز يؤ م للهبمعص تة‬

" ‫ أ ال ثل أ س ق؟ قامحاق القا‬،‫ال خال ق‬

Vuheyb der k i: B ir gün Ömer b. Abdilaziz bir hutbe verdi. A llah’a

layıkıyla hamdü senada bulunduktan sonra şöyle dedi: “A llah,
Muhammed’den (sallallahu aleyhi vesBİİBm) sonra peygamber göndermemiş,
Muhammed’e (sallallahu aleyhi vesellem) indirdiği Kitâb’dan sonra da başka bir kitap
indirm em iştir. B ilin ki A llah’m peygamberi Muhammed’e (sallallahu aleyhi vesellem)
indirdiği kıyamete del‫ ؛‬hak olarak k^acaktır. B ilin ki ben bidatçi değil,
öncekilere tâ liyim . B ilin ki sizin en hayırlınız değilim, ama yükü en ağır
olammzım. B ilin ki A llah’ın buyruklarına m uhalif olan bir şeyi
emretmedikten sonra yöneticinin em irlerini dinleyip itaat etmek her
müslümamn görevidir. A llah’ın buyruklarına m uhalif olan bir şeyi
emretmesi durumunda ise b ilin ki A llah’a isyan olan bir konuda hiç kimseye
itaat olmaz.” Ardından üç defa: “Herkes beni işitti mi?” diye sordu.

‫ ثئ ا يمحى ثق‬،‫ت ا ئ خ ئ د بن إن ح ا ى‬
‫ ث‬،‫ ] حدثن ا أثو خ ا ب ز بن جمل ه‬٢ ٩ ٦ /®[ -) ٧٣٨٨ (

‫ت كا ذ ع م ر بن‬
‫ قا د‬،‫ ص ع ا صم بن ر جاؤ بن حيزه‬،‫ ثن ا إ سماعيل بن عيا ش‬، ‫م حا ذ ا ل حربي‬

‫ ء إن ع اد‬، ‫ س ألم بذن ب ثلسس ئ فر الله وئئ ب‬،‫ اا أيه ا الغامز‬:‫ إيق و لأ‬، ‫عئد اخل ريري حط ب‬

‫ ء اثن ا ه ئ ح طايا مهل ؤمحه فى أعنا ق‬، ‫ ءليمنثئمر ال ق ؤلئ ب‬،‫ ء ان غ ائ‬C‫بلسنثعم ر الل ه ؤلثق ب‬

" ‫و اله الك ا إل < ا ر ظثه ا‬ ‫ وإنء اله الك‬،‫ال بما ل‬

Âsim b. Recâ b. Hayve bildiriyor: “ Ömer b. Abdilazîz hutbe verir,

hutbesinde de şöyle derdi: “E y insanlar! H er kim bir günah işlerse A llah’tan
bağışlanma dileyip tövbe etsin. Eğer bir daha işlerse yine A llah’tan
bağışlanma dileyip tövbe etsin. B ir daha işlerse yine A llah’tan bağışianma
182 Omerb. Abdilazîz

dileyip tövbe etsin. Bunlar kulun işlemesi takdir edilen günahlarda; ancak
kişinin helak ©İması bunlarda ısrar etmesi sebebiyle ©lur.”

‫ ثن ا أبو بكر بن‬، ‫ت ا ث خ ئ د بن جي ل‬

‫ ث‬، ‫ ] حدثن ا عتد الثؤ بن م ح م د‬٢ ٩ ٦ /®[ “) ٧٣٨٩ (

‫ ؛ ح ر غ‬3 ^ ،‫ حمدثي ع م ر بن أيي آلمئبي‬،‫ عن أيي مخزوم‬،‫ بن غ ط‬3 ‫ ظ إن م اعي‬،‫أيي فس ه‬

‫ أيه ا‬٠٠ :‫م أ ما د‬
‫ث‬، ‫ نق ط ت كن ا ي ح تإ ب‬، ‫ ^؛ ^ يؤم ج م عة وهوث ا ج د ا ل جن م‬١ ‫ع من بن عبد‬

‫ص ال بد القزام م ن أن‬
‫ث‬‫ إل‬،‫ ئلسسع فر ال ق‬،‫ وم ن أت ا ؤ‬،‫ي ح م د الثث‬
‫ م ن أ حشن ينك م ءل‬،‫الن ا س‬

" ‫ وكتبه ا عليه م‬، ‫مبن لوا أ ن ا ال و ظنه ا اللت في رقابه م‬

Ömer b. E b i’l-Velîd der ‫نكل‬: B ir Cum a gününde Ömer b. Abdilazîz bitkin

!bir bedenle çıktı. H er zamanki gibi bir hutbe verip şöyle dedi: “E y insanlar
İçinizden iy ilik yapan kişi A llah’a hamdetsin. Kötülük yapan da A llah’tan
bağışlanma dilesin. Bazı t©plululdar bazı amelleri mutlaka yapacaklardır, zira
Allah ©nlara bunları yapmalarını takdir edip yazm ıştır. ”

‫ ثن ا ر جا ء بن‬،‫ ثن ا محم ذ بن إشمحا ى‬C‫تلئ‬

‫ج‬- ‫ ] خ ا؛ثت ا أبو حا مد بن‬٢٩٦ /®[ “ ) ٧٣٩٠ (

‫ ت م ن ت ع م‬: 3 ‫ ظ‬،‫ ص عدي بن الم ضل‬،‫ ثن ا حم ذ النيلي بن هري ب ا أل صمع ي‬،‫ا ل ح ا رود‬

‫ إن كان‬4‫ ءال‬،‫ زأيبلوا في الطل ب‬،‫ثامن‬

‫' اقق وا الق آثف ا ال‬٠ : ‫ ق ا د‬، ‫شر عئد المزيني حعل ب‬

" ‫مح‬°‫ال ح ز م ررق ثي وأس ج م أؤ حضيض أ م يأ‬

A d iy b. el-Fadl der k i: Ömer b. Abdilazîz’in hutbesinde şöyle dediğini
işittim : “E y insanlar! A llah’tan korkun ve genel olan taleplerde bulunun.
Z ira b irinizin dağ başında veya yerin dibinde bir rızkı varsa gelip onu
bulacaktır.”

،‫ ثن ا عئد الله بن أ ح م د ثن حس ل‬، ‫حدثن ا أب و بكر بن تالل ه‬ ] ٢ ٩ ٦ /®[ ")٧ ٣ ٩ ١ (

‫ ظ أ خ ن ذ بن ج ن ذرذ بن‬، ^ ^ ^ ١ ‫نت ئ بن أ ن م بن عت م!ن‬

‫ح ز خ اثثن ا ؛ م‬.‫ح دثني أ ني‬

‫ث عئ‬ :‫ قات‬،‫سن ئ ني ئ ا ن‬ ‫ ثن ا‬: ‫ ق ا ال‬، ‫ثا عئ ئ ال ن د ئ‬

‫ ت‬، ‫كفري‬ ‫لخغاى ا‬

: ‫ب سمعته ثئ وثآ‬،‫ثاص زه‬

‫ فهت ت ع من ثن عتد ا لخرير يغط يب ح‬: ‫ ثئ و د‬،‫بن زيد بن ج دع ا ن‬

" ‫ وايتثا ث ال ن خا ع‬، ‫ م‬: ‫" أ ال إن أمح ل ا ب ي اذؤ أناء' ا ئ ي ا‬

A li b. Zeyd b. Cud’ân der k i: Ömer b. Abdilazîz’in Hanâsır’da verdiği

hutbede: “En iyi ibadet, farzları eda etmek ve haram olan şeylerden uzak
durm aktır” dediğine şahit oldum.
 Omer b. Abdilazîz 183

، ‫ ثن ا عبد اللي بن أ ح م د بن حئث ل‬، ‫حدثن ا أثو بكر بن تالل ه‬ ] ٢ ٩ ٦ /،‫)" [؛‬٧٣٩٢ (

‫ وهو‬، ^ ^ ١ ‫ث‬
‫ حدبي عيص بن م ح‬،‫ محا ب‬،‫دت رأت غش زيد بن ان‬، ، ‫حدبيي ر‬
‫ت ا لع م بن عتد العرين‬
‫ وك ان صا ح‬،‫ عن أي ه‬C‫ ا ل سامي‬3 ‫ حدقنيب ح د‬،‫يع ه‬
‫ابن ع م ابن له‬

‫' ؤوثص غ المؤانس ا ل م ن هل‬٠ :‫ نأيت ع من سر عتد العزيز غلى الم ق ر بمل و هذه‬:‫ قات‬،‫ب ينة‬

٠٠ ‫ت اب غلى أ حدش مه يريد أن يقع‬

‫ م‬،‫ثا نة^ عش لح قن ي‬
‫لثؤم الم‬

Bahdel eş-Şâmîj Ömer b. Abdilazîz’in arkadaşlarından biri olan

babasından b ild irir: “Ömer b. Abdilazîz minber üzerinde “Kıyamet günü
için adalet terazileri kurarız...”1 âyetini sonuna kadar okudu. Okuduktan
sonra düşecek gibi yan tarafa eğildi.”

‫ثا أبو‬
‫ ب‬، ‫ قا ث خ ئ ذ ثن ج م‬، ‫ ] خدقا أب و بكر عئد الثؤ ئ ئ خ ث د‬٢٩٧ /©[ -) ٧٣٩٣ (

‫ت رأيت‬
‫ ظ د‬،^ ^ ١ ‫ عن أوهن‬،‫ عن أمحه‬، ‫هد ؛ق بن ادريس‬
‫ ظ م‬،‫بكر بن أيي فيثه‬

" ‫الثا م ن عل ت هش م ي ق س مر ب و ع‬ ‫ع م ن ب ن ع ث د ال غ ن مب حثاص ن ه " ي ح ط ب‬

İçk i satıcısı Ezher der ki: “Hanâsır’da Ömer b. Abdilazîz’i hutbe verirken
gördüm. Üzerinde yamalı bir gömlek vardı.”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا أ خت ن بن ا ل ح س ن بنثص ر‬،‫ب و م ح م د بن حقا ن‬

‫حدق ا أ‬ ] ٢٩٧ /،^[ -) ٧ ٣ ٩ ٤ (

‫ ه ابت شمع ت‬،‫ ثن ا ت الم بن ثشكين‬،‫سى بن إسما عيل‬

‫ ثغ ا م و‬،‫ب راهيم ال دور ئ‬
‫أ ح م د بن أ‬
‫ اقق وا‬،‫ "ثا أيه ا الغ امس‬:‫ ممات‬،‫ إن عنن ن عتد العزيز صع د المسن‬: ‫ يم وأل‬، ‫بئقس أ ص حابثا‬

‫ثامن اقق وا‬

‫ يا أبجا ال‬،‫ليس يثئؤى الله غلفتم‬
‫ و‬،£‫و قتي‬ ‫ث إن ثئؤى الله حلفئ م ن‬،‫الل ه‬

" ‫ض اه‬ ‫ ز ال ثهغوا ص‬،‫زأ بموا ننذ أطا غ ال ق‬

Selâm b. M iskin bildiriyor: Arkadaşlarımdan birinin şöyle dediğini

işittim : Ömer b. Abdilazîz minbere çıkıp hutbe verdi ve şöyle dedi: “E y
insanlar! A llah’a karşı takvalı (m ütta^) olun; zira takva, herşeyin yerini tutar
da takvanın yerini tutabilecek hiçbir şey yoktur. E y insanlar! A llah’a karşı
takvalı olun! A llah’a itaat edene siz de itaat edin, A llah’a isyan edene ise asla
itaat göstermeyin.”

1Enbiyâ Sur. 47
184 Omer b.Abdilazîz

‫ت ا أ ح م د بن‬
‫ ث‬،‫ثني‬،‫ن‬
‫ ثن ا أ ح م د بن ا م‬،‫ثا ن‬
‫ب و م ح م د بن ح‬
‫ ء حدثن ا أ‬٢ ٩ ١٧ ٥ ‫ )“ ل‬٧ ٣ ٩٥ (

‫ت زيد أثت س ب ع ع م ر بن‬

‫طل‬‫ ح دبي ر ج ال بمال‬، ‫ ثن ا خز ر‬،‫ ثن ا م وتى بن إ سما عيل‬، ^ ١^

‫ ث أ جا ء يمشي وعثه جثه م حشؤه‬،‫ فنأر ل ونزل م ن مع ة‬، ‫ يؤم عيد و جا ء زا يا‬،‫عتد ا لخزيز‬

‫ ه اش‬٤^ ^ ١ ‫ محصع د‬،‫ ت اد ج ا ن‬0 ‫ و ح ما‬،‫ ز ت زا و د يمس ه‬،‫ زجن ا ط سامه صميم ه‬،‫ت صا ء‬
‫ب‬

‫ بأ ئ ال ايا ت بن كثا ب‬C‫ زأقى حلئه‬،‫ ئ ح م د الثة‬،‫ه ا بثن يديه‬-‫ موث‬،‫بعصا مص قة مص ة‬

‫ ء و ل خني إل ة‬، ‫ إ ر و جو ت فذا اقل ي الثم و ئ إ ال ب ق ن‬،‫ثامن‬

‫ال‬ ‫ق‬ " :‫ قات‬P ، ‫ال م‬

،‫بن عة إ ال ظ ز قيئ ا م ن مال ه‬

‫لى م‬
‫ثاس عبد ابم‬
‫خل م ري منى ا ل حى لوددت أق ي ن م ن ال‬

‫ ئم ءن‬،‫ ز م محي‬،‫ بدأت أال بمجي‬،‫ ز'نثاش ؤا ال*نم‬، ‫ و ك م‬£١

^ ١‫م حثة ي‬
‫ أؤ بدعه أمح ي نم‬، ‫ حييه ا‬1 ‫ غثة‬١ ^ ‫ه ج ئ تزدت‬ ‫ مم كا(ث ؛خز م نؤ ثك إل‬،‫ه ثبع د‬

" ‫أ ث مأ ن' ال أ ش ب ي ال ئ ي و ه‬

Hazm , Zeyd adında bir adamdan b ild irir: B ir bayram gününde Ömer b.
Abdilazîz bineği üzerinde mescide geldi. Bineğinden inince yanındakiler de
bineklerinden indiler, üzerinde astarlı beyaz bir cübbe, Şam yapım ı ince bir
sarık, Yemen yapımı şalvar, sade bir çift ayakkabı vardı. Minbere çıktığında
ona gümüş işlemeli bir asa getirilip önüne konuldu. A llah’a hamdü senâda
bulunup K u r’ân’dan âyetler okuduktan sonra şöyle dedi: “E y insanlar!
Kalbin durumunu en iyi anlatan şeyin dil olduğunu görüyorum, öm rüm e
yemin olsun k i, yemin olsun k i ömrüme, samimi olarak söylüyorum, kul
bollukla mübtela olduğu zaman malından bir kısm ını ayırıp fakirlere,
m iskinlere, yetimlere ve dullara dağıtmasını isterdim. Ben de bunu yapmaya
önce kendimden, sonra akrabalarımdan başlayacağım k i sonra diğer insanlar
bunu yapsın.”

M inberden inmeden önce de söylediği son söz: “Şayet ihya edeceğim bir
sünnet veya ortadan kaldıracağım bir bidat olmasaydı dünyada bir deve
sağımı kadar dahi olsa kalmayı istemezdim” şeklinde oldu.

‫ ثن ا أ ح م د بن‬،‫ ثن ا م ح م د بن ي ح ش‬، ‫ [ حدق ا عئد الله بن م ح م د‬y ^ / o ] “((٧ ٣ ٩٦

‫ ثن ا أ خ ئ د‬،‫ثني‬،‫ن‬
‫ ثن ا أ ح م د بن ا م‬،‫ثا ن‬
‫ح و حدتما أوئ م ح م د بن ح‬.‫ ثما خئ ائ بن ز يد‬،‫عتده‬

‫ قا د‬،‫بش بن سع ي د‬
‫ ثن ا م‬: ‫ ق ا ال‬، ‫ ثن ا ي ش بن رمي‬، ‫ظ ن بن ال ول د‬ ‫ قا‬، ‫ب راهي م‬
‫بن إ‬:
 Omer b. Abdilazîz 185

‫من‬ ‫ نإ م حزثم د‬،‫ ق ات؛ ” ؤ م زفت غئز وا ح د‬،‫ح ط ب ع م بن هم د العزيزب عزثا ت‬

،‫ ز ال ءزنة‬،‫ ز ي ن الث ابئ ائؤم م ن نس م م‬، ‫ثم المحن وأرملكم‬

‫ وأ م ح‬،‫اقري ب وا ل ع يد‬

‫ أ ئ أي ر‬: ‫ ق ا د لن ز ي د‬:‫ثةئ ال غ ا ية يؤم' ت ذ ئ ز الق لي "•زان خئ ائ ي خب؛؛ي‬3

" 1‫اق ذئ‬.‫^ " خ ث أئز"ةلق ض ؤاب‬ ‫ا لخئيات؟‬

Yahya ‫ط‬. Saîd bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz, Arafat’ta bir hutbe verdi ve
şöyle dedi: “A lanlar halinde dört bir taraftan, kim iniz yalanlardan, kim iniz
de uzaklardan, kim iniz binekli, kim iniz de yaya bir şekilde geldiniz. Ancak
,biliniz ki burada kazanan kişi, bineği veya atı en önde gelen kişi değil
A llah’ın kendisini bağışladığı kişid ir . ”

‫ ثن ا أ خ ئ ذ بن عئد‬،‫ثني‬،‫ ثئ ا أ ح م د ن ا نم‬، ‫حدت ا أبو ت خ م‬ ] ٢٩٨ /©[ “) ٧٣٩٧ (

‫ ش م ع ت غنن بن عتد العزيز‬:‫ قا د‬، ‫ قادت شبن ت فت ح ا م ن ئنوخث ا‬، ‫ ثن اش م ان‬،‫ثا و‬

‫ال ج‬

‫سهم‬
‫بم‬ ‫ ورا ج ع‬، ‫جنه م‬
‫ت‬ ‫ و م ف وت؛ " ا ه م زد ي إ حن ان‬،‫ؤئؤ غ د الج مبعرثه‬
" ‫ وأوم أ بيده إلى القاسي‬:‫ محا د‬،‫ و ح ط م ن ورائهابالؤ ح م ة‬،‫التؤبه‬

Süfyân bildiriyor: Hocalarım ızdan birinden işittim : Ömer b.

Abdilazîz’in , Arafat’ta iken m inberin üzerinde, oradaki M üslümanlara işaret
ederek şöyle dediğini işittim : “Allahım ! iyile rin in iyilikle rin i arttır, kötülerini
ise tövbeye yönelt ve geçmişte işledikleri günahları rahmetinle bağışla!”

‫ عن م ح م د ثن‬، ‫ ثن ا ت عيد بن غ ا م‬، ‫ ثن ا أ خ ن د‬، ‫ ] حدق ا أبو ئ ح م د‬٢٩٨ /®[ “) ٧٣٩٨ (

‫' ما أ م ح؛ الله على عتد نعمه ث أ‬٠ :‫ مح اد‬، ‫ ش ج ن ت غ م ز بن هم د العزيزي حق ل ب‬: 3 ‫ ئ‬،‫ع م رو‬

‫ ث أ هزأ‬، ‫انتزعه ا منة ف ا تن ة مما انثزغ بئة الص تز إ ال ”كأن ن ا عاصة ~رح يا بث ا اتثزغ منه اا‬

4 ‫ب م جت ا ب‬ ‫^ أ ج ر هم‬ ^ ١‫ون ظ ث و ر‬ ‫ه ذ ه ' ال لآت‬

Muhammed b. Am r bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz’in şöyle bir hutbe

verdiğini işittim : “Allah bir kula verdiği nim eti ondan çekip aldığında, kul
buna karşılık sabrederse A llah ona aldığından daha güzelini verir.” Sonra
Ömer şu âyeti okudu: “Sabredenlere, mükâfatları hesaps‫؛‬z
ödenecektir.”1

1ZümerSur. 10
186 Ömer b. Abdilazîz

،‫ت عو ي‬
‫ محا عثذ الئؤ ين م ح م د ال‬،‫ ء حدثن ا ع م بن أ ح م د بن ف ا ه ن‬٢ ٩ ٨/ ‫ ل ه‬-) ٧ ٣ ٩٩ (

; ‫ ظت‬، ^ ١ ‫م د ؛ ه يى‬
‫ ك غب‬، ‫ ؛‬١٤^ ١ ‫ ه زا'يتة ن أ ى‬،‫ه ى ئ م المقز'ب ي‬ ‫ه محت‬

'٠ ‫ ثم قات؛‬،‫ وأش عل يه‬،‫ ن حم د الئث‬،‫حقلسا عمم بن ع د المتريرب الش ام عأى منتر م ن ط ي ن‬

" ‫ب ش لآخزتكز م حقن؛ ا و دق م‬

‫ م‬، ‫ص م حث أ ي ب م ت ز و غ زت ط خ غ ال ;ؤئلم‬

Abdullah b. el-Ayzâr der k i: Ömer b. Abdilazîz, Şam’da topraktan bir

minberin üzerinde bize bir hutbe verdi. Hutbesinde A llah’a hamdü senâda
bulunduktan sonra: “E y insanlar! G izli işlerinizi ıslah edin k i açıktan
yaptığınız işler de ıslah olsun. Âhiretiniz için amel edin ki dünya
ihtiyarlarınız karşılansın” dedi.

‫ عن‬، ‫ ثما المعغبجح‬، ‫ ثغ ا م ح م د بن ع ال ب‬، ‫ ا خ ا؛ثن ا أب و بكر ثن ح الب‬٢ ٩٨/ ٥ ‫ )“ ل‬٧ ٤ ٠ ٠

-‫ر‬ ‫ى‬ ٠ ‫أم‬ I ٠ ? ،‫?ه‬ ‫ر‬ - ‫ض‬ . . . . ■‫ء‬ ‫ر‬
،‫ غذ إن ن ا ج ي د بؤ أبي حك م أق أ محنة أق ت ب غ ع م ر بن محب الغزير‬،‫مال ك بن أن ي‬

‫ ثا‬1‫ل ت م جه‬1 ‫ ؤل ك ذ إد| غي د‬، £ ^ ١ ‫ ئ بدن ب‬1‫ إنء |ل ه ال مم د ث اخل‬:‫ " ء د و ت‬:‫ثئ ولأ‬

” ‫ا شتقوا ا د وئ ب م' ق م‬

Ömer b. Abdilazîz der k i: “A llah’ın , bazılarının günahlarından dolayı

geneli cezalandırmayacağı, ancak kötülüğün açıktan yapılması durumunda
genelin de cezayı hak edeceği söylenirdi.”

‫ ثن ا‬، ‫يابي‬
‫ ثن ا ج ع م بن م خ ئ د بن ا لمر‬،‫حدثن ا حيي ب بن ا لخثن‬ ] ٢٩٨ /®[ -) ٧٤ ٠ ١ (

‫ شهدت غنز‬:‫فا ن‬، ‫غ م اتي ح ئ‬ ‫ غذ خ ا ح ب ين‬،‫ ئ ايرئد‬5‫ ثثا عتءت‬، ‫م حه ئ ت ج د‬

‫ أ ال إبة غن ا شن ر ن أول الله‬٠٠ : ‫ في حعلتتؤ‬3 ‫ مما‬،‫بن عتد العزيزي حق ل ب الغاس ن ز ئ ز ح ل م ه‬

٠' ‫ زحفه‬ÜU ‫ زن ا س ن بزاغن ا‬، ‫ ونثهي إليه‬،‫ ئه و دين ثأ ح ذ به‬٥‫ت ا‬

‫ و صا ح‬.

.Hâcib b. H u leyf el-Burcum î bildiriyor: H ilafeti zamanında Ömer b

Abdilazîz’in bir hutbesine şahit oldum. Hutbesinde şöyle demişti: “B ilin İri
-Resûlullah (sallallahu aleyhi vesBİlem) ile ilri sahabisinin (Ebû Bekr ile Ömer b. el
.Hattâb) koydukları sünnetler bizim için dindir ve aynısıyla uygularız
Bunlar dışındaki kişiler tarafından konulan sünnetleri ise geride bekletiriz . ”

،‫ ثن اب ص ر بن الق ا س م المزايضي‬،‫ش ا هين‬

‫ ] حدثن ا ع م بن أ خن ن بن م‬٢٩٨ /،‫ )“ [«؛‬٧٤ ٠ ٢ (

‫ق‬ ‫ ؛‬١١‫ ؛‬: ‫ ئ ذ‬،‫ئ لآ‬ ‫ ى <لث‬،‫ ؛ ئ ع ض‬١ ^ ١ ‫ ى‬، ‫ء ئ محت ا ق مير ي‬ ‫ى محن‬
 Omer b. Abdilazîz 187

،‫بمظق أ ت و أذ قمح ي‬ ‫ ء ة‬،‫بمظف‬ ‫ ؛ أتثغ‬١ ١ ١ ١ ٠ ١ ‫^ أل ل ز م‬ ١ " :‫ييي‬

‫ئ غ م اأ؛ف‬

‫ الل ه م إثلق‬،‫ ئلتشئتي زختئلف ي أر ح م الؤا ج يي ن‬،‫ ؤأه ث يء‬،‫و ق يء‬ ‫ر حتقنق نب غ ن‬

‫ ئزختثلف إيائ م كا ن ت‬،‫وعملوا في ال ذ ي■ ح كته م لت‬ ‫فن ا‬

‫ ءأط ا ع وك ي‬، ‫ح ل مت هؤما‬

٠٠ ‫م ؛ذ‬ ‫ج‬ ‫الثا‬ ‫ يا أر ج م‬،‫م للف‬ ‫م د طاعته‬

Ömer b. Abdilazîz şöyle dedî: “Allahım ! Şayet ben senin rahmetini elde
etmeye layık değilsem rahmetin beni de içine almaya layıktır. Rahmetin her
şeyi kuşatmıştır ve ben de bu şeylerden biriyim . R ^ m etin bana da
dokunsun ey merhametlilerin merhametlisi! Allahım ! Sen ki bir topluluk
yarattın. Bu topluluk da senin emirlerine itaat ettiler, onları yarattığın şey
için amel ettiler. Ancak onlara rahmetin sana itaat etmelerinden öncedir ey
merhametlilerin en merhametlisi!”

‫ت م بن‬
‫ئ ا حا‬
‫ ث‬،‫ثعا م ح م ذ بن إ ت خ ا قآ‬،‫بل ة‬
‫ ا خ ا؛ثن ا أبو خ ا ب ز بن ج‬٢ ٩ ٩ /®‫ )" ل‬٧ ٤ ٠ ٣ (

‫ أؤأل "كلمة‬:‫ قات‬، ‫ عن إن مام ه د بن أيي خ ي م‬،‫ت ا جؤيريه ى أغن ا ء‬

‫ ث‬،‫ ثن ا غئ ا ن‬،‫يالف ي‬

‫ إ ي‬،‫يا محا الغامس‬ ‫ ف و د؛‬، ‫شبئته ا ص ع م بن عثد ا لخنين يزم امثئغبهث ؤئؤ ع ر الم م‬
‫ ق ام' ز ي د بن‬،" ‫ ئأئزة إ ي‬، ‫م م‬ ‫ي‬ ‫ ثن ن‬، ‫واش ظ ت أ ك ا ه في مي وال غ ال ية ط‬

‫ثاسئ‬
‫بايعه ال‬
‫ نايثة و‬،‫ا ال تحاي‬

İsm ail b. Eb î Hakîm bildiriyor: H alife olduğu zaman Ömer b.

Abdilazîz’den işittiğim ve m inberin üzerinde yaptığı ilk konuşması şu oldu:
“E y insanlar! A llah’a yemin olsun ki ben, bu işi ne gizli, ne de açıktan hiçbir
zaman istemedim. Bu nedenle her kim benim halifeliğim i istemezse bu
konuda seçim kendisinindir.” Bunun üzerine oradaki Ensâr’dan bir adam
kalktı ve ona biat etti. Ardından diğer M üslüm anlar da ona biat ettiler.

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا إ ن خ ا ق بن إن ن ا ه ل ا ل مبي‬، ‫خ ا؛ثن ا عئد الثؤ بن م ح م د‬ ‫ ا‬٧٤ ١ ٠ ‫ )“ ل‬٧ ٤ ٠ ٤ (

:‫ قات‬،‫ عن أيي خ ا ز؛ ا ك ا م ي ا لأشدي‬4‫ عن ر ج ل‬، ‫ ثئ اب مه بن ال ول د‬،‫هش ام بن ع ما ر‬

،‫ ؤاثغ امس ناب ح ون إ ر ائين غ ؤ‬،‫مح دم ت دمشى في خ البة ع م بن عتد العزيز يؤم ا ل ج م ع ة‬

C‫ ول ك ن أئذا با ل صالة‬،‫ هأصي ا ل صالة‬،‫ إن أائ صرت إ ر الن وضع الذي رين نزولت‬: ‫ق ك‬

‫ ء اذا أبين‬C‫ مم عملته ود حل ت ا ل من ج د‬C‫ ئأئخ ت تعيري‬،‫إ ر تا ب الم س ج د‬ ‫عم ت‬

‫ فئ اذاثي•' يا أث ا خ ارم إ ئ‬،‫ ق ل م ا أنب ص ر يي عرني‬،‫ا لأعواد يحطب الغامس‬.‫ا لمؤثهن عل ى‬

‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬ ‫‪188‬‬

‫ثامن نداء أ ي م الئومنين لي أؤتغ وا ل ي‪ ،‬ئذئؤت م ن ا ل م ح راب‪ c‬ثلث ا‬

‫ممي ال ‪ ،‬ئثث ا أن ت م غ ال‬

‫أن نزد أبين ال ئ ؤمنين ءصأىبالن اس اقئ ث إلي‪ C‬مما ‪ : 3‬ثا أبا خ ا رم‪ ،‬م ز هدم تبلذئا؟‬

‫ا لمش جدا‪ ،‬ق ى أن ئكثم عزقه‪ C‬ه م ك ‪ :‬أ ث ع م بن‬ ‫هل ت; الث ا‪-‬عة ‪ ،‬وبعيري معموت‬

‫عتد العزيز؟ قادتتعم‪ C‬مح ك ثة ‪ :‬ثألله لم د مح ث عنذثابأا لمسب ا ل حناصزة أبينا لع بد ا ل م ل ك‬

‫^‪ ، ^٧‬دك ان و جهلف وص ي‪ ،‬وبؤبلف ئ ما ‪ ،‬و م كلف ز ج ا ‪ ،‬وطعاملق فهي ا‪ C‬و حزشلث‬ ‫بن‬

‫ث الق إ ال‬
‫ب ا ئ دل‬
‫ب ا ح ازم‪ ،‬أ‬
‫ف زي دا‪ ،‬فن ا الذي عين يلف زأ ث أبين الم ؤمنين؟ محال‪ ،‬لي ; يا أ‬

‫ح دممي اخل ريف ا إل ي ح دمحي ب حناصره‪ C‬ئ ك أق‪ :‬ئع م‪ ،‬ش ج ن ت أ‬

‫ب ا هزيزه‪ ،‬م ولط ;‬

‫ء م‬ ‫و‬ ‫م غقة " ^؛‪ ، ١‬ال ت ي و ز ه ؛ ال‬ ‫ه ق و ل‪1 " :‬ن جن أتد‬ ‫ت ي ذ زئ وت ‪^ ١‬؛‬

‫با‬
‫مهزول "‪ ،‬قات أثو حازم‪ :‬مح م أبين ال ئؤثه نئمحاة عاليا ‪ ،‬حش غ الث ج نه‪ ،‬ثم قات‪ :‬يا أ‬

‫‪،‬‬ ‫وظ أظنني مته_ا‬ ‫ء ر م ‪ ،‬أفتلوئيي أن أضننتمس ي ^ ^‪ ١‬ائئق؛ؤ‪ ،‬ثقش أن أن ج ؤ‬

‫ث أ صحلف‬
‫قا د أبو خ ا رم‪ :‬ئأغ م ئ غلى أم ير ا لمؤمنين‪ ،‬ن ك ى بكا ء غ ا و ‪ ،‬حتى غ ال ر حيتة‪ ،‬م‬

‫‪ 1‬ل"مموا‪ ،‬ه إ ة أبين‬

‫ص ح‪1‬كا عالياء خش بذ ‪ 0‬لوا‪-‬ح ذه‪ ،‬وأكثر الن ا‪،‬س فيه اأثؤ‪ ، 3‬قن ت ‪ :‬ا ذ كت و‬

‫م أ أقاق من غشثته‪ ،‬ثدز ت الن ‪1‬س ا؟ى‬

‫غ أثو~حارم ;ث‬ ‫م‪ 1‬عهئ ا ‪،‬‬ ‫المؤمهن‪،‬نمئ‬

‫م‪،‬‬ ‫تجي؟ ئت ‪ :‬ورأت م م‪ I‬مح ئ مه؟ ئ ك ‪:‬‬ ‫ق ك لة‪ :‬ظ أبين المومن؛ن‪ ،‬ق د زأ;تا شف‬

‫‪à‬‬ ‫ق ن ؛‬ ‫وح‬ ‫ت‪،‬‬ ‫ك أ ن ائ ؤ؛ ا ن ة ق د ظم‬ ‫مأ ي ت‬ ‫عأ ي‪،‬‬ ‫ي‬ ‫؛ ر لقم‪ 1‬أ‪-‬ا أ ح د م حو ! ذ أ غ م‬ ‫ها ‪: 3‬‬

‫يم‪-‬م‬
‫ئ ‪ ،‬و‪،‬ت ا ئ ز ا ال‬ ‫س\ئ و ن ص‬ ‫ص‬ ‫‪.‬‬ ‫د‬ ‫ز كن و؛ ع ئ ر ي ن لمال‪ 4‬ص ف ق ‪ ،‬أم ه م ح م‬

‫ص ا لم و ح دين أوب عون صما ‪ ،‬إذ وتبغ ال كن سي‪ ،‬ؤنصسب ال بينا ن‪ ،‬ونشزت ال دواوين‪ ،‬ثم‬

‫‪ :‬ش ه ي ل أ ي ثا ؤ وال ك م ‪،‬‬ ‫وا ت‬ ‫ثي خ‬ ‫فإ ذا‬ ‫ث خ ا ث ق‪،‬‬ ‫ر‬ ‫ئ‬ ‫ا ق ن مح ن ال ث ؤ‬ ‫ائ ذ ى ال ن ئا ؤ ي ‪:‬‬

‫ب ا يس نا‪ ،‬ئ أ أبز بؤ با ت‬

‫ت اليتك‪4‬بصن عئه‪ ،‬ءأؤهموة أمام الثؤ‪ ،‬ئ ح و صب ح سا‬
‫هأ ح ذ ت ال‬

‫حث‬
‫ئا ب؟ نإذا قئخ <ات ت ن‬
‫م ن إ ر الجم ة‪ ،‬ثأ ئا ذى ا كا ؤ ي‪ :‬أتن غنن ئ ا لخ‬

‫با سيرا ‪ ،‬بأ أين‬

‫ب ا ل حن اع ئحتى ‪ ،‬هأ ح ذ ت ا ل م ال يكهب ص م ه‪ ،‬ءأؤءف وه أن ا ؛ الثؤ ق ح و س ب ح سا‬

‫به با ت الي م ين إ ر ا ل جنة‪ ،‬ئ ثا ذى من ا د‪ :‬أئن غت مان بن ظا ‪0‬؟ ء إذا بشيخ طوالت يص م‬ ‫إ‬
‫ثا سيرا ‪،‬ب م أم ز به با ت‬
‫ل حيته‪ C‬ءأ ح ذ ت ا ل م ال ئ ك ةبصئ عئه‪ ،‬ثا ومموه أن ام الل هث حوب ب جث ا‬

‫ب ع طوال مح <‪ ،‬الثأس‬

‫م ‪ :‬أ ت ء ئ‪ :‬سأ ي ي طا ب؟ ‪ ١٤ ،‬ج‬ ‫^ إ ر ال خ ‪ ،‬ئأ نا ذى‬ ‫‪١‬‬
‫ت ع ت ه‪ ،‬قأؤقف وة أمام ال ث ؤ‪،‬‬
‫ءأ ح ذ ت ا ل م ال ي ك ه بص‬ ‫ثؤ؛أئ الث امه ن ‪،‬‬ ‫غ ه إ ائعل ن ‪،‬‬ ‫وا ل ل حية‪C‬‬

‫ئ ح وسب حثأبا يبين؛ ثأ أمز به ^‪ ،^ ١‬ال؛ مين الى ؛ صؤ‪ ،‬قلم‪-‬ا نأي ت؛ ال م قد يرب مأي‬
 ‫‪Ömer b. Abdilazîz‬‬ ‫‪189‬‬

‫فس ي‪ ،‬ه ال أدوي ن اثمع د اللهب م ن ء نبع د عل ي‪ ،‬إد ئا ذ ى النثا ؤي‪ :‬أين ع م‬
‫ائثث كب‬
‫م‬

‫بن عبد التزين؟ ق م ت هوق عت غش و جهي‪،‬ب م ئ ن غ ‪ ،‬موهئت غش و جهي‪ ،‬ثم شنت‬

‫ءومعت عش و جهي‪ ،‬تأثايي ملكان ئأخذابصنعئ محأؤممانى أن اخ الله مما ر ‪ ،‬ث ن ألتى عن‬

‫إل محضثة م ح ن ت به‪-‬ا‪ ،‬حش ظننت أثي ل ن ث ^ ج‪ ،‬ثأ ‪1‬ن‬ ‫ال م اللة‪-‬ط م ير زا‪.‬ئذتيلي ‪ ،‬وعن‬

‫ي أة ظ؛ تع‬ ‫م ة‪ ،‬وأم ب ي ^‪ ،^ ١‬ي ي ن إ؛ى ؛بي ي‪،‬‬

‫ب ' ز مثلمه ب ب‬
‫م مم ئ د علي م‬

‫ق ك ‪ :‬ن ا غزو ا ل جيمة؟ قال وا‪:‬‬ ‫ث اؤ غش رما د‪،‬‬

‫ائتلكش ا ل مو كآئن بى اد نززتب جيفه تل‬

‫؛دن مئه زشتة ي ح رك ‪ ،‬ثدئؤت بئة‪ ،‬دوكربث د جنى ز ف غ قه‪ :‬ص أنث؟ مم‪1‬ت ثى ‪ :‬س‬

‫بلف؟ ق ف‪ :‬أثا‬
‫ها‬ ‫ن‬ ‫أ ك ؟ ئ ك ‪ :‬أن ا غنن ئ‪ .‬مح د ا لخنين‪ ،‬قات ل ى‪ :‬ظ ق د ا ه يلق‬

‫أرب ع ه‪ ،‬فأمن به م ^؛‪ ، ^١‬ئ ي ن إ؟ى إ غ ؤ ‪،‬ب م ال" أذني ظ ق ع د ‪^ ١‬ب م ن ^ ‪0‬ب ع د ع ئ‪ ،‬مم‪1‬ت‬

‫؟ي‪ :‬أنث ظ ثث د ستبلف؟محل ئ ‪ :‬مص د على ز ر زثا ؛از ش بئة بز ح ن ة‪ ،‬زقت أتن تى ‪،^ ١٤‬‬

‫^ ‪٤‬‬ ‫ئ من<ئ‪ ،‬تي؟ا‪ ،‬ئ ك‪ :‬أ ئ غ م ذ أنث؟ ئت ‪ :‬أال ‪١‬‬ ‫ض ؛ ر م ح و ‪ ،‬ق ات ‪ :‬أال‬

‫ثا ‪ ،‬ئ ك‪ :‬ن ا قع د اللت ؛لث؟ ه ات‪ :‬هدم ت‬

‫بن ي و ن ف ن‪ ،‬بل ت لث‪ :‬ال ح جا ج ‪ ،‬أردده ا عثهث ال‬

‫تلة م ح ك به ا متنه ا ‪،‬‬

‫عأى رب شد؛د العق ا ب ذي بهنثة منتق م م م ن م ح ا ة‪ ،‬ق ش بكج ق‬

‫م أقفلن ظ ي م مت الئؤح دون ثن ه ب‪ ٩ ،‬ق جغث‪ ،‬ن و‬ ‫ث م فا أثا دم م وقوف مح ن يدي‬

‫إ ر ثا ر‪ ،‬د ا‪3‬؛ أب و ح ا رم‪ :‬قأغ عنئث ال ق عهدا بم د رؤقا ع م ثن عئد ا لخزيز أن ال أو ج ي‬

‫أل ح د م ن هذه ا ألمة ئاؤا ‪.‬‬

‫‪Ebû Hazım el-Hanâsirî eİ-Esedî anlatıyor: Ömer b. Abdilazîz’in hilafeti‬‬

‫ةاالمم س^ ‪ Dım aşk’a geldim, insanlar Cum a‬ال^لية ‪zamanında Cum a‬‬
‫‪gidiyorlardı. Kendi kendime: “Konaklam ak istediğim yere gitsem Cuma‬‬
‫‪namazını kaçıracağım, ilk önce namazı kılayım ” dedim ve mescide gittim .‬‬
‫‪M escidin kapısına geldiğimde devemi çöktürüp bağladım ve mescide‬‬
‫‪girdim. M üm inlerin emiri minber üzerinde cemaate hutbe veriyordu. Beni‬‬
‫‪görünce tamdı ve: “E y Ebû Hâzım ! Bana doğru gel” diye seslendi. Cemaat,‬‬
‫‪m üm inlerinin em irinin bu sözünü duyunca bana yer verdiler. Ben de‬‬
‫‪mihraba yakın bir yerde oturdum.‬‬

‫‪M üm inlerin emiri minberden inip namazı da kıldırdıktan sonra bana‬‬

‫‪doğru döndü ve: “Ey Ebû Hazım ! Beldemize ne zaman geldin?” diye sordu.‬‬
‫!‪“Yeni geldim‬‬ ‫‪Devem‬‬ ‫”‪de mescidin kapısında bağlı‬‬ ‫‪dedim. Ancak‬‬
190 Omer b. Abdilazîz

konuşunca onu tanıdım ve: “Sen Ömer b. Abdilazîz misin?” diye sordum.
“Evet!” karşılığını verince ona: “A llah’a yemin olsun ki daha önce yanımızda
Hanasır’da Abdulm elik b. M ervân’ın valisi iken yüzün neşeli, giysilerin
temiz, bineğin uysal, yemeğin lezzetli, koruman da daha sıkıydı. Şim di
m üm inlerin em iri olmana rağmen seni bu şekilde değiştiren ne oldu?”
dedim. Öm er: “E y Ebû Hâzım ! Allah için Hanâsır’da iken bana rivayet
ettiğin hadisi şim di de tekrarla” deyince: “ O lur” karşılığını verip şöyle
devam ettim : “Ebû Hureyre’den işittiğime göre Resûlullah (sallallahu aleyhi vesellem):

«Önünüzde sarp bir yokuş vardır ve bu yokuşu ancak za yıf ve çelimsiz olanlar
aşabilir» buyurm uştur.”
Ömer bunu duyunca yüksek sesle ağlamaya başladı ve: “E y Ebû Hâzım !
Bu yokuş için kendim i zayıflattığım için beni kınıyor musun? Belki bu
yokuşu aşarım ki aşacağımı da zannetmiyorum” dedi. Sonrasında
m üm inlerin em iri bayıldı. Baygınken önce hıçkıra hıçkıra ağladı, daha sonra
ise azı dişleri görünecek şekilde güldü. Cemaat bu durumu görünce onun
hakkında aralarında konuşmaya başladı. Onlara: “Susun ve bu şekilde
konuşmayın! Z ira m üm inlerin em iri ağır bir durumla karşılaştı” deyip
susturdum.

Ömer kendine geldiğinde cemaat onunla konuşmak için etrafında

toplanmaya başladı. O na: “E y m üm inlerin emiri! Sende tuhaf şeyler
gördük” dediğimde: “İçinde olduğum durumu gördünüz mü ki?” karşılığını
verdi. “Evet!” dediğimde de şöyle anlattı: “Sizinle konuşurken kendimden
geçmişim. Kendimden geçtiğimde kıyametin koptuğunu, A llah’ın
mahlukatı haşrettiğini gördüm. İnsanlar yüz yirm i saftı. Bunların k ırk safını
Muhammed ümmeti, geri kalan kırk safı ise diğer ümmetlerden olan
muvahhidlerdi. Sonra Kürsü konulup M izan kuruldu ve divanlar açıldı.
Ardından: “Abdullah b. Eb î Kuhâfe nerede?” diye seslenildi. Uzun boylu
saçlarını kına ve ketem ile boyayan bir adam kalktı. M elekler kollarından
tutup A llah’ın huzurunda durdurdular. Basit bir şekilde hesaba çekildikten
sonra sağ tarafa cennete götürülmesi emredildi.

Sonra: “Ömer b. el-Hattâb nerede?” diye seslenildi. Saçlarını kına ile

boyayan yaşlı ve uzun bir adam kalktı. Melekler kollarından tutup A llah’ın
 um er o. Aöauaztz iyi

huzurunda durdurdular. O da basit bir şekilde hesaba çekildikten sonra sağ

tarafa cennete götürülmesi emredildi. Sonra: “ Osman b. Affân nerede?” diye
seslenildi. Saçı sakalı beyaz, yaşlı ve uzun bir adam kalktı. M elekler
kollarından tutup A llah’ın huzurunda durdurdular. O da basit bir şekilde
hesaba çekildikten sonra sağ tarafa cennete götürülmesi emredildi. Sonra:
“A li b. Eb î Tâlib nerede?” diye seslenildi. Saçı sakalı beyaz, göbekli, ince
bacaklı yaşlı ve uzun bir adam kalktı. M elekler kollarından tutup A llah’ın
huzurunda durdurdular. O da basit bir şekilde hesaba çekildikten sonra sağ
tarafa cennete götürülmesi emredildi.

Sıranın yavaş yavaş bana yaklaştığını gördüğümde kendi derdime

düştüm. Bundan dolayı A lî b. Eb î T â lib ’den sonrakilere neler yapıldığını
bilm iyorum . Sonunda: “Ömer b. Abdilazîz nerede?” diye seslenildi.
Kalktığım da yüz üstü yere düştüm. B ir daha kalkm ak istedim, ancak yine
yüz üstü yere düştüm. B ir daha kalkm ak istedim, yine yüz üstü yere düştüm.
Sonunda ik i melek gelip kollarımdan tuttular ve A llah’ın huzurunda
durdurdular.

Hurm a çekirdeğinin lifi, oyuğu, zarına varana dek hüküm verdiğim her
bir konunun hesabını benden sordu. Bu şekilde kurtulamayacağımı
düşündüm. Ancak Rabbim lütfetti ve rahmeti bana ulaştı. Sonunda sağ
tarafa cennete götürülmemi emretti. Benden sorumlu olan ik i melekle
birlikte cennete doğru giderken küllerin üzerine atılm ış bir leş gördüm.
Meleklere: “Bu leş de ne oluyor?” diye sorduğumda: “Yanma yaklaş ve ona
sor” dediler. Yanma yaklaşıp ayağımla dürttüm ve: “Sen kim sin?” diye
sordum. “Sen kim sin?” sorusuyla karşılık verdi. “Ben Ömer b. Abdilazîz’im ”
dediğimde, bana: “A llah sana ve diğer arkadaşlarına (yöneticilere) ne yaptı?”
diye sordu. “İlk dördünün sağ tarafa cennete götürülmelerini emretti.
A li’den sonra gelenlere ise ne yaptığını bilm iyorum ” dedim. Bana: “Allah
sana ne yaptı?” diye sorunca: “Lütfedip rahmeti bana yetişti ve benim de sağ
tarafa cennete götürülmemi emretti” dedim.

Leş üç defa: “ Ben ise gördüğün gibiyim ” dedi. O na: “Sen kim sin?” diye
sorduğumda: “Haccâc b. Y û su f um” karşılığını verdi. “Haccâc mı?” deyip
bunu üç defa tekrarladım ve: “A llah sana ne yaptı?” diye sordum. “Cezası
192 Omerb. Abdilazîz

çetin olan, kendisine isyan edenlerden intikam ını alan Rabbimin huzuruna
çıktığımda öldürdüğüm her bir kişiye karşılık beni bir defa öldürdü. Sonra
da beni buraya attırdı. Şim di diğer muvahbidlerin beklediği gibi ben de ya
eennete ya da cehenneme götürülmeyi bekliyorum” dedi.

Ömer b. Abdilazîz’in gördüğü bu rüyayı dinledikten sonra artık bu

ümmetten hiç kimsenin cehennemlik olduğunu söylemeyeceğime dair kendi
kendime söz verdim.

‫ أ جازه قا أ خ ن د بن م خم د‬،‫ ] وأختزئآ م ح م د بن أ ح مد بن إبرا مي؛‬٣٠ ‫ا‬/ ‫ )“ ل ه‬٧٤ ٠ ٠ (

،‫ عن أ ي الئ؟ اث‬، ‫ ائ إبراهي م بن ه ر اته عن ن محان ا م حيي‬، ‫ ئا ا لثري بن ع ا ص م‬،‫بن ا ل ح س ن‬

‫ قات‬،‫عن أيي ح ازم‬

،‫ت فدنت غ ز ع م ر بن عبد العزيزب حناصرم وهز يومئذ أبين انمجؤب ن‬
:‫ مم ن ت‬، ‫ && ذئؤث منة عزفتة‬،£ ‫ ي أي خ از‬0 ‫ اد‬:‫ ق‬3 ^‫ ؟‬،‫ئ ا ب قثز!ئ ع رثي ون و أ رفة‬1‫ء‬

‫ن بن‬1‫لنأت م‬ ‫ أل ز ثك ن عغدثا ي ا ال؟م‬:‫ عنت‬،‫نغز‬

‫سرب ب\ ل مديتة‬ ‫أ ث أبين المومن؛؛ن؟‬

‫ وهصزك‬، ‫ ومتلف ئقيا؟ وو ج هك بهقا؟ وط عام ك فهقا‬،‫وطي‬ ‫ محان‬،‫عئد النيل ي‬

‫ أعد علي‬:‫ ئن ا ال ذ ي غثز ن ا بلف وأنث أم يز الم ؤمنين؟ قا د‬، ‫ ز حديت ك كنجزا‬،‫م شيدا‬

:‫ت‬
‫ مول‬،‫ب ا هزتزه‬
‫ ش م عت أ‬،‫ تعم يا أبين ا لم ومنين‬:‫ همل ت‬،‫ا ل ح دي ت ال ذ ي حدقنيهب ال م دي ة‬

‫ء م‬ ‫و‬ ١ ١ ‫\ ؛‬Â j j İ J ‫ ال‬،‫م ه ئ ■ةر؛ا‬ ‫ " أل ص أتد‬:‫ه ق و ل‬ ‫ لأي‬، ‫ت ب غ ق زئ و د‬

" ‫ ق م طوي ال‬،‫نه رول‬

Ebû Hazım der k i: Ömer b. Abdilazîz m üm inlerin em iri iken Hanâsır’da

yanma geldim. Bakınca beni tanıdı, ama ben onu tanıyamadım. Bana: “Ey
Ebû Hâzım! Yanım a yaklaş” deyince yanına yaldaştım. Yaklaşınca da onu
tanıdım . Ona: “M üm inlerin em iri seri misin?” diye sorduğumda: “Evet!”
karşılığını verdi. O na: “Daha önce beldemizde Süleymân b. Abdilm elik’in
valisi iken güzel bir bineğin, temiz giysilerin vardı. Yüzün de neşeli,
yemeklerin lezzetli, köşkün güzel, konuşman fazlaydı M üm inlerin em iri
olduktan sonra seni değiştiren ne oldu?” diye sordum. Ömer: “E y Ebû
Hâzım ! A llah için sizin beldede iken bana rivayet ettiğin hadisi şim di de
tekrarla” deyince: “O lur ey m üm inlerin em iri!” karşılığını verip şöyle devam
ettim : “Ebû Hureyre’den işittiğime göre Resûlullah (‫ ال^وااوااوة‬aleyhi vEsellem):
«Önünüzde sarp bir yokuş vardır ve ٤٢« yokuşu ancak za yıf ve çelimsiz olanlar
aşabilir» buyurm uştur.” Ömer bunu duyunca uzun bir süre ağladı.
 Omerb. Abdilazîz 193

‫ ثن ا إبراهي م بن م ح م د بن‬: ‫ ق ا ال‬،‫ وأبو م ح ث د بن حي ا ن‬، ‫ ] حدثت ا أيي‬٣٠ ٢ /®[ “) ٧٤ ٠ ٦ (

‫ ه ا د م د الثؤ بن ائئ الع ش ج ن ت‬: ‫ محا د‬، ‫ت ل م‬

‫س‬‫ ثن ا ال ول د س م‬، ‫ نحا م وت ى بن غ ا م‬،‫ا ل ح شن‬

٠٠ :‫ت ا ت‬
‫مثت حه ا بش ح 'كل‬ ‫ع م ثن ص د ا لخنين ي حط ب في ا ل ج م عب حطتة وا جدة‬

‫ ن ب ذ سقا ت‬، ‫ زئئ وذ به م ن غ رور أئئعيتا‬، ‫ ب ح مده وسث عئه زنئثغيزه‬،‫إن ائ خن ذ لل ه‬

‫ ؤأقيت أة ال ه إ ال ا ج‬،‫ و ت ذ مح م اشف ال ه ا دي ه‬،‫ب ز ال هف النض ل آأ ه‬

‫ ئئ ج‬، ‫خل ا و‬

‫ زن ن‬،‫ م ن ث ق الله ورئولت مم د رشد‬،‫ وأن م ح ئ دا عئده ورنول ة‬،‫و حذة ال شريلثر لث‬

‫ ثم يختم ح حئتثه ا لأخيره‬، ‫ ويذكثم‬،‫ ثم قوميبمموى الل ه‬،‫مبس الثت ورنوله ق ذ ع و ى‬

‫ هأا ل عتذ‬،" ‫ إلى ثن ام العش ر‬،>^‫فسهب‬

‫م راءة ث ؤ الع ا اليا ت ؤيأ عت ا د ي ال ذين أنزف وا غش أل‬

‫ لم يذع قراءة ذللث ط ابي قله‬:‫ائت ال ع‬ ‫بن‬ ‫الثؤ‬

Abdullah b. el-Alâ bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz’in , M üzdelife’de hutbe

verirken aynı hutbeyi tekrar ettiğine ve hutbesine hep şu yedi sözle
başladığına ‫ أ؛أك و‬oldum: “Ham d ancak A llah’ındır! Ona hamd eder, ondan
yardım ve bağışlanma dileriz. N efsim izin kötülüklerinden ve her türlü kötü
amelimizden A llah’a sığınırız. A llah’ın hidayet verdiği kişiyi kimse
saptıramaz, saptırdığı kişiyi de kimse hidayete erdiremez. A llah’tan başka
ilah olmadığına, tek ve ortaksız olduğuna, Muhammed’in de (‫ الهااةاال؛ة‬aleyhi
vesellem) onun kulu ve resûlü olduğuna şahadet ederim. A llah’a ve Resûlüne
itaat eden doğru yolu bulmuş olur, A llah’a ve Resûlüne isyan eden de yoldan
sapar.”

Sonrasında Ömer b. Abdilazîz müslümanların takvalı olmasına yönelik

öğüt verip biraz konuştuktan sonra Züm er sûresinden: “De ki: Ey kendi
nefisleri aleyhine haddi aşan kullarım! Allah'،n rahmetinden ümit
kesmeyin! Çünkü Allah bütün günahları bağışlar. Şüphesiz ki ٠ , çok
bağışlayan, ‫؟‬ok esirgeyendir... Göklerin ve yerin anahtarları (mutlak
hükümranlığı) O'nundur. Allah'ın âyetlerini inkâr edenler var ya, işte
onlar hüsrana uğrayanlardır.”* bu on âyeti okuyarak hutbesini b itirird i.
Abdullah b. el-Alâ der k i: “H azır bulunduğum tüm hutbelerinde Ömer
b. Abdilazîz, hutbesini hep bu şekilde verdi.”

1Zümer Sur. 53-63

‫‪194‬‬ ‫‪U m ero . A ö d ıia ziz‬‬

‫ت ا إبزاهيز بن ممحم د ‪ ،‬محا أبو عام ر‬

‫( ‪ ] ٣٠ ٢ /®[ “) ٧٤ ٠٧‬حدق ا أ ي وأبو م ح م د ‪ ،‬قا ال ‪ :‬ث‬

‫مو ت ى بن غ ا م ‪ ،‬ثق ا الول ي د ث ذ معت ل م ‪ ،‬نحا ئ ن ا ن بن أ ي ائث ا ي ك ؤ أن غن ن ث ن عثد الع زي ز‪،‬‬

‫قات قي حهئثته يوم ا س مرت ‪ ٠٠‬أثدرون ن ا مء؛ترجك م فذا؟ صن مب اليين يؤما ‪ ،‬وهمت مب اليين‬

‫ت م ئ ن ألوذ رمحم أن يمم ب د مدك م ‪٠٠‬‬

‫قنه‪ ،‬م م ح ر ج‬

‫‪Osman b. E b i’l-Âtike‬‬ ‫‪bildiriyor:‬‬ ‫‪Ömer b. Abdilazîz,‬‬ ‫‪Ramazan‬‬

‫‪bayramında verdiği hutbede şöyle dedi: “Buraya neden çıktığınızı biliyor‬‬
‫‪musunuz? O tuz gün oruç tutup, bu otuz günün gecelerini namazla ihya‬‬
‫‪ettiniz. Şim di de buraya gelip R^ binizden bu am ellerinizi kabul etmesini‬‬
‫‪istiyorsunuz”.‬‬

‫( ‪ ] ٣ ٠٢ /®[ “ ) ٧ ٤٠٨‬حدت ا أ ث و ث ع ‪ ،‬ق ا عتد الثؤ بن ن ح م د‪ ،‬ثن ا محم د بن ج م ‪ ،‬ثق ا‬

‫م د العزيز ي خ لب‬
‫ت ا أثوثعاويه‪ ،‬ص مقل ز ف‪ ،‬ائت‪ :‬وأنت ع م بن ه‬
‫أثو بكر بن أبي ئثته‪ ،‬ث‬

‫و ظ قس‬ ‫بان أ ح صرا ‪ ، 0‬قذ و ال نؤ ث‪ ،‬همالأ‪ '٠ :‬عن ظ ف‬

‫ي ن *كائعغ ظ ‪،‬‬ ‫الغاسئ وعلته و‬

‫م حئ "‬

‫‪M u tarrif der k i: Öm er b. Abdilazîz’i insanlara hutbe verirken gördüm.‬‬

‫‪ parçalık giysi vardı. Hutbesinde ölümü anıp: “H içb ir‬ك‪1‬ل ‪Üzerinde yeşil‬‬
‫”‪sıkıntıya benzemeyen bir sıkın tı, hiçbir derde benzemeyen bir dert gibidir‬‬
‫‪dedi.‬‬

‫ف ر ‪ ،‬ثن ا أ خ ن ذ بن ا ل ح شت ن بن‬
‫حدثت ا عت د الل ه بن م ح م د بن ج ع‬ ‫( ‪ “) ٧ ٤ ٠ ٩‬ل© ‪] ٣ ٠ ٢ /‬‬

‫ط ن ة تن‬ ‫ئ ع د ي‪ 4‬ظ ا ئ المحا ز ك‪ ،‬غ ذ‬ ‫ئ إ و ي م ا ل أ و ي ‪ ،‬ئ زكريا‬ ‫م ‪ ،‬ثما أ خ ت ن‬

‫م ‪ ،‬غذ ر ج ل ثن ئ م أة ع م ر بن عبد ا م؛ ز عهد إ ر ب ض عماله ‪ ٠' :‬عمحلث‬ ‫أبي‬

‫ثأو لب ك ‪ ،‬ء)ن م وى ؛ئي أ ف ن د الثدة‪ 4‬وأبنغ المكيذةء وأهوى‬ ‫و‬ ‫في‬ ‫ثم وى‬
‫ب‬

‫الم ؤة‪ ،‬ز ال ثأكن فى ق ئ ء م ن عداوة عدوك أ ف د ا حتزائ ا ل ئ سلط وم ن نغلف م ن معاص ى‬

‫غدو‬ ‫ع ن د ي غ ش ا‪3‬ةامس م ن م ك ي د ة ع د و ه م‪ 4‬ؤ|د ما ل‪،‬ن ا د ي‬ ‫الل ؤ‪ 4‬ه ا ن الذ‪،‬ن وديا أ ح ونث‬

‫ف ن *ك ع ددهم‪،‬‬
‫ل و ال دللف إل دكن لى مه بهز‪ ،‬لأن غذذ ال ي‬
‫وننممص ز عثه م بنئص ثت ه ز‪ ،‬و‬

‫ز ال ئؤتن ا ك موته م‪ 4‬ء إن ال نغصن عأيه م ي ن يا الثعلبه مب موتن ا‪ 4‬ز ال ل\‪5‬لنن لعداوة أ ح د م ن‬

‫م الفم ‪5‬ه‬ ‫ال ةا ‪ ،‬أمل أ خ ذ ن مشك‪-‬م ل ذ ذمو بك م ‪ 4‬ؤ ال أ ف د د ع‪ 1‬ئ د ا معأك م ل د ذ ومك م ‪ 4‬و ا ع‪ 1‬ن وا أ ن ع ث ك م‬

‫و أحسن وا‬ ‫د\ ئث حإ وا م ن ه م ‪4‬‬ ‫إلك م‪4‬‬

‫ومن ا ز‬ ‫الل ه حم ق إ ه عآثمث م‪ 4‬ي علمو ن ن ا م عل و ن في مسي ر ك م‬
 Omer b. Abdilazîz 195

‫ ز ال ثئ ووئا أة عذؤثا ق إ‬،‫ب ل ال ثؤ‬

‫ت م في س‬
‫ وأن م زع م‬،‫ ز ال ئؤذوف م بمعاص ي ال ثؤ‬، ‫حابه م‬
‫صم‬

‫ي ك ز ش هؤم قذ نغ ط أؤ ن خ ط عليه م بأفؤ منه م‬ ‫ وأن يعصوا علسا نإن أبثن ا ء‬، ‫بثا‬

‫مث‬
‫ه دب‬ ‫ ن ا د‬،‫ئثطل ون ه؛ت ؤ ذ غ ر غ ذ وئز‬ ‫م‬ ‫ نطو؛ ه ؛ ت ؤ ذ غ ر أ ي‬، ‫للنوبهب‬

‫ئ ر به م غذ‬ ‫ ز ال‬، ‫ وأر م يثن تتلق قي م حره م محال م حئ م ه م م حرا محبه م‬، ‫قا ولفم‬

‫^ ت ه بجم خ و ء ص محتوخم والثمث ل م س ص مت ه م و ال و م حيء ث بمإ م ح ال ؛ ر‬

)‫ج‬
‫ب‬ ، ‫ب أ ي ئ م و ماعفم قي م ح ر م‬ ‫ر ق وا‬ ‫م وا ئ ؤ ا ع ؤ ؛ ال‬ ‫م ا ال‬ ‫عدو محم‬
،‫ واللت ا نمنثت ا ن‬،‫في ح مام ا الشس وال قنا ع‬ ‫لغدوكب ق ص إل في الئؤة ع إوك^ في‬

، ‫و جمعة يؤما وقل ه وكون لهم وا حهي جمعون به ا ابفسه م ز و م‬ ‫أقم بس نغلف ي‬
‫ ز ال يد حثه ا أخت ش أ ص حابث‬، ‫و ح م نزللث غذ ئزى ال ئ ل ح‬ ‫ويرمون أ س لختم‬

‫ ز ال‬، ‫ف ا فلنئ ا‬
‫ست وا ف‬
‫ي‬ ‫ محال بم‬،‫غ ر شسه ودينه‬ ‫ إ ال م ن ثقى به ؤثأمنه‬،‫ين و ي و ح ا ج ت ه ز‬

‫ثلم‬
‫ اإث إ؛؛‬،‫حزمة وذمه‬- ‫ي‬ ‫ قأن‬،‫ ح دا م ن أهلهأ ف؛ئا ا الب ح ى‬1 0‫ ز ال ثرلدو‬، ‫ثتزؤدوا مئه\إد م أ‬

، ‫م ال ئ ل ح‬ ‫ث الث ةصحتا غش أ م ا ن ي بظ ل م‬، ‫ثلوابال غ م غثه ا‬

‫ كن ا ائ‬، ‫بالنقاء ه‬
‫ ؤة ا ئ ق ت و ه ال‬٤^ ^ ^ ١ ‫زقك ن غي وثك محن؛ تزب مم ن ثهئمئن إ؟ىب ص حه من أهد‬

" ‫ العاس ص عليلف وليسبعتنثلف‬0‫ وإ‬،‫ نإن ص دى فيبعضه‬،‫ثنم غلف حتزة‬

Mesleme b. Eb î Bekr, Kureyşli bir adamdan bildiriyor: Ömer b.

Abdila^iz, valilerinden birine şöyle bir mektup yazdı: “içinde bulunduğun ve
maruz kaldığın her durumda A llah’a karşı takvalı ‫ ه‬1‫ أ‬Z ira takva, musibetlere
karşı en iyi tedbir, tuzaklara karşı en iyi önlem ve her türlü güçten daha
güçlü olan şeydir. Düşm anının sana düşmanca tavırları karşısında sakın
A llah’a karşı isyan içinde bulunan nefsini savunmaya ve korumaya kalkışma!
Z ira ben, insanların, düşmanlarından ziyade günahlarından korkması
gerektiğini düşünüyorum. B iz düşmanlarımıza, A llah’a karşı isyanlarından
dolayı düşman olur ve bundan dolayı onlara karşı A llah’tan zafer dileriz.
A ksi takdirde onlara karşı bir gücümüz olamaz ki ne sayımız onların sayısı,
ne de gücümüz onların gücü kadar değildir. A llah ’a isyan içinde olmalarına
düşmanlığımızdan dolayı eğer Allah bize zaferi ihsan etmeyecekse biz kendi
gücümüzle onlarla baş edemeyiz. Sakın insanlardan bazılarının düşmanlığına
kendi günahlarından daha fazla önem verme ve günahlarından daha fazla
onların düşm anlıklarıyla ilgilenme.
196 Omer b. Abdilazîz

B ilin k i A llah’ın koruyucu melekleri her dem üzerinizdedir. G ittiğiniz

yerlerde ve evlerinizde ne yaptığınızı çok iy i bilm ektedirler. Onlardan utanın
ve en güzel şekilde onlarla birlikte olmaya çalışın. A llah’ın yolunda
olduğunuzu iddia ettiğiniz halde A llah’a masiyetlerde bulunarak onlara
eziyet etmeyin. “Düşm anım ız bizden daha kötüdür! Bunun için günahkâr
olsak da bizlere asla galip gelemezler!” demeyin. Z ira günahlarından dolayı
Allah kaç topluluğa, öfkelenerek kendilerinden daha kötü olan topluluğu
musallat etm iştir. Düşm anınıza karşı A llah’tan yardım dilediğiniz gibi
nefsinize karşı da O ’ndan yardım dileyin. Böylesi bir yardım ı A llah’tan hem
size, hem de bize nasip etmenizi dileriz.

Düşmana karşı yola çıkacak olanlara karşı sert davranma, kendilerini

yorgun düşürecek bir şekilde yola koşma, düşmanla karşılaşana kadar
kendilerini rahatlatacak konaklamalara engel olma. Böylesi bir yolculukta
güçlerinin azalmaması ve yorgun düşmemeleri gerekir. Z ira yerleşik,
bedenen rahat ve güçlü olan bir düşmana karşı gidiyorsunuz. Dediğim
şekilde davranmazsan henüz yolculuk aşamasında bedenen ve moralmen
zayıf düşer, yerleşik olan düşmanınızın gücüne güç katmış olursunuz.
Kendisinden yardım dilenecek tek kişi ise A llah’tır.

Beraber gittiğin ordunla haftada bir gün konaklayın. Bu şekilde askerler

silah ve eşyalarını bıraksınlar, bedenen ve moralmen rahatlasınlar. Ancak
konaklama yerlerini, anlaşmalı olduğumuz toplulukların (zimmet ahalisinin)
kasabalarından uzakta bir yerde seç. Askerlerinden, dininden emin olduğun
ve güvendiğin kişiler haricinde onların kasaba ve çarşılarına kimsenin
girmesine izin verme. Askerlerin böylesi kasabalarda zulüm yapmasın ve
günahlarına günah katmasın. H aksız yere kasaba ahalisinden hiçbir şey
almasınlar. Z ira onların dokunulmazlığı ve zimmetleri vardır. Böylesi bir
zimmete nasıl sabretmekle m ükellef kılındıysanız bu zimmete vefa
göstermekle de yüküm lü kılınd ınız. Anlaşm alı olduğunuz halka zulmederek
savaşta olduğunuz topluluklardan yardım istemelerine yol açmayın.
Bedevilerden düşmana karşı gözcü olarak kullanacağın kişilerin güvendiğin
ve sözüne itibar edebileceğin kişilerden olmasına dikkat et. Z ira söylediği
şeylerin doğruluk payı olsa da, yalancı kişinin getireceği haberin sana bir
 ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬ ‫‪197‬‬

‫‪faydası olmayacaktır. Seni kandıran kişi de lehine değil, aleyhine gözcülük‬‬

‫”‪yapacaktır.‬‬

‫ن م ن ث و د ال ن غ ز ي ئ ‪ ،‬ثت ا‬ ‫أ خن د‬ ‫ن أ خ ن ذ ‪ ،‬ثن ا‬ ‫ن‬ ‫ن ق ما‬ ‫ح د قا‬ ‫( ‪ - ) ٧ ٤ ١ ٠‬لم ‪ /‬ئ ‪] ٣ ٠‬‬

‫م ح م د ثن "‪ Sı‬ي ر ‪ ،‬ثئ ا ا لأؤزاعي‪.‬ح و حدبن ا أ خ ن ذ بن إش حا ى ‪ ،‬ثئ ا مه د الل ه بن أيي ذاؤذ ‪ ،‬ت ا‬

‫م م‪-‬إر ا‬
‫ب؛ ا ن‬
‫ب تى بن يود س ‪ ،‬عن ا ال زز ص ‪ ،‬قات؛ كت ب ع م ‪°‬تن ع م‬
‫علي بن حلمزم‪ ،‬ئ م‬

‫ب عض عمال ه‪ " :‬ال محا ي ي ر ج ال لم كان يلغ ابؤ‪ ،‬ز ال لع ص ب ع ك ‪ ،‬ز ال وودت أ ح دا م ن‬

‫تل غ إ ال متؤا طا نا ج ذا ‪٠٠‬‬

‫أ مبسلف ا ال غش قدر دنبه‪ ،‬وإ‪ ٢ 0‬ئ‬

‫‪Evzaî bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz valilerinden birine şöyle bir yazı‬‬

‫‪yazdı: “Sakın bir adamı arkadaşlarından dolayı veya ona olan öflcenden‬‬
‫‪dolayı cezalandırma! Yine ailenden birine hak ettiği cezadan daha fazlasını‬‬
‫”!‪vermeye kalkışm a. Bu ceza bir kamçı kadarlık olsa dahi‬‬

‫( ‪ ] ٣ ٠٤ /®[ -)٧ ٤ ١ ١‬حدثن ا غثت ان س أ ح ن د‪ ،‬ثن ا أ ح ئ ذ س من ع ود‪ ،‬ثن ا م ح م د بن‬

‫إ ال‬ ‫ت بمب ذائأ‬ ‫ال‬ ‫م إ ر ب ض عثاله‪" :‬‬ ‫محو‬ ‫م ‪ ،‬ظ ا لأززاع إ ‪ ،‬ئ ‪ : 3‬جم ي غ م ئ‬

‫ذائق ث ئ نجث منتزه ا أض عفن دابة في ا ل ح ش ‪٠٠‬‬

‫‪Evzaî der k i: Ömer b. Abdilazîz valilerinden birine: “ Ordu içinde en zayıf‬‬

‫‪bineğin hızında olan bir bineğe bin!” şeklinde bir mektup yazdı.‬‬

‫بن‬ ‫ت خئ د‬ ‫ى م ن ع ود ‪ ،‬ث ا‬ ‫ن د‬ ‫ن أ خ ن ت ‪ ،‬ئت ا أ ح‬ ‫‪0‬‬ ‫ح دث ن ا نلت ما‬ ‫‪] ٣ ٠ ٤/ ٥‬‬ ‫( ‪ “) ٧ ٤ ١ ٢‬ل‬

‫س غد ا م ‪:‬‬ ‫ي ' غ ت ث أ ق ءمم ا ن ي ؛ ر <وة ثن ن ث‬ ‫م ‪ ،‬ظ ا لآؤزائ‪ ،‬قات‪:‬‬

‫" ائ ي م ن قشف من بني ئ الن هأهصه م عنلث‪ ،‬ؤ ال م ك ه م قي فؤؤ م ن غنبلث‪ ،‬ءإمحم‬

‫مبن أغث مح ي ‪" ١^ ١٢‬‬

‫‪M utarrif der k i: Ömer b. Abdilazîz, Yemen valisi Urve b. Muhammed’e‬‬

‫‪şöyle bir mektup yazdı: “Filan oğullarından yanında bulunan kişilerden uzak‬‬
‫‪dur ve onlara hiçbir görev verme. Z ira en kötü ailelerden biridirler”.‬‬

‫ت ا ن ح م د بن إئ ح اى ‪ ،‬ثغ ا م ح م د بن‬
‫تل ه ‪ ،‬ث‬
‫( ‪ ] ٣٠ ٤ /®[ “) ٧ ٤ ١٣‬حدثن ا أثو حا م د بن ج‬

‫ثن ح مره‪ ،‬ثن ا هم د العزيز بن ث خ م ء غذ محي الله ق غتن‪ ،‬عن ابن‬ ‫ثن ا إبزامحم‬ ‫ي ض‪،‬‬
‫ي ه ا ب ‪ ،‬قا د‪ :‬كت ب ع من بن عبد الع زيز إ رب عض عمال ه‪ '٠ :‬أث ا بمت‪ ،‬ئاقي الثث في م ن ول ي ث‬
198 Ömer b. Abdilazîz

،‫ف انث ؤ ث‬ ‫حا‬ ‫مني‬ ‫لأئثئ و إل‬ ‫ ءام ة إثن ا ي ع ج ل‬، ‫ي ثأخيره عق وبته‬ ‫ثأم ن نحزم‬ ‫ز ال‬ ،‫أم نة‬

" ‫م إ ال د ز لآقائق‬
‫والث الم ع و فأ ؤ ب‬

îbn Şihâb der k i: Ömer b. Abdilazîz valilerinden birine şöyle bir mektup
yazdı: “Başında bulunduğun kişilerden yana A llah’a kork ve sonunda cezayı
gerektirecek bir kötülüğü önlemede geç davranma. Z ira vaktinin
geçmesinden endişe eden kişi cezayı geciktirmez. A llah’ın selamı, rahmeti ve
bereketi üzerine olsun ” .

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا بث ر بن موشى‬: ‫ ه ا د‬،‫ ] حدث ا م خ ث ذ بن أ ح ن د بن ا لخثن‬٣٠ l / o [ -) ٧ ٤ ١ ٤ (

:‫ س ع د ال ش ر‬: ‫وا غ م‬ ‫ي إ‬ :‫ تال‬، ‫ت ئ ن‬

‫طث ئ ر‬ ‫ ئ‬،‫ ظ ئفان ئ محثة‬،‫ان م ح د ي‬

‫م ا م ح ا رأ ن ي ئ ي ي وا يزم‬ ‫ نقذ م حق إ ر‬،‫محاتث الق بؤ ا يا ذ‬

‫ إن فذا ال مبث هؤ إ م‬٠٠

‫م م أذ‬ ‫ زنن أزاذ‬، ‫ ئا ت ي و ا‬،‫ قي ت اعة 'كدا وكدا‬،‫م كذا وكذا‬ ‫ ض‬،‫كدا وكدا‬

، ‫ت ؤقذ أئإ ح م ن ثرش ود و ا؛نلم ربه د صلى ^اا‬

3 ‫ قا‬4‫ ؤ ذ ؛ ه ئعالى‬، ‫ ثيئ إل‬، ‫تص د ى‬
‫ي‬

‫ ل ز تغم ك ؤ و ت ق خ و و‬0‫ص أقن ظ وإ‬ ‫وي‬ : ٢^ ١ ‫ أبرقن غي‬3 ‫'ثظ ق ا‬

،‫ أ م ح بن ا م ح ل أ ه‬، ‫ ؤ إل ال محن ق وم ح ن ي‬-'‫ زوئوئا كن اثا د ثوخ‬، ‫بن ا ل حا س م ه‬

‫ زتولوا كن ا قأا ل‬،>^‫ ؤر ب إ ي ظ إ م ت ثقب ي ه ا غم ز ني‬:‫زوئلوا كن ا ه ا د مو ت ى ع ك الغ ال م‬

" > ‫مغأ‬ ‫ؤ ال إلة إ ال أ ن ث ئ بماثل ف إ د ي مح ت م ن الظالم‬ : ‫ذ و ال ن و ن‬

Câfer b. Burkân bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz bizlere şöyle bir mektup

yazdı: “Bu sarsıntılar Yüce Alah’ın , kullarını cezalandırdığı şeylerden
b irid ir.” Diğer şehirlerdeki Müslümanla^a da şöyle mektuplar yazdı: “Filan
ayın filan gününde filan saatlerde dışarıya çıkın. ‫ ه‬günde sadaka vermek
isteyenler versin. Z ira Allah şöyle buyurur: “Arınmış olan, Rabbinin adını
anıp namaz kılan, saadete erişecektir.”1 Babanız Âdem’in dediği gibi
siz de şöyle deyin: “RabbimizJ Kendimize yazık ettik; bizi b ağ ışlam az
ve bize merhamet etmezsen biz kaybedenlerden oluruz.”* H z.
N ûh’un dediği gibi siz de şöyle deyin: ‘،Beni bağışlamaz ve bana

1A'lâSur. 14-15
2A'râfSur. 23
 Omer b. Abdilazîz 199

m erham et etm ezsen kaybedenlerden o lu ru m .” ! H z. Mûsa’nın dediği

gibi siz de ‫؟‬öyle deyin: “ R abbim ! D oğrusu kendim e y a zık e ttim , beni
b ağ ışla .”2 Z ü ’n-N ûn’un dediği gibi siz de şöyle deyin: “ Senden b aşka
h içb ir ta n rı yo ktu r. S e n i tenzih ederim . G erçekten ben zalim lerden
oldum -”3

، ^ ^ ^ ١ ‫ و محم د بن أ ح م د بن‬،‫هم"ا ا حدثن ا ع ئ ن ح م يد الواسمطجد‬/‫ ر ه‬-) ٧ ٤ ١ ٥ (

‫ غذ‬،‫س د بن مح ث ى‬ ‫ ثن ا‬، ‫ث ر‬ ‫س د بن ع مزان ى أيي‬ ‫ ثن ا‬،‫ ثن ا بش ر بن تو ص‬: ‫ق ا ال‬

‫ ءإن نديثثثا قت‬،‫بت‬

‫ أث ا م‬:‫ي ر إي‬
‫م ب م ح ذ عث ا ل غتز م محب ا لخر‬ :‫ ئت‬، ‫ئ د ال ي ن‬
‫ " أث ا‬:‫ دأكت ب إليه غنن‬،‫ ء إن نأ ى أم يز المومنين أن مقل ع له ا ن ا ال يزقه ا به نثب‬،‫ر ب ئ‬

‫ إلذا و ت كتابي فذا‬،‫ زن ا د وت أن مدينتك م قذ ح ر ب ت‬، ‫بلق‬

‫ قذ ي ن ث كثا‬،‫م بت‬

٠٠ ‫ تزقي زالث الم‬4‫ ظل‬،‫ مئ الظل م‬1‫ وئى طزده‬،‫لع د ل‬1‫ب‬I ‫ئحصنه‬

Abdulazîz bildiriyor: Valilerinden biri Ömer b. Abdilazîz’e şöyle bir

mektup yazdı: “Şehrimiz harab olmuş durumda ve eğer uygun görürseniz
şehri onarıp inşa etmek için bize belli meblağda para tahsis etmenizi
istiyoruz.” Ömer de ona şöyle cevap yazdı: “M ektubunu okudum ve
şehrinizin harap olduğu yönünde anlattıklarınızı düşündüm. Bu
mektubumu okuduğun zaman şehri adaletle sağlamlaştırıp ayakta tut ve
yollarım da zulümden temizle. Şehrin inşası bu şekilde olacaktır. Baki
selam .”

‫ ثن ا الحع ن ن بن‬،‫ت ات ح م د ين إشحابن‬

‫ ث‬،‫ه مآ] حدثت ا أبو خ ا ب ز بن جثثه‬/‫ وه‬-) ٧ ٤ ١ ٦ (

‫ قات؛ كت ب الحس ن إ ز ع م ر بن عبد‬،‫ عن عؤن بن مئ م ر‬، ‫شب د بن غ ا م‬

‫م‬ ‫ ثن ا‬،‫ش البي ع‬

‫ ك‬٠٠ :‫ف ا جا;ة غنن‬،‫ي د قذ ^ ث‬

‫ه شؤث ف‬ ‫ف‬ ‫ ئكا? أل آ خ ز ت ذ‬،‫مد‬
‫ أى ب‬:‫شزيز‬

'٠ ‫خزة زنز تزد‬-‫ وكأدلفب ا ال‬،‫لدتا ولب بكن‬1‫ثكأتفب‬

‫م‬ ،‫ثنن‬

Avn b. M a’mer der k i: Haşan, Ömer b. Abdilazîz’e: “Derim ‫ ;لط‬sanki

dünyada kendisine ölmesi takdir edilen ve «ö ld ü ‫ «؛‬denilecek olan en son

١١٢ ^ ١٦^ ١ . 47
2Kasas Sur. 16
3Enbiy§Sur. 87
200 Ömer b. Abdilazîz

kişisin” şeklinde bir mektup yazınca, Ömer cevaben: “Derim k i, sanki

dünyada yaşıyorsun, ama değilsin ve sanki şu an âhirettesin, ama henüz
.oraya gitmemişsin” dedi

JuP ‫ أئتأثا‬،‫ ثن ا إئ ح اق ى إبزاهينز‬،‫ث مان بن أخنت‬

‫ ] حدت ا تل‬٣ ٠٥ / ،‫ )“ [؛‬٧ ٤ ١٧ (

" :‫ثص زة‬

‫ ^ ^ غ ر ال‬- ١ ‫بتآ‬
‫م‬ ‫ص ع ص إ ر غدي ق وطأة‬ :‫ ق ا د‬، ‫ ص تغت ر‬،>^١^ ١

‫ نإرتاللف العنامه م ن‬،‫ و مجا ل سا ق الم ؤاء‬،‫الثؤداع‬ ‫ثلف عزوبتي‬

‫ إل‬،‫بت‬
‫أثا م‬

‫ كئ م‬U ‫ ^ غش‬١ ‫ زقت أظهز‬، ^ ^ ١ ‫ئأ ح ض ت ؛لف‬ ،‫ أ فتي ت لي ا لخز‬،2‫ وإدل‬،‫وراثملف‬

" ٣^ ^ ١٧ ،‫ثكت مون‬

M a’mer der k i: Ömer (b. Abdilazîz), Basra’ya vah ‫ ه‬1‫س‬ atamış olduğu
A d iy b. Ertaa’ya şöyle bir mektup yazdı: “Beni siyah sarığınla, K u r’ân
hafızlarıyla ile oturup kalkman^،, sarığının ucunu arkana salmanla ve
kendini iyi göstermenle kandırdın. Bu şekilde hakkında iy i zanda
bulundum, ama Allah gizlediklerinizi açığa vurdu. Baki selam”.

‫ ثما‬،‫ ثن ا عتد الثؤ بن م ح م د ال مائ ي‬، ‫ب و بكر الطئ حي‬

‫حدتما أ‬ ] ٣٠ ‫ه‬/‫ ر ه‬-‫ ؛‬٧ ٤ ١٨ (

‫ كت ب عد ي‬:‫ قا ن‬،‫ ثن ا ب اين بن حئظله الص ئ ى‬،‫ ج رش بن عبد ا ل ح م ي د‬.‫ ثن ا‬،‫قونفن ات ئا ن‬

‫ زي ف ت أن‬،‫ثامن ئد "ك روا فى ا إلن الم‬

‫ ء إن ال‬،‫م د‬
‫ أث ا ب‬:‫بن أرطأه إ ر ع م بن عبد الع زيز‬

‫ثامن‬
‫ وزالت إقق ئ ث أة ال‬، ‫ثلث‬
‫ " ف هن غ كثا‬:‫م ئ م د العزيز‬ ‫ م ح ب إ ي‬،‫مئ ا ك زا غ‬

" ‫ون أال زأ ث •< ر ائن ئأ و م ن "كن ب أيد ظ‬ ‫ حش‬١^^^٠٦ ‫* ك م‬

Câbir b. Hanzale ed-Dabbî bildiriyor: A diy b. Ertâa, Ömer b. Abdilazîz’e

bir mektup yazarak: “Derim k i; İslam ’a girenler çoğaldı. Bu sebeple haraç
verenlerin azalmasından korkarım ” deyince, Ömer b. Abdilazîz ona şöyle
yazdı: “M ektubunu anladım. Vallahi! Bütün insanların Müslüman olm asını,
hatta (haraç veren kalmadığından dolayı) benim ve senin çiftçilik yapıp
elim izin emeğiyle geçinmemizi isterdim .”

‫ تما اثن‬،‫ت ا م وت ى س رك ريا ا ل ع ال ب د‬

‫ ث‬،‫ ] حدثن ا نلبمان بن أخن ت‬٣ ٠ ٥ /®[ -) ٧ ٤ ١ ٩ (

‫ت حتم‬
‫ ف‬، ‫ اثثا لق ائثز ى ئ ا بأل ف درهم‬0‫بل غ ع من س عتد العزيز أ‬:>3‫ ئ‬،‫ عن أبيه‬،‫ع ايس ة‬

،‫ ثن ا يغث العمن ال ذ ي اغتنيت بألف درهم‬،‫ عزينه ب ر خلف‬٠' :‫ مح كث ب الته ع م‬،‫به‬

 Omerb.Abdilazîz 201

‫ ر ج م الله ام زأ عزفن قدرة‬:‫ و م ست عل ته‬، ‫ واقتنيت ئ ا بدره م نا ج ز‬،‫ز ث ذ ؛ ث ئ غ بثم نه‬

‫"زالث ال ز‬

‫ط‬ Âişe, babasından bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz’e, oğlunun bin

dirheme bir yüzük aldığı haberi ulaşınca ona şöyle bir mektup yazdı: “Sana
emrediyorum, bin dirheme satın aldığın yüzüğü satıp parasını infak
edeceksin! Sonra bir dirheme bir yüzük alacak ve üzerine: «Allah, kadrini
bilen kuluna merhamet etsin!» diye yazacaksın! Baki selam.”

‫ ثن ا‬،‫ ث إ م ح م د بن ا ل ح ش بن قس ه‬،‫حدثن ا م ح م د ثذ إثزاهي‬ ] ٣ ٠ ٦ /®[ -) ٧ ٤ ٢ ٠ (

‫ أن ع من بن عتد العزيز كت ب إ ر‬،‫ت ا"كري ن بن نث ما ن‬

‫ ث‬،‫ ثن ا حن م زه‬،‫أ خ ن ذ ين زيد ا ل حران‬

، ‫ إ ق ال ي ت اثني بمال ق ال ئ ت‬، ‫ج‬

‫' أن ا ب‬٠ : ‫ه د ال م ق م ن ض ي ن ي ن‬
‫غاميه م‬

٠٠ 1‫سفة في ان م ننء‬
j U ‫ب حر‬
‫ ^ ^ إلى ال‬١ ‫بم‬،‫ هدم ة‬1‫ث‬

Kerîz b. Süleyman d e r ‫لكا‬: Ömer b. Abdilazîz, F ilistin ’e vali olarak atamış

olduğu Abdullah b. A vn’a şöyle bir .mektup yazdı: “Me.ks (gümrük) adı
verilen eve gidip onu yerle bir et. Sonra kalıntılarını bir gemiye yükleyip
rüzgarda savur” .

‫ ثن ا‬، ‫ ثغ ا إدريس بن عبد ال ي م‬، ‫ط م‬ ‫ ] حدبت ا أ خن د بن ج ع م ر بن‬٣٠٦/ ٥ ‫)" ل‬٧ ٤ ٢ ١ (

‫ي ع م ين‬ :‫ قات‬،‫ذ ال د س م ض‬ ‫ غذ‬، ‫ط ا لخرير ئذ ت خ م‬ ‫ث إ‬، ‫شئ رو ئ م ن‬

‫ إ ذ م ن عؤن‬،‫ " ن ا طاقة ال ئ ن ل مب ج ور ا ل ق ئاي) مع ئزغ ا'ل ئث هالن‬:‫عد العزيز إ ر عدي‬

" ‫ما ن ئيم غ د دينه أذ محيب حمه‬

Abdullah b. Mûsa der k i: Ömer b. AbdiJazîz, (Basra valisi) A diy’e şöyle

bir mektup yazdı: “Yöneticinin zulmü ve şeytanın vesvesesi karşısında
müslüman ne yapabilir ‫ ?لكل‬Ancak müslümana dininde yardım cı olacak
şeylerden b iri de hakkına sahip çıkm asıdır.”

‫ ح دب ي‬:‫ قات‬، ‫ محا عند الثؤ بن أ ح ن ذ‬C‫ ] حدق ا أبو ب كر بن مالك‬٣٠ ٦ /®[ -) ٧ ٤ ٢ ٢ (

‫ت كتب ت ا ل ح جبه إ ر‬
3 ‫ ظ‬، ‫ ص وئش بن أيى ائم زا ت‬،‫ ح د ش م ثمم‬، ‫أبو عند الثؤ ال ث أ مئ‬

‫ " إش رمحت‬: ‫ بكت ب إثه م‬، ‫م ئ كن ا بمع د م ن "كان ق ه‬

‫ب‬ ‫غتت بن عبد ا م ؛ ز أ مل ك ت‬

٠' ،‫ص جمم ؛ فإ ي أ ش بذ؛لث ص محي‬ ‫أبق ي‬

‫أذ أ ه د م‬
202 Omer ‫ء‬. Abdilazîz

Nevfel b. E b i’l-Furât anlatıyor: Kabe’nin bakımından sorumlu olanlar

Ömer b. Abdilazîz’e bir mektup yazarak, kendisinden önceki halifelerin
yaptığı gibi Kâbe için b ir örtü tahsis etmesini istediler. Ömer de cevaben
şöyle yazdı: “Bu örtü parasının karnı aç olanlara harcanmasını daha uygun
gördüm. Z ira onların buna, Kâbe’nin örtüye olan ihtiyacından daha fazla
ihtiyaçları vardır.”

، ‫ت ا عتد الثؤ ثن أ ح م د بن ح س ل‬
‫ ث‬، ‫حدثن ا أبو ب كر بن مال ك‬ ] ٣ ٠٦/ ٥ ‫ )“ ل‬٧ ٤٢ ٣ (

‫كن ت‬ ، ،^ ١^ ١ ‫ غذ ئؤهد ثن أبى‬، ‫تعس‬

‫ خدبغى م‬:، 3‫ ئا‬، ^ ^ ١ 4‫ث‬‫ح دبغى أبو عتد ال‬

‫ أن‬٠٠ :‫ ن حاءتي كثا ت ع من‬،‫ دكنت أ حتم عأى سا در أن ل ال دقة‬،‫ت رين‬

‫ع ا م ال لعس بن مه د الم‬

٠٠ ‫أكره أن أئأق ى بؤ‬ ‫زأال‬ ‫ئا يع‬-‫م ن م‬ ‫ص‬ ‫ ؤثث ينثني‬،‫مع ن‬ ‫ال‬

Nevfel b. E b i’l-Furât der k i: Ömer b. Abdilazîz’in valilerinden biriydim

ve zim m îlerin (anlaşmalı azınlık tebanın) harm anlarını mühürleyip
kapatırdım . Ancak Öm er’den bana: “Bunu yapma! Z ira daha önce
Haccâc’ın böyle yaptığı bana b ild irild i. Ben de onu örnek almaktan
hoşl‫؛‬mmam!” şeklinde bir mektup geldi.

‫ حدثتى ا ل ح ت ن‬،‫ ث ا مه د الثؤ بن أ ح م د‬،‫ ] حدتما أثو ت كر بن م ا دك‬٣٠ ٦ /®‫ )“ ل‬٧ ٤ ٢ ٤ (

‫ نق ا ن ا ث خ ذ البل ه‬:‫ قات‬،‫طق‬ ‫م إمحا ختز ة غذ نخ اع ئن أبي‬ :‫ قات‬،‫تذ محد ا ض‬

‫ " إة ا ق أ خ ي‬: ‫ي إ ر ا م ح ا ر جبى اة و خ عي وك ب‬ ‫ن غ م ق مد ا م ن‬

'٠ ‫ تخثثة‬،‫بالله م ن أن أ ح ا ل م‬.‫ وأع ود‬،‫قيضة‬

Haşan b. Abdilazîz der k i: Dam ra, Recâ b. Eb î Seleme’den naklen bize

şöyle bir mektup yazdı: Ömer b. Abdilazîz’in oğlu Abdulm elik öldüğü
zaman Öm er, diğer şehirlere Abdulm elik’in ölümü üzerine ağlayıp
sızlanm alarını yasaklayan mektuplar gönderdi ve: “Allah onun canını almayı
murad etm iştir. Bu isteğine karşı çıkmaktan da A llah’a sığınırım ” dedi.

‫ ثن ا‬، ‫ ثغ ا أ خت ن بن ال غ ت ئ ن‬، ‫ ] خ ا؛ثت ا عتد الله بن م ح م د بن جئف ر‬٣ ٠٧ /®‫ )“ ل‬٧ ٤ ٢ ٥ (

،‫ ثن ا عبد ا ل م ل ك بن تزيغ‬، ‫ ح دت ي عبيد الله بن ال ول د اثدمسمئ‬،‫؛؟^ ال د ؤ ر ئ‬£١^ ‫أ ح م د س‬

‫ ام أ ه ف ءممث أن و د قش ق‬: ‫س ر غدي س أ ت ه‬

‫م؛ز إ‬
‫ي غ م تن محد ا ه‬ : 3 ‫ثا‬
‫" وادم‬، ‫ت لمني بذ ل ك‬
‫ت‬
‫ 'كأن ك إسا ح‬،‫م ءن القثؤ‬
‫ب س ألئيح‬
‫ت ل م ين ي ا ل م وا لخر‬
‫جال ب ن المس‬- ‫ر‬
 Ömer b. Abdilazîz 203

‫ مح ر ج م‬،‫تالث كتا جن ر فذا ئ سل ا لخنن لي زنلف وللم سل م ي ن‬

‫ إلئ؛ آ‬، ‫لختيلث ي ا ك ن ي‬ ،‫ال ئؤ‬

" ‫ ز ال مريه كتا ي قذا‬، 0 ‫الثت الصس ه ابه م ن ا إلن المبمنزل ومكا‬

Abdulm elik b. Bezîğ der k i: Ömer b. Abdilazîz, A d iy b. Ertaa’ya şöyle bir

mektup yazdı: “¥az kış demeden devamlı olarak müslümanlardan bir adamı
bana yolluyor ve sanki bu konuda otoriteymişim gibi sünnet konusunu
soruyorsun. Bu konuları Hasan’a sor. Bu mektubum eline ulaştığı zaman bu
konuları benim için, kendin için ve tüm müslümanlar için Hasan’a sor.
A llah, Hasan’a merhamet etsin. Z ira müslümanlar arasında saygın ve değerli
bir konuma sahiptir. Bu ın ktu b u m u da ona okutm a.”

‫أتأثا‬ ‫ ثن ا أ ح ن د ء ثئ ا عئد الل ه بن‬،‫ت ا عئد الله بن أ ح م د‬

‫ ] ث‬٣٠٧/ ٥ ‫ ل‬-) ٧ ٤ ٢ ٦ (

‫ " أث ا بغد يا ي‬:‫ه‬ ‫ع امل‬ ‫ي إر‬ ‫ بم ش أة ع م بن عتد ا شر‬:‫ ئات‬،‫ي حش بن يت ا ن‬

‫وهب ال‬ ،‫محن اقاس إ الب ا لخى‬ ‫صى‬‫م ش ؤ يؤم ال بم‬ ‫ا لخى يتر ك ش ى تغازل‬

٠٠ ‫ثفكون‬

Yahya b. Yemân der ‫لكل‬: Ömer b. Abdilazîz valilerinden birine şöyle bir
mektup yazdı: “Derim k i, haktan ayrılm a k i insanlar arasında sadece hakla
hüküm verileceği ve kimsenin haksızlığa uğramayacağı bir günde bu hak
seni hak ehlinden olanların konumunda tutsun . ”

، ‫ ثن ا ع د الله ثن صال ح‬،‫ ثن ا أ خت ن‬، ‫م ح م د‬ ‫بن‬ ‫ ] خ ا؛ثن ا عئذ الثؤ‬٣٠٧/ ٥ ‫)" ل‬٧ ٤٢ ٧ (

‫ت جفث يذالث م ن د ماؤ‬

‫ محل‬،‫ " أث ا بغد‬:‫ كت ب ع م ا ر ع ام ل ثق‬:‫ ئ ا لأ‬،‫عن ي حش بن ي ما ن‬

‫ت س •ع إيلث‬
‫تلث دللث ئل‬‫ ؤئ؛ مح‬،‫ ولتامل ق عن أعزاضهب‬،^ ‫ ؟‬١^ ‫اشت ل مينء وبهئثلف م ن‬

" ‫ه‬ ‫م‬ ‫ق ي ئ د ذ‬ ‫أمحق‬ ‫غ ر‬ ‫م د‬ ‫و ث ن ا ال‬ ‫محت‬

H z. Öm er, bir valisine şöyle bir mektup yazdı: “ Sonrasına gelince,

ellerini M üslüm anların kanından, mideni m allarından, d ilin i de
onurlarından uzak tut! Bu şekilde yaparsan cezadan kurtulm uş olursun.
Ç üakü: “Ancak insanlara zulmedenlere ve yeryüzünde haksız yere
taşkınlık edenlere ceza vardır, işte acıklı azap bunlaradır.”1

1Şûra Sur. 42
204 Omer b. Abdilazîz

‫ت ا عئذ الله بن أ ح م د بن‬

‫ ث‬C‫ ] حدثن ا أ خ ن د بن جئ مر بن ح م دان‬٣ ٠٧ /®‫ ل‬-) ٧ ٤٢ ٨ (

‫ كت ب صالح ئذ عئد‬:‫ قات‬،‫ ض ابن ث ؤ د ب‬،‫ننة‬،‫ ثن ا ءئ‬،‫ ثن ا ه ارون بن مع رو ف‬، ‫ح م‬

0 ‫ نكثتا إلى غنن يموب ا‬،‫ال ؤ ح ن ن و صا ح ب لن وكاد ا قذ ؤ ال ئن ا ع من قيا م ن أ مر الع نا ق‬

‫ ن دي م من‬،‫ م ح ب إقهن ا ; " ن ي م م ذ م حب‬،‫محلغهز إ ال المث بن‬ ‫ال‬ ‫ثامن‬

‫ أة ال‬:‫ه‬

‫علي م ن‬ ‫ود ماوك ما أئؤن‬ ‫ ن ا أخت م ن الناس إ ال‬،‫ لي بد ماع ال ن ن ل م ي ن‬0 ‫ت ا‬

‫ دمءمح‬،‫ال ؤذى‬

” ‫ذمه‬

ibn Şevzeb bildiriyor: Öm er, Sâlih b. Abdirrahman ve bir arkadaşını

Irak’ın bir bölümünden sorumlu kılm ıştı. B ir ara Salih ve arkadaşı Öm er’e,
insanların ancak k ılıç zoruyla yola gelebilecekleri yönünde bir mektup
yazdıklarında, Ömer cevaben onlara şöyle bir mektup yazdı: “?isliklerden ik i
pislik, rezillerden ik i rezilsiniz! M üslüm anların kanını akıtmayı m ı benden
istiyorsunuz? B ilin ki insanlar içinde kanlarının dökülmesini
önemsemeyeceğim kişiler varsa onlar da sizlersiniz!”

‫ ثن ا ع ذ اللي ن أ خ ن ذ بن‬،‫ف ر بن ح م دا ن‬
‫ ] حدت ا أ خ ن ذ بن ج ع‬٣ ٠٧ /®[ ") ٧ ٤ ٢ ٩ (

،‫ت ا خ ض بن ع م‬
‫ ث‬،‫ ثن ا ث ش ئذ عبد البل ه بن أيي' عس ه‬،‫ قاد؛ خد ش أيي‬، ‫ح م‬

‫ " أى ثئذ قت هزأت‬:‫ كت ب ع م بن عتد ال ي ر ' إلى أيي بكر بن غ ز و بن حرم‬: 3 ‫محا‬
‫ت أن مقل ع ل ك‬
‫ كست ئ ت أل‬،‫ وكشت المس ربالقظر فيه‬،‫بلف الذي كتي ت به إ ل غثت ا ن‬
‫كثا‬

‫لي ”ىن وممقثم د‬،‫ ^ ^ ال‬١ ‫ ؤثذ و أبة‬،‫ن قننث‬15" ‫بن ؛نقن ع مئد \ل ذي "؛انتمقبغن م ن‬

‫ ي القل ة‬. ‫م ن م تزللف إ ر من ج د ر وئ ل الله‬ ‫ث خز ج‬ ‫ ن ا رأبملث‬3 ‫ ولعمر ي لطآ‬، ‫ م ذ‬٠

,٠٠ ‫ ^ زالث الم عليلف‬١ ‫ محأ ع م ر ي لأنت يوم ئذ حير مغلف‬،‫ا لم ظلمة ال و جا ة يغز ضي ا ء‬

Hafs b. Ömer der k i: Ömer b. Abdilazîz, Ebû Bekr b. Am r b. Hazm ’a

şöyle bir mektup yazdı: “Süleyman’a yazdığın mektubunu okudum ki onun
eline bakıyordun. Mektubunda senden öncekilere tahsis ettiği gibi sana da
aym miktarda mum tahsis edip göndermesini istemiş, senden önce gelen
m um lann bittiğini bildirm işsin, öm rüm e yemin olsun k i karanlık gecelerde
Resûlullah'ın (sallallahu aleyh! vesBİlem) Mescid’inden ışıksız bir şekilde çıkağını
görmüşümdür ve ömrüme yemin olsun k i o zamanlarki halin şim dikinden
daha hayırlıydı. Baki selam.”
 ‫‪Omerb. Abdilazîz‬‬ ‫‪205‬‬

‫ححدتي أيي‪ ،‬ث‬

‫ت ا ي حش بن عند‬ ‫ت ا عئذ الل ه‪،‬‬
‫حدت ا أ خ ن ذ ‪ ،‬ث‬ ‫( ‪ ")٧ ٤ ٣ ٠‬ل ‪] ٣٠٨/ ٥‬‬

‫م د‪،‬‬
‫ت " أثا ب‬
‫تل ك ‪ ،‬ثن ا خف مئ بن ع م ‪ ،‬ه ا د‪ :‬كت ب ع م إ ر أ ي بكر بن ع م رو بن خزم‬
‫الن‬

‫ل ث< م ؤ‪ ،‬ف ت ثالت أن‬

‫^ با‬ ‫حق ‪١‬‬
‫ال ‪ ،‬ؤم‬
‫قت و ت كثا ‪:‬اث ش محة ق ئل بم‬
‫م قنع إنق شو م ن ائئتا ل ج‪،‬ي مع د‪" ^;^ ١‬ى ن يم تث غ ك ن ء ن قأل ل ‪ ،‬وثذءكز أن !كي قإلف‬
‫قذ م د ت‪ ،‬زقن ههنت لنف دون ظ *ىن يم تنعب م ن *كا ‪ 0‬قي ث‪ ،‬مأدى قنننث‪ ،‬ومار<ب س ن‬

‫من ل م ن ن ا ال يصغون بؤ‬

‫إل ر أكره أن أ ر خ م ن أموال ا ن‬ ‫أنهر ك‪ ،‬زا ج ن غ حواثحل ذ‪،‬‬

‫زالث الي "‬

‫‪Hafs b. Ömer der k i: Ömer b. Abdilazîz, Ebû Bekr b. Am r b. Hazm ’a‬‬

‫‪şöyle bir mektup yazdı: “Süleyman’a yazdığın mektubunu ©kudum k i onun‬‬
‫‪eline bakıyordun. Mektubunda senden öncekilere tahsis ettiği gibi sana da‬‬
‫‪aym miktarda kırtasiye malzemesi tahsis edip göndermesini istemiş, senden‬‬
‫‪önee gelen kırtasiyelerin bittiğini bildirm işsin. Senden önceki valiye tahsis‬‬
‫‪edilenden daha azım sana tahsis ediyorum. Bundan dolayı kalem inin ucunu‬‬
‫‪iyice‬‬ ‫‪sivrilt,‬‬ ‫‪satırların‬‬ ‫‪arasını yakın‬‬ ‫‪tut ve ihtiyaçlarını azalt.‬‬ ‫‪Z ira‬‬
‫‪müslümanların mallarından kendilerine faydası olmayacak bir şeyi sana‬‬
‫”‪vermeyi istemem. Baki selam.‬‬

‫( ‪[ -) ٧ ٤ ٣ ١‬ه ‪ ] ٣٠٨ /‬أخبزتا ث خ ث د بن أ ح م د بن إبراهيم في كتابه‪ ،‬ثن ا مح د الله بن‬

‫أ ح ن د بن غ مته‪ ،‬ثن ا خئ اد ى ا لخشن‪ ،‬ثن ا ش عيد بن عام ر‪ ،‬ثن ا ج ويريه بن أن ما ء‪ ،‬ه ات‪:‬‬

‫ثله ع د‬
‫ث عا‬
‫ب‬
‫م‬ ‫ك عب أبو بكر بن ث ح ئ د بن ع م رو بن حرم إ ل غتت بن عبد ا ش‬
‫^‬ ‫ث‪ ،‬ن ز ه م ‪١‬‬ ‫^ ف‪:‬ب م؛‬ ‫ئ ‪ ،‬أ ى ‪ :‬ث‪ ،‬ون أ ظ‪-‬صا م ن ‪١‬‬ ‫ا ك ل ث ة ‪ :‬ش الم‬
‫ص‬

‫م ن ‪ ، £٧ ١‬ؤن نأى أبين ال نؤمغ؛ن أن يتثغ به م الث‪_ 3-‬را م ن ‪ ،£٧ ١‬ئنئ ع د‪ ،‬نكت ت |ليه‬

‫تلي م ن أنزاع الم دي ة كا ذ ي جري‬

‫في صحيفة أغزى؛ ت الم عثلف أثاب ع د‪ ،‬ءان م ن كا ذ ق‬

‫عمحه م زنق م ن ش مع ة‪ ،‬ؤن نأ ى أم يز ‪ ^ ^ ^ ١‬أن ي م ؛ ي برزق في شئثة‪ ،‬قم غدء‬

‫تل ق‪ ،‬أث اب ع د‪ ،‬ء إن بغي عدي بن الئ جا ر أ حزا‪،3‬‬

‫وكت ب إلته في ص حيفة أغنى‪ :‬ت الم ■علم‬

‫ت‬
‫ي ‪%‬امح ‪ ،‬هن م ع ز ‪ ،‬ظ ‪3‬‬ ‫إل ة نأ ى أم يز اجلنو؛ب ن أن يا‪°‬م ر‬ ‫‪ .‬مح ذ ؛‬ ‫رئ و د؛ ش‬

‫ب د‪،‬‬
‫ءأ ج ابة فى هؤ الء الق البيب ج واب وا ح د فى ص حيفة وا ح دة‪ ٠' :‬ش الم عقلف‪ ،‬أث ا م‬

‫بلث ثذ و أن أتياغثا م ن ا الئتم ا ر تثق وا أتثا ‪ ،‬لم ظ ع وا الئ رفن م ن ا ئا ؤ‪ ،‬ؤن‬

‫جاءني كثا‬
206 Omer ‫ء‬. Abdilazîz

،‫ نإثئ ا الس زمحئ فنفن ا رالختة‬،‫ ئاكمع ن‬،‫نأى أبين الم ؤمنين أن يئل ع به م الفزقن م ن ائثهنا ؤ‬

‫بلف تد و أن م ن ”ك ان مللث م ن‬
‫ ؤ جاءنى كت ا‬،‫ئ ال أ< ةق ن ا ك ي ث يه ا ئ فى ث ح و فذا‬

‫أ م ثي برزي‬ ‫نأى أميزالمؤ؛؛تين اة‬ ‫ إل ة‬،‫ي جري ع م م ر؛ليى في ف مع ة‬ ^ ‫ ^؛؛‬١ ‫اء‬.‫أم‬

‫ في‬. ‫ الله‬،‫ ولعمري يا ابن أم حزم لطالما مشتت إلى محش ونول‬، ‫ م ن ئ ت د‬،‫في شئ ع ة‬

‫ ثا رحس‬،‫حرين وا الن صا و‬-‫ ز ال يوجم ن حئملث أيما ء ال ئ ه ا‬،‫الظل م ال بمجي محن قذئلف ال قت غ‬

‫بلف ئذ و أن بغي عدي بن الن ج ا ر‬

‫ و جاءتي كتا‬،‫ثمسلث انؤم نا ك ث ر ض به ث ل الخؤم‬
‫ل‬

،‫إلن نأى أبين الم ؤمنين أن يأ م ليب ببن ائه‬ ‫ ابهدم‬. ‫م ن أخزان) رثول الثؤ‬

‫ بث؛ غلى‬V j ،‫ لأيتم أضع خبئ؛ غلى ح ج ر‬، ‫زقت ط ئ غ أ ج ب أن أ ح ر ج م ن‬

" ‫ثاع ائصدا ؤالث ال ز عثلث‬

‫ محإدا أثالث كثابي فذا ئا يهل هز ي ن ب‬،‫إلةء‬

Cüveyriye b. Esmâ anlatıyor: Ömer b. Abdilazîz’in Medine valisi Ebû

Bekr b. Muhammed b. Am r b. Hazm , Ömer’e: ،،es-Selâmu aleyke!
Ensar’dan bazıları ileri bir yaşa ulaştılar, ancak iyi bir maaş alamıyorlar. Eğer
m üm inlerin em iri de uygun görürse bunların onurlandırılıp maaşlarının
iyileştirilm esini istiyorum ” şeklinde bir mektup yazdı. Başka bir sayfaya da
şöyle yazdı: “es-Selâmu aleyke‫ ؛‬Benden önceki Medine valilerine mum için
ödenek tahsis edilm işti. Eğer m üm inlerin em iri de uygun görürse mum
alım ı için ödenek tahsis edilmesini istiyorum .” Başka bir sayfaya da şunu
yazdı: “es-Selâmu aleyke! Resûlullah'm (sallallahu aleyhi vesellem) dayılarından A diy
b. en-Neccâr oğullarının mescidi yık ıld ı. Eğer m üm inlerin em iri de uygun
görürse bu mescidin yeniden inşa edilmesini istiyorum .”

Ömer b. Abdilazîz üç ayrı mektuba tek bir mektupta ve şöyle bir cevap
yazdı: “es-Selâmu aieyke! Ensar’dan bazılarının ileri bir yaşa ulaştığı, ancak
iy i bir maaş alamadıklarım bildiren, uygun görmem halinde bunların
onurlandırılıp maaşlarının iyileştirilm esini isteyen mektubunu aldım . B il ki
gerçek onur âhiretteki onurdur. Bundan dolayı bir daha bu konuda bana bir
şey yazma. Yine senden önceki Medine valilerine mum için ödenek tahsis
edildiğini bildiren, uygun görmem halinde mum alım ı için ödenek tahsis
edilmesini isteyen mektubunu aldım . E y ibn üm m ü Harâm! Resûlullah'ın
(sallalİB^leyhivBsellem ) M escid’ine önünde mum yakılmadan, arkadan da M uhacir
ve Ensar’ın çocukları koşuşturmadan ne çok y ü rü d ü n ^ ^ d a n dolayı daha
 Ömer ‫ء‬. Abdilazîz 207

önce kendin için razı olduğun şeye şim di de razı ol. Yine Resûlullah'ın
(sallallahu ^١^٧١٦‫؛‬ dayılarından A diy b. en-Neccâr oğullarıma mescidinin
yıkıldığım bildiren, uygun görmem halinde bu mescidin yeniden inşa
edilmesini talep eden mektubunu da aldım . Ben k i ta$ üstüne taş, briket
üstüne briket koymadan bu dünyadan ayrılm ayı isterdim . Bu mektubum
sana ulaştığı zaman söz konusu mescidi normal briketlerden inşa et. Baki
selam.”

‫ ثن ا أثوي بن‬،‫ ثغ ا أثو ع روبه ا ل ح رايي‬، ‫ ] حدثت ا مح ث د بن إبراهي م‬٣٠ ٩/®[ -) ٧٤٣٢ (
‫ قادت كت ب ع م ثن عبد العزيز إ ر‬،‫ ض ابن ث ؤ ذ ب‬،‫ ثن ا ض منة بن ت ي ن ة‬،‫م ح م د ائزؤان‬

‫ ي حأك م قي‬، ‫ أظلمب ر وأ ح وز م ن ز ر عبد م يف ح م س ا ل حن س‬ûj '٠ : ^ ١ ‫ع من بن‬

‫ وأ ظلم بثي زأبزث ص ز ر م حا ذ ئ ذ حقان‬، ‫دمائه م وأموال ه م مبي ثرين بن أيي ش م‬

‫وأ حود م ن ز و هرة بنس ريك‬ ‫وأ ظلم مب ي‬ . ‫ الله‬،‫ا ل ح جا ز بجئبائعا ر غ ز م م زنولي‬
" ‫ أتي ن مه ا اكعازف‬،‫جثنت جافئ‬
‫ أعنابي ح‬،‫مصر‬

ibn Şevzeb der ki: Ömer b. Abdilazîz, Ömer b. el-Velîd’e şöyle bir
mektup yazdı: “Hum s’un beşte birini sa k îf oğullarına tahsis eden kişi (Yezîd
b. Eb î M üslim ) benden daha zalim ve haindir. Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi

vesellem) minberinde şiir okuyan Osman b. Hayyân’ı H icaz valisi olarak atayan
kişi benden daha zalim ve gaddardır. Kurre b. Şerîk’i M ısır valisi olarak
atayan kişi de benden daha zalim ve haindir. K i Kurre terbiyesiz, kaba bir
bedevidir. M ısır’da da çalgıyı yaym ıştır.”

‫ عن‬،‫ ثن ا ايوث الزؤان‬،‫ت ا أثو ع روبه‬

‫ ث‬، ‫ ] حدثت ا محم د بن إبراهيم‬٣٠ ٩/®[ “ ) ٧٤٣٣ (
‫ وال ح جا ج‬،‫' الول يد يالق ا م‬٠ :‫ قا د عمن ئذ عتد الع زيز‬: ‫قا ن‬ ‫ عن ابن‬،‫ض م نة‬

" ‫ انثأل ج ا لأرءس والله جورا‬،‫ ومم بن فريكبمص ز‬،‫ ؤ م حان بن حثأن بال ح جا ز‬،‫بالع ناق‬

Ömer b. Abdilazîz der ‫لكل‬: “ .V elîd Şam’da, Haccâc Irak’ta, Osman b

Hayyân H icaz’da, Kurre b. Şerîk de M ısır’da va lilik yapıyor. V allahi yeryüzü
zulümle dolmuştur. ”
‫‪208‬‬ ‫‪. Abdilazîz‬ء ‪Ömer‬‬

‫( ‪ ] ٣٠ ٩ /®[ “) ٧ ٤ ٣ ٤‬حدثن ا ث خ ئ د بن إئزاي ب‪ ،‬هاد‪ :‬ثن ا أبو عزوته‪ ،‬ثن ا ن ق مان بن‬

‫ت ن ف‪ ،‬ثن ا م ح م د بن نلي ما ن‪ ،‬ثن ا أيي‪ ،‬أن ع من بن ع د العزيز كت ب ‪ ٠’ :‬م ن عتد الله ع من‬

‫نث الق ال ز ض أن و ع الثؤ "‬

‫أ م الجنؤ ب ذ إ ر خ اقان وقزمه ج‬

‫‪. :Süleyman, babasından b ild irir: Ömer b. Abdilazîz‬ط ‪Muhammed‬‬

‫“ ‪!A llah’ın kuiu ve m üm inlerin em iri Öm er’den (Tü rk) hakanı ve kavmine‬‬
‫‪Selam A llah’ın dostlarının üzerinedir” şeklinde bir mektup yazdı.‬‬

‫حدبت ا م ح م د بن عل ي‪ ،‬ثغ ا م ح م ذ بن الحع ث ن بن قس ه‪ ،‬ثن ا‬ ‫( ‪] ٣٠ ٩ /®[ “) ٧ ٤ ٣ ٠‬‬

‫إ زا ه م بن يق ام بن ق ش بن ي ض اشئ اني‪ ،‬ح د م أمحي‪ ،‬عن ج د ي‪ ،‬ئ ‪ 3‬؛ثلض أن‬

‫ه د العزيز أعلمه‬
‫ئائ ا م ن ا ل ح رورية ئ جمعوا بما جثة م ن الم ؤ م ل ‪ ،‬وكت ب إ ر ع م بن م‬

‫بم‬
‫وأع طهم ز ص و ح ذ ج‬ ‫م‬ ‫بدللف‪ ،‬م حب إ ئ يأسي‪ " :‬أذ أ ي د ر ج ا ال م ن‬
‫رهت ا‪ C‬وا حملهب عأى مناك ب م ن البريد إلي " ‪ ،‬ممعلت دللثم‪ ،‬مم دنوا عأئه ء م ي ذ غ ل ي ز‬

‫ب رأ منه م ‪ ،‬مما ‪3‬‬

‫ح جه إ ال خمتزث ا ‪ ،‬قال وا‪ :‬لمساب جيثلث حش ثكم ز أهدبسلف وثلعثه م و‬

‫م زإ؛ائب غش‬ ‫ه زئكذ ون أ ش أه ز أ م نتزفت أ خ‬ ‫بجل ي‬ ‫ه لز‬ ‫فغت ‪ " :‬زن‬

‫ديتأك م‬ ‫منه‪ ،‬مما د ل يز عم‪' :‬أ إق ال سثذكب ي‬ ‫ك‬ ‫ا ل م ح حة اكقت اء "‪ ،‬ئأثؤا أن ثئتأ وا ذب‬
‫ط‪ ،‬ه ‪ " :3‬ج‬
‫بد تقز‬ ‫^‪ : ١‬نذ ء ؛ ؤ ئ‬ ‫؛ ال ‪1‬ل ئ ت ئ ‪ ،‬نذ ك ز وق و بم ييذ؛ الت‪،‬ءه؟ "‬

‫م ق ي‪،‬‬ ‫قن<ذ ؤقئأتب بئة؟ " ةالر‪ : 1‬ال ‪ ،‬؛ ‪ " : ٥١‬ه ت و س م ؛رةئ ؤ ال م‬
‫ب ص ؛زلث‬

‫ؤال ن ئج ئ ؟ " قالوا‪ :‬ق ذ ت ن ق ا ت ا ق ائثا ‪،‬‬ ‫والثصي ب‬ ‫س يء‪،‬‬

‫الن ح س ن ؤ ا نم‬ ‫م هم‬ ‫ؤقد ء ن‬

‫د ي إ ئ عنرت أن ح د م ن ق أيديه م بن بجك ‪ ،‬وخئ م ن قي يدي ك م ن بمه م ‪3 ،‬إن‬

‫” كان نأ ى الثؤم أن يسي ح وا ي ل م الب على غم همت اد على أه ل ال دم ة‪ ،‬ز ال ثن اؤل أ ح د م ن‬

‫ي ئ وأهل ال دم ة‪ ،‬ث ح اك م هز‬

‫ت م ة‪ ،‬ثلمتذهيوا ح تت ^ ‪ ، ^٤‬ؤإ ‪ 0‬ه م تن ا زلوا أخت؛ م ن ائئئبي‬
‫ا لآ‬

‫بء ‪ " :‬ال م اش ال مب ن او ج م ‪ ،‬ش محق ال م ء م ر أ م ا م حجبن> إ ر‬

‫م‬ ‫إ ل اأمح ‪ ،‬و م ح ا‬

‫لآي أخ ط إ و كأ اش ائب ي ال إق إ ال فؤ‪ ،‬ه ان الق‬ ‫مت‪،‬‬

‫ال بماثة الذين خزي وا‪ ،‬محا ب‬

‫ب ل نثلثب ا ل حك مة والم وع ظة ائختثؤ و جاد له م لأش هي‬

‫ت ؤادع إ ز س‬
‫ثم ا ر ‪ ،‬ثق و لأ‬
‫^‪: ^ ٠١‬‬ ‫م م‬ ‫النبدين ‪j 4‬؛ ‪« ^ ^ ١ J‬ه أة ق ش‬
‫مب م‬ ‫أ خ س ز ر قئ ؤفز أ‬

‫ؤ ك ا إل ي ذ ح ز ج وا م ن ؤدياره م بطؤا ؤرثا ء الناس ويص دون ص تبي ل الثؤ نال ه بن ا ي عت ل ون‬

‫ثم ‪ ،‬ؤستفأكون ال د ما ء‪ ،‬وثنتهأك ون ا ل م حا رم‪ ،‬ئلؤ كا ن ئ‬

‫م حيهل^> أءبذنبي ئ خز ج ون م ن د س‬
 Omer b. Abdilazîz 209

‫ب اوم م‬
‫ مم د كا ئ ئ ا‬،‫ذن وبي أيي بكر وعم ر م خ ر جه رعيته م م ن دينه م إن * كا ن ت لهن ا ذنوث‬

‫ ئن ا نمعتك م غلى ا نمئ ل مين وأغ مب صعه وأرب عون زي ال؟ نإ ي‬،‫؛ي جن اعته مثلم ي رع وا‬

‫نق آ د ق ئ‬
‫ئ وثدي فزمحقب غث أ ذ م م ض ص ! م‬ ‫ هر ي‬:‫أ ب محلم ؛الثؤ ثز م ح ز أ‬

‫ ضث شنوني قدي ما ن ا‬،‫ بهذا الن ص ح ء إن ار‬،‫ أث م س بذللث و جه الثؤ وال دار ا الخ رة‬، ‫د ماءءك م‬

، " ‫ إ ر ي حيى بن ي ض‬١^ ^ ، ‫ زخ ق وا رءوسه م‬، ‫ ثأثؤا إ ال ا هلا د‬،‫ا ض س الن ا ص ح و ن‬

‫تن‬: ‫■ اا م ح م حا ش م ح أ م ا ل م حن إ ز م ح‬
’ ‫م ا ه ئ ن أ ؛ م م ا ف م للقتال‬ ٣ ٤

‫ال ي ح ب‬ ^١ ‫ؤ ز ال‬ ‫الثإ؛ت‬ ‫؛ته م ن‬ ‫ ف إ ر‬،‫ أى بمت‬،‫ي ح ش‬

‫ و ال متلن‬،‫ه و ال صبي‬1‫ حد م تثن ام ز‬،‫ثا ن‬

1‫م ن العدؤ\ن ق د ال؛ سا ء والهب‬ ،>‫ا كثني ئؤ‬

٠’ ‫ زالث الم‬،‫ إن ف ا ء الل ه‬، ‫جهزن على ض ح‬ ‫ ز ال‬C‫ ؤ ال ظن ن ه اربا‬،‫أييئ؛‬

,ibrâhim b. Hişâm b. Yahya b. Yahya el-Ğassânî der k i: Babam

dedemden naklen bana şöyle bildirdi: Hâricîlerden bir topluluğun M usul
taraflarında toplandıkları haberini aldım . Durum u bildirm ek üzere de Ömer
b. Abdilazîz’e bir mektup yazdım, o da bana: “Onlardan münakaşası ve ilm i
iy i olan birkaç kişi seç. Onlara rehin olarak b irin i ver, sen de onlardan b irini
rehine olarak al. iç tik le rin i de posta için kullanılan devlet bineklerine
bindirip yanıma yolla” şeklinde bir cevap yazdı. Öm er’in dediklerini aynen
yaptım ve birkaç kişiyi ona gönderdim. Ömer onlarla girdiği tartışmada öne
sürdükleri tüm delilleri çürüttü. O na: “A ileni (Umeyye oğullarım) tekfir
etmeden, onları lanetlemeden ve onlardan beri olduğunu söylemeden seni
kabul etmeyiz!” dediklerinde, Ömer şöyle karşılık verdi: “Allah beni lanet
edici biri kılm adı! Ama hem ben, hem de sizler hayatta kalırsak, sizler ile
onları doğru ve apaçık olan yola davet edeceğim!” Ancak bu teklifi kabul
etmediler. Ömer onlara: “Sizler birer M üslüman olarak sadece doğru olam
,söylemek zorundasınız. Ne zamandan beri M üslümansınız?” diye sorunca
onlar: “Şu şu kadar zamandır müslümanız” dediler. Ömer onlara: “ ? ‫ ن ا ع‬bu
”?süre içinde Firavun’a lanet edip ondan berî olduğunuzu ifade ettiniz m i
diye sorunca: “H ayır!” karşılığım verdiler. Öm er: “?eki, sizler ona lanet
etmediniz de ben neden aileme lanet edeyim? Oysa içlerinde iyisi de kötüsü
de, doğru yapanı da yanlış yapanı da vardı” deyince onlar: “Bizler bu
görüşteyiz!” diyerek kendi isteklerinde ısrar ettiler,
210 Omer b. Abdilazîz

Bunun üzerine Ömer bana bir mektup yazıp: “Ellerinde rehin olarak
bıraktığın kişiyi al, rehinelerini de onlara ver! Şayet fesat çıkarmadan,
zimmet ahalisine saldırmadan veya M üslüm anların önderlerine dil
uzatmadan sadece seyahat edeceklerse bırak istedikleri gibi gezsinler. Ancak
M üslümanlara veya zimmet ahalisine zarar verecek olurlarsa A llah’ın
Kitab ı’na göre onları yargıla!” dedi. Onlara da şöyle bir mektup yazdı:
“Bism illâhirrahm ânirrahîm . A llah’ın kulu ve m üm inlerin em iri Öm er’den,
bize karşı çıkan topluluğa! Sonrasına gelince, sizden yana kendisinden başka
ilah olmayan A llah’a hamd ederim. Allah şöyle buyurur: “Rabbinin yoluna,
hikmetle, güzel öğütle çağır; onlarla en güzel şekilde tartış; doğrusu
Rabbin, kendi yolundan sapanları daha iyi bilir. O, doğru yolda
olanları da en iyi bilir.”1 İnsanları A llah’ın yolundan geri çevirmek için
beldelerinden güçsüz ve perişan bir şekilde çıkan babalarınız gibi
olmamanızı size hatırlatıyorum! Benim günahlarımdan dolayı m ı dininizden
çıkacak, kan akıtacak ve insanların kutsallarını çiğneyeceksiniz? Şayet Ebû
Bekr ile Öm er’in günahları M üslüm anların dinden çıkmasına sebep olsaydı
ki onların da günahları vardır, onlar zamanındaki babalarınız dinden
çıkarlardı. Oysa babalarınız onların cemaatinden ayrılmamış ve onlara karşı
çıkm am ışlardır. K ırk küsur kişi olduğunuz halde Müslümanlara karşı olan
bu tavrınızın sebebi nedir? A llah’a yemin olsun ki çocuklarımdan birileri
olsaydınız ve sizi davet ettiğim şeylerden yüz çevirseydiniz yine kanınızı
dökerdim! Size bu nasihatimle A llah’ın rızasını ve âhiret yurdundaki
mükâfatı diliyorum . Ancak beni aldatmaya kalkışacak olursanız bilin ki daha
önce de bu durum karşısında nasihat veren kişiler buna aldanmamışlardır!”

Ancak H âriciler savaştan başkasına razı olmadılar. Saçlarını da kazıtıp

Yahyâ b. Yahyâ’nın üzerine yürüdüler. Yahyâ b. Yahyâ onlarla savaşmak
üzereyken de Ömer’in mektubu kendisine geldi. Şöyle yazıyordu: “A llah’ın
kulu Öm er’den, Yahyâ b. Yahyâ’ya! A llah’ın Kitab ı’ndan şu âyeti hatırladım :
“Sizinle savaşanlarla Allah yolunda savaşın, aşırı gitmeyin; doğrusu
Allah aşırı gidenleri sevmez.”2 Çocukların ve kadınların öldürülmesi de

1Nahl Sur. 125

2Bakara Sur. 190
 ‫‪Omerb. Abdilazîz‬‬ ‫‪211‬‬

‫‪bu aşırılıktandır. Onun için kadınları, çoçukları ve esirleri öldürmeyin.‬‬

‫‪Savaştan‬‬ ‫‪kaçanın‬‬ ‫‪peşine‬‬ ‫‪düşmeyin,‬‬ ‫‪yaralı‬‬ ‫‪olanın‬‬ ‫‪üzerine‬‬ ‫‪saldırıp‬‬
‫”‪öldürmeyin. Baki selam.‬‬

‫( ‪ -) ٧ ٤٣ ٦‬ل ‪ ٣ ١ ١/ ٥‬ا حدت ا ث خ ث د بن عل ي‪ ،‬ثن ا م ح م د بن ا لخنن‪ ،‬ثن ا اتزاهي م بن‬

‫محئلت\‬ ‫هس»ا م‪ ،‬حدبغى أيي‪ ،‬عن ج د ي‪ ،‬أن ع من بن عبد ؛ئنيز‪ ،‬ه ا ‪ " : 3‬الم‪1‬ف ل ك م ن‬

‫جب‪ ،‬وبني ه م ال ف م خ ر مح ذ ى منه م "‬

‫ب حبس ه م ا لح ق ح ر يموى ب‬
‫‪Ömer b. Abdilazîz şöyle dem iştir: “Bizden öncekiler başkalarının‬‬
‫‪haklarım parayla satana kadar ellerinde tuttukları, zulmü de yayıp para‬‬
‫”‪karşılığında önlenmesini bekledikleri için helak olm uşlardır.‬‬

‫ت ا عئد الل ه ين أيي ذاؤذ‪ ،‬ثما عتد‬

‫( ‪ ] ٣ ١ ١ /®[ -) ٧٤٣٧‬حدثن ا أ خن د بن إشث ا ق‪ ،‬ث‬

‫الجم ار بن ي حش ال رمل ي‪ ،‬ثن ا عمته س عق م ه‪ .‬ح زخ ا؛ثن ا ن فيا ن‪ ،‬ثن ا علي بن ت ع د ‪ ،‬ثما‬

‫ر ‪ ،‬ظ ا لأؤزاعإ‪ ،‬قات‪ :‬م ح غ ن ز ‪ °‬بق ع ئ د ال زير إ ر‬ ‫ممقت ئ محث‪ ،‬ص ظ ئث ه‪ ،‬ظ‬

‫نت‬
‫ف ئ بنة‪ ،‬ه ا بدأ وة غنة ش م‬‫حنان بتوت ا ال م وال‪ " :‬إدا أتا م الصعيفئ يالديثا ر ال ين‬

‫انت ا ب "‬

‫‪Evzaî der k i: Ömer b. Abdilazîz, vilayetlerdeki haznedarlara: “Durum u‬‬

‫‪zayıf olan biri size çarşıda geçmeyen (k ırık) bir dinar getirdiği zaman‬‬
‫‪beytülmalden yeni bir dinarla değiştirin” şeklinde bir ferman gönderdi.‬‬

‫ن عتد الل ه‪ ،‬ثن ا ث خ ث د بن إشت ا ق‪ ،‬ه ات‪ :‬ثن ا‬ ‫( ‪ ] ٣ ١ ١ /®[ “) ٧ ٤٣٨‬حدثن ا إبزا م أ‬

‫م ح أ ن ت ج د ‪ ،‬ظ المح ق ئ ت م ‪ ،‬ص محاويه ثن صال ح ‪ ،‬غذ أيي م ح ة‪ ،‬أة غنز ئ مه د‬

‫ت مو‬‫و شبهة‪ ،‬ء إن ائزش إن أ ح تثأ في ال‬ ‫الع زيز‪ ،‬ه ات‪ '٠ :‬ادز إوا ا ل ح ذوذ ن ا انثعلغئم قي‬

‫حيت م ن أن بمع د ى قي ا ظ م والث ع وبة "‬

‫‪ bir şüphede dahi haddi uygulamaktan‬؛! ^‪Yine şöyle demiştir: “En ٧‬‬
‫‪vazgeçin. Zira valinin bağışlamakla hata yapması, haksız yere zulmetmesi ve‬‬
‫” ‪cezalandırmasından daha hayırlıd ır .‬‬

‫ت ر بن‬
‫( ‪ ] ٣ ١ ١ /®[ “) ٧ ٤٣ ٩‬حدثن ا أيي‪ ،‬ثن ا م ح ئ د س ي حش بن ع س ى انص ر ي‪ ،‬ثن اتع‬

‫ه د ا لخرير إ ر‬
‫م ئ م‬ ‫م د النبل ه ‪ ،‬قات‪ :‬قام‬
‫ع ئ‪ ،‬ثن ا ت غ ث ذ ئ م حا ذ ‪ ،‬ظ شي ن ه‬

‫ن حا ف ن أ ن‬ ‫ؤم ن ي ن ‪،‬‬ ‫ب د ه ط وما ر ‪ ،‬قا ت‪ :‬ثقل ن ا ن ث ؤ م أثت نريد أ ب ي ن الم‬

‫ر ج‪ 3‬ج‬ ‫و عر ض ن ل ه‬ ‫لت ه‬
‫محان‬
212 Omer b. Abdilazîz

‫ فنقلزت \ل‬،‫ ءأ صابة ي و جهه ئش ج ة‬،‫ ئأقئ ث أبين ا لم ؤم نين‬،‫ فنماهبالقلوما ر‬، ‫نوتة‬ ‫يح س‬

٠٠ ‫ ز خ و سبيله‬،‫' مم زأ الكتا ث وأم زلهب ح ا جته‬٠ ،‫ال د ماؤثس ي د على و جهه وه و في ا ل ق ن ي‬

Kays b. Abdilm elik bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz, dinlenmek üzere evine

doğru giderken karşısına elinde dürülü kâğıt bulunan bir adam çıktı.
Oradakiler adamın Ömer b. Abdilazîz’e saldıracağını zannedip hamle
yaptılar. Adam da onların, kendisini Ömer’le grüştürm eyeceğini zannedip
elindeki dürülü kâğıdı Öm er’e doğru fırlattı. Ömer arkasını dönünce de
kâğıt yüzüne çarptı ve yüzünü yaraladı. Güneş altında kanların yüzünde
süzülüşüne şahit oldum. Ancak Ömer adamın elindeki mektubu alıp okudu.
Sonra adamın ihtiyacını giderip onu serbest bıraktı.

‫ح‬.‫ه د ائتاقي ا لأ دذي‬

‫ ثنا ي حيى بن م‬،‫ا ا م ] حدثنا نأ بمان بن أخن ت‬/‫[ه‬ -) ٧ ٤ ٤ ٠ (

‫ ثئ ا م ح أ د‬، ‫ ثن ا ال نت ث ب بن واض ح‬،‫ ثن ا عتد الثؤ بن أيي ذاؤذ‬،‫ؤ حدثت ا أ ح م د ين إش حا ى‬

‫بسه‬
‫ قادت ق س ز ب د غش لحائم ع م ر بن عبد ا لخرير " نح‬،‫ عن ا الوزاعي‬، ^ ^ ١ ‫بن‬

Evzaî der k i: Adam ın b iri kendi yüzüğüne Ömer b. Abdilazîz’in

yüzüğündeki nakşın benzerini yaptırınca, Ömer adamı onbeş gün hapis
tuttu, sonra da serbest bıraktı.

‫ ثن ا ي حيى بن عبد ف اقي ا لأذني■ح‬،‫ت م ان بن أ خ ن ذ‬

‫ ] حدثت ا نل‬٣ ١ ١ /®[ -) ٧ ٤ ٤ ١ (
‫ ث إ‬، ‫ ثغ ا ا ل متث ب بن ؤاحي ح‬: ‫ ق ا ال‬،‫ ثن ا عتد الله بن أيي ذاؤذ‬،‫ؤ حدثن ا أ ح مد ثن إشت ا ئ‬

‫ء ا| أن‬:‫ كت ب ع م بن عند الحزين إ ربعض عمال ه‬: 3 ‫ ظ‬،‫ عن ا لآؤزاعى‬،‫ن حل د بن ا ل حشتن‬

" ‫ت ل م ين نإن أ ح ا ط دللثب ج ميع ماله م‬

‫هاد بأش ا ر ى المس‬

Evzaî der k i: Ömer b. Abdilazîz, valilerinden birine şöyle bir yazı yazdı:
“Tüm m allarım harcamak uğruna dahi Müslüman esirlerin fidyelerini
ödeyip onları esirlikten kurtar.”

‫ ثن ا ا ل س ب ثن‬، ‫ت ا ي حيى بن عتد ال م‬

‫ ث‬،‫حدثت ا ني ن ا ذ‬ ] ٣ ١٢ /®[ -) ٧ ٤ ٤ ٢ (

، ‫ سم ب مح رم أذ بم ئ غي د‬:‫ أزاذ ئت ث‬:‫ قات‬،‫ ض ا ال ززائ‬،‫ ظ أث وإت غ ائ الئزاري‬، ‫ح‬ ‫ج‬ ‫نا‬
‫ ال ث ي د ؛ ؤأه أغرم‬31 ÜÎ ، " ‫م ئ غصق ه ب؛‬
‫ " غب‬:‫^ ه ئتث‬ ،‫ قأش‬، ‫ني ال” ظى غ م‬

‫ه‬ ‫ الن‬،‫نن[ب ذ‬
‫ج‬ ‫ ي أيهت ا‬: ‫ " مح ب ي ؟ " ق ا د‬:‫د فتئ‬،‫ ق‬،‫غ ر غي ي أذ ال أت ب‬
 ‫‪Ömer b. Abdilazîz‬‬ ‫‪213‬‬

‫فا‬‫ببلث‬
‫ن ا ة غش الثن ؤا ج وا لأرض والجمال هأبتن أن م‬
‫ؤ إ ‪ ،‬عزصن ا ا لأ‬ ‫نحا ر ء م و د‪:‬‬

‫وأفم ئ ن مغهأ و ح م‪1‬ه ا ا إلئش ا د‪ ،‬ه‪ ،‬أئمعصته ء ث دلل‪ ،1‬منهن؟ ^ ^‪ ٥‬ع م‬

‫‪Evzaî bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz adamın b irini resmi bir işte‬‬

‫‪görevlendirmek istedi; ancak adam kabul etmedi. Öm er: “Israr ediyorum,‬‬
‫‪bu işi yapacaksın!” deyince, adam: “Ben de bu işi yapmamada ısrar‬‬
‫‪ediyorum!” karşılığını verdi. Öm er: “Bana karşı m ı geliyorsun?” diye‬‬
‫‪çıkışınca adam şöyle dedi: “E y m üm inlerin emiri! A llah şöyle buyurur: “ B iz‬‬
‫‪em aneti, göklere, yere ve d a la r a te k lif e ttik de onlar bunu‬‬
‫‪o ru m lu lu ^ n d a n ) k o rk tu la r. O nu in san‬؛ ( ‪ekin d iler,‬؟ ‪yüklenm ekten‬‬
‫”?‪yü klen d i.”1 Şim di burada gök, yer ve dağlar A llah’a karşı m ı akm ışlardır‬‬
‫‪Bunun üzerine Ömer onu bu görevden m uaf tuttu.‬‬

‫( ‪ ] ٣ ١ ٧ ٥ [ “) ٧ ٤ ٤ ٣‬حدثن ا أب و حا م د ن جثثه‪ ،‬ثن ا ئ خ ث د بن إ ت خ ا ق‪ ،‬ثن ا أبو فث ا ؛‬

‫ه د ال ميز إ ر‬
‫ليذ س ق ح ا ع ‪ ،‬ثن ا ن خلن س ح تئ ن‪ ،‬ص يق ام‪ ،‬محا د ‪ :‬كت ب ع م بن م‬
‫ال ز‬

‫بلف ن نأ ش صسكايي‪ ،‬نإدي لأراه ا ش نثؤ أض اثئيي‪،‬‬

‫عد ي‪ ٠٠ :‬أثا بغد‪ ،‬ق ذ جاءتي يا‬

‫ظ ه لا صأ "‬ ‫يإ إ ر ا ‪ -‬؛ ف‬

‫‪: :Ömer b. Abdilazîz, valisi A d iy’e şöyle bir mektup yazdı‬لظ ‪Hişâm der‬‬
‫“‪H astalık durumumu soran mektubunu aldım , ilk defa ve bir süreliğine‬‬
‫” ‪olan bir hastalık olduğunu düşünüyorum. Baki selam .‬‬

‫ت م بن ال ق ث‪ ،‬ثن ا‬
‫بل ه‪ ،‬ثن ا م ح م د بن حا‬
‫حدت ا أبو حا م د بن ج‬ ‫( ‪] ٣ ١ ٢ /®[ “) ٧ ٤ ٤ ٤‬‬

‫مد‬
‫من ثن ه‬
‫ن‬ ‫و ت رتاله‬ ‫ي ث ه ال ئ ه ب ي ‪ ،‬قا ت‪:‬‬ ‫ر‬ ‫ث و ت ى تق إ ئ ن ا ع ي د‪ ،‬ثن ا ئ غ ث ذ ثق‬

‫ا ل خزيرإر يريد ئن مح د النيل ي‪ " :‬ت ال م ظثاف ‪ ،‬فإل أ خ ط إقلق الق ال ن ي ال إئة إ ال ئ ز‪،‬‬

‫جة الق ع ر أخشي أ خانه‬

‫م الل ه هب‬ ‫ظمذ‬ ‫بد البل ه كا ذ‬
‫ب ن‪ ،‬فإن ثي ت ا ذ ئ غ م‬
‫ه م‬

‫وأ ح واله يز ح مه اش‪ ،‬هاسسحأقني وب ايع لي م ن قتل ه‪ ،‬ولخزيد بن عتد ا ل مل ك إن ءك ان م ن‬

‫أ ح ن ن نا‬ ‫بي‬ ‫الثت قدبل غ‬ ‫بع د ي‪ ،‬ول ؤ ”كان ال ذي أثا فيه الد ح اذ أزؤاج‪ ،‬واعتماد أم وال‪،‬‬

‫تم ه‪ ،‬ول ك ز أ‪-‬حامح ن جش أل <ئديد ا ‪ ،‬وممث‪ 1‬ءله نطيم ه‪ ،‬ز ال ظ أ‪-‬ء ان ‪ ^ ١‬عث ه‪،‬‬
‫بل غ بأ ح د ش ح‬

‫ب "‬
‫م ن ه الل‬
‫وال غ الم عثلث وب‬

‫‪Ahzâb Sur. 72‬‬

‫‪214‬‬ ‫‪Omerb. Abdilazîz‬‬

‫‪Muhammed b. Eb ı Uyeyne el-Muhellebî der ki: Ömer b. Abdilazîz’in‬‬

‫‪Yezîd b. Abdilm elik’e yazdığı mektubu okudum. Şöyle yazıyordu: “es-‬‬
‫‪Selâmu aleyke! Senden yana kendisinden başka ilah olmayan A llah’a hamd‬‬
‫‪ediyorum. Sonrasına gelince; Süleyman b. Abdilm elik, A llah’ın kullarından‬‬
‫‪biriydi ve en güzel hal ve ahvalde iken ruhunu alm ıştır. Allah ona merhamet‬‬
‫‪etsin. Ölmeden bana, benden sonra halife olması halinde de Yezîd b.‬‬
‫‪Abdilm elik’e (sana) biat etm işti. Şayet bu makama gelmekteki amacım güzel‬‬
‫‪eşler ve mallar edinmek olsaydı Allah bu konuda beni kullarından hiç‬‬
‫‪kimsenin ulaşamadığı güzel bir yere ulaştırırdı. Ancak A llah’ın bana yardım‬‬
‫‪etmemesi halinde ağır, detaylı bir sorgulama ve hesaptan korkarım . A llah’ın‬‬
‫”‪selamı ve rahmeti üzerine olsun.‬‬

‫ت م بن‬
‫ت ا■ حا‬
‫‪ -) ٧ ٤٤ ٥‬ل®‪ ] ٣ ١ ٢ /‬ثئ ا أبو حا م د بن ج ثأه‪ ،‬ثن ا م ح م د س إشت ا ق‪ ،‬ث‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫أ ه‬ ‫م‬ ‫‪.٠‬‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫‪٠‬‬ ‫ء‬ ‫‪٠‬‬
‫ت م ‪ ،‬أن عمم بن عتد ا لخنين‬
‫الل ث ث‪ ،‬ثن ا عئد الئؤ بن بكر السه م ي‪ ،‬حدبتي قئ خ م ن بنيشل‬

‫ئك ال‪ 1‬شحدد ادا‪ C‬ئذ و ق ه ‪ ،‬هتكى‪ ^ ٠، ،‬م ؤ الة ^‪ ٤^ ١‬محما ‪; 3‬‬ ‫ء ن عندة يف ام س‬

‫ص مذ‬ ‫بخ‬
‫م‬ ‫م اق ص ألل م ‪ ،‬ق ات‪ " :‬أذخله "‪ ،‬فدخل و إل‬ ‫إة ث خ ئ ذ ئ‬

‫ت ا د ‪ :‬أ; هة كذا‬
‫ث خث د‪ :‬ن ا أمحاك ثا بين الئومنين؟ أممال هش ام بن مع‬ ‫الد مو ع ‪ ،‬مما ل‬

‫وكدا‪ ،‬مما ‪ 3‬ن خ ئ د ب ن ”ك ع ب ‪ :‬يا أم يز الئومنين‪ ،‬إثن ا ال د ي ت وق م ن ا ال ن ؤا ي ‪ ،‬منه ا لح ز غ‬

‫ءك م م ن مؤم ئد عرهم منه ا مثل ال ذ ي‬ ‫ح ر ج وا ب ما‬ ‫ومنه ا‬ ‫ثامن بن ا‬

‫ال‬

‫ث حن ا فيه خ ر أتا ئ ز ال ن ؤ ت‪ ،‬قابئت وعنته م نح ز ج وا ملمه ا ملومين لم ي ا حذوا بن ا أ حثوا م ن‬

‫أص‬

‫جثه‪ ،‬واق س م ن ا ج ن غ وا م ن ال ي ح م ده م ‪ ،‬زض اروا إ ر م ن ال‬ ‫إلج‬ ‫ا ال خرة عده‪ ،‬ؤ ال بن ا‬

‫يئذر مم ‪ ،‬فن ح ن محمووئن ثا أبين ال ئ ؤمغين أن ن ظن إ ز تتل ق ا ال تحا د ا ش محله م به ا ‪،‬‬

‫ش أ ث ه أ فيه ا ‪ ،‬وننغل ز إ ز تغلف ا لأع ما ل اش ش حوفن عليه م منه ا ‪ ،‬فغخق عنه ا ‪،‬فاقي الله‬

‫ب‪ ١^ ١^ ^ 0‬فدنت‬
‫ج‬ ‫ت ؛ ظ ر ‪^ ١‬؛^ب ح ب أن‬
‫ظ أبين المومن؛ن‪ ،‬وا ج غ ‪ 3‬بي ف م ن ؛محقين‬

‫قذي ق‪3 ،‬ادفل ر ا الء م اثل؛ي ثكنة أن تك ون مع!ث ^‪ ١‬هدم ت عأى رب ك ‪،‬‬
‫م‬ ‫غش ربك ق دمه بين‬

‫اف ؛ ذ‪ ،‬ز ال ئ ذث ئ إ؟ى م ئنة هد تأزات عنى س *ين قهق‬

‫ه)بتغ به اكد ‪ 3‬ح ثث يو ج د ي‬

‫ن ت م ا ل ح ج ا ب‪ ،‬وات ص ر‬ ‫ت و ا ث‪،‬‬
‫ث ح ا ال‬
‫ر ج و أنث ح وز عنل ط ‪ ،‬ه ابي ال قثا أبين الموم نين‪ ،‬ه اه‬

‫المظئ وم‪ ،‬ورد الظا لم‪ ).‬ق ال ث م ن طئ فيه اشتك م د ا لآيت انبالل ه‪ :‬م ن إدا رص ي لم يدخنث‬

‫^‪ ١‬هدز لم يثثا وأل ن ا لي س ئت‬ ‫ت ا ط ل ‪ ،‬نإدا عضمب لم يخ ر جه عصثه م ن ا ل ح ئ‪،‬‬

‫ي خ اه في ال‬
 Omer b. Abdilazîz 215

Abdullah b. Bekr es-Sehmî, Süleym oğullarından bir ihtiyardan b ild irir:

Ömer b. Abdilazîz’in yanında Hişâm b. Masâd vardı ve birlikte sohbet
ediyorlardı. B ir ara Ömer bir konudan bahsetti ve ağlamaya başladı. O
sırada azatlısı Muzâhim geldi ve: “Muhammed b. K a’b el-Kurazî geldi,
kapıda bekliyor” dedi. Öm er: “O nu içeri al!” karşılığını verdi. Muhammed
girdiğinde Ömer henüz gözyaşlarını silm em işti. “E y m üm inlerin emiri! Seni
ağlatan nedir?” diye sorunca, Hişâm b. Masâd araya girip: “Filan konu onu
ağlattı” karşılığını verdi.

Bunun üzerine Muhammed b. K a’b şöyle dedi: “E y m üm inlerin emiri!

Dünya herhangi bir çarşı gibidir. İnsanlardan kim i faydalarına olan şeyi alıp
bu çarşıdan ayrılm ışken, kim i de zararlarına olacak şeyleri alıp ayrılm ışlardır.
Şu an bizim içinde bulunduğumuz duruma ulaşan nice topluluklar bu
duruma aldanmış ve bu aldanış içinde de ölüm onları bulmuştur. Âhirette
elde etmeyi istedikleri şeylere yönelik herhangi bir hazırlıkları olmadan,
hoşlanmadıkları şeylere karşı da herhangi bir önlem almadan buradan
ayrılm ışlardır. Dünyada iken b iriktird iklerini bir teşekkür bile etmeden
başkaları aralarında paylaşmış, herhangi bir mazeret kabul etmeyecek olan
A llah’ın huzuruna çıkm ışlardır.

E y m üm inlerin emiri! Bize düşen onların bize gıpta ile bakacağı güzel
amelleri yapmak, onların cezalandırılmasına sebep olacak amelleri bakıp
onlardan uzak durm aktır. E y m üm inlerin emiri! A llah’tan kork ve kalbini
ik i şeye doğru yönelt. Rabbinin huzuruna çıktığın zaman yanında
bulunmasından hoşlandığın şeylere bak ve huzura çıkmadan onları yapmaya
bak. Rabbinin huzuruna çıktığın zaman yanında bulunmasından
hoşlanmadığın şeylere de bak ve onları değiştirme im kanın varsa değiştir.
Senden öncekilerin yapıp da kazanç sağlayamadığı bir m alı ben kazanırım
düşüncesi ile almaya kalkma. E y m üm inlerin emiri! A llah’tan kork ve
kapılarını insanlara açık tut. İnsanların seninle görüşmesini kolaylaştır.
Mazluma yardım cı olup zulme engel ol. Ü ç haslete sahip olan kişinin im anı
kemale erer. B iri, kişinin bir şeye rızası onu batıl olan şeye sokmamasıdır.
Diğeri öfkelendiği zaman bu öfkesinin onu hak yoldan çıkarmamasıdır. B ir
diğeri de kişinin im kanı olsa dahi başkasının olan bir şeyi almamasıdır.”
216 Omerb. Abdilazîz

‫ ثغ ا أ خ ن ذ بن‬،‫محشني‬،‫ ثن ا أ ح م د بن ال‬،‫ م ا م ] ثن ا أبو م ح م د بن حقا ن‬/ ‫ )“ [ه‬٧ ٤ ٤ ٦ (

‫ نست أة ع م بن عتد ا ل عزيز‬:‫ قات‬،‫ ثن ا ت الم يعيي ابن أ ي مطيع‬، ‫تجا ت ثئ ا أبو ش ه‬:‫رإ‬

‫ ما‬،‫ يا أم يز الم ؤم نين‬:‫ ثقيل ه‬، ‫ ئد ح د عقه ر جئ ء إدا ئ ؤ منثم ع الثني‬، ‫لث ا قامف ا ج ت ري ح‬

" ‫ وفدف ص أقه ظ إ الب ا و ح‬،‫ " وبملث‬: ‫ال ق؟ قا د‬

Sellâm b. Eb î M utîJ der ‫لكل‬: .Bana anlatıldığına göre bir defasında Ömer b
Abdilazîz ayağa kalkınca bir fırtına koptu. Yanma giren adamın b iri onun
renginin attığını görünce: “E y m üm inlerin em iri‫ ؛‬.Neyin var?” diye sordu
Ömer de şöyle karşılık verdi: “Allah müstahakkını versin! Geçmiş ümmetler
r^gâda helak olmadılar m ı?”

‫ ثئ ا أ ح م ذ بن‬،‫ ثن ا أ ح م د بن ا ل ح ن ش‬C‫ ] حدثن ا أبو م ح م د‬٣ ١٣ /®‫ )“ ل‬٧ ٤ ٤ ٧ (

‫ أن غنن بن عبد‬،‫ نغزو‬، ‫ عن عمحه بن ني م‬،‫ ثن ا إشن اعث ال بن عي ا ش‬،‫ت ا ح ظنئ بن ال ول يد‬
‫ث‬

‫م أذ أ ح م ح م‬ ‫ ئؤ م أغ لي أق بمو غ ش ء ؛ ماجبني ومحن‬، ‫ه‬ ‫ ا ا ذ ق وت؛ " ؤايم‬، ‫ي امف‬

‫^ ؟ي ء ؛ ما محني ومحن‬ ‫حاذن أن ال بمو غ‬-‫ ولكني أ‬،‫ه وأ ل حى أغني ق غ ك‬ ‫ومحنك م‬

" ‫ا للي‬

:Utbe b. Tem îm ile başkası bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz şöyle derdi

A llah’a yemin olsun k i, bu yönetim işinde sizi kendi halinize bırakıp da“
ailemle birlikte olmak, A lla h la aramdaki bağa uygun düşecek olsa hiç
durmaz yapardım. Ancak A llah’la aramdaki bağa uygun düşmez korkusuyla
sizi ^ i^ z e bırakam ıyorum . ”

، ‫إمح اه م‬-‫ ثن ا أ خن ن أ ن‬c‫ ثئ ا أ خ ن ذ بن الح س ين‬، ‫ ] حدثن ا أ م م ح م د‬٣ ١ ‫؛‬/ ‫ )“ ل ه‬٧ ٤ ٤ ٨ (

‫ إذ‬:‫ ق ات‬،‫ ئث ا و ؟ي عص ئ ئ ت ي ا ش ر نخ ل غي أ غ ه‬: ‫ قا د‬،‫ ض ا لآؤوائ‬،‫ئ ا م حن‬

‫شئت كثتث ث زأ ث أبين‬ ،‫ئ ا ثكنة شؤ؛ و سحب عأال‬-‫ زأئث ع م ذ‬١^ ^ ‫يغش‬

‫ غنن غث أكزئه تيم‬ulj ‫ " ب ر ه ي‬: ‫ ةد‬،‫يم زمحزئة ظ؛‬

‫ف‬1 ‫حق عثت حثه‬ ‫م‬ )
" ‫ن ي ئ ة ئ؛‬

Evzaî der ki: Ömer b. Abdilazîz halife olduğu zaman kardeşlerinden biri
yanına girip: “istersen seninle bir Ömer olarak, bugün hoşuna gitmeyen,
ama yarın hoşuna gidecek bir şekilde konuşayım, istersen de bir m üm inlerin
em iri olarak bugün hoşuna gidecek, ama yarın hoşuna gitmeyecek bir
 ‫‪Ömer b. Abdilazîz‬‬ ‫‪217‬‬

‫‪,şekilde konuşayım” deyince, Öm er: “Aksine benimle bir Ömer olarak‬‬

‫‪”bugün hoşlanmayacağım ama yarın hoşuma gidecek bir şekilde konuş‬‬
‫‪karşılığını verdi,‬‬

‫ت ا أبو بكر بن عتيد‪ ،‬ثن ا‬

‫با ن‪ ،‬ثن ا أبي‪ C‬ث‬
‫( ‪[ “ ) ٧ ٤ ٤ ٩‬؛‪ ] ٣ ١ ٤ / ،‬نحا ث خ ث د (‪ Q‬أ خن ذ بن أ‬

‫ف ص اق ح ا ر ي‪ ،‬عن م ح م د بن عبد الثؤ بن ع البه‪ ،‬عن إبراهيم بن أيي عتلةء قا د ‪:‬‬

‫أبو ح‬

‫د ح لت عآى غنن بن عئد العزيز في من ج د داوم‪ ،‬و م حت ل ه ‪ ،‬م خا ‪ ،‬وكان بثي نئئب ئ ا ‪،‬‬

‫ق ا د ‪ " :‬ثا إبزاه م ‪ ،‬ثلثني أن م وتى عقي الث ال ؛ ‪ ،‬هات‪ :‬إلهي نا الذي يحلصني م ن‬

‫جث ا ؛لف‪ ،‬ويلثني رض وائلف‪ ،‬وبمجييي م ن ت ححللث؟ ه ا ‪ : 3‬ا التيئث ا رباللت ا ن‪ ،‬والندم‬

‫بالمن ب ‪ ، '٠‬ه ا د‪ :‬ئ ك ‪ :‬والتركب ا ل ج و ارح‬

‫‪İbrahim b. Eb î Able bildiriyor: Ben, Ömer b. Abdilazîz’e nasihatler verir,‬‬

‫‪o da benim bu nasihatlerimi dikkate alırdı. B ir defasında evindeki‬‬
‫!‪namazgâhına girdiğimde şöyle dedi: “Bana ulaştığına göre H z. Mûsa: “İlâhi‬‬
‫‪Beni cezandan kurtaracak, rızana ulaştıracak ve öfkenden koruyacak şey‬‬
‫‪nedir?” diye sorunca, kendisine: “D ille istiğfar etmek, kalpten de pişm anlık‬‬
‫‪duym aktır” cevabı verilm iştir.” Bunun üzerine ben de: “Bedeni de günah‬‬
‫‪olan amellerden uzak tutm aktır” dedim.‬‬

‫ب ا ن‪ ،‬حدثني أبي‪ ،‬ثن ا أبو بكر ن‬

‫( ‪ ] ٣ ١ ٤ /®[ -) ٧ ٤ ٥ ٠‬حدت ا م ح ئ د ى أ ح م د بن أ‬

‫عبيد‪ ،‬ثن ا ث خ ئ د بن ا لخ‪،‬ثني‪ ،‬ثن ا م ح م د بن يزيد بن خسس‪ C‬ثن ا عئد الع زيز ين أيي ذؤاذ ‪،‬‬

‫ق ا د‪ :‬ه ا د ع م ن عتد الع زيز‪ " :‬الك الم بذكر الثؤ خ ت ن ‪ ،‬والم كن ة ي ثعم الله أمحم د‬

‫ا ل حادة "‬

‫‪Ömer b. Abdilazîz der k i: “A llah’ı zikirden ibaret olan konuşma, güzel‬‬

‫”‪konuşmadır. A llah’ın nim etleri üzerinde tefekkür ise en üstün ibadettir.‬‬

‫( ‪ “) ٧ ٤ ٥ ١‬ل ها‪ ] ٣ ١ £‬حدت ا أ خ ن د بن ان ح ا ق‪ ،‬ثن ا عئد الله بن أبي ذاؤذ‪ ،‬ثن ا ‪ ^ ١‬؛ بن‬

‫ش ل م ‪ ،‬ثن ا أثو ع م رو ا لأؤزاعي‪ ،‬أن عنن بن عبد العزيز‪ ،‬قات لس ه‪:‬‬‫ت ح ش‪ ،‬ثن ا ال ول د س م‬

‫ه‬ ‫^ ‪ :‬إلث ر ح‬ ‫ؤ ز ي ر م م يئ ا؛ا؟ " ه ا ‪ 3‬ا;ثمح ا‪:‬تن ‪١‬‬ ‫ص أقء وه أال ز ك‬

‫لأي لآؤة أن‬ ‫أم؛ ‪ ١٢‬ي ذ أن ق ظ ؟ ظ ‪ " : 3‬أيؤن بت‪1‬طي ظ ؟ ه ك اءي‬

‫ت وأى ي ر ‪،‬‬

‫^ ^‪ ١‬عني ديني؟ "‬ ‫بدسوه بخمامحك‪-‬م ‪ ،‬دكتفن ر ض بثنيي أن‬

218 Omer b. Abdilazîz

Evzaî bildiriyor: Öm er b. Abdilazîz, oğullarına: “H er b irinizi ordu

komutam yapmama ne dersiniz?” diye sordu. Hârisiyye’den olan oğlu
kendisine: “Yapmayacağın bir şeyi neden bize teklif ediyorsun?” karşılığını
verince, Öm er: “Şu kilim i görüyor musunuz? Bu kilim bile benim için bir
im tihan vesiledir ve ayakkabılarınızla onu bile kirletm enizi istemem. A rtık
benim dinim i kirletmenize nasıl razı olabilirim ?” dedi,

‫ ثن ا عتد الله بن‬،‫ ثئ ا عئذ اللؤ بن أيي ذاؤذ‬،‫ ] ثق ا أ ح م د بن إ ت خ ا ئ‬٣ ١ i / o [ “) ٧ ٤ ٠ ٢ (

،‫ عن أيي عثئد خ ا ج ب شلتن ا ن‬،‫ عن ا لأؤزاعي‬، ‫ ثن ا عيس ى بن يون س‬:‫ قات‬، ‫سع يد ال كن د ي‬

‫ بو جدئة ثأ و م ما ممئ ل وئ‬٠٠ ،^‫[^؛‬١ ‫ت ذ ظ ئ غش ع من بن عتد‬

3 ‫ ظ‬،‫عن نمحم بنش ال م ه‬

" ‫يبهت و ش‬
Nuaym b. Selâme bildiriyor: “B ir defasında Ömer b. Abdilazîz’i^n yanma
girdiğimde haşlanmış sarımsağı yağ ve tuz ile yediğini gördüm.”

‫ ح‬. ‫ ثغ ا غثامحئ ن ال ز ل د‬،‫ ثن ا عتد ال ثؤ‬،‫حدثن ا أ خ ن د بن إ ن خ ا ق‬- ] ٣ ١ ‫ ه‬/٥ ‫ ل‬-) ٧ ٤٥ ٣ (

، ‫ ثن ا ا الوزاع ئ‬،‫ ح د بيى أيى‬، ‫ ثن ا عئد الله بن المقاس بن ال ول د‬، ‫و حدثن ا نلبمان بن أ ح ن ذ‬

‫ ؤغث ى أن‬،‫ب در ى ك لأ‬

‫ م‬٠' : 3 ‫ ئ‬، ‫ت أئت ث ث ق‬
‫ <ءس ل‬٩ ‫ عتت تن عيد؛ لخزير‬، Jİ5T : 3 ‫ظ‬

٠' ‫أكون حتزا‬

Öm er b. Abdilazîz’in başına istemediği bir şey geldiğinde: “Bu ‫ ه‬1‫س‬

kaderin gereği olmuştur ve hayır olması um ulur” derdi,

‫ عن‬،‫ث إ ائزيت‬،‫ ثن ا ن خنوذ هبق لخي‬،‫ه د الثؤ‬

‫ ثن ا م‬،‫ ] خددنا أ خن ن‬٣ ١٥ /®[ -) ٧ ٤ ٥ ٤ (

:‫ ائمحلمهبع ث عبد النيلي امأة ع م‬3 ‫ أن م ح م د بن عتد ا ل مل ك بن ء روان ط‬، ‫أبى غ ز و‬

" ‫ ” أزى ي ث دالتث أؤ بدؤه الح ؤ رأ‬:‫ي ظ ث فيه؟ ممال ت‬،‫ئ ثرين يذو مرض ع من الن‬

Ebû Am r bildiriyor: Muhammed b. Abdilm elik b. M ervân, Öm er’in

karısı Fâtım a binti Abdilm elik’e: “Ömer’in vefatına sebep olan hastalığının
başlangıcı nasıldı?” diye sorunca: “Bana göre bu hastalığının başlangıcı
korku id i” dedi.

‫ج‬
‫ ثن ا منفزان‬،‫تثعا ف ا ؤ بن مقد‬
3 ‫ ظ‬، ‫ ] حدثما ئث مان بن أ خ ن ذ‬٣ ١ ٠ /®[ -) ٧ ٤ ٠ ٥ (

‫ " غذوا بن‬:‫ ق ات‬،‫ت زمحز‬

‫ أن غنن بن عتد ا ح‬،‫ عن ا الوزاعي‬، ‫ ثن ا ال ضد بن ش م‬، ‫بن ص ا ل ح‬
 Omer b. Abdilazîz 219

‫ لحئئ؛ يأمحم‬١^ ^ ‫ ؤعز‬، ‫ ؤ ال ثنمحذو؛ ظ ئ ؤ خ ال ر> نه م‬، ‫؛ن ملك م‬5" ‫ م ن‬4‫م ظ ئل‬ ‫و‬

" ‫أل م‬
Ömer ‫ط‬. Abdilazîz der k i: “Sizden öncekilerden (seleften) gelenlere
m uvafık olduğu sürece re’y grubunun bu görüşlerini kabui edin. Ancak
onlardan gelenlere m uhalif ise b ilin ki sizden öncekiler sizden hem daha
hayırlı, hem de daha âlim dirler. ”

‫ئ ا المعمثث ب‬
‫ ث‬، ‫ت ا ي حيى بن عتد ائيا ي‬
‫ ث‬،‫ ] حدثن ا شثن ان بن أ خ ن ذ‬٣ ١٥ /®[ -) ٧ ٤٥ ٦ (

‫بب‬
‫ث ا ح ر ج ؛ي م‬
‫ ل‬، ‫با من لم‬
‫ أن أ‬،‫ عن ا لأوزاعي‬،‫ ثن ا أبو إ ن خائ المراري‬4‫بن الض ح‬

‫ مح س بيئيي يشتبمن ا ل م س ل مون قى‬٠٠ '•‫ ومات‬، ‫الئش لبين وده ع م ر بن عبد ا ل عزيز بن ن ا ه‬
‫ مح ز ج غ م ن ذابى إلى طراب ل س الئق 'ك ان‬،‫ هزدة إ ر ئمالن ن‬، ‫ و كان غ طاؤه أل م‬، ‫محا ل غذؤيب‬

٠٠ ‫ثما ل ل ح ج ا ج زكا ذ مفثا‬

‫تثا‬

Evzaî bildiriyor: Ebû M üslim müslümanların çıktığı savaşa katılınca

Ömer b. Abdilazîz onu D âbık bölgesinden geri çevirdi ve: “M ^ iüm anlar
düşmanlarıyla savaşırken onun gibi birisinden yardım alacak değildir” dedi.
Ebû M üslim ’in maaşı ikibin (dirhem) iken Öm er bu maaşı otuza indirdi.
Bunun üzerine Ebû M üslim D âbık’tan Trablus’a döndü. Öm er, Ebû
M üslim ’i, Haccâc’ın kılıçların ı tedarik ettiği ve Sakîf kabilesinden olduğu
için geri çevirm iştir.

‫ت ا ال ئت ث ب بن‬
‫ ث‬، ‫ثا ي‬
‫ ثن ا ي حيى ثن عتد ال‬، ‫ ] ثغ ا ئلئ مان بن أ ح م د‬٣ ١ ‫م‬/ ‫ )“ لم‬٧ ٤٥ ٧ (

‫بج د‬ "‫ 'كان غ م ئ عطد اخل ر ير‬:‫ قا د‬،‫ ض ا ل أزرا ئ‬،‫ ئ أ ث و بما ى ال ثزار ي‬، ‫نا ج ح‬

0‫ ء م دم و‬،‫يترل ل أ م ال دم ة‬
‫ م ثأ و معه ج وكان أ‬، ‫يؤم بن ماله دره ما ي طغ ام ال ن ن ل م ئ‬

‫أك ر‬ ، ‫ت مر د ؤأئياو ذ ل ك مما كان وا يصن عون م ن محلن اب ئ‬

‫له م ن ا لح لية ا لمنث وثة وال‬

‫؛ نثب‬2‫ ئأ^ م ن الئ سل مير‬،‫ يمحل بئة‬٢ ‫ مئه‬١^^ ‫ب و؛ أن محنو؛‬

‫ أ‬0 ‫ ء إ‬، ‫ ويا"كأل معه م‬١^^ ‫م ن‬

‫م ح م ح ت ف قا ا ا‬

Evzaî der k i: “Ömer b. Abdilazîz, her gün malından bir dirhemi yoksul
M üslüm anların yedirilmesi için harcar ve oturup onlarla birlikte yerdi. Aym
şekilde zimmet ehli (gayr-1 müslim) olanların yanında m isafir olurdu. O nlar
kendisine yemeklerinde kullandıkları çemen otu ve benzeri sebzelerden
220 Omer b. Abdilazîz

yemek yapıp ikram ederlerdi. Ancak Ömer, onlara para olarak bu yemeğin
değerinden daha fazla olan bir meblağ verirdi. O nlar bunu kabul ederlerse
oturup onlarla yerdi. Kabul etmedikleri takdirde de yemeklerine oturmazdı.
Müslümanlardan ise (yemek gibi) asla bir şey kabul etmezdi.”

‫ ثن ا ي حيى‬، ‫ ثن ا أثو ف عي ب ا ل ح راتى‬، ‫ ] حدثن ا محم د بن معمر‬٣ ١٦ /®‫ )" ل‬٧٤٥٨ (

‫ ذ ظ غ ض‬:‫ قرد‬، ‫ عن الق ا سم بن ث ن ي ز ة‬،‫ ه ا م ت ى ين ئ م حا ن‬،‫ ئ ا ل أؤزائ‬، ‫بل ئ‬

‫ات ا‬

\sjJj :‫ ئئ ك لت‬،‫ ج لأفيه أ ر دأ ن أمحذهة !قه‬1 ‫ع م بن عبد ن ي ؤ وفى ص در ي حديث شج‬

‫ث ج ب عن ائنه م و حا ج ت هأ ا حجتب اللت ض محاقه‬

‫ ئ ا ح‬، ‫سي نلعئائا‬
‫أثة م ن ؤلئ عأى القا‬

‫ " ثمقه ا فيه ء اثه بزز‬: 3‫ ظ‬، ‫ب م أز ق طوي ال‬٠٠ ‫ " ن ا مولط؟‬:‫ ق ات‬:‫ قات‬،‫ث اه‬
‫و ح ا جته يؤمثل‬

" ‫م‬

Kâsım b. M uhaymire der k i: Ömer b. Abdilazîz’in yanma girdim , zira

içim i kemiren bir söz vardı ve bunu ona. söyleyip kurtulm ak istiyordum .
Ona: “Bize ulaşana göre müslümanların başına geçen yönetici insanla^n
ihtiyaç ve sıkıntılarına karşı kapılarını kapattığı zaman huzura çıktığı zaman
Allah da ihtiyaç ve sıkıntılarına karşı kapılarını kapatır” dediğimde önce:
“Ne diyorsun?” diye sordu. Sonra uzun bir süre suskun kaldı. Ancak onun
böyle olmadığını ve devamlı olarak insanların içine karıştığını anladım.

‫ب و شم ب‬
‫ ثن ا أ‬: ‫ ق ا ال‬، ‫ت مان بن أ ح م د‬
‫ وغل‬، ‫حدت ا م ح م د بن معمر‬ ] ٣ ١ ٦ /®[ ") ٧ ٤ ٥ ٩ (

‫مثوا‬ " :‫م غ ي ؛ ر غثانؤ‬ :‫ قاد‬، ‫ نحا ا لأؤزاع إ‬،‫ل م‬ ‫ ئ ت ش ئ م‬، ‫ال ك و خ‬
‫هد ا‬

‫أقد‬ ‫ هم ن أض اعه ا ثه و بن ا سواه ا م ن فغابي ا إلن الم‬،‫ا الئتثأال عند حضزة ا ل صالة‬
١١١‫صييءعا‬
٠. ‫ث‬
‫ل‬

Evzaî bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz valilerine şöyle bir ferman yazdı:

“Namaz vakti geldiği zaman başka şeylerle meşgul olup onu kaçırmaktan
sakının! Z ira namazı heba eden kişi, dinin diğer rükünlerini daha kolay heba
edecektir.”

،‫م الكشح د‬ ‫ب وث‬

‫ ثن ا أ‬: 3 ‫ظ‬ ‫ ] أخنثا أ حم د بن محم د في‬٣ ١٦ /®‫ )" ل‬٧ ٤ ٦ ٠ (

‫ت قات ع م بن‬
3 ‫ ظ‬،‫ غذ أيي عم 'ن‬،‫ ثن ا بغث بن حارم‬،‫ثن ا أ خ ن ذ بن أ ي بكر المم د ب ي‬
٠٠ ‫ م ن قرب ائنؤث م نقلبه اذ ك ر ما قي يديه‬٠٠ :‫م ه د المتزين‬
 Omer b. Abdilazîz 221

Ömer b. Abdilazîz der k i: “ö lü m kim in kalbine yakın olursa elinde

bulunan şeyleri çok görür.”

‫ ثن ا أبو‬، ‫ ثن ا أبو ا لخض بن أب ان‬، ، ^ ^ ١ ‫ ] حدق ا ئ خ ث د بن أ ح م د‬٣ ١ ٦ /®[ ") ٧ ٤ ٦ ١ (

‫ أن ع م ر بن‬،‫ أثاثا ت ع ي د‬،‫ ثن ا عتذ النق ا ب س عط ا ء‬،‫ ثن ا م ح م د س الحم تن ن‬،‫بكر بن عبيد‬

" 4‫مه د ا م؛ ز " ءأل ؛ذ؛ أ ك ز شز ت ص ي ت ألءث ال‬

Saîd bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz ölümü andığı zaman, ma£salları

birbirinden ayrılacak gibi titrerdi,

‫ ثن ا م ح م د‬،‫ ثن ا أب و بكر‬C‫ ثن ا أبو ال خ ش ن‬، ‫ ] حدثن ا م ح م د بن أ خ ن ذ‬٣ ١ ٦ /®‫ )“ ل‬٧ ٤ ٦ ٢ (

‫ " ء ن إذا‬،‫ذ و أن غ م ز ئ ئ د ا م ن‬: ‫ ث ي ن غ اق ا؛اخ‬:‫ قات‬،‫ط ال م‬ ‫ تحا‬،‫ش‬ ‫ئ ال غ‬

‫ وبكى حشث ح ري د موعه غلى لحسه‬،‫ن ك ز ائئؤث انممقس ابتماح ن ال ه م‬

Kaddâh bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz ölümü hatırladığı zaman kuş gibi

yerinden sıçrar ve gözyaşları sakalına akana kadar ağlardı.

‫ ثن ا نقثان ى‬،‫؛^ بن م خ ث د بن ا لخض‬£١^ ‫ ثن ا‬، ‫حدثن ا أيي‬ ] ٣ ١ ٦ /®[ “) ٧ ٤٦ ٣ (

،‫ " ئؤ ال أن محون‬:‫ قات غنز ئ غم الصم‬:‫ قات‬،‫ش غ م ; ت ن ذإ‬ ،‫ ظ اثن محقق‬، ‫ؤ م‬

‫م إ؛ي عند‬ ‫بدعه لح ق ت أن ال أئ ئ م ن اال؛ك بثيؤ أثت؛ خ ر أع ل م ظ قي و جوم رن د‬

" ‫يق‬
‫آخت ظ ؤ جث غ ي فت ف‬ ‫ش ن ق الك‬ ‫ج ب ؤن ظ غ‬ ‫أ ج ي أة‬ ‫ ؤظ‬، ‫ا أ ن ي‬

Ömer b. Abdilazîz der k i: “Şayet bidatten sayılmasaydı vefatım anında

ölüm meleklerinin bana nasıl bir yüzle geleceklerini görüp öğrenmeden
dünyadaki hiçbir şey için sevinmemeye yemin ederdim, ölüm üm ün de
kolay bir şekilde olmasını istemem. Z ira m üm inin dünyadayken alacağı son
ecir zor bir ölümden dolayı olacaktır.”

‫ ثن ا عتد الله بن أيي ذاوذء ثن ا إن ح ا ق‬،‫ ] خ ا؛ثن ا أ خ ن د بن إ ن خ ا ق‬٣ ١ ٦ /®‫ )“ ل‬٧ ٤ ٦ ٤ (

٠٠ :‫م الع زيز‬ ‫ قات غ ز ي‬:‫ قات‬،‫ ض ا ل أ ؤزا م‬، ‫ ئ أ خن ن ئ ع ئ ا ك ر ي‬، ‫ئ ا لأي ل‬

" ‫ظ أ ج ي أن ن ظ ن ص ك ز ث الك آخث ظ تو جت ع ي ك ي م‬

Ömer b. Abdilazîz der k i: “ö lüm ü zorluğunun benden hafifletilm esini

istemem. Çünkü ölümün zorluğu müslümanın alacağı son ecirdir.”
‫‪222‬‬ ‫‪Ömer b. Abdilazîz‬‬

‫( ‪ ] ٣ ١٧ /®[ ") ٧ ٤ ٦ ٥‬خ ا؛ثن ا أب و بكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا عتذ الله بن أ خ ن ذ بن حنت ل ‪،‬‬

‫ح دبي أ ي‪ ،‬ثن ا ال ول د بن مشلم بنكه‪ ،‬عن ا لأؤزاعي‪ ،‬عن ع م ر بن عبد ا لخرير‪ ،‬هات؛ ‪ 1‬اءم ا‬

‫م ال ذ ي م "‬ ‫م ت‪ ،‬ي غ م يب‬ ‫أ ج ي أ ذ ق ه ظ غ ءتقتإ<ق ائنؤ ت الص‬

‫‪Ömer b. Abdilazîz der k i: “ ö lü m ^ boşluğunun benim için kolay‬‬

‫‪olmasını istemem. Çünkü ölüm sarhoşluğu müslümanın günahlarının‬‬
‫”‪bağışlanmasına sebep olan son şeydir.‬‬

‫( ‪ ] ٣ ١٧ /®[ ") ٧ ٤٦ ٦‬ثن ا أبو بكر بن مال ك‪ ،‬ثن ا عتد الله بن أ ح م د بن حقل ‪ ،‬ح دبي‬

‫ت مون تن‬
‫با ا ل م ل ح ‪ ،‬عن م‬‫ر ‪ ،‬ثن ا عتد الله بن من مون انحطجاني‪ ،‬قادت ثئ ا ا لختن يعني أ‬

‫ت م ‪ ^ ^ ١‬ح ر نرمم‬
‫ؤ أله ا""‬ ‫مه ران‪ C‬قا د‪ :‬ك ث ج‪1‬لث ا عند عمن بن عتد ال مي ز ‪ ،‬محم زأ‪:‬‬

‫ائنث ا يزه ‪ ،‬ممال ل ي‪ ٠٠ :‬يا تين ون ‪ ،‬نا أزى المتن إ ال ريارهء ز ال بدب و م أن ير ج ع إلى‬

‫إ ر املبة أو ا م "‬ ‫ننزل ه‪،‬مبي‬

‫‪Meymûn b. M ihrân bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz’in yanında otururken:‬‬
‫‪Tekâsür sûresini okuyup bana: “E y Meymûn! M ezarlığın ziyaret edilecek yer‬‬
‫‪olmaktan başka bir şey، olduğunu zannetmiyorum. Ziyaretçi de mutlaka‬‬
‫‪menziline —yani Cennete veya Cehenneme- dönecektir” dedi.‬‬

‫( ‪ ] ٣ ١٧ /®[ ") ٧٤٦٧‬خدكا أبى ؤتغثت‪ ،‬ق ا ال ‪ :‬ثئ ا أ خن ن ئ ت غ م ئن ع م‪ ،‬ثن ا عتد‬

‫حدبغى حم م بن أبى ا ل ح ا ر ث‪ ،‬ثن ا م ح م ذ بن ح م ت د‪ ،‬ثن ا‬ ‫الئؤ بن م ح م د بن م ح د‪ ،‬ه ا دت‬

‫حآك ا م‪،‬ثعا انحس ن بن ع م ينه‪ ،‬ظد‪ :‬ائثز ى غ م ز بن عتد العزيز جاريه أع ح م ثه‪ ،‬قال ئ‪:‬‬

‫ف ق وت ‪r‬؛‪İJ‬‬ ‫م د‪:‬‬ ‫ص "‬ ‫ث بم خ ؟ إق ا د ؛ " ظ قول‬ ‫أزى م حن ر جمن ز ال أزى‬

‫وءكدا ‪ ،‬ءق ا ‪ ٠' : 3‬و؛ حه ا ‪ ،‬حددوه‪ 1‬أن م ح ز خ أمام‪,‬ه ا "‬

‫‪.‬ا س ‪Haşan b. Am îra bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz Acem bir cariye‬‬

‫‪Cariye: “insanların sevinçli olduğunu görüyorum da peki bu adam neden‬‬
‫‪.sevinmiyor?” deyince, Ömer b. Abdilazîz: “Bu ahmak ne diyor?” diye sordu‬‬
‫‪:O radakiler: “Şöyle şöyle diyor” dediler. Bunun üzerine Ömer b. Abdilazîz‬‬
‫‪Yazıklar olsun ona! Kendisine sevincin önünde durduğunu söyleyin!” dedi“ .‬‬

‫ب ا ن‪ ،‬ثن ا أبو‬
‫ب و ا لخنن بن أ‬
‫( ‪ ] ٣ ١٧ /®[ ")٧ ٤٦ ٨‬حدثما أبو بكر م ح مد ن أ خ ئ ذ ‪ ،‬ثن ا أ‬

‫بكر ن نقي ا ن‪ ،‬حغ^ ؛إ م ح م د بن ائخ‪،‬ثني‪ ،‬محدثي بمئ وبي‪ ،‬بن م ح م د ‪ ، ^ ^ ١‬عن عتد‬
 Ömer ‫ء‬. Abdilazîz 223

:‫ثا د‬، ٠٠ ‫ عق ي يا أثا حارم‬٠' :‫ قا د عس بن عبد اننزيز‬: ‫ هالط‬،‫ غذ أمح ه‬،‫ر حا رم‬ ‫ا ش ر بن‬

‫ح ب أن ثكون فيه ي ل ك‬ ‫ئ زظ‬ ‫ ث م‬،‫جعل الم و<ث عند زأينف‬-‫بم ا‬ :‫محن ت‬

‫ئء هدعه؛ الن‬-‫ وظ ثكنة أن بكون في كب ل ك الث ا‬،‫ه ه ؛ ال ذ‬

‫ ئح ذ م‬، ^ ^ ١

Abdulazîz b. Eb î Hazım , babasından bildiriyor: Ömer b. Abdila^z:

“Bana nasihat et, ey Ebû H£zım !” deyince şöyle dedim: “Yat ve ölümü
başının yanına koy. Sonra o anda sende neyin olmasını istediğine bak ve
hemen onun sende olmasını sağla. Sende olmasını istemediğin şeyi de o
anda bırak-”

‫ ث‬،‫ ثن ا مح خئ ت‬،‫ت ا أثو نغ‬

‫ت ا داود‬ ‫ ث‬،‫ ثن ا أثو ا لخشن‬،‫ ] حدثت ا ثخث ت‬٣ ١٧ /©[ -) ٧ ٤٦ ٩ (

‫ا أبين‬: ،‫مت‬
‫ محا ب‬٠' :‫مي إ ر عئز‬ ‫م‬
‫ ا ن‬،‫ه‬ :‫ قات‬، ‫لزا ج د ثن ى‬
‫ غذ ي د ا‬، ‫ئذ الن م‬

‫بل ن ال ذ ي ال‬
‫بلف ال ذ ي ال ي م ى يق ا‬
‫ئ اؤت ا ئؤ؟ ث ئ ذ م ن فن ا‬
‫ ء)ن حلوت ا ل ما ء إ ر ف‬،‫الم ؤم نين‬

٠' ‫تص خ أبوت ع يد وأو ج ز‬٠' : ‫ وقأال‬،‫ ئنئ ا مأ ع م الكت ا ب بكى‬، " ‫ زالث الم‬،‫يم ش‬

Abdulvâhid b. Zeyd der k i: Hasan(-i Basrî), Ömer’e şöyle bir mektup

y^ d ı: “E y m üm inlerin emiri! Ç ok uzun sürse de sonunda bitecek olanın ne
anlamı var? Sen de bitip gidecek olan faniliğinde (dünyada) hiç bitmeyecek
bekan (âhiretin) için bir şeyler yap. Baki selam.” Ömer bu mektubu
okuyunca ağladı ve: “Ebû Saîd az ve öz bir nasihatte bulundu” dedi.

‫ حدقغي‬،‫ ثن ا أبو بكر‬،‫ ث إ أث و ا لخض‬، ‫ ] حدت ا م ح مد بن أ ح م د‬٣ ١٨ /®‫ )" ل‬٧ ٤ ٧ ٠ (

‫ ب ح د‬:‫ قا د‬،‫ ثن ا غئن ان بن عند ا ل ح م ي د‬،‫ ثئ ا إش ح ا ق بن بمش الع ث د ي‬،‫م ح م د بن ا لختن‬

‫ن ز يا‬
‫ ح‬:‫ قات‬، ٠٠ ‫ عقيثا ساش وأز ج ر‬٠' :‫ ق ات ه‬،‫سابى انربري غ د ع م ر بن عبز ا م ي‬
‫ ئأنثذة‬، ٠' ‫' ء ت‬٠ : ٥١‫ ؛‬،" ‫ه‬ ‫ ص‬°‫ وأ;لخإن‬، ‫أم يز ال ث ؤمهث‬

‫ م نثم د مؤنا‬، ^ ^ ١ ‫وؤا متبع د‬ ‫إذا أنث ل م ر حل بزاد م ن اقثى‬

1‫ ء ن أ بم‬U ‫وأزص د ت ق د ش ن ت‬ ‫ئدنث غ ر أ ن ال ت ك و ن ئزكثة‬

4‫قكى ع م ز حتى ته ط ششي ظ‬

Osmân b. Abdilham îd anlatıyor: Sabık el-Berberî Ömer b. Abdilazîz’in

yanına girince, Ömer: “E y Sâbık! Bana nasihat et ve kısa tut” dedi. Sâbık:
224 Omer b. Abdilazîz

“ O lur ey m üm inlerin emiri! inşallah açık ta konuşurum” karşılığını verince,

Öm er: “Söyle bakalım” dedi. Sâbık ona şu beyitleri okudu:

Eğersen takva azığıyla yola çıkmazsan

Öldükten sonra azık hazırlamış olanlara yetişemezsen
Ve onun hazırladıklarından hazırlamazsan
Onunla beraber olmadığınapişman olursun
Bu sözleri duyan Ömer o kadar ağladı ki sonunda düşüp bayıldı.

‫ ثن ا أبو ب ك ر‬، ‫ ثن ا أبو ا لخثن بن أث ا ن‬: ‫ ق ا ال‬، ‫ ] خ ا؛ثئ ا أيي ز ث خ ث د‬٣ ١ ٨ /®[ ") ٧ ٤ ٧ ١ (

‫ هأا ل ع م بن در يذ و‬،‫ل ي د‬
‫ ثن ا خث اد بن ال و‬،‫حدثني م ح م د بن ا ل ح ش‬ :‫ محا لأ‬،‫ث ا ن‬
‫بن نم‬

‫ث ابى‬
‫ ذ ظ ق عش ع م بن عئد المزين يؤما وعندهس‬:‫ أثت هات‬، ‫أثةبلعه عن من م ون بن مهزان‬

‫ت‬،‫ ء انتهى قي ف عره إ ر هذه ا لأيري‬،‫ال مبري الئ ا عز وه و ت شد سمرا‬

‫أممه المنايا بيتهب ع د ئ ا ه ج ع‬ ‫قكم م ن ص حي حب ا ت مم تؤ ت امئا‬

‫ؤازا ؤ ال منه بقيته امثثع‬

‫ز ال ين م غ الداعي نإن صؤثه زهع‬ ‫ها‬ ‫ناغع‬

‫الكم‬١ ‫ي‬
‫قن‬ ‫جيه‬
‫ب‬ ‫ح تيثمحم‬
‫بك‬‫بص‬

‫وي ارئ ن ا قد " كانبأا لمس قت ج م ع‬ ‫وقرب م ن ل ح د م حا ز مقيأة‬

‫ ^ ^ دا ح ا جة ي د ع‬١ ‫ز ال معد ما في‬ ‫ وف التزت الغئخلاله‬: ‫مال‬

‫ م حزقا غئ ة‬، ‫ثمنن ا‬،‫ف إل ي زل أ ع م ت ك ى و بمطرث حش غشي عثه‬:‫محا د‬

Meymûn b. M ihrân bildiriyor: B ir gün Ömer b. Abdilazîz’in yanma

girdim . Yanında, şair Sâbık el-Berberî vardı ve şiir okuyordu. Şiirin in
sonunda şu beyitleri okudu:

Nice sıhhatli ölümden emin bir şekilde geceledi

Uyuduktan sonra ölüm ona ansızın geldi
Ölüm ona ansızın geldiği zaman
Ondan ne kaçabilir, ne de kendinden uzaklaştırmaya gücü yeter
Artık ona kadınlar ağıt yakarlar
Seslenen sesini yükseltse de onu duyamaz
 Omer b. Abdilazîz 225

Mezara yaklaştırılır ve orası artık onunyeridir

Dün topladığı mallarından da aynldt
Ölüm ne zengini malına bırakır
Ne de mala muhtaç olan fakiri...
Ömer ‫ ه‬kadar sarsıla sarsıla ağladı ki bayıldı. Bunun üze‫؟‬ine biz kalkıp
yanından ayrıldık.

‫ ثن ا حال د بن‬،‫ا ل حرايي‬. ‫ ثن ا أثوف عي ب‬، ‫ ] حدثت ا ئلبمان بن أ حم د‬٣ ١ ٨/®[ ") ٧٤٧٢ (

‫ت ; " "كان ع م بن عتد العزيز كينا ما‬

‫ مول‬،‫ ش م عت و همب بن ائزرؤ‬:‫ قات‬،‫تريد ائثنز ي‬

: ‫تم م بهذه األسا ت‬

‫ي‬

‫ح دي ث الق وم ن ا ئ ؤث اغأه‬- ‫به ص‬ ‫ثنى مح ن ت ي ؤئؤ للهو ماقت‬

‫زنا حمال تأ ثقا كن ن ئ ؤ جاهلة‬ ‫م‬ ‫وأزع جه علم عن ا ل جهل‬

‫ه ن هثلم هم حدين بجا ة‬ ‫عبوس عن ا ل جه ا د ج ذ و ه م‬

^ ، ^ ١ ‫ء ل‬.‫هأقغه عق ع ا‬ ‫ث ذ ' ي ظ ي ش ؛ س ا ك ش آ ح ال‬

:Vuheyb b. el-Verd der k i: Ömer b. Abdilazîz şu şiiri ç©kça okurdu

Sakin görünür ve eğlenceden nefret eder“

Ki eğlence insanlarla sohbetten onu alıkoyar
Bilmek ^üm cahillikten onurahatsız eder
Ki birşeyi bilen onu bilmeyen gibi değildir
Cahilleri gördüğü zaman yüzü asılır
Zira içlerinden eğleneceği bir arkadaşı yoktur
Âhirette nasıl bir hayatyaşayacağım hatırladıkça
Dünya hayatını yaşamayafırsatı kalmaz. ”
‫ ثن ا ابن‬،‫ ثن ا ئ خ ث د بن ركرثا ا ل ع ال ي د‬، ‫ ] حدق ا ن ي ان بن أ خ ن ذ‬y'\a/<5İ ")٧ ٤٧ ٣ (

‫ه د ا ض م؛ثا ن ا ص م ث ذ و ا لأج ا ج ؛‬
‫ 'كان ع م ئ م‬:‫ قات‬،‫ر غ ا ي ئ‬

‫ ائ؛ني نغ خزق‬٥١^ ‫تأل‬

‫؛ ال حن و‬ ‫فن ا رؤد مما ”ثان ي ج مغة‬

‫ب ئ ض ل ا ث أ ظإي‬
‫ز؟تئ م‬ ‫دي ل ل‬-‫ث م ح ش ق ز أمح ا ث‬
226 Omer b. Abdilazîz

ibn Eb î Âişe der ‫لط‬: Ömer b. Abdilazîz şu şiiri sık sık okurdu:

“Biriktirdiklerinden yatıma birşey alamadt

Giderken, biraz koku, bir parça bez
Ve sallanan çöplerin esintisinden başka
Giden biri için de ne az bir azıktır bu. ”
،‫ بن ن ج دة‬، ‫ ثن ا أ ح م د بن عتد الوهم ان‬، ‫ ] حدثت ا شقت ان بن أ خ ن ذ‬٣ ١ ٩ /®[ “) ٧ ٤ ٧ ٤ (

‫و عمر‬ ‫ قات؛ ذ‬،‫ عن أمحه‬،‫ عن ع ا صم بن ر جا ء بن حيوه‬،‫ ثغ ا إ سماعيل بن عياش‬،‫تحا ش‬

:‫ ق ات بم قل‬، ‫ئ هم د الغ رير ال تز ث يزئ ا‬

‫ن إل بمج منة دو ج ا ح ز ال ظم‬ ‫شأ ر أن ال ئؤ ث أدرك م ن مص ى‬

" ‫ سثم رحسءعلى طؤ ح ز يأ ئ‬٠٠ :‫ ات‬3 ‫ ثئز‬، 1‫ قص د ى به‬، ‫ثم ذظبس تة ذ ال ي ز‬

Âsim b. Recâ b. Hayve, babasından b ild irir: B ir gün Ömer b. Abdilazîz

ölümü andı ve şu beyti okudu:

“Görmez misin ölüm gidenlerin tümüne ulaşti

Ondan ne kanatlı olanlar kurtuldu ne de tırnaklı. ”
Daha sonra yedi dinar getirilm esini emredip bu dinarları sadaka olarak
dağıttı ve: “Bize verilecek olanın zamanı gelene kadar bunu A llah’a ödünç
olarak veriyoruz” dedi.

0 ‫ح م دا‬ ‫بن‬ ‫ ثئ ا أ خ ن ذ‬،‫حدثن ا الحس ن بن أن ي ا الئ صا و ي‬ ] ٣ ١ ٩ /®[ ") ٧ ٤٧ ٥ (

‫ ء كان عم ر بن‬:‫ ه ا د‬، ، ^ ^ ١ ‫ عن خنزة‬،‫ ثغ ا ني ت‬، ‫ ثن ا إمئخ اق بن أيي إمنمرائب د‬،‫ا ل خنكري‬

: ‫بذإتي ا ك ن‬
‫ءمم ا م م كت ة د م‬

‫وثلمك ئؤم زال ثث ى للف الزم‬ ‫به ارك يا مغ رور ت ه و وعمله‬

‫نجس اكه \ئأإ‬ ‫'كدللثم في‬ ‫وت ص ب فثس وف ثكنة غثه‬

Hamza ez-Zeyyât der k i: Ömer b. Abdilazîz şu ik i beyti sıkça okurdu:

“Ey aldanan! Gündüzlerin ihmal vegafletle

Gecelerin uykuyla geçiyor, oysa ölüm başında bekliyor
İlerde akıbetinden hoşlanmayacağın şeylerle uğraşıyorsun
Oysa dünyada hayvanlar da bu şekilde yaşıyor. ”
 ‫‪. Abdilazîz‬ء ‪Omer‬‬ ‫‪227‬‬

‫تل ه‪ ،‬ثن ا م ح م ذ بن إ ت خ اق ‪ ،‬ثن ا م ح مد بن‬

‫( ‪ ] ٣ ١ ٩ /®[ ") ٧ ٤٧ ٦‬خ ا؛ثن ا أبو حا م د بن ج‬

‫ثنيت التئدادي ‪ ،‬عن ت عيد بن يون س ائ ائ ر د ي‪ ،‬ثن ا أث و م عش ر ‪ ،‬عن م ح م د بن ق س‪ ،‬محادت‬

‫*ى ‪ 0‬غ م ‪°‬تن ه‬

‫م د ا لخنين ‪ ١^٠ ۶‬ن ا بمو بهذين م ح ن‪:‬‬

‫زق ك تز ر زال ئذ ى ل ك الرم‬ ‫ء ار‪.‬ق ظ مع ت ور ت ه و وعم ق‬

‫جثت الثه‪1‬د م‬
‫”كدللق في؛ل دي ن‬ ‫زئشغد ء؛؛ن ا تز ف ثكنة غثت‬

‫ت ل وه اب ا تتين‪ :‬ؤأهرأيت إن تقئغ اه م بشن بم ^ ‪ ^ ٤‬ن ا كان وا يوعدون ت ا أ ش‬

‫ثم ي‬

‫جغببت ا كاوئا يتقث و ه‬

‫‪:beyti sıkça okurdu‬لكال ‪Muhammed b. Kays der ki: Ömer b. Abdilazîz şu‬‬
‫“‪Ey aldanan! Gündüzlerin ihmal ve gafletle‬‬
‫‪Gecelerin uykuyla geçiyor, oysa ölüm baştnda bekliyor‬‬
‫‪İlerde akıbetinden hoşlanmayacağın işleryapıyorsun‬‬
‫‪” .Oysa dünyada hayvanlar da bu şekilde yaşıyor‬‬
‫‪Ardından da şu iki âyeti okurdu: “Söylesene, biz onlara yıllar yılı‬‬
‫‪nimetler vermiş olsak, sonra ،la tehdit edildikleri şey başlarına‬‬
‫‪gelse, kendilerine verilmiş olan nimetler onlara bir fayda sağlar‬‬
‫‪mı? ”1‬‬

‫ت ان بن أ ح م د‪ ،‬ثعا ن ح م د بن ئص ر بن ح م يد ا لخوار‬
‫( ‪ ] ٣ ١ ٩ /®[ ")٧ ٤٧٧‬خ ا؛ثن ا ن ف‬
‫ي‬

‫ت ا ت ي ن بن م ح م د الوراق ‪ ،‬قاد‪ :‬ش م عت‬

‫ت ا م ح م د بن ئدامه ا ل ج و هري‪ ،‬ث‬
‫ت ع ذاد ي‪ ،‬ث‬
‫ال‬

‫ثا ث‪:‬‬
‫م ث د بهذه ا لأ‬
‫ي ئ غألان ‪ ( ١٤ ،‬؛‪ :‬ء ه غ م تق م د ا م؛ ز ب‬
‫ق ب‬

‫جئ النوم حثزان ه ائ م‬

‫ب‬ ‫وكيفث‬ ‫أ مظان أنث اقن‪،‬؛ أم أئث نا م‬

‫م حا ح ز عثتلث ال د مو ع ال ث وا ح م‬ ‫ثل ؤ م حش ؛‪ ٤١^ ١ )bljiaA‬ل م ق ت‬

‫إليلف أ مور ممظعا ت عظ ايم‬ ‫ب ح ت في ال ي الطوي ل نئن ذئت‬

‫بز أص‬

‫ئ ك وم ز؛ل ثثى ل ث الزم‬

‫زل‬ ‫ده‪-‬ارك ي معزور شه و وعقأة‬

‫‪1Şuarâ Sur. 205-207‬‬

228 Omer b. Abdilazîz

‫كن ا عؤبالئدات في ال م حالم‬ ‫ثغؤلث ن ا سلى وتش علبالهوى‬

‫يأإ‬1‫ثاثعيس الته‬،‫"كذللق في الد‬ ‫سوفن ثكنة غبة‬1‫ؤثش ع د فيم‬

Kasım b. Ğazvân der ‫لكل‬: Ömer b. Abdilazîz şu beyideri okurdu:

“Bugün uyamk mısın, yoksa uykuda mı

Şaşkm ve endişeli biri nasıl uyuyabilir?
Sabaha kadar uyamk kalmış olsaydın
Taşlarmgözçukurlannıparçalardı
Oysa sabaha kadar uzun bir uyku çektin
Dehşet ve ürkütücü şeyler de gitgide sana yaklaşmakta
Ey aldananî Gündüzlerin ihmal vegafletle
Gecelerin uykuyla geçiyor, oysa ölüm başında bekliyor
Geçicişeylere aldanıyor, boş şeylerle vakit geçiriyorsun
Rüyasında lezzetli şeylerle aldanan kişigibi
İlerde akıbetinden hoşlanmayacağın işleryaptyorsun
Oysa dünyada hayvanlar da bu şekilde yaşıyor. ”
‫ ح دبي عتد الثؤ‬،‫ ثن ا ممحم د بن إشيا ئ‬،‫ت ا أبو خا ب ز بن جثإه‬
‫ ] ث‬٣٢ ‫م‬/‫ [ه‬-) ٧٤٧٨ (

‫ ع م ر بن‬3 ‫ ظ‬:‫ قات‬،‫ عن ب غ م أ ص حابه‬،‫ ق ا م ح م د بن ا ل ح س ن‬، ‫بن م ح م د بن أيي الدقا‬

:‫عتد ا لخزيز‬

‫لة‬
‫ل د ي با ن لل نمي م ع ق‬
‫ها‬ ‫إث ن ا الغ ا مس ظ ا ع ن ومق ي م‬

‫جيم ه ال م ع ا ف د ان مظه‬ ‫وم ن الن ا س م ن بجسسقيا‬

‫رائب ائئؤ ث زاثثى الحمغثة‬ ‫ثاغ ودين‬

‫ح‬- ‫ق ادا ” كان ذا‬

Muhammed b. el-Hüseyn, arkadaşlarından birinden b ild irir: Öm er b.

Abdilazîz şöyle bir şiir okudu:

٠٠İnsanlardan kimigiderken kimi kalıyor

Oysa giden, kalan için bir ibrettir
Kimi bedbaht biri olarakyaşıyor
Gece leş gibi uykuyla, uyanıkken de gaflet içinde
 Omerb. Abdilazîz 229

Şayet haya ve din sahibiysen

Ölümü bekle ve hafaza meleklerinden kork. ”
‫ ثن ا أ ح م د ب ن ا لح س ن‬،‫حدثت ا عتد الل ه بن م ح م د بن جئف ر‬- ] ٣٢٠ /®[ ")٧٤٧٩ (

‫ ح د ك ي‬،‫ ثت ا ■ ح زم ت ه ب ن عب د ا لخرير‬، ‫ ثئ ا م ن ه ل ب ن م ح م و د‬،‫ ب ن إث زا ه ب‬. ‫ ثت ا أ ح م د‬،‫ا ل ح دا ء‬

‫ قائثزئثا ة م ن‬، ‫ي‬ ‫ أمزئا أن ن ئ ث ر ئ م ؤ ض غ‬: ‫ ه ا د‬،‫ ع ن اب ن لغ من بن عتد ا لخرير‬،‫أي ي‬

:‫ ق ا د الش اع ر‬:‫ ه ا د‬، ‫الؤاه ب‬

‫ين‬°‫ي والد‬
‫ثبج دون قز إل ش!ف‬ ‫ال‬ ١^ ‫ م‬0‫ه ض ا ه م‬ ‫أ وئد‬

‫بدي ر ش معا ن ئ ئ طا س ا ل موازين‬ ‫مح د ه ا ن ز الم ؤم ف ي ا ل ل ح د ال ذ ي ل ح د وا‬

Ömer b. Abdilazîz’in oğullarından biri der ki: Ömer b. Abdilazîz

kabrinin yerinin satın alınmasını istemişti. Biz de mezarının yerini bir
rahipten satın aldık. Bir şair onun hakkında şöyle dedi:
“Bana Ömer'in öldüğü haberi verildi
Ama yerindedir adaletin ve dinin temelleri
Deyr Sem’ân’da adaletin terazisi
Kazılan lahdegirip insanları terk etti. ”

‫ ثن ا إبراهيم بن‬،‫؛^ قي كتابه‬£١^ ‫ أ أمحزثا محم د ى أخنت بن‬٣٢٠/٥‫)" ل‬٧٤٨٠(

، ‫ع ن ثا ي ب ن أي ي ن ع م‬ C‫ ثن ا ا أل صمع ي‬، ‫ ثن ا م ح ا ذ ب ن ط ا وئ ث ب ن عب ا د‬، ‫ث ا يد ي ا‬،‫م ح ئ د ب ن ائ‬

‫م الم د ي و عم ر ب ن ع م ا ش ؛‬ ‫ رش ر ج ل ب ن م د م‬: ‫ئال‬

‫مثا ن ائنؤازي ن‬- ‫بدير ش معا ن‬ ‫مح د عي ب ال دافق و ن ا ل ل ح د إئ ذفن وا‬

‫رف س ايراذتن‬ ‫ز ال‬ ‫حد‬ ‫م‬ ‫ز ال ا‬ ‫غا‬ ‫ت ق لي مح قق ت ئ غظ مح ي ت‬

Nâfi’ b. Ebî Nuaym der ‫ك ل‬: .Medine ahalisinin azatlılarından biri Ömer b
:Abdilazîz’e şöyle bir mersiye okudu
Lahde koyup üzerini toprakla örttüler“
Deyr Sem’ân’da, adaletin terazisini
Derdi su kaynaklan açmak, hurmalıklar
Yarış atlan koşturmak olmayan birini. ”
230 öm erb. Abdilazîz

‫متب ح‬
‫ن‬ ‫ أ ن ئ ذ ثا‬: ‫ مح ا د‬، ‫ ] أ ح رئأ أ خ ن ذ ي ن الق ا س م ب ن ش ؤا و ف ي ك تا ب ه‬٣ ٢ ‫ م‬/ ‫ ) “ ل ه‬٧ ٤ ٨ ١ (

‫ أئقذ ئا ابن ع ا ئشة ثب ي ع م بن مه د ا ش ر ؛‬:‫ قات‬، ‫م‬ ‫بن‬

‫ي؛ف‬
‫ش ؤ ؤاال‬ ‫إ‬ ‫يب ذ ن و‬
‫م‬ ‫ال‬ ‫ه ض ال ؛ا م ن ر غتز؛‬ ‫أوئل‬

‫و ال ال ن خي ل و ال وكهس اك راائين‬ ‫م جرف ا‬ ‫مح ة ع م رة عين‬ ‫لم‬

‫بدي ر ش معا ن ئنت ئ ا س ا ل موازين‬ ‫قت غي ب الؤا م ن و ن ائ ؤم اد زن ن وا‬

Museybih b. Hâtim der ‫لكا‬: îbn Âişe, Ömer b. Abdilazîz için şöyle bir
mersiye 0‫ ض ط‬:
“Bana Ömer’in öldüğü haberi verildi
Ama yenindedir hakktn ve dinin temelleri
Hiçbirzaman ‫س‬ su bulmak, bahçeler
Yarış atlan koşturmak olmayan birini
Yerine koyup üzerini toprakla örttüler
DeyrSem'ân'da, adaletin terazisini. ”
‫ ثغ ا عتذ ا لأب‬، ‫يى‬1‫ ثن ا م ح م د بن إش ح‬، ‫ ] حدثن ا أب و حام د بن جتل ه‬٣٢١/®[ “) ٧٤٨٢(
‫ ثن ا عتذ الل ه‬، ‫ ثن ا نل بما ن ب ن حت اي ح‬، ‫ ثن ا م ح م د ب ن ع ئ ب ن ا ل ح ت ن ب ن ف ت ي ي‬، ‫س محم د‬

‫ قادت قات” كي ر بن عبد الر ح م ن ا ل حزاعي قي غتن بن عيد ام؛نت‬،‫بن المب ارك‬

‫ز ال ئزخا ثنت ا إذا اق ض مقيت‬ ‫حة‬ ‫م‬ ‫ق د ي أئ ى ش‬ ‫ال‬ ‫ئ ز ا م حق‬

‫إل ن بذر ت مع ه ا أ لثه ز ت‬ ‫قييث ا أل الثا خا ئ ئلثمينه‬

Abdullah b. el-Mübârek der ki: Kesîr b. Abdirrahman el-Huzâî, Ömer b.

Abdilazîz hakkında şöyle bir şiir okudu:
“Görülmemiştirmusibete uğradığında üzüldüğü
Ne de mutlu olduğu günlerde yüzünün güldüğü
Yemin edenlerin çok azı yeminine sadık kalır
Ama ٠ biryemin etti mi o yeminini doğru çıkarır. ”
 ‫‪Omerb. Abdilazîz‬‬ ‫‪231‬‬

‫ثت ا‬ ‫ن نت ن بن م ح م د بن خث اؤ‪،‬‬
‫(‪ ] ٣٢١/®[ -) ٧٤٨٣‬حدق ا ث ح م ذ بن عل ي‪ ،‬ثن ا ا م‬

‫قادت قا د جرير ج ئ ن ا ث ع مر بن عبد‬ ‫جعو ئ ه ‪،‬‬ ‫بن م حا ذ ‪ ،‬ثت ا خابت بن يزيد‪ ،‬ع ن‬ ‫عم ز و‬

‫ي خت ت ق خ خ ثي ث اللي ن ا ئ م ؛‬ ‫ن ه‬ ‫ل <ا ل م ح‬ ‫"ت ض امح‪،‬ة‬

‫به وس ؤ ت فيئ ب ح ك م ال م يا غ ننا‬ ‫ح ئ ن ت أئنا عفليئ ا ناصتلل غ ث‬

‫م زا ك زا‬ ‫ال‬ ‫ث م ه ث بجرم‬ ‫ض كا مث ئل مب غ بطماب ةء‬ ‫ال‬

‫‪Ca’vene der ki: Ömer b. Abdilazîz vefat ettiği zaman Cerîr şöyle bir şiir‬‬
‫‪okudu:‬‬
‫‪“Haberciler müminlerin emininin ölüm haberini verdiler‬‬
‫!‪ umreyapanlann en hayırlısı‬مربمكءء‪#‬ض'سممحك ‪Ey Allah'ın‬‬
‫‪Sırtınaçokağırbiryükyüklendi,amasırtladm‬‬
‫!‪İnsanlaraAllah’m hükmünü uyguladın ey Ömer‬‬
‫‪Bugün Güneş tutulmuş ki doğmadı‬‬
‫” ‪Gecenin yıldızlan ile Ay sana ağlamakta.‬‬
‫( ‪ - ) ٧٤٨٤‬ل م ‪ /‬ا ‪ ] ٣ ٢‬ثن ا أيو ب ك ر ا ل طل حجد‪ ،‬ثن ا أ ح م د بن ح ما د بن ئ ما ن ء ح و حلثن ا‬

‫ثن ا ع م رو ب ن صالح‬ ‫د ب ن اشحا ى‪ ،‬ائ ال ‪ :‬ثن ا أبو ا لآئ ع ث‪،‬‬ ‫ثن ا م ح م‬ ‫أبو خ ا ب ز س جثثه‪،‬‬
‫ع م بن عبد الع زيز ذعا‬ ‫ال زهر ي‪ ،‬ح د ث ن ي المم ة ‪ ،‬قا د ‪ :‬لث ا بلغ م حا ر ب بن دب ا ر م ؤ ت‬

‫ال‬ ‫بكت ب ‪ :‬بن م ‪ ^ ١‬الث‪-‬خنتي الؤ‪-‬ج يم‪ ،‬قات‪ :‬ا م ح ه‪ ،‬؛ ذ ال ئ ث ز‬ ‫اك؛ت ب‬ ‫ءق ا لأ‪:‬‬

‫فيه‪ :‬بشم؛ الل ه الر ح م ن ا و ج م‪ ،‬ممفادت‬ ‫يكت ب‬

‫لخدل ه لم ث م ال ا ئ ن ؤ ث ثا ع م ن‬ ‫أ و أ ع ظم ال م و ت حلما أن ثنائي ه‬

‫حمك ا ذ ث ئ مو ت وأ ح ر ى ث ف ئتتظر‬ ‫ح ى ه د ش ئ ت نه م‬ ‫"ك م م نسريع ة‬

‫عأى الع د و ل التي مثال ه ا ا ل ج م‬ ‫ش ي ول هم ن ا لوا ج د ي ن ت ع ي‬ ‫يا ل هم ن‬

‫ت ف أ أ ئ ث ي ز ي ا س ج د ا لخثي‬ ‫يا‬ ‫ث ال أ ظ ز أ ث ع ي ي ش‬

‫تئ ثا ل ه ا ن س ب ال ح ق م م‬ ‫ال ز ك م ج ت ه دا‬ ‫زأ ث‬

232 Ömer b. Abdilazîz

‫ ن ل ك ن يئ ل ب ه ذ ر‬1‫بدير اث م ع‬ ‫ص ن ف ت عن ع من ال ح يزا ت م ص ن ع ه‬

Zührî, güvenilir birinden bildirir: Muhârib b. Disâr, Ömer b.

Abdilazîz’in ölüm haberini alınca katibini çağırıp: “Yaz!” dedi. Katip
“Bismillâhirrahmânirrahîm” yazınca, Muhârib: “Sil! Zira şiire başlarken
«Bismillâhirrahmânirrahîm» yazılmaz” dedi. Sonra şu şiiri yazdırdı:
“Şayet ölüm biriyle karşılaşmaktan çekinecek olsaydı
Böylesi kişilerden olurdun ey öm ervesana dokunmazdı
Hak olan kaçşeriatı insanlariçin ihya ettin
Tok olmak üzereydiler, bazıları seni beklemekte
Yazık bana ve benimle aynı üzüntüyüpaylaşanlara
Çukurlar içindeyatan değerli insanlara
Gözlerim üçkişinin benzerinigörmedi
Çoğu da Mescid’deki çukurun içinde
Sen depeşlerinden gittin ve hâlâ çabadasın
Hak olan birsünneUsu vermek için uğraştasın
Şayet kadere hükmümgeçiyor olsaydı
Ki ecel açıktan gelir, geceleri ve sabahlan erkenden
Deyr Sem’ân’da ölümü uzaklaştmrdım hayırlı Ömer’den
Ama kader üstün geliyor herşeyden. ”
‫ثن ا‬ ، ‫حب ال حرائر‬ ‫م‬ ‫ ثن ا أ م‬، ‫ ] حدثن ا محم د بن عل ي بن م ح م‬٣٢١/®[ -) ٧٤٨٥ (
:‫بل ا لخنين‬
‫ظ ث غ ي ء بقغ م‬ ‫نث ا‬ ‫ ض ' اق ز زذة‬:‫ ه ات‬، ‫ نما أ ث و م ئ غقا م‬، ‫ف ا ج ز ئ ال ول د‬

‫ م ى ه ث م ح و‬. ‫ مح ق ق ؤأ‬،Ijisr ‫م‬ ‫ك‬ ‫بؤ خ إ ق ذ ف ن‬ ‫ئ‬ ‫م‬

‫ ^ ^ التي ثئثال ه ا ائخقئ‬١ ‫على‬ ‫ثا ل هفث فس ي ول هفت ا ل ال هفي ن معي‬

Ebu Bekr b. Ayyâş der ki: Ömer b. Abdilazîz vefat ettiği zaman Ferezdak
şöyle bir şiir okudu:
“Hak olan kaçşeriatı insanlariçin ihya ettin
Ölmek üzereydiler, bazılan da seni beklemekte
Yazık bana ve benimle aynı derdipaylaşanlara
 Omerb. Abdilazîz 233

Çukurlar içindeyatan değerli insanlara. ”

‫ثت ا‬ ،‫ ثن ا الحس ي ن بن محم د بن ح ما د‬، ‫ ] حدثن ا محم د بن عل ى‬٣٢٢/®[ “) ٧٤٨٦(
‫ أ خ ت م ن بتي أ ظ | ال‬.‫ "ى ن ال تق وم‬: ‫؛‬3 ‫ ئا‬، ‫ صر ج عوئه‬، ‫بن ثنيت‬ ‫ ظ‬، 0 ‫ع م رو ب ن عتما‬

:‫ 'كثين عزه‬:‫ ق ات‬، ‫م‬ ‫فلي ت ن ي غ ي ت ن ع ق د‬، ‫ش ي ف و‬

‫ثت ع ش ج يه م حرم‬ ‫بريا ولم‬ ‫بخمح أ‬ ‫ولم‬ ‫م ئئئم عث‬ ‫ول ث‬

‫ م ؛ ث ن ب م‬1‫بع ن ت ءأض ح ى راضث‬ ‫و ئ ك ققب د ء ت الذي> هل ت ب الن<ي‬

Ca’vene der ‫لط‬: Umeyye oğullarından başa geçen her bir 1‫ لولك‬Hz. Ali’ye
dil uzatırdı. Ancak Ömer b. Abdilazîz ona dil uzatmadı. Kesîr Azze bu
:konuda şöyle bir şiir okudu
Yönetimde ne A li’y e dil uzattı,n ne iyiye korku verdin،
Senden önceki mücrimlerin yolundan gitmedin
Söyledin, söylediklerini de amellerinle doğruladın
Bundan dolayı her bir müslüman senden raztydt. ”
‫س اق‬ ‫ ثن ا إن ن ا ه د بن‬،‫حدثن ا ا لختن بن م ح م د ثن ء ك بما ن‬- ] ٣٢٢/®[ “) ٧٤٨٧(
: ‫ هأا ل‬، ‫ عن ع ت د الثؤ بن ع م‬، ‫ ثن ا ع د ا لخرير بن م ح م د‬،‫ ثما ا ب ن ا ه م بن ح م زة‬، ‫ائثاح ي ي‬

‫يت‬
‫' ثا أبين ا ل مومغسء أثا م‬.‫ همال ت‬،‫د ح ل ت ابنة عند الل ه بن زيد على ع م بن عيد ا لخنين‬

‫ ق ات ع م رت‬،‫ ومم ل يؤم أخز‬،‫ أبي س ه د بدرا‬،‫عيد الثؤ بن زيد‬

‫شيب ا ين اغ فعا دا بع د أئؤا ال‬ ‫يلل ثم الم كا رم ال فئت ا ن م ن ل ت ن‬

‫ ظ ت أ ك‬1‫ ئ ث أ ك ءأ ظا ء‬،" ‫ض‬ ‫شتي ي ظ‬

Ubeydullah b. Ömer der ki: Abdullah b. Zeyd’in kızı Ömer b.

Abdilazîz’in yanına girdi ve: “Ey müminlerin emiti! Ben Abdullah b.
Zeyd’in kızıyım. Babam Bedir savaşına katılmış, Uhud savaşında da şehit
edilmişti” dedi. Ömer:
“Bu değerler kase içinde birsütgibiydi
Ama su katılarak sidik haline getirildi” şeklinde bir beyit okudu ve:
“Ne istiyorsan söyle” dedi. Sonrasında kadına istediğini verdi.
234 Omer b. Abdilazîz

‫ ثئا أ خ ن ذ ين‬،‫؟^ قي كثابه‬£١

^ ‫ ] أ حمبا ث خث ن بن أخنت بن‬٣٢‫ أ‬/‫ )“ ل ه‬٧٤٨٨(
،‫غبت ا(ثختتي ائثنر ي‬
‫ ئ م‬،‫ب م ت ابوز ال ؤ ي‬
‫ن خ ئ ذ ئ غ م ا لأ‬ ‫محا‬ ، ‫ا لخض تن ئ د ال بل ه‬
‫ كأال‬، ‫ع م ب ن عتد ال م ي ز أثة أ ث ن ا ئ ي ن غ ة يؤما ع ن ومح ته ال ذ ي‬ ‫ ع ن‬،‫ ع ن عطا ء‬C‫ثن ا رد؛ ع ه‬

‫ إن الغ ال م ذئ ب ب ا ه ا ب‬:‫ أئ ز ث ا ن بجق ال ن م ص وئلث؟ قا د‬: ‫ه‬ ‫قا‬ ‫ ق‬، ‫م مح ه‬ ‫جن‬

‫رأت ي وأل\ بانم دين ه‬
‫ح‬ ‫' أ ظ !ري ئ د‬٠ ‫ت‬3 ‫ ب م قا‬، ‫ثا‬،‫ ه م ئ أثت ق س ثة تي‬،‫ا‬-‫ه ا محب س به‬1 ‫إئس‬

‫ ه ؛ا ذ آ " بمقل‬،"‫نإ ر م حث أن بمجدتا تدص ا ه غ ذ ك ن ى ظ‬

‫ق وذئ أحرى محي‬ " ‫يف ظ مض"د م نم تكن‬
‫" ض ظ حنى‬
A tanın bildirdiğine göre bir defasında Ömer b. Abdilazîz, Cuma
namazını her zaman kıldırdığı vakitte kıldırmayıp geciktirdi. Kendisine: “Bu
Cuma namazım her zaman kıldırdığın vakitte kıldırmadın ve geciktirdin”
dediğimizde: “Hizmetçi giysilerimi yıkamak için götürdü, bundan dolayı
geciktim” karşılığını verdi. Bu şekilde biz de tek bir giysisi olduğunu
öğrenmiş olduk. Atâ sonrasında: “Medine’de bulunduğum zamanlarda
sadece giysi tedarik edememekten korktuğumu bilirim” dedi ve şöyle bir şiir
okudu:
“Geçmişte olanlar oldu ve bitti
Artık birdaha dönüş olmayacakgeçengecelere.”
‫ ثئ ا أثو بكر بن‬، ‫م‬ ‫ج‬ ‫ ثت ا ئ خ ث ذ بن‬، ‫ ] حدثت ا عثذ الثؤ بن م ح م د‬٣٢٢/®[ “) ٧٤٨٩(

‫ " ' كا ن ت ئن عئ‬: ‫ قا د‬،‫ ع ن غ ز و ب ن م ه ا ج ر‬،‫ ع ن ا ال وراعي‬،‫ ثن ا ع ض بن يون س‬،‫أيي م حث‬

٠٠ ‫والش راك‬ ‫ال ك ن ب‬ ‫ع م بن عتد الغرين وسابه ي ن ا تين‬

Amr b. Muhâcir der ki: “Ömer b. Abdilazîz, gömlek ve giysilerinin

uzunluğunu topukları ile ayakkabı bağları arasında tutardı.”

‫ ثن ا أ خ ن ت ب ن‬، ‫مح ث ن ي‬،‫ ثت ا أ ح م د س ائ‬، ‫ ] ح دت ا حم د الثؤ بن ت خ م‬٣٢٢ /®[ “) ٧٤٩ ٠(

‫ ثت ا ان ح ا ق أي و يعق و ب ثئت ي اب ن عئث ا ن‬، ^ ^ ^ ١ ‫ن إ ن ما ع ي د‬ ‫ ثن ا مو ت ى‬، ^ ١^

‫ع من بن عتد العزيز زئؤ حليم هبا ق ي‬ ‫ قوم ت‬٠' : ‫ قا د‬،‫ ثن ا ر جاء بن حيزه‬،‫ا م ح البي‬
٠٠ ‫ وشناويله وع مامته وبلم ن وثة و ح م ه‬٥٤‫ ئ ذ و محميص ة زرذاؤة و ي‬، ‫عشن دره ما‬

Recâ b. Hayve der ki: “Halife iken Ömer b. Abdilazîz’in giydiği giysilere
bir değer biçtim de, on ilti dirhem olduklarını gördüm.” Ravi der ki: “Recâ,
 Omer b. Abdilazîz 235

değer biçtiği giysileri arasında Ömer’in gömleği, abası, tabanı, şalvarı, sarığı,
külahı ve terliklerini saydı.”

‫ ثن ا أ خ ن ذ بن‬، ‫ ثن ا أ خ ن ذ شر ا ل ح س ن‬، ‫ مرا م ] حدثن ا عئد الثي س ن ح ئ د‬/ ‫ )“ و ه‬٧٤٩١ (

‫ قادت‬، ‫ ثت ا يوش مم بن س و ت اثقا ه ئ‬،‫ ثن ا موان بن مث اويه‬،‫ت ن‬

‫ ثت ا ب ض بن ج‬،‫إبراهيم‬

‫ هؤئهن‬، ‫ص نا ت‬‫ و كا ن س زا ج ة غل ى ئ ال ث ه‬، ‫' يلت س المه ؤ العل ي ظ‬٠ ‫ع م بن عثد العزيز‬ ‫*ك ا ن‬
٠• ١٠ ‫ا‬
‫من‬
‫ب‬
Yûsuf b. Yâkub el-Kâhilî der ki: “Ömer b. Abdilazîz kalın bir post
giyerdi. Kandili üç ayaklı, üst tarafı da çamurdandı.”

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا مه د الثؤ ئ ذ أ خن ت بن ح م‬، ‫ح د كا أبو ب ك ر ب ن مال ك‬ ] ٣٢٣ /®[ - ) ٧٤٩٢ (

‫ محا محم د بن قتثثهء ثن ا أ خ ن ذ بن زيد‬،‫ ح و ح دبه ا م ح ث د بن عل ي‬. ‫ه ا رون بن م م و ف‬

،‫ "كنت أت ج ز‬: ‫ قا د‬C‫ ثئ ا ربا ح بن عبيدة‬، 1‫س‬

‫ ثن ا اب ن ثؤذثم‬، ‫ ثن ا ض م نه بن نبيع ه‬: ‫ ق ا ال‬،‫ائف ؤاز‬

‫ ات ج ذ أ خ ذ ئ ن ا م حبمئ ا‬،‫ ا ب خ ذ ل ي ك ش ا ءي ن ح زا‬، ‫ يا نبا ح‬٠٠ :‫مما ل ل ي غن ن بن ع د العزيز‬

‫م ت ض ه ما‬
‫ ءأم ز ب‬، ‫ ب م ق ز ئ ت به ما‬،‫ ةلم"آت‬،‫ق غ ك ئ هثثئئي ن ا ب ائص زة‬ : ‫ ث ا د‬، ٠' ‫وا ال ح ر ش عارا‬

‫ ئنث ا‬، ” ‫ " يا وب ا ح ن ا أ ج و د ثزبجل ث ئؤ ال ح شوده فيه ما‬: ‫ ءقأا ل ل ي‬C‫ئنث ا أص ي خ ع ذ ؤ ت عل ته‬

:‫ قا ت‬،" ‫ول ي قا ت ؟ي•' " يا رب ا ع ا ئ ي ذ ل ي ب ن ه ذ ه الجما ب الهزوية عامل ئ ذ أم ل م ث ت‬

، ‫ما خ ؤ‬-‫م أس ت به‬ ، ‫ح شتي ن‬ ‫جشن‬ ، ^ ^ ١ ‫ سطع ت ث ئ‬،‫ظ ئ ت ر ي نا لت ^ ■ ئ غث ي‬

‫ قا دت مح ذ و ت مح ول ه‬، ٠' ‫ ن ا أ ي ز ن وثل ث نؤ ال ل ن فيه ما‬، ‫ يا ري ا ح‬٠٠ :‫ ق ا ت ل ي‬، ‫سثص ه ما‬

‫ل ةآ ا ل م ح‬
‫ه‬ ‫ ت‬/ ‫ا ال‬

Rebâh b. Ubeyde der ki: Ticaretle uğraşırdım. Ömer b. Abdilazîz bana:

“Ey Rebâh! Bana ipek işlemeli iki giysi dik. Biri yatak çarşafı niyetine, diğeri
ise normal olsun” dedi. Bunun üzerine bunları Basra’da diktim ve çok
geçmeden alıp yanına geldim. Ömer bunların teslim alınmasını istedi. Sabah
olunca yanına geldim. Bana: “Ey Rebâh! Getirdiğin giysiler çok güzeldi, ama
kumaşı biraz sertti” dedi. Halife seçildiği zaman ise bana: “Ey Rebâh! Bana
adi pamuktan Hereviyye denilen cübbe dik” dedi. Bunun üzerine üç
parçalık bir kumaş satın aldım ve bu üç parçadan iki tane kaba cübbe
diktim. Alıp yanına getirdiğimde bunları teslim aldı ve: “Ey Rebâh!
Giysilerin çok güzelmiş, ama kumaşı biraz yumuşak olmuş” dedi. Bunun
‫‪236‬‬ ‫‪Omerb. Abdilazîz‬‬

‫‪üzerine ilk söylediği söz ile sonradan söylediği bu sözünü karşılaştırıp‬‬

‫‪düşünmeye başladım.‬‬

‫( ‪ - ) ٧٤٩٣‬ل ه ‪ ٣٢٣ /‬ا حدثت ا أبو حام د بن جيل ه ‪ ،‬ثن ا محم د ب ن إ شحا ى ‪ ،‬ثت ا الحس ن ب ن‬

‫‪،‬‬ ‫شر مسلم‬ ‫ال مائ ي‪ ،‬قادت ش م ع ت ج د ي أثا غ ي ب عتد الل ه‬ ‫ئ عي ب‬ ‫أخنت ب ن أيي‬
‫ع م ب ن عتد الثرين و عنده ك ا ب ي يكت ب ‪ ،‬قا د ‪ :‬وق مع ه ئرهز‬ ‫ع ن أبيه‪ ،‬قا د ‪ :‬ذلح ك غش‬

‫وه و يممل ر في أث وي ال م سلم ي ن ‪ ،‬ها ت‪ ، ^ ^ ٠^ :‬الئ مع ه ‪ ،‬و ح يء س ر ا ج إ ر ع م ‪ ،‬ئدئ و ت‬

‫منه مأ ي ت عل يه قبي عئ ا فيه وهته ق ذ طس ن ا ص” كتثيه‪ ،‬ن ح ر غ الث‪-‬مجث قا ت‪ :‬فت علن في أ ر ي‬

‫‪Ebû Şuayb Abdullah b. Müslim, babasından (Müslim’den) bildiriyor: Bir‬‬

‫‪defasında Ömer b. Abdilazîz’in yanına girdim. Yanındaki kâtibine bir şeyler‬‬
‫‪yazdırıyordu. Hemen yanlarında da bir mum yanıyordu. Kâtip işini bitirip‬‬
‫‪çıkınca mum‬‬ ‫‪söndürüldü ve Ömer’e bir lamba getirildi.‬‬ ‫‪Yanına‬‬
‫‪yaklaştığımda üzerindeki gömlekte omuz kısmını tamamen kapatan bir‬‬
‫‪yama olduğunu gördüm. Sonra da benim işime baktı.‬‬

‫( ‪ ] ٣٢٣ /®[ - ) ٧٤٩٤‬حدثت ا حبي ب بن ا لخشن‪ ،‬ئت ا ج ن ئ ر ائؤنثاي‪،‬ء ثن ا أبو ‪ 1‬ت و ث‪ ،‬ثت ا‬

‫ي ح ش بن خن ز ة ‪ ،‬ثئ ا عؤف ن بن م ه ا ح ر‪ C‬أن ع م ن ى عتد المثرين " كا ت س ر ج لث فن من ه ن ا‬

‫*ك ا ن ف ي ح وائ ج ال ن ن لم ي ن ‪ ،‬ي إ ذا هزغ م ن ‪ -‬حا ج ته م أطثأف ا ‪ ،‬ب م أ ت ز غ عل ته س را ج ه ‪٠٠‬‬

‫‪Avfb. Muhâcir der ki: “Ömer b. Abdilazîz müslümanların işini yaparken‬‬

‫‪bir mum kullanırdı. Müslümanların işini bitirdikten sonra ise o mumu‬‬
‫”‪söndürür ve kendisine ait olan mumu yakardı.‬‬

‫( ‪ - ) ٧٤٩٠‬ل ‪ ] ٣ ٢ ٧ ٥‬حدثن ا عئد الل ه بن محم د ‪ ،‬ثن ا ئ خ ئ د بن شت ل ‪ ،‬ثن ا أي و ب ك ر بن‬

‫ت ق ت ي ا ميز‪،‬‬ ‫مح‬ ‫د ق ئ د البل ه ‪ ،‬قات‪' :‬كا ن‬ ‫مح‬ ‫ح ن ئ غ ئ‪ ،‬ص‬ ‫م‬ ‫أ ى م ح ة‪ ،‬ى‬

‫ه ر أ صل ح م ن 'ى ن ف ي ص ال‪-‬ح ه م> ال ح الم ة م ح ئ د ‪ ،‬الث ‪4‬م أ س ق م ن "ى ن ف ي‬ ‫مولت‪" :‬‬

‫م د المتزين واهما بع نقه‬

‫ه "‪ ،‬قا ت‪ :‬وأ ح رتي م ن نأ ى ع م ى ه‬ ‫ه ال ك ه ص ال ح الم ة ث خ م‬

‫وه و يد ع و و م ولت ب ا<مثمه <ءكذا يثن ي يشير به‪-‬ا‪ ،‬ويم ولط ‪ ^ ^ ١ ٠٠ :‬زد أم ه محم د ا حث ال\‪،‬‬

‫ززا;تي‬ ‫ئ‬ ‫حثباصثع ه‪ ٠٠ :‬ا ض ز ط‬ ‫م‬ ‫م إ ر المحؤ ‪ ، ٠٠‬ث أ ق و د ن ق ذ ا‬ ‫مح‬ ‫وزا حع‬

‫مي ب ي ك "‬
 Omerb. Abdilazîz 237

Ubeyd b. Abdilmelik anlatıyor: Ömer b. Abdilazîz: “Allahım! Islah

olması Muhammed (sallallahu aleyhi vesellem) ümmetinin faydasına olan kişileri ıslah
et! Helak olması Muhammed (sallallahu aleyhi vesellem) ümmetinin faydasına olan
kişileri de helak et!” diye dua ederdi. Yine gören birinin bana bildirdiğine
göre Ömer b. Abdilazîz Arafat’ta vakfede iken parmağıyla işaret edip:
“Allahım! Muhammed (s a lla lla h u aleyhi vesellem) ümmetinin iyiliklerini arttır ve
kötülerini tövbeye yönelt” diye dua etmiştir. Yine parmağıyla işaret ederek:
“Allahım! Rahmetinle geride bıraktıkları günahlarını sil” diye dua etmiştir.

‫ ثن ا أبو بك ر بن‬، ‫ ثن ا محم د بن ي م‬، ‫ء حدثن ا عتد الل ه بن محم د‬٣٢٤ / ‫ وه‬- ) ٧٤٩٦ (

‫ بثا أئا‬: ‫ قا د‬،‫ غ ن صالح بن ت ع ي د ال ن و د ن‬C‫ ع ن ع ئ د ال ئؤ ب ن م ؤ ب ف‬،‫ ثن ا و كي غ‬، ‫أ ي ف ق ه‬

‫ هق لما‬،‫' مم ش ثم ب ح د المع ن ز‬٠ ‫ فأ د ن ت ش ف اء ا ال خزة‬،‫وع س بن عتد الع زيز بالث و يداء‬

‫ ئن ا زات‬، ‫ ثا ئ ث ف ث خ ا ال م ا د‬،‫ ث ا ح ث ش‬،‫ ب م جلس ن‬،‫ ءص أ ى ر كثتث ن حسم تت ن‬، ‫ل ب ت أن ح ر غ‬

٠٠‫ ح ز أ ب ت ت للمح ر‬، ‫مباتة ر ح م ة دع ا‬ ‫ و ه ت ا‬، ‫م بآية ئ خ و ي ف ئتم ر ع‬ ‫يردده ا ويمني*”ك لما‬

Müezzin Salih b. Saîd der ki: Ömer b. Abdilazîz ile birlikte Suveydâ’da
iken yatsı namazı için ezan okudum. Ömer namazı kıldıktan sonra hükümet
konağına girdi. Çok geçmeden geri çıkıp aceleyle iki rekat namaz ‫لك ا ط‬.
Namaz sonrası giysisine sarınıp oturdu ve Enfâl Suresi’ni okumaya başladı.
Bu sûreyi okurken ne zaman cehennem le korkutan bir âyete ulaşsa dua edip
yakarıyor, rahmetle ilgili bir âyete ulaştığı zaman da dua ediyordu. Sabah
namazı için ezam okuyana kadar da bu şekilde okuyup durdu.”

‫ ثن ا أوئ ب ك ر ين‬، ‫ ثئ ا ت خ ث د بن شت ل‬، ‫ ] حدثن ا عثد الثؤ بن محم د‬٣٢٤ /® ‫ ل‬- ) ٧٤٩٧ (

‫؛ت مح غ جامحلسا عند ع م ر ئ ن‬3 ‫ محا‬، ‫ عن طلح ه ث ن ي ح ي ى‬،‫ ^ بن نم ير‬١ ‫ ثط م ذ‬، ‫أب ى فتت ه‬

‫الجئ ؤ بث ن ا ذ إل‬ ‫ أئثالث ال ه يا أبين‬:‫ ق ات‬،‫ذ ان ر م فد خ ل غ ي هم د ا ل أ م ئ ه ال ل‬

‫ئ‬ ‫ط‬ ‫ ش خ؛اة‬1 ‫ أخ؛الئ‬: ‫ ؤأ ك ذ ئ د‬،‫ص أ ف ي أ؛ا ا م حي‬ ‫ئ‬ ‫ " نز ث‬: ‫ الت‬،‫و؛ لنف‬ ‫ائ؛ق ائ‬

٠٠‫ب رار‬
‫ؤئ وثا ك م غ ا لأ‬

Talha b. Yahyâ bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz’in yanında oturmuşken

yanma Abdula’lâ b. Hilâl girdi ve ona: “Ey müminlerin emiri! Senin için
hayırlı olduğu müddetçe Allah seni hayatta bıraksın!” dedi. Bunun üzerine
Ömer b. Abdilazîz şöyle karşılık verdi: “Artık ondan vazgeçtik ey Ebu’n-
238 Omerb. Abdilazîz

Nadr! Bunun yerine: «Allah seni temiz bir şekilde yaşatsın ve iyilerle beraber
camm alsın!» de.

‫ ثن ا أث و ب ك ر بن‬، ‫ ثن ا محم د بن شت ل‬، ‫ ] ح دق ا عتد الثؤ بن محم د‬٣٢٤ /،‫ )“ ل ؛‬٧٤٩٨ (

‫ ح د ب ي‬: 3 ^ ، ‫بن عبد ال م؛ ز‬ ‫ع مر‬ 3 ‫ ذكر أثو إن راي‬: 3 ^ ، ‫ ظ ؛ م ح ل بن د م‬،‫أيي م حث‬

‫س ي ري ح ا وهو‬‫ ؤأطث ب القا‬، ‫س ي يا ئ ا‬
‫ رأيته بالم دين ة وهو أ ح ت ن القا‬: ‫ قا د‬، ‫ى ب ذ ي ن ه‬ ‫عل ي‬

‫ئث ة ت جثه‬- ‫ أ ن الم‬١^ ^ ‫ ن س‬، ‫ ب م رأيئه بع د ث ن ي ي مس ه الؤئثا ن‬،‫غ اءس في م شتته‬3‫أ ح ي ز إ‬

‫بص دئ ه‬ ‫ب د ع نذي‬
‫م‬ ‫ع‬

Ali b. Bezime bildiriyor: Medine’de Ömer b. Abdilazîz’i gördüm.

Herkesten daha güzel giyinmiş, herkesten daha güzel kokular sürünmüştü.
Herkesten daha £‫ ة ك‬gururlu bir yürüyüşü vardı. Daha sonra ise rahipler
gibi (miskince) yürüdüğüne şahit oldum. Onun için Ömer’in bu durumunu
gördükten sonra artık her kim, yürüyüş şekli kişinin karakterini gösterir,
derse sakın ona inanm a!

‫ ثن ا أبو ب ك ر ث ن‬، ‫ ثت ا محم د بن ب م‬، ‫حدثت ا عتد الل ه بن محم د‬- ] ٣ ٢ ‫ ه‬/ ‫ )“ ل م‬٧٤٩٩ (

،‫ع م بن عبد ال ثزيز‬ ‫ أ ة زي ال أ ش‬، ‫ غ ذ محال ن بن ممب ز ه‬، ‫ ثن ا سع ي د ئق غ ا م‬، ‫ئ‬ ‫أيي‬

٠٠ ‫ قوص ة غ ث ز ه آ ال ف د ره م‬٠٠ ، ‫م السا^ء ئ أ ئ ن ذ ة‬ ‫ نئ ث به جت س ش‬1‫ رو ع ت لرع‬: 3 ‫ءق ا‬

Ğaylân b. Meysere bildiriyor: Adamın biri Ömer b. Abdilazîz’e geldi ve:

“Ekili tarlamdan Şam ahalisinden bir ordu geçip ekinleri telef etti” dedi.
Bunun üzerine Ömer on bin dirhem vererek adamın zararını telafi etti.

: ‫ ه ا د‬، ‫ ثت ا عتد الثؤ ي ن أ ح م د ب ن ح م‬،‫ ] حدبن ا أ خ ت ن بن جعف ر‬٣ ٢ ‫ ه‬/ ٥ ‫ )“ ل‬٧٥٠ ٠(

:‫ ئالأ‬،‫ ص ش ا ب م بن عثد الثؤ‬،‫ عن إسما عيل بن عيا ش‬،‫بن ص‬ ‫ثت ا ا ل ح ك م‬ ،‫ح د ق ي أ ي‬

‫ " م ر ض بأ ح ن ق‬:‫ت ع م ئ عتد ا ش ر ليلت انؤ‬، :‫بوت‬
‫ م‬،‫ضمنت م مون بن م ال ن‬

: ٧١‫ه " ؛‬ ‫إ خن ئ‬ ‫م‬ ‫أنه‬ ‫أ ال‬ '٠ :‫ غنت‬3 ‫ ق ا‬، ‫تئث ب د ي ة‬

‫ ز ي د و غ م ر‬: ^ ١٤■،" ‫اق\س‬

" ‫ " ن ي لثا غ اخرئه يذ ك عيره‬:‫ قات‬، ‫ث ر‬

Meymûn b. Mihrân der ‫لط‬: Ömer b. Abdilazîz yanında oturanlara: “Bana
‫آا س س س م ل‬ en ^m ağım n olduğunu söyleyin” dedi. “Dünyası için
âhiretini satan kişidir” karşılığını verdiler. Ömer: “insanların en ahmağının
 Omerb. Abdilazîz 239

kim olduğunu ben söyleyeyim mi?” diye sorunca: “Tabi ki” karşılığını
verdiler. Ömer: “Başkasının dünyası için kendi âhiretini satan kişidir” dedi.

‫ ثن ا بشن‬،‫ ثن ا أب و ا ل م غيرة‬، ‫ ح د د ي أي ي‬،‫ ثن ا عت د ال ئ ؤ‬، ‫ ] حدثن ا أ ح م د‬٣ ٢ ‫ م‬/ ‫ )” ل م‬٧٥ ٠ ١(

‫يبم ذ ن‬ ‫ال‬ ،‫الثامن‬ ‫محا‬ ٠' :‫ ق ات‬،‫نم ز الثامن‬ ‫خل ب‬ : ‫ قا د‬، ‫ى هم د الثؤ تن بما ر ال ث ن ب غ‬
‫ ال ي ئ ث ط ي غ أن‬،‫ إلثت س نا ق ة متهته ق ذ قا ن ت عقي قتا ذثة‬، ‫ ز ال يهل ول ن يؤم ا ل ما ئ ة‬C‫ع و ك م‬

‫ ز ال طاعه‬،‫سالم ه المرئ قي خ ال ف القثؤ‬ ‫أ ال ال‬ ، ‫من ت م‬ ‫بجب‬ ‫ز ال‬ ،‫يريد في خن ن‬

‫نإ ن‬ ‫أال‬ ، ‫إن ا ب ؤ ائت ا م ي‬ ‫م ن قللم‬ ، ، ^ ^ ١ ‫ك م سن م ون‬0‫وإ‬ ‫أال‬ ،‫لمحل و ق ف ي منص تة ال ثؤ‬

" ‫ط ا إل‬ ‫أؤ ال ئ ن ابالجن ت ة ا إلن از ا‬

Bişr b. Abdillah b. Yesâr es-Sülemî der ki: Ömer b. Abdilazîz insanlara
bir hutbe verdi ve hutbesinde şöyle dedi: “Ey insanlar! Kıyamet gününün
gelmesi size uzak ve uzun gelmesin. Zira ölen kişinin kıyameti kopmuş
demektir ve artık ne iyiliğini arttırabilir, ne de bir kötülükten yakınabilir.
Bilin ki sünnete muhalif davranan kişi selamete eremez. Allah’a isyan olan
konularda da kimseye itaat olmaz. Zalim olan yöneticisinden kaçan kişiyi asi
olarak isimlendiriyorsunuz, oysa içlerinde masiyete daha layık olanı zalim
yöneticidir.”

‫ ثن ا بغي‬،‫ ثن ا أ م الئغيزة‬،‫خ د م أ ي‬
‫م هم‬ ‫ز ال‬ ،‫ئؤم ن فتنته‬ ‫ال‬ 4‫ ه إل‬،٤١^ ١‫ح ذر‬-‫ ا‬٠' :3‫ د ا‬،‫أن ع من‬ ‫م‬
،‫ ثن ا هم د ا لأؤ‬،‫ ] خدقن ا أ خن ن‬٣ ٢ ٧ ٥ [ -) ٧٥ ٠ ٢(
، ‫ت‬
. ‫بن‬ ‫م‬ ‫بن عبد‬
" ‫ي خث ة‬

Ömer b. Abdilazîz der ki: “Tartışmalardan uzak dur! Zira münakaşanın

ne fitnesinden emin olunabilir, ne de hikmeti anlaşılabilir.”

‫ ثت ا محم د تن‬،‫ ثت ا محم د ث ن ان ح ا ى‬،‫ ] حدثن ا أبو حام د بن ج ثثه‬٣٢ ‫ ه‬/ ‫ ل ه‬- ) ٧٥ ٠٣(

‫ " لن أن ا ال ت م‬: ‫ قات غ م‬:‫ قات‬،‫ ص ي ق ا م ئن خث ا ن‬،‫ئ الب ئ ز م‬ ‫إ‬ ‫ ث‬،‫ال ئ ثا ح‬

" ‫ ثأ أغنيا ا لخياخ كقثائب‬،‫ ق محجث و اثة نيثه ا‬،‫تخابئث يزم ا ل مائة‬
Ömer b. Abdilazîz der ki: “Kıyamet gününde her bir ümmet alçaklıkta
yarışsa ve her bir ümmet içlerinden en alçak kişiyi çıkarsa, sonra da biz
Haccâc’ı çıkarsak hepsinden daha ağır basardı.”
240 Omer b. Abdilazîz

‫عن‬ ،‫مسلم‬ ‫ ثن ا ال ول د بن‬، ‫ ثئ ا محم د بن امئ خ ا ق آ‬، ‫ ] ثن ا أبو حام د‬٣٢٥ /®[ “) ٧٥ ٠٤(

، ‫ " أن اتثث وا ا هل ون ؤا م ح ا ز ى م ذ د خ و ل ن ت ا ح د ا ك ن لم ئ‬: ‫ي‬ ‫ أ ة غن ز‬،‫ا ل آؤوا ئ‬

^‫ث ؤأل الل ه ن بماثت زمما ر ; ؤإثئ ا ا ل مش رءك ون ن ج س ئ ال يمزث وا ا ل م ن ج د ا ل حزام‬

‫وأئع تهته م‬

‫ م ن جع د‬: ‫ وكت ب‬C‫ ^ بتن ا ل أ غ ن ا م أ ؤ د ال بجاي واخزه لعما رة الم س ج د‬٠١ ‫ أن‬:‫ا الية ن ك ش ت‬

" ‫جب ظ ج م ح ه‬ ‫ؤ ؛إ إ ن إ ا‬

Evzâî bildiriyor: Ömer’in (valilerine): “Yahudi ve Hıristiyanların,

Müslümanların mescidlerine girmelerini engelleyiniz” şeklinde bir ferman
yazdı. Bu yasaklamasına dayanak olarak da: “Ey inananlar‫ ؛‬Doğrusu puta
tapanlar pistirler, ‫ لأط‬sebeple, bu yıllardan sonra Mescidi Haram'a
yaklaşmasınlar.”* ayetini zikretti، Yine: “Mescidlerin mamur edilmesi için
ok atışları günün ilk ve son saatlerinde yapılsın” yazdı. Yine: “Dinini
tartışmalara alet eden kişinin meşgalesi de çok olur” diye yazdı.

‫ ثن ا محم د بن إ ت خ ا قء ثت ا ئ ح ث د بن‬، ‫ ] ح دق ا أبو خا ب ز بن جبل ه‬٣٢٥ /®[ “) ٧٠ ٠٥(

:‫ مما ت‬، ‫ أن ع م ر نأ ى زي ال ي ش ي ر ؛ ي ن انؤ‬،‫ عن ع ون بن المعت م ر‬، ‫ ثغ ا ت ع ي د بن غ ا م‬، ‫ت ع ي د‬

‫ ظ زأتث م حزم أن‬: ‫ و ي د‬3 ‫ ه ا‬،" ‫ أ جز ض طث‬، ‫ب ن ه‬

‫م‬ ^ ‫ك‬ ‫مح‬ ‫ ي ظ ؛ ذ‬٠٠

‫ طي!ل ه‬.‫ ا‬1‫ " إد‬:‫ غنث‬3‫ قا‬،‫ ثأ ه تهقه محييص ثنالي‬4\ ‫<حال نقذ أ و ' م‬
" ‫ب ث ؤ ء ق\ثة عئث‬

Avn bildiriyor: Ömer (b. Abdilazîz), bir adamın konuşurken sol elini de
hateket ettirdiğini görünce: “Hey sen! Konuşurken sol elinle değil de sağ
,elinle hareketler yap” diye çıkıştı، Adam: “Böylesini görmüş değilim! Adam
,insanlar içinde en çok sevdiği kişiyi (oğlu Abdulmelik’i) toprağa gömmüş
buna rağmen benim sağ veya sol elimi kullanmamı dert ediniyor!” deyince
de Ömer şöyle karşılık verdi: “Allah birini katına aldığı (öldürdüğü) zaman
artık kendi gözetimindedir (ve onunla fazla meşgul ‫ ه‬1‫ خ لعل‬gerekir(.”

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا محم د بن زيا د بن أث و ب‬، ‫ح دق ا أبو حام د بن جبل ه‬ ] ٣ ٢ ٦ /٥ ‫ )“ ل‬٧٥٠٦ (

‫ بعس ي عروه بن م ح م د‬: ‫ قا د‬،‫ ش مع ت حقا ن سر ئا ف ع اق صر ي‬:‫ قا ت‬،‫ن ع ران‬ ‫ئ م‬1‫ال ه‬

1TevbeSur، 28
 Omer b. Abdilazîz 241

‫ وات فحل ن‬، ‫ ه وامثا ة هد ن ا ث‬:‫ فا ت‬، ‫ا ل ث غ ر ي إ ر نلت ما ن بن عند ا ل مل ك ؤهؤ بداب ق بهدايا‬

: 3 ‫ ه ا‬، ‫ ”ك ما كا ن ت بهثا ي ن فيا ن‬، ‫ ئ د حلن ا عقه نئ ن هثأتا تللط ال هدايا‬C‫عم ن بن عيد العزيز‬

‫ ءأ ح ذ وا‬،‫ وم ثل ث كؤ؛؛ت‬، ‫س ي ماإل وطل أ ؤ مس ت ماإل رطل‬

‫ومعن ا عئتزه فيه ا ث ح و م ن خ ن‬

" :‫ م قا ت‬، ‫ ن جع د غن ن ”ك م ه عإى أ م ه‬، ‫يغرض ون عأى ع م تنل ث انهديه ؤء ا ح ري ح ا ل م ن ك‬

‫ رجمل ث الل ه نا أبا‬٠٠ :‫ ق إل مالأ‬، ٠٠ ‫ ئا ثة إثن ا ين ث م ت غ ص ف ذ ا بري ح ه‬، ‫ ارمح ع ف ذ ا‬، ‫يا غ ال م‬

‫ ئزبع‬: ‫ قا د‬، ٠٠‫فيه أؤمحز‬ ‫ ل ؤ "كئت حئا ل كا ن‬، ‫أثو ب‬

Hayyân b. Nâfı’ el-Basrî bildiriyor: Urve b. Muhammed es-Sa'dî benimle

.birlikte (Dâbık’ta bulunan) Süleymân b. Abdilmelik’e hediye gönderdi
.Ancak yanına yetiştiğimizde kendisi ölmüş, halife olarak da yerine Ömer b
Abdilazîz geçmişti. Bunun üzerine yanımızdaki hediyeleri Süleyman’a nasıl
hazırlandıysa bu kez Ömer adına hazırlayıp yanına girdik. Hediyelerin
içinde beşyüz veya altıyüz rıtl kadar anber ve bolca misk vardı. Görevliler bu
hediyeleri Ömer’e sunmaya başladılar. Miskin kokusu yayılınca Ömer
giysisinin koluyla burnunu kapattı ve: “Ey genç! Bu miski kaldır! Zira
:bunun kokusu kişiye zevk verip eğlendirir!” dedi. Sonra şöyle devam etti
,Ey Ebû Eyyûb! Allah rahmetini senden esirgemesin. Şayet hayatta olsaydın“
sen bundan daha fazla nasiplenirdin!” Bunun üzerine misk oradan kaldırıldı,

‫ ثئ ا ن خ ئ ذ بن‬c‫ ثن ا ث ح ئ د بن إ ن ح ا ق‬،‫حدثن ا أبو حام د س ج ثثه‬- ] ٣٢٦ /®[ “) ٧٠ ٠٧(

‫ أ ي غ م ئ‬:‫ قات‬،‫ ص نس إ ئن ظ اؤ‬، ‫ إ‬: ‫ ئ عظ و خن ي ئ غبمد الثؤ ا أ م‬، ‫ال ئ ث ا ح‬

‫ ءق ات لت وجز■' إث ما‬: ‫ قا د‬، ‫ مح و ضع يده عأى أنفه ي م ؤ‬: ‫ ما د‬،‫عند ا لعزيزبع نمة م ن الي م ن‬

،" ‫بوي ح ه‬ ‫ال ئ ب إ ال‬ ‫هد ينمم غ م ن‬ ‫ويحلف يا مرا ج م‬ " :‫ ه ات‬،‫ح ن‬ ‫ال م‬ ‫ئ ز ري ح ه ا يا أبين‬
‫ ئن ا زانئ يده غلى أنفه خ ز رف ع ت‬:‫قات‬

Rabîa b. Atâ bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz’e Yemen’den anber getirildi.

Ömer elbisesiyle burnunu örtünce Muzâhim: “Bu onun kokusudur ey
müminlerin emiri” dedi. Ömer: “Vay sana ey Müzâhim! Kokunun
kokusundan başka neyiyle faydalanılır ki?” dedi ve anber oradan
çıkarılıncaya kadar elini burnundan çekmedi.
‫‪242‬‬ ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬

‫م ح ث ذ س ا لخشن بن قس ه‪ ،‬ثن ا‬ ‫حدثت ا محم د بن عل ى‪ ،‬ثن ا‬ ‫( ‪] ٣ ٢ ٧ ٥ [ - ) ٧٥٠٨‬‬

‫بن هث ا م بن ي حش بن ي ن ي ‪ ،‬ح د ب ي أيي‪ ،‬غذ ج د ي‪ ،‬قادت أ ي عنر بن مح د‬ ‫إب راهي م‬

‫ال ش ربعغثنة‪ ،‬هأمشل ث عأى أنفه‪ ،‬أممال ب غ ض ها ‪ :‬نا يد ع وه إ ز ف ذ ا ؟ قا ت‪ ٠٠ :‬وهإ‪ °‬ي سمت م‬

‫مب إ ال محي حؤ؟ "‬

‫‪ da dedesinden‬ه ‪Îbrâhîm b. Hişâm b. Yahya b. Yahyâ, babaından ,‬‬
‫‪bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz’e koku olarak anber getirilince burnunu‬‬
‫‪kapattı. Bazıları: “Neden öyle yaptı ki?” deyince, Ömer:‬‬ ‫‪“Bunun‬‬
‫‪? ” karşılığını verdi,‬ظ ‪kokusundan başka neyinden faydalanılır‬‬

‫ى محم د بن ح ما د ‪ ،‬ثن ا‬ ‫( ‪ - ) ٧٥٠٩‬ل ‪ ] ٣ ٢ ٦ /٥‬ح دق ا محم د س عل ي‪ ،‬ثن ا ا ل ح شث ن‬

‫ع م رو بن م حا ذ ‪ ،‬ثت ا أي ي‪ ،‬ث إ محم د بن م ه ا ح ر‪ ،‬ه ا دت كا ن عند عم ن بن عتد العزيزس رير‬

‫الث ئ ص و ‪ ^ ١‬علته وت ل م وع صا ه‪ ،‬وق د ح ؤ ج فن ه ^‪^ ^ ١‬؛ خشؤف ا ل يمت‪ ،‬وئهليم ه ورداء‪،‬‬

‫دك ا ن إذا نلح د عق ه ال ثثئ ش ق ز م ‪ ،‬قا د ‪ " :‬ف ذ ا م ي زا ت م ن ‪ 1‬ك زم ى إ الثت به‪ ،‬و س م م‬

‫بؤ‪ ،‬وأعركم به‪ ،‬وص وص "‬

‫‪Muhammed b. Mulıâcir der ki: Ömer b. Abdilazîz’in yanında Hz.‬‬
‫‪aleyhi vesellem) ait bir divan, bir asa, bir kase, bir tabak, içi‬الارل؛ااوااوق( ‪Peygamber’e‬‬
‫‪lifle dolu bir yastık, kadife bir örtü ve bir aba vardı. Kureyş’ten birileri‬‬
‫‪yanma girdiği zaman: “Allah’ın size ihsan olarak, yardım olarak gönderdiği,‬‬
‫‪onunla sizi aziz kıldığı, şöyle şöyle yaptığı kişinin mirası budur” derdi.‬‬

‫(‪ - ) ٧٥١ ٠‬ل ‪ ٣٢١٧٥‬ا ح د ق ا أبو أ ح م د محم د بن أ خن ت ‪ ،‬ثن ا أبو حليم ه ‪ ،‬ثن ا اب ن ع ا ئ ق ة ‪،‬‬

‫ؤعت ا زه س عمي ل ‪ ،‬ق ا ال ‪ :‬هدم ج رش عل ى ع من بن عتد الع زي ز‪ .‬ح و ح دق ا ئ ث ما ن بن أ خ ن ذ ‪،‬‬

‫ثن ا محم د بن ءركريا ا ل ع البى‪ ،‬ثن ا ع ماره بن م ح ل‪ ،‬عن ج رير بن عطيه ئن ا ل جحهن ى‬
‫ط ن أ ‪ ،‬قا د ‪ :‬لم ا مح د م ع م ى عئد الع زيز ن ق ف ت ت اليه‬ ‫وا لح ط ه ئ ا ئ ن ة ح ذ م ه بن ب د ر بن‬

‫ال ح جا ز والع نا ق ‪ ،‬ئ كا ن فيم ن ح قن ز ه‪ ،‬نص ي ي ‪ ،‬و جرش‪ ،‬والم ز رد ق‪ ،‬وا ألحومح ى‪،‬‬ ‫ا ش زا ؤ‬

‫ز ال‬ ‫رأي‬ ‫ولم لآكن لغ مر مح ه م‬ ‫يؤدن ي ‪،‬‬ ‫ال ال‬ ‫نكيت‪ ،‬ؤ_ا ل حءحا غ الهص‪-‬ا عي‪ ،‬ئذكتوا ف‬
‫أ ن ت ‪ ،‬الثئ ا كا ن رأية بيعثاتتة ووزراوه وأ ه د إ ي ال م ا ء ؤالئع ه ا ء‪ ،‬زن ن و م م عنده بروع‪،‬‬

‫ب ث إل يه م ‪-‬حم ت كان وا م ن بثذايه ب‪ ،‬هواهى ج رش ق د و ؛ عؤن بن عتد الل ه بن عقه‬

‫ف كا ن ي م‬

‫بن نئغ وؤ الهذلي و كان زرع ا محي ا ئ ه وئا قي ا ل ظق ئهن ا ل ح ش بن أيي ا ل حض في‬
 ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬ ‫‪243‬‬

‫ك م م ش م الش ا ب ‪ ،‬معت ما عل ى ل ث ة الصم ة بزأس ه ‪ ،‬ف د أ ر ض‬ ‫منطل ق ه‪ ،‬ئزاه جرش عل ى ثا ب‬

‫س م ته ا مح ن يديه‪ ،‬ق ا د جر؛ئت‬

‫ف ذا زن ائلث إ ي قذ محى زمني‬ ‫ال م خ ي عمام ته‬ ‫أيه ا الق ار ئ‬ ‫يا‬

‫أثي ل د ى‪ lir ، ^ ^ ١‬لم ئ د و د في ء رثي‬ ‫أ ئ لحإ؛؛قثثا |ن محش القيه‬

‫مما ‪ 3‬ل ه ع ون ‪ :‬س أن ث؟ ق ات‪ :‬جرض‪ ،‬ثق ا ل ‪ :‬إثث ال ي حئ للف ع رضي‪ ،‬قات‪ :‬هاد وني‬
‫لل حل م ة ‪ ،‬ه ا لأ‪ :‬إن نأ ي ت ثلف م ؤضئ ا قنل ت ‪ ،‬هد ح د غؤن غش ع من ئت ل م عل يه ثم ح م د‬

‫تا ب‪ ،‬ث ا ح رز ل ي عرضي بئة‪،‬‬

‫بتن ك الم ه زمزاعظ ه‪ ،‬ئ أ قا د ‪ :‬ف ذا جرضبال‬
‫م‬ ‫و‬ ‫الثق‪ ،‬وذ‬
‫وئع ظ ز ال‬ ‫أن‬ ‫سحب‬ ‫أتث‬
‫بأذن ن ج رم ئ د ح د عثه‪ ،‬وق ا ‪3‬ت ي أبين ا ل مومن؛ ئ‪! ،‬ري أ حبزت م‬

‫ه ‪ 0‬لى قى الك ال م‪ ،‬هأذ ‪ 0‬ثت‪ ،‬ممات‪:‬‬ ‫ثتل زب‪،‬‬

‫خلمام ة رو حا ي و ال بكري‬
‫عرمس ا‬ ‫ل ج ت أمامه قي لوثي وم ا عل ن ت‬
‫إغني ازه ا الي س ر‬ ‫إ ال جش اش ا ل د ى‬ ‫شدوا رخالهب‬ ‫ن ا هؤم القزم ند‬

‫للممر‬ ‫ف ن ن النه ار وعان الفئث‬ ‫إد وئدت‬ ‫ال نئ زا ؤ‬ ‫يصز حنصرخ حصي‬

‫ى أش رثه م وقى ع د لدر‬ ‫م‬ ‫ت ث ا لخيم ة م ن أ ن م عش‬

‫ا ل ح ل م ة ن ا ر ج و م ن المع ز‬ ‫ب ن‬ ‫أحلقن ا‬ ‫إ‪ ،‬ن ر ج و إدا نا ال ثت ت‬
‫؛؛؛؛؟‪ ° -‬ر ح‬
‫غبي؟؛‬
‫أم بكتف يبال ذ ي نئبتت ممنن م‬ ‫ا ذ و ال ئ ؤ وائئزى التي رزل ت‬

‫فن نخ ل ا خة ف ذا ا ل آ م ال د م‬ ‫خا خثه ا‬ ‫هد ي ا لأنا مل قد م ح ث‬

‫عم‪ ،‬وه ا د ‪ '٠ :‬إثلف إتص فن ج هدك ‪ ،'٠‬ق ات‪ :‬ن ا ع ا ب عنى وعغلث‬ ‫عسا‬ ‫فتزئزئت‬
‫قا د ‪" :‬‬ ‫‪P‬‬ ‫ن ت في‬
‫ثايا م‬
‫أث د ‪ ،‬ن جه ر إ ز ا ل ح ج از عي‪5‬ا ن حم د ال غ ا ر وا م ح ت ى والئع‬
244 Omerb. Abdilazîz

‫زحم‬ ‫ح اي‬ ‫م‬ ‫ " ن ش ئ بثلث ومح ن ا‬:‫ قاد‬،‫ ال‬:‫أ ل م زي أم ن الم ه ا جرين أ ك ثا جوين؟ " ئالط‬
‫وبمب ث ع ر عدو‬
‫ " ئ ت ذ ق ا تل غش ف ذا اق ؤ ء أن ث م‬: ‫ قا د‬، ‫ ال‬: ‫ة أز صهت؟ " قا د‬:‫يا‬
‫أز ف‬
،‫ز‬: : ‫ قا د‬،" ‫ "ث ال أزى للف ي ئتيء ش ئدا ا م ء طا‬: ‫ قا د‬، ‫ ال‬:‫النئ مح ذ؟ " قات‬
‫ قا دت‬٠٠ ‫ ويحل ق زن ا خقل ف؟‬٠٠ ‫ قا دت‬C‫ إن لم ئدهئغ ي عنة‬، ‫م ه خئ ا‬
‫زالثؤ ل ق د ءرمن ال ق ل ي ه‬

1‫ ثد ع‬،" ‫ ف‬1‫ أعط ه‬1‫ " إد‬: ‫ئ د‬ ،‫بل ث‬1‫؛ئذ ت ب ي د االلئ ش قم ة بع ي د ة ئه و م قط ع به عتى ب‬

‫ نإب ما يع ش ابن‬، ‫ئالى‬ ‫ " ه ذ ه محضل ش م ن‬:‫ ق ا ت‬،‫ب ع شر ئ دئا را ثضل ت ش عطا ئه‬

0 ‫ ؤإ‬، ‫ ائ ح م د‬، ‫ ئح ذ ه ا ق ا ن ي غ ش‬،‫ ؤثؤ ش ي ن أ ك م م ن ف ذ ا أعحئتتل ق‬، ^ ^ ١ ‫ال قبي ل م ن ما ل‬

‫ غن ا‬: ‫ وقا لوا‬،‫ نح ر غ ئج ه ش ت اق ه الش ع راء‬،‫ ب د أ خ ت ن يا أبين ال ث وم غين‬: ‫ قا د‬،" ‫ج ئ ش مح ذ م‬

‫ق ص‬ ‫رجل‬ ‫م‬ ‫ج‬ ‫خ ي ف ثن‬ ‫إل ر‬ ،‫بني ه‬ ‫م‬ ‫ ينحى ا ل ر ج ل ب‬: ‫وراءك ثا أثا حرره؟ قا د‬
:‫ ومحا ل‬،‫ ؤ ال يغطى الئغزاؤ‬، ٤١^ ^ ١

\‫و ق د *ى ن <ثبمال ي ى م ن؛ ئ ج ن راق‬ ‫شيظ ا ن ال ث نممره‬-‫ن ج د ت ر ز ال‬

Cerîr b. Atiyye b.، el-Hatafî (Hatafî=Huzeyfe b. Bedr b. Seleme)

bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz geldiği zaman huzuruna Hicazlı ve Iraklı
şairlerle birlikte çıkmak istedim. Bu şairler arasında Nusayb, Cerîr,
Ferezdak, Ahvas ve Haccâc el-Kudâî gibi birçok kişi vardı. Ancak Ömer bir
ay boyunca yanına girmelerine izin vermediği gibi, onlar hakkında ne bir şey
söyledi, ne de onlardan bir istekte bulundu. Sadece kendi maiyeti, vezirleri,
Kur'ân öğretmenleri, fakihler ve takvasıyla tanınan kişilerle görüşüyordu.
İhtiyacı olduğunda da bunları bulundukları yöre ve ülkeden özel
getirtiyordu. Bir defasında Cerîr, Avn b. Abdillah b. Utbe b. Mes’ûd el-
Huzelî ile karşılaştı. Avn takvalı, fakih, güzel sözlü ve kendi belgesinde
Haşan b. Ebi’l-Hasan değerinde olan birisiydi. Cerîr, onu giysilerini yukarı
çekmiş, uzun saçlarının üzerine sarık sarmış ve bir ucunu da ön tarafına
salmış bir şekilde Ömer’in yanına girerken görünce şöyle dedi:
“Ey sartğtm önüne salmış olan kâri
Şu an senin zamanındır; zira benim zamanım geçti
Şayet halifemizle görüşürsen ona de ki
 Omer b. Abdilazîz 245

Boynuzumdan bağlanmış gibi kapıda bekliyorum. ”

Avn ona: “Sen kimsin?” diye sordu. “Cerîr” karşılığını verince, Avn:
“Onuruma laf etme hakkın yok!” dedi. Cerîr: “Sen burada olduğumu
halifeye İlet!” deyince, Avn: “Şayet fırsatını bulursam bunu yaparım”
karşılığını verdi. Avn, Ömer’in yanma girdi. Ona selam verip, Allah’a da
hamdü senada bulunduktan sonra söyleyeceklerini söyledi ve gerekli
nasihatlerde bulundu. Sonra da: “Cerîr kapıda girmek için bekliyor. Ama
onuruma laf etmesine de müsaade etme!” dedi. Ömer izin verince de Cerîr
içeri girdi ve şöyle dedi: “Ey müminlerin emiri! Öğrendiğime göre
eğlenmeyi değil nasihat dinlemeyi severmişsin. O halde konuşmama
müsaade et!” Ömer ona izin verince de şöyle dedi:
“Bazıları burada olmamı ısrarla kınıyorlar, ama bilmezler ki
Gidip gelmelerimde ve erkenden kapıya dikilmemdeki hedefi
Uyku görmedi gözümüz, bazıları yükünü tutup
Az bir mal elde etmek için sahtekârlığa başvurduğundan beri
Açlığımızdan, iğdiş edilmek üzere olan koç gibi
Gece gündüz durmadan feryat ederiz
Uzak bir memleketten geldim ziyarete halifeyi
Takdir üzere Mûsa’nın Rabbine gelmesi gibi
Yağmurlar getiren bulut başımıza dikilmiş olsa dahi
Halifeden isteriz böylesi bir yağmurdan istediğimizi
Saymaya gerek var mı karşılaştığımız sıkıntı ve musibetleri
Yoksa halifenin bizim hakkımızda duydukları yeter mi?
Senden sonra da hâlâ sıkıntılar çekilen bir ülkedeyim
Ne üsttekinden yardım alıyor, ne de aşağıdakine el uzatabiliyorum
Kentte oturanların çölde olana hiçbirfaydası yok
Çölde olanın da yanındakine yardım edecek imkânı yok
Hac zamanında bile nice yoksul dul kadınlar
Sesi soluğu çıkamayan, önünü göremeyen yetimler oluyor
246 Omer b. Abdilazîz

Her biri de ctltz bedenlerle ellerini açıp dua ederler:

Ta Rab! Ömer’i bu insanlara hayırlı kıl!
Şu karşında duranın babasını kaybetmesi yeterlidir
İninde henüz hareket edemeyen ve tüyleri çıkmayan bir yavru gibidir
Sen ki dul kadınların ihtiyaçlarını karşıladın diyelim
Peki, şu dul erkeğin ihtiyacını kimler görecek?”
Bunları duyan Ömer’in gözleri yaşardı ve: “Sen kendi çektiğin sıkıntıları
anlatıyorsun!” dedi. Cerîr: “Anlatmadıklarım ise bunlardan daha ağırdır!”
karşılığını verdi. Sonrasında Ömer, Hicaz’ın fakir ve yoksullarına dağıtılmak
üzere yemek, giyecek ve para taşıyan bir kervan hazırlattı. Sonra Cerîr’e:
“Söyle bakalım ey Cerîr! Sen Muhacirlerden biri misin?” diye sordu. Cerîr:
“Hayır!” dedi. Ömer: “Ensâr’la aranda herhangi bir akrabalık veya dünürlük
var mı?” diye sorunca, Cerîr: “Hayır!” dedi. Ömer: “Ganimet için
savaşanlardan ve düşman üzerine gidenlerden misin?” diye sorunca, Cerîr
yine: “Hayır!” karşılığını verdi. Ömer: “O zaman bu ganimetten senin de bir
hakkının bulunduğunu sanmıyorum!’” deyince, Cerîr: “Bilakis! Bu
ganimetten bana pay vermeyebilirsin; ancak bil ki Allah bundan bana da bir
pay kıldı!” dedi. Ömer: “Yazık sana! Bunda hakkın ne ki!” diye çıkışınca,
Cerîr: “Uzak bir diyardan kapına gelen ve kimsesi olmayan bir yolcunun
hakkı var!” karşılığını verdi. Bunun üzerine Ömer: “O zaman sana veririm!”
dedi ve maaş olarak dağıttıklarından arta kalan yirmi dinarlık bir meblağı
getirdi. Ona: “Dağıttıklarımdan arta kalan sadece bu! Yolcu olana normalde
kişi kendi malından verir. Ama daha fazla artsaydı inan daha fazla verirdim.
Bunu al ve istersen Allah’a şükret, istersen de bundan dolayı beni yer!” dedi.
Cerîr de: “Aksine şükrederim ey müminlerin emiri!” karşılığını verdi. Cerîr
çıktığında dışarıda bekleyen şairler başına üşüştüler ve: “Ey Ebû Hazre!
İçeride ne oldu?” diye sormaya başladılar. Cerir de: “Herkes kendi işine
baksın! Zira yanından çıktığım kişi şairlere değil sadece fakirlere bir şeyler
veriyor” dedi ve şu beyti okudu:
“Şeytanın, yanma çıkmasından korkmadığını görüyorum
Hâlbuki benim şeytanım kendi cinlerinden dahi korkuyor. ”
 ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬ ‫‪247‬‬

‫(‪ “) ٧٠١ ١‬ل ‪ ] ٣ ٢ ٩ /٥‬حدثن ا ئل بما ن ن أ ح ن د ‪ ،‬ثن ا أبو ‪-‬حليم ة ‪ ،‬ثن ا أب و محم د ال تؤو ي‪،‬‬

‫ر‬ ‫ح‬ ‫رج ل‬ ‫ال محس بف ل‬ ‫بن عبد ا ش ر‪" :‬‬ ‫ع مر‬ ‫م ؤ ‪ ،‬قادت محا د‬ ‫ل‬ ‫نمع ي‪ ،‬عن ا‬ ‫ا ال‬ ‫عن‬
‫نجس بظثه‬

‫‪Ömer b. Abdilazîz der ki: “Bir adamın aklına göre yaşamayız ki zannına‬‬
‫”‪göre yaşayalım.‬‬

‫ح د ق ا محم د بن عل ي‪ ،‬ثن ا ا لخشن بن محم د بن ح ما د ‪ ،‬ثن ا‬ ‫( ‪ “) ٧٥١٢‬ل ه ‪] ٣٢٩ /‬‬

‫ع م رو س م حا ذ ‪ ،‬ثت ا حال د ‪°‬س يزيد‪ ،‬ع ن جغ وثه‪ ،‬قا دت ن غ ل غش ع م ر بن عبد ا لخنين‬

‫^ ^‪" ١‬كا ن ت ال خ الئق ل ه م زقا ‪ ،‬وأن ت زتن‬ ‫ر ج ل ‪ ،‬ق ا ت‪ :‬يا أبين الم ؤمنين‪ ،‬إن م ن "كا ن‬

‫ال خ الثق‪ ،‬لآن ابظلف كن اقات الئ اي•‬

‫*‪(15‬؛‪ ،‬م‬
‫بوت ح ن ن و ج ه ك ل؛تا‬ ‫ؤإد‪ 1‬ال‪،‬لل زا ‪ 0‬ح ن ن و‪-‬جوم‬

‫ءمم‬ ‫ةأ < م‬

‫‪Ca’vene bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz’in yanına bir adam girip şöyle‬‬
‫‪dedi: “Ey müminlerin emiri! Senden öncekiler hilaferle güzelleşiyorlardı. Sen‬‬
‫‪i$e hilafeti güzelleştirdin. Sen şairin dediği gibi şöylesin:‬‬
‫‪“Eğerinciyüzlerigüzelleştirirse‬‬
‫” ‪Senin yüzün incileri güzelleştirir.‬‬
‫‪Ömer b. Abdilazîz, bunu söyleyen adama yüz vermedi.‬‬

‫(‪ ] ٣٢٩/®[ “) ٧٥١٣‬حدت ا م ح ث ذ ى إبزاهينغ‪ ،‬ثن ا م ح ث ذ بن الحع ن ن بن قتس ة ‪ ،‬ثن ا‬

‫بن مح د‬ ‫كت ب ع م ر‬ ‫بق ا م بن ث خ ى بن ي ح ش‪ ،‬ح د ب ي أيي‪ ،‬غذ ج د ي‪ ،‬قات■•‬

‫بن م‬ ‫م‬ ‫ابناه‬
‫بنة ئ الث ا ثالث ا ‪ ،‬وقان غ ا بدا خ و ‪،‬‬
‫م الم زظ ي‪ " :‬ي ت ه أ ذ م‬ ‫اخل رير إ ر ن ث ئن‬
‫قد أ‪:‬ثلم غ‬ ‫؛ ر‬ ‫<ل أ ‪ ،‬فئ د ه غثث‪" :‬‬ ‫ه‬ ‫فأزنه "‪ ،‬ق ا د ‪:‬‬
‫ج‬ ‫ق ا ‪ :3‬ق قد ‪$‬تمح ‪ ،‬قرت‪'* :‬‬
‫فهي ن جاثلث‪،‬‬ ‫كن ا ئمولط‬ ‫زالثؤ أثخؤمحث أن ال أن ج ز "‪ ،‬قأا ل ت ا ل م‪ :‬إن "كنت‬ ‫ر‬ ‫ثن ى‪ ،‬و‬ ‫يظ‬

‫عقا "‪ ،‬قات‪ :‬آدم غ م د خهئه وا ج دة‪،‬‬ ‫" يا ت ا إل‬ ‫ئهؤ ا ل أم ا إل ي تخ ا ف‪ ،‬قا د لق‪:‬‬ ‫إل ال‬

‫ئأ خ ي خ به ا م ن ا ل ج نة‪ ،‬وأن م ثع ن لون الحعنايا ر ج و‪ 0‬أن ث د غ ل وا به ا ا لخنه‬

‫‪Îbrâhîm b. Hişâm b. Yahya b. Yahyâ, babasından, ٠ da dedesinden‬‬

‫‪bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz, Muhammed b. Ka’b el-Kurazî’ye bir mektup‬‬
248 Ömer b. Abdilazîz

yazdı. Muhammed’in s âlim adında hayırlı bir kölesi vardı ve Ömer

mektubunda bu köleyi ona satmasını istiyordu. Muhammed: “Onu
miidebber yaptım (ölümümden sonra hür olmasına karar verdim)” cevabını
verdi. Ömer: “O zaman beni ziyarete gelsin” deyince s âlim yanına geldi.
Ömer ona: “Gördüğün gibi bu işe bulaştım. Vallahi bundan dolayı
kurtulamamaktan korkuyorum” deyince, Sâlim: “Dediğin gibiyse
kurtuluşun böyle düşünmendir. Değilse de korktuğun gibi olacaktı‫”؛‬
karşılığını verdi. Ömer: “Ey Sâlim! Bize öğüt ver” deyince, Sâlim: “Hz.
Âdem tek bir günah işleyince cennetten çıkarıldı, s izler siz onca günahınıza
rağmen cennete gireceğinizi ümit ediyorsunuz” karşılığını verdi.

‫ ق ا الت ثعا‬،‫ ز أ خ ن د بن م حم د بن مسا ن‬،‫ ] ثن ا إبراهي م بن عئد ال ثؤ‬٣٢٩ / ^ “) ٧٥١ ٤(

‫ قادت "كا ن لعمر بن‬،‫ غن ال تفة‬C‫ ثي ا الغصن بن وزارة‬، ‫س ة ئ ذ ت ج د‬

‫ ثغ ا مح‬،‫أبو الحثا س الث ؤا ج‬
،‫م ثلث ا اتتحل ف ن دع ا ة ب ا ت يؤم‬ ‫حم د الع زيز أ خ وا ح ا ة في الل ه عتد ممل و ك مالت لت‬

‫ ول ك ز‬، ^ ٤ ‫ محث‬°‫ إن‬: ‫ ظت‬، " ‫سم أن ال أ ئ ي ز‬ ‫ \ل‬،‫< إل‬ ‫ ’’ ي‬: ‫ ه‬3 ‫ ق ا‬،'٥^
‫ئيل ك‬ ‫ هأ ح ر ج ة‬، ‫في ه\ د ي ؤ؛ ج تا‬ ، ١^^ ‫غبت؛‬
‫^؛؛ أ ذ ك ن م‬١ ‫ إنء‬،‫حا رم أن الثدخ ا ف‬-‫أ‬

^ ‫ ؛‬٧١ ‫ وت ح ن أ ص ح \ ب دن و ب "كثينة نريد أن ب ذ ك نت ف ق‬،‫اال؛اي‬

Nadr b. Zurâre, güvenilir birinden bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz’in bir

kardeşi vardı. Allah için kardeş gördüğü biri de Sâlim adında bir köle idi.
Halife olduktan sonra bir gün Sâlim’i yanına çağırdı. Gelince: “Ey Sâlim!
Kurtulamamaktan korkuyorum” dedi. Sâlim şu karşılığı verdi: “Böylesi bir
korku taşıyorsan ne güzel! Ama öyle bir korkunun olmamasından
korkuyorum. Zira Allah bir kulunu (Âdem’i) bir yere (cennete)
yerleştirmişti. Bu kulu da işlediği bir günahtan dolayı oradan çıkardı. Oysa
bizim birçok günahımız olmasına rağmen o yere (cennete) yerleşmek
istiyoruz.”

‫ ثن ا عتذ الل ه بن محم د بن‬،‫ح دتما مه د الل ه بن محم د بن جعف ر‬- ] ٣٢٩ /®[ “) ٧٥١٥ (

‫ ح د ق ي ع ئ ن‬، ‫ ثما حم د الثؤ ن ع م ة‬، ‫ ثن ا ش هد س غ ا م م‬، ‫س فبي ب‬° ‫ش ه‬ ‫ ثط‬،‫ا ل ما س‬

‫ نحاء إ ر أ هل ه يعريه م‬، ‫ ء ا ح بز أثت ن ا ث‬،‫ " كا ن لغ من بن عئد الع زيز ص د ش‬: ‫ قا ل‬، ‫ال غ ث ئ ن‬

‫ إل ة ال ذ ي‬، ‫ ب ك نب رزدك م‬٢ ‫ف ذا‬ ‫م ا ح ث خو‬ ‫ " إن‬:‫م عنز‬ ‫ ق ات‬،‫ئص ز حوا قي و ج هه‬
 Omer b. Abdilazîz 249

‫ إثن ا ش د حق ره‬، ‫ ي ن د قسا م ن ح م ء م‬٢ ‫ وإنء صا ج ثك ب ف ذ ا‬، ‫ي ز وئك ز ح ي ال ي مو ت‬

^^^١ ‫ |ن أ'للث ئت ا'آى ؟ش حل ى‬، La‫أن ي ن د‬ ‫ؤج‬ ‫ و|ن ل ك ئ ؛ ر ي م ن ك م حئ رم ال بد‬، ‫شجو‬

‫ ز ال‬،‫و ؛‬ ‫ ز ال ا ق لأث ذات ج نة إ ال ات ال ت‬،‫ و ش أغيه ا بالقثا ء‬،‫خ محز عث ه ا ل أئ خزا ب‬

‫م مباكثا‬ ‫ ثنن‬،‫أقرن الق ئز ال ذي يرث ا ل آين زنن م حا‬ ‫ر‬ ‫ خ‬،‫بغ وا إ ال ئثؤوئا‬-‫ما‬
" ‫عدو‬ ‫جث ؛ م ح‬
‫ت‬ ‫ا في؛طمحلم‬ ‫ ج ث ئ م‬1‫يز؛ فص‬
‫ ؤ ة ائذ ي ض ا‬، ‫ف‬ ‫غش‬ ‫قئك‬

Ali b. eİ-Hüseyn bildiriyor: Ömer b Abdilazîz’in bir arkadaşı vardı. Bir

gün ■bu arkadaşının vefat ettiği haberi kendisine verildiğinde taziye için
ailesinin yanına geldi. Ancak ailesi onun yüzüne bağırınca Ömer şöyle dedi:
“Size rızkı veren, ölen bu yakınınız değildir. Asıl rızkı size veren diridir ve
asla ölmez, ölen yakınınız hiçbirinizin zamanı geldiğinde gireceği çukuru
kapatmamış, sadece kendi çukurunu kapatmıştır. Bilin ki her birinizin
böylesi bir çukuru bulunmaktadır ve herkes kendi çukurunu bir gün
mutlaka kendisi kapatacaktır. Allah dünyayı yarattığı zaman sonunda harap
olmasını, ahalisinin de yok olmasını takdir etmiştir. Dünya güzelliklerle
dolu olduğu kadar ibretliklerle de dolacaktır. Bir araya gelenler, mutlaka
sonunda ayrılacaklardır. Bu şekilde sonunda dünyanın ve üzerindekilerin tek
varisi, Allah olarak kalacaktır, içinizden ağlamak isteyen önce kendine
ağlasın. Çünkü bugün yakınınızın gittiği yere yarın sizler de gideceksiniz.”

‫ ثن ا أ خ ن د بن‬، ‫ ثن ا أ ح ن د ن ا ل ح س ن‬، ‫ ] ح د ظ غيد الثؤ ن م ح ث د‬٣٣٠ /® ‫ ل‬- ) ٧٥١٦ (

‫ خ مي‬،‫ ثن ا س ره بن عبد ا لخزي وشهد بن الجبع بن شمه‬، ‫ ثن ا ا ل ح كم بن م ت ى‬، ‫إبراهي م‬

‫ و ت ي د ئن م د‬،‫ء اتزيز‬ ‫ غ م ق‬.‫ئ‬ ‫شل ك‬ ‫ لث ا ه ف غ ذ‬:‫ قات‬، ‫ غذ أمح ه ال م‬،‫أبي‬
‫ أ ئ م ال ق‬:‫ ومحا ل‬،‫ ب ح د ال ي ع بن تنزه غ ي‬٤^ ^ ‫ ؤمزا ج م ن ز ر عنز في أيا م‬،‫ان ويز‬
‫ ئت ا نأ ي ت أختا اص ي ث بأع ظم م ن ئ ص ظف في أيا م متتابع ة والل ه‬، ‫أ ج ر ك يا أبين الموم ه ن‬

،‫ ئاط أ ع م رأته‬، ‫ ز ال م ئ د م ؤ الك م ؤ ن ظ‬، ‫ ز ال م ت د أخيلف أ غ ا‬، ‫ن ا وأنت م ت ن اثيلف اثثا‬

‫ص‬ " :‫ ق ات‬، ‫ج ز ك‬ P : ‫ قا د‬،‫ث غلته‬ ‫ ق د ي‬:‫قات ش ز ي د ض غش ال وسا دة‬
‫؛‬١١٤ ‫ أؤ‬، ‫ه‬ ‫ل ذ ي ق ض‬1‫و‬ ‫ال‬ " : ‫ د‬، ، ‫ه ظ ق ك أؤ ال‬ ‫ئ ؟ " مح د ث‬ ‫لآن ي‬ ‫ئل ث‬
" ‫ل ن ز ت ظ أ ج ي أ ة ف و ئ ز ك كأ ن نز لآكذ‬1‫غ يب‬
250 Omer b. Abdilazîz

Ömer’in oğlu Abdulmelik b. Ömer b. Abdilazîz, kardeşi Sehl b. Abdilazîz

ve azatlısı Muzâbim’in peş peşe ölmeleri üzerine Rabî b. Sebire, halifenin
yanına girdi ve taziye babında: “Ey müminlerin emiri! Allah bunlara karşılık
sevabını bolca versin! Senin gibi peşpeşe musibetlere maruz kalan başka bir
kişi daha görmedim. Oğlun gibi bir oğul, kardeşin gibi bir kardeş, azatlın
gibi de bir azatlı görmedim” dedi. Rabî der ki: Bunları söylemem üzerine
Ömer başını önüne eğdi, o esnada yanında oturanlardan biri bana: “Vallahi
yarasım deştin!” diye çıkıştı. Sonrasında Ömer başını kaldırdı ve: “Demin ne
demiştin ey Rabî?” diye sordu. Daha önce dediğim şeyleri aynen tekrar
etmem üzerine: “ölüm ü onlara takdir edene andolsun ki bütün bunların
başıma gelmemiş olmasını istemezdim” dedi.

‫ ثن ا أ خ ن ذ بن‬، ‫ن ن ت ن‬
‫ ثت ا أ ح م د بن ا م‬، ‫ ا حدثغ ا عثذ اللب بن محم د‬٣٣٠ / ‫)" ل ه‬٧٠١٧ (

‫ت ثلثن ا أن اثثا‬3 ‫ ه ا‬، ‫ ح د ث ي أي ي‬، ‫ ثن ا عت ما ن بن ع د ا لحم ي د‬، ‫ ثن ا عما ن بن ن ن لم‬،‫إتزا مهر‬

، ‫ ؤ م ش ا ك ت ال يتك لم طوي ال‬4‫ ئ د ح د عق ه الغ امس يعزول‬،‫ل غ م ب ن عثد الع زيز ما ت ص غيزا‬

‫' ا ل ح ن د بثي ب ح د ملل ئ‬٠ :‫ ق ا ت‬، ‫ ثم وك لم‬:‫ قا ت‬،‫ !ن ذا لم ن ج ز ع‬: ‫ح ش قا د بع ضه م‬

" ‫ببضي وكأة ذه ب بي‬

‫ نذه ب م‬،‫ حممي‬،^^ ١

Osmân b. Abdilhamîd, babasından bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz’in

küçük bir oğlunun vefat ettiği haberini aldığımızda taziye için diğer
insanlarla birlikte yanına girdik. Ömer b. Abdilazîz uzun bir süre
konuşmadan öylece sustu kaldı, öyle ki bazıları: “üzüntüsünden dolayı
konuşamıyor!” demeye başladı. Sonrasında Ömer konuşmaya başladı ve:
“Allah’a hamdolsun! ö lüm meleği odama girdi ve bir parçamı alıp götürdü.
Sanki beni alıp götürmüş gibi oldu” dedi.

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا ص ذ الل ه بن أ خ ئ ذ بن ح م‬، ‫حدثن ا أبو ب ك ر بن مال ك‬ ] ‫ م ' آ م‬/ ‫ [ ه‬- ) ٧٥١٨ (

‫ م ح ق خ ا بما ص د‬:3 ‫ ه ا‬، ‫ ص ط لخه تن ث ض‬،‫ئ نقري‬ ‫بماع آل‬ ‫محا‬ ،‫ئ غ ث ذ ئ ال ئ ثا ح‬
‫ " أى‬: ‫ قات‬،‫و؛تع ق‬ ٤^ ١ ٤١١٢ ‫ أ و ق ؛ ه ظ‬، ‫أبن فن م ح ذ‬
‫ ظ ح‬: ‫ ق و‬،‫" نب ذ‬
٥٤^ ،‫غم‬
٠٠‫ ؤدو_هالئ مغ ا الةبرار‬،‫ ط يبه‬٥،‫؛؛؛‬- ^ ١ ‫ أحظ ك‬:‫ ^ ق د يز غ م نه ول ك ن ئت‬١٤

Talha b. Yahya der ki: Ömer b. Abdilazîz’in yanında oturmuşken bir

adam geldi ve: “Ey müminlerin emiri! Kalman hayırlı olduğu sürece Allah
seni hayatta bıraksın” dedi. Ömer: “Dediğin şey yazılıp bitmiştir. Ama sen
 Omer b. Abdilazîz 251

«Allah sana temiz bir hayat ihsan etsin ve iyilerle birlikte canını alsın» de”
karşılığını verdi.

‫ ثن ا أيو‬،‫ ح دثن ي مغ صوو بن بشير‬، ‫ تحا عتد الل ه‬،‫سآ"أ] حدثن ا أبو بك ر‬
‫ ا‬/ ‫)" ت ه‬٧٥١٩ (

: ‫ي د لع م‬
‫ ف‬:‫ ثمالأ‬،‫ غن عتد ائكي؛م‬،‫ يغني محم د ئ ذ ت شب م بن أيي ال زصا ح‬، ^ ^ ^ ١ ‫ت ع ي د‬
"‫ء‬ ‫ ثل جزى ا ه ا إلت ال م ظي‬، ‫ " ال‬: ‫ قا د‬،‫لح وا‬ ‫م‬ ‫إل‬ ‫خناك ا ه عن ا‬
Abdülkerîm bildiriyor: Ömer b. Abdilaziz’e: “Senin İslam’a
yaptıklarından dolayı Allah sana hayırlar versin” denilince, Ömer: “Aksine,
İslam'ın bana kazandırdıklarından dolayı Allah İslam’a hayırlar versin”
karşılığını verdi.

‫ ثت ا أبو نمتا ن‬،‫ ح دثن ى أثو مغ م ر‬،‫ ثئ ا مه د ال ثؤ‬،‫ ] ح د ق ا أبو ث جر‬٣ ٣ ٧ ٠ [ “) ٧٥٢٠ (

‫ ثا د لي عمرت‬:‫ ئا ن‬،‫ عن أبي بكر بن م ح م د بن ع م رو بن خز؛‬،‫ ثن ا أمق اتئ بن تقي‬٤^ ^ ١

‫ي هذه قيئ ا ألغ م ن حى واهى هؤى‬ ‫إما‬ ‫و ج د ت قي‬ ‫ما‬

Ebû Bekr b. Muhammed b. Amr b. Hazm der ki: Ömer (b. Abdilazîz)
bana: “Bu görevim süresince şahsi arzularla örtüşen haktan daha lezzetli bir
şey görmedim” dedi.

‫ ثن ا أبو ب ك ر بن‬،‫ ح دمحي أبو معمر‬،‫ ثت ا عند ال ثؤ‬،‫ ] ح دق ا أبو بكر‬٣٣٧٥ ‫ل‬ ")٧٥٢١(
٠' : ‫ نقا د‬، ‫درهئ ا‬ ‫غنئئ الي ئ‬ ‫؛ئ عثاني‬-‫ قادت أ‬،‫ ص م جا ه د‬،،‫ ح د ب ي أبوي ح ش القثابي‬،‫عثا ش‬
٠' ‫ فزؤ م ن ص دئ ة مالي‬،‫يا م جا ه د‬
Mücâhid der ‫نكل‬: Ömer bana otuz dirhem verdi ve: “Ey Mücâhid! Bu
kendi malımın sadakasıdır” dedi,

‫ثت ا‬ ،‫ ح د ق ي ق انون بن مغروف‬،‫ ثن ا عثد الل ه‬،‫ ا مأ م ] حدق ا أبو بكر‬/ ‫)" [ ه‬٧٥٢٢(
‫ ال مب ي‬،‫ " زان مه م الغ امس في عطايا هو عشزه عشزة‬: ‫ محا د‬،‫ عن ال ول ي د بن نا شد‬،‫ص ن زه‬

" ‫وائتزر تؤاء‬

Velîd b. Râşid der ki: “Ömer, Arap ve Arap olmayanlar eşit olacak şekilde
her bir kişinin maaşını onar onar arttırdı.”
‫‪252‬‬ ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬

‫( ‪ ] r n / ö [ -) ٧٥٢٣‬خد ك أبو بكر‪ ،‬ثما عتذ ال م ‪ ،‬خ د ش أبو ن م ‪ ،‬ص ث م ا ن‪،‬‬

‫‪،litf‬‬ ‫ه ؛ ال‬ ‫ه ف‬ ‫م‬ ‫أ م‬ ‫ال‬ ‫‪ : ٥١٤‬قا ‪ 3‬عتت ئ عيد ن ي ؤ ‪ " :‬ء ن ق ز ق ش تؤ\قة‪ ،‬ف خ غ‬
‫ب غث ي ي ‪ 1‬كت قثا ث ئ ور ا لآي<ة "‬
‫رز ظ ئ زأ ظ ز ‪ ،‬ن ه م‬

‫‪Ömer b. Abdilazîz der ki: “Canım hep bir şeyleri heves etti durdu. Ne‬‬
‫‪zaman birini karşılasam daha üstün olana heves etti. Sonunda en üstün‬‬
‫”‪makama (hilafete) geldiği zaman bu sefer âhirette olanlara heveslendi.‬‬

‫( ‪ - ) ٧٥٢٤‬ث ه ‪ ] ٣٣١ /‬حدثن ا ث ح م ذ بن إ ترا م*؛ ‪ ،‬ثن ا عتد ألئؤ بن الحس ثت ن بن مع ت د‬

‫المنط ي ‪ ،‬ثن ا ال خ ش ن بن محم د ا ل ر عئزاني‪ ،‬ثن ا س ع ي د بن غ ا م ‪ ،‬ثن ا ج ويريه بن أ ن ما ء‪ ،‬قا دت‬

‫ن ن منة‪،‬‬
‫تحل م ن ‪ ^ ^ ١‬ث ظ | ال ال ق ت |ل ى ظ هؤ أ ح‬ ‫ها ‪ 3‬ع م ‪ " :‬إن ش ي ي ه ذه واهة ‪٢‬‬

‫^ رش ال ^؛‪ ٤‬أمحو م ه ص ق ظ غز أمحو م ه '‪ 3 U،٠‬تهت‪:‬‬ ‫ص أغهث‪١‬‬

‫ن ن م ن ال خ البة‬
‫ا ل جنه أ ح‬

‫‪Cüveyriye b. Esmâ, Ömer’in şöyle dediğini bildirir: “Şu canım hep bir‬‬
‫‪şeylere heveslendi durdu. Dünyalık olarak ona ne zaman bir şeyler versem‬‬
‫‪hep bir üstü olana heves etti. Sonunda kendisine en üstün şey olan hilafet‬‬
‫‪:verilince ondan daha üstün olana (Cennete) heveslendi.” Ravi Saîd der ki‬‬
‫”‪Cennet hilafetten daha üstündür “.‬‬

‫أ خن ت ب ن‬ ‫ت غ م ‪ ،‬ثن ا أ خ ط ب ن ال غ ث ئ ن ‪ ،‬ثن ا‬ ‫ئ‬ ‫ع ت د ال ث ؤ‬ ‫( ‪ ] T Y ) / o [ - ) ٧ ٥ ٢ ٠‬ثعا‬

‫م ح ي بن ص ئؤان أبو بم ش‪ ،‬عن ت غ م بن مروان‬ ‫م ‪ ،‬ثن ا‬ ‫إبراهي م ‪ ،‬ثن ا م ح ون بن أيي ننا‬

‫بنأباد‪1‬ا بن عئثا‪ 0‬بن ه ‪ ،‬قمنس بغ نن'جئا‪ ،‬قنوت؛ ئ ك بممر؛ ؛ي زك قي‬
‫وأعقلس ه م ن ا يصيبون م ن المعا ن م م غ‬ ‫أن ا ي ك ف ي ه م‬ ‫أئبلف خ ل ال‪ ،‬ق ات ل يت ” يا مرا ج م ‪،‬‬
‫ي ئ غ ن ا ين ون ون‪ ،‬ومغ‬ ‫م‬ ‫الن ح ت ي ي ن م ن ثث ه م م غ ما ل ع م ؟ " ق ك ل ه‪ :‬وأين يقع دللف‬
‫ضثا ءتهز و كن زت ه ب نش ا يهب؟ قت والل ه خ ب ي ت أن ثميب إل م خمص ة ‪ ،‬ق ا ت ل ي ع م ‪ " :‬إن‬

‫ش ق ا ث ؤامح ه ‪ ،‬لم د رأ ي تن ي وأد ا با لم د ي ن ة غ ال م م غ ال غ ل ما ن ‪ ،‬ب م ثا ث ت ئمس ي إ ر ا لعلم إ ر‬ ‫لي‬

‫‪ ^ ^ ١‬والسعر‪ ،‬ءأص ب ت بئة حا ج ي ‪ ،‬زن ا مح ت رين ‪ ،‬م ثا ث ت إ ز ال ث ئا ن هائتئمل ت‬

‫غ ر ا ل م د ي ة‪ C‬ب م ثا ن غ ي ي زأثا في الثلطا ‪ 0‬إ ر اللت س وال م ش الطي ب ثن ا ع ل م ت م ن‬

‫ك ث مح ه‪ P ،‬ثا ئ غ ي ي إ ر ا الخرة‬ ‫نا‬ ‫م بم‬ ‫كانوا‬ ‫ز ال ي ر ه م‬ ‫م بم‬ ‫أخي م ن‬

 Omer b. Abdilazîz 253

‫ ئل ن ق بال ذ ي أ هللف‬، ‫ ئأئا أز ج و أن أث ا ب ن ا ثا ب ت مس ي إلئه م ن أ م اخ ر ق‬، ‫والعمل بالع د ل‬

" ‫م‬ ‫م ينت‬ ‫مح‬

Muzâhim bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz’e: “Ailenin bazı ihtiyaçları

olduğunu görüyorum” dediğimde: “Ey Muzâhim! Kendi malımın yanında
Müslümanların ganimet olarak elde ettiklerinden kendilerine düşen payı da
vermem onlara yetmiyor mu?” karşılığını verdi. Ona: “Yardım olarak
verdikleri, misafir ağırlamak için harcadıkları, kadınlarının giyimlerinin
yanında bu verdiklerinin değeri ne ki? Vallahi aç kalabilirler diye
korkuyorum!” dediğimde ise şöyle karşılık verdi: “Heveskâr bir nefsim var.
Medine’de çocuklarla birlikte oynadığım çocukluk günlerimi bilirim. Bir ara
nefsim ilme, edebiyata ve şiire heves etti, istediğim kadarını elde ettikten
sonra bu sefer yönetime heveslendi. Medine’de valiliğe getirildim.
Yönetimde iken bu kez nefsim giyime ve güzel bir yaşam biçimine heves etti.
Ailem içinde veya diğer insanlar içinde, benden daha iyi bir hayatı olanını
görmediğim zamanları bilirim. Ardında nefsim âhirete ve adaleti
uygulamaya heves etti. Ben de nefsimin âhiretten yana heves ettiği şeylere
nail olmasını umuyorum. Onun için âhiretimi onların dünyalık arzuları
uğruna heba edecek değilim!”

‫ ثن ا أ خ ن د بن‬، ‫ ثن ا ث خ ئ د بن إ ن خ ا ق‬، ‫ ] حدثن ا أب و حام د بن جب ا ة‬٣٣٢ /®[ “) ٧٠٢٦ (

‫ <ثنن ث ثلم ه‬:‫ قات‬،‫ عن ز جاؤ بن حيزه‬،‫ي بن مؤا ن‬ ‫ ثن ا أيي‬، ‫ ثن ا ت خ ئ د بن م‬، ‫الول ي د‬
‫ د م‬،‫ مح أمريي ع م نبالجل و س‬، ‫ ئ ذ ه ئ ت أ وئم أ صل ح ه‬، ^ ^ ١ ‫ ه اعثزءا‬، ‫عند عن ز بن عئد ال م ؛ ز‬

‫عم‬ ‫ؤأئا‬ ‫ع م بن عتد العزيز و جل ن ت‬ ‫زأئا‬ ‫ " ئن ش‬:‫ هق ا لأ‬،‫ ث أ ع ان مجل س‬،‫قا م بأ صل ح ة‬

‫تم ة‬
‫لؤمبالر جل إن اتث ح دم مح‬
‫ و‬،٠' ‫بن عتد ا لخنين‬
Recâ b. Hayve anlatıyor: Bir defasında Ömer b. Abdilazîz’in yanında
geceledim. Bir ara lamba bozulunca onu onarmak üzere kalkmak istedim;
ancak Ömer b. Abdilazîz yerimde oturmamı istedi ve kalkıp lambayı kendisi
onardı. Geri oturduğunda bana: “Ömer b. Abdilazîz olarak kalktım ve
Ömer b. Abdilazîz olarak oturdum. Misafirini çalıştıran kişi ne kötü kişidir!”
dedi.
254 Ömer b. Abdilazîz

‫ ثن ا‬، ‫ثكلم بن مو ت ى‬،‫ ح د بت ي ائ‬، ‫ ثت ا مه د الل ه بن أ ح م د ب ن ح م‬، ‫ثئ ا أثو ب ك ر بن مال ك‬.

‫ عبد ائعزير بن غنن بن عتد‬3 ‫ ه ادت ئ‬،‫ غذ عئد ا لخزيز بن أيي ا لخئا ب‬، ‫خن زة بن نبهنه‬
، ‫ ش م ز ت مع ه ؟غل ه‬،‫ ن ا رأي ت أ ح دا أ م ح ل ظ ال م ن بيل ي‬:‫ ل ي ر جاء ب ن ح وئه‬3 ‫ ما‬:‫العزيز‬

‫ه‬ ‫و‬ ‫فد‬

Abdulazîz b. Ömer b. Abdilazîz der ‫نط‬: :Recâ b. Hayve bana şöyle dedi
Babandan daba akıllı olan birini görmüş değilim. Bir geee babanla birlikte“
oturdum ...” Sonrasında ravi bir öncekinin aynısını aktarır,

‫ ح د ب ي أيي • ح و حدثت ا أبو‬،‫ ثن ا عيد ال ثؤ‬،‫ ] ثت ا أ خ ن ذ بن جعف ر‬٣ ٣ ٧ ٥ [ - ) ٧٥٢٧ (

، ‫ ثن ا ح شت ن بن محم د‬: ‫ قا ال‬،‫ ثت ا حاتم بن ال ثث ث‬،‫ ثن ا محم د بن إن ح ا ى‬، ‫خ ا بي بن جثا ه‬

‫ رأيت ع من شر‬: ‫ بموت‬، ‫ش ي ن غ ف ي ث "ث! ن في جرس ع م‬ :‫ قالأ‬،‫ثت ا حم د الثؤ بن ع م رو‬
‫عقهبع د وهد‬ ‫ح ك‬ ‫ ئ أ ب‬،‫ و ج ؤذة السا ب والبزة‬،‫ولي نبه م ن ح ن ن الئزن‬ ‫جئ‬ ‫عتد العزيز‬

،‫ل ح م‬ ‫والع ظ م‬ ‫ف ن مح ن الجل د‬

‫لي ء إ دا غز ع د ا ح رف وانود ولص ى ح أده ب ط ب ه ح ش ي‬
‫و‬
‫ ث ه هد‬1‫ وعليه ن حى أبج‬،‫ج ثم غ ئهئ ي تعئت؛ أ ي قد ي ل غ‬-‫ علته هآئن وه بئص_\ء هد ا‬1‫ؤإذ‬
‫ح ز خ ت د ا ه ا وه و عل ى ف ا ذ طوثؤ مح د ئ م ف ئ ب ا لأرض ث خ ت الئ ا دءك وئه عثاءه ه زانث ه م ن‬

،" ‫ " ال ثئس ن ة إ ال غش ئه ر جا ر‬:‫ ق ا ت‬،‫ ءأع عن ا ن ى ن ا ال أثص د ق به بالرمؤ‬C‫مش ا قة ا ل صو ف‬

" ‫ " ت ذ نت ث د ة ؛ ك ف‬: 3 ‫ض ؟ قا‬ ‫ص‬ ‫ ش س ال ا < ة‬: : ‫قل ق ه‬

Abdullah, b. Amr bildiriyor: Daha önce Ömer’in muhafızları arasında
görev yapmış olan bir ihtiyarın şöyle dediğini işittim: Ömer b. Abdilazîz’in
hilafete getirildiği ana şahit oldum, üzerinde güzel renkli ve ipek karışımlı
yeni giysiler va*dı. Hilafete gtirilmesinden bir müddet sonra da yanına
girdim. Teni yanıp esmerleşmişti ve zayıflıktan da bir deri bir kemik
kalmıştı. Sanırsın derisi ile kemiği arasında hiç et yoktu. Başında çokça
yıkandığı belli olan eskimiş ve yünleri bir yerde toplanmış beyaz bir külah
vardı, üzerine yıpranmış ve dikişleri ortaya çıkmış sade kumaştan bir giysi
giymişti. İnceliğinden yere yapışmış olan bir minderin üzerine oturmuştu ve
minderin altına da yün parçalarından yapılmış siyah bir hırka konulmuştu.
Rakka’da dağıtmam için bana biraz para verdi ve: “Bunları kalabalık bir
yerde dağıt” dedi. Ona: “Ancak bana tanımadığım kişiler de gelmekte.
Kimlere vereyim?” diye sorduğumda: “Sana el uzatan herkese ver!” dedi.
 Omer b. Abdilazîz 255

‫ ح دثن ي معا وته‬، ‫ ثن ا عتد ال ثؤ بن أ ح م د‬، ‫ ] ح دق ا أبو ب ك ر بن تالل ه‬٣ ٣ ٣ /٥ ‫ ل‬- ) ٧٠٢٨ (

‫ ثت ا أبو ائبئ ذا م هف ا م بن‬،£ ‫بن الم نذ ر بن الرمحر بن ال ما‬ ‫ع ا صم‬ ‫بن عند الئؤ بن معاويه بن‬
‫ ق دم ت‬، ‫ع مب ع ث إ ئ وأد ا بالم د ي ة‬ ‫ لث ا انثحل ف ن‬: ‫ ها د‬، ‫ ثت ا م ح ث د ب ن "ك ع ب‬، ‫أب ى ي ق ا م‬

٧ ٠٠ : 3 ‫ مما‬، ‫تجر ي ص ه مم ه‬ ‫ال أ صر ف ن‬ ١^ ‫جثن ن أئ ن خؤ‬ ‫ثن ى ب حث ت ع ش‬ ، ‫عأي ه‬

‫ " ظ‬:‫ قات‬، ‫ ثشمحا‬: ‫ ث ك‬: 3 ‫ئ ه ظ مح ث ق ؤ ة ؟ " قا‬ ‫؛ل م‬ ‫و‬ ‫أق‬ ‫أل ل‬ ‫آ‬، ‫م‬ ‫تن‬:‫ا‬

‫وق س‬ ،‫ز ي د ش حنملث‬ ‫يك‬ ‫ أ م حثى ظ ء د م ن‬،‫ قم أمبر ا ل م ح؛ن‬: ‫أعجملف؟ء " ئ ك‬
‫ ؤم؛ال ت‬،‫بن د ال<ث زقن دل ت في ح فنت ي أ ؤق ر ي‬
‫ دكئف ن ئؤرأيتني م‬٠٠ : 3 ‫ ثا‬،‫م ن ف رف‬

‫ "مح ت ل ي أ ق د ثك زه‬، ‫ م ن خ ر ي ص د ي د ا زذئ ا‬،‫ وش ال‬،‫حدقتا ي غش و ج نت ي‬

Muhammed b. Ka’b der ki: Ömer hilafete getirilince, beni çağırdı. Ben ‫ه‬
zaman Medine’deydim. Gelip yanına girdiğimde şaşkınlık içinde gözlerimi
,kendisinden ayırmadan ©na bakmaya başlayınca: “Ey Ka’b’ın oğlu! Bana
daha önce bakmadığın şekilde bakıyorsun” dedi. Ben: “Şaşkınlıktan
bakıyorum” deyince Ömer: “Neye şaşırdın?” diye sordu. Ben: “Ey
müminlerin emiri! Renginin solgun, bedeninin zayıflamış olması ve
saçlarının dağınıklığı beni şaşırttı” deyince, Ömer şöyle karşılık verdi: “Ya
,beni (ölümümden) üç gün sonra görseydin? Mezarıma konulmuşum
gözlerim yanaklarıma akmış, burnumdan irin ve kan akıyor olduğunu görür
daha fazla tiksinirsin .”

‫ ثت ا عتد‬،‫ ] حدثن ا حديتل ث ع ن اب ن عب ا س ئ ذ وة ح دق ا أبو بك ر‬٣ ٣ ٣ /٥ ‫ ل‬- ) ٧٥٢٩ (

‫محا‬ ،‫ ثن ا أ ح م د شر ا ل ح ت ش‬،‫ح و ح دق ا أب و محم د بن حقا ن‬. ‫ ح دثن ي عتئذ )ل ر س ع م‬٤^ ١

‫ ن ح د‬:‫ قا ت‬،‫ ثن ا ع ما رة بن أيي خف ض ة‬،‫ ^ الئمئل ي‬١^ ‫ ثن ا محم د ب ن‬، ‫أ ح م د بن إب زا ه م‬

‫ م ن ث و م ي با ه ل ك ؟‬:‫ ق ات‬،‫عش ع م في م ضه ال ذ ي ن ا ث فيه‬ ‫ك‬ ‫م ط ن ه س حم د التن‬

‫ ” إ ذ وليي‬:‫ م ن ت و م ي بأهل ك ؟ قات‬:‫ قث ات‬، ” ‫ ئ ذ ؤ ون ي نث اث لت‬4‫ نس ي ت الل‬٩ " :‫ممات‬
" ‫لخذ‬ ‫ال ئ ا‬ ‫^ و د امحثا ث ؤئ ؤ ق ؤ و‬ ١‫ال د‬
Umâra b. Ebî Hafsa der ki: Vefatına sebep olan hastalığı sırasında
Ömer’in yanına Mesleme b. Abdilmelik girdi ve: “Aileni kime emanet
ediyorsun?” diye sordu. Ömer: “Şayet Allah’ı unutursam bana O ’nu
hatırlatın” dedi. Mesleme bir daha gelip: “Aileni kime emanet ediyorsun?”
256 Omer b. Abdilazîz

diye sordu. Ömer: “Benim velim Kitâb’ı indiren Allah’tır. Salihlerin de velisi
de ancak odur” dedi-

‫حدثت ا‬ ، ‫ خ ا؛ثن ا أ ح م د سر ا ن غ ن ت ن‬، ‫ ] حدثن ا أبو محم د ب ن ح قا ن‬٣٣٣ /® ‫ )“ ل‬٧ ٥ ٣ •

‫ قا دت نث ا‬، ‫ حدثن ا ه ا ش م‬،‫ حدبن ا م ح م د بن ا لخشن‬،‫ ح د ب ي أب و إ ن ح ا ى‬، ‫أ خ ن ذ ث ن إئز؛ييلم‬

‫ ثا أم ي ز‬:‫ ق ا ت‬، ‫يف ا غن ن ب ح د عل ته س ل ت ه س مه د ال ن ل ك‬

‫كا ن ب الص ن ع ة ا ب ي فلل ق ف‬

‫ م أ م‬. ، ‫ ئ ؤ ؤ م‬١‫ ؛‬2 ‫بهز ع ا‬

‫بئ ش‬ ‫ ق م‬، ، ^ ١ ‫جا ك[ ب ذ زهق أ م ث أ ي؛ وثدف ش ظ‬

‫ 'ص قؤئث‬:‫ ثأص‬،٠' ‫ ص " اتيذش‬:3‫ئ‬،‫ظث‬: ‫جبءإ؟غأؤإدمح اني ئ م‬

U ‫ ؤ إل أعط هب‬، ‫ ^ ^ إل ز والل ه نا مغئته م حما هؤ ي‬١ ‫أفؤاة ول د ي من ئ ذ ا‬ ‫إي‬

‫ ن ز م م ز ز م‬،‫م جلف‬ ‫ ومحا مؤللث ؤ أوص ي ت به م إئ أؤ إ ر تطرايي تن‬،‫يفن ل هم‬

،‫ل ق ض‬ ‫ إ ى زج‬- ' ‫ن ي م‬ ‫ذ‬ ‫ئ أح‬ ،‫ئ‬ ‫جت ز ال ه ال ذ ي ن ر د ال ك ت ا ب ز ئ ؤ ت ث و ر ال ئ اب ج‬

‫ ث ي ث عل ى ال ت ن ا م ي ؛ ش ل ز أءكن الق وية عأى منص تة‬3 ‫ نام ا ر ج‬، ‫نث ث ج ع ز الله ل ه ت خ ن ي ا‬

‫ ثم‬، ‫ و ك ى‬،‫ هذ وث ت عتا ة‬، ‫ ضظ ز إ ي‬:‫ قا ت‬،" ‫ت ف إ ي ز ئ ز بض ع ه حم ق ز د وا‬

‫ ب م ج‬، ‫الل ه‬

، ‫ه قن و م حب ي م‬ ‫بد‬
‫م‬ ‫ ث ر‬، ‫ضء م‬ ‫ال‬ ‫تن و ك ي مح ق‬.‫حئ مح‬ ‫م‬ ‫بم ي‬ " :‫ص‬
‫ أ ي‬، ‫أ ي بئي إدك م ل ذ ثلم ؤا أ خ ذا م ن اثث ز ب ز ال م ن المعا ه د ي ن إ ال ” كا ن ؟ك م عل ته ^ خئ ا‬

‫ وأن ت م حوا ويد ح د‬، ^ ١ ‫م ؛ ويد ح د أثو م‬ ‫س‬ ‫ مح ن أن‬، ‫مح ن أ م‬ ‫م؛ ال‬ ‫ئ ؛ ة مح أذتىإ‬
‫إلئه ش أن ثشثغن وا ويد ح ز‬ ‫أح ب‬ ‫ محا د أن ئفتمزوا ويد ح د أب و ك م ا ل جثه‬،‫أبوكم ا ل جغه‬
'٠ ‫ وئت وا م ح ف ز ا ه‬،‫الثا ز‬

Hişâm bildiriyor: Ömer’in, ölümüne sebep olan hastalığı zamanında

yanma Mesleğe b. Abdilmelik girdi. Ona: “Ey müminlerin emiri‫ ؛‬Bu
mâllardan yana çocuklarını muhtaç ve yoksul bıraktın. Benim aracılığımla
veya ailenden benim konumumda olan başka birinin aracılığıyla onlara
vasiyette bulunsan olmaz mı?” deyince, Ömer: “Beni oturtup yaslayın”
dedikten sonra da Mesleme’ye şöyle cevap verdi: “Tasarrufum altında
bulunan mallardan yana çocuklarımı muhtaç bıraktığım lafına gelince,
vallahi onların halikı olan bir şeyi kendilerinden esirgemedim. Onlara ait
olmayan bir şeyi kendilerine vermedim. Senin aracılığınla veya ailemden
senin konumunda olan başka birinin aracılığıyla onlara vasiyette bulunmam
sözüne gelince ise, bil ki benden sonra onların vasisi de, velisi de Kur'ân’ı
 Ömer b. Abdilazîz 257

indiren Allah’tır. Ki salih kulların velayetini üzerine alan kendisidir. Benim

oğullarımdan her biri, ya muttakidir ve Allah onun sıkıntılarını bir şekilde
giderecektir. Ya da isyanlara bulaşmış biridir ki ona mal bırakarak Allah’a
karşı isyanında onu güçlendirecek değilim!”
Sonra Ömer gelmeleri için oğullarına haber gönderdi. On iki tane erkek
oğlu bulunuyordu. Geldiklerinde Ömer onlara şöyle bir baktı ve ağlamaya
başladı. Sonra da dedi İri: “Nefsim hakkı için yoksul bıraktığım şu
çocukların gerçekten de bir şeyleri yok mudur? Hayır! Allah’a şükürler olsun
İri onları hayır üzerinde bıraktım İri bu yeterlidir. Oğullarım! Araplardan
veya azınlık teba olanlardan kiminle karşılaşsanız mutlaka onun üzerinde bir
hakkinizin bulunduğunu göreceksiniz. Oğullarım! önünüzde iki seçenek
var: Ya varlıklı olmayı seçersiniz ve bu şekilde babanız Cehenneme girer. Ya
da fakir kalmayı seçersiniz İri bu durumda da babanız Cennete girecektir.
Ama bilin İri fakir kalıp da babanızın Cennete girmesi, varlıklı olup da
babanızın Cehenneme girmesinden daha fazla hoşuma gider. Şimdi kalkın!
Allah sizleri korusun!”

‫ ثت ا أ خ ن ذ بن‬، ‫م ن ت ن‬
‫ ثن ا أ ح ن ذ ن ا ن‬، ‫ ] ح دتما أوئ م ح م د ن حقا ن‬٣٣٤ /®[ - ) ٧٠٣١ (

‫ ثن ا عبد ال هرم بن ع من بن عبد‬،‫ال ن م ط ي‬ ‫حم ص‬ ‫ ثن ا عنن بن‬،‫ود‬ ‫س‬ ‫بن‬ ‫س ال‬ ‫ ثن ا‬، ‫ابناه م‬

‫ج‬
‫ ق ا ت ح ددن ي م ؤ ر قا "كا ن يل ي‬،‫ثزك محو ع م ن ص الئ ا ل ؟ يثب‬ : ‫ ئ ك‬:‫ قا ت‬،‫ا لخرير‬

‫ أربع ه غ ئ ز‬: ‫ ئ ك‬:‫ قا ت‬،" ^ ^ ١ ‫م عند ك م ن‬ " :‫ح ت ضز‬-‫ ل ي غن ن ج ئ ا‬3 ‫ دأ‬:‫ قا ت‬،‫م قتت‬

‫ "ك م ر ك محم م ن ال ثث ؤ؟‬: ‫ " هم ك‬،‫ " ب حتم أ و ني به ا م ن م نز ل إ ز نن ي‬:‫ مما ت‬: ‫ ها د‬،‫ؤيثا زا‬

‫ ؤث ال ث ما ده‬، ‫ ث ال ث مادؤ دث ا ر ووقا ه ا ص ه‬C‫و س تة‬ ‫ه ب ث عابة بدثا ر‬ ‫لث فا‬

‫ ثز‬: ‫محا د‬

‫ ا نمثا ت ا ه‬،‫ ن ي ئ ين زه‬، ١^ ‫ وث بما ا ي طقن‬، ‫دثا ر ني قاف ا ض أخنا غبمد ال ن ي ة‬

‫عشره‬ ‫حم س‬ ‫عر‬

Ömer b. Hafs el-Muaytî der ki:، Abdulaziz b. Ömer b. Abdilazîz’e:
“Babanız Ömer vefat ettiğinde size ne kadar para bıraktı?” diye sorduğumda
tebessüm etti ve şöyle dedi: “Babamın mali işlerine bakan bir azatlımız bize
şunu anlatmıştı: “Vefat am geldiğinde Ömer bana: «Yanında ne kadar para
var?» diye sordu. «On dört dinar var» karşılığını verdim. Ömer: «Bununla
beni bir yerden b‫؛‬،şka bir yere (mezara) taşırsınız» dedi.”
258 Omer ‫ء‬. Abdilazîz

Abdulazîz’e: “Size ne kadar mal bıraktı?” diye sorduğumda da şöyle dedi:

“Her sene altı yüz dinar getiren mal bıraktı. Bunun üç yüz dinarlık kısmı
bize ondan miras kaldı, ü ç yüz dinarlık diğer kısmı ise bize kardeşimiz
Abdulmelik’ten miras kaldı. Geriye on iki erkek çocuk ve altı kadın bıraktı.
Malını on beş hisse üzerinden paylaştık.”

‫ ثعا أبو بكر‬،‫ ثن ا مت صور بن بشير‬، ‫ ثن ا أ ح م د‬،‫ ] حدت ا أبو مم حم د‬٣٣٤ /،‫ [؛‬-) ٧٥٣٢(

‫ معزا‬،‫ أن ع م ر اشتث م د جغودة بن ا ل حا و ث ع ر م ظي ه‬، ‫ عن أمح ه‬، ‫مبي ابن وهل بن ائئزا ج‬
‫ ف د‬٠٠ :‫ ه غنن‬3 ‫ ظ‬، ‫ه زأمحزة ا ن م‬ ‫ ووفد ا و إ ر غ م ثلث ا ن خ ل‬، ‫ه م ح ا‬ ‫آمت ا‬

‫ " يبمج و أ أ‬:‫ وقات‬،‫غنن‬ ‫ص ب‬ ‫إ ال‬ ،‫ ال‬: ‫ت ئ ال ن ئ ي ي ذ أخت؟ " قا د‬ ‫اص‬

‫و ال‬ ‫م أ ك‬ ‫ال‬ ، ‫ ث ج جبي ألل ئ اؤ وامحمرة وبما ث ر ج ل م ن ش ب م ي ن‬، ‫ت م‬ ، ‫روي ج د‬

' '‫ئ ء‬ ‫ال ن ا‬ ‫ؤل ؛ ئ‬

Nevfel b. el-Furât bildiriyor: Ömer, Ca’vene b. el-Hâris’i Malatya valisi

olarak atadı. Orada savaşa katıldıklarında ganimet olarak koyun sürüleri elde
ettiler. Câ’vene haberi iletmek üzere kendi oğlunu Ömer’in yanına
gönderdi. Câ’vene’nin oğlu Ömer’in yanına girip de haberi verdiğinde
Ömer ona: “Müslümanlardan ölen oldu mu?” diye sordu. Câ’vene’nin oğlu:
“Bir adamcık dışında ölen olmadı” karşılığını verdi. Bunun üzerine Ömer
ona şöyle çıkıştı: “Bir adamcık! Bir adamcık ha! Müslümanlardan biri
ölmüşken siz bana koyun ve sığırlardan mı bahsediyorsunuz? Ben hayatta
olduğum sürece artık ne sen, ne de baban herhangi bir görevde
bulanmayacak!”

‫ ح دي ي‬، ‫م‬ ‫ح‬ ‫ ث ا عئد الثؤ بن أ ح م د بن‬،‫ ا م م ] حدثن ا أ ح م د بن جعف ر‬/ ‫ [ م‬-) ٧٥٣٣(
: ‫ ثم ولط‬،‫ سمع ت مل»حم د ا ع م ي‬: ‫ محا د‬، ‫يلم بن ي ث ا ن الصنعا ئ‬£‫ ثن ا عتذ الل ه بن إثزا‬،‫أي ي‬

Ömer (b. Abdilazîz) der ki: “Yöneticilik işine bulaşmayan günahlara da

bulaşmaz denilebilir.”

‫ ثت ا م ح ق د بن إنءحمت‬، ‫ ا حدثن ا أ ب و حام د بن جبا ة‬٣ ٣ ٤ /٥ ‫ ل‬- ) ٧٥٣٤ (

‫خق ا‬ ‫ ئ ا نم ث ئ ئ ت غ م ئن‬، ‫ ح وخدتثا ت غ ث ذ ئ ء إ إ‬. ‫غنز ائا ه ئ‬

 ‫‪Omerb. Abdilazîz‬‬ ‫‪259‬‬

‫ق ا ال‪ :‬ثت ا م ح ا ن ب ن عئ ما ن الثعلما ت ي‪ ،‬ع ن عل ي ب ن زيد‪ ،‬مالأت ش مع ت ع م س عبد العزيز‪،‬‬

‫غتث ئ محي ا ش "‬ ‫ص‬ ‫ف و د ‪ " :‬قت مم ث خ ي إ ؛ل م غش ا‪:‬تن‪^ ١‬؛ ؟؛ ^‪ ،‬ض ق‬

‫‪: Ömer b. Abdilazîz’in: “Kırk yaşma ulaşan kişi‬لكل ‪Ali b. Zeyd der‬‬
‫‪hakkında Allah’ın hücceti tamamlanmış demektir” dediğini işittim. Kırk‬‬
‫‪yaşındayken de vefat etti,‬‬

‫( ‪ ] ٣٣٥ /®[ “) ٧٠٣٥‬حدثن ا أبو حام د ب ن ج تأه‪ ،‬ثن ا م ح م د بن إ ن خا ق ‪ ،‬ثت ا أ ح م د بن‬

‫^‪£ ١‬؟^‪ ،‬ثت ا إ ن ن ا ي ل بن إت زا ه م ‪ ،‬أقأد ا أثوب ي‪ ،‬نبئ ت أ ة ع من ن ك ز لت ذيلف الم و ض ع ال رابع‬

‫ه ف ر ضوا ثق به‪ ،‬قالوا‪ :‬ل ؤ دئ و ت م ن الم دين ة ؟ ق ا ت‪ " :‬لأن يع دبن ي‬ ‫!ل ذ ي فيه م ز ال ن ي‬

‫ام‪.‬طمح ا‬ ‫^ أ غد‬ ‫م‬ ‫؛ ج أ ر أزى‬ ‫م‬ ‫اا؛ان أ خ ي ؛ي ش أ ة ي‬ ‫‪ 1‬ال‬ ‫ه يج و عد ف‬

‫محم د بن عل ي‪ C‬ثن ا أبو عروبه‪ ،‬ثن ا ع م رو بن عث ما ن ‪ ،‬ثما خ ابت بن قنيت‪ ،‬ع ن ج عودة‪ C‬هات‪:‬‬

‫ذ ال ن ديث ة " قد و ئ وئ ة‬ ‫م‬ ‫قات زبت بمن '‪ ٠‬أؤ دئؤث‬

‫‪Eyyûb der ki: Bana bildirildiğine göre Ömer b. Abdilazîz’e, vefat sonrası‬‬
‫‪gömülmesi için Hz. Peygamber’in (sallallahu aleyhi vesellem) kabrinin bulunduğu‬‬
‫‪yerde dördüncü bir kabir yapılması teklif edilmiş ve: “Bu şekilde Medine’ye‬‬
‫‪yakın durmuş olursun, olmaz mı?” denilmiştir. Ancak Ömer b. Abdilazîz bu‬‬
‫‪teklife şöyle karşılık vermiştir: “Allah’ın beni Cehennem ateşi dışında her‬‬
‫‪türlü azaba maruz bırakması, kendimi o yere layık biri olarak görmemden‬‬
‫”‪daha iyidir.‬‬

‫وي ب‪،‬‬ ‫( ‪ “) ٧٥٣٦‬و ®‪ ] ٣٣٠ /‬ح دت ا أبو حام د ن جتل ه ‪ ،‬ثن ا ئ ح م د بن إ شحا ق ‪ ،‬ثن ا أثو‬

‫نزؤ بن ح ك م ‪ ،‬قات‪ :‬ح د ق ي فاط ن ه‪ ،‬ائزأة‬

‫ثن ا ابن المب ا رك‪ ،‬عن جابي بن حازم‪ ،‬عن انن ج‬

‫ي ‪ ،‬مولت‪ ٠' :‬الل ه أ أ غ ب ع ق ه م مو تي‪ ،‬ال ثي ب أ غ ب‬ ‫ك ث أ ن ت ع عن ز‬ ‫عم‪،‬‬

‫ق ك ل ه يؤما ‪ :‬ل ؤ غ ن ي ت عغلف ق ذ ش ه ز ت ثا أميز الم ؤث ه ن ‪،‬‬ ‫عل يه م م ش ي ول ؤ مت ا عه "‪،‬‬

‫لطلق تغ مي‪ ،‬ثئ زي ث إ ز مب ب ال ي ت ال ذي ‪( ١٤٠‬؛ محه‪ ،‬نث م ئ ‪:‬ق وت‪ " :‬رشق الذات‬
‫بد‬
‫ج‬ ‫ه "‪،‬‬ ‫زا م حئ لن ج م‬ ‫رد ود ئؤا ي ا ل آ م ز ال نق اذا‬ ‫ال‬ ‫| لجآبئ م مبجا إأإ؛ئ‬
‫ي ح ذم ة‪^^^ ١ :‬‬ ‫يزدذه‪ ، 1‬ئا ؟ ث ‪ :‬مم أ ز ق ‪ ،‬ئ ب ئ غ ت ا‪-‬ءه‪ ،‬ث أ ئ ك بوص ي ف لت‬

‫قال ئ ‪ :‬ئ د ح د ئعت ا خ ‪ ،‬ق د حل ت ء إ دا ئ ز قت أمح ل بو ج هه إ ز المل ة وع م ق ن عس ؤ ا ح د ى‬

‫يدنؤ‪ ،‬وض م ئا ة أب ا ل حرى‬

260 Omer b. Abdilazîz

:Ömer b. Abdilazîz’in hanımı Fâtıma bildiriyor: Ömer’in çokça

Allahım! ölüm üm ü onlardan gizli tut! Allahım! Bir anlık da olsa ölümümü “
onlardan gizli tut!” diye dua ederdi. Bir gün kendisine: “Ey müminlerin
”!emiri! Çok uykusuz kaldın, yanından biraz çıkayım da sen de biraz uyu
dedim ve kaldığı evin hemen yam başında bir yere çıktım, içerden: “Bu
âhiret yurdunu, yeryüzünde böbürlenmeyi ve bozgunculuğu
istemeyen kimselere veririz. Sonu ‫ ؟‬Allah'a karşı gelmekten
sakınanlarındır”1 âyetini tekrarladığını işittim. Sonra sustu. Biraz zaman
”!geçtikten sonra hizmetini gören adama: “Yanma gir de ne olduğuna bak
dedim. Hizmetçi içeri girince bir çığlık attı. Ne olduğuna bakmak için ben
de içeriği girdiğimde, Ömer’in vefat etmiş olduğunu gördüm. Yüzünü kıble
tarafına dönmüş, bir eliyle gözlerini, bir eliyle de ağzım kapatmıştı,

‫ ثن ا عثاس ن بن‬C‫ ثت ا محم د بن إ شحا ق‬،‫ ] حدت ا أبو حام د بن ج بإه‬٣٣٥ /،‫ [؛‬-) ٧٠٣٧(
‫ عن ع م بن عتد‬، ‫ف ئ ئ أيي ت زق ه‬
‫ ح د ق ي ي‬،‫ ثن ا ا لمحي‬،‫ب زام‬
‫ ثن ا اخل ا و ث بن ج‬، ‫أيي طا ل ب‬

" :‫ إل قا ت‬،‫ ف أ ي ث وة‬، ٠' ‫ " أ ه م ي‬: ‫ قا د‬،‫ أ ه نق ا ' كا ن ق ي ت بجو ال ذ ي ن ا ث مح ه‬، ‫ا ش‬

‫ ث أ رثغ تآ ط وأ ح د‬،" ‫ ه‬3‫ إ ال ا‬٩ ‫ وأ ك ن ال‬، ‫ وئهس ي ئتص ن ت‬، ‫ أ م رب ي فم ق م ت‬،^‫^؛‬١ ‫أب ا‬

" ‫حن‬ ‫ه م يجس‬ \‫ل‬

<‫ " ق لأرى حتم ره‬: 3 ‫ ء ا‬، ‫ ق_ديدا‬١^ ‫جفلن‬
‫ ي‬،İJji :‫ لت‬١^ ^ ، ‫ر ئ ز‬

‫ص‬

Leys b. Ebî Markiye bildiriyor: ölüm üne sebep olan hastalığı sırasında
Ömer b. Abdilazîz: “Beni oturdun!” dedi. Kendisini oturttuklarında ise
şöyle dedi: “(Allahım!) Bana emirler verdin; ancak ifa etmede kusur ettim;
yasaklar koydun, ancak ben günaha bulaştım. Ancak yine de «‫م ا‬ ilâhe
illallah» diyorum.” Sonra başını kaldırdı ve daha keskin bir şekilde bakmaya
başladı. Yanındakiler: “Çok sert bakıyorsun?!” dediklerinde: “insanlardan ve
cinlerden olmayan kişilerin geldiğini görüyorum” dedi ve ruhunu teslim etti.

‫ ثن ا‬، ‫ن عل وية ا ئ ئا ن‬ ‫ ثن ا ا ل ختن‬،‫ ] حدبن ا حبي ب بن ا لخض‬٣٣٥ /®[ - ) ٧٠٣٨ (

،‫ ض ا ل آ ز را ئ‬، ‫تن امحا ز ك‬:‫ وا‬، ‫بمامح د ث ن ء ش‬ ‫ه ئ‬ ‫م الش ا‬ ‫ح‬

‫إ ص م ت ذ ثريد ن ن ت‬

‫ ئم ز ر ت غ ز‬،‫ مم غ ز ي ت رين م دين ه ست ر ين‬، ‫ " ف ه د ت جن ا زة ع م ر ب ن عبد ال ي ن‬:‫ه ا ت‬

1KasasSur. 83
 Omer ‫ء‬. Abdilazîz 261

‫ ق ادت يا هذا أحسنلث ف ه د ت وائم هذا ال ر ج ل ؟‬،‫حمارين‬- ‫راه ب يسير عأى بؤرين لت أؤ‬
‫ تا يئكي ك ول ن ث م ن أ م دينه؟‬:‫ ئ ق ن ث لت‬، ‫ هث ك ى سجاما‬،‫ هأر ح ى عينيه‬، ‫ نحم‬:‫ئ ك لت‬

"‫ض ئ ئ‬ ‫ا ال‬ ‫ زل ك ذ أ م غش م ء ة قي‬، ‫ \ل ن ن ث غ ي أ م‬:‫؛)د‬

Evzaî der ‫لكا‬: Ömer b. Abdilazîz’in cenazesine katıldıktan sonra

Kınnesrin’e gitmek üzere yola çıktım. Yolda iki öküz veya eşekle birlikte
giden bir rahiple karşılaştığımda bana: “Sanırım şu adamın cenazesine
katıldın” dedi. “Evet!” karşılığını verdiğimde gözleri doldu ve ağlamaya
başladı. Ona: “Onunla aynı dinden olmadığın halde neden ağlıyorsun?” diye
”sorduğumda: “Ben ona değil, yeryüzünde iken sönen bir nura ağlıyorum
dedi.

‫ ثت ا محم د بن إش ح ا ىء ثت ا الغي ص بن‬، ‫ ] حدثن ا أبو حام د ى جتل ه‬٣٣٦ /©[ ")٧٥٣٩ (

‫ قات غ م‬: ‫ قا د‬،‫ ض ا لأؤزائ‬، ‫م‬ ‫ ث إ أثو‬:‫ قات‬، ‫ ثما ع ئ ئ تئ ترو ال ق‬،‫أبى طا ي ب‬

‫ يدلني ث ن‬:‫بي خ صا ل‬
‫م‬ ‫حبتي‬ ‫م ح‬ ‫سئ م‬ ‫' م ن ص ح ب ي‬٠ :‫بمائه‬ ‫بق عتد ا ش ر‬
‫ ويت ل عني ح ا ج ه م ن ال ي س ط يع‬، ‫ ويخون لي ع لى ا لخز عو ما‬،‫ ^ ^ إلى ت ا ال أهثدي لت‬١
‫ ؤذا ”كان‬،‫وبن القاسي‬ ‫مر‬ ‫حمل ه ا‬ ‫ ويؤدي ا لأن ا ة ا لخي‬،‫ ؤ ال يئثا ث عندي أ ح دا‬C‫إب العه ا‬
" ‫ح ي وال د ح ول ع م‬ ‫م‬ ‫ إ ال د ه وق ي م ج صت‬3 ، ‫بث‬ ‫م ح ال‬ ،‫"كدللف‬
Ömer b. Abdilazîz meclis arkadaşlarına şöyle dedi: “içinizden benimle
dost ve yoldaş olacak kişi, şu beş şey için olsun: Kendi çabamla bulamadığım
doğru yolu bana göstersin. Bana hayırlı şeylerde yardımcı olsun. Bir isteği
olan ve bunu bana ulaştıramayan kişilerin bu isteklerini bana ulaştırsın.
Yanımda kimsenin gıybetini yapmasın. Benim ve ahalinin kendisine
yüklediği sorumluluğu yerine getirsin. Şayet böyle olacaksa hoş gelir sefalar
getirir. Aksi takdirde benim dostum olmada ve yanıma girmede sıkıntılar
yaşayacaktır.”

‫ ثن ا خ ابت‬،‫ ثن ا محم د ب ن ي ح ي ى الم ز ون ي‬،‫ ] ح دثنا م ح أ د ب ن جعف ر‬٣٣٦ /® ‫)" ل‬٧٥٤٠ (

،‫جاء إ ر غتت م محي ان رير‬ ‫ال‬ ‫ " أ ة زي‬، ‫ غ ذ أ ي ق ا م ا و ئ‬،‫ ظ خئ ائ‬، ‫ئ ذ ي ن ا م‬

:‫ي‬ ‫ ق ا ت‬،‫ي ر ا ه غ ي ق التئا م ز ي ر ئ ا ي م ; ت خ و ن إ ي اخل ا خ ه‬ ‫ زأن ث ا ي‬: ‫ق ا د‬
262 Omer b. Abdilazîz

Ebû Hâşim er-Rummânî der ‫لكل‬: Adamın biri Ömer b. Abdilazîz’e geldi
ve şöyle dedi: “Rüyamda Hz. ?eygamber’i (sallallahu aleyhi vesEİlem) gördüm. Hâşim
oğulları da ihtiyaçlarından dolayı ona yakınıyorlardı. Resûlullah (sallallahu aleyhi
vesellem) onlara: «Ömer b. Abdilazîz nerde ‫<<?لظ‬karşılığını verdi.”

‫ثن ا عتد الل ه بن محم د بن عئد‬ ‫ ] خ ا؛ثن ا محم د بن‬٣ ٣ ٦ /٥ ‫ ل‬- ) ٧٥٤١ (

‫ نأ ى ر جئ في منام ه ع ر ثا ب‬٠٠ :‫ هاد‬،‫ثام ه‬،‫ ثت ا أثو أ‬،‫ ثن ا ا لخشن بن أ ي أنثه‬،‫الث ال م‬

٠' ‫بن عبز ا م ح ز ب ن غذا ب مء أ م‬ ‫ل م ح؛ لغ م ر‬ ‫^ا‬ ١^ ١^ ‫ا ل حنة ه و ثات ثراء؟‬

Ebû Usâme der ‫لكل‬: “Adamın biri rüyasında eennetin kapısında «Bu, Azîz
ve Hakîm olan Allah’tan, Ömer b. Abdilazîz’in azabı çetin olan bir günden
uzak olduğunun beratıdır» şeklinde bir yazının bulunduğunu gördü .”

‫ ثن ا ابن أي ي‬،‫آم م م ] خ ا؛ثن ا أثو حام د أ ح م د بن محم د بن ا ل ح شث ن‬/ ‫ [ ه‬- ) ٧٥٤٢ (

‫ ثن ا غث ا ن بن‬، ‫ ثن ا محم د بن أن ا م بن يزيد ال وراق‬، ‫ ح و ح دق ا محم ذ بن إبراهي م‬. ‫حات م‬

‫م ن بتي‬ ‫ر ج ال‬ ‫ " أة‬،‫ه بن محم‬ ‫ غذ معا ذ م ؤ د‬،‫ ثن ا مح ئ د بن زيد ا ص طي‬،‫خالي‬

‫ف ذا‬ ‫الؤ ج م‬ ‫ ين م الل ه ال ؤ ح ن ن‬: ‫جلي ل‬ ‫بق ل م‬ ‫ن ي م نأ ى في النثا م كتابا منشورا م ن ال ث ن اؤ‬
‫ إ ي أد ا اللت‬، ‫ ^ ^ ا ل ح ك ي م بناءة لغ من بن عتد ا لخزيزء م ن الع ذ ا ب ا ألل م‬١ ‫كثا ب ث ن الثؤ‬

" ^ ١^ ١

Zeyd b. Temîm azatlısı Muâz der ki: “Temîm oğullarından bir adam
rüyasında semada bir kağıdın açıldığım gördü. Kağıdın üzerinde güzel bir
yazıyla: « B is m ill^ i^ ı^ ılrra h îm . Bu, Azîz ve Hakîm olan Allah’tan
Ömer b. Abdilazîz’in çetin bir azaptan uzak olduğunun beratıdır. Ben
bağışlayan ve merhamet eden Allah’ım» yazıyordu.”

‫ ثن ا العب امس بن‬، ‫حدثن ا عتد ال ؤ حم ن بن محم د بن الم د ك ي‬ ] ٣٣٧ /® ‫ ل‬- ) ٧٠٤٣ (

‫ عن ي وئ ف ث بن‬، ‫ ثن ا م ح إ د بن يزيد‬،‫ ثت ا عقا د س ع من‬،‫ ثن ا م ح م د س ت ح ش‬: ‫ قا د‬، ‫ح ن د ا ن‬

‫ بثا نح ن ن شئ ي ا ل ر ا ث عأى هبر ع م ر بن ع د الع زيز إد ت ش ن عأيثا رى م ن‬٠٠ :‫ ه ا ت‬،‫ما هل ف‬

٠٠‫ بن م الثؤ ال ر ح م ن البي ي م أن ا ن م ن الئؤ ل غ م بن عبد ا لخرير م ن الثا ر‬: ‫ال ق ن اع فيه كتا ث‬

Yûsuf b. Mâhek der ki: “Ömer b. Abdilazîz’in mezarının Ü7.erin^ki

toprağı düzeltirken gökten yanımıza bir deri parçası düştü, üzerinde
 ‫‪. Abdilazîz‬ء ‪Omer‬‬ ‫‪263‬‬

‫‪«Bismillâhirrahmânirrahîm. Bu, cehennem ateşine karşı Allah’tan Ömer b.‬‬

‫”‪Abdilazîz’e verilen bir emannâmedir» yazıyordu.‬‬

‫( ‪ ] ٣٣٧ /®[ - ) ٧٠٤٤‬حدب ا عتما ن بن محم د الثئ ماري‪ ،‬ث إ ا ل ح شت ن بن أ خ ن ذ بن‬

‫بن قلما م ‪ ،‬ثت ا أ ح ئ ذ بن م ح ئ د بن أي ي بره‪ ،‬ثن ا م خ ث د بن يزيد بن حسس ‪ ،‬عن ؤ همب بن‬

‫ئ‬ ‫نخل‬ ‫يجال‬ ‫ال ق ‪ ،‬قات‪; " :‬يا أثاثاءيأ ظفت النث ا م إئ زأئث فيئ ا ثنى المثاثز كأ ة‬
‫ثا ب بني ف ي ئ ‪ ،‬وه و يمولث ‪ :‬يا أيه ا الثاسئ ‪ ،‬ول ي ع ق ك ز كثا ب الل ه ‪ ،‬ق ك ‪ :‬م ن؟ ءأق ا ر إ ز‬

‫اتربز‬
‫ظئ ره إلئ؛ م كت و ب ع ‪.‬م ‪.‬ر ‪ ،‬ه ج ا ء ت سع ه ع م بن عند ح‬

‫‪: Bir defasında (Kâbe’de) Makâm’ın arka‬لكل ‪Vuheyb b. el-Verd der‬‬

‫‪tarafında uyurken rüyamda birinin Şeybe oğullarının kapısından içeri‬‬
‫‪girdiğini ve: “Ey insanlar! Allah’ın Kitab’ı başınıza getirildi!” diye‬‬
‫‪.seslendiğini gördüm. Ona: “Kim?” diye sorduğumda bana tırnağını gösterdi‬‬
‫‪Tırnağının üzerinde “Ayn, Mim, Ra (Ömer)” harfleri yazılıydı, o sırada da‬‬
‫‪zaten Ömer b. Abdilazîz’e biat edildiği haberi geldi,‬‬

‫( ‪ ] ٣٣٧ /®[ - ) ٧٥٤٥‬ثغ ا أبو خ ا ب ز بق جتلم ه‪ ،‬ثت ا محم د بن إ ن خ ا ق آ ‪ ،‬ثن ا أ ح م د بن‬

‫‪ ، ^ ٢‬نحا أبو الملي ح ‪ ،‬ع ن ي ض اف؟‪ ،‬أ خ ي غ ض ي ‪ ،‬قا دت ‪٠٠‬‬ ‫ل ي د بن‬

‫^‪ ^ ١‬؛ ال د و رق ي‪ ،‬ثما ال و‬

‫جال س‬ ‫‪ .‬في ا كا م وعن يبي ن أبو بكر‪ ،‬وعن يش اوه حم م ‪ ،‬ومي م ون ن مه ران‬ ‫زأ‪°‬يئ النبي‬
‫‪ .‬م م ك‪:‬‬ ‫ن م هزان‪ ،‬ق ك ‪ :‬م ن ق ذ ا ؟ ما ت‪ :‬ث ذ ا زنأول الل ه‬ ‫أنا ؛ دللف‪ ،‬مح أ ث ت من م ون‬

‫نم ه‪ ،‬ن ف ذ ا غنن غ ذ يت ارم‪ ،‬نث اء ع م ئ مه د ا ش ر‬ ‫ن ذ ث ن ا ؟ قات‪ :‬ف ذا أبو ث م غذ‬

‫ومح ن‬ ‫ع مر‬ ‫جاء ف ه ن مح ن‬ ‫مم‬ ‫ه ن ق ح أبو بكر بذك ائه‬ ‫م‬ ‫ال‬ ‫ر بكر وبتن‬ ‫ي جلس مح ن‬
‫‪ .‬قأيل ث ة في ح جره ‪ ، 11‬ثن ا محل د بن‬ ‫الل ه‬ ‫رن ول‬
‫أ‬ ‫‪ .‬ن ف خ عنزبم كايؤ‪ ،‬مح د ع ا ة‬ ‫ا لمي‬
‫ه اش م‬ ‫جعمر‪ ،‬ثت ا م خم د بن يمحى ‪ ، ^ ^ ^ ١‬ثت ا حال د بن خدا ش‪ ،‬ثن ا خئ ائ‪ ،‬عن أيي‬
‫‪ .‬في ائنثا م وأبو بكر‬ ‫جاء إلى ع م بن عتد العزيز‪ ،‬ق ا د ‪ :‬نأي ت ال ن ي‬ ‫ال‬ ‫الرما ني‪ ،‬أن زي‬
‫و ع م ع ن ج ن ا ب ؤ ‪ ،‬ة د " ك زب ح وه‬ ‫ع ن يم ي ن ه ‪،‬‬

‫‪Husayfın kardeşi Hisâf anlatıyor: Rüyamda Hz. Peygamber’i (sallallahu aleyhi‬‬

‫‪vesellem) gördüm. Sağ tarafında Ebû Bekr, sol tarafında da Ömer (b. el-‬‬
‫‪Hattâb) duruyordu. Meymûn b. Mihrân da önlerinde oturuyordu.‬‬
‫‪Meymûn b. Mihrân’ın yanma geldim ve: “Bu kim?” diye sordum.‬‬
‫‪“Resûlullah (sallallahu aleyhi vesellem)” dedi. “Peki, şu kim?” diye sorduğumda: “Sağ‬‬
264 öm erb. Abdilazîz

tarafında olanı Ebû Bekr, sol tarafındaki de Ömer” dedi. Ömer b. Abdilazîz
gelip Resûlullah (sallallahü aleyhi vesellem) ile Ebû Bekr arasında oturmak isteyince
Ebû Bekr yer vermedi. Hz. Peygamber (sallallahü aleyhi vesellem) ile Ömer arasında
oturmak istedi, ancak Ömer de ona yer vermedi. Bunun üzerine Resûlullab
(sallallahü aleyhi vesellem) onu çağırdı ve kucağında oturttu.

Ebû Hâşim er-Rummânî bildiriyor: Adamın biri Ömer b. Abdilazîz’e

geldi ve şöyle dedi: “Rüyamda Hz. Peygamber’i (sallallahü aleyhi vesellem) gördüm.
Sağ tarafında Ebû Bekr, sol tarafında da Ömer (b. el-Hattâb) duruyordu...”
Sonrasında ravi aynısını aktarır.

‫ ثت ا أ ح م د بن‬،>‫ ثن ا محم د بن ا شحاد‬، ‫ ] حدبن ا أبو حام د بن جبل ه‬٣٣٧ /® ‫ ل‬- ) ٧٥٤٦ (

، ‫ غذ م حب 'لل ه اوئمث ا ئ‬، ‫حث ان بن إبراهي م‬ ‫ثن ا‬ ،‫ ح د ب ي أتؤئ بن تال م‬،‫ال دؤر ئ‬ ‫إبرامحم‬

، ‫ أذق ظ غ م‬:‫ قات‬، ‫ه ق ا ل م‬ ‫لي م‬

‫ث■ا‬:‫' زأ‬٠ :3 ‫ ئ‬،‫ ص غ و‬، ‫ه تن خيزة‬ ‫ص‬
، ‫ و ي ت أ م أ ش‬١^١ : ‫ مما ت‬4‫ئ د اكثثئ ا ه‬ ‫ت‬3 ‫ قا‬، ‫ق ح ة‬ ‫مح د وئ ت ح ز ي ن ث‬

‫ ث ذ ا أيو‬: ‫ ؟ محا د‬0 ‫ وم ن ه ذا‬: ‫ همل ت‬، ‫ئ ح ز ن ا ع م د ف ذا ن في و اليته ما‬ ‫ه ا ع م ن في‬

" ‫ وندا غ م‬،‫تكر‬

Ömer (b. Abdilazîz) der ki: Rüyamda Hz. Peygamber’i (sallallahü aleyhi vesellem)
gördüm. Bana: “Ey Ömer! Yaklaş!” deyince ona sarılacak kadar yaklaştım.
Her iki tarafında orta yaşta iki adam vardı. Resûlullah (sallallahü aleyhi vesellem):
“Ümmetimin başına geçersen şunların hilafetlerinde yaptığının aynısını sen
de yap” buyurunca, ben: “Bunlar da kim?” diye sordum. “Bu Ebû Bekr, şu
da Ömer’dir” karşılığım verdi.

، ‫ ثن ا ي ح ت ى ى أب ي ط ا ل ب‬، ‫ ثن ا م خ ث د‬، ‫ ] ح دق ا أبو ح ا م د بن جمل ه‬٣٣٨ /®[ - ) ٧٥٤٧ (

‫ث‬:‫ " زأ‬: ‫ ه د‬،‫غش م ح‬ ‫ك‬ ‫ ذ خ‬:‫ ؛‬١١‫ ؛‬، ‫ خ ا دمم م‬JİİŞ ‫ ظ‬،‫ح ي‬ ‫م‬ ‫تا م ء ت ذ بكر‬:‫رظإ‬
‫ ح صم ت علقا‬: ‫ مولت‬،‫ ورأي ت عت ما ن زئ ز‬،‫ وع م ن ع ن قش ازو‬،‫ وأب و ب ك ر عن يم ينه‬. ‫ال نب ي‬

" ‫حؤ‬ ‫م‬ ‫ فول ت محن د ورب ا‬،‫ وعل ي‬،‫ح ة‬ ‫م‬ ‫ورب ا‬
Ömer’in hizmetçisi Beşşâr der ki: Ömer’in yanma girdiğimde şöyle dedi:
Rüyamda Hz. Peygamber’i (sallallahü aleyhi vesellem) gördüm. Sağ tarafında Ebû
Bekr, sol tarafında ise Ömer vardı. Osman’ı da gördüm. Osman: “Kâbe’nin
 ‫‪. Abdilazîz‬ء ‪Ömer‬‬ ‫‪265‬‬

‫‪Rabbine andolsun ki AliJyi geçtim!” diyordu. Ali de: “Kâbe’nin Rabbine‬‬

‫‪andolsun ki bağışlandım” diyordu.‬‬

‫(‪ -) ٧٥٤٨‬ل®‪ ] ٣٣٨/‬حدثن ا قلت ما ن ب ن أخن ت‪ ،‬ثن ا أ خ ئ د بن عتد ا لو ه ا ب بن ن ج ده‪،‬‬

‫أثو الجمرة‪ ،‬ئ ا لأوزائ‪ ،‬قات‪ :‬قات ع م ‪ " :‬إدا زأثث ي ا قثا خث ن ي دي ه ز ئ ون‬ ‫محا‬

‫م ق قأي م ال ئ الثؤ "‬ ‫م‬ ‫‪،‬‬ ‫محا ثؤ‬

‫‪Ömer b. Abdilazîz der ki: “Dinleri konusunda bir topluluğun halktan‬‬

‫‪ayrı bir grup oluşturduklarını gördüğünde bil ki sapkın bir oluşumun da‬‬
‫”‪kurucularıdırlar.‬‬

‫( ‪ ] ٣ ٣ ٨ /© [ - ) ٧ ٠ ٤ ٩‬حدثن ا غل ت ن ا ن س أ ح م د ‪ ،‬ثن ا أ ح م د ب ن مس ث غ و د‪ ،‬ثت ا ث خ ئ ذ ب ن‬

‫م أق أق و ن ب ث‬ ‫ئا‬ ‫ي مح ث؛ ر عقال ه ‪ " :‬أ ذ أ م وا ا ق‬ ‫م ‪ ،‬ئ ا ال ؤزاعإ‪ ،‬قات‪:‬‬

‫ه"‬ ‫ا طتا ب ه ب ؤ ذ غ امب ب ال غ ال ة ظ ى رئ وي الغي‬

‫‪Evzaî der ki: “Ömer b. Abdilazîz valilerine, kıssacıların sözlerinin ve‬‬

‫‪dualarının çoğunluğunun Resûlullah'a (sallallahu aleyhi vesellem) salavât olması‬‬
‫”‪gerektiği yönünde bir ferman gönderdi.‬‬

‫م ح م د ب ن أ خ ن ت ث ن ا ئ خ ت ن ‪ ،‬ثت ا بشن ب ن م و ت ى ‪ ،‬ثن ا‬ ‫حد ت ا‬ ‫( ‪] ٣ ٣ ٨ /®[ - ) ٧ ٥ ٥ ٠‬‬

‫إ؟ىبع ض‬ ‫كت ب‬ ‫ع م ‪ ،‬أثت‬ ‫■‪ ٠٨٤‬د بن ي ح ش‪ ،‬عن مئميا ن ‪ ، ^ ^ ١‬ئلط ‪ :‬بن ش عن‬
‫ثق ا ل ‪ " :‬أ و م يل ق ب ممو ى ال ر ‪ ،‬وا ال ئ صا د ف ي أ مره زامحا ع س نة روئل ه ‪ ،‬وبرك ن ا أ ح د ت‬

‫بدعه ؛ ال‬ ‫الئ حدل ودا‪ ،‬بغده ث هد جرت تق ت‪ ،‬زجف و؛ ئؤنتة‪ ،‬واعام أثث ‪ ٢‬يتثد ع إئ‪،‬ث ان ق ط‬
‫هد حن ى قل ه ا نا ئ ؤ د ي و ‪-‬عل ثه ا‪ C‬وعمه فيه ا ‪ ،‬قنقلف بلزو‪ £‬ال ث ث ؤ ء إئه ا ثلف ب إ ذن الل ه‬

‫تع س‬
‫وال‬ ‫نا في خ الفه ا م ن ا ل ح طأ والرل ل‬ ‫ع لم‬ ‫أن م ن س ن ال ث ن ن هد‬ ‫م‬ ‫عص ن ه ‪ ،‬زا‬
‫زا ئ خ ن ي ‪ ،‬ء إ ن ا لش ا م ي ن ا ل م ا ض ي ن ع ن عل م زق وا‪ ،‬وب؛ ص رئ ا ق د "ك م وا "‪،‬ه ا د ‪ :‬ود و أ ش ا ء ال‬

‫أ حم ظه ا ‪.‬‬

‫ثن ا أي و أ ح ن ذ م ح م د س أ خ ئ ذ ‪ ،‬ثن ا أ ح م د س مو ت ى ‪ ،‬ثغ ا إ ن ما ع ي د بن ت ع ي د ‪ ،‬ثن ا عتيد‬

‫ال م ئذ نبض‪ ،‬صأتى زجا؛ محروي‘ غذ يها ب ئن جت'ش‪ ،‬قات؛ كتب مح ؛ ر نجل‪:‬‬
‫ض ا لأ؛ و ل‬ ‫ث‬ ‫ئ د‬ ‫ق ز‬ ‫ب ق ت ؤزائ ‪:‬‬ ‫ب ن ة ؛ ل أ و م ال ‪ ،‬و ذ و‬
‫ص أى م‬ ‫‪٣‬‬ ‫"‬

‫فر *ى ن ال هل ‪ ،‬ى ظ أنت م ع ك ق د‬

‫أئز ى‪ ،‬بي ث ئ م ثؤ "ى ن فيه أ خ ز ى‪ ،‬ؤ ي ئ ز ‪ ، ٤^ ^ ١‬و ي‬
266 Omer ‫ء‬. Abdilazîz

، ‫م ن اب غ غتز نبيل ه م‬ ‫ا ال‬ ‫خ ذ ث نا أ ح ذ ث‬ ‫خذ ث‬ ‫هل م‬ ‫ وكن‬،‫ن ف موهز إلثه‬

‫ ئن ا دوثهز‬،‫ ؤؤصعوا بئة ن ا ي شفي‬،‫ ؤلم د ثكلث وا منه ن ا ي كف ي‬، ‫غ م‬ ‫بمس ه‬ ‫ب‬ ‫ورغ‬

‫ وأت م‬4‫م ح ن ن و م أم_ام ن ه ؤ د ن ش خ عنه م ؛غزون ءعل ؤا‬ ‫ ق د‬،‫ث خئ ئ‬ ‫ ز ال هوقه م‬،‫شص‬

‫منثصم‬ ‫" بتن أللقم ل تأى هد ى‬

Süfyân es-Sevrî der ‫لكل‬: Bana ulaştığına göre Ömer, valilerinden birine
şöyle bir mektup yazmıştır: “Sana Allah’a karşı takvalı olmanı, buyruklarına
itaati amaç edinmeni, Resûlünün sünnetine uymanı tavsiye ediyorum.
Resûlullah’ın ($‫الأاوااطال؛‬aleyhi veseliem) sünnetinin ve amaçlarının dışında yeni yol ve
uygulamalar (bidat) çıkaranlardan da uzak durmanı öğütlerim. Bil ki kişinin
ortaya koyduğu hiçbir bidat yoktur ki, geçmişte bu bidate işaret eden ve
ibretler içeren bir söz ve uyarı söylenmiş olmasın! Bunun içindir ki sünnete
sıkıca sarıl; zira Allah’ın da izniyle senin kurtuluşun bununla olacaktır. Bil ki
bu sünneti ortaya koyan (Resûlullah) bu sünnete muhalif olan yolların
barındırdığı yanlışları, zilleti ve aşırılığı da çok iyi bilmekteydi. Bizden önce
gelenler, bilgiyle sünnete sarılmış ve basiretlerine dayanarak diğer yollardan
uzak durup bunu da bize öğütlemişlerdir.” (Ravi der ki) Devamla ezberimde
tutamadığım daha başka şeyler de söyledi.
Şihâb b. Hirâş der ki: Ömer, adamın birine şöyle bir mektup yazdı: “es-
Selâmu aleyke! Allah’a karşı tad alı olmanı öğütlüyorum...” Sonrasında ravi
bir öncekinin aynısını şu eklemeyle aktarır: “öncekiler gerçekleri ortaya
çıkarmada daha dirayetliydiler ve bu konuda bizden üstün olmaya daha
layıktırlar. Zira onlar bizden önce ve öndedirler. Şayet şu an gittiğiniz yol,
hidayet yolu olsaydı sizler onlardan önce hedefe varırdınız. Onlardan sonra
çok bidatler ortaya çıktı derseniz, bu bidatleri onların yolundan ayrılanlar ve
onları bırakıp kendi görüşlerinin peşinden gidenler ortaya koymuşlardır. Bu
konuda yeterince konuşmuş, yeteri kadarını bize sunmuşlardır. Onların
yaptığından daha azını yapan kusur etmiş, daha fazlasını yapan da kendini
yormuş olur. Zira bazıları daha azını yaparak kabalaşmış, bazıları daha
fazlasını yapmaya çalışarak aşırıya kaçmışlardır. Siz ise ikisi arasında
gittiğiniz sürece doğru yolda olursunuz.”
 ‫‪Ömer b. Abdilazîz‬‬ ‫‪267‬‬

‫جبل ه ‪ ،‬ثن ا أ ح م د ث ن ا لحس ي ن ‪ ،‬ثن ا أ خ ن ذ بن‬ ‫بن‬ ‫( ‪[ - ) ٧٥٥١‬؛‪ ] ٣٣٨ /،‬ثت ا أبو محم د‬

‫ن من ل م ‪ ،‬ثن ا عث ما ن بن عتد ا ل ح م ي د ‪ ،‬ح دثن ي م وت ى بن وبا ح ‪ ،‬قات'•‬ ‫اأزا‪£‬يلم ‪ ،‬ثت ا عما ن‬

‫م ‪ ^ ٠١٤‬نث ن ؛ غ ش ‪ ،‬ث أ‬ ‫ه لز ي ت م ‪،‬‬ ‫و‬ ‫م ش خ فد‬ ‫‪ :‬ه أ ة غنن‪ " ،‬ه ن ق‬

‫جب ن "‬
‫‪Musa b. Rebâh bildiriyor: Bize ulaşana göre Ömer bir toplulukla oturdu.‬‬
‫‪ kalkıp oradakilere selam verdi‬ة س لغلك ك ة‪1‬سم ةط ‪Kendisine, selam vermediği‬‬
‫‪ve geri oturdu.‬‬

‫( ‪ - ) ٧٥٥٢‬ل ه ‪ /‬ا ا آمآ ا ‪-‬ح دتما أي و م ح ث د ‪ ،‬ثن ا أ خ ن ن ى ال خ ت ن ن ‪ ،‬ثئ ا أ ح م د ال د ؤ و ئ ‪ ،‬ثق ا‬

‫م نه؟ ظلطت ‪! ٠٠‬ن ؛كمح ي‬ ‫ش د لت‪ :‬ظ‬ ‫ءبيص ة ‪ ،‬ظ >ثتي ن‪ ،‬ها‪3‬أ‪ :‬د ا ‪ 3‬ز ي ت م ن غنن‪،‬‬

‫‪: Adamın biri Ömer’e dil uzattı. Ömer’e: “Neden sen de‬لكا ‪Süfyân der‬‬
‫‪ona aynısını yapmıyorsun?” denilince: “Takva sahibinin ağzına gem‬‬
‫‪vurulmuştur” karşılığını verdi.‬‬

‫( ‪ ] ٣٣٩/®[ -) ٧٠٠٣‬حدق ا أبو خ ا ب ز بن جبل ة‪ ،‬ثن ا ت ح ق ن بن إن ح ا ى‪ ،‬ثن ا عل ي بن‬

‫من ل م ‪ ،‬ثئ ا متثارء ثن ا ج ن م ‪ ،‬ئات‪ :‬ت م ن ت ماللث بن ديثار‪ ،‬مو لأ‪ ٠' :‬هزأت في التوراة ع م‬

‫بن ف د ال م ؛ زص د ؛ ف "‬

‫‪Mâlik b. Dinâr der ki: “Tevrat’ta Ömer b. Abdilazîz’in sıddîk biri‬‬

‫”‪olduğunu okudum.‬‬

‫‪ ^ ١‬ن م خ ث د بن ا ل ح ش ‪،‬‬
‫^‬ ‫ثن ا‬ ‫(‪ ] ٣٣٩ /° [ -) ٧٠٥٤‬حدبن ا أبو م ح ث د بن حيا ن‪،‬‬
‫م ي و؛اثآ‪ ،‬عذ‬ ‫ج‬ ‫بان ال ةنيء ‪ ،‬تحا خال د ئ خ وه‪ ،‬غذ‬
‫ج‬ ‫‪.‬ب ق ث ت ق أ خ ث د ; ت ن‬
‫ئ م‬

‫ر‬ ‫محا‬ ‫نتن ون بن مهزآ ‪ ، 0‬قات‪ " :‬كا ذ الثت بعا ر بما ث د القاص بنبي م‬
‫بن دبي‪ ،‬نإن الل ه‬

‫نحافت الثامن بغ م ز ثن عبد العزيز‪٠٠‬‬

‫‪Meymûn b. Mihrân der ki: “Allah her peygamberden sonra insanlara‬‬
‫‪başka bir peygamber gönderirdi. Sonrasında Allah insanlara Ömer b.‬‬
‫”‪Abdilaziz’i gönderdi.‬‬
‫‪268‬‬ ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬

‫ن ش ‪ ،‬ثن ا أ ح م د ال د ؤ ر ئ ‪ ،‬ثن ا‬
‫( ‪- ] ٣٣٩ /®[ - ) ٧٥٥٠‬حدثن ا أبو محم د ‪ ،‬ثن ا أ خ ن ذ بن ا م‬

‫أ خ ن ن ى ئ صر بن تالل ه ‪ ،‬ظ ‪ :،3‬ظ ت خم د بن بؤر‪ ،‬ع ن م غم ر‪ ،‬ض ‪ ، ^ ^ ١‬صر عتئد ‪^! ١‬‬

‫^تألم ذ ة "‬ ‫ح د‪١‬‬

‫^‪ ٤‬ع ئ ذ غ ن ز ت ذ ت‬ ‫ص‪١‬‬ ‫ثن مه د اش ‪ ،‬ظ ‪" : 3‬‬

‫‪: “Âlimler, Ömer b. Abdilazîz’in yanında‬لكل ‪Ubeydullah b. Abdillah der‬‬

‫”‪öğrenci gibiydiler.‬‬

‫ت خ ث د بن أ خ ن ذ بن ا لخشن‪ ،‬ثن ا ب غ ز بن م و ت ى ‪ ،‬ثق ا‬ ‫( ‪ ] ٣٣٩ /®[ - ) ٧٠٥٦‬خدثن ا‬

‫ا ل ح م ت د ي ‪ ،‬ثن ا نق ثا ن ‪ ،‬ع ن جئ مر بن مهان‪ ،‬ع ن تن م ون بن م هزان أؤ عت ره‪ ،‬مح ا د ‪ " :‬ن ا‬

‫حم‪:‬تنءبي ا ش ر إ الت الم د ة "‬ ‫م‬ ‫^‪ ٤‬عئذ‬ ‫'كا ن ت ‪١‬‬

‫‪Meymûn b. Mihrân veya bir başkası der ki: “Âlimler, Ömer b.‬‬
‫”‪Abdilazîz’in yanında ancak öğrenci olurlardı.‬‬

‫بن‬ ‫م‬ ‫(‪ ] ٣٣٩ /®[ -) ٧٠٥٧‬حدثن ا محم د بن ■عل ي‪ ،‬ثت ا أ ح م د بن حم د الجماو‪ ،‬ثن ا الهت‬

‫أئئثا‬ ‫ئن ث عا ذ ‪ ،‬عن م ن ون ئن مهزان‪ ،‬قات‪" :‬‬ ‫جغ مر‬ ‫حا ر ج ه‪ ،‬ثت ا محشر بن إ سما عيل‪ ،‬غذ‬
‫‪ ١،‬س ق عئذةت ال م د‪" 5‬‬ ‫ا ش‪ ،‬ف ى أئت بم ثا غ \ ‪d‬‬

‫‪: “Bize (ilmimize) ihtiyacı olur düşüncesiyle‬لط ‪Meymun b. Mihrân der‬‬

‫‪Ömer b. Abdilazîz’in yanına geldik. Ancak yanında kendimizi birer öğrenci‬‬
‫”‪gibi gördük .‬‬

‫ن مو ش ى‪ ،‬ثن ا‬ ‫( ‪ - ) ٧٥٥٨‬ل ه ‪ ] ٣٤ ' /‬ح دق ا ن خ ئ ذ بن أ خ ن ذ بن الحس ن‪ C‬ثن ا بشن‬

‫ا ل ح م ت د ي ‪ ،‬ثن ا ن قا ن‪ ،‬ع ن جعف ر بن بنفا ذ أؤ عتره‪ ،‬ع ن م جا ه د ‪ ،‬ه ا د ‪ ’’ :‬أ ي ع م ن نحلم ة‬

‫كا مئ ه "‬ ‫ظ‬ ‫فن ابر‪.‬خث ا ظى‬

‫‪Mücâhid der ki: “Bir şeyler öğretmek için Ömer b. Abdilazîz’in yanına‬‬
‫”‪gittik. Ancak çok geçmeden biz ondan öğrenmeye başladık.‬‬

‫( ‪ - ) ٧٥٥٩‬ل ®‪ ] ٣٤٠ /‬حدثن ا أبو حام د بن جبل ه ‪ ،‬ثت ا محم د بن إ ن ح ا ى‪ ،‬ثن ا حات م بن‬

‫ع م بن‬ ‫المح ي ‪ ،‬ثت ا أ ي ن م ‪ ،‬ثن ا جعئ ر بن معا ن‪ ،‬ح دبغ ي مت م ون بن م هزان‪ ،‬قالأ‪ * ٠' :‬كا ن‬

‫ص د ارلفتيز ص و الغلت اء "‬

‫‪Meymûn b. Mihrân der ki: “Ömer b. Abdilazîz, âlimlere ilim öğreten‬‬
‫”‪birisiydi.‬‬
 ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬ ‫‪269‬‬

‫م د الله بن محم د بن أ ح م د بن ثنيت‪ ،‬ثن ا‬

‫ه‬ ‫( ‪ - ) ٧٥٦٠‬ل ه ‪ /‬م ‪ ] ٣٤‬حدثن ا أبو م ن ئ ود‬

‫محم ذ ب ن أ ح م د ‪ ،‬ثن ا م ح م د ب ن أ ح م د ب ن ئ ق ن أ ن مح ز و ي‪ ،‬ثط ح ن ت ن ال د را غ ‪ ،‬ص ع د‬

‫^‬ ‫الل ه بن ي ن ا م ‪ ،‬عن م ر قد أي ي تزيد‪ ،‬مالأ‪، :‬ش م ع ت ع م ‪ ،‬مو لأ‪ " :‬آته ا الغ امس‪ ،‬ق د وا ‪١‬‬

‫أ لل ف ي ‪ ،‬وم دوا العلميبالكتا ب "‬

‫‪: Ömer’in:” Ey insanlar! Nimerleri şükürle, ilimi‬كل ‪Mersed Ebû Yezîd der‬‬
‫‪de yazıyla kayıt alımda tutun” dediğini işittim ,‬‬

‫ج د ي محم د بن ع ي د الل ه‬ ‫ع م بن محم د بن حاتم ‪ ،‬محا‬ ‫ح دق ا‬ ‫( ‪ - ) ٧٠٦١‬ل®‪] ٣٤٠/‬‬

‫بن تنز و ي‪ ،‬ثن ا غئ ا ن ‪ .‬ح ؤخ ا؛ثن ا ا ل ح س بن محم د بن ي ث ا ن‪ ،‬ثن ا إ ن ما ع ي د بن إ شحا ق ‪،‬‬

‫ثن ا ح ج ا ج ‪ ،‬ثت ا ح ما د بن ت ل م ه ‪ ،‬ثن ا و جاء بن المم دا ت‪ ،‬ع ن ن عي م بن عبد الل هء ئا ‪ : 3‬قا د‬

‫ي ئ الك ال م ت خامح ه المحاث اؤ "‬ ‫غنن‪ " :‬إئي لآذغ‬

‫‪Nuaym b. Abdillah, Hz. Ömer’in şu sözünü bildirir: “övünmeye‬‬

‫”‪bulaşırım çekincesiyle çok konuşmaktan uzak duruyorum.‬‬

‫حدثن ا محم د بن أ ح م د بن ا ل ح ض ‪ ،‬ثن ا بش ر بن مو سى ‪ ،‬ثن ا‬ ‫( ‪ - ) ٧٥٦٢‬ت ه ‪ /‬م ا م ]‬

‫بن عل ي‪ ،‬ه ا دت ش ج ن ت عبد ربه بن أيي ه ال ل ا ل جزري‪ ،‬عن مي مون بن‬ ‫ثن ا ع م ر‬ ‫غث ا ن‪،‬‬
‫م‬ ‫م ي ا ه ‪ ،‬ه دت ئ ك بم تن قلل ‪ :‬ي أبين الجئ[ب ذ ‪ ،‬ظ ء‪1‬الئئ غش ظ أزى؟ أى قي أؤد‬
‫‪ ،‬ه أ م‬ ‫ض‬ ‫م‬ ‫ز ك‬ ‫ها ; ف ‪،‬‬ ‫ط ‪ ،‬م فأن ث ن خ‬ ‫ز‬ ‫ي افا س ‪ ،‬ؤأ ى‬ ‫مج‬ ‫ي‬ ‫أن ث‬

‫ث م ي ن إل يه‪ ،‬قا ت‪ :‬محم ز ث عأى ءكتم ي ‪ ،‬نقا د ‪ ٠٠ :‬ويحلف يا تب ن و ن‪ ،‬إ ي و ج د ت ل ما‬ ‫نا‬

‫يإ |ا‬ ‫ش خا أل ب‬ ‫او ج م‬

‫‪Meymûn b. Mihrân bildiriyor: Bir gece Ömer b. Abdilaziz’e: “Ey‬‬
‫‪müminlerin emiri! Senin bu halin ne olacak? Gecenin başında halkın‬‬
‫‪işleriyle uğraşıyorsun. Gecenin ortasında seninle beraber olanlarla‬‬
‫”‪oturuyorsun. Gecenin sonunda ise ne durumda olduğunu Allah bilir‬‬
‫‪dedim. Bunun üzerine Ömer omzuma vurup: “Allah müstahakkım versin,‬‬
‫‪ey Meymûn! İnsanların akıllarım aşılamanın en iyi yolunun onlarla yüz yüze‬‬
‫‪görüşmek olduğunu gördüm” karşılığını verdi.‬‬

‫وئ ه ثن ا يئم و ث بن‬ ‫ا ل م حا‬ ‫بن م ح ئ د ين بمش‬ ‫ح دقا إبرامحم‬ ‫(‪] ٣٤٠/®[ -) ٧٥٦٣‬‬
‫محم د بن ما ه ا ن‪ ،‬ثئ ا محم د ين الص د ي ق خئتش ا م ‪ ،‬ثئ ا ‪،‬ت ع ي د بن من صور‪ ،‬مالأ‪ :‬ش مع ت‬
‫‪270‬‬ ‫‪öm erb. Abdilazîz‬‬

‫خ ن ز ة بن يزيد‪ ،‬يق ولط ; ش ج ن ت أن س ين تالل ه ‪ ،‬مولت ‪ ٠٠ :‬ب ح د م ن لم ة بن مه د ا ل مل ك عأى‬

‫ع من ؤه و مش ح ى عل يه‪ ،‬ق ا د ‪ :‬رجمل ئم الثت أ ح ي ت ثثا هئ وب ا مس ه ‪ ،‬وجعل ت لثا في‬

‫الئ ا لخن ذ وا‬

‫‪Enes b. Mâlik der ki: Muhammed b. Mesleme üzeri örtülmüş olan Ömer‬‬
‫‪b. Abdilazîz’in yanma girdi ve: “Allah sana merhamet etsin! ö lü kalplerimizi‬‬
‫‪dirilttin ve salihler ara5inda anılmamıza vesile oldun” dedi.‬‬

‫ع م ين أخنت بن ف ا هين‪ ،‬تحا عل ي ئ ذ محم د انص ري‪،‬‬ ‫حدت ا‬ ‫( ‪] ٣٤١ /®[ -) ٧٥٦٤‬‬
‫ه ا د ‪ :‬ثت ا الل ي ث ث ذ ش ع د ‪ ،‬أثق قا دت " ا ن ت ش ه د و ج د‬ ‫ثن ا م ط ل ب ن ش ج ب ‪ ،‬ثن ا أبو‬

‫إل ل تثة جمع ة ي ا لمن ا م فيح د ل‪ 4‬ؤيسأن س به‪ ،‬قا د ‪:‬‬ ‫م ن أ ه ل الق ا م ‪ ،‬محا ذ يأ ي إ ز أيين‬
‫‪,‬‬ ‫ي‬ ‫‪-‬‬ ‫ي‪.‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫م•‬
‫هث ا ث عئة جمع ه ث أ جاءه في ا ل ج م ع ة ا ال لخزى‪ ،‬مما ت ل ه ‪ :‬قا ب ي ‪ ،‬لم د أ ح و ش ي و ف ى عآي‬

‫ظؤ؛ لنت س هم د ال؛نزير‪ ،‬ءت‪1‬مساة‪،‬‬ ‫ئم حكنق ‪ ،‬مق ات‪ :‬إثن ا ئ عنتي عئ ك أن الس‪-‬هداء أ'بروا أن‬
‫غنز ئي غ م الغزير‪٠٠‬‬ ‫نه ل ك‬ ‫عئد‬ ‫وذ ل ك‬

‫‪Leys b. Sa'd bildiriyor: Şam ahalisinden bir adam şehit düşmüştü. Bu kişi‬‬
‫‪her Cuma gecesi babasına rüyasında gelir, onunla sohbet eder, özlemini‬‬
‫‪giderirdi. Bir defasında bir Cuma gecesi her zaman geldiği gibi gelmedi.‬‬
‫‪Diğer Cuma gecesi geldiğinde babası ona: “Evladım! Gelmeyişin beni üzdü‬‬
‫‪ve özlem içinde kaldım” dedi. Oğlu ise şöyle karşılık verdi: “Şehitlerin Ömer‬‬
‫‪b. Abdilaziz’le buluşup onu karşılamaları emredilmişti.‬‬ ‫‪Onun‬‬ ‫‪için‬‬
‫‪gelemedim.” Oğlun gelmediği Cuma gecesi de Ömer b. Abdilazîz’in vefat‬‬
‫‪ettiği geceydi.‬‬

‫‪ ] ٧ ٥٧ ١ [ - ) ٧٥٦٥‬حدثن ا م ح م د بن أ ح م د بن ث ا ر و ذ ‪ ،‬ثت ا عتد الثؤ بن ا لخشن بن‬

‫س ن بن را شد‪،‬‬
‫أ ح ت عبدا ن‪ C‬ثت ا ث ضز بن داود بن ط ا ر ق‪ ،‬ثن ا محم ذ بن المصل ‪ ،‬ثن ا العي‬

‫جه‪ .‬زائد‪ ،‬فات‪ :‬واز عم ئ ض اقزيز نزالي‪ ،‬قثا أزاث ا ويوغ‪ ،‬قاتلي‪ :‬ثبمة‪،‬‬
‫ص أب‬
‫‪-‬مئء‪ ،‬يا‬ ‫فنق ا تؤنثا إدا ئ ح نب حثةستنؤذاء ميثة‪ ،‬فنزل ع م ‪ ،‬بدفنه ا ‪ ١^ ،‬ه اتقئ يهتفث‪ :‬قا‬
‫ه م ولت ل هذه ا ل حية؛ " ‪jj^J‬؛ بق الة م ن ا لأرض‪،‬‬ ‫‪ -‬ح رب اء‪ ،‬إدي ش م ع ت رنوت الثؤ‬
‫ولثدفثغ ك حض أ ه د ا الةرض "‪ ،‬مما د ‪ :‬نقد تلف الل‪ 4‬إن ك ث مم ن يفل هز ؛ ال ظ ه ز ت ل ي‪،‬‬

‫م ولث ل ه ذ ه‬
‫‪ .‬في ف ذ ا ائزاؤ ي‪ ،‬ن إ ر ش معته ب‬ ‫قا د ‪ :‬أد ا م ن المث بي ال ذي ن ب ايعوا رن وت الل ه‬
 Ömer b. Abdilazîz 271

‫حتى‬ ‫ع مر‬ ‫ث م‬ ،" ‫ا الرض يوم ئ ذ‬ ‫أه ل‬ ‫حير‬ ‫ك‬ ‫ وندفنن‬،‫' ق موين بمالؤ ث ن ا لأرض‬٠ : ‫ا ل حية‬
‫ ^ أن بخبر بهذ؛ أخت) ح ش ثؤايث؛ي‬١ ‫ أنفذ ف‬،‫ ظ زا<ي ات‬: ‫ ؤئت‬،‫حئته‬-‫غذ را‬ ‫ين ئ ط‬ ‫ د أن‬15*

"£ $ ١
Râşid der ‫نكل‬: Ömer b. Abdilazîz efendimi ziyarete geldi. Gideceği zaman
efendim bana: “Onu uğurla” dedi. Ömer’le birlikte biraz uzaklaştığımızda
ölmüş siyah bir yılan gördük. Ömer bineğinden inip yılanı gömdü, o sırada
birinin: “Ey ayaksız! Ey ayaksız! Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vESEİlem) bu yılan
hakkında: «Boş bir arazide ölecek ve seni yeryüzünün en hayırlı adamı
defnedecektir» buyurduğunu işittim” dediğini duyduk. Ömer sesin sahibine:
“Şayet grünebiliyorsan Allah için bana görünmeni istiyorum” deyince,
sesin sahibi: “Ben bu vadide Resûlullah'a (sallallahu aleyhi ¥BSBİIem) biat eden yedi
kişiden biriydim. Bu yılana da: «Boş bir arazide öleceksin ve seni o günü
yeryüzünün en hayırlı adamı defnedecektir» buyurduğunu işittim”
karşılığını verdi. Ömer duyduklarına o kadar ağladı ki neredeyse bineğinin
üzerinden düşecekti. Sonra bana: “Ey Râşid! ö lü p de toprağın altına girene
kadar Allah için bunu kimselere anlatmamanı istiyorum” dedi.

،‫ ح د بن ى أيى‬،‫ع ذ الل ه بن أخن ت‬ ‫ثن ا‬ ، ‫ ] حدق ا أب و ب ك ر بن مال ك‬٣٤١/®‫ )“ ل‬٧٥٦٦(

‫غ ذ عئ د‬ ، ‫ نأي ي ت ع ي د ا ل م و د ب‬، ‫ ع ن م ح م د ب ن ثعت ل م الث ص ر ي‬،‫ ثن ا ا لأف ج ع ي‬،‫ثن ا هزاره‬

‫دخيزه‬ ‫ءإمحا‬ ، ‫ " أوميلث بمموى ال م‬:‫ قا د ع م رل ر ج ل‬:‫ قات‬،‫ال مب ن ئن عتد الثؤ ئن ؤيثار‬
، ‫بم ن ” ى ن ق ه ف‬ ‫محظده ا قت بعل ت‬،‫ د قا أن ثنيثن ف‬3‫ؤا‬ ،‫ و جزن المومن؛؛ن‬،‫الما ير؛ن‬

‫م‬ ‫ص‬ ‫ؤ ال‬ ، ‫ا ل حريقس عقه ا‬ ‫وسيم‬ ، ‫ و م جغ الزاثئ به ا‬، ‫ث م ا ل م م ئ ن إمحا‬ ‫إمحا‬

‫ ما هدم ت م نه ا أماملف لم‬، ‫ لف ا مغاظ ز به ح ه‬، ‫ ؤ ال ي دق ع التل ف ت عنه ا س خؤاف ا‬، ‫اتئئق اث ا‬

٠٠ ١^ ^ ٢ ‫ م ت ب ي خ ش ف‬-‫ ؤظ أ‬، ١^ ^ ٠^

Abdurrahman b. Abdillah b. Dînâr bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz,

adamın birine şöyle dedi: “Allah’a karşı takvalı olmanı öğütlerim. Zira takva,
kurtuluşa erenlerin azığı ve müminlerin de muhafızıdır. Sakın ha dünya seni
fitneye düşürmesin ki senden öncekilere bunu yapmıştır! Ondan yana
kendini güven içinde hissedenleri aldatır, kendisine dayananlara da acı
çektirir. Ona karşı mesafeli duran, selamete erer; ancak onu elinde tutmak
isteyenin de hiçbir zaman elinde kalmaz. Kendisine sahip olan kişi, telef
‫‪272‬‬ ‫‪Omerb. Abdilazîz‬‬

‫‪olmaktan yakasını kurtaramaz. Göz alıcı görüntüleri vardır. Dünyada iken‬‬

‫‪âhiretin için infak ettiklerin heba olmaz, seni bulur, ancak ölüp de geride‬‬
‫”‪bıraktıkların peşinden gelmez.‬‬

‫( ‪[ - ) ٧٠٦٧‬؛‪ ] ٣٤٢ /،‬حدت ا عتد الثؤ بن م ح م د ‪ ،‬محا عئد ا لر ح م ن ن محم د بن شلم م ‪،‬‬

‫ئ‪،‬‬ ‫ن يا ن ئ ي ق ه ‪ ،‬ص غ م تن مح د ا لخرير‪ ،‬ه ا ‪ " : 3‬و ت‬ ‫محا‬ ‫ئ ثقا ذ ئ ال م ي ‪،‬‬

‫وا ل محن مغزل ال ر س "‬
‫‪Ömer b. Abdilazîz der ki: “Mu$ibetlere rıza azdır; onun için sabır bu‬‬
‫”‪konuda müminin yardımcısıdır.‬‬

‫ب ن حسل‪ ،‬ثت ا‬ ‫(‪ ")٧٥٦٨‬ل®‪ ] ٣٤١/‬خ ا؛ثغ ا أبو بكر بن مال ك ‪ ،‬ى عئذ الئؤ س أ خ ن ذ‬

‫بن قو س ت ن ي ‪ ،‬عقه ا ‪:‬‬

‫ي ‪ ،‬ض ا نممحار بن ئق ل ‪ ،‬قات‪ :‬ن ي ئ م‬ ‫ثن ا‬ ‫سما ن بن ز م ‪،‬‬
‫م ا ه ل أنن ي وا لخدل ‪٠٠‬‬ ‫أتن غنثبال ن م و ش د د ‪ ،‬ق ات‪ '٠ :‬ا م حزوث ا واكمحوا‪:‬‬

‫‪Muhtar b. Fulful der ki: Ömer adına para basıldığı zaman üzerine “Ömer‬‬
‫‪vefa ve adaleti emreder” yazıldı. Ancak Ömer: “Bunları kırın ve üzerine‬‬
‫‪«Allah vefa ve adaleti emreder» yazın” dedi.‬‬

‫( ‪ ] ٣٤٢ /®[ “) ٧٥٦٩‬حدثن ا محم د بن عل ي‪ ،‬ثن ا محم د بن ا لخض بن قس ه ‪ ،‬ثن ا ي ق ا م‬

‫بن عث او‪ ،‬ثن ا ‪ ^ ^ ١‬س عنزان‪ ،‬محا د ‪ :‬ش م ع ت إن ن ا عيد ‪°‬بن محب الل ه ‪ ،‬ي ح دث;‪ ،‬قا د ‪ :‬قا ل‬

‫ع م ر بن عبد ا لخنين‪ " :‬يا إشناي ال‪ ،‬م أئغ عثلف من منة؟ " ظ‪ •،3‬يتون تنه نش ال‪،‬‬
‫إت ن امه د و ق والمزاح "‬ ‫‪:‬ا‬ ‫قاد‪" :‬‬

‫‪ismâîl b. Ubeydillah bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz bana: “Ey ismâîl! Kaç‬‬

‫‪:yaşındasın?” diye sorunca, “Altmış yıl ve aylar” diye karşılık verdim. Ömer‬‬
‫‪ Şaka yapmaktan sakın” dedi.‬؛“‪Ey İsmâîl‬‬

‫ح‬ ‫(‪ -) ٧٥٧٠‬ل®‪ ] ٣٤٢/‬حدتما نمح ئ د ثن إ راهي م ‪ ،‬ثن ا أبو يئآى الموصلي‪ c‬ثئ ا أبو الثي‬
‫تل بما ن ث ن ذا ؤذ ا ل ح ت ئ ‪ ،‬ثن ا بقية‪ ،‬ثغ ا ن ن ل م بن زياد‪ ،‬قا ت‪ :‬ت أل ت قا ط ن ه يشت ع د النبل ة‬

‫م ظ ة "‪ ،‬قالث‪ :‬مم م‬ ‫خاءئة‪ ،‬ق ا د‪ " :‬ال لل ه م‬ ‫م حا‬ ‫غ م ئ مه د ا ش ر أذ ثيرخ‬

‫أفد‬ ‫ال‬ ‫ن ي ‪ ،‬ئأى رأ ز ي غ‬ ‫ي ؟ ذدت '‪ cJ\<r ٠‬اكهثاءة ق‬ ‫م‬ ‫ى أن ث ثأ غذ‬
 Omer b. Abdilazîz 273

Müslim b. Ziyâd der ki: Fâtıma binti Abdilmelik, kocası Ömer b.

Abdilazîz’den kendisi için özel bir gelir tayin etmesini istedi. Ancak: “Ömer:
“Olmaz! Ama benim kendi malımı istediğin gibi kullanabilirsin” diyerek
buna karşı çıktı. Fâtıma: “Ama daha önce sen bu mallardan istifade
ediyordun!” deyince, Ömer: “Eskiden istifade benim, ama bunun günahı
onlarındı. Ancak halife olduktan sonra bunu yapamam; zira günahı üzerime
olur” karşılığını verdi.

‫ ثن ا محم د بن‬، ‫ ئغ ا محم د بن إش ح ا ى‬،‫ آ غ م ] خ ا؛ثغ ا أبو خا ب ز بن ج ثثه‬/ ‫ [ ه‬- ) ٧٥٧١ (

‫م‬ ‫ " ه و ي‬: ‫ قا د‬، ‫ ص خال د ا وب ئ‬،‫ ص هش ا م‬، ‫ ئ ثئئب ث ئ ثلبما ذ‬،‫معبد ا ل أ ش‬

‫العزيز أربع ين صب ا ح ا‬ ‫القؤزاؤ أن ال ث ن اء ث ك ي غ ر ع م ر بن عبد‬

Hâlid er-Rabaî der ki: “Tevrat’ta semanın, Ömer’in ölümüne kırk gün
boyunca ağlayacağı yazılıdır.”

، ‫ ح دثن ى عتد الثؤ بن محم د‬، ‫ ثن ا محم د‬، ‫ ] ثعا أبو حام د بن جثا ه‬٣٤٢ /،‫ [؛‬- ) ٧٥٧٢ (

‫ قا ت ثمح ئ د بن "ك ع ب‬:‫ قا ت‬،‫ح نيفة‬ ‫ص بتي‬ ‫ص زجل‬ ، ‫ض اب ح‬ ‫عتد ا لر ح م ن شر‬ ‫ محا‬:‫قا ت‬

‫ " ال ئ ص ح ب م ن أءا ل ص حا ب م ن ح طنك عنده عأى فدر هتن اؤ‬: ‫ لى ع م‬3 ‫فئزتيئ قا‬
‫ وا ص ح ب م ن ا أل صحا ب دا الغ ال في‬،‫ ؛ إ دا ان ق ض ت ح ا جته اقت ل ع ت أت يا بيه مو دته‬،‫ح ا ج ته‬

٠٠ ‫ ؤيكف إث ثؤنتة‬،،‫ ي منلف عل ىثمسلث‬،‫ وا لأنا ة في ا ل حى‬، ‫ال ف م‬

Muhammed b. Ka’b el-Kurazî bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz bana:

“Yanındaki değerin ihtiyacı kadar olan ve ihtiyacını gördükten sonra seni
sevmesine sebep kalmayan kişileri dost edinme. Bunlar yerine hayır sahibi
olan ve hak yoldan şaşmayan kişileri dost edin. Hem nefsine karşı sana
yardımcı olur, hem de sana yük olmaz” dedi.

: ‫ قا د‬، ‫ ثت ا إ ن ما عي ن بن أ ي الحا ر ث‬، ‫ ئن ا محم د‬، ‫ ] ح دق ا أبو حام د‬٣٤٣ / ‫ [ ه‬- ) ٧٠٧٣ (

‫ " ثز أ ذ م محن ال د‬:‫ قات غنن‬: ‫ قا د‬،‫ ع ذ خر ي ص م ح ة‬، ‫بق إئ نامح د‬° ‫ثما إ ش غ ا ئ‬
" ‫فن ا وقئ ث نج ه بجا ن غإغ ظ ة محؤ‬
‫م د الل ه ب ن عتبه إئ ؤئغث ي‬
‫ئق ه‬

Ömer der ki: “Şayet içine düştüğüm böylesi bir durumda Ubeydullah b.
Abdillah b. Utbe yanımda bulunsaydı bana daha kolay gelirdi.”
274 Omer b. Abdilazîz

‫ ح ز خ ا؛ثن ا أي و‬. ‫ن الءحم ن ث ن‬ ‫ ثما أ ح م د‬، ‫ ] حدثن ا عتيد الثؤ بن م ح ث د‬٣٤٣ /®[ “) ٧٥٧٤ (

‫ ^ س إ ن خ ا ق‬£ ١^ ‫ ثت ا‬،‫أ خ ن د بن إث زاي ب‬ ‫ ثغ ا‬:‫ ق ا ال‬،‫م ح م د بن إئ ح ا ى‬ ‫ ثن ا‬، ‫خ ا ب ز‬

‫ قادت لم ني‬،‫ عن ال ول ي د بن ي ق ا م‬، ‫ أن ابن أبي ح م إ ه ح د ي‬،‫ ثن ا ض م نة‬، ‫الطالماني‬

‫ قأنيزئت ب م ؤ د‬، ‫ هثم ي ت ع م‬،‫ ن ع د أل ؤ؛؛ؤ‬،‫ ب م ح ض أن غنن تثن ي أ م هذه ا ال؟م ة‬،‫يه و د ي‬

‫ر‬،‫ا آل‬ ‫ م أهد لث أة عنز ش م ظ‬:‫ ص‬،‫ت قى ئي محيي 'نه ودي‬،‫ هل‬،‫محيودي‬
‫ إن صاحتلف قت شق ي‬:‫ مما ت‬،‫ ثم كس ي بع د دلل ف‬:‫ قا ت‬،‫ بإى‬: ‫ئ ك‬ :‫ويع دل ؛ فيه؟ قا ت‬

‫ ظ‬4‫ " د\ثله ال أ‬:‫ عنز‬3 ‫ ه ا‬،‫ فد و ت دبمف ثة‬،‫ هأست عنز‬: 3 ‫ مح ا‬، ‫ ^ شت ة‬١^ ،‫ثمة‬
U ‫ ق أن أن س ف ح م ة أ ن ق‬1‫ ن شء‬15" ‫ وثر‬، 1‫ عة !كى ن م ت محيه‬1‫ لم د عزف ث الث‬، ‫أع لم ه‬

٠٠ ‫ أؤ ا؛ي بطي ب قأزئثق |لى أ ب ي ظ مح ك‬، ‫ئ ت ئ غ‬

Velîd b. Hişâm der ki: Karşılaştığım bir Yahudi bana Ömer’in

" başına geçeceği ve adaletle hükmedeceği haberini verdi.
Ömer’le karşılaştığımda onaYahudinin söylediklerini aktardım. Ömer halife
©lduktan sonra ‫ ه‬Yahudiyle karşılaştım. Bana: “Ömer’in müslümanların
başına geçeceğini ve adil olacağını sana söylemedim mi?” diye sorunca:
“Tabi ki söyledin” dedim. Daha sonra onunla karşılaştığımda: “Arkadaşına
zehir içirildi, bunun çaresine baksın” dedi. Ömer’le karşılaştığımda bunu
ona anlattım. Ömer şöyle dedi: “Allah onun €‫ للالمم؛‬alsın‫ ؛‬Bunu nereden
biliyor? Zehir içirildiğim anı ben de biliyorum. Şayet şifam kulak
memelerime dokunmak olsaydı veya getirilen kokuyu sadece koklamakta
olsaydı yine de bunu yapmazdım.”

‫ ثعا أبو‬، ‫ ثن ا ال غ ت ث ن بن محم د بن ح ما د‬،‫ ] ح دق ا ث خ ئ د بن عل ي‬٣٤٣ / ° [ ")٧٥٧٠ (

‫ ^ لي من‬١^ ‫ قادت وقع بتن‬، ^ ^ ^ ١ ‫ ثن ا إبراهي م‬،‫ ثن ا ث خ ئ د بن عبيد‬،‫ما ن تن ن ا ل ر ه ا وي‬

0 ‫ قا د نلت ما‬،‫ مح د ك ز ذللف ئل بما ن لعمزء نتن ا هؤ ي كلم ه إذ‬،‫ؤ ص م وا ل يثل بما ن تثا زغة‬

" ‫^ ق ئ غلى أ ي‬ ١ ‫ح ق محت ع ب ئ غ أئ‬ ‫م‬ ‫ " ظ‬:‫ غ ي‬0 ‫ ق ا‬، ‫ ث‬:‫ ك ذ‬:‫مبن‬

İbrahim es-Sekûnî bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz ve Süleyman b.

Abdülmelik’in azatlıları arasında tartışma çıkınca, Süleymân olanları Ömer’e
anlattı. Ömer, Süleyman’la konuşurken, Süleymân: “Yalan söyledin”
deyince, Ömer: “Yalancılığın kötü olduğunu bildiğim zamandan beri hiç
yalan söylemedim” karşılığını verdi.
 ‫‪Omerb. Abdilazîz‬‬ ‫‪275‬‬

‫( ‪ ] ٣٤٣ / o [ “) ٧٠٧٦‬ح دق ا محم د ‪ ،‬ثن ا الحس ئ ن بن محم د ث ن خ ئ ا ؤ‪ ،‬ثن ا إ ن خا ق‬

‫م‪،‬‬ ‫بن‬ ‫محس‬ ‫ه ي ش اي ج ئ ‪ ،‬عن‬ ‫ال ئ هي د ي‪ ،‬ثن ا ث م م بن بما ن‪ ،‬عن ن يا ن‪ ،‬غذ‬

‫قات‪ :‬مآ م ث ل ع م ر في بثي أ ي م ث ل مو سآل‪ ،‬ثوع ون "‬
‫‪: “Umeyye oğulları içinde Ömer, Firavun ailesinin‬لكل ‪Kays b. Habter der‬‬
‫”‪içindeki mümin gibidir.‬‬

‫ت م ‪ ، ،‬ثن ا‬ ‫( ‪ ] ٣٤٣ /®[ “) ٧٥٧٧‬حدثن ا ث خ ئ د بن عل ي‪ C‬ثن ا ال ص ص ‪ ،‬ثن ا نل بما ن بن‬

‫ال م ‪ ،‬محا د ‪ :‬ش م ع ت أيي ‪ ،‬يقأو ل ‪ :‬هزأ‬ ‫ث ن ب ؤ شر إبرا مي! ‪ ،‬ثت ا م ح ا ن بن عتد ا لخبي ر بن‬

‫ر جئ عند عس بن عئد العزيز غ وره وعنذه ره ط‪ ،‬ق ات يغص المؤ^‪ :‬ل ح ن ق ا د لت ع م ‪" :‬‬
‫ين ا ش ش ث تا يئظل ق ض ال م ؟ "‬
‫ء دف‬ ‫محا‬

‫‪Osman b. Abdilhamîd b. Lâhik, babasından bildirir: Ömer b.‬‬

‫‪ varken bir adam bir sûre okudu.‬س ا ا‪£‬هأ ‪Abdülaziz’in yanında bir‬‬
‫‪Oradakilerden biri: “Adam makamlı okudu” deyince, Ömer b. Abdilazîz:‬‬
‫‪“Sûre içinde duyduğun o kadar şey içinden sana makamı unutturacak bir‬‬
‫‪şey çıkmadı mı?” diye çıkıştı.‬‬

‫ك ئ ‪ ،‬ثن ا أيوث ائزوذ‪ ،‬ثن ا ائزيذ ئ‬ ‫(‪ ] ٣٤٣/،«[■ “) ٧٠٧٨‬خ ا؛قا ث ح ئ د ‪ ،‬ئ‬
‫ح دئن ي م ح م د بن الم ه ا ح ر‪ ،‬أن زب ال م ن أ ه ل ائصزة نأ ى في م نام ه‬ ‫ل ي د ال د م ش ئ ‪،‬‬
‫ال ؤ‬

‫" كا ن قاي ال يمو ل قت‪ :‬ح ج ص عامل ق ف ذ ا ‪ ،‬ممالأ‪ :‬والل ه ما ل ي ش ما ل ‪ ،‬م ن أي ن أ ح ج ؟ قا د ‪:‬‬

‫م ح ج ‪ ،‬محلق ا أصب ح ت‬ ‫ا ح م ف ي ت و ضع *كذا و ك دا م ن نا زلي ء إ ن فيه وزع اء ثبغة‪،‬‬

‫‪ 1‬ح م ت ‪ ،‬ئا ن ت خ ز ج ت درع ا ‪ ،‬بب عثه ا ئ ح ج ج ت ‪ ،‬ق ضي ت منام ك ى وحشت إ ر انن ت‬

‫ب ن أي ي ب ك ر وع من يم ش ى‬
‫‪ .‬ج‬ ‫ع شئت ى س ت ة ‪ ،‬ه)دا )ف ئ‬ ‫‪1‬د‬ ‫ئ أ ال‬ ‫لأودعه‪،‬‬

‫الث ال م ن ق ذ ه ‪ :‬إئ رسو ل‬ ‫ر‬ ‫ه ‪ :‬إي ت غنن بن عبد الزير‪ ،‬د ا ره ب‬ ‫ئ‬ ‫محنهن ا ‪ ،‬ق ات لى اق‬
‫ه مود قف‪ :‬ة سق عئدن\ عم ال ه ; إ‪ ،‬وأبوائ؛ثانى‪،‬ئا‪-‬ئذئ يدق ض شريف‬ ‫م‬
‫زالت ا ك ص ؛ ؤ‪ 1‬يأ ك أ ن ت ح ي د غ ذ طريق و ق ذ ا ؤطر م ة ق ذ ا ث بما ذ يلف غ ش‪ ،‬ثا ت ي زئ ؤ ذ ك ى ‪،‬‬

‫ى ال ‪،‬أثت ا ج ن إ أ ن ه أ ز أ;يئه ا أ ؤ‬ ‫‪ ٠‬أ ن ت ش ‪ ،‬قلن ء ئ ئ ي‪,‬ئ ا ك‬ ‫ؤ ق ولأ; ن ن و ل ‪dil‬؛‬

‫ث أ ق د إل ى ال ئ ا م إ ر عمن وكا ‪ 0‬بدي ر ت ن غ ا ن ‪ ،‬قأ ش ح ا ج يه‪ ،‬نقا د ‪ :‬اتئأ ؤ ن ل ي غ ز‬

‫أث و ث ‪ ،‬م‬

‫ي ات زم‬ ‫ص ا لئ ا ‪ -‬؛ ث ف ن ق ‪ ،‬ئ إ أك؛‬ ‫‪ ٠‬ائ‪,‬ت ئ‬ ‫م ز غ رد ن ن و ل ا(ئي‬ ‫فت ن ‪ ،‬ؤ ئ د ه‬

276 Omer b. Abdilazîz

‫ه‬ : ‫ ج ي‬،‫ت انث‬،‫ ق‬S ‫ه‬ ‫زئ و و‬ ‫زتأو ل‬ ‫ أه‬:‫ محت؛نثو؟ ةت‬١‫ ن ذ أن ث ؛‬:‫ت لت‬،‫ ق‬،‫اه؛ ى‬
‫إل‬ ‫ي ن؟‬ ‫ر‬ Uj ‫ت ذ أ ك‬ ‫ل‬
،‫ئ | د‬ ‫ا‬
‫ ؛؛‬: 3 ‫ ئق‬، ، ٢ ^ ١ ' ‫"ئثن ا ن ي‬ ‫ماظ‬ ،‫ف ت‬ ‫ي ل‬
‫فن ث‬ ‫نوه‬

:‫ ء)ذا ثمل ق‬،^^١ ‫ نم ن قذ ئ غ أل ال>ئيئذاتي‬1 ‫ فذ؛‬4‫ ي أبين ال ن ؤمنس‬: ‫ د‬1‫ مم‬،‫نلح د عأى ع من‬
" ‫دت " ت ذ أ ك ؟‬1‫ مم‬، ‫ ف د خ د غش غ م‬،‫ه ءأذن لق‬ ‫يل‬
‫م‬
^ ١ ‫ أ ة زث و د ر'ش‬: ‫ن ن أ ك ؟ ئ ت‬
‫ ل ق ي ت‬:‫ وقا ت‬، ‫ ؤن ا نأ ى في منام ه‬،‫ وأ حثزة بقص ة رويا ه‬. ‫ أائ رن وت رسو ل الثؤ‬:‫قا ت‬

‫ إينث أنث ح ي د عن طريقة‬: ‫ نقا د‬،‫ وأ حتزةبال د ي أم نة به‬،‫من ن أيي بكر وعمن‬. ‫رنولط اللؤ‬
‫ ن ا أ ق د لرشالؤ‬:‫ قات‬،" ‫ " مرا ئث ب ه ذا وكدا‬:‫ ق ات عنت‬، ‫ شمحا ذ يل ق عدا عقا‬، ‫ف ذا ن ف ذا‬
،‫ ئ أ حرج عنة‬،‫ ف غا ول وأععلثثغي ض خ ن ا ئمللث‬. ‫ون ول الثؤ‬

‫ وأد ا إد دا ك أ ائ م غش با ب أ م الم ؤم ني ن م حاقه أن ي ح د ت م ن‬:‫مما ل ع م رو بن م ه ا ج ر‬

‫ ي‬: ‫ ممك‬،‫ زنب ي ج ئ د ■ع ل ب عا قه‬4‫ ن ب ه ت ق أ ه إلكاي‬، ،‫ و |ال أت هث ه‬،‫ ءأ م نح ة‬، ‫أمر اثق\س أ م‬

‫ |ن هت لعا؟ى قت‬:‫ت‬1‫ ي بثغ ؛ ق؟ د‬،٧١ ‫ظ فذ؛‬ ‫ ظ هد؛ ؛ إل ي قت‬،‫أبين الثبين؛ ئ‬

‫؛ ي ع م ئئ‬3 ^ ،‫بن‬
‫م‬ ‫قى م ى محن أبى بكر‬ ‫ ه‬٤^ ١‫ع؛ى‬ ‫جا‬ ،‫ص دق نؤي ض تر ؤ‬
،_‫ ئا<ئنئ يدك غلى اأعردف‬4‫ وأبو ا إلا م ى‬، ^ ^ ^ ١ ‫ع م‬ ‫ننلف عندى‬،‫ ا‬0‫ إ‬،‫عتد ال؛ذزيز‬
‫ ن جع د يب ك ي بثشي ج‬، ٠’ ‫ نإيا ك أن ث ح ي ذ ع ن ط ريقة ف ذ ا وط ريقة ف ذ ا شحا ذ يل ق‬، ‫وا لما ك س‬

‫ أ رلى بطريقة غذا وطريقة فذا؟‬:‫زئؤ م ولأ‬

Muhammed b. el-Muhâeir der ki: Basra ahalisinden bir adam rüyasında
birinin kendisine: “Bu yıl haeea git” dediğini gördü. Ona: “Vallahi malım
yok! Nasıl hacca gideyim?” diye sorunca: “Evinin filan yerini kaz. Orada
gömülü bir zırh göreceksin. Onu sat ve hacca git” denildi.
Adam sonrasını şöyle anlattı: Sabah olunca söz konusu yeri kazdım ve
zırhı çıkardım. Satıp bedeliyle hacca gittim. Haccın gereklerini yerine
getirdikten sonra veda tavafi için Kabe’ye geldim. Tavaf sırasında uyku
bastırdı. Rüyamda Hz. Peygamber’i (sallallahu aleyhi vesellem) gördüm. Ebû Bekr ile
Ömer’in arasında yürüyordu. Resûlullah (sallallahu aleyhi vesellem) bana şöyle
buyurdu: “Ömer b. Abdilazîz’in yanına git ve benim selamımı ilet. Ona,
Resûlullah (sallallahu aleyhi vesellem): «Aramızda senin adın Ömer el-Mehdî ve Ebu’l-
Yetâme (Yetimlerin babası)dır. Görev verdiğin bilirkişi ile vergi memurlarını
 Omer b. Abdilazîz 277

sıkıca denetle. Sakın bunun (Ebû Bekrin) ve şunun (Ömer’in) yolundan

çıkma. Çıkarsan benim yolumdan da çıkmış olursun» buyuruyor de.”
Adam ağlayarak uyandı ve: “Resûlullah (sallallahu aleyhi vesellem) beni elçi olarak
gönderdi! Şayet benimle gönderdiği mesajın yeri karanlıklarda olsa dahi ya
öleceğim ya da onu yerine yetiştireceğim” demeye başladı. Sonrasında
Ömer’in yanına Şam’a gitti. Ömer, Deyr Sem’ân’da bulunuyordu.
Kapıcısının yanına geldi ve: “Girmem için Ömer’den bana izin al ve
Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vesellem) elçisi olarak geldiğimi bildir” dedi. Kapıcı
onun aklında bir şeylerin olduğunu düşünüp ilgilenmedi. Adam ikinci gün
yine gelince kapıcı: “Ey Allah’ın kulu! Sen kimsin?” diye sordu. Adam: “Ben
Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vesellem) elçisiyim” karşılığını verdi. Kapıcı: “Bu adam
aklını kaybetmiş” diye düşündü. Adam üçüncü gün yine gelip girmek için
izin isteyince kapıcı: “Ey Allah’ın kulu! Sen kimsin ve ne istiyorsun?” dedi ve
Ömer’in yanına girdi.
Ömer’e: “Ey müminlerin emiri! Şu adam yanına girmek için çok ısrar
etti. Ona kim olduğunu sorduğumda “Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vesellem)
elçisiyim, diyor” deyince Ömer girmesine izin verdi. Adam girince Ömer
ona: “Sen kimsin?” diye sordu. Adam: “Ben Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vesellem)
elçisiyim” dedi ve rüyasında gördüklerini anlattı. Sonra: “Resûlullah'ı (sallallahu
aleyhi vesellem) Ebû Bekr ile Ömer’in arasında gördüm” deyip kendisine
emrettiği şeyi aktardı. “Resûlullah (sallallahu aleyhi vesellem), Ebû Bekr ile Ömer’in
yolundan ayrılmamanı, yoksa kıyamet gününde onlardan ayrılacağını
söyledi” dedi. Ömer: “Ona şu kadar mal verin” deyince, adam:
“Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vesellem) mesajı için bir şey almayı kabul etmem!
Sahip olduğun ne varsa versen dahi almam” karşılığını verdi ve yanından
çıktı.
Amr b. Muhacir der ki: Ben o günlerde insanlar arasında bir sorun çıkar
da hallederim düşüncesiyle müminlerin emirinin kapısında uyuyordum. Bir
gece içli içli ağlama sesine uyandım. Ona: “Ey müminlerin emiri! Neden bu
kadar üzüntülüsün? Neden bu şekilde ağlıyorsun?” diye sorduğumda şöyle
dedi: “Allah, Basralı adamın rüyasını doğru çıkardı. Hz. Peygamber (sallallahu
aleyhi vesellem) rüyamda yanıma geldi. Bir tarafında Ebû Bekr, diğer tarafında da
278 Omerb. Abdilazîz

Ömer vardı. Bana: «Ey Ömer b. Abdilazîz! Aramızda senin adın Ömer el-
Mehdî ve Ebu’l-Yetâme’dir. Görev verdiğin bilirkişi ile vergi memurlarını
sıkıca denede. Sakın bunun (Ebû Bekr’in) ve şunun (Ömer’in) yolundan
çıkma. Çıkarsan benim yolumdan da çıkmış olursun» buyurdu.” Sonrasında
yine: “Nasıl bunun ve şunun yolundan gidebilirim?” diyerek içli içli
ağlamaya devam etti.

‫ ثن ا ئ ث ما ن بن‬، ‫ ثن ا أبو عزوته ا ل ما ئ ي‬،^‫؟‬£ ١^ ‫ ] ح دت ا محم د بن‬٣٤٥ /،‫ [؛‬- ) ٧٥٧٩ (

‫ قا ت ع م ر لم تئ ون بن‬: ‫ قا د‬، ‫ ع ن أييي‬،‫ ص م حا ذ بن حال د بن دبما ر‬، ‫ ثن ا أب و غ ا م م‬، ، ‫ت م‬

‫ ز ال ثحلون‬،،_ ‫ ^ ^ بالم م وذ‬١ : ‫ ال ئ د ح ن غش هؤ الء ا ال؟مراؤ نإ ن محل ت‬،‫ " ي مت م و ن‬:‫م هزان‬

٠' ‫ ؤثة ث ذ ق ملل ق ؤئد ئ ع أبا ة‬، ‫ ؤ ال ثصل ن غ اقا‬،‫ أقربه ا الم نا ن‬: ‫بامرأة نإ ن ثمل ت‬

Hâlid b. Dînâr bildiriyor: Ömer (b. Abdilazîz), Meymûn b. Mihrân’a

şöyle dedi: “Ey Meymûn! Onlara iyiliği emredeceğim düşüncesiyle dahi
sakın yöneticilerin yanına girme! Kendisine Kur'ân’ı okuyacağım
düşüncesiyle dahi sakın bir kadınla yaimz başına kalma! Sakın anne babasına
kötü davranan birine de ziyarete gitme! Zira kendi anne babasına kötü
davrandığına göre senin için hiç de iyi olmayacaktır!”

‫م بن‬ ‫ثن ا‬ ،‫ ثت ا أثو عروبه‬،‫؛^ بن عل ي‬£١^( ‫ ] حدثن ا محم د بن‬٣٤٥/،‫ [؛‬-) ٧٥٨٠(
‫ "بل ثي ى‬: ‫غنن إ ز عد ي ثن أنطا ه‬ ‫كت ب‬ :‫ ه ات‬،‫ ش م ع ت ج د ي‬:‫ قات‬،‫ ثن ا أيى‬:‫ قات‬، ‫م حا ذ‬
‫ ح د‬°‫ ويأ‬،‫ال ة ف ر نقب ي‬ ‫ئ‬ 1‫ ن يص أ ى ا‬15* ‫ إلثت‬،‫ث ئ ث إبس ته‬ ،‫م بئن ة ال حءجا ج‬ ‫أب ك س‬

" ‫أضيع‬ ‫ا س و ى‬-‫ وؤ ن لم‬، \ ‫م ن عتر حم ه‬

Ömer (b. Abdilazîz), Adiy b. Ertaa’ya şöyle bir mektup yazdı: “Haccâc’ın
yaptığı şeyleri devam ettirdiğin haberini aldım. Onun yaptıklarını sen de
yapma! Zira o namazı vakti dışında kıldırır, zekatı haksız yere aiırdı.
Bunlardan daha hafîf olan şeyleri doğaldır ki hiç önemsemeyecektir.”

‫ ثن ا إتزا م أ بن‬، ‫ ثن ا أب و المقا س س قس ه‬، ‫ ] حدثن ا ن ح م د بن ع إ ي‬٣٤٥ /®[ - ) ٧٥٨١ (

‫خت ت ت ا لخي ا غ عذؤ‬ ‫ما‬ ٠٠ : ‫ع م‬ ‫ثمال‬

‫ أ‬:3 ‫ظ‬ ،‫ عن ج د ي‬،‫ ح د ق ي أيي‬،‫هت ا م بن ي ح ش‬
;‫حصزئة ا لوه ا ة‬ ‫جئ‬ ‫ وهول ه‬،‫ أئلة‬4‫ ^ وإعقإائ‬١^ ١ ‫الثؤ غ ز فيرغ ح ش د ي إئا ه غلى خئؤ‬
٠٠ ‫ق ق د‬ ‫ه ق ال‬ ‫ق م ن‬ ‫م‬ 0 ‫ فإ‬،‫ن ! ي‬ ‫؛محو مح‬
 Ömer b. Abdilazîz 279

Ömer (b. Abdilazîz) der ‫نط‬: “Allah düşmam Haccâc’ın hiçbir şeyine gıpta
etmedim. Ancak Kur’ân’a olan sevgisi ve onu ehli olana bırakmasına gıpta
etmişimdir. Yine öleceği zaman: «Allahım! Beni bağışla! Zira insanlar bunu
yapmayacağını (bağışlamayacağını) söylüyorlar» demesine gıpta etmişimdir.”

‫ ثن ا إبزاهمتز بن ي ق ا م‬، ‫ ] ح دق ا محم د ن ع ئ بن ال خ ض بن ق ي ه‬٣٤٥ /،‫ [؛‬- ) ٧٠٨٢ (

‫ *محت عند همت ا م بن هم د‬: 3 ‫ قا‬،‫ عن ج د ي‬،‫ ^ ^ ^ ح دثن ى أيى‬١ ‫ب ش‬

‫بن م‬

‫ محاره ا‬، ‫ إ ذ عئد ا ل مل ك أبعل ع ج د ي قطيع ه‬،‫ إل أبين الموم غين‬:‫ ق ا ت‬، 3 ‫ ثأثأه ر ج‬، ‫جال سا‬

‫ أعد‬:‫ م‬1‫؛ ثة هئ‬3 ‫ مما‬، 1‫ ئزعه‬،İJJ1 ‫ ع م ر ج ن ة‬،‫ انتحل فا‬٩ ‫ث ما ن ح ش‬

1‫؛ئزين ل ن‬
‫ هأهؤه ا ال ول د ون ق ما ن ح ش‬، ‫ إ ذ عئد ال نيل ي أ ئ غ ج د ي قطيع ه‬،‫ ثا أبين الئوم غين‬:‫ق ا ت‬

‫ إثل ق ث ذ و م ن أ ئ غ‬، ‫ واش إن فيل ق شحب ا‬٠٠ : ‫ ق ا د‬، ‫ع م ز ج ن ة الئث نزعه ا‬ ‫إذا ا ن قحل ف ن‬

‫ الثا مح د أمص تا‬،‫ فت ر م عق ه‬C‫ زثذ و م ن نزعه ا‬، ‫ج د ك قطيع ه زن ن أقؤف ا ئ ال ت ر ح م غل ي‬

" ‫نا ص ث ع غن ن ر ج م ه ال ئة‬

İbrahim b. Hişâm b. Yahyâ el-Ğassânî, babasından, o da dedesinden

bildiriyor: Hişâm b. Abdilmelik’in yanında oturuyordum. Bir adam geldi ve
ona şöyle dedi: “Ey müminlerin emiri! Abdülmelik dedeme ıkta olarak bir
arazi verdi. Velîd ve Süleymân’ın hilafetleri döneminde de bu onaylanmış ve
devam etmişti. Ancak Allah merhametini üzerinden eksik etmesin Ömer b.
Abdilazîz halife olunca onu elimizden aldı.” Hişâm adama: “Söylediğini bir
daha tekrar etsene!” deyince, adam yine: “Ey müminlerin emiri! Abdülmelik
dedeme ıkta olarak bir arazi verdi. Velîd ve Süleymân’ın hilafetleri
döneminde de bu onaylanmış ve devam etmişti. Ancak Allah merhametini
üzerinden eksik etmesin Ömer b. Ahd.ila7,Î7. halife olunca onu elimizden
aldı” dedi. Bunun üzerine Hişâm adama şöyle karşılık verdi: “Vallahi
şaşırtıcı bir tutumun var! Zira araziyi ıkta olarak veren ve bunu onaylayanları
rahmet okumadan zikrettin, ama bunu elinizden alanın adını zikrederken
ona rahmet okuyorsun! Biz de Ömer’in verdiği bu kararı onaylıyoruz!”

‫ثن ا‬ ، ‫ ثن ا محم د بن إ شحا ق الثثا ج‬،‫ ] حدثن ا أبو خ ا ب ز ن جثل ه‬٣٤٦/®[ -) ٧٥٨٣(
، ‫ ثن ا نلث م ثن ن م ي ع ا ل م ن ق ي‬،‫ ثت ا محم د ث ذ بك ر اق رت ا ني‬،‫ م‬1‫أب و ا لأئ عث أ خ ن د بن ا ل م ه د‬

‫ءا‬ ‫ اا إ ر ال م اذ‬:‫صكث اب حم تنتيان ي‬،‫غذ غم أي ا م ا مل حشؤ‬

‫ل ص‬
‫‪280‬‬ ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬

‫بأئدار_ه ' م حذؤ ي ع ي ه‬ ‫وبكذيبه م‬ ‫طؤ ثغ ا؛ى‪،‬‬ ‫إ؛ي ‪ ٩‬ل م أ ك ن له م ب حى قي رد‬

‫قي دين الثؤ وشقة‬ ‫وطئنه م‬ ‫ل ث يؤ بئة م ح ر ج‪،‬‬ ‫وق س‬ ‫إثه‪،‬‬ ‫إ ال‬ ‫ه‬ ‫ط‬ ‫ال‬ ‫الث ابق اثن ي‬
‫أي‪ ،‬أى بمت‪ ،‬ءإمحز مح م إ؛غ بظ م حز تفنون مئة ف د ' م ق أ‬ ‫في‬ ‫نش وبه اقاءينة‬
‫‪ .‬بمحؤفث عأى أ ي س التكذي ببالم در‪،‬‬ ‫الل ه‬ ‫رثولط‬ ‫الل ه وال م و ج منة إ ر ما ” كا ن‬ ‫ي لم‬

‫ث ونت ا العته؛ ا م لأل‪،‬قثؤ دءح \ة‪ ،‬وشت مثقس ‪ ٣ ١‬ق ض‬

‫‪ ١‬يمو‬
‫^^‬ ‫أن أئ ن‬ ‫م‬ ‫وئد عنن‬
‫سه‬
‫الح ط ا ب وه و ي عظ ال ثام ن‪ :‬ابه ال ع ذ ر أل ح د عئذ الثؤ ت غ ذ ان‬ ‫ع م ين‬ ‫ت ريئ ا ‪ ،‬ومح ولط‬

‫بمالل ة رممه ا حم ت ه ا ه د ى ‪ ،‬ز ال 'غي غ ذ ى ب ر ئ حس به ض الل ه ‪ ،‬مح د ث ه ي ا ألمور‪ ،‬ن ق ي ي‬

‫ا ل ح ج ه‪ ،‬وامعلغ ائثذر‪ ،‬ن س رغث عن أق اع السوة زن ا جاء به ‪ ، ^ ^ ١١‬ثث عحت ئ م ن يديه‬

‫أثت بثع كب أش‬ ‫و م‬ ‫د‬ ‫وإ‪0‬ك م‬ ‫ه م ن ‪^ ١‬؛؛‪،،‬‬ ‫ث بجو‬ ‫خ لاد ‪ 4‬ال ه ذ ى ‪ ،‬ولم ي ج د ل ه ع صم ه‬
‫حت و ز ‪ ،‬محأل\كزز م دلل ق عأي وقلت م ‪:‬‬
‫أقولت‪ :‬إن الل ه ق د غبز تن ا العتا د عام أ و ن‪ ،‬ؤإ؟ى ن ا ه ز م ا‬

‫|دت ق س يأك ون ئإ؛ل ق م ن الل‪ 4‬في ع ل م ح ش يك و ن <تاك ب ن ؛ كلي تء م ال ‪ ،‬د ك ت ف ن ذب ك '‪IIS‬‬

‫إبك م غ ا ي د و ن ه ‪ ،‬يعني‪ :‬عاتدين في‬ ‫هلبمال‬ ‫ؤ ة كايث و الع دا ب‬ ‫ئ م ؟ والل ه نحا ر ثق وب‪:‬‬
‫م ث ز ي خهل ف ز‬
‫ئ ل آ ي أ ثكا ذبو ن ‪ 4‬ف ب‬ ‫ونز نأ وا تئ ا ذوا بما بجوا‬ ‫ا ث ة ر‪ ،‬نقا د ال ه نحا ر ‪:‬‬

‫بف‬
‫ء ئت ا؟ىت ؤشم ن ئ ا‪ £‬ئئنؤم ن وم ن ف ا‪.‬ء ئئثكمغه‪ ،‬أ ة ش ي ي ئ قي أ ي ذث م‬ ‫في هود‬
‫أ ح س م نع قم م ن صالل ة أ ؤ غ ذ ى ‪ ،‬نا ش مما ر ‪ ،‬يئولث ‪ :‬ؤ وما ئش ا ءون إ ال أن يماء ال ثة ر ب‬

‫محك ا قز ال ز ال‬ ‫ض ئ ة الثؤ ي ف اءوا ول ؤل ؤ ي شأ إل‪:‬ثائرا ب ن ش ش ه أ ش ط اعته‬ ‫خ ا ل ال م ئ ه ‪،‬‬

‫ع م ال ‪ ،‬لأن ال ق محا ر ‪ ٢‬يمل ك العت ا د ن ا بيده‪ ،‬ولو يموحس إ ف ه م ن ا يمغئة م ن رنل ه ‪ ،‬مم د‬

‫ح زص ت ال ؤ ش ن ع ر غ ذ ى ال ثا س ■جميع ا ‪ ،‬ئت ا ا ئ ث ذ ى م نه م إ ال م ن هداه ا ش‪ ،‬ن ق ذ حرمحس‬

‫ؤب ق ز‬
‫م‬ ‫ائؤ خ ا ال‪،‬‬ ‫طم‬ ‫ت ذ كا ذ ض‬ ‫إ ال‬ ‫بجب‬ ‫ضل‬
‫ثث ا آ‬ ‫مب ء غ د ض الجن ز م حئ ا ‪،‬‬
‫ي ن بال ذ ي يصتل ؤ ا ل حا د إل ى م ا غبث وا م ن معص يته‪ ،‬ز ال بال ذ ي‬
‫ب ح ه ة ^ أن ع ا م الثؤ محا ر ف‬

‫ى غ ي ز ؛ ه أثي ز ءن؛غمالون بمعصس ه ‪،‬‬ ‫ول كن ه بزع م ك ز‬ ‫ئ وكرة ش‬ ‫د م‬ ‫ص‬

‫” كدللف ع ل م أثيز ت يسطي عون ر ك ه ا ‪ ،‬ئ جعت م ع ا م الثؤ ثئؤا‪ ،‬موأ و‪ 0‬ل ؤ ث اخ ال ث ت ذ ل ع م ل‬
‫بهإ ا‪-‬عة الل ه ‪ ،‬نإ ن * كا ن في ع لم الل ه أثه غتز عامل به ا ‪ ،‬ؤل ؤ ق اع ئزك معص يته وإ ‪ " 0‬كا ن في‬

‫ن د ذ ت م‪ 0‬و ء ن‬ ‫م‬ ‫^‪ ١‬ش‬ ‫لخثن وة و كا نم ع ك ‪،‬‬ ‫م‬ ‫ه م ك ل ه ا ‪ ،‬ئأق ز إد‪ 1‬ش‬ ‫أنه‬ ‫م‬ ‫عم‬
‫به علني الئؤ غ م ‪،‬‬ ‫م‬ ‫ي ن في علمم ال ر وئ ئ‬
‫أ حذق م م ن أئ م ي ك م علئ ا ف‬ ‫ج ه ال ‪ ،‬نإن‬
‫ئ ا ‪ ،‬وك ا ن م ولت‪ :‬ان الثة لم ي ج ع د ن ت ه‬ ‫وهذا ن ا "كان اس عيص يع د ه بل ثؤ جي‬
 ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬ ‫‪281‬‬

‫م ت رنلث بإ ب طا ل ن ا كا ذ فيست ا ب ق علم ه ‪،‬‬

‫وو ح م ته ه م ال ي غ ز ئث م منة ز ال ا حتثا و‪ ،‬ؤل ز ي ب‬

‫أيديه م‬ ‫م ا مح ن‬ ‫ربملم‬ ‫ميون قي ايل م ل أ م ؤثئ ق و ذ قي الحز‪ ،‬ؤالثؤ ما ر ‪ ،‬ف وت‪:‬‬ ‫ئأقم‬

‫زن ا حلم ه ز ز ال ي ح ي هل و ‪ 0‬ب ش يغ ش ع لم ه إ ال ب ما ق ا ه ‪ ،‬ها لحل ئ صا ئنون إ ر ج ن م ال ثؤ‬

‫س ه ف ي ء ئ ؤ كا ئ ح ج ا ث ي ح حتة عنة‪ ،‬ز ال يحولط ذوئة إقث‬

‫نحا ر ‪ ،‬وثا رلون عث ه ‪ ،‬وقس ب‬

‫أمحز الل ه في كتابه عن م م ‪،‬‬ ‫ما‬ ‫بمرص ؛ ث م ي م‬ ‫لم‬ ‫ح ك م ‪ ،‬وقلت مت ل ؤ ث اء الل ه‬ ‫علي م‬

‫يق‬ ‫دب غ ف م ل ‪4‬ا م ل و ن ه ‪ ،‬زأة ^ ‪3‬؛ ؤت ن م تئ ه م ‪P‬‬

‫ك ا ‪ 3‬م ن ن وج م‬ ‫ؤونهز‬
‫ي ئ ق و؛‪،‬‬ ‫ق د أن‬ ‫و أ خ ر أثن مع د ب ه ز‬ ‫ق د أ ن ث غ نل و؛‪،‬‬ ‫ق أ خ ث ز أ ب ه م ■ء ا ملو ‪0‬‬ ‫ء ذ ا ب أفيلم ه >‪،‬‬

‫اللي قي عذابه [ ر م ا لم يعلم م ن ر حمته م ‪،‬‬ ‫ع لم‬ ‫ومولون أنت م أبه م ل ؤ ف اءوا حر جوا م ن‬
‫الؤن ل‬ ‫ص‬ ‫ز جا ال‬ ‫ر‬ ‫ما‬ ‫زنن نغز دللث ق ذ غ ا ذ ى كتا ب الثؤ بند‪ ،‬ن ق ذ س ث ى اللت‬
‫وما‬ ‫بأش مايه م وأعمال ه م في ن ا ي ي ع لم ه ‪ ،‬ثن ا ائتقثا ع ابا وه م لت ك ا ل أنن ا ؤ ثغييزا‪،‬‬

‫و عب ادثا إبراهي م‬ ‫واذ‬ ‫بجي م ن ا ق ف ز ثتدي ال‪ ،‬ق ات‪:‬‬ ‫م‬ ‫إبي س بن ا سس ل ه م‬ ‫ا ت ئا غ‬
‫قإئ ح ا ق ويعق و ب أول ي ا لأيدي زا لأبما ر إثا أ‪-‬ح آصن‪ 1‬ه ز ب حالص ة ذكز ى الدار^>‪ ،‬ثال ثة أ م‬

‫نمر يم‬ ‫بئ‪ ،‬ئهو‬

‫قي تييؤ‪ ،‬وأمثغ من أن يطف أ ط إ؛د ا ات عف قي فيء من ذ م‬
‫ب و حيه ال ذ ي ال ثأ‪°‬ته ‪ ^ ^ ١‬؛ م ن ش يديه ز ال م ن حلم ه أؤ أن ي شرك فى ‪-‬حلم ه أ ح دا ‪ ،‬أؤ‬

‫ي د خ د في ر ح مته م ن قت أ ح ز جة ب ه ‪ ،‬أؤ أن يخرغ ب ي س قت أذ ح أه ل ه‪ ، 1‬ن ق ذ أ ظ ^‬

‫بالل‪ 4‬ال‪ ،‬ج ه د م ن زع م أن اأعلم| "‪ Ûİ5‬بم ن ؛ كلي‪ ،‬بز ‪ ٢‬يزل ؛ش و ح ده ب ك د ق ئرؤ عليئ‪، 1‬‬

‫ونم‬ ‫م ثني ب ‪،‬‬ ‫ك‬ ‫ف يغ صيت'‪ ،‬ق د أن ي ح ي ث ه ‪ ،‬وبع د ظ ظى نم ق ض ع‬ ‫و‬ ‫وش‬

‫بن أعمال ه م‪ C‬ز ال ب حوائ ج ه التي ئ غ به ا دابز خللم ه ز ‪ ،‬ز ال يمللط إبلي س غ ذ ى مس ه ‪،‬‬
‫يزد م‬

‫ه ن ا ت عب ا دته‪C‬‬ ‫م ذ ف ئفال ت ئ ز إبطا ‪ 3‬علم؛ الله في حلم ه ‪،‬‬

‫ز ال ض الل ة عتره‪ ،‬ؤم د أرد م ي‬

‫ل ة والنامس‬
‫و ك ثا ث الثؤ قات م يم ض بد عت ك م ‪ ،‬وإفزا<ط مح د د ك م ‪ ،‬ول ق د ع لمتم أن ال ثة بع ت رشو‬

‫يزنقذ أ غ د ق إل ‪ ،‬ف ن ن أزاذ ال ق ه ال ق ذ ى نز ‪-‬ت ج ئ ح ال ق ة ا و ■ كا ن م ه ا ذ و ذ إزاذؤ ال ثؤ‬

‫ل ه‪ ،‬زن ن ‪ ٢‬ثرد ال ثة ثت ال ه د ى وك ت ف ي ‪ ^ ^ ١‬خ ا ال ‪ ،‬د ك ا ن ت ء؛مماللثث أ ؤ ز به م ن هداة‪،‬‬

‫زئ زك ث م‬ ‫ب ق د ن ذ ك ر ب طا ‪ -‬ءت ه‪،‬‬ ‫ث ‪1‬و ف ى إ التال‪-‬عة ‪ C4İv2XxJ|J‬محعمئ م‬

‫فش ف ي م‬
‫؛ ه أي‬ ‫مح ز ع ئ م أ ن‬

‫مب ت ف ز معص يته‪ ،‬نإ ن الل ه خ ل و م ن أن ت خ ون يخثعس أ خ تا بز ح م ته‪ C‬أؤ ي ح ج ز أ خ ذا غ ذ‬

‫معص يته‪ ،‬وزع مت م أن ال شيء ال ذ ي م د ر إثن ا هؤ عند ءكأ ال ي ن ز وال ؤ حاء والنعم ة ‪ ،‬وأخ ر جت م‬

‫م نه ا لأع ما ت‪ 4‬وأدكرت م أن ن ك ون س ئ لأخي م ن اثق‪ 4‬ت؛بالل ه أؤ غ ذ ى ‪ ،‬وأدك م اثفي؛ئ هذ تم‬

‫‪282‬‬ ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬

‫أئ م ن ك ب م ن دون ال ثؤ‪ ،‬زأ ث ^ ال ذي ن خ ب ز ث ن وفا ع ن المنص تة بعث ر م ة م ن الل ه ‪ ،‬ز ال إد ن‬

‫في ي ئ م ش وهدره‬ ‫إل ينب ئ‬ ‫في ائفؤز>‪ ،‬النة ل ؤ ‪r‬؛\ ‪ ù‬ف ئء‬ ‫ن مه؛ ند ك مم د‬ ‫ص‬ ‫يغث‪،‬‬
‫ل كا ن للم د في تن ك ه ئريلث ينفذ مشيس ه في ا ل ظي م ن دو‪ 0‬الل ه والله ن بمائق زثغا ر ‪،‬‬
‫مولت‪ :‬ؤ حث ب إ؟تك م ا إل؛آن ا ذ وني ة في ئل ويكلمؤ>‪ ،‬ز ئ ز ثت ق د دلل ث ءك ارغ ون ‪ ،‬وكؤة إث م حا‬

‫غ ز ق يغ م ن ذلل ث‬ ‫الكم ن وا لم ن و ى ؤالعصثا ن‪ ،‬وهز لت هئد ^^^‪ ٠‬م حق و ن‪ ،‬وما كان وا‬

‫‪ .‬م ن ا ل ص ال ة عل ثه والم ن ي ة ئة وأل صحا به‪،‬‬ ‫المس ه أ بما د ري ن‪ ،‬مم أ ن ي نب ما ت ت ى ل م ح م د‬

‫ق ا د ثن ا؟ى ‪ :‬ؤ ش دا ء غش ال كما و ر ح ما ء إلثيلمه>‪ ،‬وها د مما ز ‪ :‬؛^ل ش ز للف الل ه نا م د م‬

‫م ن ذئبل ف زن ا ثأ ح ه ‪ ،‬فل ؤ ال علم ه ن ا غم زه ا اللت ثق م ن أن يعمل ه ا ‪ ،‬ومحم ال ث س نه م م ن‬

‫ئ ز ع‪ 1‬ملود ا بنأول ق د أن‬ ‫ثأ أ ح ر‬

‫‪ ،١‬م‬
‫^ ^‬ ‫ع م ق ذ أن‬ ‫ب أ ي ‪ ،‬ورض وال\‬
‫م‬ ‫‪ ^ ١‬قئ ن أن‬

‫قذ‬ ‫إثه م‬ ‫م ن الل ه لرءمم وإل\^‪ ،‬فتقول وذ أتعب‬ ‫محصال‬ ‫يعملوا‪ C‬زقاتت ؤبرائ م ركعا ن ج دا يبتغ ون‬
‫أن يجين و؛ عش ح ز ي م ع‬ ‫إل؛ئه م‬ ‫أ ي ظبلون‪ ،‬وأن‬ ‫عنه م‬ ‫^ ^‪ ١‬ن محو؛ رد ظ أ حبر طث‬
‫فن ا ا حتا ر‬
‫ل ه ‪ ،‬خ ق و ن ال ذ ي أزاذوا المس ه ا ب ن ال خئ ي نف غ و ال ‪ ،‬ز ال ب ك ون ل و ح ي الل ه ي‬
‫قو‬

‫ؤ لوال ك ث ا ت م ن الثؤ ت س لم ث ك م ي ن ا‬ ‫بصديما ‪ ،‬تنمر لل ه ا ل ح ج ه التال ث ه ‪ ،‬وفي هول ه مما؟ى ‪:‬‬

‫ي ‪ ،‬ؤئ ق ز ‪ :‬ي‬ ‫غ ي ه ‪ ،‬ئ ت ت ق ل ه مم ا ن ئ ث س الل ه من ا أ خ د وا ث د أن تؤذن‬ ‫م ح‪،‬‬ ‫أ خد م‬

‫ص‬ ‫بركه م بما ألح ذ و 'ا‬ ‫بذ‬ ‫م‬ ‫إل‬ ‫إر ئ‬ ‫عموو عئأ م‬ ‫ف اءوا حر"ما ب ن ‪£‬لمإ ال م ي‬
‫ش تجئ؛ كؤ؛ائ وهز يوم ئ ذ في أ ص الد_ ا ‪١^ ^ ١‬‬ ‫و‬ ‫زقت د‬ ‫‪ IİJJİ‬مم د ق د‬ ‫نغ ر‬

‫ب غده م‬ ‫وال ذي ن جاءوا من‬ ‫ه ط وا به م ‪ ،‬ن قا د ‪:‬‬ ‫لث ا‬ ‫بب‬

‫اث ن اؤ‪ ،‬ق ا د ‪ :‬وا ح رين ج‬ ‫م‬ ‫وأر‬
‫ي ال ؤ ح م ة م ن الل ه ق د‬ ‫ثا ز إلخؤايثا ال ذي ن تت ق وناب ا إليما ن ^‪ ،‬ئ ث ي ف ت‬
‫لون زي ا اغمز ل‬
‫مم و‬
‫أن يدعوا ل ه م ‪ ،‬و ق د‬ ‫قل‬ ‫سبم ه مب ا إليت ا ن من‬ ‫لم‬ ‫أن ي ح أ وئا‪ ،‬وال د ع اء يبال ث ن ي ة ب م ن‬
‫غلئي المن ال م و‪ 0‬بالل ه أن الثة ال يش اء أم را ‪ ،‬فتأح و ل م شيئة غيره دون ب ال غ ن ا ئ اغ‪ ،‬ولم د ق اء‬

‫ق ؤ م ا ل ص ال؟ه‪ ، ١^ ^ ، ،‬وذل بئ و ت ى وه ازو‪: 0‬‬ ‫وش‪1‬ء |بلي س‬ ‫بم ؤم مح ذ ى مثب ي ب ي أخت‪،‬‬

‫أزي ح ض ‪ ، 4‬وم وس ى في سابق‬ ‫و‬ ‫و لمق بم ذ‬ ‫قؤ ال‬ ‫ثق‬ ‫ق و ال‬ ‫ؤا د نحا إ ر فزعون إ ه طش‬
‫ع ل م ه أثث ث ق و ن لم زعؤن عد وا و ح زما‪ C‬ق ا ت محا ر ‪ :‬ؤون ر ي فزع ون زق ان ا ذ ز جت و ذ ه م ا م ن ه م‬

‫نا كانواتح ذرونه‪ ،‬فتمولون أت م‪ :‬لؤفاء فزعون"كان لمو ت ى ولقا ‪ ،١^ ٠١٧‬زاه محا ر ‪،‬‬
‫ر‪،‬‬ ‫والل ه ب عا‬ ‫ي عدوا ز حزئا ‪ ،‬وه ل م ‪ :‬ل ؤ ف اء فزعون ال متثع م ن ال ثن ي‬ ‫م و د ‪ :‬ي خو ن‬

‫دبف عنده م ن حيه في ذكر ا مال‪/‬إب ذ‪ ،‬ئ قال‪ ،1‬في ت‪-‬ابق‬

‫ج ند معزمحون‪ ،‬مح ق م‬ ‫م‬ ‫م ولت [قه‬
 ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬ ‫‪283‬‬

‫نحا ز إ ز د ل ك بال ن نص ت ة‬ ‫ؤ إ ز جا ع ل في ا لأوض ح دثه^>‪،‬‬ ‫علم ه ال ذ م ق د أن ث ح إم ة ‪:‬‬

‫نحا ز إ ز‬ ‫ال ي ايمل ي به ا ‪ ،‬وك ما * كا ن إبلي س في مت ا بق علم ه أبه ت ي ك ون م ذم وم ا م د ح ورا‪،‬‬

‫^ ^‪ ٠‬ب ما ابمل ي به م ن الق ح ود ال د م ‪ ،‬هأبى‪ 4‬فتل ق ى ادم ال تؤبه‪ ،‬مح ز م ‪ ،‬وثل ق ى إبلي س ال ئئث ة‪،‬‬

‫بفئرته‬
‫ت من ا ل أ م مر حوما متوب ا غي‪ ،‬وأهبط إبي س م‬
‫حيى ل‬ ‫ما‬ ‫هبط آدم إ ر‬ ‫إل‬ ‫ثثؤى‪،‬‬
‫م د ح ورا م ذم وما م ش خوطأ عأيه‪ ،‬وئ ل م أك م ‪ :‬إبة ابلي س وأؤكاءة م ن الحس ثن كان وا مل خ وا‬

‫به ؛د ^‪< :^١‬ؤه ائ حى ؤال‪-‬ءحى أأوئل أ ل ملأن‬ ‫أئث م‬ ‫في>‬

‫رد عئ م ‪ ^ ١‬وال>موغ م ن نسم ه ائي‬

‫بقد ن*بيةؤؤلم ‪ ،‬ئن ا ذا‬ ‫إ ال‬ ‫ش ذ لق عل نإ‬ ‫ال‬ ‫متل ق ومم ن بثلث بن هم أ ج م ع ئ^> ‪ ،‬ح ش‬ ‫م‬ ‫جه‬

‫ن‬ ‫مح‬ ‫ي ن ه م خلق أ ي ف ز ‪،‬‬ ‫إل‬ ‫ه ‪Ü‬‬ ‫تريدون بهثكؤ أ ي ف ز د زد ع م شفاءن‬

‫يشبى عل نه ي‬ ‫ز ال‬ ‫ف ن ي ن غ م عن قيرؤ‪ ،‬ن ؤ "كائن‬

‫ج هل ك م بعلم ه وعل م الل ه ي‬ ‫ي حي ط‬

‫م مذ‬ ‫^ ‪ ۶‬ب ن ف يؤ ق ف يؤ‬ ‫و‬ ‫فيء‪ ،‬محم د ر أخت غش وده‪ ،‬ثنن كثم ئنثهلون قي‬
‫^‪ ^ ^ ١‬عندة ؤلم د ■ع لم ت ا ل م ال ي ك ه ق د خلي ادم ن ا ئ ؤ ءك ا ي ن م ن العتا د في‬ ‫ل كا ن ت‬

‫عل م‬ ‫م ن اشت اب ومثلث ال دماغ م ه ا ‪ ،‬زن ا *كا ن لهز في الع ي ب م ن ع لم ‪ ،‬قكا ذ ي‬ ‫لأن س‬ ‫ا‬
‫إ ال بتعل ي م ال غيم ا ل حكي م ل ه م‪ C‬ئفل ن دللث‬ ‫ئي ر صا‬ ‫الثي ائنت ا ذ ومتملث ال دماء‪ ،‬زنا قالوا‬
‫ي بؤ‪ ،‬هأبكزم م أنة سم ة االغ فزظ ق د أن تز؛غ وا‪ ،‬وأص ؤ ئؤظ ق د أن ي ضي ‪،‬‬ ‫أن ط‬ ‫ي نق د‬ ‫م‬

‫ي ف ك فيه المومغ ونبالل ه‪ ،‬إ ذ الثة مح د عزف م د أن يحلى العتا د م ؤمثهب م ن‬ ‫مث ا ال‬ ‫ن ف ذا‬
‫ومبمم م نثما ح ر م ‪ ،‬وكتفن ستط ي ع حم د ف ؤ عغد الل ه م ؤم ن أن لآكون كا وا‪ ،‬أؤ‬
‫ئ ؤ عند ال ثه ءكاخر أن ي ك ون م ؤمثا ‪ ،‬زالئؤ مما ز بمولأ‪ :‬ؤأ وم ن * كا ن م قا ظ‪ -‬ح سا ه وجعلنا لت‬

‫ال إل‬ ‫قي الفل ك ت ق سب ح ارج بجا ه ‪ ،‬ئهؤ في ال ئ‬ ‫ظ‬ ‫وئرا مب ي به قي ال نا س ك ن ن‬

‫؛ الب إذرن> ‪ ، 4İH‬بأ ا‪-‬مون الءحذ‪،‬وا صب ع دمحال هد ى ي‪،‬ي ال ‪ -‬ج ‪،‬ثذا د صلو |‬ ‫\ل ل\‬ ‫فيئ ب» حا ر ج مغه‪I‬‬

‫ثث خ ز وذ‪ ،‬نحازوا إلى أم ة قؤم م وسى أم ه يهدونب ا ل حى نبه يع دل ون‪،‬‬ ‫إ‬ ‫به ق ش ع خم للي‬
‫يز حن وا‪،‬‬ ‫عغهم ولم‬ ‫بن‬
‫ت ذ ال هد ى‪ ،‬هل م م‬
‫ثئ وئ ج‬ ‫م محك‬ ‫وصاروا إ ل ن ا ئ س لهب‪،‬‬
‫م ‪-‬حام د و ن ‪ ،‬فنقذ وا إ ر ن ا ضس ل ه ز أن صال حا‬ ‫نحازوا في ع لم ه إل ى ص يح ة وا ح ذ ة ء إ دا‬

‫فيه‬ ‫مم س ذ؛ما‬ ‫رنو ي‪ ،‬وأن ‪۵١‬؛؛ فقه ي ‪ ،‬زأثت مميتهب ^ ^‪ ١‬ئئقزو؛ق ا‪،‬‬
‫ادم‬ ‫وه م‬ ‫زاتي اذؤ ابتل ي م ح ى محتم ير ح م ‪ ،‬ز ا م ادم م ح ى و ج ز‪،‬‬ ‫م ح ح‬ ‫الن ال يكه م ن ا‬
‫با لح ط يئة فنس ئ‪ ،‬ؤ هأ يوشفث ب ا ل ح هليئة ءعص_؛؛‪ ،‬فأين *كا ن ت االسثتط اعه عغذ دللف؟ هز‬
‫ز يكون‪،‬‬ ‫ح‬ ‫نز ثأكن‬ ‫مظ‬ ‫تخ ون‪ ،‬أؤ تحيي‬ ‫ال‬ ‫ز‬ ‫ح‬ ‫*ى ن م ن ‪،llt a‬‬ ‫مظ‬ ‫^ ^‪ ١‬تحبي ق ي‬
‫‪284‬‬ ‫‪Omer b. Abdilazîz‬‬

‫ه أغز مم‪ 1‬صف ون وأهدر‪ ،‬و م ح ر م أن لآك ون س س أل ح د‬ ‫مهتئزهث محم يذب ك ح ج ه ‪ ،‬ب د‬

‫إذ‬ ‫إث ك م‬ ‫ذ الئؤ صالل ه أؤ غذ ى‪ ،‬نإثن ا علم ن ه بزع م ك ز خ ا ط ‪ ،‬وأن ال ن شيئ ه ؛ ي ا ال تحا د‬ ‫م‬

‫ه‬ ‫شئن م أ ح س م ا إلين ا ذ ‪ ،‬دكن م م ن أ ه ل ا ل جثة‪ ،‬ث م جع لت م ب ج ه‪1‬تأ م ح د ي ت رن و ل الثؤ‬

‫ال ذ ي ج اء به أ ه ز ا ل ثن ة زهؤ مص د ق ب ث ي ا ب ا ل م نزل أثت م ن ذن ب ن صا ه ذ ي حبيئ ا فى‬

‫ه ج ئ تأث ة ع م ر‪ :‬أ رأي ت ظ ئ غن ث أ ف ي ء ق د ف ئ مغه أم شيء ئأئتفة؟ مما ‪>3‬‬ ‫ا هم‪-‬إ‬ ‫بود‬

‫ب ي أ س ا ش ن ي ء ف إل ق ق ز ‪:‬‬
‫ه‪ ،‬م‬ ‫ل أم ل م حب ؛ ب‬ ‫ئ بئة " ق‬ ‫ص قت‬
‫‪ " : ٠‬ب د ضء‬
‫ن ي ق ز ق اق ع ل م الثؤ‬
‫ثلم ه ثهؤ ا لخز ؤا م حث عئذ م ا م ح ف ن‪ ،‬م‬ ‫ء ال ن ت ث ه ع‬ ‫إذ‬
‫في الحل ق خيق ا ‪ ،‬زقت جاء ال مص‪ :‬إن الل ه لحلئ ادم فئ ن ذريقة في يده‪ ،‬مح ك ث ب أ ئ ن الج ثة‬

‫أمحا‬ ‫ئ خ ث م يؤم م ئ ي ن ‪:‬‬ ‫ال‬ ‫بمب أ غد ال م ز; ا خ إ عامل ون‪ ،‬وقات ش‬ ‫زن ا ن ز عامل ون‪،‬‬
‫الثا م غ ا م ن وا ازاؤ م غش د ذ أ م ‪ ،‬ء وال ذ ي مس ي بيده أم د رأبما يؤم أي ي ج ئ ذ ل ول و‬

‫ثا‬
‫ر غزابما إ ال أنهد ب‬ ‫ئئثهخ زث م نش وي ال م ‪ ٠‬يثذن اة‪ ،‬زالئؤ نا وصتا ني وقا غ‬
‫بي‪،‬‬
‫م‬ ‫ثأ‪°‬ويل‬ ‫حئم ذعؤه حى غش‬ ‫م‬ ‫فذ؛‪ P ،‬أقي ي خ ه ي ئ م قت‬ ‫م‬ ‫غش أ م م ف ة ق د أ ر‬
‫ب ث ئ م ذ أ ث ب ‪ ،‬ؤقا ‪ 3‬أ ئ ث ث ئ ز‬
‫م‬ ‫ش‬ ‫ش ق ق ز ‪ :‬ا نمط م ن‬ ‫تد غ ون الثا ‪ ،‬ن ؛ ر زئ ع لم‬

‫وهز أ ه د ك ث ث ؤ ‪ :‬؛ نمط ص ال‪1‬ه في عئم ق ذ ن س ‪ ،‬ؤ_الثقئه س أ ئ ئ ب ث في ع لم هد س س‪،‬‬

‫محملم‪ :‬ال ت خ ون ذ ل ك ح ت ى بك و ن بد ؤه ا م ن أ ي نا ‪ ،‬ك ن ا بدء ال قئئا ت م ن أئقنبثا ‪ ،‬ؤ ث ذا‬

‫وفق س لل د ي ن ‪ ،‬ن ف د دأ ‪ ،3‬ابن عب ا س ج ئ ث م الم ؤ د بالم د ر ‪ :‬ث ذ ا أ ولت‬ ‫زق لل ك ت ا ب‬

‫^ ^‪ ١‬الل ه م ن أن بك و ن ف د ر ‪ -‬ح را‪،‬‬ ‫شن ك ه ذ ه ا ألم ة ‪ ،‬واللي نا ينتهي به م ن و ء رأيه م ح ؤ‬

‫بزع م ون بمحهلتك_^ أنة م ن *‪ ،1(15‬في عئمم ‪^ ١‬‬ ‫مأت م‬ ‫أ ح ز ج وه م ن أن يك ون هدر فث)‪،‬‬ ‫كظ‬

‫ض ا ال ‪ ،‬ائ ه ث د ى ئهؤ ين ا مللث عل ق ح ش ' كا ن في هداة ن ا ‪ ٢‬ن ك ن الل ه عل ت ه فيه‪ ،‬وأ ‪ 0‬ص‬

‫شرخ ص د ر ه ي إل ت ال م ههو ين ا هؤمحس إل يه هند أ ن ي شز ح ه اش لت‪ ،‬زأثت إن 'كا ن موبت ا ه كئ ز‬

‫ئه و مما ق اع لنئس ه ‪ ،‬ؤملل ث م ن ذلل ق لف ا ‪ ،‬و كا ن ت ممش ب ة في "ك مره أ ئ ث ذ م ن م شيئة الل ه‬

‫في إي ما نه‪ ،‬ب ز أ ئ ه ذ أثت م ن غب ن ح س ه ‪ ،‬ي غ م مع وئة كا ن ت م ن ئغس ه غ صا ‪ ،‬وأن م ن‬

‫ع م د مس ه ‪ ،‬مغث ر ح ج ة كا ث ت ل ه فيه ا ‪ ،‬وأن المص ل بيد الل ه قبيؤ م ن يش ا ء‪ ،‬زأن ل ؤ أزاذ‬

‫ج ز ي الناسئ ج ميعا ت ق ذ أم نة فيم ن ت ن ئ ح ز تخو ن م هتديا مملم ‪ :‬بم شيئ ة الثؤ‬

‫الئث أن ب‬

‫عن ك ز مت ا ب ى ع لم ه في‬ ‫ف اء محم م وي ص الحسن ا ت إ و ك م ‪ ،‬و م ويهس الثسا ت ‪ ،‬أل ق ى‬

‫أعنال ئ أ ‪ ،‬و ج ع د م شيئته سعا بنتي؛قبفلم ‪ ،‬وي ذ ك م محوالل ه ن ا أمص ى ك ي إن زايي د مشس ثه^‬
 ‫‪. Abdilaziz‬ء ‪٠ ^ ٢‬‬ ‫‪285‬‬

‫كأثث ظل ه‪ ،‬ئ ه د زأئثئ وة أ م ح ى‬ ‫مزشه م‬

‫الجم لث‬ ‫ج ئ أب وا أن ثا خذوا ن ا اتائب يم ئ خ ز نتئ‬
‫م ض ال ل ج ي ن أزاذ ئ ذا ة خ ر ض ا ز إ ر أن أذ ظه بال ي ف إ ر ا إل س ال م‬ ‫م شيئته بم ن كا بآ‬

‫أثنا أن قلقوا خ ر‬ ‫مشيئته م ج ئ‬ ‫فيه‪ ،‬أم ه د أ م ح ى لق وم يو ش‬ ‫بجو بذللط‬ ‫و ه اب م و ضع‬

‫ق د بجم ‪ ،‬نقا د نحا ر ‪:‬‬ ‫هل م‬ ‫بب‪ ،‬وزد غش عيره م ا إلين ا ذ ‪،‬‬
‫أظل ه م ا لخذابف ا ف وا ز ي د ج‬

‫إين ا نهز‬ ‫كثا به م شركين ئ م يل ق و•‬ ‫و ك م‪5‬ا بما‬ ‫ؤئنث ا وأؤا بأشثا قالوا اتثابالل ه و ح ذ ة‬
‫ظه‪:‬‬ ‫و ق د ظ غ قي ءت ا ده ‪ ، 4‬أ ي طز ه ال ذ ي مح د ‪ !<0 -‬في‬ ‫ظ؛ ش‬ ‫ك‬ ‫ث أ‪3‬اب‬
‫«‬ ‫؛‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫يهثأكوا ؛غز ق و ل م نه م ب ل‬ ‫أن‬ ‫ؤ و ح س ز ئن اللث ال ك ا فرون^‪ ،‬وذللف كا ذ مؤقع ه ^ عغذة‬

‫ال ه د ى والصالل ه زا[خئن ؤا إليئ ا ن وا لخز زال ئ ؤ بيد الل ه ي ه د ى م ن يش اء زيذ ر م ن يش اء في‬

‫ط م ا نه^ يعم ه و ن‪ ،‬ء ك ذللث م قا د ^‪ ^ £ ١‬عام ه ال غ ال م‪ :‬وا جغتغي وب ئ أن ئئ ث ذ ا ال تحا د ‪ ،‬وه ا ‪،3‬‬

‫عث ه الث ال م‪ :‬ؤريما واجعلن ا ث‪،‬تينن ي ل ك وم ن ذريتن ا أم ه مئ ل م ه للثا^>‪ ،‬أ ي أن ا إلين اتث‬

‫وا إل ن ال م بي د ك‪ ،‬نإ ن عتا د ه م ن عبد ا ألصن ا م بي د ك ‪ ،‬بأدكزن م دللف وجعلت م وه مل كا بأيدوك ب‬

‫في كث\به ‪ ،‬؛^ ‪3‬‬ ‫محو‬ ‫في ؛ ق م أثث يخت ر أ ج د نف د >ئثا ه ال‪ 1‬ة‬ ‫وشئت م‬ ‫ه‬ ‫دوذ مشيئة طؤ‬

‫م نا ث‬ ‫ي شهيدا‪ ،‬أز مح ل غننا‪ ،‬أز مح و لح ة ‪،‬‬ ‫م‬ ‫وص نز ت كن ا ن ا ت ص ئ د‬

‫ز م ت ك ‪ ،‬ومض ج ع تن ز‬ ‫و دلل ق م ؤ ت بأ ج ل ث زائة‪ ،‬ورزق ا ن ث ق نلث‪،‬‬ ‫ب مر ض‪ ،‬أ ؤ ئح أه‪،‬‬

‫م نلق ي‬ ‫إد‪ 0‬الثؤ ماثا نزي ال ه ‪ ،‬ز ال ئثوث‬ ‫ال‬ ‫إي‪ :‬ؤؤت ا كان ش ي أذ ثئ وث إ‬
‫؛ ال‬ ‫ء ش روق‬ ‫ز ال‬ ‫وطأته‪،‬‬ ‫؛ ال‬ ‫م‬ ‫ت ؤن غ‬ ‫ز ال‬ ‫ء إ الء ;ل ثئة‪،‬‬ ‫ظ‬ ‫؛ل د ي غنن‬

‫ؤ ئ د لل ذي ن‬ ‫بززت إليه‪ ،‬يص د ق ذلل ق م_ت الثؤ‬ ‫إ ال‬ ‫م ح جعب ح ن ت "كا ن‬ ‫ز ال‬ ‫اشتكم أتة‪،‬‬
‫^ ‪ )3-‬ف ي ؛ل د ي‬ ‫^ ^‪ ١‬ت ق ع ون وب حئزون إ؟ى ج ه م<!؛>‪ ،‬ءأ ح ر ال له تئ حأثه بعذابه_^‬
‫م ‪. ٠‬ء‬ ‫رم‬ ‫د‪،‬م ‪.‬ر إ < ؛»■ ءء‪ - -‬م‪ - 0‬م م‬ ‫‪ ،‬ة‪.‬‬ ‫‪٠.‬‬ ‫‪٢.‬‬
‫الل ه في‬ ‫رد علم‬ ‫ب ن ك ه ‪ ،‬زئقول ونإ أتعب أثه م ق د كان وا ط خ وا‬ ‫أ حثاء‬ ‫ؤا ال خزة بالغار‪ ،‬ن ه ز‬

‫غذ‬ ‫آم ح ل‬ ‫ب اني بم ب ي‬

‫د؛ ر‬ ‫صا‬ ‫ال ث دامح ن ال ثدت ن أ ح ر ال ق ورن و ه أمح ن ا ثا ر الن به م ‪ ،‬نقا د‬
‫ونديم ه يؤم القيام ة عذا ب‬ ‫بج ه ‪ ،‬م ي ا ق ت د يؤم ثني‪،‬‬ ‫ال م ه غي ال د ك‬ ‫سبي ل‬

‫ن س في علم ه بش ما ئ ف ز إ ذ لء‬ ‫با‬

‫وكتا‬ ‫فيه رألآئز‬ ‫م‬ ‫ال ش ب ه ‪ ،‬ه ائخلزوا إ ر ن ا أرد‬
‫يب م م‪ ،‬ثأ ود نشوي الثؤ ‪ " :٠‬ي اإلت الز غدثالثة ألمناي‪ :‬انيائتا م ظ‬
‫مم‪.‬مج م ‪،.‬ءبج‪«.‬مح مع ©م‬ ‫‪.‬؟‪٠،‬‬ ‫م‬ ‫> ‪. ٠‬؟‬ ‫ح ‪،. ٠٠‬م‬
‫جي عصايه من اننومهن يقاتلون ال دجا ل ال سس‬
‫يؤم بيت الغث زنوقة إثى يؤم السامة‪ ،‬ن‬
‫أق خزز جم زال ذل تذ غذت‪ ،‬ؤاا؟اون‪ :‬أغد ا<ةميب ال ؛‪ ^ ^ ٤‬زال ئهئتوا غيب‬
286 Omer b. Abdilazîz

،*' ‫ئ الم جه اذه‬

‫من ا إلم‬ ‫ طضزئ‬،‫حتبما وثؤه ا من قذي الل ه‬ ‫كله ا‬
* ‫ المعادين‬:‫ثالته‬
‫ وال‬، ‫ي ب ه‬

‫ق‬ ‫م لما‬
‫بأت دير‬ ‫ ز‬، ‫ج ز ب بمم‬
‫ر م ب‬:‫م م و‬
‫إلت ب‬
‫م ض أرم‬-‫و هئم قهئ‬
‫م ا إل س الم عقه ا إ ال‬ ‫م خ فلة‬ ‫ فن ا ش ئ في أئد‬،‫وا لآب ال وا ال تحا د وا لأرزاق‬

" ‫صئنوف ا و < م مبجا‬

H alef Eb u’l-Fadl el-Kuraşî bildiriyor: Ömer b. Abdilazîz, hal^ z yere

A llah’ın kitabını reddeden, sonu sın ırı olmayan ezeli ilminde takdir edilen
ve hiç kimsenin kaçamayacağı kaderi inkar eden, A llah’ın d inini ve
Resûlullah’ın (sallallahu aleyhi vesellem) ümmet içinde uygulanan sünnetini eleştiren
topluluklarla bir takım yazışmalar yapm ıştır. H alef Ebu’l-Fadl el-Kureşî,
Ömer b. Abdilazîz’in onlara yazdığı bir mektubu şöyle aktarır:

Derim k i; daha önce gizlediğiniz, A llah’ın ilm ini reddinizi ve

Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vesellem) ümmeti için korktuğu, kaderi inkâr ettiğinizi
bana yazmışsınız. Bildiğiniz gibi Eh l-i sünnet: “Sünnete yapışmak
kurtuluştur, ilim h ızlı bir şekilde içinizden çekilip alınacaktır” derdi. Ömer
b. el-Hattâb halka nasihat ederken: “A rtık, beyyineden sonra hiç kim senin,
doğru sanıp ta yapacağı yanlıştan dolayı veya dalâlet zannedip terk edeceği
doğru bir şeyden dolayı A llah’a sunacağı bir mazereti yoktur. H er şey açığa
çıkm ış, hüccet sabit olmuş ve kimsenin ileri sürebileceği bir özrü
kalm am ıştır. K im peygamberliğin getirdiği haberlerden veya Kitabın
bildirdiklerinden yüz çevirirse, elindeki hidayet yolları kesilmiş olur ve
kendisini irtidaddan kurtaracak bir şey bulamaz” dediğini biliyorsunuz.

Yine bana yazdığınız mektupta, benim: “Allah kulların yapacağını ve

sonlarının ne olacağım b ilir” dediğimi öğrendiğinizi yazmış ve bunu
söylememi garip karşıladığınızı bildirip: “ O lan bir şey, bu ameli yapan İtişi
bu işi yapmadıkça bu şey A llah’ın ilm inde yoktur” demişsiniz. Allah şöyle
buyururken dediğiniz şey nasıl doğru olabilir ki: “Biz ‫ ه‬azabı az bir
zaman açıp kaldıracağız. Fakat şüphesiz siz yine geri
dönenlersiniz.”1 yani küfre dönenlersiniz., yine Allah şöyle buyurur: “Eğer
geri döndürülürlerse yine kendilerine yasaklanan şeylere geri

1Duhân Sur. 15
 Ömer b. Abdilazîz 287

dönerler. Çünkü onlar şüphesiz yalancıdırlar.”1 Siz cahilliğinizle

A llah’ın : “...Artık dileyen iman etsin, dileyen kâfir olsun....”2 âyetinin
manasını kişinin dalâlet ile hidayet arasında muhayyer bırakılm ak olduğunu
iddia ettiniz. H albuki Allah şöyle buyurur: “Âlemlerin Rabbi olan Allah
dilemedikçe de siz dileyemezsiniz.”3 A llah’ın dilemesiyle onlar da
istediler. Eğer Allah dilemeseydi, onlar istemezlerdi. Yani kendi istemeleriyle
A llah’a ne sözle ne de amel olarak itaat edebilirlerdi. Çünkü Allah elindekini
kullara vermemiştir ve peygamberlerine vermediği şeyi başkalarına
bırakm am ıştır. Peygamberler bütün insanların hidâyetini istemişlerdir,
ancak A llah’ın kendisine hidayet verdikleri hidayete erm iştir. İb lîs ise
hepsini dalâlete düşürmek istemiş, ancak aralarında sadece A llah’ın ilm inde
dalâlette olan kişiler dalâlete düşmüştür.

Yine cehaletinizle A llah'ın ilm inin, kulların kendisine karşı gelmesini

veya em irlerini terk etmesini zorunlu kılm adığını iddia ettiniz. Çünkü Allah
kullarının kendisine karşı geleceklerini bildiği gibi kendisine karşı gelmekten
sakınabileceklerini de bilm ektedir, diyerek A llah'ın bu ilm inin boş ve fiile
etkisi olmayan bir ilim olduğunu söylediniz. Diyorsunuz k i: “Eğer kul istese
A llah’ın ilm inde onun itaati terk edeceği şeklinde olsa bile itaat edebilir.”
A llah'ın ilm inde A llah’a itaat etmeyecek olsa bile kul isterse A llah’a itaat
eder. A ynı şekilde A llah’ın ilm inde kul A llah’a isyan'ı terk etmek olsa bile
kul isterse A llah’a isyanı terk eder." Siz isterseniz Allah bildiğinde isabet
eder; böylece ilim olur. İsterseniz reddedersiniz (bildiğinde isabet etmedi
dersiniz) bu da cehil olur (yani Allah hâşâ bunu cehletti bilmedi manasına
gelir) İşte bunu İbn Abbâs, tevhidi bozan şey olarak saymıştır. İbn Abbâs
şöyle derdi: “Allah fazlını ve rahm etini, kendi taksim i ve ihtiyarı olmadan
başıboş bırakm am ıştır. Peygamberleri de ilm inde olan şeyleri geçersiz
kılm aları için yollam am ıştır.” Siz A llah’ın ilm ini bir şeyde kabul ederken
başka bir şeyde reddediyorsunuz. H âlbuki A llah: “Onların işlediklerini ve

1En'âm Sur. 28
2Kehf Sur. 29
3Tekvîr Sur. 29
288 Ömer b. Abdilazîz

işleyeceklerini bilir, dilediğinden başka ilminden hiçbir şeyi

kavrayamazlar”1 buyurmaktadır. İnsanlar A llah’ın ilm iyle hayatlarını yaşar
ve O ’nun ilm i dâhilinde hayatlarını sürdürürler. Kulların yaptıkları ve
yapacakları ile A llah’ın ilm i arasına girebilecek bir engel yoktur. O ,
muhakkak ki âlim (olanı ve olacağı b ilir) ve H âkim ’dir. (her şeyi yerli
yerince yaratan)

Siz A llah’ın Kitab’ında bildirdiğinin zıddında; “Allah isteseydi insanlara

hiçbir ameli yüklemez” dediniz. Allah şöyle buyurur: “Ayrıca onların
bundan (bu şirk ve inkârcılıklarından) öte birtakım (kötü) işleri
vardır ki, onlar bu işleri yapar dururlar.2 “Kendilerini (dünyada)
faydalandıracağız, sonra da bizden kendilerine elem verici bir azabın
dokunacağını ümmetler de olacaktır.”3 Bu âyetlerin haber verdiklerine
göre, onların amellerinden önce ne amel edecekleri ilm i O ’nda mevcuttur.
Dolayısıyla onlar yaratılmadan önce azabı hak etm işlerdir. Siz ise bunun
tersini söylüyorsunuz: “Eğer onlar isteseydiler, A llah’ın onlar için bildiği
azabından çıkıp bilmediği rahmetine girebilirler” diyorsunuz. İşte bunu
iddia edenler, A llah’ın Kitab’ın ı red etmekle ona düşman olm uşlardır. Allah
ezeli ilm iyle peygamberlerin isim lerini ve onların amellerini haber verm iştir.
O nların babalarının bu adları değiştirmeye güçleri yetmemiştir. İblis te
onların bu güzel amellerini daha önceden bilmesine rağmen onları
değiştirmeye gücü yetmemiştir. Allah şöyle buyurur: “(Ey Muhammedi)
Kuvvetli ve basiretli kullarınız İbrâhîm, İshâk ve Yâkub’u da an. Biz
onları özellikle âhiret yurdunu düşünen ihlâslı kimselerden kıldık.”4
Kudretiyle yüce olan A llah, kendisinin istediği bir şeyi bir başkasının
değiştirmesine izin vermez. Âyette ism i geçen peygamberlerin durumunu
önünden ve arkasından batılın gelmesi mümkün olmayan vahiyle
bildirm iştir. Yaratmasında kimseyi ortak etmez. Rahmetinden kovduğunu,
kimse rahmetine geri döndüremez. Rahmetine dâhil ettiğini de kimse

1Bakara Sur. 255

2Müminûn Sur. 63
3 Hûd Sur. 48
4 Sad Sur. 45,46
 Omer b. Abdilazîz 289

çıkaramaz. “Allah yarattıktan sonra ilm i tecelli olur” diyenler ne de büyük

cahillik etm işlerdir. Oysa ki Allah her şeyi bilip ilm iyle kuşatmasıyla tektir.
Yaratmadan önce ve yarattıktan sonra her şeye şahittir. Yaratmayla nasıl ki
ilm i azalmazsa, kulların amellerinden sonra da ilm i çoğalmaz. Azabı hak
edenlere hak ettikleri azabı vermekle gücü azalmaz. İb lis’in kendi nefsinin
hidâyetini elinde bulundurma gücü olmadığı gibi, bir başkasına dalâlete
düşürme gücü de yoktur.

Bu sözlerinizi ortaya atmaktaki gayeniz: A llah kullarının ne yaptıkları ve

ne yapacakları ilm ini yok sayarak, O ’nun kullarını ihm al ettiğini söylemek
istiyorsunuz. A llah’ın K itab ı, dim dik ayakta bu itikadı bidatinizi ve
sözünüzde aşırı gitmenizi reddediyor. Herhalde şunu biliyorsunuz: A llah,
peygamberini gönderdiğinde, insanlar o gün şirk ehliydi. Allah kime
hidâyeti nasip ettiyse, O ’nun izni olmadan tekrar eski dalâletine düşmedi.
Kim e de hidâyeti nasip etmediyse de onu küfür üzerinde dalâlette bıraktı.
Böylelikle onun dalâlette kalması hidayete ermesinden daha evla olmuştur.
Ama siz kalplerinizde itaat ve isyanın beraber olduğunu ve kendi
gayretlerinizle isyanı bırakıp itaat ehli olduğunuzu iddia ettiniz. “A llah,
kullarından bir kişiye rahmeti veya başka bir kişiyi isyandan uzak tutmaktan
beridir” dediniz.

Bu kadarıyla kalmayıp şunu söylediniz: “ Kaderle ilg ili şeylerin (iyiliğ in,
yaşamdaki kolaylığın ve nim etlerin) sizin elinizde olduğu. Am ellerin kaderle
ilgilerini kopardınız. A llah’ın kullara hidâyeti ve dalâleti nasip ettiğini inkâr
ettiniz. A llah’ın gücüne ve iznine gerek olmadan, kendi nefislerinizin
hidâyetini kendinizin elde ettiğini ve isyandan onu kendinizin
koruduğunuzun gafletine düştünüz.

K im ki öyle söylerse bu söylemiyle aşırı gitm iştir: Eğer olaylar daha

önceden A llah’ın ilm inde bilinm iyor ve kaderde yazılı değilse (hâşâ), o
zaman A llah’ın dışında kulları sevk ve idare eden ve mülkünde de bir ortağı
var demektir. A llah K u r’an da: “Fakat Allah size imanı sevdirmiş ve
onu gönüllerinize sindirmiştir. (H âlbuki onlar daha önce ondan nefret
 um ar u. n.uuuuzız

ediyorlardı) Küfrü, fışkı ve isyanı da size ‫؟‬irkin göstermiştir.”1 O nlar

da daha önce onu seviyorlardı. Kendilerinin her ik i durumda da nefislerine
hükmetme kudretleri yoktu.

Sonra A llah, Muhammed’e olan rahm etini, ona ve ashâbına olan

mağfiretini haber vermiş ve şöyle buyurmuştur: “Onun beraberinde
bulunanlar, inkârcılara karşı sert, birbirlerine merhametlidirler.”2
Yine A llah: “Allah böylece, senin geçmiş ve gelecek günahlarını
bağışlar”3 buyurur. Eğer A llah’ın ilm i olmasaydı, Resûlullah’ın (sallallahu aleyhi
vesEİlem) günahını henüz o günahı işlemeden affettim demez, henüz dünyaya
gelmeden önce ashaba öylesi bir ihsanda bulunmaz, henüz iman etmeden
önce onlardan razı olduğunu bildirmez ve henüz amelde bulunmadan önce
amellerinden yana onların güvende olacaklarını haber vermezdi.”

A llah şöyle buyurur: “Onları rükuya varırken, secde ederken,

Allah'tan lütuf ve hoşnutluk dilerken görürsün.”4 Siz diyorsunuz k i:
“O nlar, A llah’ın yapacaklarını haber verdiği şeyi yapmayabilirler, onların
iman edeceğini bildirmesine rağmen küfürlerinde devam edebilirlerdi. O
zaman küfürleri kendi fiille ri olurdu. A llah’ın haber verdiği şey de doğru
çıkm am ış, A llah’ın bildirdiği açık ve kesin bir delil teşkil etmemiş olurdu.”

A llah’ın : “Daha önceden Allah'tan verilmiş bir hüküm olmasaydı,

aldıklarınızdan ötürü size büyük bir azab erişirdi”5 buyruğunda izinsiz
olarak aldıklarından dolayı daha önceden affedildikleri bild irilm iştir. Sizler:
“Eğer isteselerdi, A llah’ın affından m uaf olabilirlerdi ve A llah’ın ilm inde
olmayan em redildikleri şeyi terk edebilirlerdi.” Böyle bir iddiada bulunan
haddi aşmış ve yalan söylemiş olur. A llah, henüz erkeklerin sulbünde
kadınların “(Peygamberi)
rahminde olan insanlardan bahsetmiş ve:
müminlerden henüz kendilerine katılmamış bulunan diğer insanlara

1Hucurât Sur. 7
2Fetih Sur. 29
3Fetih Sur. 2
4 Fethi Sur. 29
5Enfal Sur. 68
 Omer b. Abdilazîz 291

da göndermiştir”1, “Bunların arkasından gelenler şöyle derler:

Rabbimiz‫ ؛‬Bizi ve bizden önce gelip geçmiş imanlı kardeşlerimizi
bağışla.”2 Bu kişiler, henüz yaratılmamışken rahmete erdikleri,
kendilerinden önce iman edenlere mağfiret dilediklerini henüz bu kişiler dua
etmeden bildirm iştir. A llah’ı bilenler bilirler k i; Allah bir şeyi dilediği
zaman, Allah istemedikçe kimsenin başka bir şey yapması mümkün değildir.
Bu toplum hidâyeti istedi ve bunları kimse de saptırmadı. İb lis bir
topluluğun dalâletini istedi, ama onlar (İb lis’e rağmen) hidayete erdiler.
A llah, H z. Mûsâ ile H z. H ârûn’a şöyle buyurdu: “Firavun'a gidin. Çünkü
o, iyiden iyiye azdı. Ona yumuşak söz söyleyin. Belki o, aklını
başına alır veya korkar.”3 A llah’ın ilm inde, H z. Mûsâ’nın, Firavun’un
düşmanı ve dert olacağı vardı. A llah: “Ve onlara arzda (yeryüzünde)
hâkimiyet verip Firavun, Hâmân ve ordularına korktukları şeyi,
onların vasıtasıyla gösterelim”^ buyurur. Sizler: “Eğer Firavun isteseydi,
H z. Mûsâ’nm dostu ve yardım cısı olurdu. A llah ise: “...o onlara düşman
ve başlarına da dert olacaktı”5 buyurur. Sizler: “Eğer Firavun isteseydi
boğulmayabilirdi. A llah ise: “...Çünkü onlar boğulacak bir ordudur”6
buyuruyor. Bu, önceki kavim leri zikrederken A llah’ın vahyinde mevcuttur.
H z. Âdem’i de yaratmadan önce: “Ben yeryüzünde bir halife var
edeceğim”7 buyurmuştur. H z. Âdem yeryüzüne işlediği bir günah
sebebiyle inm iştir. İblis te A llah’ın ezeli ilm inde aşağılanmış ve kovulmuştu.
Bu duruma da daha sonra H z. Âdem’e secde etmesinin emredilmesi ve onun
bunu reddetmesi sonucu düşmüştür. H z. Âdem, tövbeyi Rabbinden öğrendi
ve bununla merhamet edildi. İb lis laneti öğrendi ve bununla azdı. Daha

1Cuma Sur. 3
2Haşr Sur. 10
3Tahâ Sur. 43/ 44
4Kasas Sur. 6
5Kasas Sur. 6
6Duhan Sur. 24
7Bakara Sur. 30
292 Ömer b. Abdilazîz

sonra H z. Âdem, kendisi için yaratılan yeryüzüne, merhamet edilmiş ve

tövbesi kabul edilmiş bir şekilde in d irild i. İblis ise görüşü sebebiyle
kovulmuş, aşağılanmış ve gazaba uğramış bir şekilde yeryüzüne in d irild i.
Sizler diyorsunuz k i: “İblis ve cinlerden olan dostları A llah’ın ilm ine m uhalif
hareket edebilirler ve A llah’ın yaptığı: “Buyurdu ki; o doğru ve ben hep
doğruyu söylerim. Andolsun ki, cehennemi mutlaka senden ve
onların sana uyanlarından, topunuzdan tıka basa dolduracağım”1
kaseminin dışına çıkabilirler ve onlar isyanı tercih ettikleri zaman A llah’ın
bunu b ileb ilir.”

A llah’ın ezeli ilm in i reddederek neden kendinizi helak etmek

istiyorsunuz. Allah sizin yaratılışınızı size göstermedi. Sizin cahilliğiniz
O nun ilm ini nasıl kavrayabilir? A llah’ın ilm i, sadece olan şeyle sın ırlı
değildir. H içb ir şey de O nun ilm inin dışına çıkıp onu değiştiremez. Siz her
an bir şeyden diğerine dönseniz sizin durumunuzu yine A llah b ilir.

M elekler H z. Âdem yaratılmadan önce, daha evvel yeryüzünde olan

kulların çıkardıkları fesadı ve dökülen kanları biliyorlardı. O nlar (insanın
yeryüzünde fesat çıkaracağını söylerken) gayb hakkında bilgileri yoktu.
Yeryüzünde fesat çıkaracakları ve kan dökecekleri A llah’ın ilm inde
mevcuttu. M elekler, A llah’ın kendilerine öğrettikleriyle tahminde
bulunmuşlardır ve A llah bu zanlarını onlara söyletmiştir.

Sizler, bir topluluk sapmadan önce, onları saptırdığını, dalâlete

düşmeden önce dalâlete düşürdüğünü inkâr ettiniz. Bu A llah’a iman
edenlerin şüphe etmediği şeydir. A llah, kulları yaratmadan önce mümin
olanlarla kâfirleri, iyilerle facirleri b ilir. Allah katında müm in olan bir kul
nasıl kâfir olabilir. Veya A llah’ın ilm inde kâfir olan bir kul nasıl mümin
olabilir? H âlbuki A llah şöyle buyurur: “Ölü iken kalbini diriltip, insanlar
arasında yürürken önünü aydınlatacak bir nur verdiğimiz kimsenin
durumu, karanlıklarda kalıp çıkamayan kimsenin durumu gibi

1Sad Sur. 84- 85

 Omer b. Abdilazîz 293

midir?”1 Bu kişi dalâlettedir ve oradan A llah ’ın izni olmadan ebediyen

çıkamaz.

Sonra bazıları, hidayetten sonra buzağıyı ilah edindiler ve onunla dalâlete

düştüler. A llah, şükretmeleri için onları affetti ve onlar H z. M ûsâ’nm
ümmetinden oldular. “Musa'nın milletinden bir topluluk hakkı
gösterirler ve onunla hükmederlerdi.”2 Ve A llah’ın ilm inde mevcut olan
hidayete döndüler.

Semûd kavm i hidayetten sonra dalâlete düştü ve A llah onları affetmedi ve

merhamet etmedi. Sonunda onun ilm iyle bir sayhaya maruz kaldılar ve
helak oldular. Böylece onlar da kendileri için yazılm ış olanı yaptılar: H z.
Sâlih onlara peygamber olarak gönderildi ve deve de im tihan olarak onlara
gönderildi. O nların da kâfir olarak ölmesi yazıldığından deveyi kestiler.

İb lis, meleklerin yaptığı gibi, teşbih ve ibadet yapmaktaydı. İm tihan

edilince isyan edince kendisine merhamet edilmedi. H z. Âdem im tihan
edilince isyan etti, ama kendisine merhamet edildi. H z. Âdem hata işlemek
isteyince ona engel olunmadı, H z. Yûsuf hata işleyeceği zaman ise hata
yapması engellendi.

O zaman kişinin iradesi neredeydi? Bu irade bunlardan b irinin olmasına

engel veya olmayacak bir şeyin olmasını sağlayabilir miydi? Bu konuda bir
hüccetiniz var mı? A llah, sizin vasfettiğinizden yücedir ve güçlüdür.

S izler, A llah’ın , kişinin dalâlette veya hidayette olmasını takdir ettiğini

inkar ettiniz ve O nun ilm inin sadece bir bilgi olduğunu, amellerde siz hür
olduğunuzu, isterseniz im anı seveceğinizi ve cennet ehlinden olacağınızı
iddia ettiniz.

Sonra cahilliğinizle, Eh l-i sünnetin Resûlullah’tan (sallallahu aleyhi vesellem)

naklettiği ve K u r’ân’ı tasdik eden bir hadisi kendi günahkârlığınıza da delil
olarak kullanm ışsınız. Z ira H z. Öm er, Resûlullah’a (sallallahu aleyhi vesellem): “ Bu
yaptığımız şeyler A llah’ın takdiri ile m i gerçekleşmiştir yoksa bunları

1En'am Sur. 122

2A'râf Sur. 159
294 Omer b. Abdilazîz

A llah’ın takdiri dışında kendi irademizle mi yaptık?” diye sormuş,

Resûlullah da (sallallahu aleyhi vesellem): "Aksine bu takdir edilip karara bağlanmıştı//
buyurmuştur. Bunun hakkında da şöyle dediniz: “Eğer öylesi bir emrin ve
takdirin dışına çıkmaya gücümüz yetmeyecekse bu bir zorlama demektir”
dediniz. Size göre zorlama zulüm dür. Sizler, A llah’ın yarattıkları hakkındaki
ilm in i zulüm olarak adlandırdınız. Bize bildirilene göre, Allah H z. Âdem’i
yarattı ve zürriyetini eline yaydı. Cennet ehlini ve yapacakları amelleri,
cehennem ehli ve yapacakları amelleri da takdir etti.

Sehl b. Huneyf, Sıffîn günü şöyle dedi: “E y insanlar! D ininize karşı

nefsinizi suçlayınız. Canım elinde olana yemin ederim k i; Hudeybiye
gününde eğer Resûlullah’ın (sallallahu aleyhi vesellem) Ebû Cendel’in iade edilmesi
konusunda verdiği kararı reddedebilseydik öyle yapardık. Vallahi!
K ılıçlarım ızı kınına sokmamızın nedeni, şimdiye kadar korktuğumuz bir
olay karşısında ne zaman kılıçlarım ızı geri kınına koyduksak hep bizim için
hayırlara ve kolaylıklara sebep olmuştur. Şu an içinde bulunduğumuz
durum hariç!

Sonra siz, cahilliğinizle, batılı tevil etmek için hakkı izhar ettiniz.
İnsanları A llah’ın ilm in i reddetmeye çağırıyorsunuz ve: “İy ilik A llah’tan,
kötülük kendi nefislerim izdendir” diyorsunuz. Eh l-i sünnetten olan
önderleriniz: “İy ilik , A llah’tandır ve bu A llah’ın ilm inde mevcuttur. Kötülük
te kendi nefsimizdendir ve A llah’ın ilm inde mevcuttur” diyorlar. Sizler
diyorsunuz k i: “N asıl k i kötülükleri kendi irademizle yapıyoruz, iyilikle ri de
aynı şekilde kendi irademizle yapmaktayız. Bu sizin K u r’ân’ı reddetmeniz ve
dinde eksiklik olduğunu iddia etmeniz demektir.

Kader hakkında konuşulmaya başlandığı zaman İbn Abbâs şöyle dedi:

“Bu ümmetin ilk şirki budur. Vallahi! Bunlar, A llah’ın tıpkı şerri takdir
ettiği gibi hayrı da takdir ettiğini inkar etmedikçe bu kötü görüşlerini terk
etmezler.”

Siz cahilliğinizle şöyle iddia ediyorsunuz: “A llah’ın ilm inde dalâlette olup
hidayete eren kendi iradesiyle bunu yapm ıştır ve A llah’ın ilm inde bu daha
önce yoktu. İslam ’ı kabul eden kişi de Allah onun kalbini İslam ’a açmadan
önce bunu yapm ıştır. M üm in olup sonra küfre giren kendi isteğiyle bunu
 Omer b. Abdilazîz 295

yapm ıştır ve bu onun elindedir. Bu kişinin küfrü istemesi, A llah’ın bu kişi

için im anı istemesinin önüne geçmiştir.” Oysa ben şahadet ederim ki her
kim bir iy ilik yapmışsa bu iyiliğ i kendi nefsinin yardım ı olmadan (Allah’ın
takdiri ile) yapm ıştır. Yine her kim bir kötülük işlemişse yine kendi
yanından bir sebebe dayanmadan (Allah’ın takdiri ile) bunu yapm ıştır. Z ira
Allah şöyle buyurur: “Lütuf bütünüyle Allah'ın elindedir, onu dilediğine
bahşeder.”1 Allah bütün insanları hidayete erdirmek istese, bu isteği
dalâlette olanları da kapsar ve onlar da hidayete ererdi.

Diyorsunuz k i: “A llah, iyiliklerin ve kötülüklerin kendi iradenizle

yapılm asını diledi ve sizin am ellerinizi önceden bilm eyi bıraktı. Allah
dilem esini, bizim dilememize tâbi k ıld ı.” Yazıklar olsun size! Vallahi A llah,
İsrail oğullarına kuvvetle tutunm alarını emrettiği şeyi kabul etmedikleri
zaman dağı üzerlerine dikmeden, diledikleri yerine gelmemişti. Allah dalâlet
içinde olan kişinin hidâyetini dilediği zaman, onu k ılıç zoruyla da olsa
İslam ’a sokmadı mı? H z. Yûnus’un kavmi iman etmeyi reddettikleri zaman
onların istedikleri m i oldu? Azab onlara yaklaşınca iman ettiler ve im anları
onlardan kabul edildi de bu iman başkalarından kabul edilmedi mi? A llah:
“Artık o çetin azabımızı gördükleri zaman: «Allah'a inandık ve O'na
ortak koştuğumuz şeyleri inkâr ettik» derler. Fakat azabımızı
gördükleri zaman imanları kendilerine bir fayda vermeyecektir.
Allah'ın kulları hakkında süregelen âdeti budur. İşte o zaman
kâfirler hüsrana uğrayacaklardır.”2 Burada “âdet”ten kasıt A llah’ın
yarattıkları hakkında süregelen ezeli ilm id ir. “İşte o zaman kâfirler
hüsrana uğrayacaklardır.”3 Allah katında onların im anının kabul
edilmeden helak olmaları takdir edilm iştir. Hidayet ve dalâlet, küfür ile
iman, hayır ve şer A llah’ın elindedir. Dilediğine hidayet verir ve dilediklerini
de azgınlıklarında bocalatıp durur.

1Hadîd Sur. 29
2Mümin Sur. 84- 85
3Mümin Sur. 84- 85
296 Ömer b. Abdilazîz

Yine H z. İbrahim aynı şeyi söylemişti: “...beni ve oğullarımı putlara

tapmaktan uzak tut.”1, “Rabbimiz! İkimizi Sana teslim olanlardan
kıl, soyumuzdan da Sana teslim olanlardan bir ümmet yetiştir...”2
Yani, “ (E y Rabbim) im an ve İslam Senin elindedir. Puta tapanların bunu
yapması da Senin elindedir.”

Siz bunu inkâr ettiniz ve A llah’ın dilemesi dışında, bunun sizin elinizde
olduğunu iddia ettiniz. Ö ldürülen için de: “Böyle bir ölüm ecelle olan ölüm
değildir” dediniz. H âlbuki A llah Kitab’ında: “Doğduğu günde, Öleceği
günde ve dirileceği günde ona selam olsun.”3 buyurarak bunun ecelle
olduğunu söylemiştir. H z. Yahyâ öldürülmüştür. Allah yolunda öldürülen
veya herhangi bir sebeple öldürülen ya da yanlışlıkla öldürülen, tıpkı
hastalıktan veya aniden ölen gibi ölümdür. Bunların hepsi eceli geldiği,
dünyadaki rızkı tamamlandığı, yatacağı yerde yattığı, hayatın sonuna geldiği
için meydana gelen ölümdür. Allah şöyle buyurur: “Hiçbir kimse Allah'ın
izni olmadan ölmez; o, belli bir vakte bağlanmıştır.”4 Dünyada
yaşayacak bir saati olan bunu yaşamadan, basacağı bir ayaklık yeri olan oraya
basmadan, zerre kadar rızkı olan bu rızkını almadan, yatacağı yerde
yatmadan ölmez. Bunu, A llah’ın şu âyeti tasdik etmektedir: “Resûlüm!
İnkâr edenlere de ki: Yakında mağlup olacaksınız ve cehenneme
sürüleceksiniz...”5 A llah, onların dünyada katledilerek öleceklerini,
âhirette ise cehenneme gireceklerini bildirm iştir. H albuki onlar M ekke’de
yaşıyorlardı. Sizler diyorsunuz k i: “O nlar, A llah’ın ve Resulü’nün haber
verdiği azabın onlara inmemesini sağlayabilirlerdi. Allah şöyle buyurur:
“Allah yolundan şaşırtmak için yanını bükerek ki: Dünyada ona bir
rüsvalık vardır, Kıyamet günü de kendisine o yangın azâbını
tattıracağızdır.”6, Dünyadaki rüsvalıktan kasıt Bedir’de başlarına gelendir.

1İbrahim Sur. 28
2Bakara Sur. 128
3Meryem Sur. 15
4Â l-i İmrân Sur. 145
5Â l-i İmrân Sur. 12
6Hac Sur. 9
 Abdulmelik b. Omer b. Abdilazîz 297

“Kıyamet ‫سا و‬ de kendisine ‫ ه‬yangın azâbını tattıracağızdır.”1

Görüşünüzün sizi nereye düşürdüğüne bakınız. A llah'ın ilm inde sizin
olaeağınız da yazılm ıştı.

Sonra Resûlullah’ın (sallallahu aleyhi vesellem) şu hadisi vardır: "İslam üç amel

üzerim bina edilmiştir: Cihad; Allah , Peygamber'ini gönderdiği zamandan
kıyamet gününe kadar devam eder. Bunlardan mümin bir topluluk Deccal ile
savaşırlar. Onu ne zalimin zulmü, ne de adalet sahibinin adaleti iptal edemez.
İkincisi: Tevhid ehlini tekfir etmeyiniz ve onların müşrik olduğunu söylemeyiniz,
üçüncüsü ise: kaderlerin hepsi, hayır olsun şer olsun Allah'tandır."
İslam ’dan cihadı çıkardınız, üm m etinizi küfürle itham ettiniz ve
bidatinizle onlardan ayrıldınız ve bütün kaderleri, ecelleri, amelleri ve
rızıkları inkar ettiniz. Elinizde islam ’m temellerinden olan ne kadar şey varsa
bozdunuz ve uzaklaştınız.

Abdulmelik b. Ömer b. Abdilazîz

O nlardan b iri de her dem uyanık, atik, halife Ömer’in oğlu
A bdulm elik'tir. Her dem hakkı ayakta tutan, b atılı yok etmeye çalışan
b irid ir.
D en ilir k i: “Tasaw uf, korkulara karşı uyanık kalm ak, batıl olan
şeylerden de k a ç m ^ ır.”

‫ ^ ^ بن‬١ ‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا محم د بن إ ن خ ا ق‬،‫ن ج بأ ة‬ ‫ ] حدت ا أب و حام د‬٣ ٠ ٣ / ٥ ‫ ل‬- ) ٧ ٠ ٨ ٤ (

:‫ قا ت‬،‫ ص تثا ر أيي ا لخكم‬،‫س يون س المم ف ي‬° ‫ أقاثا حم د الثؤ‬،‫ ثن ا يزيد شر ه ا ر و ن‬، ‫ت ه ل‬

‫م‬ ،‫ " يا مح ي‬:‫بمن ف ق د غش غنز‬ ‫جد النيلي‬ ‫بن ئن هم د ا لخنين بجا ن ه‬

‫قات إ ئ م‬

" ‫ا ل حق ول ؤت اعه من به ا ر‬

Seyyâr Eb u’l-Hakem der k i: Ömer b. Abdilazîz’in diğerlerinden daha

fazla değer verdiği Abdulm elik adındaki oğlu Öm er’e: “ Babacığım! Günün
kısa bir anı da olsa hakkı ayakta tut!” dedi.
‫‪298‬‬ ‫‪Abduimelik b. Ömer b. Abdilazîz‬‬

‫ئا‬
‫( ‪ ] ٣٠٣ /®[ -) ٧٥٨٥‬حدثت ا عتد الله بن م ح م د بن جغم ر‪ ،‬ثن ا أ خ ن ذ س الح ت ت ن‪ ،‬ث‬

‫م الئ ام‪،‬‬ ‫شحة‬ ‫شحا يب ج‪،‬ثعا ثئقس‬ ‫ثن بمر‬ ‫ثا ث ش‬

‫أخنت بن إبراهي م الدؤرقي‪ ،‬ث‬

‫ع م ب ن ع ن د الع ز ي ز إث ن ا أ دحلت ف ي ا ل ما د ة ن ا ن أ ى م ن ابن ه ع ن د ا ل م ل ك‬ ‫ى أن‬ ‫ر‬ ‫ب ا د ‪ " :‬كثا‬

‫‪?١‬‬

‫‪Yahyâ b. Ya’lâ el-M uhâribî, Şam hocalarından birinden bildiriyor:‬‬

‫‪“ Ömer b. Abdila^îz’in kendini ibadete vermesine sebep olarak oğlu‬‬
‫”‪Abdulm elik’te gördüğü şeyler olduğunu düşünürdük.‬‬

‫ا ثؤ ئذ أبي ذاؤئ‪ ،‬ثن ص‬

‫ا‬ ‫ط ل‬ ‫( ‪ ] ٣ ٥٤ /®[ -) ٧٥٨٦‬خدثثا أخن ن ئ إ ن خ ا ى‪ ،‬ئ‬

‫وقي‪ ،‬أ ت ي ي أيي‪ ،‬ثن ا ا الوراعي‪ ،‬خد ش ن ق ن ا ذ بن م حب انن خ ا ئ ‪،‬‬ ‫بن ال ول د بن‬
‫ه ذ النيلي بن عم ز بن غيي التزين قا د ؤأ صاثه ا ائغون قي خ القة أيي ئت ا ث‪،‬‬
‫ح دمحي م‬

‫قاد‪ " :‬نا و ظ ص أ خد ‪ < ١‬غئ ص غتت‪ ،‬و لأن أ ن ي ة تب غ ث يتئي أ خ ي إ ئ ض أن‬

‫م ذ كظ زأقن "‬

‫‪Süleymân b. Habîb el-M uhâribî bildiriyor: Abduim elik b. Ömer b.‬‬

‫‪Abdilazîz, babasının hilafeti zamanında vebaya yakalamp vefat etm işti.‬‬
‫‪Hastalığı sırasında da: “V allahi yanımda Ömer’den daha değerli b iri yoktur.‬‬
‫‪Öldüğünü duymuş olmam şu an içinde bulunduğu durumu görmemden‬‬
‫‪daha iyiyd i” dedi.‬‬

‫( ‪[ -) ٧٠٨٧‬؛‪- ] ٣ ٥٤ /،‬حدثت ا أبو بكر بن مال ك‪ ،‬ثن ا عتد الثؤ ين أخنت بن ح م ‪ ،‬ثن ا‬

‫ف ارون بن م م وز ا‪ 4‬ثن ا ضرة‪ ،‬ثن ا ابن قؤذ ب‪ ،‬فات‪ :‬جا ءت امزأه عتد ا ل مل ك بنص م إلته‬

‫^ ا ظي "‬ ‫ه آ ه ‪ ،‬ء د‪١ " :‬‬ ‫^‪ ٤١‬ؤمم م ‪،‬‬ ‫ؤثت قييل ث ن ب ث و و‬

‫‪İbn Şevzeb der k i: Abduim elik b. Ömer’in karısı, erkekler gibi izar, rida‬‬
‫‪ve ayakkabı giymiş bir şekilde Abdulm elik’in yanına geldi. Abduim elik onu‬‬
‫‪görünce: “Boşsun! Boşsun!” dedi.‬‬

‫ت ا أ ي‪ ،‬حدقتي‬
‫( ‪[ -) ٧٥٨٨‬ه‪/‬غ ‪ 0‬م ] حدق ا أبو بكر بن مال ك‪ ،‬ثن ا عتد الله بن أ ح م د ‪ ،‬ث‬

‫هد النيلي ئذ‬

‫ت غنز ئ مقيت ان ا و ي‪ ،‬ظ أذاث ئ ني ئ ا ن‪ ،‬غ ذ؛ت ن ون ثن م ال ذ ‪ ،‬أ ة م‬

‫ت ا ك ث أثاثي ل ؤ‬
‫ت علق أن ئمضي بن ا رين م ن ‪ ،^ ^ ١‬محواللؤ م‬
‫ع م‪ ،‬ه ا ‪ 3‬ل ه‪ :‬يا أبت‪ ،‬ن ا م‬

‫ئ ا‪،‬س ر؛إص ة ال ءث غ ب‪| 4‬بي‬

‫ي أئآ أنوح ن ال‬ ‫‪ ٠٠‬يمب ي‬ ‫علت يي وبل‪ ،1‬نئذوز في ذ ل ك ‪ ،‬ه ا ‪: 3‬‬
 ‫‪Abdulmelik b. Omer b. Abdilazîz‬‬ ‫‪299‬‬

‫م نمط ع‬ ‫خ ز أ ح ر غ معه‬ ‫لآريد أن أ حيي ‪ ^ ^ ١‬من ال؛ندل‪ ،‬قأؤ حؤ ‪،2jüS‬‬

‫^ ^‪ ١‬م ن فزؤ وس ه وا لهذه ‪٠٠‬‬

‫‪Meymûn‬‬ ‫‪b.‬‬ ‫‪M ihrân‬‬ ‫‪bildiriyor: Abdulm elik‬‬ ‫‪b.‬‬ ‫‪Öm er,‬‬ ‫‪babasına:‬‬
‫‪“ Babacığım! Adaleti sağlama konusunda istediğini yapmaya neden devam‬‬
‫‪etmedin? Vallahi bunu sağlama konusunda her ikim izin de kazanlar içinde‬‬
‫‪kaynatılmasına aldırış‬‬ ‫”‪etmezdim‬‬ ‫‪deyince,‬‬ ‫‪Ömer şu karşılığı verdi:‬‬
‫‪“Evladım ! insanları yavaş yavaş daha zor olana alıştırıyorum . Adalet‬‬
‫‪ilkelerinden birini ihya edeyim derken insanları dünyaya karşı tamah‬‬
‫‪ettirmek istemem. Bu şekilde adalet yolundan kaçıp dünyanın peşine‬‬
‫”‪düşerler.‬‬

‫( ‪ ")٧٥٨٩‬ل ها‪ ] ٣ ٠ £‬حدت ا ا لختن بن م ح م د بن ”كئت ا ن‪ ،‬ثئ ا إ سماعيل بن إش حاق‬

‫ائق ا'ويي ‪ ،‬ثما محم د بن أيي ب ك ر‪ ،‬ثن ا محم د بن م روا ن‪ ،‬ثن ا هش ام بن حث ا ن‪ ،‬قا ت‪ :‬ه ا د‬

‫جنؤب ذ؟ ‪ ٠٠‬قات‪ :‬ئ ك ‪: :‬ا‬

‫ثا ش أ وال ال‬
‫حم‬ ‫م وئا‬ ‫حمي ئ حمي ا ئ ي و لخز الة مزامح ‪٠٠ :‬‬

‫الق له م ‪ ،' ٠‬نح ز جت م ن عنده ه ل م ث اتة‬ ‫نز‪،‬‬

‫• قت ‘• ‪ ٠٠‬ح‬‫ا‬ ‫أثدري ن ا عي ا ل ك‬ ‫أميز ا لم ؤمس ن‪،‬‬

‫عتد ‪ ،، ٢ ^ ١‬ق ك ثت‪ :‬ث ن بدري ظ أم يز ا ملومن؛ن؟ ئ ‪ : 3‬وظ ص؟ ئ ك ‪ :‬قا ‪ : 3‬هن ندري‬

‫ئ أئؤال الجئؤ ب ذ؟ قا ن‪ :‬ثن ا ئ ك له؟ قات‪ :‬ئ ك ه ‪ :‬فد تدري ظ محا ك ؟‬ ‫ثا‬
‫تا م ح‬

‫مح‪.‬ث أ جا ء ينثأدن عأى أيه‪،‬‬

‫مع اللة له م ‪ ،‬حما ‪ 3‬ص ذ النيل ي‪:‬ب س الوزير أنت يا مزا م‬
‫ها‪ : 3‬ن‬

‫ب ال م ذ ال م ز ا م ثدو الث ا عة‪،‬‬

‫ق ا ‪ 3‬ل الب ن‪ :‬اتثأ ؤ ذ لي ع ي‪ ،‬ق ات ه ا لآؤة‪ :‬إئن ا لآ‬

‫ط‬ ‫قاد‪ " :‬نا يد ش ف ائه "‪ ،‬ي ض ع غ م طا ق بما ‪ ،‬ظ ‪ " : 3‬ت ذ ثنا ؟ " قات ا لآذن‪:‬‬

‫شبل ه ‪ ،‬قات‪ " :‬ائذذ ه "‪ ،‬قاو‪ :‬فدخل‪ ،‬ق ات‪" :‬ت ا خاءبلق ص الث ا ئ؟ " قات‪ :‬ئتيء‬
‫ص‬

‫مح ‪ ،‬قا ‪ " : 3‬ئغ م ئتت‪-‬ا نحمق؟ " ظ ‪ : 3‬زش أن ثنضثه‪ ،‬ؤت ‪ : ٠٠‬إل ز أروح ر ز‬
‫دكزه لي مزا‪-‬‬

‫إ ر ا ل ص ال ة ؟‬ ‫س ي " ‪ ،‬قا ت‪ :‬ز ن ن ثل ث أ ن مي س‬‫ا ل ص ال ة ‪ ،‬ئ أصع د ا لم ن ت ن‪ ،‬ءأ ر د ه ع أ ى و ء و س القا‬

‫مالأ‪ ٠٠ :‬ئمه "‪ ،‬قات‪ :‬الث ا ئ ‪ ،‬ه ات‪ :‬ن حر غ فن وؤي في الن ا س‪ :‬ا ل ص الة جامع ه‪ ،‬ء صع ذ‬

‫الممح ر هربه ع ر رءوس اقاس‬

‫‪Hişâm b. Hassân anlatıyor: Ömer b. Abdilaziz azatlısı olan M uzâhim’e:‬‬
‫‪“Sence‬‬ ‫‪M üm inlerin‬‬ ‫‪mallarından‬‬ ‫‪ne‬‬ ‫‪kadarını‬‬ ‫”?‪aldık‬‬ ‫‪diye‬‬ ‫‪sorunca,‬‬
‫‪(M uzâhim) der k i: “E y m üm inlerin emiri! A ilenin ne durumda olduğunu‬‬
‫‪biliyor musun?” diye sordum. Öm er: “Evet biliyorum , ama A llah onlara‬‬
300 Abdulmelik b. Omerb. Abdilazîz

kâfidir” karşılığını verdi ve yanından çıkıp oğlu Abdulm elik’i bulup:

“M üm inlerin em irinin ne dediğini biliyor musun?” diye sordum.
Abdulm elik: “Ne dedi?” diye sorunca, “Ona: «Ailenin ne durumda
olduğunu biliyor musun?» diye sordum bana: «Evet biliyorum , ama Allah
onlara kâfi gelir» karşılığını verdi” dedim. Abdulm elik: “Sen ne kadar kötü
bir vezirsin, ey M uzâhim ” deyip babasının yanma gidip girmek için izin
istedi. Kapıcıya: “Babamın yanma girmem için ondan izin al” deyince,
kapıcı: “Baban gece ve gündüz de bu saatte dinlenir” dedi. Abdulm elik:
“M uhakkak onunla görüşmeliyim” deyince Ömer konuşmalarını duydu ve:
“ K im o?” diye seslendi. Kapıcı: “Abdulm elik” karşılığını verince, Öm er:
“B ırak girsin” dedi ve Abdulm elik içeriye girdi. Ömer: “Neden bu saatte
geldin?” diye sorunca, Abdulm elik: “M uzâhim ’in bana söylediği bir söz”
karşılığını verdi. Öm er: “Evet öyle dedim. Senin bu konuda görüşün ne?”
diye sorunca, Abdulm elik: “Bu söylediğini yerine getirmen görüşündeyim”
dedi. Ömer namaza gidip minbere çıkarak bunu insanlara açıklayacağım”
deyince, Abdulm elik: “Namaz vaktine kadar yaşayacağının garantisi m i var?”
dedi. Öm er: “Ne yapmalıyım?” diye sorunca ise Abdulm elik: “Şim di git”
cevabını verdi. Ömer b. Abdilaziz mescide çıktı ve halk: “Haydi namaza”
diye çağrıldı, Ömer minbere çıkıp söylediklerini halkın huzurunda tekrar
etti.

‫حدثن ا‬-‫ ح ؤ‬.‫ ثن ا محم د ى أ ي بك ر‬، ‫ ثن ا إن ن اي ل‬،‫ ] حدت ا ا لخنن‬٣ ٥٠ /،‫ [؛‬-) ٧ ٥٩ ٠ (

‫ ثن ا ن ع ي د بن‬: ‫ ف ا ال‬،‫ ثن ا أ ح م د ال د و ر ئ‬، ٤١ ^ ^ ١ ‫م ن ت ن‬

‫ ثن ا أ ح م د بن ا ن‬،‫ثا ن‬
‫أبو محم د بن ح‬

‫ قادت كثا عند ع م ر بن عبد‬، ‫ عن إسماعيل ئي أبي حكي م‬،‫ عن جويريه بن أش ما ء‬، ‫غ ا م‬
‫ ء ادا ص م عأى‬،‫ ئ جفت النئ ج ذ‬:‫ م ا د‬،‫ ال غ الة جامع ه‬: ‫ ئنث ا ثئ رئنا ئا ذى من اديه‬،‫العزيز‬

‫ائ ; ا ظ ء ن قض‬ 0‫ ؤ أ ث ؤ الء ا ظ و‬، ‫ " أى ; ط‬: ‫ ءثأ قاد‬،‫ ^ لأش غ ي‬١ ‫ نكيت‬، ‫ن ي م‬

‫هه دون‬
‫عئ م‬ ‫لص‬ ‫ ن إ ر قذ رأيت دللق‬، ‫ وما كا ذ ينتغي ي أن يئهلوثه ا‬، ‫أن ا أن ئأغذق ا‬

،٣ ‫ج‬
‫ت د ف أ "يي‬ ، ‫ وأ ي مزا جم‬، ‫ ^ث حأ سبا و[ر قت بذأت ي ي ز م ث م‬١
" ‫لظه ر‬1‫ ئئ ع ال حش وئؤيب‬، ^ ١ ‫لم يأ حذه ع م نمحده‬

ism âîl b. E b î H akîm der k i: Ömer b. Abdilazîz’in yanındaydık. Yanından

dağılınca münadisi: “Cemaatle namaza!” şeklinde b ir çağrı yaptı. Mescide
 Abduimelik b. Omer b. Abdilazîz 301

geldiğimde Ömer minberin üzerindeydi. Minberde A llah’a hamdu senada

bulundu ve şöyle dedi: “Sonrasında gelince; insanlar bize almamamız
gereken m alları verdiler. O nların da bu m alı bize vermemeleri gerekiyordu.
Bu konu hakkında A llah’tan başka beni hesaba çekecek kimsenin
bulunmadığını da düşünüyorum. Ben (haksız yere alman mallar konusunda)
kendimden ve ailemden başlıyorum. E y M uzâhim oku!” Bu emir üzerine
M uzâhim m alları haksız yere alınan kişilerin sicillerini okumaya başladı.
Öm er’in elinde de makas vardı ve sicilleri teker teker kesip pafçalıyordu. Bu
işlem öğle ezam okununcaya kadar devam etti.

‫ ثن ا ع م رو بن‬،‫ ثئ ا أب و عزوته ا ل ما ئ ي‬،‫حدثت ا محم ذ بن إبزا م ؛؛‬ ] ٣ ٥ ٥ /©[ - ) ٧ ٥ ٩ ١ (

‫ثا‬٠٠ :‫ ممال‬،‫ قادتب حد هم د النيلي غش أبيه ع من‬،‫ عن جن وثة‬،‫ ثغ ا حال د س يزيد‬،‫عئ ما ن‬

:‫ تبته؟ " قالأ‬٢ ‫ وب ا ط ال‬،‫ت ل حل ق إدا أثث ه نقد ث ز ك ت ط ا لبت ح يه‬
‫ م ا دا مول‬،‫أبين ا لم ؤم ني ن‬

‫ فانتهت ا الئ و ر إ ئ نفد أ ق د‬،‫س ى ع ن ا ل ح ئ‬‫إن أت ا ءلث وأ ج دادلث ح ذ ع وا انئا‬ ،‫ثني‬ ‫اقثد يا‬

‫ي إ ال‬ ‫م‬ ‫طل ع ا ث س علي‬ ‫ال‬ ‫ ومح ن مح ن حشيي ج مي ال أن‬، ‫ت ره ا وأذم حيره ا‬

‫ خ ر يأت ي الم وت وأبا غش دللف؟‬، ‫أحست محه حما ز ف محهب ا ط ال‬

Ca’vene der k i: Abduim elik, babası Öm er’in yanma girdi ve: “E y

m üm inlerin emiri! ihya etmediğin bir hak ve yok etmediğin bir batıl varken
Rabbinin huzuruna çıkm an halinde O ’na ne diyeceksin?” diye sordu. Ömer:
“Evladım ! O tur!” dedi ve şöyle devam etti: “Babaların ve dedelerin insanları
hak yoldan çıkardılar, iş bana geldiğinde iyisi ve kötüsüyle her şey geçip
gitm işti. Fakat her doğan yeni bir günde hak olan bir şeyi ihya edip batıl
olan bir şeyi yok etmem ve bu haldeyken bana ölümün gelmesi benim
adım^ g z e l bir şey değil mi?”

‫ حدثغي م ح مد بن م‬،‫ ثن ا أثو عروته‬،‫ ] حدثت ا محم د‬٣ ٥ ٥ /©‫ )“ ل‬٧ ٠ ٩ ٢ (

،‫بش بن "كثير‬

‫ت إ ل ي عم ن ب ن‬ ‫ بع‬: ‫ قا ت‬، ‫ص م ث ن و ن يئيي ا ب ن م ه ز ا ن‬ ، ‫أ ث و الملي ح‬ ‫ ثن ا‬، ‫ثن ا سع ي د س حمص‬

‫ " ن ا رزن قى هذه ا ألموال ا و أ خذ ت‬:‫ ق ات‬،‫ش و ل ن إ ر أ ى ق البه‬ ‫عيد الع زيز ن إ ر‬

‫تظن‬
‫ ف‬،‫ أز ى أن س تأنف ث‬:‫ق ا ت‬ ‫ض وت يؤنثذ هو ال صعيئ ا‬ 3 ‫ مما‬٠' ‫م ن الثا سفلنئ ا ؟‬

‫ إل ه‬، ‫ فأختية‬،‫بد البل ه‬

‫ ابمئ إق ع م‬،‫ ي ا أبين ايلنف هذ‬: ‫ ئ ك‬،‫جمقن ه ي‬ ‫إئ غنث‬
،‫ط ال نب ي‬ ‫فلق ا نخ ل غي‬، ‫ يا خ ا ر ق اذغ لي مح د اخل ل ك‬: ‫ ق ا د‬،‫يفن بدون ت ذ زأتث‬
302 Abdulmelik b. Ömer b. Abdilazîz

‫ قت م حزوا‬، ‫ث ا م فئنئ ا‬
‫ ن ا ثنى في ثذو ا لأئزاو ا لي أ جدث م ذ ال‬،‫ه ا لنيل ي‬ ‫ " ثا‬:‫م ا لأ‬
‫ معن كئث ف ريكا لم ن‬٢ ‫ ئان‬، ‫ أزى أن رده ا‬:‫' قالأ‬٠ ‫ض عه ا؟‬‫ وقد عزقا موا‬، ‫ت وبه ا‬
‫يقلل‬

‫أخذف ا‬

Meymûn b. M ihrân der k i: Ömer b. Abdilazîz beni, M ekhûl’u ve Ebû

Kılâbe’yi yanına çağırdı. Geldiğimizde bize: ‘insanlardan b alsız yere alınan
bu mallar konusunda ne düşünüyorsunuz?” diye sordu, o günü M ekhûl,
Öm er’in pek de hoşlanmadığı ve cılız duran görüşünü bildirdi. Öm er: “Bu
görüşünü gözden geçirmeni istiyorum ” dedi ve yardım ister gibi bana baktı.
“E y m üm inlerin emiri! Abdulm elik’e haber yollayıp yanma çağır. Z ira o
bizden daha aşağı b iri değil” dediğimde, Ömer muhafızına: “Abdulm elik’i
yanıma çağır!” em rini verdi. Abdulm elik yanma girince: “E y Abdulm elik!
İnsanlardan haksız yere alınan bu mallar konusunda ne düşünüyorsun? Z ira
insanlar gelip bu m alları istiyorlar ve nerede olduklarını da biliyoruz” dedi.
Abdulm elik: “Bu m alları sahiplerine iade etmen gerektiğini düşünüyorum.
Bunu yapmazsan sen de bu m alları alanlarla ortak olursun” karşılığını verdi.

‫ثن ا أ ح م د بن‬ ‫م‬

).‫انئش‬ ‫ ثن ا أ ح م د بن‬، ‫ ا حدت ا عتد الثؤ بن محم د‬٣ ٥ ٦ / ٠ ‫ )“ ل‬٧ ٥ ٩ ٣ (

‫ وكان‬، ‫ عن إ سماعيل بن أبي حكي م‬،‫ عن جويريه بن أش ما ء‬، ‫ ثن ا ت عيد بن غا م‬، ^ ١^

‫ ن ح د عبد النيل ي عأى أبيه‬:‫ قا ت‬،‫" كات ب ع من بن مه د الع زيزبالم دينة و إل يؤت معهب الش ا م‬

‫ عل ي‬:‫فئ ا ذ وثلف ثزا ج م م ن رد الئفثالم؟ " قا ت‬

‫ " أت ن وئع ثلف رأيلف ي‬:‫ ق ا ت‬،‫ع ن ز‬

‫م‬ ‫ شن ئ ث ؤ ي جع د؛ ي م ن ب ر م م ن تح ي ي غ د‬:‫ت‬، P ،‫ دزئغ ع م يديه‬،‫إ مأدة‬

،‫عل ى رءوس اثةا<س‬ ‫ت ا ء ؛لثت مم أصع د ؛ نمح ز‬

‫ ^ ^ |ن ب‬١ ‫ أض ر‬،‫ نحم ظ بتي‬،‫ديتي‬

‫وم ن للف يا أبين الموم ه ن إن بقيت‬ ،‫ م نثلثبالظه ر‬،‫ " يا أم ي ز الموم غين‬:‫ق ات عئد المل ك‬
‫ " أنث‬:‫ع د شبم ي‬ ، ‫ ق د ق و ؛ ص ي ق ه‬:‫ت غنث‬، " ‫ب ي ؟‬
‫نبف م‬
‫ث م‬٧ ‫م‬ ‫أدمت‬

،‫تم غ القامس‬
‫ ث ا ج‬، ‫ هأم ز من ا ديه فئ ا ذ ى‬، ' ٠ ‫تم ع الثامن‬
‫ ا ل ص الة جامعه ح ز ي ج‬:‫هتا د ي‬
‫مغ اديا ق م‬

‫ وفي يد ع من جل م مصة حش وديبالظه ر‬، ‫بت م ط أؤ جؤئه م ه ا يتلق ال خ ي‬ ‫زقت‬

Ömer b. Abdilazîz’in katibi ve Şam’da devamlı olarak onunla birlikte

kalan ism âîl b. Eb î H akîm der k i: Abdulm elik babası Ömer’in yanma girdi
ve: “Zorla alınan m alların sahiplerine iadesi için M uzâhim ’in teklifi
konusunda neye karar verdin?” diye sordu. Öm er: “Bu teklifi uygulamaya
 Abdulmelik b. Omer b. Abdilazîz 303

karar verdim ” karşılığını verdi. Sonra ellerini kaldırıp: “Soyumdan dinim

konusunda bana yardım cı olacak kişileri veren A llah’a hamdolsun! Evet,
evladım; öğle namazını kıldıktan sonra minbere çıkacak ve herkesin önünde
bu m alları sahiplerine iade edeceğim” dedi. Abdulm elik: “E y m üm inlerin
emiri! öğleye kadar kalacağın ne malum? E y m üm inlerin emiri! öğleye
kadar kalman halinde de bu niyetinin aynı kalacağının güvencesi nedir?”
deyince, Ömer: “Ama insanlar öğle uykusu için dağıldılar” karşılığını verdi.
Abdulm elik: “Münadine «Cemaatle namaza!» çağrısı yapmasını emredersin,
herkes toplanır” deyince Ömer münadisine bu yönde emir verdi. Çağrı
yapılınca da insanlar to p la d ı, içinde haksız yere kendilerinden mal alınan
kişilerin sicillerinin de bulunduğu bir sepet getirildi. Ömer eline aldığı
makasla bu sicilleri öğle namazı için ezan okununcaya kadar kesip parçaladı.

‫ ثئ ا عتد الل ه بن أ خن ت بن‬،‫ف ر بن ح م دا ن‬

‫ ] حدثن ا أ ح ن ذ بن جع‬٣ ٥ ٦ / ،‫ [؛‬- ) ٧ ٥ ٩ ٤ (

‫ ثن ا مع م بن نل‬،‫ ح دبيي أي ي‬، ‫ح م‬

‫ " ن ا نأي ت‬:‫ قا ت‬،‫ ثن ا مغ م ون بن م هزان‬، ^ ^ ١ ‫ت ما ن‬

" ‫ننا م‬ ‫ون و اله‬ ،‫لي‬

‫زايه عبد الني‬ ، ‫من ع ن ز بن عتد ا ش‬ ‫أ خز‬ ‫قي بيت‬ ‫ئال ة‬
Meymûn b. M ihrân der ‫ئط‬: “ H içb ir evde Ömer b. Abdilazîz, oğlu
Abdulm elik ve azatlısı M uzâhim ’den daha hayırlı üç kişi görmüş değilim . ”

‫ ثغ ا إن ما عي د بن‬، ‫ح دب ي أ ي‬ ،‫ ثئ ا عبد الل ه‬، ‫خ ا؛ثن ا أ خ ن ذ‬ ] ٣ ٥ ٦ /®[ “) ٧ ٥ ٩ ٥ (

‫ه د اأعز؛ز حتت دفن ا؛نت عبد‬

‫ حدبئي ز؛ إد بن أ ي ح ثن أثق سهد ع ر بن م‬،^‫؛‬£ ١^

،‫خ ئ ت م ش نقوه‬ ‫ نق ا ذثة وتؤ ى عي و ة با لأرض وضثوا بمدة‬: ‫ قا د‬، ‫شب ك‬

‫ وانتوى هائ ما‬،‫ وا أل حرى عند ر ج نهء م أ ج ع د قزم بته وبين المل ة‬،‫س ه‬‫إ حداه ما عغذ رأ‬

‫ والله ن ا ر ك منذ‬، ‫ لم د مح ثبارابابي ك‬،‫ رحملث الق يا ت ى‬٠٠ :‫ ق ات‬،‫ؤأ حا ط بؤ الغامح ن‬

‫ ز ال واش ن ا مح ئ قط أ ث د يلف شرورا ز ال أن شب ح ف ز م ن‬،‫وهبلث الثة لي ن رورا يلف‬

‫ هزحملف الئث وعم للف‬،‫ ^ ؛ ^ ال ذي صثزك الغث الته‬١ ‫الله فيلق منذ ؤصئتلث فى ثذا‬

،‫ت ب‬
‫شم ع للف بخير م نف اهد أؤ ع ا‬‫و ق ابع ي‬ ‫ ور ح م الثة‬،‫ و جزاك بأ ح ت ن عمللف‬، ١^ ^

٠٠ ،1‫ ثم ادص زؤ‬، ‫ت بثؤ ر ب المنالم ي ن‬

‫ زا لخن ا‬، ‫ وت ك ألمر اش‬، ^ ١ ‫ ء‬1‫زنيي؛ثا بثص‬

Ziyâd b. Eb î Hassân’ın bildirdiğine göre Ömer b. Abdilazîz, vefat eden

oğlu Abdülm elik’in defninde bulundu. Defnedildiği zaman mezarı yede
aynı seviyede yaptı. B iri başucuna, diğeri de ayakucuna olmak üzere ik i
304 Abduimelik b. Omer b. Abdilazîz

zeytin kütüğü konuldu. Sonra Ömer b. Abdilazîz mezarı kıble ile arasına
alıp ayakta d ikild i. M üslüm anlar da etrafında toplanınca şöyle dedi: “Allah
sana rahmet etsin ey oğul! V allahi sen, babana iy i davranan biriydin. Allah
seni bana verdiği günden beri seninle gurur duydum. V allahi, A llah'ın sana
takdir ettiği bu mezara konuluncaya kadar senden yana hiç bu kadar
sevinmemiş, senden dolayı da Allah'tan böylesi bir beklentinin içinde hiç
olmamıştım. A llah sana rahmet etsin ve günahlarını bağışlayıp en güzel
amellerinle seni m ükâfatlandırsın. A llah burada olsun olmasın seni hayırla
yâd edecek herkese rahmet etsin. A llah’ın takdirine razı olduk ve işlerim izi
Allah’a teslim ettik. Ham d, âlemlerin Rahhi A llah’a mahsustur.” Ömer b.
Abdilazîz bunları söyledikten sonra da oradan ayrıldı.

‫ ثن ا عئذ ال ثؤ ثن أ خ ن ذ ئن‬،‫ ] حدق ا أ ح م د بن جئ مر بن ح م دا ن‬٣ ٠ ٧ /®[ “) ٧ ٠ ٩ ٦ (

، ‫ عن علي بن م ح م‬،‫ حدقي أيي‬، ‫ ظ يغث بن 'ل ن ن ئ د‬،‫ ئ ع م لأ‬،‫ خدش أيي‬، ‫ح م‬
‫ بأ ت ا ث حم د‬، ^ ١^ ‫ن ا ث‬ ،‫ ئ ا ث أ خ ثئ‬،،‫ فهد ت ع من ئثجات ت عقه م حايي‬:‫قات‬

‫ " قذ ذثئثة ور‬: 3 ‫ إلقا‬،‫لخد ه وأش غي‬ ، ‫ قى ءث جذ شبكث م‬، ٠^ ١

‫م‬ ‫به م‬
‫ ئت ا رأ م‬،‫ ^ ^ ز و ا محن إ ر ئ ي فذا‬١ ‫■ ز ك أرى محي‬
‫ نت ا‬،‫ا ب اع قي ال خن ق‬

’’ ‫ظ آويقي ي يق م آ ومحي اقؤخ‬

A li b. Husayn der k i: M usibetlerin peş peşe Ömer’in başına geldiğini

gördüm. Önce bir kardeşi öldü. Sonra azatlısı Muzâhim öldü. Sonra oğlu
Abduim elik öldü. Abduim elik öldüğünde bir konuşma yaptı, önce A llah’a
hamdu senâda bulundu, sonra şöyle dedi: “Doğduğunda onu kumaş parçası
içinde kadınlara teslim etmiştim, o günden bu güne kadar da ne zaman ona
baksam bana hep huzur verm iştir. Ancak doğduğundan beri en fazla huzuru
bana onu bu şekilde gördüğümde verdi.”

‫ ثئ ا‬، ‫ ثن ا أ ح ن ى بن ا ل ح ت س‬، ‫ف ر‬
‫ ] حدثت ا عتد الثؤ بن محم د بن جع‬٣ ٥ ٧ /®[ “) ٧ ٥ ٩ ٧ (

‫ ثلثن ا أن ع من‬: ‫ ه ا د‬،‫ ثن ا خ ز م‬، ‫م د ا لجما ر ائ ائ ر‬

‫ح دبني اخل ال ء ئن ه‬ ،‫أ خ ن د بن إبزا م؛ز‬

، ‫ " أث ا ; ط‬:‫تؤم‬- ‫ه د ال مب ن في ق ان ايه مح د شبل ه جين‬

‫ء ا ش د م م‬ ‫ إ ز‬، ‫مه‬

‫ؤ ج غد مصيره م‬ ،‫حلمه م ا ل ئؤ ث‬ ‫جئ‬ ‫حلمه‬ ‫ر ذكره كت ب غ لى‬ ‫ثعا‬‫و‬ ،‫تارك ا ن ن ة‬

‫إل ة اق ث‬

4‫ أل‬،‫ وأشهد م الئكته غ ر حم ه‬،‫حفظهب علم ه‬- ‫ م ن كتابه ا ل صادق الذي‬3‫فن ا أن ر‬

‫ ي‬3 ‫ مما‬،‫إليه‬
 ‫‪Abdulmelik b. Omerb. Abdilazîz‬‬ ‫‪305‬‬

‫يرث ‪ ١‬؛ ^ ^ زنن حمليه ا نإقه ثن جغ ون‪ ،‬مم قات لسه عي الغ الم‪ :‬ؤؤت ا جعلن ا ي م م ن‬

‫ؤ ب ي خ م ح م ؤ ب هب عيدك م و؛لمه ا‬ ‫ت‬

‫مقبث ا ل ح‪1‬د أ إلن م ت ئهز الحالدون^>‪ ،‬ثمم قا ‪3‬‬

‫م غس ن ز ال‬
‫ه ب‬ ‫م ‪ ، ^ ١‬نز ي خ ب‬ ‫ت د اق‪1‬س‬
‫ج‬ ‫هز ث‬ ‫ن م ج ئي م ؟ أ ن ي ‪، 4‬‬

‫ت الئه ا ف مه‬
‫قبمن ب‬ ‫ولم‬ ‫م طاعته‪،‬‬ ‫ف ا بواب ا ال‬
‫ج ب أغل‬ ‫ح ندا‪ ،‬ولب ترمح ن ن ا أع‬ ‫فا‬
‫ف‬
‫لنس يؤ ي‬

‫بغي أع ج ت أغص أؤ ^ ^‪ ١‬منه ق ظ م رولث‪ ،‬لد ل ك لحبقث‬ ‫م معصيته‪ ،‬ب ك د قيء‬ ‫ال‬

‫ج اذة محب أخشن غن ال ‪ ،‬ئ ت ذ‬ ‫فا‬

‫ئ ز ال ه ف‬
‫ي‬ ‫ن ي ئ‪،‬‬ ‫ط‬ ‫بلف ن ك ئ ئ‬
‫جين خل ئ ئ‪ ،‬ز لآ‬

‫م ط اعته ^ ^‪ ^١‬م ن أدبيا يه وأئمة ال هدى الذين أنز الله‬ ‫قدم عند خرو جه م ن الدقا إ ر‬

‫تة‬
‫ب‬
‫مم‬ ‫ص ب ز ال‬ ‫فا‬
‫ف‬
‫الث م ث ة ي‬ ‫ئبثة أن م ثد ي بهدا‪،‬مح^ ‪ J،JL<-‬ي ناي ‪ütül‬مؤ م ن ه عنل ه‪،‬‬

‫‪ ^ ١‬؛أى عي ر هم وعير من ا رله‪-‬م قت ئب‪ ،3‬؛لشر ال د ي د ‪،‬‬ ‫فيه‪-‬ا مح و ي‪ ،‬وم ن ^ ن غ‬

‫وأه ام عل ن ا ال قتل له به‪ ،‬أ ت أأل الثث بر حمته أن مم ق ا ما أئئ اائ في ال د ي م هليع ي ن ألمره‪C‬‬

‫ثا وم ن أمنتا أن م ثدي بهداه م ن‬

‫ز ي ها إدا ح ز جن ا م ن ال دي إ ر إل‬ ‫ت م ن لكتابه‪،‬‬
‫م‬

‫تا ر‪ ،‬زأ نألة بز ح مته أن متنا أعأما ل الق وؤ ي ال دخا ‪ ،‬والثسا ت يؤم‬
‫المصقئ ص ا أل ح‬

‫ه البل ه اثن أي م الجئؤ ب ذ' كا ن ئ د ا م ذ محاد ال م‪ ،‬أ خ ت ن الق إ ي في‬ ‫اهلا ء ‪ ،‬ت أ إن‬

‫نشه‪ ،‬قم قصة إقه ج ئ أ خ ي أن‬

‫م‬ ‫شيي‪ ،‬وأ ح س إ ز أبيه فيه‪ ،‬أغ ا قة الثة نا أ ح ب أن‬

‫حتن ا ‪ ،‬مح أ ع وذبالل ه أن‬ ‫فن ا ع لم تبال ن ؤ ت معثي ط ‪ ،‬ين ج و فيه ي ئ الله ز جا ء‬
‫يم ب ت ئ ة ‪ ،‬ؤئ و ي‬

‫ثك ون لي م حقه في قيء ص ا الءموو سحالفن م حبه الل ه‪ ،‬ق ان خ الفن ذللف ال بملح في‬

‫نن ا "كا ن م ن رثبيإ ه‪ 0‬وال حم د لله ن ا‬

‫ب الئه عن د ي وإحس‪-‬انه إ ؟ ‪ ، ،‬ونعم ته ع ا ي‪ ،‬زقن ه ك ج‬

‫و ا ث الل ه‪ ،‬وم ؤعذة القث ا ؤ ق ص المح فزة‪ ،‬إة لل ه و|ال إقه را ج ع و ن‪ ،‬ث أ إل أ ج د‬ ‫ر ج و ت بؤ‬

‫والحم د بثي قي شيمي إ ال ‪-‬ص‪ 1‬م ن رضي يق صاؤ الله زا ح من ا ب لن ا كا ذ م ن النصهتة‪،‬‬

‫وا الخرة‪ ،‬أ خ ت‬ ‫أم ر الدمحا‬ ‫حال م ن‬ ‫و‬ ‫ض‪ ،‬ن غ ز ن ا بقي‪ ،‬نغش‬ ‫لله غش ن ا‬ ‫نحم دا‬

‫ص ش ^ ‪^ ١‬م ظ ي خ ءمح د ئ ي ة ص ي ق ‪،‬‬ ‫بدبف ن أ ي ه ثن‬

‫م‬ ‫أذ م ح ب ؛ ك ف‬
‫ن د‪،‬‬
‫م‬ ‫ثم غ غلى ذللق أ ح د م ن الغاس‪ ،‬ز ال رحص ت فيه لقري ب م ن الناس‪ ،‬ز ال‬
‫ز ال ا ج‬

‫نا ش ي ذللث بكماية الند‪ ،‬ز ال ألوتئلف فيه إن ث اء ا ه ‪ ،‬زالث الم عثلف ‪٠٠‬‬

‫‪Hazm der k i: Bize ulaşana göre Abdulham id b. Abdirrahman, Öm er’in‬‬

‫‪oğlu Abdulm elik vefat ettiği zaman ona şöyle bir mektup yazm ıştır: “Yüce ve‬‬
‫‪ulu olan Allah mahlukatı yarattığı zaman onlara ölümü yazdı ve dönüşlerini‬‬
306 Abdulmelik b. Omer b. Abdilazîz

kendine kıld ı. İlm iyle koruyup hak olduğuna melekleri şahit tuttuğu
doğruyu söyleyen Kitâb’ında da dünyaya içindekilerle birlikte varis olacağını
ve yeryüzündeki her şeyin sonunda O ’na döneceğini bildirdi. Sonra
Peygamberine (sallallahu aleyhi vesallem): “Senden önce de hiçbir insanı ölümsüz
kılmadık, sen ölürsün de onlar baki kalır mı?”1 buyurdu. Yine: “Sizi
verden varattık. orava döndüreceöiz. sizi tekrar oradan cıkaracaöız”2
buyurmuştur.

Ö lüm dünyada tüm insanların gideceği bir yoldur. Allah iy i olsun kötü
olsun hiç kimseyi dünyada ebedi kılacak değildir. Dünyaya, ne kendisine
itaat eden kişilere mükafat olarak, ne de kendisine asi olanlara belalarıyla bir
intikam olarak razı olmuş değildir. İnsanların hoşuna giden veya gitmeyen
dünyada ne kadar şey varsa bir gün terk edilecektir. Çünkü dünya
yaratıldığında bunun için yaratılm ış, mahlukat üzerinde bunun için
yerleştirilm işlerdir. A llah kullarından hangisinin daha iy i amel edeceğini
denemek istem iştir. K işi dünyadan ayrılıp huzura çıktığında A llah’a itaat
eden, O ’nun rızasını gözeten ve yollarından gidilmesi emredilen
peygamberler ve hidayet rehberlerinin yolundan ise beka yurdunda ebedi
olarak kalır ve orada ne sıkıntı, ne de zahmet çeker. Dünyadan ayrılıp
huzura çıktığında bunlardan ayrı ve farklı bir yoldaysa orada uzun sürecek
ve tahammül edemeyeceği şeyler görecektir.

Rahmetiyle A llah’tan dileğim, bizleri dünyada bıraktığı sürece emrine

itaat eden, Kitâb’ının peşinden giden kullarından eylemesi; dünyadan
ayrıldığım ızda da bizi Peygamberimizin (sallallahu aleyhi vesallem) ve yollarından
gitmemizi emrettiği seçkin kullarının içinde kılm asıdır. Yine rahmetiyle
dünyada iken kötü şeyleri yapmaktan, kıyamet gününde de kötü şeylerden
bizi korumasını diliyorum .

M üm inlerinin em irinin oğlu Abdulm elik, A llah’ın kullarından biriydi.

Allah ona ve onun vasıtasıyla babasına güzellikler ihsan etm iştir. Allah
dilediği kadar onu yaşatmış ve dilediği zaman da ruhunu alm ıştır.

1Enbiyâ Sur. 34
2Tahâ Sur. 55
 Abdulmelik b. Omer b. Abdilazîz 307

Gördüğüm kadarıyla da gıpta edilecek bir ölümü olmuş, A llah’tan güzel

temenniler içinde ruhunu teslim etm iştir. A llah sevgisine m uhalif olan her
bir şeyin sevgisinden A llah’a sığınırım . Z ira öylesi bir sevgi A llah’ın beni
.sınaması, bana ihsanı ve verdiği nimetler karşısında lehimde olmaz

.A llah’ın bize emrettiği yol konusunu daha önce de belirtm iştim

Karşılığını A llah’tan beklediğim şeyler için , bize sözünü verdiği mağfiret için
de A llah’a hamd ederim. A llah’tan geldik ve tekrar O ’na döneceğiz. Bunun
.yanında A llah’a hamdolsun içimde hayırdan başka bir şey bulmuyorum
A llah’ın takdirine razı olmuş ve başıma gelen musibetlerin karşılığını
A llah’tan bekliyorum. Geçen ve gelecek tüm şeyler için, dünya ve âhiretteki
her bir halim iz için A llah’a hamd ederim. Bunları sana yazmak ve A llah’ın
bu takdirini sana hatırlatm ak istedim. Senden önce ardından ağlanacak bir
şeyin bulunduğunu bilm iyorum , insanların da ardında ağlanması gereken
bir konuda ittifak ettiklerini bilm iyorum , insanlardan yakın veya uzak bu
konuda hiç kimseye ruhsat vermiş değilim. Şim d ilik benden daha fazlasını
isteme. Ama sen ağlayacaksan da inşâallah bu konuda seni kınayacak
değilim. Baki selam . ”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا أ ح م د بن ا ل ح شت ن‬،‫م د الثؤ شر م ح ث د بن جع فر‬

‫ ] حدثن ا ه‬y'®a/®[ - ) ٧ ٥ ٩ ٨ (

‫ حدبي إسماعيل‬،‫ حدبي جويريئ بن أنناؤ‬، ‫ خدش ظاف بنص م‬،‫أختن بن إبراهيم‬
،‫ و كا ن فيه ح د ة‬،‫ ء ا شتد غص ن ه‬، ‫ غض ب ع من س ع ن الع زيز يؤما‬: ‫ قا د‬، ‫بن أيي حكي م‬

،‫ " ثا أبين الجئؤ ب ذ‬:‫ قات‬،‫ قث ا ذ ي م حت‬،‫وعد البل ه ق غنز تن ئ د ا م ن خ ا ب ت‬

‫ ؤن ا ؤاللث م ن أمي عب اده‬،‫أ ث في قدي نعمة الله عق ك وموض ع ك ال ذ ي وصع ك الئت به‬

‫حم ث‬ ‫ حما‬:‫ ق ات‬،‫ فأع اد غي ك ال تة‬:‫ص ئ ك؟ قات‬ :‫تلغبلق ا مل ح ي ن ا أزى؟ " قا د‬

‫يف ا ا لع ص ب ح ش ال يقلهن بئة‬

‫ ارذد ف‬٢ ‫ت عه ج وفي إن‬ ‫ن احتي‬ '٠ : ‫يا عئد ا ل مل ك ؟ مما د‬

‫ و"ك ان له بطين‬:،3‫فيء أكزئة؟ " محا‬

ism âil b. Eb î H akîm anlatıyor: B ir defasında Ömer b. Abdilazîz aşırı bir

şekilde öfkelendi, öfkelendiği zaman da çok sert olurdu, ö fkesi dinip de
kendine geldiği zaman yanında bulunan Abdulm elik b. Ömer b. Abdilazîz
ona: “E y m üm inlerin em iri‫ ؛‬Sen ki Allah sana lütuflarda bulunmuş, seni bu
konuma getirmiş ve kullarının başına getirm iştir, ö yle iken neden bu kadar
308 Abduimelik b. Omer b. Abdilazîz

öfkeleniyorsun?” dedi. Ömer ona: “E y Abduim elik! Sen öfkelenmiyor

musun ki?” diye sorunea, Abduim elik: “Hoşlanmayaeağım bir şekilde
dışarıya yansımaması için öfkemi içim e atamayacaksam içim in genişliği ne
işe yarar ‫ ”أنظ‬karşılığını verdi ‫ نط‬Abduim elik de göbekli birisiydi.

‫ ثت ا منص و ر بن‬، ^‫؟‬£١^ ‫ ثت ا أ ح م د بن‬، ‫ ثئ ا أ خ ئ ذ‬،‫ ح م م ] حدق ا عتد ال ث ؤ‬/ ‫ [م‬- ) ٧ ٥ ٩ ٩ (

‫ قادت جا س عت ر يؤما‬،‫ عن ابن أبي عبل ه‬،‫ح دب ي مروان أثو ع م ر ا ل ج زر ي‬ ، ‫ش م را ج م‬

، ‫ا ت ك ز حش أن ص رف إقك م‬5\‫ م‬:‫ ق ات للغ اس‬،‫ف ا ز حن ج ز وكج ؤم ئ‬

‫للن اسثلث ا انتصفت الق‬

‫ محاشتأذن علمته فأذن‬، ‫ ن غ ز‬:‫ قالوا‬،‫ ن جاء اثثت عتد النيل ي نت ات عنة‬،‫هد ح د كنت ري خ مت ا عه‬

،‫عه‬1‫ أزدت أن أ ت ت ر خ ت‬:‫ مح \ د‬٠٠ ‫ ظ أن ظف؟‬0‫ت " ي أبين الم ؤمتين‬

3 ‫ ئا‬،‫ث ا نلح د‬-‫ ئل‬،‫ثت‬

" ‫ث ج ب عني م؟‬

‫ وأنت م ح‬، ‫بلث ينتظزوثلث‬
‫' أزأيغث ائثؤث أن ي ايثلف ورعيثلف غلىب ا‬٠ :‫ه ا د‬

‫قام ع م رصئ ساعتؤ و ح ر ج إ ر اقاس‬

îbn Eb î Able der k i: B ir gün Ömer insanların önünde oturdu. Ancak gün
ortasına doğru can sıkıntısından patladı ve: “Yanınıza gelene kadar siz
burada kalın” dedi. Ardından biraz dinlenmek için evine girdi. ٠ sırada
oğlu Abduim elik gelip onu sordu, “içeriye girdi” denilince o da girmek için
izin istedi. İzin verilince girdi ve: “E y m üm inlerin emiri! Neden içeriye
girdin?” diye sordu. Öm er: “Biraz dinlenmek istedim” karşılığını verdi.
Abduim elik: “Yönettiğin kişiler kapında beklerken senin onlardan uzak
burada ölmeyeceğine dair garantin var mı?” deyince Ömer hemen kalkıp
cemaatin yanma çıktı.

‫ ثئ ا‬،‫ ثن ا م حم د شر ا شخ ا ئ المم ف ي‬،‫حدثت ا أ م حام د بن ج تأ ه‬ ] ٣ ٥ ٩ /®[ - ) ٧ ٦ ٠ ٠ (

،‫ح د بغي محم د بن مال ك الع ت د ي‬ ،‫ ثن ا محم د بن فناس أثو هريزه‬، ‫عئد الثؤ بن محم د‬

:‫ ق ات‬، ‫ك م‬ ‫ قتؤاة أ<ا ئ ئ ثقي‬، ‫هخ ءته‬

‫ط اننبل ه ئ غنت ؤاة ا م‬ ‫ نث ائ ا ث‬:‫قات‬

‫ قت ثنى يئذى ال ئ ي؛ز وتولد‬1‫ث‬

‫ل‬ ‫ث م أبين المومغ؛؛ن إلثة‬

‫عش حوض المنية مورد‬ ‫ه ل ابملث إ ال م ن ساللة ادم‬

. ‫ ئن ا وفنت بئة ثغ ريه أ خ ز ن ا وقنت بئة ثئزيه ا لأعرابي‬:‫ئالأ‬

 Abdulmelik b. Omer b. Abdilazîz 309

Muhammed b. M âlik el-Abdî der k i: Abdulm elik b. Ömer vefat ettiği

zaman insanlar taziyede bulundular. Kilâb oğullarından bir bedevi de şöyle
bir taziyede bulundu:

“Müminlerin emerine taziyede bulunuyorum

Fakat insan bu gördüğün şey için doğar veyetişir
Oğlun da Âdem'in soyundan biri değil midir?
Herkes bu ölüm denen havuza bir şekilde gelecektir.”
H içb ir tabiye de bedevinin bu taziyesi gibi etkili olmadı.
M üm inlerin em iri Ömer b. A bdilazîz b. M ervân b. el-Hakem b. Eb i’l-Âs
b. Umeyye b. Abdişem s; birçok sahabe ve tâbiûnun büküklerinden
rivayetlerde bulunm uştur. Enes b. M âlik, Abdullah b. Ömer b. el-Hattâb,
Abdullah b. Câfer b. Ebî Tâlib , Ömer b. Eb î Seleme el-M ahzûm î, Sâib b.
Yezîd, Y û su f b. A bdillah b. Selâm, Havle b inti H akîm el-Ensâriyye
bunlardan b azılarıd ır. Ebû Bekr b. Abdirrahm an b. el-H âris b. Hişâm ,
Sâlim b. Abdillah b. Öm er, Urve b. ez-Zübeyr, Ebû Seleme b.
Abdirrahm an b. A vf, Â m ir b. Sa’d b. Eb î Vakkâs, H ârice b. Zeyd b. Sâbit,
Ubeydullah b. Abdillah b. Utbe, Ebû Burde b. Eb î Musa, İbrahim b.
Abdillah b. K âriz, Rabî’ b. Sebre el-Cühenî, Muhammed b. M üslim b.
Şihâb ez-Zührî gibi sahabe ve tâbiûn çocuklarından rivayetlerde
bulunm uştur. Ömer b. A b d ilazîz’in , H z. ?eygamber’den (sallallahu aleyhi vesellem)
ve diğerlerinden olan rivayetlerini başka b ir kitapta b ir araya getirdik.
Bunlardan bazıları aşağıda zikred ilecektir.

Takrîb 4412, Takrîb 247, Takrîb 4218, Takrîb 584

‫ ثن ا محم د بن م ح مد بن‬،‫ ا حدثت ا ا لخشن بن علي بن ا ل ح طاب‬٣ ٦٠ /‫ ل ه‬-) ٧ ٦ ٠٠ (

٤^ ^ ١ ‫ي بن مال ك‬
‫ ثغ ا الماسئ‬:‫ مولت‬،‫تا ء علي بن ا لختن‬
‫ثا الق ع‬
‫ ش ج ن ت أ‬:‫ مح ا د‬، ‫نثبما ذ‬

‫ت ب هن‬
‫ ثاش ا‬: ‫يمول دلمه ائ ب بن يريد‬
‫ أ‬،‫ه د العرين‬
‫ ت ي ن ت غنن بن م‬:‫ قا د‬،‫عن ا ل ج ع ئد ي‬

" :‫ ثغثج؟ ائت‬P ،‫ي اوذاة‬-‫هياثوث التذاء أز ةء‬ ‫زأتث أ ط ض أ ن خ ا ب زئرل ال م‬

‫ ع ر ي ت م ن ح دي ث ع من لم ف ث ئ ة إ ال‬، ‫ج ز ت ج م د‬
‫ قالأ؛ ئؤص ث خ ذللث أ ح د انؤم أ ن‬، ” ‫ئعم‬

‫ زئؤ ائذ م حي‬،‫ ؤالث ا ب ي ئن ثؤيت ص ال ض ا و يئ ن ؤبت ي ا ل هم؛‬، ‫ص خزي ي اق ا ب م‬

‫ زأتئ ؤذظ ه‬٠ ‫ نتخ اليد‬،‫ال م‬
310 K a’bu’l-Ahbâr

Cuaydî der k i: Ömer b. Abdilazîz’in Saîb b. Yezîd’e: “E y Sâib!

Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi vesellem) ashabından sadece izarını veya ridasını giyip
öyle dışarıya çıkan b irin i gördün mü?” diye sorduğunu işittim . Sâib: “Evet,
gördüm” karşılığını verince, Öm er: “Bugün biri bu şekilde giyinse ona deli
derler” dedi.

Öm er’in rivâyeti olarak tek kanallı bir rivayettir. B iz bunu Kâsım ’ın
rivâyeti olarak yazm ışızdır. Sâib b. Yezîd hicret sonrası doğan bir sahabidir.
N em ir’in kızkardeşinin oğludur. H z. Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) başını
okşayıp ona dua etm iştir.

Takrîb 281, Takrîb 1956, Takrîb 3179, Takrîb 4121, Takrîb 3113, Takrîb
2204, Takrîb 2226, Takrîb 2537, Takrîb 403, Takrîb 4286 , Takrîb 2134,
Takrîb 2795, Takrîb 3271

Onlardan b iri de önceki kutsal kitap ve m etinleri bilen, kapalı ve gizli

olan şeyleri ortaya çıkaran, görünen hakikatlere işaret eden Ebû ishâk
Ka’b b. M âti’ el-Ahbâr’dır.
D en ilir k i: “Tasavvufkötülerden uzak durm ak, iy ile ri dost edinm ektir.”

‫ ثن ا أ خ ن د بن‬،‫ن م خ ئ د بن ا لخشن‬ ‫ ثن ا إبرامحم‬،‫حدثن ا أي ي‬ ] ٣ ٦ ٤ /®‫ ل‬- ) ٧ ٦ ١ ٩ (

، ‫ عن ”كئ ب‬،‫ ع ن يزيد بن م د ر‬،‫م د الئؤ بن عثا ش‬

‫ أخثزني ه‬،‫ ثن ا عئد الل ه بن و ه ب‬، ‫ت ع ي د‬

‫ص‬ ‫ن ز ق ل هز‬ ، ‫الئال خ آم ثا ن م ن ا ل جث ا ب‬ ‫زا ل طوف‬ ،‫ " ال ئؤ س ا ل ص د‬: ‫ ئ ت‬: ‫ئ ت‬

‫ إن الثث إذا أ ح ب عتذه الم ؤم ن رو ى عنه ال دمحا كزمحعه در جا ت‬،‫ي حم قإه^ الثث في ديا ر ه ز‬

٠' ‫ نإدا أبغقس غئذه ال كافر بن ط لن في ال د ي ح ز يثمل ه دركا ت في الثاي‬،‫في ا ل ح نة‬

K a ’bu’l-Ahbâr der İri: “Zâhid mümin ile salih köle, kıyamet günündeki
hesaptan yana güven içindedirler. Allah onları dünyada nasıl da koruyor, ne
mutlu onlara! Z ira Allah mümin kulunu sevdiği zaman, Cennetteki
dereceleri kendisine öğretmek için dünyayı ondan uzak tutar. Kâhr kuluna
buğzettiği zaman ise Cehennemdeki derecesini daha da aşağıda kılm ak için
dünya nim etlerini önüne serer.”
 K a’bu’l-Ahbâr 311

‫ أبشروا ز ال‬:‫ " ؤيمولت الل ه لحي اده ا لصا برين وال را ضين بالث مر‬: ‫ ]ش ا د ك ع ب‬٣ ٦ ٥ /©[

" ‫بة مما لك م عن د ي ن ا أععل ث ه ز منه ا قسا‬

‫ص‬ ‫ثا ح بثوم‬
‫ ق ا ن ال دق ا قؤ وزن ت عغذ الله ج‬، ‫ث حزن وا‬

K a’b şöyle devam eder: “Allah fakirliğe sabreden ve ona rıza gösteren
kullarına şöyle buyurur: "Sevinin ve sakın üzülmeyin! Size vereceklerimin
yanında şayet dünya bir sinek kanadı kadar değer taşısaydı kâfirlere ondan
hiçbir şey vermezdim.”

‫ج روا‬
‫ أب‬: ‫م‬ ‫فد‬
‫ص " إذا ا ئ ث م إ ر ال ثؤ ج اذة ا قثزا غ اخل ا خ ة ي‬ 3 ‫ ] وظ‬٣ ٦ ٥ /®[

" ‫ وا لسابق ون إ ز ا ل حنة يؤم ا ل ما ئ ة‬،‫ؤ م ت اذة ا لأنيا ؤ‬ ،‫ز الب ح ر نوا‬

K a’b yine der k i: “K u lları, fakirlikten yana A llah’a şikâyette bulundukları

zaman kendilerine: «Sevinin ve sakın üzülmeyin! Z ira sizler kıyamet
gününde zenginlerin efendileri ve Cennete ilk girecek olanlarsınız!» denilir. ”

‫^ ؛ والث المبال ثغ ر وائ الؤ أث ت‬ ١ ‫غ ي‬ ‫م‬

‫ا ال ي ء‬ ‫س‬ ‫"ذ‬ : ‫ي‬ 3U ] ٣ ٦ ٠ /،«[

‫ ظدا‬، ‫د‬ ‫ك‬ ‫ق ه‬ ‫أن ء ن أ خ ذ ف ز‬ ‫مآ ت ي د ة ع ي ز ئ ئ ظ خ ر‬

‫ب‬ ، ‫ق ز ء ن ه زبال ئ خ ا ء‬

" ‫ئ اغ ظ ن أثق ئد أصا<ب دي‬-‫نأى ز‬

K a’bu’l-Ahbâr der k i: “Peygamberler fakirlik ile musibetlere rahatlıktan

daha çok sevinirlerdi. O nların musibetleri kat kat daha fazla olurdu. Bazıları
bitlenmeden dolayı ölecek hale gelirdi. B iri az bir rahat yüzü görse bir günah
işlediğini d^ ünürdü.”

،‫" م ن ثعبنص غ لحن ا ج ب ال د ي زائن ان) ثصعص غ دينه‬ : ‫ ا وقات 'كئ ب‬٣ ٦ ٠ / ٥ ‫ل‬

‫ نإن الله‬،‫ت ثة‬

‫ ولم ي م ي س ال د ي إ ال ما كت ب الل‬، ‫واق م س الم ه ن د علم د غ ز الممض ل‬

" ‫ن‬ ‫ج س ح ث حب ر م ح‬
‫و ب‬ ، ‫م‬ ‫ن‬ ‫ م‬، ‫ب م‬ ‫منا ع‬ ‫ج ئا ع‬ ‫و‬ ‫مس‬
‫ب‬ ‫ر‬ ‫ثقا‬

K a’bu’l-Ahbâr der ‫نظ‬: “ Dünya ve mal sahibinin önünde eğilen kişinin

dini de yere düşer. Değeri değersiz olanların yanında arar. Dünya malından
da sadece A llah’ın takdir ettiğini elde eder. A llah mal biriktiren, hayra engel
olan, müstekbir kişileri sevmez. Yine şişman âlim leri de sevmez. ”
312 K a’bu’l-Ahbâr

^‫ الؤهثان وئ لوبك‬، ، t a ‫ ي ن ون‬:‫ موشى عقه الث الم‬3 ‫ دآ‬٠٠ : ‫ ء وهأا ل *ك ع ب‬٣ ٦۵ / ٠ ‫و‬

‫ه ل و ث الحم اري ن وال دبا ب الص وار ي؟ إل ن أ ح س م أن سلعوا نل خ و ث الق ن اع شت وا ئل وبأ كز‬

‫لأه ا ا‬

K a’bu’l-Ahbâr der k i: H z. M ûsa: “Zâhidlerin giysilerini giyiyorsunuz,

ama kalpleriniz zorbaların ve vahşi h akan ların ‫ آ س‬gibidir. Semanın
ahalisinden olmak istiyorsanız kalplerinizi Allah için öldürün” dedi.

‫ ثن ا يزيد‬،‫ ^ ^ بن أيي أت ام ة‬١ ‫ ثن ا‬،‫حدق ا أث و ب ك ر بن ح الب‬ ‫ ا‬٣ ٦ ٠ / ٥ ‫ ل‬- ) ٧ ٦ ٢ ٠(

‫ " ظ وم ئ غ ر‬: ‫ى‬ 3 ‫ ظ‬: ‫ ؛‬١١‫ ؟‬،‫ء بذبتذة‬ ‫ ئ ظ‬،‫م‬ ‫ أ ه محو‬،‫تن ق اتو<ة‬
‫جثي ا‬ ‫ ز ال‬،‫ زن ا أ ع ش ر ج|^ صذهه ماله فغثضئ ش مال ه‬،‫خل ال ء عث ه ج ث؛‬
‫الله إ ال زان ا‬

" ‫ه‬ ‫جت ش‬

‫ت‬ ‫ ؤ ال س ن ة ت ا ر ة إ ال‬،‫هراذت في مال ه‬

K a’bu’l-Ahbâr der ‫لط‬: “ K u l, A llah katında değer kazandıkça m usibetlerini

daha da arttırır. K işi m alının zekatını verdiği zaman m alı eksilmez, zekatını
vermediği zaman da m alı artmaz. H ırsız da bir şey çaldığı zaman bu çaldığı
kendi rızkından k e silir .”

‫فص‬
‫ح‬ ‫ ثن ا ع من بن‬، ‫حبي ب بن ا لختن أثو ائق ا ي م‬ ‫حدق ا‬ ] ٣ ٦ ٠ / ٠ [, “) ٧ ٦ ٢ ١ (

‫ عن عيد الله بن‬،‫ف ص ئن ديثا ر‬

‫ عن ح‬،‫ حدثن ا أثو ه ال ل‬،‫ ثن ا ع ا صم بن عل ي‬،‫س ي‬‫ال ث د و‬

‫ ي أبين‬٠' ‫ت‬،3 ‫ ظ‬٤ ^ ^ ١ ‫ح د ك غ ن‬ ‫ ; ي "ك ع ب‬3 ‫ ه ا‬، ‫ ب‬1‫ أن ع من بن الحعل‬، ‫أيى م و ئ‬

‫و ش و كة م ز ق ي ج ذبه‬ ‫ فتآ ح ذ‬، ^ ^ ١ ‫ يد ح د في ج ؤ ف‬، ^ ٣ ١ ١ ‫ غص ن ك ي ز‬، ^ ‫ ؛‬££ ^ ١

٠٠ ‫ زأئقى نا أئقى‬،‫ هأ حذ نا أخذ‬،‫زيت قديد ا ل ج ذب‬

Abdullah b. E b î M uleyke bildiriyor: Ömer b. el-Hattâb: “E y K a’b! Bize
ölümden bahset” deyince, K a’b: “E y m üm inlerin em iri‫ ؛‬ö lü m bir adamın
karnına sokulan çok dikenli bir dal gibidir. Dikenler her bir damara
yapışmış iken başka bir adam gelip o dikenli dalı öyle bir çeker k i, kim isi
dikenlerle beraber kopup çıkar, kim isi de öylece kalır (işte ruhun bedenden
çıkması buna benzer)” dedi.

‫ ثن ا‬، ‫ ثت ا أنا ن بن م ح ت د‬، ‫ف ر‬

‫حدث ا عتد اللؤ بن محم د ثن جع‬ ‫م ^ ا‬/ ‫ )“ ل م‬٧ ٦ ٢ ٢ (

‫ عن أيي‬، ‫ عن ا ل ح كم‬، ‫ ثن ا ع م بن همس‬،‫ ثن ا ا ل حكم بن بشم‬، ‫محم د بن ع م رو زث ج‬

 ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪313‬‬

‫ش فيه حش يؤت‬ ‫ص‬ ‫لم‬ ‫ثاأل كن ب ‪ ٠٠ :‬م ن عزف الله بقل به‪ ،‬و ح م ذ القبلت اته‪،‬‬
‫فة م‬
‫حال‬

‫زأ ؤ رب\لمصل "‬ ‫‪^ ^ ١ ^ ١‬؛‪ ،‬زذبنف لأن ‪ ^ ١‬أشنع‬

‫‪K a’bu’l-Ahbâr der k i: “K im A llah’ı kalbiyle bilip diliyle hamd ederse bu‬‬
‫‪hamd daha ağzından çıkmadan A llah ona daha fazlasını ihsan eder. Çünkü‬‬
‫”‪Allah hayra karşılık yermede daha h ızlı ve iyilikte daha üstündür.‬‬

‫ت ا إبراهي م بن محم د‬
‫( ‪ ] ٣٦٦ /®[ -) ٧٦٢٣‬حدثت ا أيي‪ ،‬وأبو محم د بن حيا ن‪ ،‬ق ا ال ‪ :‬ث‬

‫بن ا لخشن‪ C‬ثغ ا ج نزان بن م وت ى ائقؤاز‪ ،‬ثن ا عيد ‪ ،، ^ ١^ ١‬ثن ا ا ل حريري‪ ،‬عن ع من‪ ،‬ص‬

‫عر‬ ‫ما ثن و ج ل بكى م ن حشية الل ه‪ ،‬ف ب ي د د موعه‬ ‫ت‬

‫إ سما عيل‪ ،‬عن كغ ب ‪ ،‬قات‬

‫ق ظى ا ل أ م إ ر القن اع "‬ ‫ا ل آ ز م‪ ،‬ق ئ ؤ ق م ة الئان أبدا خ ر‪ < :‬ح غ مح ؤ القن اع إذا‬

‫‪K a’bu’l-Ahbâr der k i: “K işi, Allah korkusu ile ağlar da gözünden yaşlar‬‬
‫‪yere damlarsa, yere düşen yağmur damlaları geri gökyüzüne çıkm adıkça bu‬‬
‫”‪kişiye Cehennem ateşi asla dokunmaz.‬‬

‫( ‪ ") ٧ ٦ ٢ ٤‬ل®‪ ] ٣ ٦ ٦ /‬حدثن ا أي ي‪ ،‬وأبو م ح م د بن حيا ن‪ ،‬قا ال ‪ :‬ثن ا إبراهي م بن ث خ ث د بن‬

‫ا ل خثن‪ ،‬ثن ا ع م نا ن بن مو ت ى ا لمران‪ ،‬ثت ا عند ائززا ب‪ ،‬ثن ا ا ل ح رير ي‪ ،‬ص عثا د ال ي ق ب ئ ‪،‬‬

‫قات؛ قات م ح ا‪ " :‬لآن أ م بن م حؤ ال ق‪ ،‬م حل دموعي غ د و جني أ خ ي إلي م ن‬

‫أن أثص دق ينئي دهي "‬

‫‪K a’bu’l-Ahbâr der k i: “A llah korkusuyla ağlayıp yanaklarımda yaşların‬‬

‫”‪süzülmesi, benim için ağırlığımea altını infak etmemden daha sevim lidir.‬‬

‫ف ر بن ح م دا ن ‪ ،‬ثت ا عند الله بن أ ح م د بن‬

‫حدثن ا أ خ ن ذ بن جع‬ ‫( ‪] ٣ ٦ ٦ /®[ “) ٧ ٦ ٢ ٥‬‬

‫ثن ا جعئ ر ‪ ،‬ثن ا عؤن الثمئل ي‪ ،‬عن بمص أ ص حابؤ‪،‬‬ ‫ت ل م ‪ ،‬حدثت ا‬

‫حسل ‪ ،‬ثغ ا •علي بن مع‬

‫م ‪ ،‬قات‪ " :‬وال ذي قسي بيده‪ ،‬لأن أبكي من ح شة الله خ ر حمل دموعي غلى‬ ‫غذ‬

‫و ج ي أ خ ي إلي م ن أذ أثص د ى ي م م ثن دهب "‬

‫‪K a’bu’l-Ahbâr der k i: “Canım elinde olana yemin olsun ki Allah‬‬

‫‪korkusuyla ağlayıp gözyaşlarımın yanaklarımda süzülmesi benim için bir dağ‬‬
‫”‪altım sadaka olarak vermemden daha iy id ir.‬‬

‫م د ألل ه بن محم د ثن‬

‫حدثت ا أب و أ خ ن ذ محم د بن أ خن ت‪ ،‬ثت ا ه‬ ‫( ‪] ٣ ٦ ٦ /®[ “) ٧ ٦ ٢ ٦‬‬

‫عئد الع زيز‪ ،‬ثن ا ح ا ح ب بن ال ول د ‪ ،‬ثن ا ب م ه بن ال ول د ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن ريا د االله ا ن ي‪ ،‬ع ن‬

314 Ka’bu’l-Ahbâr

‫با إ ئ خ اق؟ قا ل; " ج ن د‬

‫ ي نث ج ذلئ يا أ‬:‫ دخل عقه زئؤ مريهس; ه م د لة‬: ‫ ه ا د‬، ‫كئ ب‬

" ‫ت‬
‫ تن افه يئشئةخللق ا ال دنت ل‬0 ‫ إ‬3 ، ‫ي م‬
‫ ء إثى ر ح‬،‫ ؤن هبتس على فزو اخل ا نر‬،‫أخذ بذبه‬

Muhammed b. Ziyâd el-ilhânî bildiriyor: Hasta olan K a’b’ın yanına

girdilderinde: “E y Ebû ishâk! Kendini nasıl hissediyorsun?” dediler. K a’b:
“Günahlarından dolayı hesaba çekilen bir vücut görüyorum. Şayet bu
haldeyken ruhu alınırsa R ^ im olan A llah’a kavuşacaktır. Şayet iyileşirse hiç
günahı yokmuş gibi yeni bir vücuda dönüşecektir” karşılığım verdi.

،‫خ م‬ ‫لخد تن‬ ‫ظ الثؤ ئ‬ ‫ ثن ا‬،‫خدقا أخنت تن خئم ر‬ ] ٣٦٦/ ‫ [ه‬-) ٧٦٢٧ (

" :‫ قات‬، ‫م‬ ‫ غذ‬، ‫ عن عبد الله بن اخل ا ر ج‬،‫ج م ئ م ن‬ ‫ محا‬،‫خد ش شء ئ سات‬

" ‫ن ا اتقت ي م ص في ا ل أ م خ ر ينثقث ي ال ث ن اؤ‬

K a’bu’l-Ahbâr d e r ‫لكا‬: “ B ir kul dünyada iken hep hayırla anıldığı zaman

semada da hayırla anılır hale gelir. ”

‫ ثن ا عبذ ال ؤ خن ن بن محم د‬،‫ ] حدثن ا عئد الله بن محم د بن جع فر‬٣٦٦ /®[ “) ٧٦٢٨ (

‫ عن ث ه ر بن‬،‫ عنش م ر بن ععليه‬،‫ عن ا لأع م ش‬،‫م ش‬

‫ ثغ ا ب‬،‫ ثن ا هن اد بن الث ر ي‬، ‫بن ت ل م‬

،‫ قأكلوم‬،‫ ئذب ح وني‬،‫ ثأ خ ذ وي ي‬،‫ " ثوددت أش ك س أ ني ي‬: 3 ‫ ه ا‬، ‫ ص "ك ع ب‬، ‫حؤش ب‬

" ‫و!طعن وا م ح الهب‬

K a’bu’l-Ahbâr der ‫لكل‬: “,Ailem in koçu olmayı, beni alıp kesmelerini

etimden yemelerini ve m isafirlerine de ikram etmelerini isterdim . ”

‫ ثن ا عل ي‬، ‫ ثت ا عثذ الئؤ بن أ ح م د بن ح م‬، ‫ف ر‬

‫ ] خ ا؛ثن ا أ ح م د بن جع‬٣ ٦ ٦ /®[ ") ٧ ٦ ٢ ٩ (

‫ر‬ ‫ ع ن‬،‫ غ ذ أيي ال ورد‬، ‫خ أ ش ال ي ر ي ر ي‬ ،‫ ثن ا ج ث م تن نل بما ن‬،‫ ثن ا >ثةات‬،‫بن ن شب م‬

‫خفئا م ن‬ ‫ وا ج عل وا في‬،‫جزوا بي وثفز ب ذ ك ر ال ث ؤ‬

‫ أن‬٠٠ : ‫ أثت ه ا د‬، ‫ ص "كث ب‬، ‫محم د‬

‫م لم م ومحون في أه ل‬4 ‫ ؤإد‬،‫ هوال ذ ي شمخ "ك ع ب ي د ه إثه م ل نت م ؤن عل ى أفزاؤ‬، ‫ص الت\؛ م‬

" ‫ه بذكر ال م‬ ‫بنث‬

‫ ئ ال ذ ثق ئ الن م‬:‫ال ش اع‬

K a’bu’l-Ahbâr der k i: “Evlerinizi A llah’ın zikriyle nurlandırın. Evlerinize

namazınızdan da bir pay verin. K a’b’ın canı elinde olana yemin olsun ki
böylesi kişiler sema ahalisi içinde b ilinirler ve: «Filan oğlu filan evini A llah’ın
zikriyle mamur etmiştir» denilmek suretiyle isim leriyle an ılırlar.”
 ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪315‬‬

‫ن محم د ‪ ،‬ثن ا ن ح م د بن ت ه ل ‪ ،‬ثن ا عتد ال ر بن‬ ‫( ‪ ] ٣ ٦ ٧ /®[ - ) ٧ ٦ ٣ ٠‬حدق ا عثد الثؤ‬

‫ع م‪ ،‬ئ عتد او ح تن بن مهدي‪ ،‬ثن ا إن ن ا عيد بن ء ي غذ أيي ت شه ا ل م ح ا ج ‪ ،‬عن‬

‫” نحب ‪ ،‬قا د ‪ ٠٠ :‬قل ه الغهئي حكم ة ‪ ،‬بع و ك ز بالص ن ت ‪ ،‬ء ال‪ 4‬رعه حس ن ه‪ ،‬وقله وزي‪ ،‬و خم ه‬

‫ص آلذن و ب‪ ،‬هأحسن وا با ت ائ ج ئ م‪ ،‬ق ا ن بابة ال ه ث ن ق والص ت ز‪ ،‬ء إ ن اش نحا ز تغهس‬

‫و ا م ز ال‬ ‫م ‪ ،‬ؤان ط اؤ إ ر غي أ ز ب‪ ،‬وث ح ئ ال زال ي اتؤ ي نكو ن‬ ‫ئ غر‬ ‫ال ق ثماك‬

‫ث ث ث ك م ل أفنم ق د أن يرثغ‪C‬‬
‫نن ل م ‪ ،‬م‬
‫يغم د ص زعثته‪ ،‬زاتئلئ وا أن "كلم ه ا ل ح ك ن ة حن اله ا م‬

‫ؤرهثة أن ثذه ب ^‪٠٠ ^١‬‬

‫‪: “Az konuşmak hikm ettendir, bu nedenle az‬لكل ‪K a’bu’l-Ahbâr der‬‬

‫‪konuşmaya dikkat edin. Az konuşma iyi bir korunm adır, az sorum luluktur‬‬
‫‪.ve gü n a h la rd a n da uzak tutar. H ilim kapısına güzel bir şekilde yaklaşın‬‬
‫‪H ilm in kapı$ı da suskunluk ve sabırdır. Allah yersiz gülenlerden, başıboş‬‬
‫‪gezenlerden‬‬ ‫‪nefret‬‬ ‫‪eder,‬‬ ‫‪çobanın‬‬ ‫‪sürüsünden‬‬ ‫‪olmaması‬صج‬ ‫‪gibi‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪tebaasından hiçbir zaman gafil olmayan yöneticiyi de sever. B ilin ki hikm etli‬‬
‫‪söz, müslümanın (arayıp bulması gereken) yitiğ idir. Aranızdan çekilip‬‬
‫‪alınmadan da ilim öğrenmeye çalışın, ilm in çekilip alınması da âlim lerin‬‬
‫” ‪yok olmasıyla olur.‬‬

‫( ‪ ] ٣٦٧ /®[ -) ٧ ٦ ٣ ١‬خدئثا أثو بكر ‪°‬تن نال ك ‪ ،‬ثن ا عتد الثؤ بن أ ح ن ذ ‪ ،‬ح دب ي أ ي‪،‬‬

‫ت ا أثو‬
‫حدثن ا محم د بن معمر ‪ ،‬ئ‬ ‫ثن ا ح ن ص‪ ،‬ثن ا اس عثأ ش‪ ،‬ع ن ن ق ت ا ن بن أيي شل ت ه ‪،‬‬

‫حدثن ا الزيت ثن ه سا ء ‪ ،‬عن مك ع ب‬ ‫م د ال ث ؤ‪ ،‬ثت ا ا لآؤزاعي‪،‬‬

‫ئث ي ب ا ل ما ئ ي‪ ،‬ثن ا ي حش بن ه‬

‫تا ر ‪ ،‬محا ت‪ " :‬الؤعيه ثهن ل خب ص ال ح ‪ ٤ ^ ^ ١‬و ش ث ذب مت اده ‪٠٠‬‬

‫ا أل ح‬

‫‪K a’bu’l-Ahbâr der ki: “Ahali yöneticinin ıslahıyla ıslah olur, onun‬‬
‫”‪bozulmasıyla da bozulur.‬‬

‫ه د ال ث ؤ ‪،‬‬
‫م‬ ‫بن‬ ‫ي حي ى‬ ‫حدثت ا ث ح م ذ ب ن م غ م ر ‪ ،‬ثغ ا أب و ش عت ب ‪ ،‬ثن ا‬ ‫(‪ -)٧ ٦٣ ٢‬ل‪] ٣ ٦٧ / ٠‬‬

‫ص ‪٠٠ :‬‬ ‫ش ن ا ل م م ئ ‪ ،‬قات‪ :‬قات‬ ‫ض ت يا‬ ‫ي‪،‬‬ ‫جب أ ذ ل‬ ‫ت‬

‫د ا 'ا آلل تا ئ‪ ،‬ف ح‬

‫تأ ت‬ ‫ن‬ ‫ن ‪ ،‬ث أل ئ‪ ،‬ه م‬

‫تال ه ‪ ،‬وب ر ع فيه ‪ ، ^ ^ ١‬ن ب ك ر فيه ا م‬
‫ر ئ ع فيه ا لأ‪،‬‬ ‫م ‪0‬‬
‫ب‬ ‫ع ش \ل ة ا س‬ ‫يأت ي‬

‫عئذذلل ف الإن ان إل م ك همحه ا ا‬

‫‪316‬‬ ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬

‫‪K a’bu’l-Ahbâr der k i: “insanlara öyle bir zaman gelir k i, em inlik ©rtadan‬‬
‫‪kalkar, merhamet çekilip alınır ve dilencilik çoğalır. Böylesi bir zamanda‬‬
‫” ‪birinden bir şeyler isteyen kişi, bu m alın hayrını görmez.‬‬

‫( ‪ ] ٣٦٧ /®[ -) ٧٦٣٣‬حدثن ا عئذ الله بن أخنت بن محم د‪ C‬ثن ا جغ مر بن محم د‬

‫القي ل ‪،‬‬ ‫ل‬ ‫م ي ‪ ،‬ى أبو ال ث غ ري ال ي م ء إ > ص‬

‫ب‬ ‫غ م ‪ ،‬محا‬ ‫ط ا لأ غ ر ئ‬ ‫ي ا ف ؛ ا ه نحا‬

‫و تب؛ ا لآيه‪ :‬ؤؤإ<؛ سق و ؛ ال زارئغ‪• 1‬قان غ ر نثلث‬ ‫م ‪،‬‬ ‫م ‪ ،‬غذ‬ ‫خذ ق م ئه‬

‫ظ شي ائ ‪ P ، '4‬ق‪،‬د‪ " :‬ئتنو<ث ‪ U‬زي_دق ا؟ م ر ج هم بث م ء م نئن إغا؛و خش‬

‫بلف ودعي‬
‫ثا دي ئغ ا د‪ :‬أن غز ي أ ص حا‬‫ل‪،‬س وي علته ا أئذام ا ل ح اليق‪ ،‬ثؤمحم وه ا ح ر م ‪ ،‬ءي‬

‫ي بهد ولي محا مح ي أعزف بهز م ذ او ج ل يلده‪ ،‬وبم م ج ال ئ ؤموئن‬ ‫أ ص حابي‪،‬‬

‫ث ابهب "‪ .‬حدثن ا أبو محم د بن حقا ن‪ ،‬ثغ ا أ ي رنته؛ ثئ ا عيس الأ ر م ي‪ .‬ح و حدتما عتد‬
‫ثديه ث‬

‫ت ا وهي ب ‪ ،‬ئ حؤة‬

‫تحا ذاؤذ بن إئزا مة؛‪ ،‬هاد‪ :‬ث‬ ‫الثؤ بن ن ح م د بن‬

‫‪K a’b: “Sizden cehenneme uğramayacak yoktur. Bu, Rabbinin‬‬

‫‪yapmayı üzerine aldığı kesinleşmiş bir hükümdür”i âyetini okuyup‬‬
‫?‪şöyle dedi: “Cehenneme uğramanın ne demek olduğunu biliyor musunuz‬‬
‫‪Cehennem, insanların önüne donmuş bir yağ tabakası gibi çıkarılır., iy i‬‬
‫‪olsun,‬‬ ‫‪kötü‬‬ ‫‪olsun‬‬ ‫‪herkes‬‬ ‫‪üzerinde‬‬ ‫‪durduktan‬‬ ‫‪sonra‬‬ ‫‪bir‬‬ ‫‪münadi:‬‬
‫‪“Arkadaşlarını al ve benim dostlarımı bırak” diye seslenir. Bunun üzerine‬‬
‫‪cehennem her dostunu içine alır. Cehennem dostlarını, bir babanın‬‬
‫‪çocuğunu tanımasından daha iyi tanır. M üm inler ise ondan elbiseleri nemli‬‬
‫”‪bir şekilde çıkarlar.‬‬

‫ف ر بن محم د ‪ ،‬ثن ا محم د بن‬

‫( ‪ ] ٣ ٦ ٨ /®[ - ) ٧ ٦ ٣ ٤‬خ ا؛ثن ا مه د الل ه بن محم د ‪ ،‬ث إ جع‬

‫و ح دبتي فري ح س عبيد‬ ‫بن ع م ر و‪،‬‬ ‫تا ر ك‪ ،‬ثئ ا صف وان‬

‫ا ل خنن‪ ،‬ثن ا حم ذ الثؤ بن ا ل م‬

‫الحص زم ي‪ ،‬قا د ‪ :‬مح ا د ع مل ك ع ب ‪ :‬ح وقاثا ”ك ع ب ‪ ،‬قاد‪ " :‬والل ه إ ذ لل ه مال ي ك ه قاما م ن ذ‬

‫قزم حلمه م ن ا ثغؤا أ ص البه م ‪ ،‬وا حرين ركوع ا ما رسوا أ ص البه م ‪ ،‬وا حرين ن ج ودا ن ا ر سوا‬
‫رءوشه م‪ C‬ح ش يف ح في الص و ر ال ث ن ئ ا ال خ رم‪ ،‬ثئ وأ ون ج ميعا ‪ :‬نت ح ال‪،‬اث ل ب غم د ك‪ ،‬ن ا‬

‫عثدل\ك ‪ u i f‬ينبغي أ أل أن ب ع ب د ‪ ،‬ثم قا ‪ : 3‬والل‪ 4‬أ و أن نن ج د يوم ئ ذ ”كعم د م ن مي ن ثبي‬

‫‪1Meryem Sur. 71‬‬

 K a’bu’l-Ahbâr 317

‫ئل ع‬
‫والله ل و دي م ن غن ل ئ ذل و وا جدة غي مع‬ ‫التثقئ غن ة م ن جثؤ ن ا ثنى‬

‫ والله ل ترئزن جهن م نفز؛ ال يتقى ش ق‬، ‫ال ق ن ي تثلث م نه ا ج ما ج م قزم في م غيبه ا‬

‫نإبراهي م‬ ‫ثه‬ ‫ر‬ ‫ زخ‬،‫م قب ي‬ ‫ ف ولت رب‬،‫غ د ر م حه‬ ‫جاسا‬ ‫لح أ‬ ‫؛ ال‬ ‫ع ره‬ ‫ؤ ال‬

،‫ ئلئ ا نأ ى ذللف غ ن ز‬،‫ف ا ئ م المؤم حش نمث ج و ا‬:، 3‫ ه ا‬، ' ٠ ‫ئ خ ا ق عل ي هم المق الة ؤالث الم‬،‫ؤإ‬

‫ال يأتي‬ ،‫ون لثؤ ض ث ما ؛ة وأربع عشزه فريع ه‬ ، ‫بثوا‬

‫ أ م‬٠٠ : 3 ‫ءق ا‬ : ‫ يك ن ب‬3ü

‫و ر حم ة الثؤ‬ ‫ ول و ثئ ل م ون‬، 4‫بوا ح دة منهن م خ ' ظنة ا إل ح ال ص ر ج ئ ا ال أدحلمث الل ه المحق‬

‫ والل ه ل ؤ أن امزأه م ن نت ا ء أه ل ا ل جقة اط ل ع ت ش هذه الق ن اع ال د ي‬، ^ ^ ١ ‫ألإلهال*ا م في‬

‫م ا ل حقؤ ن ب ز النم ي‬ ‫ئ وب‬ ‫ زالثؤ ئؤ أة ثني‬،‫ض ا ءث محا ا لأرمن‬

‫غي قلة ظلئ ا ء لأ‬

٠' ‫ال د ي أ صع ئ م ن ينقلن إقه ؤما خ ن ث ة أب صا ر هأ‬

Şurayh b. Ubeyd el-Hadramî anlatıyor: H z. Öm er, K a’b’a: “E y Ka'b! B izi

korkut!” deyince, Ka’b şöyle dedi: “V allahi A^ah’ın yaratıldıklarından beri
hep dik duran ve bellerini bükmeyen melekleri vardır. Yine
yaratıldıklarından beri rükûda duran ve hiç bellerini doğrultmayan melekleri
vardır. Yine yaratıldıklarından beri secdede olan ve hiç başlarını kaldırmayan
melekleri vardır. Hepsinin de bu hali Sûr’un ilk dürülüşüne kadar devam
edecektir, üfürülünce de hep birlikte: «(Râbbimiz!) Seni hamdinle teşbih
ederiz. Sana hakkıyla ve gereği gibi ibadet edemedik» derler. V allahi o günde
kişi gördüklerinin şiddeti karşısmda yetmiş peygamber kadar ameli olsa yine
de bu ameli az görecektir. Vallahi Ğ islin denen, cehennemin kaynar
suyundan bir kova doğu tarafına salınacak olsa sıcaklığından batıdaki
insanların beyinleri kaynar. V allahi cehennem öyle bir iç çeker k i mukarreb
olsun veya olmasın ne kadar melek varsa dizleri üzerine çöker ve: «Rabbim!
Nefsim! Nefsim!» demeye başlar. Hatta H z. Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem),
İbrâhim ve ishâk bile böyle derler.”

Oradakiler bunları duyunca hıçkıra hıçkıra ağlamaya başladılar. Ömer

onların bu halini görünce: “E y K a’b! Bizleri biraz sevindir” dedi. K a’b şu
karşılığı verdi: “S in in ! A llah’ın üç yüz on dört şeriatı vardır. K işi ihlâs
sözünün yanında bu şeriatlardan biriyle huzura çıktığı zaman Allah onu
cennete sokar. Şayet A llah’ın rahm etinin ne kadar olduğunu bilseydiniz
amellerinizde gevşek davranırdınız. Vallahi cennet kadınlarından biri
‫‪318‬‬ ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬

‫‪karanlık bir gecede şu dünya semasından bakacak olsa yeryüzünü‬‬

‫‪aydınlatırdı. Vallahi cennetliklerin giysilerinden b iri bugün yeryüzünde‬‬
‫”‪serilecek olsa ona bakanlar çarpılır ve gözleri buna tahammül edemezdi.‬‬

‫ث ر بن‬
‫حدثت ا عئذ الثؤ بن محم د بن أ خن ت بن جع فر‪ ،‬ثن ا جع‬ ‫‪] ٣ ٦ ٨ /®[ ") ٧ ٦ ٣ ٥‬‬
‫م‬ ‫‪٠‬‬ ‫؛؛‬ ‫ء‬ ‫م‬ ‫‪.‬‬ ‫؟‬ ‫‪°‬‬
‫محم د الئ سما م ن‪ ،‬ثن ا الحس ن بن ع من بن فني ي‪ ،‬يبل غ شثه ي ئ و ع شري ن‪ .‬ح و حدثت ا‬

‫ت ما ن‪ ،‬عن‬
‫ت ثت ا جنم ز بن نل‬
‫ثونف ئ ث ذ يئ مو ث‪ ،‬ثن ا ا لخشن بن ا ئ ن ث ز ‪ ،‬ثن ا نئ ا ن‪ ،‬ق ا ال‬

‫ه غنز‪،‬‬ ‫ئ‬ ‫م ‪ ،‬قات‪:‬‬ ‫م ‪ ،‬غذ‬ ‫ص ء ي ف أ ت ي م ح ا ش أ ن ال‬ ‫كل إ ئ ت ي ل د ‪،‬‬

‫ر‪،‬‬ ‫ما‬ ‫فيكب كت ا ب الثؤ‬ ‫يس‬

‫أل‬ ‫مما ‪ 3‬ل ي‪ :‬يا "ك ع ب ح وقا ‪ ،‬قات‪ :‬ئ ك ‪٠٠ :‬ثا أبحن الن وميين‪،‬‬

‫‪ ٠٠ .‬قات‪ :‬بل ى‪ ،‬ح وقا يا ك ن ي ‪ ،‬قالأ‪ :‬ئل ت‪ " :‬ثا أبين المومغين‪،‬‬ ‫ز حك مه رنو ل الله‬

‫ب عين بقا الردزيث عنالث مث ا ثنى "‪،‬‬

‫اغتل ع م د ر ج ل آ و واث ث يؤم القيامةب عمل س‬

‫أو‬ ‫مم‪1‬ت‪ :‬زبد ا ي ك ع ب ‪ : 3 ^ ،‬هنت‪ " :‬ي أبين المومن؛ن‪،‬‬ ‫‪ :،Jü‬نأ ز ق ع م ذه ثأ‬

‫ي س ي د م ن حرث ا‬ ‫لم خ م ن جه م ئدز ن م ورب ا لخق رق وو ج دبا ل عرب ل م دماعة‬

‫ئ ك ‪ ٠' :‬ي أبين المومغ؛؛نء !ن‬ ‫هب م ‪ ، ، t a‬ءق ا ‪ : 3‬ر‪،‬دئا ظ ك ن ي ‪ 3 ،‬ات‪:‬‬ ‫عم‬ ‫‪ ، ٠٠‬ءأط ز ى‬

‫جهن م أمءث يؤم القيامة ريه م ا قمى طلق مث رب‪ ،‬ز ال محي م رسل إ ال لحث لجا و غ ر‬
‫وب ولط ‪ :‬مس ي ش ب ي‪ ،‬ال أتأ ئلث‬
‫نكس ه ‪ ،‬ح ز أن إبزا م ؛؛ عث ه الث الم حل يأة ي خ ز جاسا ‪ ،‬م‬

‫الي وم ا ال شي ي " ‪ ،‬قا ل‪ :‬هأط ز ى غ م ملقا ‪ ،‬ظ ‪ :، 3‬هل ت‪ ٠٠ :‬يا أبين الم ؤم ني ن‪ ،‬أولن مث ج دون‬

‫ص؟ ئ ك ‪ " :‬فود الق مما د قي غزو‬ ‫م‪:‬‬ ‫ظ قي كثا ب ال م مما ر ؟ '‪ ٠‬هاد‪ :‬قات‬

‫ال‬ ‫وهز‬ ‫ك‬ ‫ظ عم‬ ‫و قس‬ ‫ئ ه وتنش‬ ‫بجا<يد غذ‬ ‫قس‬ ‫ا اليؤ ‪ :‬ؤتؤم تأتي طل‬
‫^‪ ^ ١‬بن عئد ال ث ؤ‪ ،‬ثن ا محم د بن إش ح ا ق ‪ ،‬ثن ا‬ ‫يظ ل م و ن^ ‪ ،‬ئال‪،‬ت م ن ك ت غن ن‪ .‬خئث ن ا‬

‫قي ئ‪ ،‬ثن ا الل ت ث‪ ،‬نئن حال د بن يزيد‪ ،‬غن ت ع ي د بن أيي ي الر )ء أن ع م ن‪ ،‬ما د ل ك م ب ‪:‬‬

‫■ ح وق‪ ، 1‬ثذكزث ح وم‬

‫‪K a ’bu’l-Ahbâr der k i: B ir gün Ömer b. el-Hattâb'ın yanındayken bana:‬‬

‫‪“E y Ka'b! B izi korkut!” deyince ben: “E y m üm inlerin emîri! Sizde A llah'ın‬‬
‫‪?” karşılığını verdim . H z. Ömer‬ظ ‪K itab ’ı ve Resulü’nün hikm eti yok mu‬‬
‫!‪“Evet, var, fakat bizi korkut ey Ka'b!” dedi. Ben de “E y m üm inlerin emîri‬‬
‫‪Öyle bir amel işle k i, kıyamet gününde yetmiş peygamberin ameliyle‬‬
‫‪mukayese ettiğinde onu h afif göresin” dedim. H z. Ömer bir müddet başı‬‬
‫‪eğik vaziyette kaldı. Soma: “Biraz daha ey Ka'b” dedi. Ben de: “E y‬‬
 Kabul-Ahbâr 319

müm inlerin emîri! Şayet cehennemin doğusundan bir öküzün burun deliği
kadar yer açılsa, batıda da bir adam olsa, sıcaklığından akıp gidecek kadar
beyni kaynar” dedim. H z. Ömer bil" müddet başı eğik vaziyette bekledi,
sonra kendine geldi ve “Biraz daha artır ey Ka'b!” dedi. “E y m üm inlerin
emîri! Kıyam et gününde cehennem bir püskürür İri, ne bir mukarreb melek
ve ne de seçilmiş bir peygamber kalır, Hatta A llah’ın h alili H z. ibrâhîm
dizüstü yere çöker ve şöyle der: «Yâ Rabbi! Nefsim , nefsim, başka değil,
Senden yalnızca nefsimi istiyorum» karşılığını verdim . Ömer bir müddet
yine başını eğdi, ben de “E y m üm inlerin emîri! Bunu A llah'ın Kitab ’ında
bulamıyor musunuz?” diye sordum. “Nasıl?” diye sorunca, ben de A llah: ،٠ ٠
gün herkes gelip kendi canını kurtarmak i‫؟‬in uğraşır ve herkese
yaptığının karşılığı eksiksiz ödenir. Onlara asla zulmedilmez”!
buyurur” karşılığını verdim. Bunun üzerine H z. Ömer sustu.

Başka bir kanalla Saîd b. Eb î H ilâ l bildiriyor: “H z. Öm er, K a’b’a: “B izi

biraz korkut!” dedi.. . ” Sonrasında ravi aynısını aktarır.

‫ ثن ا‬، ‫ب ئ‬
‫ثا‬
‫ف ر بن محم د ي‬
‫اف‬ ‫ ثن ا جع‬، ‫ن م خ ث د‬ ‫ ] حدق ا عئد الله‬٣٦٨ /®[ -) ٧٦٣٦ (

‫ غذ أيي‬، ‫ أمحا ة المئي ي‬،‫ ى ق ا زوذ‬1 ‫ ظ تر‬، ‫ق د اللب تذ ئ د ال مب ن ا ا ؛ ت ن ئ ب ؤ‬

‫ " أن ا ل حارن م ن غائ (إ‬: ‫ ثن ا ”ك ع ب‬:‫ ه ات‬،£‫ ص أيي العوا‬C‫ عن غيم بن م س‬C‫القلي ل‬

‫ م ن ح دي د‬0 ‫ت ئغتت ا‬
‫و نا ج ز منه م خل م ودا ل‬ ‫ وأن ن غ‬، ‫ج ه م مسيزة ن اس ن م نكبيه ت ن ه‬

٠٠ ‫ثا رسبغب اثق أ ل ب‬

‫ فك ب في ال‬،‫يد ح به ا ال دمحع ة‬

K a’b der k i: “Cehennem bekçilerinden b irinin ik i omuzu arasındaki

mesafe bir y ıllık tır. Onlardan her b irinin elinde ucu çatallı bir direk vardır.
H er b iri bununla bir hamlede cehenneme yedi yüz bin kişiyi döker.”

‫ت ا ي حيى بن‬
‫ ث‬،‫ ثن ا أثو بكر اتحريابى‬، ‫ ] حدثت ا عئد الله بن م ح ث د‬٣٦٩/ ٥ ‫ ل‬-) ٧٦٣٧ (
‫ ثق ا‬، ‫ ثما ا م حا ئ‬،‫ ح زخ ا؛ثن ا عبد ال ق‬.‫ عن ت عيد ا ل مير ي‬C‫م د ا لأعلى‬
‫ه‬ ‫ ثن ا‬،‫حل ف‬

٠' :‫ قات‬،، ‫مه‬ ‫ غذ‬،‫ غذ أييؤ‬،‫ غذ أييثص غ ب‬، ‫ غذ ي م‬، ‫ ثن ا علي بن ن ن م‬،‫من ج ا ب‬

1Nahl Sur. 111

‫‪320‬‬ ‫‪K a’bu'l-Ahbâr‬‬

‫م د ال د ر في ص و ر ر جا ل ;ث ث ا ه و ال ذ ل ‪ ،‬أؤ عا ‪ : 3‬ثأي ه م م ن‬
‫ي حشي ا ل حي زون يزم ا لمامة ب‬

‫م د ق ون في ثار ا النثا ر ‪ ،‬يمنم ؤن م ن طينة ا خلا ل ع صارة أه ل الثاي ‪٠٠‬‬

‫و م كا ن‪ ،‬ب‬

‫ن م ئ شزه‪ ،‬ص ئ و ت ى بن عم ت ه‪ ،‬غ ذ‬ ‫م د الل ه ‪ ،‬ثن ا جغفئ‪ ،‬ثن ا ن ز ي د ‪ ،‬ثن ا حمقس‬

‫حدق ا ه‬

‫غهئا ؤ بن أيي مروان ‪ ،‬عن أيي‪ ،‬عن "ك ع ب ‪ ،‬حل ف ن ثق‪ :‬والذ ي هل ى ا ك م بن و ت ى ‪ ،‬إ ذ في ما‬

‫أنزل الغث في التوراة أثئ ي حشن الم تكثرو ن في تؤم المت ا ن ة ‪ ،‬م ذ و مغل ه ‪ ،‬قا د ‪ :‬و حدثن ا إتزا م ز‬

‫تله‬
‫بن ا لخي ا ج ‪ ،‬ثن ا خث اد بن ت ل م ه‪ ،‬عن م و ت ى بن غم ت ه‪ ،‬م‬

‫‪: “ Zorbalar kıyamet gününde insan suretinde‬لظ ‪K a’bu’l-Alıbâr der‬‬

‫‪karıncalar gibi haşredilir ve zillet her taraftan onları sarar. Bu şekilde en‬‬
‫‪-kızgın ateşe girer ve cehennemliklerin irin ve cerahati olan Tîn etu ’l‬‬
‫‪”. Habâl’den içerler‬‬

‫‪Başka bir kanalla K a ’bu’l-Abbâr der k i: “H z. Mûsa için denizi yaran‬‬

‫‪A llah’a yemin olsun ki A llah’ın Tevrat’ta indirdiği şeylerden b iri de‬‬
‫‪büyüklenenlerin‬‬ ‫‪kıyamet‬‬ ‫”‪gününde...‬‬ ‫‪Sonrasında‬‬ ‫‪ravi yukarıdakinin‬‬
‫‪aynısını aktarır,‬‬

‫ف عس بن ن ت ن ز ه ‪ ،‬عن‬
‫ت ا ج غ م‪ ،‬ثن ا ئ و ي د‪ ،‬ثغ ا ح‬
‫( ‪ ] ٣ ٧ ٠ /®[ ") ٧ ٦ ٣ ٨‬خ ا؛ثغ ا غيد ال ث ؤ‪ ،‬ث‬

‫ف ر م إ ‪ ،‬ثن ا علي بن محم د‬

‫م وت ى بن م ح ه‪ -‬ح ز خ محا أ خت ن بن يمح ى‪ ،‬وأبو خا ب ز ال‬

‫م وله‬ ‫م ‪،‬‬ ‫ا كي وران ي اتل خ ي‪ ،‬عن أيي ج م ال رازي‪ ،‬عن الجب ع بن أ س ‪ ،‬غذ‬
‫ي‬ ‫^‪،^ ١‬‬ ‫^ غم ' ل أ م وال شنؤات ‪ ، 4‬ق ات ‪ " :‬تد ل ‪١‬‬ ‫ءت ا؟ى‪ :‬ؤز م مح دد ‪ ١‬؛‬

‫ثا ‪ ،‬وتدل ا لأيث قصين تنمق ان ايتا ر ز ا م ‪'٠‬‬

‫ثا‬‫ج‬

‫‪K a ’b, “٠ gün yeryüzü başka bir yere dönüştürülür, gökler de... Ve‬‬
‫‪ tek ve kahredici Allah için fırlarlar”1 âyetini okuyup: “ Gökyüzü‬ه ‪hepsi‬‬
‫‪cennete dönüştürülecek, yer de değişip denizler ateşe dönüşecek” dedi.‬‬

‫( ‪ ] ٣ ٧ ٠ /®[ ") ٧ ٦ ٣ ٩‬حدق ا أيي ‪ ،‬ثئ ا أ خ ن د بن محم د بن الحس ن ان ع ذا د ي‪ ،‬ثن ا ج ي ت ى‬

‫م‬ ‫بمامح د ب ذ ء ش ‪ ،‬عن عتد ال م بن و ي م ‪ ،‬غ ذ‬ ‫ثق ئل بما ن ش ه ر ي‪ ،‬خدش ا‬

‫‪1İbrahim Sur. 48‬‬

 ‫‪Ka’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪321‬‬

‫م ‪ ،‬قا د ‪ " :‬و ج د ت في التوراة م ن ح ر ج م ن غيي بند الذب ا ب م ن ال دم ع من ح خ ة‬ ‫ا أل‬

‫الثؤ محة الل ه؛ ي ن ع دا ب خ ه ى؛ ا ا‬

‫‪: Tevrat’ta şunu ©kudum: “Allah korkusu İle‬لكل ‪K a’bu’l-Ahbâr der‬‬

‫‪gözünden bir sinek büyüklüğü kadar dahi olsa yaş akıtan kişiyi Allah‬‬
‫” ‪Cehennem azabından emin kılar‬‬

‫(‪ ") ٧٦ ٤ ٠‬تم‪ ٣٧ ٠/‬ا حدثن ا أث و محم د بن حقان ‪ ،‬ثن ا محم د بن الحس ن بن علي بن‬

‫ع ن ابن‬ ‫م حا ذ بن غثا ث ‪ ،‬عن‬ ‫ي ح ر ‪ ،‬ثن ا محم د بن معمر ‪- ،‬حدثن ا ز ؤ خ‪ ،‬ثن ا‬

‫^‪ ١‬ف ز الرمه رير سق ط ا ل م ح؛ عن ا لخم ح و‬ ‫ق جهن م‬ ‫عب ا س‪ ،‬أ ذ كغث ا ء قان‪ " :‬إن‬

‫مبجثنقواب ح ر ج ه م "‬

‫لكل ‪^ ’bu’l-Ahbâr der k i: “Cehennemde öyle bir zemherîr soğuğu vardır‬‬

‫‪kişilerin ederi kemiklerinden düşer ve cehennemin sıcağından medet‬‬
‫” ‪ummaya başlarlar.‬‬

‫حدثئ ا أبو ب ك ر حم ذ الل ه بن محم د ‪ ،‬ثغ ا محم د بن ج م ‪ .‬ح‬ ‫( ‪']t v » / ö [ - ) ٧ ٦ ٤ ١‬‬

‫أب و ب ك ر‬ ‫ى ع ت د آل م ب ن ث ح ث د ب ن أ ح ئ ذ ‪ ،‬مما ج ع م القممت ا ب ي ‪ ،‬ها د ‪ :‬ثت ا‬ ‫د‬ ‫و ح د ق ا أي و م ح م‬

‫بن أيي أ ي ة ‪ ،‬ثت ا عما ‪ . 0‬ح و حدثت ا أي ي‪ ،‬قالأ‪ :‬ثت ا ع د الل ه ن محم د بن عم زا ن‪ ،‬ثن ا ع م رو‬

‫م‪،‬‬ ‫ئ عئ‪ ،‬محا أم ذاؤذ‪،‬ق ا ال‪ :‬ظ هئ ام‪ ،‬محا قد ئ أثلي‪ ،‬ص ئاع ثن م ‪ ،‬غذ‬
‫ه بؤ إ ر ر م محال‬ ‫ه ا ‪3‬ت " ئؤثى ألل ه م في ا ل م ثوم ا لمامه محات ق‪ :‬أ ج ي زثلف‪ ،‬م ي‬

‫له ؤتثآ ر د أ ص حابه ال ذي ن كان وا ي حامئ وئت عآى‬

‫مه ي م ن ز‬ ‫ث ح حته عته‪ ،‬ك و م يه إ ل الح نة‪،‬‬

‫له محال ن ‪ ،‬ث ن ى ن ا أ عد الثت فى‬

‫ت لق‪ :‬هذه مغزله ئ ال ن‪ ،‬وهذه م ن ز‬
‫ا ل ح ت ر‪ ،‬وث عب وئه عل ي ه‪ ،‬قمال‬

‫ا ل جنة من‪ .‬ال ؤ ام ة‪ ،‬زيزى موله أ م ح ل من مغ انيه م ‪ ،‬وثكث ى م ذ و ب ا ل جنة‪ ،‬ؤقومئغ على‬

‫خ ز ث ن ي ة مثل الثني‪ ،‬قات ه مام؛‬ ‫رأسه ثا غ‪ ،‬وتثلم ه م ن ري ح ا ل جنة‪ ،‬ويش رق و جهة‬

‫ي‬ ‫هلة ب م‬ ‫هأ‬ ‫أغد ئ إلء ؛ ال قش‪:‬‬ ‫أ خ ي ه هات ‪ :‬قلق ف ذ ر‪ ،‬د ا ذ ‪ :‬ش م خ ئ د‬

‫نتثا‬
‫أ م‬ ‫م حي اة غ د ا م ‪ ،‬محئ و لأ‪:‬‬ ‫ب قوة غ د ا ن م ‪،‬‬
‫تأي أضث ا و ال ذ ئ كاوئا ي م‬

‫‪ ٩‬أعد ر ه‬ ‫يئجب ز‬
‫م‬ ‫ئ ‪ ،‬ئظ و د‬ ‫ئ و ئ ‪ ،‬زأ ظ أ أل‬ ‫ه أعد أ أل ي ت ي ء‬ ‫ف الن ‪ ،‬آل‬

‫لهز قي ا م حق م ن اثمحامة ح ر يغل و و جوهه م ث ن امحا م بند نا غ د و جهه‪ ،‬ق رب ه م‬

‫ت ثق‪:‬‬
‫فقولون‪ :‬هؤ الء أغد م حثؤ‪ ،‬ويؤئىبا'لئة س في الغث ئمال‬
‫ض‪ .‬و جومه م ‪ ،‬ي‬‫‪٧٢٠٥١‬ب ظ;ء‬
322 Ka’bu’l-Ahbâr

‫ محنى ن ره ومننت‬، ‫ وثوم به إ ر ا م‬،‫ قنقئ به إ ر زم ف حج ب غثة‬،‫مف‬

‫أجب نب‬
‫م فيه ا م ئ‬ ‫ قزى ن ا أغث الله‬،‫ وهذه نوله مال ن‬،‫ هذه منزله ه ال ن‬:‫ ث مالأ‬،‫أ ص حابه‬

‫ ويوضع عأى‬،‫ و روق عين ا ة‬،‫ قادت ف ت ؤ ذ و جهة‬، ‫ زيزى م رقه أ ف د م ن من ا زله م‬،‫اله وان‬

‫ الل؛ن‬4‫ب‬
‫ نأتي أ ص حا‬،‫لله بئة‬1‫ ال ل؛مدواب‬1 ‫ثز)م أهد م إل‬ ‫ي خزج‬
‫ ف‬، ‫رأسه محلنث وة م ن م‬

‫ثاي حش‬
‫ي م ن ال‬ ‫ ق ال يزاأل يخبزه وب ما أغث اللت‬،‫كان وا ي جا م ع ونه عأى الغث ؤ نموثة عث ه‬

•■‫ محم ولون‬، ‫ محغ ر ي م ا مبسواد و جوهه م‬،‫ي م و جوهه م ثن القواد بتل م ا غش و جهه‬
‫أ ؤ ال ءأ ئ د ا م ' م‬

K a’bu’l-Alıbâr der k i: Kıyam et gününde iyilikte önder olan kişi getirilir

ve: “Rabbinin davetine icabet et!” denilir. Rabbinin katına gittiğinde Allah
ondan uzak durmaz ve cennete götürülmesini emreder. Orada kendi yeri ile
hayır yaparken kendisiyle beraber olan ve yardım eden diğer arkadaşlarının
yerlerini görür. “Bu, filan kişinin yeridir. Bu da, filan kişinin yeridir” denilir.
Bu şekilde A llah’ın kendisi için cennette hazırladığı şeyleri görür. Kendi
yerinin diğerlerinin yerlerinden daha iy i olduğunu da görür. Kendisine
cennet giysilerinden g iyd irilir. Başına taç konulur, cennet kokularından
kokulanır. Yüzü mehtaplı gecedeki A y gibi ışık saçar. Oradan çıktığında
karşılaştığı her bir topluluk: “Allahım ! O nu bizden b iri k ıl” der. H ayır
yaparken kendisiyle beraber olan ve yardım eden diğer arkadaşlarının yanma
geldiği zaman: “E y filan! Sevin! Allah cennette sana şunu şunu hazırladı!
Sana da şunu şunu hazırladı” demeye başlar. Bu şekilde teker teker hepsine
A llah ’ın cennette onlar için hazırladığı nim etlerini haber verir. Sonunda her
b irinin yüzü onun yüzü gibi parıldamaya başlar, insanlar onları yüzlerinin
beyazlığından tanır ve: “Bunlar cennet ahalisidir!” derler.

Kıyam et gününde kötülükte önder olan kişi getirilir ve: “Rabbinin

davetine icabet et!” denilir. Rabbinin katına gittiğinde Allah onunla
görüşmez ve cehenneme götürülmesini emreder. Orada kendi yeri ile
kötülük yaparken kendisiyle beraber olan ve yardım eden diğer
arkadaşlarının yerlerini görür. “Bu filan kişinin yeridir. Bu da filan kişinin
yeridir” denilir. Bu şekilde A llah’ın kendisi için cehennemde hazırladığı
şeyleri görür. Kendi yerinin diğerlerinin yerlerinden daha kötü olduğunu da
görür. Yüzü kara, gözleri mavi yapılır. Başına ateşten bir külah giyd irilir.
 Ka’bu’l-Ahbâr 323

.Oradan çıktığında karşılaştığı her bir topluluk ondan A llah’a sığınır

Kötülük yaparken kendisiyle beraber olan ve yardım eden diğer
kadaşlarının yanına geldiği zaman teker teker hepsine A llah’ın ^
cehennemde onlar için hazırladığı ateşi haber verir. Sonunda her birinin
yüzü onun yüzü gibi kapkara kesilir, insanlar onları yüzlerinin karalığından
t a n ır ve: “Bunlar cehennem ahalisidir!” derler,

‫ ثن ا أث و‬، ‫ ثن ا م ح م د بن ج م‬C‫ ] حدثن ا أبو ب ك ر ع ذ الله بن محم د‬٣ ٧ ١ /®[ ") ٧ ٦ ٤ ٢ (

‫ ح دب ت‬: ‫ عن ح ئئد ثن ي ال ال قات‬، ‫ ص يون س‬،‫ عن غ م ا ن‬،‫ ثن ا وكيع‬،‫بكر بن أيي م حث‬

‫ثعئيئ عش‬، ‫ثجان ز ضيم ه ا "كضيق ز غ ر مح أ ح د خمم‬

‫ أثت قادت " إن قي جهن م ت‬، ‫ص 'كئ ب‬

٠٠ ‫بمص‬ ‫ي‬
K a’bu’l-Ahbâr der ki: “Cehennemde, birinizin m ızrağının ucu gibi dar
olan fırın lar vardır. Am ellerine göre de içindekileri sıkarlar.”

‫ ثن ا أبو بكر بن‬، ‫ ثغ ا محم د بن ج م‬،‫ ] حدثن ا عتد الله بن محم د‬٣ ٧ ١ /®[ ") ٧٦٤٣ (

‫مش بن عبد ال ر حض بن‬

‫ و ح دب ي ب‬،‫ ثن ا ث ح ث د بن ع م رو‬، ‫س د بن بث ر‬ ‫تا‬
‫ ث‬،‫ئ‬ ‫أبي‬
،‫ نحا ء ع من‬،‫تا ر في ا ل م س ج د وهوي ح د ث‬
‫ جلنثا إلى "كث ب ا آل ح‬:‫ مالأ‬،‫ صر أبيه‬، ‫حا ط ب‬

،‫ " وال ذ ي شيمى بيده‬: ‫ ه ا د‬، ‫ ويحلف يا ”كئ ب حومحا‬:‫ت اذاة ممالأ‬
‫ ف‬،‫ن جل س ى ث ا ح تة القؤم‬

‫ثا ز لمم زث يؤم ا ل مائة نف ا زنجت ؤسهيئ حش إذا أدي ت وقزبت رقزت زئر؟ ثن ا حأس‬
‫إذ ال‬

‫و دبى وصديق‬ ‫موت‬

‫تا ل ز ك ق ه ت اققئا ح ز ب‬
‫اللت م ن دبى و ال ص ديق ز ال شهيد إ ال ج‬

‫ غنجضئ نة‬،^^ ١‫س‬:‫ل مقيا‬

‫زلن ء أ‬،‫ ^ال أهف مهؤم؛ال قي‬١:‫وشهيد‬
‫ ؤ ه ؛ ة ؛ لأم نقديد‬:‫ غنز‬3 ‫ قا‬،" ‫ قي ن‬١ ‫ص أق ؛‬ ‫ئ‬

Yahyâ b. Abdirrahmân b. H âtıb, babasından bildiriyor: K a’bu’l-Ahbâr,

mescidde hadis ‫ ه‬1‫ آلح ؛امم أ‬yanında oturduk. H z. Ömer gelip topluluğun bir
kenarında oturdu ve: “Allah m üstahakkını versin, ey K a’b! B izi korkut!”
dedi. K a’b şöyle dedi: “Canım elinde olana yem in ederim k i; Kıyam et günü
ateş o kadar yaklaşacak k i, onun nefes alıp vermeleri vardır. Yaklaştığı zaman
öyle bir nefes alacak k i, A llah’ın yarattığı her nebi, sıddık veya şehid diz üstü
çökecek, o zaman her nebi, sıddık ve şehid: “Allahım ! Bu gün Senden
sadece nefsimi istiyorum ” diyecek. E y Hattâb’ın oğlu! Eğer senin yetmiş
324 K a’bu’l-Ahbâr

peygamberin yaptığı kadar amelin olsa bile kurtulamayacağım

zannedeceksin.”

Bunun üzerine H z. Öm er: “Vallahi! Hesap gününde işim iz pek çetin

o lacaktır” dedi.

‫ ثن ا ع ذ‬، ‫ ثن ا بشن بن ث و ت ى‬، ‫ ] حدق ا محم د بن أ ح م د بن ا ل ح ت ن‬٣ ٧ ١ /®[ “) ٧ ٦ ٤ ٤ (

‫ زاغ محؤم إ ؤ‬:‫ثعا خنئت بن ه الل قاد‬،‫ حدثن ا نائ مان بن المغيرة‬،‫الله بن ثريد الن مر ئ‬

،‫ ن ئ ك ز؛ إ؟ى ” نحب شده مح تنترم‬C‫مك عب ئت اروا عئسهب وثإكه م والع د خ ز ع وروا ا ل م م د‬

"‫م‬ ‫م‬ ‫ أذز م ش ذ ز م ب ذ‬U " : ‫ى‬ 3 ‫مما‬

,Humeyd b. H ilâ l bildiriyor: B ir topluluk K a’b ile yolculuk yaptı. Akşam

gece ve sabah vakitlerini yürüyerek geçirdiler, öğleye doğru da yürümeye
devam ettiklerinde K a ’b’a, çok yürümekten şikâyet ettiler. K a’b onlara: “Siz
daha cehennemlik b irinin oturduğunda kaplayacağı yer kadar bir mesafe bile
yürüm ediniz” dedi,

‫ث إ علي ين‬ ‫ ثن ا إ ن خ اق س‬، ‫ ] خدثن ا عثذ الثؤ بن محم د‬٣٧٢ /®[ “ ) ٧ ٦٤٥ (

‫ر ه ب من‬ ‫م‬ ‫ أ ة‬، ‫ غذ ر ج د‬،‫ ح دب ي لم ي‬،‫خ ه خئ ائ بن ريد‬ ،‫ ثن ا تةا ر‬، ‫م‬ ‫ث‬

‫ ث أس ن ي ن ح ز‬،‫م د ثذم‬
‫ثامن لآكون تؤم ائؤ؛ا نؤ أك ر بث ن‬
‫' إن ال‬٠ :‫ ق ات‬،‫ز م ه وق مم عث ه‬

" ‫ي ل جنهتر ائثزق‬

Hammâd b. Zeyd, bir adamdan b ild irir: K a’b bir kum tepesi görünce
üzerine çıktı ve: “Kıyam et gününde insanlar bu tepeyi ıslatmaya yetecek
kadar ve daha ‫ة ظ‬1‫ ة‬ağlayacaklardır. Terleri ağızlarına yetişecek kadar da
ağlamaya devam edeceklerdir” dedi,

‫ ثما‬،‫ت ا محم د بن ق ارون‬

‫ ث‬، ‫ ] حدت ا عتد الله بن محم د بن جئ مر‬Y'Yt /،‫ ) “ [؛‬٧ ٦٤٦ (

‫ف س "ك عب‬
‫ " والذي ئ‬: ‫ 'كن ب‬3 ‫ ظ‬:‫ ه ات‬،‫تاذة‬
‫ عن ق‬،‫ ثن ا ت ع يد‬،‫ ثن ا عتد ائزئا ب‬،‫أبو عث ا ن‬

‫م 'كشفن عنه ا ل م خ دما علث م ن‬ ‫ثانبالمعرب‬

‫ئ رق وكانت ال‬
‫ أ و محش ب ا لخ‬،‫يده‬

‫ء ؟ ' إ قزم‬ ‫م غ د قذا‬ ‫ ييذا إةت؛ت؟ أم' ئ د‬٣ ‫ ائ قز؛ ئ د‬، ‫مضزبق ض شدة خبما‬

" ‫ ئأهئ وة‬، ‫ اش أئ ز ذ غوئت‬،‫ظ ؛‬

K a’bu’l-Ahbâr der k i: “Canım elinde olana yem in ederim İri; eğer sen
doğuda, cehennem ateşi de batıda olsaydı. Sonra ateş açılsaydı onun
 K a’bu’l-Ahbâr 325

sıcaklığından beynin burnundan akardı. Ey topluluk! Bunun böyle

olduğunu kabul ediyor musunuz? Yoksa buna sabrederiz m i, diyorsunuz? E y
topluluk! A llah’a itaat etmek sizin için daha kolaydır. O na itaat ediniz.”

،‫ ثت ا إبراهي م بن م خ ث د بن ا ل ح ض‬،‫حدثن ا أبو م خ ث د ئ ذ ح ثأ ن‬ ] ٣ ٧ ٢ /®[ - ) ٧ ٦ ٤ ٧ (

،‫ عن عبد الله بن ديثا ر‬،‫ عن عن اؤه بن عزته‬،‫ت ا ابن لهيع ه‬

‫ ث‬، ‫ ثن ا ابن زغ ب‬، ‫ت ا أثو البي ع‬
‫ث‬

‫جئب ي جل س‬ ‫له ا‬
‫ أؤ‬،‫ في جه م أربعه ج س و ر‬٠٠ ‫ أثة هات؛‬، ‫ عن كئ ب‬،‫ص عط اؤ بن ي سا ر‬

‫ هأ ص حا ب‬، ‫ ؤالقا ب ئ‬، ‫ والعاتي م ن ”ك ا ن عث ه دين حش يم ضي ث؛تثث‬، ‫عليه جل قاني؛ ز ج م‬

" ‫ئطت أ ي ر ب ت ل م ش ل م‬
‫ وال ؤ حم ة م و‬C‫ب ا رون‬
‫ و_ا لرابغ عليه ا ل ج‬، ^ ^ ١

K a’b der k i: “Cehennem’in dört köprüsü vardır: B irin ci köprüde

akrabasıyla alakasını kesen herkes oturur. İkincisinde borcu olan, borcunu
ödeyinceye kadar oturur, ü‫^؟‬,ncüsünde başkalarını aldatan hainler oturur
,dördüncü köprüde ise, zorbalar otururlar. Rahmet ise: «Ey Rab! Kurtar
kıırrar!” der. ”

‫ ثت ا م ح م د بن‬،‫ ثنا أبو يئأ ى الموصل ي‬، ‫ ] حدت ا عثذ الل ؤ ش محم د‬٣ ٧ ٢ /®[ - ) ٧ ٦ ٤ ٨ (

‫ قات‬:‫ قات‬،‫ ص غئد أل د ئن ف نجي‬، ‫مف‬.‫يآ‬

‫ عذ غ ام م ا ل‬، ‫ محا إئت م ح د ئق أ م ال‬، ‫الئثا ح‬

، ‫ ئغتثا ن يدئغ الده عه‬4‫و مل ك عن ود ل‬ ‫ ؤ ع ث ه ا ي ن ت ه عثخأ> ’’ م ع‬:‫*ك ع ب في هول ه سال ى‬

-٠ ‫^ أ ك‬ ٥ ١ ‫ئ هي؛ي‬

Abdullah b. Şakîk bildiriyor: K a’b, “ üzerind e ondokuz (m uhafız

e le k) va rd ır” 1 âyetini açıklarken: “H er bir meleğin elinde ucu çatallı™
”demir bir direk vardır ve bir hamlede yetmiş bin kişiyi cehenneme döker
dem iştir.

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا أختن ثن' ال غ ت ت ن ا لخداع‬، ‫ ] خدتثا حم د الثؤ ئ ث خ م‬t y y / o [ -) ٧ ٦٤٩ (

،‫ح د ق‬ ‫ج ئ ي خ ى بن أيوب‬
‫ت‬ :‫ ثا ن‬،‫ خ د م أيي‬،‫ ثن ا ز ن ي بن ج رير‬،‫م ي‬
‫علي بن ا ن‬

‫م محي محك محا ر ؛‬ ‫ عن‬، ‫م‬ ‫ عن‬،‫ عن شهمب بن ررعه‬، ‫غذ يريد بن أ ي م ح ب‬
" ‫ " ص سبغون در جه في جهن م‬:‫ قات‬،>^‫ؤئ ال اق م اخل مه‬

1Müddessir Sur. 30
‫‪326‬‬ ‫‪Ka’bu’l-Ahbâr‬‬

‫‪ , sarp yokuşu aşamadı”! âyeti hakkında‬ه ‪K a’bu’l-Ahbâr, “Fakat‬‬

‫”‪şöyle dem iştir: “Söz konusu yokuş, Cehennemdedir ve yetmiş katm anlıdır.‬‬

‫ض ائغدادي‪ ،‬ثن ا‬‫ت خ م ثن ا لخ‬ ‫( ‪ ] ٣٧٢ /©[ -) ٧ ٦٥٠‬خدكا أيى‪ ،‬ئ أخن ن ثن‬

‫إوا م أ ئ ي د الثؤ ثن ال م مد‪ ،‬خدتثا مح ذ ال م ئ ع ائشة‪ ،‬ئ ت الم الث ما <‪ ،،‬غذ هزات‬

‫ب ا ر‪،‬ثمو د‪ ٠٠ :‬إذا ” كان يؤم القيامة ج م غ‬

‫ب ب ‪ ،‬غذ زاذاذ‪ ،‬قات‪ :‬شب ع ت 'ك ع ب ا أل ح‬‫بن الث ا‬

‫ف و ‪ ، ،‬ثم ولط ‪ :‬يا جبريل‬

‫الثة ا ال يي ن وا ال خرين فى صعيد وا ح د فغرل ت ا ل م ال ئكه‪ ،‬قصاروا ص‬

‫إذا 'كا ن ت ب ن ا ل ح الثق غل ى‬ ‫حاتغيب جهنم ‪ ،‬ن أ ي به ا ج ي د ثث ا ذ ت ي ن أئفت ننام خ ر‬

‫س ه ئ ال سم ى ملل ق ئ ر ث‪،‬‬‫م ر ت ئا‬
‫م ز ت نفز؛ طارت ل ه ا أءئذه ال خ ال ئ ق‪ ،‬ث ر زث‬
‫فدو مائة ع ام رث‬

‫م و ض ج انفوت ‪،‬‬ ‫ف‬ ‫مب‪ ، 3‬؛ ال جئ آل م ح ‪ P ،‬م ؤ ال؛الق ق إل ‪^ $ ١‬‬

‫م‬ ‫نإ‬
‫ز ال ج‬

‫ف وت‪ :‬يغش ال أتمحق‬

‫ء امائ ؛ ر غت ك خ ر أة ؛ صب ال خل ‪ 3‬غي ‪; ، ’٣ ١‬‬ ‫ي ئ‬
‫عقه‬ ‫ى‬ ‫ع ث ه الش ال'م ‪ :‬ب من ا ج‪1‬لى ال أ ت أ ك إ ال مس ى ‪ ،‬وأ ن عيس‬ ‫ش ي م ى‪ ،‬ويمولت ن و ت ى‬ ‫إ ال‬

‫د‬ ‫ومحم‬ ‫و ن د ب غ ي‪،‬‬ ‫؛ ر‬ ‫مؤبن؛‬ ‫‪ ١ ١‬مس ي ال أ‪ ،‬ئأ ئ أل‬ ‫ك‬ ‫أ تأ‬ ‫‪ ، ٢ ^ ^ ١‬آيئأول ‪ :‬ب م‪ 1‬أ ك زم ثت ي ال‬

‫‪: S‬ق وت‪ :‬مح ي أ ش‪ ،‬؛ ‪ ١‬أ ن أ ك ‪ ^ ١‬؛ ق ي ‪ ،‬ض أ ت ه ق أ ش‪ ،‬ذ د‪ :‬ي ج ة ألجب د ج د‬

‫م ع م م و ال غب ي ح ر ق‪ ،‬محوعرق ؤ ج ال؛ي الؤن‬

‫؛ن أزوثي نن مح ك ال ح مب‬
‫ي أمت ك ‪ ،‬ثم م فن ‪ ^ ^ ^ ^ ١‬بتن ي د ي ‪ ^ ١‬ينتظرون ظ يؤمرون به‪ ،‬نم ولت الؤ‪-‬حم ن‬ ‫عسنط‬

‫قز‬ ‫م اثك؛ ا ئر م ن أمة محم د إل ى الغ ا ر ‪،‬‬ ‫ئلموا بالمصؤش م ن‬ ‫ما ر ‪ :‬معا شز الرثا ي ة ‪،‬‬

‫غ ي بته اونهب ل أر ي ي ناي ال د ك‪ ،‬واشحمامح هأ ب ط ي‪ ،‬وايه ا ك هز‬ ‫ائثد ق ض‬

‫بثغئون من اثاس‪ ،‬ومضي ‪ ٤٠‬واض ي قي ت تجلي إياه م غ د ا المم ‪،‬‬

‫م حي‪ ،‬م‬
‫ف وذ ءصل ي‪ ،‬وعظمم يغن ي‪ ،‬ثمعغده اث ا ح ذ الزب ا تهب ل حى ا و ج ال ودوائ ب الست ا ؤ‪،‬‬
‫ز الت ر‬

‫ثاي م ن غئر هذه امالثؤ ز ال من ود و جهة‪،‬‬

‫ثاي‪ ،‬زن ا م ن أ ح د ين اق إ ر ال‬
‫ثنعللم ن به م إ ز ال‬

‫وفد وض ع ت ا المحا د في ئدم ه‪ ،‬وا لأعأال ل في غ ي إ ال م ن * كان ص فزؤ ا ال ثؤ ء إثه م‬

‫يت اقوذبالوايه م‪C‬ث إدا وردوا ع ل مال ك ‪ ،‬قات لهب‪ :‬معاشز ا لأئ م ا ؤ‪ ،‬ش أي أمة أن م ‪ ،‬ثن ا‬

‫ي ماللث‪:‬‬ ‫ت‬
‫م؟ هئول ون‪ :‬يا ماللثم نص ص أمة ال ي ا ‪ ، 0‬نم ول‬ ‫ززذ علي أ حشن ؤب وئ ا م‬

‫ه ه ا د‪ :‬ئزهئ ون أ صوا‪5‬هببالن حي ب‬ ‫أنف ن الم هان أنزل غش محم د‬

‫ي‬ ‫ش ما ء‪،‬‬
‫معاشز ا لآ‬

‫‪1Beled Sur. 11‬‬

 ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪327‬‬

‫تلث‪ ،‬قال‪:،‬‬
‫والثكا ؤ‪ ،‬ءيمولون ‪ :‬زات خئذاه‪ ،‬يا م ح م د ائق غ لم ن أم ز بؤ إ ر الغار م ن أم‬

‫ت وقف‬
‫ب هدد وائه ا ر‪ :‬يا مالل ث‪ ،‬م ن أم ن ك بنعام ة أهل الئف اؤ وم ح ا د ت ه م ‪ ،‬وال‬
‫قن ا د ى ماللث م‬

‫عن اد ح‪1‬ل هأإ ‪ ٢ ١ ^^١‬يا ماللف‪ C‬ال س ود و جوهه م ق ذ كان وا س جذل‪ 0‬لي في ناي ال ديء‬

‫^ ‪ ١٤‬ال م ئدئ م ب\ اليقا ل‬ ‫ي‬ ‫ال قي م أ ^ ؟‪ ٠٨‬ل مم د ^ ^‪ ١‬يثتس أ ون م ن‬ ‫ي‬

‫ظغ وا سابه م ل إل ح رام‪،‬‬ ‫س ي الح ز ا‪ ،£‬يا ماللثم ء ال س ملمه م المطران‪ C‬مم د‬

‫مم د طا وئا ح ولب‬

‫ه وا ؛ ^‪ ٤٧٤‬المنان ‪ ،‬يا ماللف‪ ،‬مح دبلقاي بأ حده م‬ ‫ي\ ماللث‪ ،‬م ر الغ\ر الث حرق أ لتهب مم د‬

‫ث اقهز ص ‪ £^١^ ١‬يزثزف ا ‪ ،‬نبئه م م ن‬

‫عأى فدو أعنال هز‪ ،‬هالن ا ز أعزف بهز نبممادير اش ح‬

‫ب ي‪ ،‬وم ي ن ذثا خدة ال م إ ر‬

‫ج‬ ‫م ؛ر‬ ‫م ح ‪ ،‬ؤ ي ي ت ذ ثأفذة‬ ‫ثأغذة ‪ ٧ ١‬ق‬

‫نريه ‪ ،‬وبنه م م ن ثأغذة الغار إ ز ص دره‪ ،‬ء إذا ائتمم الل ه منه م عأى فدو "كثائرهب ومح ر م‬

‫ي د وم و ن‬ ‫ا م ال‬ ‫ب ن‬ ‫ض‬ ‫وإص نار مم ن ح مح ث ه م ومح ن ا ن ن ئ ر ك ي ن با ب ي أ ؤ هم ق ي ال غ ي ا ال‬

‫ي‪،‬‬ ‫فيه ا بندا ز ال ثزاب ا ‪ ،‬يتك ون ومولون ; يا محم داه ا ر ح م م ن أمتلف ا لأئ م ا ء ‪ ،‬وائم ع‬

‫ثابو ن‪ :‬يا وبأة‪ ،‬يا تئداو ‪ ،‬او ح م من لم‬

‫ثا ز لحوم هز ودما ء هأ وعظامهب‪ ،‬ئ أ ي‬
‫مم د أكل ي ال‬

‫مد أ ظ ء وأ حطأ ؤثع د ى ‪ ،‬دء‪ 1‬ده ا يمولت النشر "كون نه مت‬

‫يشركب ك في ذ ر اال؛نا ‪ ،‬نؤذ *‪ 315‬ه‬

‫ت ثا جبريل‪ ،‬ائهللئ‬
‫ن ا أغثى غ مح ز إين امح زبالل ه ن ي ئ خ م ‪ ،‬خغضي الله ل ذللف‪ ،‬ثعولط‬

‫س د ف ث ح ريهب ضمن قي ‪ ، ١^ ^ ١‬ظ مه م غلى مه ر‬ ‫م ه أ ح ر ج م ن قي ' م ثن أقؤ‬

‫ثص ز ن ا كان وا‪ ،‬ثم يام ز‬

‫خ ز يعودوا أ‬ ‫غلى تا ب ا ل جنة بمالط له نهز ا خلا ة‪ ،‬قمخوئن‬

‫تاههزت ه و الؤ الجهن ميو‪ 0‬عمما ء ا و ح م ن م ن أمة ت خ م‬

‫ب إدحاله ج ا ل حغه نكتوث غش ‪-‬ح‬

‫م ا ل حنة بذلل ف‪ ،‬نثص ؤع ون إ ر الله نحا ر أن ي م ح و عنه م تئلث‬ ‫‪ .‬محتعزف ون م ن بثن‬

‫بد دللف م ن ين أه ل ا ل حنة "‬

‫ال شتة‪ ،‬ق م ح وه ا الثتثعالى عغه م ‪ ،‬محال يممحو‪ 0‬به ا م‬

‫‪K a’bu’l-Ahbâr der k i: Kıyam et gününde, A llah öncekileri ve sonrakileri‬‬

‫‪eklinde‬؟ ‪ile bütün insanları tek bir yerde toplar. M elekler de inince saf‬‬
‫‪” buyurunca‬؛‪dururlar. A llah, Cebrâil’e: “E y Cebrâil! Bana cehennemi getir‬‬
‫‪cehennem yetmiş bin dizginle bağlanmış bir şekilde çekilip getirilir.‬‬
‫‪İnsanlara yüz y ıllık bir mesafe kadar yaklaşınca iç çeker. Bu iç çekişte tüm‬‬
‫‪mahlukatın yüreği yerinden fırlar, ik in ci iç çekişinde ne kadar mukarreb‬‬
‫‪melek ve gönderilmiş peygamber varsa hepsi de dizlerinin üzerine çöker.‬‬
‫‪Üçüncü iç çekişinde de kalpler boğaza çıkıp akılları gider. Ardından herkes‬‬
‫‪kendi başının çaresine bakmaya çalışır. A llah’ın dostu ibrâhîm bile: “Seninle‬‬
328 Ka’bu’l-Ahbâr

olan dostluğum aşkına beni korumam istiyorum ” der. H z. Musa: “Seninle

olan konuşmamın aşkına beni korum anı istiyorum ” der. İsa: “Bana yaptığın
ihsanlar aşkına beni korumanı istiyorum! Şu an beni doğuran Meryem için
bile bir şey istemiyorum” der. Muhammed (sallallahü ^١^١٢٠٦‫ ؛‬vesBİlem)) ise:
“Ümmetim! üm m etim ! Bugün beni değil ümmetimi korumanı istiyorum ”
der. Allah da ona: “üm m etinden benim dostum olanlar için bugün ne bir
korku,-ne de hüzün olacaktır. İzzetim ve celâlim hakkı için ümmetinden
yana seni sevindireceğim” cevabını verir.

Sonrasında melekler A llah’ın önünde durur ve vereceği em irleri beklerler.

Rahmân olan A llah: “E y Zebâniler! Muhammed ümmetinden büyük
günahlarda ısrar edenleri cehenneme götürün! Dünyada onlara verdiğim
em irleri önemsemedikleri, ‫ ا ل ل ؛ س‬hafife aldıkları, yasaklarımı çiğnedikleri,
insanları küçük gördükleri, onları diğer ümmetlerden üstün kılm a ihsanıma
rağmen bana karşı durdukları ve bu ihsanım ile verdiğim nim etlerin
kıym etini bilm edikleri için onlara çok öfkeliyim !” buyurur. Bunun üzerine
zebaniler erkeklerin sakallarından, kadınların ise saç örgülerinden tutup
cehenneme götürürler. Bu ümmet dışında da cehenneme götürülen her bir
kişinin yüzü kapkara, ayaklarında pranga, boyunlarında zincir olur. Ancak
bu ümmetten olanlar kendi halleriyle cehenneme götürülürler. Cehennem
bekçisi M âlik’e ulaştıkları zaman onlara: “E y cehennemlikler! Siz hangi
ümmettensiniz? Z ira bana gelenler içinde sizin gibi güzel yüzlü kişiler
yoktu” deyince, onlar: “E y M âlik! K u r’ân’ın ümmetindeniz!” karşılığını
verirler. M âlik: “E y cehennemlikler! K u r’ân Muhammed’e nazil olmadı mı
ki?” diye sorunca yüksek sesle inleyip ağlamaya başlarlar ve: “E y
Muhammed! Ey Muhammed! üm m etinden cehenneme atılması
emredilenlere şefaat et” derler.

Bunun üzerine A llah sert ve tehditkâr bir sesle M âlike şöyle seslenir: “E y
M âlik! Cehennem lik olanlarla bu şekilde sitem etmene, konuşmana ve azabı
tatm alarını bekletmene kim izin verdi? E y M âlik! Bunların yüzleri kara
olmaz, zira dünyada iken bana secde ederlerdi. E y M âlik! Bunlara zincir
vurm ayız, zira cenabet olduklarında yıkanırlardı. E y M âlik! Bunlara pranga
vurm ayız, zira kutsal evimin (Kâbe’nin) etrafında tavaf ederlerdi. E y M âlik!
 Ka’bu’l-Ahbâr 329

Bunlara katrandan giysi giydirme! Z ira dünyada ihram giymek için

giysilerini çıkarırlardı. E y M âlik! D ille rin i yakma! Z ira K u r’ân okurlardı. E y
M âlik! Cehenneme söyle de, kötü amelleri oranınca onları cezalandırsın.”

Cehennem de onlardan her birinin ateşi ne kadar hak ettiğini annenin

çocuğunu tanımasından daha iy i b ilir. Bundan dolayı ateş kim inin
topuğuna kadar, kim inin dizlerine kadar, kim inin göbeğine kadar, kim inin
de göğsüne kadar çıkar. Allah bu şekilde günahlarının büyüklüğü, isyanları
ve günahlarda ısrarları oranınca onları cezalandırdıktan sonra m üşrikler ile
aralarında bir kapı açar. M üşrikleri bir üst tabakada görürler. Ancak yine de,
ne bir serinlik, ne de içecekleri bir şey vardır. Ağlayarak: “E y Muhammed!
Ümmetinden cehennemde olanlara acı ve odlara şefaat et! Z ira ateş onların
etlerini, kanlarım ve kem iklerini yedi b itird i” derler. Sonra: “^ b im iz !
Efendim iz! Dünyadayken kötülük yapsa da, günaha bulaşsa da, haddini aşsa
da sana şirk koşmayan kişileri bağışla!” demeye başlarlar.

M üşrikler onları görünce: “A llah’a ve Muhammed’e olan im anım zın size

ne faydası oldu?” derler. Allah bunu duyunca kızar ve: “E y Cebrâil! G it ye
Muhammed ümmetinden cehennemde olanları çıkar” buyurur. Cebrâil
gidip onları çıkardığında kömürleşmiş halde olurlar. O nları alıp cennetin
kapısının önünde Hayat Irm ağı denilen ırmağın içine atar. Eskisinden de
daha parlak bir şekilde çıkana kadar bir süre orada kalırlar. Sonra cennete
sokulm aları em redilir. Ancak alınlarında: “Bunlar Muhammed ümmetinden
Rahman’ın cehennemden azat ettiği kişilerdir” yazısı bulunur. Cennet
ahalisi içinde de bu yazıdan tanınırlar. Bu yazının silinm esi için A llah’a
yalvarıp yakarınca da Allah bu yazıyı siler. Silindikten sonra da artık cennet
ahalisi içinde onları bu özellikleriyle tanıyan olmaz.

، ‫ ثن ا عئد الثؤ بن أ ح م ذ بن ح م‬،‫ ] حدثن ا أب و بكر بن مال ك‬٣٧٤ /®[ ") ٧ ٦ ٠ ١ (

، ‫ محا هم د الثؤ ئ نبا ح‬،‫ محا أثو عيا ن ا ل خئ‬،‫ ثن ا خ م‬،‫ت ا مث؛ات‬
‫ ث‬، ‫خد ش غئ ئ ن م‬

:‫ قاة‬،‫ " ء ن إ وص ز إدا ذ م اقا ز‬:‫ ائت‬، 4 ‫ ؤإ ة إ و صز الواة‬: ‫م قي غزلي فلى‬ ‫غذ‬

" ‫ أؤم ين اق’ل‬، ‫أؤة بن ' م‬

330 Ka’bu’l-Ahbâr

Ka’b, “Şüphesiz ki ibrâhîm çok yumuşak huylu ve pek sabırlı

idi.”1 âyetini açıklarken şöyle dedi: “H z. ibrâhîm ateşi andığı zaman: “Şu
ateşten yana vay halime” derdi.

‫؛^ بن ت ح م د بن‬£ ١^ ‫ ثت ا‬، ‫ف ر‬

‫حدثن ا عتذ الثؤ بن محم د بن جع‬ ] ٧ ٦ ٥ ٨ [ -)٧ ٦ ٥ ٢ (

‫ ث ال ر ج ل‬: ‫ قا د‬،‫ غ ذ ابن ع من‬،‫ محا ئا ب ع‬، ‫ ثن ا شثتا ن بن قؤوخء ثت ا ئا ب ع أثو مم ر‬، ‫الحا ر ث‬

،‫ه‬،‫محا ي ذ و ي انتذاد ب‬،‫ عتز‬١^ ‫ م‬،‫ت ب د ك‬،‫ؤ ه ثم ي خ ت ج أمود‬ :‫ ا ال ؛ة‬0‫عند عت ر هذ‬

‫ عندي ئس يز‬0‫ أظ إ‬، ‫ ي أبين ائئ ب ي؛ ئ‬: 3 ‫ مما‬،‫ن ب‬

‫ ومم * ح‬،‫ءدهث ا عيي‬-‫ أ‬:‫ ع م‬3 ‫ ه ما‬: 3 ‫ه ا‬

‫ ء إن ج ئت به ا كن ا سم ن ت‬، ‫ ف اته ا يا ك ن ي‬:‫ ق ات‬:،3‫ ظ‬،‫ق ه ا ق د ا إلت الف‬ ،‫هذه ا الثؤ‬

‫ه‬ : ‫ " \ل و بجا ق د ا إل ن م‬:‫ ق ات‬، ‫ قإ ال لب تقي محي ا‬، ‫ ذ ه ك‬٠ ‫ص زشول ال م‬

‫ مما ل‬، ٠٠ ‫ئض ج ت جلودف م بدثا ه ز ي وئ ن ا ص ن ه ا في الق ا عة ائزا ج ذؤ ع س رين زب ا ئ نثؤ‬

. ‫ فكذا ت مئثه ا ش روئل ال د‬:‫غنث‬

ib n Ömer der k i: H z. Ömer’in yanında adamın b iri: “Derileri yanıp

döküldükçe, azabı tatmaları için onların derilerini yenileyeceğiz”^
âyetini okuyunca, Öm er adama: “B ir daha oku!” dedi. Orada bulunan K a’b:
“E y m üm inlerin emiri! Ben bu âyetin açıklamasını biliyorum , zira
M üslüman olmadan önce de okumuştum” dedi. Ömer de: “Söyle bakalım
ey K a’b! Şayet Resûlullah’tan (sallallahu aleyhi vesBİlam) işittiğim iz gibiyse sana
inanırız. Yoksa söylediğine itibar etmeyiz” karşılığını verdi. K a’b:
“M üslüman olmadan önce bu âyeti: «Derileri yanıp döküldükçe bir anda
derilerini yüz yirm i defa tekrar yenileyeceğiz» şeklinde okudum” deyince.
Öm er: “Ben de Resûlullah’tan (sallallahu alayhi vesallam) bunu bu şekilde işittim ”
karşılığını verdi.

‫ ثت ا اثن‬، ^‫ ؛‬£١^ ‫ ثن ا اشحا ق بن‬، ‫ت غ م‬ ‫حدثن ا' حم ذ الئؤ بن‬ ‫ ه ^ ا‬/‫ [ ه‬- ) ٧ ٦ ٥ ٣ (

‫ عذ حم د ال م ئن‬،‫ عن ائن أبي ن و ق ه‬،‫ خدكا ; فان ئ همد ال م‬،‫ ظ م د اوواق‬، ‫م‬ ‫غ‬

‫ " ئز‬:‫ قاد‬، ‫ة ت م ه‬ ‫قبون' ذزاء‬

‫م‬ ‫ؤ ي إل وغي ا‬ : ‫م قي ملي محا ر‬ ‫ ص‬،‫خ ث ه‬

٠٠ ‫أن خل قأ منه ا وزن تب ج م ي ع ح دي د ال د نا ن ا وزره ا‬

1TevbeSur. 114
2Nisâ Sur. 56
 ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪331‬‬

‫‪K a’bu’l-Ahbâr, “Sonra da onu yetmiş arşın uzunluğunda bir zincir‬‬

‫‪içinde oraya sokun!”1 âyetini açıklarken şöyle dedi: “£ğer onun bir halkası‬‬
‫”‪bütün dünyanın demirleriyle tartılsaydı dünyadaki demirler h afif ka lırd ı.‬‬

‫ت ا أيوي حش ال رازي‪ ،‬ثن ا هناد بن‬

‫ثان‪ 4‬ث‬
‫( ‪ ] ٣٧٥ /©[ -) ٧ ٦٥ ٤‬حدق ا أبو ن ح م د بن ح‬

‫ت ا محص ه‪ ،‬عن غ م ا ن‪ ،‬عن يزيد بن أيي رياد‪ ،‬ص عبد الله بن ا ل حا ر ث‪ ،‬عن‬
‫ا ل م ؛‪ ،،‬ث‬

‫ب ا ق أ ش تثلث أل أكثث مث مائة أ ش نل ي "‬ ‫م ‪ ،‬قاد ‪ ٠٠ :‬ؤ وب ا و ي ل إ ر الئا ر ‪،‬‬

‫‪K a’bu’l-Ahbâr şöyle der: “K işin in ateşe g türülm esi emredilince onu yüz‬‬
‫”‪bin veya daha fazla melek götürmek için yarışır.‬‬

‫ن م خ ث د ين أ ح م د ‪ ،‬ثن ا ج ئ م المنيجان ح‪ ،‬ثن ا أب و‬ ‫( ‪- ] ٣ ٧ ٥ /®[ - ) ٧ ٦ ٠ ٠‬حدثن ا ع ذ الله‬

‫عن ابن عباس‪ ،‬عن‬ ‫بكر بن ش في ه‪ ،‬ئ غندر‪ ،‬عن م حا ذ بن غي ا ث‪ ،‬عن‬

‫"كن ب ‪ ،‬مات‪ " :‬هو ان حن ي ش مب م بك ون جهن م '‪٠‬‬

‫”‪K a’b der ki: “Deniz tutuşturulur, sonra Cehennem o lur.‬‬

‫وئ غ بن‬ ‫ب ا س بن قس ه‪ ،‬ثن ا‬

‫ح دق ا ن خ ث ذ بن عل ي‪ ،‬ثن ا أبو الع‬ ‫( ‪[ - ) ٧ ٦ ٠ ٦‬ه‪/‬همم م ]‬

‫ت ا ح ما د بن ت ل م ه‪ ،‬ع ن قابت ء عن عبد الل ه بن رب ا ح ‪،‬‬

‫حبي ب ‪ ،‬ثن ا م ؤم ل بن ائ ما ع ي د‪ ،‬ث‬

‫م ‪ ،‬قا د ‪ ٠٠ :‬جاع ط ث ال ئ ز ت إ ر إ‪:‬ترا مي ع ي الث الم ن ي ن ثو خ ة‪ ،‬ق ز محا ز ة‬ ‫ص‬

‫ي ائي ج ‪ ،‬تجا ء إ‪:‬ترا م أ عي الث الي و ة غي ا ف ‪ ،‬ق ات‪ :‬ت ذ أ ك ؟ قادت أثا ظئ‬

‫ال ن ؤ ت‪ ،‬قات‪ :‬كت;ث‪ ،‬إة ل ظث ا ل ز ج غ ال ط مح ه ‪ ،‬ق لب طلق ا ل ز ج وخهة إ ر ق اة‬

‫^ علته الث الم ئ م معشقا علم ته‪ ،‬قنث ا أئا ق بك ى ملل ق الم ؤ ت وبك ى إبراهي م‬ ‫فظن إقه ^‪١‬‬

‫غ ي ن ا الث الم‪ ،‬ونكت ت ارة‪ ،‬وبكى إشت ا ق‪ ،‬قزج غ إ ر ربه ‪ ،‬ق ات‪:‬ثا ر ب‪،‬بعسي إ ر‬

‫تل ق‪ ،‬ادهب ء ائبتس رو ح ة‪،‬‬

‫م ض ر و ح ال ح ثز ال م ا لأرضب ع دة‪ ،‬د ا ‪ : 3‬أئآ أ عز فبع ب د ي م‬

‫م ب ب وما ء الع ئ ب ي س ل عل ى‬
‫ت سا ن‪ ،‬نجع د ثن خ د ال‬
‫ئاتى ب ع إل ي جتن ح ‪ ،‬هأدحلة إبراهي م ال‬

‫ئ م ش ي ي‬ ‫ؤ ئ‬ ‫ظ‬ ‫؟ قا ‪: 3‬‬ ‫^‬ ‫م أش ع محق م ذ ‪١‬‬ ‫ه إ‪ :‬را م ء ‪:‬‬ ‫ج ذ ي ‪ ،‬مما ‪3‬‬

‫إ‪ :‬مما‪ ،‬دهان إ;ترا مما ائثقى ال نؤ ث لآشثه زبمانه قبص غي الث ال ز "‬

‫‪K a’bu’l-Ahbâr der k i: ö lü m meleği H z. İbrahim ’in canım almak için‬‬

‫‪geldi, ancak onu evde bulamadı. H z. ibrâhîm eve gelince ölüm meleğini‬‬

‫‪1HâkkaSur. 32‬‬
332 K a’bu’l-Ahbâr

evde biildu. “Sen kim sin?” diye sorunca: “Beri ölüm meleğiyim” karşılığını
verdi, Îbrâhîm : “Yalan söylüyorsun! Z ira ölüm meleğinin kendisiyle bilinen
bir işareti vardır” deyince, ölüm meleği yüzünü arka tarafına çevirdi.
Îbrâhîm onu bu şekilde görünce yere düşüp bayıldı، Kendine geldiğinde
ölüm meleği ağlamaya başladı. Îbrâhîm de ağlamaya başladı. O nları gören
Sâre ve ishâk da ağlamaya başladılar.

Bunun üzerine ölüm meleği Rabbine geri döndü ve: “Rabbim!

Kendinden sonra yeryüzü ahalisi için hayrın kalmayacağı b irinin canım
almaya beni göndermişsin” dedi. A llah: “Ben kulumu senden daha iyi
tanırım ! G it ve ruhunu ‫ ”أك‬buyurdu, ö lü m meleği aksak bir adam suretinde
geri döndü; H z. İbrâhîm onu bir bah^ye soktu, ö lü m meleği oradaki
üzümlerden yemeye başladı, üzüm ün suyu da ağzının k en a rla rın d a n
akıyordu. H z. Îbrâhîm : “Kaç yaşındasın?” diye sorunca, ölüm meleği: “Şu
yaştayım” dedi, ö lü m meleğinin söylediği yaş ibrâhîm ’in yaşı kadardı.
Orada İbrâhîm bir an ölmeyi isteyince ölüm meleği ona bir çiçeği koklattı.
Koklayınca da ruhunu teslim etti.

،‫ت ا عتد الثؤ بن محم د بن عم ران; ثئ ا أبو مسئ عود‬

‫ ث‬،‫ ] حدثن ا أيي‬٣٧٦ /®[ ") ٧٦٥٧ (

'٠ ‫ قات؛‬،‫ عن " مح ب‬،‫ ع ن م غيث‬،‫ ع ن ع ا صم بن بهدل ه‬، ‫ ثن ا خث ائ بن ط ن ة‬،‫ثن ا أبو ذاؤذ‬

‫ وأ ح د ث ا لمح ب عهدا‬،‫ وبما ب غ افئم‬،‫ ؤن ور الحكم ة‬، ‫عوكز بالم زاد ؤثت مه هم العمل‬

" ‫بال مب ن‬
K a’bu’l-Ahbâr der k i: “K u r’ân’a sım sıkı sarılınız. Çünkü K u r’ân, aklın
kavrayışını arttıran^ hikm etin ışığı ve ilm in kaynağıdır. K u r’ân, Rahmân
olan A llah’ın indirdiği en son Kitab’ıd ır.”

‫ك ر محم د‬
‫ ثن ا أث و لآ‬،‫ ] خدثن ا أب و أ خ ن ذ محم د ث ذ أ خ ن ذ ال غقئريفي‬٣ ٧ ٦ /®‫ )" ل‬٧ ٦ ٥ ٨ (

، ‫ أبة ابن ن ه ب‬، ‫ أختزتي محم د بن عتد الثؤ بن عئد ا ل ح ك م‬،‫بن إشحا ى بن خزيم ه‬

‫ قات كئ ت‬:‫ قات‬،‫ عن يزيد بن قزم‬،‫ قاد؛ أ ي م عبد ال ؤ بن عيا م شمحايي‬، ‫أ حبره م‬

‫ ز ال بوذين‬، ‫ت ر ف م ن ال ن ه ي‬
‫ " ا م ال ه ز ا ي د يذوي ال‬:‫ؤأثاة ز ب د م ث ن يقع ا ال ح ا دفت‬

‫ ؤثه ل و أم ل عل ن ك ن ا ين القن اع وا لأرض م غ ا ل ع ج ب ن ا زادك اللمة به إ ال فق ا ال‬،‫أ خذا‬

 Ka’bu’l-Ahbâr 333

‫مد‬
‫ ه‬٠٠ : 3 u $ ،‫ويو ذو ي‬ ‫مب‬
‫ب‬ ‫م‬.‫ه ظ أي إ شحايى‬ ‫ الثهث'ت ز ح ظ ق‬3 ‫ ءق ا‬، " ‫ز ق ت‬

٠٠ ^ ^ ١ ‫ ؤ | ال مه و‬،‫ ويؤدؤن قصيرون هاصبر‬0‫ تكذبو‬٤ ^ ١ ‫ءئ ت‬

K a’bu’l-Ahbâr, yanına gelen hadis arayışı içinde olan birine şöyle

demiştir: “A llah’a karşı takva içinde ol! to p lu m içinde saygın bir konum
elde etmeye çalışma ve bu yönde kimseye eziyet etme. İlim in yer ile gök
arasım doldurmuş olsa dahi kendini beğendiğin sürece Allah bu ilim le seni
faydalandırmaz, aksine değerini düşürüp adi insanlardan biri k ıla r.” Adam
da ona: “E y Ebû ishâk! Allah merhametini senden esirgemesin! Oysa
insanlar beni yalanlayıp eziyet ediyorlar!” karşılığını verince, K a’b:
“Peygamberler de yalanlanıyor ve eziyet ö rü yo rlard ı ancak sabrediyorlardı.
Sen de sabret, yoksa bunun sonu helaktir!” dedi.

:‫ قاد‬،‫ ثي ا م ح م ر بن إشحاق بن حزنم ه‬،‫ ] حدثن ا م ح ث د ن أ ح ث د‬٣٧٦/ ٥ ‫ ) “ ل‬٧٦٥٩ (

‫ عن‬،‫ أمحزيي عبد ال م ثذ عياش‬:‫ قات‬، ‫ أة ابن ز ب أ حبره م‬،‫أ خ م ائذ عتد ا ل خم‬
‫ إتي جاع ال م ن ص دى بأطي ب‬: ‫ يمولط‬، ‫' ان الله نحا ر‬٠ :‫ أثة قاد‬، ‫ عن ”ك ع ب‬،‫يريد بن ه ودر‬

،‫ا ج ث ن غ وا‬ ‫ إ ن أئا ق ا‬: ‫ ومح ا ل‬، ‫ ومع ه م يؤ م ا ل ما ئ ة‬، ‫غلق ا م ن ال ث ه ذ‬ ‫د به ؤعثم ة ل ث ؤ‬ ‫ا ئ ج إل م و ع م‬

، ‫ذ خ م مح ي ي‬ ‫ نا ثلوا ذلك خ ر‬:‫ي قال وا‬ ‫م ز وف ئا‬ ‫زي ن‬ ‫قا زوئا ا لخناص‬

" ‫محبثف إ ج ال د إل واله الك‬

‫ي م وا م‬

K a’bu’l-Ahbâr der k i: “Allah şöyle buyurur: “Sözlerin en güzelini

(Kur'ân’ı) tasdik eden, onunla amel eden ve Allah için onu başkasına
öğreten kişiyi peygamberlerin varisi yapacak, kıyamet gününde de kendisini
peygamberlerle birlikte kılacağım .” K a’b yine der k i: “ B ir topluluk
müslüman cemaati beğenmeyip yüz çevirmiş ve bu cemaatten ayrılm ışlardır.
Ancak bunu yaptıkları için zamanla kendilerini beğenmeye başlamışlardır.
Kendini beğenmişlikten sakının! Z ira böylesi bir tavır, kişinin ölümü ve
helak olması dem ektir.’*

‫ص " ن ذ أزاذ أذ سلخ شنقن ا م حق ق ك ئ ر ا ل م حن‬ ‫ ] نقا د‬٣٧٦ /©[ “ ) ٧ ٦٦٠ (

‫ و ت ك ث ر الذكا ء صد ذ ك ر خ طاقاة يعلفئ الله عنة‬،‫ و ث رحس بمو ت تؤم ه ي ن ي ر عني‬، ‫ي ن ي ر عالق ا‬

" ‫يلجون جهثم‬

334 K a’bu’l-Akbâr

K a’b der ‫لكل‬: “Âhiretteki nimedere ulaşmak isteyen kişi, çokça tefekkür
etsin k i bu şekilde âlim olur. G ünlük elde ettiği rızka rıza göstersin ki zengin
olur. Günahları aklına geldiği zaman çokça ağlasın k i A llah’ın kendisine
olan öfkesini d in d irir.”

‫ ا لخشن وا لعمل ا ل صالح‬، ‫ " طل ي العلم م ع ا ل ث ن ي‬: ‫ ] نقا د 'كئ ب‬٣ ٧ ٦ /®[ - ) ٧ ٦ ٦ ١ (

K a’b der k i: “Güzel bir vakar ile ilim talep etme ve salih amel
peygamberlikten bir bölüm dür.”

(‫ت " م ؤم ن ع الم أشد ع ر إبلي س و جنوده ثنب اقة‬

‫ ] وه ات "كئ ب‬٣٧٦/®[ -) ٧٦٦٢

‫ لأن الله مما ر يغ صم به م م ن ا لخزام‬،‫" أل ف موس ع ا بد‬

K a ’b der ‫نظ‬: “Â lim bir müm in Şeytan için yüz bin âbid müminden daha
çetin gelir. Çünkü A llah âlim müm inler sayesinde insanları haramlardan
korur.”

‫تاهؤن بالعلم‬
‫ب‬
‫ الناس م‬،‫جه ال‬ ‫روا‬ ‫ " ثوثلث أد‬: ‫ ] وقات ك عب‬٣٧٦ /®[ -) ٧٦٦٣ (

‫م اا‬ ‫ نذيلق خ ئ ي ز م ذ‬،‫ غي كن ا قثاث ا ص ع ر و خا ل‬0‫م وبغرا;تو‬

K a ’b der k i: “C ahil insanların ilim le ö lm e le r i ve kadın ların kocalarını

‫ ط‬$ ‫ ال ؛ كآأ ل ل ط‬:‫ ل‬gibi onu birbirlerinden kıskanmaları çok uzak değildir.
O nların da ilim den paylan bu kadardır.”

‫ يا زب أكإ عثادك‬:‫ قات‬،‫ " إةث و تى عثه ال غ الم‬:‫ن ب‬

‫ ] ؤقات ' ح‬٣٧٧ /®[ -) ٧ ٦٦ ٤ (

" ‫ <إل < لا ن ش د إ‬:‫أ م؟ ظ ت‬

K a’b der k i: H z. Mûsa: “Rabbim! Hangi kulların daha âlim dir?” diye
sorunca, A llah: “ilm i başkalarında ekenler” karşılığını verdi.

،‫ت ر ال م‬
‫ج‬ ‫م 'كالغ ا دي اوائ ح في‬ ‫< ك‬ " :‫ص‬ ‫ ] وقا د‬٣٧٧/®[ -) ٧ ٦٦ ٠ (

٠' ‫ ه ان ا ل م الئكه ممواص ع لله‬،‫ اطلثوا العام وث وا صعوا فيه‬:‫وثمالأ‬

K a’b der k i: “ilim talep eden kişi, Allah yolunda sabah akşam yol giden
‫ ن§نكل‬gibidir. İlm i talep edin ve öğrendiklerinizle mütevazı olun! Z ira melekler
A llah karşısında m ütevazıdırlar.”
 ‫‪Ka’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪335‬‬

‫جدتنا أ ح ئ ذ ئذ جعمر بن شتم ‪ ،‬ثن ا أ ح ن د ن علي امحيا و‪ ،‬ثن ا‬ ‫( ‪] ٣٧٧/®[ ") ٧٦٦٦‬‬

‫■ إتتاحم و بن عيا ش‪ ،‬غ ذ مح ل بن ثني ي‪ ،‬عن ال ولي بن‬

‫م ح وث بن أ ي ثزا ج م‪ ،‬حدثت ا‬

‫ت " قئ رأن ‪ ^ ١‬؛ ر‪-‬جات ن ه م أ خ س‬‫م ‪ ،‬ه ات‪،‬‬ ‫م ‪ ، ^ ١‬حدئثي زيد بن غن م‪ ،‬عن‬
‫يؤم القثام ة‪ ،‬وآثصي ع ن أئؤامب الثواب ال‬ ‫ال ينفثن الثت إهلإ‬ ‫ب ا م ن اثثؤاائبي‪ ،‬و حداة ا إل‬
‫بل‬ ‫أ ص وا‬

‫ق ؤ ال ه إ ي يؤم اخلا ن ة "‬

‫‪: “ Erkekler K u r’ân okusun. O nların sesi, A llah’ın‬لط ‪K a’bu’l-Ahbâr der‬‬

‫‪kıyamet günü yüzlerine bakmadığı kadm şarkıcıların ve deve güderken şarkı‬‬
‫‪söyleyenlerin sesinden daha güzeldir. Bazı topluluklar saçlarını siyaha‬‬
‫” ‪boyuyorlar. A llah, kıyamet günü bunların da yüzüne bakmaz.‬‬

‫( ‪ ] ٣٧٧/،«[ -) ٧٦٦٧‬خدثثا أيي‪ ،‬ثن ا إئزايب ئ ن خ ث د بن ا لختن‪ ،‬ثن ا أخن ن بذ‬

‫م ‪ ،‬قادت م ن‬ ‫ه ي وئ م‪ ،‬غذ‬ ‫ت ا ابن وه ب ‪ ،‬ثن ا مح ذ ال م بن ء ش ‪ ،‬غذ‬

‫ش ج د‪ ،‬ث‬
‫ت ا عتد‬
‫م د ائنبل ي‪ ،‬ث‬
‫زين كث ا ب اللهبص ؤته‪ ،‬و حدثن ا أبو م ح م د شر حثا ن ‪ ،‬ثما حم ذ الل ه بن ه‬

‫*ط أبو الغي■؟‪ ،‬ص أ ي غ ئ‪،‬‬ ‫ال م ئ محب ائزق ا ب‪ ،‬خأ ك ث خ ث د ئ ج م‬

‫م ‪ ،‬قا د‪ " :‬تن خ ئ ذ ي ز ة بال م‪1‬ه ي نار ال د ي أ ظ ؛ ال ه ي ا ن ظ قة ض‬ ‫غذ‬

‫مي م ا محورء أ غ د المبب‪،‬‬

‫ئ رأت‪-‬يتي ي ه ب ال ه ي ن غ ش الصو ت ي ش ب‬ ‫ل ؤل وة‪ ،‬أ ؤ قا ت‪:‬‬
‫ن ت ئ ب وئ ذ |قي "‪.‬ل ظ أيي الئثا ح‬

‫‪K a’bu’l-Ahbâr der k i: “K im , dünya hayatında güzel sesle K u r’ân okursa‬‬

‫‪Allah ona cennette inciden -veya zebercedden- bir köşk verir. Yine‬‬
‫‪kendisine cennette öyle güzel bir ses verir k i, cennet ahalisi onu ziyaret edip‬‬
‫”‪sesini dinlerler.‬‬

‫ت ما ن بن أي و ب‪ ،‬ثن ا‬
‫ن ممح ث د ‪ ،‬ثن ا أ خ ن ذ بن نل‬ ‫( ‪ ") ٧ ٦ ٦ ٨‬ل ‪ ] ٣ ٧ ٧ / ٥‬حدثن ا عثذ اللب‬

‫م وا سط ودت ه ابن الئثا ح ‪ ،‬عن‬ ‫سعيد بن ي حيى‪ ،‬ثن ا محن بن سع ي د‪ ،‬عن ر جل م ن‬

‫ت " غي أغد اق؟تي ‪'٠‬‬

‫أ ي ءل إ ‪ ،‬ض‪ ،‬ءك ع ب ف ي مل ه‪ :‬يوالث ابق ون ال م ق ون ‪ ، 4‬ظ ‪3‬‬

‫‪K a’bu’l-Ahbâr der k i: “önde olanlar da öncüdürler.”1 âyetindeki önde‬‬

‫”‪olanlar, K u r’ân ehlidir.‬‬

‫‪1Vakıa Sur. 10‬‬

‫‪336‬‬ ‫‪K abu ’l-Ahbâr‬‬

‫^‪ ^ ١‬بن عتد الثؤ ثن إ ش نحا ق ‪ ،‬ثن ا م ح م د ثن اشحا ق ‪،‬‬ ‫حدثن ا‬ ‫( ‪ ٣ ٧ ١٧ ٥ [ “) ٧ ٦ ٦ ٩‬ا‬

‫ث ع ي د‪ ،‬ثن ا رغدين بن ت ع ذ‪ ،‬عن ص خ ر ئن عبد الل ه‪ ،‬عن أيى ت لمه ئن عبد‬

‫ثن ا ق ي بن ه‬

‫^‪^ ١‬‬ ‫م ‪ ،‬ئ لأث ‪ U‬ت ن ‪١‬‬ ‫م ا م ح ا ر‪ ،‬قا د‪ " :‬إذا قا د ال م د‪ :‬آ ه‬ ‫ا و م ‪ ،‬غذ‬

‫م ‪٠٠‬‬ ‫زا‬
‫‪K a’bu’l-Ahbâr der k i: K u i: “Aliahu Ekber!” dediği zaman bu söz yerle gök‬‬
‫‪ .‬م م م م ك‪ 1‬ه ك ‪arasını‬‬

‫( ‪ ") ٧ ٦ ٧ ٠‬ل®‪ ] ٣ ٧ ٧ /‬حدثما ^‪ ^ ١‬بن عتد ال ثؤ‪ ،‬ثن ا محم د بن إشحا ى ‪ ،‬ثن ا فق ه بن‬

‫م ‪ ،‬قات‪ ٠٠ :‬أؤ ال مئ ا ت ملهن‬ ‫س آثما و ظ ئ ق ئ ئ د ‪ ،‬ء ق بمامح د ت ذ ك ‪ ،‬ص‬

‫ت‬ ‫س ي ال ي ه ود م غ ال ك ال ب الغ اب ح ه أ و ا ل ح مر الغ ا هم ة ‪ ،‬أ ع وذ ب كل ن ا‬‫ج م ع ائس ي واص ي خ ل ج ع أ‬

‫ثامح ي‪ ،‬اش الي ج اوزهن بؤ ؤ ال ئ ا ح ر ‪ ،‬ال ذي يئسلئ ‪ ٤ ^ ^ ١‬أن ثقغ غش ا الةرض ! ال‬‫الثؤ القا‬

‫م الشيقان و حزبه "‬ ‫ئ ‪ ،‬وش‬ ‫إدنه بث قت حا حلى ودرأ‬

‫‪ der k i: Sabah akşam söylediğim şu sözler (dualar) olmasaydı‬ةهل ‪¥‬‬

‫‪Yahûdiler beni havlayan köpekler ile anıran eşeklerle aynı konuma‬‬
‫‪ “Yarattığı, yerden bitirip şekil verdiği her şeyin şerrinden, Şeytan‬؛‪koyarlardı‬‬
‫‪ düşmemesi için göğü ayakta‬؛‪ve taraftarlarının şerrinden, izni dışında yer،‬‬
‫‪tutafı A ilah’ın , hiçbir iy i ile kötünün onları aşamayacağı tam Ve eksiksiz olan‬‬
‫” ‪kelimelerine sığınırım .‬‬

‫^‪ ^ £ ١‬بن عتذ ال ر ‪ ،‬ثن ا ث خ ئ د بن إشتحا ق ‪ ،‬ثنا قتية بن‬ ‫( ‪ ^٣ ٧ ٨ / ° [ “) ٧ ٦ ٧ ١‬حدق ا‬

‫ت ع يد بن‪ :‬أيي ه ال ل‪ ،‬عن أ ي ئ ح م د‬

‫سع ي د‪ ،‬ثن ا المح ق بن ت ع د‪ ،‬عن خ ابي بن يزيد‪ ،‬عن م‬

‫مأوئثه‬
‫‪ ٤ ^ ^ ١‬عن "ق عب ‪ ،‬أثه كا ذ أمو ل ‪ ٠٠ :‬ما م ن أرب ع ن ر ج ال تم دو ن أيديه م | ز الل ‪ 4‬ب‬

‫ه ا ز ال ق هعه ز م إ ال أ ظا ئ أ ال ه ن ا ئ أ ز ة "‬ ‫ال بما ‪ /‬ة‬

‫‪bu’l-Ahbâr der k i: “Başkasına haksızlık veya akrab^arla ilişkiyi kesme‬؛ ‪K a‬‬

‫‪ ellerini kaldırıp A ilah’tan bir şey dilese‬أ؟لكل ‪yönünde olmadıktan sonra k ırk‬‬
‫” ‪Allah mutlaka o dileklerini yerine getirir.‬‬

‫خم ا ق ‪ ،‬ثن ا قتيتة بن‬

‫( ‪ “')٧ ٦ ٧ ٢‬و ؛‪ - ] ٣ ٧ ٨ /،‬حدت ا إضاه م بن عبد ال ر ‪ ،‬ثن ا محم د بن إ ش‬

‫غالب بن تريد ‪ ،‬عن سع د بن أيي ه ال ل‪ ،‬أن "ك ع ب‬ ‫يلفف بن ت ع د ‪ ،‬ع ن‬

‫خ م د ‪ ،‬ثعا ا‬
 ‫‪Ka’bul-Akbâr‬‬ ‫‪337‬‬

‫م ‪ ،‬قات‪ " :‬والذي ي ى يده‪ ،‬إة الق ق ج ئ د ج ئ ال م إذا كا ذ ع ا ة لزال دتو‪،‬‬ ‫ا آل‬

‫الله ل يزيد في عني ال م د إدا 'كا ن ثؤاب وال ديه لرذاذ بؤا و حيرا ‪'٠‬‬ ‫‪ü\j‬‬ ‫ثعجل ة الع ذا ب‪،‬‬
‫ه‬

‫‪ anne‬ربط ‪: “ Canım elinde olana yemin olsun k i‬لط ‪K a’bu’l-Ahbâr der‬‬

‫‪babasmı üzüyorsa Allah her anında ona azap edecek, anne babasına iyi‬‬
‫” ‪davranıyorsa da ömrünü uzatıp iy ilik le hayırlarını da artıracaktır.‬‬

‫ع م س محم د بن خ ايم ‪ ،‬ثئ ا ج د ي محم د بن عبيد الثؤ‬ ‫( ‪ ] ٣ ٧ ٨ /®[ - ) ٧ ٦ ٧ ٣‬حدثن ا‬

‫تل م ‪ ،‬ثغ ا ئث ا م‪ ،‬ها د ‪ :‬ش مع ت أب ا ع م ران اخل وا ئ‪،‬؛ ثتا عثد الل ه‬
‫س‬‫بن تن ز و ي‪ ،‬ثن ا عما ن بن م‬

‫تم ه‬
‫ب مه القؤزاؤ حا‬
‫بن رب ا ح ‪ ،‬محا د ‪ :‬ش ج نت• مكئب ا ‪ ،‬دمولت؛ " هات حه التوراة هان حه ا الكق ا م‪ ،‬ؤ حا‬

‫ن ورة وئ ؤ ‪٠٠‬‬

‫‪K a’b der k i: “Tevrat’ın ilk âyeti, E n ’âm Suresi’nin ilk âyetidir. Tevrat'ın‬‬
‫”‪son âyeti de H ud Suresi’nin son âyetidir‬‬

‫ثا ن‪ ،‬ثن ا إن ح ا ق ثن أ خن ت‪ ،‬ثن ا ابن وازه‪،‬‬

‫( ‪[ '-)٧ ٦ ٧ ٤‬ه ‪ /‬ح‪/‬امم] حدثن ا أب و محم د س ح‬

‫م ‪ ،‬ة ‪3‬ث‬ ‫ظ خ ي ا ج ‪ ،‬ثما خئ ائ‪ ،‬ص أ ي عتزات ا ل خ ئ‪ ،‬ء ق ءمم ا ش مبن قا ح ‪ ،‬ع ذ‬

‫ن ‪.‬المزاة ءد‪ :‬ؤ شند ه الذي إل شد ^‪١‬نلز طذ ه قم ال في ف ك ‪4‬‬

‫م‬ ‫"‬
‫اآلإل ا |‬

‫‪K a’b der k i: “Tevrat, “Çocuk edinmeyen,‬‬ ‫‪hakimiyette ortağı‬‬

‫‪bulunmayan, âcizlikten ötürü bir dosta da ihtiyacı olmayan Allah'a‬‬
‫‪hamd olsun, de ve tekbir getirerek O'nun şanını yücelt!”1 âyetiyle‬‬
‫”‪biter.‬‬

‫ت م ‪ ،‬ئغ ا ج د ي‪ ،‬ثن ا عما د ‪ ،‬ثن ا خث ا د‬

‫( ‪ ] ٣ ٧ ٨ /®[ - ) ٧ ٦ ٧ ٥‬حدثن ا ع م ن ب ن محم د بن ‪ -‬حا‬

‫م ‪ ،‬أف قات‪ " :‬لؤ خ س ا ه ال ى عن‬ ‫تن طئة‪ ،‬محا ء ئ ت ن م ح ‪ ،‬ء ذ ئفو ف‪ ،‬غذ‬

‫‪1‬هسث التة أثم م حن ن ا ئ القن اع وا ل أ م ‪٠٠‬‬

‫‪K a’bu’l-Ahbâr der k i: “A llah, rüzgârı üç gün boyunca tutsa, yer ile gök‬‬
‫”‪arasında ne varsa leş gibi kokardı.‬‬

‫‪1İsrâSur. 111‬‬
‫‪338‬‬ ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬

‫( ‪ ] ٣٧٨/®[ -) ٧٦٧٦‬حدثن ا عبد الله بن محم د بن جعمر ‪ ،‬ثن ا ا لخشن بن إبراهي م بن‬

‫بق ا ر ‪ ،‬ثن ا أب و أ ث و ي‪ ،‬ثن ا جعمر بن نلبما ذ ‪ ،‬ص تالل ه بن ديث ا رء عن ن غ م الج ه ئ‪ ،‬ع ن‬

‫ب ا ب ا ل م ن ج د ‪ ،‬فد ح د أخذنن ا ولم‬

‫أيي ائثؤام‪ ،‬عن "ك ع ب ‪ ،‬ه ات‪ " :‬جا ء ني الي هوهما ب‬

‫ق د م ا الخث‪ ،‬وئ‪ :>3‬مغلي ال يدخل محت ق‪ ،‬همأن حى القتعا ر إ ل محي من أياء ثيي‬
‫إشزاس ز‪ :‬إري ئ د جعلتت صدئ ابإزوايه عا ى ش‬
‫س ه ‪ . ٠٠‬حدق ا أب و ب ك ر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا عند الثؤ‬

‫تل ه‪ ،‬وق ات‪ :‬مقلي ال يد ح د‬

‫بن أ ح م د بن خ م ‪ ،‬ثن ا عيي ئذ شمم‪ ،‬ثن ا مث ا ر‪ ،‬ثن ا جع م ‪ ،‬م‬

‫ه زقت م حفت‬ ‫محث‬

‫‪ adam gelip mescidin kapısında durdular. B iri‬لك‪ 1‬آ ‪:‬كل ‪K a ’bu’l-Ahbâr der‬‬
‫‪girerken diğeri: “Benim gibi b iri Rabbinin evine giremez” diyerek içeriye‬‬
‫‪:girmedi. Bunun üzerine A llah, İsrail ©ğullarının peygamberlerinden birine‬‬
‫“‪Kendi kendini bu şekilde değersiz görmesiyle onu sıddîk biri kild im ” diye‬‬
‫‪.vahyerti‬‬

‫‪Başka bir kanalla: “Benim gibi A llah’a isyan etmiş biri onun evine‬‬
‫‪giremez” lafzıyla rivayet edilm iştir,‬‬

‫نئ م ون ‪^ ^ ^ ١‬‬ ‫بن‬ ‫( ‪ -) ٧٦٧٧‬ل®‪ ] ٣٧٩ /‬حدثن ا عتد ال ر ‪ ،‬ثن ا أبو ا ل ح ريش‪ ،‬ثن ا ث خ ث د‬

‫حدقتي عم ته الحص زم ي ‪،‬‬ ‫ت ا عئد الله بن ل هيئة‪،‬‬

‫قادت ش م ع ت نن صو ز بن ع ما ر ‪ ،‬يأمول ‪ :‬ث‬

‫ر إ ز توص غي السالم‪ :‬؛أ ا ش ال‬ ‫م ‪ ،‬قات‪ '٠ :‬أنش ا ه مما‬ ‫م ‪ ،‬غذ‬ ‫غذ ر‬
‫بل ى "‬
‫وإ ‪ 0‬الديا ‪ 0‬ال بن و ت‪ ،‬وإ ‪ 0‬ال ب ر ال ي‬ ‫من ى‪،‬‬
‫‪K a ’bu’l-Ahbâr der k i: “A llah, H z. Musa’ya: «Günah unutulmaz, dindar‬‬
‫”‪ölmez, iy ilik de eskimez» diye vahyetti.‬‬

‫( ‪ [ “ ) ٧٦٧٨‬ه‪ /‬آا\ م ] خ ا؛ثت ا أثو بكر عتد الله بن محم د‪ ،‬ثن ا محم د بن تي م‪ ،‬ثن اي حيى‬

‫ا ل حئ ا ي غ‪ ،‬ثن ا ‪ ، ^ ^ ١‬ص ت عيد بن تنزو ي‪ ،‬عن ^ ^‪ ، ٤‬قات‪ :‬اققى ابن عثاس وك ع ب ‪،‬‬

‫‪ ٣‬أة‬ ‫ص " ظ ا;س ئاس ‪ \1\ ،‬تأنث ال ي ؛ ه قت غ ر ث‪ ،‬و ث ء قت أ ز ي غ ‪،‬‬ ‫قا‪3‬‬

‫أن‬ ‫ثا ‪،‬‬

‫^‪ ١‬رأيت ‪ ٤٧^ ١‬قد ئ»‬ ‫ثع ضهم م نبع ض‪،‬‬
‫تل‬‫حك م ‪ ^ ١‬قت ضيغ‪ ،‬ز\نتمم س‬

‫آ م ث م الثا م ‪ /‬ن ا‬ ‫ث‪،‬‬ ‫ن‬ ‫ح‬ ‫قد‬ ‫ق د حس ر'‪ ,‬ه ا علت أ ن الءسما ة‬ ‫ر أ ئ ث ا ل م ط"‬ ‫وا دا‬ ‫ن قا ‪،‬‬ ‫قد‬ ‫ا لآثا‬
 K a’bu’l-Ahbâr 339

ikrim e der k i: ibn Abbâs ile K a ’b bir araya gelince, K a’b şöyle dedi: “E y
İbn Abbâs! K ılıçların çekilip kanların akıtıldığını gördüğün zaman bil ki
A llah’ın hüküm leri heba edilm iştir ve A llah onları birbirine düşürerek
intikam ını diyordur. Vebanın yayıldığım gördüğün zaman bil k i zina da
yayılm ıştır. K uraklık yaşandığını gördüğün zaman bil ki zekatlar da
verilm iyor ve bundan dolayı Allah da yağmuru tutuyordur.”

‫ ثن ا ج د ي م ح ث ذ بن عبيد الل ه‬، ‫ ] حدثن ا عس بن محم د بن خ ايم‬٣ ٧ ٩ /®[ - ) ٧ ٦ ٧ ٩ (

‫ص‬ ‫ أن‬،‫ ض ت ه و ي‬،‫ ظ عئ ئ ز م‬، ‫ خئ ائ تق ت ل ط‬1‫ ط ق‬، ‫ظ‬ ‫ ظ‬،‫تن مزوق‬

" ‫ قات'• " م حنة أ م حث غ اث ا‬، ‫و ف م م ر ن و ع ه‬ •' ‫ك ا ذ بموت في مله مما ر‬

K a’bu’l-Ahbâr, “Yüksek döşekler üzerindedirler”1 âyeti hakkında:

“Bunların yüksekliği ile genişliği, kırk y ıllık bir mesafe kadardır” demiştir.

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا بشن بن مو ت ى‬،‫حدت ا ث خ ث د بن أ ح م د بن ا ل حشن‬ ‫ اآ ا‬/ ‫ آ‬/ ‫ ) “ ل ه‬٧٦٨٠ (

‫ عن عبد الله بن‬،‫ عن يزيد ئن أبى زياد‬،‫ حدق ا أبو عزابه‬، ‫الحس ن بن موتى ا لأشي ب‬

:‫ ق ات‬،‫ئ ل لث‬
‫ ط مي لآ‬:‫انبة قط إ الق ات‬
‫م‬ ‫ " ن ائ و الق إ ر‬:‫م أه ق ات‬ ‫ غذ‬،‫ا لك ا ر ي‬
" ‫ خ ر يدخ ص أن ص‬،^ ١٤٠ ‫ ي ج غلى ظ‬،^‫ ؛‬١^
Yine şöyle demiştir: “Allah ne zaman Cennete nazar etse: “Sana gelecekler
için daha da güzelleş!” buyurur. Cennet de kendisine girecekler gelene kadar
güzelliğini artırıp durur.”

‫ ثن ا ع ئ د الثؤ‬،‫ ثن ا المصل بن اتثامح ي‬، ‫ ؟ ؟ م ا حدثت ا حم د ال ثؤ بن ث خ م‬/ ‫ )“ ل م‬٧ ٦ ٨ ١ (

‫ غذ يزيد بن أ ي‬،‫سب د‬
‫ خد ش نقيان بن م‬، ‫ حدقا ا ل م حل بن محا م‬،‫بن ل ن ز اق واريري‬

‫تن ؛ إ ال ممل تج ا ه محؤ إ ر‬ ‫ " ي ن ئ‬:‫ قا ت‬، ‫م‬ ‫ ص‬، ‫م اخلا ر ج‬ ‫ء‬ ‫ خ ذ محي‬، ‫ز م‬

" ‫فا‬
‫ ني ي لأهللق فتض عفن عل ى نا 'كا ن ث حش يدحله ا أ غل‬: ‫ ثم ولط‬، ‫جنة عدن‬

Ka’bu’l-Ahbâr der ki: “Allah her doğan yeni bir günde Adn cennetine
bakar ve: “Sana girecekler için daha da güzelleş!” buyurur. Cennet de
kendisine girecekler gelene kadar güzelliğini artırıp durur.”

1VâkıaSur. 34
340 K a’bu’l-Ahbâr

،‫ ثعا عتذ ال ؤ ح م ن س محم د بن ت ال م‬، ‫ ] حرق ا عتد الله بن م ح م ر‬٣ ٧ ٩ /®[ - ) ٧ ٦ ٨ ٢ (

‫ه ثن أبي‬ ‫ عن مح د‬،‫ غذ طنة ئي مح ب‬، ‫ خدي ئ خ ئ د تق ي م‬، ‫ه ؛ ئ ال م؛ إ‬ ‫ظ‬

‫ مح و‬،‫ أز لؤلؤة فزى لؤئئ‬،‫التا ذ و فزق ذ ج‬،‫ " ؛ أ ب ر ل‬: ‫ ئت‬، ‫م ل أ ي ر‬ ‫ غذ‬،‫ب ي ئ ز‬

‫ال‬ ، ‫تب‬ ‫ألفت‬ ‫ت بمو ذ‬ ‫^\ل‬ ‫و‬ ‫في‬ ‫أل فن‬ ‫ت ن ق ون‬ ‫و ق صر‬ ‫في‬ ،‫ق ط م‬ ‫ألفث‬ ‫ش بمو ن‬

" ‫آأ في ئمسه‬-‫ي ت ك ن ه ا إ ال ثبي أؤ صديى أؤ شهيد أؤ إن ام ع ا دلت أؤ محك‬

K a’bu’l-Ahbâr der k i: “Cennette üst üste ik i inciden yapılan öyle bir saray
vardır ki üzerinde yetmiş bin k©nak, her bir konakta yetmiş bin ev, her evde
de yetmiş bin oda bulunur, Bunlarda sadece peygamber veya sıddîk veya
şehit veya adil bir yönetici veya ölümle küfür arasında tercihe zorlanmış ve
ölümü seçmiş kişiler oturur.”

‫ ثغ ا‬،‫ ثن ا محم د شر ال خ ض بن عل ى ثن ب ح ر‬،‫حدثن ا عند الل ه‬ ] ٣٨ ‫م‬/‫ لي‬- ) ٧ ٦ ٨ ٣ (

،‫خ ب‬ ‫ غذ‬،‫ عن صتأ‬، ‫ عن مئ م ر‬،‫ ثن ا محم د بن ئؤر‬، ‫محم د بن عند ا لأعلى الصقنا ئ‬

‫ي ن في‬
‫ف حة لزن وطعام ف‬
‫وص‬ ‫ في‬، ‫ف حة ثن د ه ب‬
‫ئماهث عإيه مي س ع ي أ ف ص‬
‫ "ثع‬: ‫قات‬

" 4‫ث‬
‫و ث م غ ز غض ي ن غي صا ح‬ ،‫م‬ ‫ " أ ك‬: ‫ ؤ؛او ^ ؛‬، " ‫ئنى‬.‫ا لأ‬

K a’bu’l-Ahbâr der k i: “Cennetlikler içinde altından yetmiş bin sini

dolaşıp durur. H er bir sinide diğerinde olmayan renk ve içerikte yemekler
bulunur.” Katâde ise der k i: “İçeride sahibi olmayan ve her b iri de bir başka
işle uğraşan bin köle vard ır.”

‫ت ا هناد بن‬
‫ ث‬،‫ ثن ا أبو ي حيى ال راز ي‬،‫ ] حدبن ا أبو محم د بن حيا ن‬٣ ٨ ٠ /®[ -) ٧ ٦ ٨ ٤ (

‫ قات‬:‫ قات‬،‫ ص م واب تن مح د الثؤ‬،‫م ته ن ق م المح ري‬ ‫ غذ‬، ‫ محا ف ي ئ‬، ‫الث ر ئ‬

‫ل؛‬
‫ في أ غ اله شتغون ألفن م ء ه ؛مح ي ئث ا ر‬،‫ئ ياهوثة ح م زا ء‬ ‫ك ع ب ؛ " في ا ل جنة ع م ود‬

‫ اننث ح ابون قي ال م إذا أشنف ال ر جل ثبجم ع د‬: ‫تاهه م‬

‫ نكتوب قي ح‬،‫ا كمحاثن في ال م‬

‫ز ب د من‬ ‫ فذا‬:‫ ءيم وأون‬، ‫ش م س ال م ال د ي‬‫أ م ا ل جثة أض ا ء ال م ا ل جثة ك ن ا يضيء ال‬

" ‫انئثخ اثث ض ال م‬

‫م‬

K a’bu’l-Ahbâr der k i: “Cennette kırm ızı yakuttan, üst tarafında yetmiş

bin odanın bulunduğu bir sütun olacaktır. Bunlar, birbirlerini Allah için
sevenlerin kalacakları yerlerdir. Alınlarında: “B irb irlerini Allah İçin
Sevenler” yazılıdır. Bunlardan b irisi, üst taraftan Cennet ahalisine
 Ka’bu’l-Ahbâr 341

baktığında Güneş’in dünyayı aydınlatması gibi onlara ışık saçacaktır.

Aşağıdakiler onları gördükleri zaman: “Bu, birbirlerini A llah için
sevenlerden b iri” diyeceklerdir.

‫ ثن ا إبراهيم بن ث خ ئ د بن‬: ‫ قا ال‬،‫ثا ن‬

‫ وأبو محم د بن ح‬، ‫ ] حدق ا أيي‬٣٨٠ /®[ “ ) ٧٦٨٥ (

‫إ‬
‫ غ يؤيد‬،‫ أخزيي هم د الثؤ بن عثا ش‬، ‫ ثن ا هم د الله ثن نه ب‬،‫ ثن ا أ خن ذ ثن ت ع د‬،‫ا لخشن‬

‫ عأى‬،‫ إن المت ح ابين ي الله عأى عنون م ن يامح وت أ خ ن ز‬٠' ‫ت‬

3 ‫ ظ‬، ‫ عن كن ب‬،‫بن هؤذر‬

‫ب ون‬
‫ ه و الؤ المث ح ا‬:‫ثا ه هز‬
‫ ت ه و ي عل ى ج‬،‫ مشرفين غش أهل ا ل جئئ‬،‫ناس ا لعمود ألفن ن ي‬

‫ فق ول‬،‫ض ن ال م ؛ ل أز م‬ ٤^ ‫ئ‬ ^ ١ ‫مئ ألخل ظ أغد‬ ‫ طلع أ‬٩ ،‫ي ؛ل م‬

‫ يغوون إ ر و جهه بثل اقني قله‬، ^ ١ ‫ فذا ر جل بن النتحامحن قي الله‬: ‫أغد ا ل حنة‬
"‫قز‬

K a’bu’l-Ahbâr der k i: Allah için birbirlerini sevenler için (cennette)

kırm ızı yakuttan, üst tarafında yetmiş bin odanın bulunduğu bir sütun
olacaktır. Alınlarında “Bunlar birbirlerini Allah için sevenlerdir” yazılıdır.
Bunlardan biri aşağıdakilere baktığı zaman Güneş’in dünyayı aydınlatması
gibi onlara ışık saçacaktır. Bundan dolayı cennet ahalisi: “B irb irlerini Allah
için sevenlerden biri bakm ıştır” derler ve mehtaplı gecedeki A y’a benzeyen
yüzüne bakarlar.”

£‫ ثئ ا أبو هث ا‬،‫ ثئ ا م ح مد ى ي حيى بن م أدة‬، ‫ ] حدق ا أبو م ح ئ د‬٣٨٠/ ٠ [ -) ٧٦٨٦ (

‫ ء قا د؛‬، ‫ عن م‬،‫ غذ أيي ائئؤام‬، ‫م‬ ‫ عن ث ي خ م ن‬،‫ ح دبي ي ض بن البما ن‬،‫ال و ع ي‬

" ‫ثائ وذ ض ان ه ي‬
‫نه ا لآتثونب ا كزوف زال‬
‫سث ج‬
‫يذؤ‬
‫" اف‬

K a’b der k i: “Firdevs Cennetinde iyiliğ i emredip kötülükten

yasaklayanlar olacaktır.”

‫ ثن ا أبو بكر بن‬، ‫ ثن ا محم د بن شت ل‬،‫ ] حدثن ا عئد الثؤ بن محم د‬٣٨٠ /®‫ )" ل‬٧٦٨٧ (

" : ‫ قات‬، ‫ عن "ك ع ب‬،‫ ص ر ج ل‬،‫ ع ن ا ال ع ن ش‬، ‫ ] م ح ئ د بن مح م‬٣ ٨ ١ /®[ ‫ ثن ا‬، ‫ف ي أ‬ ‫أيي‬

‫ في كل صحم ة‬، ‫ب ع ي ن أئفت صحم ة‬

‫ث وئى بغذائه في س‬
‫إن أب ش أه ل ا ل جنة موله يؤم القيام ة ل‬

" ‫ف ن محي زند‬

‫ ت جن ي م ندة أؤك ي‬، < ١ ^ ‫ف ن‬
‫ل زة ي‬

K a’b der k i: “Kıyam et gününde Cennet ahalisi içinde en alt konumda

olanların dahi yemekleri yetmiş bin sini içinde gelecektir. H er sininin rengi
342 K a’bu’l-Ahbâr

bir diğerinden farklı olacaktır. K işi, son yediği yemekten bile ilk yediği
yemek kadar zevk alacak ve yemekten asla usanmayacaktır.”

‫ ثن ا‬،‫جغ مر اكرياب ي‬ ‫ ثن ا‬، ‫حدثن ا عتد الل ه بن محم د بن أ ح م د‬ ] ٣ ٨ ١ /‫ ل م‬- ) ٧ ٦ ٨ ٨ (

‫ ع ن ابن‬،‫ ع ن ع ك رم ة‬،‫م ز ة‬
‫ ثن ا مب‬،‫ ثن ا زائدة‬،‫ح ن س بن عل ى‬ ‫ ثن ا‬،‫م حا ن بن أبى قي ئ‬

‫ " أثا جئئ ا نأ ز ى‬: ‫ قا د‬، ‫ظ ال نأ ز ى‬ ‫ ض‬1‫ء‬ ‫ ت أ ك‬:‫ قا ت‬، ‫غثا ص زضئ ا ه مما ر ئ‬
‫ت ا أبو‬
‫ ث‬، ‫متث ب‬
‫ و حدثن ا ا ن‬: ‫ قا د جع م‬، " ‫ ينفع فيه ا أ ن زا ح ال شهداء‬،‫ن جنهء فيه ا غت ح ص‬

‫مل‬
‫ ت ة‬،‫ ص رائده‬، ^ ١^ ١‫ى‬ ‫إنحا‬
ibn Abbâs der k i: K a’b’a Cennetü’l-M e’vâ’yı sorduğumda: “ Cennetii’l-
M e’vâ’nın içinde yeşil renkte kuşlar vardır. Bunlar şehitlerin ruhlarını alıp
buraya getirirler” dedi.

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا المحس ن ئذ ال ن ش‬،‫ ] حدثن ا ثونفن بن يئ موت اش حوهي‬٣ ٨ ١ /®[ -) ٧٦٨٩ (

‫ أن جاويه بن ئدامه أش بنت‬، ‫ عن مؤوق ا ل ع ج ئ‬،‫ ثن ا ح م ث د‬،‫ ثن ا خئ اذ نش ا م ه‬،‫عما ن‬

‫صأ ي‬‫ ج ئ ت أل‬:‫ ما جا ء ؛لف؟ قا ن‬:‫ ق ا ت‬،‫م د ال ثؤ م ح ب به‬

‫ ممع ذ إل ى غ ا م بن ه‬،‫المم د س‬

‫ أئن ا ج ئ ت إ ال أن‬: ‫ح ب‬
‫ ق ات " ن‬،‫ هو جلسنلف‬: ^ 1^• ‫ ق ات‬، ‫ ؤاللقى كئثا‬، ‫فى ث ذا ا لخئ ج د‬

‫بص‬ ‫نهوضأ ونجل م‬ ‫ئ م سا ص‬ ‫ئ مو‬ ‫اا ظ‬ ‫ قاتص‬، ‫م‬ ‫ح ا‬

‫شم‬
:‫ؤ؟ ق ت‬ ‫ن‬

‫م د محه من عير‬
‫ب‬ ‫ وس جا ء إ ل ست ال مدص‬،‫ثة أم ه‬
‫ م خ م ن بمبه ك ي م ي ب‬- ‫إ ال‬
‫م‬

‫ و ل ح جه أ محث‬،‫ ولعمره أ مح ن م ن م ديس ت ن‬، ‫ل دئة أثة‬

‫ت ج ا نة ز الب ح إ ال وج ع كهيئة يؤم ز‬
١١ ‫مثم‬٠ ‫ م‬٠
‫مأ عمرض‬
Meymûn ‫ع‬1-1‫ أك‬bildiriyor: Câriye b. Kudâme, Beytu’l-M akdis’e gidince
 m ir b. Abdillah’ın yanında oturdu.  m ir, “Hoş geldin!” diyerek onu
karşıladıktan sonra: “Seni buraya getiren ne?” diye sordu. Câriye: “Bu
.mescidde namaz kılm aya ve K a’b’la görüşmeye geldim” karşılığını verdi
 m ir: “işte K a’b da karşında oturuyor zaten!” dedi. K a’b, Câriye’ye: “Sadece
”!bu mescidde nama2 kılm ak için m i geldin?” diye sorunca, Câriye: “Evet
karşılığını verdi. Bunun üzerine K a’b ona şu karşılığı verdi: “K u l, gece
namazına kalkıp da ik i rekât namaz kıldığı zaman annesinden yeni doğmuş
gibi günahlarından arınıp tertemiz olur. Her kim , Beytu’l-M akdis’e, ticaret
amacı taşımadan sadece namaz kılm ak için gelirse yine annesinden yeni
 K a’bu’l-Ahbâr 343

doğmuş gibi günahlarından sıyrılıp tertemiz olur. Ancak bir defa umreye
gitmek, Beytu’l-Makdis’e iki defa gelmekten daha üstündür. Bir defa hac da
iki umreden daha üstündür.”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا ع ما ن‬، ‫ ثن ا ا ل ح س س اننث ز‬،‫ ] حدثن ا قونفئ ن يئ م و ت‬٣٨١/®[ “) ٧٦٩٠(

‫ أ ج ذ فى التوراة ل و ال أن ي حرن‬٠٠ ‫ محالأت‬، ‫ عن كئ ب‬،‫ عن بكر‬،‫ و ح م ئد‬،‫ ثن ا ثا ب ت‬،‫ح ما د‬

" ‫ ش ذمحث أبدا‬: ‫م د ي ا ل ن ؤ س خل ص ن ئ ظى ز م ال حنر م ح ا ق ص خ دي د ال‬

Ka’bu’l'Ahbâr der ki: Tevrat’ta şöyle yazılı olduğunu gördüm: “Eğer

mümin kulum buna üzülmeyecek olsaydı, kâfirin başına demirden iki sargı
dolardım ve hiç baş ağrısı çekmez, hastalanmazdı.”

‫ حمدثي ع د الثؤ‬،‫ ثن ا أ ح م د بن زؤح‬، ‫ ا حدق ا عتد الثؤ بن م ح م د‬٣٨١/®‫)" ل‬٧٦٩١(

،‫ خد ش إن حا ة ئ ذ وئح الئ ا بي‬،‫ عني حش بن بنفا م‬،‫ ثنا ث ح ئ د بن ا ل خم‬،‫بن ق س‬
‫ " إ ر ل أ ي مم ث قزم لآقونون فيمح ف ذ م ا ال?ه‬:‫ ؛‬١١‫ ؛‬، ‫م‬ ‫ غذ‬، ‫ذ ال م ئن ضتتة‬ ‫ص‬
‫ ش ح ب ا ل م ال يكه م ن‬C‫ ثن علئ أ ل م نتهر يمور ا ل ح ك م ة‬،‫ محلوبه م غ ز ن ور‬،^ ^ ^ ١ ‫ب متزلؤ‬
‫ " قزم جؤعوا‬:‫ م ذ ئ ز؟ قات‬،‫ا أب ا إشت ا ى‬: : ‫ في د‬،" ‫ا ي ه ا ده ز وا م حا ل ه أ ب ت ه الثؤ‬
‫ بثلتمقلون م ن بتن‬،‫ أ ال ي غ ز أ هد ا ل ج و ع ؤال فثنإ‬:‫ ئثا ذ ى يؤم ا ل م ائة‬، ‫ وظ مئ وه ا‬،‫أ شن ه ز لل ه‬
‫ مححل نو ن‬، ‫ ث ؤ ز به م إ ر ما ئدة مت عب و ه ل م ر ائثيود ول ز ش ع ا الذان ب متل ه ا‬، ‫الصئ و ف‬
" ‫غيه ا وا ض في ا ل مث ا ب‬

Ka’bu’l-Ahbâr der ki: “Bu ümmet içinde öyle bir topluluk görüyorum ki
ruhbanlar gibidirler. Kalpleri nur üzeredir ve dilleri hikmetin nuruyla
konuşur. Melekler bile onların bu gayretlerine ve Allah’a olan sevgilerine
şaşırırlar.” Kendisine: “Ey Ebû ishâk! Kim bunlar?” diye sorulunca da şöyle
demiştir: “Allah için kendilerini aç ve susuz bırakanlardır. Kıyamet gününde
bunlara: «Açlık ve susuzluk ahalisi kalksm!» diye seslenilir. Sonra diğer
insanlar arasından çekilip alınırlar ve hiçbir gözün göremediği, hiçbir
kulağın duyamadığı güzellikte yemeklerle dolu olan sofraların başına
getirilip otururlar, insanlar hesaba çekilirken bunlar sofra başında olurlar.”

‫ ثن ا قتثة‬،‫ حدثن ا ث خ ئ د ن إ ن خا ق‬،‫ ] حدثن ا إثزاي إ ن عئد الئؤ‬٣٨٢/®[ ")٧٦٩٢(

: ‫ أثت قا د‬، ‫ عن "ك ع ب‬،‫ بن ي شا ف‬،_‫ ع ن ه الإ‬،‫ ص حص ثن‬،‫ ثن ا حال د بن عئد الل ؤ‬، ‫س تع ي د‬
344 K a’bu’l-Ahbâr

، ‫ نإثة لت صا عفئ فه ا خل ط‬، ‫' إذا ءكإن يؤم ا ل ج م ع ة يرغ ل ه ال حالئى إ ال ا ل ج ن وا إلن س‬٠
٠٠ ‫زئهئ ا غفئ م ه ا ل ثقئ ه‬

Ka’bu’l-Ahbâr der ki: “Cuma günü geldiği zaman cinler ve insanlar

dışındaki tüm mahlûkat endişeye kapılır. Çünkü bu günde yapılan İyilik de,
kötülük de kat kat karşılık görür.”

‫م م ح ث د س إبراه م‬ ‫ ثن ا أبو‬،‫ ] حدق ا ا ل ص س بن م ح ئ د بن عل ي‬٣٨٢/®[ -) ٧٦٩٣(

‫ غ ذ يزيد ي‬، ‫ أ م ح ي عبد ال م ئ ذ ء م‬، ‫ ثن ا ابن زغ ب‬، ‫ ثت ا بم م ئن م‬، ‫بن أ ي ا ن ض‬

‫ فإذا ئ ؤ ؤ ش‬، ‫و ث ئ ه ثؤئ ا‬ ‫بت و إ يزق ا‬
‫ " ج مث ذازئ غ ي ال ث الي ج‬: ‫ قا د‬، ‫م‬ ‫غذ‬ ،‫ق زم‬

>‫ "ئ ول‬،‫ صث ام ه "كصتا م حم س ي ن أ ك تنة‬:‫ثم ثق وب‬

‫ م‬،‫م هاتق يؤم جم ع ة أعث ل م فيه الصذهه‬

" ‫بدلل ق ث ا و ا ال تحا د ا ال م ق ه م ح فئ‬

‫زم ف ن ةء م‬:

Ka’bu’l-Ahbâr der ki: “Hz. Dâvud gün aşırı oruç tutardı. Oruç tutacağı
gün Cuma gününe denk geldiği zaman her zaman verdiği sadakanın
miktarını daha da arttırır ve: “Bu gün tutulan oruç, elli bin yıllık oruçtan
daha hayırlıdır. Bu süre de kıyamet günündeki bir günün uzunluğu
kadardır. Aynı şekilde bu günde yapılan diğer amellerde de sevap kat kat
fazlasıyla verilir.”

‫ ثغ ا‬،‫ ثن ا ث خ ئ د س ا لخض اخلص زم ي‬،‫ ] حدث ا أبو م ح ق د ن حثا ن‬٣٨٢/®[ “) ٧٦٩٤(

:‫ ق الأ‬،‫ قادت ثن ا ت جا هد‬، ‫ ثن ا المص ل بن ع مرو إلممئ م د‬، ‫ ثنا مط يع أبو حم د ال م‬، ‫أبوتعت م‬
‫ فق ال وا ل ك ع ب ح د ك عن يؤم ا ل ج م عة "كثفن ث ج دة‬،‫ا جث م غ تث ع ب واس عثا س وأبو ئزتزه‬
‫ ف د ق‬،" ٣ ١ 0‫ ؤا أل م ح‬٣ ١ ‫ " ت ن ئ لقءال ث نا ؤات‬:3 ‫نهوي؟ ة‬
Mücâhid der ki: Bir defasında Ka’b, İbn Abbâs ve Ebû Hureyre bir araya
geldiler. Ka’b’a: “Bize Cuma gününün Tevrat’ta nasıl geçtiğini anlat”
dediklerinde, Ka’b şu karşılığı verdi: “öylesi bir günde yedi gök ile yedi kat
yer endişeye kapılır.. Sonrasında ravi söz konusu hadisi .aktarır,

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا ع ئ س إن ح ا ى الن ا درا ئ‬، ‫ ] حدثن اء ا ل حن س ى م ح ئ د‬٣٨٢/®[ -) ٧٦٩٥(

‫ عن‬، ‫ عن عبد ا د بن ه‬،‫ ثنا روح بن اق ا م‬،‫ ثن ا عؤن ئذ عناؤه‬،‫م حم د ئذ قوس‬

‫ أل ؛ ه‬:3 ‫ فث ا‬،‫ أش ؛ ر آدم ع ي الق ال م‬٣ ^ ١ ‫ غ ي‬3‫ " أ ة جريي‬، ‫م‬ ‫ عن‬،‫م' نض‬
 K a’bu’l-Ahbâr 345

‫ ت ) لأي‬1‫ ع ق ه بئهو‬1‫ ال‬،‫ ؛)ن فغ لومحي‬،‫م الئ_هؤات‬ ‫; أنة ؤددك ص‬،İJÜ ‫ثث ا؟ى بأمول‬
‫ م ح م طتيي ي م ونه‬- ‫ ئ د‬: 3 ‫ ض أوئأل ظ زو خ ائئ ات'ءي ؟ ما‬:‫؛دم‬ 3 ‫ ظ‬، ‫مح و ي م ح ج وبه غ ر‬

،‫ ثقها ل ا ادم‬، ‫ منه ا‬.‫ زأد جليي ا ل جغه اث ي هدرت عإجح ا لخزوغ‬،‫ وأه وال يوم القتام ة‬،‫ال د ي‬

‫ م ح ز‬:‫ ئد‬:3 ‫ ^ ؟ محا‬- ^ ١‫ ظ أقوت ظ ثوخ‬:3 ‫ قا‬،‫ت ئ د ي؛دم‬3 ‫ قا‬P ، ‫ وجم ت‬:‫ ج ر يد‬3 ‫ءق ا‬

: ‫ ج ي د‬،3‫ ث م ظ‬،‫ؤبش‬
‫ صا'ت جم ري ج‬،‫ ق ا؛غ ا 'دم‬،‫أبنيي ' م حه م ق م حي ا ن ي ئ ه‬
‫ خ ر ال‬3‫ تم ةب ا ق م ح‬1 ‫ض‬ ” : ‫ م‬: 3 ‫ ظ أق ال ظ زوخ ه ذ م ؟ عا‬: 3 ‫ ق ا‬، " ‫ آ م‬: :‫ق د‬
" ‫ ن ج ب ت‬: ‫ ق ات جبريل‬،‫ ممال ه ا ادم‬، ، ^ ^ ١ ‫ثضؤبأ‬
Ka’b der ki: Cebrâll, Hz. Âdem’in yanma geldi ve: “Allah: «Çocuklarım
şehevi arzulardan sakrndrr! Zira şehvetlere bağlı olan kalpler bana uzak kalır»
buyuruyor” dedi. Âdem: “Ey Rûhü’l-Kudüs! Ne demeliyim?” diye sorunca,
Cebrâil: “Allahım! Beni dünyanın sıkıntılarından, kıyamet gününün ağır
hallerinden koru ve içinden çıkmamı takdir ettiğin cennete beni sok, de”
karşılığını verdi. Âdem denileni söyleyince, Cebrâil: “Vacip oldu!” dedi.
Sonra ona: “Söyle ey Âdem!” dedi. Âdem: “Ey Rûhü’l-Kudüs! Ne diyeyim?”
diye sorunca, Cebrâil: “Allahım! Yaşamımda rahat etmem için bana afiyet
ver, de” dedi. Âdem denileni söyleyince, Cebrâil: “Vacip oldu!” dedi. Sonra
ona: “Söyle ey Âdem!” dedi. Âdem: “Ey Rûhü’l-Kudüs! Ne diyeyim?” diye
sorunca, Cebrâil: “Allahım! Son anımızda bizi bağışla ki günahların bize bir
zararı dokunmasın, de” dedi. Âdem denileni söyleyince, Cebrâil: “Vacip
oldu!” dedi.

‫ ثتا أب و‬،‫خ ا زم‬ ‫ ثغ ا‬،‫ع د ا ل ع زيز‬ ‫ ثن ا عل ي ب ن‬، ‫ن ث م ا ن‬ ‫حدثن ا‬ [ vay*/ ،( ‫ [ ؛‬- ) ٧٦٩ ٦

‫ ثن ا م ح م د ب ن‬،‫ن عي ي‬ ‫ ثن ا ع م زو‬، ‫ ثت ا م ح م د ب ن ا ل عثا س‬، ‫ ح و حدثن ا أب و إ ئ ح ا ق‬. ‫ه ال ل‬

‫ ثغ ا إبزا م أ‬،‫ ث إ أب و ب ك ر الن ج ا ر‬، ‫ ح و حدثن ا أب و أ ح م د م ح ئ د ال غ ت ز ي ف ي‬. ‫ ثن ا تع ي د‬،‫شؤار‬

‫ ت ع ي د‬3 ‫ ه ا‬، ‫ ص ع م م بن عت ال ن الممف ئ‬، ‫ غ ذ قا ذ ة‬،‫ن ع ط ا ء‬ ‫ ثن ا حم ذ الزئ ا ب‬،‫ا ل ج و ه ر ي‬

‫ي ا ال حثار‬ ‫أ م الكتا ب‬ ‫ال ئ ا إل ئ‬ ‫ ظءثثا فذا ال ي ي و‬، ‫زئؤ أبين ا كن ؤ‬ ‫خبص‬ ‫ض‬: "
‫إن الق مما ر أ ش ن ا ل ش ارات الشيخ وا لجأ ب ذ ال ث ئ غ ر فذم الث وزؤ ئد غز ال ه أخت‬
‫ عن ت م د‬،‫ الثئ ا ئ ؤ عتد الزئ ا ب بن ع طاء‬،‫ثئفث خ زي ي سع يد‬. "
346 K a’bu’l-Ahbâr

Ka’bu’l-Ahbâr der ki: “ Allah yedi kat gök ile yedi kat yeri ihlâs Sûresi
üzerine bina etmiştir.”

‫ ثن ا م ح م د بن‬،‫ ثت ا م ح م د س ال م ا س‬،‫ ] حدثن ا أ ح م د بن إشتا ى‬٣٨٣/©[ -) ٧٦٩٧(

‫ غذ ي ن بن‬،‫س و ث مح د ث‬° ‫ سم ن ت ي حش‬:‫ قات‬، ‫ ثن ا ر‬،‫بن جرم‬ ‫ثن ا وئ ب‬ ، ‫ال نث ز‬
‫ سم ع "ك ع ب‬،‫ عن محي الل ه بن عدي بن ا لجمار‬،‫ عن مربد بن عبد الل ه‬، ‫أيي حبي ب‬

‫ ؤ ئ د ثغالزأ أتب ظ خيم ت م حز ع ث ف ز أ لآتث ر ق وأ به ف ه وبالمزابمين‬:‫ ل آ خ م زهبم م حأ‬1

‫ نا خلهن‬٧^ ١^ ١ ‫فلم ز ال م ربوأ‬،‫إ حت ال\ ز ال ثئئلوأ أؤ الذءك م م ن إئ الوأ> ب ح ن د رزدك م زإ‬

4 ‫م بؤ ه م ح ءت طون‬ ‫ م ح ز م ؤئ‬/ ‫ه إ ال‬ ‫م \ل <م‬ ‫ب ص ؤظب ط ن ؤ لآق ظوأ‬

" ‫ ج‬1‫ و ر م ا آل‬5‫ ؛ ص الود ق ؤ؛ و ل غ ي ال منا‬،‫م يدم‬ ‫ل ذي شث‬1‫ " و‬:‫ الت‬،‫؛ لآثة‬
Ubeydullah b. Adiy b. el-Hiyâr bildiriyor: Ka’bu’l-Ahbâr bir adamın “De
ki: Gelin size Rabbinizin haram kıldığı şeyleri söylemeyim: O’na
hiçbir şe^i ortak koşmayın, anaya babaya iyilik yapın, yoksulluk
korkusuyla çocuklarınızı öldürmeyin, sizin ve onların rızkım veren
biziz, gizli ve açık kötülüklere yaklaşmayın, Allah’ın haram kıldığı
cana haksız yere kıymayın. Allah bunları size düşünesiniz diye
buyurmaktadır”1 âyetini okuduğunu işitince: “Ka’b’ın canı elinde olana
yemin olsun ki (içerik olarak) Tevrat’ta ilk nazil olan âyetlerin sonlarından
bir âyettir” dedi.

‫ ثن ا يعق و ب بن‬،‫ ثن ا م ح م د س ال م ا س‬،‫ ] حدثن ا أ ح ن ذ ب ن إ ت خ ا ق‬٣٨٣/®‫ ل‬-) ٧٦٩٨(

‫ عن ع مي ل‬، ‫ صر أيي ا ل م‬،‫ تحا يون س بن ش إن ح ادء‬،‫ ثن ا أبو أ ح م د ال زثتدي‬،‫إن م ا عيد‬

‫نم د الق عفن‬ ‫ " م ذ ب ن تؤب ا بأز مة ذزاهب‬:‫ي ا ال حثار‬ ‫ قات‬:‫ قات‬،‫أي ئ د ال مبن‬
" ‫لة‬
Ka’bu’l-Ahbâr der ki: “Dört dirhemlik bir giysi giyip de Allah’a
hamdeden kişinin günahları bağışlanır.”

‫ ثن ا ج ئ ي عيس ى س‬، ‫ ] حدثن ا أبو م ح م د عبد الل ه بن إشحا ق‬٣٨٣/® ‫)“ ل‬٧٦٩٩(
، ‫ غذ ه ت ه بن < م‬، ‫ ص محا م تن ن ي ن ا ذ‬، ‫ خ دمما أبو ت خ م‬،‫ ثن ا م " ئ و س‬، ‫إ وي ب‬

1 En'âm Sur. 151

 K a’bu’l-Ahbâr 347

‫ كن ا يخرج‬4‫ ” م ن ث م د لل ه ثلم ه ح ن ث ال ثناه أختث رفئ حرخ م ن ذلول‬:‫ قان‬، ‫عن كئ ب‬

‫" مح ذ ق ك‬
Ka’bu’l-Ahbâr der ‫أكل‬: “Kişi, kendisini tanıyanlardan hiç kimsenin
göremeyeceği bir şekilde bir geceyi Allah’a ibadetle geçirirse, geceden sabaha
çıkması gibi günahlarından sıyrılıp çıkar.”

‫ ثن ا أبو‬،‫ ثن ا آدم‬، ‫ ثن ا ج د ي مح ت ى‬، ‫حدقا عئد ال م ئ ث خ م‬ ] ٣٨٣/®[ -) ٧٧٠ ٠(

‫ إ ذ < ك أ ذ ن يللف ال ئ ا وئ ذ‬، ‫ " ثا م‬: ‫ى‬ ‫ قات‬: ‫ محا د‬، ‫ غذ أ ي علم إ‬، ‫ن ئ‬
‫ذاؤذ ا ز م‬
٠٠ ‫نتئ ح ون‬
‫ و ه م ا م‬،‫اب ن‬/‫ ق إثه ا ص ال ة ا الج‬،‫ ن حا ف ظ غلى ص ال ة ا ل ص ح ى‬C‫ا ل م ش ح ون‬
Ka’bu’l-Ahbâr der ki: “Evladım! Saf saf dizilip Allah’ı teşbih edenlerin
meleklerin) sana gıpta etmesini istiyorsan kuşluk namazını devamlı olarak(
kılmaya çalış. Zira bu namaz, Allah’a çok yakın (ewâbîn) olanların
namazıdır ki, onlar da m eleklerdir .”

‫ غ ذ‬،‫ عن ا ل ثر ي‬،‫ ثن ا ضمه‬، ‫ ثن ا آ د م‬، ‫ ثن ا مح ث ى‬، ‫ح ا هم د ال م‬ ] ٣٨٣/٥ ‫ ل‬-) ٧٧٠ ١(

‫ " ث زأ ة زي ال خت ل غ رث ا ب ا ف ج د ع ر ا لخم اقلي ي‬: 3 ‫ ظ‬، ‫م‬ ‫ غذ‬،‫ص خدته‬
‫ ^ في ا ل م ن ج د ح شثعئل غ‬٠^ ١ ‫ وا ح ر يذءكؤ الثث بمن ص ال ة‬، ‫ وأع ش اخل ا ل مت ح ا‬، ‫تبي ل الل ه‬
' '‫ض ن ن ة ا ذ ا ش م أ ظ ؛ ب ي ا‬

Ka’bu’l'Ahbâr der ki: “Biri, mescidin kapısından alaca atlar üzerinde

insanları Allah yolunda savaşa götürse ve onlar için bol bol para harcasa, bir
diğeri de mescidde sabah namazı sonrası güneş doğana kadar Allah’ı zikretse,
Allah’ı zikreden bu kişinin sevabı diğerinden daha fazla olur.”

‫ ثت ا ث خ ث د ئ‬،‫ ظ آدم‬، ‫ ثن ا جئ ي م ت ى‬، ‫ ] خدتن ا غين ال م‬٣٨٤/®[ -) ٧٧٠٢(

‫ مولت; " إن ختا ر هذه‬،‫ ش ج ن ت"”كثئ ا‬:‫ هات‬،‫ عن بشير ال تذو ي‬، ‫ عن زيد الثئ ئ‬،‫ا لم صل‬
‫إت و ج دثلمهز يخز ل د ظ ج ا؛اق ال يرئ إ زأثة ح وتع م بمن بمدة‬3 ،‫' الم ح ذ‬ ‫ا الي إل‬

" ‫فال ظ‬
Ka’bu’l-Ahbâr der ki: “Bu ümmetin en hayırlıları, ilk müslümanlardan
hayırlı olanlardır. Onlardan biri Allah için secdeye kapandığı zaman başını
kaldırdığında onun sayesinde arkasında duranlar de bağışlanmış olurdu.”
348 K a’bu’l-Ahbâr

، ‫ ثن ا عد ي ثن ا لم صل‬، ‫ ثن ا آ د م‬،‫ ثن ا ج د ي عيمثى‬، ‫ ] خدقا حم د ال م‬rA i/o [ -) ٧٧٠٣(

‫ " وال ذ ي س ي‬:‫ مات‬،‫ ص "كئ ب ا ألحب ار‬،‫ر الورد بنب ما م ه‬ ‫ عن‬،‫عن سع يد الحريري‬
‫ ك ن ا يذ ه ب ائن اؤ ال درن هئ ا ل ئ ل زات‬، ‫ إ ذ ا ل ح س ا ت التى بن ح و الثة به ا الثئئا ت‬،‫بيده‬
‫لم ؤ م‬ ‫لي ال ها‬ ‫ف ذا‬ ‫فى‬ ‫ؤا ن‬ :‫ر‬ ‫نحا‬ ‫ؤ د الل ه‬ ‫م‬ ‫يده إن‬ ‫ى‬ ‫شس‬ ‫وال ذ ي‬ ٠' ‫ ه ا د ت‬، ' ٠ ‫ال ح م س‬
‫ وا لآي م سي بيده إن‬،‫ سما ه م الثث م ا ز غ ايي؛ ئ‬، ‫ الء ئ ل الهثلزا ج ا ل حم س‬، 4 ‫ع ا بدي ن‬
٠' ‫ للقراءة في ص ال ة ا ل م جر‬،^ ‫ ^ ا ل م جر" كا ن م شه ودا‬١٠ ‫مح ؤأل ال مثعال ى ; ؤ إ ة‬

Ka’bu’l-Ahbâr der ki: “Canım elinde olana yemin olsun ki Allah’ın

kendileriyle kötülükleri, suyun kiri temizlemesi gibi silip temizlediği iyilikler
beş vakit namazdır. Canım elinde olana yemin olsun ki Allah: “Şüphesiz
‫ الط‬Kur'ân'da kulluk eden kimseler (§b‫؛‬dler) i‫ ؟‬in yeterli bir öğüt
vardır”! buyurmuştur ki, beş vakit namazı kılanları âbid kullar, olarak
isimlendirmiştir. Canım elinde olana yemin olsun ki Allah: “Çünkü sabah
namazında, gece ve gündüz melekleri hazır bulunur”2 buyurmuştur İri
bu melekler, sabah namazında kişinin kıraatinde hazır bulunurlar.”

، ‫ ثن ا آ د م أبو دا ود ال زا س ط ئ‬، ‫بم ث ى‬ ‫ ثن ا ج د ي‬، ‫مه د الل ه‬ ‫ حدقن ا‬- ] ٣ ٨ ٤ / ®[ - ) ٧٧٠ ٤(

‫ م ن ا ل م ال يك ة ي سغفزون ل ه‬،‫ م ن شؤة أن ث ص حتة كت ايي‬: 3 ‫ ئ‬، ‫ عن كن ب‬، ‫ص أبى ع ل ئ‬

‫ طوبى‬٠٠ :‫ وها د "ق عب‬،‫ ئلت ح ف فى بسه م ن صالته ن ا ث اغ‬،‫ ويكم ى ن ا أه م ه‬،‫ؤي حمغزئت‬
،‫ وا لخت ا ح ذ بي و ت ا ل م تقين في ا لأرض‬:‫ مالأ‬،‫ يعني من ج دا‬، ‫ظ‬ ‫لل ذي ن يجعلون بي وثهز‬
٠٠ ‫ومحام ي الل ه مما ر م ال ئكتهب ا ل م ح ق ي ص الثه وصت ا م ه و ص دهته‬

Ka’bu’l-Ahbâr der ki: “Evlerini kıble -yani mescid- edinenlere ne mutlu ‫؛‬
Mescidler takva sahiplerinin yeryüzündeki evleridir. Allah, gizlice namaz
kılan, oruç tutan ve sadaka verenlerle meleklerine karşı övünür.”

‫ ثن ا م ح م د بن‬،‫ ثن ا ادم‬، ‫ ثن ا ج د ي ي ب ن ى‬،‫ ] حدثن ا عثد الله‬٣٨٤/®[ “) ٧٧٠٥(

‫ "لؤ ;م أخ م نا‬:‫ قات‬، ‫ص م‬، ‫م‬ ‫ستتي ال‬ ‫ ء ئ‬، ‫ ءق عئأنل د‬، ‫ف م‬ ‫مح‬

1Enbiyâ Sur. 106

2İsrâSur. 78
 ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪349‬‬

‫أئء ص د ش‬ ‫ؤه‬ ‫بف‪ ، ^ $ ١‬ءه ا ل مكثون‪4‬‬

‫تؤو مت م ح ي ؛قوع وة أ ئ م ين ائ‪،‬ي م‬

‫من أن سثئطيغ أخت أنثص‪1‬ه ا "‬

‫‪Ka’b der ki: “Kılınan iki rekâdık nafile namazın sevabını bilseydiniz‬‬
‫‪bunun yüksek dağlardan daha büyük olduğunu da görecektiniz. Farz‬‬
‫‪n a m la rın ın değeri ise Allah’ın katında daha fezladır ve kimse bu değerin‬‬
‫”‪ne kadar olduğunu vasfedemez.‬‬

‫(‪[ ")٧٧٠٦‬؛‪ ] ٣٨٤/،‬حدثن ا عتد الثؤ ‪ ،‬ثن ا ج د ي عيث ى‪ ،‬ثن ا ادم‪ ،‬ثن ا قنتا ن أبو معاوية‪،‬‬

‫م ص التكتوتؤ‪،‬‬ ‫مذنا س‬ ‫م ا ال حتار‬ ‫غذ ث ش بن ر م ‪ ،‬قات‪ :‬جاء ز ج ل إ ر‬

‫ص ؛ ال أ ة ض الةء‬ ‫بش ش‬
‫ظت‪ ٩ ٠٠ :‬إل م‬ ‫‪P‬‬ ‫ب ش‪،‬‬
‫م‬ ‫تة ض ن د‬
‫ج‬ ‫م‬ ‫مح ك‬
‫مبث صالة الت ح د تتسهن ا لغ و كتا ب قي عقين "‬
‫‪Yahyâ b. Ebî Kesîr bildiriyor: “Ka’b’ul-Ahbâr, farz namazını bitirip de‬‬
‫‪selam verdikten sonra yanına bir adam geldi ve onunla konuşmaya başladı.‬‬
‫‪Ancak Ka’b adama cevap vermedi, iki rekât daha kıldıktan sonra da adama:‬‬
‫‪“Sana cevap vermeme engel olan şey, iki namaz arasında konuşmayı‬‬
‫ك‪istemeyişimdir. Zira arasında konuşma olmayan 1‬‬
‫‪ namaz illiyyûn’a‬ل‬
‫‪yükseltilip orada kayda geçer” dedi.‬‬

‫(‪ ")٧٧٠٧‬ل ‪ ٣٨٤/٥‬ا حدثن ا إتزا م أ بن عئد الله بن إ ن خ ا ق ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن إشخا ق ‪،‬‬
‫ثن ا قتيبة‪ ،‬ثغ ا رغدين بن تع د ‪ ،‬عن تع ي د بن عئد الؤ ح م ن ا ل م عافري‪ ،‬عن أييي‪ ،‬أن "ك ع ب‬

‫م لف؟ " قات‪ :‬ن و ت ‪:‬مح ن ا أل ر‪،‬‬ ‫م نأ ى مح و الي و د ي ث م ‪ ،‬ق ات لت‪ " :‬ن ا‬ ‫ا أل‬

‫ك ه ف ظ أ‪ :‬ه ك م ح ذ م ؟ " قا ‪ : 3‬نح ز‪ ،‬؛‪ ١١‬؛‪" :‬‬ ‫ئ‬ ‫ص " أ ت ئ ذ ق با‪.‬ل د‬ ‫^‪ ٤١‬ه‬
‫أنشدلذبالله هزث ج د فى كثا ب الثؤ النئزل أن مو ت ى علته الغ الم ثتز في الثؤزاؤ‪ ،‬مما د ‪:‬‬
‫ب روف‪ ،‬ز بجؤن عن‬
‫م‬ ‫رب و ر أ ج ذ أئ قي ال قئرا| ح م أم ة أ ر ي ش ه ي ‪ ،‬يأمرون‬
‫—‪ ،^ ^ ١ ،‬نبالكتا ب ا ال خر‪ ،‬ويماتلون أئ ن الصاللة ح ز ئق ايلوا‬
‫ا ك ك ر ‪ ،‬ويؤمن ون بالكتاب‬

‫لخد ظ م ت ى ؟ ظ ‪3‬‬ ‫ر م ا ثأ‬ ‫ال؛ي ات‪ ،‬ص موس ى‪ :‬زث ا‪-‬بمليب أ م ‪ ،‬ة ‪: 3‬‬
‫'كن ب‪ ٠٠ :‬هأئفد ك بال أ‪ 4‬ث ج د في كثا؛ب ‪ ^ ١‬الث‪-‬ن رل أن م و ت ى ئفثز في‬ ‫‪ : ^ ١‬د م‪،‬‬
‫ض م ش ظ ون‪ ،‬؛‪ ١٤‬؛ ^‪ ٧‬أما ‪،‬‬ ‫اا؛ ئؤ‪ ،‬ق ات‪ :‬زث \ل أ ج ذ أثأ ئ ز‪ ^ ^ ١‬م‬
‫بةر‬
‫قالوا‪ :‬شنأة إن ق اء اللت‪ ،‬ه ماجعل ه م أمج ي‪ ،‬ظ ‪3‬ا‪ :‬هي أثة أ ح م د يا م وشى؟ قا د ا ل ح ر‪ :‬ثن م ‪،‬‬
‫‪Ka’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪350‬‬

‫ت ذ ق كثا ب ء اكئر> أ ة ث وت ى ن و فى اا؛لتاؤ‪ä \3: ،‬‬

‫ج‬ ‫ج‬ ‫ص '‪ ٠‬فأنئد ف‬ ‫ه‪3‬‬
‫ص ذقاتهأإباثا ر‪ ،‬عين‬
‫ص د داته م ‪ ،‬و" كا ن ا ال ول و‪ 0‬ي رق و ن<‬
‫رب |لي أ جن أقة ثمحل وذ ‪UßUfT‬؛ ل<‬
‫أن مو ت ى *كأن ي ج م غ صدقا ت بغي إن رائيد ث ال ت ج ذ عندا مملو كا ز ال أم ه إ ال اشثزاة‪ ،‬بم‬
‫م ال‬ ‫لصدث ة‪ ،‬زنا هص د حف ر ثت ب را ع ميم ه ال م ئأئث اة م ه ا ‪ ،‬مأز ذفغة‬
‫أعمم ة ش تل ك ا م‬

‫نثت جيتون ؤا ش ث تجابي‪ ،‬ل ه م ‪ ،‬الش اف عون زال ن ث ئ و غ ل ه م ‪ ،‬ظ ‪ 3‬ث و ت ى ‪:‬‬
‫م ح ع وا فيه‪ ،‬وهئي ا م‬

‫ص " أتئ ذ ق‬ ‫م ‪ ،‬ءا ‪3‬‬ ‫لخد ثم م ت ى ؟ ة ‪ 3‬؛ م حن‪:‬‬ ‫‪ ،‬ي م أ ض‪ ،‬ة ‪ :3‬هئ أئ‬
‫بالل هب ج د في كثا ب الل ه ا ل منزل أن مو ت ى ئذلز ي القؤزاؤ‪ ،‬سا د ‪ :‬يا رب إ ي أ ج د أئ إذا‬
‫بب م حوت‪،‬‬
‫ء ال ق‪ ،‬إلدا ق ط واديا خ م د ا ه ‪ ،‬ال ئع ي ذ ج‬ ‫أ غ ز ل أ خ د ف ز غ ر غز ي‬
‫ي نش جت ‪-‬ص ت نا كان وا‪ ،‬يمملهزون مئ ا ل جن ابة‪ ،‬طه وره م بالص ي د "ظه وره م‬ ‫وا الرحس‬
‫بالت اء‪ ،‬خي ق ال ي ج ذون الن اؤ‪ ،‬غث م حيلون م ن اثاي الوض وؤ‪ ،‬ئ ا جغل ه م أ م ‪ ،‬ه ا د ‪ :‬ئ م‬

‫دا‪ ،3‬ك ن يت ‪ ٠٠‬أ ن ئ ذلث ب‪1‬لثه ث ج ذ في كتاد ب ‪^ ١‬‬ ‫أم ه أ ح م د ي مو ت ى ؟ ظ‪ ،3‬ا لخ؛زت‬
‫‪ ^ ^ ١‬أن م وت ى ئ ظر قي المر‪.‬اة‪ ،‬ءق ا ‪ :3‬ي رب |ني أ ح د أم ه ‪ ٩‬ه م أ ح دهز ب حسنة ل م‬

‫يعمله ا" مح ت لق خ ط متله ا ‪ ،‬نإن عمل ه ا ضع ن ت عشن أمتال ه ا إلى ش ع ماإل ج غ ي‪ ،‬نإدا‬
‫ب ظه ا إل تكث ب غ ي‪ ،‬فإذ غبنه ا ت ي ق ت ئ مثل ن ا ‪ ،‬ف ا ظيب أ م ‪،‬‬
‫ئ أ ب ال ث ق ة وثء م‬
‫ث ج د في‬ ‫نب‪ :‬أن ئ ذ ك‬
‫ها ‪ :3‬هي أئ أ ح م د ي مو ت ى ؟ ة ‪ 3‬ائ‪،‬ثئزت ئ م‪ ،‬ء ا ‪ ' 3‬ح‬

‫طؤ ‪ ^^^ ١‬أن ن و ت ى ثفئز في ا م حاة ‪ ،‬ه ما ‪ :3‬رب أئي أ ح ذ أئ م ح وم ه ص ة م‪1‬ء يرقون‬
‫ن ب م ظ\ل أ أ يثئب و ‪ ،‬وم ي مقتص د ‪ ،‬وم ي ت ابى ب ال ح تزات‪ ،‬ف ال‬ ‫الكتا ب ‪ ،‬اصت لم ثه ^‪،‬‬
‫هاجعلهب أثجيء ها د ‪ :‬مح ي أئ أ خ ن ذ يا م وت ى؟ ه ا ‪ 3‬المص‪:‬‬ ‫أ جن أ ح دا منه م إ ال‬

‫ي ‪ ١^ ١‬؛‪،‬‬ ‫م أ ة ت وت ىئ و‬ ‫ك‬ ‫ي ‪ " :‬أنئ ذ ق ش ت ج د في كثا ب ‪^ ١‬‬ ‫حن ز‪ ،‬ة ‪3‬‬

‫ثق ات‪ :‬زب إ ي أ ج د في التوراة م صا ج م ه م قي ص دوره م ‪ ،‬يلثش ون ألؤان ث ا ب أه ل ا ل حغة‪،‬‬
‫ص اليهز "ك ص ع و ف ا ل م ال دكة‪ ،‬أص و ا ي في مت ا ح د م ” كدو ي الن ح ل‪ ،‬ال‬ ‫يص فو ن في‬
‫يد ح د الثاز م نه م أخت إ ال م ن برئ م ن ا لختث ا ج ‪ ،‬بغد ن ا ر ئ ا لخم م ن ورق ا ل ش جر‪،‬‬
‫أ ح ن د يا مو ت ى ؟ قات ا لخز‪ :‬ئ م ‪ ،‬ئنث ا ع ج ب‬ ‫هي أثئ‬ ‫محا ‪ 3‬موت ى ‪ :‬محاجعله ^ أمتي‪ ،‬قات‪:‬‬
‫يا ق ش ش‬
‫ه ؤآ ئ‪ ،‬ق ا ‪ :3‬م‬ ‫م ذ آل م ؛ثب ي أغ ش ال ق ت ك ث ث‬ ‫وئت ى غ ي‬

‫أ ص حا ب م ح م د‪ ،‬ئا ‪ :3‬ئأؤ حى الله سا ر إليه يق ال ب ايا ت مضيه بهن‪ :‬ؤثا مو ت ى إدي‬

‫‪ ^ ^ ^ ١‬غلى اقا‪-‬ي ني‪،‬ث ا ال ي وبك ال؛نى ف ذ ن ا ‪ ، ^ ١‬وكن م ن الئ اكر؛ن زكتئث ا ل ة ي‬
 K a bul-A nbar ‫ةد‬1

‫ مح ن م ؛ ثد ض مح ة‬:‫ قات‬، 4 ‫ش م حق‬ ‫ء ق ي ؛ ت م ح م إ ر م حب؛ <ائ ن‬ ‫ا لآل ؤاح بث‬

" ‫و الرصا‬ ‫ قاد؛®رضي م وس ى‬،‫ب دلون‬
‫يهدونبانحى نبو م‬

Saîd b. Abdirrahman el-Meâfırî, babasından bildiriyor: Ka’bu’l-Ahbâr,

bir Yahudi âliminin ağladığım görünce: “Neden ağlıyorsun?” diye sordu.
Yahudi âlimi: “Bazı şeyleri hatırladım” cevabını verince, Ka’b: “Sana, neden
ağladığını söylediğimde, eğer doğru söylüyorsam, Allah için beni tasdik
etmeni istiyorum” dedi. Yahudi âlimi: “Olur” karşılığım verdi. Ka’b: ”Allah
için söylemeni istiyorum. Allah’ın indirdiği kitapta (Tevrat’ta), Mûsa’mn
Tevrat’a bakıp: “Rabbim! Tevrat’ta, insanlara gönderilen en hayırlı, iyiliği
emredip kötülükten sakındıran, ilk kitaba ve son kitaba iman eden, dalâlet
ehliyle savaşan, hatta kör Deccâl ile savaşan bir ümmetin zikredildiğini
görüyorum. Ey Rabbim! Bu ümmeti benim ümmetim kıl” dediğini, ancak
Allah’ın: “Ey Mûsa! Onlar Ahmed’in ümmetidir” buyurduğunu buluyorsun
değil mi?” deyince, Yahudi âlimi: “Evet!” karşılığını verdi.
Ka’b: “Allah için söylemeni istiyorum. Allah’ın indirdiği kitapta
(Tevrat’ta), Mûsa’mn Tevrat’a bakıp: “Rabbim! Tevrat’ta çokça hamdeden,
ibadetlerini bir ٢^ ^ göre yapan, bir şey yapmak istedikleri zaman «Eğer
Allah isterse yapacağım» diyen bir ümmet görüyorum Rabbim! Bu ümmeti
benim ümmetim kıl” dediğini, ancak Allah’ın: «Ey Mûsa! Onlar Ahmed’in
ümmetidir» karşılığını verdiğini buluyorsun değil mi?” deyince, Yahudi
âlimi: “Evet” karşılığını verdi.
Ka’b: “Allah için söylemeni istiyorum. Allah’ın indirdiği kitapta
(Tevrat’ta), Musa’nın (sallallahu aleyhi vesEİlem) Tevrat’a bakıp: “Rabbim! Kefaretleri
ile sadaka mallarını yiyen, duaları kabul görüp istedikleri verilen, şefaat edip
şefaatleri kabul gören bir ümmet görüyorum. Bu ümmeti benim ümmetim
kıl” dediğini, ancak Allah’ın: «Ey Mûsa! Onlar Ahmed’in ümmetidir»
karşılığını verdiğini buluyorsun değil mi?” deyince, Yahudi âlimi: “Evet”
karşılığını verdi.
Ka’b der ki: “Daha öncekiler de sadakaları yemez yakarlardı. Ancak Hz.
Mûsa isrâil oğullarının sadakalarını toplar, toplanan bu sadakalarla bulduğu
tüm köle ile cariyeleri satın alıp azat ederdi. Artan olursa da toprakta açtığı
352 Ka’bu’l-Ahbâr

derin bir çukura gömerdi. Bu şekilde insanların verdikleri sadakadan

dönmelerinin önüne geçerdi.”
Ka’b devamında: “Allah için söylemeni istiyorum. Allah’ın indirdiği
kitapta (Tevrat’ta), Mûsa’nın (sallallahu aleyhi vesellem) Tevrat’a bakıp: «Rabbim! Bir
tepeye çıkınca tekbir getiren, bir vadiye inince Allah’a hamdeden, toprağın
kendilerine temiz ve yeryüzünün mescid kılındığı, nerede olursa olsunlar
cünüplükten temizlenebilen, su bulamadıkları zaman toprakla teyemmüm
etmeleri su ile temizlik yapmış gibi sayılan, abdest izinden dolayı elleri ve
yüzleri nurla parlayan bir ümmet görüyorum. Bu ümmeti benim ümmetim
kıl» dediğini, ancak Allah’ın: «Ey Mûsa! Onlar Ahmed’in ümmetidir»
karşılığım verdiğini buluyorsun değil mi?” deyince, Yahudi âlimi: “Evet”
karşılığını verdi.
Ka’b: “Allah için söylemeni istiyorum. Allah’ın indirdiği kitapta
(Tevrat’ta), Mûsa’nın (sallallahu aleyhi vesellem) Tevrat’a bakıp: “Rabbim! Tevrat’ta
içlerinden biri bir iyilik yapmak isteyip de yapmadığı zaman ona iyilik
sevabı yazılan, yapması halinde de karşılığını on ile yedi yüz kat fazlasıyla
alan; bir kötülük yapmayı İsteyip de yapmadığı zaman bu kötülüğü
yazılmayan, yapması halinde de sadece bir kötülük olarak yazılan bir ümmet
görüyorum. Bu ümmeti benim ümmetim kıl» dediğini, ancak Allah’ın: «Ey
Mûsa! Onlar Ahmed’in ümmetidir” karşılığını verdiğini buluyorsun değil
mi?» deyince, Yahudi âlimi: “Evet” karşılığını verdi.
Ka’b: “Allah için söylemeni istiyorum. Allah’ın indirdiği kitapta
(Tevrat’ta), Mûsa’nın (sallallahu aleyhi vesellem) Tevrat’a bakıp: «Rabbim! Tevrat’ta
merhamet edilmiş, zayıf, Kitab’a varis olan, senin seçtiğin, içlerinden
kendine zulmedenler, orta halli olanlar ve hayırda ileri gidenler olan, yine de
hepsinin rahmete eriştiği bir ümmet görüyorum. Bu ümmeti benim
ümmetim kıl» dediğini, ancak Allah’ın: «Ey Mûsa! Onlar Ahmed’in
ümmetidir» karşılığını verdiğini buluyorsun değil mi?” deyince, Yahudi
âlimi: “Evet” karşılığını verdi.
Ka’b: “Allah için söylemeni istiyorum. Allah’ın indirdiği kitapta
(Tevrat’ta), Musa’nın (sallallahu aleyhi vesellem) Tevrat’a bakıp: «Rabbim! Tevrat’ta
mushafları ezberleyen, cennet ahalisinin giyinmesi gibi giyinen,
 K a’bu’l-Ahbâr 353

namazlarında melekler gibi saf tutan, mescitlerinde sesleri ‫ س‬uğultusu gibi

lan, ağaçta biç yaprak kalmaması gibi hiçbir sevabı kalmayan dışında hiç©
birinin cehenneme girmeyeceği bir ümmet görüy©rum. Bu ümmeti benim
ümmetim kıl» dediğini, ancak Allah’ın: «Ey Mûsa! ‫ ه ه‬1‫ م م‬Ahmed’in
ümmetidir» karşılığım verdiğini buluy©rsun değil mi?” deyince, Yahudi
.alimi: “Evet” karşılığını verdi
Ka’b şöyle devam etti: Hz. Mûsa, Allah’ın Muhammed ‫ال‬ )^‫) ااو؛؛وااو‬aleyhi vesallem

ve ümmetine verdiği hayırlardan hayrete düşünce: “Keşke ben de Ahmed’in

ümmetinden ©!saydım” dedi. Allah da gönlünü almak için: “(Allah) “Ey
Mûsa!” dedi, “Sana verdiklerimle ve seninle konuşmamla seni
insanlar arasından seçtim; sana verdiğimi al ve şükret.” Ona
levhalarda her şeyden bir öğüt yazdık ve her şeyi uzun uzadıya
açıkladık; onlara sıkıca sarıl, milletine de emret en güzel şekilde
tutsunlar. Size Allah'a karşı gelenlerin yurdunu göstereceğim .”1
ayetlerini indirdi. Mûsa’mn ümmetinden de hak y©la davet edip ‫ ه‬y©ldan
giden bir t©pluluk vardır. Bu âyetlerden s©nra Mûsa da bütün içtenliğiyle
razı oldu ,

‫ ثق ا‬،‫ ثن ا قتتتة‬،‫ ثن ا م ح م د بن إن ح ا ق‬،‫ ] حدق ا إبراهي م بن عئد الثؤ‬v،A‘\/y [ “) ٧٧٠٨(

،‫ أن عتد الل ه ن ع م رو‬،‫ عن ت ع ي د بن أبى ه ال ل‬،‫ حدثت ا حال د ى ثنين‬، ‫اليف ئ ين ت ع د‬

‫ " أ ح د ه م في كث ا ب الثؤ م ا ر أن‬:‫ قات‬، ‫ ن أ ي‬. ‫ ل ك ع ب أ ح بن ي عن صم ه م ح م د‬،3‫ه ا‬
‫و‬ ‫ع ر‬ û{\ ‫ يكث رون‬،‫و حتر وشي‬ ‫ غش‬. ‫ ي ح م دون ؛ق‬، ‫أ ح م د وأقة ط د و ن‬

‫م‬- ‫ ل ه م دوي في ص اليه‬،‫ ^ في جؤ نث ن اؤ‬١^‫؛‬ ‫و‬ ‫ و س حرن ؛لق قي‬،‫فز ي‬

‫ وي ص م ون في ا ل مثا ل‬،‫ ي ص م ون في ا ل ص ال ة '"ك ص م و ف ا ل م ال تكة‬،‫” كدوي الن ح ل عأى ا ل ص ح ر‬

‫وم ذ ظفهء‬.‫ ظ محن مح دهي‬: ‫ إذا غزنا ي مح ل أل د ءب م الن ال‬،‫م حفجوبب قي ال ئ الؤ‬
‫ إذا ح صنوا ا ل ص ف ق في تب ل الل ه ك ا ن اش عل يه م مق ل ال زأث ا ز بيده كن ا تمظئ‬، ‫بر ما ح ف دا د‬
" ‫ب أ حزون زخئ ا أبدا ح ش ي حضزهز ج ر يد علته الث ال م‬
‫ ال م‬، ‫القشور غلى وك رره ا‬

Saîd b. Ebî Hilâl der ki: Abdullah b. Amr, Ka’b’a: “Bize M u h ^ m e d ’in
(sallallahu aleyhi vesellem) ve ümmetinin özelliklerinden bahset” deyince, Ka’b şu

1A'râfSur. 144,145
354 Ka'bu'l-Ahbar

karşılığı verdi: “Allah’ın kitabında (Tevrat’ta) Ahmed ile ümmetinin çokça

hamd edenlerden olduğunu görüyorum. îyi olsun kötü olsun her şey için
Allah’a hamd ederler. Çıktıkları her yüksek yerde Allah’ı yüceltip tekbir
getirir, alçak yerlerde Allah’ı teşbih ederler. Yakarmaları semanın içinde
yankılanır. Namazlarında, kaya üzerindeki arıların uğultusu gibi bir
uğultuları olur. Namazda melekler gibi saf tutarlar. Savaşta da namazdaki
gibi saf tutarlar. Allah yolunda savaşa çıktıkları zaman melekler keskin
mızraklarla önlerinde ve arkalarında bulunurlar. Allah yolunda savaşta saf
tuttukları zaman kartalların kanatlarıyla yuvalarını koruması gibi Allah da
onlara kanat gerer. Hiçbir savaştan geri kalmazlar, hatta Cebrâil bile
yanlarında durur.”

‫ ثن ا م ح م د بن م حا ذ ثن أبي‬،‫ حدثن ا م ح م د ثن أخن ت بن انت ش ي‬٤٣٨٦/®{ “) ٧٧٠ ٩(

‫ عن ابن أخي‬،‫ب ن ع مئر‬ ‫عبد ا لنيلي‬ ‫ عن‬،‫ ثن ا أبو ا ل م حثا ة‬، ‫ ثن ا ش حا ث بن ا ل ح ا رث‬، ‫ف ث ة‬
‫؛ي‬ ‫ ن ج ده‬،‫ في تهئر م ن يا ب الل ه‬. ‫ ” إقا لن ج د ئئ ث ال ق ي‬: ‫ قا د 'كن ب‬:‫ قات‬، ‫م‬
‫ ويكثزونة ع ر‬،‫و ح \ ل‬ ‫ه عأى‬ ‫ زأثثة ائخث ا د وذ ت ح م دون‬. 4‫شهئرت م ح م د رنوت الل‬
‫ يامزرون‬،‫ ي صلون الص لوا ت ائ ح م س لومح هغ ول ؤ على كن ا ت؛‬،‫ رعا ة الغ م س‬،‫'كئ ف ز ف‬

‫ ؤ تج ذ ة قي‬، ‫ مح ب قي ب ؤ ال ث ن اؤ دوي كد و ي ال م‬، ‫ ويوضوئن أ ز ا ي‬، ‫غ د أنشا ط ه م‬

‫ ز ال ي جزي الثس ه‬، ‫ ث فى اأ لمت واق‬1‫ م ح م د ا ل م حتا ر ال ء ظ ز ال عل ي ظ ز ال من ح‬:‫ت ط ر الحز‬
" ‫ ومنتكثيالئ ا م‬C‫ وم ه ا حزه بقليبه‬،‫ م ول دة بن ك ه‬C‫بف و ويغ م ر‬
‫ ول ك ن م‬،‫بالثس ة‬

Ka’bu’l-Ahbâr der ‫نا‬: Hz. Peygamber’in (sallallahu aİEyhi vesellem) vasıflarını

Allah’ın kitabında (Tevrat’ta) birkaç yerde görüyoruz. Bir yerde şöyle
denilir: “Muhammed (sallallahu aleyhi vesellem) Allah’ın Resûlüdür. üm m eti de
çokça hamd edenlerdir. Her halleri için Allah’a hamd ederler. Çıktıkları her
yüksek yerde Allah’ı yüceltip tekbir getirirler, ibadetlerini bir vakte göre
.yaparlar. Çöp üzerinde olsa dahi beş vakit namazı vaktinde kılarlar
Göbeklerine kadar izar giyerler. Uzuvlarını yıkayıp abdest alırlar. Semada
”.arıların uğultusu gibi bir uğultuları olur
Başka bir yerde şöyle denilir: “Muhammed (sallallahu aleyhi vesellem) seçilmiş
biridir. Kaba değildir, katı yürekli değildir, çarşılarda çığırtkanlık yapmaz,
 K a’bu’l-Ahbâr 355

,kötülüğe kötülükle karşılık vermez, bağışlayıp affeder. Mekke’de doğacak

Taybe’ye (Medine’ye) hicret edecek, hakimiyeti Şam’a uzanacaktır.”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا وئئف ن ا لما ضى‬،‫ ] حدثن ا أ ح م د بن يئ م و ث بن ا ل م هر جا ن‬y'ay/ö [ -) ٧٧١ ٠(

‫ ع ذ‬، ‫ ص هم د البل ه تن ع م‬،‫ ئ أثو غواة‬،‫ر ال ئ ؤا و ب‬ ‫عبد النيلي تن‬

‫ث خئ د ئ م‬
‫ ثن ا بت ر بن‬،‫ ح و حدق ا م ح م د بن أ ح م د بن ا لختن‬. ‫ عن *ك ع ب‬،‫ عن دكوان‬، ‫ر ج د‬
‫ عن‬، ‫ عن أيي صالح‬،‫ عن ع ا صم ين بهدل ه‬،‫ ثت ا ف ريلث‬،‫ ثغ ا م ح م د بن إ ت خا ئ‬، ‫مو ت ى‬
‫ ثت ا‬،‫ نحا أ وين‬، ‫ ف ا عتد الله ين صالح‬، ‫خ ي م‬ ‫ ح و حدثن ا م ح م د س ع ئ بن‬.‫ح"ن ب‬
‫ " قات م م ث د ي‬: ‫ قا د‬، ‫م‬ ‫ غذ‬،‫ غذ أيه‬، ‫ ض ات الء ئن ش ي ب‬، ‫إن ن ا عيد ئ زكريا‬
، ‫ في ن يق ل ؤ ال تي ب‬،‫ ت غئ ت عبم د ي الن و ء ا لئخثاز‬: ‫ قات ال ه ثغ ا ل‬، ‫القززاؤ ه و ي‬
، ‫ مول د ة ب م ك ه‬،‫ وأك ن ثئف و ويغ مز‬،‫ ز ال ي جزي بالغسق ال ئئثه‬،‫ش واق‬
‫ز ال ت ث ا ب في ا لأ‬
" ‫ ومل ك ة أللق ا م‬،‫وه جزثة بهلئته‬

Ka’b der ‫نكل‬-. “Muhammed (sallallahu aleyh‫ ؛‬vesellem), Tevrat’ta geçer ki Allah
orada şöyle buyurur: “Muhammed benim seçtiğim, kendisine güvenilen
kulumdur. Kaba değildir, katı yürekli değildir, çarşılarda çığırtkanlık
yapmaz, kötülüğe kötülükle karşılık vermez, bağışlayıp affeder. Mekke’de
doğacak, Taybe’ye (Medine’ye) hicret edecek, hakimiyeti Şam’a
uzanacaktır.”

‫ ثن ا م ح م د بن م حا ذ بن‬، ‫حدث ا م ح ئ د بن أ ح م د بن ال خ ت ن‬- ] ٣٨٧/®[ -) ٧٧١١(

‫ عن‬،‫ عن أ ي ا لخيش‬،‫ عن زيا د بن أ نجم ع م ر‬،‫ حدثن ا غابت‬،‫ ثنا و ه ب بن بقيه‬،‫أ ي م حة‬

‫م أ إل وثي ب ا ش ثغ ا؟ى أؤ ال ثم‬ ‫م ذ خت ث‬ ‫ ص'• " يل ومن ي أ ء ث بئي بم زمح د‬، ‫م‬
‫ ؤث م أؤرقا الكتا ب ال دي ن اصهث متا م ن‬:‫ ئ أ ث ال ف ذ م ا الية‬، ‫حل هتأ ا ل جنه ج ميعا‬-‫ ظد‬، ‫إل‬ ‫بن غ‬

Ebul-Halîl bildiriyor: Ka’b: “İsrail oğulları âlimleri önce ayırdığı, sonra

da bir araya getirip cennete soktuğu ümmete girdim diye beni kınıyorlar”
dedi ve: “Sonra bu Kitabi kullarımızdan seçtiğimiz kimselere miras
bırakmışızdır. Onlardan kimi kendine yazık eder, kimi orta davranır,
kimi de, Allah'ın izniyle, iyiliklere koşar, işte büyük lütuf budur.
‫‪356‬‬ ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬

‫‪Bunlar, Adn cennetlerine girerler. Orada altın bilezikler ve incilerle‬‬

‫‪süslenirler, oradaki elbiseleri de ipektir”! âyetlerini ©kudu.‬‬

‫حدثن ا م ح م د بن عل ي بن م ح م ‪ ،‬ثت ا أ ح ن ذ بن ي حيى‬ ‫(‪] ٣٨٧/®[ -) ٧٧١٢‬‬

‫ا ل ح لواني‪ ،‬ثن ا أ ح م د بن يون س ‪ ،‬ثن ا منذت بن عل ي‪ ،‬عن ا ال عن ش‪ ،‬ص أيي ءت‪ -‬ا إ ح ‪ ،‬ئالطت‬
‫عا د الم‪ ،‬وئتح ذ ك ال‬ ‫هاد ”كئ ب ل غ م بن الح طا ب رضي الثة مما ر عنة‪ ٠٠ :‬إثا نج ذ ك‬
‫ثحامح ن ي الل ه ل ؤم ه الئ م "‪ ،‬ظ ‪ :3‬ئ ذا ال أحامحث في الثؤ ل ؤم ه الئ م ‪ ،‬محأرى لي بالشه ادة"‬

‫‪alik der ki: Ka’bj Ömer b. el-HattâbJa: “Biz seni (Tevrat’ta) adil bir‬؟• ‪Ebû‬‬
‫‪)önder ve Allah için hiç kimsenin kınamasından korkamayan (ve şehit ©lan‬‬
‫‪biri ©lduğunu görüy©ruz” deyince, Ömer: “Allah için hiç kimsenin‬‬
‫‪kınamasından çekinmem, doğru ama şehadetim nasıl oluyor?” karşılığını‬‬
‫‪verdi.‬‬

‫ثن ا ئ ح م ذ بن عت ما ن ين أ ي‬
‫(‪ -) ٧٧١٣‬ل ®‪ ] ٣٨٨/‬حدثن ا م ح م د بن أ ح م د بن ا لخنن‪ ،‬م‬

‫س ا ث‪ ،‬أتأثا ع ئ ئ ي م ‪ ،‬ص مه د اخل ل لث ئن غ ي ‪ ،‬ص م م ب ئن ثئ ب‪،‬‬ ‫ئ‪ ،‬ئ‬

‫‪ .‬بأ هزأ ظ ظ؛ي ه‬ ‫عن"ك ع ب‪ ،‬ه ا ‪3‬ت ‪ ٠٠‬أونت م ن يأ ح ذب حأ م ةبا<ب‪ ٤^ ^ ١‬قفت ح لت ت ح م د‬
‫م ن التوراة ‪ :‬إض راب ا قد ماثائ ح ن ا الخ رون ا لآؤل وذ "‬
‫‪Mus’ab b. Sa’d bildiriyor: Ka’b: “Cennetin kapısının halkasını ilk tutan‬‬
‫)‪ vESEİlem‬؛‪ve kapının kendisine açılacağı ilk kişi Muhammed (sallallahu ^١^١٢١٦‬‬
‫‪olacaktır” dedi ve Tevrat’tan: “Vurun! Zira biz en son gelenler en önde‬‬
‫‪©lacağız” şeklinde bir âyet okudu.‬‬

‫(‪ -) ٧٧١ ٤‬ل®‪ ] ٣٨٨ /‬حدق ا م ح م د بن أخن ت بن ^‪ ^ ١‬ي كت ابه‪ ،‬ثن ا عتد الل ه بن‬
‫م ح م د بن عئد اخل رير‪ ،‬حدثن ا ‪ -‬حا ج ب بن ال ول د ‪ ،‬ثن ا بما ن بن خ ارم‪ ،‬بتئ لتلث أم ا ل لق أبو‬
‫أل‬ ‫الم‪ ،‬ئ ئ ثن نجيت‪ ،‬غذ ندوك ثن مه د اتل ‪ ،٣٤١١‬ق ذ م ‪" :٤١١٤ ،‬‬ ‫ال س‬ ‫معبد‬
‫لخم ت ا‪-‬ح ذا‪ ،‬ال‬ ‫‪-‬خثار هذه ا ال م ة •خيار ا ال ول ن وا الخر؛ن‪ ،‬إن م ن هذه ا ال م ة ل ‪ -‬جا ال أ ح د ه أ‬
‫صفع رأتة ح ش يغ مز ل م ن ح ل م ة ء ص ال عأئه ‪ ٠٠‬مح كا ن 'ك ع ب قثخؤى الصمومح ن ا ل م و حزة ر جاء‬
‫أن يك ون م ن ر ي ي‬

‫‪1FâtırSur. 32,33‬‬
 ‫‪Ka’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪357‬‬

‫‪: “Bu ümmetin en hayırlıları, öncekilerin ve sonrakilerin de en‬لكا ‪Ka’b d e r‬‬

‫‪hayırlılarıdır. Bu ümmetten biri Allah için secdeye kapandığı zaman başım‬‬
‫”‪kaldırdığında onun sayesinde arkasında olanlar bağışlanmış olur.‬‬
‫‪Ravi Müdrik der ki: “Ka’b bağışlananlardan biri olmayı umarak da‬‬
‫”‪n a m ^ a a ^ a saflara (Armaya çalışırdı.‬‬
‫أبو م ح ث د بن حثا ن‪ ،‬ثت ا إبزاهيأ بن ئاتنه‪ ،‬ثغا غئن ا ن بن‬ ‫(‪] ٣٨٨/©[ “) ٧٧١٥‬‬
‫محنا وئ ث‪ ،‬ص ع مزان ا ل مقئا ن‪ ،‬صر أبي ع مزان ال م ن ي ‪ ،‬عن م د الل ه بن رب ا ح‪ ،‬قا د ‪ :‬قات‬
‫س و ق ن ى م ح اا م ح ء ; م ح وا ل ظىؤ ى ف حن إ < امح ذ‪•٠‬‬ ‫م ح‪ " :‬ف (تا‬
‫‪: “Bu ümmetteki rızık ile ihsanlar, İsrail oğullarındaki kudret‬لكا ‪Ka’b der‬‬
‫” ‪helvası ve bıldırcın eti gibidir.‬‬

‫(‪ ] ٣٨٨/®[ “) ٧٧١٦‬حدثن ا أيي‪ ،‬ثن ا ح ا م د بن م ح م ود بن عيس ى‪ ،‬ثغ ا ا ل ح س ن بن عبد‬

‫ال م ‪ ،‬ص أ ي مه د الثؤ ت غ م ثن هم د الثؤ ا م حث ا ؛وي خ ثئ ا وغث ن ا ل ئ ئ ا ك‪ ،‬ص ي د‬

‫م الغ الء‪ :‬إ ز أل ج د قي الآل ئ‬ ‫م‪ " :‬قاد قوض‬ ‫ا أل‬ ‫ص‬ ‫ا ش ي أيي تواد‪ ،‬قات‬
‫صم ه هؤم عأى ءلوبه ‪-‬م م ن الت وي ث ئ د ا ل جب ا ل ا ل رواس ي‪ ،‬م حا د ا هل ا د والث مال ط أن ثخر ل ه م‬
‫ا‪-‬بئي لم م ن أ م ي ‪ ،‬ى ‪ : ^ ١ 3‬ظ م و ت ى ش ا‪-‬ئثن ت أ م ه‬
‫م‬ ‫‪،‬ئ‪ -‬ح دا م ن ‪ ، ^ ١‬ن ث أ د ربه‪ ،‬ؤثا ‪: 3‬‬
‫م ح م د و جع ق ه م أي م ه ال هد ى‪ ،‬وهؤ الء مئزابفث م ن أ ي ‪ ،‬قا د ‪ :‬يا زب في ما ثلث وا هؤ الء‬

‫ح و آ م بثي إشجراب د بجطوا م ئ د غ ن ي ‪ ،‬ؤأئبغ ننت ه ز؟ قا د ‪ :‬ثا موص إة ا ال يء كانوا‬

‫أن ي عجزوا غثا أعتل ئ ت أم ه م ح م د ‪ ،‬ثا ئ و ت ى ثلثوا أثيم أ ر ك وا ال غار ال ذ ي أ خ آ ك ل ه م‬

‫فن ا عند ي‪ ،‬وثا ن عين ه م في ال د ي الث لئ م ن ا ل حبر‪ ،‬والحلئ م ن ا ل سا ب‪ ،‬أين وا م ن‬

‫رغثه ي‬

‫^ بنه م ‪ ،‬أهوته م ب ش وأ ح م ها !آ ي أف د ه ز ج وعأ زأ‪،‬ثدئ لم ئ ث ‪٧ ،‬‬ ‫^‪ ٤‬وأيش ت ‪١‬‬ ‫‪١‬‬

‫ف ن لل ج وع‬
‫ي ع ط ش ت و جا ع ت‪ ،‬يا م وت ى ي‬ ‫موت ى لب يمم ر ب أ ح د إلي بشيؤ أ نحل من‬
‫عند ي ثواب إ ال ائ جنه‪ ،‬يا ت و ت ى ا صبز وبوكد عل ي ئهؤ أ ن ي ف ‪ ^ ^ ١‬عند ي‪ ،‬يا ئ و ت ى‬

‫م ن ج ا ع وعط س قي ال دمحا ث ن م ح ي ف ئ وروى ي ا ال جرة‪ ،‬ثا م و ص ئ د ض إشرامح د‬

‫يممؤت ون |لي بذؤ ب ال ش حوم ؤاللمحوم في ال دثا بمل ة ا ئئا م‪ ،‬ء اثه ا أ ح ب ا لأئثاء إ ي‪ ،‬يا‬

‫جائعا‬ ‫م ت ى ز ق بم ن ص حجب ز و ص حبوه‪ ،‬أقربه م ب م زأ م ح ذ ا م وأي م ن أ م حن‬

‫ب خ ا ض ‪٠٠‬‬ ‫تي ا‬
358 Ka’bu’l-Ahbâr

Ka’bu’l-Ahbâr der ‫لكل‬: Hz. Mûsa: “Levhalarda kalplerinde yüksek dağlar

gibi nur bulunan ve neredeyse bu nurdan dolay: dağlar ile tepelerin
kendilerine secdeye kapanacağ: bir topluluktan bahsedildiğini görüyorum”
dedi ve Rabbine: “Bunları benim ümmetimden kıl!” diye dua etti. Allah:
“Ey Mûsa! Ben Muhammed ümmetini seçtim ve onları hidayet rehberleri
kıldım. O gördüğün topluluk da ümmetinden bir kesimdi” karşılığını verdi.
Hz. Mûsa: “^ b b im ! Hangi şeyden dolayı bu konuma gelip öyle bir
nimete mazhar oldular ki İsrail oğullarına bile onlar gibi amel etmeleri
emredildi?” deyince de Allah şöyle buyurdu: “Ey Mûsa! Peygamberler bile
Muhammed ümmetine emrettiğim şeyleri yapmaktan aciz düşüyordu. Ey
Mûsa! Bu konuma ulaşmalarına gelince, katimdakilere rağbet edip onlara
helal kıldığım yemeklerden uzak durdular. Dünyada yiyecekleri ekmek
kırıntıları, giyecekleri de eski giysilerdi. Onlar dünyadan umut kesmişler,
dünya da onlardan umudunu kesmiştir, içlerinden bana en yakını ve en çok
sevdiğim en fazla açlık ve susuzluk çekenidir.
Ey Mûsa! Kişiyi bana en çok yaklaştıracak şey aç ve susuz bir ciğerdir. Ey
Mûsa! Açlığın benim yanımda tek karşılığı cennettir. Ey Mûsa! Sabret ve
bana tevekkül et! Benim yanımda en değerli amel budur. Ey Mûsa! Benim
korkumla dünyada aç ve susuz kalan kişi, âhirette doyar ve suya kanar. Ey
Mûsa! İsrail oğullarına söyle! Dünyada hayvanların iç yağı ve etlerinden uzak
durup az yiyerek bana yaklaşsınlar, zira en sevdiğim amel budur. Ey Mûsa!
Muhammed’in yakın durduğu kişilere ve ona yakın duranlara ne mutlu!
İnsanlar içinde en nefret ettiğim kişiler de benim korkumla aç ve çıplak olan
kişileri sevmeyenlerdir.”

‫ ثن ا قي ئ بن‬،‫ ثت ا م حمم ذ بن إش ح ا ى‬،‫ عن عثد الل ه‬،^ £ ١^ ‫ ] ح دمحا‬٣٨٩/©[ -) ٧٧١٧(

‫ قاد؛ " ؤا إل ي ئأى‬، ‫ غذ م م‬،‫ غذ عف■؛ بن أيي مروان‬،‫ عن م ح وي‬،‫ ثن ا ني ت‬،‫سع يد‬
،‫ و م د ز جنلف‬،‫ ثمح ثاإت؛ل ق‬،‫ و ا؛قآ ك م اتق ربلف‬:‫اق خ ز ض إ ت زا ي د م اقؤزاؤ لنكثوبا‬
٠٠ ‫ وأص ر ف ظ ث حم ن ز ك‬،‫ ز ب ين للث نن ز ك‬،‫أم د للف في ع م ر ك‬

Ka’bu’l-Ahbâr der ki: İsrail oğullarına denizi yaran Allah’a yemin olsun ki
Tevrat’ta: “Ey Âdemoğlu! Rabbinden kork, anne babana iyi davran ve
 K a’bu’l-Ahbâr 359

akrabalarını gözet ‫ نكل‬ömrünü uzun tutayım, zor işlerini kolaylaştırayım ve

sıkıntıları senden gidereyim” yazılıdır.

‫ عن‬،‫ عن منصور‬،‫ ظ جرش‬،‫ ثت ا م حث‬، ‫ ثت ا م ح ث د‬، ‫ ] ح دقا إبراهي م‬٣٨٩/®[ -) ٧٧١٨(

،‫ ئادت " إذا ح رغ الر ج ل ب ن محته‬، ، ‫ عن م‬، ‫ عن عبد الل ه بن صمره الثلو إل‬،‫م جا هد‬
‫ ئدث وخفقك‬:‫ قي ه‬،‫ وقلق عر الثؤ‬،‫ زال خزد زال قؤة إالباش‬،‫ يتم الثؤ‬:‫قات‬
، ‫م ع ر ف ذا‬ ‫ ال م ح ل‬:‫ م م ول‬:‫ قا د‬، ‫ ال ائ ذ‬٠ ‫ " إل ه غزغ‬:‫ قا د‬، ٠٠ ‫مز ه ث‬
'٠‫ ; قص د ع ون عنه‬3 ‫ ئ‬،‫ عزة‬١^ ^ ، ، ‫نئن هد ي و حف ظ وكف ئ‬

Ka’bu’l-Ahbâr der ‫ل ط‬: Kişi evinden çıkacağı zaman: “Bismillah! Allah’ın

inâyeti olmadan ne bir güç, ne de bir kuvvet olabilir. Ben, Allah’a
,dayanıyorum!” derse, (Allah tarafından) kendisine: “Doğru yola iletildin
ihtiyaçların giderildi ve (l^tülüklerden) korundun” denilir. Bu kişi evden
çıktıktan sonra Şeytan karşısına çıkar ve taraftarlarına der ki: “Bu adama bir
şey yapamazsınız. Zira doğru yola iletilmiş, korunmuş ve ihtiyaçları
giderilmiştir. Siz bundan başkasını arayın!” Bunun üzerine taraftarları
yolundan çekilip giderler,

‫ نما‬،‫ ثن ا قي ئ‬،‫ ثت ا ث ح م د بن إمئخا ئ‬،‫؛؟^ بن عئد الله‬£١

^ ‫حدثن ا‬- ] ٣٨٩/®[ “) ٧٧١٩(

‫ أ ة كئثا مر بمن وهز ث ئ ر ث‬، ‫م‬ ‫ عن تع يد بن أ ي‬،‫ غذ خابي بن أ ي يزيد‬،‫المح ئ‬

‫قي‬ ‫ إثت ل م ك وئ ب‬،‫ ئزال ذ ي شي ي ي د ه‬،‫ " غ ز رنللف يا ع من‬:‫ 'كئ ب‬3 ‫ مما‬،‫زي ال بالدرة‬
‫م ال ث ن اء‬ ‫ وثل يما م ا ل أ م ص‬،‫ ال ث ناء‬0 ‫ ا ل آ م ش ئ أ ظ‬0 ‫ " وئد ل ظ ظ‬:‫القززاؤ‬
‫ وال ذ ي م سي ي د ه أقه ا لفي كثا ب‬٠٠ : ‫ 'ك عب‬3 ‫ محق ا‬، ‫ إ ال س خا ش ي ف ث ة‬:‫ ع من‬3 ‫ مما‬، ٠'
٠٠ ‫الل ه ائت وني ن ا ثئثين ا خ بمم إ ال م ن خ ا ت ت ش ئ ة‬

Saîd b. Ebî Hilâl bildiriyor: Ka’b, adamın birini sopasıyla döven Hz.
Ömer’le karşılaşınca ona şöyle dedi: “Yavaş ol ey Ömer! Camm elinde olana
yemin olsun ki Tevrat’ta şöyle yazılıdır: Yerdeki sultanın, semadaki
sultandan yana vay haline! Yerdeki hâkimin, semadaki hâkimden yana vay
haline!” Ömer de: “Kendi kendini hesaba çekenler hariç!” karşılığını verdi.

‫ ص‬، ‫ غذ حال د‬،‫ ثن ا المح ئ‬،‫ ثن ا م حئ‬،‫س د‬ ‫ ثن ا‬،‫ ] حدقن ا إبزاهيز‬٣٨٩/©[ “) ٧٧٢٠(

‫ ممالط ا ل ر ج ل ج ئ وهغ بؤ‬، ‫ بل ن ي أنة ع من جل د زي ال يؤما ؤعئدة ك ن ي‬:3 ‫ ظ‬،‫بتح يد‬

‫‪360‬‬ ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬

‫ي ‪ ،‬ق ا ‪ 3‬ه ‪ " :‬ؤظ‬ ‫ش لة‬ ‫ال ث ؤ ئ ‪ :‬ن بما ن ال م ‪ ،‬ق ات غنن خل ل ال د‪ " :‬دعة '‪٠‬‬
‫ي صح كلف؟ " صاد ‪ :‬آر وال ذ ي شس ي بيده‪ ،‬إ ة ن يحا ن الل ه فخضفت م ن ا لخداب ‪٠٠‬‬

‫‪: Bana ulaşana göre Hz. Ömer, Ka’b da yamndayken bir‬لكل ‪Said der‬‬
‫‪. Adam kamçıyı yiyinee: “Sübhânallah!” dedi. Ömer de‬ه ء ط ؟ ل ل ال ظ ‪adamı‬‬
‫‪eellad^ı: “Bırak onu!” emrini verdi. Ka’b bu duruma gülünce, Ömer: “Neden‬‬
‫كل ‪gülüyorsun?” diye sordu. Ka’b: “Canım elinde olana yemin olsun‬‬
‫‪ühhânallah» sözü azabı hafifletir” dedi,‬؟‪».‬‬

‫بن‬ ‫(‪ ] ٣٩٠/®[ -) ٧٧٢١‬حدثن ا ^‪£١‬؛^‪ ،‬ثن ا م ح م د ‪ ،‬ثن ا قي ئ‪ ،‬ثت ا ال ق ث ‪ ،‬عن حا ل د‬

‫سع يد‪ ،‬عنتس ه بن زغ ب ‪ ،‬أن"ك ع ب ا أل حب ار‪ ،‬ث ا ‪3‬ت " نن ا م نف جر يطل ع إ ال نزت تنث ون أئئ ا‬
‫‪ .‬ح ش إدا‬ ‫م ق ط واب ا ل م ر يضربون بأ جن ح ته^‪ ،‬ؤتص و ن عأى ر وئل الل ه‬ ‫ب ن الن ال دكة‬
‫م إدا انث م ت ا الرمحسم حزغ في س ن ن‬ ‫أنث ؤا ع ر جوا ‪ ،‬وهت ط م ت م وصنعوا م قل دللق‪،‬‬
‫ألئ ا بن ا ل م ال دكةيومحروثة‪٠٠‬‬
‫‪Ka’bu’l-Ahbâr der ki: “Doğan her bir şafakla birlikte yetmiş bin melek‬‬
‫‪Peygamberimizin‬‬ ‫)‪ aleyhi vesellem‬غاا طا ق‪($‬‬ ‫‪mezarına inip kanat çırparlar ve ona‬‬
‫‪salavât getirirler. Akşam olunca da onlar göğe çıkar, aynı sayıda başkaları‬‬
‫‪inip aynı şeyi yaparlar. Kıyamet kopup da yer yarıldığı zaman Resûlullah‬‬
‫”‪(sallallahu aleyhi vesellem) ona saygı gösteren yetmiş bin melekle yerinden çıkar.‬‬

‫(‪ ] ٣٩٠/®[ “) ٧٧٢٢‬حدثت ا ^‪ ،^£ ١‬نحا م ح م د ‪ ،‬ثن ا قس ة‪ ،‬ث إ ايلف ئ‪ ،‬ثن ا خانت‪ ،‬ص‬
‫سع يد‪ ،‬أن ع من هأا ل لك ع ب يؤما‪ :‬ح و منا يا ”كئ ب ‪ ،‬ممات‪ ٠' :‬يا أبين الجئ ؤ ب ذ‪ ٠^ ١ ،‬م ن أم ة‬
‫مر حوم ة ‪ ،'٠‬ب م ها؟ه ا ‪^ ١‬؛ ^‪ ،‬بأ ه\ل ه ا ‪ ٤^ ^ ١‬قأ ها‪' )3‬كئ ب‪ " :‬وال‪،‬لي قس ي بيده‪ ،‬لؤ هد‬
‫أهص ن ت إ ز يؤم القي ام ة و ت ؤ ت إ ر الثاي ق م 'كان للف ع م د تئ م ئ ديؤ‪ 1‬ل ظنن ت أثلث ال‬

‫؛ ال‬ ‫ب ‪ ،‬إ محا قريي م حي ه ؟ ال ق م ى ظ ئ ث و ت ‪ ،‬ز الت ئ‬

‫م‬ ‫تئي و‪ ،‬وا ل ذ ي ئ ي‬
‫إتاه ؛ م لق وتت ‪ ٧‬وب‪ ،‬أش‬
‫ش ي م ح ي‪ ،‬ح و 'ن ر‬ ‫شل غ د ر م حه ق وت‪ :‬ي رب ‪،‬‬
‫أنقذ ف ح ش إ ‪،‬لث اا ‪ ،‬ب ك ى ع م ه‪ 1‬ئ ث د ^ ^‪ ، ٥‬ه ا ‪ ٠٠ : 3‬ي أبين ا ل‪،‬تومس ن‪ 1 ،‬ال‬
‫وال ذ ي شسى بيده‪ ،‬نا يرالط الثة ثؤم ئ ذ بر حمته وصف ح ه و حل م ه حش ل ؤ ” كا ن للف ع م د‬
‫ب ا ثفثثئث أقلق تثغ ج و‪ ،‬إن إبلي س يوم ئ ذ كتطا وأل طئئ ا مما ثن ى م ن ا ل ر حم ة "‬
‫أرت ع ن طاغ و‬
 K a’bu’l-Ahbâr 361

Saîd bildiriyor: Bir gün Hz. Ömer, Ka’b’a: “Bizi korkut!” deyince, Ka’b:
“Ey müminlerin emiri! Sen ki merhamete nail olmuş bir ümmettensin!”
dedi. Ka’b bunu İkincisi defa, sonra üçüncü defa tekrarladıktan sonra şöyle
devam etti: “Canım elinde olana yemin olsun ki kıyamet gününe çıksan ve
cehennem ateşini görsen yetmiş peygamber kadar amelin olsa dahi
kurtulamayacağım dü^nürdün. Canım elinde olana yemin olsun ki o günü
cehennem öyle bir iç çeker ki ne kadar mukarreb melek ve peygamber varsa
dizlerinin üzerine çöker ve: «Rabbim! Beni kurtar! Beni kurtar!» demeye
başlar. Îbrâhîm bile: «Rabbim! Seninle olan dostluğum aşkına beni kurtar!»
demeye başlar.”
Ömer bunları duyunca hıçkıra hıçkıra ağlamaya başladı. Ka’b: “Ey
müminlerin emiri! Seni sevindireyim mi?” diye sorudu ve şöyle devam etti:
“Canım elinde olana yemin olsun ki o günü Allah’ın rahmeti, hoşgörüsü ve
hilmini görünce kırk tağut ameli kadar amelin olsa dahi kurtulacağını
düşünürsün, iblis bile bu rahmeti görerek bağışlanma umuduyla kendini
gösterir.”

‫ ثن ا ث خ ئ د بن عئد الثؤ‬، ‫ ثن ا أبو ح ل م ه‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا أبو أ ح ن ذ الغقئريفي‬٣٩ ٠/ ٥ ‫)" ل‬٧٧٢٣(

‫' م ث ن‬٠ :‫ ق ات‬، ‫ أبصز ك ع ب زي ال‬: 3 ‫ ه ا‬،‫ ض ابن غي ال ن‬،‫ ثن ا حق ا ن ئ ذ رزين‬C‫ا ل ح راعي‬
‫ " ن بما ذ‬:‫ ق ات‬، ‫ ق ز ي إل ء ا غ م‬،‫ ئشأثة غذ وتيهي‬،‫ م ذ أغ ل شزاق‬:‫ا و ب د ؟ " قات‬
‫للن كذ؛‬°‫ ويأ‬4‫ وكذا‬IjS* ‫ وتكن ظ ئغيى غ م ؤئز م عن ون‬، ‫ ب ز‬:3 ‫ ظ‬٠' ‫ أظ ئ ط وذ؟‬،^ ١
3 ‫ وم نيحص ي ذالئ؟ د ا‬:‫ قات‬٠٠ ‫ ح س ن ح س ب ف غ ز رأس ه و ج ت د ه ؟‬٠٠ :‫وكدا؟ أممال ' محب‬
٠٠‫ ث م إلثلف مت ع س م ن ا ل مثعم قي ن‬، ‫ يحصيه ال ذ ي يغف ر لت م دته إذا مت ح د‬٠٠ :‫كئميم‬

ibn Aclân der ‫لكل‬: Ka’b adamın birini gördü ve: “Bu adam kim?” diye
sordu. Adam: “Irak ahalisinden biriyim” dedi. Adama İraklıların dinini
!sorunca bu konuda pek de hayırlı şeyler anlatmadı. Ka’b: “Sübhânallah
Namaz kılmıyorlar mı?” diye sorunca, adam: “Tabi ‫ نظ‬kılıyorlar, ancak şöyle
.şöyle yaparlarken bu namazın onlara ne faydası olacak?” karşılığını verdi
Ka’b: “Peki böylesi adamın başında ve bedeninde kaç kıl var sayabilir
.misin?” diye sorunca, adam: “Bunu kim sayabilir ki?” karşılığını verdi
Bunun üzerine Ka’b: “Ama secde ettiğinde kendisini aym sayıda
‫‪362‬‬ ‫‪Ka’bu’l-Ahbâr‬‬

‫‪bağışlanmayla karşılayacak olan Zât sayısını bilir! Kalk git! Zira sen gereksiz‬‬
‫”!‪şeyleri önemseyen birisin‬‬

‫( ‪ ] ٣٩١ /©[ “) ٧٧٢٤‬حدثن ا أ ح م د بن م ح م د بن م و ت ى ‪ ،‬ثن ا إشث ا ق بن أ خ ن ذ بن‬

‫س د تن ك م ‪ ،‬ئ محن ال م ثنتالل ه ‪ ،‬غذ أمحه‪ ،‬ص‬ ‫ال م‪ ،‬ثما‬ ‫ريك‪ ،‬ث إ طايث ئ هم د‬
‫إت زاي د ‪ ،‬ص طارق ق عتد ال ي م ‪ ،‬ص ت م ر ي ‪ ،‬ث إ مه د الثؤ ئ ن ت ش ‪ ،‬؛ادت م ح ق‬
‫م ا ل آ م وغز ص د أ م الجئؤ ب ذ ع و ته ا ئا ب ر ض الئ نحا ر ص ة‪ ،‬ق ات‬ ‫عئد‬
‫؛ننفتي ئ‪ ،‬أ ال أ حبزك بأعزب ف ي ء ئزأثة غي ك ب ‪ 1 ^ ^ ^ ١‬ة ‪&]a‬‬
‫ي‬ ‫”كئ ب ‪ ٠' :‬ي أبين‬
‫خ ا ء ث إ ر ئ ي ن ا ذ ئن ذاؤذ غ ي ن ا الث الز‪ ،‬ق ا ن ي‪ :‬ا لغ الب عل ق ثا ئ ئ الثؤ‪ ،‬ق ات‪:‬‬
‫وعل ي ك ا لث ال م يا ف ا ئة‪ ،‬أ حي ر؛غي ” كثفن ال ثأ”كل ؛ن م ن الزرع؟ ئ ا ن غ ‪ :‬يا ثب ئ الثؤ‪ ،‬لأن ادم‬
‫ع ص ى وبت بتتب ه‪ ،‬ه ا‪ :>3‬دكتفث ال ث شنبي ن ا ل م ا ء؟ ف ا ل غ‪ :‬يا ثبي الثؤ‪ ،‬النة غ رى هم ه قؤم‬
‫ص‪ ،‬ث ن ي ‪ ،‬امحئزان وزل ت ائخزات؟‬ ‫ل و ج‪ ،‬ئ ب ذ ض ذبل ق ال أنينث ‪ ،‬قات محا ئ ي ن ا ذ ‪:‬‬
‫^‪ ، ^ ١ ،^ ١‬ئأة أ ذ ك ن م؛؛زات ‪^ ١‬؛ زفت ئا ‪ ^ ١ 3‬ثث ا؟ى في كث\به ‪:‬‬ ‫لأن ‪،^ ١^ ^ ١‬‬

‫ب د ه أ إ ال ئي ال‬
‫ن ي ص م‬
‫س ث ه ا ه ث تش ا ك ي إل م‬ ‫ؤ ؤ م أ ئ ن ها م ذ و إل بطؤت‬

‫ب‬ ‫ظ‬ ‫ائزاين ه ‪ ،‬هال دقا م يزات الثؤ 'كل ه ا ‪ ،‬قات‪ :‬قا د ئ ي ن ان‪ :‬ن ا مولين إث؛‬
‫ج‬ ‫نكثا ث ح ن‬
‫يف ا ؟ قات ثلت مان ‪ :‬ئن ا‬
‫ثوى ‪-‬حربة؟ هال ت‪ :‬أ وئد أين ال ذي ن كان وا يت متعون بال د ي وثثثئئ و د ف‬

‫وأمام ه م‬ ‫صثاحلث ي الذوي إذا س ت علته ا ؟ ئا ك ‪ :‬أمحولط‪ :‬ويلي ل ت ي ادر‪ ،‬ي ن‬

‫ال ئ د ا ث ذ ؟ قا ن ‪ :‬نن ا ثلي ال ئخز ج ين بالنه او؟ قال ت ‪ :‬م ن ”ك رة فتل م بيي ادم غ ر أن س م ي ه ‪،‬‬
‫ه ا د ‪ :‬ظ حبر؛ني ب م‪ 1‬صث ا‪-‬حلثم؟ ^ ‪ : c J‬أقوتت ثزؤدوا ل\ ^ ^‪ ، ٤١‬زثؤ؛قوا لن مرك م ‪ ،‬مئي حا ‪0‬‬
‫‪ :٣ ١‬م حا ن ةر ض ا;تنآ د م أ ئ ث ئ لأخذت غ ‪ ،‬ز ي ن ص‬ ‫غ ا؛ي لآور‪ ،‬ة ‪ 3‬قث ث آل غ ي‬

‫العمحور ط م أنضخ البن ادم‪ ،‬وأئثئ عليه من ال ه ا مة‪ ،‬زنا في ئل وب ا ل ج ه ا د أ سس من‬

‫ال ه ا ن ة "‬

‫‪Abdullah b. Mes’ûd der ki: Müminlerin emiri Ömer b. el-Hattâb’ın‬‬

‫‪yanında Ka’bu’l-Ahbâr ile beraberdik. Bir ara Ka’b şöyle dedi: “Ey‬‬
‫‪müminlerin emiri! Peygamberlerle ilgili kitaplarda okuduğum en acayip‬‬
‫‪şeyin ne olduğunu anlatayım mı? Bir böcek Süleymân b. Dâvud’un yanma‬‬
‫‪geldi ve: «Es-Selâmu aleyhe, ey Allah’ın Peygamberi!» dedi. Süleymân: «Sana‬‬
‫»?‪da selam olsun ey böcek!» karşılığını verdi ve: «Neden bitki yemiyorsun‬‬
 Ka’bu’l-Ahbâr 363

diye sordu. Böcek: «Ey Ailah^n peygamberi! Çünkü Âdem onunla Rabbine
isyan etti» karşılığını verdi. Süleymân: «Neden su içmiyorsun?» diye sorunca,
böcek: «Ey Allah’ın Peygamberi! Çünkü Nuh kavmi onunla boğuldu.
Bundan dolayı içmiyorum» dedi. Süleymân: «Neden mamur yerleri bırakıp
harabe olan yerlerde yaşıyorsun?» diye sorunca, böcek: «Çünkü harabeler
Allah’ın mirasıdır. Biz de Allah’ın mirasında yaşıyoruz» dedi.”
Allah da Kitâb’ında: “Nimet ve refaha karşı nankörlük eden nice
şehri yok etmişizdir, işte yerleri‫ ؛‬Kendilerinden sonra pek az
kimseler oturabilmiştir. Oralara biz varis olmuşuzdur”1 buyurur.
Dünyaya da tümüyle Allah varis olmuştur.
Süleymân: “Bir harabenin üzerine yerleştiğin zaman ne dersin?” diye
sorunca, böcek: “Dünyadan ve nimetlerinden faydalananlar nerede?, derim”
karşılığını verdi. Süleymân: “Evlerin yanından geçerken nasıl seslenirsin?”
diye sorunca, böcek: “Âdemoğullarına yazıklar olsun! Şiddedi anlar
önlerinde dururken nasıl uyuyabiliyorlar?, derim” karşılığını verdi.
Süleymân: “Neden gündüzleri ortalığa çıkmıyorsun?” diye sorunca, böcek:
“Âdemoğullarının kendilerine çokça Umetm elerinden” karşılığını verdi.
Süleymân: “Ne diye feryat edersin?” diye sorunca, böcek: “Ey gafiller!
Kendinize azık hazıdayın! Yolculuğunuza hazırlanın! Nuru yaratanı teşbih
ederim, diye bağırırım” karşılığını verdi. Bunun üzerine Süleymân şöyle
dedi: “Böcek, Âdemoğluna kendisinden daha fazla merhametliymiş! Uçan
hayvanlar içinde böcek kadar Âdemoğluna merhametli ve faydalı olan başka
bir hayvan yoktur. Cahillerin kalplerinde olanlardan da böceklerden daha
fazla nefret ed ilm elidir.”

Takrîb4501
‫ ثن ا علي بن‬،‫ ثن ا ن غ م د بن أ ح م د ا ال؛زم‬، ‫حدق ا من ص ور بن أ ح م د‬ “) ٧٧٢٠(
‫ غذ‬،‫ محا أبر شهم ئ تاللث‬:‫ ائد‬،‫ نحا ائذ ا لأزاؤزوئ‬،‫ ت ا ائذ أي تهب‬،‫داؤد اقت ز ي‬
‫ ابمأن أحص ائ ت ا في‬. ‫ فين ا انزل عأى ن ح م د‬،?١^ ١ ‫ أم ه قادت '* ي‬،‫ غن 'كث ب‬،‫أيي‬

1KasasSur. 58
364 K a’bu’l-Ahbâr

‫) دنة قث؛‬3‫ ؤه م ن ثغت ن مقم \ د دنه ~صا قزة زنن يعم ن مئما‬:‫التوراة وا إلن جي ل أ ال ث جدون‬

]٧٦ [ -) ٧٧٢٦( ‫ ؤث بما أ م حث ا ن ا ي القززاؤ وا إلن ج م ل‬: ‫ قا د‬، ‫م‬ :‫ قا د بجث ا ؤة‬، ‫ث ه‬
‫ ظ‬١^ ‫م م ذ زئي إ ال أ ذ ؛‬ ‫ " ال تق إ م أن ئ ا لوا عن ال م د مال ه عنذ‬: ‫م ح‬ 3 ‫ؤقا‬
‫ت ا ن ن وء‬،‫ ووت ل‬،1^ ، ‫ص د ق ئل د ي لت عم د ربه ح م ب ث ئزب ق‬ ‫ إلن ورت‬، ‫يورت‬
‫ء ح ي ث وص غ ف ت ة زئغ‬.‫ واني‬،‫ث ان ال يثة ح م زثث‬،‫ ؤا إلئ‬،‫ي عند زم ف ر م ى ئزبف‬،‫ء الذ‬
‫أتعب‬ ‫ الن أ خ ي ا لأئزار جع ل ه اللت‬، ‫قرينه إن أ خ ث ا ل صا ل ح ين جع ل ه الثث مع ه م‬

‫مق‬ ‫ ر ؤ‬: ‫ ث أت ال‬، ‫ا ظوفء‬1 ‫ ش ا ه‬٠ ‫م غش تأئ ر اا(ي وبع د ن بمز‬ ‫ا إ‬:‫إه‬

"‫م‬ ‫م فه‬ ‫ثشأو ل عث‬3‫ ئي ص غش م حي وأكون ا‬١^ ‫أه و ط‬

Ka’bu’l-Ahbâr der ki: “Muhammed’e (sallallahu ^١^٧١٦‫ ؛‬vesellem) indirilen
Kur’ân’da ‫ لكال‬âyet vardır ki Tevrat ve incil’de bulunan âyetleri de içine
alıyor. Şu âyetleri görmüyor musunuz: “Kim zerre ağırlığınca bir hayır
yaparsa, onu görecektir. Kim de zerre aklığınca bir kötülük
yapıyorsa, onu görecektir. ”‫ء‬
Yanında oturanlar: “Evet” karşılığım verince, Ka’b: “Bu âyetler Tevrât ve
.Incil’de olan âyetleri de kapsamaktadır
Ka’b der ki: “ölüm ünden sonra kulun Allah katında ne ameli olduğunu
sormanızın bir zaratı yoktur; ancak geride ne bıraktığına bakınız. Eğer doğru
bir dil bırakmışsa, R^bbinin katında kendisi için geride bıraktığından daha
hayırlısı vardır. Eğer kötü bir dil bırakmışsa Rabbinin katında kendisi için
geride bıraktığından daha kötüsü vardır, insanı takip eden iyilik veya
kötülüktür. Kişi dostuyla beraber kendini nerede buluyorsa oradadır eğer
iyileri seviyorsa Allah onu iyilerle yapar, eğer kötüleri seviyorsa yine Allah
,onu sevdikleriyle beraber yapar. Siz diğer ümmetlerin şahitlerisiniz ve Allah
Peygamberinizi size şahit yapmıştır.” Ka’b sonra şu âyeti okudu: “Böylece
sizi insanlara şahid ve örnek olmanız i‫ ؟‬in tam ortada bulunan bir
ümmet kıldık. Peygamber de size şahid ve örnektir. Senin
yöneldiğin yönü, Peygamber’e uyanları, cayacaklardan ayırt etmek
i‫ ؟‬in kıble yaptık. Doğrusu Allah'ın yola koyduğu kimselerden

1ZiLzâlSur. 7-8
 K a’bu’l-Ahbâr 365

başkasına bu ağır bir şeydir. Allah ibadetlerinizi boşa çıkaracak

değildir. Doğrusu Allah insanlara şefkat gösterir, merhamet eder. ”‫أ‬
‫ ثن ا صف وان‬،‫ ثئ ا م ح م ذ بن ا ل ح ش بن قس ه‬،‫ ا حدق ا م ح م د بن عل ي‬٣/٦ ‫ ل‬-) ٧٧٢٧(

‫ عن ”كئ ب‬، ‫ عن ع م رو بن مه د الل ه‬،‫ ثن ا ص د م ه بن يزيد‬،‫ ثن ا زؤاد بن ا ل جراح‬، ‫ئ ذ تن اب ح‬

‫ي ق ؤ ي " أنث <ث ئ ا الءذنى وي ث‬ ‫ ^ تئا؛ى ق ول ي اا؛نتاؤ‬١‫ إنه‬:‫محظت‬،‫ما ش ت‬
‫ ذؤ ن اغ عذ ب س ال م ن وءوس ا ل جب ا ل م ن‬،‫ ومغلف ا زثث غ غ إ ر الق ن اع‬،‫بث ط ت ا لأرمن‬
‫ زنن ما ث حؤللف ءكأقما نا ث‬،‫ زنن نا ث فيلق ف ه ا نا ث في القن اع‬،‫ث حتا ق يخ رج‬
‫م‬ ‫ث‬ ‫د آ أ ا ن آمح‬ ‫^ تأ ؛‬ ١‫ئ‬ ‫ ت ا‬0 ‫ج ” عثا ق‬
‫أن ب‬ ‫ر‬ ‫خ‬ ^ ١ ‫ ؛ زال‬١^ ١ ‫ض‬ ‫ق‬ ‫زال‬ ، ‫فيك‬

،‫ ئأع سلملث خ ز أ ركلث م ئ د ان ي اؤ‬، ‫ وأرس ل عقلث ماء م ن ث ح ت ال م ش‬، ^ ١^ ^ ‫ادم‬

‫ زرت‬،‫ وأ ج ع ل عثلث هبه جملته ا بج د ي‬، ‫ امحي هم ث ز مي ال‬:‫ن ووا مع ائثن ا م غلفل ه‬
‫د‬ ‫مح‬ ‫ث ن‬ ‫من ز ء م حة‬ ‫إ ل‬ ‫ي الس ا م ة بم ؤ و ن‬ ‫إ ر‬ ‫م سئ ح و ن محل ف‬ ‫ئ‬ ‫ومال‬ ‫ر وح ي‬ ‫محل ف‬

٠٠ ‫ م لله فيل ق ش ا ج دا‬- ‫مولون موئثى ل و ج ه‬

Ka’bu’l-Müslim der ‫لكا‬: :Allah, Tevrat’ta Beytü’l-Makdis’e şöyle buyurur

Sen benim en aşağıdaki tahtımsın. Yeryüzünü senden yaydım ve“
gökyüzüne senden yükseldim. Dağların.başlarından akan her temiz su, senin
altından çıkmaktadır. Sende ölen ‫ ئ§نكل‬.gökyüzünde ölmüş gibidir
Yakınlarında ölen kişi de, içinde ölmüş gibidir. Sana gökten göndereeeğim
ateş gelmediği sürece geceler ve gündüzler sona ermeyecektir. Bu ateş
Âdemoğlunun avuçlarını ve ayaklarını yiyecektir. Sonra Arş’ın altından bir
su gönderip seni güneş gibi edinceye kadar yıkayacağım. Sana bulutlardan
on ‫) لكال‬mil boyunda kalın bir sur yapacağım. Sonra üzerine (çamurunu
kendi elimle yoğurduğum bir kubbe yapacağım. Sonra sana ruhumu ve
.kıyamet gününe kadar üzerinde beni teşbih edecek melekleri indireceğim
Onlar uzaktan kubbenin aydınlığına bakıp: «üzerinde Allah’a secdeye
kapanan yüze ne mudu» diyecekler.”

‫ ثت ا أبو ا ل م ا س م ح م د بن أ ح م د بن‬، ‫ ] حدق ا عتذ الل ه بن م ح م د‬٧ ٦ [ -) ٧٧٢٨(

‫ عن عقه‬،‫ ح د بغي إ س ما عيل ب ن عث ا ش‬، ‫ ثئ ا الزيت ب ن ن شب م‬، ‫ محا أثو غ ا م‬، ^ ^ ١ ‫نلين ا ن‬

1Bakara Sur. 143

366 K a’bu’l-Ahbâr

‫غ دص ورة‬ ‫نل ئا‬ ‫ر‬ ‫لل ه بتا‬ ‫ قا ت ؛ " إ ة‬، ‫م ا‬ ‫ءذ‬ ، ^ ‫ ؛‬١^ ١ ‫ر نا ج ز‬ ‫غذ‬ ،‫ك م‬ ‫ح‬ ‫ب ن أي ي‬

‫ ئن ا ص قل ة إ ال نا ب ييز‬،‫وتل ه ري ال ة ي اقث و ز ا ل أ ت م ص ا ل أ م ؤتأ ئ تح ث ان ر ش‬

، ‫ أ ال م ذت ا ف فق ا ت ع ي‬، ‫ ث ش‬، ‫ئ ش ا م‬ ‫ أ ال‬:‫ م م ول‬،‫وت إ ر ا ص اؤ ال د ي‬ ‫نحا ر‬
‫ م أ بمو ت خ ز م ر غ ل دللف م ن‬، ‫ يت ئ ح الئة معا ر وي ح م د ه‬،‫أ ال ش م سغفر ي ف ز ثت‬
‫ححج‬
‫ قأ‬،‫ ئأ الثا؛ثؤ‬٤^ ١^١‫ قأ‬،^ ١^١ ‫ب م أغد ث‬،‫ ^ وي ح مدورة‬١ ‫ محمبث ح ون‬، ‫حؤلط ؛تح ز م‬
‫ ثأؤلت س بمم بذللق ص أ م ا الةرض‬،^ ^ ١ ‫ قأ فزؤ ال شن ائ‬،‫ مم الث اؤ>ئؤ‬،‫ثؤ‬،‫ا ك اب‬
‫ وئت وا‬:3 ‫ ظ‬، ‫ ه ا دا زقا ال ق ت ه‬،‫ قو موا آته ا ا لعا بدون‬:‫ فيمولت‬،‫ ها ؤلت م ن يزه و ا لأيل ق‬،‫ا أل جا ج‬
‫ وئ ي أ ي‬: ‫ ئ ت‬،^ ‫ ؛‬١^ ١ ‫ ؤة؛ زظ‬،‫ وئ م و ه اق ا ;ثوذ‬: ‫ائ زق الم؛ا ب ئ ت‬£ ،‫ك يمح ون‬ ‫ده ا‬5
:‫ ومحا ل‬،‫ قا دا أ ص ح صر بب جث ا حته‬،‫ وئوئا ايه ا ال داكزون‬:‫ قات‬، ‫المصلونف إ ذا زقا ا ل حام ت ة‬
‫ زنن هزأ‬،‫ ث م ن هزأبع ئ ر ايات ث ل أن يصب ح إل يكت ب م ن ا لعافل ين‬، ‫قون وا أيه ا الثاف ل ون‬

، ‫ف من ا ك ئ ذ‬ ‫ ؤت ذ مأب ح س ن ايه‬،‫ب عئ رين ايه ق د أن م ح ح ي ب م ذ ال داكري ن‬

، ‫ ثن ا ال ر‬١
^ ‫ش ن وث ا ء أية أعش‬ ‫ وس قرأ‬،‫ف م ن اقامحق‬ ‫بماإل ا إل‬ ‫وم ن قرأ‬
‫ والقيراط‬، ‫ والمممالث أربع ه وعشرون قيراط ا‬،‫وال قنط ا ر مارة رط ل وا وتش اقان ومش عو ذ بق ا ال‬

‫ك‬ ‫مب د‬
Ka’b der ki: Allah’ın, ayakları yerin en alt kısmında ©lan, başı Arş’ın alt
kısmına ulaşan h©r©z sırtında bir meleği vardır. Her gece Allah onu dünya
semasına indirir ve o: “Yok mu isteyen ona vereyim! Yok mu tövbe eden
tövbesini kabul edeyim! Yok mu bağışlanma dileyen onu bağışlayayım” der.
Sonra Allah’ı yüceltir ve hamd eder. Sonra öyle bir öter ki ٠ semanın
ett^ndakiler kalkıp Allah’ı yüceltir ve hamd ederler. Sonra ikinci sema,
sonra üçüncü, sonra dördüncü, sonra beşinci, sonra altıncı, sonra da dünya
seması (kalkıp Allah’ı yüceltir ve hamd ederler). Yeryüzünde bunu
(tesbihatı) ilk hissedenler tavuklardır. H©r©z ilk ötüşünde: “Kalkın ey
âbidler!” der. İkinci ötüşünde: “Kalkın ey teşbih edenler!” der. üçüncü
ötüşünde: “Kalkın ey sürekli ibadet edenler!” der. Dördüncü ötüşünde:
“Kalkın ey namaz kılanlar!” der. Beşinci ötüşünde: “Kalkın ey ziltfedenler!”
der. Sabahladığı zaman kanatlarını çırpıp: “Kalkın ey gafiller!” der. Her kim
sabahlamadan önce on âyet okursa gafillerden yazılmaz. Kim sabahlamadan
önce yirmi âyet okursa zikredenlerden yazılır. Kim (sabahlamadan önce) elli
 ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪367‬‬

‫‪âyet okursa geceyi namaz kılmakla geçirenlerden yazılır. Kim (sabahlamadan‬‬

‫‪önce) yüz âyet okursa itaatkârlardan yazılır. Kim (sabahlamadan önce) yüz‬‬
‫‪elli âyet okursa ona bir kıntâr sevap verilir. Bir kmtâr yüz rıtldır. Bir rıtl da‬‬
‫‪ miskaldir. Bir miskai yirmi dört kirâttır. Kirât da Uhud dağı‬ك‪1‬ن ‪yetmiş‬‬
‫‪kadardır.‬‬

‫(‪ -) ٧٧٢٩‬ل ‪ - ] ٤/٦‬حدثن ا أبو م ح م د بن حي ا ن‪ ،‬ث إ أثو ح ل م ه ‪ ،‬نحا أبو ال ول د ال هلثالس ي ‪،‬‬
‫ش م 'كذوي‬ ‫م ‪ ،‬قات‪ '٠ :‬لل د ‪ /‬ذويا ت غ ث‬ ‫ظ د ‪ ،‬غذ ثاب ت‪ ،‬ض نح و ي ‪ ،‬غذ‬ ‫غذ‬
‫'‪٠‬‬ ‫ال ث م ند و بمس‬
‫‪Ka’b der ki: “Allah’ı zikrin, Arş’ın altında arı uğultusuna benzer bir‬‬
‫”‪uğultusu duyulur ki zikreden kişiyi (Allah da) anar durur.‬‬

‫(‪ “) ٧٧٣٠‬ل ‪ / ٦‬ه ا حدثن‪ 1‬أبو م ح م د ‪ ،‬ث ط أبو المق ا س ا ل حزاع ئ ‪ ،‬ثن ا ال م ع م د‪ ،‬ثن ا م ا ل ك ‪،‬‬
‫^‪ ١‬ظ ؛ ت ف ة ب ق خ ن ن‬ ‫ظ الل ه ‪١٤ ،‬‬ ‫ص ‪ ٠' :‬ه أ م حثز ا ة ة ط م ا ظ ب م حز‬ ‫قا ‪(١٤ : 3‬؛‬
‫ال ةا ‪%‬‬
‫‪Ka’b der ki: “Bir kulun Allah katındaki değerini bilmek isterseniz, geride‬‬
‫”‪bıraktığı güzel intihalara ve övgülere bakınız.‬‬

‫(‪ ")٧٧٣١‬ل ‪ ٠/٦‬ا حدق‪ 1‬أبو بكر أ ح م د ن‪ ، ^ ^ ^ ١‬ثت ا ا ل ح س تن علويه ائ ئ ا ن‪ ،‬ثن ا‬

‫إن ما عيد بن ميت ى ‪ ،‬ثن ا أيو حذيم ة إشحا ق بن يمم‪ ،‬ثغ ا نئ؛ا ن ‪^^ ١‬؛‪ ،،‬وعثا د بن "كثير‪،‬‬
‫غذ م ح وي ثن ا م حب ر‪ ،‬غذ تجاهد‪ ،‬غذ م ‪ ،‬ظ‪ :3‬إة اوث محا ر‪ ،‬قات يثوقى غي‬
‫رأي ت؛فئ ن مم؛ ال‬ ‫ال‪،‬ق ال م ‪ :‬ظ وئت ى ‪ ،‬إد‪ 1‬رأي ت؛ئ ش م م؛ ال ق د ‪ :‬دن ب ع ج ت ت ع م موبت‬

‫س د م حثا ش عار ا ل ص ال ح ين‪ ،‬ثا م وت ى ‪ ،‬إثلف ث ذ تتقؤ ي إ يب ع م ل ث ن أع م ا ل ا ي حير للف‬

‫م ن الؤ صاب م صائي‪ ،‬زلنثا ئب ع مل أ ح ث ط ل ح س ات ك م ن الثهلر‪ ،‬إئالئ والمم ص غ لأي اؤ الدئث ا‬
‫بم ي أ ذ محمحق‬ ‫إقا مأ ; زا ي‬ ‫؛‪ ١٤‬أ ر م ح ن عثلث ‪ ،‬زوق أ ة ت ي و د ب د ه غ‬

‫بجم ث ن‬ ‫^ إل ئ ث ث ذثلق ا؟ي‬ ‫ه ف ؤ ال ر ك ن ؛ ر خ ي م ‪١‬‬ ‫^‪ ٤١‬وم ت‬ ‫أدن ‪١‬‬

‫ا م ح ابي أض ر عثلف م ن ال ؤءكون إ ر ال د ق ا ‪ ،‬يا م وت ى بن ع ران م د لل م ذنبي ن ال نادبي ن‬
‫أثبروا‪ ،‬وهد لل عافل س ال غ ن ي ي ن ا خنق وا‬
‫‪: !Allah, Hz. Mûsâ’ya şöyle buyurdu: “Ey Mûsâ‬لكا ‪Ka’bu’l-Ahbâr der‬‬
‫‪Zenginliğin sana geldiğini görürsen: “Bu cezası hemen verilen bir günahın‬‬
368 Ka’bu’l-Ahbâr

cezasıdır” de. Fakirliğin gelmekte olduğunu görürsen: "Merhaba ey salih

insanların alâmeti!” de.
Ey Mûsâ! Bana, kaza ve kaderime razı olmaktan daha güzel bir amelle
yaklaşamazsın. iyilikleri yok etme konusunda şımarıklıktan daha beter bir
amel yapamazsın. Sakın ha dünya ehli senden yüz çevirirse onlara yalvarıp
yakarma ve sakın dinini onların dünyalarına karşılık verme. Eğer böyle
yapacak olursan sana rahmet kapılarımı kapatırım. Fakirlere yaklaş ve onları
sana yakın tut. Sakın dünya sevgisine meyletme. Huzuruma dünyaya
meyletmekten daha korkunç bir günahla çıkamazsın.
Ey imrân oğlu Mûsâ! Pişman olan günahkârlara, “Müjdeler olsun size!”
de. Kendini beğenen gafillere de “Defolun!” de.
‫ثمني‬
‫ ح د‬، ‫ ثن ا عتد الثؤ بن أ خ ن ذ بن ح م‬، ‫ ا حدبن ا أبو بكر بن م ا ل ك‬٥/٦ ‫ ل‬-) ٧٧٣٢(
‫ أو حى‬:‫ قات‬، ‫ عن 'ك ع ب‬،‫ ص أيي عئد الث ال م‬،‫ ثن ا عئد ا ل ج ل ل‬،‫ ثغ ا جغئ ر‬،‫ ثن ا تثار‬،‫أيي‬

‫ص‬ ‫ ؛ ^ وعلة الثامن ثإي‬١ ‫ " م ل م‬،‫ ثا ئ و ت ى‬:‫ر إ ر م ت ى غي الث الم‬ ‫محا‬ ‫الق‬
'٠‫ب ط ب ي ا ل م حن وم ط ميه في ثوره م خ ر ال بم ثز جئ وا ب ت ه يهز‬
Ka’bu’l-Ahbâr der ‫كل‬: !Allah, Hz. Musa’ya şöyle vahyetti: “Ey Mûsa
Hayırlı olan şeyleri öğren ve başkalarına da öğret. Zira korku duymasınlar
diye, hayırlı şeyleri öğreten ve öğrenenlerin kabirlerini nurla dolduracağım .”

، ^ ^ ١ ‫ ثن ا‬، ‫ ه ] حدثن ا أث و غ م الل ه ن ح م د بن أ ح م د بن ع ئ بن ن غ م‬/ “\[ “) ٧٧٣٣(

‫ عن‬C‫ عن غتت ئن ئلي ما ن‬،‫ ثنا ن بمزة بن ع د ربه‬،‫ ثن ا داود بن ا ل م حقر‬،‫بن أيي أم ا م ه‬
‫ف ؤس ث ع‬
‫ ي‬1 ‫ع ما ل‬1 ‫ئث لأؤائ م ن ألؤ؛ع‬،‫ ئ‬3 ‫ ث ج د ال ث ي‬٠٠ :‫ قاد‬،‫حتار‬-‫ أبة كع ب ا لأ‬،‫م ك ح ول‬

‫ *كل ه عئد ربه‬١^ ^ ‫ ^ ^ ^ ويكا بد ت ه ز ال م و ظم أ ال ه وا جر ولعل ه ال إ؛ت ا ي ي في‬١‫صن ا ئع‬

‫ وث ج د‬،‫ ؤن وؤ رغبته‬،‫ لقل ة عمله‬: ‫ و ص دلل ث يا أثا اشحا ى؟ قا د‬:‫ قيد‬،‫جي م ه ح مار‬

‫د‬ ‫ع ن د ال‬ ‫ز ه‬ ^ ^ ١ ‫ن ا ي ز ال ص ن ا ع‬ ‫م‬ ‫ف ب ف يؤ‬ ‫المح ل ويمطر ال بجا ز ز ال يغر‬ ‫ب ل ي نا م‬ ‫ا إل‬

‫ نقا ئ ت ز ال ه ه ئ ا ن م ظ(؛ ا ه‬:‫ قات‬، ‫ا أثا إئ خا ة ؟‬: ‫ و ي ن ذل ك‬:‫ف د‬
‫ ي‬، ‫من ا ث ن ي ن‬

‫ نإثئ ا غبتة وعزهه وأطاعه م ن‬،‫محا ر فنح ن غش عبا ده أن مفول> زأن تطيعوه زأن يئثدوه‬
٠' ‫ف وه ز إل يهغوة ولز تئثدوة‬
‫ وأما انجهالط مهه م الدين جهلوة ءمتعر‬،‫حلم ه العاقلون‬
 K a’bu’l-Ahbâr 369

Mekhûl bildiriyor: Ka’bu’l-Ahbâr dedi ‫ئظ‬: “Bazen birinin iyi amellerin

çoğunu ifa ettiğini, yapılabilecek tüm iyilikleri yaptığını, geceleri ibadetle
gündüzleri de oruçla geçirdiğini görürsün, ama belki de Allah katında bu
yaptıkları bir eşek leşi kadar değer taşımaz.” Kendisine: “Ey Ebû ishâk! Bu
nasıl olabilir?” diye soluklarında, Ka’b şöyle dedi: “Akılının alığından,
arzularının kötülüğünden! Bazen birinin gecelerini ibadetsiz gündüzlerini
oruçsuz geçirdiğini, iyi amellerden, iyi işlerden hiçbir şeyi yapmadığım
görürsün, ama belki de Allah katında Mukarrebûn olanların
derecesindedir.” Kendisine: “Ey Ebû ishâk! Bu nasıl olabilir?” diye
sorduklarında: “Allah’ın ona İhsan ettiği akıldan dolayı! Allah, kullarından
kendisini tanımalarım, kendisine itaat ve ibadet etmelerini istemiştir. Ama
kullarından onu tanıyan, ona itaat ve ibadet eden kimseler sadece akıl
sahipleridir. Cahillere gelince, onlar Allah’ı tanımadıkları için ona ne itaat
ne de ibadet ederler” dedi.

‫ عن ا آل حوص‬c(‫ ثئ ا ا ل ح ك م‬،‫ ثن ا ذاؤث‬،‫ ثن ا ا ل حا ر ث‬، ‫ ^ ] خشن ا م ح م د‬٦[ ") ٧٧٣٤

;‫هناء تكؤ فها الأبماز‬:‫ت قنن ندة ئ أؤأال‬-‫" ي تئ‬:‫ قات‬، ‫ص م‬،‫ي م م‬
‫لأش ان ر؛ ين مش ب ي ذ زا ل حن ت ا ؛‬ ‫ص ال ق‬ ‫ل م ث ؛ا ت ي ث بم د ز ال ن ئ ا ق ث ت‬
‫صي غئ ال ز جئئ ا ؤأائة زليا‬
‫” مزا نيا ب ز ئ الئيب أ محان القا‬

Ka’bu’l-Ahbâr der İri: “Adn cennetinde beyaz inciden yapılmış ve

herkesin göremeyeceği bir kent vardır. Bu kenti ne bir peygamber, ne de
huzura yakın duran melekler bile göremeyecektir. Allah bu kenti
peygamberlerden, şehitlerden ve mücahitlerden onların ileri gelenleri için
hazırlamıştır. Çünkü bunlar, akıl, hilim, sabır ve anlayış olarak diğer tüm
insanlardan daha üstündürler.”

‫ ثن ا‬،‫ ثنا ا ل ح س بن علويؤ ا ئا ن‬، ‫ ا حدثن ا أبو بكر أ ح م د ب ن ال ئ ن د ي‬٦/٦ ‫ )“ ل‬٧٧٣٥(

‫عن‬ ‫ عن‬،‫ ثن ا ابن سمعا ن‬،‫ ثن ا أبو ح ذيفةء إ ن ح ا ق بن ؛مم‬، ‫إن ن ا ي د بن ميث ى‬
‫ ؤ الن‬C‫ ؤ ال ث ك نثعئ وئ ا ج ا ه ال‬،‫ ' "كن أ حرس غ اف ال‬٠ C‫ يا بتي‬:‫ ق ات البنه‬،‫ أن ل م ما ن‬، ‫”ك ع ب‬
‫دت ا ن غث ال ش آل أ ي ت د ب ك و ك ئ ئ أن‬3‫ا‬ bfc ‫ل أ ك‬ ‫سف غ د ص در ك‬ ‫يس د‬
‫ ن ذ ي ل ا ق د‬،‫ و ل آقد غ م ذل ل وذي ل ش ض ال ق مح‬،‫تجل س إ ل ي ق يل ق بما ال بجلف‬
‫‪370‬‬ ‫‪Ka’bu’l-Ahbâr‬‬

‫الص ن ت ‪ ،‬ؤل ك ئ ف ي ء أم ل و م طثه ا ل ع م ل التواضع وك م ى يلف ج ه ال أن ثنهى ع م ا ر ك ب ‪،‬‬

‫أن بملم افاسر ا م ن فرف "‬ ‫وكم ى بنق‬
‫‪Ka’b bildiriyor: Hz. Lokmân, oğluna şöyle demiştir: “Evladım! Çok‬‬
‫‪konuşan bir cabil olacağına, akıllı bir dilsiz ol! Seni ilgilendirmeyen şeyler‬‬
‫‪hakkında, salyan göğsüne akacak olsa dahi susman, birilerinin yanında‬‬
‫‪oturup da seni ilgilendirmeyen şeyler hakkında konuşmandan dalla güzeldir.‬‬
‫‪Bil ki her amelin bir rehberi vardır. Aklın rehberi tefekkür, tefekkürün‬‬
‫‪rehberi de suskunluktur. Her şeyin bir bineği vardır. Aklın bineği de tevazu‬‬
‫‪, kendi işlediğin şeylerden sakındırmaya çalışman, cehalet‬ل ط ل ال؛‪$‬لل أ‪olmalıdır.‬‬
‫‪olarak sana yeter. (Susman suretiyle) insanların şirke bulaşmamaları da‬‬
‫”‪akıllılık olarak sana yeter.‬‬

‫(‪ -) ٧٧٣٦‬ل ‪ ] ٦/٦‬حدثن ا أ خ ن ذ ‪ ،‬ثن ا ا لخنن‪ ،‬ئت ا إن ن ا ي د ‪ ،‬ثن ا أ و ح ذيف ة‪ ،‬ثن ا ابن‬
‫ش م عا ن ‪ ،‬أسانا س ي خ م ن الئ م ه ا ء‪ ،‬أن كعئ\‪ ،‬ي ا د لث م ن س ا ل حت ل أ ب و أ ن ق ز ف ي و ال يته‪ ،‬وذ ل ك‬

‫ه ؤهؤ مزأ هذه ا اليه‪ :‬يؤيآيه ا ال ذي ن أوثوا الكتا ث ا من وا‬ ‫أثث نث بن ج د ش أ ص ح ا ب ‪ 1‬ل ب ي‬

‫ب م \ نرق مص د ظ ‪ UJ‬ن ذ ك ز م ن م د أن ئط م س ؤ ج وه ا ‪ ، 4‬ظ‪،‬ئ ل م م ح ب ‪ ،‬ب م قدم ع ر ع م ‪،‬‬

‫ئا<تثأذتة بع د ذل ث فى ‪١‬ل ثزو إ؟ى ؛لروم‪ ،‬بأذن ل ه ظنثهى ؛ ر راه‪-‬ب قذ حت س شن ة في‬
‫ض أشنف غي ا صي‪ ،‬ف ات‪ " :‬ت ذ أنث "‪ ،‬قات‪ :‬ة‬ ‫ط ئاذاة‬ ‫ص مبة أر ج ئ‬
‫”ك عب ءا لختز‪ " :3 ^ ،‬قت ش م ع ت ب ك ‪- ]^1‬حا‪-‬جثل ق؟ ‪ ٠٠‬ها ‪ : 3‬ج ئ ت أ‪،‬ئأئ أل غن ^^^‪، ١‬‬
‫التؤر‪ 1‬ة أبة أ ص ح‪ 1‬ث‬ ‫ق ي‬ ‫| ال اليئف ج د ه‪1‬‬ ‫نشدل‪،‬لفب الل‪ 4‬ث ز ح ن ن ت ثن‪،‬ثل ق في هذه‬
‫م ال م عد ا ل ل ه يزم ا ك انة؟ ق ات‪ :‬ا ل م ح أ شأ‪ ،‬ق ات‪:‬‬ ‫إلوس ا لخثؤابع ا ي م غز خ اث‬
‫م قلون‪ ،‬أنهز اا ‪ 1‬ن ئ ائئ؛ث م ح ن أز ال م و ش ي م حو‬ ‫ت ذ ي ؛ لآتي‬
‫ق ئ ات‪-‬تل ق ءالثب ئ د ج‬

‫م‬ ‫ئ د ماقء‬ ‫أروذبجم‬ ‫بأبى‪،‬‬

‫م‬ ‫جاناب م زقن وا'ها ش‪ ،‬زبما ؤئم أئاتى م حث أزوا ج ه م زل ت ن‬
‫س له م أنم؛ت و م حغه م أ ‪ -‬م ى ي ج ا هدون قي سبي ل الل ه ئ م خي ار عب ا د ال م؟ء ق ات‪ :‬الل ه م‬
‫قا د ‪ :‬و إن هذه قس ت ي ل ك ا ل ص وايغ إثن ا هي بش ا ط ي ط أمة م ح م د علميه الهث الة‬
‫فف ا ئننلف‪ ،‬فنزت اقه‬
‫ث ل ال ر وأس ن ت هذه الص ؤمعه ال ى حس ن ت ي‬
‫ن‬
‫ؤالث ال م يغزون قي م‬

‫ث أن لم وس ه د مع ه ف ه ا ده ا ل حى وعزا مع ه الؤو م ؤانضزفن إلى ع م ‪ ،‬ه اع ج ب ع م‬

‫ال ؤاهب‪ ،‬م‬
‫م‬ ‫ب إ س ال م ه م ا فكا ن ي‪ ^ ^ ^ ١‬بدعه منه‬
 K a’bu’l-Ahbâr 371

İbn Sem’ân fakihlerden olan bir yaşlıdan bildiriyor: Ka’b, Ömer b. el-
Hattâb’ın halifeliğinde müslüman olmuştu. Bu da şöyle vaki olmuştu: Ka’b,
Allah Resûlü'nün (sallallahu aleyhi vesellem) ashabından bir kişinin: “Ey kendilerine
kitap verilenler! Birtakım yüzleri silip de tersine ‫ ؟‬evirmeden yahut
cumartesi halkını lânetlediğimiz gibi onları lânetlemeden, yanınızda
bulunanı (Tevrat’ı) doğrulayıcı olarak indirdiğimiz bu kitaba
(Kur’ân’a) iman edin”1 âyetini okurken işitti. Bunun üzerine Müslüman
oldu. Sonra Ömer’in yanma gidip Bizans savaşına katılmak için izin istedi.
Ömer de ona izin verdi. Ka’b, kırk yıldan beri kendini manastırda ibadete
adayan bir rahibin yanına gidip ona seslendi. Rahip dışarı çıkıp: “Sen
kimsin?” diye sorunca: “Ben: “Bilgin Ka’b’ım” karşılığını verdi. Bunun
üzerine rahip: “Ben senin ismini işitmiştim, ne istiyorsun?” deyince, Ka’b:
“Senin bu halini sormaya geldim. Sana Allah için soruyorum. Sen Tevrat’ta,
kıyamet gününde Allah katında en hayırlı kulların beyaz manastırlarda
ibadete çekilenlerdir diye bulduğundan dolayı mı kendini manastırda
ibadete adadın?” diye sordu. Rahip: “Vallahi evet” karşılığını verdi.
Ka’b: “Sana Allah için soruyorum. Okuduğun âyetler arasında, üstü başı
dağınık ve tozlu kimselerin çocuklarının yetim olmadıkları halde babalarının
uzaklarda olmasından dolayı yetim olduğunu, bu kimselerin eşlerinin dul
olmadıkları halde kocalarının uzaklarda olmasından dolayı dul sayıldığını,
onların azıklarının boyunlarında asılı olduğunu, yeryüzünün onları bir
yerden bir yere attığını, bunların Allah yolunda cihad edenler olduğunu ve
Allah’ın en hayırlı kullarının bunlar olduğunu buluyor musun? diye
sorunca, rahip: “Vallahi evet” karşılığını verdi. Ka’b: “Burada kendini içinde
ibadete adadığın bu manastırlar kastedilmemektedir. Burada Allah yolunda
cihad eden Muhammed (sallallahu aleyhi vesellem) ümmetinin çadırları
kastedilmektedir” dedi. Bunun üzerine rahip manastırdan inip müslüman
oldu ve kendisiyle birlikte gerçeğin şahidi oldu. Sonra kendisiyle Bizans
gazvesine katıldı. Sonra da Ömer’e gittiler. Ömer onların müslümanhğmı
beğenmişti. Manastırlarda ibadet etme (ruhbanlık) bidati da onlardan
edinilmişti.

1Nisâ Sur. 47
372 K a’bu’l-Ahbâr

: 3 ‫ ظ‬،‫ ^ ؛ بن م ح م د بن ا لخشن‬١^ ‫ ثن ا‬،‫ ا حدثن ا أبو م ح م د بن حقا ن‬٧/٦ ‫ ل‬-) ٧٧٣٧(

‫ ص صن صم بن‬،‫ ثئ ا إن ن ا عيد س عثا ش‬: ‫ قا ل‬،‫ ثنا أبو ا لخت ا ن‬:‫ قات‬،‫ثن ا ع س ى ن تحابي‬

‫ ؤأؤ‬:‫ " لث ا هزأت‬:‫ "ك ع ب‬3 ‫ت ئ‬3 ‫ محا‬، ‫ عن يزيد بن ش ر ج‬،‫ عن ئ ر ح بن محي‬،‫زرعة‬

" ‫ و جهي ث حو ه ما ي‬3‫ئنئنه م كن ا تثقا أ صحا ث الث ئ ت ^ أن ل م ت حينئذ قففة أني ح و‬

Ka’b der ‫كل‬: “ ) Ey kendilerine kitap verilenler! Birtakım yüzleri silip
de tersine ‫ ؟‬evirmeden) yahut cum artesi halkını lânetlediğimiz gibi
onları lânetlem eden, (yanınızda bulunanı (Tevrat’ı) doğrulayıcı
olarak indirdiğimiz bu kitaba (Kur’ân ’a) iman edin”1 âyetini
okuduğum zaman Allah’ın yüzümü tersine çevirmesinden korkarak
Müslüman oldum .”

‫ ثن ا م ح م د‬،‫ ثت ا ائ ح ت ن بن عل ى بن تصر‬، ‫ ] حدق ا عتذ الثؤ بن م ح م د‬٧ ٨ [ “) ٧٧٣٨(

‫ عن‬،‫ عن يون س ز يزيد‬،‫ ثئ ا أثوص فوان ا ألم و ي‬،‫ ثن ا نعت م ى ح ما د‬،‫بت ا ع ي ا ل سلم ي‬
‫بن م‬
،‫ " أن ا ال ق وق بجاو ي‬: ‫ ال ه نحا ر‬3 ‫ ظ‬: ‫ ق ا د‬، ‫ي‬ ‫ ص‬، ‫سم ق ال ن ش‬ ‫ ص‬،‫ا ؤ ز ي‬

‫ ؤأثا غ د عرشي أدبر أ و بجاو ي قي سمائي وأرضي إلن‬،‫وعرشي وق ض ع ظ مي‬

‫ئأب هم بما خفي عقه م م ن‬
‫م‬ ‫و ظ مي‬ ‫ه يو جع‬ ،‫ض‬ ‫حجموا ض ف ال غ ب عي م‬

‫ وأعد ث من شئ ت ثلمه م ب ث ي‬،‫ض أعف ر بت ن شئت بجب ب م م حتي‬

Ka’b der ‫لط‬: Allah şöyle buyurmuştur: “Ben Allah’ım, kullarımın
üzerindeyiz. Arş’ım da bütün mahlûkatımın üzerindedir. Ben Arş’ımın
üzerinde, göğümde ve yetimdeki kullarımın işlerini y^ütörüm . Onlar
benden gizli kalmak isteseler bile benim bilgimden dışarı çıkamazlar. Bütün
yarattıklarım bana geri dönecektir. Onlara gizli kalan bilgimle kendilerini
kafatlandıracağım. Mağfiretimle onlardan dilediğimi bağışlayacak ve^
cezamla onlardan dilediğime azap vereceğim.”

،‫ وبكر بن شي ل‬، ‫س ئعت ب‬° ‫ ثت ا م ط ل ب‬، ‫ ] خنثت ا ئل بما ن بن أ خ ن ذ‬٧/٦ ‫ ل‬-) ٧٧٣٩(

‫ذ‬ ” ‫ أة‬،‫حا؟د بن زيت‬- ‫ عن‬،‫ خ د م يمحى بن ايوث‬،‫ ظ عند الل ه بن صاإ ح‬:١^
‫به خ ز بل غ ب ح ز‬1‫ وك ب في م ر ش أ صح‬3 ‫ إنء " ءا ل حض ر بن ع اثي‬: ‫ ء ن غ ول‬،‫حتار‬-‫ا لأ‬

1Nisâ Sur. 47
 Ka’bu’l-Ahbâr 373

‫ ق الوا‬،‫م ص ع د‬ ،‫ بدلوه أي ا ما وثال ي‬، ‫ د ل وإي‬: ‫ ممات ال ص ح ابه‬،‫ ^ ^ ^ ؤئزب حز الص ي ن‬١
‫ت حر؟ ثق الت‬
‫ ما رأيت ه م د أكزملف الثة و حف ظ للف شث لف فى لح ة ف ذا ال‬، ‫خ م‬ ‫لتت تا‬
:‫ ق ل ق‬،‫ إ ر أئن و ش أ ئ؟‬£ ‫ أبجا ا ال د م ئ ا ك ئ‬: ‫ ق ات لى‬، ^ ^ ١ ‫ات م ح ش ن للئ من‬

‫مبت د ون ' ي‬3 ‫ م حت نقذ قوى ز ب د ئ‬: ‫ ر‬3Ü‫ ؛‬، ‫أزنت آذ أ ئ ؤ غتئ ث ق م‬
:‫ ق ل ي‬،‫ ود للث م ن ذ م ال ث مائه س نة‬، ‫علمته الث ال م ز إل مل غ ق ك ق عره حتى الث ا ئ‬
>‫لل‬1\ >‫ !ن المدث‬:‫لث‬1‫ ا ل م‬3 ‫ه ا‬ £٧^ ١ ٥‫نيذي عن ؛ ل تئ وا ل جزار ي ر ي د د‬-‫ءأ‬

‫ ث م ق ض مح ص ي ة م ن‬،‫ا الرمتذ غش ظه ره ث ث م مح مي ن الت اء قي ش ر و ئدبمف ا لخزن‬

‫ م ن عند ال خ ر جبع ش الثق اق و‬:‫ قأ لأ‬،‫ ه ا ح بننى م ن أئن ح ق ت؟‬: ‫ ق ك‬،‫منخره ث ذللف ا نمئ‬
^ ١^ ‫ق لف؛ هأ حيزني عأى ظ‬ ‫ ال؛ حر ف ك ت إ؟ى ؛ش ك ره ظ أ و‬0 ‫أعدبه لآن حثت ا‬
‫طلي ؤا ل ظق غ ر جم ا ح‬ ‫ي ن‬ ‫ ا لآزئ ون ا ل شيخ غ ر ص خ ع واضخزة‬: ‫ا ل آن م ؟ ء قا د‬

‫ محروثه ا م س ه‬0‫ا ل ح و ت قي ا ل م اؤ وا ل م اء ع ر الري ح زاو ج قي الهواء عقي م ال ئ ل م ح ؤإ‬

‫ب ا لخرم‬
Ka’bu’l-Ahbâr der ki: Hızır b. Âmîl arkadaşlarından bir grupla birlikte
deniz yolculuğuna çıktı. Çin denizi olan Sarkend denizine geldiler. Orada
arkadaşlarına: “Beni suya indirin” deyince onu günler ve geceler boyunca
suyun içinde sarkıtıp indirdiler. Çıktıktan sonra ona: “Ey Hızır‫ ؛‬Ne gördün?
Allah lütfedip seni bu denizin dibinde korudu” dediklerinde şu karşılığı
verdi: “Meleklerden bir melek beni karşıladı. Bana: «Ey hata işleyen
Âdemoğlu! Nereye gidiyor ve nereden geliyorsun?» diye sordu. «Bu denizin
derinliğine bakmak istedim» cevabını verdim. Bana: «Dâvud peygamber
zamanından, yani üç yüz yıl önceden beri bir adam içinde inmektedir, o
buna rağmen daha üçte birine yetişememişken sen nasıl onun derinliğine
bakacaksın‫ »؟‬deyince, ona: «Bana med ve cezir (suyun azalıp çoğalması)
olayım anlat» dedim. Melek: «Sırtında yeryüzünün bulunduğu balık nefes
aldığı zaman su burnuna yetişince cezir olayı (suyun azalması)
gerçekleşmektedir. Nefes verdiği zaman ise su burnundan çıkmakta ve med
(suyun çoğalması) olayı grçekleşmektedir» dedi.
Ona: «Nereden geliyorsun?» diye sorduğumda: «Balığın yanından
geliyorum. Allah beni onu cezalandırmam için göndermişti. Çünkü iki
374 K a’bu’l-Ahbâr

deniz yılanı gelip balığın kendilerinden çok kimseyi yediğini Allah’a

şikayette bulundu» eevabını verdi. Ona: «Bana yeryüzünün ne üzerinde
olduğunu söyle» dediğimde: «Yeryüzü yedi kattır ve bir kaya üzerindedir.
Kaya bir meleğin elindedir. Melek su içinde olan balığın yüzgeei
üzerindedir. Su rüzgar üzerindedir. Bu rüzgar kısırdır ve havada
durmaktadır. Balığın başıyla kuyruğu Arş’m altında birleşmiştir» dedi.”

‫ وأ ر يزيد اق ر ا م ف ي ؛‬، ‫ ثن ا ي حش ن أيوب‬، ‫ ا خ ا؛ثن ا ن فيا ن ئ ذ أ ح ن د‬٨/٦ ‫ ل‬-) ٧٧٤ ،(

‫ ص‬،‫ خ د ي عث ائ ئ إ ش ئ ا ى‬، ‫ ثن ا هم د ال مب ن ئ أ ي ا و د‬،‫سد ئ أيي م ي م‬ ‫ ثن ا‬: ‫ ال‬،
‫ إ ة " إئ ل م ن تغل غل إ ل ا لخوت ال ذ ي ع ر‬:‫ قات‬،‫ص ا م ح اي‬ ‫ أ ة‬،‫ت‬
‫ئل بما ن ثن ش م‬

‫ ه د بدوي ما غش ن ي ئ يا ل ويئ ا من ا أل م‬:‫ ممات‬،‫ظ ه ره ا الرضث ط ئ ئأق ى قي قل ه‬

‫ قاتت ههم ل ويئ ا‬، ‫ب ا ل لؤ فضنيز أقس ه م عن ظه رك أ ي ن غ‬
‫وا ل م جر وال د وا ب وال نا س وا ل ج‬
‫ ه ع ج إ ر الثؤ‬،‫ ئ د ح لت في د ماغه‬،‫ هبم ت الثة الته نابه د ح ل ت في منخره‬،‫يم ث ل دللث‬

‫ مح ي إ؛يه ا مح ن يديه وثن ؤ ؛ ق ه ؛ ن ه م‬٩ ‫ب ده‬

‫سي ج‬ ‫ ز'مح ي‬:‫ كن ب‬،[‫ ظ‬، ‫ نحز ج ت‬، ‫م ه‬
٠٠ ‫ د ت خي ف ء ث ئ‬1‫بث يء ش ب د ق ع‬

Ka’bu’l-Ahbâr der ki: iblîs sırtında yeryüzünün bulunduğu balığa

vesvesede bulunup kalbine: “Ey Luveys! Sırtında çantalardan, ağaçlardan,
hakanlardan, insanlardan ve dağlardan neler bulunduğunu biliyor musun?
Eğer onları silkelesen hepsini sırtından atarsın” duygusunu bıraktı. Luveys
bunu yapmak isteyince, Allah kendisine bir hayvan gönderdi. H a ^ an
burnuna, oradan da beynine girdi. Balık bundan dolayı Allah’a yalvarıp
yakarınca hayvan Luveys’in beyninden geri çıktı.
Canım elinde olana yemin olsun ki, Allah o balığa, balık da Allah’a
bakmaktadır. Eğer balık bir daha öyle bir şeye kalkışacak olursa başına aynı
şeyler gelecektir.

‫ ثن ا أ خ ن د ئ ذ بم ش بن حال د بن حيا ن‬، ‫[ حدثن ا ئ ث م ا ن بن أ ح م د‬a/'Iİ -((٧٧٤١

‫ عن ور بن‬،‫ ثن ا م جا شغ بن ع مرو‬،‫ ثن ا أ خن ن بن عبد الل ه بن م ح م د بن ا ل مغيرة‬، ^ ١

‫ا بماث‬ ‫ه قا دلتصئدياثآل‬ ‫د‬ ‫ل‬٠٠ ‫ إ ة‬:‫ قات‬، ‫م‬ ‫ ص‬،‫ ص غابي ثن ممدان‬،‫يزيد‬

‫" طمحا قي ص إبه ام ه‬

 ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪375‬‬

‫‪: “.Allah’ın, kendisine Sindiyâîl denilen bir meleği vardır‬لكل ‪Ka’b der‬‬
‫”‪Bütün denizler onun başparmağı ucundadır.‬‬

‫( ‪ ] a / “i [ “) ٧ ٧ ٤ ٢‬حدثت ا عت د الل ه ب ن م ح ث د ث ن يغ ف ر‪ ،‬ثن ا ت خ ث د ب ن عث د الل ه ث ن‬

‫رئته; ثن ا ئ ي ن نعسر‪ ،‬ثن ا جعف ر ن نأ بما ن‪ ،‬ثن ا أبو عزا ن ا ل ج ؤ ئ‪ ،‬ض عتد ال ر ثن‬
‫نبا ح ا الئ ص ا ري‪ ،‬ظ ‪ : 3‬ئا ‪ 3‬ك ع ب‪ " :‬ا جث م غئ البهث م ر م ن عقا د ثغي إن زاي د ‪ ،‬ئا مبغ وا في‬
‫و ر ج د منه م ا>ئلم م ن أ‪،‬نناؤ طؤ ض ز ‪ ،‬ق ا ‪ 3‬أ ح د هو‪ :‬ت ش ي ‪ ،‬ئأد غ الأ؛ن‬ ‫أرض ثبدؤ ئ غ‬
‫ظل وا‪ :‬ء س أل‪،‬لث أن ث د ع ؤ ؛ ه ل»‪1‬لى أن يثئهز ‪ Ü‬عئ‪ 1‬من‪1‬ئ ح ه يفذم‬ ‫ثك مء ^‬
‫تجا غنيزا وعت م ريا ‪ ،‬ق ات‪ :‬مح د ع ا ال ق إل ذا عتن ش اث ح ة وويامحس حض ر وعت م ر ي‪،‬ب م محا ‪3‬‬
‫ؤرياح‬
‫قالوا‪ :‬ننأ ئلف أ ن ث د ع ز الل ه أ ن يهئ عمن ا م ن‬ ‫أ خ د ه ز ‪ :‬ط ويي ‪ ،‬ئ أ د ع الل ه ل ك م ب ما‬

‫د م‪ 1‬ر ؛ ب يثؤ‪3 ،‬دع ا ‪ ،^ ١‬ف ن ن ك ع إيه م س نة‪ ،‬قأكلو؛ بثي ال م مي‪ 1 ،‬ال أكلو؛ بئي ثؤ‪،‬ب م‬

‫ه م حي وث ش م ‪ : ^ ١٤ ،‬ن ن أ ك أق ت ذ ع و ؛ ه أ ذ‬ ‫ه ث ‪ P ،‬ق ا ‪ 3‬ا خ ذئ ز‪ :‬ن شف اء ئ ع‬

‫صؤ! منه‪1‬‬ ‫إثر‪• ،3‬ءل؛تا ‪ ٩ ^ ١‬؛كي أنزلي” غش ع س ى س م ري م ‪ ،‬ها ‪ :3‬ئ د ظ نأ ن ب ئ‬
‫و ر ج ل بثا‬ ‫حا ج ته م أ ‪ ،‬ث أ وق ع ت ‪ ،‬قالوا‪ :‬قي ائ ت ج م ب د ع اؤثا ؤأع طيثا ن ؤ قا ‪ ،‬فتغ اثؤا ث ذ و‬

‫أقف إل ذن ب عمل ه ط ‪ ،‬محا ‪ 3‬أ ح دئ ب‪ :‬كثا م ن شز ثغي إ صاء ي د ال ن ي ت زي ال بثا بؤة إ ال‬

‫ئ ث ة ‪ ،‬ظص‪-‬ابني مه ثؤد ئنز أيأإغ في ئعه ون م أدعه بهذ؛ أعغن م ذن ب غبقة ط ‪ ،‬وئ ‪3‬‬
‫ب س ا ق جزة‪ ،‬ني ر ج ت عثه ه م زغ‬ ‫ا أل ح ر‪ :‬م ح ق أمشي أن ا و ص ا ح ب لي في منيي‬
‫ع ش‪ ،‬ه ما ‪ ^ ١ :3‬تثني زبس نق مه هذ؛ أقف إل دن ب ع م ك ظ ودا ‪ 3‬ا ال ‪ -‬م‪ :‬أظ ‪1‬ئا ‪ ،LjISsİ ،‬يي‬
‫ش ق ل نق اثؤ الؤي ح هلب أ ن ن غ هع ضنتء‬ ‫ي‬ ‫زالثي وال د ه ‪ ،‬ئ جا ء ت م ه ث د ن ي ي ‪ ،‬مح ذ عمم‬

‫ئحعل ت رم ين ي ب ا ل حجا رة ئح ئ ت ب الع صا ألجل س ص يدي ه ا ‪ ،‬فتض ربيي ح ش و ض ئ ‪ ،‬محلما‬

‫فت ل م ت ه ا ف ج زة‪ ،‬ئف ج ته ا ف ي ز ب ي ب ا ئ ه ذا أ ع ظ م‬ ‫ر‬

‫ث ه زب ت ي ‪،‬‬ ‫م م ‪ ،‬قن ع ت‪،‬‬ ‫رأ ت ا ل ع ص ا‬

‫د ب ع م أتة ظ "‬

‫‪Ka’b anlatıyor: İsrail oğullarının âbidlerinden üç kişi geniş bir yerde bir‬‬
‫‪araya geldiler. Her biri Allah’ın isimlerinden birini taşımaktaydı, içlerinden‬‬
‫‪biri: “Benden isteyin, istediğiniz şey için Allah’a dua edeyim” dedi. Bunun‬‬
‫‪üzerine: “Biz senin Allah’a bu yerde bize akan bir pınar, yeşil bir bahçe ve‬‬
‫‪değerli bir yaygı yaratması için dua etmeni istiyoruz” dediler. Bu kişi de dua‬‬
‫‪edince akan bir pınar, yeşil bir bahçe ve değerli bir yaygı ortaya çıktı. Diğer‬‬
376 K a’bu’l-Ahbâr

bir kişi: “Benden isteyin, istediğiniz şey için Allah’a dua edeyim” dedi.
Bunun üzerine: “Biz senin Allah’a bize Cennet memelerinden yedirmesi için
dua etmeni istiyoruz” dediler, o da dua edince onlara bir hurma sallımı
indirildi ve ondan yediler. Onu bitiremediler, sadece lazarmış tarafını
bitirebildiler ve sonra kaldırıldı. Sonra diğeri: “Benden isteyin, istediğiniz
şey için Allah’a dua edeyim” dedi. Bunun üzerine: “Biz senin Allah’a bize İsa
b. Meryem’e indirmiş olduğu sofrayı indirmesi için dua etmeni istiyoruz”
dediler, o da dua edince sofra indirildi ve ondan ihtiyaçlarım giderdikten
sonra sofra kaldırıldı.
Sonra birbirlerine: “Dualatımız kabul edildi ve istediğimiz verildi. Celin
bizden her kişi işlemiş olduğu en büyük günahı zikretsin” dediler. Bunun
üzerine biri: “Biz isrâil oğulları, giysisine idrar isabet ettiği zaman mutlaka
idrar isabet eden yeri kesip atardı. Bir defasında giysime idrar isabet etmiş ve
ben idrar isabet eden yeri kesmemiştim. Bu benim işlemiş olduğum en
büyük günahtır” dedi. Diğeri: “Ben ve bir arkadaşım bir yolda
yürümekteydik. Bir ağaç ikimizin arasını ayırdı. Ağacın arkasından
çıktığımda arkadaşım korktu ve: «ikimizin arasında Allah hüküm verecektir»
dedi. Bu da benim işlemiş olduğum en büyük günahtır” dedi. Bunun
üzerine diğeri şöyle dedi: “Vallahi benim bir anacığım vardı. Bir defasında
beni rüzgarın ters tarafından çağırdı ve onu işitemedim. Bu sebeple o
hiddetlenip beni taşlamaya başladı. Ben de beni kendisiyle döverek benden
razı olması için bir bastonla önünde oturmak üzere geldim. Ancak bendeki
bastonu görünce korktu ve kaçtı. Kaçarken bir ağaca çarparak yüzünü
yaraladı. Bu da benim işlemiş olduğum en büyük günahtır.”

‫ ثت ا ت ل م ه بن‬،‫ ثن ا أ ح م د بن عتد الل ه‬، ‫ ] حدتن ا هم د الل ه بن م ح م د‬٧ ٦ [ “) ٧٧٤٣(

:‫ قات‬، ‫ عن "ك ع ب‬،‫ ثت ا اخل الء بن غ م ا ن‬، ‫ ثن ا أبو بك ر بن أيي مري م‬،‫ ثن ا أبو الجن نزؤ‬، ‫شيي ب‬
‫ ادى أل ح م ظ ال ح ذ بال ؤ ج ل م ن أغ ل‬،‫ م ض ى ا لأيماء بشر ا الب اؤ‬٠٠ : ‫إ ذ الل ه ب عا ر يئأو ل‬
‫ تغذ ا ل مزن‬0‫مغ صس ى ا ل مزنبع د ا لمزن لث الدة محرون ن إ ر أل ح م ظ الن ج د م ن أغ ل طاعتى ال م‬
" ‫فون‬
‫مب ثزؤ ي‬

Ka’bu’l-Ahbâr der İri: Allah şöyle buyurur: “Babaların borcunu çocuklar

ifa eder. Bunun içindir ki bana asi olmuş birinin ardından gelen üç neslini
 ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪377‬‬

‫‪de hesaba çekerim. Bana itaat etmiş birinin de ©nuncu nesline kadar soyunu‬‬
‫”‪muhafaza ederim.‬‬

‫(‪ ') ٧٧٤٤‬ل‪ ٩/٦‬ا حدثن ا أبو م ح ئ د بن■ح ثان‪ ،‬ثن ا أ خ ن ذ بن روح‪ ،‬ثن ا ركريا بن ي حيى‬

‫م مح ن ى‬ ‫ا ل ذ ا ت ي ‪ ،‬ثنا عيي ئ ذ ع ا صم ‪ ،‬عن‪ ٤^ ^ ١‬غذ أيي ع ق م ‪ ،‬عن م ح ب‪ ،‬قات‪:‬‬

‫ب ج م ج م ة بث صاء‪ ،‬ق ادت يا وب " هذه ا ل ج م ج م ة ا حتقه ا "‪ ،‬هأؤ حى الل ه محا ر أن أش ح‬

‫بو ج ه ك ‪ ،‬د ا‪ :،3‬ث م ‪ ،‬ث م حوت و جهة ءإ‪،‬تا ث ت خ م ت ك ئ ع د ئ ء من يم ز ^ ‪ :3‬ظ عبد‬

‫الل ه‪ ،‬شز عأى ح ز أ ل حى بال قو ق‪ ،‬هات‪ :‬زن ا ثأئل ق؟‪ ،‬ق الأ‪ :‬هلع ت هذامح ا ن م د م ن هذه‬
‫طة ق ث ن ا ا م وعل ث ى عي ى‪ ،‬ما د ‪ :‬و ي د إيه نا 'كان محه‪ ،‬قات‪ :‬ن ا لت‬ ‫ا ل مل ة ن‬
‫وأولثلث خنمثبائؤ م "‬ ‫شج‬ ‫ع ض غي الث الم عن القزم ال ذ ي قز بغيب ودا ص ا‬
‫‪Ka’b der ki: Hz. îsa beyaz bir kafatasına rastladı ve: “Ey Rabbim! Bu‬‬
‫‪kafatasının sahibini) seviyorum” dedi. Bunun üzerine Allah: “Yüzünü bir‬‬
‫‪tarafa çevir” diye vahyetti. Hz. İsa yüzünü bir tarafa çevirip kafatasına tekrar‬‬
‫‪baktığında bir bağ sebzeye yaslanmış yaşlı birini gördü. Yaşlı: “Ey Ailah’ın‬‬
‫‪kulu! Şu bağı yüklenmem için bana yardım et de pazara yetişeyim” dedi.‬‬
‫‪Hz. İsa: “Sen ne yapıyorsun?” diye sorunca, yaşlı: “Bu baklaları şu bahçeden‬‬
‫‪topladım ve şu nehirde yıkadım. Bu sırada uyku bastırdı ve uyudum” dedi.‬‬
‫‪Hz. İsa o an içinde bulunduğu durumu düşündü. Sonra adamın hangi‬‬
‫‪kavimden olduğunu sorunca adamın söylediği kavimle kendi arasında beş‬‬
‫‪yüz yıllık bir zaman olduğunu gördü.‬‬

‫ن المس د ي ‪ ،‬ثن ا ا لخنن بن ع ل ويه ائثتا ن‪ ،‬ثن ا‬ ‫(‪ -) ٧٧٤٥‬وآ م‪، /‬ا ] حدثت ا أ خ ن د‬
‫ان م ا عيد ئ ذ عسشى التتار‪ ،‬ث إ إ ن خ ا ق س ؛ مم أبو ح ذيفة‪ ،‬ثن ا م ح م د بن عتد الل ه‬
‫ح ب‪ ،‬ق اال‪ :‬محال‪”"،‬كئ ب‬
‫الت صري‪ C‬وع ام ر بن عئد الثؤ‪ ،‬ئ ي خ م ن أه ل م ه ر ير ي يرءعانه إ ر ” ن‬
‫ا ال حثار‪ :‬إ ذ عيس ى عل ه الث ال م نث با ت يؤم؛زا و ي ا ل م ا م ة‪ ،‬يعني ا ل ص حزه‪ ،‬وه و عشقه يؤم‬
‫ا ل ج م ع ة عند العصر ء إدا ئ ؤب ج م ج م ة ثئ صاء ثخرة قد نا ث صاحثه ا نثذ ارع وت سعين‬
‫مس ه‪ ،‬هوئن علته ا مت عجبأ منه ا ‪ ،‬ومحا ل ‪ :‬يا رب ‪ ٠٠ ،‬اثذن ل هذه ا ل ج م ج م ة أن بك ل متيب ل سا ن‬
‫ح ي وبخبزني ما دا ل م ت م ن ال ن دا ب وك م أئى علمته ا م ن ذ ما ث ت ؤنا ذا ع ا ين ت نأ ي ميتة‬
‫ن ا ئ ت ‪ ،‬وما دا كا ن ت ئئيد‪ ،‬محات‪ :‬ئأثاه نداء م ن الق ن اع‪ ،‬ممات‪ :‬يا روخ الثؤ وك ل مته شتي ا‬

‫م ذئا منه ا مح زص غ يده علته ا ‪ ،‬ق ات ع ش ‪ :‬ب ن م‬ ‫فإمحا تئ غب ز ك ثمص أى عي ش ر م ح ن‪،‬‬

‫‪378‬‬ ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬

‫الثؤ را ش‪ ،‬ق ا ل ي ا ل ي ن ي ت إ ختم ا لأتن اؤ دعزت نبال د م اتثثئ ث ‪ ،‬ق ات ع ض‪ :‬أثبجا‬

‫ط‬ ‫م أش ط ك‬ ‫ب م ص ت ش غث ا ;!‪ ١‬تلف‪3 ،‬ات‪:‬‬ ‫‪ " ^ ^ ١‬اقخزة‪ ،‬ق ك ‪ :‬م ح ق‬
‫م ت ؟ ‪ : cJÜ‬ال ئ م س تغث ال»حي ام ز ال روح ئ ح ص ي ال ش؛ن‪ ،‬ءأل‪1‬م ^؛‪ ٤١‬أ ي ئ د ت]ذت ثئ ذ‬
‫أري وتشع؛ن تنه‪ ،‬مثال ه ا ئأ ‪ ، 3‬ءب م ا دا م ت؟ قالش‪ :‬ك ث جال سا با ت تؤم اد أثايي م إل‬

‫م ك ن م زيي ن غ ل ا لخث ا م‪،‬‬ ‫ا ل م م ن ا لثن اء ندخل جؤي مغل ال ص ق و كان‬

‫قا د ‪ :‬قأب ائي طلق ا ل م و ت‬ ‫ظص‪1‬بت حرة نهو يمحمس ائخزوغ م حاءه غأى مس ه أن‬

‫م ‪ ،‬أيدي ه م‬ ‫وئثة أ‪-‬ع وادة وو ج وهه م م ث ل ؤيوو ‪ ، ^ ۶١١‬باد!ة أيب ‪ 4‬م ررى أ ي ي‬
‫الن ما ب غ يتنربون و جهي ودنوي‪ ،‬هانتزعوا زو ج ي‪ ،‬ثك ضلوف ا ع ز ق م وضعة ه ف ا ل م و ت‬
‫بم ة نت ح ص ت ن و ح ج ه م ‪ ،‬إ م بوا زو جي إ ر‬ ‫غش ج مة م ن جم ر ج ه م ئ أ لم ه في‬
‫ا ل م ال ثكه أن بن غلوا وأع ل م ت ا الثؤابي دوئث‪ ،‬ءأثاني يذاء أن رأوا هذه‬ ‫ا ل ث ن اؤ‬
‫ي انخ ا طئه إ ر ن واث ا زنأزاف ا ‪ ،‬ق ات لف ا ش ت ى غ ي ا لث الز‪ :‬ئأي ث ئ ء كا ذ أ غد‬ ‫ال‬
‫غل ت ك ظلم ه الم تر وضيم ه أم غذات ؛ ق م ؟ ق ا ن غ‪ :‬ثا زوغ الثؤ إذا انتزع الؤوغ م ن‬
‫ف ن للق ل ب ع مإل‪ ،‬مع رف الضس ى‬
‫ا ل ج ت د ءلت س غي ال م ن ن ور يئرمحث الفث ل م ه والصؤء‪ ،‬ن ي‬

‫ئ ‪ ،‬ومحن اخيلئ أ ه ثق ا زة ن و م قاخثي ك إ ر الس ر ن غ ل ظ ؤ ه ا ن غهت ان ال‬ ‫ؤ‬

‫و وا ج د م نه ما مممع ه م ن خزبز‪ ،‬ه اهع دان ى ‪ ،‬محصرتا ق ض رته ظ تئ ت أن‬ ‫يو صما ن بثد‬
‫و ئت ل 'غبقن قات‪ :‬ذقتتقق‬ ‫ن‪ :‬ا ي‬
‫ال ي ع ز م غلى ا ال ز م زنق ا إ ئ أ ز ء نقا ال ى‬
‫ظا ئ‬ ‫م ح‪ ،‬ق ن و ا ق ;‪%‬ا إ ر ج ه م ‪ ،‬ق ج ا ء ث ءت ناتئ الء م ي زأقل ث‬ ‫ي‬ ‫قنئ ا‬
‫مق‬ ‫‪،r‬؟ ‪ j e‬الوثاب مح ائ ص سمأفتاي ات ن ج ق ي ئ وا ل ض ززئ وا غ ض ‪ ،‬نوغل ظ ه‬
‫ي د ه ش ع‪ 4‬ير رأس ال م متعة ئغيا ن ال يوصارثأ ز ق أصل ه عقاربي‪ ،‬ن ود ءكأمئا ل انثآ ل‬
‫غص ن ق ال دأ<ا ماد؛ئ زيت ون لزال‬ ‫مال‪ 4‬زيت ون ئعنث عأى‬ ‫ال د‪،‬محم عإى تب ث ا ل م م‪ -‬ممئة‬

‫ب د ي زمح د إ ئ ا م ح ا ذ وانث ا رب إد أثا ي‬

‫م‬ ‫م م ح ربوي ه ‪ ،‬ئا ئ ث غ د م حران قي‬ ‫من‬
‫نداء‪ ،‬ق ا د ‪ :‬عأي بهذه الغ م س الحاطقة‪ ،‬فت ش ي م ال دكه ال وئضفن م ف أ ألوانه^ غتز أبة‬

‫أيمابب" كال صتاصي ن أ ي ي *ك ا ي ق وأ صابعه م *"ك اق رون‪ ،‬ء اكهزا بي إ ر مل ك قاعد ع د‬

‫و ب ي ه‪ ،‬ق ات‪ :‬انفثوا بهذه ال قن ي ال غابنة إ ر جهن م متواه ا ما ئ ه بي ح ر اقه را يي‬
‫إ ل أؤل با ب من أبواب جه م ء إ دا أثا بو ل ح ة صيم ة وري ح شديدة‪ ،‬الذا أنا بأ صو ا ت الرعد‬
‫القاص ف وه واص ف ن شديدة ز م ث بم ث كن ا ز م فزو وهي ثا رش ون‪ ٤١‬مف لل م ة يضئفن حؤف ا‬
 ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪379‬‬

‫م م ح ل ا ه ت ا آلو نى‬ ‫ق د < ئ إلقء ئب؛ خ ذ ‪ ، ١٤^ .‬ث أ ائ ة ئ يي ق ؤ ب ه ي ‪ ،‬هإا‬

‫ب‪ 1‬ل هي أ ف د حؤ\ م ن‬
‫نف ى أ ف د ب ي خخ م غ ن ءيئئ ا ‪ ،‬ث م أد خن ت ‪ ،٢ ^ ١ ،^^ ١‬ظذ‪ bt 1‬م‬

‫الثاي ا لأور والمتانة س تين جزءا‪ ،‬وهي ثأ و الثا ز‪ ^ ^ ١‬وا ل ح جاره‪ ،‬ث أ أدخل ت التا ث اوا غ‬
‫ئ ‪ £ $ ١^ ^ ١‬ث ذ ضنئ ا ‪ ،‬ء اء دا أ ال ي ض ج‬ ‫و ة تئار آ ك ل ال؛از ال؟اؤئ وهئ أ ظ خو‬
‫يغت ا ظ منه ا ح جارة ئ وئ حزوئه ا ثار‪ ،‬ناذا قؤم جئئ وا أ ك د ي ل ك ال حجارة همل ت‪ :‬س‬
‫^‬ ‫اف؟م ‪١‬‬
‫ك ى ظ ك وعدوا؟ا ‪ ،‬ث أ ئ لئ يي ق ي‬ ‫هؤ الؤ‪ ،‬ه د ‪ :‬الذ_تن آ ك لون‬
‫فف ا‬
‫^‪ ١‬أنا بما ر زظن م ة نإدا تن ك الثا ز أغث ~ما ص ا ال بؤاب "كل ه ا بس ن جرؤا‪ ،‬نإدا أثا ي‬

‫فق ا ديدان حلوالط طولت الدودة منه ا مائه ذراع ن ود‬

‫ب ش م ة علمته ا أمثالت رءوس ا ل سا ط ين ي‬

‫ل\‪ \1‬ر‪-‬جاال ^ ^‪ ١‬آكل ه \ ئئ ث‪ :‬ظ قزو‪ :٧١٠ ،‬ش جرة الؤوئ‪ ،£‬قن ئ‪ :‬ه م ن ه و الء؟ ثمالوا‪:‬‬
‫أكنه ‪ ، ٧^ ١‬ق م ئ أ ئ يي و ر ال؛ا ب الث ابا‪،‬ي هإئ؛ ‪1‬ئا بت‪ 1‬ر ث ضئق ن ع ر ظ نأي ت مس ن ءيغق ا‬

‫فف ا هزم يس د م ن و جوهه م الص د ي د ثؤ و نح ت‬

‫يف ا ي ال يئزف ق رئا نإدا ي‬
‫ز ق ن أ ^‪ ١‬ف‬
‫< ا م‬ ‫فف ا ريا ح ه ي ;<ئف ا‬
‫ص ا ل آ م ثقا نإذا ي‬ ‫بجا ق ز ة غش ا ل آ ن م لث ال ث‬
‫محل ت ‪ :‬نا ف ذا ؟ قاوئا‪ :‬الزم ه رير‪ ،‬ئ ك ‪ :‬ص هؤ الء‪ ،‬قالوا‪ £ ^ ١ :‬ث م ا ئ ق ئ يي إ ز ر ج ل قا عد‬
‫غ ز "نيع ي ل ه في الثاي وحول ه ا ل م ال ئكه قا مبا يديهز مق ام ع م ن ناو‪ ،‬ق ا د ‪ :‬ن ا كا ن ت ثئيد‬
‫م ‪ ،‬قا د مح ت ى غ ي‬ ‫فذم‪ ،‬قالوا‪ :‬كا ئ ن م مد ثززا ص دمون ال م ؟ قات‪ :‬ائي ئ وا به إ ز خل‬

‫‪ :٣^ ١‬دكثفث "كنت م ثغبدون ؛لقزز؟ ‪ :cJli‬كط ئئبمت ور! نن ج د لت ؤئعمة الح‪1‬حى‬
‫و س قيه ا لخند انئ ضث ى‪ ،‬قأال عيس ى عثه الغ الم‪ :‬ه م ن كابت ئب م حم ؟ محال ت‪ :‬إكاس ن‪ ،‬قال ت‪:‬‬
‫ح ش أدخل ت الب ا ب الث ايغ‪ ،‬ق إ ذا فيه ئ ال ت مائه ثزاد ق من ثا ر ح ل ئراد ق‬ ‫يي‬ ‫ه ائعثلمموا‬
‫ماءتق بتت‬ ‫و د‪1‬ر‬ ‫إل قصر ‪ 5‬ال ق ع‪1‬دة ‪3‬ار م ن د ار فى‬ ‫ماءتة ه صر م ن د ار فى‬
‫يف ا ا ل حقا ت واخل ما ر ث وا الها عى‪ ،‬ءأل قي ت‬
‫م ن ثا ر ى"”‪^5‬؛ بتتب ال ت مابة لون م ن انتذا ب ف‬
‫ف اعي وث هئ نا ا ل حثا ت‬
‫يفف ا ئئ لو ال مع أ ص ح ابي ث ح رقن ا الثار زثأ و ب طونن ا ا ال‬
‫ا ل م ال ث ك هب ا لن م ا ب ع‪ ،‬ؤ ‪ ،‬مغذ أن؛‪ ،‬ؤتن ع ين شنه في ا ل ع ذا ب ال ي خئف ن غش طزءه هم ن إ ال‬
‫أبة الثت مالى يخم ف ن غثا يؤم ال جمع ة وي وم ا ل ح مي س ‪ ،‬فن علم ا ل ج م ع ه ؤا ل ح مي سبالت ح م ف‬
‫غثا ‪ ،‬فجثا أثا "كذللئ إد أثاتي نداء‪ :‬أن أ رب وا هذه الن م س ا ل حبيقه إ ر ج م ج مته ا انئلف اؤ‬
‫بوادي القي ا م ة ء إن روخ الل ه قذ ق ف غ لف ا ‪ ،‬ءأ حر ج ت ئأتأثلق ي ا روخ الل ه وك ل مته أن س أ د‬
‫ث دع ا ربه م ا ر ‪ ،‬ق ات‪ :‬يا إل هي‬
‫رب ل ط أن يعف و غ ر زأن يث مغل ق في‪ ،‬قا د‪ :‬م م ش ركعس ن‪ ،‬م‬
380 Ka’bu’l-Ahbâr

‫ه ق إل ثزنأ ئغ ع س ى ■عثه‬ ‫ قادت قعته ا الثن‬،‫وحال ق ي ابم ث لي هذه الن مس ال خ ا طئ‬

" ‫الث الم ح ز نبع ع م ت ى عثه الث ال م م قص ة اشتع د ذللف‬

Ka’bu’l-Ahbâr anlatıyor: Hz. İsa, Cuma günlerinden bir gün ikindi vakti
kıyamet vadisinde (yani Resûlullah’ın (sellallahu aleyhi vesellem) üzerinden Mi’râc’a
yükseldiği kayanın olduğu vadide) çürümüş beyaz bir kafatasına rastladı. Bu
kimse doksan dürt yıl önce ölmüştü. Hz. İsa şaşkınlıkla yanında durup: “Ey
Rabbim! Bu kafatasının diri biri gibi benimle konuşarak maruz kaldığı azabı,
ölümünden sonra kaç yıl geçtiğini, neler gördüğünü, ne şekilde öldüğünü ve
neye taptığını bana haber vermesine izin ver” dedi. Bunun üzerine
gökyüzünden kendisine: “Ey Allah’ın ruhu ve kelimesi! Ona (istediğini) sor,
o sana cevap verecektir” diye bir nida geldi. Hz. İsa iki rekat namaz
kıldıktan sonra kafatasına yaklaşıp elini üzerine koyarak: “Allah’ın adıyla”
deyince, kafatası: “En hayırlı isim ile çağırdın ve Allah’ın zikriyle yardım
diledin” dedi. Hz. İsa: “Ey çürümüş kafatası!” deyince, kafatası: “Emrine
amadeyim, bana dilediğin şeyi sor” karşılığını verdi.
Hz. İsa: “ölüm ünden sonra kaç yıl geçti?” diye sorunca: “Bende hayatı
sayacak nefis olmadığı gibi yılları hesap edecek ruh da yoktur” karşılığını
verdi. Sonra kendisine doksan dört yıl önce öldü diye bir nida geldi. Hz. İsa:
“Hangi sebepten dolayı öldün?” diye sorunca kafatası şu karşılığı verdi: “Bir
gün ben oturmuşken gökyüzünden ok gibi bir şey gelip ateş gibi içime
saplandı. Ben hamama giren ve sıcaktan dolayı helak olmaktan korkan, bu
korkudan dolayı da dışarı çıkmak isteyen bir kimse gibi olmuştum. Bu
sırada ölüm meleği yüzleri köpek yüzü gibi olan dişleri görünen ve gözleri
ateş renginde olan yardımcılarıyla geldi. Ellerinde sopalar vardı. Onlarla
yüzüme ve arkama vurmaya başladılar. Bu şekilde ruhumu çıkarıp aldılar ve
bir melek onu cehennem korlarından bir korun üzerine koydu. Sonra onu
cehennem kumaşından bir kumaşla sardı. Ruhumu semaya yükseltince,
melekler girmelerini engelleyip kapıları kapattılar. Sonra: «Bu günahkar
nefsi yerine götürün» diye bir nida işittim.”
Hz. İsa: “Senin için mezarın karanlık ve dar olması mı, yoksa cehennem
azabı mı daha zordu?” diye sorunca kafatası şu karşılığı verdi: “Ey Allah’ın
ruhu! Ruh cesetten çıkarıldığı zaman artık gözün karanlığı veya ışığı görecek
 Ka’bu’l-Ahbâr 381

feri kalmaz. Kalbin de darlığı veya genişliği bilecek aklı kalmaz. Ancak sana
şunu haber vereyim. Ruhum bana geri verildiği zaman kabre konuldum.
Sonra yanıma vasfedilemeyecek şekilde iki melek girdi. Her birinin elinde
demirden bir sopa vardı. Beni oturttular ve öyle bir darbe vurdular ki yedi
kat semanın yere düştüğünü sandım. Bana bir levha verdiler ve: «İşlemiş
olduğun bütün amelleri yaz!» dediler. Ben de işlemiş olduğum amelleri
yazdıktan sonra bana cehenneme çıkan bir kapı açtılar. Bir ateş geldi ve
kabrim ateşle doldu. Deve boynu gibi kurtlara benzeyen yılanlar gelip
ederimi kopardı ve kemiklerimi kırdı. Sonra elinde sopa olan bir melek
yanıma girdi. Sopanın ucunda vasfedilmeyecek şekilde olan bir yılan ve
kalan kısmında siyah katırlara benzeyen siyah akrepler vardı. Bu sopanın üç
yüz altmış dalı, her dalında da üç yüz altmış renkte ateş vardı. Onunla bana
vurdular. Bunun üzerine cesedimde ateşler yanmaya başladı. Sonra ydan ve
akrepler gelince: «Bu günahkâr nefsi bana yaklaştırın» diye bir nida işittim.
Sonra renkleri vasfedilmeyecek şekilde mahmuz gibi dişleri, yıldırım gibi
çakan gözleri ve boynuz gibi parmakları olan melekler beni aldılar ve
kürsüsüne oturmuş olan bir meleğin yanma geldiler. Bu melek: «Bu zalim
nefsi cehenneme götürün» dedi. Beni alıp cehennem kapılarından ilk kapıya
geldiklerinde dar, şiddetli rüzgar, şiddetli gök gürültüsü olan ve ateşi sizin
ateşiniz gibi olmayan bir yerde olduğumu gördüm. O ateş sizin ateşinizden
altmış kat daha sıcak olan siyah bir ateşti. Beni ikinci kapıya
götürdüklerinde oradaki ateşin ilk ateşi yemekte olduğunu gördüm. O da
birincisinden altmış kat daha sıcaktı. Sonra üçüncü kapıdan geçirildim. O
ateşte birinci ve ikinci ateşten altmış kat daha sıcaktı. O ateş ikinci ateşi ve
taşları yemekteydi. Dördüncü kapıdan geçirildiğimde o ateşin üçüncü ateşi
yemekte olduğunu gördüm. O da üçüncü ateşten altmış kat daha sıcaktı.
Sonra üzerinden dışları ateşten olan siyah taşların düştüğü bir ağacın
yanında olduğumu gördüm. Bir kavim o taşları yemekle emrolundu. Ben:
«Bunlar kimdir?» diye sorduğumda: «Bunlar zulmederek haksız yere yetim
kimselerin mallarını yiyenlerdir» dedi. Sonra beşinci kapıya götürüldüm.
Kendimi ateşler içinde karanlık bir yerde buldum. Bu ateş diğer kapılardaki
ateşlerden altmış kat daha sıcaktı. Bir de baktım ki üzerlerinde şeytanların
başlarının timsali bulunan bir ağacın yanındayım. Üzerinde uzunlukları yüz
382 Ka’bu’l-Ahbâr

arşın olan siyah kurtçuklar vardı. Bazı adamlara onları yemeleri emredildi.
«Bu nedir?» dediğimde: «Zakkum ağacıdır» dediler. «Bu kimler içindir?»
diye sorduğumda: «Bu, faiz yiyenler içindir» dediler. Altıncı kapıya
götürüldüğümde daha önce görmüş olduğum ateşlerin altmış kat daha sıcağı
olan bir ateş ve öncekinden daha karanlık bir yer gördüm. İçinde dibi belli
olmayan bir kuyu, kuyunun içinde de yüzlerinden irinler akan bir kavim
vardı. Eğer o irinden bir damla yeryüzüne düşecek olsaydı yeryüzü ahalisini
o kötü kokuya boğardı. Orada soğuğu ateşin hararetini kesen bir rüzgar
vardı. «Bu nedir?» diye sorduğumda: «Bu zemherirdir» dediler, «?eki, onlar
kimdir?» diye sorduğumda: «Bunlar zina edenlerdir» dediler. Sonra ateşin
içinde bulunan kürsüsünde oturan bir adamın yanına götürüldüm.
Etrafında ellerinde ateşten sopalar olan melekler bulunmaktaydı. «Bunlar
neye tapardı?» diye sorduğunda: «Bunlar Allah’tan başka bir öküze tapardı»
dediler. Bunun üzerine: «Onu arkadaşlarının yanma götürün» dedi.”
Hz. İsa: “Siz öküze nasıl tapardınız?” diye sorunca, kafatası: “Biz öküze
tapar, ona nohut yedirir ve süzme bal içirirdik” karşılığını verdi. Hz. İsa:
“Sizin peygamberiniz kimdi?” diye sorunca, kafatası: “ilyas’tı” dedi ve şöyle
devam etti: “Beni yedinci kapıya götürdüklerinde orada ateşten üç yüz çadır
bulunduğunu gördüm. Her çadırda ateşten üç yüz köşk, her köşkte ateşten
üç yüz avlu, her avluda ateşten üç yüz ev ve her evde üç yüz çeşit azab
bıılunmaktaydı. içinde yılanlar, akrepler ve engerek yılanları vardı. Sonra
bağlanmış bir şekilde arkadaşlarımla birlikte içine atıldım. Ateş bizi
yakmakta, engerek yılanları karnımızı yemekte, diğer yılanlar etlerimizi
koparmakta ve melekler bize sopalarıyla vurmaktaydı. Ben doksan dört
yıldır azab görmekteydim. Göz açıp kapama seresi kadar bile azabım
hafifletilmedi. Ancak Allah, Cuma ve ?erşembe günleri azabımızı
h‫^؛‬ıfletmekteydi. Cuma ve ?erşembe günlerini azabımızın hftfletilmesinden
anlardık. Ben bu haldeyken: «Bu pis nefsi kıyamet vadisinde atılmış olan
kafatasına geri çevirin. Zira Allah’ın ruhu ona şefaatte bulundu» diye bir
nida işittim. Böylece nefsim oradan çıkarıldı. Ey Allah’ın ruhu ve kelimesi‫؛‬
Senden isteğim Rabbinden beni bağışlamasını ve seni benim için şefaatçi
kılmasını dilemendir.” Bunun üzerine Hz. İsa iki rekat namaz kılıp yüce
Rabbine: “Ey ilahım ve beni yaratan! Bu günahkar nefsi tekrar dirilt” diye
 ‫‪n.a ou L-nnoar‬‬

‫‪dua etti. Bunun üzerine Allah onu tekrar diriltti. Bu can Hz. İsa ref edilene‬‬
‫‪kadar sürekli olarak kendisiyle birlikte kaldı ve sonra Allah onu kabzetti.‬‬

‫(‪ [ “) ٧٧٤٦‬ا م ‪\/‬ا ] حدثن ا أبو م ح م د بن حثا ن‪ ،‬ثت ا م ح م د بن أ ح م د بن ب مي م ‪ ،‬ثئ ا‬

‫ص "‬ ‫ت غ ث ذ تن ح م يد‪ ،‬ظ نافث ئ ذ ني ئ ا ن‪ ،‬ظ نمحا ذ ‪ ،‬ض ا لأززائ‪ ،‬قا د ‪ :‬قات‬
‫ق ش غلى الثا*مي ^‪ ٧١‬تز غ فيه الؤ‪-‬ح ن ه ؤثئ ر غ فيه‪ ^ ^ ١‬ؤيوي ف أن ثكثز فيه ال ن ئ أ ؟ ة ح ش‬
‫ال ة ا ت ق ا د م م د ت ا أ عطلئ ا |‬
‫‪Ka’b der ki: “öyle bir zaman gelecek ki insanlardan merhamet ve emanet‬‬
‫‪çekilip alınacaktır, o zaman da isteyenlerin çoğalması yakındır ki, artık‬‬
‫”‪kişiye verilen şey bereketli !alınmayacaktır.‬‬

‫(‪ ”) ٧٧٤٧‬ل ‪ ] ١٣/٦‬حدق ا أب و ت خ م ‪ ،‬ثن ا أ خ ن ذ بن جعثر بن ائرس‪ ،‬ثما م ح م د بن‬

‫ال عمان بن عتد الغ ال م‪ ،‬ثتا محير بن هث ا م‪ ،‬عن ه ش بن إبراهيم ال ه اش م ي‪ ،‬عن معاويه‬
‫م ‪ ،‬قات‪ '٠ :‬أؤأل ن ذ < ت ا لأيثا ز وال د م آ كمم ع ي‬ ‫ثن مح د ال د ا لخئري‪ ،‬ص‬
‫الث الم‪ ،‬زقات‪ :‬ال محلح ال ت ه ئ إال هتا "‬
‫‪Ka’b der ki: “Dinar ve dirhemi ilk olarak Hz. Âdem basmış ve: “Maişet‬‬
‫‪ancak bunlarla kolay olur” demiştir.‬‬

‫(‪ -) ٧٧٤٨‬ل ‪ ] ١٣/٦‬حدق ا م ح م د ن أ ح م د بن ا لختن‪ ،‬ثنا م ح م د بن م حا ذ بن أ ي‬

‫فتته‪ ،‬ثن ا أ خت ن بن ”كثير‪ ،‬ثن ا بقيه‪ ،‬عن صفوان بن ع م رو‪ ،‬عن شن ج بن مح د ‪ ،‬غن‬
‫س ا ن ي طل ع الثت محا ز إل ى ا ال ر ضم ث ن ف ئ ؤ إ ر ال ز ر ع‬ ‫" نحب ‪ ،‬قا ت‪ " :‬إ دا " كا ن أؤأل يؤم م ن‬

‫ف ودت ط حئ أو ل كب ا جرك "‬

‫‪Ka’b der ki: Nisan ayının ilk gününde Allah yeryüzündeki ekinlere bakar‬‬
‫‪ve: “Başın sonuna yetişsin” buyurur.‬‬

‫(‪ -) ٧٧٤٩‬ل‪ ] ١٣/٦‬حدثن ا م ح م د ب ن أ ح م د ‪ ،‬ثنا ث خ ئ د بن م حا ذ ‪ ،‬ثنا أبي ثنا ق ادان ‪،‬‬

‫م ‪ ،‬قات‪ ٠٠ :‬أ ؤد‬ ‫ئ خث ا ة ت ذ طث ق ‪ ،‬ص ع ئ ; ت ن وند‪ ،‬غ ذ أيي م ح ا ذ ا م ح د ي ‪ ،‬غذ‬
‫ناغ يرده ال د ج‪1‬ال م ن متاه ال ر ب إ ر جئيه جتئ مشرف على البصرة ئقأا ل ثق مسام '‪٠‬‬
‫‪Ka’bu’l-Ahbâr der ki: “Deccâl’in yanına varacağı ilk su, yanında Senâm‬‬
‫‪adında Basra’ya bakan bir dağ bulunan ve Araplara ait olan bir su‬‬
‫”‪kaynağıdır.‬‬
‫مب ‪ 0‬د‬ ‫‪Kaoul-Ahbar‬‬

‫(* ‪ ")٧٧٥‬ل ‪ ] ١٣/٦‬خ ا؛ثن ا م ح م د‪ ،‬ثن ا م ح م د ‪ ،‬ثن ا ثصئئ ئ هم د الؤ ح ن ن ‪ ،‬ثن ا أ خ ن د بن‬

‫م ‪ ،‬قادت " ي إن نامح ل محن النف ام والر كن ورمرم "‬ ‫م حي‪ ،‬غذ ت ج د ‪ ،‬غذ قاده‪ ،‬غذ‬
‫‪ ‘ıkn ve Zemzem‬؛‪: “Hz. İsmail’in mezarı, Makâm , £‬لكل ‪Ka’b der‬‬
‫”‪arasındadır.‬‬

‫(‪ ] ١ ٣ ٨ [ -) ٧٧٥١‬حدبت ا م ح م د ‪ ،‬ثت ا م ح م د ‪ ،‬ثن ا من ج ا ب‪ ،‬ثئ ا أبو •ع ا م ا ل أتد ي‪ ،‬عن‬

‫م ‪ ،‬قادت ‪ ٠٠‬ال د سا يت ه آ ال ف تن ة ‪٠٠‬‬ ‫ن مي ا ‪ ، 0‬ض؛ الحتفب‪ ،‬عن أيي صال ح‪ ،‬عن‬

‫”‪Ka’b der ki: “Dünyanın ömrü altı bin yıldır.‬‬

‫(‪ ] ١٣٨ [ ")٧٧٥٢‬حدثتا م ح م د ‪ ،‬ثن ا م حم د ‪ ،‬ثن ا أيي‪ ،‬ثن ا ق ا ذان‪ ،‬ثنا جرش بن خازم‪،‬‬
‫م ‪ ،‬ص‪ | '٠ :‬ت ن ارأ ت ت س‬ ‫‪ ٩‬ص ن ي ئ ‪ ،‬غذ‬ ‫ص ق د ثن‪^ ١‬‬

‫زهي ا شق ي ا ر ن ر ك قي اخر ا آل م "‬

‫‪Ka’b der ki: “ilk olarak Tevrat’ta on âyet indirilmiştir. Bunlar da En’âm‬‬
‫”‪Suresi’nin sonunda indirilen on ayettir.‬‬

‫(‪ ] ١٣/^ -)٧٧٥٣‬حدثا م ح م د بن عيي بن م ح م ‪ ،‬ثن ا أخنن بني حيى الحلواني‪،‬‬

‫ص بمن‪" :‬‬ ‫ث إ أ خت ن ئ تو ش‪ ،‬ظ ي ئ ذ د ‪ ،‬عن ا م ح م ‪ ،‬غذ أيي <ن ي ‪ ،‬ق ا د ‪ :‬قات‬
‫في ا‪3‬ل ه لؤمة الئ م‪ ،‬قا ‪ :3‬فذ؛ ال‬ ‫دا |ال ن ج د ك إ مام‪ 1‬ع‪ 1‬د ال ونج د ك ال‬ ‫‪٩‬ب ح د ك ق_هي‬
‫| ح ا ر ا في اش ثزم ه الئ م هأز رب ال ئ ه \ د ة ”‬

‫‪Ebû Salih der İri: Ka’b, Hz. Ömer’e: “Biz seni şeh^t, adil bir imam ve‬‬
‫‪Allah yolunda hiç kimsenin kınamasından‬‬ ‫‪korkmayan biri‬‬ ‫‪olarak‬‬
‫‪görmekteyiz” deyince, Ömer: “Allah konusunda hiç kimsenin kınamasından‬‬
‫‪korkmayan biri olduğum doğru, peki şehitliğim nasıl oluyor?” karşılığını‬‬
‫‪verdi-‬‬

‫(‪ ")٧٧٥ ٤‬لآم‪/‬رم آ ا ] خ ا؛ثن ا ني ت ا ن ن أ ح م د ‪ ،‬ثن ا ع مزو شر أيي ال تا م ب ن‪ ٤^ ^ ١‬ثن ا‬

‫ه ئ بمب ‪ ،‬ص م د الثؤ ئن ء ش ‪ ،‬ظ ائ ذ ء ش اتمحا ئ ‪ ،‬ص ي د ثن‬ ‫ر ‪ ،‬ظ غئد‬

‫<ئل "‬
‫ق ‪ ،‬ص م ‪ ،‬؛‪١١‬؛ ‪ " :‬تق ي‪1‬ث أذتلغ ثزن اءلرآيتة هكئر ؛ ف ي ف ذ ل‬
‫‪Ka’b der İri: “Âhirette değer sahibi olmak isteyen çokça tefekkür etsin.‬‬
‫”‪Böylece âlim de olur.‬‬
 ‫‪A a Duı-JiftDar‬‬ ‫د‪ 0‬د‬

‫(‪[ “) ٧٧٠٠‬آ م‪ /‬ةا] حدثن ا أبو م ح م د بن حثا ن‪ ،‬ثن ا م ح م د ن المقا س‪ ،‬ثن ا أبوف ا ه م ‪،‬‬
‫ثت ا ابن بما ‪ ، 0‬ثن ا حا و ج ه عن زيد بن أشئ؛ي ‪ ،‬غث عطاؤ بن يث ار‪ ،‬غذ ”ك ع ب ‪ ،‬قات‪U " :‬‬

‫خ ئ زيت ق ي ه ب ا ي م إ ال ئ ذ ا ه ا ص زات زا ال ح برق "‬

‫‪Ka’b der ki: “iiim talebi için yola düşen bir adamın, mutlaka Allah‬‬
‫”‪göklerde ve yerde rızkım garanti eder.‬‬

‫(‪ “) ٧٧٥٦‬ل ‪ ] ١٤/٦‬حدبن ا أ ح م د بن جعف ر بن ح م دا ن‪ ،‬ثن ا عثذ الثؤ بن أ ح م د بن‬

‫ح م ‪ ،‬ح دثني أمحي ‪ ،‬ثن ا تثار‪ ،‬ثن ا جغفئ‪ ،‬ثن ا عثذ ا ل ج ل ل‪ ،‬ص أيي عتد الق ال م‪ ،‬ص‬
‫م ‪ ،‬قات‪ ٠' :‬أؤ ض ال ق نحا ر إ ر ت وت ى ع ي ا ص ؛ أ ذ ظ م ؛ م حن ومح كف اني ث وت‬

‫لنعل م ا ل حير ومثعل ب ه قي محوره م ح ز ال يشتؤ جشواب م كانه م‬

‫‪ ben‬لكل ‪: Allah, Hz. Mûsa’ya: “Hayrı öğren ve öğret. Şüphesiz‬لكل ‪Ka’b der‬‬
‫‪hayrı öğrenen ve öğreten kişilerin mezarlarını yerlerinde korkmamaları için‬‬
‫‪aydınlatırım” diye vahyetmiştir.‬‬

‫(‪ ")٧٧٥٧‬ل ‪ ١٤/٦‬ا حدثن ا أيى‪ ،‬محا م ح م د بن ائ خت ن ا ل م ع ري‪ C‬ثن ا عتذ الل ه بن عتد‬
‫ائؤئ ا ب‪ ،‬ثن ا م ح م د بن ع من بن د عام ة ا ل ج م صجء‪ ،‬ثن ا ب م ه بن ال ول يد‪ ،‬عن ي ح ش بمالط لت‬
‫ا ئاز‪ ،‬عن بث ر بن م ح وي‪ ،‬عن أيي عتد الث ال م‪ ،‬ص "ك ع ب‪ ،‬قات‪ " :‬إدا ذ و ث ن وعا‬

‫من الع ذا ب أعهنا ك الثة به غث ر حسن ا ت و م حى عئلث به غث ر ت سا ت ورئع للف عئ ز‬

‫ذل ك‬ ‫ي‬ ‫م‬ ‫ب ة أ ظا ف ال ق‬
‫م ق أن وا ع ا ن م‬ ‫نزع ا‬ ‫ت‬ ‫و‬ ‫ة د‬ ‫إل‬ ‫م ء ت ‪،‬‬

‫‪Ka’b der ki: “Eğer (cehennemdeki) azabın bir çeşidini düşünürsen Allah‬‬
‫‪buna karşılık sana on sevap verir, on günahını siler ve makamını on derece‬‬
‫‪yükseltir. Cennetten bir şey düşünmen halinde de Allah sana düşündüğün‬‬
‫”‪şeyi verir.‬‬

‫(‪ “) ٧٧٥٨‬ل‪ ] ١٤/٦‬قات‪ ” :‬زنن ح شي أن بمحم م ن وإعا‪ £‬أ ؤ ف ز ف ‪ ،‬ئلم ت ه أ ؤ ف ه ذ‬

‫ه"‬ ‫ه أق ال ه ^ غزي‪ ،‬ؤ ه لء م خ ز؛ ذ ثء‬

‫حمابا ر‬ J\a uu 1-n.nuur

Ka’b der ‫لعا‬: Kim bir yemeğin veya içeceğin kendisine ağır gelmesinden
korkarsa: “Allah, gerçekten kendisinden başka ilah olmadığına
şahitlik etti”1 âyetini okusun. Bu şekilde kendisine ağır gelmez inşallah.

‫ ثن ا أثو ا ل ب يع‬،‫ ثن ا إبراهي م بن م خ ث د بن ا ل ح ض‬،‫ ] حدثن ا أيي‬١ ٧ ٦ [ ")٧٧٥٩(

‫ أده س ب غ‬، ^ ^ ^ ١ ‫ عن س ع ي د بن أيي س م د‬، ‫ ثت ا ابن أبي ذئ ب‬، ‫ ثغ ا ابن وه ب‬،‫ا ل ر غدمحيي‬
‫ما ب الئؤ م ن‬ ‫ ن ا ث ج دون في‬:‫وئمح د بن نما؛ي أثت تأ ت *ك ع ب ا ال حت ار‬ ، ‫الق ليث؛ ا‬
‫\ أ ك ؛ ع ي ؤاإا؛ة فنز ث و ؤ؛ائ شأه ق ز بمطه‬1\ ٠' ، ‫ص ة أ ت ي ئ‬ 3 ‫ق وي ؤزي فا‬
" 4‫؟؛‬r ‫هدبق شق وة‬
‫م‬ ‫ منة‬٤^ ‫ء ظ‬ ‫\ ل‬ ‫ ؤ ل أ ش‬،‫م ود غي‬ ‫ظ‬ ‫واءة‬
Saîd b. Ebî Saîd el-Makburî der ki: Selvî’nin, Nevfel b. Musâbik’e şunu
anlattığını işittim: Ka’bu’l-Ahbâr’a: “Allah’ın Kitâb’ında babaya karşı isyan
etme hakkında ne bulmaktasınız?” dediğimde şu karşılığı verdi: “Ben sana
bunu bildireyim. Babası kendisi üzerine yemin ettiği zaman onun yeminini
.doğru çıkarmaz, ondan bir şey istediği zaman isteğini yerine getirmez
Kendisine güvenip de bir şey emanet ettiğinde oğul bu emaneti yerine
getirmez ve baba bu durumdan dolayı Allah’a şikayette bulunur. îşte bunlar
babaya isyan etmedir.”

‫ب أ م حي ائ ذ‬ ‫ ثئ ا أئن ز‬،‫ تحا أثو ا لب يع‬، ‫ ثن ا إبرا م ح م‬،‫حن ا أبي‬ ] ‫ ائ‬/ ‫ [آ م‬-) ٧٧٦ ٠(
،‫ غ ذ قت ا دة‬، ‫ عن ش خئ اؤ ايزا إل‬،‫ غ ذ ي ذ بن أيي م ح ب‬، ^ ^ ١ ‫ب إ و ى‬
‫م‬ ،‫لهيع ه‬
،‫ ال‬: ‫ أبو م ت ى‬3 ‫م شبمؤ؟ قا‬ ‫م غدئ‬ ‫ أتدري‬:‫ م ح ري‬/‫لأيي ت و ت ى ا‬ '‫ض‬ ‫ص‬ ‫أة‬

:‫ط ق ؟ ص‬ ‫و‬ ‫ أقد ر ي ظ ت ذ‬:‫د ات‬. ‫م ئب ئ ض ث؟ ص أثو ت وت ى ال‬ ‫ أكن ز ي‬: ‫ص‬
‫و صمن‬ ‫ ت ه صف و ف ظ ث ن‬1‫ د م‬. ‫ أ ثأ م ح م د‬1‫ ئ ز ؛ك غف ن ءبه‬٠٠ : ‫ي‬ 3 ‫ ئ‬،‫ال‬
'٠‫ ^ ^ ^ وا ل م ع ر ب‬١‫كن ا بتن‬
Katâde bildiriyor: Ka’b, Ebû Mûsa el-Eş’arî’ye: “Cennet ahalisinin kaç
kişi olduğunu biliyor musun?” diye sorunca, Ebû Mûsa: “Hayır” karşılığını
verdi. Ka’b: “Onların kaç saf olduğunu biliyor musun?” diye sorunca yine:
“Hayır” karşılığım verdi. Ka’b: “Her iki saf abasında ne kadar mesafe
olduğunu biliyor musun?” diye sorunca, yine: “Hayır” karşılığım verdi.

1ÂI-İ imrân Sur. 18

 Ka’bu’l-Ahbâr 387

Bunun üzerine Ka’b: “Onlar on ‫ لكال‬saftır. Sekiz safını Muhammed’in (sallallahu

ümmeti oluşturmaktadır. Her ilti saf arasındaki mesafe ,doğu ve

aleyhi vesellem)

batı arası kadardır” dedi-

‫ ثن ا م ح م د بن عت مان بن أيي‬،‫ ا حدث ا م ح م دث ئ أ ح م د بن ا لختن‬١٥/٦ ‫ ل‬-) ٧٧٦ ١(

‫ ثن ا‬،‫؛^؛‬£١^ ‫ ح وثت ا عبد الثؤ بن م ح م د بن‬.‫ ثت ا م س بن ا لب ي ع‬،‫ ثت ا عت ا ده بن رياد‬،‫في ئ‬
‫ غذ‬، ‫ غذ غ ا م ئن بج ه‬:‫ ق اال‬،‫ ظ م حاق‬،‫رام م ظ آكمر ئ أبي و س‬: ‫ج د ي بم ش ئ إ‬
‫ وا حت ار م ن‬،‫ إبة " الل ه سا ق ا حتار م ن ال شه ور ف ه ز ر م صا ن‬:‫ قات‬، ‫ عن "ك ع ب‬،‫أيي صال ح‬
‫ ثال ت ؤ س ت ن‬،‫ واخثاز ا لق اع ا ت بل ئل زاب‬،‫ذ ة زا خ ات ص افالي و ه اقد ر‬ ‫اي ال د‬
‫ح تنثت ن ئ حع س ه بقن ا ه ا وأ ح ن ى تثتجزف ا‬

Ka’b der kİ: “Allah aylar içinde Ramazan ayım seçmiştir. Şehirler içinde
Mekke’yi seçmiştir. Geeeler içinde Kadir gecesini seçmiştir. Saatleri de
namaz vakitleri için seçmiştir. Mümin ‫ لكال‬sevap arasındadır. Bunlardan
birini işlemiş, diğerini de bezm ektedir.”

،‫حقا ن‬ ‫بن‬ ‫وثن ا أب و م ح م د‬ ‫ح‬.‫ج رش‬ ‫ ثئ ا‬،‫ ثت ا أيي‬، ‫ ] حدثت ا م ح م د‬١ ٥ ٨ [ ")٧٧٦٢(

‫ ح د ب ي‬، ‫ ثت ا ابن وئ ب‬، ‫ تحا أثو الثمحع الر ئ د ئ‬،‫ ? ^ بن ت غ م بن ا لخص‬١^٦ ‫قادت تحا‬
‫ ثابت‬،‫ عن "كئ ب‬، ‫ عن الثلو إل‬،‫ عن امحه‬،‫ ق االت عن شهي ل بن أيي طفا؟ ج‬، ‫ع مر بن م حم د‬
‫ثا ز ا ه اوت ا ن فأ خ ي الؤن ا ن إ ر‬
‫ زا لخ‬، ‫ثا ز ا ه اب ال ذ فأ خ ي اي ال د إ ر الثؤ ا ي ت ذ ا لخزا م‬
‫" ا لخ‬
‫ ؤأخ ي ذي ا ل ج ي م إ ر ال م ش ء‬،‫؛ زأ خ ي الغي وب أ و ا ل ج ي ة‬.‫الئي ا لأئ ال ا ال زابد ان م‬
‫ نأ ح ب‬، ^ ^ ١ ‫حث ار ش‬-‫ ؤا‬، ‫ ^؛ تؤم ال ي ن ئ ب‬١ ‫ش ا الي م ئأ ح ب ا ال ؛ا م إ؛ى‬، ‫ ؤائئاز‬4‫ا ال وأل‬
‫ ؛ ق د زا(بجاي‬0 ‫ أ خ ي ت ا ع‬،‫ي‬،‫زااب‬
‫ج‬ ‫ ز ؛ ه ظ ء ت ا ( م‬، ‫ زا خ‬:‫أمذر‬1 ‫اليف؛ي إ' ر شب قلئ‬
‫ه زا ه‬ ‫ ؤاغئ از ا ج الك ال م ئأ خ ي ادق ال م إ ر الغي ال إلي إ ال‬، ‫إ ر ال م ت ا ء ث ا د ة و ؛ ا ج‬
” ‫ؤشبت ا ذ التي ؤا لخند للي‬
‫م‬ ‫أك ز‬

Ka’b der ki: “Allah bazı şehirleri diğerlerinden üstün tuttu. Allah katında
şehirlerin en sevileni, haram beldedir. Allah bazı zamanları diğerlerinden
üstün tuttu. Allah katında en sevilen zamanlar haram olan aylardır. Bunların
içinde en sevileni Zilhicce ayıdır. Allah katında Zilhicce ayının en sevilen
günleri ilk on günüdür. Allah bazı günleri diğerlerinden üstün tuttu. Allah
katında en sevilen gün Cuma günüdür. Allah bazı geceleri diğerlerinden
‫‪388‬‬ ‫‪Ka’bu’l-Ahbâr‬‬

‫‪üstün tu t t u . Allah katında en sevilen gece Kadir gecesidir. Allah gece ve‬‬
‫‪gündüz içinde bazı saatleri diğerlerinden üstün tuttu. Allah katında gece ve‬‬
‫‪gündüzün en sevilen saatleri namaz vakitleridir. Allah bazı sözleri‬‬
‫‪diğerlerinden üstün tuttu. Allah katında en değerli söz «Lâ ilahe illallahu‬‬
‫”‪vallahu ekber ve Sübhânallahi vel-hamdu lillah» sözüdür.‬‬

‫(‪ “) ٧٧٦٣‬ل ‪ ] ١٥/٦‬حدت ا م ح م د بن أ خ ن ذ ‪ ،‬ظ ن ح م د بن عث م‪ 1‬ن بن أبي فتت ه‪ ،‬ظ‬

‫من ج ا ب بن ا ل ح ا رث‪ ،‬ثغ ا علي بن م ن ه ر‪ ،‬عن إ س ما عيل بن أبي لحابي‪ ،‬عن الن س ب بن‬
‫بد‬
‫ج‬ ‫ز ا م ت اغ ا ت‪،‬‬ ‫م ‪ ،‬قات‪ :‬إ ة " ال ق نحا ر اغثاز ص ت اغ ا ت ال م‬ ‫ز ي‪ ،‬ص‬
‫فيهن ا ل عث لزا ج ‪ ،‬وا حت ار م ن الئن ار؛ا أربع ه حز ما ‪ ،‬وا حت ا ر م ن الشه ور ف ه ز ز م صا ن‪ ،‬وا حثاز‬
‫ب ن ا ال؛ا م يؤم ا ل ج م ع ة‪ ،‬ؤا حثأر م ن القالي قل ه ا ل م در‪ ،‬وا حت ا ر م ن ا لأرض يث ا غ ا ل مت ا ح د "‬
‫‪ saatleri namaz‬ه ‪Ka’b der ki: “Allah gece ve gündüz içinde saatler seçti ve‬‬
‫‪vakti kıldı. Zamandan dört haram ayı seçti. Aylar içinde Ramazan ayını‬‬
‫‪.seçti. Günler içinde Cuma gününü seçti. Geceler içinde Kadir gecesini seçti‬‬
‫‪Yeryüzünden de mescidlerin yerini seçti.‬‬

‫غ م بن حف ص ا ل ث د و م ي‪ ،‬ثن ا‬ ‫(‪ -) ٧٧٦٤‬ل آ م ‪ /‬ه ا أ حدث ا حبي ب بن ا لخشن‪ ،‬ثن ا‬

‫خته أمحو مش‬
‫ح‪ " :‬م‬ ‫ي د ال م ئ ثزندة‪ ،‬قات‪ :‬قات م‬ ‫م‪ ،‬ظ‬ ‫أ ئ غئ‪ ،‬ظ أبو‬ ‫غاص‬
‫لآن‬ ‫غ مزهن وع م ره أ م ح ل من ركع تين إ؟ى بثت اننئ ز‪.‬م لأ‪ ،‬ؤفيم م‪ 0‬أ‪-‬خ ا تئ ن ا ؛ ر ا ال‪-‬حر‪،‬‬
‫بما ا لت ما م وا ل ميراث "‬

‫‪: “-Bir hac iki umreden daha hayırlıdır. Bir umre Beytü’l‬نكل ‪K ab der‬‬
‫‪Makdis’e doğru kılınan iki rekat namazdan daha faziletlidir. Gün gelecek‬‬
‫‪biri diğerinin yanına gidecektir. Çünkü onlarda Makâm ve (altın) oluk‬‬
‫” ‪vardır ,‬‬

‫(‪ ")٧٧٦٥‬تآم‪/‬آما] حدثن ا عتد الثؤ بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا م ح م د ئ ذ شب ل‪ ،‬ثت ا أثو بجر بن أيى‬

‫م حه‪ ،‬ثتا ابن ن مير‪ ،‬عن محي اللي بن غنن‪ ،‬عن ت ج د ثي أبي سع د ‪ ،‬عن ع من بن أبي‬
‫بكر‪ ،‬عن أيه‪ ،‬عن 'ك ع ب ‪ .‬ح و حدت ا أث و بكر بن خ الؤ‪ ،‬ثت ا إن م ا مه د بن إئ ح ا ى ائثا ني ي ‪،‬‬
‫ثئ ا إبزاه م بن ح مره‪ ،‬ثتا عتد الثرين ثن م ح م د ‪ ،‬عن عتيد الل ه بن ع م ‪ ،‬عن ت ع د‬
‫ا ل م متري‪ ،‬قات‪ :‬بإعئي غذ *نحب ‪ ،‬قات‪ :‬أ جن في كتامن‪ ،‬الله‪ " :‬ن ا م ن غ م مؤمن قئن و‬

‫زثزوخ إ ر النش ا ج ز ال ق م ز ال تثوخ إ ال ليت علم ‪ -‬حرا أز بج ك أؤ يذ و الق أو ي د ؤ به‬

 Ka’bu’l-Ahbâr 389

‫ وظ ش ال‬:‫ط اخل رير‬ ‫ زان‬، ‫ظ ي كث ا ب ال م ك ت م ش ج ا ه د ي ذ في تب ل ال م‬ ‫إ ال كا ن‬

‫يع د و أؤ ينوح و ال الء حتار الث\س ؤا حدوقايهب إ ال ” كا ن نثلث في كثا ب الل ه ءك مئ ل ال ذ ي ثن ى‬
‫ف ن بنه م‬
‫ ثن ى ال ث ث ق ئ ي ي ذ وق س م نهز و م ي ال داكر س ن ي‬،‫ي ن لت‬
‫ال شيء يئ جثه ف‬

Ka’b der ki: Allah’ın Kitab’ında (eski kutsal metinlerde) şunu

bulmaktayım: “Sabah ^ şam mescide bir şey öğrenmek veya bir şey
öğretmek için veya Allah’ı zikretmek için veya Allah’ı hatırlatmak için giden
mümin kimsenin Allah’ın Kitab’ındaki misali Allah yolunda cihad edenler
gibidir.”
Ravi Abdulazîz şu eklemede bulundu: “İnsanların haberlerini ve
yaptıklarını öğrenmek için giden kişinin Allah’ın Kitâb’ındaki misali,
kendisinin olmayan bir şeyi görüp beğenen kimse gibidir, o, öğrenenleri
görür, ancak onlardan değildir. Zikredenleri görür, ama yine onlardan
değildir.”

‫ محا‬، ‫ ثت ا ان م ا عيد ب ن إئ ح ا ق ائث ا ني ي‬،‫ ] حدق ا أب و ب م بن ح الب‬١ ٧ ٦ [ “) ٧٧٦٦ (

،‫ عن ت ع ي د الن م ري‬،‫ أ حثزني ن ح م د بن ع ج ال ن‬:‫ قات‬٤^ ^ ١ ‫م ح م د بن ”كثير ثغ ا نثي ا ن‬

‫ " س أش‬:‫ أ ه قات‬،،‫هم‬ ‫ عن‬،‫عن أيي بكر بن عبد ا ل ر خص بن ا ل ح ا رث بن هش ا م‬

‫ وم ن‬، ‫ا لخن ج ذ لي صلي م ه ؤيذ و ال ق ويت عل م ح را أؤ بمم ة ئه و كا ل م ج ا ه د في سب ل الل ه‬
‫ ثن ى ا ل ص ا ل ح ين وق س منه م‬،‫تار "كنس م ن ن جية ن ا في ن لت‬
‫آتى ا لخن ج د أل ل حا دي ث وا ال ح‬
‫ ثغ ا‬، ‫ ح دب ي علي بن عتد ال م‬،‫ ثن ا إن ن ا عيد‬،‫ حدثت ا أثو بكر‬،‫بب‬
‫فن ج‬
‫وص ا ذاي ذ ن ي‬

‫ ن جوه‬، ، ‫ عن م‬،‫ عن أمح ه‬،‫ عن أيي بكر‬،‫ عن المغ ر ي‬،‫ عن ابن غي ال ن‬،‫ابن م حثة‬
Ka’b der ki: “Mescide namaz kılmak, Allah’ı zikretmek, bir şey öğrenmek
veya öğretmek için giden kimse, Allah yolunda cihad eden kimse gibidir.
Mescide insanların haberlerini ve yaptıklarını öğrenmek için giden kişi ise,
kendisinin olmayan bir şeyi görüp beğenen kimse gibidir, o , öğrenenleri
görür, ancak onlardan değildir. Zikredenleri görür, fakat onlardan değildir.”

‫ ثن ا‬،‫ ثغ ا الثامس أ بن ء ووك‬،‫ ] حدثن ا عتذ الثؤ بن م ح م د بن جعفر‬١ ٦ ٨ [ “) ٧٧٦٧(

،‫ أث و جبل ه‬،‫ ثن ا هالل‬،‫ ثن ا مو ت ى بن تع يد الرامس ي‬، ‫ ثئ ا تثا ر بن حات م‬،‫عئذ الئؤ بن أ ي زيا د‬
‫ غذ‬،‫ء ز ح د ظ جمحث ئ ن ق ن ا تآ‬ ‫ح قات‬ .‫م‬ ‫ غذ‬، ‫ غذ ل‬،‫غذ أ ي ي د الث ال م‬
‫‪390‬‬ ‫‪Ka’bu’l-Ahbâr‬‬

‫م ‪ ،‬؛اد‪ :‬إ ة ا ه محا د ‪ ،‬قاد‪ " :‬ثا ت وت ى ئ ذ‬ ‫ي د ا خل ل ل ‪ ،‬غذ أ ي هم د ا لث ال م‪ ،‬غذ‬

‫ع م ران إ ي اقزص ت ال صي ا م ع ز عت ا د ي وق و ئب ئ ر م صا ن‪ ،‬ثا م و ت ى إثت م ن زا ز يؤم‬
‫ن‬ ‫ر محا‬ ‫ذ‬ ‫م‬ ‫و ا ز بع ش ر ي ن‬ ‫زن ن‬ ‫ن ا ن ن ن يئ‪،‬‬ ‫ئي و م‬ ‫ع ث ر زنصا ن‬ ‫ف ه صنا م‬ ‫صح‬ ‫ال ق يام ة ق ي‬

‫ت ا ‪ 0‬دآ و أ ل ز م ب ن ال ئهذا‪ .‬ع ء ي ‪ ،‬د ا ذوض‬

‫ء إ ؤ س ا لآوي‪ ،‬وس زا ن بئ الث؛ن ب ن ر مح‬
‫"ك لما‬ ‫د ق ب ئ زمصا ن وأ ن‬ ‫بح‬ ‫ض ا خلا ن ة إ د ا‬ ‫بمم خ و ا‬ ‫نل ه ع ر ش ي أ ن‬ ‫ح‬ ‫ب ن يمر ا ن | ن ي أم ز ت‬

‫ذ ظ ‪L/5‬ين و ف ه ر ر مهت‪-‬ان أن ثقولو؛ ؛ميز‪ ،‬ؤ ر آمح ت غ ز ئمسى أن ال أرث نغزة ص‪1‬ثمم ى‬
‫ب ا‪ ،3‬والش جر‬
‫بما ذ ‪ ،^ ١^ ^ ١‬و\ الرءس وا ل ج‬ ‫ف ه ر ر م صا ن‪ ،‬يا م و ت ى إ ر أل ه م في ف ه ر‬
‫وال د وا ب أن ي سغغزوا لصاي م ى ف ز ومصا ن‪ C‬يا مو ت ى بن ع مزان ا طل ب ث الثة م ث ن ي صوم‬

‫ف ه ز زمصا ن‪ ،‬قف ل ي مع ه م وصال مع ه م و ك د واق ر ب مع ه م ه ابه ال بكون ئ م في وعذابي‬

‫قي يمعة م ه ا ئ البه م ث ن بجور في ن رمصا ن‪ C‬ثا م و ت ى بن ع مران أبدري م ن أمح ر ث حلم ي‬

‫و م و ثن ال مح ن إدا ع ص ب وك ‪ 5‬مسل م الي حم د ع ر وال ديه وقرابته إذا ظث وة‪ ،‬همم ن‬ ‫إئ‬
‫م أن أ حثى ' كلئ أق م ن ع لن‬ ‫ف ى من‬
‫ء ر آل ت غ ر ي‬ ‫طثن غ ث ة ؛ ى‬
‫شث ة أن أرويه يؤم ا ل م ا ئة‪ ،‬يا ث و ت ى بن ع مزان‪ ،‬ان ك ث مري صا ئنن؛ثلم أن ي حمل وك نإن‬
‫مح ث نت ا ئ ءا هدم وهد للننت اء وا ل حثض والكبير والص غ ر أن يثرزوا نغلف ح ي ث يتزز‬
‫‪،5‬؛‪ ^ jL‬ق ه ر رمص‪ 1‬ن‪ ،‬إل ر قز ثزك ت ال‪،‬ث م اء ؤ_ا ال ر’تص ل ظن ثا عليه م ول ظ ن م وكقزئه م‬

‫ب ما أ ح يزئز م ن ا ل ج وائز زأمح وأل يشن ا ي وأرضي أ ن ب غ وا عتا د ي الدين ض ات وا لي رمصا ن أ‪0‬‬

‫أن أ'عت مك م ث ن‬ ‫من‬ ‫از‪-‬؟غوا |لى ر‪ -‬أح ا ل م ق د أرمةنوذ ي ‪ ،‬نثن ج ع ئ ت‬

‫ش ذ ف ز ج ظ‪ :‬ا ‪ :‬ئ ؤظ عشقز ي و م اال ؛ك أ ذ أ ؤق غ م حز \ل ثليى ؤأ خي ن‬ ‫ا ة ر‪ ،‬لأن‬
‫م حز م ن الن م م ة وأق؛ةء م م ن اخل رة ز ال أ ك تم ك ز تثن يد ي أ ص ح ا ب الح دود‪ ،‬ني ر ي ال‬
‫ئ‪،‬ثألوني بن د ثؤم أك ز ث ذ ا وب جم ع ه ف ذا ن م ها م ق ه ر رمصا ن فسا م ن أمر اخ ردك م إ ال‬

‫بممحين ال‬ ‫م دث م ث و ت ل غم‪ ،‬ي ثوت ى بن همحال؛ت ئ د‬ ‫أ ظ و كم ‪ ^ 3‬شآقني ي م‬

‫مبثن ج ش ي إذا ذغؤتي ؤ ال ي ئ ئئي ألي س يئ ل م ون أئي أبغتس ات ح د ‪ ،‬د ي ن أ رن بخي ال‪،‬‬
‫يا موت ى بن ع جران إدا غذؤ ت إ ر عذاة إ ئارك م ن ومصا ن محال ثذ ع شقا م ن أمر ال د ي‬
‫ث اي ال يؤم ئ ذ ال ث خهم أ م ر بخ ال أن ثم‪،‬ثأرئ ع ظي ما ز ال‬
‫وا الخ رة إ ال تالثنيه ءإدى ال أرث س‬

‫ست حثن أن س ألتي ضبينا‪ ،‬ا طل ب ا ل مدهه وا طل ب الثلفث لغ اتلثم‪ ،‬يا مو ت ى بن ع ران أما‬

‫^ ت بمظ ‪ -‬م ن ؛ ي ‪،‬‬ ‫م أ ة‪١‬‬ ‫م خ ق ت ‪ ^ ^ ١‬ئ ظ و ه زلي أخ لق ث ق ؛ ال أل‬ ‫ق م‬

 Ka’bu’l-Ahbâr 391

0 ‫أن أع طي أؤ أم ثغ أع طئته ن ن أ ق ة م غ؛ننئتيزؤ وإ‬ ‫ن م ن متأبي م نأده وهز يئل^ أدي‬

‫بأ‬ ‫بمأئيي فسا‬ ٢ ‫غم‬ ‫ واي ما‬،‫ائخئ اب؛ ئ‬ ‫أ مثئة أتكنته داز‬ ‫نجئ‬ ‫أعطيه‬ ‫جئ‬ ‫ح مدني‬
‫ أع طثته زلز ي ئ ن ي ي عدبتة عنذ‬٩ ‫ ثم أ‬، ^ ^ ^ ١ ‫ ن أ ق د غ ي عئذ‬ıs' ‫أع عقثثة قنب يئك زن ي‬
‫ال حت ا ب ام‬

Ka’b der ki: Allah, Musa b. imrân’a şöyle buyurdu: “Ey Mûsa b. Imrân!
Ben kullarıma orucu farz kıldım .‫ ه‬da Ramazan ayıdır. Ey Mûsa b. imrân!
Kim kıyamet gününde ^ m a z an ayından on gün oruç tutmuş olduğu
defterinde yazılı halde gelirse o kimse mütevazı kişilerden yazılır. Kim
Ramazan ayından yirmi gün oruç tutmuş olduğu defterinde yazılı halde
gelirse o kimse iyi kişilerden yazılır. Kim Ramazan ayından otuz gün oruç
tutmuş olduğu defterinde yazılı halde gelirse o kimse benim katımda
şehitlerden daha üstündür. Ey Mûsa b. imrân! Ramazan ayı geldiği zaman
Arş’ımı taşıyan meleklere ibadetleri bırakmalarını ve Ramazan ayında oruçlu
kim selerin dua ermeleri halinde onlara: “Âmin” demelerini emrettim.
Ramazan ayı orucunu tutan kimsenin duasını reddetmeyeceğime dair
kendime yemin ettim.
Ey Mûsa! Gökyüzüne, yeryüzüne, dağlara, taşlara ve hakanlara Ramazan
ayı orucunu tutanlara istiğfar etmelerini ilham ettim. Ey Mûsa b. imrân!
Ramazan ayı orucunu tutan üç kişiyle birlikte ol. Onlarla dolaş, onlarla
namaz kıl ve onlarla ye iç. Çünkü intikamım ve azabım Ramazan ayı orucu
tutan üç kişinin bulunduğu bir yerde olmaz. Ey Mûsa b. imrân! insanlar
arasında bana en yakın olan kimsenin kim olduğunu biliyor musun?
Hiddetlendiğinde lanet etmeyen her mümin, anne babasına ve ziyaret
etmiyorlar diye akrabalarına kin tutmayan her Müslümandır. Kim
Ramazan’da susuz kalırsa (bilsin ki) mahlukatı yaratmadan önce o kimseyi
kıyamet gününde kanana kadar içireceğime dair kendime yemin ettim. Ey
Mûsa b. İmrân! Hasta olduğun zaman seni onlara (oruçlulara) götürmelerini
emret. Yolculuğa çıktığında Ramazan ayında oruç tutan kimselerin seninle
birlikte çıktıkları gibi loğusa olan kadınlara, adet gören kadınlara, büyüklere
ve küçüklere seninle birlikte çıkmalarını söyle. Eğer gökyüzü ve yeryüzünü
392 Ka’bu’l-Ahbâr

kendi haline bıraksam, onlara selam verir, onları konuşturur ve onlara

vereceğim mükâfattan dolayı kendilerini müjdelerlerdi.
Ben gökyüzüme ve yeryüzüme şöyle derim: «Ramazan ayı orucunu tutan
kullarıma şöyle duyurun: “Artık işlerinize bakın. Sizler beni razı ettiniz.
Orucunuzun sevabı ile sizi cehennemden azad edecek ve hesabınızı kolay
kılacağım. Dünyada yaşadığınız müddetçe rızkınızı bol kılacak ve nafakanızı
garanti edeceğim. Hatalarınızı bağışlayacak ve ashab-1 hudud (had cezası
uygulayanlar) karşısında sizi rezil etmeyeceğim, izzetime yemin olsun ki siz
bu günden sonra Ramazan ayında bir araya gelişinizden dolayı âhiret için ne
istiyorsanız vereceğim. Eğer dünyalık isterseniz (sizin için hayırlı olup
olmadığına) bakarım.” Ey Mûsa b. imrân! Müminlere dua etikleri zaman
acele etmemelerini ve beni cimrilikle itham etmemelerini söyle. Onlar
benim cimriliği sevmediğimi bilmiyor mu? Nasıl olur da cimri olurum! Ey
Mûsa b. imrân! Ramazan ayında oruç açacağın zaman benden dünya ve
âhiret hakkında her şeyi isteyebilirsin. Zira o gün hiç bir dua edenin duasını
geri çevirmem. Benden büyük bir şey isteyeceğin zaman cimrilik edeceğimi
sanarak çekinme. Basit şeyler istemekten de utanma. Hatta havan tokmağını
ve koyununun yemini bile iste.
Ey Mûsa b. imrân! Hardal tanesini de ondan daha büyük şeyleri de
benim yarattığımı bilmiyor musun? Ben neyi yarattıysam bilirim ki
yarattıklarımın ona ihtiyacı vardır. Kim benim vermeye veya men etmeye
kadir olduğumu bilerek benden bir şey isterse ona bağışlanması ile birlikte
istediğini veririm. Ona verdiğim veya mahrum ettiğim zaman bana hamd
ederse onu şükredenlerin mekanına koyarım. Bir kul benden istemeden ben
ona verirsem ve o bana şükretmezse kıyamet gününde onun hesabı çok çetin
olur. Eğer bir daha ona verirsem ve yine şükretmezse hesap gününde ona
azap ederim.”

‫ وفي ما أ حثزني ج د ي‬:‫ ه ات‬،‫ ] حدثن ا أبو م ح م د بن خق ا ذ إ م الء‬١٠٧٦[ -) ٧٧٦٨(

‫ ثن ا‬،‫ عن ز جاع بن مه د الثؤ‬، ‫م ح م ود بن ا ل م رج إ ج ازم ثما م ح م د بن عتد الثؤ بن ح م ص‬

‫ ثابت أؤ حى ال ق م ا ز إ ر م وس ى غ ي الث الث في‬،،‫هم‬ ‫ غذ‬، ‫صالح بن ضبا ح ا د ئ د ب ي‬

£‫ ثا مو ت ى " يصوم م ح م د وأقة فهزا قي الثث ؤ وهو شهن ز ن ت ذ وأع طيه م بميا‬:‫التوراة‬
 ‫‪Ka’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪393‬‬

‫و يؤم م ئة أن تث ا‪-‬ءذوا ي ئ ‪ ^ ۵١‬ن جيزة مال؛ؤ ع‪ 1‬م‪ ،‬وأعقلقهب ي إل لحهث لؤ م ن‪* ^ ^ ١‬كأ جر‬
‫م ه ؤا ح ذ ه صادئ إن ن ا ث هي قإته أؤ‬ ‫فف ا ثئ ه‬
‫س أد ى زيص ه وأ ج ع ل ي ي‬
‫قهره أي نث ال ثين ث هي دا ‪ ،‬يا م و ت ى وت ح ج م ح م د وأثثةبل د ي الحزام‪ ،‬ن ح ج ون ح ج ه ادم‬
‫^‪ ، ^ ١‬ئمح ت ي ي ن ا أعطيت ادم واتخذهز كن ا اث خذ ث إبراهي م ويردي م ح ئ د‬ ‫زن ة‬
‫م‬ ‫م ا الخزة ال ن ي ر ة زائ ظوذ‬ ‫ؤأثثق‪ ،‬ه ا ع ي ه ز بال زكاة زتا دم في أعن ا رهب وأعيه ب‬

‫ا ل حنة‪ ،‬يا م وت ى إ ي وه ا ث أش ا ذ م ن عبدي ا ل م ز وأع طيه ا ل جزيل‪ ،‬يا م وت ى يغم ائت ز ر‬

‫أثا أع ط يهز م صا زأثأنه م مض ا ز ال م ع د ا لأربا ب بع بيده ا ن ا أضل‪ ،‬يا ئ وشى إ ةفعالي ال‬

‫و‬ ‫ثوضفث‪ ،‬يا ث و ت ى ون بم ي ال خ ن ذ زأبؤ‪ ،‬يا ث وشى إ ة قي أ ي ز ج ا ال بموثون غش‬

‫ب ي غ ي ل\لل ة‬
‫م‬ ‫ق ز ف قأذون بشه ا دة أن ال ه إ ال ا ه ‪ ،‬تي زا ؤن ي ض جراء ا ال ي ء‬

‫و ى دود؛ ز ال منكر' ؤ ال م حن' يروعه م ‪،‬‬ ‫ن ه ض س ي د بجم ‪ ،‬ال أ ط ل م ح م مح ن أءئت اي ى‬

‫يا موشى ر حم تي ألم ة م خ ئ د ‪ ،‬قا دت إل هي من ع ي‪ ،‬ظ ‪ :3‬ال أ ح ج ي التنبه عن أ خز منه م‬
‫تئ ولط ال إ؟ه إ ال الثثيمل يه ولت انه س ره‪ ،‬محات‪ :‬ن م م وشى «^؟^‪ ، ١‬ق ادت ‪ ^ ^ ١‬ا ج ع ل ني م ن‬
‫هذه ا ال قة ‪ ،‬مم ي ل‪ :‬إثلف ق ذ ثدركهب يا مو ت ى إن *مح ت رين أن أ م ث م ح لن لئ يؤم القي ا م ة‬
‫ي أ ذ ال ت د م ي و از خ ات ك ب د ي ة إ ال أ جمثلث‬ ‫ث ال ث م الث اءيو وا نجز ‪ ،‬ثا ت وق ى إ ذ أ‬
‫ي ن ي ا ابت عاء‬ ‫يوم ا ل م ا ئة‪ ،‬قنقلث ب ح ش الحل ق‪ ،‬قات م وس ى ‪ :‬فن ا جزاء م ن أ ط ع م‬
‫و ج ه لث‪ ،‬قات‪ :‬يا م وت ى آ م مغ ادي ا ين ا د ي عأى رءوس ا ل ح الئق أبة ه الن ثن محالن ب ن عتق اء‬

‫م ح ء ذ ‪ .‬ا مه "‬

‫!‪Ka’b der ki: Allah, Hz. Mûsa’ya Tevrat’ta şöyle vahyetti: “Ey Mûsa‬‬
‫‪Muhammed ve ümmeti senede bir ay oruç tutarlar. Bu ay dâ Ramazan‬‬
‫‪ayıdır. Bu ayda tuttukları her bir gün oruç karşılığında onları ateşten yüz‬‬
‫‪yıllık bir mesafe uzaklaştırırım. Nafile ibadetlerin her biri içinde onlara farz‬‬
‫‪ibadeti ifa eden kimse gibi ecir veririm, o ayda onlardan günahlarına bir‬‬
‫‪defa dahi samimi olarak tövbe edenler için bir gece kıldım, o gecede veya o‬‬
‫‪ayda ölen kimseye otuz şehid ecri veririm. Ey Mûsa! Muhammed ve ümmeti‬‬
‫‪haram bölgesine gidiyorlar. Onlar Âdem’in haccını ve İbrâhîm’in sünnetini‬‬
‫‪yerine getiriyorlar. Bu sebeple onlara Âdem’e verdiklerimi verecekj İbrâhîm’i‬‬
‫‪dost edindiğim gibi de onları dost edineceğim. Muhammed ve ümmeti‬‬
‫‪zekat veriyor. Zekat vermelerinden dolayı onların ömürlerini uzatacağım.‬‬
394 Ka’bu’l-Ahbâr

Âhiret gününde onları bağışlayacağım ve ebedi olarak cennette kalacaklar.

Ey Mûsa! Ben cömerdim. Bana ibadet edenden az bir şey ister, ama ona çok
şey veririm.
Ey Mûsa! En iyi mevlâ benim. Onlara verir ve onlardan (kendilerine
emrettiğim şeyleri yerine getirmelerini) isterim. Efendiler kölelerine benim
yaptığım muameleyi yapmazlar. Ey Mûsa! Benim yaptıklarım
anlatılmayacak kadar çoktur. Ey Mûsa! Rahmetim Ahmed ve ümmeti
içindir. Ey Mûsa! Onun ümmetinde öyle kimseler vardır ki yüksek ber yere
çıkarlar ve nida ederek Allah’tan başka ilah olmadığına dair şahitlik ederler.
Onların ecirleri peygamberlerin ecri gibidir. onların üzerine
inecek ve gazabım onlardan uzak olacaktır. Onlara yerin katları arasında ne
^rtçukları ne de kendilerini korkutacak Münker ve Nekîr’i musallat
etmem.
Ey Mûsa! R^lımetim Muhammed’in ümmeti içindir.” Mûsa: “Allahım!
Bana da bu nimetlerinden ver” deyince, Allah: “Onlardan kalbi ve dili ile
gizli de olsa: «Lâ ilahe illallah» diyen kimsenin tövbesini red etmem”
buyurdu. Bunun üzerine Mûsa secdeye kapandı ve: “Allahım! Beni de o
ümmetten kıl” dedi. Kendisine: “Ey Mûsa! Sen o ümmete yetişemeyeceksin.
Eğer kıyamet gününde (onlara) yakın olmak istiyorsan dilenciyi ve yetimi
hor görme. Ey Mûsa! Eğer hayatta iken etmiş olduğun duaları âhirette de
olsa mutlaka kabul etmemi istiyorsan güzel ahlâldı olmaya bak” denilince:
“Senin rızanı ümid ederek bir fakire yemek yediren kimsenin sevabı nedir?”
diye sordu. Bunun üzerine Allah: “Ey Mûsa! Bir münadiye emrederim ve o
bütün yarattıklarıma çağrıda bıdunup: «Filan oğlu filan Allah’ın
cehennemden azad ettiği kimselerdendir» diye seslenir” buyurdu.

‫ ثت ا أبو غ ا م‬،‫ ثن ا أبو ال م ا س ال ه روي‬، 0 ‫حدثن ا أث و م ح م د بن حثا‬- ] ‫ب ا‬/

‫ [أء م‬-) ٧٧٦٩(

، ‫ عن *كئ ب‬،‫ غن ن ا يع‬،‫ عن يزيد بن محاب‬،‫ ثن ا ابن لهيع ه‬، ‫ ثن ا ال زل ذ بن مست ل م‬، ‫ال د م ش ئ‬
٠' ‫ن ودب ا‬،‫ الل ه ح هل وطا ي ح ط ال ق به ا ا لل‬،‫ " أ ح د ه ا في كت امن‬: 3 ‫ ئا‬،‫ود و ل يق ا لم در‬

Nâfı’ bildiriyor: Ka’b Kadir gecesini de zikredip: “Bu geceyi Allah’ın

kitabında günahları silip yok eden olarak bulmaktayım. Allah onunla
günahları silip yok etmektedir” dedi.
 Ka’bu’l-Ahbâr 395

‫ ثن ا أثو ا ل ح س ن‬،‫ ا أ حتزثا ا ل ماضي م ح م د ن أ ح ن ذ في كت ابه‬١٩/٦ ‫ )“ ل‬٧٧٧٠(

‫ عن‬،‫ عن أمحه‬،‫ تحا غثي‬،‫ ثتا عباد بن أ حم د اتحررثي‬،‫يائخوئة ثن بيي عاصره‬،‫ا لم حاني‬
:‫ية‬
‫فن ا ب جل به ا م‬
‫ن ي ي‬
‫ قات ق ن ا ن ا م‬:‫ قات‬، ‫م‬ ‫ غذ‬، ‫ غذ هم د الزا ح د‬،‫ت غ م ثن ن وقق‬
‫"ك مث ل ع م ود هنطا ط ءان ائتئ وذ اشت ما م‬.‫' أي م ا ل ص اله ءان فنف ا فى دين الله‬٠ ،‫يأ بتي‬
‫ يمم غ وثد ز ال طغ ب ز ال‬٢ ‫ ^ ثمن‬٦ ^ ^ ١ ‫ ؤث؛ ن ا د‬،‫م ع ت ا لأؤثا ذ ؤا لأقا ي ؤ؛ئ ال لأ‬
‫و طت م ش خ ث ت‬ ‫ م قل ا ل أ د < ب ؛نث ن "ك م ق د و؛نا ي فى ج ذ ر ص‬UjU ‫ ي ت ئ؛‬، ‫ ا‬3‫ظ ال‬
‫ ئ ئ ئ‬٢ ‫ ^ | دا ت ح د ثت ف يء‬١ ‫| ن‬ >‫حا ت ط تثه أ م ش ك ه ح شثة بإدد‬،‫ مح ق ل‬، ‫مغرو س‬

‫ زحن ص دا ل م ن صا حت لق ن ك ن‬،‫ ي ا رب س ب غ نداءة وأ جابه‬،‫ يا وب‬:‫ ء إ ذا ه ات‬، ‫م ن ثفلر الل ه‬

‫ و ص د ى يا ثغي م ن‬، ‫ قثغضوك والل ه أ ق د م ن ه م مئت ا‬،‫ ز ال م حاعن ح د ك للن ا س‬، ١‫ثلث ^ ؛‬
‫ء ص ل ت ا أع طالث وبلف يزدك م ن م ح ل ه وت ط ف ئ صلف ع ص ته ؤازخم ا ل ج ار ا ل م ميز وا ل م ن ك س‬
‫ هأديه وا م س ح رأتة هان الله يز حمل غ إدا ر حم ت‬،‫زائننلوف زا لأبين ؤال حايشتم وا ل سنن‬
" ‫عت ا دم‬

Ka’bu’l-Ahbâr bildiriyor: Lotanân Hekîm, oğluna öğüt verirken şöyle

demiştir: “Oğlum! Namazlarını aksatmadan kıl! Zira Allah’ın dininde
namazın değeri, çadır için direğin değeri kadardır. Şayet direk düzgün bir
şekilde dikilirse, ancak çadırın ipleri, kazık ve tentesi bir işe yarar. Fakat
direk eğri bir şekilde dikilirse, ne ip, ne kazık, ne de tente hiçbir işe yaramaz.
Evladım! Güzel ahlâk, her katında tahtalar kullanılmış duvar gibi inşam
sağlam kılar. Zira böylesi bir duvarın bir katına zarar gelecek olursa, diğer
katları kendi tahtaları tutar. Allah, kendisine secde edeni daima gözetiminde
tutar. Kul: «^bbim ! R^bbim!» diye seslendiği zaman Allah onu işitir ve
çağrısına icabet eder. Sana dost olanın kölesi ol ki, o da sana köle olsun.
İnsanlara karşı kibirli olma ki senden nefret etmesinler. Allah da onlardan
daha fazla buna öfke duyar. Evladım! Rabbinin sana ihsan ettiği şeylerden
infak et İri, sana daha fazlasını lütfetsin ve sana olan öfkesi dinsin. Komşuna,
fakire, miskine, köleye, esir düşmüşe ve korku içinde olana merhamet et.
Yetime de merhametli ol ve sana yakın tutup başını okşayarak şefkat göster.
Kullarına karşı merhametli olursan Allah da sana merhamet eder.”
396 Ka’bu’l-Ahbâr

،‫ ثن ا أ ح م د بن 'ت ع يد‬C‫ ثت ا إثزاي إ بن م ح م د بن ا لخشن‬،‫ أ حدثن ا أيي‬١٩/٦ ‫)" ل‬٧٧٧١ (

:‫ قاد‬، ‫م‬ ‫ غذ‬0 ‫ غذ يزيد بن مئ‬،‫ ه ابت أ ح ر ي عتد ال ق بن عيا ش‬، ‫ثت ا ابن وه ب‬
" ‫بم ئ ا ل م م ن يؤم صت ص‬ ‫ ء ن م ئ ي ء ا ه‬، ‫ز ق ب ما ح ب ا لمأبة و ا ن م‬
Ka’b der ki: “Dul kadınlara ve miskinlere sahip çıkana ne mutlu. Allah
kıyamet gününde onlara peygamberlerle sohbeti edebilmelerini ikramda
bulunacaktır.”

‫ ثن ا ا ل ح ت ئ ن‬،‫ ثن ا هم د الل ه بن م ح م د بن ع ران‬:‫ قات‬،‫ ] حدثت ا أيي‬١٩/٦ ‫ ل‬-) ٧٧٧٢(

: ‫ ق ا د‬،‫ غذ " نح ب‬،‫ عن هئ ا م‬،‫ ثعا غبن الثق وي‬،‫ بن ج م ل‬١^ ١ ‫ثن ا‬ ،‫لخشن المزري‬ ‫بن ا‬
،‫ ه ء ئ ؛ن ظي ة شب ف ش ي ء‬١١ ‫ ه‬١‫ ؛‬، ‫ " زو ة المح‬:‫غ و ل‬: ، ‫لمح مم ر‬1 ‫ره ب ن أئ‬
‫ والتوبة‬،‫ وبعاق‬، ‫نيان الدين وزب النل وه قوته م بجديئ ال ثث ا وئا بذكره م عن د ي‬
‫ از جغ وا‬:‫ مقا د‬،‫|لي حش أعقه م عوك مبالؤحنة مح أجعله م ن حته إلال جعلتهزنمتة‬
‫ يؤظ هز الثش ائ في الثؤ وال حر ب ما‬: ‫ ال ق سا ر تمولث‬0 ‫ب وا م ن بري ب ءإ‬
‫ر ح ذ رم الل ه ؤث و‬

‫ ؤأ ل م ثا ن لل ذي ن‬:‫ وه ات‬، 4 ‫حم ت ي ئ أيد ي القاسي لمثذب ه م بع ف ن ال ذ ي عجلوا أعل ه م ير جغود ا‬

‫ت ب إ ال ا ل م ويغس‬
‫ الثث ؛عا‬0‫ ئ هد يؤ ن أ‬،>‫ائت وا أن ئخس غب ل و م ل ذ ك ر الأؤه‬
Ka’b der ki: Allah’ın şöyle buyurduğunu bulmaktayız: “Şüphesiz ki Allah
benim. Benden başka ilah yoktur. Yaratıkları yaratan ancak benim. Ben en
büyük mülk sahibiyim. Hesap gününün ve kalpleri elimde olan kralların
sahibiyim. Onları konuşmak, sizi beni zikretmekten, bana dua etmekten ve
tövbe etmekten meşgul etmesin ki onları size karşı merhametli kılayım.
Yoksa, onları size karşı intikamcı kılarım.” Sonra Ka’b şöyle dedi: “Allah’ın
rahmeti üzerinize olsun. Allah’a dönün ve en kısa zamanda tövbe edin.
Çünkü Allah: “insanlann elleriyle işledikleri yüzünden ka^da ve
denizde fesat ‫! ؟‬kar; Allah da belki dönerler diye yaptıklarının bir
kısmını böylece kendilerine tattırır”1 ve: ،‘‫؛‬man edenlerin Allah'ı
anma ve O'ndan inen Kur’ân sebebiyle kalplerinin ürpermesi zamanı

1Rûm Sur. 41
 ‫‪Ka’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪397‬‬

‫‪daha gelmedi m i?”1 buyurmaktadır. Allah’ın müminlerden başka kimseyi‬‬

‫”?‪kınadığını görüyor musunuz‬‬

‫(‪ -) ٧٧٧٣‬ل‪ ] ٢ ٠/٦‬حدت ا أيي ‪ ،‬ثن ا إبراهي م س م ح ث د بن انح شن‪ ،‬ثت ا أ خ ن ذ س تع يد‪،‬‬

‫جش‪ ،‬ص يزيد ئن محؤذر‪ ،‬عن كئ ب ‪ ،‬أثث ئ(؛ بموت؛‬ ‫ظ ؛بن زغب‪ ،‬أ حث رتى عتد طؤ بن‬
‫ه يا ي ال ق ءب ممح أ ش ‪ .‬ل أ خ ال ثة أ ل م ح ي ظ ال تت ئ أ غذ ا ن ث ص نث ا ئ‬ ‫" نئ‬

‫ن ب ذ ص ق ما ة أ شم ‪ ، ٣٠٠‬وه م قي صق ي خيا م م ن در مع ه م أزوا ج ه م و ح دث ه م محن ا‬

‫ا‪،‬ئثق ئ أ م س هو "‬

‫‪Ka’b şöyle derdi: “Kim Allah’ın kitabını sesi ile süslerse ona öyle güzel bir‬‬
‫‪ yüz bin sene boyunca cennet ahalisi onu ziyaret etmekten ve‬لكل ‪ses verilir‬‬
‫‪sesini dinlemekten bıkmaz. Onlar (cennette) eşleriyle ve hizmetçileriyle‬‬
‫‪birlikte inciden evler içindedirler. Onlar için canlarının istediği her şey‬‬
‫”‪mevcuttur.‬‬

‫( ‪ -) ٧٧٧٤‬ل ‪ ] ٢ ٠/٦‬ح دق ا أبو بكر بن مال ك ‪ ،‬ث إ هم د الل ه بن أ ح م د بن خ م ‪ ،‬ح دثني‬

‫أيي‪ ،‬ثن ا يزيد‪ ،‬قادت أقائا ا ل حريري‪ ،‬عن عئد الل ه بن قمحي‪ ،‬عن كغ ب ‪ ،‬أن مو ت ى ‪ ،‬عليه‬
‫حي "‬ ‫م‬ ‫م بمث ا‬ ‫الث الز‪ ،‬كا ن ف و ه قي دع ائه‪ " :‬ال ي أ ق ذ ئ شبالقزبه ز ال تج د‬

‫‪: Hz. Mûsa duasında şöyle derdi: “Allahım! Kalbimi‬لك‪Ka’bu’l-Ahbâr der 1‬‬
‫”!‪tövbeyle yumuşat! Kalbimi taş gibi katı kılma‬‬

‫(‪ -) ٧٧٧٥‬ل ‪ ] ٢ ٠/٦‬حدبت ا أبو تكر‪ ،‬ثن ا عتد الل ه بن أ ح م د ‪ ،‬ح د ب ي أيي‪ ،‬ه ا د ‪ :‬ثن ا غيد‬
‫م ‪ ،‬ق ا د ‪ ٠' :‬إل‬ ‫لخد‪ ،‬غذ‬ ‫ا و م ‪ ،‬قات‪ :‬ث إ ن ي ا ن‪ ،‬ض ا أللم ن م ‪ ،‬ص <ل م ئن أيي ا‬
‫يزنأ في ا الوضبع د نوح علته الث ال م أوبع ه عئ ز ي د خ ب هأ ائثذا ت "‬

‫‪Ka’b der ki: “Hz. N uh’dan sonra yeryüzünde sürekli olarak kendileriyle‬‬
‫”‪azabın def edildiği on dört kişi bulunmaktadır.‬‬

‫(‪ -) ٧٧٧٦‬ل‪ ٢٠/٦‬ا حدبن ا ش ط بن علي بن ل خ م ‪ ،‬ثن ا الهت م بن لح م ‪ ،‬ثن ا ق ش‬

‫بن عتن ا ن‪ ،‬ثن ا إ س ما عيل بن عي ا ش‪ ،‬عن صف وان بن ع م رو‪ ،‬عن‪ ^ ^ ٠‬بن م حي ا ل ح ص ر ثي‪،‬‬
‫ص ق ا د ‪ :‬اا إ ل واط‬ ‫ض م ‪ ،‬ئ ا ت ‪ :‬أ ن ا ه ذ اىن ‪ 3‬ة ي إ نى ا‬ ‫تما ش ب ‪،‬‬ ‫مم ن ي‬

‫‪1HadîdSur. 16‬‬
398 Ka’bu’l-Ahbâr

‫ ن ق ك ن لف ا ذل ك هوص غ 'علته ا‬،‫بيل ه ئا تث غ ل غ إلثه ائ جثأا ل وث ص ع ص ع ت ل ه ا ل ص حزم‬

‫عر م‬
‫ ق ادت ث ذ ا نق ا ب ي و م حشز ح ش ي وهذه جثتي وهذهب اري ؤثذا م وضع ميزاني زأثا‬،‫هد م ة‬
" ‫ن؛اقال ته ق‬
Ka’b der ki: Allab yeryüzüne bakıp: “Ben senin bir kısmına basacağım”
buyurdu. Basınca da dağlar yükselip kayalar parçalandı. Allab onu beğenip
ayağını üzerine koyarak: “Burası makamım ve yaratıkları haşredeceğim
yerdir. Burası cennetim ve cehennemimdir. Burası Mizan’ımın yeridir. Ben
hesap gününün sahibiyim” buyurdu.

‫ ثن ا يزيد‬،‫ ثن ا ق س ه‬،‫ثن ا م ح م د بن ا لخنن‬ ‫ ] حدق ا م ح م د بن‬٢ ٧ ٦ [ “) ٧٧٧٧(

‫ ثلثنا أن‬: ‫ ثا د‬،‫ غن ت ع د ب ن أبي ه ال ل‬، ‫ عن حال د بن يريد‬،‫ ثن ا ال ق ت بن س ع د‬، ‫بن حال د‬
‫ ال‬٠٠ : ‫ص‬ ‫ قات‬،‫ كف ت ثن ى ض ط م اق ض ؟‬:‫ قات وقن ب‬، ‫م ئن اخل ا م‬ ‫مح د ال م ين‬
‫ ال غ ز | ال ح قن ك ز ال هوة‬٢ ^ ١ : 3 ‫ ق ا‬،‫ يكرئة إلن ن ؤ نهى‬١٤٠٤ ‫ ا ثن ى‬3‫ح ر فيه النة ال ثزا‬
‫ب ده إثه ا ز ش التوك ل وكنز ا لع ب د في ا ل جنة‬
‫سي ج‬ ‫ وال ذ ي‬، ‫ قا ل ي ن ج اء به ا‬،‫إ ال يلف‬
" ‫ الن غز ر جع ض محك ط عن؛ ا إل ئزاك‬،‫ ق يء‬، ‫ء إ ن ئ ؤ قها ل ا ب أ مص ى إل ي م‬
Saîd b. Ebî Hilâl bildiriyor: Bize ulamana göre Abdullah b. Amr b. el-Âs,
Ka’b’a: “Yıldızlar ilmi (astroloji) hakkında ne düşünüyorsun?” diye sorunca,
Ka’b §öyle demiştir: “Böylesi bir ilimde hayır yoktur. Kişi hoşlanmadığı (ve
uğursuz saydığı) bir şeyle karşılaştığı zaman şayet yolundan geri dönmez ve
şöyle derse: “Allahım! Senin kötü kıldığın şeyler dışında uğursuzluk getiren
bir şey yoktur.” Abdullah: “Sana dayanmayan bir güç de yoktur” diye araya
girince, Ka’b: “Ardını ne güzel de getirdin!” dedi ve şöyle devam etti:
“Canım elinde olana yemin olsun ki işte tevekkülün başı ve kulun
Cennetteki hâzinesi de budur. Bunu dedikten sonra yoluna devam ederse
hiçbir şeyin ona zararı dokunmaz. Ama uğursuz saydığı o şeyden korkup
geri dönerse kalbine şirki aşılamış olur.”

،‫ ثنا أ خ ئ ذ بن ت ب ع‬C(‫ ثن ا إشتا ق بن إبراهي م بن ج مي ل‬،‫ ] حدثن ا أ ي‬٢ ٧ ٦ [ ") ٧٧٧٨

‫ قا ذ‬، ‫ غذ م‬،‫ ص غثد ال د ئنزثاح‬، ^ ١‫ غذ شم‬،‫ غذأبان‬،‫ثما غثان ئ غم‬:
11‫ ل ه ن وناي وم ن قتلته ا ل ح روريه لث ب ما ت ه أنزار‬،‫نت الئ سر كين‬
‫ ج‬٠' ‫إن‬
 Ka’bu’l-Ahbâr 399

Ka’b d e r ‫لكا‬: “Müşriklerin öldürdüğü kimsenin iki, Haricilerin öldürdüğü

kimsenin ise sekiz nuru vardır.”

‫ ثئ ا‬،‫ ثت ا م ح م د بن هم د الل ه بن رنته‬،‫ ] حدثن ا أبو م ح م د بن حثا ن‬٢١/٦ ‫)" ل‬٧٧٧٩(

‫ ثن ا عتذ الل ه بن أ ح م د‬، ‫ ح وثن ا أبو بكر بن مال ك‬. ‫ن ش ا ز ى ايوثء ثت ا جع ئ ز بن ن ش ا ز‬

‫ عن‬،‫ ثنا مه د الل ه بن ربا ح‬،‫ثت ا أبو ع مزان‬ ‫ ثن ا‬،‫ ثن ا تثار‬،‫ ح د ب ي أيي‬، ‫بن ح م‬

‫ ول ق د غن جوا على ب ي اللؤ‬،‫ لل شهيد ن وناي و لم ن قتل ة الحوارج ق مانثه أن وار‬٠٠ : ‫ ها د‬، ‫””كئ ب‬

" ‫ذاود ع ي ا لث ال م ق ر مانه‬

Ka’b der ‫نط‬: “Şehit kimsenin iki, Haricilerin öldürdüğü kimsenin ise sekiz
nuru vardır. Onlar Allah’ın peygamberi Hz. Dâvud zamanında (Allah
yolundan) çıkmışlardı.”

‫ ثن ا أبو بكر بن أيي‬،‫ ثن ا م ح م د بن شتل‬، ‫ ا حدثن ا هم د الل ه بن م ح م د‬٢١/٦ ‫ )“ ل‬٧٧٨٠(

‫ مأت؛ إن‬، ‫ عن "ك ع ب‬،‫ عن عبد اللؤ بن ف محي‬٤^ ^ ١ ‫ أقأثآ‬،‫ ثن ا يريد بن ه ارون‬،‫ثيب ه‬
‫ ئ ك ب ا أب ا عئد‬:‫ قا د‬،‫ ^ ^ الت ح ذيف ث‬١ ‫ ؤإنء م ن ق ئ‬،‫ ^ ^ نت ح ه ا ل ح دي ث‬١ ‫من حير‬
،‫ زن ا الت ح ذيف ن؟‬: ‫ ي س ح ال ؤ ي د ق ك‬،‫ زائقؤم ي ح د ون‬:‫الر ح م ن؛ ن ا نت ح ه الح دي ث ؟ قأت‬
" ‫ بث ث‬٧١٤ ، ١^ ‫ ي ف و ن ؛ و ي د ي ق ي إل ق‬٠' : ‫ئ ت‬
Abdullah b. Şakîk bildiriyor: Ka’b: “Amellerin en hayırlısı Subhatul-
hadis, en kötüsü ise tahziftir” dedi. Kendisine: “Ey Ebû Abdurrahman!
Subhatul-hadis nedir?” dediğimde: “insanlar konuşurken kişinin Allah’ı
amp yüceltmesidir” karşılığını verdi. “Ya tahzif nedir?” dediğimde ise: “iyi
olan bir kişinin sorulması halinde kötü olduğunun söylenmesidir” cevabını
verdi.

‫ ثن ا إن م ا عيد بن‬، ‫ ^ بن ت خ م‬£ ١^ ‫ ثن ا إ ن خ ا ق بن‬،‫ ] حدثن ا أيي‬٢ ٧ ٦ ! -) ٧٧٨١(

:،3‫ محا‬، ‫ عن "كن ب‬،‫ عن م جا هد‬،‫ ض ا لأع م ش‬،‫ ثت ا أب و معا وته‬، ‫ ^ بن مو ت ى‬١^ ‫يريدء ثن ا‬
٠٠ ‫" إن ال ص د م هب صا عفن يؤم ا ل ج م ع ة‬

Ka’bu’l-Ahbâr der ‫لكل‬: “Cuma günü verilen sadakanın sevabı, diğer

günlerde verilen sadakalardan kat kat daha fazla olur.”
400 Ka’bu’l-Ahbâr

‫ غن‬،‫ ثن ا قي ئ‬،‫ ثن ا ج ع فر ا لمنياجنح‬،‫ ا حدثت ا أبو م ح م د بن حي ا ن‬٢٢/٦ ‫)" ل‬٧٧٨٢(

‫ م‬: ‫ " ئز‬:‫ قات‬،‫ي ا م حار‬ ‫ أة‬،‫ م‬: ‫ غذ ئاء ت ن‬،‫ ص رئد ثن أ م‬، ‫تال ك تن م‬
‫ ص نت م ن أ ن ي م ر مح ن يدي ه‬- ‫ائن ا ر تث ن ي د ي المص ر ما دا عل ته ل كا ن أ ن ي خس ف ن به‬

Ka’bu’l-Ahbâr der ki: “Namaz kılanın önünden geçen kimse vebalinin ne

kadar büyük olduğunu bilseydi, yere batmanın kendisi için onun önünden
geçmesinden daha hayırlı olduğunu anlardı.”

‫ ثن ا‬،‫ ثئ ا إزا مني س م ح ث د بن ا لخنن‬،‫حق ا ن‬- ‫ ا حدثن ا أبو م ح ئ د بن‬٢٢/٦ ‫)" ل‬٧٧٨٣(

‫ عن عبد الل ه بن‬،‫ عن ع م اره بن غزيه‬،‫ب أخزيي ابن لهيع ه‬ ‫ ثن ا ائذ ز‬، ‫أ خن ن بن ت ع د‬
‫ه ا أ بجا‬ ‫ " إن ي ج ه م ا بم أ ي م ؛‬:‫ قات‬، ‫م‬ ‫ غذ‬، ‫م ي م‬ ‫ظ اء‬ ‫ غذ‬،‫ديث ار‬
‫ه د م ن " كا ن عقه ذين خ ر بم ضي‬ ،‫ ؤأث ا ال ؛ا ني‬، ‫ء محاني) ن ج م‬ ‫ء ج م م ي حب س عيه‬
‫ أي‬:‫ ق و ل‬،‫ط‬ ‫ ل ن و‬1‫و ئ قتمحو ا ل ج ماث م م‬ ‫ ز ك‬،‫ د أ نما ث الئلون‬،^ ‫ ^؛‬١ ‫ ؤأى‬،‫ديثه‬
" ‫نبي ط أ س ل م‬
Ka’b der ki: Cehennemde dört köprü vardır. Birincisi akrabalık bağlarını
kesen kimselerin üzerinde hapsedileceği köprüdür. İkincisi borçlu her
kimsenin borcunu ödeyene kadar üzerinde hapsedileceği köprüdür,
üçüncüsü hain kimseler içindir. Dördüncü köprüyü de Cebbâr olan Allah
istila eder. Rahmet dile gelerek: “Ey Râbbim! Kurtar, kurtar” der.

‫بن‬ ‫ ثن ا ث خ ئ ذ‬، ‫ ^ سر م ح م د‬١^ ‫ ثن ا‬،‫حدثن ا أبو م ح م د ن حث ا ن‬- ] ٢ ٧ ٦ [ ")٧٧٨٤(

‫ غذ سع يد بن أ ي‬،‫ أ م ح ي ع م و ئ ذ ا خل ا و ث‬، ‫ ثئ ا ائذ زغ ب‬،‫ ثت ا أ خن ن بنش جي‬،‫ا ل ح س ن‬

‫ وال ذ ي شببى بثده ان الل ه ف ع ج ل ج ئ ا ل ع بد إدا كا ن غ ا ثا بزال ذيه‬٠٠ : ‫ قا د‬، ‫ي الر)ء أبة "كغث ا‬
" ‫ 'كا ن ;ا و يؤاإت"إي ق زذاة يو وخير؛‬١٤‫م ؛ محي ؛‬ ‫م‬ ‫ؤيذ‬

Ka’b der ki: “Canım elinde olana yemin olsun ki kul, anne babasına karşı
asi biri ise Allah onun ruhunu kabzetmekte acele eder. Eğer kul anne
babasına iyi davranan bir kimse ise, daha fazla hayır ve iyilik yapması için
onun ömrünü uzatır.”
 Ka’bu’l-Ahbâr 401

،‫ ثغ ا ة ء م ي جثه مم د ع م ه‬١^ ‫ ^ أثة‬١‫ أ ج د في ك؛ا ب‬٠٠ :‫؛ ” نحب‬3 ‫ ] محا‬٢٢/٦‫ )“ ل‬٧٧٨٥(

‫إدا ت أل ة ظ ال م د و عقه‬3 ،‫ ^ ه م د ع م ه‬١^ ،‫ ؛قنتآ‬١^ ،‫ أن جأة أن يدع و عثه ق ت ع م ة‬١^
‫؛م‬- ‫م‬.‫مح‬
‫محم د ع م ه‬

Ka’b der ki: Allah’ın kitabında (kutsal metinlerde) şu gerçeği

bulmaktayım: “(Anne veya baba) onu çağırır ve ٠ gelmezse ona (anne veya
babaya) karşı asi olmuş olur. Eğer onu (anne veya babasını) kendisine
beddua etmesine sebep olursa ona (anne veya babaya) karşı asi olmuş olur.
Ona güvendiği halde o hainlik ederse ona (anne veya babaya) karşı asi olmuş
olur. Eğer ondan (anne veya babasından) yapamayacağı bir şey isterse ona
(anne veya babaya) asi oluş olur.”

‫ ثن ا أب و‬،‫ ثت ا عت د الل ه ب ن ا ل ح س ن ب ن م غت د‬، ‫ ] ح دت ا ث خ ث د ب ن عل ي‬٢ ٧ ٦ { - ) ٧ ٧ ٨ ٦ (

‫ إ ة‬٠٠ :‫ قات‬، ‫م‬ ‫ ص‬،‫ ص ت ا ل ين أيي ا لخغد‬، ‫ ض ا ل أ غ م‬، ‫ص‬ ‫ ئ ال‬، ‫م ح ب‬

‫بأخيه إ ر‬ ‫مبى‬ ‫ ال ذي‬:‫أ ظز الثاس ق ي ئ يؤم الماتة ا ك ك ئشألوة نا ا ل ظئ؟ قات‬
‫ا ل ق ئ ا ن ته للث غ ن ة ؤتهيلئ أخ اة وثهيلث بمة اا‬

Sâlim b. Ebi’l-Ca’d bildiriyor: Ka’b: “Kıyamet gününde günahı en büyük

olan kimse müselles kimsedir” deyince, kendisine: “Müselles nedir?” diye
sordular. Bunun üzerine: “Hâkimin yanında (Müslüman) kardeşi hakkında
iftirada bulunup hem kendini, hem kardeşini, hem de hâkimi helak eden
kimsedir” karşılığını verdi.

‫ ثعا ت غ ث ذ ثن ع ئ ثن‬، ‫ ] خدتث ا أثو اق ا س م مه د ا لخرير ئ ت خ م‬٢٢/٦ ‫ ل‬-) ٧٧٨٧(

، ‫ ع ن ج ز‬، ‫ ع ن ا لأع م ش‬، ‫ ثن ا نق ي ا ن‬،‫ ثن ا أي ي‬، ‫ ثن ا إ ن م ا ع ي د ب ن م ح م د ب ن ع ص ا م‬C‫ا ل ج ا رود‬

‫م شي‬ ‫^^ ظى‬۵^ ١‫ئ أ‬ ‫ ؤا"ةآق‬0 ‫ " ت ف د الق ل ط ا‬:‫؛‬١١٤ ، ‫م‬ ‫ غذ‬، ‫م‬ ‫غذ‬
" ‫ل أ ى خ ن ى ث ط م ح م ئة‬ ‫ف لأي‬

Ka’b der İti: “Sultan, Kur’ân ile çarpışır (onu mütalaa eder) ve onun
manalarını değiştirerek halk ondan kopup gider.”

‫ن‬ ‫ ثت ا عت د الل ه‬، ‫ح د ثما أبو ج عف ر أ ح م د ب ن م ح م د ب ن أ ح م د‬ ] ٢ ٣ /٦ ‫ ل‬- ) ٧ ٧ ٨ ٨ (

، ‫م‬ ‫ ص‬،‫ ص زم‬، ‫م ا م ح م‬ ،‫ ئ أثو محاوية‬، ٣ ^ ١ ‫ ئ‬، ‫ت غ ث ي ئن م د الكري م‬

" ‫ " اننث ظئ إ ر أمح ذ ثؤئا ث أ جب وة إ ر ظقه ال ذ ي ئ ز خ ق ة‬:‫قا ت‬

‫ر«س‬ ‫‪Ka'bu'l-Ahbâr‬‬

‫‪: “Olduğundan başka türlü görünmeye çalışan kimse, bunu‬لكل ‪Ka’b der‬‬
‫‪ancak kırk gün s^dürebilir. Sonra yaratılmış olduğu gerçek huya (kendi‬‬
‫‪özüne) döner.‬‬

‫(‪ ")٧٧٨٩‬ل‪ ] ٢٣/٦‬حدثن ا أبو بكو بن م ا ل ك ‪ ،‬ثن ا عبف الل ه بن أ ح م د بن ح م ‪ ،‬ثن ا علي‬
‫عبد الئ تن نب ا ح ا ال م ح ا ري‪،‬‬
‫ئ ش م ‪ ،‬ثن ا تق ات‪ ،‬ثن ا خن ي‪ ،‬ثن ا أثو عنزان ا خل ئ ‪ ،‬ص م‬

‫م ؤ م غش تديث ة ق ذ غ ‪ ،‬محق ون ‪٠٠ :‬‬ ‫ه‪ ٣ ^ ١‬ت ض ف‬ ‫‪:‬ت ا ت ي إ‬

‫م ‪ ،‬ظت ‪ ٤١١٢ :‬إ ر‬ ‫غذ‬

‫مث ك ؟ "‬ ‫ز م م ك ت د و م أي‬

‫‪Ka’b der ki: Hz. İbrâhîm her gün Sodom şehrine çıkıp: “Vay haline ey‬‬
‫‪Sodom! Seni ne günler bekliyor” derdi.‬‬

‫ي " و ك ا ن إل ث ز ي ع ي ا لث ال ؛ ت ق ق ي ن فيه "‬ ‫(‪ -) ٧٧٩ .‬ل‪ ٢٣/٦‬ا قات‬

‫”‪: Hz. İbrahim’in kendisinde ibadet ettiği bir evi vardı.‬لكل ‪Ka’b der‬‬

‫(‪ -) ٧٧٩١‬ل ‪ ] ٢٣/٦‬حدبت ا أيي‪ ،‬ثت ا ت خ ث ذ ى ي حيى بن عيت ى الث صر ي‪ ،‬ثئ ا خث ائ بن‬

‫زيد‪ ،‬عن ي ح ثى‪ ،‬زي ل ب ن ب ي ش‪ ،‬أن *كم ا ‪ ،‬قات‪ " :‬تث ق و ن قمم ه سث ح ؤ فيه ا ال د ماء‬
‫و‪ 1‬ال م و؛ لط و'لئ روج‪ ،‬بأ م حون فتنه اءل د ج ا ل "‬
‫‪Ka’b der ki: “öyle bir fitne olacak ki o zaman kanların dökülmesi,‬‬
‫‪malların gasp edilmesi ve ırza geçilmesi helal kılınacaktır. Sonra Deccâl‬‬
‫”‪fitnesi ortaya çıkacaktır.‬‬

‫حدق ا أبو بكر بن ح الب‪ ،‬ثن ا م ح م د بن ع ا ل ب بن ح ز ب‪ ،‬ثعا‬ ‫(‪ “) ٧٧٩٢‬ل ‪ ٢٣/٦‬ا‬

‫ض ا ج محا ر غئة أزاذ ال ئ؛وغ إ ر‬ ‫اقئث ئ ‪ ،‬غ ذ تالل ه ‪ ،‬أ ة ‪ :‬ه أ ة غ م ت ذ ال خ ط ا ب‬

‫؛فناي‪ ،‬ق ا د ثث * م ح ب ا آل حت ار‪ " :‬ال ثخرج إثه ا يا أبين الئ و مني ئ ث إن به ا تن ع ه أعق ا ر‬
‫) ل ش ر ؤده‪ 1‬ئن م ة انح ن نبه ا ال داء الث أص ا ل ‪٠٠‬‬

‫‪Mâlik bildiriyor: Ömer b. el-Hattâb, Irak’a gitmek isteyince Ka’bu’l-‬‬

‫‪Ahbâr kendisine: “Ey müminlerin emîri! Oraya gitme. Zira orada sihrin‬‬
‫‪onda dokuzu, cinlerin fasıkları ve şiddetli hastalıklar bulunmaktadır” dedi.‬‬

‫(‪ ] ٢٣/٦[ -) ٧٧٩٣‬حدق ا إبراهي م بن عبيد الثؤ‪ ،‬ثن ا ث خ ث د بن إ ت خ ا ق‪ ،‬ثن ا ق ي بن‬

‫ت ع يد‪ ،‬ثن ا ايلف ق ب ن س ع د ‪ ،‬ثغ ا عتيد الل ه بن أبى ج عف ر‪ ،‬أن "ك ع ب ا أل حت ارء كا ن م و لأ‪٠٠ :‬‬
‫^"‬ ‫إنه غنن ئ‪ ^ ١‬؟ ‪ ،‬غش ; م ئ أ و ب ! م فد\ أ ق‪١‬‬
 ‫‪Ka’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪403‬‬

‫‪:Ubeydullah b. Ebî Cafer’in bildirdiğine göre Ka’bu’l-Ahbâr şöyle derdi‬‬

‫‪ helak‬ه “‪Ömer b. el-Hattâb cehennem kapılarından bir kapıdadır. Eğer‬‬
‫”‪ kapı açılır.‬ه ‪olursa‬‬

‫‪ ^ £ ١‬سر عبيد الثؤ‪ ،‬ثت ا م ح م د بن أ خن ذ ‪ ،‬ثن ا ق ي ة ‪ ،‬ثن ا‬

‫(‪ -) ٧٧٩٤‬ل‪ ] ٢٣/٦‬حدت ا ^‬

‫ص ف ود؛‬ ‫م‪ ،‬عن ال ن ث اب ح ي‪ ،‬س م ع‬ ‫ض ‪ ،‬عن أيي ائ‬ ‫ر‬ ‫ا ه ئ ‪ ،‬غذ ي ن بن‬
‫تثئزف ايزائ < ك ا ل أدم ؤئئ ئ ئ ق محمق "‬
‫‪Sunâbihî, Ka’b’ın: “Irak derinin parçalanması gibi parçalanacak ve dışkı‬‬
‫‪gibi atılacaktır” dediğini işitmiştir.‬‬

‫(‪ -) ٧٧٩٠‬ل ‪ ٢٣/٦‬ا حدثن ا أبو ع ئ م خ ئ د ن أ ح م د بن ا لخض‪ ،‬ثن ا بشن بن م و ت ى ‪،‬‬

‫ل ئ‬
‫ثت ا أبو عئد الؤ ح ن ن ا ن ز ‪ ،‬ثن ا ن لت م ا ن س ائن ج‬
‫نزؤ‪ ،‬عن ح م ي د بن ه ال ل ا ل ع دوى‪ ،‬عن‬
‫ش | دا‬ ‫ح‬ ‫غ ي ش م و ن يت ئا ؤ؛م ج ‪ ^ ١‬؛‬ ‫وم آ ج و‬ ‫أ ي ي ‪ cı^Âgy aSi‬ع ن " نحب ‪ ،‬أثة ه ا‪ 3‬ا ‪ | ٠' :‬ن ي أ ج و ج‬

‫كا نوا أن ^ ^ ^‪ ، ٥‬قالوا‪ :‬ثر جع إقه عداض م رغ بئة‪ ،‬قات‪ :‬ق ز حئ ون إلته زقن ع ا د ك ن ا ”ك ا ن‬
‫^‪١‬بل غ ا ال م أل قي عأىبع ض ألسنتهز أن تقولوا‪ :‬در جغ إن ف اء‪ ^ ١‬غدا ثف ر غ منة‪ ،‬قا د ‪:‬‬
‫م‬ ‫ببون ظ مح ي ب ذ‬
‫ى ر ك وة‪ ،‬فيحرمثت‪ ،‬ف أ ق أوله م ق م ر ه ‪ ،‬ء ج‬ ‫محر ج ع ون [ قه زئز‬
‫فف ا م ن ط ين زيا ي ‪ ^ ^ ١‬علثه ا ‪ ،‬ث م ولون‪ :‬قد‬
‫ويأيي أؤسقل هم عثه ا ث ل حن ون ن ا كا ذ ي‬
‫""ك ا ن ههن ا مؤم ن ا ة‪ ،‬ث أ يؤ مون بسال هز ث ح ؤ‪ ،£ ^ ^ ١‬قمول وذ‪ :‬قد ثهزئا س في إ الر_ض‬
‫ز م حزق ا غش ن ذ قي ال ث ن اؤ‪ ،‬قات‪ :‬ث بم ث ا ه نحا ر غ ي ب وئائ بجا د بجا ا ل م ح ن ق أ ئ ذ خ إ‬

‫ب ت ا ه غ ي ب خزا‪ ،‬قمم د‬
‫ص حش مم ن ا لآرمس م ن ري ح ه م إل ي م‬ ‫في أ ق ي لمثل ه م‬
‫أرن ذ م حق ‪ ^ ^ ١‬خ ر أة المبنةم قئ ئ‬
‫ص \ل ه ‪ ٤^ ١‬م‬ ‫اي‬
‫ف ر‪،‬‬ ‫أل‬ ‫أ‪:‬دانيز‬
‫لخفؤ‬ ‫بغون ذا ا ل ق ز س ن ا‬
‫م‬ ‫م؟ قا د ‪ :‬أ غد ا ف ‪ ،‬ئ ت‪:‬‬ ‫م‪ ،‬ق ي وقن ب‪ :‬ن ا ا ل‬ ‫ا ل‬

‫ب ت ا ل م سل م ون طليع ه ث حؤة بتن الشيع وبين الغ مان ئ ال‬

‫قت بع ت يغزو ال ي ت ‪ ،‬ه ا لأ‪ :‬ث م‬

‫ب ث الله‬
‫ثأكون ل ه م أن تجلوا إلى ا ل حبشي ز ال لآكون ل ه م أن تر جعوا إ ر أضخ اهب‪ ،‬ث م‬
‫و ث ن ل م وا ‪” 0‬كا ن في ءب‪-‬خر ة ويتثى هثاء م ن القاس ي‬ ‫ري حا محإيته ي ما ت ه ف ت ك ف ت روخ‬

‫ص‪ ،‬ح م د ه ض ق ظ ج ه ا ‪ ،‬ث م‬ ‫مببون أ ي ع د ف يؤ زقن وم غش ف ي؛‪ ،‬ل م د و‬

‫ب ز ئثكلفت "‬
‫ئ ات‪ :‬ت ن م ح ك بم د ذ ا ف ق ا ج‬
404 K a’bu’l-Ahbâr

Ka’bu’l-Ahbâr der ‫لكل‬: Yecûc ve Mecûc, taş delme aletleriyle şeddi

delmeye çalışırlar, delmeye yakın da: “Yarın gelip delme işini bitiririz”
derler. İkinei gün geldiklerinde şeddin eskiden ©lduğu gibi sağlam olduğunu
görürler. Bu bir müddet böyle devam edince, içlerinden bazıları: “inşallah
yarın dönüp delme işini tamamlarız” demeye başlar. Artık döndüklerinde
şeddin bıraktıkları gibi olduğunu görür ve delmeye devam ederler, ilk
delenler göle gidip bütün suyu içer, onlardan sonrakiler gidip gölün
çamurunu yalar. Sonuncular ise göle gidince: “Daha önce burada su vardı”
deyip oklarım gökyüzüne doğru atarlar ve: “Yeryüzündekileri yendik ve
göktekine de üstün geleceğiz” derler. Allah onlara “Neğaf” denilen bir çeşit
kurtçuklar yollar. Bu kurtçuklar onları arkalarından yakalayıp öldürür. Pis
kokuları yeryüzünü kaplayınca Allah onlara kuşlar gönderir ve bu kuşlar
cesetlerini denize taşır. Allah kırk gün yağmur yağdırıp yeryüzünü yeşertir.
Yeryüzü o kadar yağmura doyar ki bir nar ile bir seken bile doyar.” Ka’b’a:
“Seken ne demektir?” diye sorulunca, “Ev halkı” dedi. Sonra iki cılız bacaklı
Habeşli Kâbe’yi yıkmak için yola çıkar. Müslümanlar ona doğru yedi veya
sekiz kişiden oluşan gözcü birlik gönderir. Bu birlik ne Habeşliye yetişebilir,
ne de arkadaşlarının yanına dönebilir. Allah Yemen tarafından güzel bir
koku gönderir ve bir kayanın içinde bile olsa her müslümanın canını alır.
Hayatta sadece kendini hak üzere zanneden değersiz insanlar kalır.” Ka’b:
“Bilin ki atlar artık yavrulara gebe kalmıştır” dedikten sonra şöyle devam
etti: “Bundan sonra artık herkes üzerine düşen sorumluluğu yerine
getirmelidir ki bundan doğacak vebal üzerinde olacaktır.”

‫ ثن ا ع م بن أ حم د‬،‫ ] حدبنا أبو بكر بن عتد الثؤ بن م خ ث د بن غ طاغ‬٢ ٧ ٦ [ -) ٧٧٩٦(

‫ط نان ئ‬ ‫ ظ‬، ‫ ظ أثو ا ل م حة‬،‫ ث ا أثو ئ ز ي و ا ل ج ن م ئ ائذ أخى ائن اثنا ن‬، ‫ال ث ى‬
‫ " غبئ يأ ج وج ومأ ج وج عش‬:‫ "ىن بم وال‬،‫ أن كئج‬،‫ و حدبتي ق ر ح بن م ح د‬، ‫ع م‬
‫صغنت‬
‫ و ح‬، ‫ وصنفث أوبع ه أدرع طوال وأربع ه أدرع محب ا‬،‫ صن ئ أ جش ا ن هز ” كاإلور‬:‫أصنآ ف‬

'٠ ‫ساته م‬ ‫نخبز‬ ‫مي وي م حون‬-‫ ويثث حم ون ا ل أ‬٣ ^ ١ ‫يفترقو ن‬

Ka’b der ki: “Yecûc ve Mecûc üç s ın ıf yaratılm ıştır. Birinci sınıfın bedeni
kaz gibi kısa ve tıknaz, ikinci sınıfın boyu dört, eni dört arşın, üçüncü sınıf
 Ka’bu’l-Ahbâr 405

ise kulaklarından birini yatak olarak kullana, diğeriyle yorgan gibi

örtünürler, hanımlarının âdet kanıyla beslenirler.”

‫ ثن ا‬،‫ ثئ ا مه د الؤ ح م ن بن ح ات م ا ل ماد ي‬، ‫ ] حدثن ا ئنئ ئ ا ن س أ خن ذ‬٢٤/٦ [ -) ٧٧٩٧(

‫ عن أ ي ب ك ر بن أمحي م ريم ا ل عث ا ت ي‬،‫ ثغ ا إ س م ا عي ل بن عي ا ش‬،‫ ثغ ا أبو ا ل مغيرة‬، ‫ن عي م بن ح م ا د‬

‫ه‬ ‫ و ف‬٧ ^ ١ ‫ ث ؤذ ي أ غد‬، ‫ط‬ ‫ ذقون‬، ‫ " أ ة ه ذ‬، ‫م‬ ‫ ص‬، ‫ ظ أش اخث ا‬:٥١‫؛‬
‫م ن ابث إ ر الت ح ر ء إ دا صا ح ت دواب ائث حر بئة تجف الثت إلته م ن س لة م ن الت حر إ ر التؤ‬
”‫ي‬ ‫ ش بم ه رزق ا‬،‫إ ر ثأي و غ وتأي و ج‬

Ka’b der ki: “Tennîn yeryüzü ahalisine eziyet edecek olan bir yılandır.
Allah onu karadan denize atacaktır. Deniz yaratıkları ondan dolayı
haykırınca, Allah onu denizden karaya Yecûc ve Mecûc’un yamna taşıyacak
birini gönderecektir. Onu kendilerine bir rızık kılacaktır.”

،‫ ثن ا ث م ة بن ائزيي‬، ‫ ثت ا ن م م‬،‫ ثن ا عبد الؤ ح م ن‬، ‫ ] خ دمحا شقت ا ن‬٢ ٤/٦[ -) ٧٧٩٨(

‫ " ي ت ئ ث‬:‫ ظت‬، ‫م‬ ‫ غذ‬،‫م بن أيي مريم غذ أيي ال رامية‬ ‫ غذ أيي‬، ‫وأبو ا ل م حة‬
‫ص خ ر أ ة او ج م‬ ‫ب د قأيو خ ومأ ج وج قي الر حاؤ وان ح ص ب والدعة غئ ز‬
‫الغامس م‬
‫ د؛ئكثون غش‬، ‫ وي ح م الن ن ا ثئئ بما ا كئ وذ ائزا ج ذ م ن ا ل عن ب‬٥‫ك ح م الن الؤث ائق الوا ح د‬
‫عت‬،‫ي و ال ق بمست رو حة قأ سم ى الق ا‬ ‫ثد ع‬ ‫ ^ ر ؛ حا طيبه‬١‫ ث أ تع ت‬،‫ عشن س هن‬٠^^^

‫به ا رج ائ غن ز قي ال ن ش ح ش يامب ه م أمز الل ه وا لث اعه وه م‬

‫مب د دللث نثه ا ر ج ون ك ن ا م‬

” ‫غد ز ك‬
Ka’hıı’l-Ahbâr der 1‫لك‬: “,insanlar, Yecûc ve Mecûc’den sonra rahatlık
bolluk ve huzur içinde on yıl yaşarlar. Hatta iki adam bir narı beraber ancak
taşıyabilirler. Bir salkım üzümü ‫ل‬1‫ لك‬kişi ancak taşıyabilir. Bu şekilde on yıl
.yaşarlar, sonra Allah tatlı bir rüzgâr gönderir ve her müminin canım alır
Sonra diğer insanlar kalırlar ve tıpkı merkeplerin çayırda debelendikleri gibi
debelenirler. Onlar bu durumdayken Allah’ın emriyle kıyamet kopar.”

‫ ثت ا‬، ‫ث ي ح ات م‬
‫ ثعا عئد ا ل ر ح م ن بن أ م‬،‫ ا حدبن ا ث ت ي ا ن سر أخن ت‬٢‫ ه‬/ ٦‫ ل‬-) ٧٧٩٩(

، ‫ عن 'كئ ب‬،‫ عن ف ري ح بن م ح د‬،‫ عن صموان بن ع م رو‬،‫نزؤ‬

‫ زأثو ائن ج‬،‫ ثن ا بقيه‬،‫س ح ما د‬

‫ ث م س د‬، ‫غ ب‬-‫نئ ب اءهل ه ا ح ؤ بك ون أ ص ع ب ش ظهر بزدؤن ا ل عث‬٠‫ ل عنت ص عبن ا الث‬٠' :3 ‫محا‬
406 K a’bu’l-Ahbâr

‫ ح ش ين د م‬1‫ش ز مال‬ ‫م ئ‬ ، ^ ٤^^ ‫س‬،‫خ ز ش ى الت ا‬ ‫ب خ ز م نآ ه ح ش تفك و ن ص م ن ك ف ئ ه‬

‫ زو م حث‬: ‫م‬ ' ‫ م ن‬3 ‫ ف و د قات‬، ‫محى خ ر‬- ‫ ث م م ح ل بف م ط ه أ‬،‫م ن أع س غ د ظ أع س‬

‫' ' ق ذ ي ب د أ ن أ ن ي ئ‬٠ ‫ ئ و د ه ت‬، ‫ش ق‬ "

Ka’b der ‫لط‬: Yeryüzü, ahalisi için yük beygiri gibi huysuz olacaktır. Sonra
öyle bir meyledecek ki sizler artık ondan döküleceğinizi sanacaksınız. Bunun
üzerine insanlar kölelerini azad edecekler. Sonra bir zaman sakinleşecek ve
azad edenler azad etmelerinden dolayı pişmanlık duyacaktır. Sonra bir daha
meyledecek ve insanlardan bir kısım: “l^bbimiz! Azad edeceğiz, azad
edeceğiz” diyecektir. Bunun üzerine Allah: “Yalan söylediniz. Ben azad
edeceğim” buyuracaktır.

‫ غن ابن‬،‫ تحا ض م نة‬،‫ ثن ا نص نأ‬،‫ ثت ا عتد الؤ ح م ن‬،‫ ] حدثن ا ن ل بما ن‬٢٥/٦[ -) ٧٨٠ ٠(

‫ " إ ة ا ق محا د وئ ب‬:‫ ق ات‬، ‫م‬ ‫ غذ‬، ‫ غذ أيي ر م‬،‫ غذ أيي ا ل م ي ا ل‬، ‫ث ؤ م‬
" ‫إل شن ا عي د علته الق ال م ش ص ن ه ا م عت ر قيئ ا أئصل هز ؤ حثزهز أبو ب ك ر وع مر ن ه ا ن‬

Ka’bu’l-Ahbâr der ‫لكل‬: “Allah, Hz. ismâil’in soyundan dini ayakta tutacak
,on iki yönetici çıkarmıştır. Bunların en üstünleri ve en hayırlıları Ebû Bekr
Ömer ve Osmân’dır .”

‫ عن ابن‬c‫ثعا ض منة‬ ‫ ثت ا‬،‫ ثن ا عبد الؤ ح م ن‬،‫ ا حدثن ا ن ل بما ن‬٢٥/٦‫ ل‬-) ٧٨٠١(

‫ " أؤد قب؛ ا خء مح ف‬:‫ ثاب‬، ‫م‬ ‫ ه ص‬، ‫بش ئ ه أ ي غ ش ا ل م ح‬

‫ غذ م‬،‫ق ؤ ذ ب‬
‫ ظ؛نا‬،‫ بأ ط ئ و جتريه‬،‫ ث م >ثئ ا ن ور ح م ه‬،‫وز ح م ة‬ ‫ ب م‬،‫ور ح م ة‬

" ‫ظ ذ ا الرض يوم ئذ محت بن م حرف ا‬

Ka’b der ki: “Bu ümmetin başı nübüvvet ile rahmettir. Ardından hilafet
ile rahmettir. Ardından sultanlık ile rahmettir. Ardından krallık ve
zorbalıktır, işte bu son durum gerçekleştiği zaman yerin altı (ölüm)
üstünden (hayattan) daha hayırlı olacaktır.”

‫ ثن ا عق م ا ن‬، ‫ ثن ا ن عي م‬،‫ ثن ا عبد ال ر ح م ن‬، ‫ ] حدثن ا ن ل بما ن بن أ ح م د‬٢٥/٦‫ ل‬-) ٧٨٠٢(

‫ خد ش‬،‫ ■ ح د ت ي غ م ثن ي ع؛‬، ‫ غن ا م حا س ئن ت ي م‬، ‫ ف ذ ن غ م ي ني ا م‬، ‫م‬ ‫ثن‬

١‫ ؛‬: ‫ه‬ ، ‫م‬ ‫ه ئ؛ار ئ أ ي د ز ر‬ ‫^ زضئ‬ ١‫ أ ة غ م ثن‬، ‫م ح ق ا الؤزاءئ‬
 K a’bu’l-Ahbâr 407

‫ال ر ل م‬
”‫ؤ ه‬ ‫ف ي‬ ‫ن‬ ‫ال يحامح‬ ‫د ي د‬ ‫ح‬ ‫ش‬ ‫قن ن‬ ‫ه‬ ‫حليم‬ ٠' : ‫د‬ ‫ها‬ ‫ل‬
‫ف ي ا ت و را ة ؟‬ ‫ثني ي‬ ‫د‬ ‫ئج‬ ‫" كتف ن‬ ، ‫كعب‬

‫ بع د ه‬£ ‫أ ي ق ع ائي ال‬ ‫م‬ ،‫نة‬ ‫ ح ن ي ث ة ثئثل ة أ م ت ه‬- ‫ ب أ‬، ‫" ال ب م‬

Muğîs el-Evzâî der ‫لط‬: Ömer b. el-Hattâb, Ka’b’a birini gönderip: “Ey
Ka’b! Tevrat’ta benim ‫س‬$‫ لل‬vasfedildiğimi buluyorsun?” deyince, Ka’b:
“Demirden bir boynuz gibi, Allah yolunda hiç bir kınayıcının kınamasından
korkmayan bir halife olarak buluyorum. Sonra başka bir halife geleeek,
ümmeti kendisini haksız olarak öldürecek ve kendisinden sonra fitneler
düşecektir” karşılığını verdi.

‫ ثنا‬،‫ في كت ابه‬، ‫ نحا إ ش غ ا ق بن إبراهي م‬،‫ ] حدت ا أثو م ح ث د بن حق ا ن‬٢٦/٦ ‫ )“ ل‬٧٨٠٣(

‫ إة ا ه‬:‫ قات‬، ‫ ص م‬،‫ق البه‬ ‫\ ل‬ ‫ غذ‬،‫ ص غابي‬، ‫ ئ ائذ المحا ه‬،‫اختن ئ نيع‬
" ‫ " إلي أ ال ف خ ؤأذاؤي‬:‫م ا ر ي م ول‬
Ka’b der ki: Allah: “Ben (hastaları) tedavi eden bilge biriyim” buyurur.

‫ ثن ا ع د الل ه بن‬،‫ ] أخبزتا ث خ ث د ن أ ح م د ب ن إبزا منع في كت ابه‬٢٦/٦ ‫ ل‬-) ٧٨٠٤(

‫ ص م ح م د بن ريا د‬، ‫ ثن ا ب م ة ن ال ول د‬،‫ ثن ا ح ا ح ب بن الول ي د‬،‫اتزيز‬
‫م ح م د ثن عئد ح‬

:‫صت ج دكثا أبا إشتا ة ؟ قات‬ : ‫ مح د ه‬،‫ دخو غي وص ر ص‬: ‫ عذ م‬،‫االمحا ئ‬

" ‫ ؤإ(ن يعا فه ينشئ حا ما ال ذ ن ت ل ه‬، ‫ ج ن د أ خ ذ ب ذ ن ب ه ء ا ن م ص غش هذه ه ا ز ر حي م‬٠٠

Muhammed b. Ziyâd el-Elhânî bildiriyor: Hasta olan Ka’bu’l-Ahbâr’ın

yanına ziyarete geldiklerinde kendisine: “Ey Ebû İshâk! Kendini nasıl
hissediyorsun?” diye sordular. Ka’b da: “Bedenim bu hastalıkla
günahlarından arınmış oldu. Şayet bu şekilde canım alınırsa Allah’ın
merhametine nail olur. Afiyet bulup iyileşirse de günahsız bir şekilde
yeniden doğmuş gibi olur” dedi.

‫ب ن‬ ‫د‬ ‫م حم‬ ‫ب ن‬ ‫ن‬ ‫ال ؤ ح م‬ ‫عتد‬ ‫ثن ا‬ ،‫ي‬ ‫عل‬ ‫ب ن‬ ‫د‬ ‫م حم‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ ا ح د ت ا ال ح س‬٢ ٦ /٦ ‫ل‬ -)٧ ٨ ٠٥(

‫ عن‬،‫ عن محش ب‬،‫ عن م ن م ر‬،‫ ثن ا م ح م د بن حم د ائزئ ا ب‬، ‫ ثن ا ف ارون بن إ ن خ ا ق‬،‫إدري س‬

‫ " ا م ح أ‬:‫ وبموت‬،‫ب ث ي د ال ق د زال بجاز‬
‫ كا ذ ذاؤذ غ ي ا لث الز م‬:‫ قات‬، ‫م‬ ‫ غذ‬،‫أمح ه‬

' ، ‫ه ؛ إل ا لآ م‬ ‫ض ائؤم ب ئ ؤ ث م ح ؛ ث ئ ن ك ي ن‬
" ‫م را ت‬ ‫ح ت ن ة ئزنئ ص الق ن اع إ ر ا لأوض‬
408 K a’bu’l-Ahbâr

Ka’bu’l-Ahbâr der ki: Hz. Dâvud gece ile gündüzü karşılama babında üç
defa şöyle dua ederdi: “Allahım! Bugün gökten yeryüzüne inen her türlü
musibetten beni uzak tut! Allahım! Gökten yeryüzüne inen her bir iyilikten
bana da bir pay ihsan et!”

‫ ثن ا عتيد‬،‫ ثت ا عتد الل ه بن أ خ ئ ذ بن حق ل‬،،^٣ ‫ ] حدت ا أبو يكر بن‬٢ ٦ ٨ [ “) ٧٨٠٦(

‫ ص ئ د الثؤ تن‬، ‫ ثن ا أبو عيا ن ا ل غ ي‬، ‫ج م ئ ن ي ن ا ذ‬ ‫ث إ‬،‫ ^؛‬١
^ ١‫الثؤ ئق ع م‬

‫ه‬ ، ‫ يا ت ث‬:‫ه ق ا د‬ ‫ إ ة " إئزا محب ع ك ال ث الز ش ه إ ر الثؤ‬: ‫ ق ا د‬، ‫م‬ ‫ غذ‬، ‫و ج‬
‫ ذ الءةئ ت طون‬Ü ‫ه‬ ‫فب ث‬
‫ م‬:‫ ئت‬،‫ي إل ش أن ال أزى أخت قي؛ ل أ زم ج د ك ير ي‬
٠٠ ‫مع ه ؤيخ ون ونآ مع ه‬

Ka’b der ki: H^. ibrâhîm __Allah’a şikayette bulunup: “Ey Rabbim!
Yeryüzünde benden başka kimsenin sana ibadet ettiğini görememem beni
üzmektedir” deyince, Allah kendisiyle birlikte namaz kılan ve yanında
bulunan melekler gönderdi.

‫ ثت ا عئذ‬،‫ ثن ا م ح م د بن ت ض‬،‫ ] حدثن ا عتد الل ه بن م ح م د بن ج عف ر‬٢ ٧ ٦ [ “) ٧٨٠٧(

‫شه‬ ‫ ص \ ل‬،‫بما عيد ئ عث ا ش‬ ‫ ثما‬،‫ئ د ا و خن ن ئ ن هد ي‬ ‫ ظ‬،‫ال م ئ غ و‬
، ‫ط‬ ‫خ‬ ‫ر عه‬ ‫ا‬
4‫ء ل‬ C ...H .V 3İIj ‫و ك ب‬ ‫شع‬ ، ‫ه‬ ‫ح كم‬ ‫ال م ل‬
‫ه ق‬1 ‫قث ه‬ " :3 ‫ها‬ ، ‫” كعب‬ ‫ع ن‬ ، ^ ^ ^ ١

‫ نإن الل ه مما ز تغ ص‬،‫ ئا خ ص وا باب ا ل ح ك م ق ا ن ب ابه ال تي ن‬،‫ و ج م ة م ن الدن و ب‬،‫وقل ه ؤزي‬

‫واع ال‬ ‫ ^ ؛؛من‬١ ‫ وي ج ب الوالي‬،‫ إ ر عم إرب‬٤‫ ناكث ا‬،‫ال ئ حإ ك م ن عير عي ب‬

،‫ و ظ م ب \ س م ق د أن لآئع‬، ‫ضامحر ش ت ي م‬ ‫بم ؛ ما أ ة م م ه‬ ، ‫مم د ص ز ه‬

" ‫ رمعه ذه ا ب رواتؤ‬0‫وإ‬

Ka’bu’l-Ahbâr der ki: “Az; konuşmak hikmet demektir. Siz susmaya
bakınız. Susmak güzel bir korunma, kötülüğün ve günahın az olması
demektir. Hikmet kapısına yapışınız. Onun kapısı sabırdır. Allah sebepsiz
güleni, gayesiz yürüyeni sevmez. Sürüsünü gözetip gafil davranmayan çoban
gibi, idaresi altındakileri gözeten idarecileri de sever. Biliniz ki; hikmetli söz,
müslümamn kayıp malıdır. İlim kalkmadan önce ona yapışınız, ilmin
kalkması, ilmi aktaranların dünyadan gitmesi demektir.”
 ‫‪Ka’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪409‬‬

‫ر‬ ‫(‪ ] yv / ‘\[ -) ٧٨ ٠٨‬محدثن ا أبو ن ح م د بن حق ان ‪ ،‬ثن ا إبزا م أ بن واتل ه ‪ ،‬ثت ا م ح م د بن‬
‫هم ‪ ،‬قات‪ " :‬ن ا ل ر ق ت ال ق ز‬ ‫‪:‬كر‪ ، ^ ^ ١‬ئ ن ي ‪ ،‬غذ أمحه‪ ،‬غذ أش ئ ق ن ا ن‪ ،‬ص‬

‫أل حا ص إ آل ل ه ه'م‬
‫‪: “Ateş Hz. İbrahim’den kendisiyle bağlandığı iplerden başka‬لكل ‪Ka’b der‬‬
‫”‪bir şey yakmamıştır.‬‬

‫(‪ ] ٢٧/٦ [ -) ٧٨٠٩‬حدق ا عئد اللمؤ بن م ح م د بن ج عف ر‪ ،‬ثن ا م س ل م بن ت ع يد‪ ،‬ثن ا‬

‫م ‪ ،‬قا د ‪ " :‬نث ا‬ ‫تجاجتغ ئ ذ غتن‪ ،‬ثن ا ابن لهيع ه‪ ،‬غذ ي ض بن مي م ون ا ل ح ئ ر ث ي ‪ ،‬غذ‬
‫ه م و ت ى علته ال ث ال م أن أ ن ر بثني إن ر اييد أنزه أن ي غ ب ن مع ه عظا م ي و ن ن عام ه‬ ‫أنز الل ه‬

‫ا لغ ال م م ن م يدو م وت ى عثه ا لث ال ؛ أئن مو ضع ي ؟ و ك ا ن ت ا مرأة ب ن بثي إش رجاب د ق ا د‬

‫إ ز أن أ د ر ك ت ئو ت ى‬ ‫ع م رها‬ ‫ز في‬ ‫الل ه ثت ا‬ ‫مد‬ ‫أ جل ه ا‬ ‫ح صن‬ ‫طث ن ا‬ ‫لف ا ‪ :‬ي ر ا ج ‪ ،‬د ك ا ن ت‬

‫ل‪،‬‬ ‫خ صا‬ ‫ت‬ ‫ال‬ ‫ض ع هتر ي و ن ف ث عأ ى أ ن سل س ي ئ‬ ‫و‬ ‫ع ث ه ا ل غ ال م ‪ ،‬ق ا ث ئ ب ن و ت ى أائ ا خبزن ث ب م‬

‫ظ م ح ق أؤ ال‪ ،‬ظت‪ :‬ف ه ز ك ‪،‬‬ ‫ص‬ ‫ع ‪ :‬تدعو ؛ ه ت ش أ ذ ود‬ ‫^ ؤظ ه ئ ؟‬

‫هأ ل ت‪ :‬وث ح م لي نغ لف‪ ،‬قا د ‪ :‬نل ه ذبلق‪ ،‬ه ا ل ت‪ :‬و آ مهن معلق في در جتلف يؤم ا ل س ا م ة‪،‬‬
‫ه ا د ‪ :‬و ش م و ت ى عش الث ال م‪ ،‬هأؤ حى اللت إقه أن ا ل جثه بثدي بأع ط ه ا ن ا ت أل ت ‪ ،‬ق ات‬
‫م وشى عقه الث ال م‪ :‬ثلي دلل ق‪ ،‬ها ل ت‪ :‬ء ان محئزه في هذه ا ل جزيرة نقد عقه ا ل م اء‪ ،‬قادت‬
‫ءأ ح ذ م و ت ى ق ح فتن‪ ،‬محأكت ب غ ي ن ا ا‪،‬ئ ل م الثؤ ا ال نحإل ئ أ أ لم ى أ خذ ا ل م ح م ن في ج ان ب‬

‫ا ل جزيرة وأ لم ى ا ل م حفن ا ال حز في ا ل ج ان ب ا ال حر‪ ،‬قا ن خت ن ا ل م اء عن ا ل جزيرة‪ ،‬ق ا ن ي‬

‫ا ل مرأة‪ :‬غثا م و ضع رقتوء ء ايتدرم الغثا ن‪ ،‬ئ و ج دوا يونف ث علته الث ال م في ثابو ج م ن م زمر‬

‫م‬ ‫ثا خثن لوة‪ ،‬ه ح م أ وة م ئة‪ ،‬ق ا لأ‪ :‬زقارون ينمى ا ل م ح م ن فألح ذئ ن ا ثك ا ‪ 0‬ال تنؤب م زضع‬

‫! ال وضغ ا ل م حه‪ 1‬ن غلث و ء ائ س متم> ‪ ،^ ^ ^ ١‬ث \ا ث م غ ا[كئز منه هذن ك مزته‪< :‬ؤإد ما ^أوتيته‬

‫عب؛ م د د ل ك ف ق ا "‬
‫ع ر ع ل م عئدي^ يئيي بؤ اف ح ص ن وت ا ك ا ذ م‬

‫‪ ile birlikte yola çıkmasını‬ل م م‪ 1‬ك غه ‪: Allah, Hz. Mûsa’ya, İsrail‬نكل ‪Ka’b der‬‬
‫‪emredince beraberinde Yusuf un kemiklerini de gtürm esini emretti. Ancak‬‬
‫‪”Musa, Yusufun mezarının yerini bilmiyordu. İsrail oğullarından “Sirâc‬‬
‫‪denilen bir kadın vardı. Kadın, Mûsa’nın zamanına yetişinceye kadar her‬‬
‫‪eceli gelişinde Allah onun ömrünü uzattı. Bu kadın Mûsa’ya: “Bana üç şey‬‬
‫‪vermen halinde ben sana Yusuf un mezarının yerini bildiririm” dedi. Mûsa:‬‬
410 K a’bu’l-Ahbâr

“Ne istiyorsun?” diye sorunca, kadın: “Daha önce olduğum gibi Allah’ın
beni gençleştirmesi için dua etmeni istiyorum” dedi. Mûsa: “Dediğin
olacaktır” karşılığını verdi. Kadın: “Beni yanında götürmeni istiyorum”
deyince, Mûsa: “Bu dediğin de olacaktır” karşılığım verdi. Kadın: “Kıyamet
gününde senin derecende olmak istiyorum” deyince, Mûsa ağlamaya
başladı. Bunun üzerine Allah: “Cennet benim elimdedir, ona istediğini ver”
diye vahyetti. Mûsa da: “Bu istediğin de olacaktır” deyince, kadın: “Onun
mezarı buradadır. Ancak ada sular altında kaldı” dedi. Bunun üzerine Mûsa
iki kafatası alıp üzerlerine Allah’ın lsm-i A’zam’ını yazdı ve her birini adanın
bir tarafına bıraktı. Sular adanın üzerinden çekilince kadın: “Mezarın yeri
işte burasıdır” dedi. ‫ آ‬1‫ ك‬genç orayı kazıp Yusufu mermerden bir tabut içinde
buldular ve onu Mûsa ile yanlarında götürdüler. Karun bu iki kafatasım
görüp aldı. Hazine bulunan bir yere geldiği zaman bu iki kafatasını bırakır
ve yer yarılıp hazineler ortaya çıkardı. Allah’ın: “Karun: «Bu servet
ancak, bende mevcut bir ilimden ötürü bana verilmiştir» demişti”
(Kasas Sur 78) buyruğu da bunu göstermektedir. Burada o iki kafatası
kastedilmektedir. Oysa daha önce öyle bir bilgisi yoktu.

‫ ح دبني‬، ‫ ثن ا عثد ا لله بن أخن ت بن ح م‬، ١^٣ ‫ ] حدثت ا أبو بكر بن‬٢ ٧ ٨ [ -) ٧٨١ ٠(
‫ ص مح د اش تن أيي‬،‫ ت ا أبو عنزان ا ل خ ئ‬، ‫ب ي ئ ن ي ن ا ذ‬
‫ نحا م‬، ‫ال ئ ك ئ ن ن ث و د‬

‫ كان " إتزا م و ع ي الث الز ق ري ا ل م ح ن ز ث بم؛‬:‫ قات‬، ‫م‬ ‫ غذ‬،‫ص ا ال م حارئ‬
‫ ن خ ر غ إ ر ا ل ط رش‬،‫ ثأت ل آث عل ته ا ألصثا ف ئ ح ش اغت ر ا ب ل دلل ث‬، ‫ا ل م ث ك ي ن واب ن القب ي ل‬

‫ ئن ل م علته مرد عليه‬،‫ ن حلس ق م بؤ طلف الم و ت قي ص ورة ر ج ل‬، ‫ ] يهئ ل ب‬٢ ٨ ٨ [
‫ ض ف د ت ق و ي ه ق فأخذ‬:‫ ظت‬، ‫ي‬ ‫تمق‬:‫ا ا‬-‫ أ‬:3 ‫ ت ذ أ ك ؟ ق‬: ‫ ت أ ه‬P ‫تا م و‬:‫إر‬
‫ و ك ى إش ح ا ق ئنث ا زأ ت‬، ‫ ادقإ ل ئ ئ ذ ه ب به إ ر منزل ه ئنث ا زاه إمئ ح ا ق عزئة‬:‫ ثق‬3 ‫ مث ا‬،‫بيده‬
‫ ئنث ا نأى‬، ‫ئنث ا نأى إئزاي إ ش ارة ث ك ي بك ى ل ث ك ايه ا‬ ‫نك ي بك ت‬
‫ش ارة إمئخ ا ق م‬

‫ ^؛‬١١^ ‫ قنثا أئاوئا عض ب‬،،‫مثلث ال ن ؤ ت إبزاهين؛ ي ك ي ذكى لتأكايهب م مع د تثلئ النؤبي‬

‫ قا ل إن ح ا ق ال بث م ني ي ا أب ب‬، ‫ يكت م في و ج ه ص يف ي ح ش د ه ب‬: ‫ ق ا د‬،‫■علته ا لث ال م‬

‫ ر ج فى أنبنف "أي أؤص‬، ،‫ جللئ ا | ال قد خضن‬-‫ز ال أزى أ‬ ، ^ ^ ١ ‫ء؛الى وأنت ظ ق‬

، ‫ نجاء إبزا م أ‬، ‫ ^^ عقه الث الم بتت يتح ثد فيه قادا حرخ أهلقة ال يد حأة عتزه‬١^^ ‫زكا ذ‬
 ‫‪Ka’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪411‬‬

‫نته ال ذ ي يتع قد فيه ء إ دا غز بز ج ل جا لس‪ ،‬مما ل إبزا م أ عقه الث الم‪ :‬م ن أد ح ل ك ؟‬
‫فت ح م‬

‫ب إ دن م ن د ح ل ت ؟ ظ ‪ :3‬ب إ ذن رب الس ت د ح ل ت‪ ،‬قات‪ :‬ز ه ال بيت أ حى به‪ ،‬ثم تن ش في‬

‫د ا جية ائن ت ه م ش ودع ا ك ن ا كا ن يص ئغ ث ص ع ذ شف ائئؤبي‪ ،،‬مم ي د له‪ :‬ن ا وأنت؟ قاتت يا‬
‫رب حئتلئم م ن ص د عئد للف أي س في ا لأرضبع ده ‪-‬ص بئة‪،‬ف م د لت‪ :‬نا رأيت بئة‪ ،‬ظ ‪:3‬‬
‫ن ا رك خنئ ا م ن ح ك لث إ ال نقذ دع ا ثت ي خ ز في ديته و معيشته م ت ك ت إبزا م أ ن ا ق اء‬
‫اللت ث م جاء‪ ،‬مم تخ بابه ء إدا ئ ؤ فيه بز جل؛ جال س ‪ ،‬ظ ‪ 3‬لت‪ :‬من أ ث ؟ هات‪ :‬أائ مللثم‬
‫أت ق ظ ث ‪ ; ^ ١‬؛ ‪ ،‬ائت ؛‬
‫ش ن ج ‪ ،‬ئ‪،‬ت إ و ت يا‪ :‬إ‪ 0‬م ح ث ي اثئ ثأييي ث ف آته أقرنت م‬

‫أ ن ي س ي ؤب هلف ائ إ را م ح م ‪ ،‬قا ت‪ :‬ئ أ أمح ل قأزاة ال غ ون؛ ا ش ق ب س ي ي ا أنؤا خ ال ن د ي ي ن‬

‫ب تث ة إ ال ال ه ‪ P ،‬ائت‪ :‬أ رمن يزبهل ق‪ ،‬ئ أ ائت‪ :‬ائ ي‪،‬‬
‫('\ ل ص ا ش زائبجاء ئ ة ‪ ،‬ال م‬

‫خ ز الثر ى بعنقه‬ ‫قأزاة ا ل ص ورة ا ش يم ب ه ئ فيه ا ائخق ا ز ؤائئ يا ز‪ ،‬محزع ب إبزا م أ ر يا ق د ي د ا‬

‫ب ا لأرض وكان ت ثف س ^‪^£ ١‬؛ أن دخرغ ‪ ،‬مما ‪ :3‬أ رفث ء ا ئر ا ال م ال ذ ي أم زت به‪ ،‬ء ام ض‬
‫‪ ، ^ ١‬قأثاة زئز في ■عن ب لق في صورة ف ح‬
‫^‬ ‫لت‪ ،‬فهث ع ذ ن ل ف ال ن ؤ ج ‪ ،‬م ح ‪ 3‬لت‪ :‬ئ ف ن‬
‫ي ر ل م ج ئ منة ق يء ئنئ ا زاه إبزا م م ر ح م ة‪ ،‬هأ ح ذ مكت ال ث م ن خ ل عكه مم هل ن م ن‬
‫نم د ي م ضغ ويريه أثت تأ ك د‬ ‫ا لش ب في مكتل ه قأ ج اء‪ ،‬محوصعة ص يديه‪ ،‬ق ا ل؛ خ ز‬
‫وين ج ه عأى لح س ه ومح تدره‪ ،‬ب ع ج ب إبراهي م عأته ا لغ ال م‪ ،‬ق ا ل‪:‬ن ا أ ش ت ال ث وئ ن مقلث ق سا‬

‫إثزاب ز‬
‫م‬ ‫ص غدة إ‪ :‬بجم غ ي ال غ ال م‪ ،‬مما ‪ :3‬إ ة لي ك ذا وكدا‪ ،‬ق ا ‪3‬‬ ‫م أش للف؟‬
‫^‪ :٢‬مح د أش لي م ث ل فذ؛‪ ،‬وإ د‪ 1‬اك ؛ظر أن أف و ذ يئن ك‪ ^ ، ^ ١^ ^ ١‬إأيلف ‪ ،‬ظ ‪3‬ت‬ ‫عش‪١‬‬
‫نس مللث ا ل م و ت رو حة على تنلث ا ك ار> '‪٠‬‬
‫ئ ا ب ت م س ابناه م؛؛ عن م س ه‪ ،‬و ج‬

‫‪Ka’b anlatıyor: Hz. ibrâhîm misafire ikram eder, fakire ve yolcuya‬‬

‫‪merhametli davranırdı. İbrâhîm’in yanma bir süre misafir gelmez olmuş ve‬‬
‫‪îbrâhim şüpheye düşerek misafir bulmak için yola çıkıp oturmuştu. Bu‬‬
‫‪sırada ölüm meleği bir adam suretinde kendisine gelip selam verdi. İbrâhîm‬‬
‫‪de selamını •alıp: “Sen kimsin?” diye sordu, ö lü m meleği: “Ben bir‬‬
‫‪yolcuyum” deyince, ibrâhim: “Ben senin gibiler için burada oturdum” dedi.‬‬
‫‪Onu elinden tutup: “Gidelim” diyerek evine götürdü. îshâk meleği görünce‬‬
‫‪tamdı ve ağlamaya başladı. İshâk’ın ağladığını gören Sâre de ağlamaya‬‬
‫‪başladı. Sâre’nin ağlamasını gören İbrâhîm de ağlamaya başladı. Sâre’nin‬‬
‫‪ağlamasından dolayı İbrâhîm’in ağladığını gören ölüm meleği yükselip gitti.‬‬
412 Ka’bu’l-Ahbâr

Nihayet kalktıkları zaman İbrahim kızarak: “Misafirimin önünde ağladınız

ve gitmesine sebep oldunuz” dedi. Bunun üzerine İshâk: “Ey babacığım! Bizi
kınama, ben seninle birlikte ölüm meleğini gördüm. Artık ecelinin yakın
olduğu görüşündeyim. Artık ailene vasiyetini yap” dedi. İbrahim’in mabed
olarak kullandığı bir evi vardı. Ondan çıktığı zaman kapıyı kapatır ve
kendisinden başka hiç kimse içeri girmezdi. İbrahim o eve gelip içeri
girdiğinde içeride bir adamın oturduğunu gördü. Ona: “Seni kim içeri aldı?
Kimin izniyle içeri girdin?” diye sordu. Adam: “Evin sahibinin izniyle içeri
girdim" deyince, İbrahim “Evin sahibi onda daha fazla hak sahibidir” dedi.
Sonra evin bir kenarına çekilip namaz kıldı ve daha önceden yaptığı gibi dua
etti. Ölüm meleği yükselip gidince kendisine: “Neler gördün?” diye soruldu.
Ölüm meleği: “Ey Rabbim! Yeryüzünde kendisinden daha hayırlı olmayan
bir kulun yanından sana geldim” karşılığını verdi. Kendisine: “Onda neler
gördün?” diye sorulunca: “O, yeryüzündeki bütün kullarının dini ve maişeti
için hayır dualar etti” cevabını verdi.
İbrâhîm bir zaman geçtikten sonra yine ibadet ettiği evin kapısını açtı ve
içeride oturan bir adam gördü. Ona: “Sen kimsin?” diye sorunca: “Ben ölüm
meleğiyim” karşılığını verdi. İbrâhîm: “Eğer doğru söylüyorsan ölüm meleği
olduğuna dair bana bir işaret göster” deyince, ölüm meleği: “Ey İbrâhîm!
Yüzünü bir tarafa çevir” karşılığını verdi. Hz. İbrâhîm (yüzünü bir tarafa
çevirdikten sonra) tekrar ölüm meleğine bakınca onu müminlerin ruhlarını
kabzettiği surette gördü. O sırada İbrâhîm Allah’tan başka (ne olduğunu)
hiç kimsenin bilmediği bir nur aydınlık gördü. Ölüm meleği yine: “Yüzünü
bir tarafa çevir” dedikten sonra: “Şimdi bana bak” dedi. İbrâhîm ona
bakınca onu kafirlerin ve facirlerin ruhunu kabzettiği surette gördü. Bunun
üzerine İbrâhîm çok korktu. Karnı yere yapışmış ve canı çıkacak gibi
olmuştu. Ona: “Biliyorum, emredildiğin şeyi gözet ve onu yerine getir”
dedi. Bunun üzerine melek yükselip gitti.
Ölüm meleğine: “İbrâhîm’e iyilikte bulun (yumuşak davran)” denilince
yaşlı bir adam suretinde yanma geldi. İbrâhîm bir asmalıkta idi. Ölüm
meleğinin eski halinden bir eser kalmamıştı. İbrâhîm onu görünce ona
acıyarak bir küfe alıp ona üzüm toplamak üzere içeri girdi. Topladığı
 K a’bu’l-Ahbâr 413

üzümleri küfeye koyarak ihtiyarın yanma geldi, üzüm ü önüne koydu ve:
“Ye!” dedi, ölüm meleği ona yediğini gösterip üzümü çiğnemeye, üzüm
suyunu sakalına ve göğsüne akıtmaya başladı, ibrâhîm bu duruma şaşırıp:
“Seneler senden neler almış neler! Kaç yaşlarındasın?” diye sorunca, ölüm
meleği, ibrâhîm’in yaşını hesaplayarak: “Yaşım şu kadardır” karşılığını verdi.
Bunun üzerine ibrâhîm: “Ben de bu yaşlardayım ve senin gibi olacağım
günleri düşünüyorum. Allahım! Beni yanına al” dedi, ibrâhîm’in bu ihtiyara
kanı kaynamıştı, işte bu hâl üzere iken ölüm meleği ibrâhîm’in ruhunu
kabzetti.

، ^ ‫ ^ ؛‬١ ‫ ثن ا أ خ ن د بن ئ و ت ى‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا أبو أ ح م د م ح م د ن أ خن ذ‬٢٩/٦ ‫ )“ ل‬٧٨١ ١(

‫ عنئ ح ئ د بن عبد‬،‫ ثن ا عبد ا لعزيز بن م ح م د الدراوردي‬،‫ثن ا إ س ما عيل بن ت ع ي د ا م حت ا يي‬

٤^ ^ ١‫ر بكر بن عبد ال مب ن بن‬ ‫ غذ‬، ‫م شه ا ب‬ ‫ غذ ع م ه‬،‫ال م ابن أ جي ا م ح ي‬

‫ ج إل الئث ئ و ت ى ب ا الل سنؤ ”كل ه ا م ن‬:‫ ب مولأ‬، ‫ أثت ض غ كئث ا‬،‫غن جزء بن ج ايي انحثئ م ي‬
‫ص بكالبي إل تخذ‬ ‫ " ز‬:‫ قات الق‬،‫ قا زث ئذا كالتلف‬،‫ قات ه مت ى‬،‫لش اته‬
‫ وأهزث لحل بي‬،‫ ال‬:‫ يشبه ك النلف؟ قات‬٤^ ‫ هن من حل م لث‬،‫ ثا ر ب‬:‫ قات م وت ى‬، ‫غيث ا‬
’٠‫قيه ا بك ال م ي أ ف د ن ا بمم غ م ئ ال صؤاعق‬

Ka’b der ki: Allah, Hz. Mûsa ile kendi lisanından önce bütün lisanlarla
konuştu. Mûsa: “Ey l^bbim! Senin kelamın böyle midir?” deyince, Allah:
“Eğer seni kendi kelamımla konuştursaydım sen yok olurdun” buyurdu.
Mûsa: “Ey Rabbim! Yarattıkların içinden senin kelamının bir benzeri var
mıdır?” deyince: “Hayır, yarattıklarımdan kelamıma en yakın olam dahi gök
gürültüsünden daha şiddetlidir” buyurdu.

،‫ ثن ا أ ح م د بنش جي‬،‫ ^ بن ن ح م د بن ا لخثن‬١

^ ‫ ] حدثت ا شء ثن ا‬٢٩/٦ ‫)" ل‬٧٨١٢(
٠٠ : ‫ محا د‬، ‫ عن يزيد بن قؤذر ص ”ك ع ب‬،‫ ح دبنى عئد الثؤ بن عث ا ش‬، ‫ثت ا عتد اللؤ بن زغ ب‬

‫ئ ش س‬ ‫ذ ظ ص ؤ ال م حن إ ؛ ق بج ء م ذ أن‬ ‫ب ده‬
‫ج‬ ‫ق س ثتيءء أ ق د ض م م س‬
٠٠‫ ل س ح ود ب ح لن ا الثا ز‬1‫ ب ا لق ج ود ن خ لوا ائ جنث وب‬: ‫ م و لون‬، ١^ ^ ٠٠

Ka’b der ‫كل‬: “Secde eden bir müslümanı görmek kadar iblis’e, askerlerine
ve şeytanlara çetin gelen ve onları ağlatan bir şey yoktur. Onlar (secde edeni
414 Ka’bu’l-Ahbâr

görünce): “Oniar secde ile cennete girdiler. Bizler de secde ile cehenneme
girdik” derler.

‫ أ ح ر ي ي حيى‬،‫ ثن ا ابن وه ب‬، ‫ ثت ا أ ح ن ذ‬،‫؛^؛‬£١^٦ ‫ ثن ا‬، ‫ ا حدثت ا أيي‬٢٩/٦‫ ل‬-) ٧٨١٣(

‫ أثت قا د ؛ " م ن برأ‬، ‫ عن "ك ع ب‬،‫ عن أمح ه‬،‫ عن س ي ل بن معا ذ‬،‫ عن زيا ذه بن محا يد‬،‫بن ايوث‬
‫ئ د هؤ الل ه أ ح د ح و حث م عث ر مإ ت ث ئ لث به ا هه ص ي ا ل جنة نإن ئ ذ هز ا ه أخت‬
‫قمة‬ ‫ نإن قزأ بأم ائئنالن> في ركعتي ا ل ص حى ءكت ب ل ه‬،‫ثثز أل الت وراة وا إلن ج ي ل وال هممحا ن‬
٠٠ ‫ح ت ث ه‬

Ka’b der ki: “Kim ihlâs sûresini on defa okursa ona cennette bir ev inşa
edilir. Zira ihlâs sûresi Tevrât, incîl ve Furkân’a eşittir. Her kim kuşluk
namazının iki rekatında Fatiha sûresi”ni okursa ona her bir kılı için bir
sevap yazılır.

‫ ثن ا عتد الل ه بن‬، ‫ ثن ا ابن زغ ب‬، ‫ ثن ا أ خ ن د‬، ‫ ثن ا إبراهي م‬،‫ ] حدق ا أيي‬٢ ٧ ٦ [ -) ٧٨١ ٤(
‫ه مائة‬ ‫م ه آ ذ ق حة‬ ‫ ة دت " ت ذ‬،‫م‬ ‫م ا آل‬ ‫ غذ‬،‫ي زي د ثن ةؤئت‬، ‫ غ ذ‬، ‫غ م‬

‫ زنن هزأ ف ه ا بئة‬،‫أ ل ب زؤ جة م ن ا ك وي م ح ن لآقد وز ج ة ب ادئ أ ش أ ش وص ي ف ووصيم ة‬

‫ز ش ل ه عذب‬ ‫ أن ف أن ف‬4‫ حث م ة مرابط ا زادة الل ه عأى د للف مال‬0‫ وإ‬،‫ي جت ا ب دلل ث‬

٠' ‫دلل ث م ذا ئ و م حورا وغزة م ن ذر ويام و ت ي ا ل جنة و ك ا ن د للف على ال م سيرا‬

Ka’bu’l-Ahbâr der ‫نظ‬: “Kim Kur’ân’ı hatmederse, Allah onu, her birinin
bir milyon kadın ve erkek hizmetçisi olan yüz bin hûri ile evlendirir. Kim
.ondan bir kısmım okursa okuduğu kadarıyla bu mükâfata sahip olur
Kur’ân’ı nöbet tutarken hatmeden kişinin ise mükâfatını bir milyon
hizmetçi arttırarak kendisine cennette bunlar sayısınca inci ve yakuttan
köşkler ve odalar yapar. Bunu yapmak Allah için çok kolaydır.”

‫ ب ن قزاءة المران‬ü f ‫ " زنا م ن فيرغ أ ح ب إ ر ال ر‬:‫ ا قات ك عب‬٣٠/٦ ‫ ل‬-) ٧٨١٠(
‫وال د ك ر ا ا‬
Ka’b der ki: “Allah indinde Kur’ân okumak ve zikir etmekten daha
sevilen bir şey yoktur.”
 I \u uu ı-njfbvur

(‫ م حا ر عباب الثؤ م ن‬٠٠ ‫ ممالطت‬، ‫ و س م ع "نح ب ر ج ال يئزأ ا ل م نان‬:‫ ] قات‬٣ ٠/ ٦‫ )“ ل‬٧٨١ ٦

٠' ‫م ال م ت ذ أ م ح ق اثك ال ؛‬ ‫ ؤيزاث‬،‫أ طا ب اتق الز‬

Yezîd ‫ط‬. Kavdır der ‫لكل‬: Ka’b, Kur’ân okuyan bir adamı işitti ve: “Allah’ın
en hayırlı kulları kelamı güzel olanlardır. Allah’ın en şerli kulları ise kelamı
çirkin olanlardır” dedi.

٠٠‫ " ن ذ وأ ئد غز ال ه أ ط ختم ال ه لغ ط ض ال م‬: ‫ى‬ ‫[ وقات‬r./n] “(٧٨١٧)

Ka’b der ‫ كل‬: “Kim ihlâs sûresini okursa, Allah o kimsenin tenini
cehenneme haram kılar.”

‫ ثما ا ل ئ خ ي ئ‬،‫ ظ أثو <وبة ا لخؤائ‬،‫م م ] خدثث ا ت خث ن ئ عيإ‬/‫ ل آم‬-) ٧٨١٨(

" ‫ ء ي م البعا ر‬، ‫ عن م‬،‫ غذ أيي م سعود ا ل حريري‬،‫ ث إ ت ئ ث ذ ثن انص ش‬،‫واض ح‬

‫لخخ ا ث ال ئ ث زا ج ا لخنس شث ا ئ ز‬ ‫ " غز ؤالثؤ‬:‫ قات‬، ‫م ث ذا ث الغ ا ل ي م ؤ ي د ه‬ ‫ود‬

" ‫ال ق نحا ر به ا ع ا ب دي ن‬

Ebû Mes’ûd el-Cureyrî bildiriyor: Ka’b: “Doğrusu bu Kur’ân'da,
kulluk eden kimselere bildiri vardır” (Enbiyâ Sur 106) buyruğunu
açıklarken: “Vallahi burada beş vakit namazı kılanlar kastedilmektedir. Allah
onları kulluk eden kimseler diye isimlendirdi” dedi.

‫ ثما‬، ‫ ثن ا م ح م د بن ع مزان بن الحس د‬،‫ م م ] حدت ا أبو م ح م د بن حق ا ن‬/ ‫ [آم‬-) ٧٨١٩(

‫ عن‬،‫ عن محارك بن تجا ه د أبي ا لأز ر الحريري‬،‫ ثن ا خئائ بن مح راط‬، ‫عتد الل ه بن ع ا صم‬

‫ " م ن‬:‫ قات‬، 4 ‫ون قي ف ذا ق الع ا ل م عا ه ن‬ ‫ قي قول ه ما ر ؛‬،،‫هم‬ ‫ غذ‬،‫أبي اخل الع‬
٠' ‫صا ى الم ح م س في ج م اعة ق ذ أم ل ثديه ود ح وة عي ا ذة‬
Ebu’l-Alâ’ bildiriyor: Ka’b: “Doğrusu bu Kur’ân'da, kulluk eden
kimselere bildiri vardır” (Enbiyâ Sur 106) buyruğunu açıklarken: “Kim
beş vakit ‫ ء م م س اا‬cemaatle kılarsa önünü ve arkasını ibadetle doldurmuş
olur” dedi.

،‫ ثن ا ح ج ا ج‬،‫ ثن ا ابي واره‬، ‫ ثن ا إشت ا ق بن أ ح م د‬، ‫ ا حدثن ا أبو م ح ث د‬٣٠/٦ ‫ ل‬-) ٧٨٢ <(
‫ " خ ف‬:‫ قات‬، ‫م‬ ‫ غذ‬،‫ي اش ئن نب ا ح‬ ‫ غذ‬،‫ب زاذ ا ل خ ئ‬
‫ غذ أيي م‬،‫غذ خئ ا د‬

" ‫^ وثء‬ ١‫ ئ ذ هش ريف ي‬: ‫و من ئذ ه ا محي> لء ق ي ن ز ه ول ء‬ :‫اا؛نتاة‬

‫‪41b‬‬ ‫‪Ka'bu'l-Ahöar‬‬

‫‪: Tevrat: “Çocuk edinmeyen, hakimiyette ortağı‬لكا ‪Ka’b der‬‬

‫‪kten ötürü bir dosta da ihtiyacı olmayan Allah'a‬؛‪bulunmayan, §cizl‬‬
‫‪hamd olsun» de ve tekbir getirerek O'nun şanını yücelt” (isrâ Sur‬‬
‫‪ ( sözü ile biter,‬ل ل ‪1‬‬

‫بن‬ ‫(‪ ٣٠/٦ [ “) ٧٨٢١‬ا حدت ا ^‪£١‬؛^ ب ن حم د الثؤ‪ ،‬ثن ا ت خ ث د ب ن إش ح ا ق‪ c‬ثن ا ق ي‬

‫م ‪ ،‬أ ة قات‪ " :‬لأن مح ي غ ر أزال ه‬ ‫س ‪ ،‬ئ ائ تحثه‪ ،‬غذ وئ ب تن هم د الثؤ‪ ،‬ص‬

‫أخ ل ؛ ئ من أن أص وم يؤم‪" ، ^ ١‬‬

‫‪: “Misvak ile iftar açmam, benim için cumartesi günü oruç‬لط ‪Ka’b der‬‬
‫”‪tutmamdan daha sevim lid ir .‬‬

‫(‪[ -) ٧٨٢٢‬آم‪ ،/‬م ] أخبزنا م ح م د بن أ ح م د بن إبزا م؛؛‪ ،‬في كثابه ثن ا ت خ ئ د بن‬

‫خذن‪ ،‬غن الئ م ظ‪ ،‬قات‪ :‬ظ ‪3‬‬ ‫بن‬ ‫أي و ب‪ ،‬ثغا مح د الله بن معا ذ‪ ،‬ثن ا أبى‪ ،‬ثئ ا جنزان‬
‫"ك ع ب‪ '٠ :‬إ‪ 0‬لتكزيا زم‪1‬ن م ه يئعتة ‪ ^ ١‬غش ن ح و هئ و ب أئ ن ^‪ ١‬أراات ص ال حه_^ تجش‬
‫ه ث م م م ث م ه أ و مهب "‬ ‫غثهز م ح بما نإذا أزاذ ال ه‬

‫‪Ka’b der ki: “Her zamana mahsus bir kral yani idareci vardır. Allah onu,‬‬
‫‪o zamanın halkının kalplerine göre gönderir. Onların dirliğini murad ettiği‬‬
‫‪zaman, onlara ıslah edici bir idareci gönderir. Onların helakini murad ettiği‬‬
‫”‪zaman da onlara azgın olanları gönderir.‬‬

‫(‪٣٠/٦ [ “) ٧٨٢٣‬ء حدق ا ع ذ الل ه بن م ح م د ئن ج عق ر‪ ،‬ثن ا عتذ الؤ ح م ن بن م ح م د‬

‫بن ععلثه‪ ،‬عن ف ه ر بن‬ ‫صش م ر‬ ‫بن م الم‪ ،‬ثن ا هن اد بن الثري‪ ،‬ثن ا يغلى‪ ،‬عن ا لأع مش‪،‬‬
‫ح ؤ ش ب‪ ،‬غذ "كن ب ق ا ‪3‬ت *' تودد ت أئي ' م حس أ<ئل ي بأ ح ذوني محذي ح و ي قأكلو؛‬
‫؛‪،‬؛"ر" ‪١٠‬‬
‫صيم ه م‬
‫‪Ka’b der ki: “Evcil bir oğlak olmayı, beni alıp kesmelerini, yemelerini ve‬‬
‫”‪misafirlerine yedirmelerini isterdim .‬‬

‫(‪ ]n /n [ “)٧٨٢٤‬خد ما هم د الثؤ‪ ،‬ثت ا هم د ال ي م ‪ ،‬ثن ا ساد‪ ،‬ثن ا وكيع‪ ،‬عن‬

‫م ‪ ،‬قات‪ " :‬ت ذ أقا ؛ ال غ الة‬ ‫س ‪ ،‬ص مه د الثؤ ئن ضن ؤ‪ ،‬ض‬ ‫ا م ح م ‪ ،‬غذ أ ي م‬
‫زاتى الز ك اه وش م ع ؤأكنا غ‪ ،‬مم د ئزق ط ا إليئ ا ذ ‪ ،‬زنن أ خ ي لله وأبثتس لل ه زأ ظ ى لل ه‬
‫و مغغ لل ه ق ي انت ك م د ا إلين ا ذ‪'٠‬‬
 Ka bul-Ahbâr 41/

Ka’b der ‫لكل‬: “Namazını kılan, zekâtını veren ve emirleri dinleyip yerine
getiren kişinin vasat bir imanı ©lur. Ancak Allah için seven, Allah için öfke
duyan, Allah için infak eden ve Allah için kişiden bir şeyi alıkoyan kişinin
imanı kemâle erer.”

‫ ثن ا‬،‫؟^ بن م ح م د بن ا لخنن‬£١
^ ‫ ثن ا‬، ‫خ ا؛ثغ ا عئد الل ه ى ت خ م‬ “) ٧٨٢٥(

‫ أن‬، ‫ عن أيي ي م‬،‫ عن ابن غي الن‬،‫ أ ي م ابن لهيعه‬، ‫ ثت ا ائذ بمب‬،‫أ خ ذ بن سع يد‬
‫م‬ ‫بث‬
‫ج‬ ‫ " أ ن ت ن عت ل ؤآمئؤ قزم‬:‫ سات‬، ‫ قا م حن ختئ ق ا‬، ‫ي أ‬ ‫ ن غ ل‬،‫م‬
‫ بتت في جهن م إذا ف خ ضا خ أغث الثاي م ن شدة حره‬:‫ ه ا لأ‬،‫ قيدت زن ا ائثلئ؟‬،‫بالمل ق‬
Ebû Ubeyd bildiriyor: Ka’b bir kiliseye girdi ve onun güzelliğine hayran
kalarak: “Ne güzel bir iş ve ne sapık bir kavim. Ben Felak’ın onların
olmasına razı oldum” dedi. Kendisine: “Felak nedir?” diye sorulunca:
“Cehennemde bir evdir. Açıldığı zaman sıcağının şiddetinden dolayı
cehennem ahalisi feryat eder” karşılığını verdi.

،‫ ثن ا أ خن ن بن س ع يد‬،‫ ثن ا إبراهي م ى ت خ ئ د بن ا خل ص‬، ‫ ا حدثن ا أيي‬٣١/٦ ‫)" ل‬٧٨٢٦(

‫ غذ عبز ال ق بن‬،‫ غذ سع يد بن أيي ه ال ل‬،‫ أ ح ر ي ع م ر بن ا ل حا ر ث‬، ‫ثت ا ابن وه ب‬

‫ " ■ ص ع ت د ؛ م حي اتأ؛ي ال و ى‬:‫ أ ه ء أل ف و د‬، ‫م‬ ‫ غذ‬،‫قد ؤئ ر ي‬،‫ ص زا‬،‫م ح دة‬
٠' ‫ ال ذ ي ثن ى أثة ين و ت عدا‬£ ^ ١‫أثث ين و ث إ ال هز ما زاخذز خذن‬
Ka’b der ki: “Ancak ihtiyarladığı zaman öleceğini bilen kulun ameli gibi
amel yap ve yarın ölecekmiş gibi günahlardan sakınan kulun sakınması gibi
sen de günahtan sakın.”

‫ ثغ ا‬،‫ ^ بن م ح م د بن ال خ ش ن‬١
^ ‫ ] حدثن ا أب و م ح ئ د س حق ا نء ثن ا‬٣ ٧ ٦ [ -) ٧٨٢٧(

،‫ عن يزيد بن هزبر‬،‫خبرذي عبد الل ه بن ما ش‬-‫ أ‬:‫ هات‬، ‫ ثنا ابن وه ب‬:‫ قات‬،‫أ ح م د بن تع يد‬
‫ زذب ك أن الؤ ج أثن يت ح اب ا ن‬،‫ " زب ه ائ م ن ث خ وئ ل هء وزب ثاي م مغفور قت‬:3 ‫ ه ا‬، ‫عن "ك ع ب‬
‫ ئذ و‬،‫بأي ز ص الق صالته وذعاءة م تئ عي م ذ ئغاءيه فقا‬
‫ي ال م قار أخذئتا م‬
‫ يا رب أ ي ي ئ الن اغ م ز أث هغ م ز الثث ل ة وه وئ اي م‬:‫ ق ات‬، ‫أخ اه دلل ق في دع ائه م ن ال م‬

Ka’b der ki: “Nice gece kıyamına kalkıp da mükâfatını alan, nice de gece
boyu yatıp da bağışlanan kişiler vardır. Zira iki kişi, birbirini Allah için sevip
de içlerinden biri gece namazına kalktığı zaman, Allah onun kılacağı
418 Ka’bu'l-Akbâr

.namazdan ve edeceği duadan razı ©lur, edeceği niyazı da geri çevirmez

Duasında, Allah için sevdiği kişiyi de amp: «Rabbim! Filan kardeşimi de
bağışla!» dediğinde ‫ ه‬kardeşi uykuda olsa dahi bağışlanır.”

‫ ثن ا ق س ه‬،‫ قا نت ثن ا م ح م ذ ى ان ح ا ى‬،‫ ] حدثن ا إبراهي م بن هم د الثؤ‬٣ ٧ ٦ { ")٧٨٢٨(

‫ عن‬،‫ غذ عفاء بن س او‬، ‫ عن م حي الثؤ بن أبي ج م‬،‫ ثن ا المح ئ بن سع د‬،‫بن سع يد‬

٠٠‫ر ه ا‬ ‫م قي سب ل الثؤ محكت ثن جهن م م ح ن‬ ‫ قات؛ " صي ا م‬، ، ‫م‬
Ka’b der ki: “Allah yolunda bir gün oruç tutmak (kişiyi) cehennemden
yetmiş sonbahar uzaklaştırır.”

‫ " قي ا ل جنة بهت يدعى ال ج ا ن بل غ ا يبي ن يؤم القي ا مة ال‬: ‫ ا وه ا د‬٣١/٦ ‫ ل‬-) ٧٨٢٩(
‫م م ر ث ث ؛ ال ال ئ ا يم ذ ' م‬
Ka’b der ki: “Kıyamet gününde cennette oruçlular için “Reyyân” diye
adlandırılan bir nehir vardır. Ondan sadece oruç tutanlar içecektir.”

،‫ ثئ ا يعق و ث ن ع د الؤ ح م ن‬،‫ ثن ا ق س ه‬، ‫ ثن ا م ح م د‬C‫ ] حدق ا إبراهي م‬٣٢/٦ ‫)" ل‬٧٨٣٠(
‫ " إدا أ م ن ك‬:‫ ق ات‬،‫ أثت ن غ ل عن ا ل ع م و ق‬،‫"ن ب‬
‫ م ر ح‬،‫ ص عط اؤ بن ي ساو‬،‫عن أيي ح ازم‬

" ‫ ؛ثئن وئ حثت‬U4İAİP ‫ ذغ و؛ ظث ك مم د‬ıSij t iip jp ‫ق ذ‬ ‫\ت واك ي م‬

Atâ b. Yesâr der ki: Ka’bu’l-Ahbâr’a anne babayı üzme meselesi

sorulduğunda: “Anne baban sana bir şeyi emredip de onların bu emrine itaat
etmezsen onları üzmüş olursun. Sana beddua ederlerse de onları her yönden
‫ ول ؛ هل ظ‬olursun” dedi,

،‫ ثت ا م خ ث د ن ال ح ض بن قي ئ‬: ‫ محا د‬، ^ ١^ ‫ ] حدثن ا ث خ ث ذ بن‬٣ ٢ ٨ [ ")٧٨٣١(

‫ " إذاض ر‬:‫؛‬١١٤ ، ‫ غذ م‬،‫ غذ ع م‬،‫ ض ا لآؤوائ‬،8‫ قثا ضم‬،‫الري‬ ‫ثثا ائذ ل‬
‫ الذا ص ر إقا م ة صأى مع ه‬،‫الؤ ج د بأدان ؤإد' م ة ص ز معه م ن ا ل م ال ئكة ن ا ي ن د ا الهى‬
" ‫ه اة‬
Ka’b der ki: “Bir adam ezan ve kâmet ile namaz kılarsa onunla birlikte
ufku kapatacak kadar melekler de namaz kılar. Sadece kâmet ile namaz
kılarsa ona sadece kendi iki meleği eşlik eder.”
 ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪419‬‬

‫(‪ -) ٧٨٣٢‬ل ‪ ] ٣٢/٦‬أ ن ي د‪ ^ ^ ١ 1‬أبو أ خ ن ذ ث خ ث ذ ‪°‬تن أ خت ن في كث ابؤ‪ ،‬هات‪ :‬ثت ا‬

‫م و ت ى بن إن ح ا ق‪ .‬ح و حدثن ا م ح م د بن أ ح م د بن ئ و ت ى بن ممح ث د بن إش حا ك‪ ،‬ح دبئي‬

‫أي‪ ،‬ثثا أثوإو مم ال ق بما ئ بمامح د ئذ إ‪:‬رما بأ ئ ن ‪ :‬م‪ ،‬قا‪ :3‬ظ بمام ئ شي‪،‬‬
‫عن ق ي ا ن ا ل ث ذ وس ي‪ ،‬ؤهزقد ا ل قت خ ي‪ ،‬وأبان‪* ،‬كل ه م روؤة‪ ،‬عن ك ع ب‪ ،‬قا د ‪ ٠٠ :‬أو حى الل ه‬

‫ب د ي ن ا أ ن ك من‬
‫م‬ ‫نحا ر إ ر موشى عقه ا لغ الم في ا م ح'ؤت يا م وتى‪ ،‬لؤ ال ت ذ‬
‫ا ص اؤ هزم ز ال أتت ت م ن ا الةرض حهه‪ ،‬يا مو ت ى ثؤ ال سء ثق وب‪ :‬ال إل ة إ ال الثت ن ن ئ ئ‬

‫م ال دمحا‪ ،‬يا موتى لو ال من يد ضي محا غذت بن حلقي‪ ،‬ثا م و ت ى و ال من‬ ‫جهئ م ض‬

‫ن ؛ لح م‬
‫م‬ ‫ت م د ي ن ا أ م ح ك م ن م حني ي ق م ‪ ،‬يا م وت ى وف و م حر ء إ ه ل ؤ م حي‬
‫ص‪،‬‬ ‫م أدخ م ح م ناري‪ ،‬زلز ك ث أئ ث‪ ،‬زنت كان إبراهي م‬ ‫‪ ۶‬م ن ح زذل م ن‬ ‫مب ق ا ل‬
‫و ق يغ‬ ‫يا م و ت ى إذا ل م ت ائئثزاؤ‪ ،‬نن ا م ك ن ا س ألت ا لأني اؤ ء إن ل م ثئغد‪ ،‬ه ا ج ع ن‬
‫محأت‪:‬‬ ‫عثمتلا‪،‬ثح ث‪ ،،٢٨^ ١‬ي مو ت ى أ نمب أن ال أدم*ث اك عآى و ‪-‬حال؟ء ^‪:3‬‬
‫و م ج ا ل س ه و وأئذر ا ل م ذنبين‪ ،‬يا م و ت ى أزين ءأ ح ب ا ل م مزاء أن أك ون تلف حبيب ا أثا ؛ حت اتلث‬
‫ن ب أن ال أ ح ذللف‬
‫م ‪ ،‬ق ات‪ :‬قأكثرت الوه كث ابي ‪ ،‬يا م وشى أ م‬ ‫وفي ال ث مثلث م ويئ ا ؟ ق ات‪:‬‬
‫ب لث ر ط ب م ن ذكر ي‪ ،‬يا م و ت ى‬
‫ثا‬‫محا د ‪ :‬قأصب ح وأ م س ؤ ل م‬ ‫في ثا وا ت ا ل مث ا نة؟‪ ،‬ق ات‪:‬‬
‫أت م ح ب أن أييخ ك ج ث ي‪ ،‬وه ا‪ ،3‬م ح م د ‪ :‬أن ث ح ي ف ج ش و م ال‪0‬ىي زظ درأت م ن ؛ ل جئ‬
‫م ك؟ ‪،‬‬ ‫ص أ ع ق إر‬ ‫ظ قي‪ ،‬قات‪ :‬ثا ز ء‬ ‫م إر‬ ‫م قات‪:‬‬ ‫وا إلنس؟‪ ،‬قات‪:‬‬

‫^‪ :3‬ثد وه م آالئي ودعناءيي ءإئه م ال يد وون ن ي ؛ ال"‪١٤‬؛ ح شمب حى أوئد هف ‪ ٧‬م وتى‬
‫‪ ٩‬من لم حي زئز يغرف أن ‪ ٤^ ١١‬م ز و\ ل شكز ي ر ا‪،‬ئث ح ي ت ا أن أعدثة‪ ،‬ظ ن و ت ى ! ن‬

‫و'ب‪°‬يه ‪ ،‬قات م س م‪ :‬إم ي بن *؛‪5‬‬

‫جهن م زن ا محمب ‪ -‬د ش و ل ه ب غش ‪ ^ ^ ١‬و ق د ع ا ة ب م‬
‫ن ا ائغئ و ق؟ ه ا د ‪ :‬ائئق وق الئ و ج ي ■ع صبي أن يئ خ ؤه زازل؛اة في الناس محال ي م ‪ ،‬ويأءكد‬

‫م ن أ م ن ات وئ ي ون ن ي خ ا ل جب ا ل‪ ،‬قات•' إ ش ث ن ط ل‬ ‫ف القت وي ح رم وال ديه‪ ،‬ثا م وت ى‬

‫ما هي؟ محا د ‪ :‬أن ثق وب لوالديلث ال لسلف‪ ،‬يا م وس ى إن كتف ي ور ح م ي وعفوي عأى م ن إدا‬
‫هرخ الوال دا ن ز غ نإدا حزن الوال دا ن حزن مع ه م ا‪ C‬نإدا ذك ى الوال دا ن بك ى ت ع ه م ا ‪ ،‬ثا‬

‫ل ه عأى ن ا ” كان هم ه‬ ‫م وت ى س رضي حمئة وال داه رضيت عنة‪ ،‬نإدا ا ذ ث غ م ثة وال داه‬
‫م‬ ‫م ثا رب‪ ،‬قات‪:‬‬ ‫ؤ ال أبال ي‪ ،‬يا م وت ى أ ي د ا ألمان ين اخلل ش يؤم ا ل م ا م ة؟ قات‪:‬‬
‫م سغفزا ل ل م ؤ منين وا ل م ؤمن ا ت ‪ ،‬يا ث و ت ى أق ل ا ل عثرة واعفن عن م ن فثنن لف في مال لث‬
‫‪420‬‬ ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬

‫وعزضنق وأ ج ب م ن د‪-‬عالث أ"تيئلف ء كذللثا ‪ ،‬ظ م وت ى أ ر يد أن يك ون ث ك يؤم ا ل م؛ ا م ة يتل‬

‫‪ ٣‬يا رب‪ ،‬قات‪ :‬وكن لثت ا ب ا ل مء راع هالت ا ‪ ،‬ن ج ع د ئ و ت ى‬ ‫ح س ا ت ج م يع ا خللي؟ فات‪:‬‬
‫شبه أيا م يهوئمحئ عأى ائئفزاؤ بمل ي قا ب اقثزاؤ ؤبموئ‪، ^ ^ ١‬‬
‫ف قي ط و ئ م م‬ ‫غر‬
‫و ق ئ إا حلمتث أن‬ ‫‪ : ^ ١‬ي مو ت ى ج ئ قن د دالال‪ ،‬أظ | ر ئد أئ هن ت‬ ‫غي اخر‪°‬ش‬
‫ئنتغف ز أنف وأل ه م ت ا ل م ال ئكه يؤم القي ا م ة أن بمثن وا علي لث ج ئ ثمم ج م ن هئ رك ‪ ،‬يا‬
‫وش وسث اوس قليف إ؟ى دل؛لق‬ ‫[ر‬ ‫ن و ص أزين أن أكون لنف أهزب من‬
‫ومن رو ج لق إ ر بدي ل ط وش ن ويب ص رك إ ر ع سلف؟ ه ات‪ :‬ث م يا ز ب‪ ،‬هاد‪ :‬مح أكتر ا ل ص الة‬
‫‪ .‬وأبل غ ج م ع بئي إ ن زا ي د أبه م ن ل م ني ؤه و ج ا ح د أل ح م د ت ش ك علئه‬ ‫عأى م ح م د‬
‫الي ا ق ة ي ا ل م و قف و جع ل ت سني و س ه ج ج اب ا ال تزاني ز ال كت ا ب ت صزه ز ال فث ا ئ تت ائة‬
‫و ال طلق يز ح م ه خ ز س حثه ا ل م ال يكه‪ ،‬ثدخأنوه ئا ري‪ :‬يا م وشىبل ع بغي إ ن زا ي د أثت م ن‬
‫ا م ن بأ ح م د ؤثة أكرم الحلق عأي يا م و ت ى بل غ بغي إتزاي ل أثق م ن ص د ق بأ ح م د وكت ابه‬
‫ثفز ت إقه يؤم ا ل م ا م ة‪ ،‬يا م وت ى بل ع ب ي إمئزاي ل أثت م ن رد غش أ ح م د ق ي ا م ما ج اء به‬
‫إل د كا ن ح ره ا نا ج ذا أد ح لقه اقا ز م ش ج وب ا ‪ ،‬ثا م و ت ى بل ع بغي إئ زائيد أن أ ح م د و ح م ه‬
‫ويزكه زن وئ و م ن ص د ق به زاه أؤ ل م يزه أ ح ظ أيام ‪ -‬حماته و إل أو ج شة في مره ولب أ ح ذل ة‬
‫يوم القي ا م ة ؤبأ ائاقشة ا ل ح س ا ب في ا ل م ؤق ف ن ب أ ول ط هد م ة على ا ل ص راط‪ ،‬ي ا م و ت ى إبة‬

‫لخذ و ل م مح ف ة ‪ ،‬ي موشى ان ى؛آق ث غش ن س ي ق د‬ ‫أ خ ي ا ل ح ل ق إ ي م ن ل م ق هأ ت ب‬

‫أن أ‪-‬حأى الق م وا«ت ال الةرءس زالل‪،‬ئة ا وا ال‪-‬خ رة أثه م ن ف ي ن أن ال إ؟ه ا ال الل‪ 4‬وأن مء ح م؛دا‬
‫رنأو ل الل ه صادئ م ن هلبه ن ي ئ ل ه بناءه م ن الثاي هتد أن ي م و ت بعش رين ت اعه وأؤص ئ ت‬
‫ه ف ا ل م و ت ال ذ ي يئبتس روخة أن نكون أرئئ به م ن وال ديه ؤ ح مي م ه ؤأوص ن ت من وا‬
‫وئكيرا إذا ذ ح ال عإيه‪ ،‬ن ن أ اله بئذ مته أن ال ينوع ا ة وأ م ن علته وآك ون مع ه ماضيء علته‬
‫م ا ك ا نة ق ه ا إ ال خلل و ‪ ،‬ثا ث و ت ى‬ ‫م‬ ‫ف ت ن ه ا ئ م واوس ن غ ي وخشه ال ق ي ز ال س‬

‫ا ح م دن ي إدا ق ت غأئلف م ع 'ك المي إيالث ب ا إلي م ا ن بأ ح م د ‪ ،‬هزعزي ل ؤ إل قت ل ا إلين اتث‬

‫بأخنذ ن ا ج ا ز م قي ذ ري ز ال كثن ث م ض ‪ ،‬يا م وت ى ض خ ا لمن ب ي ذ انوئا‬

‫بأ ح م د و م دمحوه زائث اثوا إ ي‪ ،‬وكدللث م ن ي جيء م ن ا ل مزشل ين بع د ك‪ C‬يا م و ت ى م ن إل‬

‫يؤبن بأ ح م د م ن ج م يع ا ل م ت ل ن و إل يضئقوة ولز قئثا وئا اثؤ كان ت ختث ائة ن ردوذه عثه‬
‫ومن عته ح م ظ ا ل ح ك م ة ز ال أ د ي ل مزة ن ون ال هد ى ؤأئ ح و اغنة م ن الئبؤؤ‪ ،‬يا ث و ت ى أ ج ب‬
 ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪421‬‬

‫ق حثة ال م حف أ ج ع د لنف ز لأي ف فى‬ ‫أ ح م د 'ك ظ ث ح ب ئئ ظف وأ ج ب ؛ كئ ز المثه‬

‫تميث ا ‪ ،‬يا ث و ت ى انتغ م ز ل ل م ؤمغين ؤال ن ومث ا ت تع ط ن ؤللف يؤم القي ا م ة ق ا ن م ح م دا‬
‫ش م اعته ح‬

‫وأمته ي س عفزون لل م و منين ؤائن ب يث ابب‪ ،،‬يا ت و ت ى رك عت ا ن يضئف ا م ح م د وأ مته ن ا بثن ط لوع‬

‫^ لت ن ا أمت ا ي م ن يؤم ه ز ق ي وأكون قي ذ م ‪،‬‬ ‫طف ا‬ ‫ا ل م جر وطلوع ال غ م س م ن‬

‫يا م وت ى ب ح ة أوئأل هف م ن ن ا ث وهو قي ذ متي ه ال صمب ه غ ي‪ ،‬ثا ت ر ض ؤأنئ ركعا ت‬
‫قدن >يراك أعطيها بزكع ة ب ي‬ ‫‪ Ifejygj‬م ح ئ د ؤأثثة عند ز و؛ل القن‪،‬ي‪ ،‬غذ "كد‬
‫‪ ١^ ٧‬يث ؤ مت ح‬ ‫ي‪،‬‬ ‫ا ل م ن ي ة وب ا قاذ؛ة أ م ن به ا م واريثه م ود\لق ا لآة آ م م ال ه ي ينتغف زو ن‬

‫محب أبواب ا م حؤ وأرؤ ج ه م م ن ا ل حور انص وبشرف عقه م ا ل حور ا محق‪ ،‬ون س م ن ي‬
‫ا م حه أعهلس ه م وزو جته م م ن ا خل وي ا لعين‪ ،‬ثا ت و ت ى وأربع نكث ا ج ي ص ل ه ا م ح م د وأمته‬
‫ب الع شي ال محم ى طلق ثأ ر ب في ال ث ن ؤ ا ج وا ال وحس إ ال امنتغق ر ي ‪ ،‬وم ن انثغ م ز ت أة‬
‫م ال د ك ي ‪ ٢‬أعدته ‪ ،‬يا ث و ت ى وب ال ت رك عا ت يهنئف ا م ح م د وأ مته جين ين جب ضؤء النه ا ر‬

‫م وم ن اتثغفزل ة و ل م بمصغي هثزث لت‪ ،‬يا‬ ‫م ويعف اف م ف‪ 3‬ونو م ‪،‬ثتني‬ ‫زئز ثثضبذ‬

‫ث و ت ى وأربع ز ح م ا ج يضئف ا م ح م د وأ مته ج ئ يغي ب الئق ئ مت ح ل هز أب و ا ث الق ن اع‬

‫ب ألميي ح ا ج ه إ ال أعقلس هز‪ ،‬يا موس ى ويتن ظ فن م ح م د وأثتة ب ا ل م اء‬
‫جث ات زءوسمهب ق ال م‬

‫كت ا ‪ ، ^ ^ ١‬هم ا ن ي ه ب ي ؤ م هلتؤ ص ذللف ا لئ اؤ جنه م ض ه ا ا ل قن ؤا ث وا ال وحس‪ ،‬يا‬

‫و يؤم‬ ‫م و ت ى ي ص وم ث خ ئ د وأ مته في ؛نثثؤ شهن؛ زئز ف ه ز و م صا ن‪ C‬ظعهل يه‪-‬مبصي ا م ه م‬

‫م نه ت ما عد عنه م جهن م م س ن ة مائه غ ا م زأ؛ئهي لم بك ‪ 5‬ح ص ل ة يعتل ون به ا ث ن ا لممنوع‬

‫م فيه و غ‪ ،‬ا نمت عم ز فيه ا نث؛ نا ج ذ ؛ثا د ما حت ا دظ إن ن ا ث‬ ‫*كأ جر ص أد ى هريص ه ز أ ي ث د‬
‫في ثلته أؤ ق ه ره أعحله أ ج رب ال ي ن شهيدا‪ ،‬ثا موت ى زي ح ج م ح م د وأ مته بل د ي ا لخزا؛‪،‬‬
‫ف ي ح ج ون ح ج ه ادم وننه اتزا ميز‪ ،‬ئأعطيه م قث ا ئ ادم واتخذهز كن ا اب ح ذ ت إبزا م؛؛‪ ،‬يا‬

‫ه ك ث عن أؤبه م‬ ‫ف ‪°‬يجم‬ ‫^ ذ؛ قي‬ ‫س د زآققة‪ ،‬هأ عيه م‬ ‫مو ش ن ذ ر‬

‫م ح ا ن رضيت‪ ،‬عن أومتن طه م وا جره م وأعهلتته م في ا الخزة ال تنين ة زا ل ح ل ذ قي ا م حثؤ‪ ،‬ثا‬

‫ملت ى إلي ؤ ء ي‪ ،‬ظت‪ :‬إل إ ل ي ص ع إي ‪ ،‬ئ ت ‪ ٧ :‬م ض أتيت ص م ح إ م ح غ وأءي‬

‫ا ل جزيل‪ ،‬ثا م وس ى يغب ال ن ز ر أئ ا وث م ال ثمي ن أع طيه م قزحن ا وأنأل ه م محرمن ا ‪ ،‬ز ال م ع د‬
‫ا لأوباث بع بيده ا ن ا أقنب به م ‪ ،‬يا م و ت ى ف عالي ال وئص ف ن ور ح م ي 'كل ه ا أل ح م د نأ ي ‪،‬‬

‫^ ‪ :3‬؛نهي م ن علي‪ ،‬فال‪،1‬ت ي م وت ى أل قي أمة م ح م د ي"جاال يق ومون غ د ط ل ق ر ف‬

422 K a’bu’l-Ahbâr

‫ ن جراؤئ م عأى جزاء ا النبث اؤ ر ح م ي عيه م وعصبي مبب د‬،‫تاذون بشه ادة ال إل ه إ ال القة‬
‫ يا م وتى أبغ ل‬،‫منه م ال أسل ط عليه م م ن أمتاي التراب الدون ز ال من وا وبك ر؛ يروعونه م‬
، ‫ ال أ خ ي ي التؤبه غذ أ ح د بجي‬: ‫ قا د‬،‫ إل هي م ن عأي‬:‫ ق ات‬، ‫ض خ ر ح متي آل ح ن ذ نأ ي‬
‫ رب اي غ ليي م ن أثؤ‬:‫ وه ات‬،‫ ن م م و ت ى ت ا ح دا‬،‫ن ا دام ق و د ال إله إ ال الثة ب م ن ه ولت اته‬
‫ ال ئدركه ا‬:‫ ه م د ل ة‬، ‫م ح م د‬

Ka’b anlatıyor: Allah, Tevrat’ta Hz. Mûsa’ya şöyle vahyetti: “Ey Mûsa!
Bana hamd ediciler olmasaydı semadan bir damla yağmur indirmez ve
yerden de bir nebat bile bitirmezdim. Ey Mûsa! Eğer: “Lâ ilâhe illallah”
diyenler olmasaydı cehennemi dünya ehline musallat ederdim. Ey Mûsa!
Bana dua edenler olmasaydı yaratıldarımdan uzak olurdum. Ey Mûsa! Bana
ibadet eden olmasaydı bana isyan edenlere göz açıp kapayıncaya kadar bile
fırsat vermezdim. Ey Mûsa! Kibirli olmaktan sakın. Zira yaratıklarımın
tümü bir hardal tanesi ağırlığınca kibirle huzuruma gelecek olsa onları
ateşime sokarım, o, sen olsan bile, o, dostum İbrahim olsa bile. Ey Mûsa!
Fakirlerle karşılaştığın zaman zenginlerin halini sorduğun gibi onların da
halini sor. Eğer öyle yapmazsan sana öğrettiğim her şeyi toprak altında
kılmış olursun. Ey Mûsa! ister misin seni hiç unutmayayım?” Mûsa: “Evet
(isterim)” deyince, Allah: “Fakirlerle birlikte otur. Günah işleyenleri uyar.
Ey Mûsa! Dünyada dostun ve kabirde arkadaşın olmamı ister misin?”
buyurdu. Mûsa: “Evet (isterim)” deyince, Allah: “O zaman fakirleri sev ve
Kitabımı çokça oku. Ey Mûsa! Kıyamet gününde seni yardımsız
bırakmamamı ister misin?” buyurdu. Mûsa: “Evet (isterim)” deyince, Allah:
“Sabah akşam dilin zikrimle meşgul olsun. Ey Mûsa! Sana cenneti mubah
kılmamı ister misin?” buyurdu. — Muhammed rivâyetinde: “Cennetimin,
meleklerimin, cinlerden ve insanlardan yarattıklarımın seni sevmesini ister
misin?” ibaresi g eçm iştir- Mûsa: “Evet (isterim)” deyince, Allah: “O zaman
beni kullarıma sevdir" buyurdu. Mûsa: “Ey Rabbim! Seni kullarına nasıl
sevdireceğim?” deyince, Allah şöyle buyurdu: “Onlara nimetlerimi hatırlat.
O zaman onlar da beni en güzel şekilde zikrederler. Ey Mûsa! Sana şunu
söyleyeyim. Nimetin benden olduğunu bilip bana şükreden kul ile
karşılaştığımda ona azab etmekten haya ederim. Ey Mûsa! Cehennem ve
 K a’bu’l-Akbâr 423

içindekiler müşrikler ve anne babaya asi olanlar için yanıp tutuşmaktadır.”

Musa: “Allahım! Bütün bunlardan bizi koru, anne babaya asi olmak ne
demektir?” deyince, Allah: “Gazabımı hak eden isyan, anne babanın
çocuğunu insanlara şikayette bulunması ve onun bunu önemsememesidir.
Canının istediğini yemesi ve anne babasını ondan mahrum etmesidir. Ey
Mûsa! İsyandan bir kelime (günah olarak) bütün dağlar ağırlığındadır”
buyurdu. Mûsa: “Allahım! Bütün bunlardan bizi koru, bu kelime nedir?”
dediğinde, Allah şöyle buyurdu: “Anne babana: «Senin sözünü
dinlemiyorum» demendir. Ey Mûsa! Benim yardımım, rahmetim ve
bağışlamam anne babası sevindiğinde onlarla birlikte sevinen,
üzüldüklerinde onlarla birlikte üzülen ve ağladıklarında onlarla birlikte
ağlayan kimse üzerinedir. Ey Mûsa! Kimin anne babası kendisinden razı
olursa ben de o kimseden razı olurum. Anne babası kendisi için bağışlanma
dilerlerse ne durumda olursa olsun önemsemem ve onu bağışlarım. Ey
Mûsa! Kıyamet gününde susuzluktan emin olmak ister misin?” Mûsa: “Evet
ey Rabbim! (İsterim)” deyince, Allah: “Mümin erkekler ve mümin kadınlar
için bağışlanma dileyen ol. Ey Mûsa! Düşene yardım et. Sana malın ve ırzın
konusunda zulmedeni affet. Seni davet edenin davetine icabet et ki ben de
sana aynı şekilde muamele edeyim. Ey Mûsa! Kıyamet gününde kainat
dolusunca sevabının olmasını ister misin?” buyurdu. Mûsa: “Evet ey
Rabbim! (İsterim)” deyince, Allah: “Fakirlerin giysilerini temizleyici ol”
buyurdu. Bunun üzerine Mûsa ayda yedi gün fakirleri dolaşıp giysilerini
temizlemeyi ve hastaları ziyaret etmeyi kendine şart kıldı. Mûsa öyle
yapınca, Allah: “Ey Mûsa! Yarattığım her şeye senin için bağışlanma
dilemesini ilham ettim. Kıyamet gününde mezarından çıkacağın zaman
meleklere sana selam vermelerini ilham ettim. Ey Mûsa! Sana, sözlerinin
diline, kalbindeki vesvesenin kalbine, ruhunun bedenine ve göz ferinin
gözüne olan yakınlığından daha yakın olmamı ister misin?” buyurdu. Mûsa:
“Evet ey Rabbim! (İsterim)” deyince, Allah şöyle buyurdu: “O zaman
Muhammed’e çokça salavat getir. İsrail oğullarının tümüne şu haberi bildir.
Kim Ahmed’i inkâr ederek huzuruma gelirse hesap gününde ona zebanileri
musallat ederim. Onunla arama bir perde çekerim ve beni görmekten
mahrum olur. Hiçbir kitap onu aklayamaz. Hiçbir şefaate nail olamaz.
424 Ka’bu’l-Ahbâr

Kendisine merhamet edecek hiçbir melek bulamaz. Tâ ki melekler onu

oradan çekip cehenneme koyana kadar.” Ey Mûsa! İsrâil oğullarına şu haberi
bildir. Ahmed’e iman eden kimse insanlar içinde benim için en değerli
olandır. Ey Mûsa! İsrâil oğullarına şu haberi ver. Kim Ahmed’i ve kitabını
tasdik ederse kıyamet gününde ona (rahmet bakışıyla) bakarım. Ey Mûsa!
İsrâil oğullarına şu haberi ver. Ahmed’in getirdiklerinden bir harfi bile red
eden kimseyi sürükleyerek cehenneme atarım. Ey Mûsa! İsrâil oğullarına şu
haberi ver. Ahmed rahmet, bereket ve nurdur. Onu görerek de veya
görmeden tasdik eden kimsenin dünya hayatında sevgilisi olurum ve
mezarında onu korkuya maruz bırakmam. Kıyamet gününde de onu
yardımsız bırakmam. Sorgusunda ona zorluk çıkarmam. Sırat köprüsünde
ayağını kaydırmam. Ey Mûsa! İnsanlar içinde benim için en değerli olan
kimse Ahmed’i yalanlamayan ve ona buğz etmeyendir. Ey Mûsa! Gökleri,
yeri, dünyayı ve âhireti yaratmadan önce kendim üzerine yemin ettim. Kim
Allah’tan başka ilah olmadığına ve Muhammed’in Allah’ın Resûlü olduğuna
kalbiyle inanır ve tasdik ederse ona ölmeden yirmi saat önce cehennemden
kurtulma nişanesi verdim. Ruhunu kabzedecek ölüm meleğine de ona karşı
anne babası ve dostu gibi yumuşak davranmasını, ölümünden sonra Münker
ve Nekîr’in yanına girip sorduklarında onu korkutmamalarını vasiyet ettim.
Ona bağışta bulunacak, onunla birlikte olarak mezarını aydınlatacak ve onu
mezar korkusundan kurtaracağım. Kıyamet gününde benden ne isterse
mutlaka ona istediğini veririm. Ey Mûsa! Seninle konuşarak sana yaptığım
iltifata sen de Ahmed’e iman ederek karşılık ver. İzzetime yemin olsun ki
Ahmed’e iman etmeyi kabul etmesen ne yanımda komşu olur, ne de
yanımda nimetlerden faydalanırdın.
Ey Mûsa! Gönderilen bütün peygamberler Ahmed’e iman ettiler. Onu
tasdik ettiler ve onu özlediler. Senden sonra gelecek peygamberler de aynı
durumdadır. Gönderilen peygamberlerden Ahmed’e iman etmeyen, onu
tasdik etmeyen ve onu özlemeyen kimselerin hasenadarı kendilerine red
edilir ve onu hikmet sahibi olmaktan men ederim. Mezarına hidayet nurunu
da sokmam. İsmini de peygamberlikten silerim. Ey Mûsa! Ahmed’i kendini
sevdiğin gibi sev. Hayrı kendi ümmetine sevdiğin gibi onun ümmeti için de
sev. Böylece sana ve ümmetine şefaatimden bir nasip kılarım. Ey Mûsa!
 K a’bu’l-Ahbâr 425

Mümin erkekler ve mümin kadınlar için bağışlanma dile. Böylece kıyamet

gününde sana istediğin verilir. Şüphesiz ki Muhammed ve ümmeti mümin
erkekler Ve mümin kadınlar için bağışlanma dilerler. Ey Mûsa! Muhammed
ve ümmeti fecrin doğmasıyla güneşin doğması arasında iki rekat kılar. Kim
o iki rekatı kılarsa, o gece ve o gündüz de işlemiş olduğu günahlarını
bağışlarım. Ayrıca bu vakitlerde güvencem altında olur. Ey Mûsa! Sana hak
ile söylüyorum. Güvencem altındayken ölen kimsenin kaybedecek bir şeyi
yoktur. Ey Mûsa! Muhammed ve ümmeti güneş zeval vaktini bir bağcık
kadar geçtiği zaman dört rekat kılar. Onun bir rekatına karşılık bağışlanma
veririm. İkinci rekatla terazilerini ağır bastırırım. Üçüncü rekatla
meleklerime onlar için bağışlanma dilemesini emrederim. Dördüncü rekatla
da onlara cennet kapıları açılır ve kendilerini huriler ile evlendiririm. Huriler
yanlarına gelirler. Benden cenneti isteseler onlara verir ve kendilerini
hurilerle evlendiririm. Ey Mûsa! Muhammed ve ümmeti yatsı vakti dört
rekat kılar. O zaman gökte ve yerde ne kadar mukarreb melek varsa mutlaka
onlara bağışlanma diler. Meleklerim kime bağışlanma dilerse, artık o
kimseye azab vermem. Ey Mûsa! Muhammed ve ümmeti gündüzün ışığı
kaybolduğu vakit üç rekat kılar. Muhammed onlar için bağışlanma diler.
Muhammed onlar için bağışlanma dilerken onları gece kaplar. Eğer biri için
bağışlanma dilenir ve o kimse bana asi olmazsa onu bağışlarım. Ey Mûsa!
Muhammed ve ümmeti şafak kaybolduğu zaman dört rekat kılar. O zaman
gökyüzü kapıları başları üzerinde olur. Benden bir şey istedikleri, zaman
mutlaka onlara istediklerini veririm. Ey Mûsa! Muhammed ve ümmeti
emrettiğim doğrultuda su ile temizlenmektedir. O suyun her bir damlası
karşılığında onlara gökyüzü ve yeryüzü genişliğinde olan bir cennet veririm.
Ey Mûsa! Muhammed ve ümmeti senede bir ay oruç tutarlar. Bu ay da
Ramazan ayıdır. Bu ayda tuttukları her bir gün oruç karşılığında onları
cehennemden yüz yıllık bir mesafe uzaklaştırırım. Nafile ibadetlerin her biri
için de onlara farz ibadeti ifa eden kimse gibi ecir veririm. O ayda öyle özel
bir gece kıldım ki o gecede samimi olarak istiğfar eden kimse o gecede veya
o ayda ölürse ona otuz şehid ecri veririm. Ey Mûsa! Muhammed ve ümmeti
haram bölgesini hac edecektir. Onlar Âdem’in haccı ve İbrâhîm’in sünneti
olarak haccedecekler. Bu sebeple onlara Âdem’e verdiklerimi verecek,
426 K a’bu’l-Ahbâr

İbrahim’i dost edindiğim gibi onları dost edineceğim. Muhammed ve

ümmeti zekat verecektir. Zekat vermelerinden dolayı onların ömürlerini
uzatacağım. Eğer o ümmetin ilkine öfkeli isem ortalarına ve sonlarına razı
oldum. Âhiret gününde onları bağışlayacak ve ebedi olarak cennette
bıkacağım . Ey Mûsa! Ben cömerdim.”
Mûsa: “Allahım! Bana bir bağışta bulun” deyince, Allah şöyle buyurdu:
“Ey M^sa! En iyi dost ve en iyi yardımcı benim. Onlara verir ve onlardan
isterim. Efendiler kölelerine benim davrandığım gibi davranmaz. Ey Mûsa!
Yaptıklarım vasıflandırılmaz. Ey Mûsa! Rahmetimin tümü Ahmed’e ve
ü m ^ tin e d ir.” Mûsa: “Allahım! Bana bir bağışta bulun” deyince, Allah: “Ey
Mûsa! Onun ümmetinde öyle İtimseler vardır ki yüksek her yere çıkarlar ve
nida ederek Allah’tan başka ilah olmadığına dair şahitlik ederler. Onların
ecirleri peygamberlerin ecri gibidir. Rahmetim onların üzerinde, gazabım ise
onlardan uzaktır. Toprak altında onlara ne kurtçukları, ne de kendilerini
korkutacak Münker ve Nekîr’i musallat etmem. Ey Mûsa! R ^m etim in
tümünü Muhammed ve ümmetine kılmaktayım” buyurdu. Mûsa: “Allahım!
Bana bir bağışta bulun” deyince, Allah: “Onlardan, kalbi ve dili ile: «Lâ ilâhe
illallah» diyen kimsenin tövbesini red etmem” buyurdu. Mûsa secdeye
kapanıp: “Allahım! Beni o ümmetten kıl” deyince, kendisine: “Sen onlara
yetişmeyeceksin” denildi.

‫عه‬1‫ه ت‬ 1‫ا ن ث م‬ ‫ " أ ة آدم وخؤاء غ ي ظ‬: ‫ى‬ ‫ء م ع م‬٣٥/٦ ‫ ل‬-) ٧٨٣٣(
‫ وأن وئخ ا ا شتغم الثث ث الثه أق ه ر بغ م ر ثت وأن إبزا م؛؛ امئثغقز ال ق م ن ق ال ث‬، ‫س ر ل ه م ا‬
‫ ويئق و ب وبغي‬،‫ ه ث م لت‬،‫خ ص ا ل هالهم؟ م ن قت ل م س ه اك ص ب للتؤبه ئ م ا ت ه حمشز فهزا‬

‫ و موشى بن ع ران ' ن ت ئ م ال ق م ن‬١^ ‫ ءقن لق م بم د عشرين‬،‫يئ م و ث م محوا محا ن التوبة‬

‫هئيي‬ ‫ ز ب |دا قث ز ث ؟ي وأثز ح ت‬:3 ‫ هق ا‬،‫ قت عهم ت ثة‬: ^ ١ ‫ ؤت‬،‫ نو ب ح و ال‬-٧١
C‫وأهزرت ب ا ل مغفرة عسي وأد ح ل ت ل داده مغهلق لث م سا م عي م ال زيي ح ص م ي يؤم ا ل مث ا نة‬
‫ يا ئ و ت ى أ جزوا س أل ني؟ يأ ي مثلث ا ل ئ ؤ ت يؤم ا ل م ا ئة قاي صا على دهت لث خ ز ث جتو‬: ‫ه ا د‬
‫ هأم ا ل‬،‫ هغشي ع ك ش ع ك ا ل‬، ‫ ائن ممتس م و ت ى علته الث ال م وهد ش م غب ال ث ن ي ة‬،‫بتن يد ي‬

‫ ألي س م و لت‬:‫ يا جبريئ‬:‫ محمات‬، ‫ يا م و ت ى أ م تث ع ر جاءكبح د إدا ش م م تب ا ل مغفرة‬:‫ل ه جبريل‬

‫ أن ش ئ‬: ‫ قا د‬، ‫ ال‬: ‫ يأ مو ت ى محقت؟ ءإ ن ب ك‬:‫ نمولت الثة‬،‫حصبي■• يا رب قليي ف ذا‬
 ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪427‬‬

‫ثغشي‬
‫ف ا هد ك نإن بل ت ف م ‪ ،‬محالأت إ م قتقة؟ ئأم ا ل م و ت ى عليه الث المت أؤه ئشهئ ف ه م ه م‬

‫عثه فهزا‪ ،‬ث م أهاى ئ شبغ ئ د ك ا‪ ،‬م ولتت يا م وت ى ال ذل ن اليوم من أم ن م ن ت ح طي‬

‫وئا ري نب ثؤ جش ايي ‪ ،‬يا ت و ت ى أ إل ا س ل م عثتلثم في الكت ا ب وتل ن ت عليلث ج م يع‬

‫س يع م ال لآفي ور ض و ض ع ءرا م ح ي‬ ‫ن ال ي م ‪ ،‬ثا م وت ى ط ذ ي ب ا ئ ي أل و جي‬

‫نإذا أص ن ت ح طيئه ث م ا<ئثغفنثني نز أ ح ذللثم في ثا وا ت ا ل مث ا نة ولم اف م ت يلف عدوا يؤم‬

‫ا كا تة‪ ،‬قات م وت ى‪ :‬ثا زب ؤس عدوي يؤم القي ا م ة؟ قات‪ :‬إبي س و ج ربه‪ ،‬يا ن و ص أن ا‬
‫أر ح م ا ل را ج م ين‪ ٧ ،‬م ض م ن صي وم د عرف أش أغف ر وأر م ل م أ ^ بم ا م ح ر ب ن‬
‫ا لمع صية وعف ر ت له الصغير ثهلو ال عثهب ال ر ح م ة‪ ،‬يا م و ت ى ئ د ل ب ي إشراييدي حذروني ء إدي‬

‫بمروف ونهى عن ال ث ن ي ودع ا ا م ن إ ل طا ض‬ ‫أ ج ي م ني ح دثني‪ ،‬ثا م وص م ن أم ر‬

‫ءل ه ص ح م قي ال د ي زقي ا ل م ‪ ،‬زقي ا م حا م ة قي ظ ر ‪ ،‬يا م و ص ئ د ق ي بمرامح د إدا أدوا‬
‫ح اش عين ‪ ٧ ،‬ء و ض م؛ م ‪ ،‬إ ء ا ث ة ال ني؛آه م ءيء مت دكمه مم إدا "ئ ن‬ ‫ف م حي>‬
‫حلول ^‪ ،^ ٠١‬ظ م وق ى ئ د بش إ صاءيت ال ق ن ص و ه م ن محيي وبد م حي لم قرق'‬
‫مع ه لؤ أد‪-‬ح ئ ت زؤ‪-‬عثه ا في م ت‪ 1‬مع م ؛ ن د ي ^ ^‪ ١‬أن ز ع‬ ‫وو حة ج ت د ة ح ش أهزعة‬

‫م ن طرهة عين‪ ^ ،‬م وت ى ب حى أ وئد ن ك ج محس ث ئ ء ث ح كته أ ف د حؤظ ب ر ث ن‬

‫رب ك‬ ‫‪ ٧ ^ ١‬د\لط ‪ ١^ ^ ^ :‬م ن عأى‪ :3 ^ ،‬ي م وت ى د أ ال ‪-‬ح آمئه‪ 1‬ورعئت قمح ي لأش‬
‫أمع د ظ ‪1‬ف اء ئ\ مت لأت رعي و حؤئ‪ ،‬يا ئ و ت ى ‪ ^ ١‬نطيعه ؤم أ أئثأ ت ءيه‪-‬ا م ن ا م حوب‬
‫يف ا ب ذ‬
‫تي وئ ن لي ”كلهز‪ ،‬قات توتى‪ :‬ن بمائلف م ن علي‪ ،‬قات‪ :‬يا نوص م ح ا زنا ف‬
‫يد ح ل وثه ا ز ال يش م ع ون ح سيس ه ا‪ ،‬يا ت وشى‬ ‫ال‬ ‫ا ل م الئكة زنقاي العث م وات وئك ان جن ا ق‬
‫بأوبب ن ال‪0‬قتى فى أ‪-‬جوافها كخثثاتي ؛ل هؤ‪ ،‬ظ م وتى د أثا‪ ^ ١‬ال اله إال أثا هاعبدق‬
‫وأق م ا ل ص اله ل ذك ر ي‪ ،‬يا ت وت ى إدي ا ص ط متلث ع ا ى اقآس برت ا ال ق ل ك ال ب ي ئ خ ذ ما‬

‫ض‬ ‫آ و ف ؤ م ح م سم ا لئ ا ‪ /‬ي ذ ‪ ،‬ث ا م ‪ ،‬ث ى إ ر م ح ا ه ال ه ا ال ة ‪ ،‬م ح ش و ال م ك‬

‫ط ن ب ا شب ي "ك اذب ا ‪ ،‬يا م وت ى إدا م ح ث مح ن‬ ‫فبجا ‪ ،‬يا م وت ى إ ر ال أر ش ؤ ال أر ح م م ن‬
‫ز م ب سلف‪ ،‬يا م وت ى إن ا ل ع تذ إذا ‪ -‬ح سني ك ث‬ ‫ا لما س قائ ص ثس ه^ 'ك م صاثلث لنئ سلث‬

‫أ ح ب زقي م ن ق سه‪ ،‬ثا توق ى ا ر حم ر ح م ؤ ئ تدين ” صت‪ :‬ثا توص ثي وق'إديلف إ ي‬

‫^"‬ ‫‪١‬‬
428 Ka’bu’l-Ahbâr

Ka’b der ‫لكل‬: Hz. Âdem ve Havva bir saat (süre) boyunca Allah’tan
bağışlanma dilediler ve Allah onları bağışladı. Hz. Nûh üç ay boyunca
Allah’tan bağışlanma diledi ve Allah onu bağışladı. Hz. ibrâhîm ise üç
şeyden dolayı bağışlanma diledi. Bu günahlarını zikredip on sekiz ay
boyunca tövbe etti (ve bağışlanma diledi). Yakûb ve Yakûb oğulları
tövbelerinin kabul edildiğine dair bir işaret istediler. Bunun üzerine yirmi ay
sonra kendilerine tövbelerinin kabul edildiğine dair bir işaret gösterildi.
Musa b. imrân günahlarından dolayı bir yıl boyunca bağışlanma diledi ve
Allah: “Onu bağışladım” buyurdu. Mûsa b. imrân: “Ey R ^bim ! Eğer beni
bağışlayıp kalbimi mağfiretle sevindirdin ise, bağışlanma ile gözümü aydın
kıldın ve konuşmanın lezzetini kulaklarıma tattırdın ise bana kıyamet
günümdeki hasmı mı gösterme” dedi. Allah: “Ey Mûsa! Benden haksız bir
şey yapmamı mı istiyorsun? Kıyamet gününde ölüm meleği gelip seni
sakalından tutacak ve önünde diz çökeceksin” buyurdu. Mûsa bağışlandığını
işittiği halde silkindi ve yedi gün baygın olarak kaldı. Cibril kendisine: “Ey
Mûsa! Bağışlandığını işittiğin halde ümitsiz inisin?” deyince, Mûsa: “Ey
Cibril! Hasmım: «Ey Rabbim! Bu beni öldürdü» demeyecek mi? Allah da:
«Ey Mûsa! Sen bunu öldürdün mü?» buyurmayacak mı? Eğer: «Hayır
(öldürmedim)» dersem, Allah: «Ben buna şahid değil miydim?»
buyurmayacak mı? Eğer: «Evet (öldürdüm)» dersem, Allah: «Onu niçin
öldürdün?» diye sormayacak mı?” karşılığını verdi. Sonra Mûsa: “Ahh”
diyerek hıçkırdı ve bir ay boyunca baygın kaldı. Kendine geldiğinde şöyle
sözler işitti: “Ey Mûsa! Gazabımdan, ateşimin şiddetinden ve hesabımdan
kendini emin gören kimseyi kıyamet gününde zelil kılacağım. Ey Mûsa! Ben
sana kitapta selam vermedim mi? Bütün melekler de sana selam vermedi mi?
Ey Mûsa! Tevhidde, bütün meleklerim hakkında, gönderdiğim
peygamberler hakkında ve farz kıldığım şeyler hakkında temiz kalpli ol. Eğer
bir günah işler ve bağışlanma dilersen kıyamet gününde seni yardımsız
bırakmam ve düşmanını sana karşı sevindirmem.” Mûsa: “Ey Rabbim!
Kıyamet gününde düşmanım kimdir?” deyince, Allah şöyle buyurdu: “iblis
ve taraftarlarıdır. Ey Mûsa! Ben merhametlilerin merhametlisiyim. Ey Mûsa!
Bağışladığımı ve merhamet ettiğimi bilerek huzuruma gelen kişiyi büyük
günahları hakkında sorguya çekmem. Rahmetimle de küçük günahlarını
 K a’bu’l-Ahbâr 429

bağışlarım. Ey Mûsa! İsrâil oğullarına benden sakınmalarını söyle. Zira ben

benden sakınanları severim. Ey Mûsa! Kim iyiliği emreder, kötülükten
nehyeder ve insanları itaate davet ederse onun için hem dünyada, hem
mezarda sohbetim vardır. Kıyamet gününde de gölgem altında olur. Ey
Mûsa! İsrâil oğullarına farzlarımı eda ettiklerinde haşyet sahibi olacaklarını
söyle. Ey Mûsa! İsrâil oğullarına farzlarımın zamanı geldiği zaman dünyada
hiçbir şey onları oyalayarak bu farzlardan geri koymasın. Ey Mûsa! İsrâil
oğullarına söyle beni unutmasınlar. Kim beni unutarak huzuruma gelirse,
onu ateşle korkutmadan ruhu cesedinden ayrılmaz. Öyle bir ateş ki
korkusunu dünya ehline duyuracak olursam göz açıp kapayıncaya kadar
ölürler. Ey Mûsa! Sana hak ile söylüyorum. Yarattıklarım içinde benden,
ateşten daha fazla korkan bir şey yoktur.” Mûsa: “Seni eksikliklerden tenzih
ederim, bana bağışta bulun" deyince Allah şöyle buyurdu: “Ey Mûsa! Onu
ben yarattım ve: «Ben Rabbinim, dilediğimi yaparım» diyerek onun kalbini
korkuyla doldurdum. Ey Mûsa! Ateş ve onda görevli kıldığım askerler bana
itaat ederler.” Mûsa: “Seni bütün eksikliklerden tenzih ederim, bana bağışta
bulun” deyince, Allah şöyle buyurdu: “Cehennemdeki görevli melekler,
gökyüzünde ve cennette olanlar cehenneme girmez ve onun sesini işitmezler.
Ey Mûsa! Meleklerimin kalbi kuşun kanat çırpması gibi onun içindedir. Ey
Mûsa! Şüphesiz ki ben Allah’ım, benden başka ilah yoktur. Bana ibadet edin
ve zikir için namaz kılın. Ey Mûsa! Ben seni risâletim ve sözlerim ile
insanların içinden seçtim. Sana verdiklerimi al ve şükredenlerden ol. Ey
Mûsa! Şüphesiz ki ben Allah’ım, benden başka ilah yoktur. Bana ibadet edin
ve hiç bir şeyi bana ortak koşmayın. Ey Mûsa! Benim adıma yalan yere
yemin eden kimseyi (kıyamet gününde) temize çıkarmayacak ve ona
merhamet etmeyeceğim. Ey Mûsa! İnsanlar arasında hükmettiğin zaman
kendi nefsine ve ailene hükmeder gibi hükmet. Ey Musa! Eğer kul benden
korkarsa onun için kendi nefsinden daha sevimli olurum. Ey Mûsa!
Merhamet et ki sana da merhamet edilsin. Nasıl davranırsan sana da öyle
davranılır. Ey Mûsa! Bana ibadet et ve anne baban için bağışlanma dile.
Sizin dönüşünüz banadır.”
‫‪430‬‬ ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬

‫(‪٣ ٧ ٨ [ “) ٧٨٣٤‬ء حدق ا أثو بكر أ ح م د بن‪ ^£^^ ١‬ثن ا ال خ ش ن بن علويه الفتا ن‪ ،‬ثن ا‬

‫إ س ما عيل ئ ذ عي ش ا ئاز‪ ،‬ثن ا إ ن ا ق بن ي م م ا لمنش ئ أثو جمذب ه‪ ،‬ص ت ع يد‪ ،‬عن‬

‫قت ا ده‪ ،‬عن "ك ع ب ‪ ،‬قادت ه ا د م وت ى علته ا لث ال م حينن ا ج اة ربة مما رت يا رب أ زي ي أن ث‬

‫ئأ أال ج ل أ ر م حت‪ ،‬دأثاد؛ ل ق‪ ،‬ظت‪،‬ت ي م ت ى ‪ " ،‬الك جي س م ن د ت ي ي ‪ ،‬ل ت ي و ب ؛ ر‬

‫أ ج ك أن أد وك ع ر ء ى أز ا“يى أ ش ‪ ،‬مات‪،‬ت ي ث وت ى ا؛ م حى غش أي ح ال> م ح ت‪،‬‬
‫ب م ثا ن‪ :‬يا م و ت ى أ رين أن ‪1‬مد ب م ح لت لئ بش يؤم ا ل م ا ئة ئ ال ثنه ر ا ل س ا ئ د ز ال ب م ه ر‬

‫ا ب يب‪ ،‬و ج ا ل س الضغث اؤ وار ح م ال ن ت ا كي ن وأ ح ب ا ل م مزاء و ال م زح بك رة‪ ، ^ ^ ١‬ء إ ‪* 0‬ك ره‬

‫س ى ‪ ،،^ ^ ١‬ي ن و ت ى ^‪ ١‬رأي ت؛ئي ش ئ ي د ق ز ن ف ي ع ج ل ت ع م وتته‪ ،‬ئ؛ا رأيت‬ ‫ال م\ ل‬
‫ائثئز ممي ال ق ن م حب ا بش عا ر ا ل ص ا ل ح ئ‪ ،‬يا ث و ت ى إن أزذ ث أن ال سم ى ململث فى‬
‫ال ث ن ز ا ت ا ل م ؤا ل أ ز م إ ال ط غ وا عثلث و صا نمحوك يزم ا ل م ائة‪ ،‬فأكقر ال م خ والمحيل"‪،‬‬
‫ظ ن و ت ى أ ن ط ي لدا‪،‬ئه ا[تؤالة في ظن م ة ؛ ن م أ ب غ ن لنف في ‪ ^^^ ١‬د‪-‬ما‪ ،‬ي ث و ت ى ‪١^١‬‬
‫أ ح ي غ أن أب ا ه ئ يلف ا ل م ال ئكه فى الق ن اع وغى ؤ ء‪ 1‬ت ال دث ا ه ا م ط ا لأبى عن طرش‬
‫أزن ث أن ال لد‪-‬عولى‬ ‫ما نئ ب ي؛ ئ‪ ،‬ظ م وت ى ذ ل ز ئ م ظف لى د وا ص‪-‬ق ا أر مبف‪ ٧ ،‬م و ت ى‬
‫م ‪ ،‬ئتمح ذ‬ ‫ض ة ف و ؛ ال ئ ك هف‪:‬‬ ‫إ ال اتث ج م ث ثلث ز ال ن ا ش قي‬ ‫أيام ‪ -‬حمات ك‬

‫ب ح ش ا ل ح ل ق‪ ،‬يا م وت ى ط ذ قي محالهنة الن ا س ” كال ص بي‪ ،‬ثا م وت ى *كن ل ين ا ل ج ا ن ب ه إن‬

‫أبغقس ا ل ظق ا ئ ال ذ ي فى مس ه كث^ وفى لت ا ته جماء وفى قبب نن وه‪ ،‬وأ ح ب ا آل حال ق‬
‫ه م ‪ ،‬ثا ت و ت ى‬ ‫إ ئ ال مب أ زاثنت ث ؤال ؤ ة ؤا وة‪ ،‬ثا ث ون ى عثلث بي ن افن ي وي ب‬

‫ا[ثبت دللثا ل ثقة أال‬

‫م‬ ‫خال‪ 4‬د م ن ال ‪ ،‬ئ ئإ دا م د أه؛ب ق طث أ ح ذت ه !لعزةباإلمد م ‪ ١^ ،‬ئ ‪3‬‬
‫*كثى ب‬

‫ب ن م حثة ن ذ بم وم لل م ‪ ٧ ،‬م ت ى ؛ ر‬
‫زن ال ب م ثال ويد ل م ن م حته أنا و م ال و ق ي بال ويل م‬
‫إدا لعنته لم م ح م ة قيء وأ ‪ -‬م جتث م ن ر ح نت ي الع ف ي ن ة ا ش ص بحل ه ا ب ح د ا ل جنه وكتفن‬

‫ظض أ بمنل ئ‪ ،‬ثا‬ ‫ير ح ن ه ف يء وني ت ث ئ ة رخ م ي ‪ ،‬ؤأثا أر ح م ا و ج م ن‪ ،‬يا م ت ى ار م‬

‫م وت ى أثا ر ج م أ ج ي الؤخن اؤ‪ ،‬يا مثوثى لل ر ح م اء ؤثا طوبى لل ر ح ماء ويا من ش لل ر ح ماؤ‪،‬‬
‫ثا ث وت ى م ن ر ج م ر ج مثق زنن ر ح مته أد حلته ا ل جغه‪ ،‬يا ث وت ى إن أ ح ي ت أن أن أل‬

‫ز م‬ ‫مت ا مغلث يؤم ا ل م ائة بث ا ننؤ ك‪ ،‬ه ار‪-‬حمإ ال صغير كث ا ر ح م ول د ك زا بم م ا ل ص ع يفن‬

‫ا س غ وار ح م الكبير"ك م ا ر ح م ال تقنين وار ح م ا نما ز "ك م ا ر ح م ا لم س ل ى‪ ،‬وار ح م ا ل ج ا ه د‬
‫غر جقايي‪ ،‬ثا نوتى‪.‬مح م‬ ‫و‬ ‫وخز اخل ا إل‪ ،‬ز ا م اقوي ثن ا وخز ال ئيق ث‪،‬‬ ‫م حا‬
 ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪431‬‬

‫ا ل ح ر واع م د به زع ل م ة إلش منور لن ع ل م ا لخز ومث عل م ه في مت ووه م م ح ال س تؤ جش وا في‬

‫ائئثوي‪ ،‬يا م وت ى لسمنلث عل نلث قثقف ل ل ي به قي ساع ا ت ال م و مم بؤ قي ان اؤ النه ا ر أدئغ‬
‫غث ك شدة ا لآخزا ؤات ال أ ي ال ئ ي ا ‪ ،‬ي ‪ ،‬وئ ض أ ي ش م ل ال م ح إ ال ال ه ه‪،‬مح أؤ ال أءتؤ‪ 1‬ث‬
‫ب يئ ي قؤت ال إه إ ال ا ه ل ئ ك ي ه م ق ر أنل المحا‪:،‬ا نوتى غمحلق بك رة‬
‫تذ م‬
‫‪ ^^^^١‬مغوال خن ت م ن ي ح م د ت ى م ن •بجاو ي لع د ب ت أ غ د ا لأرض‪ ،‬قا ت ث و ت ى عقه الث ال م‪:‬‬

‫ب ن ث اجأ ‪ -‬ب ن ق ئ ت ال إف إ ال ا ج من ادى؟ قات‪ :‬ثؤايق رضاي ئ و ج ز و و ئ قي‬

‫م‬ ‫ي‬

‫ذز ي ز ئ ث؛ ر ز ض ‪ ،‬ئ ‪3‬ت ي زب‪ ،‬ئ ظ ‪ ٤١^ -‬م ن ف ه د أش رن و ك وأدي م ن ك ؟‬

‫ه ا ‪ :3‬ي م وت ى سإ مة ظ ث ‪ ، ^ ^ ١‬عند ؤز؛ؤو ‪ Jill‬ي ويه ون عثه ائنؤ ث‪ ،‬ثا ت و ت ى ل تكث ر‬
‫ص الثلك ه ا ن النض ر بما جس ي‪ ،‬قات م وت ى عليه ا لث الم‪ :‬يا وب ئت ا جزاء م ن ما م مح ن‬
‫يدنلث م ح يا ؟ ئ ا لأ‪ :‬ث ا ث و ت ى أب ا هي بؤ ت ال ه ي زا ي ا وش ا ح دا زنن أب ا ب ي بؤ ت ال ث م ال‬

‫أغدته‪ ،‬ائ توتى أط م اف ا‪،‬ذ‪ ،‬قاد‪:‬يا زث ئناخزاغ تذ أشي بني؟قات‪ :‬ثا‬

‫موشى أزخنة ر ح م ه ل م يش م ع به ا ا ل ح الئئ وأعت م ه م ن الث اي‪ ،‬قات م وشى‪ :‬يا رب ثنا ج راء‬

‫م ن وى نجال ح ر ي ظ ي أؤ كث ب أرمل ه؟ ق ات‪ :‬أ ذ ي ج م وأظل ه ثن؛ ال ^ إ ال ه ‪،‬‬

‫ق ا ‪ :3‬ي رب ئئ ا جراء م ن عزى حرث ا ‪ ،‬ئ ‪ :3‬ألبمنة لت اس ن ال قئؤى وارديه رداء ا إلي م ا ن‪،‬‬

‫ظ[‪ :،‬يا رب ئت ا جزاء م ن فيع‪ .‬ج از؛؟ ظ ‪ :3‬م ميثة م ال ئكتي وأص ر ع ر زو جي قي‬
‫ا لأزؤاح‪ ،‬قال‪ :‬يا ز ب ئئ ا جزاء ص ع ا د م ري صلف؟ ما لأ‪ :‬اتثئ ق ز ث ثق م ال د ك ي و ح امس في‬

‫ر ح تتي‪ ،‬ظ ‪ :3‬ي رب ^ جزا‪ £‬م ن ذكى م ن ح ستلف؟ قات‪ :‬أومنه الث ر غ ا لأكبر يؤم‬
‫ا ل م ا ئة نأ ي و جهة تقخ الثاي‪ ،‬ق ا لأ‪ :‬يا ز ب ئئ ا جزاء م ن أ حن ا أ م ن ك بالوضوء وع س ل‬

‫الجث ابة؟ ق ا ن‪ :‬يا ث و ت ى لت ب؛كئ ف م ة ن وت ودر ج ه يؤم القي امة ل إل ج د ي د تنين ة ج دي د ^‬

‫ما لأ‪ :‬ا لهي ئئ ا جزاء م ن بؤ وال ديه؟ ه ا لأ‪ :‬أ ن ك ث ه ج سي وأعطيه م ن التواب ن ا يرضى‪ ،‬ء ا ‪3‬ت‬
‫يا زث نث ا خناءر ن ذ عق وال دته؟ ظ ‪ :3‬القا ز م محب و و خنثه‪ ،‬قات‪ :‬إ م ي ئن ا خناءم ت ذ و ضد‬
‫وأهؤن عثه <ئكزاري ا‪ ^ ^ ١‬وق اد؛ه يؤم‬ ‫ز ح ن ه ؟ ظ ‪ :3‬أزين ي عن ره وأب م ز ما؟ه وأع ص‬

‫ئ أناة وبدت معروءة نأ و؛‬ ‫المائة أوئاث ا لخثة ط أ إمحا‪ ،‬قات‪ :‬إمي فنا خزاءم ص‬
‫ج ازة‪ ،‬هاد‪ :‬ثا م و ت ى تغ اؤيؤ يؤم ا ل م ا ئة الث ا ز ال ت ب ي د ؛ ي حمآثلق ‪ ،‬يا م و ت ى م ن أ ح ب أن ال‬

‫ث حرمحه ‪^^ ١‬ثملي ا ت إلى القاسي ت ا ي ح ب أن يؤئى إثه‪ ،‬قات‪ :‬يا ر ب ثن ا جزاء س ص م غ ر‬
‫أذ ى الغ\س؟ ق ا د ‪ :‬يا ت و ت ى أ ص رفن غثة أئ وا ‪ 3‬يؤم ا ل م ا م ة‪ ،‬قات‪ :‬ثا رب ئن ا ج راء م ن‬
‫‪432‬‬ ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬

‫د وك بيت اثه وثبه سرا؟ قات‪ :‬م ح ق قي كغض وأظل ه بف آل غ بج ي‪ ،‬قات‪ :‬إل هي ئن ا جراء‬
‫بي على الئزاي كامحزي في م ي؛ مؤ ا لأقدام‪ ،‬قات‪:‬‬
‫ثوتى ج‬ ‫‪:‬ا‬ ‫نذث ال جكنثلث‪ ،‬قات‪:‬‬
‫نيبة؟ قا د ‪ :‬ي ا ن و ت ى ثت يخز م س ث م م ن ة ث ال ث‬
‫إل هي ئن ا جزاء س صتن عأى مصيثة ج‬

‫ث ا إل در جة قي ا ل حنة ا ل م ح أ حتت م ن ال د ك زن ا فيه ا ‪ ،‬قات‪ :‬إ م ي أكإ ال ئ ا ي ذ أ ح ب إق ف؟‬

‫قات‪ :‬يا م وت ى ن ا ص م عبدي غ ر قيء أ خ ي إئ م ن ص ره غش معا صي‪ ،‬إل ص زو ع ر‬

‫ث أ عأى الن صيتة‪ ،‬قات‪ :‬إل هي ئئ ا جزاء م ن صتن غث ا ‪ -‬م ن ت عثه؟ ق ات‪ :‬ي ث و ت ى‬
‫ء رايضي م‬

‫ت ده‪ 1‬ش ح ماءق <ئهو ة في ائمحئ‪،‬ؤ أع ط يه ن إ ‪ ،‬ة وبك|^ شمي ثتث م ن ة ذ ع مال‪4‬‬
‫ل ه بأكؤ؛ ق ي ئ ر‬

‫در جة قي ا ل جثة ال د ز ج ه حير ث ن ا ه ا زن ا محه ا ‪ ،‬قا د ‪ :‬إ إل ي ئت ا زا ء م ن ص ر غش‬

‫ه م يئث م ن ه ش ح ماقة در ج ة في ال حنة ال د ر ج ة منه ا غئت م ن ال دق ا‬ ‫ئزاينيل ق؟ تال‪ :‬ل ة لآقو‬

‫د تق ا ض اقه ا ر و ظ ك الق ل ؟ ظ ‪:3‬‬ ‫سث‬ ‫ص إر‬ ‫زن ا محه ا ‪ ،‬قا د ‪ :‬إلهى ثن ا خناءم ن ذ‬
‫و ف يغ تث عنه صؤء ال بجاي وصؤء‬ ‫أق م ن م ض ؤي'ثث ا م‪ ،^ ^ ١‬ئءعههبع د د‬
‫در جا ت و حثن ا ت ‪ ،‬زأث ا م ن س عى في ظ ل م ة ال م إ ر طا غ ي‪ ،‬هآش رة بالن ور‪^١^ ١‬؛ يؤم‬
‫القث ا م ة زأخئ و في ال د ي ه لتة ن ونا يهتدي به وأ ج ع ل ل ه في الق ن اع ' ^‪ ١‬يعزفن به‪ ،‬وأ حشزه‬

‫و ف يء‬ ‫يؤم القي ا م ة وثورة مب ى مح ن ثديه وعن م حي وعن شنال ه وأعطه يؤم القي ا م ة بذ ب‬
‫تث عقه ت واد ال م ؤضؤء افن ي ونور ادقزاك ب در جا ت و ح س ا ت ‪ ،‬ه ا د ‪ :‬إ لهي ئئ ا جزاء‬

‫بجئ؟ قاد‪ :‬يا م ت ى م ح ل‬ ‫هم ة ما ال‬ ‫ن ن إ ر حول ه زن ا ت م ح ق ي ب ة و ل م‬

‫م‬ ‫من‬
‫ح س اته وأث ج اوز ص طقئ ايه وأ ح م ف ئ عثه ا ل حت ا ث يؤم ا لمت اهة‪ ،‬محا د ‪ :‬إل هي ئن ا ل م ن ثا ث‬
‫م ن دن ب يأتيه مث عم دا ؟ ق ا لأ‪ :‬يا م و ت ى ئ ؤ ك ن ن ال دن ب ثت‪ ،‬ثأا ل ‪ :‬إ لهي ثن ا ل م ن ثابي‪ ،‬م ن‬
‫ذن ب يأته خطأ؟ قا ل‪ :‬يا م و ت ى ئ ؤ عئدي "كتع ض م ال ئكت ي ومق ا م ة م ما م هز ومصيره‬

‫جتمي ب ز‪ ،‬قاد م و ت ى ‪ :‬و م م ذاق ظ ز ب؟ قات‪ :‬إ ة انق صي من عير د ب و م ال د ض‬

‫ينثمحوني م ن عير ذنب‪ ،‬قات‪ :‬و ص دللفيا وب؟قات‪ :‬التي ن مح ق عن ح ق ي الحطأ‬
‫ؤا ل م ح ان‪/‬قا د ‪ :‬إل هى نئ ا ‪ i\y r‬ن ذ ت في ث إقل ق بالقزافل؟ ق ات‪: :‬ا وئت ى جواؤة ن ش‬

‫م‬ ‫م ن ملس به م ا ور ج ي ال‬ ‫م ؛ ؤ به م ا ويديه ال‬ ‫وأحس ه إ ر ظ م ي وأ ز ن ع س ه ال‬

‫ي م شي هن ا ‪ ،‬نإن انتغفزني ص ن ت لت‪ ،‬نإن دعاتي ا م ئ ج ئ ت لة وأ ح ب م ن أ حثه ؤأبغعس‬
‫ب ي بئة؟ ق ا د‪:‬‬
‫م ن أبعص ة وأ ح ا ر ب م نب ا بذة‪ ،‬قات‪ :‬إل هي ئت ا جزاء م ن أصؤ غ ز ذنبه ث ل م م‬

‫قا م و ت ى ادا دع اتي ل م أشث ج ب ثق نإدا ر ح م ت عث ا د ي ‪ ٢‬أزخنة زأئخئة هي م ن أ م حئ يؤم‬

 ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪433‬‬ ‫‪-‬‬

‫ثزم' امحاتو‬ ‫م ا وا قز هي يغر؟ قاد‪ :‬؛‪ ١‬نوص أ ت ي ي‬ ‫ائؤ؛اتو‪ ،‬قات‪ :‬إ'ني نت ا بزاة ت ذ‬
‫ص ف جزه الزه و م ‪ ،‬محا د ‪ :‬إل هي ثن ا جزاء س أد ى ا ألمائه؟ ق ا د ‪ :‬ثا م و ت ى ثق ا لأت ا ن يؤم‬
‫القي امة ز ال ي ح ج ب عن ا ل جغة‪ ،‬ه ا د ‪ :‬إل هي ثن ا جزاء الزئاة يؤم ا ل م ا ئة؟ ق ا د ‪ :‬ي ا م و ت ى‬

‫ف ئ أغد ا ل ج م ع م ن أصواتهم وبمأدؤن م ن نتن ري ح ه م ‪ ،‬قادت إ ش نت ا جراء ت ذ لم‬

‫لآقمحق غن نغ ا ميلف؟ ث ا د ‪ :‬أعطه كت ابه بش ما ل ه و م ن وراء ظه ره‪ ،‬قا د ‪ :‬إل هي ئن ا جزاء م ن‬
‫أخي أغد فأ؛ا ق؟ قاد‪: :‬ا ثو ت ى ت ذ أخي أغد طا ض أخبمة ض ا م ‪ ،‬قان‪ :‬قا تث‬
‫من ا جزاء م ن ال يفتن عن ال د غ اع والتص زع ؤا الا‪،‬ثؤك ائؤ؟ ظ ‪3‬ت ثا م و ت ى أدئغ عنه الت الء في‬
‫‪ ^ ^ ١‬ؤأعتة عأى ف ذاب ز ا ال خزة‪ ،‬محا د ‪ :‬إ لهي ثن ا جزاء م ن قتل م ومن ا مت ع م دا ؟ ه ا د ‪ :‬ثا‬

‫موس ى ال أمحلق عقربه ز ال أئفلر إليه يؤم القي امة قي ح ا جة وأختم علته ر خ ا ل جغة‪ ،‬مات‪ :‬إل هي‬
‫ب ذ ل ه ح ك م ا يوم القي ا م ة في‬
‫ئئ ا جزاء م ن دع ا ئنئ ا " كافزة إ ر ا إلت ال م؟ ه ا د ‪ :‬يا م و ت ى أ م‬

‫ال قث ا غؤ‪ ،‬ما د ‪ :‬ال ه ى ثن ا جزاء س ذ غ ا ئن ئ ا موم نه إ ر طا عظلث وئه اف ا ص مع ه‪،‬أثال ف؟‬

‫قات‪ :‬يا م و ت ى ف ؤ يؤم القي ا م ة قي و مرة ا ل مرتل ين‪ ،‬قات‪ :‬يا وب ئن ا جزاء م ن أتب غ اوئض وؤ‬
‫وص أى ا ل ص امدة لومم ه ا ال يش عله ص ه ا فيء‪ ،‬محا د ‪ :‬يا ث و ت ى أي ح ة ج ن ي وأعطه نول ه وأض م‬

‫ه ات‪ :‬إل هي ئن ا جزاء م ن صا م ثلف م حتسئ ا ؟ ه ا‪ :،3‬يا‬ ‫عليه ضيعته و أ ئ ن ا لأرمن‬

‫م و ت ى أ م م ه نث ائ ا ال ثن ى م ن اليأس فتئ ا ‪ ،‬قات‪ :‬إلهي ئئ ا جزاء م ن صا م رياء؟ ق ا لأ‪ :‬بوابه‬

‫ح ل اآلكاة ض نا أ<ثت؟قات‪:‬يا مت ى‬
‫ءا ب م ذ إل ‪ :‬ضة‪،‬قات‪ :‬إمي ئتا خناءر تذ ان‬
‫ء كم ض الق ن اع وا لأرض‪ ،‬قات‪ :‬إلهي ثن ا جزاء س أ مثل ث بشه ا دة أن ال‬ ‫أعطيه جنه‬
‫إل ه إ ال الثث بك ون اخز ك ال م ه م ن ال د ي ؟ ق ادت يا ث و ت ى ال ي ح م أة هلثل ق ؤ ال ي ع ه ت ن غلق‬

‫و ا ل ذ ي أعطيه خ ز يصيز إقه‪ ،‬قات‪ :‬إلهي ن ا جزاء س ف ه د أن ال إلة إ ال أن ث وه و‬

‫ف الئ‪ ،‬قات‪ :‬يا م وشى أ حل د ه تاري ؤ ال أي إل ثق ث صيث ا في ر ح م ي ‪ ،‬ز ال ح ظ ا في ف م اعة‬
‫القييين وا ل ص د ش ن وا ل شهداؤ وا ل م اليأكؤ‪ ،‬قات‪ :‬إلهي ئئ ا ج راء م ن اقثكف ت ثلف؟ قا د ‪:‬‬
‫ا ل م ع فنة‪ ،‬ق ا د ‪ :‬ئ ش ك ت م و ت ى عقه ا لغ ال م ن ي ال مح م يثكأ م ‪ ،‬ق ات ل ه ربه سا ر‪ :‬يا ث و ت ى‬
‫أتث أزن ت أ ة‬
‫عب ث م‬
‫م‬ ‫ن ز قت‬
‫م بظ أوئت‪ ،‬ءادت ح‬ ‫م ظ محه م حث‪١١٤ ،‬؛‪ :‬و ش أ ك أ‬ ‫ت‬

‫^‪ ٤١١‬و مح ي ال‬ ‫< ئ‪ ،‬قا د ‪ :‬م حإ‪ ،‬قاد‪ :‬ظ ز ض أن‬
‫ص ا ال ال‬ ‫ق و ل‪ :‬إ ب ال ب أج ل‬

‫بجللى غ غ إ ال ف ا ل لآ"‬
‫‪Ka’b anlatıyor: Allah, Hz. Mûsa’ya fısıltıyla seslendiği zaman Mûsa: “Ey‬‬
4J4 Ka'bu’l-Ahbâr

Rabbim! Yakında mısın? Sana alçak sesle yalvarayım. Uzakta mısın? Sana
(yüksek sesle) sesleneyim” dedi. Rab: “Ey Musa! Ben ancak beni zikredenin
sohbet arkadaşıyım” buyurdu. Mûsa: “Ey Rabbim! Seni bir başıma mı
zikredeyim? Yoksa ailemle birlikte mi anayım?” deyince, Allah: “Ey Mûsa!
Beni dilediğin gibi anabilirsin. Ey Mûsa! Kıyamet gününde yakınımda
oturmak ister misin? (Eğer istiyorsan) dilenciyi hor görme, yetime eziyet
etme, zavallıların arkadaşı ol, miskinlere merhamet et ve fakirleri sev. Malın
çokluğuna sevinme. Zira malın çokluğu kalbi katı kılar. Ey Mûsa!
Zenginliğin geldiğini görürsen: “Cezası eceleştirilmiş bir günah” de.
Fakirliğin geldiğini görürsen: “Salihlerin şiarına (sembolüne) merhaba” de.
Ey Mûsa! Yer ve göklerdeki bütün meleklerin kıyamet gününde sana selam
verip seninle kucaklaşmasını istiyorsan teşbih ve tehlili çoğalt. Ey Mûsa!
Gece karanlığında Tevrât’ı okuyarak onun lezzetini bana duyur ki seni
âhirette rızıklandırayım. Ey Mûsa! Gökte ve dünya yollarında meleklerin
seni övmesini istiyorsan müslümanların yolundan eziyet verecekler şeyleri
kaldır. Ey Mûsa! Önümde tevazuyla kendini hor gör ki ben seni yücelteyim.
Ey Mûsa! Eğer hayatta iken etmiş olduğun duaları âhirette de olsa mutlaka
kabul etmemi ve kıyamet gününde benden ne istersen, sana: «Tamam
(istediğin şenindir)» dememi istiyorsan güzel ahlâldı olmaya bak. Ey Mûsa!
İnsanlarla muamelede çocuk gibi saf ol. Ey Mûsa! Yumuşak kalpli ol. Zira
benim indimde insanların en nefret edileni nefsinde kibir, dilinde cefa ve
katı kalpli olandır. En güzel huy ise acımak, yumuşak kalpli olmak ve
inceliktir. Ey Mûsa! Yumuşak ve tatlı sözlü olmaya bak. Ey Mûsa! Kişiye:
“Allah’tan kork” denildiğinde hiddetlenip nefsinin günahı emretmesi, o kula
günah olarak yeter. Kul böyle deyince ben ve meleklerim ona lanet ederiz.
Benim ve meleklerimin lanetine uğrayan kişinin vay haline. Benim lanetime
uğrayan kişinin vay haline. Lanetimi hak eden kimsenin vay haline. Ey
Mûsa! Ben birini lanetlediğim zaman kimse ona acımaz. O, büyük
rahmetimden mahrum kalır ki rahmetimde olan cennete girer. Ben
merhametlilerin merhametlisiyken rahmetimin içine almadığı kimseye kim
acır ki! Ey Mûsa! Yarattıklarıma karşı merhametli ol ki ben de sana karşı
merhametli olayım. Ey Mûsa! Ben Rahmân’ım, merhametlileri severim.
Merhametli olanlara ne mutlu. Merhametli olanlara ne mutlu. Merhametli
 Ka’bu’l-Ahbâr 435

olanlara ne mutlu. Ey Mûsa! Kim merhamet ederse, ben de ona merhamet

eder ve onu cennetime koyarım. Ey Mûsa! Kıyamet gününde seni
sevindirecek şeyler duymak istiyorsan çocuğuna merhamet ettiğin gibi
küçüklere karşı da merhametli ol. Zayıfa merhamet et. Güçlüye de yardım
et. Küçüğe merhamet ettiğin gibi büyüğe karşı da merhametli ol. Belaya
çarptırılan kişiye merhamet ettiğin gibi sağlıklı kişiye karşı da merhametli ol.
Bilgili kimseye merhametli olduğun gibi cahil kişiye karşı da merhametli ol.
Zayıfa merhamet ettiğini gibi güçlü kimseye karşı da merhametli ol. Her bir
şeyin karşıtına aynı davran. Ey Mûsa! Hayrı öğren ve onunla amel et. Zira
ilim öğreten ve öğrenen kimselerin mezarlarını korkmasınlar diye
aydınlatırım. Ey Mûsa! timinin sana faydası olacaktır. Onunla gece
vakitlerinde benim için kalk (ibadet et), gündüz ortasında da onunla amel et
ki onunla üzerinden âhiretin şiddetini ve dünya belalarını def edeyim. Ey
Mûsa! Çokça “Lâ ilahe illallah” de. Eğer bana “Lâ ilahe illallah” seslerini
işittirenler olmasaydı cehennemi dünya ahalisine musallat ederdim. Ey
Mûsa! Çokça hamd etmeye bak. Eğer kullarımdan bana hamd edenler
olmasaydı yeryüzü ahalisine azab verirdim.”
Mûsa: “Ey Rabbim! Sıdk ile: «Lâ ilâhe illallah» diyen kimsenin sevabı
nedir?” diye sorunca: “Sevabı, ondan razı olmam, onu yakınımda tutmam ve
ona rahmet bakışıyla bakmamdır” buyurdu. Mûsa: “Ey Rabbim! Senin
peygamberin ve senin kendisiyle konuştuğun kimse olduğuma dair şahitlik
eden kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! O kimse
dünyadan ayrılacağı zaman ölüm meleği onu müjdeler ve ölümünü
kolaylaştırır. Ey Mûsa! Çokça namaz kıl. Zira namaz kılan kimse benimle
münacât etmektedir” buyurdu. Mûsa: “Ey Rabbim! Senin önünde namaza
duran kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! O rükûda
ve secde de iken onunla meleklere karşı övünürüm. Meleklere karşı
övündüğüm kimseye de azab etmem. Ey Mûsa! Fakir insanlara yemek yedir”
buyurdu. Mûsa: “Ey Rabbim! Fakiri doyurmanın mükâfatı nedir?” diye
sorunca, Allah: “Ey Mûsa! Yarattıklarımdan hiç kimsenin duymadığı bir
şekilde ona merhamet ederim. Onu ateşten de azad ederim” buyurdu.
Mûsa: “Ey Rabbim! Yetişkin olana kadar bir yetime bakan veya dul bir
436 K a’bu’l-Ahbâr

kadının ihtiyaçlarını gideren kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah:

“Onu cennetime koyar ve hiçbir gölgenin olmadığı günde onu gölgemin
altına alırım” buyurdu. Mûsa: “Ey Rabbim! Üzülen bir kimseyi teselli eden
kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “Ona takva ve iman giysisini
giydiririm” buyurdu. Mûsa: “Ey Rabbim! Cenazeye defnedilene kadar eşlik
eden kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “O kimse öldüğünde
onu mezarına melekler götürür ve diğer ruhlar arasında onun ruhuna önem
veririm” buyurdu. Mûsa: “Ey Rabbim! Hasta olan birini ziyaret eden
kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “Meleklerim onun için
bağışlanma diler ve rahmetim içinde gark olur” buyurdu. Mûsa: “Ey
Rabbim! Senin korkunla ağlayan kimsenin mükâfatı nedir?” diye
sorduğunda, Allah: “Kıyamet gününde onu büyük korkudan emin kılar ve
yüzünü cehennemden korurum” buyurdu.
Mûsa: “Ey Rabbim! Abdest ve cünüplükten gusül ile emrini yerine
getiren kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! Onun her
bir kılı için kıyamet gününde bir nur ve bir derece vardır. Her bir abdest ve
gusül almasında yeniden bağışlanma vardır” buyurdu. Mûsa: “Allahım!
Anne babasına karşı iyi davranan kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca,
Allah: “Onu cennetime koyar ve sevaptan razı olacağı kadarını veririm”
buyurdu. Mûsa: “Allahım! Akrabalık bağlarını gözeten kimsenin mükâfatı
nedir?” diye sorunca, Allah: “Onun ömrünü uzatır, malını çoğaltır ve evini
mutlu kılarım. Ölüm sarhoşluğunu da ona kolay kılarım. Ayrıca kıyamet
gününde cennet kapıları kendisine: “Koş, bize gel” diye seslenir” buyurdu.
Mûsa: “Allahım! Eziyeti yok edip iyilik yapan ve komşusuna iyiliklerde
bulunan kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! Kıyamet
gününde ateş ona: “Bana gelecek bir yolun yoktur” diye seslenir. Ey Mûsa!
Ateşte yanmak istemeyen kimse kendisine nasıl davranılmasmı istiyorsa
başkasına öyle davransın” buyurdu.
Mûsa: “Ey Rabbim! İnsanların eziyetine sabreden kimsenin mükâfatı
nedir?” diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! Kıyametin çetin korkularını ondan
def ederim” buyurdu. Mûsa: “Ey Rabbim! Seni dili ve kalbi ile gizli olarak
zikreden kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “Onu korumam
 Ka’bu’l-Ahbâr 437

altına alır ve Arş’ımın gölgesi altında tutarım” buyurdu. Mûsa: “Allahım!

Senin hikmetini okuyan kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “Ey
Mûsa! Bu kimse, ayakların tökezleyip sürçtüğü Sırat köprüsünü yıldırım gibi
geçer” buyurdu. Mûsa: “Allahım! Felaket ve acılara sabreden kimsenin
mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! Aldığı her nefeste kendisi
için cennette üç yüz derece vardır. Tek bir derece dahi dünya ve
içindekilerden daha hayırlıdır” buyurdu. Mûsa: “Allahım! Senin katında
sabredenlerin en sevimlisi kimlerdir?” diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! Benim
katımda sabredenlerin en sevimlisi, koyduğum yasakları çiğnemeyip
sabredenler, farzlarımı yerine getirmekten üşenmeyenler ve musibetlere karşı
sabredenlerdir” buyurdu.
Mûsa: “Allahım! Haram kıldığın şeylere karşı sabreden kimsenin
mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! Canı isteyip te red ettiği
her şeye karşı cennette ona canının istediği yedi yüz şeyi vereceğim. Aldığı
her nefeste onun için cennette yedi yüz derece vardır. Tek bir derece dahi
dünya ve içindekilerden daha hayırlıdır” buyurdu. Mûsa: “Allahım!
Farzlarını yerine getiren kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah:
“(Farzı eda ederken) aldığı her nefeste onun için cennette yedi yüz derece
vardır. Tek bir derece dahi dünya ve içindekilerden daha hayırlıdır”
buyurdu. Mûsa: “Allahım! Gündüz aydınlığında ve gecenin karanlığında
itaatine giden kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah şöyle buyurdu:
“İtaatime gündüz aydınlığında giden kimseye gündüz ve güneş ışığının
değdiği her şey sayısınca derece ve sevap vereceğim. Gece karanlığında
itaatime giden kimseyi ise kıyamet gününde daim olan nurumla
kapsayacağım. Dünyada kalbini kendisiyle hidayet bulacak nur ile
dolduracak ve gökyüzünde kendisiyle bilineceği bir nur kılacağım. Kıyamet
gününde onu dirilttiğim zaman nuru önünde, sağında ve solunda gidecektir.
Yine ona derece ve sevap vardır. Kıyamet gününde gece karanlığının, ay
ışığının ve yıldızların aydınlığının uğradığı her şey sayısınca derece ve sevap
vereceğim.”
Mûsa: “Allahım! Kölesine ve sorumluluğu altında olanlara iyi davranan
ve onlara güç yetiremeyeceği şeyleri yüklemeyen kimsenin mükafatı nedir?”
438 Ka’bu’l-Ahbâr

diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! Onun iyiliklerini kabul buyurup

kötülüklerini bağışlarım. Kıyamet gününde de hesabını kolay kılarım”
buyurdu. Mûsa: “Allahım! Kasıtlı olarak işlediği bir günahtan dolayı tövbe
eden kimse için ne vardır?” diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! O kulum hiç (o)
günah(ı) işlememiş kimse gibidir” buyurdu. Mûsa: “Allahım! Bilinçsiz
olarak günah işleyen ve tövbe eden kimseye ne vardır?” diye sorunca, Allah:
“Ey Mûsa! O kimse benim katında bazı meleklerim gibidir. Makamı onların
makamıdır. Varacağı yer onların varacağı yerdir” buyurdu. Mûsa: “Ey
Rabbim! Niçin böyle olmaktadır ki?” deyince, Allah: “O kulum günah
işlemeden benden bağışlanma diledi. Melekler de günah işlemeksizin
bağışlanma dilerler” buyurdu.
Mûsa: “Ey Rabbim! Bu nasıl olmaktadır?” deyince, Allah: “Çünkü ben
hata ve unutkanlığın vebalini kullarımdan kaldırdım” buyurdu. Mûsa:
“Allahım! Nafile ibadetlerle sana yaklaşan kimsenin mükâfatı nedir?” diye
sorunca, Allah: “Onun mükâfatı onu sevmem ve yarattıklarıma
sevdirmemdir. Ben onun gören gözleri, tutan elleri ve yürüyen ayakları
olurum. Benden bağışlanma dilerse onu bağışlarım. Bana dua ederse duasını
kabul ederim. Onun sevdiğini sever ve buğzettiğine buğzederim. Onunla
mücadele edene karşı da ben savaşırım” buyurdu. Mûsa: “Allahım!
Günahında ısrarcı olan ve tövbe etmeyen kimsenin cezası nedir?” diye
sorunca, Allah: “Ey Mûsa! Dua ederse onun duasını kabul etmem.
Kullarıma merhamet ettiğim zaman ona merhamet etmem. Kıyamet
gününde helak ettiklerimin arasında onu da helak ederim” buyurdu.
Mûsa: “Allahım! Faiz yiyip de tövbe etmeyen kimsenin cezası nedir?”
diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! Kıyamet gününde ona zakkum ağacından
yediririm” buyurdu. Mûsa: “Allahım! Emaneti hakkıyla koruyan ve gözeten
kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! Kıyamet
gününde onun için eman vardır ve cennetten mahrum olmayacaktır”
buyurdu. Mûsa: “Allahım! Kıyamet gününde zina edenlerin cezası nedir?”
deyince, Allah: “Ey Mûsa! Herkes onların feryat edişlerinden korkacak ve pis
kokularından rahatsız olacaktır” buyurdu. Mûsa: “Allahım! Sana isyan
etmekten geri kalmayan kimsenin cezası nedir?” deyince, Allah: “Onun
 Ka bul-Ahbâr 4 ‫ل آد‬

kitabını soldan ve arkadan veririm” buyurdu. Mûsa: “Allahım! Sana itaat

edenleri seven kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa!
Kim bana itaat edenleri severse onu ateşe haram kılarım” buyurdu.
Mûsa: “Ey Rabbim! Dua, yalvarış ve gizlice yakarıştan hiç ayrılmayan
kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! Dünyada iken
belaları onun üzerinden def eder ve âhiretin şiddetine karşı ona yardımcı
olurum” buyurdu. Mûsa: “Allahım! Kasıtlı olarak mümin bir kişiyi öldüren
kimsenin cezası nedir?” diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! Onun cezasını
kaldırmam, kıyamet gününde hacetine bakmam ve ona cennetin kokusunu
bile koklatmam” buyurdu. Mûsa: “Allahım! Kafir bir kişiyi İslam’a davet
eden kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! Kıyamet
gününde onu şefaatte yetkili kılarım” buyurdu. Mûsa: “Allahım! Mümin
birini itaatine davet edip masiyetlerden alıkoyan kimsenin mükâfatı nedir?“
diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! Bu kimse kıyamet gününde peygamberlerin
zümresindedir” buyurdu.
Mûsa: “Ey Rabbim! Abdest alıp namazı hiç oyalanmadan vaktinde kılan
kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! Cennetimi ona
helal ederim. Ona istediğini veririm. Kaybettiğini buldururum ve rızkını
garanti ederim” buyurdu. Mûsa: “Allahım! Senin rızanı gözeterek oruç tutan
kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! Onu öyle bir
makama koyarım ki hiçbir sorunla karşılaşmaz” buyurdu. Mûsa: “Allahım!
Riya için oruç tutan kimsenin durumu nedir?” diye sorunca, Allah: “Sevabı
oruç tutmayan kimsenin sevabı gibidir” buyurdu. Mûsa: “Allahım!
Emrettiğin doğrultuda zekat veren kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca,
Allah: “Ey Mûsa! Ona genişliği gök ve yeryüzü arası kadar olan cennet
veririm” buyurdu. Mûsa: “Allahım! Dünyadan göçerken son sözü: “Lâ ilâhe
illallah” olan kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! Ona
vereceğim şeyleri sana anlatacak olursam kalbin onu taşımaz ve kulakların
onu işitmez” buyurdu.
Mûsa: “Allahım! Şüphe ederek senden başka ilah olmadığına dair şahitlik
eden kimsenin durumu nedir?” diye sorunca, Allah: “Ey Mûsa! Onu ebedi
olarak cehennemde bırakırım. Ona rahmetimden bir pay kılmam.
440 Ka’bu’l-Ahbâr

"Peygamberlerin, sıddıkların ve meleklerin şefaatine de mazhar olamaz

buyurdu. Mûsa: “Allahım! Senin için itikafa çekilen kimsenin mükâfatı
nedir?” diye sorunca, Allah: “Bağışlanmaktır” buyurdu. Mûsa uzun bir süre
sustu ve konuşmadı. Bunun üzerine yüce Rabbi: “Ey Mûsa! Kalbinde olan
”şeyi söyle” buyurdu. Mûsa: “Allahım! Sen benim ne diyeceğimi bilirsin
deyince, Allah: “Evet, senin: «Allahım! Senin katında helak olmayı hak eden
”dışında kimse helak olmaz. Her şey helak olacaktır« diyeceğini biliyorum
buyurdu. Mûsa: “Evet (öyle diyecektim" karşılığını verince, Allah: “Ey Mûsa
b. İmrân! izzetime yemin olsun ki benim katımda helak olmayı hak eden
dışında kimse helak olmaz” buyurdu ,

‫ حدبغي‬، ‫ ثن ا عئد ال ر بن أ ح ن ذ بن ح م‬، ‫ ] حدثن ا أثو بكر بن مال ك‬i y / i [ -) ٧٨٣٥(

‫ قات‬: ‫ قا د‬، ‫ عن "ك ع ب‬،‫ عن أبيه‬،‫ 'غن عط اؤ بن أبي م روان‬،‫ ثن ا نئث ا ن‬،‫ ثن ا وكيع‬،‫أبي‬
\‫ ل‬٠٠ ‫ت‬3 ‫؟ ئ‬،^‫ ^؛‬١‫ ؛‬،‫ ظل\ حيلث أم بع يد‬، ‫ أ زب ي أ ث‬، ‫ " ظ رب‬:،^٨^ ١ ‫م و ت ى عثه‬
‫ يا رب ف إءا ئك ون م ن ائخ ان) غش ح ا ل ث جل لق‬: ‫ قا د‬،‫ أثا ج لي س م ن د وني‬،‫م وت ى‬
‫ ه ادت يا م و ت ى اد"نيي غش‬،‫ ا ل جئ ابه وا ل ع ا ي ط‬: ‫ و ما هي؟ قا د‬: ‫ قا د‬،‫وب ع ظن ا ق أن ئذ وك‬

‫أ ءأ خ ا ي ك لأ'م‬
Ka’b der ki: Hz. Mûsa: “Ey Rabbim! Yakında mısın? Sana alçak sesle
yalvarayım. Uzakta mısın? Sana (yüksek sesle) sesleneyim” dedi. Rab: “Ey
Mûsa! Ben ancak beni zikredenin sohbet arkadaşıyım” buyurdu. Mûsa: “Ey
Rabbim! Biz bazı hallerde iken seni zikretmekten tenzih ediyoruz” deyince,
Allah: “Bu haller de nedir?” diye sordu. Mûsa: “Cenabet ve abdest bozma
halleridir” deyince: “Ey Mûsa! Hangi halde olursan ol beni zikret” buyurdu.

‫ ثن ا ث خ ئ د ئ ذ مغ صوو بن أبي‬،‫ ] حدثنا ئ خ ئ د بن إبراهي م بن عل ي‬٤ ٢ ٨ [ ")٧٨٣٦(

‫ غ ذ ع ي ه‬، ‫ر ك أ ء بن أيي وئ د ه‬ ‫أتأة‬ ‫ ى يريد بن‬،‫ص بن عل ي‬ ‫ه‬ ‫ك‬ ‫ا‬

" :‫ ق ات‬، ‫غبن ا‬
‫ فأ خذ بج د م ح ا س زضئ ال ه محا ر ج‬،‫م‬ ‫ى ا آل‬ ‫ قا م‬:‫ قات‬،‫ا لخزئ‬
،‫ المتثامس رضي الئت ما ز عنه زفنلي فماتقه‬3‫ هما‬،‫أدخ ره ا عندك بشفعلي يؤم المامة‬
‫ ئء بم ب أ ز ال م م غ لت‬،‫م بم‬ ‫ئ‬ ‫ف ن أخت‬
‫ ه ي‬،‫ نح ز‬:‫ه ث ص عغه‬ ‫ى زضئ‬ 3 ‫قا‬
" ‫ف م اعه يؤم القي ا م ة‬
 Ka’bu’l-Ahbâr 441

Atiyyetu’l-Avfı der ‫لط‬: Ka’b kalkıp Abbâs’ın elini tutarak: “Bunu (elimi)
sana kıyamet gününde bana şefaat etmen için bırakıyorum” dedi. Abbâs:
“Benim şefaat etme hakkım var mıdır?” deyince, Ka’b: “Evet, bir
peygamberin ehlinden olup müslüman olan herkesin şefaat hakkı vardır”
karşılığını verdi.

،‫ ثن ا أيي‬،‫ ثن ا م ح م د بن ا لخشن بن ق س ه‬،‫ \ا ] حدق ا م ح م ذ بن عل ي‬/‫ [آ م‬-) ٧٨٣٧(

‫ف و د‬: ، ‫ض ن ت م حا‬ :‫ قا ت‬،‫ب ه‬
‫ج‬ ‫ ص‬، ‫ غ ذ تع د ئن ت ت ي ر ق‬، ‫ ص إ ء ا ي د‬، ‫محا شزيا ب غ‬

‫^ قد ز ي غ ؤالإ؛ت اع قد أ ز ي ئ ئ‬ ١ ‫ " \أ\ زأيث‬:‫م ظ‬ ‫التن ء س نضخ ؛ ه تغ اأى‬

‫\ نأي ت ئ ز‬1\‫ ل‬، ‫م أن أئن الل ه قد ضيع في ا الرض ئانث م م الل ه م ن بغضه م ي غ م‬ ‫شا‬
‫ نابا رأيت الوباء قد نقا‬،‫قد من ع ت سع الئث نا عنده‬ ‫ا ل ركا م‬ ‫الث ماء قد م نعشاع لم أن‬
٠' ‫ ^ قد ئ ث‬١‫هاعأ م أن‬

ikrime der ki: Ka’b’ın ibn Abbâs’a şöyle dediğini işittim: “Kılıçların
kınından çekildiğini ve kanın akıtıldığını gördüğün zaman bil ki Allah’ın
yeryüzündeki emri (rahmeti) kalkmış demektir. Allah bir kısım insanlar ile
bazılarından intikam alır. Göğün yağmurunun kesildiğini gördüğün zaman
da bil ki zekat verilmiyorlardı. Böylece Allah kendi katındaki rahmeti de
men eder. Veba salgınının yayıldığını gördüğün zaman da bil ki zina da
yayılmıştır.”

‫ بن م ح ث د بن‬١^ ١^ ‫ ق ا ال؛ ثن ا‬،‫ ؤأث و م ح م د بن حي ا ن‬،‫ ا حدثن ا أيي‬٤٢/٦ ‫ ل‬-) ٧٨٣٨(

‫ ح‬.‫ عن ابن غي ال ن‬،‫ أنيزيي اثن لهيع ه‬، ‫ ثغ ا ابن زغ ب‬،‫ ثن ا أ خ ن ذ بن ت ع يد‬،‫ا لخض‬
‫ ثن ا ت ع يد‬، ‫ ثن ا إبزا مإز شر ا ل ج س د‬،‫ ثت ا عئد الل ه س م ح ث د ا لخلشجخ‬،‫و حدثن ا أبو بكر ا ال جزي‬

‫ عن‬:‫ ^ ال‬،‫ب دن‬

‫ عن اتي ع م‬، ‫ أ م حي ي ش ئ ذ أبي أ ء‬، ‫ ئ بن ي ن‬، ‫ أ'تأئا‬، ‫ئ ذ أيي م ق م‬
‫ " أ خ ن ذ ع م د زأح ن خ م‬:‫إ‬3‫ مما‬، ‫ محأع جتة غ ث ي‬، ‫ عن "كن ب أثة ب ح د ي ت أ‬،‫أيي عبيد‬
‫ثؤم‬
‫ س ت فى ج ه م إذا فت م ص ا م ج س م أغ ل الثان‬: 3 ‫ محا‬،‫ زن ا ائث لئ؟‬: ‫ في د‬،‫رضيت ل ك ن ا ل مأى‬

" ‫ث ء‬ ‫ف‬
Ebû Ubeyd bildiriyor: Ka’b bir kiliseye girdi ve onun güzelliğine hayran
kalarak: “Ne güzel bir iş ve ne sapık bir kavim. Ben Felak’ın sizin olmasına
razı oldum” dedi. Kendisine: “Felak nedir?” diye sorulunca: “Cehennemde
‫‪442‬‬ ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬

‫‪bir evdir. Açıldığı zaman sıcağının şiddetinden dolayı cehennem ahalisi‬‬

‫‪feryat eder” karşılığım verdi.‬‬

‫(‪ “) ٧٨٣٩‬ل‪ ] ٤٣/٦‬حدق ا أبو م ح م د بن حث ا ن‪ ،‬ثن ا عتد الثؤ بن م ح م د بن ع مزان‪ ،‬ثن ا‬

‫ال غت‪ 1‬ن بن ان ح س ن ا ل م روري‪ C‬ثن ا بمص بن ا ل ش م ‪ .‬ح و حدثن ا أث و بكر ا ال ‪ -‬م ي ‪ ،‬ثن ا عبد‬
‫الثؤ ئ ذ ت خ م ا ئ ش خ ‪ ،‬ثثا إتزا م أ ئ ا ئ ي ه ‪ ،‬ثث ا ث ض ئ إن ن ام ح د الرا ب ئ ‪ ،‬أيأئا‬

‫م ح ا ن بن غني‪ ،‬ث ا ال‪ :‬ثن ا ابن ع ون‪ ،‬عن م ح م د بن م ي ذ ‪ ،‬أن كئئ ا ‪ ،‬قات لغ من رضي ا ه‬
‫ء ة غ م ؛ ق ات‪ :‬؛ ر أ جن أز ه ن ج د زب ال‬ ‫ق ش عنة‪ " :‬غد ثن ى ى نث ا م‪1‬ئ ف ه ؟‬
‫ثن ى ي نث ام ه ن ا ث وئ ة في هذه ا لأثة "‬
‫‪Muhammed b. Şîrîn bildiriyor: Ka’b, Ömer b. el-Hattâb’a: “Sen rüyanda‬‬
‫‪bir şey gürüyor musun?” diye sorunca, Ömer onu azarlayarak: “Ben (veya‬‬
‫”‪biz) bir adamın bu ümmette olacakları rüyasında gördüğünü bulmaktayız‬‬
‫‪dedi.‬‬

‫(‪ “) ٧٨٤ ٠‬ل ‪ ٤٣/٦‬ا حدت ا ث خ ئ د ن أ ح ن د ب ن أب ا ن ‪ ،‬ثن ا ش ‪ ،‬ثن اأب و ب ك ر ش ر عبي د ‪ ،‬ثن ا‬

‫م بن وبزه‪ ،‬قا د ‪ :‬بثثئي أن كئئا ‪،‬‬ ‫ت ل م ه بن فبي ب ‪ ،‬ثت ا شبئ بن ع ا ص م ‪ ،‬ص ش ل م ‪ ،‬ص‬
‫ئ ‪ " :3‬إن ا لت ال يكه ينظرون م ن ال ن اؤ إ ز ال دي ن ت صل ون بالمح ل في بث وته م كن ا قفلرون‬
‫أ ق ز إل ىئيو‪،‬اللشث اء "‬
‫‪Kurz b. Vebere der ki: Bana ulaştığına göre Ka’b: “Sizin gökteki yıldızlara‬‬
‫‪baktığınız gibi melekeler de geceleyin evinde namaz kılan kimseleri‬‬
‫‪seyrederler” demiştir.‬‬

‫(‪ “) ٧٨٤١‬ل ‪ ] ٤٣/٦‬حدثن ا م ح م د ئ ذ أ ح م د ‪ ،‬ثن ا أ ي‪ ،‬ثن ا أي و ث ع ‪ ،‬ثئ ا أبو و ب ‪ ،‬ثئ ا‬

‫الن ح ارؤي ‪ ،‬عن بكر بن حتيس‪ ،‬ح د ب ي أبو ذاؤئ ‪ ،‬عن ه ما م‪ ،‬عن "كنب‪ ،‬قات‪ " :‬ر جات‬
‫ت ا هي الثت بهأ| م ال ئكته‪ :‬ا ل ع ا زي في سبي ل الل ه ز مم د م ه ال م إذا خ طوا و حا مت م إذا‬
‫ئزث وا‪ ،‬وال ذ ي يخفى ص الثه‪ ،‬وال ذ ي يخفى مث ا نة ‪ ،‬والذي يخفى ص ذقتة‪ ،‬وا ل ذ ي يخفى‬

‫ض أن ي محي "‬ ‫ء غ م صا ؟ ح ظ‬
‫‪Ka’b der İri: “Allah’ın meleklere karşı övündüğü İrimseler vardır. Bunlar‬‬
‫‪Allah yolunda savaşan, saldırı anında öne geçen, hezimete uğrandığı zaman‬‬
‫‪moral verip askeri dağılmaktan koruyan, nafile namazlarını gizli kılan, nafile‬‬
 Ka’bu’l-Ahbâr 443

oruçlarını gizli tutan, sadakasını gizli veren, yani gizli olarak yapılması
gereken güzel amellerini gizli olarak yapandır.”

‫ ظ عثد‬،‫ ثنا أثو بكر بن أبى ثقي‬،‫ ثنا أبى‬،‫ ] حدت ا ممحم ذ بن أخنذ‬٤٣/٦‫ ل‬-)٧٨٤٢(
‫ ء ذ‬،‫ص رام ح ىثن ة‬ ‫ض‬ ‫م ا‬ ،‫بمامح د ئ ا وص م‬ ‫ ه‬،‫ل ثم‬ ‫ال ق ئ‬
‫ال د ي نس ك ن ه ا‬ ‫ ن ا أنف؛ الل ه غش غ م م ن يئ م ة‬٠٠ ‫ ثابت‬، ‫ عن ”ك ع ب‬،‫ع م رو بن بنذا*ني‬
‫ ؤن ا‬،‫لل ه وثناضغ به ا لل ه إ ال أ ئاة الل ه ئثالى م ع ه ا في ال دمحا ز ق ل ة به ا در ج ه في ا ل جثة‬
‫بواضع به ا لل ه إ ال م نته الثتب عا ر‬
‫ لل ه زنز م‬1‫حأ ت؛ غلى غ م م ن ن ع م ة في ا لدق ا ب لب يئنيهن‬

'٠ ‫م ع ه ا ف ي ال د ي ن ف خ لق غ ئ ا م ن الثاي يع دب ه إ ن ف اع أ ؤ يت جا و ز عنه‬

Ka’b der ki: “Allah bir kula dünyada bir nimet verdiği zaman o kul
şükreder ve alçak gönüllü olursa, mutlaka Allah ona dünyada o nimetin
faydasını verir ve onunla cennette makamını bir derece yükseltir. Allah bir
kula dünyada bir nimet verdiği zaman o kul şükretmez ve alçak gönüllü
olmazsa, mutlaka Allah dünyada onun faydasından kendisini men eder ve
ona ateşten bir katman açar. Artık dilerse ona azab eder dilerse de bağışlar.”

‫ ثن ا عئد الل ه بن م ح م د‬، ‫ ثت ا أ خئ ذ بن م ح م د بن ع م‬،‫ ] حدثن ا أيي‬٤٧٦ [ -) ٧٨٤٣(

‫ ” كان ا ل حقإس ه‬:‫ قاد‬،‫عن الش عبي‬ ‫ ص‬،‫ ثن ا في خ‬، ‫ ثن ا >ئثلم س جغ ا ده‬،‫بن عثتد‬
:‫ ^ ل؛نالى عنه ءأئقذ ائخءل؛ةئ‬١‫وكئ ب عند ع من رضى‬

‫^ ص ال ؤ ز ا م‬ ١‫ال ق ذ ف ي‬ ‫ جزاتوة‬°‫س ; ئ ي ا ل ه ال بمتم‬

٠٠ ‫ظ ه‬ ‫م ؤالثؤ ي القززاؤ ال ق ذ ئ ي ا نم ي و ث ص الثؤ ؤق ق‬ " ‫ص‬ ‫ق ات‬

Şa’bî der ki: Hutay’a ile Ka’b, Hz. Ömer’in yanındaydılar ve Hutay’a
şöyle bir şiir okudu:
‘İy ilik yapan b ir kimse mükâfatından mahrum kalmaz
Güzel amel A llah nezdinde ve insanlar katında yok olmaz. ”
Bunu duyan Ka’b: “Vallahi bu Tevrât’ta da ‫؛‬Sunm aktadır ve: «Güzel
amel, Allah ile yarattıkları arasında yok olmaz» şeklindedir” dedi.

‫ ثن ا‬، ‫اأ ] حدثن ا أب و بك ر م ح م د ى أ ح م د ا ل م ؤبن ثن ا أب و ا لخشن بن أت ا ن‬/* ‫ [ا‬-) ٧٨٤٤(

،‫ ثئ ا دويد أثو ش ا ن‬،‫حلي م ة‬- ‫ ثن ا ا ل ح ا ر ث بن‬، ‫ ثن ا م ح م د بن ا ش ث ت ن‬، ‫ش م ا ن‬

‫أيو بكر ن م‬
‫‪444‬‬ ‫‪K a’bu’l-Ahbâr‬‬

‫م ‪ ،‬قات‪ " :‬ت ذ <ف النؤث قا ئ غ غي‬ ‫ص إ و م م أيي عثد الل ه الئ ا ئ‪ ،‬غذ‬
‫م صائ ب الدئث ا وع مومها اا‬
‫‪: “ölüm ü bilen için dünyadaki musibetler ve dertler‬لكا ‪Ka’bu’l-Ahbâr d e r‬‬
‫”‪hafif gelir.‬‬

‫غ م ا ن ‪ ،‬ثن ا‬ ‫بن‬ ‫أتا ن ‪ ،‬ثن ا أب و ب ك ر‬ ‫بن‬ ‫لخنس‬ ‫( ‪ ] ٤ l / n [ - ) ٧ ٨ ٤ ٥‬حدثن ا أب و ب ك ر ‪ ،‬ثت ا أب و ا‬

‫حا ل د بن خدا ش‪ ،‬ثن ا خئ ا د س زيد‪ ،‬عن ابن ج ري ج ‪ ،‬عن اس أيي م و ك ه‪ ،‬أن عنز‪ ،‬قات‬

‫م‬ ‫خرؤ ا ل ئؤ ك‬
‫لآق ع ب ‪ " :‬م ح ق ي عن ائ م ؤ ت ‪ ،‬ق ادت ‪ ٧‬أبحر ا ل م ح ن‪ ،‬ئ ؤ مغل ش م ؤ م‬

‫م‪ 3‬ا ؤ ال م م ص ال إ ال فيه شوكه ز ز ي د س د ي د ال د را ش مه هو‬ ‫ج و ف ابن ادم محس منه‬

‫ب د غنن زضئ اش مما ر عئه د م وعه "‬
‫بمال ي ه ا ي رغه ا ‪ ،‬فأ م‬

‫‪İbn Ebî Muleyke bildiriyor: Ömer b. el-Hattâb: “Ey Ka’b! Bize ölümden‬‬
‫‪bahset” deyince, Ka’b: “Ey müminlerin emiri! ölüm çok dikenli bir ağacın‬‬
‫‪Âdemoğlunun karnına sokulması, dikenin takılmadığı hiçbir damar ve‬‬
‫‪”mafsal kalmayınca kolları güçlü bir adamın bu ağacı çekip çıkarması gibidir‬‬
‫‪dedi. Bunun üzerine Hz. Ömer’in gözlerinden yaş boşaldı,‬‬

‫( ‪ ] ı ı / n [ - ) ٧ ٨ ٤ ٦‬ح دت ا أب و ب ك ر ا ل م و د ن‪ ،‬ثن ا أث و ا لخشن ب ن أب ا ن ‪ ،‬ثن ا أب و ب ك ر ب ن‬

‫عبيد‪ ،‬حدئغى ا لم ص‪،‬د بن ا‪،‬ئ حا ي ى ئ إ ح ا ذ ‪ ،‬ثت ا م روان بن م عاويه‪ ،‬عن هم د ا ل ر ح م ن ي‬

‫ص ه م ا م‪ ،‬ه ا دت قات "كئ بت " يو ج د ز ي د فى ا ل جنة يبك ى‪ ،‬ق ي د لت؛‬ ‫ن ويد بن‬
‫ه و ال ق و وا حل‪5‬‬ ‫أ م ال م إل أ م ي ن ي ر‬ ‫ث م ؤقذ ذ ظ ث ا ل ق ؟ ‪ ،‬ى ‪:3‬‬ ‫يز‬
‫فهث ال ث م ح ي "‬
‫ؤ م ح ف آ ض أن أن ث‪،‬فأقد ي‬

‫‪Ka’b der ki: Cennette ağlayan bir adam görülüp ona: “Cennete girmiş‬‬
‫‪olduğun halde niçin ağlıyorsun?” denilince, adam: “Allah yolunda sadece bir‬‬
‫‪defa öldürüldüm diye ağlıyorum. Ben tekrar döndürülerek üç defa‬‬
‫‪öldürülmeyi arzuluyordum” karşılığını verdi.‬‬

‫(‪[ -) ٧٨٤٧‬آم‪/‬ةة] حدبن ا أبو تك ر‪ ،‬ثن ا أب و ا ل ح شن‪ ،‬ثن ا أب و بكر‪ ،‬ح د ب ي م ح م د بن‬
‫م ‪ ،‬هت‪ ٠٠ :‬ال‬ ‫م ا ق هم ي ‪ ،‬غذ‬ ‫ر مح د‬ ‫ك م ‪ ،‬ءتث ا ن وو ئ غد ئ ‪ ،‬ض ‪1‬ل ي ر‬
‫لأشد ن ا ي م ؤ عأى ا ل م ؤم ن زأهؤن ن ا‬ ‫يذ ه ب عن ا ل س ت أ إل ائنؤبي‪ ،‬ن ا دام في صره وأثث‬
‫مي ب ث الق افز "‬
 ‫‪Ka’bu’l-Ahbâr‬‬ ‫‪445‬‬

‫‪Ka’b der ki: “ö lü mezarda bulunduğu müddetçe ölüm acısı üzerinden‬‬

‫‪gitmez. Bu acı, mümin kimsenin maruz kalacağı en ağır acıdır. Kafirin ise‬‬
‫”‪maruz kalacağı en hafif şeydir.‬‬

‫بن‬ ‫ن ث ن‪ ،‬ثن ا أب و بغ ر‪ ،‬ثن ا ث خ ئ د‬

‫(‪ ] ٤ ٧ ٦ [ -) ٧٨٤٨‬خ ا؛ثن ا أب و بخر‪ ،‬ثغ ا أبو ا م‬

‫ما ن ش‪ ،‬ثن ا م وت ى س ذاؤذ‪ ،‬ثغ ا عتد ال ر ح م ن بن زيد بن أشت م ‪ ،‬عن أيه‪ ،‬أن ر ج ال ‪ ،‬ه ات‬
‫م‪ :‬قات أ ي‪:‬‬ ‫ي م ؛ " ت ا ال ه ال ذ ي ال ذؤاؤ ه ؟ ‪ ،‬قات‪ :‬ائتؤ ث‪ ،‬ة ‪ 3‬ا ئ وئد ي أ‬

‫إ د و تئ ؤا ة ر ض و ا ن ا ش ة ‪" 1‬‬
‫‪Abdurrahman b. Zeyd b. Esle^, babasından bildiriyor: Bir adam, Ka’b’a:‬‬
‫‪“İlacı olmayan hastalık hangisidir?” diye sorunca, Ka’b: “ö lü m ” karşılığını‬‬
‫‪verdi.‬‬

‫‪İbn Zeyd b. Eşlem der ki:‬‬ ‫‪Babam:‬‬ ‫‪“ölüm ün‬‬ ‫‪ilacı, Allah’ın‬‬
‫‪hoşnutluğudur” dedi.‬‬

‫(‪ -) ٧٨٤٩‬ل‪ ] ٤٠/٦‬حدثن ا أبى‪ ،‬ثن ا ث خ ئ د بن أ ح م د ب ن يزيد‪ ،‬ثن ا أبو مث ع ود‪ ،‬أئت اثا‬

‫تو‪ ،‬غذ غزيئ إ ي م ‪ ،‬غذ م ‪ ،‬ظ‪" :3‬‬

‫أبو اقنا‪ 0‬اخل م تن سء ثثا ف زا ن تن م‬
‫ب ت ا ل نئ د س‪ 4‬فتع زرت وئ ج ثزت ‪ ،‬ئد عث ت ا ل ع اتثه ال ن نث كب ز ه ‪ ،‬ق ا ل غ‪:‬‬
‫ان ئ ن ث ت بخراب ج‬

‫إذ ك ان <تي ا لئؤ ي ع ر ا لن اؤ قت تي ق ض ا لن اؤ‪ ،‬قأوغدق ا ا ل ق بندا ي ق د يزم‬

‫ا ل مث ا نة‪ ،‬ومحا ل‪ :‬النزعن حل ئ ك و حريرك و ح ميرك ؤ ال م ك لث ال ي ص ر خ بدك ك ز ال يق وم أخت‬
‫إ ز ج دا ر م ن ج درك ز ال أ ج ع د ثلي ^ ^‪ ! ١‬ال الت عال ب ز ال ث اب ا إ ال ن ج ب ازة و م ح و ت‪ ،‬ز ال‬
‫بموت ف ث وص ا ل ث غ اء ئ ئ إ‪ ،‬ز المث ب إ ظ ث ك نجزائا ث الثا ئ الق ن اؤ ثازا م ذ رن ي‪ ،‬و‪ -‬وا‬
‫م ن ق ط ران‪ ،‬وثارا م ن لم ط ‪ ،‬و ال ت ركن ك ج دع اء م ع اء وك ل عنى صؤئ ك ؤأثا فى ال ث ن اؤ ؤ ر‬
‫ط‪ >3‬ن ا أشرف بى فيلي وق م ر عن فيل ه ج وار ن ا ك د ن يزين ا ل ئ ن س م ن خني ه ن‪ ،‬قاد‬
‫*ك ع ب‪ :‬محال ي ن جز سبل غ دللثم مت\ء م أن ي م شي إ ال ال ئ م هكه^ ه إل‪ 4‬ي ج ذ حئ ال و ب م ؛ م ن‬
‫ث ح ا س ي جري عأى رءوس ه ا الن اي ول ئ ن م ن كغ وزث ا أل ال ر ت ة‪ ،‬زئ ئ ا ب ال م وئس ء إ ب جم عأى‬
‫^ ئ م ءق س و ه‬ ‫م أ بم‪:‬ث ا ؛ ه ‪ ،‬ق خ اون ظ‪١‬‬ ‫مذبث مئة خ رت ح م ح ز ال؛اث‬

‫بالثرمحدوثؤ‪ ،‬ب م يأ‪°‬سك م ‪ ،^١‬أ ة ال د ج ا ‪ 3‬قذ ح رغ‪ ،‬ف رقض ون ظ في أيديأك م زنن رهفن‬
‫م م ح م ‪ ،‬ء)دا ب ل ع م ‪ ^ ١‬؛ و جدئب دل‪،‬لق ب اءا ال إل م أ ه ئ ئفخة م ن *كذب ال يد ح د ال د ‪-‬جاال‬
446 Ka’bu’l-Ahbâr

‫ي غ ذ ه ا إ ال بس ب ع ب ن ي ن ي م ك ث ب ئا وي خ ز ج ف ي ال ق ابع ة تتعل ى به ح ثه إ ر جان ب ست ا ح ل‬

‫شم‬

Ka’b der ki: (Zamanında Kostantiniyye), Beytu’l-Makdis’in harab

olmasına çok sevinmiş, kibre kapılıp zorbalaşmıştı. Bundan dolayı “Küstah
Müstekbir” adıyla anılmıştır. (Kostantiniyye): “Şayet Allah’ın Arş’ı su
üzerine inşa edildiyse ben de su üzerine inşa edildim” deyince Allah ona
kıyamet gününden önce bir azap vaat edip şöyle buyurdu: “Altınlarını,
ipeklerini, bineklerini elinden alacağım‫ ؛‬üzerinde öten tek bir horoz,
duvarlarında durabilen tek bir kişi bile bırakmayacağım! üzerinde
tilkilerden başka canlı, taş ve keçiboynuzundan başka da bitkin olmayacak!
Sema ile aranda hiçbir şey bulunmayacak! üzerine biri ziftten, biri
katrandan biri de gazdan olmak üzere üç ateş yollayacağım! Elini ayağım
kesecek, kabuğun soyacağım! Feryadın semaya, yanıma kadar ulaşacak! Zira
üzerinde bana çokça şirk koşuldu! Acını senin adına güneş yüzü görmemiş
gibi güzel kızlar dile getirecek.”
İçinizden böylesi bir zamana yetişenler oraya gittikleri zaman başlarından
su akan bakırdan at ve sığırları göreceklerdir. Şehrin hâzineleri baltalarla
parçalanıp kalkanlarla paylaştırılacak. Allah ona vaat ettiği azap gelene kadar
da bu hal üzere kalacaksınız. Bunun üzerine hâzinelerinden taşıyabildiğinizi
alıp Ferkaduna’ya götürecek ve oraya paylaşacaksınız. Sonra biri yanınıza
gelip Deccâl’m ortaya çıktığı haberini verecek. Bunun duyunca
ellerinizdekileri atacaksınız. Ellerindekileri bırakıp yola düşenler Şam’a
yetiştikleri zaman bu haberin yalan bir haber olduğunu göreceklerdir.
Deccâl da bu olaydan sonra altı yıl daha bekler ve yedinci yılda da ortaya
çıkar. Deniz sahilinde olan bir yılan da onun peşine takılır.
Ebû Nuaym der ‫لكل‬: Ka’bu’l-Ahbâr’m, buraya kadar zikredilenler dışında
akıl ve yol sahipleri için ibretler içeren haberleri, öğütleri ve işaretleri de
bulunmaktadır. Şimdilik burada zikrettiklerimizle yetiniyor, başka
yerlerde yazdıklarımızın çoğunu ise bırakıyoruz. Allah’tan, rivayet edilen
ile yazdıklarımızı bize faydalı kılmasını diliyoruz.
Ka’b, ashabın ileri gelenlerin rivâyetlerde bulunmuştur. Bunlardan
Müminlerin emiri Ömer el-Fâruk’u, (Ömer b. el-Hattâb), hieret
 rsevjeı-rsım ıı ٠٣٠/

,karşılığında tüm malını müşriklere vermiş biri olan Suheyb b. Sinân’ı

müminlerin annesi Hz. Âişe’yi sayabiliriz. Ka’b, Hz. Osman’ın
.öldürülmesinden bir yıl önce vefat etti

Takrîb 4415-a, Takrıb 4223, Takrîb 4275, Takrîb 4179, Takrîb ‫ل‬43‫م‬
Takrîb 130

N e v f e l-B ik â lî
.Allah dostlarından biri de güzel ve ^ice niteliklere rağbet eden N evfb
Ebî Fadâle el-Bikâlî’dir. O çok kitap okuyan, iyi işlere davet eden ve
.yasaklardan sakındıran biriydi
Denirdi ‫لكا‬: Tasavvuf }riicelmeye çağrı ve sakınmaya işarettir .

‫ ثن ا ي حيى بن عتد‬، ‫ ثن ا أبوش م ب ا ل حرانى‬،‫ ] حدت ا م ح م د بن م ع مر‬ia /*\[ -) ٧٨‫ ه‬٦(

، ‫ض ئزفت ا ب ك ا ئ‬ ، ‫ض‬ ‫م‬ ‫بش ئذ ش‬
‫م م‬ ،‫ه ا ل أو زا ئ‬ ، ‫الغي امحا ي م‬

‫م ال ذ ي ي ف ز م ح م‬ ‫ " أ ال ت ع تد و ن ز‬:‫ قاد‬، ‫ قن تو ا لآق ا ئ إة) اقث خ ت ي وئ‬0 ‫ ك‬:‫ةت‬

،‫ ود لل ط أن م وت ى عنه الث الم ؤهدبسي ات زاي د‬، ‫و جع د وه ا ده الثؤم ل ف ز‬ ‫نأ خذ‬
‫ ق قت جعل ت لك م ا الةروس م شح ذا ح ي ث نا صليت م منه اث م ن ت صالر \ م‬٠٠‫ي‬ ‫ الل ه‬3 ‫مما‬
،" ‫ ^ ءق م ن ض ر م هن ل م أمح ل ص البت؛ ال محت؛ وا ل ح م ا م وا ل م ر حامس‬١^ ‫إ ال ي ث ال ج‬
‫ ال‬:‫ ئالوا‬،‫ الت اع‬١^ ‫ إل‬١٤‫ظ ئ ثك م القزاب طف ونا ؛‬ ‫ و‬: ‫ ق ا د‬، ‫ ال إ ال قي ك ث ة‬:‫قالوا‬
:‫ ق\أ وا‬،‫ت و ج ع ل ت لك م ح ي ت ن ا ص أى الؤ ج د وك ا ن ؤ ح دة ميل ت ص الئة‬3 ‫ ظ‬،'٠ ‫إ الب ا ل م ا و‬
"‫ال إ ال في ج ماعة‬
Nevf ‫ع‬1-‫ أ ل كال ظ‬:der ki: Amr el-Bikâlî bir vaaz açtığı zaman şöyle derdi
Sizin gıyabınızda sizin için şahitlik eden ve başkasının hediyesini size veren“
Rabbinize hamd etmeyecek misiniz. Mûsa, Isrâil oğulları ile birlikte gittiği
zaman Allah onlara: “Ben yeryüzünü sîze mescit kıldım. Yeryüzünün üç yeri
dışında neresinde namaz kılarsanız kabul edilir. Bu üç yerde namaz kılanın
,namazı kabul edilmez. Bunlar, mezarlık, hamam ve tuvalettir” buyurdu
isrâil oğulları: “Hayır, sadece kilisede kılmak istiyoruz” dediler. Allah: “Su
bulamadığınız zaman toprağı size temizleyici kıldım” buyurunca, isrâil
 Jyevfei-mnaii

oğulları: “Hayır, sadece su ile temizlenmek istiyoruz” dediler. Allah: “Kişi

nerede namaz kılsa ve tek başına kılsa kabul edilir” buyurunca da: “Hayır
sadece cemaatle kılmak istiyoruz” dediler.

،‫ ثن ا ع مرو بن عل ي‬،‫ ثت ا عئذ الل ه بن م خ ث د بن عنزان‬، ‫ ا حدت ا أيي‬٤٨/٦‫ ل‬-) ٧٨٠٧(

:‫ قات‬،‫ ص نز ي ا ي ه ا ئ‬، ‫م‬ ‫ ص ي ش بن أيي‬،‫خ د م أيي‬ ،‫ثث ا م حا د بن هش ا م‬
‫ إ ر مح ط لق م ا لأرمن‬:‫ قات‬،‫ ثاخاة خه‬،‫ائقئ م ت ى عك الث الز بوقاذة ض إتزاث لآ‬
‫حل‬
‫ط ه ورا ومعن ج دا ت ون ح ي ت أدرك م ح م ا ل ص الة إ ال في ح م ا م أؤ م ز حا ض أؤ عئد هتر‬

‫ حا ثك م‬-‫وئئف ا ئ ى ق م أن ل ح ف ز ل‬-‫ ^ ^ ثقت‬١ ‫ق أبنت عث ك م‬ ‫وأ ج ع د ا ل ثك؛ثه قي ئني ف م‬

‫ ال من اي إ ال في ك ث ة ز ال ج ع د الشكيثة في ئ هلا نجع د‬:‫ قالوا‬،‫و س ا وكز ومثا دكز‬

‫ب ا ث ح م ن فيه ز ال ق زأ كت ابن ا إ ال ئفوا هأا ل الل ه محا ر ؤئتأ كتث ه ا لل ذي نث مم ون ويؤت ون‬
‫لف ا ثاب و‬

^‫ث وت القيي ا ال مي إ ر يؤ ت ل ع م ح‬،‫ ال ذين نجعون الئ‬0‫ال زكاة وال ذي ن هز ب اث اتثا ث ب ي و‬

‫ يا‬: ‫ قا د‬، ‫ إ<ث ثبثه م منه م‬:‫ قات‬،‫ يا رب ا ج ع ل ني بثيز‬:‫ قا د م وت ى عليه ا لث ال؛‬،^‫ثهثدون‬

‫ئؤ‬،‫ ي زب ج ث ت يؤ‬:‫م وسى‬ ،‫ي إلز‬°‫ت إثلف ل ذ ئد‬3 ‫ ها‬،‫بجب‬ ‫رب أ م حي حش ج ش‬

‫ ؤ و م ن ئؤم م وشى أثة يهدون ب ا ل حئ‬:‫قات الثت ث عا ر‬ ‫ قك ان ج الوقا دة‬C‫بيي إ ن زا ي د‬

‫وا ردك م اثإ؛ي ف ه د نكس ك ب ؤأ ح ذ‬،‫ اخنل‬:‫ مولت‬، ‫ومحت اب قا ئ‬ ،،‫نبه يع د ل ون!؛‬

،‫ عن ف ه ر م‬، ‫فن ا بن أ ي ن م‬
‫ عن ي‬،‫ رواة جري ر‬، ‫بس هب ك م و جع د وبابه بثي إشرامح د ثك م‬
‫حؤش ب مظه‬

Nevf el-Bikâlî der ki: Hz. Mûsa, İsrail oğulları ile birlikte gittiği zaman
Rabbi ona şöyle münacat etti: “Ben size yeryüzünü temiz ve mescit olarak
yayacağım. Namaz vakti nerede gelirse orada namazınızı kılarsınız. Ancak
hamamda veya tuvalette veya bir mezarın yanında kılmayın, ilahi huzuru
kalbinizde kılacağım. Size Tevrât’ı indiriyorum. Erkeklerinizin,
kadınlarınızın ve çocuklarınızın onu ezbere okumasını sağlayacağım.” (Mûsa
bunları onlara söyleyince) isrâil oğulları: “Kiliselerden başka yerde namaz
kılmak istemiyoruz ve ilahi huzuru kalbinize değil, içinde taşınabilecek bir
tabuta koyarız. Tevrât’ı da bakarak okuruz” dediler. Bunun üzerine Allah:
“Bunu Allah'a karşı gelmekten sakınanlara, zekat verenlere,
âyetlerimize inanıp, yanlarındaki Tevrat ve incil'de yazılı buldukları.
 Nevfel-Bikâlî 449

okuyup yazması olmayan peygambere uyanlara yazacağız. ٠

peygamber, onlara, uygun olanı emreder ve fenalıktan meneder,
temiz şeyleri helal, murdar şeyleri haram kılar, onların ağır yüklerini
indirir, zor tekliflerini hafifletir. Bu peygambere inanan, hür^net
eden, yardım eden, onunla gönderilen nura uyanlar yok mu? işte
onlar saadete erenlerdir, dedi. De ki: Ey insanlar! Doğrusu ben,
göklerin ve yerin hükümranı, O'ndan başka tanrı bulunmayan,
dirilten ve öldüren Allah'ın, hepiniz i‫ ؟‬in gönderdiği peygamberiyim.
Allah'a ve okuyup yazması olmayan, haber getiren peygamberine -ki
o da Allah'a ve sözlerine inanmıştır- inanın; ona uyun ki doğru yolu
bulasınız”! buyurdu.
Mûsa: “Ey Rabbim! Beni onların peygamberi kıl” deyince, Allah:
“Onların peygamberi kendilerindendir” buyurdu. Mûsa: “Ey Rabbim!
Ecelimi geciktir ve beni ٠ ümmetten kıl” deyince, Allah: “Sen onlara
yetişemeyeceksin” buyurdu. Mûsa: “Ey Rabbim! Ben, Sana kavmimden bir
heyetle geldim, onların hediyesini başkasına verdin” deyince Allah,
kendisine: “Mûsa'nın milletinden bir topluluk hakkı gösterirler ve
onunla hükmederlerdi”* buyurdu. Nevf el-Bikâlî der ki: “Sizin gıyabınızda
sizin için şahitlik eden ve başkasının hediyesini size veren Rabbinize hamd
etmeyecek misiniz?”
Cerîr, Leys b. Ebî Süleym kanalıyla Şehr b. Havşeb’den aymsım rivayet
etti.

‫ ثن ا م ح ث ذ ى‬،‫ ] خ ا؛ثغ ا م خ م د بن ج عف ر بن حف ص أيو بكر انت عا زل ي‬٤٩/٦‫ ل‬-) ٧٨٥٨(

‫م‬ ‫ ص‬، ‫ ثن ا نئثا ن ال ي ؤ‬،‫ ثت ا ن ص ع ب بن ا ل م مدات‬،‫ ثن ا م ح م د بن عدة‬،‫ا ل عب ا س ا ال ح رم‬

‫ ؤث إ في مم ل س لؤ درعه ا شث ع ون‬: ‫ في مل ه ثث ا ز‬:‫ يوئلط‬، ‫ش ج ن ت ئؤئا‬

، : ‫ ه ا د‬،‫بن دعل وق‬

" ‫ قات ظ وئؤ ب\ثق وهه‬،" ‫ اتا غ ظ بثلث وص ن ة‬، ‫بونباعا‬

‫ " ا لأزاغ ت م‬:‫ قات‬،‫م‬ ‫ؤزا‬
Nesr b. Zu’lûk der ‫نظ‬: Nevf in: “Sonra onu bo^u yetmiş arşın olan
zincire vurun” (Hâkka Sur 32) âyetini açıklarken: “Bir arşın yetmiş ba’dır .

1A'râfSur. 156,157
2A'râfSur. 159
450 Nevfel-Bikâlî

Bir ba’ ise seninle Mekke arasındaki mesafe kadardır” dediğini işittim. Bunu
anlatırken Kûfe’de idi.

‫ ثت ا‬، ‫ ^ س م ح ئ د‬١
^ ‫ ق ا الت ثن ا‬،‫ وأ م م ح م د بن حي ا ن‬، ‫ ا ح دن ا أي ي‬٤٩/٦ ‫ ل‬-) ٧٨٠٩(
‫ ص‬،‫ أث اثا حا ل د ب ن ثريد‬، ‫ أث اثا الل ي ت بن ت ع د‬، ‫ ثن ا عتذ الل ه بن زغ ب‬،‫أ ح م د بن س ع يد‬

‫ل‬ " :3 ‫ قا‬0‫ وثا ن ثئزأ اثكت ب‬،‫ عن ا ق ن ي ص ئؤف ال ي كال ي‬،‫سع يد بن أيي ه ال ل‬
‫ ي ت بجإ‬، ‫ق ت غ ئ م ن لل ب ي تال د ي‬ ‫أل ج د أءئ ا ض ذ ذ أ ا أل إل ي ت يا ب ال م الن ر د‬

‫ يكن ون بثص ثث وف الص أءن ؤمحثوبه م بل و ب‬،<‫ وئأ وبه م أنث م ن الصب ر‬4‫أ خ ز م ن ا لخث ل‬
‫بعثن عليه م فتنه‬
‫ محتلي ث جتر ون ن ي م م رون ح ل م ت بنف س ي لأ‬:‫ا أل لب م ولت ا ل ر ب ثعال ى‬

‫و م ن القاسي‬ :‫ ؤذا ئب النغ اف م ون‬،‫?؛‬١^ ١ ‫ ثدبربه ا قي‬:‫ قات ا ل م ز ظي‬،‫ء رك ا ل ح لي م م ه ا حيران‬

" ‫ و مث الئ اس تق ثئبت الق غش < ي‬، ‫تق بممبث ثزه م ا م ح اؤ ال د ي ه‬

Nevf el-Bekâlî -Kutsal ‫ ^ ه كل‬1‫ ل مم‬okuyan biriydi- şöyle der: “Allah’ın
indirdiği Kitabında olan öyle bir topluluk örüyorum ki, dinlerini dünya
için kullanıyorlar. Dilleri baldan daha tatlı, ama kalpleri sabır otundan daha
acıdır. Halkın önünde koyun postuna bürünürler, ama kalpleri kurt kalbi
ibidir. Allah onlara: “Bana karşı cüretkârlık mı yapıyorsunuz? Halkı§
benimle mi kandırıyorsunuz? Nefsime yemin olsun ki; onlara öyle bir fitne
”.göndereceğim ki; yumuşak huylu olan kişi bile şaşkınlık içinde kalacak
Kurazî der ki: “Bu hitaba maruz kalanları Kur’ân’da aradığımda, onların şu
,âyetlerde münafıklar olduğunu gördüm: “insanlardan öyleleri vardtf ki
dünya hayatı hakkında söyledikleri senin hoşuna gider...1”, “insanlar
içinde Allah'a, bir yar kenanndaynış gibi kulluk eden vard!r... ”2

‫ ح دبنى‬- ،‫ ثن ا عتد الثؤ بن أ ح م د ئن حنب ل‬، ‫ ] حدق ا أبو تقي بن م ا ل ك‬٤ ٧ ٦ [ -) ٧٨٦٠(
‫ ء ص نز ف‬، ‫ ا ت ي ئ‬ö \ ^ ‫ غ ذ \ل‬،‫خ م ئ ن ث ن ا ن‬ ‫ مما‬، ‫ت غ ث ذ تن محي ين ج ت ا ب‬

‫ه‬ ‫ " أز ر الف إ ل اخلا ل \لثارت غش مح ر ن م ش خ ي‬:‫ قات‬،‫ا م ح‬

"‫ م ه‬، ‫ص ا لأ‬ :‫ءق ات‬،‫ه ل ي‬ ‫نم؛‬ I‫ وءاتل أن ص ذ‬،‫ه و ض ع‬ ‫م‬ ‫إ ال ج م د‬

1Bakara Sur. 204

2 Hac Sur. 11
 ‫‪Nevfel-Bikâlî‬‬ ‫‪451‬‬

‫‪: Allah dağlara: “Ben sizden bir dağın üzerine‬لط ‪Nevf el-Bikâlî der‬‬
‫‪.ineceğim” diye vahyetti. Bunun üzerine bütün dağlar kibirlenmeye başladı‬‬
‫‪Ancak Tûr dağı tevazu gösterip: “Allah’ın bana taksim etmiş olduğuna‬‬
‫‪razıyım” dedi. Sonra Allah onun üzerine indi,‬‬

‫(‪ -) ٧٨٦١‬ل‪ ] ٥٠/٦‬خ ا؛ثن ا أب و بكر بن م ا ل ك‪ C‬ثن ا عئد الثؤ ب ن أ ح م د ‪ ،‬ثن ا عبيد الل ه بن‬
‫مثي ش‪ ،‬عن غ ا م ا أل ح و ل‪ ،‬عن عبد ا ل م ل ك بن‬
‫ع م الق واريري‪ ،‬ثن ا م عا ذ بن هث ا م‪ ،‬ح د‬
‫غ ا م ‪ ،‬عن و ف ‪ ،‬ه ا د ‪ :‬ه ا د ^‪ ^ £ ١‬عقه الق الم‪ :‬يا رب‪ ،‬إقة فيئ في ا لأرض أ خد ي مد ك‬
‫غزي‪ ،‬محا ‪3‬ت ئأن ر لأ؛ش ‪0‬ن ا ل ى ل الل‪ 4‬آ ال ف نشي هأقه ج ل الل‪ 4‬أ م "‬
‫‪Nevf der ki: Hz. İbrahim: “Ey Rabbim! Yeryüzünde benden başka sana‬‬
‫‪ibadet eden kimse yoktur” deyince, Allah üç bin melek indirdi ve ibrâhîm‬‬
‫‪onlara üç gün imamlık etti.‬‬

‫(‪٥٠/٦[ -)٧٨٦٢‬ء خدبنا أبو ب م ‪ ،‬تثا عثذ ال م ‪ ،‬ح دبي أي‪ ،‬قا عتد ال ئ ن ز ئ مه د‬
‫ال وار ث‪ ،‬ثن ا أيي‪ ،‬ثت ا أبو ع م ران‪ ،‬عن ئؤف‪ ،‬أن ث وت ى ‪ ،‬عقه الق ال م نث ا ن و د ي‪ ،‬قات‪٠٠ :‬‬

‫زنن أن ث ا ل؛؛ي ه د ي ي ‪ ،‬ئ ات‪ :‬ة ه ف ؛ ل أ ش "‬

‫!‪Nevf bildiriyor: Hz. Musa’ya nida edildiği zaman: “Ey nida eden kimse‬‬
‫” ‪Sen de kimsin?” dedi. Bunun üzerine .(Allah): “Ben en yüce l^bbinim‬‬
‫‪buyurdu.‬‬

‫(‪ ")٧٨٦٣‬ل‪ ] ٥٠/٦‬خ ا؛ثن ا أبو بكر‪ ،‬ثن ا عتد الئؤ‪ ،‬ح دد ي ش‪ ،‬تحا أبو ال مز ه ‪ .‬ح زخ ا؛ثن ا‬

‫م ح م د بن أ ح ن ذ ثن ا نم ن ش‪ ،‬ثن ا م ح م د ن عقن ا ن ين أبى فتته‪ ،‬ثن ا من ج ا ب ‪ ،‬ثت ا عتذ‬

‫ق ز ف الئ ا ئ ‪ ،‬ظت‪ ٠٠ :‬ت ق ث‬ ‫ا و ج م ئ مقيت ا ن؛ ق ا ال‪ :‬ظ إنزا ال‪ ،‬ص ي ن م ‪،‬‬
‫م و ت ى عقه الث ال م في آ ل فزع ون ب ع د ن ا ع ل ب ا لث حزه أربعين ع ا ما ‪ ،‬وئأ أل من ج ا ب ‪:‬‬

‫ط ‪ ،‬ي ريه م ا ال س ا ل جناب ز ا ق ن د وال ئ م ا د غ‬ ‫عش رين‬

‫‪Nevf eş-Şâmî der ki: “Hz. Mûsa sihirbazları yendikten soma Firavun‬‬
‫‪ ; onlara‬ل ك ك‪ailesinin yanında kırk yıl -M in c â b rivayetinde yirmi yıl— 1‬‬
‫‪çekirge, bit ve kurbağa mucizelerini gösterdi” demiştir.‬‬

‫(‪[ “) ٧٨٦٤‬أم‪/‬مه] حدت ا أبو بكر بن ‪ ، ١^٣‬ثن ا عتد الل ه بن أ ح م د ‪ ،‬حدبغي علي بن‬
‫ث م ‪ ،‬تث ا تث ات‪ ،‬ثث ا خنقت‪ ،‬ق ا أبو ي زا ن ا ل خ ئ‪ ،‬غذ نزف اب ئ ا إل ‪ ،‬قات‪ " :‬ف د ئذو‬
‫‪452‬‬ ‫‪Nevfel-Bikâlî‬‬

‫ا أل إل تقد انيأ ة ا خل اص و جى محا اق ز غ غ ر زأس ؤ ب ؤثذو ا المح إ إذا أ ج به ا ائ الءر إل‬

‫" لآقق ل ه ا م ج دون الق اعة‬

‫‪: “Bu ümmet, çocuğunu doğurmakla rahatlaması‬لكل ‪ der‬ثلقكلل^‪-‬ل‪Nevf €‬‬
‫‪umulan hamile kadma benzer. Bu ümmet de belalara maruz kaldığı zaman‬‬
‫”‪kıyametin kopmasından başka bir çıkış ve kurtuluş yolu olmaz.‬‬

‫(‪ [ “) ٧٨٦٥‬ام‪ ] ٠ ٠/‬حدت ا م ح م د بن أ ح م د ‪ ،‬ثت ا م ح م د سر عث م ا ن بن ش غيث‪ ،‬ثن ا‬

‫قادت ش م ع ت أب ا ع مزان ال مت ي ‪ ،‬وأب ا ه اوون‬ ‫عتد الل ه بن ا ل ح ك م‪ C‬ثن ا تث ار‪ ،‬ثن ا‬

‫‪ ٥^-،^-‬وقع‬ ‫ال؛نتدي ي م و الن‪ :‬ر‪،‬ث م عث ا ئؤظ‪ ،‬م ول ط ‪! ٠٠ :‬ن ؛ل د ي م ئث ت ع ز ح م ‪ ،‬ء ا؛تا‬

‫نإ د جن ا حي ا ال ز م مع م والت صزه نإدا رثث ا دفئ ت ال د ي '‪٠‬‬

‫‪Ebû imrân el-Cevnî ve Ebû Harun el-Abdî bildiriyor: Nevf in şöyle‬‬

‫‪dediğini işittik: “Dünya bir kuşa benzetildi. Kuşun kanatları kesildiği zaman‬‬
‫‪düşer. Yeryüzünün kanatları ise Mısır ve Basra’dır. Bunlar bozulduğu zaman‬‬
‫”‪dünya yok olur.‬‬

‫(‪[ “) ٧٨٦٦‬آم‪/‬مم] حدثت ا أبو بكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا عئد الل ه بن أخن ت بن حق ل‪ ،‬ثت ا‬

‫م ح م د س عئ د بن جت ا ب ‪ ،‬ثن ا ج عف ر بن نثئ م ا ن‪ ،‬ثن ا أبو ع ران ال م ن ي ‪ ،‬عن ئؤف ‪،‬‬

‫ظئ ا ‪ ،‬فتضؤ وثهدي م ن ثش اء‪ ،‬قات‪ :‬مم ي د ‪:‬‬ ‫قات‪ " :‬قات ع ري ر قين ا ه ا جي ربه ‪ :İÜ‬ث حأى‬
‫ئ ا محؤ§‪ ،‬انى ال أ ت ه ئ ظ أقنب‬ ‫ظ أو المتغز ت ق‬ ‫ممح ن ص ئ‪،‬ال أ ي م آ ص‬ ‫ظ م؛ث‬
‫زغ لم بما ‪ /‬ذ "‬
‫‪Nevf der ki: üzeyir, Rabbi ile münacat ettiği zaman: “insanları‬‬
‫‪yaratıyor, dilediğine hidayet verip dilediğini saptırıyorsun” dedi. Bunun‬‬
‫‪üzerine kendisine: “Ey üzeyir! Bundan vazgeç. Ya bundan vazgeçersin ya da‬‬
‫‪seni peygamberlikten silerim. Zira ben yaptıklarımdan sorulmam. Ancak‬‬
‫‪onlara‬‬ ‫‪sorulur” denildi.‬‬

‫(‪ “) ٧٨٦٧‬ل ‪ ٠١/٦‬ا حدتما أب و ث م ين م ا ل ك ‪ ،‬ثن ا غيد ا ل لب ن أخن ت‪ ،‬ح دثني عتيد الل ه‬

‫بن ع م ا ل مواري ر ي‪ ،‬ثن ا ج عف ر بن ن ث م ا ن‪ ،‬عن أيي ع م ران ا ل ج نني‪ ،‬عن د و ف‪ ،‬قات‪:‬‬

‫مية؛ عقه‪ ^^^^١ I‬فظ؛ ثثو ال و ك اد> ركري عثه ال‪،‬ق الب زؤغ أ‪ -‬حته ا 'كث إ ه ‪cJliCs‬‬
‫فته ث إقه ء ا كهة الئث اؤ في ال ص ئ ف‬
‫م‬ ‫مع ه‪ ،‬ق ا لأ‪ :‬دك ا ن يد ح د علته ا ب م إل علته ا ‪ ،‬مح ا د ‪:‬‬
 ‫‪Nevfel-Bikâlî‬‬ ‫‪453‬‬

‫وئا كهة ال ص ن ف ي الئث اع‪ ،‬ما لأ‪ :‬ئد ح د عيه ا ركريا علته الث ال ر نؤه‪ ،‬ق ر ب ت إثه سس‬
‫ن ا كا ن ت ثثب ي‪ ،‬أؤد ا ‪ 3‬يأ م ي أ أ ر للي ق ذا قا ل ت ف ؤ م ن عند الثؤ إن الل ه يزرق م ن ي ساء‬
‫ي م حظ ب ق ي ق دء نكري زو ؛‪١١‬؛ ت ه هبلي ص ل عق ذ ج ء ئ ‪ ، 4‬قات‪ :‬ق و‬
‫هي جال س ه قي مول ه ا إدا ر ج ‪ 3‬ه ائ م بين يديه ا مح د هثلث ا ل ح ج ب ئنث ا رأئة‪ ،‬قا ك ‪ :‬ؤ إ ز‬

‫ئ ج ي د غ ي ا لث الم ‪ ،‬وئ ‪:3‬‬ ‫و خنذ‬ ‫ب ث؛ن م ح س تةئ ا ‪ 4‬ق ى ذ ي‬

‫أعود يال ؛ خئ ق م‬

‫ض ه ي‪،‬‬ ‫و كا ن أ وا‬ ‫لآه ب ل ك م ح ا زكقا ‪ 4‬إ ر فنل ه محا ر ‪:‬‬ ‫و ت ظ أئآ نن ول ع ك‬

‫ف ث غ ح تريد علته ا لث ال ر في جيف ا ء ح م ل ت خ ز إئ) أ م ل ت و ح ن ت "ك م ا بو ج ع الشت اء‪،‬‬
‫ئنث ا و ح ن ت كا ث ئ في بتت النبوة‪ ،‬ائئت ح س ث ئهزبت حي اء ش هز م ه ا ثن ن‪ ^ ^ ^ ١‬زغزغ‬
‫هونه ا في طيف ا س ئأ ل ون عنه ا ه ال يخبزهئإ عنه ا أخت‪ ،‬هأ ح ذ ه ا ا ل م ح اتس ثنت ا ث د ت إلى‬

‫ال ث خ لؤ‪ ،‬زقال ئ‪ :‬ؤثا أ سى م ت مح ت د ث ذا و م ح ت ننث ا مئسي^>‪ ،‬قا د ‪ :‬حئص ه بع د حم ص ة‪:‬‬

‫تف ا ‪ ،‬قا د ‪ :‬ج زي ل غلته ا لث ال م ي ن أ م ح ى الزا و ي‪ :‬ؤأ آل ث حزنى قت ج ع د‬

‫ج‬ ‫فن اذاف ا م ن‬

‫ؤ وه ر ي |قلث ب ج ذ ع ا ق ئ إل ‪ 4‬إ؟ى قزبؤ ثلث م ح م ؛كؤم‬ ‫ظ ‪:3‬‬ ‫رب ك ث حث ك‬

‫ا سقا ‪ ،‬ثلث ا ما أل ثف ا جئزاي؛ث ا ق ت د ظهزه ا زمنا ب ت م ن ه ا ئ ت ئ تزنه ولمئه فى خ ردة‬

‫ن ح ش ‪ ،‬ه ات‪ :‬هتقئ مح زم ه ا واع ئ ثفي و ه م ي طيف ا ‪ ،‬قا لوا‪ :‬يا ناعي هد نأي ت فك اه ك ذا‬
‫ء ‪ ،‬قالوا‪ :‬ؤت ا‬ ‫ط فين ا‬ ‫وقدا؟ ق ا د ‪ :‬ال‪ ،‬ول ك ن زأ‪°‬يئ ات ا رخه ض ‪ :‬ر ي ق ي ا نز أزة بجا‬

‫ي ‪ ،‬قنث ا‬ ‫ا‬
‫رأيت منه ا ؟ ق ا لأ‪ :‬رأيته ا ب ن ت ن ج دا ئ ح و ف ذا الزاؤي هائ ل م وا ح ي ث وصقث‬
‫ه ث ي ض خ مح ض ع ك ا لث ال ب م حاء‪/‬ا خ ر قا وئا‬ ‫ن أ ي ت ي ز م ح ا ا ل س الم" نقذ‬

‫ؤا أ خ ث ث اثوت ظ‬ ‫ظبجا ‪ ،‬نقا را ل ه ا‪ :‬ؤثا مي ز ق ذ ج ئ ت ث ق ا همإا ‪ ،4‬ة ‪ :3‬أ وا غهئ ا‪:‬‬

‫^‪ :^١‬ظ ‪ 3‬ثوف‪ :‬ثأف ا ز ت !ثه أن‬ ‫أثني بغقا^>‪ ،‬محا ‪ 3‬أب و‬ ‫*‪ ،his‬أب وني ‪ ۶١‬سثؤء وظ‬

‫”ك ل موه‪ ،‬ف جث وا منه ا‪ :‬ؤمح الوا ي ن ئك إل س" ك ان في ال ن ه د صبق ا^>‪ ،‬ق ات ئ ونت‪ :‬ا ل م ه د‬

‫‪ -‬حم م ه ا ‪ ،‬ئنئ ا ئالوا ^ ^‪ ١‬ئزك عيث ى علته الث ال م قديه ا ؤ اةةأ عأى بث ازو بأ ثكل م ؤقأا ل‬

‫ظ ن م حث محو "‬ ‫م ح‪ ،‬و ج ش إل ا ‪ ، 4‬ق ات‪، :‬‬ ‫؛ ر ع ال‪^ ٢^ ١‬‬

‫‪Nevf anlatıyor: Hz. Meryem iffetli, bakire) birisiydi. Kız kardeşinin‬‬

‫‪kocası olan Hz. Zekeriya bakımını üstlenmişti ve onun gözetiminde‬‬
‫‪yaşıyordu. Hz. Zekeriya onun yanına girip selam verdiğinde kışın yaz‬‬
454 Nevfel-Bikâlî

memeleri, yazın da kış memeleri önüne getirilirdi. Bir defasında yine bu

şekilde Hz. Meryem’in yanına girdiğinde söz konusu şekilde önüne
memeler getirildi. Ona: “Ona: “Ey Meryem, bu sana nereden geliyor?”!
diye sorunea, ٠ da: “Bu, Allah'،n katmdandır. Doğrusu Allah dilediğini
hesapsız rızıklandırır”^ cevabını verdi. Sonrasında: “Zekeriya, Rabbine
dua etti: Rabbim! Bana tarafından hayırlı bir nesil bağışla”3 diye dua
etti. Hz. Meryem evinde otururken perdeleri aşıp gelen bir adamın
karşısında dikili olduğunu gördü. Hz. Meryem onu görünce: “Senden,
‫ ؟‬ok esirgeyici olan Allah'a sığınırım‫ ؟‬Eğer Allah'tan sakınan bir
kimse isen (bana dokunma)”* dedi. Cibril, Hz. Meryem’in Rahman
adını zikretmesi üzerine ürktü ve: ‘،Ben, yalnızca, sana tertemiz bir
erkek ‫ ؟‬ocuk bağışlamam i‫ ؟‬in rabb‫؛‬n‫؛‬n bir el‫ ؟‬isiyim”s karşılığını verdi.
Sonrası: “Meryem: «Bana bir insan eli değmediği, iffetsiz de
olmadığım halde benim nasıl ‫ ؟‬ocuğum olabilir?» dedi. Cebrâil:
«Evet, öyle. Rabbin diyor ki: ٠ benim i‫ ؟‬in ‫ ؟‬ok kolaydır. ٠٨٧
insanlara bir mucize, katımızdan bir rahmet kılmak i‫ ؟‬in böyle takdir
ettik. Bu, zaten (ezelde) hükme bağlanmış bir iştir» dedi”* şeklinde
dile getirilir.
Daha sonra Cibrîl, yakasından içeri üfleyince Hz. Meryem hamile kaldı.
Yükü artınca normal hamile kadınlar gibi sancılanmaya başladı. Bir
peygamberin evinde olduğu için, içinde bulunduğu durumdan utandı ve
kavminden kaçıp doğu tarafına gitti. Kavmi de peşinden çıkıp onu aramaya
başladı. Ancak kimseler ondan bir haber veremedi. Doğum sancısı
başlayınca bir hurma ağacına yaslandı ve: “Keşke bundan önce ölseydim
de unutulup gitmiş olsaydım!”? dedi. Sancılanıp kanı akmaya başlayınca,

1 Âl-i İmrân Sur. 37

2 Âl-i İmrân Sur. 37
3 Âl-i İmrân Sur. 38
4 Meryem Sur. 18
5 Meryem Sur. 19
6 Meryem Sur. 20,21
7 Meryem Sur. 23
 Nevfel-Bikâlî 455

vadinin uzak bir köşesinden Cibrîl ona: “Üzülme! Rabbin, senin altından
bir su arkı akıttı. Hurma ağacını kendine doğru silkele ki sana taze
hurma dökülsün. Ye i‫ ؟‬, gözün aydın olsun, insanlardan birini
görecek olursan «Ben Rahman i‫ ؟‬in ©٢٧‫ ؟‬adadım, bugün hi‫ ؟‬bir
insanla konuşmayacağım» de”1 diye seslendi. Cibrîl kendisine böyle
deyince bünyesi güçlendi, içi rahat etti. Doğumu yaptıktan sonra da
çocuğun göbek bağını kesti. Onu bir kumaş parçasıyla sarıp kucağına aldı.
Kavmi onu ararken sığırlarını otlatan bir çobanla karşılaştılar. “Ey çoban!
Şöyle şöyle bir kız gördün mü?” diye sorduklarında: “Hayır! Ancak
sığırlarımda daha önce hiç karşılaşmadığım bir durum gördüm” dedi. Onlar:
“Onlarda ne gördün?” diye sorduklarında: “Gece boyu şu vadiye doğru
secde ettiklerini gördüm” dedi. Ardından çobanın söylediği yere gittiler. Hz.
Meryem onları görünce oturdu ve Hz. İsa’yı emzirmeye başladı. Gelip
başında durdular ve: “Ey Meryem! Çok ‫ ؟‬irkin bir şey yaptın. Ey
Harun'un kız kardeşi! Baban kötü bir kimse değildi, annen de
iffetsiz değildi ”2 dediler. Hz. Meryem, çocuğa işaret ederek onunla
konuşmalarım istedi. Buna karşılık şaşırarak: “Beşikteki bir bebekle nasıl
konuşuruz?’^ dediler. Beşikten kastettikleri annesinin kucağıydı. Hz. İsa
bu dediklerini duyunca annesinin göğsünü bıraktı. Sağ tarafına yaslanıp:
“Ben şüphesiz Allah'ın kuluyum. Bana kitap verdi ve beni
peygamber yaptı”4 dedi. Daha sonraları insanlar onun hakkında ihtilafa
düştüler.

‫ ثن ا‬،‫ حدبغي أيي‬، ‫ ثن ا عتد الل ه بن أخن ت‬، ‫ ] حدثن ا أبو بكر بن م ا ل ك‬٠ ٢ ٨ [ “) ٧٨٦٨(

‫أم‬ ‫أبملفي‬ ‫قات؛‬ ،‫بن غ ا م‬ ‫ عن ئ إل م‬، ‫ تحا م عاويه بن صال ح‬،‫عبد ا ل ر ح م ن بن ن هد ي‬

:‫' ئ د لهن ا‬٠ :‫ ق ا ل غ‬، ‫ا ي ه ا إل ن إ ر ز ج ل ا ح ن' كا ن ش ي قي ا ف ج د‬ ‫رف‬ ‫ا لأزذاؤ إ ر‬
" ‫الم ف ق ت ا‬ ‫ ا ة م ا‬t e & f p ‫ق‬5‫ه و ك‬ ‫هظ‬

1Meryem Sur. 24-26

2 Meryem Sur. 27,28
‫ق‬Meryem Sur. 29
4 Meryem Sur. 29
456 Nevfel-Bikâlî

Süleym b. Âmir der ki: Ümmü’d-Derdâ beni Nevf el-Bikâlî’ye ve

mescidde kıssa anlatan başka bir adama gönderip: “Onlara: «Allah’tan
korkun. Asanlara verdiğiniz öğüt size de öğüt olsun» de” dedi.

‫ مما أ م‬،‫ خدش أبو الثب ح ا وئزائ‬،‫ بثا ي د ال م‬،‫ ] خدما أثو بكر‬٠٢/٦‫ ل‬-)٧٨٦٩(
‫ ر و ج ه‬: ‫ ث ق ل ثزفت ص قزذ مما ر‬:‫ قات‬،‫ غذ ع ا م ا لأخزل‬،‫قذانة ا لختيئ ن م ح د‬

"‫ز م ا إليت اي‬ ‫ال إل‬ ‫ " زاج ج ذ م الئ‬:‫ قات‬،‫م‬ ‫ر‬ ٣
Âmir el-Ahvel der ki: Nevf e: “Biz onların arasına tehlikeli bir
uçurum koyduk”i buyruğunun açıklaması sorulunca: “Burada dalâlet ve
ehli iman arasında olan vadi kastedilmektedir” dedi.

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا م ح م د س عتد الثؤ بن م ال ن‬، ‫ \ ه ] خ ا؛ثن ا ال غ ت ن ن بن م ح م د‬/ ‫ )“ [آم‬٧٨٧٠(

،‫ عن ئؤف‬،‫ غن أبى اش حا ى‬، ‫ عن شقت ا ن‬، ‫ ثن ا م ص ع ب بن ال بئ ذا م‬،‫ما ن نئ ن بن ا ل ج ثتد‬

" 1‫عئزون د بم‬ ^ ١‫ " ان ح س‬:‫ قات‬، ‫ ؤزئزؤة ب ض ث خ س ي‬:‫قي م ؤل ه سالى‬

Ebû ishâk bildiriyor: Nevf, Allah’ın: “CIcuz bir fiyata, birkaç dirheme
sattılar”2 buyruğunu açıklarken: “Ucuzluktan kasıt zulümdür. Fiyattan
kasıt ise yirmi dirhemdir” dedi.

‫ظ م حمد‬ ‫ ^ في‬١^ ‫ ا أ لخبزئ ا أب و أخن ت ئ خ ئ د بن أ ح م د بن‬٠٢/٦‫ )“ ل‬٧٨٧١(

‫ غذ‬،‫بران ات ج ؤ ئ‬
‫ غذ أبى م‬،‫طث‬ ‫ ثن ا حث ا د بن‬،‫ ثن ا ث وت ى بن إ س م ا عيل‬،‫بن ايوب‬
‫يؤم ث ح ت‬ ‫ي ئؤ‬ ،‫ ح ال بتن يد ي أم ه فتفق د‬، ‫ أؤ صد؛ئ ا دبخ ع‬،‫ أن آا دبي‬،‫ئؤف‬

،‫ م حاذة قي وكره‬،‫بة‬
‫ م م‬، ‫ونه رح مهوثخ وئمئاة و ج ند ض‬
‫ونه ا ؤ و طا م ج‬
‫شمؤ ج‬
"‫ه إ!ةي؟ؤة‬ ‫ه ءد‬
Nevf bildiriyor: Bir peygamber veya bir sıddık bir buzağıyı buzağının
annesi önünde kesti ve zayıf düştü. Bir gün kendisi, üzerinde kuş yuvası
bulunan bir ağaç altındayken yuvadan bir kuş yavrusu düştü ve ağzım açıp
bağırmaya başladı, o da ona merhamet edip onu yuvasına koydu. Bunun
{']zerine Allah onu sıhhatine kavuşturdu.

1KehfSur.52
2Yûsuf Sur. 20
 ‫‪Nevfel-tsikâlî‬‬ ‫‪ /‬ذ‪4‬‬

‫جحا ج بن‬ ‫ائي ز‪ ،‬ثعا‬ ‫حدثن ا ن ق ن ا ن بن أخنت‪ ،‬ثعا علي بن هم د‬ ‫ا‬ ‫(‪ -) ٧٨٧٢‬ل ‪٥٢/٦‬‬
‫عتد ا ل له‪ ،‬أبة تؤئا ‪ ،‬زعتذ‬ ‫ب ن‬ ‫قنيت‪ ،‬عن مت و ف‬ ‫ب ن‬ ‫س ل م ه ‪ ،‬عن علي‬ ‫ب ن‬ ‫‪ ، ^ ^ ^ ١‬ثن ا خئ ائ‬
‫ض ا بمغ ا ‪ ،‬ق ات ئزفث‪ " :‬أ جت ي القززاؤ أن ال ث ن ز ا ج وا ل أي ن نت ن أم ل ئز‬ ‫ال م ئ ذ‬

‫كا ذ طث ما نا جت؛ م ن ح دي د ‪ ،‬مما‪ ،3‬ر جل‪ :‬ال إل ه إ ال الئت ل م ق ت ه ن خ ز م مهي إلى الل ه‬

‫‪Nevf der ki: Tevrât’ta: “Semalar, yeryüzü ve içindeki kimseler demirden‬‬

‫‪bir katman olsaydı ve bir kişi: «Lâ ilahe illallah» deseydi, o söz, o katmanı‬‬
‫‪deler ve Allah katına ulaşırdı” ibaresini bulmaktayım.‬‬

‫زي ز ب ن‬ ‫الع‬ ‫عئد‬ ‫ثن ا‬ ‫ي‪،‬‬ ‫ك ئ‬ ‫ال‬ ‫أث و ن ش ب م‬ ‫ثن ا‬ ‫د ‪،‬‬ ‫مح‬
‫ن أ‬ ‫ب‬ ‫ن‬ ‫ق ما‬ ‫ن‬ ‫ا ح د ث نا‬ ‫‪٥ ٢ / ٦‬‬ ‫‪-)٧‬ل‬ ‫( ‪٨ ٧ ٣‬‬

‫ع ق أ ك ءل ة ا ل ط ل‪ ،‬غذ محب ا خ ش ‪ ،‬غذ‬ ‫ا ل ط ف ‪ ،‬ثث ا ق ال ئ م حب ا م ح ئ ‪،‬‬

‫ز عنه حرج ث ي إ ر ال ي وم‪،‬‬ ‫ما‬ ‫وئف‪ ،‬قادت " ز ك عيي بن أبى طالب رضي ال ق‬
‫م ما لأ‪ :‬يا ئؤ ق أناقد أ ث أم را مئ‪ ،‬محل ت ‪ :‬ئ را مى يا أبين ا ل م و مغين‪ ،‬ممالط ‪ :‬يا ثؤف ط وبى‬

‫ها وا لراغبين قي ا الخ رة أولئلث هزم ا لخذوا ا الرمن بت ا ظ و رابه ا فزاغ ا‬ ‫للراهدين قي‬
‫و ما ءه ا طيئا وا ل م نان وال د ع اء وقا نا وش عارا ه رضوا ال دمحا غش مئه ا ج ا ل م سي ح ع اقه ا لث ال م‪ ،‬يا‬

‫وفن؛ة 'ه مم؛ى أنش ق مت ى عيه ‪ ٣ ١‬أن م م بم'مح د أذ ال يدخلو' بو من‬

‫أل ح د بنهب وأل ح د م ن‬ ‫يب‬
‫ال أنت ج‬ ‫حم ب ي إ البملوب طابتؤ ن ب ي اي حاشعة وأيدثمثة ءإدى‬
‫جأبث ا ز ال■‪jjüLp‬‬ ‫ز ال‬ ‫ق ز طي‬ ‫ر؛أئ ا ز ال‬ ‫ز ال‬ ‫‪0‬كوئن ^ ^‪١‬‬ ‫ال‬ ‫ح ل مى عنذم مغ ل ل م ه‪ ،‬ظ د ونت‬
‫ص ئط ال ي د ع و ع‬
‫ط د زال ادتئج؛سب‬ ‫ص ‪ ^ ١‬؛ ‪ ،‬هم‪ 1‬ت ‪ :‬؛‬ ‫ا‬
‫ف ي <ت ع ة‬ ‫م‬ ‫الث‪-‬ال‬ ‫ة ‪ SjlS‬ع ث ه‬ ‫إل‬
‫ب ت م ث ة ‪ ،‬وه ئ ئ م حون أؤ‬
‫م‬ ‫سات\ أز‬ ‫ه مح و ؛ ال أن لآقون ن ي ى ؤ ي ف أز ج رف أز‬

‫■بش بن ع ض ا حمري‪ ،‬ثن ا أثو‬

‫سد ئ م‬ ‫ثن ا‬ ‫ض ا ج ي ت ي ة ‪ ،‬وهي ا ش "‪ ،‬حدثن ا ر ‪،‬‬
‫ب ق مه د ؛ ل أ ش‪ ،‬وأش ع ي‬
‫^ ‪ ،‬ظت‪ :‬ش م‬ ‫ث و ت ى ‪ ،‬ى أثو ن وة‪ ،‬ه ش ال ئ ذ م ح ب ‪١‬‬
‫معروظ ي ح د ت عن ئؤف‪ ،‬هات‪ :‬نأي ت ع إي بن أيي طايب‪ ،‬هذ و متل ه‬
‫‪Nevf anlatıyor: Ali b. Ebî Tâlib’in dışarı çıkıp yıldızlara baktığını‬‬
‫‪gördüm. Bana: “Ey Nevf! Uyuyor musun, yoksa bakıyor musun?” dedi. Ben‬‬
‫‪de: “Bakıyorum ey müminlerin emîri!” karşılığını verince şöyle dedi: “Ey‬‬
‫‪Nevf! Dünya malına değer vermeyip âhirete rağbet edenlere ne mutlu! Onlar‬‬
‫‪öyle bir topluluktur ki, yeryüzünü halı, toprağı yatak edinirler. Suyunu‬‬
‫‪temizleyici görürler, Kur’ân ve duayı şiar edinirler. Dünyaya Mesih’in‬‬
،+‫هد‬ Ü D U I-L,eıanııan ٠. re rv e

yöntemi üzerine razı olurlar. Ey Nevf] Allah, Müsa’ya: “İsrail oğullarına

evlerimden bir evime ancak temi^ bir kalple, huşu ile işiten kulaldarla ve
temiz ellerle girmelerini emret. Çünkü ne onların, ne de yarattıklarımın
birinden zulmün yanında bir şey kabul etmem” diye vahyetti. Ey Nevf! Şair,
bilirkişi, polis ve vergi tahsil eden olma. Hz. Dâvud gecenin bir vaktinde
kalkıp: «Bu saatte bir kul dua ettiği zaman, bilirkişi (ya da siyasi liderin
danışmanı), polis, vergi tahsil eden, tambur çalan ve davul çalan olmaması
halinde mutlaka o duası kabul edilir» dedi.”
Başka bir kanalla Nevf: “Ali b. Ebî Tâlib’i gördüm ...” dedi ve aynısını
aktardı.

، ‫ ثن اهبيص ة‬،‫ ثن ا أ خ ن ذ ب ن م هد ي‬،‫ ا حدثنا أ ح م د ب ن ج عف ر ب ن ن ع ت د‬٥٣/٦ ‫ )“ ل‬٧٨٧٤(

‫ " كا ن ي ا ص ي زمان ن ي ئ ان‬:‫ قات‬،‫ غذ ئزي‬،‫ عن ا لخئم‬، ‫أ م‬ ‫ل‬ ‫ ض ا‬، ‫نمحا ذ‬ ‫مما‬

" ‫ع ي الغ ال م أف(؛ ال د ب ف‬

Hakem bildiriyor: Nevf: “Hz. Süleyman zamanında karıncalar sinek

gibiydi” dedi.
Nevf el-Bikâlî, Abdullah b. Arar b. el-Âs ve Sevbân’dan rivâyetlerde
bulunmuştur:

Takrîb2753-a, Takrîb730

Ebu’l-Celd Hîlân b. Ferve

Allah dostlarından biri de öğüt verici, kıvırcık saçlı, güçlü haftzası ve
güzel konuşmasıyla bilinen Hilân b. Ferve Ebu’l-Celd’dir. o, indirilen
kutsal kitapları ezbere bilen, peygamberlerin ö^itlerini, hallerini söyleyen
ve dili h e z a m a n i ^ r ile m e ^ l olan bir kiş
“T asa^ rf, verilen sözleri yerine getirmek ve var olanla y tin m ek tir”
denirdi.

‫أ خ ن ذ بن‬ ‫ب ن‬ ‫ ثن ا عتد الثؤ‬،‫ ا حدثن ا أ ح م د بن ج ع فر بن ح م دا ن‬٠٤/٦ ‫ )“ ل‬٧٨٧٨(

C‫ عن أبي ا ل ج ل د‬،‫ ثن ا أبو ع مزان ا ل حؤني‬، ‫ ثن ا ج ع م‬،‫ ثن ا سثق ار‬، ‫ ثت ا ع ئ س من ل م‬، ‫ح م‬
"‫ي‬ ‫ء‬ ‫م‬ ‫ئ‬ ‫ه‬ ‫ قت أ ه ق‬،‫ي بن‬:‫ظ ئ يثوب إ‬ ^ ١١ ‫ " و ج د ث‬: ‫؛‬١١٤
 Ebu’l-Celd Hîlân b. Ferve 459

Ebu’l-Celd (Hîlân b. Ferve) der ‫لكا‬: Tesvîfin (bir işi sonraya bırakıp
yaparım, ederim demenin) Şeytan’ın askerlerinden bir asker olduğunu
gördüm. Şeytan, Allah’ın birçok kulunu da bununla helak etmiştir.”

‫ ثن ا‬، ‫ حدبغى أبى‬، ‫ ثن ا عتذ الل ه بن أ خن ذ‬،‫هه] حدق ا أ خ ن ذ بن ج عفر‬/‫ [آم‬-) ٧٨٧٩(

‫ هات؛‬، ‫ عن أيي اجلل د‬،‫ ثنا ص ا إل ا ملريء عن أبي ع م ران ا حمؤتي‬، ‫يون س يغنيت ابن ممح د‬
‫ وم ن أنصفت‬، ‫ من *كأن لت م ن ئس ه واع ظ "ثا ن ل ه م ن الثه خا ط‬٠٠ : ‫حل كمة‬
‫هزأت فى ا‬

" ‫مب ا ل م ح ت ة‬ ‫الثامن م ذ ق س ه زاذة اش بديلث عرا وال د أل ي طاعة الثؤ أمح ث م ن ال‬

Ebu’l-Celd der. ‫لكل‬: Hikmet kitabında şunu okudum: “Her dem bir
öğütçüsü bulunan, Allah’ın muhafazasında olan ve insanlar arasında hakkı
gözeten birini Allah daha da izzetli kılar. Allah’a itaatte boyun eğip
yakarmak, işlenen günahla övünmekten daha iyidir.”

‫ ح د ب ي أييء ثئ ا‬، ‫ ثئ ا ع ذ الل ه بن أ ح م د‬،‫ ا حدثن ا أ خت ن بن ج ع م ر‬٥٥/٦ ‫ ل‬-) ٧٨٨٠(

‫غ ذ أي ي‬ ، ‫ا ن م ئ‬ ‫ر‬ ‫غذ‬ ‫ص ا إل ل‬
، ‫ا ئ ئ‬ ‫ ثما‬: ‫ ق ا ال‬، ‫ا م‬ ‫اق‬ ‫تن‬ ‫ا‬
‫وف ش ز‬ ، ‫ي ذ‬

‫ ئ هم ؤأنث‬، ‫ ف ا‬، ‫ ن و م‬٩ ،‫ " أوص ؛ ه ة ظأى ؛ر ثوتى عي الة ال م‬:‫ |اد‬، ‫مح م‬
‫ثن ممقس أع صاوف وكن عند ذكر ي خ ا ب ئ ا م ه ل مئن ا نإذا د وثتي فا ج ع ل لت اثلث م ن وراع‬
،‫ وذم شنل ق ئهي أؤإى أل لأم‬،‫هلبملثم نإدا ه م ت بتن يد ي ق ز نق ا ؛ ا لختد ا ل ح قير ا لأي ل‬

٠' ‫وت ا حثي ح ن ث تت ا جيغيب ع ل ب و ح ل وبما ن صا د ق‬

Ebu’l-Celd der ki: Allah, Hz. Mûsa’ya şöyle vahyetti: “Beni zikrettiğin
zaman uzuvların huşu ve huzur ile sarsılsın. Beni zikrettiğinde dilini
kalbinin arkasında kıl. önüm de namaza durduğun zaman karşımda zelil bir
kul olarak dur. Nefsini kına, çünkü kınanmaya en layık olan nefistir. Bana
münacat edeceğin zaman titreyen bir kalp ve doğru bir dil ile et.”

‫ ثن ا زؤغ بن‬،‫ب ش‬
‫ ثن ا أثو م‬،‫ ا حدثن ا عئد ال ر بن م خ ث د بن ج ع م ر‬٥٥/٦ ‫)" ل‬٧٨٨١(
:‫ قات‬،‫جل ند‬
‫ غذ أبي ا‬، ‫ عن أبي ي مران ال مذ ي‬،‫ ثن ا م ر حوم بن عبد العزيز‬،‫مل ؤم ن‬
‫عبد ا‬

‫ ء ن‬1‫م م و ال وارده‬ ‫ <ؤؤإن‬: ‫ن م‬

‫ه ؤذيبق و ه ح‬ ‫ أغدذتب‬i k a ، ‫هق وة ا لجآ؛ب يزنثذ م‬

" 4 ‫ < ج ظ‬:‫ إ ر ملي‬4 ‫ض ه‬ ‫غر هف م حا‬

460 Ebu’l-Celd Hîlân b. Ferve

Ebû îmrân bildiriyor: Ebu’l-Celd: “‫ ه‬gün yeryüzü bir ateş olacak. Siz o
gün için neler hazırladınız?” dedi. Bu sözünü de: “Sizden cehenneme
uğramayacak yoktur. Bu, Rabbinin yapmayı üzerine aldığ!
kesinleşm iş bir hükümdür. Sonra Biz Allah'a karşı gelmekten
sakınmış olanları kurtarır, zalimleri de orada diz üstü ‫ ؟‬ökmüş olatak
bırakırız”! âyetinden sonra söyledi.

‫ ثن ا إئزاي إ بن ثم ح م د بن‬: ‫ ئ ا ال‬،‫ وأبو م ح م د بن حي ا ن‬،‫ ا حدثن ا أيي‬٥٥/٦ ‫ )“ ل‬٧٨٨٢(

‫ عن‬،‫ عن أيي ع مزان‬،‫ ثت ا خ ارم بن ال خ شت ن‬،‫ ثت ا أبو عث ا ن‬، ‫ ثن ا أ ح م د بن م ح ا ذ‬،‫ا ل ح شن‬
‫فم‬ ‫ ^ ^ ت ش د ل\ل\ يزم‬١ ‫ه أ ة‬ ‫م‬ ‫وأ م ذ‬ ‫مظ‬ ‫ " ؛ ر أل ح د‬:‫ ئ د‬، ‫\ل ان طل‬

Ebu’l-Celd der ki: “Allah’ın (kutsal) kitaplarında okuduğuma göre

kıyamet gününde bütün yeryüzü ateş olup yanacaktır.”

‫ثت ا‬ ،‫ن‬ ‫عم‬ ‫ن‬ ‫د ب‬ ‫مح‬

‫ثن ا أ‬ ، ‫د‬ ‫ب ن حمم‬ ‫ن أ خن ت‬ ‫د ب‬ ‫حمم‬ ‫ب ك ر‬ ‫خ ا ؛ث ن ا أ ب و‬ ‫ا‬ ٥ ٥ / ٦ ‫ )“ ل‬٧ ٨ ٨ ٣ (

‫ ص‬،‫ ص صاحل ان و ي‬،‫ مما ذاؤذ ئ الن م‬،‫بما عيد بن اخل ر ب‬ ‫ مما‬، ‫ص‬ ‫أبو بكر ئ‬
،‫ أن عيس ى ابن مريم عثه ما الث ال م ء مبم شح ة‬، ‫ل د‬
‫ عن أيي خال‬، ^ ^ ١ ‫أيي عمران‬
‫ص م و ه ن زائ ظ ق ت ذائ م ح ا ئة؟ء‬ ‫ أن ا ع بمز أن ا وزغ إذا‬، ‫ مث ا هز ال في و خ‬:‫ق ات‬
‫ " تغا ي ن القبا ب‬: ‫ مما د‬، ‫ ث م م بشب ا ن‬، 11 ‫ " بائتع دوا ق ذ دب ا حعن ا دءك م‬:‫ قالأ‬،‫ بإى‬:‫قاثوا‬
‫ " ائذتع دوا ء إدك م ال‬: ‫ ئ د‬، ‫ بأى‬:‫أن ا ثئ لن ون أن رب الؤزع رئت ا ح ص د ه ه صي ال ؟ " قالوا‬

" ‫ثدرون متى ثحصذون‬

Ebu’l-Celd der ki: Hz. İsa b. Meryem yaşlılara rastladı ve onlara: “Ey
yaşlılar topluluğu! Ekin sararıp kuruyunca hasad vaktinin yaklaştığını
bilmiyor musunuz?” dedi. Onlar: “Evet biliyoruz” cevabını verince: “٠
zaman sizde hazır olun, sizin de hasad vaktiniz yaklaştı” dedi. Sonra gençlere
rastladı ve: “Ey gençler topluluğu! Ekin sahibi belki de ekinini yaş biçer öyle
değil mi?” dedi. Onlar da: “Evet olabilir” cevabını verince: “O zaman siz de
hazır olun, zira ne zaman hasad edileceğinizi bilemezsiniz” dedi.

1Meryem Sur. 71,72

 Ebu'l-Celd tL'ilan b. Ferve 40 i

‫ ثن ا ع ئ بن‬، ‫ ثغ ا غئد الثؤ بن أ ح م د‬، ‫ ا حدثن ا أبو بكر بن م ا ل ك‬٥٦/٦ [ -) ٧٨٨٤(

‫ عن أيي‬،‫ ثغا أث و ع م ران اجلوني‬،‫ف ر بن نق مان‬
‫ ثن ا جع‬، ‫ ثغا تثا ر بن حات م‬،‫مسمل الطوسي‬

‫محمبأ واخز‬ ‫ود‬ ‫ال‬ ‫ح وت‬ ‫م‬ ‫م الئ الؤ‬ ‫اق الءر غز‬ ‫ال‬ ‫ف‬ ٠٠ :‫ قات‬،‫اخللد‬
" ‫بون خ ر إ ة او ج د و حع يه وديا أؤ صزائا‬
‫' منون ي م‬

Ebu’l-Celd der ki: “öyle bir zaman gelecek ki diğer insanlar rahat bir
hayat yaşarken belalar özellikle ve sadece namaz ehli olanlar üzerine
inecektir, öyle ki kişi, tekrar Yahudi veya Hıristiyan olacaktır.”

‫ ثن ا‬،‫م‬ ‫اك‬ ‫ثن ا ه اش م ب ن‬ ،‫ ثن ا أيي‬،‫ ثن ا عبد الل ه‬،‫ ] حدت ا أبو بكر‬٥٦/٦ ‫ ل‬-) ٧٨٨٠(
، ‫نحا ر‬ % ‫ غ ي الث الز تأت‬،‫ أ ة ت و ت ى‬،‫ غذ أيي ا ل ظ د‬،‫ ثثا أبو عنزان‬، ‫ال ت ي إ‬ ‫ص ا إل‬

‫يا‬
‫ " م‬: ‫ ه م مىن‬1 ‫^ فأؤخى‬ ،‫اؤ ق‬£ ‫ظ فى‬ ‫ أ ي زث أ ز د ع ئ آ ة ش م ح ه‬:‫ ؛‬١١‫؛‬
" ‫م و ت ى اذه ب ئن ا أ ح ي ت أن يمح ه عت ا د ي الثلث ثاته إليه م‬

Ebu’l-Celd bildiriyor: Hz. Mûsa, Rabbinden: “Ey Rabbim! Bana

kendisiyle kullarının arasımda dolaşacağım açık bir alâmet gönder” diye
niyazda bulundu. Bunun üzerine Allah kendisine: “Ey Mûsa! Git,
kullarımın sana nasıl muamele etmesini istiyorsan sen de onlara öyle
muamele et” diye vahyetti.

، ‫ ثن ا صال ح‬، ‫ ثت ا ف ان م‬،‫ حمدثي أيي‬،‫ ثن ا مه ذ الل ه‬،‫ ] حدثن ا أي و بكر‬٥ ٦ ٨ [ “) ٧٨٨٦(
‫ أ ئ ؤ ف‬٧$ ‫ " ؛ ش‬: ‫ ص وئت ى غ ي ا لش ال م‬: ‫ ه د‬،‫ غذ أبي م ح ي‬، 0 ‫غذ أبي ع مإ‬
‫ د ا ؤ حى الل ه ثعالى‬:‫ ه ات‬،‫وأص من ع م ة و ص عقه ا عندي م ن ن ع م لق ال بما ري به ا ع م لي خثت‬
٠٠ ‫إ؛مح ي وئ ض ا لآق' صقتمحي‬
Ebu’l-Celd der ki: Mûsa: “Allahım! Tüm yaptıklarım senin bana vermiş
olduğun en küçük bir nimetin bile karşılığı olamazken sana nasıl
şükredeyim?” dedi. Bunun üzerine Allah kendisine: “Ey Mûsa! İşte şimdi
bana şükrettin” diye vahyetti.

، ‫ ثغ ا صال ح‬،‫ ثن ا ه ا شنإ‬،‫ ح د ب ي أيي‬، ‫ ث إ عبد الل ه‬،‫ ا حدثن ا أبو بك ر‬٠٦/٦ ‫ ل‬-) ٧٨٨٧(

‫ ’’ إ م ي ك ن لي أن‬:‫ قات‬،‫ط ة ذازذ غ ي الث ال ر‬ ‫ غذ ن‬، ‫ غذ أيي ا خلل د‬،‫يزان‬

‫ص أبي ح‬
4b z Kbul-CeldHuân b. ferve

‫شطف؟ أن ش ؛ ه نحا؛ىفه ظ ذ ود أ كث م أة‬ ‫أئتيئ وك الم أمد ق ئكرك [ال‬

" ‫ا‬5‫ق ك‬ ‫ك‬ ‫بذبث بئ‬
‫م‬ ‫ت إلش أز ض‬3 ‫ ه ا‬،‫ رب‬٧ ‫ت ش‬3 ‫ ^ تني؟ثا‬١‫؛ثزؤب ك م ن‬
Ebu’l-Celd, Hz. Dâvud’un yalvarışını bildiriyor: Hz. Dâvud: “Allahım!
Sana na5il şükredeyim ki? Sana şükretmek için bile senin nimetine
muhtacım” dedi. Allah kendisine: “Ey Dâvud! Şendeki nimetlerin benden
geldiğini biliyor musun?” diye vahyedince: “Evet ey R^bbim! (biliyorum)”
dedi. Bunun üzerine Allah: “Ben senin bunu bilerek şükretmeden razıyım”
buyurdu.

،‫ ثن ا ه ا ش أ بن املامس‬،‫ ح د ب ي أيي‬،‫ ثت ا عتذ الثؤ‬،‫حدثنا أبو بكر‬ ‫ا‬ ‫ ه‬٦/٦ ‫ ل‬-) ٧٨٨٨(
‫ " قزأث ي قئأث ؤ ذاؤذ ع ي الغ ال ب‬:‫ قات‬،‫ غذ أيي ا لخم‬،‫ غذ أيي عنزان‬، ‫مما ض ا و‬
‫ جزاؤه‬: ‫ قأا ل اللت ه‬،‫ ؟‬١^ ^ ^ ‫ إل هي ن ا جزاء م ن يعري ا ل حزين ا ل م ص ا ب ابت عاء‬: ‫أبه محا د‬

‫ قادت إمي نت ا‬،‫أن ت قي ة اخل ال ب ة ثن؛ قثوث إ ر ي ؤأذ أص د غش تو جي قي ا لأرواح‬

‫ جزاؤه أن ي م م و جهة عأى لق ح‬- :‫ عات‬،‫جزاء م ن ي س د انت م وا لأرم أه ابت عاء نزحت ابلف؟‬

'٠‫ ؤأذ ا ؤ ئ يزم ا [ م ؛ م حي‬، ‫م‬

Ebu’l-Celd der ki: Hz. Dâvud’un şöyle niyazda bulunduğunu okudum:

O: “Allahım! Rızanı kazanmak maksadıyla üzüntülü kişiyi teselli etmenin
mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “O kimse öldüğünde onu mezarına
melekler götürür ve diğer ruhlar arasında onun ruhuna değer veririm”
buyurdu. Dâvud: “Allahım! Senin rızan için yetime ve dula destek olan
kimsenin mükâfatı nedir?” diye sorunca, Allah: “Onun yüzünü cehennem
alevine haram kılarım ve büyük korkunun vukû bulduğu o günde kendisini
(korkudan) emin kılarım” buyurdu.

‫ ثن ا عثذ‬، ^ ^ ^ ١ ‫ ] حدثت ا أبو بكر بن م ح ث د بن جئ م ر بن حف ص‬٥٦/ ^ ")٧٨٨٩(

‫ عن‬،‫ ثت ا صال ح ا ل م ؤي‬،‫ ^ ^ بن جبي ل‬١ ‫ ثت ا‬،‫ ثت ا ي ونف ن بنب حر‬،‫الل ه بن أ ح م د بن س واده‬
‫ إل هي ت ا‬: ‫ه ا لث ال ر‬ ‫ و ث في تث ا ه ذاؤذ‬٠‫ ؛‬:‫ قات‬، ‫ غذ أ ي م ح م‬،‫ا ل خئ‬ ‫أيي‬

‫ جراؤه أن أ حرم و جهة‬:‫ قاد‬،‫ء س ي د دموعه غش و جهه‬ ‫جزاء م ن ث م م ن ح ن تلث‬

" ‫ثزم ال ثؤع‬ ‫الثا ر‬ ‫ق ح‬
‫ل‬ ‫ض‬
 Ebu’l-CeldHîlân b. Ferve 463

Ebu’l-Celd der ki: Hz. Davud’un şöyle niyazda bulunduğunu okudum:

O: “Allahım! Senin korkunla ağlayan ve gözyaşları yüzüne akan kimsenin
mükâ£atı nedir?” diye sorunca, Allah: “Onun yüzünü cehennem alevine
haram kılarım ve büyük korkunun vukû bulduğu o günde kendisini
(korkudan) emin kılarım” buyurdu.

‫مح د ث ن‬
‫ع ذ الل ه ب ن أ‬ ‫ ثن ا‬، ‫ح د ق ا أمح د ب ن جعف ر ب ن مح د ا ن‬ ] ٥ ٧ ^٦ [ - ) ٧ ٨ ٩ ٠ (

‫ أ ة‬، ‫ ص أيي ا خلل د‬،‫ عن أيي عنزان ا ل جؤني‬،‫ ك ا صال خ‬، ‫ قش ا ه ا ش أ‬،‫ ح د ب ي ش‬، ‫خ م‬
‫ببخق‬
‫باوي ال ئ د ش ث ف ال م‬
‫ أتذز ج‬،‫ " يا ذاؤئ‬:‫ا ه ءمحا ر أزض إ ز ذازة ع ي الث ال ؛‬
‫ زأينز عقه‬،_‫ف ن أخت م ن ع؛ ا د ي أنميت للءحث اد‬
‫ ي‬4‫ ء إل‬، ‫ب كئ ن عأى ؛عث بهز‬
‫بأن م س هز ز ال م‬
‫ذ ن ي أ ن أ عفن ه‬ ‫ال يث؛ن ا ظ ئ ت ي‬ ‫طمايب ن أبت‬،‫وب ئ ر ا لح‬ C‫ع د ق ه م ن غي ر أ ن أ ش م ه‬ ٩ ‫عدن ي‬

‫وأتخ ا وزءئة ا ا‬

Ebu’l-Celd bildiriyor: Allah, Hz. Dâvud’a şöyle vahyetti: “Ey Dâvud!

Sadık kullarımı bitlenm ekten ve kendi agellerine güvenmekten sakındır.
Çünkü kullarımdan hiç kimse yoktur ki onu hesaba çektiğim zaman ona
adaletimi uygulamayayım. Ancak ona zulmetmeksizin azab ederim.
Günahkarları da müjdele. Çünkü benim bağışlayamayacağım ve
affedemeyeceğim bir günah yoktur.”

‫ ثن ا‬، ‫ ح د ب ي ي أ ي ي‬، ‫مح د‬

‫ ثن ا ع ب د الل ه ب ن أ‬، ‫مح د ب ن جعمر‬
‫ ] حد ت ا أ‬٥ ١ ٧ ٦ [ - ) ٧ ٨ ٩ ١ (

‫ " أتن نثاؤئا‬:‫ه الث الز‬ ‫ أة ذاؤئ‬، ‫ عذ ر ا ي م‬،‫ ص ر ع واد‬،‫ قاض ا إل‬،‫فا شأ‬
‫ منة يوم ئ ذ م ؤ عظ ه وثأدي ب ود ع ا ء‬0 ‫ض ك و‬ ‫نا د ي العث ال ة جامع ه نح ر ج الثا م ن و ه م م ؤ ن أث ة‬

‫ ن ا‬:‫ ق الوا‬، ‫ط ث د أواخن الق اص أ ن ا ب ي‬ ‫ قا‬،‫ زا م حزفت‬، ‫ الل ه أ اضن قا‬:‫ قات‬،‫قث ا زا ن ت ك انه‬

‫ ئ بما ن اش‬:‫ ق الوا‬، ‫ بما دع ا بذعئ وا ج د ة إل ا ك ن ف‬:‫ إن ال م ع ي ا لث ال ر‬:‫م ح ز؟ قالوا‬

C‫و ج و أ ن ن ك و ن ف ذ ا ال ي و م ي وم عب ا د ة ز د غ ا غ ؤم ؤ عظ ة وثأد ي ب ئ ن ا د ع ا إ ال ب د م ة وا ج د ة‬ ‫ك ثا‬

‫م ن ذ أني ن لت أ ن ي خ لث‬ ‫ثظوا ذظءك‬-‫ه محا؛ى وك أ ة أتيخ ي ي ن ق ؤ ي قد ا‬ ‫فأؤ ض‬

٠' ‫ ة‬1‫أئزآخزيه وذت‬

Ebu’l-Celd bildiriyor: Hz. Dâvud bir adama: “Cemaat namazına” diye

çağrıda bulunmasını emretti, insanlar toplanmış ve o gün Dâvud’un vaaz
verip dua edeceğini anlamışlardı. Dâvud yerine gelince: “Allahım! Bizi
464 Ebu’l-Celd Hîlân b. Ferve

bağışla” dedi ve tekrar gitti. Sonradan gelenler önceden gelenlere: “Size ne

oluyor?” deyince: “P eygam ber sadece bir dua ile dua edip geri döndü”
dediler. Sonradan gelenler: “Sübhanallab! Biz bu günün ibadet, dua ve öğüt
günü olmasını ümit ediyorduk. Oysa o sadece bir duayla dua etti” dediler.
Bunun üzerine Allah: “Kavmine şunu bildir. Onlar senin duanı az buldular.
Ben kimi affedersem onun hem âbiret, hem de dünya işlerini düzeltirim”
diye vahyetti.

‫ ح دثن ي‬، ‫ ح دثني ه اش م‬،‫ ح د ب ي أيي‬،‫ ثن ا عبد الثؤ‬، ‫' \ ه ] حدثن ا أ خئ د‬/ ،‫ )“ [آ‬٧٨٩٢(
‫وت ي‬ " :‫ قات‬، ‫ب ن ى غ ي الق الم‬
‫ أة م‬، ‫ل د‬
‫ر اخل‬ ‫ ص‬، ‫ غذ أ ي عتيان‬، ‫ضا ج‬
" ‫ا خلليف إ ذا ت ق إل يمح و كأا ل عئد ي أ م حث ي ث ن في ق‬
Ebu’l-Celd bildiriyor: Hz. İsa: “Yaratıkları düşündüm. Baktım ki
yaratılmayanlar benim için yaratılanlardan daha sevimlidir,

،‫ ثما صاحل‬c‫ ثن ا ه اش م‬، ‫ر‬ ‫ ح د بغ ي‬،‫ ثعا عبذ الثؤ‬، ‫ماه ا حدثن ا أ خن ذ‬/ ‫ال‬ “) ٧٨٩٣(
‫ قات ل ل حواريين؛ " ب حى أهولت‬،‫ أن ع س ى عش العث ال م‬،‫ عن أيي ا ل ج لي‬،‫عن أيي ع م ران‬
‫ يا رنوت الثؤ ن م قث ا هذا ا ال م ظل\ ئ د كثا ئزى‬:‫ ائ لوا‬،‫م حب ن ا ال د ق ا تريدون ز ال ا الخ رة‬
‫ح ح رائنه ا‬ ‫ ^ ^ ال ذ ي ن م ات‬١ ‫ قادت إ و أردت م ال د ي أ ط عت م رب‬، ‫ ا أائ ن ريد إخذائن ا‬٠٨/٦‫ل‬
N ‫ وتكن‬، ‫ ئ ؛ ظ م ف ا‬، ‫ م حة ال ذ ي ب م لآه ا‬/‫ أ ط م زث ا‬5‫ وآن أز م ا لآخت‬، ‫جب ده أ ظ م‬
" ‫ف ذ م تريدون و الت ك‬

Ebu’l-Celd bildiriyor: Hz. İsa, havârilere: “Size hak ile söylüyorum. Siz
ne dünyayı, ne de âhireti istiyorsunuz” dedi. Bunun üzerine havariler: “Ey
Allah’ın Resûlü! Bu durumu bize açıklaşan. Biz ikisinden birini istediğimiz
görüşündeydik” deyince, İsa şu karşılığı verdi: “Eğer dünyayı istiyor
olsaydınız hâzinelerinin anahtarları elinde olan dünya rabbine itaat etmiş
olurdunuz ve size dünya nimetlerinden verirdi. Eğer âhireti istiyor olsaydınız
onun rabbine itaat etmiş olurdunuz ve onu size verirdi. Ancak siz ne
dünyayı, ne de âhireti istiyorsunuz.”

، ‫ ثن ا صال ح‬،‫ ثن ا ه ا شتإ‬،‫ ح دثني أيي‬،‫ ثت ا عتد الثؤ‬،‫ ] حدثن ا أثو بك ر‬oA/n[ “) ٧٨٩٤(
‫ال‬ " :‫ ق ات‬،‫ أبمى ا لخزائن‬:‫ه ا لث الز‬ ‫ أة عض‬،‫ غذ أي ا ل ظد‬،‫غذ أيي بجان‬
 Ebu’l-CeldHîlân b. Ferve 465

، ‫مل‬
‫ل ك ن ال بم‬
‫ الئاممئحملتهبع ي د م ن الثؤ و‬0‫ ف ت ئ ن ؤ هلووك م ؤإ‬،‫ةكثروا ال ك ال م يغز ذكر الثؤ‬
‫ زا ض‬،‫ز م ئ ى ي أ ر م م حز ني ت‬ ‫ ق ي ر ؛ إ' نى أثو ب م حي ء م ح ء م؛ا ث‬Vj

٠' ‫ث الؤ فيبليته م وا ح ن د وا ال ق غلى اخل افية‬

‫ ثا زخن وا أغد ال‬، ‫ر ج الن م ق ر ومغ ا ر‬

Ebu’l-Celd bildiriyor: Hz. İsa, havârilere nasihat ederek şöyle dedi:

“Allah’ı zikretmeksizin çokça konuşmayınız. Aksi takdirde kalbiniz katılaşır.
Kalbi katı olan kimse de Allah’tan uzaktır. Ancak bunu bilemez. İlahmış
gibi insanların kusurlarına bakmayınız. Ancak kul olduğunuzun bilincinde
olarak kendi kusurlarınıza bakınız, insanlar belaya duçar olmuş ve afiyetli
olmak üzere iki kısımdır. Belalı olanlara merhamet ediniz. Sağlıktan dolayı
da Allah’a hamd ediniz.”

، ‫ ثن ا صال ح‬،‫ ثن ا ه ا شتإ‬،‫ ح دبتي أيي‬،‫ ثن ا عبد الل ه‬، ‫ ا ح دق ا أبو ث ع‬٥٨/٦ ‫ ل‬-) ٧٨٩٥(
‫ " إة ا لخدات نئا ئبمل غر قزم قوض غي‬:‫ ائت‬،‫ ص أيي انجتب‬،‫ ذ‬1‫غذ أبي ءنن‬
‫ س ق ى ددو ال ث م ل بجم إ ل‬،‫ م ح د؛ خ ور غش رءوس ه م يغد قش الض ا كنب م‬،'‫الغ الم‬
‫ك ذظء ئدعو به غشى الث؛ث‬ ‫ ق‬،‫ ظ ثن ى‬٩ ‫ قت ؤت‬٩ :‫ لت‬١^ ،‫ش ح شث مؤ ظك ا ثه ء‬

‫ زي حي ال‬، ‫م ال ت ق‬ ‫ ائ خي ج ن ال حي ؤتا حي‬:‫ ئرلرا‬:‫ قاد‬،‫أذ ي ج ظ قوئقن‬

"‫ه غم‬ ‫ م ح ئف ت‬:‫ قا د‬، ‫ه ؛ ال أ ك‬

Ebu’l-Celd der ki: Azab, Hz. Yûnus’un kavmi üzerine indiği zaman
karanlık bir gece gibi üzerlerinde dolaşmaya başladı. Bunun üzerine
içlerindeki akıllı kimseler esiri âlimlerden olan yaşlı bir kişinin yanına
geldiler ve: “Görmüş olduğun gibi bela başımıza inmiş durumdadır. Bize
kendisiyle dua edeceğim iz bir şey öğret İri belki onunla Allah üzerimizden bu
cezasını kaldırır” dediler. Bunun üzerine yaşlı adam: “Ey hiçbir şey diri değil
iken diri olan! Ey ölüleri dirilten diri! Ey senden başka ilah olmayan diri!”
deyin” dedi, (öyle dediklerinde de) Allah üzerlerinden belayı kaldırdı.

‫ثن ا‬ ،‫ ثت ا أبو بكر بن غئد‬،‫ ثن ا أبو ال خ ص بن أبا ن‬،‫ ] حدق ا أيي‬٥ ٨ ٨ [ -) ٧٨٩٦(
:‫ ق ات‬، ‫ ص أ ي ا خلل د‬،‫ غ ذ ن ي ال وتإق‬، ‫س قث ا أ م طا م‬ ‫ ق ا ر أ‬،‫مبث ا ة ئ إشث ا عيد‬

‫ مم ثئصبه ي ق ه مجمدبه ئلوبه م ثمصيزة‬،١^ ١‫ب ده وكوئن في اخ ر‬

‫ وال ذ ي ش ي ج‬٠
'
466 Ebu’l-Celd Hîlân b. Ferve

‫ثؤئا‬ ‫ ذ ك ا ى الؤأج ا ل ب ا و ج ا ل والنعت اء يالنعت اؤ يت عل م ون قؤأل ا ل روو‬،‫اي ائيم أ ريثة أ ح القهز‬

"n ‫ء‬ ‫ص من‬ ١^ ١ ‫ي تزه ظء ذا ص‬
Ebu’l-Celd der ki: Canım elinde olana yemin olsun ki âhir zamanda
dilleri kuwedi (güzel konuşan), kalpleri (imanları) zayıf, ecelleri kısa ve kötü
ahlâklı bir kavim olacak 1‫ رلك‬erkekler erkekleri ile kadınları da kadınları ile
yetinecek. Yalan söylemeyi öğrenecekler, öyle yaptıkları zaman Allah’tan
gelecek cezayı beklerler.”

‫ ث إ‬،‫يزيد‬ ‫ب ن‬ ‫ ثن ا المقاسى‬،‫ ثن ا أبو بكر‬،‫ ثن ا أبو ا لختن‬، ‫] حدثن ا أيي‬،3a /iI “) ٧٨٩٧(

: ‫ ئ ت‬، ‫ مت ر ا م ح م‬،‫ر رؤح‬ ‫ ءن‬، ‫دن م ح ل‬° ‫ ءن م ض‬،‫ ذ ش أ ي‬، ‫س دن ^ م‬

‫ وفي‬،‫ش ى فيه ا مل حررون‬ ‫مل حن ز ال‬ ‫ين ا‬
‫" أغوذبا ش من زمان أ ث ل حم ه ا حمر وينوت ف‬
‫الز ما ن‬ ‫ وفي‬، ‫دللث الر ما ن أقزام ثز ج ون ز ال ي خ اف ون هن اللف يدع ون ه ال ينت ج ا ث ي‬
٠' ‫ما مح ون‬ ‫ال‬ ‫أقزامئلوببزئلوب ال دقاب‬
Ebu’l-Celd şöyle derdi: “Yaşlıları uzun ümitler taşıyan, küçükleri ölen,
köleleri azat edilmeyen bir zamandan Allah’a sığınırım! Zira böylesi bir
zamanda Allah’a karşı bir korku taşımadığı halde yine ondan ümitvar olan
ve ettikleri dualara icabet edilmeyen topluluklar olacaktır. Yine kalpleri kurt
kalbi gibi katı olan ve birbirlerine merhamet etmeyen topluluklar
gelecektir.”

‫ ثن ا مه د الل ه بن م ح م د‬،‫ع من‬ ‫ب ن‬ ‫ ] حدثن ا أييء ثن ا أ ح م د بن م ح م د‬٥ ٧ ٦ { -) ٧٨٩٨(

‫ عن‬، ‫ عن ابن عؤن‬، ‫ ثن ا الغ صن بن ف ن م‬، ‫ أئثأب ا ث خ ئ د بن ر جاء بن ا ل س د ي‬،‫بن نق؛ ا ن‬
" ‫ ق ط غش اا؛اس تثوأل بد ب يهز‬٠٠ ‫ص‬ ،‫أيي م ح ي‬

Ebu’l-Celd der ki: ‘insanlara günahlarına göre yöneticiler gönderilir.”

Ebû Celd, Ma'kil b. Yesâr ve diğer bazı sahabilerden rivâyetlerde
bulunmuştur.

Takrîb 2598
 ‫‪şenr b. Havşeb‬‬ ‫‪ /‬ة‪4‬‬

‫‪Allah dostlarından biri de ak saçlarından ibret alan ve kaçınılmaz olan‬‬

‫‪ölümü her an bekleyen Şehr b. Havşeb’dir.‬‬

‫(‪ ] ٥ ٧ ٦ [ “) ٧٩٠ ٠‬حدق ا عئد الل ه بن م ح م د بن جنفي‪ ،‬ث إ عتد الثؤ بن م ح م د بن‬
‫ا لخث ا س‪ ،‬ثن ا ت ل م ه بن ق م ‪ ، ،‬ثن ا ت ه د بن غ ا م م ‪ ،‬ثن ا ئ ح م ذ بن أيي مغ ص وو‪ ،‬ح دثني ع م‬
‫بن عئد ا ل م ج يد‪ ،‬ه ا د ‪ :‬اع م ف ه ز بن حؤش ب ‪ ،‬ؤئؤ يريد ئ ئائا يأته ت م متس ع م ا مته‬
‫ث ب"‬ ‫مو ب د‪ ،‬ف و د ‪ '٠ :‬ال ث ن ن ا ذ بمت ا ل م ح ب ا ل ث ن ن ا ذ بمد‬
‫‪Ömer b. Abdilmecîd der ki: Şehr b. Havşeb sultana gitmek için‬‬
‫‪hazırlandı ve sonra sarığını kaldırıp: “Yaşlılıktan sonra sultana gitmek mi,‬‬
‫‪yaşlılıktan sonra sultana gitmek mi?” demeye başladı.‬‬

‫ن ث ي ث ذ أب ا ذ ‪ ،‬ثن ا أب و بكر بن عبيد‪ ،‬ثن ا‬

‫حدق ا أبي‪ ،‬ثن ا أب و ا م‬ ‫(‪ “) ٧٩٠١‬ل ‪] ٠٩/٦‬‬
‫خنزة بن ا ل عث ا س‪ ،‬ثن ا عئذان بن عت م ا ن‪ ،‬ثن ا ابن ا لئت ا رك‪ ،‬ح د ب ي عتد ا ل ح م ي د بن به رام ‪،‬‬
‫لخد‪ ،‬في كت ابه‪ Uj ،‬ث خق ت‬ ‫ص ب ي أبو‬ ‫غذ ف ه ر بن حؤف ب ‪ ،‬غذ أيي غزيه‪-‬ح ل أ ي ز ال‬

‫بن أي و ب ‪ ،‬ثت ا علي بن حما ذ ‪ .‬ح و حدثن ا أيي‪ ،‬ثت ا أبو ا لخشن بن أتا ن‪ ،‬ثن ا أبو بكر س‬
‫ظ دم ن ش أ ‪ ،‬ءتثا ائودر ئ‬ ‫ا لأزدي ‪ ،‬ى زند ئ م ف ‪ ،‬ئ ال‪ :‬ى‬ ‫أت و \شخاىي‬ ‫حم ذة‪ ،‬ى‬

‫أيي هند‪ ،‬ص شه ر بن حؤش ب ‪ ،‬ق ات‪ " :‬ثئثن ا عي ش علته ا لث ال ؛ جال س مغ ال ح واريين إدا‬
‫جاء ط اش منقلوم ا ل جث ا ح نب اللول ؤ واخل ا م و ت ” ك ا ح ث ن ن ا نك ون ي ن ال ث م ‪ ،‬ن ج ع د يدرغ ص‬
‫م ايه‪ ،‬نحل غ من ال ح ة‬ ‫نت‬
‫أيديهز‪ ،‬ممات عس ث ى علته الغ ال م‪ :‬ذغ وة ال ئن مه وة ق ا ن ف ذا م‬
‫ث خزغ أن وذ هبي ح ا ‪،‬‬
‫نخ ر غ أئزغ أ ح ن ن " كاق ح ن ا نكون ‪ ،‬قأئى بز"كه فت إ و ت في ح مأته ا ‪ ،‬م‬
‫ه ا نت م ث ل ح ريه ائن اع‪ ،‬ه اع س ل ث أ نث ا ذ إل ى م ن ال خه‪ ،‬قل ب ت ه قن ا د إقه حشغة زي ن ا لث‪ ،‬مما ‪3‬‬
‫ئ د ا ل ن[م ن إذ‪ 1‬ت و ث ي‬ ‫ظ تحث ل غز آيه أل ف د ض‬ ‫م ت ى ع ي الث ال؛ت ؛ة‬
‫الذن و ب والح ط ايأ نزغ مئه خنث ت و ج م‪1‬ل ه‪ ،‬نإدا ثا ب إلى الل ه ع ا د إف ه خنثت و ج ما لت "‪،‬‬
‫ف ذا لم غل خ زي ي ح م ا د ‪ ،‬عن داود و إل ي ج اوز بؤ فهزا ؤل ه ظ ابن ا ل مثارك زي ي بئة و جاوز‬

‫به إ ر أبي ئ ريره رضي ال ه م ا ر عنه‬

‫‪Şehr b. Havşeb der ki: Hz. İsa havariler ile birlikte oturmuşken kanatları‬‬
‫‪inci ve yakutlarla süslenmiş çok güzel bir kuş geldi, önlerinde sekmeye‬‬
‫‪başladı. Bunun üzerine Hz. İsa: “Onu bırakın korkutmayın. Bu size ibret‬‬
468 Şehrb.Havşeb

olarak gönderildi” dedi■ Kuş derisini çıkardı, kel, kırmızı renkte çok kötü bir
görünümde oldu. Bir gölete gidip üzerini onun pisliğiyle kirletti. Oradan
siyah renkte kötü bir şekilde çıktı. Sonra suyun aktığı yere gitti ve yıkandı.
Sonra derisinin yanına geri döndü ve onu giyindi. Güzelliği tekrar üzerine
dönmüştü. Hz. İsa: “Bu size ibret olarak gönderildi. Bunun misali günah ve
hatalara bulaşan, güzelliği yok olan, sonra Allah’a tövbe ettiğinde tekrar
güzelleşen müminin misali gibidir” dedi.
Bu Hammâd’ın Şehr’i zikretmeksizin Hz. Dâvud’a atfen zikretmiş
olduğu lafızdır. İbnu’l-Mübârek’in ibaresi buna yakın bir şeydir. Laizında
Ebû Hureyre’yi de zikretmiştir.

‫ ح دق ي‬، ‫م‬ ‫ح‬ ‫ ثن ا هم د اللب بن أ خن ذ بن‬، ‫أبو بكر بن م ال ك‬ ‫خ ا؛ثن ا‬ ‫ا‬ ٦ ٠/ ٦ ‫)" ل‬٧٩ ٠٢(
‫ ثن ا عبد الل ه بن م ح م د‬،‫عتد الل ه بن م ح م د بن ج ع م ر‬ ‫ ح‬. ‫ ثن ا عثد الل ه بن نن م‬،‫أبي‬

‫ عن مح ره أبى‬،‫ ق ا الت ض ا لأع م ش‬،‫ ثن ا ح فتس بن بجا ب‬،‫ ثتا س ه د بن عئت ا ن‬،‫ئن وكري‬
‫ ش ق ا ل م ؤ ت عنه الث ال م ص د ئ ا لن لت م ا ن بن‬0 ‫ " " كا‬:‫ قات‬، ‫ عن ق ه ر بن حوف ب‬C‫ع م اره‬
‫ ن حاء مللف ا ل م و ت‬:‫ قات‬،‫م با ت يؤم مع ة وابن غ إ ل ة عنده‬ ‫ذاؤذ علته م ا الث ال ؛ محسا‬

:‫ قات‬،‫ طلق شنت‬:‫ نذ فذا؟ قات‬:‫ ق ات الئا ي لنيت ان‬،‫شي إي ق ام طلق ا لخزت‬
،‫ ثمز جغ‬،‫ د‬1‫ ئأفت ةبال ه‬،‫ ثم أ م الؤ؛خ‬،‫ د‬1‫لم د ق ز ا؟ي ئئ؛ أرع ب قلبي ئ م ر الث؛خ ثئقيغيبال ه‬
‫ مر الث؛خ‬: 3 ‫ ء ما‬، ‫إقه؛ا ظ زعتثه‬ ‫أتث‬
‫ | ن ؛ ن غ إ"إي "ى ن معي ذ و م‬:‫ لت <ثأقن ا ن‬3 ‫ه ما‬
،‫ د زقن قتجسئ‬1‫ ثم د ر ت ب م ص رو جؤ بال ه‬: 3 ‫ محا‬،‫ "ئأل قئة‬،‫ هأ م رت الث؛خ‬،‫ال‬1‫بن م ني بأل ه‬
‫ لمق ل حف ص عن ا لأعم ش‬، ٠٠ ‫رو ح ة‬
Şehr b. Havşeb der ki: ö lüm meleği Süleyman b. Dâvud’un arkadaşı idi.
Bir gün Süleyman b. Dâvud kuzeni birlikte iken ölüm meleği gelip gence
(kuzenine) baktı ve sonra çekip gitti. Genç, Süleyman’a: “Bu kimdir?” diye
sorunca: “Bu, ölüm meleğidir” dedi. Genç: “Bana öyle baktı ki kalbime bir
korku düşürdü. Rüzgara emret de beni Hind’e götürsün” dedi. Süleyman'ın
emri üzerine rüzgar genci Hind’e götürdü, ölüm meleği tekrar Süleyman’ın
yanına gelince: “Kuzenimle beraberdim. Senin kendisine baktığını ve onu
korkuttuğunu söyleyip: «Rüzgara emret de beni Hind’e götürsün» dedi.
Rüzgar da onu H ind’e götürdü” dedi. Bunun üzerine ö lüm meleği: “Ben
 ‫‪Şehr b. Havşeb‬‬ ‫‪469‬‬

‫”‪onun ruhunu Hind’de almakla emrolunmuştum ve ruhunu kabzettim‬‬

‫‪dedi.‬‬

‫(‪ -) ٧٩ ٠٣‬وآم‪ ٦ ٠/‬ء حدثت ا أبو م ح م د بن حثان‪ ،‬ثت ا بغز بن ممح ث د بن م ح م د امحكوقي‪،‬‬

‫م ‪ ،‬عن هث ا م بن‬ ‫حما‬ ‫حم ل بن‬ ‫قا‬ ‫حم ذ ا حم ق ي‪،‬‬ ‫قا‬ ‫قثا ا لخشن بن علي الحلواني‪،‬‬
‫م ان ق‬ ‫م م < ش لأ‪ ،‬قا د ‪ ' " :‬رفع و ءة ال ئ آ ن ص‬ ‫ط ا ن‪ ،‬غ ذ ئا ء اتح ط ار‪ ،‬غ ذ‬

‫م ح م؛ ه ز ص "‬
‫‪Şehr b. Havşeb der ki: “Cennet ahalisinden Tâha ve Yâsin Sûreleri‬‬
‫”‪dışındaki surelerin kıraati ref edilecektir.‬‬

‫(‪ ] ٦١/٦ [ -) ٧٩٠ ٤‬حدثن ا أبو بكر التلئ ح ي‪ ،‬ثن ا أبو حص تن الوادعي‪ ،‬ثئ ا أ ح ت ذ بن‬

‫ب دال ‪ " :‬ز ق‬ ‫م ‪°‬دن ء ز‬ ‫ب ي ائ م مي ‪ ،‬عن ج ع م ئن ش م حرم‪ ،‬عن‬

‫ج‬ ‫حت س‪ ،‬ظ‬
‫حلنة ح ل ش م اجلنة منه ا أع صابه ا من وراع ت ؤ و اجلنة‬
‫شجره في ا‬
‫‪Şehr b. Havşeb der ki: “Tûbâ, Cennette bir ağaçtır. Cennetteki bütün‬‬
‫‪ağaçlar bu ağaçtan bitmişlerdir ve dalları Cennet surlarının ardından bile‬‬
‫”‪görünür.‬‬

‫(‪[ -) ٧٩٠٥‬آم ‪ /‬ا ا‪,‬م ] حدث ا مه ذ الل ه ن م ح م د ‪ ،‬ثن ا ع ئ بن ان ح ا ى‪ c‬ثت ا ح شئن ين‬

‫بن عيا ش‪ ،‬عن ابن أيى حس ين‪ ،‬عن‬ ‫ثن ا إن مامحال‬ ‫ا لخض‪ ،‬ح د ش عثذ ال ر بن املب ارك‪،‬‬
‫أزب م ح و حث ف يغ م ن فات ه‪٩ ،‬‬
‫م‬ ‫ق ه ر بن حؤش ب ‪ ،‬ه ا ‪Ö& : 3‬ث ما‪ 3‬ا ‪ " :‬ا<نا ج م ع ال هل؛ت ا م‬
‫‪ ^ ١ ٣‬عثه‪ ،‬وك ر ت عثه ا الء يدي‪ ،‬زغبت ‪ ١‬لل ه ج ين ي مر غ مئة‬ ‫'ى ن أ صل ة ‪ <-‬ال ال‪ ،‬ونكز‬

‫و ف ي ء ب ن شأني "‬ ‫سد ك ن د‬

‫‪: “Denilirdi ki, şayet bir yemek dört şeyi taşıyorsa‬نظ ‪Şehr b. Havşeb der‬‬
‫‪her şeyiyle tamamdır demektir. Malzemesi helal ise, başında Allah’ın ismi‬‬
‫‪zikrediliyorsa, onu yiyenler çok ise ve bitirildikten sonra Allah’a hamd‬‬
‫”‪ediliyorsa böylesi bir yemekten yana her şey tam ve eksiksiz demektir.‬‬

‫(‪ “) ٧٩٠٦‬ل ‪ ٦١/٦‬ا حدثن ا أيي‪ ،‬وأب و م ح م د بن حقا ن‪ ،‬قا ال ‪ :‬ثن ا أ ح م ذ بن م ح م د بن‬
‫ش ا ن‪،‬‬ ‫غنز‪ ،‬مما هم د الثؤ ئ ئ خ ث د ثن ي م ‪ ،‬قث ا ذاؤئ ئ غنز ال غ م ‪ ،‬تث ا ن ي ئ‬

‫عن أبيه‪ ،‬عن ف ه ر بن حؤش ب ‪ ،‬ق ات؛ " طلف ا ل م ؤ ت جا ل س وال دمحا مح ن ر م ح ه زالثزح‬
‫‪470‬‬ ‫‪Şehr b.Havşeb‬‬

‫ا ل ذ ي فيه ا ج ا ل ط بني آدم في يديه ؤثئذ يديه م ال يكه ق ا م ؤئؤ مم س ا لثزخ ال ي زمح ن‪ ،‬ءإدا‬
‫غ ذا‬ ‫بموا‬ ‫ا‬ ‫ف ذا ‪،‬‬ ‫بموا‬ ‫ا‬ ‫غ م ‪ ،‬قا ت ‪:‬‬ ‫غ ر أ خ ر‬ ‫أ ش‬ ‫"‬

‫‪: “ö lüm meleği oturmakta ve dünya dizlerinin‬لكل ‪Şehr b. Havşeb der‬‬

‫‪arasındadır, içinde Âdem oğullarmın ecelleri yazılı olan Levh te önündedir.‬‬
‫‪Önünde hazır bekleyen melekler bulunmaktadır, ölüm meleği sürekli‬‬
‫‪olarak Levh’i gözden geçirmektedir. Bir kulun eceli geldiği zaman: “Bunu(n‬‬
‫‪ruhunu) kabzedin, şunu(n ruhunu) kabzedin” der.‬‬

‫م ح م د القث ار‪ ،‬ثن ا أبو الثي؛ع‪،‬‬ ‫بن‬ ‫أخن ت‪ ،‬ثن ا ث خ ث د‬ ‫بن‬ ‫( ‪ “) ٧٩٠٧‬ل ‪ ] ٦١/٦‬ثن ا غ لتن ا ن‬
‫ق ا يئ م و ب ا ل سجح‪ ،‬ص حف ص بن ح م ثد‪ ،‬عن شهر‪ ،‬فى هؤل ه ث عا ر‪ ٠٠ :‬نا ب يي ا ل م عن ح وو‪،‬‬
‫ق ا ت‪:‬ب ن ول ة ا ن ي | ا‬

‫‪Hafs b. Humeyd bildiriyor: Şehr, Allah’ın: “Kaynatılmış denize‬‬

‫(‪)bunlara andolsun ki)”1 buyruğunu açıklarken: “Burada Tennûr (fırın‬‬
‫■ ‪*di‬؛ ‪kastedilmektedir” d‬‬

‫ف ر بن م ح م د بن مارس‪ ،‬ثن ا‬
‫(‪ ")٧٩٠٨‬ل ‪ ] ٦١/٦‬حدثن ا عتد الل ه بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا ج ع‬

‫م ح م د بن ح م ي د ‪ ،‬ثن ا ع من بن ه ارون‪ ،‬ص عبد اجللي ل بن ع طيه ا ل ممب ي‪ ،‬عن ف ه ر بن‬

‫حؤش ب ‪ ،‬محا د ‪ " :‬إن لل ه مل ك ا أم ا ل لت صديق ا ‪ ،‬ب ح ور ال د ي‪ ^ ^ ١‬ي منة إبه ا م ه ‪٠٠‬‬

‫‪Şehr b. Havşeb der ki: “Allah’ın, Sadîk denilen bir meleği vardır.‬‬
‫”‪Dünyanın yedi denizi onun başparmağı ucundadır.‬‬

‫ثئ ا‬ ‫(‪ ] ٦ ٧ ٦ [ “) ٧٩٠٩‬حدثت ا عتد الثؤ س حمم د بن جعف ر‪ ،‬ثن ا املص ل س المقا س‪،‬‬

‫حم‪ ،‬ثن ا نشبم بن حلالي‪ ،‬عن ابن أبى حل م ‪ ،‬غذ شه ر بن خؤ ش ب‪ ،‬أ ة‬ ‫ث ش ئذ‬
‫ح دثه‪ ،‬ثا‪،3‬ت " ”ى ن لم أ أل اذا ‪ ûisr‬يوم ال؛ م ا م ة م د ت ا الرءس نث ا ال د ؛ م ث أ خشن ال‪1‬ة م ن‬

‫وت أه ال الغن اء بمئل م ن في‬ ‫م ن ا الرض‪P ،‬‬ ‫م حاحمم‬ ‫جني م ن ئج ن وا إل س‪ ،‬ث م أ حذوا‬
‫إدا كاوئا غ د‬ ‫حر‬ ‫من ا لأرض‬ ‫مصاحمم‬ ‫بس اجل ن وا إلنستم أحل دوا‬ ‫ظه م مسم‬ ‫ا لأرض و‬
‫رءوس انق البي أض ا ء ت ا لأومس ل و جوهه م ‪ ،‬ن خ ر أه ال ا لأرض س ا ج دي ن‪،‬ب م أ خ ذ م صا به م‬

‫ث أ يئزلت أ غذ ا لقنؤاري ا ‪ ^ ^ ١‬غش مح د ر ذب ك م ن التص‪-‬ع ي ف‪ ،‬ه ا ‪ : 3‬ؤوي ح م د عنس ربلف‬

 şe n r D. n a vşeo

‫ح ش ادا‬ ١١ ‫نزهه م ي وم ئ ذ د م اتة^> ث ح م ل ة ا ل م ال ئ ك ة غلى "كزاهل ه ا بأيد وعنة و ح ن ن ز جن ا‬

: 3 ‫ مما‬،‫عطب ه ا غش شب ي‬
‫ ق ا م ي جته أخت ث م‬،‫و يئ ؤ ائذ ى ل م ن ا لمللث ائؤم‬ ‫اتث ز ى غلى‬
‫ي ا ل حت ا ب‬ ‫م ؛ ق س بن ا م ح ئ ال طنب اقن؛ إ ة ا ه‬ ‫بئي الزا ح د ال ق ه ار اقزم تجزى‬
‫غن شهر بن ح ؤ ش ب‬ ‫ ك ذا‬، ‫اا‬

Şehr b. Havşeb der ki: Söylendiğine göre Kıyamet gününde yeryüzü bir
deri gibi yayıldığında, sonra Allah, üzerinde olan cinleri ve insanları
dirilttiğinde, sonra herkes saflar halinde yerini aldığında, sonra gökyüzü
ahalisi yere inip cinler ve insanlarla yerdekiler gibi saflar halinde yerlerini
aldıklarında yeryüzü onların yüzünü aydınlatacaktır. Bunun üzerine yeryüzü
halkı secdeye kapanacak. Sonra sayıları en azından daha önce inenler kadar
olan yedi gök ahalisi inecektir. Allah: "Melekler onun ‫ ؟‬evresindedirier; o
!”gün Rabbinin Arş’ını onlardan başka sekiz tanesi yüklenir
.buyuruyor. Melekler şeref, izzet ve cemâl ile Arş’ı omuzlayacaklar
Kürsüsünün seviyesine yetiştiğinde, Allah: “Bu kâinat mülkünün sahibi
kimdir?” diye seslenecek ve İtimse cevap veremeyecektir. Sonra soruyu
kendine atfederek: “Tek ve kahredici olan Allah’tır” buyuracak. Bugün her
nefise kazandığının karşılığı verilecek. Bugün haksızlık yoktur. Allah hesabı
.çabucak görendir” buyuracaktır

c‫ ثت ا الحا رث بن أيي أ ما م ه‬،‫ نا حدثن ا ه أبو بكر بن ح الب‬0‫ ] وم شهور‬٦ ٧ ٦ [ -) ٧٩١ ٠(

û\،r ‫ " إذا‬:‫ قات‬،‫ ض ائن ئا س‬، ‫ ص ف م‬،‫ ض ا ل م نه ا ل‬، ‫ محا م ف‬، ‫محا م د ةم ئ غيث ة‬
‫يؤم القي ام ة م د ت ا ال وحس م د ا لأدي م وزيد في تغيف ا '"كذا وكدا و ج مع ا ل ح اليئ ب صع ي د‬
‫ لف م‬،‫ ءين ا د ي مغ ا د تت علم ون م ن أ غد ائكزم‬،‫قه لم شذكز ا ل ح دي ت ؤزاذ‬،‫نا جز جغه م ؤإن‬

‫ تت عل م ون‬:‫م ين ا د ي من ا د‬ ‫ ف ن ز ح ون إ ر ا ل حشة‬، ‫ محم و م ون‬،‫و ح ا ل‬ ‫ا ل ح م ادون لله عأى‬

،‫عن اخل صا جع ا اليه‬ ‫جنوبه م‬ ‫تجا ز‬ : ‫ال ذي ن كا ن غ‬ ‫ال كزم خل‬

‫مم‬ ‫اقؤم س أضخا ي‬
‫ مت عل م ون الث وم م ن أ ص ح ا ب ال كرم لث م م‬:‫ ف ن ز ح ون إ ر ا ل جئق بأ ث ا د ي قالته‬،‫بئ وث و ذ‬

" ‫ شنز ح ون إ ر ا ل جشق‬،‫ ن م وم ون‬،‫ال ذين" ك ا ن ت الئلمهيهز ي ج اره ز ال ت ع ص ذكر الثؤ‬

1Hâkka Sur. 17
472 Şehr b. Havşeb

Şehr bildiriyor: ibn Abbâs: “Kıyamet günü geldiği zaman yeryüzü bir
deri gibi yayılacak. Genişliği şu kadar ve şu kadar artacak. Sonra cinler ve
insanlar dâhil olmak üzere bütün yaratıklar yüksek bir yerde toplanacak...”
Ravi der ki: Sonrasında Şehr söz konusu (yukarıdaki) rivâyeti aktarıp şu
ziyade de bulundu:
Bir münadi: “(Bugün) kerem ehlinin kimler olduğunu bileceksiniz. Her
hâlükârda Allah’a hamd edenler kalksın” diye seslenecek. Bunun üzerine
onlar kalkıp cennete gidecekler. Sonra: “(Bugün) kerem sahibinin kimler
olduğunu bileceksiniz. (îbadet ettikleri için) vücutları yataklardan uzak
kalanlar kalksın” diye seslenecek. Bunun üzerine onlar da kalkıp cennete
gidecekler. Sonra üçüncü defa: “(Bugün) kerem sahibinin kimler olduğunu
bileceksiniz. Ne ticaretten, ne de alışverişten dolayı Allah’ı zikretmekten geri
kalmayanlar kalksın” diye seslenecek. Bunun üzerine onlar da kalkıp cennete
gidecekler.

‫ ثئ ا أ خ ئ د بن‬،^ £ ١^ ‫ ثن ا إئ ح ا ق بن‬،‫ ] خ ا؛ثغ ا أب و م ح م د بن حث ا ن‬٦ ٧ ٦ [ ")٧٩١ ١(

،‫ ص ف ه ر بن ح ؤ ش ب‬،‫ عن تث ا ر بن س ال م ه‬،‫ ثن ا خئ ائ بن ت ل م ه‬،‫ ثن ا أبو تحر القث از‬،‫تم يع‬
" ‫ " إدا ح د ت ا ل ر ج ل الق وم ث ا ن ح دثتي م غ م ن ئلوبه_أإ م وقع ة م ن قلبه‬:3 ‫ه ا‬

Şehr b. Havşeb der ki: “Kişi bir toplulukla konuştuğunda onun

söyledikleri, bu sözlerin kendi kalbinde yer tuttuğu gibi yer tutar.”

‫ أقانا إبراهي م بن م ح م د بن‬: ‫ ق ا ال‬، ‫ ن عت د الل ه بن م ح م د‬،‫ ا حدثن ا أيي‬٦٢/٦ ‫)" ل‬٧٩١٢(
: ‫ ه ا د‬،‫ عن شه ر‬،‫ عن ذاؤذ يعيي اثن ف اب وز‬،‫ ثن ا نئ؛ا ن‬،‫ب ا و بن ائت الؤ‬
‫ ثن ا عئد ا ل ح‬C‫ا لخشن‬

‫ يا تني ال ثهئ ل ب ا ل ع لم لئث ا هي بؤ ا ل عل م اء وث ما ري به ا ل قث ه اء ز ال تنا?ي‬:‫ قات لئن ا ن البنه‬٠٠

‫ ءإ دا وأنت مح وما ثذ وون‬،‫ ز ال ثد ع ا ل ع ا م نفا ذة فيه ورغبه في ا ل ج هال ة‬،‫به في ا ل م ج ال س‬
‫ ول مؤ ال ق أن‬،‫ ئلف ج ا ه ال يعئن وك‬0‫ وإ‬،‫ إلن ثلق عا ل م ا ي ممعلف ع ل م ل ث‬،‫ ثا ج لش نغي م أ‬،‫ال ق‬

‫مع ه م‬ ‫ثذ و وذ ال قث الثجل ش‬ ‫قوما ال‬ ‫ نإدا رأيت‬،‫ قصيثلف به ا مع ه م‬،‫يتلل ع عثه م برمح ة‬
‫ ولعج ال ق أن يقلل غ‬،‫ؤثلف إن ثلق ع ا ل م ا ال ي ممعلق ع ل م لث نإن ثلثم ج ا ه ال يزيدوك ج ه ال‬
" ‫ع ي بت حطه قصثلث به ا نغهز‬

Şehr b. Havşeb bildiriyor: Lokmân Hekim, oğluna şöyle dedi: “Evladım!

Sakın ilmi, âlimlere karşı övünmek veya cahillerle çekişmek veya meclislerde
 Şehr b. Havşeb 473

gösteriş yapmak için öğrenme! Sakın cehaieti arzulayarak da ilimden yüz

çevirme. Allah’ı zikreden bir topluluk gördüğün zaman hemen yanlarında
otur ‫ لكل‬âlimsen ilmin sana bir fayda verir. Cahilsen de onlar sana bir şeyler
öğretirler. Belki Allah onlara rahmetini indirir de bu rahmetten sana da bir
parça isabet eder. Allah’ı zikretmeyen bir topluluk gördüğün zaman da sakın
yanlarında oturma ki âlimsen bu ilmin orada sana fayda etmez. Cahilsen de
cehaletini artırırlar. (Alabilir ki Allah onların üzerine öfkesini indirir de bu
öfke onlarla birlikte .‫؟‬ana da isahet eder.”

‫ ح‬. ‫ ثن ا ع د الل ه بن أ ح م د بن ح م‬، ‫ ] ح دق ا أبو بكر بن م ا ل ك‬٦٣/ ^ -) ٧٩١٣(

،‫ تثا ت؛ات‬، ‫ ق ا الت نحا ع ئ ت ذ ل م‬، ‫ قث ا إ ش خ ا ة ئ إ ئ بجم‬،‫ز ه أثو مح خ ئ د ئ خث ا ن‬

‫تنآ كم‬:‫ه ق د ا‬ ٠٠ :‫ قات‬،‫ب ب‬

‫م ي خ م‬ ‫ غذ‬، ‫ ك ر امح ذ إل‬: ‫ ثثا أ ث و‬،‫بقت ئ ن م ح ا ن‬
‫ى م‬
:‫ ي م و لأ‬، ‫ث م أ ئ فأ‬1‫ ال إب محا‬،‫ ظ‬4‫ دم مال‬1 ‫أخ ا ة ن ك ث‬

‫ع حم' هو ج ه ا ال *ن م حمق ب خ‬ ‫ث و ت اب الئ وم ن‬

‫ لملي ح‬١ ‫وبق ب ث ئ ن زلجؤ‬ ‫ثغثز طث ذ ي ط ع م ؤلؤن‬

Şehr b. Havşeb der ki: Âdemoğlu kardeşini öldürdüğü zaman Hz. Âdem
yüz yıl hiç gülmedi. Sonra:
“Ülkeler insanları ile birlikte değişti
Yeryüzü ise çirkin oldu, her taraftozlandı
H er şeyin artık tadı da rengi de değişti
Tebessüm eden ٠ sim alar da azaldı ” dedeye başladı.

Takrîb 3702-a, Takrîb 142-a

‫عئ د‬ ‫بن‬ ‫غ ن ت ن‬ ‫بن ال‬ ‫أ خ ن د‬ ‫ثن ا‬ ، ‫حثا ن‬ ‫ب ن‬ ‫د‬ ‫ح د ث ت ا أب و حمم‬ ] ٦ ٤ / ٦ ‫ل‬ -)٧ ٩ ١ ٦ (

،‫ غذ نق م أز ثف ت ا ذ تن حم اد‬، ‫ تثا إن نامح د ئذ ء م‬،‫ تثا ا محقز ئ خا رجة‬، ‫م ح م‬

‫ ن في جن إل لوادي أما ل ل ه غث ق م ه‬1 " : ‫ م وأل‬، ‫ ش م ع ت ف ه ز بن حؤش ب‬:‫قات‬
4‫مال‬ ‫و ممبر‬ ‫؛*ب ون ه صر؛ فى‬Aj‫ق ؤ و‬، ‫و س ع ب دة ال ت‬ ‫عثا في‬-‫ ود ال|اد ون ئ‬4‫ماد‬

‫ث ال ت يخؤ‬
‫ود الءدون بق قي مت مح ت أربع زو'يا قي ح د ز'وية< ب ي ا غ في رأس حو> ب ي ا ع ئ‬
4/4 Muğîs b. Sumey

‫ا‬-‫هثه م ن م م لز أن ع مل\ مغه‬ ‫و ع م زب ل ال ل م> مال؛ق‬ ‫ غئزي في رأس‬0‫ود الد و‬

" ‫ أغ ابن ا ال ه محا ر مئة في اخل ا ق ة‬، ‫ص خ ث أ غد ج ه م لمآ ب ئ هأ‬
Şehr b. Havşeb der ki: Cehennemde kendisine: “Ğassâk” denilen bir vadi
vardır. Onun üç yüz otuz yolu vardır. Her yolunda da üç yüz otuz köşk
vardır. Her köşkte üç yüz otuz ev vardır. Her evde dört köşe ve her köşede
yiğit bir kişi vardır. Her yiğidin başında üç yüz otuz akrep vardır. Her
akrebin başında üç yüz otuz zehirli iğne vardır. Eğer bir akrep zehrini
cehennem ahalisine serpse hepsini zehri altında kapsar. Allah bizi âhirette
ondan korusun.
Şehr, sahabilerden bir çok kişiden rivâyetlerde bulunmuştur.
Bunlardan bazıları Ebü Hureyre, ibn Abbâs, ibn Ömer, ibn Amr ve İbn
Selâm’dır.

Takrîb 2753-b, 3680 ‫ل س‬,‫ أ‬Takrîb 2303, Takrîb 3066, Takrîb 3779-b,
Takrîb 1264, Takrîb 253i, Takrîb 129, Takrîb 2111, Takrîb 1298, Takrîb
2753-c, Takrîb 128, Takrîb 2879, Takrîb 2271-b,

Muğîs b. Sumey
Allah dostlarından biri de öğüt veren, günahlardan sakındıran, Allah’ı
hatırlatan ve müjdeleyen Muğis b. Sumey’dir.

‫أبى‬ ‫ب ن‬ ‫ ثن ا أبو تك ر‬،‫ ثن ا ث خ ئ د ب ن شت ل‬، ‫م ح م د‬ ‫ب ن‬ ‫ ] حدق ا عئد الل ه‬٦١٧٦[ -) ٧٩٣١(

٠٠ :‫ قات‬،‫ عن م غيت بن ن م ي‬، ، ^ ^ ١‫ عن مال ك بن‬،‫ غن ا لأع م ش‬،‫ ثت ا أبو معاونه‬، ‫ق ي أ‬

‫جلن ا ب‬
‫شبغ بما إ ال اململين الل دي ن غ ي ن ا ا‬ ‫إ ال‬ ‫فيء‬ ‫ص‬ ‫حم ن نا‬
‫حمز‬
‫ ز‬£‫يؤ‬ ^ ‫إن جلهن م‬

" ‫وا لخداث‬

Muğîs b. Sumey der ki: “Cehennem her gün iki defa soluk alır. Hesaba
çekilecek ve azaba uğrayacak olan insanlar ve cinler dışında nefesini
duymayan hiç bir şey kalmaz.”

‫ ثت ا‬،£^ ١^ ١ ‫ ثن ا أثو ي ح ش‬،‫ ] حدثن ا عئد الثؤ س م خ ئ د بن جئث ر‬٦ ٨ ٨ [ -) ٧٩٣٢ (

” :‫ محالأ‬،‫ عن م غيث بن ن م ي‬،،^ ^ ١‫ عن ت انل ه بن‬،‫ عن ا لأع م ش‬،‫ ثن ا أبو م عاويه‬،‫من ا د‬،
 ‫‪Muğîs b. Sumey‬‬ ‫‪475‬‬

‫فاعي‬
‫ي د ه ‪ :‬انثظت خ ر نت جئلف‪ ،‬ن رش بكأس من ق م ا لآ‬
‫إذا جيء با و جل في اقاي‪ ،‬ف‬
‫" وا ال م ا ود محا دا أذئاف ا إلى فيه ميزت ا ل ل م غش ح ذة وا كئن؛ غش ح ذة‬

‫‪: Kişi cehenneme getirildiği zaman kendisine:‬لظ ‪Muğîs b. Sumey der‬‬

‫‪“Belde, sana hediye sunacağız” denir. Sonra dev yılanların ve çıyanların‬‬
‫‪zehriyle dolu bir bardak getirilir. Adam bunu ağzına yaklaştırınca kemikleri‬‬
‫‪bir yana eti bir yana ayrılır.‬‬

‫(‪ -) ٧٩٣٣‬ل ‪ ] ٦٨/٦‬حدق ا أبو بكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا عتد الل ه بن أ ح ن ذ بن حق ل‪ ،‬ح دبتى‬
‫أيي" ح و‪ -‬حدثن ا أبو م ح م د س خث ا(ة‪ ،‬ظ عتد\ن بن أ خن ذ ‪ ،‬ظ أثو بكر بن أبي خبث‪ ، ،‬ال‪:‬‬
‫مما ز ك خ' ح و حدثن ا عتذ الل ه بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا م ح م ذ ى ب م ‪ ،‬ثن ا أثو بكر بن ش فتت ه‪ ،‬ثت ا‬
‫أبو معاويه‪ ،‬ق ا ال ‪ :‬ثن ا ا العن س ‪ ،‬صر جام ع بن شداد‪ ،‬عن م غيث‪ ،‬ه ا د ‪" ٠' :‬كا ن ر ج ل م م ن‬
‫كا ن ق م ح م ي ع ملبالمعا ص ي "‪ ،‬ثا د و يؤما ‪ ،‬ق ا د ‪ :‬الل ه م غفزائلف هغفز لت‬

‫‪Muğîs b. Sumey der ki: “Sizden önceki topluluklardan olan bir adam‬‬
‫‪çokça günah işlerdi. Bir gün Allah'ı anıp: «Allahım! Beni bağışlamanı‬‬
‫”‪diliyorum» diye dua edince bağışlandı.‬‬

‫(‪ “) ٧٩٣٤‬ل ‪ ] ٦٨/٦‬خ ا؛ثن ا عتذ الل ه بن م ح م د بن ‪-‬بنق ر‪ ،‬ثن ا ع ذ ال ؤ خن ن بن م ح م د‬

‫بن ت ال م‪ ،‬ثن ا هن ا د بق‪ ، ^ ^ ^ ١‬ثن ا أوئ معاونه‪ ،‬عن ا لأعنش‪ ،‬ص أيي ش م ا ن‪ ،‬عن ث ن ي ي ‪،‬‬
‫ي ع مل‬ ‫ه ات‪ ٠٠ :‬ثئت م \ ر ج ل م مر"ى ن ق م حزثسيز و ح دة !د ئث ك ز ؤ؛آئ ا ت ك من ‪4^ 1‬‬
‫بف‪ ،‬ثأذز ئ ‪ ، ^ ١‬غش ه ف ‪ ،JUJ1‬س ن ه "‬
‫^ ئئ م‬ ‫ب ا د غاص ي ‪ ،‬ه ات ‪١ :‬‬

‫‪Muğîs der ki: “Sizden önceki topluluklardan olan bir adam bir gün tek‬‬
‫‪:başına yürürken geçmiş günahlarını düşündü, o, günahlar işlerdi. Ancak‬‬
‫«‪Allahım! Beni bağışlamanı diliyorum» diye dua etti, o bu haldeyken, ona‬‬
‫”‪ölüm gelmiş ve bağışlanmıştı.‬‬

‫(‪ -) ٧٩٣٥‬ل ‪ ] ٦٨/٦‬حدق ا غئد الل ه بن م ح م د أبو بكر‪ ،‬ثن ا م ح م د بن أيي ت ه ل ‪ ،‬ثن ا‬
‫م ح ئ د ا لخئس ي‪ ،‬ثن ا أبو م عاونه‪ ،‬وؤكيغ‪ ،‬عن ا لأع م ش‪ ،‬عن ح س ا ن بن أ ي‬ ‫بن‬ ‫ع ذ الل ه‬

‫ؤ ز د ه قات؛ " ث ي ش م ء قي ا لمبب مح ن ي ا لمبب‬ ‫ا ال *ئث م ‪ ،‬ص م ح ي ‪ ،‬ي ملب؛‬

‫أ غد ناي إ ال ي ش م ح ن ض أ م ح ابجا محي ا ض أئؤاي ‪1‬ل م ز ئ ظبجا م و أ ت ائ د امح ف‬
‫وذا ائنحى اوج د ال ئ ن ذغاة‪ ،‬ف جي؛ خ ر قوم‪ ،‬ق ال ض يؤايي‪ ،‬قات‪ :‬تمحل من‬
‫‪476‬‬ ‫‪Muğîs b. Sumey‬‬

‫إ خذ ى جا س ه قديدا وم ن ا ال حر ش واء‪ ،‬ث م ثث وئ 'كن ا "ك ا ن‪ ،‬قا د ‪ :‬زخ ا؛ثن ا ة ؤكيع‪ ،‬عن‬
‫غ م ا ن‪ ،‬عن منصور‪ ،‬عن حق ا ن عن م غيث ئ ح وه‬

‫‪Muğîs b. Sumey, “Tûbâ”1 hakkında der ki: “Bu, öyle bir ağaçtır ki‬‬
‫‪Cennette bulunan her bir hane, bu ağaeın bir dalıyla gölgelenir. Değişik‬‬
‫‪renkte memeleri vardır. Dallarına deve boyunların! andıran kuşlar gelip‬‬
‫‪konar. Kişinin canı bu kuşlardan birini çektiği zaman, kuşu çağırır. Kuş da‬‬
‫‪hemen gelip sofrasına konar. Kişi bir tarafından kuru (çiğ) et yerken, diğer‬‬
‫”‪tarafından pişmiş et yer. Sonra kuş eski haline döner ve uçup gider.‬‬

‫‪ “) ٧٩٣٦‬ل ‪ ] ٦٨/٦‬حدثن ا عئد الل ه بن م ح م د(‪ C‬ثن ا ت خ ئ د ن أيي شب ز‪ ،‬ثن ا عئد الله‬
‫‪،‬بن م ح م د ‪ ،‬ثئ ا م ح م د بن أيي م ح دم‪ ،‬عن أييي ‪ ،‬عن ا لأع م ش‪ ،‬عن مال ك بن ا ل حا رث‬
‫ئ ا لأ‪ :‬هأا ل نم ت‪ :‬إن " في ا ل جنة م ح ونا ش ده ب و ممت ورا شفص ة و صورا م ن ياق و ت‬
‫ومصورا م ن ز ر ج د حي ال ه ا ا ل مثلث و رابه ا ا ل م تلف والزعفران ‪٠٠‬‬

‫‪: “Cennette altından, gümüşten, yakuttan, zebercedden‬لكا ‪Muğîs der‬‬

‫‪saraylar vardır. Cennetin dağları miskten, toprağı ise misk ile zafirân‬‬
‫”‪karışımındandır.‬‬

‫( ‪ ] ٦ ٧ ٦ [ ")٧٩٣٧‬خا؛ثن ا أوئ بكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا مه د الثؤ بن أ ح م د ‪ ،‬ح د ب ي أيي‪ ،‬ثن ا‬

‫أبو ثن اويه‪ ،‬عذ أ ي ن يا ن‪ ،‬غذ حم ي‪ ،‬قادت " م د واهب م ن ض إنزابج د قي صومع ة‬

‫يس ن تنه‪ ،‬هات‪ :‬فنثثز يؤما في غ ب الق ن اع بأع حثئه‪ ،^ ^ ^ ١‬ممات‪ :‬أ و ن ز ك ث م شئ ق في‬
‫ن ي ظ‪ :،3‬فزت ودرت مع ه برعيف‪ ،‬ثمعزص ت لت ام!ة‪ ،‬ف ت ك ئ ن ث لت ء ا م‬
‫؛ الرض وثفل ز ت ج‬
‫مب ك غ ث ة أن وبخ ظجب‪ ، 1‬ءأ م ى ك ز ث وغز ع ر ه ف ا ك ار>‪ ،‬د ات ‪ 3 :‬خ اء ^‪،^ ٠‬‬
‫ثوضغ في ك م ة ‪ ،‬ها د ‪ :‬ز جيغ ب ح طيس ه‪،‬‬
‫ءأععنا ه ال ؤغيفن ؤنا ث ن جيء ب عم ل مس ن تن ه م‬

‫قوضغت في كم ة ‪ ،‬ءز ج ح ت بعمل ه ح ش جيء أللثؤيف ج)ا محوضغ م غ غن ي‪ ،‬قات ‪ :‬ء ر ج ح‬

‫ج ت م بن ف ارون‪ ،‬ثت ا حل ئ بن م ح م د‬ ‫ح دق ا أبو م ح م د بن حقا ن‪ ،‬ثن ا‬ ‫ب ح طيس ه‪،‬‬

‫القلن اءس ي‪ .‬ح و حدثن ا ع د الل ه بن م ح م د ‪ ،‬ثغ ا م ح م د بن ج م ‪ ،‬ثن ا أب و بكر بن أيي قس ه ‪،‬‬
‫ق ا ال ‪ :‬ثن ا وكيغ‪ ،‬عن ا لأع م ش‪ ،‬عن أيي ن مثا ن‪ ،‬ص م غيث‪ ،‬متل ه‬

‫‪1Ra'd Sur. 29‬‬

 Hassan b. Atiyye 477

Muğîs anlatıyor: isrâîl oğullarından bir rahip, bir manastırda altmış sene
ibadet etti. Bir gün gökyüzüne baktı, yeryüzünü daha çok beğendi ve:
“Manastırımdan inip biraz gezsem ve etrafa baksam” deyip yanına bir
ekmek alarak indi. Karşısına bir kadın çıkıp üzerini açınea bu âbid kendini
tutamayıp kadınla zina etti ve bu haldeyken de eceli geldi. Yanına gelen bir
dilenciye ekmeğini verdi ve öldü. Adam ölünce altmış yıllık ameli getirildi
ve terazinin bir kefesine, işlediği o günahı da öbür kefeye kondu, günahı
daha ağır basınca dilenciye verdiği ekmek getirildi ve amelinin olduğu kefeye
kondu. Bunun üzerine amellerin bulunduğu kefe ağır bastı.”

‫ أئثآثا ئ خ ئ د س‬،‫ ثن ا أب و منث ود‬،‫جعمر‬ ‫ب ن‬ ‫ ] حدثت ا عئد الل ه‬٦ ٧ ٦ [ “) ٧٩٣٨(

، ‫جر ي ر‬ ‫ثن ا‬ : ‫ق ا ال‬ ، ‫قي ئ‬ ‫ثن ا‬ ، ‫ب ن إ ت حا ى‬ ‫د‬ ‫ثن ا ممح‬ ، ‫لث ؤ‬
‫عتد ا‬ ‫ب ن‬ ^ £ ١^ ‫و ح د ث نا‬ ‫ ح‬.‫ي د‬ ‫مح‬

‫ أناة قات ن ج ذ قي كثا ب‬:‫ قات‬،‫ت ث بن ن م ي‬

‫ عن ح‬، ‫ عن جا ب ع بن ف دا د‬،‫عن ا لأع م ش‬

‫لع ت د ي ال كاف ر ع صابه م ن ح د ي د ال يص د غ‬ ‫لخن ك‬ ‫ " ل و ال أن يفتتن عتدي ا ل م و م ن‬:‫الثؤ‬

،‫مخ ق ق ا؛ي‬
Muğîs b. Sumey der ‫لكل‬: Allah’ın kitabında (kutsal metinlerde) şöyle
bulmaktayız: “Eğer mümin kulum imtihan edilmeseydi kafir kulumun
”.kemiklerini demirden yapardım ve bana kavuşana kadar asla kırılmazdı
-Muğîs b. Sumey, Abdullah b. Amr b. el-Âs, Abdullah b. Ömer b. el
.Hattâb ve başkalarından rivâyetlerde bulunmuştur

Takrîb 3486, Takrîb 534

Hassân b. Atiyye
,Allah dostlarından biri de güzel amellere koşan, çirkin sözleri kınayan
en güzel dualar eden Ebû Beler Hassân b. Atiyye’dir. Kendisi Şam’dan
göçüp Basra’ya yerleşmiştir,
‫ ثن ا‬،‫شع ث‬
‫ ثن ا عتد الل ه ب ن ن ي ئ ا ن ب ن ا لأ‬،‫ ا حدثن ا أ خ ن د ب ن اش ح ا ق‬٧٠/٦ ‫ ل‬-) ٧٩٤١(
‫ث أ ط‬:‫ ’’ ظ زأ‬:‫ ؛‬١١‫ ؛‬، ‫ ض ا لآؤزائ‬،‫خ د م م ح ه‬ ، ‫م‬ ‫ كا أبو‬، ‫ك‬ ‫يزيد ئ هم د ا ل‬

" ‫م حث ان بن ع ي ه‬ ‫م‬ ‫ال‬ ‫حمن ع م ال منة قي‬

‫‪478‬‬ ‫‪Hassan b. Atiyye‬‬

‫‪: “Hassân b. Atiyye’den daha çok güzel amel işleyen birini‬لط ‪Evzâi der‬‬
‫”‪görmedim.‬‬

‫ال‪/‬مب ا حدبت ا ن ق ن ا ن بن أ ح ن د ‪ ،‬ثن ا إبراهي م بن م ح ث د بن ع رق‬ ‫(‪-) ٧٩٤٢‬‬

‫ظ اخل ل ك ئ ت غ م ال ئ نحا ئ ‪ ،‬ض ا لأؤزائ‪ ،‬قات‪:‬‬ ‫ا ل حئ ص ئ ‪ ،‬مما عت ى ئ م ح ا ذ ‪ ،‬ثث ا‬
‫عظلثه يتن حى إذا صأى الغصن في ئ ا حثة ا لخن ج د‪ ،‬هثال'كؤ القت حش‬ ‫ب ن‬ ‫" * كان خعث ان‬
‫الش م س‪'٠‬‬ ‫ب‬ ‫ثغي‬
‫‪ namazını kıldıktan sonra mescidin‬ل ك ^كلل ‪: “Hassân b. Atiyye‬لكل ‪Evzâî der‬‬
‫”‪bir kenarına çekilir ve güneş batana kadar Allah’ı zikrederdi.‬‬

‫(‪ ] v * / l [ -) ٧٩٤٣‬حدثن ا ن فيا ن‪ ،‬و م ح م د بن مغ مر‪ ،‬ق ا ال ‪ :‬ثغ ا أبو ش م ب ال مائ ي ‪،‬‬
‫ب ش ئ محب ال ر‪ ،‬مما ا ال ززا ئ‪ ،‬غذ خثأا ل تن ع طثة‪ ،‬قات‪ ٠' :‬ن ذ أ طا ل ق ا م ال م‬
‫ثثا م‬
‫بجون علته ط ولت القي ا‪ £‬يؤم ا ل م ا ئة "‬

‫‪Hassân b. Atiyye der ki: “Kim gece namazında kıyamı uzatırsa, kıyamet‬‬
‫”‪gününde uzun süre ayakta beklemesi ona ağır gelmez.‬‬

‫(‪ ٧٠/٦ [ -) ٧٩٤٤‬ا حدثن ا أ ح م د بن إ ن خا ق‪ ،‬ثن ا مه د الل ه بن تلي ما ن‪ ،‬ثت ا ■عثامس بن‬
‫‪ ، ^ ١‬يمولط ‪ " :‬كا(ث لحث ا ‪ 0‬بن عطثه ■ع م ه‪ 1‬ما‬
‫ائزإ؛ي‪ ،‬أ حتئي أبي ‪ : C ^3‬ش ج ن ت ‪^ ^ ١‬‬
‫ت م غ في ا ل مغ ائ ح ال ذ ي ش م غ ئركه ا ‪ ،‬مح ك ل لأؤزاعي ‪ :‬كئفت ال ذ ي ش م ع؟ ه ا لأ‪ :‬يؤم لت ويؤم‬
‫خل ا ره "‬

‫‪Abbâs b. el-Velîd, babasından bildiriyor: Evzâî’nin şöyle dediğini işittim:‬‬

‫‪“Hassân b. Atiyye’nin koyun sürüsü vardı. Verme konusunda işittiğini‬‬
‫”?‪işittiği zaman koyunları bıraktı.” Evzâî’ye: “Nasıl bir şey işitmişti‬‬
‫‪dediğimde: “(Kişinin elindeki şey) bir gün kendisinin bir gün komşusundur‬‬
‫‪ifadesini işitmişti” dedi.‬‬

‫عتد الئؤ‪،‬‬ ‫ب ن‬ ‫بش‬

‫حدثن ا حمم د بن تغني‪ ،‬ثن ا أبو فعي ب ‪ ،‬ثت ا م‬ ‫ل ‪ ٧١/٦‬ا‬ ‫(‪“) ٧٩٤٥‬‬
‫ثت ا ا لأؤزاعي‪ ،‬عن حث ا ن‪ ،‬قا د ‪ :‬إبة الث وم لتأكون ون في الهث الؤ ائزا ج ذؤ نإن يقه م ك ن ا ص‬
‫الق ن اع زا الرض‪ ،‬وثمس يز دللث‪ ،‬أن " ال ؤي ن نك ون ح اش عا ممب ال غلى ص الته وا ال حر ساهي ا‬

‫"‬ ‫ع اف ال‬
 Hassân b. Atiyye 479

Hassân b. Atiyye der ki: “Bir topluluk aynı safta namaza dururlar da
aralarında yerle gök arası kadar fark olur.” Ravi der ki: “Yani kimisi huşû
içinde kendini namazına vermişken, kimisi de bir şeylere dalmıştır ve kıldığı
namazın farkında değildir.”

‫ ثت ا م ح م د بن‬،‫ ثن ا هم ذ الل ه بن ن ث م ا ن‬،‫ ا حدبن ا أ ح م د س إمئ ح ا ى‬٧١/٦ ‫ )“ ل‬٧٩٤٦(

‫ ثن ا‬: ‫ ق ا ال‬،‫ ثت ا ضفؤان بن صال ح‬،‫ ثما ه اش م بن مر بد‬، ‫ح و حدثن ا ت لث م ان بن أ ح م د‬.‫ائزريي‬
،" ‫ " الث ا جن بم ي ت على هدم ال ؤ ح ن ن‬:‫ قات‬،‫ غذ م حتما ن‬،‫ قا ا لأؤزاعغ‬، ‫ينيف ذ ئ ش م‬
‫ه " أ ؤه ظ‬ ‫ م ح ويهز ض ال ي م‬،_،‫ ت غ ظث ءتد 'ا ي الي‬:‫ ء غ‬1‫ قان ا لأزر‬:‫ت‬،‫ق□ ائزي‬
‫إ ال‬ ‫ب يل اش‬
‫ز ال م‬ ‫لؤهت " تاثص د د تتص د ق‬،‫يك رن المم د م ن نبه ؤئؤ ت ا جت " وىح‬
"Ü ‫طي إ ال ؤفث ي ئ ال مبن‬
Hassân der ‫لط‬: “”.Secde eden Rahman’ın ayağına secde etmektedir
Velîd’in bildirdiğine göre Evzâî şöyle demiştir: “Bize göre burada Allah’a
yakınlık kastedilmektedir. Zira Allah Resûlü (sallallahu ^١^٧١٦‫ ؛‬vBSEİİBm): "Kulun
Rabbine en yaktn olduğu an secde de olduğu andır" buyurmuştur. Yine
Resûlullah (ssllallahu aleyhi vBSBİİBm): "Kişinin gönül hoşluğu ile verdiği sadaka ki Allah
sadece gönül hoşluğu ile verilen sadakayı kabul buyurur, mutlaka Rahman'ın
avucuna düşer" buyurmuştur,

‫ ح‬.‫ ثث ا ص م و ا ن‬، ‫تن رىل‬° ‫ ما ه ا ش أ‬، ‫تن أ خ ن ذ‬° ‫ ] خدتن ا ن ث ن ا ن‬٧ ٧ ٦ [ “) ٧٩٤٧(
‫ خ د ي‬،‫ ثثا ا لأوزائ‬،‫ ث إ الزيت‬: ‫ ق ا ال‬، ‫ ق ا ع ئ تن ت م‬،‫ تث ا هت الثؤ‬،‫ن ح ا أ خن ن‬
‫ " إئث ا الثيب وئة و ئ إذا أكز‬:‫ ق ا د‬،‫ أة ا إلين ا ذ في كثاب الثؤض از إر ا سل‬،‫خث ان‬
‫بم وكأ ون ث م صيره م‬ ‫ وعآى‬، ٩ ‫ ^ زاذ "م‬٧١ ‫ إذا نم ن عثه م‬3 ‫؛ش و حل ت ئأوبهز‬
" ‫ ال ذي ن ش م ون ا ل ص ال ه نب ئا ورقا ه م يبق ون أولثلث ه م ا ل م ؤمن ون ح ما‬:‫ ممات‬، ‫إ ر ا ل ع م ل‬

Evzâî’nin bildirdiğine göre Hassân: “iman, Allah’ın Kitab’ında amel diye

tarif edildi” demiş ve: “inananlar ancak, ‫ ه‬kimselerdir ki Allah anıldığı
zaman kalpleri titrer, âyetleri okunduğu zaman bu onların imanlarını
480 Hassân b. Atiyye

artırır ve Rablerine güvenirler; namaz kılarlar; kendilerine verdiğimiz

rızıktan yerli yerince sarf ederler”1 âyederini okumuştur.

‫ ثن ا إبراهي م بن م خ ث د بن‬: ‫ ق ا ال‬،‫ وأبو م ح م د بن حقا ن‬،‫ ا حدثت ا أ ي‬٧١/٦ ‫ ل‬-) ٧٩٤٨(

‫م أن‬ ‫دن‬° ‫ عن سمح د‬، ‫ات ب‬

‫ ئ ثو ض ئن م‬، ‫ ثق ا إبر'ه م ئق ث جي ا ل م ه ر ي‬، ‫ا د م‬
، ‫و اق ؤ م‬ ‫ " ق ذ غزت ائ‬:‫ قات‬،;‫ ص خش ان‬،‫ غن ا لآزرائ‬،‫م‬ ‫ش ه ثن‬ ‫ ص‬،‫دث ار‬

٠٠ ‫م‬ ' ‫أم‬ ‫ث ن‬ ‫محس ثرى ق‬

Hassân der ki: “Ar^k iyilik ve güzellik garip olmuştur. Onu kimde
görürsen bil ki o, hayır ehlindendir.”

‫م ح م د ثن سع ي د ئن أيى‬ ‫ب ن‬ ‫ ثت ا عئد الل ه‬، ‫أ خ ئ ذ‬ ‫ب ن‬ ‫ ا خ ا؛ثن ا ن لت م ان‬٧٢/٦ ‫ ل‬-) ٧٩٤٩ (

‫ئ عم‬ ‫ " ص ال ة ا وي ل عئد أغل ه‬:‫ قات‬،‫ غذ خت ا ن‬،‫ ثث ا ا لآؤزائ‬، ‫تثا ائفتيابمح‬
"‫ا ل م‬
Hassân b. Atiyye der ki: “Kişinin, ailesinin yanında kıldığı namaz, gizlice
yapılan ibadetlerden sayılır.”

‫ ثعا ي حيى‬، ‫ ثغ ا أ ب و ش غ ب‬: ‫ ق ا ال‬،‫ وئلت ما ن‬،‫ ا حدت ا م ح م د بن معمر‬٧٢/٦ ‫ ل‬-) ٧٩٥٠(
‫بة ن وة‬
‫ ذى محت زثة بأشد م ذ أن ج‬£ ‫ " ظ‬:‫ ظت‬،‫ غذ خث ال‬، ‫ ا ئ‬3‫ ى ا الؤ‬، ‫ئ عئد اش‬

Hassân der ki: “Bir kul Rabbine, onun zikrinden hoşlanmamak ve onu
zikredenleri sevmemekten daha kötü düşmanla etmemiştir.”

‫ب ن‬ ‫ئ خ ث د‬ ‫ثن ا‬ ،‫د‬ ‫بن م ن عو‬ ‫أ خ ن د‬ ‫ثن ا‬ ، ‫د‬ ‫مح‬

‫بن أ‬ ‫ن‬ ‫ح د ق ا ن ائ ما‬ ‫ا‬٧ ٢ / ٦ ‫ل‬ -)٧ ٩ ٥ ١ (

‫ وعن ائفثا ي‬،‫ " 'كانوا تتس خون ص ذكر القث اؤ‬:‫ قات‬،‫ ص خث ا ن‬،‫م ثثا ا لأززائ‬
" ‫ا لخث ا ح د‬

Hassân b. Atiyye der ki: “öncekiler, mescitlerde kadınlardan ve

müstehcen şeylerden bahsetmezlerdi.”

1EnfâlSur. 2,3
 ‫‪Hassan b. Atiyye‬‬ ‫‪4Ö1‬‬

‫ثن ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ثن ا ي و نس‬ ‫دا و د ‪،‬‬ ‫ش‬ ‫س‬ ‫أب و ب ك ر‬ ‫ثن ا‬ ‫ى‪،‬‬ ‫شحا‬ ‫س إ‬ ‫ن ذ‬ ‫حد تا أ ح‬ ‫‪] ٧ ٢ / ٦‬‬ ‫ل‬ ‫( ‪-)٧ ٩ ٥ ٢‬‬

‫ب خون غن ذكر الثش اؤ‬

‫م‬ ‫م ‪ ،‬ض ا لأؤزائ ‪ ،‬أ ن ي ة ‪ ،‬ص خت ا ن‪ ،‬قات‪' " :‬ك انوا‬ ‫اميق‬
‫والمحا في ال ن ت ا ح د "‬
‫‪Hassân der ki: “öncekiler, m eskirlerde, kadınlardan ve müstehcen‬‬
‫”‪şeylerden bahsetmezlerdi.‬‬

‫(‪ -) ٧٩٠٣‬ل ‪ ] ٧٢/٦‬حدثن ا ن لبما ن س أخن ت‪ ،‬ثن ا ع م بن مئ ال ص‪ ،‬ثن ا أ نجم •ح و حدق ا‬

‫ظ الثؤ ئ ن ي ئ ا ن‪ ،‬ك ا الزيت ئ ذ أ ي ف لخه ا ون ئ ‪ ،‬ق ا ال ‪ :‬ئ ائ ذ‬ ‫أ ظ ئ إ ت خ ا ى‪ ،‬ثث ا‬

‫ف ن عقه م جش ا ي‬
‫و ه ب ‪ ،‬عن يون س بنت ر يد‪ ،‬عن ا الوزاعي‪ ،‬عن حث ا ن‪ ،‬قادت "ب البه ي‬
‫بم م وش ا م ال غ م "‬ ‫قي ن ق م ه م ا ل صائ م ح و بم ي وا ل صائ م ج ين‬
‫‪Hassân b. A ti^e der ki: “ü ç kişi yediklerinden dolayı hesaba çekilmez.‬‬
‫‪Bunlar: İftarını yapana kadar oruçlu kişi, yine sahur vaktine kadar oruç‬‬
‫”‪tutacak kişi ve misafir olan kişidir.‬‬

‫(‪ -) ٧٩٠٤‬ل ‪ ] ٧٢/٦‬حدثن ا نلت م ا ن بن أ ح م د ‪ ،‬ثن ا إتزا م أ بن م ح م د بن جزي‪ ،‬ثن ا ع م رو‬

‫ط النل ك ئ ث خ م ا ص ا ئ ‪ ،‬قات‪ :‬ش ش ق ا لأززائ‪ ،‬ف و د ‪ " :‬قدم‬ ‫ئ م ح ا ن‪ ،‬مما‬
‫غلي ا ه مالن ا ل م ذر ي في خ الهة ي ق ا م بن عثد النيلي‪ ،‬ه ظم ع الن وك ا ن زي ال تفؤئ ا‬

‫ث ل م ا ب ز غ ص 'ك ال م ه‪ ،‬قات ل حث ا ن ‪ :‬ماث مول أفين ا ش م ع ت م ن ك ال ب ي؟‪ ،‬مما ‪ 3‬لت خش ا ن ‪ :‬يا‬

‫'عي الاث ‪! ،‬ن لآكن لسات;ي محن عن ج وا أل‪،‬ق إن قليي بم ك ر ظ م ولت‬

‫‪Evzâî şöyle der: Hişâm b. Abdilmelik’in hilafeti döneminde yanımıza‬‬
‫‪Ğaylân el-Kaderî geldi. Güzel konuşan biri olan Ğaylân konuşup‬‬
‫”?‪konuşmasını bitirerek, Hassân’a: “Benden duyduğun şeyler için ne dersin‬‬
‫‪diye sorunca, Hassân şöyle karşılık verdi: “Ey Ğaylân! Dilim sana cevap‬‬
‫”‪vermekten aciz olsa da kalbim söylediklerini kabul etmiyor.‬‬

‫ب ن‬ ‫ثن ا ي و نس‬ ‫ذا و ذ ‪،‬‬ ‫أب و ب ك ر ب ن أي ي‬ ‫ثن ا‬ ‫د ‪،‬‬ ‫ن حا‬ ‫شر إ‬ ‫أ خ ن د‬ ‫حد قا‬ ‫‪] ٧ ٢ / ٦‬‬ ‫ل‬ ‫( ‪-)٧ ٩ ٥ ٥‬‬

‫"‬ ‫حبي ب ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن 'كثير ض ا الةؤزاعوءر‪ ،‬ها ‪3‬ت ‪،‬أل حث ان بن ععليه لعت الن‬
‫ص أأ ه ئ ‪ ،‬بما ة نز تحف إ ؛ا ل ي ث و ط د ظ أ م ير "‬ ‫أى ؤتئي ي ق‬

‫‪Evzâi der ki: Hassân b. Atiyye, Ğaylân el-Kaderî’ye: “Vallahi bize‬‬

‫‪verilmeyen bir dil sana verilmiştir. Ancak yaptığın batıl şeyleri biliriz” dedi.‬‬
482 Hassan ‫ء‬. Atiyye

‫ ثن ا م ح م د بن‬، ‫ ا حدث ا ثلتن ا ن بن أ ح م ذء ثت ا أ ح م د س من عود‬٧٢/٦ ‫ )“ ل‬٧٩٠٦(

‫بغ‬
‫ ز ال ت م‬، ‫ ث م ح إ‬3‫ " ظ اقد ع ث ب د ئ ؛ ال الثا‬: ‫ ئا د‬، ‫ غذ خث ا ن‬،‫م قث ا ا لأوزائ‬
" ‫تن ه إ ال ازدادت هزب ا‬

Hassân der ki: “Kişi bidat sahibi olduğunu bildiği halde ‫ ه‬kişiye kulak
verirse, Allah’ın korum andan çıkar. ”

‫ ثن ا أبو‬،‫عتد ال ن ه ا ب‬ ‫ب ن‬ ‫ ثن ا أ ح م د‬، ‫ ] حدثن ا ئلت م ا ن بن أ ح م د‬vvVl[ “) ٧٩٥٧ (

‫ ن ا ابتد غ هزم بدعه في د؛نه م إ ال ر غ‬٠٠ :‫ هات‬،‫ ص■ حث ا ن بن عمليه‬،‫ ثغ ا ا الوزاعي‬،‫ا ل مغيرة‬
‫ ثث ا‬، ‫بق إ ش ي إ ة‬° ‫ خد ك أ خت ن‬، ٠٠ ‫ندئ ا إ ي إ ر ي ا ل م ا ئ ة‬
‫ال ق ش ق ي مثل ه ا ز ال م‬
‫ م هل ه‬، ^ ١^ ^ ١ ‫ ثت ا‬، ‫ ثت ا بشن بن ث م‬، ‫ ثت ا ج عق ر بنت سا م‬،‫عثد الثؤ ب نش لت م ا ن‬
Hassân b. Atiyye der ‫قكل‬: “Bir topluluk dinlerinde bir bidat ortaya
koyarlarsa, Allah onların sünnetinden o bidat kadarını çekip alır ve kıyamete
dek onu kendilerine iade etme7- ”

‫ ثن ا‬، ‫ ثت ا أ خن ت بن م ن ث و د ا ل مم د س ئ‬،‫ ] حدق ا ئلت ما ن بن أ خن ت‬٧٣/٦ ‫ )“ ل‬٧٩٥٨(

4‫ب ق ل ذع اع ؛ ل م ع ر دع اؤ الث الت‬

‫ " م‬:‫ قات‬،‫ غذ خت ا ن‬،‫م ق ا ا لآززاعؤ‬ ‫مح خ ث ذ ئ‬

Hassân b. Atiyye der ki: “Gizli yapılan dua, açıktan yapılan duaya göre
yetmiş kat daha üstündür.”

‫ ثن ا عتد اجلمار‬،‫مه د الل ه ن نلثن ا ن‬ ‫ثعا‬، ‫إشحا د‬ ‫حدثن ا أ خن ذ س‬- ‫ ا‬٧٣/٦ ‫ )“ ل‬٧٩٥٩(
‫سد‬ ، ‫ لمئ خق ا ة بن ع ي ه زا ج ا‬:‫ قات‬،‫ ض ا ال وزا ئ‬، ‫ ثن ا م حئ بن ع ك ة‬،‫بنت ح ش‬
‫ أز ج و‬٠٠ : 3 ‫ ظ‬،‫ بوس غل ى د'ع ائه‬،‫ ل وات ي أي بكر‬1_‫ ه م‬،‫ ؛ م ن‬: ‫ يأمول‬0 ‫ يدع و لت و حث ا‬، ^ ٠١
٠' ‫أن سثث جي ب الل ه لة في ز الي س جي ب ثة في ئف س ه‬

Evzâî anlatıyor: Hassân b. Atiyye, yolda bir papazla karşılaştı, ?apaz ona
dua etmeye başlayınea Hassân da Âmin dedi. “Ey Ebû Bekr! Onun yaptığı
duaya inanıyor musun?” diye sorduklarında ise: “Onun kendisi için değil de
benim için yaptığı duasını Allah’ın kabul edeceğini umuyorum” karşılığını
verdi-
 Hassân ‫ء‬. Atiyye 483

‫ ق ا عيت ى ئ‬،‫ كا عيإ تن لح ئ ز م‬،‫ ثثا م د الثؤ‬،‫ء خد ق ا أ خت ن‬٧٣/٦ [ -) ٧٩٦٠(

‫بوت إدا أمس ى؛‬

‫ ثا د ؛ "كان م‬،‫ب ابه‬
‫ أؤ ص عبده بن أ ي أ‬،‫ عن حق ا ن‬، ^ ١^ ^ ١‫ عن‬،‫يون س‬
‫ ال ث ه أ ا ب ن ك ل ث ص‬، ‫" ال غ ت ذ ل د ال ن ي ذ ه ب ل أ م وخ اء ألل م ذ ئ ن ن ه بئة زثئ ال‬
‫ض مذ‬ ‫ا ; مه حمن ا‬ ‫ر ئد‬ ‫مم‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫ال م ال ذي غ اائض ني ق ي فدا‬ ‫اخل ط‬ ‫ ي ق‬/‫ا ث‬
‫ذب ك‬ ‫ بإدا حم خ قات م ثل‬، ‫بقي منه وفي ا الخزة زو غنا ي ال م‬ ‫حمما‬ ‫ الل ه م عا ف ي‬،‫عمري‬
" ١^ ^ ‫و جاءبالنه ار‬ ‫إ ال أثت بمولط‬

Hassân ‫ط‬. Atiyye veya Abde b. Ebî Lubâbe akşamı bulduğu zaman şöyle
dua ederdi: “Gündüzü götürüp sükûnet için bizlere gebeyi katından bir lütuf
olarak ibsan eden Allah’a hamdolsun. Allahım! Bizleri sana hakkıyla şükür
,edenlerden kıl! Şu ana kadar belki de ^aç kişi musibetlerle baş başa kalmıştır
!ama bu günüme kadar beni afiyette kılan Allah’ıma hamdolsun! Allahım
Kalan ömrümde ve âhirette de bana afiyet ver! Bizleri Cehennem azabından
kurtar!” Sabahı bulduğu zaman da: “Geceyi götürüp, her şeyi ayan beyan
gösterecek olan sabahı biz‫ ؟‬ihsan eden Allah’a hamdolsun...” şeklinde aynı
duayı tekrar ederdi,

‫ ق ا ع م ئ عتد‬، ‫م‬ ‫ كا نخئ ود ين‬، ‫ قث ا مه د ال م‬،‫ ] خدكا أ خن ن‬٧٣/٦ ‫ ل‬-) ٧٩٦١(

‫م نحثموا‬ ‫ " نا جلمنحمؤم جملس‬: ‫ ها د‬،‫ حدثني حق ان‬،‫ عن ا لأؤزاعي‬،‫النا جز‬
" & \ ‫\ل‬£&\ ‫ب ا الشغف ا رإ ال ' م ح ب ن ج ل ث يء نب ث‬
Hassân b. Atiyye der ki: “Bir topluluk oturup boş şeyler konuşur da
sohbetlerini Allah’tan mağfiret dileyerek bitirirlerse, Allah onların bu
meclisine baştan sona kadar istiğfar yapılmış gibi sevap verir.”

‫ ح و حدت ا أ خن ن‬. ‫ ث إ أ خ ن ذ ن ال ث غ ر‬، ‫ ا حدق ا نلت م ا ن س أ خ ئ ذ‬٧٣/٦ ‫ ل‬-) ٧٩٦٢(

،‫م ئ غ م ال نا ج ز‬ ‫ ق ا‬،‫ ظ ن خن و ذ ئ خ ا ل د‬: ‫ ق ا ال‬،‫ مما مه د ال م ثن شقت ا ن‬، ‫س ا ة‬ ‫ئ‬

‫ ئ فئ ث قن وم ن‬،‫ب‬
‫ أة ء ذ فود؛ " ه أ ق أعود م‬،‫ غذ خث ال‬،‫عن ا الوراعي‬
‫ وأعود يث أن ج ع د عيري‬،‫أنبجعلي ع ره لعيري‬ ‫ؤأغ وذب ك‬ ،‫ظث جري بؤ ا الءد الم‬ ‫ص‬

‫ وأع ود‬،‫ ا ى‬3‫أن آتثؤث بثئء م ن معص؛تاق عئذ ضؤ يتر‬ ‫وأعودب ك‬ ، ‫أشع دبم أ ؛تقش ب ز‬
484 Hassân ‫ء‬. Atiyye

‫ وأعوذ ب ك أن أثوت ئؤ ال ال أبتغي به عير‬،‫ب بني عندك‬

‫ب ك أن أ رين إ ث متا يم يء ج‬
‫ت ا شواء‬
‫ ثئثث بم‬،" ‫^ اغ مز لي م إمتف بي ع ا ل م ز ال تح د ب ي مإ ث ك عل ي فادر‬ ١ ،‫و ج هلف‬
Hassân b. Atiyye şöyle dua ederdi; “Allahım! Şeytanın şerrinden ve
kalemlerin yazdıklarından sana sığınırım! Beni hşkalarına ibret kılmandan
sana sığınırım! Bana verdiklerinle başkasının benden daha mutlu
olmasından sana sığınırım! Musibetler anında sana isyan olan şeyleri
kendime azık edinmekten sana sığınırım! Katında değerimi düşürecek
şeylerle süslenip insanların karşısına çıkmaktan sana sığınırım! Kendisiyle
senin rızanı amaçlamadığım bir söz söylemekten sana sığınırım! Allahım!
Beni bağışla, sen ‫ ظ‬her şeyimi biliyorsun. Beni azabına maruz bırakma, sen
ki üzerimde Kadir-i mutlaksın!”

‫ ح و حدثت ا أ خن ذ‬.‫ ثن ا أ خ ن ذ بن املعل ى‬، ‫ ] حدتما ئلبمان س أ خن ذ‬٧٤/٦ ‫ )“ ل‬٧٩٦٣(

، ‫ ثن ا ع م بن عتد الوا ج د‬، ‫ ثت ا م ح م ود ن حال د‬: ‫ ق ا ال‬،‫ ثن ا مه د الل ه بن ئ ث ما ن‬،‫بن إ ت خا ق‬
‫ص ث‬- ‫ بزغت إ ر الل ه‬،‫ مرثغ يديه‬، ‫ ن ا مثللف عبد واديا‬٠٠ :‫ قات‬،‫ عن حث ا ن‬،‫عن ا لأؤزاعي‬
‫ ززاة‬،' ٠ ‫ه ظز ذللث ائزاؤي أز بمغن‬ ،‫ح مم‬ ‫ال و ة أخت إ ال ت أل ال ه ذللث الزا و ي‬

‫حمئ ر بن إن ماعتل وي حيى بن محره عن ا ال ورائ ثئل ه‬

Hassân der ki: “Bir kul, bir vadiye girip orada kimsenin kendisini
görmediği bir halde yüksek sesiyle Allah’a (ibadet ve zikirle) yönelirse
muhakkak surette o vadiyi Allah hasenat ile doldurur, o halde (hasenatın
çoğalması için) vadiyi ister büyük, isterse küçük tutsun.”

‫ ح و حدثن ا أ ح م د‬. ‫ ثن ا أ ج م د بن ا ش و‬،‫ ] ح دمحا ئلت م ا ن بن أخن ت‬٧٤/٦ [ “) ٧٩٦٤(

،‫عتد النا جي‬ ‫ب ن‬ ‫ نحا ع م‬،‫ ثت ا ن حن ود بن لحابي‬: ‫ قا ال‬،‫ ثن ا عتد الثؤ بن ن ث م ا ن‬،‫بن امئ ح ا ى‬
:‫ ح م س م ن ” كن م ه مم د ج م غ الل ه لت ا إلي ما ن‬٠' :‫ قات‬،‫حدل؛ي خش ا ن‬- :‫ ق ا لأ‬،‫عن ا لأؤزاعي‬
‫ زنن بذل للن ا س م ن م س ه الؤ صا و م حق عئه م‬،‫ ؤ ح ب الل ه ررنولؤ‬،‫النصي ح ه لل ه ول رن ول ه‬

‫ زنن *كا ن نكزه في العقئ كذك ره في ا ل ع ال م ة ش واء " ا‬،‫ زنن وص د دا ر ج م ه‬،‫الث خه ن‬

Hassân der ki: “Beş şeyi kendinde taşıyan kişinin Allah, imanını kalbinde
mükemmel kılar. Birincisi Allah’ın buyrukları ve Resûlullah’ın (sallallahu aleyhi

vesellem) sünneti doğrultusunda insanlara nasihatte bulunmaktır. İkincisi

 Hassân b. Atiyye 485

Allah’ı ve Resûlü’nü sevmektir, üçüncüsü insanların rızasını kazanmak,

öfkesini kendinden defetmektir. Dördüncüsü altrabalarla ilişkiyi
kesmemektir. Beşincisi de kişinin yalnızken yaptığı zikrin açıktan yaptığı
zi^de aym olmasıdır.”

‫ال ول د ثن‬ ‫ب ن‬ ‫ ثن ا عب امس‬،‫ ثن ا عتد ال ر‬،‫ ] حدثن ا أ خ ن د س ان ح ا ى‬٧ ٧ ٦ [ -) ٧٩٦٥(

‫ ح م أ ه ال م ش بماس ه يت ج اوبونبص ؤ ت‬:‫ فا د‬،‫ ص حث ا ن‬، ‫ ثن ا ا الوزاع ئ‬،‫ أ حثرنى أبر‬،‫م زيد‬
‫ و م و لت‬،‫ >نن ح اث أل في خنز ف غلى جنب لفبع د جنب لف‬:‫ ن م ولط أوبع ه منهب‬3 ‫ دآ‬، ‫ح نت ن رخ م‬
'٠ ،İİjjIü ‫نب ح ن د ك ع ز ع م وكبع د‬ ٠٠ :‫دمريع ه ا الؤوا؛ت‬/‫ا‬
Hassân der ki: Arş’ı taşıyan melekler sekiz tanedir. ‫ ^ ه‬1‫ ءة‬güzel ve
yumuşak bir sesle cevapladırlar. Dört tanesi: “Seni eksikliklerden tenzih
”ederiz. Her şeyi bilmene rağmen merhametinden ötürü sana hamd ederiz
der. Diğer dördü de: “Seni eksikliklerden tenzih ederiz. Gücünün her şeye
yetmesine rağmen affetmenden ötürü sana hamd ederiz” derler

،‫ ك ا ا الوراعغ‬،‫ ثث ا عث امثء أ ي م أيي‬، ‫ بث ا عتد الل ه‬،‫ ] خدتث ا أ خن ن‬٧٤/٦ ‫ ل‬-) ٧٩٦٦(
" ‫ ن ا ازذاذ هم د ع ل م ا إ ال ازذاذ الغ امس منه مث ا ر ح م ه م ن الل ه سالى‬٠' :‫ قاد‬،‫حدبغي خث ا ن‬

Hassân b. Atiyye der ki: “Kimin ilmi artarsa, Allah’tan bir rahmet olarak
halk ona daha çok yakın olur.”

،‫ قث ا ا الوزاعؤ‬،‫ أ ي م أ ي‬،‫ش ك ا عيمس‬ ‫ قا مه د‬،‫ ا خدكا أ خن ن‬٧٤/٦ ‫ ل‬-) ٧٩٦٧(

‫ الل ه م ا جعل ه رزه ا تمحا ال بث ه فيه‬:‫ ان المتئد اذا هأا ل عغذ طعام ه‬٠٠ : ‫ ها د‬،‫ح دثن ي خش ا ن‬
" ‫ ب س د أد ى ئ ك ز ة‬1‫ حش‬- ‫ز ال‬

Hassân b. Atiye der ki: Kul yemek yiyeceği zaman: “Allahım! Bunu bana
temiz ve helal bir rızık ‫ ط‬1‫ إ‬Bu yemekten beni sorumlu tutma ve beni bundan
dolayı hesaba çekme!” derse Ailah’a karşı şükrünü yerine getirmiş olur.

‫ ثن ا ي حيى بن عتد‬،‫ ثت ا أبوش عي ب ا ل حراتئ‬،‫ ] حدث ا م ح م د بن م ع م ر‬٧٤/٦ ‫ )“ ل‬٧٩٦٨(

‫ال؛ات‬ P ،‫ص‬ ‫ه ئ قب‬ ‫ م د ث‬٠' : ‫ ظت‬، ‫ خ د ش حث ا ن‬،^ ? ١^ ١‫ش ى‬

- ‫ب‬
486 Hassan b. Atiyye

Hassan b. Atiyye der ‫لكل‬: “Allah zalimi başka bir zalimle cezalandırır.
Sonrasında her ikisini de Cehenneme atar.”

‫ ح دب ي‬،‫ ثتا ا الوزاعي‬،‫ ثن ا ي حيى‬، ‫ ثت ا أبو ئعت ب‬، ‫حدب احم ث د‬ ‫ ا‬٧٤/٦ ‫ل‬ -) ٧٩٦٩(
‫ا ث خ ذ أل‬-‫ثغ ا وإد م‬1‫ إتئث ن ن‬١^ ^ ‫ ادت‬-‫ ع م‬،‫ ض ح ل ث‬0 ‫ !ن ا ل؛نئد | دا نت ن ا ل س ته ل ا‬٠٠ :‫ لأ‬1‫د‬

:‫ قات‬،‫ إدا لع ن ا ل م د ال شتط ا ن‬٠٠ : ‫هب] ومح ا ل خش ا ن‬/‫)— ال‬٧٩٧٠( ٠٠ ‫ظ ه ره أن سؤد بالل ه‬
‫مبشي نئن لعنتي ه منت‬
Hassan b. Atiyye bildiriyor: Kul, Şeytan’a lanet ettiği zaman, Şeytan
gülerek: “Zaten lanetlenmiş birini lanetliyorsun!” der. Ama Allah’a sığınarak
onun belini kırabiliriz.” Hassân yine şöyle demiştir: “Kul, Şeytan’a lanet
ettiği zaman, Şeytan: “Beni lanetliyor, oysa ondan önce Allah da beni
lanetledi” der.

‫ ح دقتي‬،‫ ثئ ا ا لأؤزاعي‬،‫ ثت ا ي ح ش‬، ‫ ثن ا أبو قعئ ب‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا م ح م د‬٧ ٥ ٨ [ “) ٧٩٧١(

،‫؛نر‬
‫ب خ د زرع ا فيه جراد '” ج‬ ‫ر جل‬ ‫م يه م "كم ئ د‬ ‫تثب الش؛اط ين في‬ ‫|د ما‬ ٠٠ :‫ ئات‬، ‫شق ا ذ‬
‫ غ مس ان صر عنه م ن ا ووئ‬. ‫دك ل م ا وص غ و ج أة ئاثز ا ل جناب يمسا وش م ا ال وأ و ال أن الثث‬

" ‫شيءم إ ال ل ه ث ش ئ ا ن‬
Hassan b. Atiyye der ki: “Şeytanlar çokluk bakımından bir bahçeyi
doldurmuş çekirgelere benzerler. Bu bahçeye giren adam her bir adım
atışında çekirgeler sağa sola kaçışırlar. Şayet Allah onları görme yetisini bize
verseydi, her şeyin üzerinde bir şeytanın bulunduğunu görürdük.”

‫ ثت ا‬، ‫ ق ا الت ثت ا أبو ش عي ب‬، ‫ ون ق م ا ن بن أ ح م د‬، ‫حدت ا م ح م د‬ ‫ ا‬٧٥/٦ ‫ )“ ل‬٧٩٧٢(

‫ " إ ة ح م أه ا لخرش أهذا م هزب ابته في ا لأرض‬: ‫ قا د‬،‫متي خش ا ن‬

‫ ح د‬،‫ ثن ا ا لأؤزاعي‬،‫ي ح ش‬

" ‫اترس‬
‫ثقل ملونين عليه ا ح‬ ‫وبرونه م‬ ،‫الق ابع ة ورءونه م هد جاوزت ال ث ن اؤ الث ابع ه‬
Hassân der ‫لكل‬: “Arş’ı taşıyan meleklerin ayakları yedi kat yerin dibinde
sabittir. Başları ise yedi kat semaya yetişmiştir. Boynuzları da uzunlukları
kadarda. Arş ta onların üzerindedir.”
 ‫‪. Atiyye‬ء ‪Hassân‬‬ ‫‪487‬‬

‫(‪ “) ٧٩٧٣‬ل ‪- ] ٧٥/٦‬حدق ا م ح م د ‪ ،‬ؤئ ا ثن ا ن‪ ،‬ق ا ال ‪ :‬ت ا أبو شنن ب ‪ ،‬ثت ا ث حتى‪ ،‬ثتا‬

‫ظ ومح ن ا م م ة إل إ م ح و ئ ال ث‬ ‫ك ره ع ب د‬ ‫ا لأؤزاعه ‪ ،‬خ د ش خث لأ‪ ،‬؛‪ ١١‬؛‪ " :‬إ‪ 0‬ا‬

‫ي ‪'٠‬‬ ‫ي وإ‪ 0‬ا ث ء إل ت‬ ‫بي ز‬
‫ت‪1‬ع ا ت إل ذ نز م‬

‫‪Hassân b. Atiyye bildiriyor: “Kul bir günah işlediği zaman melek bunu‬‬
‫‪yazmak için üç saat bekler. Bu süre zarfında kul istiğfar etmezse melek bu‬‬
‫”‪günahı yazar. Ancak istiğfar ederse yazmaz.‬‬

‫(‪ ")٧٩٧٤‬ل ‪ ] ٧٠/٦‬ح دق ا م ح ئ د ‪ ،‬ثئ ا أبو فع ي ب‪ ،‬ثئ ا ي ح ش‪ ،‬ثنا ا لأؤزاعي‪ ،‬ثن ا حث ا ‪، 0‬‬
‫ه ا د ‪ ٠' :‬إن ال ؤ ج د إذا ش ائن يؤم ا ل ج م ع ة دعي ع لته أن ال بما ح ب في تث ره ز ال يعا ن عأى‬
‫خ ا جتؤ "‬

‫‪Hassân b. Atiyye der ki: “Kişi, Cuma günü yolculuğa çıkarsa,‬‬

‫‪yolculuğunda yoldaşı olmaması ve ihtiyacı anında yardımcı bulamaması için‬‬
‫”‪dua edilir.‬‬

‫(‪ “) ٧٩٧٥‬ل ‪ ] ٧٠/٦‬حدثت ا ن ح م د ‪ ،‬ثت ا أبو ئعت ب ‪ ،‬ثن ا ي ح تى‪ ،‬ثن ا ا لأوزاع ئ ‪ ،‬ثتا خث ا ن‪،‬‬
‫د ا ‪ : 3‬م ال لغئ م \ ن وض ئ ‪ ^ ١‬ل*‪1‬لى حم ئة‪ U :‬يئثئلث أن ت م‪ 0‬م ئ د غنن رضى ؛لثن سا ر‬

‫ا م زص ت "‬ ‫ر‬ ‫أ و ف املحاط ين قي خ ال ن ه خ‬ ‫و جل‬ ‫عنه‪ ،‬قات‪ " :‬أ س لي مثل‬

‫”?‪Hassân der ki: Hz. Osman’a: “Seni Ömer gibi olmaktan alıkoyan nedir‬‬
‫‪denildiğinde: “Beni, hilafeti boyunca şeytanlarını eli kolu bağlandığı adam‬‬
‫‪gibi mi sanıyorsun” karşılığını verdi.‬‬

‫(‪ -) ٧٩٧٦‬ل‪ ] ٧٥/٦‬خدقا ث خ ث د ‪ ،‬قا أبو حم ب ‪ ،‬كا ق ض‪ ،‬كا ا الوزاعخ‪ ،‬ح دتيي‬
‫حث ا ن‪ ،‬ئا ‪ " :3‬رك عتان يمض م هن ا ا ل ع ن د ح م م ن شت عين ركع ه ال ينث ن فيف ا ‪'٠‬‬

‫‪Hassân b. Atiyye der ki: “Kulun sünnet olan iki rekât namazı kılması,‬‬
‫”‪sünnet olmayan yetmiş rekât kılmasından daha hayırlıdır.‬‬

‫حق ا ن‪،‬‬ ‫^ ‪ ] ٧٥/‬خأ ق ا ث ي ن ا ذ ‪ ،‬دنا أبو م ح ب ‪ ،‬ق ا ا الوراعي‪ ،‬خ د ش‬ ‫(‪-) ٧٩٧٧‬‬
‫ظت ‪ :‬ثت ض أ ة ؛ ه ثث ش‪ :‬فوت يزم‪ ٠' : ^ ^ ١‬ظ م آ دم ‪ ٩ ،‬ئ د أ ت ه مح ز ظ خقث م‬
‫ثئت ح م د هت وم ن و ج ذ ق‪ ،‬ق ال‬ ‫^ ^ ^‪ ١‬ك قؤ‪،‬؛ ثم زأ غئم أ ف‪ 1‬ةث ي ن ئ ن و ج ذ‬
‫م ح م ي؛ عوقء ‪'٠‬‬ ‫م‬ ‫ق ط‪ ،‬و ى‬ ‫ثل وتي‬
488 Hassân b. Atiyye

Hassân der ki: Bana bildirildiğine göre Allah kıyamet gününde şöyle
buyurur: “Ey Âdemoğlu! Biz sizi yarattığımız zamandan beri sustuk. Bugün
de siz susun, size amelleriniz okunacaktır. Amellerinde hayır bulan kimse
Ailah’a hamd etsin Şer bulan kimse de kendi nefsinden başkasını
kınamasın. Şüphesiz ki bunlar amellerinizin karşılığıdır.”

‫ خأ ش‬،‫ ثنا ا لأززائ‬،‫ قثا ث ص‬،‫ ثثا أثو حم ب‬،‫ ا خدكا نحمن ا ذ‬٧٦/٦‫ ل‬-)٧٩٧٨(
‫ ن ا أ ت ت أ م ه ق ط ا ال م ن قت ل ست ا تهز‬٠٠ : ‫ قا د‬،‫خث ا ن‬

Hassân der ki: “Hiçbir ümmet yoktur ki musibet onlara mutlaka

kadınları sebebiyle gelmiş olmasın.”

‫ قن ا‬،‫ ثن ا ا ال وزاعإ‬، ‫ ق ا ق ض‬،‫ ق ا أبو م ح ب‬، ‫ ا خدثث ا ث ي ن ا ذ‬٧٦/٦ ‫ ل‬-) ٧٩٧٩(

‫ ن ا ذه ب س ثؤ؛ أؤ قل ه نهو شت ا ن م ن‬: ‫ فا د‬،‫ قي يؤ ت " ز ال ثئث م ئ م ن ع مره‬،‫ح س ا ن‬

" ‫ع م ره‬
Evzâî bildiriyor: Hassân: “Bir canlıya ömür verilmesi de, onun
ömründen azaltılması da mutlaka bir kitaptadır”! buyruğunu
açıklarken: “Geçen her bir gün ve her bir gece kişinin ömrünün azalması
demektir” dedi.

‫ ثن ا م ح مود بن‬،‫ ثت ا عئد الثؤ بن نلث م ا ن‬،‫ ] حدثن ا أ خ ن ذ بن ان ح ا بأ‬٧ ٦ ٨ [ -) ٧٩٨٠(

‫ " إذا‬: ‫ فات ال ه نحا ر‬:‫ قات‬، ‫ ح ش خث ا ذ‬،‫ ض ا لأززائ‬، ‫ ءك ا م ح ئ ي ل الزا ج د‬، ‫خال د‬
‫بص‬
‫ ؤ مق و آ ب؛ما لمي ح ل م ت الدعزن بنص ه م م ن م‬، ‫حؤا ئ غ ورن م‬-‫ وأر‬، ^ ^ ١‫ ا مؤا عن‬،‫م‬
Hassân der İri: Allah: “İsteyene karşı sağır olurlarsa, saçlarını bırakırlarsa
ve kibirli bir şekilde yürürlerse kendi nefsime yemin ederim İri onları
birbirleriyle korkuturum” buyurmaktadır.

‫ وعبد ا ل له بن‬،‫ح شزم‬ ‫ب ن‬ ‫ ثن ا ع ل ئ‬،‫ تحا عتد الل ه‬، ‫ ا حدثت ا أ خئ ذ‬٧٦/٦ ‫ ل‬-) ٧٩٨١(
‫ ثن ا‬:‫ قالوا‬،‫ا أيي‬ ‫ن‬ ،‫ ثن ا م ح م د ين اش ح اى بن زاه ويه‬، ‫ ح و ح دق ا ن ش ا ز ين أ ح م د‬. ‫سع ي د‬

،‫ قادت " ثئث ا ز ب د واكب ا جن انا إذ ع ر به‬،‫ عن ح سان‬،‫ ض ا الوزاعى‬،‫مح ن ى بن يوذ س‬

‫ نقا د ض ا ج ي ال ئ ن اؤ)ت ن ا‬، ‫ مح أكتثه ا‬، ‫ ن ا هيب ح س ة‬:‫ ص ا ح ب ا ل م ن‬3 ‫ مما‬، ‫ ث ع ن ت‬: ‫صا د‬

1FâtırSur. 11
 Hassân b. Atiyye 489

‫ دكتث ت‬، ‫ ئا كثثة‬،‫ نأكتثه ا ث ا و حي إلى ص ا ح ب ال غن ا ء ت ا تزك ص ا ح ب اث م ين‬،‫ه ئ بتثئ ة‬

‫" ض ال ث ي ا ب‬

Hassân der ‫ ;لكل‬Adamın biri bineğine binmiş giderken bineği tökezleyince,

eşeğine: “Tökezledin” dedi. Bunun üzerine sağındaki melek: “Bu iyilik değil
‫ لكل‬yazayım!” dedi. Solundaki melekte: “Bu kötülük değil ki yazayım!” dedi.
Bunun üzerine soldaki meleğe: “Sağdaki meleğin yazmadığını sen yaz” diye
vahyedildi ve bu söz kötülüklere yazıldı.

‫ ثن ا م ح م د ثن‬،‫ ثن ا أخن ت بن منث ود‬، ‫ ن س أ ح م د‬1‫ت‬

‫ف‬
‫ ن ي‬1‫ حدت‬- ‫ ا‬٧٦/٦ ‫ ل‬-) ٧٩٨٢(

‫سم م ش‬ ‫ " ثن ا و ظثيء ا ه ز م حجبب ق ن ة‬: ‫ ء د‬، ‫ص‬ ‫ غذ‬،‫م ثث ا ا ال ززا ئ‬

‫ الذا دع وا إ ر‬،‫ ال ذين إدا دع وا إ ر الئؤ وأمره كان وا بطاغ‬،‫ ا لقئا زوذ وه م المق ال ون‬:‫حل ق ه‬
‫ وا ل ذين‬، ‫ وا ل ذي ن ي ش مون بأين انهز ن ا ل م ي ح م ه الئث ي‬، ‫ا لث ل عثا ن وأ مره كان وا سزاع ا‬
،‫ وا ل مش اءون بالن مي م ة‬C‫ دا ل م وه م ث ح ل م وا ل ه م‬1‫نكثزون الت ع صاء إل ح وانهز في ص دورهز ء‬
٠٠‫ والثاغ ون دحص ه ا ل راؤ‬،‫وا ل م مهق ون ص ا ألحقة‬
Hassân der ki: “Yedi sim‫ ؛‬insana Allah buğzeder, onlardan iğrenir ve
onları diğer kullarından ayrı tutar. Birincisi, başkalarını haksız yere
öldürenlerdir. İkincisi Allah’a ve buyruğuna davet edildikleri zaman ağır
davranıp, yöneticinin yanına veya bir emrine çağrıldıkları zaman aceleyle
icabet edenlerdir, üçüncüsü, Allah’ın onlara haram ‫ ط‬1‫) لغ ل ك‬bir şeyi (yalan
,yemin ederek ele geçirenlerdir. Dördüncüsü kardeşlerine kalpten kin tutan
ancak onları gördüklerinde yüzlerine karşı iyi davrananlardır. Beşincisi, söz
taşıyanlardır. Altıncısı, birbirlerini sevenlerin arasını açanlardır. Yedincisi ise
yaptıkları anlaşmaları delmeye çalışanlardır.”

،‫ ن‬1‫ ص خث‬، ‫ئ‬

‫ االؤ؛الع‬tâ ،‫ نط‬tâ ، ‫خد ى >ثأيا ذ ئ أ خن د‬ ‫ا‬٧٦/٦ ‫ل‬-) ٧٩٨٣(
٠' ‫ م ن حرس ن ا ل م س ل م ينليل ه أصب ح زقت أو ج ب‬٠' : ‫حما د‬
Hassân b. Atiyye der ki: “Her kim bir gece nöbet tutup da müslümanları
düşmandan korursa sabahladığında Cenneti hak etmiş olur.”

، ‫ عن خش ابة‬،‫ ثت ا ا لأؤواعي‬، ‫ ثما ت خ ث د‬، ‫ ثنا أ خ ن د‬،‫ ا حدت ا ئلئ ما ن‬٧٧/٦ ‫ )“ ل‬٧٩٨٤(
" ‫وشب ه آ ال ف ا ي أ ةء‬
‫م‬ ‫ غ ت ي أل ف ز م‬1‫ " ال ي ب و ش فقت االي؛ه ف ز ال اق‬: ٥١‫؛‬
490 Kasım ‫ء‬. Muhaymire

Hassân b. Atiyye der ki: “Deccâl fitnesinden oniki bin erkek ve yedi bin
kadından başka kurtulan ©lmay^aktır.”

‫ غن ص فوان بن‬،‫ ث ا هش ا م بن م زبد‬، ‫ ا حدثت ا ن ق م ا ن بن أ ح ن ذ‬٧٧/٦ ‫ ل‬-) ٧٩٨٥(

:‫ قا ال‬، ‫ قا عئ ثن ش م‬، ‫ قا مه د اش ئن ئحمن ا ذ‬،‫ ح وخدك ث خث د ئ إن خ اى‬. ‫ض اإ ح‬
،‫ " ب م آكمر غد آ حمؤ مكبج ذ غ ائ ا‬:‫ ؛اد‬،‫ غذ خث ان‬،‫ م ا لآززائ‬،‫تحا ا حمد ئ ش م‬
‫ن‬ ‫م‬ ‫بن ك د‬ ‫وأ قا م‬ ، ‫ع ا ما‬ ‫ذ‬ ‫أم ح‬ ‫ئ د‬ ‫ي ن‬ ‫امح ه ج‬ ‫ض‬ ‫و ب م‬ ، ‫ع ا ما‬ ‫ق‬ ‫م ح‬ ‫خ ي ذ‬ ‫غ د‬ ‫و ب م‬

‫ت ه ل؛ ب ي ن ع ا ما‬ ‫بن‬ ‫وقا د علي‬ ،" ‫ع م رهت ابه ع ا م‬

Hassân der ki: “Âdem cennet için yetmiş yıl ağladı. İşlediği hata için yine
yetmiş yıl ağladı. Oğlu öldürüldüğü zaman kırk yıl ağladı, öm rünün yüz
yılım Mekke’de geçirdi.” —Ali b. Sehl rivâyetinde: “Altmış yıl” ibaresi
*
Hassân; Enes b. Mâlik, Şeddâd b. Evs, Abdullah b. Mes’ûd, Ebû Zer,
Huze^^e, Ebu'd-Derdâ, Amr b. el-Âs, Abdullah b. Ömer, Abdullah b. Amr,
Hamza b. Amr el-Eslem!, Saîd b. el-Müseyyeb, Muhammed b. Eb! Âişe,
Muhammed b. el-Münkedir, Nafi’, Ebu’l-Eş’as es-San’ân!, Ebû Kebşe es-
^elûl‫؟‬, Ebû Munîb el-Cureşî ve Ebû Ubeydillah Müslim b. Mişkem’den
rivâyetlerde bulunmuştur.

Takrîb 2 7 4 8 , 4 1 8 9 ‫س‬ ‫ل‬,‫أ‬ Takrîb 295, Takrîb 3702, Takrîb 4475, Takrîb
857, Takrîb 4120, Takrîb 2028

Kâsımb. Muhaymire
Allah dostlarından biri de fozuli işleri kabul etmeyen, üzüntüleri
savuran Ebû Urve Kâsım b. Muhaymire’dir. o, aslen Kûfe'lidir. Sonradan
Şam’a yerleşmiştir.

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا عثذ ا و خن ي بن ع م رو أثو زرعه‬، ‫ ] حدثن ا ن ي ئ ا ن بن أ خ ن ذ‬٨ ٠ ٨ [ -) ٧٩٩٤(

‫ ن ا ا جث م غ عأى‬٠٠ :‫ ه ا لتي الق ا س م بن مخت مرة‬: ‫ قا د‬،‫ ثن ا م ع ي د بن عتد ا ل عزيز‬،‫أبو ت ن ه ر‬
" ‫ظ ثة ث م‬ ‫ما ي د ق لزثا ن م ن ش ا م وا ح د ز ال أ ئ ق قب ابي ولي‬
 Kasım ‫ء‬. Muhaymire 491

Kasım b. Muhaymire der ki: “Hiçbir zaman midemde aynı anda ‫ نكال‬çeşit
yemek bulunmuş değildir. Hiçbir zaman da ardında bir sıkıntı bırakıp
kapımı kapatmış değilimdir.”

‫ ثئ ا م ح م ود بن‬،‫ ثت ا هم د الل ه بن أبي ذاؤذ‬، ‫ ] حدثت ا أ خت ن ن امتخ ا ة‬٨ ^ ٦[ “) ٧٩٩٥(

‫ " إ ر ال‬:‫ بم د ث عن الق ا س م ئن ل ي ؛ ا قات‬،‫ ت م ن غ ا لأؤزاعؤ‬:‫ قات‬، ‫ ثث ا غ م‬،‫ءي ي‬

"‫ص‬ ‫ئ ظ م ح م ده‬ ‫م حن‬

ICâsım b. Muhaymire der ki: “Kapımı kapattığım zaman üzüntüm onu
geçemez.”

‫ ثن ا عيذ اللؤ بن‬،‫ ا أ ح رثا ت ح ث ذ ئ ذ أ ح ن ذ بن إبرا م ح م في كتابه‬٨٠/٦ ‫ )“ ل‬٧٩٩٦(

٠’ : ‫ ق ا د‬،‫ ثت ا أثو ج ابر‬، ‫ ثن ا ال ول د بن ن ن ب م‬،‫ ثن ا ن ر ح ى يوب س‬،‫م ح م د بن عتد ا ل عزيز‬

٠٠ ‫إ ال ش ث ؤ ن و ا ن د‬، ‫أ ت ت القاس م م حب إذا م ح إ ال محال ; م و ال ] أ ك ل‬

Ebû Câbir der ki: “Kâ^ım’m düğün yemeklerine davet edildiği zaman
davete icabet ettiğini ve bulunan yemeklerden sadece bir çeşidini yediğini
gördüm.”

‫ عن‬،‫ ص ن زة‬Uj ، ‫ أبو من ر ا وت ئ‬Uj ‫ش‬ ‫ ئ هث‬، ‫م ال ] خأ ك أ خ ذ‬/*‫ )“ [ا‬٧٩٩٧(

‫ " ك ا ن الئ ا ب م د م عقن ا مرابطا متطوع ا ئ ال ت ص ر ف خ ز تثتأد ن دك ان‬:‫ ثاب‬،‫ا لأؤزاعي‬
٠٠ >^‫م ج ا ب ع إل يذهثوا ح ش يشثأذوئه‬ ‫' <ؤؤإدا كان وا مع ه على‬٠ :‫يتأوأل هذه ا اليه‬

Evzâî der ki: Kâsım b. Muhaymire, gönüllü ‫ ه‬1‫ س‬sınırda nöbet tutmaya
gelirdi ve kendisine izin verilmeden asla yerinden ayrılmazdı. Bu tavrında da
şu âyete dayanırdı: “D ok u su Allah'a ve Peygamberine inanan
Müminler, Peygamberle beraber bir işe karar vermek i‫ ؟‬in
toplandıklarında, ondan izin almaksızın gitmezler . ”1

‫ ق ا الت ثن ا أثو ف م ب‬،‫ و م ح م د بن م ع م ر‬، ‫ بن أ ح م د‬Û‫ت م ا‬

‫ ] حدثن ا ن ل‬٨٠/٦ ‫)" ل‬٧٩٩٨(
‫ " لأن أط أ غ ز‬:‫ غول‬،‫ ت م غ غ اف ام م‬:‫ قاو‬،‫ قا ا لأؤزائ‬،‫خلا ب ئ‬
‫ ثثا ي ش ا‬،‫ا لخوخ‬
" ‫حم ن ممم دا‬ ‫ث ر ر جل‬ ‫عر‬ ‫من أن أطأ‬ ‫إل‬ ‫ر ثق ن ب ن ئ دمي أ خ ي إ‬ ‫ح‬ ‫سان س ي‬

1Rûm Sur. 62
492 Kasım b. Muhaymire

Kasım b. Muhaymire der ki: “Kızdırılmış bir mızrağa basmam ve bu

mızrağın ayağımı delip çıkması, kaşıdı olarak bir müminin mezarına
basmamdan daha sevimlidir.”

‫ ح دبتي‬،‫غبث الثؤ بن أ خن ذ بن حتت ل‬

‫هء ثن ا م‬ ‫بنتالل‬ ‫حدق ا أبو بكر‬ ‫ا‬ ٨٠/٦ ‫)" ل‬٧٩٩٩(
‫' لآن أ ط أ‬٠ :‫ قات‬،‫ ض اق ا م‬،‫م ا لآؤزائ‬ ،‫ ص خت زة‬،‫توي‬
‫ث ئ ئ هم د الغزير ال ر‬
‫ا لخ‬

"‫م خ ر ثقن أ خ ي؛ ئ ش أن أق غش م‬ ‫غ د جنته خ ر ظثى أز غلى‬

Kâsım b. Muhaymire der ki: “Kızdırılmış mızrakların üzerine basmam ve
mızrağın ayağıma batıp öbür taraftan çıkması, kasıtlı bir şekilde bir
müminin mezarına basmamdan daha sevimlidir.”

‫ ثن ا ن حش بن عثد‬،‫ ثن ا أبو ئغ ي ب ا ل حزاني‬،‫ ] حدثت ا م ح م د بن م ع م ر‬a » / i [ “) ٨٠ ٠٠(

:‫ قو ت ي قذو ا ل آية‬،‫س ن ت اق ام م‬ :‫ قا د‬،‫ ثث ا وئت ى ئ شقت ا ن‬،‫ ثث ا ا ال ؤزاعإ‬، ‫ال م‬
‫ب أ لز تزكوظ ء ي‬
‫ ا ك ؤ ا ي ق ن م‬. ‫ خل ا م إ‬٠٠ :‫ قات‬، 4 ‫ؤض اعوا ال غ ال ة زاحمث وا ا مل حمات‬

Kasım b. Muhaymire: “Namazı bırakıp nefislerinin arzularına

uydular”1 âyetini açıklarken der ki: “Bu âyetten kasıt, namazları vakitlerinde
kılmamalarıdır. Yoksa namazı bırakacak olsalar kâfir olurlardı.”

، ‫ ظ أبو ئعت ب‬:‫ ئ ت‬،‫ و م ح م د بن تغت ر‬، ‫ آ حدثن ا نأث ن ا ن بن أ خ ن ذ‬٨ ٠/٦ [ “) ٨٠ ٠١(

‫ " ه‬:‫ض يزم ش انة‬ ‫ ف ر د ال ه‬: ‫ ف و د‬، ‫ غ م ق اف ام م‬:‫ ق ات‬،‫ ثث ا ا لأؤزائ‬، ‫ق ا ق ض‬

‫■صءئ ري ك س ي ال ثي و م ح ي ء و ؤ ض ي‬
Evzâî der ki: Kâsım’ın şöyle dediğini işittim: “Allah kıyamet gününde:
“Ben ortakların en hayırlısıyım. Benim ve başkaları için amel işleyenin ameli
ortağımındır (bana ortak koşulan kişinindir)” buyurur.

‫ ح د ت ي‬،‫ ثن ا عتذ الثؤ بن أ ح م د بن حس د‬، ‫ ا حدثت ا أبو بكر بن مال ك‬٨ ٠/ ٦ ‫)" ل‬٨ ٠٠٢(
، ‫ عنت ح م د بن عتد الل ه الثصري وهو الشع تثي; عن ائث اب م‬، ‫ ثن ا ح جا ج بن م خ م د‬،‫أيي‬
٠' ‫ب ي‬ ‫؛‬3‫ رز‬1‫ همل‬، ^ ^ ١‫ظ ني ك ث أئمأى‬ ‫ ي‬٠’ :‫ ال ؛ ول د لت‬3 ‫أثة ئ‬

1Meryem Sur. 59
 Kasım b. Muhaymire 493

Kâsım b. Muhaymire, kendisine ait olan bir ümmü velede (cariyeye)

şöyle demiştir: “Ey ftlanm annesi! Ben ki ölümü hep temenni ederdim.
Ancak ölüm anım gelince neden ondan nefret eder oldum?”

، ‫ ثن ا أثو فعي ب‬: ‫ ث ا ال‬،‫ ؤث ح ئ د بن م عمر‬، ‫ ] حدث ا شائن ان ى أ خ ئ ذ‬٨١/ ^ -) ٨٠ ٠٣(

‫م أر‬ ‫إز ال ث م أ ن د‬ : ‫ ن م ح ق ع د ة ث ذ ؤ ا لآثئ‬، ‫ مما امحاسب‬،‫ث ا ا لأوراعث‬
‫ ءن‬،‫ب ش‬
‫ة م‬
" :‫ب ب د غر اقنم> قات اق ا ب‬
‫ و ي د م‬0‫بدة فش أ‬
‫بئ تذ ءن م‬
‫جب ث ئ ي قوله ا م‬1‫ا‬
،‫م ر الئر‬ ‫د‬ ‫دبئ ثي ئ رك اقئقث‬
‫ل و ح م د ن ج د ق ش بم دين أق ا ل م ذ ق ن بب أ ش إثن ا م‬
‫ ه‬،‫ ي مي أ ي‬، ‫ل زي د‬1 ‫ ئ ئ؛اش ئ‬،‫ةأ ت |لثي ئ أيي ئ؛ؤث‬-‫ قا‬، ‫خ د ك أ خت ن نق إ ش ظ يى‬

‫ ل ؤ ح ن د غش عئ زة‬: ‫ وما د‬، ‫ في هذه ا ال؛ه قد و مغل ة‬، ‫ س ج ع ت ا ل مام م‬: 3 ‫ ظ‬،‫ا الوزاعي‬
‫أث ا‬:‫آ ال ف إل ي ب ذ لل ف‬

Evzâî der ki: “Kâsım’ın yanında: “Kendi elinizle kendinizi tehlikeye

atmayınız”1 buyruğu okunup oradakilerden bir kişi onu: “Bir kişinin tek
başına orduya saldırması” anlamındadır diye açıklayınca, Kâsım: “Kişi tek
başına yirmi bin ‫ ك لللل§نظ‬bir orduya saldırsa bile bunda bir sakınca yoktur.
Ancak burada Allah yolunda b a k a n ın terk edilmesi kastedilmektedir”
karşılığını verdi.
Başka bir kanalla yukarıdaki hadisin aynısı şu ifadelerle geçmiştir:
Kâsım’ın bu âyeti açıklarken: “Kişi tek başına on bin kişilik bir orduya
saldırsa bile bunda bir sakınca yoktur” dedi.

‫ ثن ا م ح مود بن‬،‫ ئ عئد ا لله ن أبى ذاؤذ‬، ‫ ا حدق ا أ ح ن د ى إ>ن حا ي ى‬٨١/٦ ‫ ل‬-) ٨٠ ٠٤(
٠' : ‫ ف و د‬، ‫ش ن ق الث ا س ج‬ :‫ قات‬، ‫ض ا لأؤال ئ‬ ‫\ ل‬ ‫ ص‬، ‫ ثثا الزيت ئ ث م‬،‫خألي‬

‫ا ك ح د من بنته م ن ربان ثى تبيد 'ل د ب م إدن بمي ال مح ل صالئة ح و ير جع ز ال‬

‫م ة ي | إ ال ك ت ا ا‬
Kâsım b. Muhaymire der ki: “Komutanının izni olmadan gönderildiği
düşmanı gözleme görevinden aceleyle dönen kişinin, geri görevine dönene
kadar kıldığı namazları kabul görmez ve karşılaştığı her şey ona lanet eder.”

1Bakara Sur. 195

‫‪494‬‬ ‫‪Kasım b. Muhaymire‬‬

‫(‪ ] ٨ ٧ ٦ [ -) ٨٠ ٠٠‬حدت ا أ خئ ن‪ ،‬ثت ا عتذ الثؤ‪ ،‬ثت ا م ح م ود‪ ،‬ثت ا ال ول د ‪ ،‬عن ا لأؤزاعى‪،‬‬
‫إيؤ ق ذ ئ ث ق خت ازتة "‬ ‫ع ن اق ا س م ‪ ،‬قات‪ " :‬إذا زأنث ال ؤ ي د لي ري ا نن اري ث م م ا‬

‫‪,Kâsım b. Muhaymire der ki: “Eğer kişiyi kendi görüşünde inatçı‬‬

‫‪ tam bir ziyan‬ه ‪mücadeleci ve kendini beğenmiş birini görürsen bil ki‬‬
‫‪”.içindedir‬‬

‫(‪ “) ٨٠ ٠٦‬ل ‪ ٨١/٦‬ا حدثما أ خن ذ ‪ ،‬ثت ا عتذ الئؤ‪ ،‬ثت ا ”كثير بن عبيد‪ ،‬وع مرو بن عث مان‪c‬‬
‫ي م ظ ا م أيا م فزاخه "‬ ‫ق ا ال‪ :‬محا م حه ئ ه ن أ ‪ ،‬عن ا لأؤزائ‪ ،‬عن اق ا م‪ " :‬أنث‬

‫‪Evzâî’nin bildirdiğine göre Kasım, kuşların yavrulama dönemlerinde‬‬

‫‪avlanılmasını sevmezdi.‬‬

‫(‪ “) ٨٠ ٠٧‬ل ‪ ٨١/٦‬ا حدت ا أ خن ن بن إش حا ى ‪ ،‬ثت ا هم د الل ه بن أبي ذاؤذ‪ ،‬ثما ت خ ن وئ ين‬
‫خال د ‪ ،‬قا م ح غ ث ذ إ ق م ح م ‪ ،‬ء ت ي ا لآؤزائ‪ ،‬عن الئ ا م ئن ت ن ي ن ة ‪ ،‬ت ا ل‪ ٠٠ :‬إذا زاخ ا إل ب ل‬
‫و إ س ا ن ج اء يغذة‬ ‫ظا ة ح هلوه در جه و ح عوئه كئ ازة وكت ت ل ة م ن‬ ‫إ ر ا ل م ن ج د كا ذ‬

‫ل"‬
‫يفز'‬
‫‪Kasım b. Muhaymire der ki: “Kişi mescide giderken attığı her adımdan‬‬
‫‪biri kendisine bir derece kazandırır ve (amel defterinden) bir günah siler.‬‬
‫”‪Kendisinden sonra gelen her kimse için de kendisine bir kirat sevap yazılır.‬‬

‫(‪ ")٨٠ ٠٨‬ل ‪ ٨١/٦‬ا حدثت ا أ ح م د ‪ ،‬ثت ا عثذ الثؤ‪ ،‬ثت ا أ ح م د بن ش ال حواري‪ ،‬وعثزة‪،‬‬
‫سس عرى‬ ‫عن ال ول د ‪ ،‬عن ا الوزاعي‪ ،‬ق ات‪ :‬قات اف اب م‪ " ٠٠ :‬كا ن ا ل ح ج ا ج بن يونق ن‬
‫ا إلن ا م ت ي ة اا‬
‫‪Kasım b. Muhaymire der ki: “(Zalim lakaplı vali) Haccâc b. Yusuf İslam‬‬
‫‪halkalarını‬‬ ‫”‪tane tane sökerdi.‬‬

‫أخن ت ن عثد ا ل و<حما ب ‪ ،‬ثن ا أبو‬ ‫إ‬ ‫أ خن ذ‪ ،‬ث‬ ‫ب ن‬ ‫ني ت ا ن‬ ‫حدق ا‬ ‫ا‬ ‫(‪ ")٨٠ ٠٩‬ل ‪٨١/٦‬‬

‫املغيرة‪ ،‬ثن ا ا الوزاعي‪ ،‬ثت ا أس ي د بن عبد الرمح ن‪ ،‬عن خ ابي بن ذوي ك ‪ ،‬عن أيي حم د‬
‫ا خل ا‪ -‬ح ب ‪ ،‬أثت تأ ت الث ا<م إ م بن نخت مزة عن ‪ ،jlüül‬هق ا ‪ ٠٠ : 3‬بإ عغي أن ‪3‬لوب ا س تنك ز ظ‬
‫ب ع رنت ؤذ) ئ عل ت ذب ك ئ ك ش ت غي ي ومحإبغ غل ئي ق ش ش ب ل ك محل وب ‪ 1‬ن‬
 Kâsım b. Muhaymire 495

Ebû Ubeyd el-Hâcib bildiriyor: Kasım b. Muhaymire’ye kader konusunu

sorduğumda: “Bana ulaşana göre bazı kalpler bildiği şeyi inkâr edeeektir. Bu
şekilde yaptığı zaman kalp ters yüz edilir ve ona mühür vurulur. Şayet sana
ve arkadaşlarına uyacak olursam benim kalbimde o kalplerden biri olacaktır”
dedi.

‫ح‬.‫ ثث ا ا ال ؤزاعغ‬،‫ ثثا محو ا لجن نزة‬،‫ ثثا أ م حت‬، ‫ ] خدثثا ن ي ن ا ذ‬٨٢/^[ -) ٨٠١٠(
، ‫ ح د ت ي أثو بكر بن أيي ئ ث ه‬،‫ ثت ا عثد الئؤ بن أ ح م د بن ح س ل‬، ‫ؤ حدثن ا أبو بكر بن مال ك‬

،3‫ ق ادت ئ‬،‫ عن ا ل مابم م بن ثخيب ره‬،‫ شث م ا ن‬.‫ ق ا الت عن م وت ى بن‬،‫ثت ا عيمتى بن يو مس‬
: ‫ أؤ ه ا د‬،" ‫ إثاف والس ب ع ه ابه مخورهبال ق د وم ذل هبالنه ا و‬،‫ يا بتي‬٠٠ :‫ق ن ا ن البنه وئ وي عغأة‬
‫ حدق ا أبو بك ر بن‬، ‫ عن ئ ق ن ا ذ بن ث وت ى عن اأماسمإ‬، ‫ؤم ذث هبالغه ار ورواه ا لأؤزاعي أئ صا‬
‫ ثت ا ه ا ش م بن‬،‫ ح و حدثت ا ن لبما ن‬.‫ ثئ ا يئ ث‬،‫ ثت ا ا ل ح م حز‬، ‫ ثئ ا عتد الثؤ بن أ خ ن ذ‬، ‫مال ك‬
،‫ ص تأي ن ا ن بن م و شى‬،‫ عن ا الوزاعي‬، ‫ ثن ا ال ول ي د بن ثعن ل م‬، ‫ ثئ ا ص فوان ى من ا؟ ح‬، ‫م ث د‬
‫ مئل ه‬، ‫عن ا ل م_ا سإم‬

:Kâsım b. Muhaymire der ki: Hz. Lokman oğluna nasihat ederken

Evladım! Karnını tıka basa doyurmaktan sakın. Çünkü böylesi bir şey“
kişiye gece ^‫ن ا؛للأ‬acı verir ve gündüz vakti güç duruma sokar” dedi,

،‫ ثئ ا أب و ئعت ب الحرائر‬: ‫ ق ا ال‬،‫ و م ح م د بن معمر‬،‫ ] حدق ا ئأي ئ ا ن‬٨٢/٦ ‫ ل‬-) ٨٠ ١ ١(

: ‫ ثئ و ذ‬،‫ ش م غ غ الق ا سي‬:‫ قات‬، ‫ ثث ا ث وت ى ئ ثأ بما ة‬،‫ ثث ا ا لأؤزاعء‬، ‫ق ا ت ش ئ م د ال م‬
،‫ د ح ئ ت عأى غنن ثن عند ائئزيز وفى ص د ر ي ح د ي ث ش جل ج د فيه رين أن أئذثمه اقه‬٠٠
‫ نا حث ج ب عن ح ا جته م وهامح هأ ا حت ج ب الل ه‬،‫ ب ل عن ا أثت س و ل ئ عل ى القاسي >ث لهالئأ‬:‫ق ك‬
" ‫ ن ا ثئ و لأ؟ بأ طزى ط وي ال م •عزقه ا مه ه ه ابه بزو للن ا س‬:،‫ ممال‬،‫عن ح ا جته يؤم ثلق ا ة‬

Mûsa b. Süleyman der ki: Kâsım’ın şöyle dediğini işittim: Ömer b.

Abdilazîz’in yanına girdim. içimde sağlayamadığım bir konu
bulunmaktaydı. Bunu ona anlatmak istiyordum. Ona: “Bize ulaşan habere
göre kim insanların başına idareci olarak gelir de halkın ihtiyaçlarını görmez
ve araya engel koyarsa Allah da kıyamet gününde onunla ihtiyacı arasına
engel koyar” dedim. O: “Sen ne diyorsun?” dedi ve başım öne eğdi. Bir süre
öyle kalınca onun insanlara karşı öyle biri olmadığını anladım.
496 Kâsım b. Muhaymire

‫ ثعا حم د الثؤ بن‬، ‫ حدثت ا أثو ع م رو م ح ا ن بن م ح م د ائض ا ئ‬- ] ٨٢/٦ ‫ )“ ل‬٨٠١٢(

‫ عن‬،‫ ثن ا سع ي د بن هم د ا ل ع زم‬، ‫ثن ا ع د الل ه بن ي و ن ف ن‬ ‫ ^ بن‬١^ ‫ ثن ا‬،‫ف ع ي ب‬
‫يزة م تأثت أن ي ح دقه خزيى عكرة‬1‫ جازة بءح‬-‫ ءأ‬4‫ أش ع م بن عبد العزدر‬٠٠ ‫ أثة‬، ‫؛ل\ر س‬،‫ال‬
" ‫ ه س ي عهلسلق‬: ‫الق اس م وه ات ل غ م‬
Said b. Abdilazîz der ki: Kasım b. Muhaymire, Ömer b. Abdilazîz’in
yanına geldi. Ömer ona mükâfat olarak bir meblağ verdikten sonra
kendisine bir hadis aktarma5inı istedi. Kâsım ise bundan hoşlanmadı ve
Ömer'e: “Verdiğin mükâfatı bana zehir etme!” dedi.

‫ ثت ا ت ي ن‬،‫ ثن ا أ ب و ن ن ه ر‬،‫ ثن ا أبورز ئ‬،‫حدق ا نأت م ان سرأخنت‬ ‫ا‬ ٨٢/٦‫ )“ ل‬٨٠ ١٣(
‫ " م ح ئ م ح ش ن ى ش م ح ن‬:‫ ظ ت‬، ‫ص أ ئ ن م حة‬ ‫ ئ‬،‫تق مح د ا م ز‬

‫ ن ا ش غذ ح دي ث‬،‫ حم ش ض ا ملحازؤ‬: ‫حم ذ ئ ك‬ ‫ لى ق‬،< ‫ي‬

‫ن خ ش غ د بغل ة وف‬
‫ كأثت "ك ره أن ت حدبت عش هذ؛ ؛ئزيؤ زؤى‬:‫ تع ي د‬3U ، ٠' ‫ همبي ي\ أبين ائن ؤ ؟ ئ‬: ‫س ن ت‬
، ‫عن هم د الل ه بن غ ز و بن اخل ا م‬
Kâsım b. Muhaymire der ki: Ömer’e gittim ve yerime yetmiş dinar verdi.
Sonra beni bir katıra bindirdi ve bana (aylık olatak) elli dinar verilmesine
hükmetti. Bunun üzerine kendisine: “Beni ticarete ihtiyaç duymayacak hale
getirdin” dedim. Bana bir hadis sorunca: “Ey müminlerin emîri! Beni bu
konuda mazur gör” dedim.
Saîd der İri: “Sanki Kâsım bu konuda bir hadis aktarmalı istememişti.”
Kâsım, Abdullah b. Amr b. el-Âs’ın hadisini aktarmıştır.
Kâsım b. Muhaymire; Şureyh, Rewâd, Amr b. Şurahbîl, Alkame b.
Kays, Ebû Burde, Ebu’d-Derdâ ve Ümmü’d-Derdâ’dan rivâyetlerde
bulunmuştur.

Takrîb 1193, Takrîb 426, Takrîb 4269, Takrîb 1532, Takrîb 841, Takrîb
2291,Takrîb 2649, Takrîb 1182
 Îsmâîl b. Ebi’l-Muhâcir 497

ismâîlb. Ebi’l-Muhâcir
Allah dostlarından biri de Kur’ân okuyan ve sürekli olarak doğruluk
içinde olan ismâîl b. Ubeydillah b. Ebi’l-Muhâcir’dir.

‫ ثن ا عتد الل ه بن أ ح م د بن‬،‫ حم دا ن‬- ‫ ] حدثن ا أ ح م د بن جعف ر بن‬٨ ^ ٦ [ “) ٨٠٢٢(

‫ عن إ مسا عيل بن حمي الل ه بن ش‬، ‫ ثا ائذ جا م‬،‫م‬ ‫ حما ال وي د ئ ذ ث‬،‫د م أ ي‬ ‫ح‬ ،‫م‬
‫ ذروني أبك ي‬٠٠ :‫ ق ات‬،‫ أن داود الثبي عثه الغ ال م "ك ا ن ي ع ا ب في "كتزة ا إلك اء‬،‫ م‬- ‫ال ن ه ا‬
‫ ث ل أن يؤمر بي مال يكه غ ال ظ شداد‬C‫ ق د ث حريق ائبفثا م وائتمنا ل ا لل حى‬،‫م د يؤم التكاؤ‬
٠٠ ‫ال يغصون الله تا أتن ه م ويمعلون نا يؤ مرون‬
Îsmâîl b. Ubeydillah b. Ebi’l'Muhâeir der ki: “Dâvud çokça ağladığı için
kınanırdı. Bu sebeple (kendisini kınayanlara) şöyle dedi: “Ağlama günü
gelmeden, kemikler yakılmadan, sakallar tutuşmadan, Allah’ın
emrettiklerine asi olmayan ve kendilerine emrettiğini yerine getiren dev
meleklerin beni alması emredilmeden önce bırakın beni ağlayayım.”

‫ ثن ا أب و ررعه عتد الؤمح ن بن ع م رو‬، ‫ ] خل؛ثت ا ئلئ ما ن بن أ خن ذ‬٨٥/٦ ‫ )“ ل‬٨٠٢٣(

‫ قات؛ ش م ع ت‬، ‫ ^ بن حما ذ‬١^ ‫ عن ج دو‬، ‫ح د بيي حمت الرمح ن بن ي ح ش بن إن ناحم د‬

‫ عوك م‬،‫ يا بتي‬٠٠ :‫ وبات‬،‫ نث ا حص ن ت أيي ائزقا ة ج م غبعيه‬: ‫ يم ولت‬،‫إ س ما عيل بن عتيد‬

‫ فتعا هذوة وعأثك مبالص د ق ح ش ثؤ مح ت د أ ح د”ك م محي الث م نغ ل‬،١١^ ^ ‫بمم و ى ال م وعوض‬
‫ يا ثني وعل يك مب س ال م ة الص د و و لعام ة‬،،^١^ ١ ‫ واللؤ ن ا "كدبت "كذبه م ن ذ هزأت‬،‫عنه أ م به‬

‫ هواش ق ذ وأشي زأائ ال أ حر ج شثايي وما أ ش ثتي ئ ا إ ال وال ذ ي قي تمسي‬،‫ال غ ن ي ي ن‬

"‫ء‬ ‫ أ ج ي حم ي آإ؛ل‬١‫م ؛‬ ‫ه ■ىلب ي م ي ي حم ي أقزؤذ‬
İsmail b. Ubeyd bildiriyor: Babam, vefat am geldiği zaman oğullarını
topladı ve şöyle dedi: “Oğullarım! Allah’a karşı takvalı olmaktan geri
durmayın! Kur'ân’a tutunmaktan ve onu sık sık o lm a k ta n geri durmayın.
Sakın doğruluktan ayrılmayın. Biriniz birini öldürse dahi, kendisine
sorulduğu zaman doğruyu söyleyip bunu itiraf etsin. Allah’a yemin olsun ‫لكل‬
Kur'ân’ı okumaya başladıktan sonra asla yalan söylemiş değilim. Tüm
M ^lümanlara karşı sevgi besleyin. Vallahi evimden ne zaman çıkıp da bir
‫ويء‬0 Süleym an el-Eşdak

müslümanla karşılaştıysam, kendim için istediklerimin aynısını onun için de

istemişimdir. Kendim için hayırdan başka bir şey ister miyim sanıyorsunuz?”
ismâîl b. Ebi’l-Muhâcir, Ebû Sâlih el-Eş’arî, Ümmü'd-Derdâ ve
başkalarından rivâyetlerde bulunmuştur.

Talrrîb 1197, Takrîb 1858, Takrîb 1816, Takrîb 1817

Süleyman el-Eşdak
Allah dostlarından biri de doğruların doğrusu ve fıkıh uzmanı olan
Süleyman b. Mûsa el-Eşdak’dır.
‫ ثن ا‬، ‫إن ح ا ى الث ائ ج‬ ‫ب ن‬ ‫ ثن ا م ح م د‬،‫يل ه‬
‫ ا حدثت ا أب و ح ا م د بن ج‬٨٧/٦ ‫)" ل‬٨٠٢٨(

‫ لى‬،3‫ ها‬: ‫ ه ا د‬C‫ ثن ا ش ج ي تن أيى ح مزة‬، ‫ ثن اث م ه‬،‫ ثن ا م ح م د بن م ص م ى‬، ‫ت ع د‬

‫أ خ ن ذ ث ذس‬

٠٠ ‫ أل حث ظ ا لر“جل ين‬0 ‫ال ثؤ!ن ئءن ا‬ ،‫ م ك ح و ال يأتين ا زنلبما ن بن ت و ت ى‬0‫ إ‬٠' ‫الؤئيك؛ت‬
Zührî der ki: “Mekhûl ve Süleyman b. Mûsa yanımıza gelmektedir.
Vallahi Süleyman hafıza bakımından daha güçlüdür.”

‫ ثن ا عثاسى بن‬،‫ ثن ا ئ خ ث د ث ذ ا ت خ ا ئ‬،‫ ] حدق ا أبو ح ا م د بن جثثه‬٨٧/٦ ‫ ل‬-) ٨٠٢٩(

‫لم ر‬ :‫ قات‬، ‫ عن ابن ج ري ج‬،‫ ثن ا نئب ا ن‬، ‫ ثن ا إ ت خ ا ق س إن ن ا ي ل ائزاي ج ئ‬، ‫أيي ط ا ل ب‬

‫بي تش م ا ن بن م وت ى‬
‫م ن جاءثا م ن ال ئ ا م من ث شألت عن م ش مس ألته م‬
ibn Cüreyc der ki: “Şamdan gelenler arasında Süleyman b. Mûsa gibi
aranan ve kendisine soru sorulan başka birisini görmedik. ”

‫ ثن ا أبو بكر‬: ‫ ق ا ال‬، ‫ وأبو م ح م د س حثا ن‬، ‫ ا حدثن ا أ خ ن د ن إ ئ خا ق‬٨٧/٦ ‫ ل‬-) ٨ ٠٣٠(

:‫ قات‬، ‫تن م ت ى‬° ‫ ثن ا ثلتن ا ن‬، ‫ بن ا ثرين بن ي ش‬،‫ ق ا هث ا م بن عث ار‬،‫بن أيي غ ا م‬

" ‫ؤ‬،‫ ز ب حينت بن ذنح‬،‫ زأ من ما جر‬،‫ت الق ال قصوئن منث الثة؛ حي م من بمي‬
Süleyman b. Mûsa der ki: “ü ç kişi üç kişiden insaf görmez. Yumuşak
huylu cahilden, iyi kişi facirden ve şerefli kişi alçaktan.”
 Süleyman el-Eşdak 499

‫ ثن ا ا لخنن بن‬C‫ ثن ا م ح م د بن إشحا ى‬، ‫ ] حدق ا أبو حام د بن جبل ه‬٨٧/٦ ‫ ل‬-) ٨٠٣١(

‫عتد‬ ‫ائذ‬ ‫ثن ا سع ي د مبي‬ ، ‫ت ب ة‬ ‫ئ ذ أي ي‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫ع‬ ‫ح م ص مبي‬ ‫أث و‬ ‫تثا‬ ‫ه‬ ‫امحو‬ ‫زي ز‬ ‫الع‬ ‫عتد‬

‫ته‬ ‫مل‬ ‫ن أن‬ ‫حي ت م‬ ‫م‬

‫ن يئي ب ث‬ ‫م‬ ‫ن ا نا س‬‫ل‬ ‫م‬ " :‫ى‬ ‫م وس‬ ‫ذ ئق‬ ‫نا‬ ‫نث‬ 3 ‫ظ‬ ‫ا‬
:‫ ئ ت‬، ‫ش‬ ‫ا‬

Süleyman b. Musa der ki: “insanlardan öylesi vardır ki, onun seni
yenmesi, senin onu yenmenden daha hayırlıdır.”

‫ ثن ا عب امس بن‬،‫ ثن ا ابن أيي غ ا م م‬،‫ ا خنثن ا أثو ثمح ث د بن حيان‬٨٧/٦‫)" ل‬٨٠٦٣٢(
0‫أ‬ ‫؛ إل م‬ ‫ " أخوك ي‬:‫ات‬3 ،‫ن ئن ثوتى‬1‫ غذ ئي ن‬،‫ ئتثا تهت‬،‫ ى ي د ؛ لأش‬،‫اتئ؛ي‬
‫ ن ا ثل ث‬، ‫ ا ن ث ث ز ث ه فى دسالث ن ج د ث عنده زأئا‬0 ‫ وإ‬، ‫اشثش رئه ى ديغالث ز ب ن ث ج ئ ذ ة ع ل م ا‬

" ‫ظى‬ ‫^ قء ي ت يئت‬ ١٤ ‫ ئ د‬ÛĞT ‫زه‬

Süleyman b. Mûsa der ki: “Müslüman kardeşine din konusunda
danıştığında onda ilim olduğunu grürsün. Eğer dünyan hakkında
danışırsan görüş bildirdiğini görürsün, o zaman neden ayrıldığınızda biriniz
diğerini kendine halef kılmaz İd?”

‫ قا مه د‬،‫تن ع ئ‬° ‫ص‬ ‫ تثا‬، ‫ر ع ا ص م‬ ‫ قا ائ ذ‬، ‫ ا خد قا أبو ت خ م‬٨٧/٦ ‫ ل‬-) ٨٠٣٣(

" ‫ت ش املل ة‬ ‫إ ال‬ ‫ " ظ نحم ق ظي ان ئق ن وت ى‬:‫ قاد‬،‫ ص ;ء‬،‫ا ألظ ى‬
Burd der ki: “Süleyman b. Mûsa’yı ne zaman gördüysem yönü kıbleye
doğruydu.”

‫ ثن ا‬: ‫ ق ا ال‬،‫ ؤأ ح م ذ بن إمئخ ا ق‬،‫ ] حدت ا عتد الثؤ بن م ح م د تن جنقي‬٨١٧٦[ “) ٨٠٣٤(

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا ال ول ي د س ت شي م‬،‫حنتإ‬-‫ ^ د‬١
^ ‫ ثن ا عتذ ال ؤ ح ن ن ن‬،‫أ ح م د ى ع مرو بن ا ل ص حا ك‬
‫بن ال ي م ج ج ان إ و ت خ اءة عزاه زات ق ا ظ‬
‫م‬ ‫ " إدا و خد ث‬:‫ قات‬،‫طن ا ن‬ ‫ غذ‬،‫ت ه ت‬
" ‫اشت مامه سا م ه ئه و زيت‬

Süleyman der ki: “Bir kişinin ilminin Hicaz’dan, cömerdiğinin Irak’tan

ve yönünün Şam’a doğru olduğunu görürsen bil ki o tam manasıyla bir
erdir.”
Süleyman b. Mûsa, Zührî ve tâbiûndan olan başkalarından rivatlerde
bulunmuştur.
 ‫‪Ebû Bekr el-Gassânî‬‬

‫‪Takrîb 2128, Takrîb 4435-h‬‬

‫‪Ebû Bekr el-Ğassânî‬‬

‫‪!Allah dostlarından biri de Allah’a çok ibadet eden Ebû Bekr b. Eb‬‬
‫‪’dir .‬؛‪Meryem el-Ğassân‬‬

‫(‪ ٨٨/٦ [ “) ٨٠٣٧‬ا حدتن ا م ح م د بن عل ى‪ ،‬ثن ا عتذ ا ل ص م د بن سع يد بن يئ م و ب‬

‫ا ل ح صزم ئ ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن عوف‪ ،‬ظ ‪3‬ت س م ن ت حئزه‪ ،‬يئأو ل ‪ :‬شي غ ث بقيه‪ ،‬م ولت ; ”‬

‫وقرن‪ ،‬نخرج‬ ‫بم غ م حنة‬ ‫ش خ بئت قي ص م م ه‪،‬‬ ‫ر مي م‬ ‫م بن‬ ‫ر‬ ‫■< جد ا ؛ ر‬

‫ر مي م ‪ ،‬مما ‪: 3‬‬ ‫ص ق ا ‪ 3‬ثي‪ :‬م ن ئريدون؟ ق ك ‪ :‬أريد ص ب م بن‬ ‫ع ي ثطي من أ‬
‫ؤقذ قام إئبجا لتله‬ ‫إ ال‬ ‫ملزية ش ي؛ ش نقوه‬
‫ال ئ خ ؟ ف قا‪ :‬م ‪ ،‬قات‪ :‬ن ا ي فذو ا‬
‫مهم| مء ا ا‬
‫مج عا‬

‫‪Bakiyye der ki: Ebû Bekr b. Ebî Meryem’i dinlemek için köyüne gittik.‬‬
‫”?‪Zeytini bol bir köy idi. Yanımıza oralı bir Nabatî gelip: “Kimi arıyorsun‬‬
‫”?‪dedi. Biz de: “Ebû Bekr b. Ebî Meryem’i arıyoruz” dedik. O: “Şeyhi mi‬‬
‫‪deyinee: “Evet” dedik. Bunun üzerine adam: “Bu köyde hiç bir zeytin ağacı‬‬
‫‪yoktur ki yanında bir gece boyunca namaz kılmış olmasın” dedi.‬‬

‫‪ ")٨٠٣٨‬ل ‪ ] ٨٩/٦‬حدث ا م ح م د بن إبراهي م(‪ C‬ثن ا عئد ا ل ص م د بن تع يد‪ ،‬ئ ‪3‬ت شب غ ت‬

‫ن ن ن بن عيي بن ن ن ل م ا لم ش ي ‪ ،‬فو تت " ” كا ن‬

‫أبا ايوث امح ه ر ا ئ‪ ،‬ق و ل‪ :‬س م ن ت ا م‬

‫طك ا ن م ن ال دث و ع‬ ‫" لأبي بكر بن أ ي نتزثب في خدنه‬

‫‪: “Ebû Bekr b. Ebî Meryem’in‬نكل ‪Haşan b. Ali b. Müslim es-Sekûnî der‬‬
‫”‪ağlamaktan yanağında bir yarık açılmıştı.‬‬

‫(‪ ")٨٠٣٩‬ل ‪ ٨٩/٦‬ا حدثت ا م ح م د ‪ ،‬ثن ا عئد ا ل ص م د بن سع يد‪ ،‬ظ ‪ : 3‬ش م ع ت أثا آيوب ‪،‬‬

‫م بن ش‬ ‫م ع ئ ئن ن م أ؛ا‬ ‫ثو ت‪ :‬ت م ق ت يزيد بن عبد ج ‪ ،‬ف ولت " غذ ث مع‬

‫م ري م وهو قي الثزع‪ ،‬ه م ل ت له‪ :‬ر ج م لف الثة لؤ ج زعت ج ر م ه ماؤ ه ما ‪ 3‬بتده‪ :‬ال‪ ،‬ب م ج اء‬
‫لث ت‬
‫ة ؛‬ ‫مح‬
‫ر‬ ‫عمص ‪ 1‬ا ة ‪،‬‬ ‫م‬ ‫ق ه ئ ز ه م‪ 1‬ء ‪،‬‬ ‫ه‬ ‫هم‬ ‫ف ي‬ ‫‪İjjlaai‬‬ ‫م‬ ‫‪:‬‬ ‫سك‬ ‫أذ ن؟‬ ‫‪:3‬‬ ‫ثا‬ ‫‪، ^ ^ ١‬‬

‫و ك ا ن ال غد ر أخت أن يعقلن اقه م ن ح و ى ه م ه م ن الصيا‪٠’ £‬‬

 Ali b. Ebî Cümle ve Recâ b. Ebî Seleme 501

Yezîd ‫ط‬. Al}durabbih anlatıyor: Dayımla birlikte ölüm döşeğinde can

çekişen Ali b. Müslim’i (Ebû Bekr b. Ebî Meryem’i) ziyarete gittik. Ona:
“Allah sana merhamet etsin! Bir yudumluk da olsa biraz su içsen!” dedim;
fakat eliyle, hayır, şeklinde işaret etti. Akşam olduğunda: “Ezan okundu
mu?” diye sordu. Ben: “Evet” dedim. Bunun üzerine ağzını açıp içine bir
damla su damlattık ve geri kapattık. Sonrasında da öldü. Devamlı olarak
oruç tutup aç kalmasından dolayı ağzının aldığı şekle kimseler dönüp de
bakamamıştı.

(‫ ^ س م ح م د بن عزق‬£ ١^ ‫ ثت ا‬، ‫حدثت ا شلفئت ا ن بن أ خ ن ذ‬ ‫ ا‬٨٩/٦ ‫ ل‬-) ٨٠٤٠

‫' أ ح ذ ت ي د عتد‬٠ : ‫ م ولت‬،‫ ش م ع تب م ه شر ال ول يد‬: ‫ ق ا د‬،‫ ثت ا م ح م د بن م ح ث ى‬، ‫ا ل ح م ص ئ‬

‫ل مخ‬ ،‫ بن غزو‬0 ‫م و ص م وا‬ ‫ئأذ حإته غ ر أيي بكر بن أيي‬ ‫ه بن‬

‫ ي ي م ح م د ث ن ش ك بشت حتنش‬:‫ ل ي‬3 ‫ ظ‬،‫ه ح رج‬

Bakiyye b. Velîd der ‫ كل‬: Abdullah b. Mübârek’in elinden tutup Ebû Bekr
b. Ebî Meryem ve Safvân b. ‫ لاا'ء ع ل ع‬yanma soktum. Onlardan rivayetler
dinledi. Geri çıktığında bana: “Ey Ebû Muhammed! Bu ‫ ن ا ل‬hocadan
ayrılma” dedi.
Ebû Bekr b. Ebî Meryem; Abdullah b. Busr, Saîd b. Suveyd, Habîb b.
Ubeyd, Hakîm b. Umeyr, Muhâcir b. Habîb, Damra b. Habîb ve Atiyye b.
Kays’tan rivâyetlerde bulunmuştur.
Takrîb 4510, Takrîb 3067, Takrîb 1311, Takrîb 146, Takrîb 4493, Takrîb
2255, Takrîb 1939

Allah dostlarından ikisi de iki yakın dost, âbid, hadis ravisi olan ve
bilgileriyle amel edilen Ali b. Ebî Cümle ile Recâ b. Ebî Seleme’dir.

‫ ثن ا أثو بكر م ح م د بن أ ح م د بن‬،‫ ] حدثن ا أبو م ح م د بن حقا ن‬٩١/٦ ‫ ل‬-) ٨٠٤٨(

‫ ثن ا ض ره بن رل؛ ع ه بن‬،‫ ثن ا عتد الل ه بن ه ا ى بن مه د ال ؤ ح ن ن بن أبي غئلئ‬،‫م غدان‬
502 Ali b. Ebî Cümle ve Recâ b. Ebî Seleme

،‫ ص ثغ ت ثت‬٩ ٠' :‫ قات لي زياد بنحصر ال ئ خم ي‬:‫ قات‬،‫ عن علي بن أيي مجل ه‬، ‫حبي ب‬
" ‫م ح نه ا إ ر ذ ي ؤتن أن م ح ب‬
Ali b. Ebî Cemîle bildiriyor: Ziyâd b. Sahr el-Lahmî bana: “Şayet bir
yardımda bulunacaksan bu yardımı borcu olan (veya başkalarının
himayesinde bulunan) kişiye yap” dedi.

‫ ظ أثو‬، ‫ ثن ا م ح م د بن إءت <حايى ا ل ث ثا غ‬، ‫ ا حدثن ا إبراهي م بن حم د ال م‬٩١/٦ ‫ ل‬-) ٨٠ ٤٩(

‫ء تن ء س بم ر‬ ‫ء‬ ‫ ئذ‬٣ ‫ " كا ن‬:‫ قات‬، ‫ ص غ ئ ؛ س أيي ي ظ‬، ‫ ثث ا ء ئ‬،‫م‬

" ‫قي حث قز؛ أنفن ت ح د ة‬

Ali b. Ebî Cümle bildiriyor: “Ali b. Abdillah b. Abbâs her gün bin secde
ederdi.”

‫ ق ا أ خن ن بن ال ول د ي‬، ^ ^ ١‫س د بن‬ ‫ ^ بن‬١^ ‫ تحا ؛‬،‫ ] ثن ا أيي‬٩ ٧ ٦ [ -) ٨٠٥٠(

‫ن ي ئ الءث اإةئ‬- ‫ر ه ب ز ج من مم د اقا‬ ‫؛ن ئ ي حش بن‬
‫ " ج‬: ‫ قا ذ‬،‫ غذ عل ي‬،‫ ثن ا ض مه‬،‫برد‬
" ‫م و خ د ئ الد_تن م حن‬ ‫ ظ أي‬: ‫ق ات‬

Ali der ‫لكل‬: “insanlar yazlıktan geri dönerken Yahya b. Ebî Râşid ile
karşılaştım. O: “Ey Ebû Nusayri Dinin ekmek olduğunu keşfettim” dedi,

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا أبو بكر س أبى راشد‬،‫ ] حدثن ا عبد الل ه بن م ح م د بن جئ مر‬٩٢/٦ ‫ )“ ل‬٨٠ ٠١(

‫ ي ق ط‬-‫ءوس إ بتتت اثنئز‬1‫ " ظ ص رت الن‬:‫ مات‬، ‫ ص عل ؤ‬،‫ ثن ا ضمه‬،‫أثو ع م ى الن ح ا س‬

:‫ ئ ا لأ‬4‫ب ش عش ا ل ص حزة ال ى عأى ق ا م الصءحرة‬
‫إ ال و ح ث د بن تع ي د فن ج ن غ قاثة وئا م م‬

٠٠ ‫ب ش‬
‫محني فدمج غ ثيابه وهما م م‬
‫الن اهوسى ببل د ط إ ال وماللئ بن عئد الثؤ ا‬
‫حل‬ ‫زن ا‬

Ali der ki: B ^ ü ’l-Makdis’te ne zaman çan çaldıysa mutlaka Huleyd b.

Saîd giysilerini toplayıp Resûlullah’m (‫ الأاواا^ااوئ‬aleyhi vesellem) üzerinden Mirâc’a
çıktığı kayanın üzerinde namaza durmuştur. Ne zaman bir şehirde çan
‫؟‬aldıysa mutlaka Mâlik b. Abdillah giysilerini toplayıp namaza durmuştur.
Ali b. Ebî Cümle, Nâfi’, Abdullah b. Muhayriz ve Ubâde b. Nusey’den
rivâyetlerde bulunmuştur.

Takrîb2641
 Sevrb. Yezîd 503

‫ ظ م ح م د بن يئ مو ب‬،‫ الم و ي‬1 ‫ ن‬1‫ ن ن م ح ث د بن عئ م‬1‫ ] ح د ظ م ح‬٩ ٧ ٦ [ -) ٨٠ ٥٣(

،‫ " ا ل ح ل م أرئع م ن ا ل ع م ل‬:‫ قات‬،‫ ثت ا ز جاء شر أيي م ل ته‬،‫ ثن ا ص مزة‬،‫ ث ا أبو عمة‬4‫بن ثو ل س‬
" ‫ ^ث عا؟ى ث شث ى به‬١ ‫مزذبف أن‬
Recâ b. Ebî Seleme der ki: “Hilm (yumuşak ve olgun davranmak) derece
‫ ه‬1‫س‬ akıllılıktan daha yüksektir. Bu sebeple Allah «Haiîm» sıfatıyla
nitelendirilmektedir.”

‫ نحا أبو ع مير‬،‫ ثن ا أبو بكر بن م غذان‬، 0 ‫ ا حدت ا أبو م ح م د بن حيا‬٩ ٢ ٨ [ -) ٨٠٥٤(
" ‫ "ثمص ذ ف ذا الزمانش ج‬: ‫ ه ا د‬،‫ ص ز جاؤ بن أبي ت ل م ه‬،‫ث إ صمزة‬،‫بن الغ ح\ص‬
Recâ b. Ebî Seleme der ki: “Bu zaman(halkın)a cimrilik gelmiştir.”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا عتد ال ر بن أ ح م د بن حئث ل‬، ‫ ا حدثن ا أثو بكر بن م ا ل ك‬٩٢/٦ [ “) ٨٠٥٥(

‫ ذ ؛ ثي‬، ،‫ عن عئبه بن أبي زينب‬،‫جاؤ بن أبي تمل ه‬-‫ عن ر‬،‫ ظ ض منه‬،‫ جا ع‬-‫الول ؛د بن ئ‬
‫تن ص' ثإنء آ ئ ذ م ' ق ش ه و ؛ نل ك ن ئ ز ء غش‬:‫’ " ال ق ف ل غ د ا‬: ‫ا< م حاق ت ه و ي‬
،" ‫يثو ت؟‬ ‫ال‬ ‫ض ذا ال ل ي‬ ‫و‬ ‫يا‬ ‫ ت ا ث وئت ى‬:‫ وفى القززاؤ م كتو ب‬، ‫ال ذ ي ال بمو ث‬
Recâ b. Ebî Seleme’nin bildirdiğine göre Ukbe b. Ebî Zeyneb der ki:
Tevrât’ta: “Âdemoğluna tevekkül etme. Çünkü Âdemoğlunun buna gücü
yoktur. Fakat diri ve hiçbir zaman ölmeyecek olana tevekkül et” yazılıdır.
Yine Tevrât’ta: “Allah ile konuşan Mûsa öldü. Feki ölmeyecek olan kimdir?”
yazılıdır.
Recâ b. Ebî Seleme; Zühri, Süleyman b. Mûsa ve Amr b. Şuayb’dan
rivâyetlerde bulunmuştur.

Takrîb 2136

Sevrb. Yezîd
Allah dostlarından biri de insanlara sürekli azabdan bahseden Ebû
Hâlid Sevr b. Yezîd’dir. Sevr insanları azabla korkutmakta aşırıya kaçardı.
Bu sebeple “Süsen” di^e adlandırıldı.
504 Sevr b. Yezîd

‫ ثن ا عمم‬، ‫ ثن ا حمم ذ س إن حا ى الشفجج‬، ‫يمل بن هم د الله‬£‫ ] حدق ا إرزا‬٩٣/٦‫ )“ ل‬٨٠٥٧(

‫ " قت ج إل فأ و م ؛ الق لئ ميعزم‬:‫تن أيي ائد‬:‫ ا‬3‫ئا‬:3‫قا‬، ‫ثثا ر م‬،‫تق قو‬
Ebû Âsim der ‫لكل‬: îbn Ebî Revvâd: “Sevr yanınıza geldi. Dikkat edin $izi
boynuzuyla süsmesin” dedi.

:3 ^ ، ، £ ‫؛‬jj Lî ، aJJI .aIp ‫؛‬jj ‫؛؛‬-،٠١^ ١ ] ٩٣/٦ [ -) ٨٠ )oa

r *£‫ ؛‬3 ،
”.Yahya b. Saîd der ki: “Sevr b. Yezîd’in kalbi iki gözü arasındaydı

İ£ £٠ ،‫؛؛‬JJ‫؛‬ i ‫ ؛‬3^ ‫ ؛‬tâ ،y ‫ '&؛‬İ£ tâjJ- hr/n [ ■)٨٠٥٩(

^ ûlfT :315 ،jj5 ،> cOİ^p i? Uj ، J \ y^ \ JÇp ٠^ ١ ،y ،İİO

d ٠^٤ U.|ij?p
j ‫؛‬ ، İ ^ ’J ‫؛؛‬4^ ،!٢٠ M ^‫؛‬İp
o ijÜ J l "

Sevr der ki: Şunlar îsa Mesîh’in sözlerindendi: “Kim öğrenir, (ve
öğrendikleriyle) amel eder(se) ve öğretirse göklerin egemenliğinde büyük bir
kul olarak çağrılır.”

‫ ح دثني‬، ‫ ثن ا عتد الل ه بن أخ م د بن خ م‬،‫ ] حدت ا أبو ث م ئ ذ ن ايل ي‬٩٣/٦ ‫ )“ ل‬٨٠٦٠(

‫عليه‬ ‫املسي ح‬ 3 ‫ ظ‬: ‫ ما د‬، ‫ ص ور بن ي ن‬،‫ عن بش ر بن من صور‬،‫ ثن ا عبد الؤمح ن‬،‫أ ي‬
‫ه وج‬ ‫بمز ثذيل ق ال ن ي بم ش أز تد ض عفيئ ا ي‬ ‫ " ت ق محل م وغبت‬:‫ا لث ال م‬
‫ال ث ن ؤا ج‬

Sevr b. Yezîd der ki: İsa Mesîh: “K i^ öğrenir, (ve öğrendikleriyle) amel
eder(se) işte ‫ ه‬göklerin egemenliğinde büyük bir kul diye adlandırılır veya
büyük bir kul olarak çağrılır” dedi.

‫ ثن ا‬،^‫؛‬£١
^ ‫ ثعا إشتا ق بن‬،‫ ] حدثن ا عتد الل ه بن م ح م د بن جعفر‬٩٣/٦ ‫ )“ ل‬٨٠٦١(

‫ ثن ا عبد‬،‫ ح و حدبن ا علي بن أمح د نيء عبد ا ؛ املم دبمي‬- ‫ال طو ي ي‬ ‫م‬ ‫أبو عيي بن ش‬
‫ ثن ا ربا ح بن‬، ‫ ثن ا تجاز بن حاتم‬،‫ ثن ا ت ؤثد‬، ‫ ثن ا أيي‬،‫اجلب ار بن حمم د بن عبيد احلحمم ي‬
‫ بم ي م ح ي‬. ^ ١‫ " و ت م‬: 3‫ ئ ا‬،‫ ى قؤت‬، ^
‫ أن ؛ ئ ش ش ج ي ي د‬$١ ١‫ض‬
 Sevr b. Yezîd 505

Sevr der ‫لكل‬: Tevrat’ta: “Allah’ı seven kalp, Allah için yorulmayı sever”
lafzını okudum.

‫ ى‬،‫ ثن ا أ خ ن ذ بن م ح م د بن مصمل ه‬4‫ ] حدثن ا أبو م ح م د بن حئا ن‬٩٤/٦ ‫ )“ ل‬٨٠٦٢(

،‫أ ذئث ق‬ ‫اب ن أي ي‬ ‫ثن ا‬ ، ‫ئ‬ ‫ل ئ ثا د ا‬
‫ن مت م و ن ا‬ ‫ي ن‬ ‫ثن ا احلل‬ ، ‫د‬ ‫مح‬
‫ن أ‬ ‫ي م م ب‬ ‫ثت ا‬ ، ‫د‬ ‫ا لحس‬ ‫ب ن‬ ‫إ ب را ه ي م‬

‫و‬ ‫ بأ ح ب ي‬4‫ ت إ<؛ سؤك أ ذث م عل؛ اث م ن‬، ‫ ت ه و ي ثي ث ئ م اأ م‬٠' : ‫ا‬3‫ ظ‬،‫عن ور‬
'٠‫ج ن أن ث عل ب ق_ه وابت؛ل د ي‬

Sevr der ki: Bazı kutsal kitaplarda: “Yakin ilmini bilmek seni mutlu
ederse her zaman dünyanın şehvet ve isteklerini yenmeyi dile” yazılıdır.

،‫ نحا أبو بكر بن عبيد‬، ‫ ثن ا أ خ ن ذ بن م ح م د بن ع م‬،‫ ] حدت ا أيى‬٩ ٧ ٦ [ -) ٨٠٦٣(

‫حمرأت‬:‫ فات‬،‫ عن بؤر‬،‫ ص ي م م بن منصور‬، ‫ ثت ا ث حثى بن ه ش‬،‫ثن ا حمم د بن احلس ين‬

‫ال ذي ن يأوون قي ح قيرة‬ ‫لئ ك‬
‫أو‬ ‫حمؤع ون ل ي‬
‫يتفانثون وب‬ ‫ئ‬ ‫ " ئ د لل ذ‬: ‫ي ب ض الكت ب‬
‫ ىدس ءئد ي ا ا‬5‫ا‬

Sevr der ki: Bazı kutsal kitaplarda şöyle okudum: “Susuz kalıp da
buğdaya muhtaç olanlara söyle. Benim katımda onlar kutsal bir sığmağa
iltica edeceklerdir-”

،‫ ثن ا ث خ ئ د بن يريد‬، ‫ تحا إئزاي إ بن م ح م د بن ا ل ح ش‬،‫ ا حدثت ا أيي‬٩٤/٦ ‫)" ل‬٨٠٦٤(

" :‫ ء ن يثأا ل‬: ^ ١‫ ئدشت‬3 ‫ قا‬:3 ‫ قا‬، ‫ غذ ت م‬،‫ غذ بئ ر نن ت صور‬، ٧ ^ ١ ‫ى حم د‬

‫ والغرد ذاع إ ل موئي‬،‫ وال و ج د حزين‬،‫ زاخلابفن و جت‬،‫ زانا م ي م حرم‬،‫ال ن ه غ محا ب‬
" ‫ ولآقت ني؛اؤ ه م ه حمموم حلي وه موم ش ر‬، ‫^ يؤم ت ي ؤ‬ ١
Sevr’in bildirdiğine göre Bişr eş-Şâmî der ki: “itaatkâr olan kimse
heybetlidir. Asi olan kimseye ise merhamet edilir. Korkan kimse endişelidir.
Endişeli kimse hü^nlüdür. Hüzün ise kıyamet gününde büyük sevinçlere
yol açar. Bütün kulların bir çabası vardır. Kimisinin çabası hayır, kimisinin
ki ise şerdir.”

‫ ح دثني ع ئ بن‬، ‫ ثت ا عئد الثؤ س أ ح م د‬، ‫ ] حدت ا أب و ثق ي بن مال ك‬٩٤/٦ [ ")٨٠٦٠(

‫ ت في اا؛نزاؤ أ ة ع ض‬1‫ " في‬:‫ ص‬،‫ ى ون‬، ‫ي‬ ‫مو‬ ‫ نتث ا م ح ئ‬، ‫ء‬ ‫ ك‬، ‫ت شب م‬
506 Sevr b. Yezîd

‫ و م م ن‬:‫ ث ا را‬،‫و ه وا م ح ن ف يال‬ \' ‫ ل‬£ ‫ظ وا ا ه‬ ‫ يا ت ئ ث ز ا لخزارص‬: ‫ ق ا د‬،‫غ ي ا لئ ال ر‬

٠٠ ‫ ا ح ل وا بدع ائه‬،‫ اخل لوا بنث ا ج اته‬:‫ئك إل اش؟ قاد‬

Sevr b. Yezîd der ki: incil’de okuduğuma göre Hz. İsa, havarilerine:
“Ailah’la çok, insanlarla ise az konuşun!” demiştir. Havariler ona: “Allah’la
nasıl konuşabiliriz ki?” diye sorduklarında ise: “Yalnızken ona yalvarıp
yakarın ve yanlızken ona dualar edin” karşılığını vermiştir.

‫ ثئ ا‬:‫ ث ا ال‬،،‫ و م ح م د بن ج عف ر ال ن ؤ ب ي‬، ‫ ] حدثن ا عئد الثؤ ن م ح م د‬٩ ٧ ٦ [ “) ٨٠٦٦(

،‫ قا ص‬، ‫ ك ا د ا ع ا ل م ح ئ‬0 ‫ءا‬ ‫ ثثا‬، ‫ ثث ا غ ئ ئ ذ ن م‬، ‫ب د‬

‫ج‬ ‫إشك ا ة ئ إم م ح م ئن‬
‫ قزأت في الثؤزاؤ الذي ن ي صل ح ون م ن الن ا س إذا م ا شدوا أولثلث ح صامح د الثؤ م ن‬٠' : ‫قا ن‬
‫خت ه ا ا‬

Sevr der ki: Tevrât’ta şöyle bir yazı okudum: “insanların araları
bozulduğu zaman onların aralarını bulan kimseler Allah’ın özel kıldığı
k im selerd ir.”

‫ ثئ ا اش حا ق‬:‫ ق ا ال‬،‫ و م ح م د بن جغثر‬، ‫ ا حدت ا عند ا لله بن ن ح م د‬٩٤/٦ ‫ )“ ل‬٨٠٦٧(

‫ إ ة‬٠' :‫د اقززاؤ‬ ‫ ي أ ت‬:‫ قا د‬، ‫ ثث ا و‬،‫ ك ا زثا خ‬، ‫ ق ا ء‬، ‫م‬ ‫م ئ‬ ‫ قثا‬،‫ب ز‬
‫ئ إو م‬
‫ن ب ز ال ئن ب‬
‫الؤثا ة زالقثا ئ إدا ت م ع وا بثواب الل ه ل لأبرار ل بغ وا أن ذكون وا نغين؛ ب ال ح‬

٠٠ ‫خن‬
‫ م‬: ‫ ن ف ذا ن ا ال‬: ‫ وفي الت وراة م كت و ب‬، ‫ ز ال ن ح ا ل م ة لآه مواث ه م‬، ^ ١‫ز ال مش م ة عل ى ^؛‬

Sevr der ki: Tevrât’ta şöyle okudum: “Zina edenler ve hırsızlar, iyilerin
Allah katındaki sevabım işitinee, emek ve çaba sarf etmeden ve bedenleriyle
yorulmadan onlarla birlikte olmayı isterler.” Yine Tevrât’ta: “Bu da
o l ı n y a ^ bir şeydir” yazılıdır.

‫ ثن ا إبزاه م بن م ح م د بن‬: ‫ ال‬، ، ‫ زأوئ م ح ث د ئي خق ا ذ‬،‫ ] حدثن ا أيي‬٩٥/٦ ‫ ل‬-) ٨٠٦٨(

،‫; شي ن ت قؤر بن يزيد‬3 ‫ ئ‬،‫ عن ت ل م ه بن خ الي‬،‫ ثئ ا بقيه‬،‫ ثن ا أ خ ن ذ بن ت ع يد‬،‫ا لخشن‬
‫ امثل ض أ ن ا ش ال آ م إ ال مم ئ أ ش ئ خ ب ما‬: ‫ق و د‬

Sevr b. Yezîd der ki: “Bana ulaştığına göre aslan, insanlardan ancak
mahremiyle zina eden kişileri yermiş.”
 Sevr b. Yezîd 507

‫ ثن ا‬،‫ ثت ا أثو ال ققى ا لحم ص ي‬،‫ ثن ا أثو عروته‬،‫ ا حدت ا م ح م د بن عل ي‬٩٥/٦ ‫ ل‬-) ٨٠٦٩(

‫ " ا لخبث‬:‫ م كت و ب قي ا إلب ج م ل‬:‫ ه ات‬،‫ عن ور‬، ‫ص‬ ‫ ح د ش الزيت بن‬، ‫ب م ه بن ال ول د‬

" ‫ خزابؤ‬0‫ي ال بجا ن م ذ عر ج ز م ث و‬
Sevr d e r ‫لكا‬: incîl’d e ‫ ^ةو‬1‫ ع‬yazılıdır: “Duvarda harçsız olarak örülen taşlar
duvarın harab olacağının teminatıdır.”

‫ ثت ا م ح م د بن‬،‫ ثن ا م ح م د بن عئد الثؤ‬، ‫حدثن ا عئد الل ه ن م ح م د‬- ] ٩٥/٦ ‫ )“ و‬٨٠٧٠(

‫م‬ ‫ " قنأ ث‬: ‫ هت‬،‫ ى ثؤت‬،‫ ى ط من ه ئ زند‬،‫ ى آم ح ل ئ ورخ‬،‫ب ثه‬
‫ء ئن م‬ ‫مح د‬
"^ ^ ١‫إإرة ن ي غ يت اء‬.‫ و ي د وه ق و ل إل ه أ مح‬، ‫ أ ة‬،٢ ^ ١‫جب م‬
Sevr der ki: Bazı kutsal kitaplarda şöyle okudum: “Bir adam livata
ilişkisinde bulunduğu zaman üzerine denizin bütün suları dökülse bile artık
temizlenmez.”

،‫ ثعا عند الثؤ بن م ح م د ثن عتد ال ك ريم‬، ‫ م ح م د ئ ئ أ خ ن ذ‬I‫ ] حدق‬٩٥/٦ ‫ ل‬-) ٨٠٧١(

‫ نأي ت وز س تريد‬٠٠ :‫ ئ ا لأ‬،‫ ثئ ا ضنزة‬، ‫م النت حزومجد‬ ‫ع‬ ‫ ثن ا ه اوون ن‬،‫ت ع يد‬ ‫ب ن‬ ‫ثعا أ خئ ن‬

" ‫إدا رئع رأته ص ن ج وده ق د ن و ضع ت جوده‬

Damra der ki: “Sevr b. Yezîd’in, başını secdeden kaldırdığı zaman secde
ettiği yeri öptüğünü gördüm.”

‫ ثن ا عتد الثؤ بن ن ح م د‬،‫ في كتابؤ‬، ‫ ] أ حمتا ائثاح ي ي أبو أ ح م د‬٩٥/٦ ‫ ل‬-) ٨٠٧٢(
: ‫ قا د‬،‫ عن ور‬،‫ عن ط ل ح ه بن زيد‬،‫ ثن ا أثو شه ا ب‬،‫ ثئ ا م ح م د بن ريا د بن ء ر؛له‬،‫الثع وي‬

٠' ‫ " بكاء ال مؤم ن قي هلبه وبكاء املن افق قي عحم ة‬:‫هزأت في بغض الكت ب‬
Sevr b. Yez!d şöyle der: Bir kitapta okudum: “Mümin kalbiyle, münafık
ise gözüyle ağlar.”

Takrîb 92-d, Takrîb 1372-a

Sevr b. Yezid; Hâlid b. Ma’dân, Hâlid b. el-Muhâcir, Mekhûl, Kâsım
Ebû Abdirrahman, Râşid b. Sa’d el-Mukrî, Abdurrahman b. Cubeyr b.
Nufeyr, Yahya b. el-Hâris ez-Zimârî, Ebû Munib el-Cureşî, Habîb b.
Ubeyd, Yezîd b. Şurayh, Hicâzlılardan, Sa!d b. el-Müseyyeb, Atâ, Nâfi,
Ebu'z-Zübeyr ve başkalarından rivâyetlerde bulunmuştur.
‫‪508‬‬ ‫‪Ebu’z-Zâhiriyye‬‬

‫‪Takrîb 2999, Takrîb 1848, Takrîb 2150, Takrîb 341 ,Takrîb 2247, Takrîb‬‬
‫‪147, Takrîb 2305, Takrîb 241, Takrîb 700, Takrîb 4246, Takrîb 4000, Takrîb‬‬
‫‪3957, Takrîb 3686, Takrîb 284, Takrîb 170, Takrîb 4076, Takrîb 2926,‬‬
‫‪^krîb802‬‬

‫‪Ebu9z-Zâhiriyye‬‬
‫‪Allah dostlarından biri de kahreden intikamla isyancıları korkutan‬‬
‫‪Hudeyrb. Kureyb Ebu’z-Zâhiriyye’dir.‬‬

‫(‪ -) ٨٠ ٩٣‬ل‪ ١ ٠٠/٦‬ا حدثن ا لم ي‪ ،‬زأبوت ح م د بن حثا ن‪ ،‬ئ ا ال ‪ :‬ثن ا إبراهي م شر م ح م د بن‬
‫عن أيي الزاه رثة‪،‬‬ ‫ا لخشن‪ ،‬ثن ا ح م د بن ' سج د ‪ ،‬ثن ا اثن زغ ب ‪ ،‬أقاما م عاويه س‬

‫بص ا د ق ب أن الت م ا ر ‪ ،‬ث م و د‪ " :‬أب ث ا ل ع ل م في اخر الر مان حتى‬

‫قا د ‪ :‬بم ثت ي قي م‬
‫يئ ل م ة ا لر ج ل والن إه وال د و وا ال ب ى و ا ن م ؤا ل ع تذ والصغير زال ي ز ‪ ،‬ه ا دا بع ك ^^‪ ٠^٠‬به م‬

‫أ خ ذ ي مب ي ظمب ء "‬
‫‪Ebu’z-Zâhiriyye der ki: Kitaplardan birinde şunu okudum: “Allah şöyle‬‬
‫‪buyurur: “Âhir zamanda ilmi yayacağım ve erkek kadın, dişi erkek, köle‬‬
‫‪özgür, küçük büyük herkes ilim sahibi olacaktır. Bunu yaptığım zaman da‬‬
‫”‪üzerlerindeki bütün haklarımdan onları sorumlu kılacağım.‬‬

‫(‪ ]\» ،/"\[ -) ٨ ٠٩ ٤‬حدت ا أثو م ح م د بن حثا ن ‪ ،‬ثن ا إتزا م أ تن م ح م د بن ا لخشن‪،‬‬

‫ثن ا أ خ ن ذ ن ت ع يد‪ ،‬ثت ا هم ذ الثؤ بن زغ ب ‪ ،‬أ حتزني معاونه ئ ذ تت اث ح‪ ،‬عن أيي ال رامية‪،‬‬
‫بم ذ ال ق محا ر غ ي إ ال ء ى ت غ ن‬ ‫قات ‪ " :‬ن ا ئ أخي ثأ م ش ؛ ا ال‬

‫‪Ebu’z-Zâhiriyye der ki: “Kişi yemek yiyip de ardından Allah’a hamd‬‬

‫”‪etmiyorsa o yemeği çalmış gibi olur.‬‬

‫(‪ ] ٨١٠٢[ -) ٨٠٩٥‬خ ا؛ثن ا ^‪ ^ ١‬بن مه د الل ه ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن إن ح ا ى ‪ ،‬ث إ ق س ه بن‬

‫‪ .‬قات‪٠٠ :‬‬ ‫س ع يد‪ ،‬ثن ا اليف غ ن ت ع د ‪ ،‬ص م عاوية بن محت اب ح ‪ ،‬عن أيي الزاه ريه‪ ،‬أن الغبي‬
‫‪ .‬تقل وا ت وبث ط ا ت و م ح م‬ ‫ن ا م ن يؤم إ ال وين ا د ي من ا د‪ :‬م ه ال أيه ا الغ امس م ه ال ‪ ،‬و ا ن لل ه‬
‫هزوح دا مث ا ت ‪ ،‬زثؤ ال ر جا ‪ 3‬ح ئ ع وصت ان وضع زذزاي ريع ق ض ي عل يك م ا ل ع ذا ث صب ا ‪،‬‬
‫إل مب ن ث زب ه ز ئ ا ا ا‬
 Habîb ‫ء‬. Ubeyd 509

Hudeyr b. Kureyb Ebu’z-Zâhiriyye’nin bildirdiğine göre Allah Resûlü

şöyle buyurmuştur: "Her gün mutlaka bir münadi şöyle seslenir: "Yavaş olun ey
insanlar! Yavaş olun. Şüphesiz ki Allah'ın dehşetleri ve belaları vardır. Sizin ise
kanayan yaralarınız vardır. Eğer huşu ile dolu a dam larsüt emen çocuklar ve
yiyip içen hayvanlar olmasaydı başınıza azab yağdırtlırdt ve sizi un ufak
ederdi."
Ebu’z-Zâhiri^e, Ebu’d-Derdâ ve Huzeyfe’den rivâyetlerde
bulunmuştur. En çok Cubeyr b. Nufeyr ve Kesîr b. Murra’dan rivâyetlerde
bulunmuştur.

Takrîb 1886, Takrîb3095,Takıib2110,Takrîb2100,Takrîb2655-a

Habîb b. Ubeyd
Allah dostlarından biri de Habîb b. Ubeyd’dir.

‫ ح دثن ي‬، ‫ ثن ا عتد الل ه بن أ ح م د بن ح م‬، ‫ ا ثن ا أبو بكر بن مال ك‬١ ٠٧ ٦ [ “) ٨١ ٠١(
‫ " ئثثئ وا ال ه ؛‬: ‫ هاد‬،‫ ح دبت ي حبي ب بن عتيد‬، ‫ ثن ا جري ر بن غئنا ذ‬،‫ حما أبو الجن نزؤ‬، ‫أيي‬
‫ت ئ دب ا س م‬
‫ ب غ م أن ي ج‬3 ‫به هابه يوشلق إن ءال‬ ‫ ز ال ثثثن وا‬،‫ؤاعملوة وانممعوا بؤ‬

'٠‫مج د الر ج ل ي ه‬
‫كن ا ي ت‬
Habîb b. Ubeyd der ki: “ilmi öğrenin, anlayın ve ondan faydalanın.
Onu, kendisiyle güzelleşmek için öğrenmeyin. Eğer uzun yaşarsanız
(görürsünüz) kişinin silahla süslenmesi gibi ilimle süslenmesi yakındır.”

‫ قا ق ش بن‬،‫حل ض‬
‫بن ت خ م بن ا‬ ‫قا إبراهيم‬ ،‫ر‬ ‫ح دقا‬ ‫ا‬ ١٠٢/٦‫ )“ ل‬٨١٠٢(
‫ ح دثن ي‬، ۶ ٠ ‫ ثن ا ابن أيي‬،‫ ثن ا بس ه بن ال ول يد‬: ‫ ق ا ال‬، ‫ وأ ح م د بن تع ي د ال كن د ي‬،‫عئ ما ن‬
‫ ن ا‬:‫ مم ي ل ثت‬،‫ كا ن دفيج ه إذا ن ش ى طا ق ت قد ماه م ن ا خل ا نة‬٠* : ‫ قا د‬، ‫حبي ب بن م ح د‬

،‫بق؛ر < ح ؛ ض ودن ي‬

‫ت م‬‫ أبمن إل ة ا رلآ؛ي ق‬:‫ ص د ه‬، ^ ١:‫قحمق؟ مق ات‬
‫ أ م ح مق ه إ ل ئ ال ق إة ش م حمإ ر س ب نحا ا ا‬: ‫ص ه وئ ج أ‬
Habîb b. Ubeyd der ki: Duleyce fazla ibadet etmesinden dolayı yürüdüğü
zaman ayakları birbirine dolaşırdı. Kendisine: “Neyin var?” diye sorulunca:
“Özlem içindeyim” karşılığım verirdi. Ona: “O zaman müjde! Vali askerleri
510 Damra b. Habîb

terhis etmesi için ordu komutanına haber gönderdi” denilinee de:

“Özlemim ona değil, ruhumu harekete geçirecek olanadır” karşılığını
verirdi.
Habîb b. Ubeyd; Muâz b. Cebel, Amr b. Abese, Ebû Umâme, Ebu’d-
Derdâ, Mikdâm, irbâd ve Âişe’den rivâyetlerde bulunmuştur.

Takrîb2682, Takrîb 1855, Takrîbll90, Takrîb4382, Takrîb2787-a

Damra b. Habîb
Allah dostlarından biri de Damra b. Habîb’dir.

‫ ثت ا أ ح م د بن‬، ‫ ثت ا إبراهيم بن ن خ ث د بن ا ل ح ش‬،‫ م م ا ء ح دبنا أ ي‬/‫ [آم‬-) ٨١٠٨(

:‫ ئل ث‬،‫ *' ء ذ ض م نه إدا ه ا م إ ز ا ل ص ال ة‬: ‫ ه ا د‬،‫ ح دبي ي أر ط أة‬، ‫ ثت ا ي م ه‬،‫ت ع ي د ا ل ح م ص ي‬
" ‫ قد؛ أزقي اا؛اس ي ض‬:‫ ئ ك‬،‫ هئ| غيدبمدي‬،١^ ١‫قذ| أزين اا؛ام ي‬
Ertâat bildiriyor: Damra b. Habîb namaza durduğu zaman: “Dünyanın
en zahid adamı budur!” derdim. Dünyası için bir şeyler yaptığı zaman da:
“İnsanlar içinde dünyaya en çok rağbet eden kişi budur!” derdim.

‫ ح دثن ي‬،‫ ثن ا بقيه‬، ‫ ثن ا أ خ ن ذ‬، ‫م ح م د‬ ‫ب ن‬ ‫ ثن ا إبزا م م‬،‫ ] حدثت ا أ ي‬١٠٣/٦ ‫ ل‬-) ٨١٠٩(
: ‫ " نزؤث ا إل> ال ينبغي أل ح د أن ي ص ح لف م ه م ا‬: ‫ قات‬،‫ ص أبيه‬، ‫محتة ى ص مزة بن حبي ب‬
" ‫ وا ط العلث إ ر ا ق م‬،‫محا ق ه امحزد‬

Damra b. Habîb der ki: “Kişinin ‫ لكان‬.yerde asla gülmemesi gerekir

Bunlardan biri maymun görüldüğü, diğeri de bir mezara bakıldığı
zamandır.”

‫ عن‬،‫حمان ب ن مشبي‬ ‫ثن ا‬ ، ‫ ثن ا أ خن ذ‬،^ £ ١^ ‫ئت ا‬ ،‫ة ما] حدق ا أ ي‬/" ‫ )“ [ا‬٨١١٠(
" 0 ‫ت أ ئ أ م زث طوث و ت ئ ذ ه م روتت ا‬4‫ ؛ ؛ل ق م ل الد‬١^ " : Jü ،‫ ص أييي‬،‫عمه ثن ص مزة‬

Damra der 1‫لء‬: “,Kabir fitnecileri (sorgu melekleri) üçtür. Bunlar Enker
Nâkûr ve efendileri Rûmân’dır .”
 uam ra o. JtiaDiö

،‫ ثن ا إتزا م و س ن ح م د بن ا لخثن‬،‫ ] حدتن ا أبو م ح ث د بن حق ا ن‬١ ٠٧ ٦ [ “) ٨١ ١١(

‫ " ل م ئ‬: ‫ ه ا د‬،‫ عن أي ه‬،‫ ثن ا عتبه بن مح نن زة‬،‫ ثعا م ح ا ذ ى ش ع يد‬،‫ثغ ا أ ح م د ى ت ع ي د‬
‫ و مت‬،‫ أائ والل ه يا ابن أخي ؛خز‬: ‫ ق ك لف ات "كيفن أن ج يا ع م ه ؟ ف ا ك‬،‫ع م ي فى الثؤم‬
" ‫صب أف ظ‬ ‫ع ظي غث خ ز أ غ ي ثث واث‬
Utbe b. Damra, babasından bildiriyor: Rüyamda halam: gördüm. Ona:
“Halacığım! Ne durumdasın?” diye sorduğumda: “Vallahi yeğenim hayırlar
içindeyim. Yaptığım tüm amellerin karşılığını aldım. Hatta yaptığım
yoğurtlu sebze yemeklerinin bile mükâfatını aldım” dedi.

‫ ثت ا هن ا د شر‬،‫ ثن ا أبو يمحى الرازي‬،‫ ] حدق ا أثو م ح م د بن حي ا ن‬٨١١٩ [ “) ٨١١٢(

" :‫ هاد‬،‫ ص ضنزه‬، ‫ ءن أ ي بكر بن عتد الل ه بن أ ي مي م‬،‫ ث إ مح ض مت يوذ س‬،‫ا لس ري‬
‫ وعص ى عإى علي رضي الثت نحا ر‬، ‫ عأى ابنته ئ ا ط م ة خ د ن ة ال ئ ت‬. ‫ئص ى رش ول ط الثؤ‬
] ١ ٠٤/٦ ‫عنةب م ا"ك ا ن غ ازي ا م ن ال ي ت م ن ال خ د م ة " ل‬

Damra der ki: “Resûlullah (sallallahu ^)^١٢١١! vGsellem) kızı Fâtıma’yı ev işlerinde,
Ali’yi de evin dışındaki işlerde görevlendirdi.”

،‫ ثق ا عئد الل ه ئ ذ أ ح ن د بن حنب ل‬، ‫ ا حدثن ا أبو بكر بن م ا ل ك‬١٠٧ ٦ [ “) ٨١ ١٣(

،‫ر‬ ‫ ح دب ي‬، ‫ ظ عقه بن صمزه بن حبي ب بن صهي ب‬،‫ ظ أثو نننيزؤ‬،‫ح دب ي أيي‬
‫ م غ‬1‫ ؤن "ى ن ولع‬،‫ كا ن ما لت ال ي ع جت م ح^ صي ا م ا مرئ ؤ ال ق ا م ة ول ك ن ائخلءموا إ ر ورعه‬٠٠
‫ن ا رزقة الثت م ن ا خل ا دة ئهؤ عند الل ه ح ما‬

Utbe b. Damra b. Habib b. Suheyb, babasından bildiriyor: ^öyle denirdi:

“Kişinin ne orucu, ne de gece ibadeti sizi şaşırtmas:n. Siz kişinin verasına
bakınız. Eğer bu kişi Allah’ın kendisine nasib ettiği ibadetlerle beraber vera
sahibiyse, bu kişi gerçekten Allah’a kulluk yapıyor demektir.”
Damra; Ebu’d-Derdâ, Abdullah b. Ömer, Şeddâd b. Evs ve Nu’mân b.
Beşîr’den rivâyetlerde bulunmuştur.

Takrîb 2071, Takrîb 227‫و‬, Takrîb 1978, Takrîb 1977

512 Rabîa el-Cureşî

Rabîa el-Cureşî
Allah dostlarından biri de babası sahabilerden sayılan ve kendisine îbn
Amr da denilen Rabîa el-Cureşî’dir.

‫ ثن ا أ خ ن ذ بن م ح م د بن‬،‫ا ] خ ا؛ثن ا عتد الل ه بن م ح م د بن جعف ر‬. ‫ م‬/ ‫ )“ [أ م‬٨١١٨(

‫ عنبستر بن‬،‫ ثن ا ثا ب ت‬،‫ ثن ا خئ ا ذ بن ت ل م ه‬،‫ ثن ا م ح م د بن *كثير الع تد ي‬، ‫عل ي الخزاعي‬
‫ ي ج م غ ا ل ح ال ئ يؤم ا ل سام ة في‬: ‫ يم وأل‬،‫ وم ن معاوثه‬،‫ت ش م عت لهغة‬3 ‫ ظ‬،‫"نحب ا لع دو ى‬

‫ أئن م ح ن كآن ئ‬، ‫ سيعل م أ غد ا ل ج م ع ل ض اي ر ائؤم نا ص‬: ‫ يا د ي من ا د‬P ، ‫ص ع ي د وا ج د‬

:،3^ ‫هث ائ م يئف م رن^> ؟‬3‫ح ع يدع ون ربه م حؤظ ؤءنئئ ا ؤ ث ر‬-‫ؤدث جاءى جمبهب عن ا لن ص ا‬
^ ^ ١‫أهد‬ ‫ثيغلمل‬،‫ر‬ ‫ قث وتت‬،‫ ^ أن يئ تب م ثوئم‬١‫اء‬-‫ب م يئست ظ ق‬،‫نمومون وفيه م قثه‬

‫ محموم ون‬،^ ١‫ غذ ؤ ر‬٤۶ ١^ ‫ئ‬.‫ج مح يهم بمار‬ ‫ ق م م مح؛ن‬،‫مب ن ا در محؤم و' م حم‬
‫ نت م أ غد‬٠٠ : ‫ قأمو ل‬،‫م م وم‬ ، ‫ه أن ه ف‬ ‫اء‬-‫ ئ ر يت ث ظ ث‬،‫وه م أك ر من ا ال ول ي ن‬
‫ ثق و م ون أكتر م ن‬: ‫و خ ا ال ه ا د‬ ‫ لتئ م ائخئ ا د وذ لل ه عل ى‬،‫ا ل ج م ع ل م ن ا ل ع ر ائؤم وال كرم‬

" ‫ا ال ول ذ‬
Buşeyr b. Ka’b el-Adevî der ki: Rabîa’nın, Muâviye zamanında şöyle
dediğini işittim: “Kıyamet gününde yaratıklar geniş bir yerde toplanacak.
Sonra bir münadi: «Burada toplananlar kimin şeref ve kerem ahalisi
olduğunu bilecektir. “Korkarak ve ümid ederek Rablerine ibadet
etmek i‫ ؟‬in y a tak ların d an kalkan kimseler”! nerededir?» diye nida
edecektir. Bunun üzerine azınlık bir grup Akacaktır. Bir müddet sonra
münadi tekrar kalkıp: “Burada toplananlar kimin şeref ve kerem ahalisi
olduğunu bilecektir. “Ne ticaret nede aİ!şverişten dolayı kendilerini
Allah’» anmaktan alıkoymayan kişiler”^ ayağa kalksın» diyecektir.
Bunun üzerine bunlar ilk kalkanlardan daha fazla olarak tal^caktır. Yine
bir müddet geçtikten sonra münadi tekrar kalkıp: «Burada toplananlar
kimin şeref ve kerem ahalisi olduğunu bilecektir. Her halükarda Allah’a

1Secde Sur. 16
2NûrSur. 37
 Ebû Am r eş-Şeybânî 513

hamd eden kişiler ayağa kalksın» diyecektir. Bunlarda kendilerinden önce

kalkanlardan daha fazla bir şekilde kalkacaktır.”

،‫ ثن ا أبو ن ن ه ر‬،‫ ثن ا أبو روعه ال دم شق ي‬، ‫ ] حدق ا نثتن ا ن س أ ح ن د‬١٠٦/٦ ‫ ل‬-) ٨١ ١٩(
‫ " إن‬:‫ أثث كا ذ يأم و ل في ق ص صه‬، ‫ عن نبيع ه‬،‫ ص عظلثه بن ق س‬،‫محا ت ع ي د نخ مه د ا ل عزيز‬
'٠ ‫ و ج ع د ا لئئ مغة م دب ص ره‬،‫آلثة ج ع د ا لخز م ن أ حد"ك م”كشزاكئعل ه‬

Atiyye b. Kays bildiriyor: Rabîa kıssalarında şöyle derdi: “Allah, sizden

birinin hayrını ayakkabısının bağcığı kadar, şerrini ise gözünün görebildiği
kadar kıldı,”

Takrîb 190

Ebû Amr eş-Şeybânî

Allah dostlarından biri de Ebû Zür’a b. Eb! Amr eş-Şeybânî’dir.

‫ ثن ا أبو بكر بن م ح م د بن‬،‫ ] حدق ا ع د الل ه بن م ح م د بن ج ع م ر‬١٠٧/٦ ‫ )“ ل‬٨١٢١(

‫ في التوراة‬:‫ قات‬،‫ ض ا ل سث اني‬،‫ ثن ا تنئزة‬، ‫ ثن ا عثد الل ه س ه ا ى‬،‫أ ح ن ذ بن ناشد‬

" ‫ ال يه أل ل ا ئ ث ه مح ن ا لأؤ وال نا س‬،‫ " ت ق م م ان ص ال يغن م جواز؛ه‬: ‫ن ه و ي‬

Şeybânî der ki: Tevrât’ta şöyle yazılıdır: “Kim bir iyilik yaparsa
mükâfatından mahrum kalmaz. Güzel davranış ta Allah ile kullar arasında
kaybolup gitmez.”

‫ ثت ا‬،‫ ثئ ا م ح م د بن أ ح م د بن م غذان‬،‫ثا ن‬
‫ ء خ ا؛ثن ا أبو م ح ئ د بن ح‬١٠١٧٦‫ ل‬-) ٨١٢٢(

‫ قات؛ " أوصي ف وإت زامح د م التوراة‬،‫ عن ا ل م حا ئ‬،‫ ثثا ضمه‬،‫يمحى بن ت غ م اوم ئ‬
" ‫اشئؤصوابم ن ف ذ م عوك م ث ن غ م أه لب ال د م م ن حمباء حيرا‬
Şeybânî der ki: Tevrât’ta, İsrail oğullarına şöyle nasihat edildi: “Sizin
şehrinizden olmayıp da yanınıza gelen yabancılara güzel davranınız.”

،‫ أئت اثا ت خ ئ د بن جعف ر‬: ‫ ق ا ال‬،‫ وحم د ال ؤ ح م ن‬، ‫ ] حدثت ا هم د الل ه‬١٠٧/٦ ‫ ل‬-) ٨١٢٣(
:‫ هات‬،‫ عن الئتتا ني‬،‫ ثن ا صمزة‬،‫ ثن ا أبو ع مئر بن الن ح ا س‬،‫ أثأتا أب و بكر بن ناب ي‬: 3 ‫ها‬
514 Osman b. EM Şevde

^ ^ ^ ١ ‫ ك ن ا ئدي ن ئدان ^ل ك أ س ؛ل ذ ي شغبي به ئلم ز ب وريده لأن‬٠٠ :‫م ك ت و ب في ال توراة‬

" ‫ال ث ذ ا ذ و ة‬

Yahyâ eş-Şeybânî der k i: Tevrat’ta şöyle yazılıd ır: “Ne edersen aynısını
.bulursun. B ir bardak içirirsen sana da bir bardak, hatta daha fazlası iç irilir
Çünkü ilk başlayan yaptığının daha fazlasını mutlaka görecektir.”

‫ ثن ا ي د ال ثؤ‬، ‫ ثئ ا أبو ب ك ر بن مع ذا ن‬، D ‫ ا حدق ا أبو ن ح م د س حي‬١ ٠ ٧/ ٦ [ “) ٨ ١ ٢ ٤ (

‫ قادت " ف د مح ت ا لخئدس قي ال خ ب ف د ك م م ن‬،‫ عن ال نحايي‬،‫ قا ص م ء‬،‫ئذ ه ا ى‬

‫ذ ه ب ممل وء غث ا‬

Şeybânî der k i: Kutsal kitaplarda Beytü’l-M akdis’in m isali, içi akreplerle

dolu altından bir bardak gibid ir.”
Şeybâni; Am r b. Abdillah el-Hadram î, Abdullah b. M uhayrîz, Abdullah
b. ed-Deylem i, Ebû Seleme ed-Dim aşkî, Ebû Meryem ve başkalarından
rivayetlerde bulunm uştur.

Takrîb 4550, Takrîb 2750, Takrîb 3001

Osman b. Ebî Şevde

^ll^h dostlarından b iri de Osman b. Ebi Şevde Ebu’l-Aw âm ’d ır.

‫مش بن‬
‫ ثن ا ب‬، ‫تب ا ل حراتى‬
‫ج‬ ‫ ثن ا أثو‬، ‫ ] حدثن ا م ح م د بن ن غ ز‬١ ٠ ٩/ ٦ ‫ )“ ل‬٨ ١ ٢٨ (

‫ثا‬
‫ ءت‬، ‫د ئ ت ع د‬ ‫ط‬ ‫ ى‬،‫م ئ ن ق ئ لآ‬ ‫ط‬ ‫ ى‬،‫ه أ خ ط ئ إ>ئخا ئ‬ ‫ز‬ ‫ ح‬. ‫ئ د ال أ ؤ‬

‫بوت قى مله‬
‫ م‬،‫ قادت ت م ن ت م حا ذ بن أبى س وده‬، ‫ت ا ا ال و ر ا ئ‬
‫ ق ا الت ث‬، ‫مح ن ى بن يونس‬

‫شن جز‬ ‫ل ه م روا ح ا إل ى‬

‫' أ ؤ‬٠ :‫ ه\ لأ‬، >^‫بم ون أوكلث ا لممث ون‬
‫ب مون الث ا‬
‫ؤ والث ا‬ : ‫محا ر‬

" ‫لقب محوي ا في م ح ل ال م‬

‫أ ؤ‬3
 Osman b. Ebî Sevde 515

Osman b. Eb î Sevde der k i: “Ve öncüler, hep önden gidenler. Onlar

Allah'a yakındırlar "1 âyetlerinde söz konusu kişiler, namaz için mescide
ilk önce gidenler ile Allah yolunda savaşa en önde çıkanlardır.”

‫ ثن ا أبو‬، ‫ن عئد ال وه ا ب‬ ‫ ثن ا أ ح ن د‬،‫حدت ا شلت ما ن بن أ خن ت‬ ] ١٠ ٧ ٦ [ -)٨ ١٢ ٩ (

‫ أ ة‬،‫ ثن ا م ح م ود بن خالي‬، ‫ ثن ا عتد الله بن ئل بما ن‬، ‫ ح ؤ خ ا؛ثن ا عئد الل ه بن ان ح ا ى‬.‫ا ئئني ز ؤ‬

‫ ح د ب ي م ح ا ذ بن‬،‫ ت ا ا لأؤزاعي‬: ‫ ثا ئرا‬،‫حدت ا ه‬ ، ‫ وع من ين عثد ا لوا ح د‬، ‫ل ي د سر * سل م‬

‫ال و‬

: ‫ م ن ال مقت كان وا يمولون‬، ‫ف ر غ‬

‫ ي ع د أن ي‬،‫ إذا انص رف ن الث وم ع ن الم هتزة‬: ٤١ ‫ ئا‬،‫أيي ت ؤ ذ ة‬

، ‫ زن ن أ ح رثه ث ثأ حزه إ؟ى موح ر ص د ق‬، ‫ ^ ^ م ن قدمته ث مم دمه إ؟ى ثم د م بدي‬١ "

" ‫ب دة‬
‫ أ ال م ئ ث أ أ ي ت م ؤ ال ق ي ه م‬4 ‫الل‬

Osmân b. Eb î Sevde bildiriyor: öncekiler (Selef-i sâlihîn) vefat eden kişi

defnedilip de insanlar mezarlıktan ayrılacakları zaman şöyle dua ederlerdi:
“Allahım ! Bizden önce katma aldığın kişiyi doğruluk ve esenlik içinde al.
Geride bıraktıklarını da doğruluk ve esenlik içinde bırak! Onun (musibetlere
katlanma) sevabından bizleri de mahrum etme ve ardından bizi dalâlete
düşürme!”

‫ ثت ا‬،‫ه د ال ث ؤ‬
‫م‬ ‫ ثت ا ي حيى بن‬، ‫ث ب‬
‫ ثت ا أبو ئ ع‬،‫حدق ا نلث ما ن‬ ] ١٠ ٧ ٦ [ -)٨ ١ ٣ ٠ (

‫م د الل ه بن ال ن م إذا هدم ت البين م ن‬

‫ت "كا ن ه‬،3‫ ئ‬،‫عتن ا ن س أ ي ت ؤ د ة‬ ‫ح م ثن ي‬ ،‫ا لأؤزاعي‬

‫ى‬ ‫عم‬ ‫ها س م نه ا محلم ه‬ ‫ق دمت‬ :‫قات‬ ، ‫ح م د ال زي ت ئإث اف ا‬ ‫الئ ام‬

‫تلف ء ا ع جتتلث‬
‫ ثأ ئظزث ي حل‬،" ‫ب د ج موف‬
‫ " ا م حش م‬: 3 ‫ مما‬،‫ نأخذ يفق ا ة‬C،—‫ب‬
‫ا ل حتثا‬

" ‫ح رأ ب ئ ب ن غ ث ة‬ ‫ الثما ر ش‬٤ ، ^

Osman b. Eb î Sevde der k i: Şam’dan zeytinyağı taşıyan bir kervan geldiği

zaman Abdullah b. ez-Zübeyr onu karşılar ve yağ sürünürdü. B ir gün bir
kervan geldi ve ondan yağ süründü. Ömer b. el-Hattâb ona rasdayıp
arkasından tuttu ve: “Yağ süründükten sonra hırkana baktın ve kibirlendin.
Benden ayrılm a senin saçlarından keseceğim” dedi.

1VâkıaSur. 10-11
516 Abdurrahman b. Meysere

‫ ثن ا ع ئ س‬،‫ ثن ا أبو ث م بن أيي ذاوذ‬، ‫ ] حدثن ا أ خ ن ن بن إ س ا ة‬١ ٠ ٩ / ٦ ‫ ل‬- ) ٨ ١ ٣ ١ (

" : 3 ü ،‫ج ر ت ؤ ذ ه‬
‫ بن أن‬0 ‫ ع ن عت ما‬، ‫ غ ذ و ج ر‬،‫ ثت ا مح ض بن قو س‬،‫ح شرم‬

،" ‫ ور م حان جين يد ح د‬، ‫ت‬

‫ص الة ا لآؤامحن رقتان جيني ح ر ج م ن ح‬

Osman b. Eb î Şevde der k i: önceleri şöyle denilirdi: “A llah’a

yönelenlerin namazı evlerinden çıktıkları zaman ik i, evlerine girdikleri
zaman da ik i rekâttır.”
Osm an;, Ubâde b. es-Sâm it zam anına yetişip, Abdullah b. M uhayrîz,
Osm an'ın dostu Ebû Şuayb el-Hadram î ve Ebû Eyyûb el-Ensârî’den
rivâyetlerde bulunm uştur.

Takrîb 123

Ebû Zeydel-Ğavsî
A llah dostlarından b iri de Ebû Zeyd el-Ğavsî’d ir.

Takrîb 4449-h

Abdurrahman b. Meysere
A llah dostlarından b iri de Abdurrahm an b. Meysere el-Hadram i’d ir.

‫ ثت ا محم د بن المقاس ئن ايوث‬،‫خ ا؛ثن ا أبو محم د بن حيا ن‬ ] ١ ١ ٠ ٨ [ “) ٨ ١ ٣ ٤ (

‫ حدبتى عتذ‬، ‫ف وان ى غ ز و‬

‫ ثن ا ص‬،‫ ثن ا أبو انئنيزؤ‬، ‫ت ل‬
‫ ثن ا جنقن بن م ح مد بن ئص‬، ‫ا لأغز ر‬

،‫ش ي د نصم ة ف خ ونصفه ن و ر‬ ‫ ءاا إ ذ لل ه نل ه ا«ن نة‬:‫ ه ا ت‬، ^ ^ ^ ١ ‫أ و ح م ن بن م ن ت ز ه‬

X , ‫ه ج ثق ئ رش‬ ‫هج ئد‬ ‫ لأور ن ق ذ ث‬1 ‫ه أ ك ظ أق ث ص ئدا‬ :‫ءن ال؛ة ;ثوب‬

،" £‫تا‬
‫ وكان لم\زت وكدبالص‬:‫ هات‬،‫ث ومغين‬
‫ ئألفن بتن عتادك ال‬، ‫ث ل ج‬
‫الثون يهلفئ ال‬

Abdurrahman b. Meysere el-Hadramî der İri: A llah’ın , Rûbîl adında

yarısı kardan, diğer yarısı da nurdan olan bir meleği vardır, o şöyle dua
eder: “Allahım ! Bu nur ile bu karı birleştirip de ne karın nuru, ne de nurun
 Amr b. Kays el-Kindî 517

karı söndürmediği gibi müminleri birbirlerine birleştir.” Ayrıca bu meleğin

oruçla görevli olduğu söylenmektedir.

Abdurrahm an b. Meysere el-Hadram î; irbâd b. Sâriye, Am r b. Abese ve

Ebû Umâme'den rivâyetlerde bulunm uştur.

Takrîb 4081,Takrîb 4276

Amr b. Kays el-Kindî

A llah dostlarından b iri de Am r b. Kays el-Kindî’d ir.

‫ ق‬،‫ط ئن أ خ م د في كثا به‬

‫ثا عبد ال م ئق‬ ‫ ا أ ي ز ئا أبو أ خ ئ ذ ش‬١ ١ ١ / ٦ ‫ ل‬- ) ٨ ١ ٣ ٧ (

‫ عن‬، ‫ غذ ور بن ي ن‬،‫ كا زيد بن خا رم‬، ‫ كا ج ا جب بن ال ول د‬،‫م ح ئ د بن عتد الع ز م‬

‫ وما بن ع م أنزت‬، ‫بلي ي ي ي‬

‫ ئات؛ " ما كن ت أن أع م رب س ي حش أ‬،‫ع م رو بن ق س‬

‫ زن ن أف ا ن ئ ن ث ة في الل ه‬،‫فق ا ب ا لأهداب م ن ال دل ة‬

‫ص ى أن يوط أ ي‬‫ال د ي ح ى م ن زلته ا ح م ير‬

" ‫بن اقا عز‬

‫ وإنء أ م حن ا لأبماد إ ر الثؤ ائ م‬،‫ الئ يزم ا لمائة‬.‫ء ة أ وة‬

Amr b. Kays der ki: “Nefsimi düzelmek için o kadar uğraştım ‫لعا‬
sonunda bedenim zayıfladı. Kişi, dünyayı ayakları altına almadıkça, onu
olması gereken yere yerleştirmiş olmaz. Kim , Allah için nefsini hor ve hakir
görürse Allah onu kıyamet günü aziz kılar. Allah katında bedenlerin en
sevimsizi bolluk içinde yaşayan bedenlerdir.”

‫ ثن ا‬،‫ى ت ح قد بن ع د ال ثرين‬ ‫ ثن ا عتد الل ه‬،‫أبو أ ح م د محم د ئ ذ أ ح ن د فى كتا بؤ‬

‫ ت ا‬:‫ ه ات‬،‫س ي‬
‫ عن ع م رو ن ق‬،‫ور بن ثرين‬ ‫ عن‬،‫ت ا زيد بن حازم‬
‫ ث‬،‫حا جب بن ال ول يد‬

‫ح ر يرض‬ ‫ ^ حى‬١ ‫ وظ م ن ع م أدرب‬، ‫ج ن ي‬ ‫كد ت أن أص ر قسي حش أ م‬

‫ نإ ن‬،‫ أعزة الل ه يؤم السام ة‬. ‫فف ا ؛ ا لأقدام وم ن الدلق زن ن أف ا ن ش ت ة في الثؤ‬
‫أن ي وطأ ي‬

، ‫ب ن اقا ع ز‬
‫الثؤ ا ئ م‬ ‫\ل‬ ‫أ م ح ن ا لأخش اب‬

Amr b. Kays der ki: “Kişi, dünyay: ayakları altına almadıkça, onu olması
gereken yere yerleştirmiş olmaz. Kim, Allah için nefsini hor ve hakir görürse
Allah onu kıyamet günü aziz talar. Allah katında bedenlerin en sevimsizi
bolluk içinde yaşayan bedenlerdir.”
518 Muhammed ‫ء‬. ^ ٤^ ، ‫ ؛‬el-ilhânî

Am r b. Kays el-Kind î; M uâviye, Abdullah b. Am r, V âsile, Abdullah b.

Busr el-M âzinî ve başkalarından rivâyetlerde bulunm uştur.

Takrîb 4099

Muhammed b. Ziyâd el-ilhânî

A llah dostlarından b iri de Muhammed b. Ziyâd el-ilhâni’d ir.

‫ع ض ثن ال ث م‬ ‫ ثثا ث و ت ى ئي‬، ‫ئ أ خ ئ ذ‬ ‫ئ ي نا ذ‬ ‫ ] خدثثا‬١ ١ ٢ / ! [ -)٨ ١٣ ٩ (

‫ ا غتر به زقا ز ال‬٠٠ :‫ ق ا د‬،‫ أ ظايي محم د بن زيا د دي ا را‬:‫ ه ا لأ‬،‫ ثت اب م ه‬، ‫ ثن ا أ ي‬، ‫الحمص ي‬

‫ص بي ف ت ي أ مث ا ي غ ش ه‬ ‫ ثزي‬a p U Ji ‫^ أ ح م مء‬ ١ ‫ ن إ و أ م ك ث ه ؤ ؛ إلث؛‬، ‫ئ ث ي‬

Bakiyye bildiriyor: Muhammed b. Ziyâd bana bir dinar verdi ve şöyle

dedi: “Bununla zeytinyağı satın al; ama pazarlık yapmadan ‫ أك‬Z ira öyle
topluluklara ulaştım ‫ لكا‬bir eşyayı satın alacağı zaman hiç pazarlık etmeden
alırlard ı. ”

‫ثعا إثزا م ز بنت ح م د بن‬: ‫ ئ ا ال‬،‫ثا ن‬

‫ وأبوث ح ث د بن ح‬،‫ ] حدق ا أ ي‬١ ١ ٢ ٨ [ “) ٨ ١ ٤ ٠(

‫تم غ‬
‫ ا ج‬:، 3 ‫ ما‬،‫ح د ث ي ث خ ئ ذ بن زياد‬ ، ‫ ثن ا ب م ه‬، ‫ ثن ا أ ح م د بن ت ع ي د ال ك ن د ي‬،‫ا لخض‬

‫ت‬1 ‫تا ي‬
‫ تز ال أة أ‬:‫م قيز‬
‫ ب‬3‫ ق ا‬،‫ وذ ووا شؤث‬، ‫صء واخلاد‬ ‫تيرأل ئت‬-‫جا د م ذ ا لأ‬.‫ر‬
‫ ال‬° ‫ب تأ ن‬
‫ " و م شئ إ ر فذا شوئؤ وضخ عي قذة ن ا ث أ ج‬:‫ ق ات‬،‫أز ظلق النؤت‬
" ‫ه‬ ‫ي ن ش ي ؛ ق ه أخت م ت ف ز غ ز ة ؛ ر إة ا ء‬

Muhammed b. Ziyâd der ‫نكل‬: Salihlerden — veya âlimlerden ve

âbidlerden- bir grup toplandılar ve ölümü andılar. B irisi: “Bana b irisi veya
,ölüm meleği gelip: «Hanginiz şu direğe önce yetişip elini koyarsa ölür» dese
A llah’a olan kavuşma arzumdan dolayı sizden hiç birinizin o direğe benden
”. önce yetişm esini istemem
Muhammed b. Ziyâd; Ebû Umâme, Câbir, Abdullah b. Busr, Ebû Utbe
.el-H avlân!ve başkalarında rivâyetlerde bulunm uştur
Takrîb 2813-a
 ‫‪. EbîLübâbe‬ء ‪Abde‬‬ ‫‪519‬‬

‫‪Abde b. Ebî Lübâbe‬‬

‫‪A llah dostlarından b iri de Abde b. Ebî Lübâbe'dir.‬‬

‫حدت ا ن ق ما ن ين أ خ ن ذ ‪ ،‬ثن ا أ خ ن ذ بن عتد ائزئ ا ب ‪ ،‬محا أبو‬ ‫( ‪ -)٨ ١ ٤ ٢‬ل ‪] ١١٣ / ٦‬‬

‫صإ ه "‬
‫‪ ، ^ ١‬ى الأؤزائ ‪،‬ص مدة‪ ،‬ي‪ :3‬أ"ل اؤت اه مم ذ اواءآة‬
‫‪:ok‬؟ ‪Abde: “Riyakârlığa en yakın duran kişiler, ondan yana kendilerini en‬‬
‫‪güven içinde hisseden kişilerd ir” dedi,‬‬

‫نا‬
‫ن زؤ‪ ،‬ث‬
‫م‬ ‫أ خ ن ذ ‪ ،‬ث إ أثو ا ئ ن ج‬ ‫بن أ ح م د ‪ ،‬ث إ‬ ‫ن ق نان‬ ‫حدثن ا‬ ‫( ‪ -)٨ ١ ٤ ٣‬ل ‪ ١١٣ / ٦‬ا‬

‫خل ال ئئ خ ر‬
‫به ا ر ملث عك ا‬
‫م الث‪.‬؛د اقآن م‬ ‫ا لأؤالعءج ‪ ،‬ى محذة‪ ،‬؛‪ ١١‬؛‪| " :‬ذا‬
‫ث ال صلت حملته ا ل م ال يكه ح ز يص خ ‪٠٠‬‬
‫تنسئ ‪ ،‬نإدا هزغ بئة أ‬

‫‪Abde der k i: “B ir kimse K u r’ân’ı gündüz vakti hatmederse geceleyene‬‬

‫‪kadar melekler ona istiğfar ederler. Gece hatmettiğinde ise sabahlayana‬‬
‫”‪kadar ona dua ederler.‬‬

‫ل ن نزؤ‪ ،‬ت ا‬
‫أ خ ئ ذ ‪ ،‬ث إ أبو اج‬ ‫تا‬
‫ين أ خ ن ذ‪ ،‬ث‬ ‫حدثن ا تث مان‬ ‫( ‪ “) ٨ ١ ٤ ٤‬ل ‪] ١١٣ / ٦‬‬

‫ب ن نت ا م حت ق ز ح ‪ ،‬ق ه ا ؤظ‬
‫ا لأؤوءغ'ء ص حمت؛ ‪ ،‬ائت‪ " :‬ء ن ئ ق ئ ا;تن ال ر م ي ت خ ج‬

‫|ئئئي"‬
‫‪: “ İbnu’z-Zübeyr’in fitnesi dokuz y ıl sürdü. Şurayh ne bu‬لط ‪Abde der‬‬
‫” ‪fitne hakkında bir rivayette bulundu, ne de konu hakkında bir şey sordu.‬‬

‫م‬ ‫ت ا أثو ف عي ب ا ل حرايي‪ ،‬نحا ي حش‬

‫( ‪ “) ٨ ١ ٤٥‬ل ‪ ] ١ ١٣ / ٦‬حدثن ا ن ح م د بن تغني‪ ،‬ث‬

‫ت‬ ‫يئي ج م ذ‬
‫ض امح ه ف‬ ‫خ د ي عثدة‪ ،‬قات‪ ٠٠ :‬إق ا و ي د مآ‬ ‫مح د ال ث ؤ‪ ،‬ى ا ل آ ؤ زا ئ‪،‬‬

‫ب ا ا ر زو جته ضي ن صن ما ؤئزذاذ صعقة '‪٠‬‬

‫أهله ق ال ؛ ر ج ع حش ثزذاذش و‬

‫‪Yine der k i: “Cennet ahalisinden b iri evinden çıkınca, eşini yetmiş kat‬‬
‫‪daha fazla özlemiş bir şekilde geri döner. Eşi de aym oranda ona özlem‬‬
‫”‪duyar.‬‬

‫حدق ا ئ ق ما ن ي خ أ ح م د‪ ،‬ثن ا أ ح م د بن من عود المم دس ى ‪ ،‬ثن ا‬ ‫( ‪ “) ٨ ١ ٤ ٦‬ل ‪ ١ ١ ٣ / ٦‬ا‬

‫غ ر ائزأ ن ذع ا‬ ‫ه ة ‪ ،‬أ ة ئ ز بما لث ا ‪ ٠٠‬ن خ ل‬ ‫ط ه‪ ،‬ثثا ا ل أ ز زا ئ‪ ،‬ص‬ ‫و‬ ‫غ ش ئ‬

‫خز‬ ‫ب اكز" كة‪ ،‬ق م ‪ 3‬ات‪ :‬؛ي ز ص‪ ،‬ئ رك ع ي‪3 ،‬لث ا ظ ن ت أثق ئد ئزغ م ن رك وعه قه ن ث‬
520 Abde b. EbîLübâbe

‫ممك‬ ‫ نك قي‬0‫وك ا‬ ‫ في هؤمي ؟ي‬٤١^ ‫ قد‬:‫ م ق ك لت‬،‫جل ن ت إ؟ى ي مؤ‬

‫ ت ظ ق ث كن ة أن بد ح د عأى‬:‫ ت‬J ü ‫ قأ‬،‫ ئ من ي بظ شئ ت‬، ‫م ذ ر‬3‫ا‬ ‫ وث ك ن ج م غ‬، ‫م حا ع‬

‫ قء ثذغد‬،‫م ض م‬ ‫ أن ال تدخني‬I‫ ي غ ذ ق محه‬، ‫م‬ : ‫ ؛اد‬، ‫أ ر قي فزو ا د م‬

‫ فز ؤ ابنت ك امزأة ابن ك ث ي في‬:‫ ومحا ل‬،‫ ث أ جا ء ت بع د ذيلف ف زن ي بال ق ت ه‬، ‫ع ا نه ا تس ن‬

" ‫يدك‬.
Abde bild iriyor: Şurayh hanım ının yanma girince bereket için dua
ettikten sonra: “Ben namaz kılacağım , sen de k ıl” dedi. H anım : namazı
bitirdiğini zannedince kalkıp yamna oturdu ve: “Kavmim içinde benim
dengim olanlar vardı, senin kavminden de sana denk olan kad:nlar vardı
ama kader bizi birleştirdi. Bana dilediğini emret deyip şöyle devam etti:
“Bugünlerde annemin yanıma gelmesinden rahatsız olmayasın?” Şureyh:
“Evet” deyince, hanım ı annesine: “Yan:m a ik i y ıl gelme” diye haber
gönderdi. Bunun üzerine annesi yanına ik i y ıl gelmedi ve ik i y ıl sonra
gelince Şurayh onu tahm ini ‫م‬1‫س‬ tamdı ve: “Bu, oğlunun hamm: olan
k ızın d ır ve senin em rindedir” dedi-

‫ ثئ ا م ح م ود‬،‫ث ما ن‬
‫ن نل‬ ‫ ث إ عتد الئؤ‬، ‫ ] حدق ا أ ح مد بن إ ن خ ا ق‬١ ١ ٣ ٨ [ - ) ٨ ١ ٤ ٧ (

‫ص‬ ‫م ءإ‬ ‫ " إ ة‬:‫ قات‬،‫غ ذ غ ال ة‬ ،‫ عن ا ل أ و زا ئ‬، ‫ه د ال نا ج ز‬

‫ تثا محث ص م‬، ‫ين خال د‬

" ‫لتثئؤدبالله شثا ر جه م‬

Abde der k i: “Sizin bu ateşiniz, cehennem ateşin(in şiddetin)den A llah’a

sığ ın ır.”

‫ قا‬، ‫ ن تن ال زلم د ثن ت ؤ م‬-‫ مما غثا‬،‫ط الل ه‬ ‫ مم ا‬، ‫ح ا أ خ ت ن‬ ] ١ ١ ^ ٦ [ -)٨ ١٤ ٨ (

‫م ض‬ ‫فل ذ‬٣ ٢ ‫بما أ سنتي ا ئ‬ :‫ قاتت " قاد الشيئا ن‬،‫ غ ذ م د ة‬، ‫ ثثا ا ال و ز ا ئ‬،‫أي ي‬

" ‫ ص م ن أئن ' م حه؟ وء ؛ ما أ ق ث ة‬: ‫ي امحت‬

Abde der k i: Şeytan der k i: “insanoğlu bana karşı bütün şeylerde dirense
de ik i şeyde direnemez. B iri malım nereden kazanacağıdır, diğeri de bu m alı
nerede harcayacağıdır.”
 ‫‪Abde b. EbîLübâbe‬‬ ‫‪521‬‬

‫ر ‪ ،‬قا ‪٤ ^ ^ ^ ١‬‬ ‫لخن‪ ،‬محا عتد ال م ‪ ،‬ثا ‪ ، ٧٢٠١۶‬قا‬ ‫ه‬ ‫( ‪] ١ ١ ٧ ٦ [ -)٨ ١ ٤ ٩‬‬

‫ط ‪ ،‬حش ثض ر ث م ه أؤ مئي ن حش ئ ج ذ ب ب ذ ي ‪،‬‬ ‫ض عتذه‪ ،‬ئ ‪3‬ت ‪ ٠٠‬ظ ظ هز ت الش ‪ ،‬س‬

‫ه و ت‪:‬إ ر ا ء ت ء ئ ئ ر ه المح "‬

‫‪Abde der k i: Güneş doğmadan önce cezbederek bir veya ik i defa vurup:‬‬
‫‪“A llah’tan başka bana tapdmaktadır” demeden asla doğmaz.‬‬

‫ض‬ ‫حدبغى أي ى‪،‬‬ ‫أ خ ن ذ ‪ ،‬ثن ا عثد ال ئ ؤ‪ ،‬ثن ا عثامس‪،‬‬ ‫خ ا؛ثن ا‬ ‫( ‪ -)٨ ١ ٥ ٠‬و ‪ ١ ١ ٤ / ٦‬ا‬

‫ت " أ كثلمه م ووا ج د بثا "‬

‫ا الوراعي‪ ،‬حدبقي عبده‪ ،‬ونغل عن ثأي و خ‪ ،‬وم أ ج وج‪ ،‬ظ‪،3‬‬
‫‪Evzâî şöyle b ild irir: Abde’ye, Yecuc ve Mecûc sorulunca, “Onlardan bin‬‬
‫”‪kişi, bizden bir kişi gider.‬‬

‫ت ب‪،‬‬
‫( ‪ -) ٨ ١ ٥ ١‬وآم‪ /‬ةاا] حدت ا أ ح م د‪ ،‬ظ عئد الل ه‪ ،‬ظ ا لخنن بن أ ح م د ثن أيى ئ ع‬

‫ئ م شكين بنبمح ر‪ ،‬ض ا لأؤزاعى‪ ،‬ص عئذه‪ ،‬ئ‪،3‬ت " إذ قى ا ل حنة ث ي ز ؤ سره ا زبر ج د‬
‫‪ 1‬د م ه ‪٠٠‬‬
‫م ن ح آء‪،‬تؤا ث ل‬
‫ب غ ص أ ء ق لء ب‬
‫ض ئ ف م‬ ‫ر ه‬ ‫ه‬ ‫و؛اأ ر ق ؤئؤ إل ‪ ،‬مح ث‬

‫‪ bir ağaç‬س‪ 1‬ه ‪Abde der k i: “Cennette meyveleri zebercet, yakut ve inciden‬‬
‫‪vardır. Allah bu ağaca bir esinti gönderir ve ağaç öyle bir ses çıkarır ki‬‬
‫” ‪böylesine kişiyi mest eden başka bir ses işitilm iş değildir.‬‬

‫( ‪ ١ ١ ٧ ٦ [ -) ٨ ١ ٠ ٢‬ا حدت ا عتد الئؤ بن م خ ث د بن جغ مر ‪ ،‬ثن ا إبراهي م بن م خ ث د بن‬

‫ال خ ش ن‪ ،‬كا ص ذ الث الم ى عتيق‪ ،‬قا غ مه ى ع ق ن ه‪ ،‬قات‪ :‬ش مع ت ا الوزاعي‪ ،‬مولت‪:‬‬

‫ءن عئدة " إ د\ ء ن ي ف جب ني ‪:‬ذ و ق ي ش م الدق\‬

‫‪Evzâî der k i: “Abde, mesciddeyken dünyayla ilg ili hiç bir şeyden‬‬
‫”‪bahsetmezdi.‬‬

‫( ‪ “) ٨ ١ ٠ ٣‬؛ل ‪ ١ ١ ٤/ ٦‬ء حدت ا ن ائ ما ن بن أ خ ن ذ ‪ ،‬ثن ا أبو ررعه ال دم شق ي‪ ،‬ح د ي ي محم د‬

‫ه ذ ة‪ ،‬مولت‪ " :‬ثزؤذ ت‬

‫شر أيي ‪ ، ^ ^ ٠١‬ئ ص ئ ز ه ‪ ،‬صر ر‪-‬جا ء بن أيي تل ن ة ‪ ،‬ه ا ‪ : 3‬ش م ع ت م‬

‫ئ‬ ‫ش م‬ ‫ث او؛ اتي أ ذ ‪ ١٢‬ت ت م ي غ ذ ث ئ ء ز ال أت مح م ه ق م وأل و‬ ‫م‬ ‫أة خ ف و ص‬

‫ق ه و أ غ د ال ي ا م ب \ل ي ا م "‬

‫‪Recâ b. Eb î Seleme der k i: Abde’nin şöyle dediğini işittim : “Bu zamanın‬‬

‫‪insanları bana bir şey sormasın, ben de onlara bir şey sormayayım isterdim .‬‬
‫‪522‬‬ ‫‪. EbîLübâbe‬ء ‪Abde‬‬

‫‪İnsanlar, para sahiplerinin paralarını çoğalttıkları gibi sorularını da‬‬

‫”‪çoğaltıyorlar.‬‬

‫( ‪ - ) ٨ ١ ٥ ٤‬ل ‪ ] ١ ١ ٤/ ٦‬حدق ا أبو حام د بن ج ثثه‪ ،‬ت ا ن ح م د بن إ شخ ا ئ ‪ ،‬ثن ا ت ح م د بن‬

‫ل ة‪،‬‬
‫ط ن أ ‪ ،‬ئ ت ‪ :‬سم ن ت عتدة‪ ،‬وتغ ل ص ممنأ‬ ‫ت ا ب ‪ ،‬ثئ ا ر جا ء بن أيي‬
‫ز ا غ ‪ ،‬ثئ ا زيد ين ا ل ح‬

‫ظ أذ ! ‪ ١‬أ ت ألهز ص ثتي ء‬ ‫مبي‬ ‫م‬ ‫بج غ ص‬ ‫ق غ ه او‪ -‬؛د‪ :‬أ زأ‪ :‬ث فق ا ‪ " : 3‬فذ‬

‫م أل ش ‪ ،‬و ى ‪:‬ق و د أ ح د هز‪ :‬أتأي ث زأ ن ث '‪٠‬‬

‫‪ }X‬ب‬

‫‪: :Abdeye bir mesele sorulup bir adam‬لكا ‪Recâ b. Eb î Seleme der‬‬
‫“‪Gördün mü?” deyince, Abde şöyle dedi: “Ben bu zamandaki insanlara‬‬
‫‪hiçbir şey sormamayı ve bana hiçbir şey sormamalarını istedim . (Çünkü‬‬
‫” ‪soruya karşılık verince) b iri çıkıp : «Gördün mü, gördün mü?» diyor.‬‬

‫بل ه‪ ،‬ثن ا * ح م د ‪ ،‬ئ ‪ : 3‬ش ج ن ت عتد الله بن‬

‫ث و حا م د بن ج‬
‫( ‪ -) ٨ ١٥ ٥‬ل ‪ ١ ١ ٤/ ٦‬ء حدت ا أ‬

‫غن ن ال ي ش ئ ‪ ،‬قاد‪ :‬ث ي غ ق أبا أش ا ط ‪ ،‬ف و د‪ :‬قا د ا ال وزاعي‪ " :‬إل ق د م غيثا س شزا ق‬

‫أخت أ م ح ال م ن عبده بن أ ي محابه‪ ،‬وا ل ح ض بن ا ل م ‪ ،‬وكائا ث ر آ م ج ميئ ا ت ؤ م مؤأى‬

‫مح ي أشي ومؤ ن مح ي عاصره‬

‫‪Evzâî der k i: “İra klıla r içinde bize Abde b. Eb î Lübâbe ve Haşan b. el-‬‬
‫‪H urdan daha erdemli kimse gelmedi. O nlar ik i ortaktı. B iri Esed‬‬
‫”‪oğullarının, b iri de Ğâdir oğullarının azatlısı id i.‬‬

‫حدت ا أبو ب كر بن مال ك‪ ،‬ثعا عتد الثؤ بن أ ح م د بن ح م ‪،‬‬ ‫( ‪ “) ٨ ١٥ ٦‬ل آم‪/‬م اا]‬

‫نثن بن عتد ا لع رتر ا ل جروي‪ ،‬قا أبو ح م ص ا م ي ‪ ،‬عن ا الوراعي‪ ،‬قات؛ ‪'٠‬‬
‫خدش ا م‬
‫وف و صح يفئ‪ ،‬ق ك ‪ :‬ل ؤ رمم ت يثنبن ف ءق ات ‪| :‬دما المؤ‪،‬م ن‬ ‫إجا‬
‫عئذة تط رفن أ] ة‬ ‫رأي ت‬

‫أخ م"‬ ‫ل لا‬

‫‪Evzâî bild iriyor: Abdeyi bitkin bir halde tavaf ederken gördüğümde ona:‬‬
‫‪“Kendine biraz acısan olmaz mı?” dedim. Bana: “M üm in kişi tahammüllü‬‬
‫‪olan kişid ir” karşılığını verdi.‬‬

‫ب و المعينة‪ ،‬قات‪:‬‬
‫( ‪[ -) ٨ ١٥ ٧‬آم ا‪ 0‬ا ا ] حدثن ا أب و بك ر ‪ ،‬ثن ا هم د ال ثؤ‪ ،‬حدثنى أبى‪ ،‬ثن ا أ‬

‫تؤما إ ال‬ ‫يأق غلى الم ؤمن أزبموذ‬ ‫ال‬ ‫ت تب غ ت عيد‪ ، ٠‬يأمول ‪٠' :‬‬
‫ش م عت ا لأؤ‪3‬اعي‪ ،‬م و لأ‬

‫لخ‪:‬ثة فه ز ؤ غأ "‬
 Râşid b .S a ’d 523

Evzâî der k i: Abde’nin şöyle dediğini işittim : “M üm in kimseye her kırk

günde bir mutlaka bir korku (bela) isabet eder.”

‫ ثن ا أثو عد الؤحمن أحم د‬،‫فاحيي أبو أخنذ ي كثا؛ؤ‬

‫ ا أ ح رائ ائ‬١ ١ ٠/ ٦‫ ل‬-)٨١ ٥٨(
،‫ عن ن غم بن ا ل م دام‬، ‫ كاب مه بن ال ول د‬،‫ حدبي مح ن ى بن أ ح ن د ا لخن م التي‬،‫بن عيي‬
‫ وطزم ه عثن م ن‬،‫ زكئثا ا ل م جر مهن ا زغ ب الدهن‬:‫ب ول ود‬
‫ " م‬:‫ م و د‬، ‫ ش م ع ت ع ذ ه‬:‫ئ ا لأ‬

'٠ ‫فف ا‬
‫ص من ال د قا زن ا ي‬- ‫ا ل ص ال ة ا ل م كتوبة‬

M ut’im b. el-Mikdâm der k i: Abde’nin şöyle dediğini işittim : D en ilir k i:

“Sabah namazının ik i rekâtı, kişinin hayatındaki tüm şeylere bedeldir. Farz
namazlardaki bir an bile, dünya ve içindekilerin hepsinden daha h ayırlıd ır.”
Abde; Abdullah b. Ömer zam anına yetişm iş ve ondan hadis işitm iştir.
Suveyd b. Ğafele, Alkam e, M esrûk, Ebû V â il, Z ir b. Hubeyş, Am r b.
Meymûn, Muğîre’nin azatlısı Revvâd, M ücâhid ve Ebû Seleme’den
rivâyetlerde bulunm uştur.

Takrîb 3802, Takrîb 2983, Takrîb 1842, Takrîb 1779, ^ ٦١ 1017

Râşid b. Sa’d
A llah dostlarından b iri de Râşid b. Sa’d el-M akrâî’d ir.

‫ ثت ا عبد الثؤ بن أ ح م د بن‬، ‫حدثن ا أ خ ن ذ بن جث مر بن مال ك‬ ] ١١٧ / ٦ ‫ ل‬-)٨ ١ ٦ ٤ (

‫ عن نا ج ز‬، 0 ‫ ثئ ا جرش بن عئ ما‬، ‫ ثئ ا عث ما ن بن ت ع د بن مح ير بن دثا ر‬، ‫ ثئ ا أيو ه مام‬، ‫حق ل‬

‫ ص ث ه ا ل ختد‬٠’ :‫ ئن ا ائ ش ؟ قا ت‬:‫ف د‬
‫ ي‬، ‫ ط ي ث ال ث ن م‬:‫ تا ل‬، ‫ ن ا ال ي ؟‬:‫ مح ل أق‬، ‫تن ت م‬

، ‫ ثن ا ن ي ئ‬،‫خل ما ن‬
‫ ثن ا أبو ا‬، ‫ ح دبني أ ي‬، ‫ ثن ا عتد الثي بن أ ح م د‬،‫ حدثت ا أبو ب ك ر بن نالل ي‬، ٠٠

‫ثلت‬
‫ م‬،‫ص نا ش د‬

Râşid b. Sa’d’a: “Nim etler nedir?” diye sorulunca: “Gönül rahatlığıdır”

diye cevap verdi. “Zenginlik nedir?” diye sorulunca ise: “Bedenin sıhhatidir”
karşılığını verdi.
524 Hânib.Külsûm

( ‫ت ا محم د‬
‫ ث‬، ^ ١^ ‫ن‬ ‫ ثن ا إشحا ق‬، ‫ثا ن‬
‫ ا حدت ا أبو محم د بن ح‬١ ١ ٧ / ٦ ‫ ل‬- ) ٨ ١ ٦ ٥

‫ أن ن و ت ى‬، ‫ع ن راشد بن ت ع د‬ ‫ثن ا معاويه بن‬ ‫ أئتأثا عئد ال ثؤ بن‬، ^ ^ ٠ ‫بن‬

0‫ إ‬،‫ ي م وت ى‬: ‫ال‬1‫ءم‬ ‫ وعذ ممة أربعين‬0 ‫ و كا‬0‫ لمؤعده‬uüf ‫ أش ربة‬: ‫عش الث» الم‬

‫ونجس ه م‬ ‫م ن فزع ون‬ ‫مته م‬

‫ن‬ ‫ و ي ن م س ون زقن أ‬،‫ يا ر ب‬:‫ مما ل‬، ‫هؤملث قي اقثعواب ع ج ل‬

‫ج ت ذ ا له خ وار‬ ‫ يأ نومثى إبه م اقخذوا م نبع د ك ع ج ال‬:‫ث ح ر ؤأن غن ث علته م ؟ م ا د‬

‫م ن ال‬،

‫ قات‬،‫ا زث‬: ‫ قادت فأنث أقل ق ي أ‬،‫ ه ثا ثوت ى‬:‫ نتن خغد اؤوخ محه؟ قات‬، ‫ يا ز ه‬:‫قات‬:

‫ ^ ^ م‬٤ ، ‫ ^ ^ ق رأيت دبمئ ي مبه م‬١ ‫ ظ أي‬،‫ رأس ا إل؛؛ذ‬١‫ ؛‬،‫ظ موتى‬،
Râşid b. Sa’d bildiriyor: Mûsa, Rabbiyle ‫ه‬1‫ س‬buluşmasına g itti. Mûsa
kavmine kırk gün sonra dönmeyi vaad etm işti. A llah: “Ey Mûsa! Kavm in,
senden sonra fitneye düştüler” buyurdu. Mûsa: “Ey Rabbim! O nları
Firavun’dan kurtarmana, denizden geçirmene ve nim etler vermene rağmen
nasıl fitneye düşerler?” diye sorunca, A llah: “Ey Mûsa! Senden sonra,
böğürtüsü olan bir buzağıyı ilah edindiler” buyurdu. Mûsa: “Ey Rabbim! o
buzağıya İrim can verdi?” diye sorunca, A llah: “Ben” cevabını verdi. Mûsa:
“O zaman ey Rabbim! O nları dalalete sen düşürdün” deyince, A llah: “Ey
Mûsa! Ey peygamberlerin başı! Ey H ikm etli kişilerin babası! Ben onların
kalbinde böyle (bir şeye yatkınlık) gördüm ve bunu onlara kolaylaştırdım ”
buyurdu.
Râşid b. Sa’d; Sa’d b. Ebî Vakkâs, Muâviye b. Ebî Süfyân, Sevbân, Ebû
Umâme el-Bâhilî, A v fb . M âlik ve Mikdâd b. Ma’‫ أك‬Kerib’den rivâyetlerde
bulunm uştur.

Takrîb 344, Takrîb 698-a, Takrîb 4409, Takrîb 1301, Takrîb 2486, Takrîb
334, Takrîb 2248

Hânib.Külsûm
A llah dostlarından b iri de az ama öz konuşan, Ömer b. A bdilaziz’in
kendisine kad ılık te k lif etmesi üzerine özür dileyip kabul etmeyen Hâni b.
Külsûm b. Şerîk’d ir.
 ‫‪Urve b. Ruveyrn‬‬ ‫‪525‬‬

‫ت ا أيي وأبو‪ ،‬محم د بن حيا ن‪ ،‬قا ال؛ ثئ ا ^‪£١‬؛؟^ بن م ح ث د بن‬

‫( ‪ ] ١ ١ ٧ ٦ [ -) ٨ ١٧ ٣‬ث‬

‫ت ما ن‪ ،‬ثن ا إن ما عي د بن عقا ش‪ ،‬عن أمتئد بن عتد‬

‫س ت ى بن حال د ‪ ،‬ثن ا أبو ال‬
‫تا ع‬
‫ال خ ش ن‪ ،‬ث‬

‫م ‪ ،‬قات‪ " :‬ئ د الن وبن المعي ر ك م ا ب يض عند‬ ‫ا لرخص ا ل م ح ي‪ ،‬غذ ه ا ى بن‬
‫بدائه ثهلل ع ئفث ة إ ر أئن اء يشتهيه ا ثؤ أصابه ا أهل كت ه‪" ،‬كذللق ي ح مي الثث‬ ‫ب ا ل عال م‬ ‫الهيي‬

‫لد ك "‬
‫سا ر املح ن ين ا‬
‫‪H âni b. Külsûm der k i: “Fakir m üm in, doktora giden ve doktorun da‬‬
‫‪rahatsızlığını bildiği bir hasta gibidir. Nefsi bazı şeyleri çeker, ama bunları‬‬
‫‪yiyecek olsa helak olur. Aym şekilde Allah da, mümin kulunu (helak‬‬
‫”‪olmaması için fakir bırakarak) dünyaya karşı korur.‬‬
‫‪Hâni b. Külsûm , Muhammed b. Rabîa’dan rivâyetlerde bulunm uştur.‬‬

‫‪1takrîb 2713-a‬‬

‫‪Urve b. Ruveym‬‬
‫‪A llah dostlarından b iri de Urve b. Ruveym el-Lahm !’d ir.‬‬

‫‪Takrîb 958-a‬‬

‫ع ئ س تعي د‬ ‫محم د بن جعمر ‪ ،‬ثن ا‬ ‫عتد الثؤ بن‬ ‫حدثن ا‬ ‫( ‪ “) ٨ ١ ٧ ٦‬ل ‪] ١ ٢ ٠ / ٦‬‬

‫ت ا يئ مو ث ال د ؤ و ئ‪ ،‬ثن ا هش ام بن ال ش م الم را ر ي‪ ،‬ثن ا ال و ل د بن ت شب م‪ ،‬ص‬

‫ا ل خن كر ي‪ ،‬ث‬

‫ت‬
‫م شبي بن عبد الع زيز السو خ ي‪ ،‬ع ن عروه‪ ،‬ظ ‪ '٠ : 3‬نث ا ا حتضن ت و ت ى عث ه الث ال م‪ ،‬قال ت ل‬

‫ظ ن ت م ثن و جهلف ي ش‪ ،‬قات‪ :‬وكان غ د زيو‬ ‫ائزأه‪ :‬إي معلف ئ د أ م ح ذ‬

‫م ت ى ا ل رئغ بما عشي و جهة بن ن وي العرش تؤمث ج ر زبة خل ل ل محا ذ إئ؛ م حت غذ‬

‫ف ا عن و جهه ئغش ئ م ب نه ا ‪ ،‬قال غ‪ :‬ش ل الله أن‬

‫و جهه عس ت ا ال تحا ز‪ ،‬قالأ‪ :‬ثممح ن ق‬

‫ت إذ أ م حت د ل ك ثآل ت رؤ جي بغدي‪ ،‬ز ال ث أ م ؛ ال م ن نق ح‬

‫مح و جبجلق قي ا ل جنة‪ ،‬ظ ‪3‬‬

‫^‪ ١‬أ ح ش ت‬ ‫ج س ك ‪ ،‬قا د‪ :‬دكا ث ت ئت رثعبع دة ث ت ع المحاط ء إ دا زاف ا ا ل ح صا دون ئ حا طوا نف ا‬

‫ئلل ث و ئ م‪,‬‬

‫‪Urve der k i: H z. Mûsa’nın ölüm vakti geldiği zaman hanım ı kendisine:‬‬

‫‪“K ırk yıldan beri birlikte yaşamaktayız. Bana bir defa yüzünü göster” dedi.‬‬
526 Urve b. Ruveym

Mûsa’nın yüzü, Rabbi dağda kendisine tecelli ettiği zaman Arş’ın nuruyla
kaplandığı için yüzünde bir peçe vardı. Yüzünü açtığı zaman görenlerin
gözleri kam aşırdı. Yüzünü açınca hanım ının gözleri kamaştı ve: “A llah’a
beni cennette seninle evlendirmesi için dua et” dedi. Bunun üzerine Mûsa:
“Eğer bunu istiyorsan benden sonra evlenme ve sadece alnının teri ile
kazandığını ye” karşılığını verdi. Bundan sonra hanım ı ekin biçenlerin
arkasında başak toplamaya başladı. Ekin biçenler onun başak topladığını
gördükleri zaman bilerek başak dökmeye başlardı, o da bunu hissettiği
zaman onların arkasında toplamazdı.

، ‫ثعا ابن التيا ع‬، ‫ ثن ا عثذان بن أ ح م د‬،‫ ء حدثن ا أبو محم د بن حقا ن‬١ ٢ ٠ /‫ وآم‬- ) ٨ ١ ٧ ٧ (

‫ عن موه بن‬،‫ عن سج د بن عتد العزيز‬، ‫ عن ال وليد بن ئن ل م‬، ‫ثن ا أخنت بن الن مصل‬
،‫ ر ي ق‬١^ ^ ‫أال آي؛؛ ث ث مع ذ‬ ،‫ ؛نزأث م و ت ى بأ ي أن ث وأم ي‬٤١^ ^ ١ c j ü *' : 3 ‫ قا‬، ‫رويم‬
‫ ئ د أفيئ ع ر و جهه ح ريره‬0 ‫ و ك ا‬، ^ ١ ‫ م ن ذ ك ث ئ ة‬٤ ^ ٠٠^١ ‫ ؛ ال يأ ق‬١٨ ^ ١ ‫ه\ك ا ن ت و ت ى عث ه‬

‫ نأ ح ذ ه ا ش عشقه‬،‫ ن ك ش ن ل ه ا ص و ج هه‬، ‫ دك ا ن أخت ال تشغأ ر إقه إ ال ن ا ث‬، ‫أؤ ثزئث ا‬

‫ ا د غ الل ه أتأ‬:‫ ق ا ن ي‬،‫ م ت لثؤ ت ا ح ذ ه‬-‫غ ر و جهه ا و‬ ‫ ع زصع ت يده ا‬، ‫م إل ئ عا ع ال غ ن م‬

‫ال خ ر‬ ‫ؤ ة ال مأ ه‬ ،‫إل ت مو ج ي ب غ د ي‬ ‫ ثل ي ذللث إ ذ‬:‫ قا ت‬،‫ثلث ؛ي ا ل ح نة‬

‫ي ج عأتي زؤ ج‬

" ‫ ^ ف ه‬٥١ ‫ الثطلي‬: ‫ قا د‬، ‫ص ي‬

‫ فأؤ‬: ‫ل ث‬
‫ ثا‬، ‫ألواج ها‬
Urve b. Ruveym der İri: H z. Mûsa’nın hanım ı Safrâ: “Annem babam
sana feda olsun. Rabbin seni konuşturduğu zamandan beri senden ayrıyım
(benimle birlikte olmuyorsun)” dedi. M ûsa, A llah’la konuştuktan sonra
kadınlara varmazdı, o yüzüne bir ipek veya bir peçe koymuştu. Onun
yüzüne bakan kimse mutlaka ölürdü. B ir gün yüzünü hanım ına açınca
güneşin parlaklığı gibi olan yüzünden gözleri kamaştı. Bunun üzerine
ellerini yüzüne koyarak A llah’a secdeye kapandı ve: “A llah’a beni cennette
senin eşin kılm ası için dua et” dedi. Mûsa: “O zaman benden sonra
evlenme. Z ira kadın (cennette) son kocasınındır” dedi. Kadın: “Bana
vasiyette bulun” deyince, Mûsa: ‘insanlardan bir şey isteme” karşılığını
verdi.
 ‫‪. Ruveym‬ء ‪Urve‬‬ ‫‪527‬‬

‫ثن ا‬ ‫(‪ -) ٨١٧٨‬ل ‪ ] ١٢١/٦‬حدق ا أ‪-‬ئن ات بن ا ل س د ي ‪ ،‬ثئ ا ا لختن ين علويه ا ئا ن‪،‬‬

‫ه ا ل أززا مء‪ ،‬زآثو ث م امح ذ إل ‪،‬‬ ‫ب‬ ‫ه إ ئ خا ة ث ذ ز‬ ‫‪^١٧ ١‬‬ ‫ئ مح ض‬ ‫إت تاص د‬

‫ش م ‪ ،‬غ ذ شئفث ا ‪ 0‬ا لأع م ش‪ ،‬ع ن عروه‪ ،‬ع ن حال د بن يزيد ا لمر ث ي ‪ ،‬قا ت‪:‬‬ ‫وث ح ث ذ س‬

‫س م ح ا ‪ ،‬قا ت‪ :‬محا أثا أ ب ي ن ; ئ أ ظ ه ر هأ إ ذا‬ ‫ء خ إ ب ا تجريزة قاس د ت ه ا م ريئ ا‬ ‫كا ن غ ل ي‬

‫م ‪ :‬ما ج ت ث ف ز ف بما ؟ ‪،‬‬ ‫ق ك‬ ‫ز م ‪ ،‬قا ت‪:‬‬ ‫يا ن ئا ذا‬ ‫مة زي ال‬

‫ب‬ ‫هئث س ة و; ي أ ن‬

‫و غ ام ق م كانن ا هدا مم ث ممحس علته د سا وننثهي‬ ‫ف اة في‬

‫ه‪1‬ل وا‪ :‬إنء ق في ئ ا تث ا حا ثل‬

‫معنيا با لخبيث‪ ،‬قل ت‪ :‬إؤ ذئؤث م ن ف ذا ه ش أش م ع‬ ‫ال‬ ‫فيه ؛لى نأيه‪ ،‬ئ ‪ :3‬وكن ت زي‬
‫مئة شة‪ 1‬أئمم غ به‪ : J u ،‬ئدتؤ ت بغث‪ ،‬ئنش ئفل ز إ؟ي‪ ،‬ه ا ‪ : 3‬ظ أ ث ش هؤ ال ء؟ ئ ك ‪ :‬أ ج ن‪،‬‬

‫ئ ك‪ :‬ل ن ت‬ ‫م ن ‪Uİ p‬يه م أئ ث أؤ م ن‬ ‫قا د ‪:‬‬ ‫ئ ك‪:‬‬ ‫محأ ‪3‬ي‪ :‬ش أمة أ خ ن ذ ؟ ‪،‬‬

‫‪ :^ ١٠‬أبتقز وعن ون ي ” يبفم أق أ ن د ' يء ثأمقلون‬ ‫ئ علن اءيهز ؤ ال م ن‬

‫ئ ت ز ‪ ،‬ئ‪ 3‬أ‪ :‬قوت دللث ؤه و "ك دلل ف؟‪،‬‬ ‫ئ ك‪:‬‬ ‫وتشربون ؤ ال ق ولون ز ال ثت مط و ن ؟‪: 3U ،‬‬

‫قات‪ :‬ظ ‪ 0‬لهذا ظ ال ي ال د ي ئن ا ئؤ؟‪ ،‬ئ ك ‪ :‬تثب فذا الصبي ؛ي يمل ن أكي يا ي ه روى‬

‫ال ئ‪ -‬مث وة بم به ؤال قولت زال صرط‪^ ،‬ت‪ :‬قزبد ؤيية‪ ،‬و؛اد ثي‪ :‬أ إل وعم أتمث‬
‫لغث ئ محاجبز؟‪ ،‬قاد ‪ :‬ئ ك شء ظ أة ص علناجبب زال م ذ ي ه ص‪ ،‬ثم قاتلي‪:‬‬
‫و‬ ‫أل‪،‬ئئلم ثزغن و ذ أبك م ثنخل وذ وثشزبون ؤ اليممهس ث ف ي؛ ب يقؤ ق ظ ؟ ه ا ‪ :3‬قولت دلل_ق وه‬
‫بجا و ح ك ت ه‬ ‫ف د ز م أ ظاة ال ه‬ ‫ئ ك‪:‬‬ ‫ج ذا محال ي ال دق ا ئت ا غز؟‬
‫ؤأ ب‬ ‫م ل ق‪ ،‬قاد‪:‬‬

‫وع لم ه كت ابه ه ل و ا جتم ع ج م ي ع م ن ح أ ى الله فتئثن وا مئة ن ا س ن م ن ع لم ه ف خ ا ‪ ،‬قالأ‪:‬‬

‫ئ ك ‪ :‬أ ج د ظ ا‪-‬ا ض ظت ا'يهلم‬ ‫ئ ظن ا‪-‬هلم ؟ ؛ ‪ ١١‬؛‪:‬‬ ‫م و غ ز مح ق ن غ ث‬ ‫ق ه د ز ي ال ‪ ،‬ظت ‪:‬‬

‫م ال م‬ ‫ي ص ال ذقن‪ :‬ال غ الم' غوثا ؤ غ ر‬ ‫ك ي ق ولون‬ ‫ص ‪ ،‬ق ات ل ي‪:‬‬ ‫ز ال ض ج‬

‫ط‬ ‫^ ‪ :، 3‬ظ ب‬ ‫ب‪، 4‬‬

‫م أ أ ق د عأ ى أ ص حا‬
‫ش ‪ ،‬قا ‪ : 3‬هنهى ع ش‪ ،‬ث‬ ‫ئ ك‪:‬‬ ‫‪^ ^ ١‬؛؛ ^ ؟ ظ‪:، 3‬‬

‫ال ح د م ن ا المم ن ا بمط لهؤ الء م ن ا ن م ‪ ،‬إبة أ ح دا م ن ه و الء إدافات في ص الته الث الم‬

‫ه‪ ،‬ا ه بؤ‬

‫م‬ ‫إ ال‬ ‫تق محدض ا ج قي الثنؤات وا ال ز م‬ ‫إل‬ ‫لخذ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫عي وعر عثاد ال د الئ‬
‫ئ ك ‪ :‬بإ ى‪J ü ،‬‬ ‫جذ ‪ ^ ^ ^٧‬؟‬
‫عشن خن ثاد؛ ا ‪ ،‬ثم ‪ ،‬ت ؟ي‪ :‬أل‪،‬ثئلم منتعفزون ش ؤ ب‬

‫إل يس عئد لل ه م ؤم ن ي‬ ‫ثا ت‪،‬‬

‫أل ص حا به‪ :‬إ ذ أ خ ذ هؤ الء إدا اتثئ ف ز للمومس ن والموم‬

‫ال ث ن زا ج ص الت ال لآقي ز ال ق ا الرض بن الجنؤبن ز ال تن ء ذ غ ر غيب اد م أز نن م‬

‫ه لة ؛ ؛ غ ئ ز خت ئ ا ج ‪ ،‬ك ‪ : 3‬ئ أ أمحل غ ي‪ ،‬ق ات إي ‪:‬‬ ‫ي‬ ‫بب‪ ،‬إ ال‬
‫مق إ ز يزم ا ت م‬
528 Urve b. Ruveym

‫ي د نث م‬ ‫أؤ‬ ‫ي‬ ‫د ز ب د نث بم إلء‬ ‫ئ‬ :‫^ ئ ظ ئؤ؟ قتث‬ ١ ‫ي‬ ‫ظد‬ ‫بن؛‬
‫؛أ ج‬

‫ أنز و عز ألف ل ن ت م ن‬: 3 ‫ ق ا‬، ‫ت ق ه د ؤ ي ي ة‬

3 ‫ ئ‬، ‫م ندع و' ه‬ ‫عث ه ز ءر؛وا عقه أز ذ ء‬

‫ ن ا نأيت م ن‬:‫ ق ات ل ي‬، ‫ز ال ثن جهاله م‬ ‫غلن اج'ي ز‬ ‫ أ ج ال م ا أثا ثن‬:‫غتن ا ي ؟ ه ادت ئل ث‬

‫ م ن يز م أن‬3 ‫ ’ كثفن أ ن أ‬: ‫ق ك‬ ‫ت‬3 ‫ ما‬،‫ثل؛ا أنث‬ ‫ئ‬ ‫طيي‬ ، ‫م بئ ك‬ ‫أمة م ح م د م ن ئ ؤ أ‬

^ ١ ‫ ال عمن‬: 3 ‫ ئق ا‬،‫ ث أ زثغ ثن ي‬،‫ت نشق ص م ذرعته ح ز أب د ى غ ذ بهئنه‬3 ‫بثؤ زلت؛؟ ظ‬

‫ ع ن ف يؤ مح ه د أ ث‬،‫إ ر ت ايلل ف‬ :‫ ل ي‬3 ‫ مما‬C‫ب ه ئززائ وا حدثا الص وامع‬ ، ‫لم ن قاله ا‬

‫> فيك م أن موم إلته الناشئأي‬

‫ي‬
‫ أ حبزتي هنبلغ ابن ائفن‬:‫محاد‬
‫ل‬ :‫قالئ‬:‫مخبري؟ محاد‬
‫ ذالث ج ئ رى‬: ‫ قا د‬، ‫م‬ :‫ئ ك‬ : 3 ‫ص مبه ز ال ي ع ر ذللف عث ه ؟ ظ‬‫ال ق د فشئم ة و بجرمس ل‬

‫ ؟‬،^ ١ ‫م‬ ‫ اس‬:‫ ز ي د م ن اقؤم‬3 ‫ مما‬، ‫اثنه ا مدك م‬ ‫ديمك م وا ره ا من‬ ‫د؛ئك م واشت ح س م‬

‫ يا‬:‫ و ج د ش جلث ا ثه‬3 ‫ مما‬،‫ب عين تثق‬

‫ ابن س‬3 ‫ مما‬،‫ إثت ا أثا ابن بس نشمه زأث ا فؤ‬:‫ئ ك‬

" ‫آتية عتزك‬ ‫ال إل‬ 1 ‫أي هشي م ظ ء ذ ي ن ؤال أن ت خ ون أخت ص هذه‬

Urve’nin bildirdiğine göre H âlid b. Yezîd el-Kureşı şöyle dem iştir: Arap
yarımadasında bir işim vardı. Kimseye görünmeden yola çıktım . Ben (yola
çıkanların) önlerinde giderken papaz yardım cılarını ve rahipleri gördüm. —
Ravi: “H âlid, basiretli, konuşkan ve görüş sahibi bir kimse id i” dedi.—
Onlara: “N için burada toplandınız?” diye sorduğumda: “Bizim seyyah bir
hocamız vardır. H er y ıl onunla burada buluşur, ona dinim iz hakanda sorar
ve onun görüşüyle amel ederiz” dediler. Ben öğüde önem veren bir kişiydim .
Bu sebeple (kendi kendime): “Ben bu adama yaklaşırsam belki ondan
faydalanabileceğim bir şeyler işitirim ” dedim ve kendisine yaklaştım . Adam
bana bakıp: “Sen kim sin? Sen onlardan m ısın?” diye sorunca: “Evet” dedim.
“Ahmed’in ümmetinden m isin?” diye sorunca, yine: “Evet” dedim.
“O nların âlim lerinden m isin, yoksa cahillerinden m isin?” diye sorunca:
“Ben onların ne âlim lerindenim , ne de cahillerindenim ” dedim.
Adam: “Siz itab ın ızd a cennet ahalisinin yediğini içtiğini ancak küçük
veya büyük abdeste ‫؟‬:ılım adıklarını (bnlduğunuzu) söylemiyor musunuz?”
deyince: “Evet (öyledir)” dedim. Adam: “Biz de öyle diyoruz ve öyledir.
Bunun dünyada bir örneği vardır, bu örnek nedir?” diye sorunca: “Bunun
örneği anne karnındaki bebektir. Rahmân sabah akşam ona rızkım verir.
 Urve b. Ruveym 529

Ancak o ne küçük, ne de büyük abdestini yapar” cevabını verdim . Adamın

yüzünün rengi değişip: “Sen onların âlim lerinden olm adığını söylemedin
m i?” deyince: “Evet, ben onların ne âlim lerindenim , ne de cahillerindenim ”
karşılığını verdim . Adam: “Siz cennette yiyip içtiğiniz halde hiçbir şeyin
eksilm ediğini söylemiyor musunuz? Biz de öyle diyoruz ve öyledir. Bunun
dünyada bir örneği vardır, bu örnek nedir?” diye sorunca: “A llah’ın bir
adama ilim , hikmet vermesi ve K itabını öğretmesidir. A llah’ın yaratmış
olduğu herkes toplanıp ondan bilgiler öğrense onun ilm inden hiçbir şey
eksilmez” cevabını verdim . Yine yüzünün rengi değişmişti.
Sonra: “Siz namazınızda: «Selam bize ve A llah’ın salih kullarına» demiyor
musunuz?” diye sorunca: “Evet diyoruz” cevabını verdim . Bunun üzerine
beni bırakıp öğrencilerine doğru yöneldi ve: “Bu ümmete verildiği kadar hiç
kimseye hayır verilm edi. Onlardan b iri namazda: «Selam bize ve A llah’ın
salih kullarına» dediği zaman mutlaka yer ve gökteki bütün salih kullara on
sevap yazılır” dedi. Sonra bana: “Siz mümin erkekler ve mümin kadınlar için
istiğfar ediyor musunuz?” deyince: “Evet” dedim. Bunun üzerine
arkadaşlarına: “Bunların ümmetinden bir kişi mümin erkekler ve mümin
kadınlar için istiğfar ettiği zaman Âdem’den kıyamet gününe kadar A llah’a
kulluk eden bütün kullara, gökyüzünde meleklere yeryüzünde müminlere
mutlaka A llah, onar sevap yazar” dedi. Sonra bana dönerek: “Bunun
dünyada bir örneği vardır, bu örnek nedir?” diye sorunca: “Bunun örneği bir
adamın az veya çok olan bir topluluğa uğrayıp selam vermesi ve onların
selamı alm asıdır veya onlara dua etmesi ve onların kendisine dua etmesidir”
cevabını verdim . Yine yüzünün rengi değişti ve: “Sen onların âlimlerinden
olmadığını söylemiyor musun?” dedi. Ben de: “Evet, ben onların ne
âlim lerindenim , ne de cahillerindenim ” cevabını verdim .
Sonra bana: “Muhammed ümmeti arasında senin kadar âlim olanı
görmedim. Bana istediğini sor” deyince, ona: “A llah’ın çocuğu olduğunu
söyleyen birine nasıl soru sorabilirim ?” dedim. Bunun üzerine hırkasını
karnına kadar açıp ellerini kaldırdı ve: “Bunu söyleyeni Allah kahretsin. Biz
bu sözlerden kaçıp manastırlara geldik. Sana bir şey soracağım, bana
cevabını verecek m isin?” dedi. Ben: “Evet” deyince: “Sizden yaşlı bir adama
530 Saîdb. Abdilazîz

genç birinin veya küçük bir çocuğun sövmesi ve darbetmeye kalkması

halinde ona karışılm ayan bir zamana geldiniz mi?” dedi. Ben: “Evet”
deyince: “işte bu sizin, dininizin azaldığı, dünyayı sevdiğiniz ve onu sizden
âhirete tercih edenlerin ortaya çıkacağı zamandır” karşılığını verdi. Gruptan
bir kişi: “Yaş kaç?” diye sorunca: “Ben altmış yaşındayım. Ancak o kimse
yetmiş yaşındadır” dedim.
Ravi der k i: Kendisiyle oturanlardan bir kişi: “Ey Ebû Huşeym! Bu
ümmetten senden başka birinin onunla karşılaşmış olması bizi
sevindirm eydi” dedi.

‫ ثن ا أثو‬، ‫ ثن ا أ ح م د بن ع د ائزئ ا ب‬، ‫خ ا؛ثن ا ن ي ئ ا ن بن أ خ ن ذ‬ ] ١٢ ٢ / ٦ [ “) ٨ ١ ٧ ٩ (

‫ب م ص أ ى ص الة الصئ ح‬،‫ ت ئ ر ك ع ركعتي ا ل م ج ر‬٠* :‫ قا د‬،‫ ثن ا م و ه‬،‫ ثن ا ا ال وزاع ي‬،‫الم غيرة‬

‫ ف ك دا‬، " ‫ و محب يوم ئ ذ في وئد المتم ي ن‬،‫ ' مح ت ص الثة يوم ئ ذ ص الة ا لأبرار‬،‫في ج ما ع ة‬

‫ زنؤاة غذ عروه م وصوال مروئعا‬،‫ وعاصم ئذ وجا•؟ بن حيوه‬،‫رواه اال ورائ متمحبه‬
Urve der k i: “Kim sabahın ik i rekât sünnetini kılar ve sonra cemaatle
birlikte sabah namazım kılarsa o namazı ebrâr(iyiler)in namazından yazılır,
‫ ه‬gün de m uttakiler grubundan yazılır,

‫ ثن ا‬، ‫ ا أخن ثا الما ضى أثو أ خن ت فى كتابه ثن ا م وت ى بن اشحا ق‬١٢ ٣ / ٦ ‫ )“ ل‬٨ ١ ٨ ٠ (

٠' :‫ مما ت‬،‫ دع ا ربه‬٢^٨^ ١ ‫ أن عس ى علته‬، ‫ عن •ع روه‬،‫ ثن ا ئ ز ج بن محال ه‬، ‫محم ذ ثن بكا ر‬

‫وأس ا ل حية‬ ‫ ء إ دا لق ر ش‬،‫ت دللف‬

‫ نح و ل‬،‫ أبتي ءم ؤ ضغ الئئطا ن م ن ابن ادم‬،‫يا و ب‬

:‫ ا| ء قا ت‬4‫ ؛ا ن دمك ال د ن' من اه ت حدل‬، ,‫ قا ن ذ ي الله حغسم‬، ‫ال ق ف‬ , ‫ أ ت ة حمل‬١ ‫*اض م‬

Urve b. Ruveym bildiriyor: H z. İsa, R^bbine: “Rabbim! Şeytanın

insanoğlunun içinde nerede durduğunu bana göster!” diye dua etti. Allah da
ona bunu gösterdi. H z. İsa, Şeytanın yılanbaşma benzer bir başı olduğunu
ve bu başını insanın kalbinin üst tarafına koymuş olduğunu gördü. K işi,
A llah’ı zikredince Şeytan sinip geri çekiliyor. K işi, A llah’ı unuttuğu zaman
 Saîd b. Abdilazîz 531

ona yakınlık gösterip onunla konuşuyordu.” Urve der k i: “‫ه‬ sinsi

vesvesecinin şerrinden ”1âyetinin de anlamı budur.

Takrîb2646-b
Urve; A li, Câbir, Enes, Ebû Salebe, Ebû Kebşe el-Enm ârî, Abdurrahm an
b. Guneym, Kâsım Ebû Abdirrahm an ve başkalarından rivâyetlerde
bulunm uştur.

Takrıb2228, Takrîb2311,Takrîb 1619-a, Takrîb77, Takrîb3751

Saîd b. Abdilazîz
A llah dostlarından b iri de Said b. A bdilazîz’d ir.

‫ ثن ا عند اللي بن أ ح م د بن‬، ‫ ا حدثن ا أ خ ن ذ بن جعمر بن مال ك‬١ ٢ ٧ ٦ [ - ) ٨ ١ ٨ ٧ (

،‫ عن ت ع ي د بن عبد ال ث زي ر‬، ‫ل ي د بن ت ت ي م‬
‫ ثن ا ال و‬، ‫ ثن ا إ ش خ ا ق ى ث و ت ى ا الن صا ر ي‬، ‫ت ل‬
‫ش‬‫ح‬

‫ئا ء وثس خ ر ج‬
‫ ئت ح ا ن م متث خ ر ج الس ك رب ا لخ‬٠٠ :‫تء *كا ن ش دع ا ع ذاوذ علته الث ال م‬3 ‫محا‬

" ‫ائ الؤبال د ع ا ؤ‬

Saîd b. Abdilazîz der k i: H z. Dâvud’un duası şöyleydi: “ihsanlarıyla

ortaya çıkaran, dualarla da belaları uzaklaştıran A llah’ı bütün
a ta d ık la rd a n tenzih ederim.”

، ‫ ^ ^ ؛ بن ثا غ‬١ ‫ ثن ا‬، ‫ح دث ي أيي‬ ،‫ ثن ا عبد الل ه‬، ‫حدت ا أ خ ن ذ‬ ‫ ا‬١٢ ٥ / ٦ ‫ ل‬-)٨ ١٨ ٨ (

‫ أ ن‬، ‫ " إن أعفني؛ الذن و ب‬:‫ هأا ل عي ت ى ا ن م ريم علته الث ال م‬: 3 ‫ ظ‬،‫ثت ا ت ع ي د بن عبد الع زيز‬

" ‫ ز هث م أق م جي‬،‫ هث م أ ر ءنا ديى‬1 : ‫ف ود وي د‬

Saîd b. Abdilazîz bildiriyor: İsa b. Meryem dedi k i: “En büyük
günahlardan biri -Allah yalan söylediğini bildiği halde- kişinin: «Allah doğru
söylediğimi biliyor!» dem esidir.”
‫‪532‬‬ ‫‪Saîdb. Abdilazîz‬‬

‫( ‪ ] ١ ٢ ٥ ٨ [ ") ٨ ١ ٨ ٩‬خ ا؛ثت ا أ خ ن ذ ‪ ،‬ثن ا عبد ال ث ؤ‪ ،‬ح دب ي أي ي‪ ،‬ثغ ا أب و الم غيرة‪ ،‬ثت ا عئد‬

‫ن ت ى عث ه ال غ ال م‪ ،‬أ ح ب إلته م ن‬
‫ي ن ش "كلم ة كا ن ت مات م‬
‫الع زيز‪ ،‬ه ا ت‪٠* :‬بلثغي أثة ف‬

‫أ ذ و د ق دا ا ل م تك م ي "‬

‫‪Saîd b. Abdilazîz der k i: Bana ulaşan habere göre H z. İsa’ya kendisi için :‬‬
‫‪“Şu m iskin” kelim esinin kullanılm asından daha sevim li bir kelime yoktu.‬‬

‫ي ن' ك ن ا ري ن ول ك ن ك ن ا‬
‫م ؛ ‪ ،‬قات ع ض ع ي ال غ ال م‪ '٠ :‬ف‬ ‫إل‬ ‫( ‪ ") ٨ ١ ٩ ٠‬ل ‪] ١ ٢ ٠ / ٦‬‬

‫م اا‬
‫ثث ا ء‬ ‫م ومحق‬
‫أف اء‬ ‫تريد‪ ،‬ومح ن‬

‫‪: H z. İsa: “ Benim istediğim gibi değil senin‬لكل ‪Saîd b. Abdilazîz der‬‬
‫‪istediğin gibi, benim dilediğim gibi değil senin dilediğin gibidir” dem iştir,‬‬

‫( ‪ - ) ٨ ١ ٩ ١‬ل ‪ ١ ٢ ٥ / ٦‬ا حدثن ا أ ي وأبو مح ث د بن حي ا ن‪ ،‬ق ا ال ‪ :‬ثت ا إئزاي إ بن م ح ث د بن‬

‫ا لخشن‪ ،‬ثن ا ج ن زا ن بن م و ت ى ال ز ن و ب ئ ‪ ،‬ثعا مو ت ى بن أ ث و ي‪ ،‬ثن ا عم ته بن علمم ه‪ ،‬ع ن‬

‫تع ي د بن عتد الع زيز‪ ،‬ه ا لأ‪ ٠٠ :‬الدثا عغيم ه ا ال خ رة ‪٠٠‬‬

‫”‪Saîd b. Abdilazîz der k i: “Dünya, âhireti kazanma yerid ir.‬‬

‫( ‪ ") ٨ ١ ٩ ٢‬ل ‪ ] ١ ٢ ٠ / ٦‬حدثت ا نلبما ن بن أ خ ن ذ ‪ ،‬ثن ا أبو ر ز ئ ال دم شق ي‪ ،‬قاد‪ :‬ش مع ت‬

‫أب ا ت ن ه ر ‪ ،‬يمول ‪ : ،‬شمع ت زي ال ‪ ،‬ه ات لش ع ي د بن عتد الممحزيرت أطا ل اللت ما ء ك‪ ،‬ئعض ب ‪،‬‬

‫ساا‬ ‫ل هت‪ :‬ا‪ 1‬أ د غ ي ت ا ه م ح إ ر ن‬

‫‪Ebû M ushir der k i: B ir adamın Saîd b. Abdilazîz’e: “A llah ömrünü‬‬

‫‪uzatsın” dediğini işittim . Bunun üzerine Saîd b. Abdilazîz öfkelenerek:‬‬
‫‪“H ayır, A llah beni çarçabuk rahmetine kavuştursun” karşılığını verdi.‬‬

‫حدق ا عتذ الل ه بن ممحم د بن جعم ر ‪ ،‬ثن ا ع من بن ب ح ر‪ ،‬ه ا د‪:‬‬ ‫( ‪ -)٨ ١٩ ٣‬ل ‪ ١٢ ٠ / ٦‬ا‬

‫ش ج ن ت أ ح م د بن أ ي ا ل ح واري‪ ،‬ثن ا مروان‪ ،‬غنش عيد بن ع د العزيز‪ ،‬ئ ‪ " '٠ : 3‬كان توت ى‬

‫ص ثي إنزائيدث و ة عإى ثوثخ‪ ،‬ق ا د ا ;ل غ ا م حه‬ ‫م‬ ‫أل ل‬ ‫عي الغ الب إذا خزغ لمثبة‬

‫جل س م وت ى عليه الث ال ؛ لي ح م ح؛ ف ه م ‪ ،‬ود ام يوفغ ع ر رأس ه‪ ،‬ئنث ا " كان ث ل م ؤ ت‬

‫م وتىبسنة ا م عنخ ال و ح ي‪ ،‬غذ م وتى زن ة ج ريد عقه ا لغ الم ع ر يوقع‪ ،‬قث ا ح ر ج وا‬

‫إ ل ا م حه قدم يوشع محن يدي م و ص وتو ك ا غ د موشى‪ ،‬قث ا ا محى إ ر ا م حه ه ن‬

 Saîdb. Abdilazîz 533

‫أضئ‬ ‫ ال‬Jl ‫ إلهي‬:‫ قا د م ح‬،‫ربي‬ ‫عر‬ ‫ زقا ؛ موص‬،‫إنرامح د‬ ‫ح وقغيحفم محن ثقي‬
‫م‬
‫ ؛ ■ ه م ح ن ي إ ك ق| ا‬MJ1 ‫ه‬

Saîd b. Abdilazîz der k i: H z. Musa, İsrail oğulları arasında hükmetmek

için tapmağa çıkacağı zaman Yûşa’ya yaslanırdı. Tapınağa geldiği zaman
aralarında hükmetmek için oturur ve Yûşa yanı başında d ikilip dururdu.
Mûsa vefat etmeden bir y ıl önce artık kendisine vahiy gelmez olmuş ve
C ib rîl, Yûşa’ya gelmeye başlam ıştı. Tapınağa gitmek için çıktıkları zaman
Yûşa’, Mûsa’mn önüne geçip ona yaslanıyor, tapınağa vardıklarında Yûşa’,
İsra il oğulları arasında hüküm vermek için oturuyor ve Mûsa yanı başında
d ikilip duruyordu. B ir gün Mûsa: “Allahım ! A rtık bu zilleti kaldıram ıyorum ,
ruhumu kabzet ve beni yanına al” diye dua etti.

، ‫ ئن ا أثو بكر بن أي ع ا صم‬،‫ ا حدثت ا عتد اللؤ ثن م خ ئ د بن جغ مر‬١ ٢ ٥ ٨ ‫ ل‬-) ٨١ ٩ ٤(

‫ رأي ت ت ي ن س عتد الع زيز‬٠٠ :‫ قا د‬C‫ ثن ا محم ذ بن المثارك ا ل صو ر ي‬، ‫ثت ا محم د بن م ح ث ى‬

٠٠ ‫إداثائئة ا ل ص الة يعني في ا ل ج ما عة أ خ ذب ل حيته وبك ى‬

Muhammed b. el-Mühârek es-Sûrî der k i: “Saîd b. Abdilazîz, cemaatle

namazı kaçırdığı zaman sakallarından tutar ve ağlardı.”

‫ ثن ا ذاوئ بن‬، ‫م د المل ك‬

‫ ثن ا عس ى بن ه‬، ‫ن حقا ن‬ ‫ ا ثئ ا أب و محم د‬١ ٢ ٦ / ٦ ‫ ل‬- ) ٨ ١ ٩ ٥ (

‫ يا ث ي‬٠' :‫ قات ن ي ن ا ذ ع ي الث ال ز ال يه‬:‫ ه ا د‬، ‫ ع ن نن ع ي د بن عتد ا ن ي ؤ‬،‫ مما ال زي ت‬، ‫ب ي‬ ‫م‬

‫ وئفل ز ت ^ذ ا م غ ا ل ص حة‬، ‫ر‬ ‫ وث ظز ت في ا ل ح كم ة ب ك ب ر م‬،‫ئفل ز ث قي ا س م ب ك م ف غ ي‬

‫ربتي و ربه ا ل ث ن ي ؤ وا ح ده إ ال أن‬ ‫ نإدا‬، ‫ب ا‬

‫ نإذا م غ ال شباب كب راء نا با ئ غ ا ل حياة ذ و‬، ‫متثئ ا‬

٠٠ ‫أئصل ة يؤم ا ل ما ئ ةبعمل ي‬

Saîd b. Abdilazîz bild iriyor: H z. Süleymân, oğluna şöyle dedi: “Evladım !

İlim öğrendim derdim, hikm eti öğrendim yaşım arttı. Yine öğrendim de
sıhhatin yanında hastalık, gençliğin yanında ih tiyarlık, hayatın yanında da
ölüm varm ış. Sefih olan kişiyle aynı topraktan yaratılm ışız; ama kıyamet
gününde amelimden dolayı ondan üstün tutulacağım!”
534 Abdullah b. Şevzeb

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا أبو عثتذه الشغزاتي‬، ‫ ثن ا جع م‬، ‫ ] حدث ا عتد الل ه بن م خم د‬١ ٢ ٦ / ٦ ‫ ل‬- ) ٨ ١ ٩ ٦ (

‫ ما ا محق افث م ن‬:‫ ث ئ د ت ع ي د بن عئد الع زيز‬:‫ ه ا ل أ‬، ‫ أن أباة أ ن ي ن ه‬،‫ا ل مامس بن ال ول د بن م ز ي د‬

٠٠ ‫م‬ ‫ " بب ع يؤم و ج و ع‬: ‫ ئال‬، ‫الرلق؟‬

Abbâs b. Velîd b. Mezyed, babasından bildiriyor: Saîd b. Abdilazîz’e:
R ızkın yeterli olanı ne kadardır?” diye sorulunca: “B ir gün tok, bir gün aç
olmaya yetecek kadardır” karşılığını verdi.

‫ ثن ا أ ح م د‬،‫حث ا ن‬ ‫ ثن ا اشت ا ق س أبي‬،‫ه د الله بن م ح م د‬

‫ ا خ ا؛ثن ا م‬١ ٢ ٦ / ٦ ‫ ل‬- ) ٨ ١ ٩ ٧ (

،‫ ت م ن ت ت ج ة بن عند الع زيز‬: 3 ‫ ه ا‬، ‫ش ب ب ت مروان بن محم د‬ :‫ ه ال أ‬،‫بن أيي ال حو ا ر ي‬

‫اف ئ ع ده وال ش اا‬

‫ " ي‬:‫ق و د‬

Mervân b. Muhammed der k i: Saîd b. Abdilazîz’in : “Soğuk, dinin

düşmanıdır” dediğini işittim .
Saîd b. A b d ilazîz; Tâbiûnun en âlim lerinden olan N âfi, Zührî, Zeyd b.
Eşlem , Ebu’z-Zübeyr, M ekhûl, Rabîa b. ¥ezîd. Yûnus b. Meysere b. Halbes,
Abdurrahm an b. Seleme el-Cum ahî, Ziyâd, Ebû Sevde’nin oğlu Osman,
Yezid b. Ebî M âlik ve başkalarından rivâyetlerde bulunm uştur.

Takrîb 1533, Takrîb 157, Takrîb 122, Takrîb 4449-a, Takrîb 2927, Takrîb
1265, Takrîb 1128, Takrîb 1995, Takrîb 3797, Takrîb 4368-b, Takrîb 2325

Abdullah b. Şevzeb
A llah dostlarından b iri de Abdullah b. Şevzeb’d ir.

‫ ثئ ا‬، ‫ ثت ا عئد الثؤ بن أ خ ن ذ بن لح م‬، ‫ ] حدثن ا أبو ب ك ر بن مال ك‬١ ٢ ٩ / ٦ ‫ ل‬- ) ٨٢ ٠ ٩ (

‫ ثن ا أبو ع م ي ر‬، ‫ ثت ا أبو ال م ا س بن قس ه‬،‫ ح و حدثت ا محم د بن عل ي‬. ‫ف ا رون بن م م و ز ا‬

" : ‫ ه ا د‬،‫ب ي ر وئ ه ا ث م ج يرا‬

‫م‬ ‫ل ه مما ر ت‬
‫ ق ي ث ز‬، ‫ض اب ن ش ؤ د ب‬ ، ‫ ثن ا ص ن ز ه‬: ‫ ائ ال‬، ‫ا وم ئ‬

‫ح ث ث نالوا مال ت مع ه م‬- ‫ وقأال أب و عميرت‬،‫ت ا ن ه م‬

‫م ع ه م محتا ن ال د ه ب س م و ن ن ا ين حبمص‬
 Abdullah b. Şevzeb 535

ibn Şevzeb: “A llah’ın : “Akıttıkça akıttıkları bîr pınardır”1 buyruğunu

açıklarken: “O nların yanında altından çubuklar vardır ve ‫ ه‬çubuklarla
pınarları akıtırlar” dedi. Ebû Um eyr: “O nlar (m üm inler) nereye meylederse
su da ‫ ه‬tarafa doğru akar” dedi,

، ‫ ثن ا عتد الله بن أ ح م د بن ح م‬،‫ن ن ابل ي‬ ‫حدت ا أبو ب ك ر‬ ] ١ ٣ ٠ / ٦ ‫ )" ل‬٨ ٢ ١ ٠ (

‫ قات مح ت ى ابن ميم‬.' ‫ محا د‬،‫ ص عند الثؤ بن ف ؤ د ب‬،‫ ثن ا صم ز ة‬،‫ح د ب ي الح ك أ بن موشى‬

" ‫ي‬ ‫ئ ي الؤ ال‬ ‫ " جؤذة المحا ب‬:‫ع ي الث ال ز‬

Abdullah b. Şevzeb, H z. İsa’nın şöyle dediğini nakleder: “Güzel elbise

giymek, kalbin kibrinden ileri gelir.”

‫ث رين‬
‫ح دثني ا ل ح ش ن بن ■عتد الم‬ ،‫ ثن ا حم د ال ث ؤ‬،‫حدثن ا أبو ب ك ر‬ ‫ ا‬١ ٣ • / ٦ ‫ )" ل‬٨ ٢ ١ ١ (

،‫زمح ة‬ ‫ط‬ ‫ كا ذ ش ا ذ بملئ زأ‬:‫ قات‬، ‫ ض \ل ش ه ب‬، ‫ ذ م ة‬O ،‫مه‬ : ‫؛‬١١‫ ؛‬،‫شم و ي‬
" ‫ " إثن ا ال تئ ن محقت ا رلآيتة‬:‫ محق و ن‬،‫م د الله ؟‬
‫با ه‬
‫ ت ا قذا يا أ‬:‫ش د ه‬

İbn Şevzeb der k i: “Selmân başını tamamen kazıtarak traş ederdi.

Kendisine: “Ey Abdullah! Bu da nedir?” denilince: “Esas yaşam âhiret
yaşam ıdır” karşılığını verirdi.

‫ ثئ ا أبو‬، ‫ ثن ا أ خن ت ئ ذ عل ي تن ال ن غ ز‬،‫حدثن ا م ح ئ ذ ئ ذ عل ي‬ ‫ ا‬١ ٣ ٠ / ٦ ‫ )" ل‬٨ ٢ ١ ٢ (

‫ه‬ ‫ أؤخ ى ال ق مما ر إ ر ت و ت ى‬:‫ قات‬، ‫ ض اتن ق إ ق ب‬، ‫ض ي ة‬ ‫ كا‬، ، ‫ن شبم ال ن ؤبي‬

‫و‬ ‫ال‬ :‫ ءات‬،‫"؟‬ ‫ص‬

‫ال ال‬ ‫ ق زةق‬1‫ه ي برت‬ ‫ر‬ ‫ ^ ^ غ‬٠١ ‫" أ ري أي هئء‬ ‫ممإل مم ل‬
" ‫قغل ق‬.‫^ ق أ خ د فئ ئز ا‬ ١^ ‫ " ال م إل‬: ‫ (؛‬١‫ ؛‬،‫ز ث‬

İbn Şevzeb bildiriyor: A llah, H z. Mûsa’ya: “Diğer insanlar içinden

resûllük ve konuşmak için neden seni seçtiğim i biliyor musun?” diye sordu.
H z. Mûsa: “Bilm iyorum ey Rabbim!” karşılığını verince, A llah: “Çünkü hiç
kimse senin gibi karşımda tevazu göstermedi” buyurdu.

‫ئ‬ ‫ظ‬ ‫ن أ;ا ن بن‬ ‫ظ اش‬ ‫ ك‬، ‫ثا ن خ ث د‬

‫ت‬‫خد‬ ‫ ا‬١ ٣ ٠ / ٦ ‫ )" ل‬٨ ٢ ١ ٣ (

‫ لث ا ن ا ث‬٠٠ :‫ ب ا د‬،‫ع ن ابن ق ؤ ذ ب‬ ‫ محا ض م نة بن‬، ‫ث م ا لخن م ال ئ‬ ‫بكتن بن‬

1insan Sur. 6
536 Abdullah b. Şevzeb

‫ ابن ا لخثن‬3 ‫ مما‬،‫ل ي ن ي ت ا ن أئتل غ الثا ن ائن ؤا ث ئ جع د الغ امس يأ ح ذ و ن‬

‫ال ح جا ج وو‬

‫ ظ ث ن ي ي ثز أن ئ ظ ص ال مب؛تي‬، ‫ض‬ :‫ ق ات‬،‫ئ يأ خذ م حت‬ \‫ ثؤ أخدن‬: ‫ش‬

‫ب ر ي د ئرا ب‬

Abdullah b. Şevzeb bild iriyor: Haccâc ölüp de Süleymân başa geçince

kullanılm ayan devlet arazilerini müslümanlara ıkta olarak dağıtmaya başladı.
M üslümanlar böylesi arazileri almaya başlayınca Hasan’ın oğlu babasına:
“Diğerleri gibi biz de arazi alsak olmaz mı?” dedi. Haşan ise ona: “Sus! B ir
zenbil toprak karşılığında bile olsa ik i köprü arasının bana verilm esini
istemem!” karşılığını verdi.

‫ ع ن‬، ‫ تن ا ص ن ز ه‬، ‫من ا ت ت ي‬

‫ ث‬،‫ن أبا ن‬ ‫ت الثؤ‬
‫م‬
‫ كا غب‬، ‫م م ا ] خ دبنأ ت خ ئ ن‬/‫ [ آم‬- ) ٨ ٢ ١ ٤ (

:‫ هأأل لأهل ه‬، ‫س ه‬

‫ 'كا ن م سلم بن بماي إذا د ح ي في ص التؤ في ت تح دب‬٠٠ :‫ قا د‬، ‫ابن ث ؤ ذ ب‬

٠٠ ‫ حدد وا ؤ ز ن ن ت أ شن ع حديقك م‬5

ibn Şevzeb der ‫لكل‬: “ M üslim b. Yesâr evindeki mescidde namaza girdiği
zaman ailesine: “ (istediğiniz) konuşun, zira ben (şim di) sizin
konuştuklarınızı işitmem” derdi,

‫عن ابن‬ ،‫ ثن ا ض م ن ه‬،‫ ثن ا بكتن‬،‫م د ال ث ؤ‬

‫ه‬ ‫ ثن ا‬، ‫حدثن ا محم د‬ ] ١ ٣ ٠ /‫ )" [ آم‬٨ ٢ ١ ٥ (

: ‫ مولون‬،‫ومائة ئ ث ي غ ث الغ امس‬ ‫ت ن ه سمت‬ ‫ج ازة طاؤس ب ن ك ه‬ ‫ " شهد ت‬:‫ قالأ‬،‫ث ؤ ذ ب‬

٠٠ ‫م د ا و ح م ن ح ج أربعين ح جه‬
‫رحملق اللت يا أبا ه‬

İbn Şevzeb der k i: “ 106. yılda Mekke’de Tâvus’un cenazesinde

bulundum. Orada insanların: «Allah sana merhamet etsin ey Ebû
Abdirrahman! o kırk defa haccetti» dediklerini işittim .”
‫م‬ ‫ض‬ ،‫ ثثا صم ز ة‬، ‫ قن ا ت ت ي‬،‫ قا عئد ال ث ؤ‬، ‫ن خ ث د‬ ‫خ د قا‬ ] ١ ٣ ٠ ٨ [ -)٨ ٢ ١٦ (

‫ قاد؛ " إ ل نتوث ال ث ن‬، ‫مث إ ي‬

‫ في م ال ما د ؛ إ ي م ت وللث ورا ب‬،‫ غ ذ ت و ف‬،‫شؤد ب‬

٠٠ ‫ي ن بوثاة ت ز ج‬
‫الدتا نف‬

İbn Şevzeb bildiriyor: M utarrif, A llah’ın : “Sen i vefat ettirece^ m ,

seni kendim e yükseltece^ m ”! buyruğunu açıklarken: “Seni vefat ettirip

1Âl-i imrân Sur. 55

 Ebû Am r el-Evzâî 537

dünya (hayatın)dan alacağım, ölüm le vefat ettirmeyeceğim manasındadır”

dem iştir.

‫ ثن ا م ح م د بن أ خ ن ذ بن‬، ‫ف ر‬
‫حدثن ا ع ذ الثؤ بن م ح م د بن جع‬ ] ١ ٣ ١ / ٦ ‫ )“ ل‬٨ ٢ ١ ٧ (

‫ووا أ ي‬ ‫م ع قزم ق د‬
‫ا ب‬ :‫ف ؤ م‬ ‫ ؛ اثن‬١١ ‫ ؛‬: ‫ هت‬، ‫ مما خ ن ز ة‬، ‫ز ا ه ثثا أثو غ ن م ا و ئ ئ‬

‫ " تيؤد أن قزت دللث‬: 3‫ ظ‬،‫ن م‬:‫نئ ثا ص‬:4‫ تيلة ظثثنال ه إ‬3‫ مما‬،‫احلنم أ ك د ؟‬
‫ان جح‬
ibn Şevzeb der k i: B ir topluluk bir araya gelip hangi nim etin daha üstün
olduğunu tartıştılar. B ir kişi: “A llah’ın bazısının bazısıyla ihtiyacım giderdiği
nim etler en büyük nim etlerdir” deyince oradakiler en güzel görüşün bu
olduğuna kanaat getirdiler.

‫ ثن ا محم د بن أ خن ت بن‬، ‫ف ر‬
‫ه د الثؤ بن محم د بن جع‬
‫حدق ا م‬ ‫ ا‬١ ٣ ١ / ٦ ‫ )“ ل‬٨ ٢ ١ ٨ (

‫تن ف ؤ م ن وت‬:‫ زأئغ ا‬١٤١ ‫ " م ح‬: 3‫ ظ‬،‫ ئ من ثن نييي‬، ‫ ى أم غني الرئئ‬، ‫ن س‬
‫الن ال ئ ة اا‬
Kesîr b. el-Velîd: “ibn Şevzeb’i gördüğüm zaman melekleri hatırlardım ”
dedi.
İbn Şevzeb; tâbiûnun âlim leri olan Haşan, ibn Ş îrîn , Sâbit el-Bunânî,
Ebû ^ecâ el-U târidî, Ebu’t-Teyyâh, Ebû Nadra, Katâde, Tevbe el-Anberî,
M atar el-Verrâk, Ebû Hârun el-Abdî, A li b. Yezîd b. Cüd'ân, Abdullah b.
Kâsım ve başkalarından rîvâyetlerde bulunm uştur.

Takrîb 4540-h, Takrîb 4528, Takrîb 2014, Takrîb 4497, 3695 ‫س‬ ‫ل‬,‫أ‬
Takrîb 60^, Takrîb 1763, Takrîb 1764, Takrîb 3242, Takrîb 4464, Takrîb
2295; Takrîb 2700, Takrîb 2699, Takrîb 2558

Ebû Amr el-Evzâî

A ilah dostlarından b iri de açılan bayrak, meşhur hakem, kendisine çok
değer verilen imam ve fazile tli lider olan Abdurrahm an b. Am r ve Ebû
Am r el-Evzâ!’d ir. o kendi zamamnın önderi ve asrının im am ı id i. o, A llah
yolunda hiç bir kınayıcım n Onamasından çekinmeyen ve hiç kimseye
karşı yenilm ekten çekinm eyerek hakkı söyleyen b ir kişiyd i.
‫‪538‬‬ ‫‪Ebû Am r el-Evzâî‬‬

‫ن إ ش ت ا ئ ب ن إ ئ زا ي ب ‪ ،‬ثن ا‬ ‫^ ب ن عن د الل ه ‪ ،‬ثن ا م ح ئ د‬ ‫^‪١‬‬ ‫( ‪- ) ٨ ٢ ٣ ٣‬ل‪- ] ٨٢٤ ٠‬حدثن ا‬

‫ثا ده‪ ،‬ثن ا أبو مثغي الم ئأب ي‪ ،‬محا د ‪ :‬نث ا ح ر خ إئزاي ج ‪ ،‬و ع ر أيي ج ع فر الشت وي‬
‫شلم بن ج‬

‫كبميذ‬ ‫\ل\‪ S‬أغد اهويأن‪ °‬ييثوة غي ظ آ ق د ك ق ه ي يد تيني ووم ‪ ٠^ ^ ١‬م ذ‬

‫بي أن بمادي به م ‪ ،‬زقأق أثو ج مق م ح‪ ،‬ا الور م ح إل أيي‬

‫ش رى وكان مللث ال ي م م‬‫أ‬
‫ت ما‬
‫ت ط قا‬
‫فيه ابالص‬ ‫ث أم ز هذه ا ال مة ل ثني ن‬
‫ر ا ذ رعال‬ ‫مما‬ ‫بت‪ ،‬ء ان الله‬
‫تا م‬‫ت أ‬
‫ثا‬
‫ف ر كثا‬
‫جع‬

‫ؤأتأل ‪ ^ ١‬ثثا؟ى ‪ ،‬أن ي ن ق ذ ع إى أبيي‬

‫أ‬ ‫‪ .‬؛ي حمض ا م حا ح ذ وؤ مثثئه‪، 1‬‬ ‫منييكه‬
‫ع ام أ ؤ د‬ ‫عث ت‬ ‫ر حم ته ا ‪ ،‬ف إ ن ش اي حه ا ل م شركين‬ ‫ت وتنزهه‬
‫فز و امالث‬ ‫الم ؤم ني ن ذئ ن اغ‬

‫س راله م ا لخزايى وال د زا ر ي م ن الت عا قد والحهت و‪ ، 0‬وكا ن دللف‬‫ننل بي ن واش‬

‫وم ؤطئه م حريم ا م‬

‫ت ا د ‪ ،‬زن ا غث ا الله عنة أك ر ‪ ،‬ءبذن و ب اليباب ا ن ت ت زل ت العواتئ وال دراو ي س‬

‫بذن و ب الع‬

‫س ه ن وأئدام هن‬‫ي ائص را ز ال عنه م مدافعا ‪ " ،‬كاش ما ت م ن رءو‬ ‫‪ ^ ^ ١‬وال حصون ال يلمون‬

‫ا ر حلم ه نإعزاضهب عنه ئتت ق ال ق أم يز‬ ‫مح ا ذ دللث بم رأ ى وت سم ع ‪ ،‬و ح ت ت ينفئز الئث‬

‫ث ح ر ج م نت ح حة الله ثنا؟ى ه ا ن ألل ه ثن اثى‬

‫ا لم ؤم ني ن ولتتبعبال نما دا ت ء بهأإ م ن الل ه سبي ال ول‬

‫و خا ل وال ث ن ا ء‬ ‫ي تب ل الل ه وال ن ن م ح م ذ م ذ‬ ‫تل و ن‬

‫ال تق ا‬ ‫رون ا مح ز‬ ‫ي‪:‬‬ ‫قاد‬

‫ح إ ه ز ال يهتدو‪ 0‬ت ج ال ‪ ،‬والل ه يا أبين الئ وبي ئ ‪ ،‬نا لهب يوم ئ ذ‬ ‫زائيئذ إل) ه ال س ت ه ع ون‬

‫‪ .‬أثق‬ ‫^‪ ، ^ ١‬وقدب اعني ع ن ن ن ول الل ه‬ ‫ءيء نؤ وئف ئ‪ ،‬ز ال ذمه بودي خزا ي ا إ ال حاص ه‬

‫ت ح و ز مه ا ممحاءه أن مسن أمه ‪٠٠‬‬

‫ظبي في ا ل ص الة ه ا‬ ‫ش م غ بكا ء الصبي‬
‫ئالأ‪ ٠٠ :‬إدي لآ‬

‫ال‬ ‫بجم ت ا‬ ‫و لآفئ م ون‬ ‫بثهغوبه م‬

‫م‬ ‫يا أ م ز النجوبن قي أيدي عدوهم‬ ‫بمحلسه م‬ ‫م حفت‬

‫ننثجل ة ن ئ ن إ ال بنكا ح ‪ ،‬زأئ ث ناعي الل ه‪ ،‬والله ثن ا؟ى ئؤئلف ومس و ف مئلث يؤم وئضغ‬

‫س ا نؤذ ء ن مق ات حقت م ن ح ردل أئتث ا به ا‬‫ؤا ل موازين المش ط يؤم ا ل ما ت ة ئ ال ثفللم م س ف‬

‫ئ قث ا و ضد إ ي كثابه أتنبال ف داء‬ ‫* ز م يما خ ا‬

‫‪Ebû Saıd es-Sa’lebî bildiriyor: îbrâhim ile Muhammed, Ebû Câfer el-‬‬
‫‪M ansûr’a‬‬ ‫‪başkaldırdıkları‬‬ ‫‪zaman‬‬ ‫‪Ebû‬‬ ‫‪Câfer‬‬ ‫‪sın ır‬‬ ‫‪bölgesindeki‬‬
‫‪müslümanlardan onlara karşı yardım ve destek istedi; ancak böylesi bir‬‬
‫‪yardım ı kabili etmediler. Daha sonraları yapılan bir savaşta binlerce‬‬
‫‪M üslüman, Bizans kralının elinde esir düştü. Bizans kralı bunları fidyeyle‬‬
‫‪serbest bırakm ak istedi; ancak Ebû Câfer fidye ödemeyi kabul etmedi.‬‬
 Ebû Am r el-Evzâî 539

Bunun üzerine Evzâî, bu konuyla ilg ili olarak Ebû Cafer’e şöyle bir mektup
yazdı: “Sonrasına gelince; Allah seni bu ümmetin başına adaletle
hükmetmen, onlara şefkat gösterme ve kanat germede Peygamber’in i (sallallahu
aleyhi vesellem) örnek edinmen için lider kıld ı. A llah’tan M üm inlerin em iri için ,
bu ümmetin ile ri gelenlerinin kendisine karşı itaatkâr olm alarını ve
ümmetin rahm etini de kendisine bahşetmesini dilerim . Sen de biliyorsun ki
bir y ıl öncesinde müşriklerden bir topluluk savaşta M üslüm anları yendi.
Bunun sonucunda m üşrikler, M üslüm anların kadınlarıyla beraber olmakta
ve çoluk çocuklarıyla birlikte onları kalelerde tutm aktadırlar. Bu da kulların
kendi günahlarından dolayı olmuştur k i Allah onların birçok günahlarını da
bağışlam ıştır. K ulların bu günahları dolayısıyla M üslüm anların kadınları,
çoluk çocukları m üşriklerin kalelerinde esir durumunda düşmüşlerdir. Ne
bir yardım cıları, ne de onları savunan b irileri bulunmakta. Bunun yanında
başları ve bacakları da açık tutulm aktadır. Bunların olduğunu da hem
gördük, hem de başkalarından işittik . A llah, yine de kullarına ve kendisine
karşı isyan edenlere karşı bekleyip sabretmektedir. Bundan dolayıdır ki
m üm inlerin em iri A llah’tan korksun, M üslüm anların fidyelerini ödesin ve
mahşerde bunun vebalinden kurtulsun. Z ira A llah, Peygamberine (sallallahu aleyhi
vesellem) şöyle buyurmuştur: “Size ne oluyor da: "Rabbimiz! «Bizi halkı
zalim olan bu şehirden çıkar, katından bize bir sahip çıkan gönder,
katından bize bir yardımcı lütfet» diyen zavallı çocuklar, erkekler ve
kadınlar uğrunda ve Allah yolunda savaşmıyorsunuz?”1 Yine şöyle
buyurmuştur: “Erkekler, kadınlar ve çocuklardan (gerçekten) âciz
olup hiçbir çareye gücü yetmeyenler, hiç bir yol bulamayanlar
müstesnadır.”2 Ey m üm inlerin em iri! Vallahi bunların ne sığınacakları bir
barınağı, ne de kendi geçim likleri dışında fidyelerini ödeyecek kim seleri
bulunm aktadır. Bana ulaştığına göre Resûlullah (sallallahu aleyhi vesellem) şöyle
buyurmuştur: "Namazdayken arkamda çocuğun ağladığım işitiyorum da annesi
bu ağlamadan dolayı tedirgin olmasın diye namazı kısa tutuyorum." A rtık

1Nisa Sur. 75
2 Nisa Sur. 98
‫‪540‬‬ ‫‪EbûAm r el-Evzâî‬‬

‫‪M üslüm anların, düşmanların elinde aşağılanması, nikâhsız bizde haramken,‬‬

‫‪onlarla beraber olm aları konusunda durum nasıl olur dersin? Sen ki Allah‬‬
‫‪adına yöneticilik yapan b irisin. A llah da seni gözetmektedir. “Biz, kıyamet‬‬
‫‪٨ adalet terazileri kurarız. Artık kimseye, hiçbir şekilde‬؛؟؟ ‪günü‬‬
‫‪haksızlık edilmez. (Yapılan iş,) bir hardal tanesi kadar dahi olsa,‬‬
‫)‪onu (adalet terazisine) getiririz. Hesap gören olarak biz (herkese‬‬
‫”‪yeteriz”1 şeklinde bahsedilen günde de bunun hesabım senden soracaktır.‬‬
‫‪Evzâî’nin‬‬ ‫‪bu mektubu kendisine‬‬ ‫‪ulaşınca Ebû‬‬ ‫‪Câfer, hemen esir‬‬
‫‪M üslümanlar için fidyenin ödenmesini emretti.‬‬

‫يئ ا أ ز ى‪ ،‬ثن ا‬
‫( ‪ ] ٨ ٢ ٤ ١ [ - ) ٨ ٢ ٣ ٤‬ثن ا ن ق ما ن بن أ خ ن ذ ‪ ،‬ثن ا أ ح م د بن يريد الح ؤط ي‪ ،‬ف‬

‫محم د بن مصعب الست سا ن ي‪ .‬ح و حدثن ا عتذ الثؤ بن محم د بن م حا ذ الواسظلئ ‪ ،‬والثئ ظ‬

‫ن عتيد بن‬ ‫لت‪ ،‬ثن ا م ح م د مأ محم د بن ن ي ا ن‪ ،‬و محم د س ن حل د ‪ ،‬ق ا الت ثن ا أ خ ئ ذ‬

‫ائ ص ح ‪ ،‬حدقتي محم د بن مصعب ‪ ٤ ^ ^ ^ ١‬حدقني ا لأؤزاعي‪ ،‬ه ا د‪ :‬بت ت إل ي أبو جع ف ر‬

‫رد 'عني‬ ‫ئ ه وصل ت [ق ه و م ش ت غثثه‬ ‫ت ؛ ئ وأد ا بالث ا‪ -‬حل ‪ ،‬قأثثتة‬

‫أم ي ز الموم‬

‫ئ ك ‪ :‬ؤئ ا ال ذ ي ري ن يا أ ي ن‬ ‫م ب ث ه ض ثم ‪ ،‬قا ت‪ :‬ن ا ال ذ ي أ ئ أ يل ق ظا ثا أؤواع ئ ؟‬

‫ئئ ث‪ :‬ظ أ م ز اك ب ي؛ ئ مح ي ؤ‪/‬آل‬ ‫ظ ز‪،‬‬ ‫م زا ال ي ‪ -‬ي‬ ‫اتثبي هق؟ء ق\د‪ :‬أ هذ ا لأ‪-‬خد غ‬

‫ؤ ي ي ق محي إ ؛ ئ‬ ‫ث أقود لل ئ ‪ ،‬د ات ‪ :‬و ص أ خ ه ه وأ‪-‬ا أنمحف عتق وهد‬ ‫فه‬ ‫ج ت هد‬

‫بن ت‪ :‬أن س م عة ز ال ثعم د به‪ ،‬قادت ق صا ح بي الثي؛خ زأ ئ ؤ ى ي د ه إ ر‬ ‫وأهدمثلث ثق؟ ء‬

‫ئ ا ب ت ئمس ى واست م ئ ت فى‬ ‫ت وثة ال عم وبة‪،‬‬

‫ال ث ن ف ه انثهزه النئهث و ر‪ ،‬وهات‪ :‬فذا مجل س م‬

‫م ‪ ،‬ه ا د‪ :‬ه ا د‬ ‫الك ال م‪ ،‬مم ئ ت‪ :‬يا أم ي ز الموم ني ن حدقتي م ك ح و لأ‪ ،‬ع ن ععلثة يعنى بن‬

‫ق ديته‪ ،‬ءأده‪ 1‬تن م ة م ن الل‪ 4‬ب ي ف ت‬ ‫مؤعظه م ن ‪^ ١‬‬ ‫" آيم‪ 1‬عئد‬ ‫رنو_ال ؛ش‬

‫اقهء ؤ ن ينف ا ب ئ ك ر ال ال كا ن ت ح جه عليه م ن ال ث ؤ‪ ،‬ل ثرذاد به ا إئئ ا ؤثزذاذ الثة به ا ع اقه‬

‫ه‬ ‫ش ح عئه " ي أم ي ز المومن ؛ ئ ح دثتى م ك ح وت‪ ،‬عن عطثه بن بمر ‪ ،‬ئ ‪ : 3‬قا ‪ 3‬رنأو ل‬

‫ي ف ئ قذ‬ ‫ل ن ؤ بث ‪ ،‬ن ذ‬
‫يعته خ ي م ؛ ه غ ي م ح ق " ي أبين اج‬
‫م‬ ‫" وث و ل بأ ت ع ا ‪ 1‬ا‬

‫ح ئ ء مح ز‬
‫جي قل و ب أ ن‬
‫ب‬ ‫^ ‪ ٠‬؛ ة ال إ؛ ي‬ ‫^‬ ‫‪ ٢‬ال ي ق ‪ ،‬ظ أم ي ز ‪١‬‬ ‫ه ئؤ‬ ‫م ؛ اش ‪ ،‬؛ ة‬

‫‪ .‬ق ذ كا ذ ب غم رءوظ و جي ما مواسي ا يمس ه ل ه م‬ ‫^‪ ^ ^ ١‬ب ن ال غي‬ ‫ج ئ و الك م أم ن ه م‬

‫‪*Enbiyâ Sur. 47‬‬

 ‫‪Ebû Am r el-Evzâî‬‬ ‫‪541‬‬

‫ت فيه م‬
‫بمط ل‬ ‫ي نا ج يده وعند الن ا س‪ ،‬نحميئ أن بموم له م م ه مب انحى ؤأذ ث ن ي ة‬

‫ثاءيئ ا ‪ ،‬ولمزا‪-‬يهب ط ‪5‬ا إل قئتئ عي ذ و ي ا لآتزاه ؤل ء ق ز ظو ذوئبمء ا نمبث‪: ،‬يه ج‬

‫بالغع ن ة عن د ه ز‪ ،‬ويس س بن ا أ صا ب ه ا م ن ن وؤ‪ ،‬ثا أبين الئ جو ب ن قذ خ ث قي ئ عل ث ا غ ل‬

‫يل ق‪ ،‬ص •عامة الما س ال ذي ن أصث ح ت ثئلم ك ه ز أ ح ن ز م وأ ت ؤ د ئ ز وم ن ل م ه و‬ ‫م ن حاصة‬

‫فن‬ ‫ؤ م ه إ‪ ،‬محو ه عصف ني ت ص الخدل‪ ،‬د ي ن \‪ \1‬؛ بمث ب‬

‫جب ‪ ٣١ ^ ٢١٤٠‬وم ي‬
‫لن ؤ ب ذ‪،‬‬
‫‪ %‬أذ ظثه ا غ ي أ ز ظال ن ة ن ق ه ا إ ي ؟ ثا أبين اج‬ ‫ج بب أخ ت‪ ،‬إ ال ؤقؤ ي ظ و‬

‫‪ .‬جريده يمنتاأل به ا‬ ‫ح د ب ي م ك ح و لأ‪ ،‬ع ن م و ه بن رويم ‪ ،‬قا ت‪ " :‬كا ن غ ي د ؛ل ن ي‬

‫ت ر يد علته الث الم ممال أ‪ :‬يا محم د ‪ ،‬ن ا فز ؤ ا ل ج ريدة ا ش‬

‫وين و ع به ا المن ا فقين‪ ،‬ئأثاة ح‬

‫"كشز ت به‪ 1‬هزون أث طق‪ ،‬و م لأت ب لونه م رعي دكتفن بم ن فم ى أ‪°‬لش ازغب زتث ك دمأءةدأإ‬

‫و ح رت ديا ره م وأ ج الهم عنب الده م وعمحه م ا لخزف بئة " ثا ل ن اجل ئؤ ب ن‪ ،‬ح دب ي‬

‫ا ز‬ ‫‪ ٠٠ .‬دع ا‬ ‫حبي ب بن صن لم ة‪ ،‬أن رنو ت الله‬ ‫ض و ت ص ريا د بن جا ريه‪ ،‬ع ن‬

‫‪ ٢‬يتعم د ه ا قآتاة ج تريد ظ ‪3‬ت يا محم د ‪ ،‬إ ة‬ ‫س ه ي ح د ق ة غ ذ فن أ قرا ها‬

‫المصا ص م ن ش‬

‫‪ S‬ا لآ<ائ‪ ،‬ق ات‪ :‬اقش ي ر ‪ ،‬ق ات‬ ‫ه إل يبمث خثأزا ز ال فنثكؤا فدظ ) م‬
‫اال؟عزادي ‪ :‬بد أ ظق ك بأبي أ ث وأم ي‪ ،‬ظ ط ئ غ آلمع د ذينق أبف؛ وثؤ أئ ت عأى ش ب ي‪،‬‬

‫‪ ^^١‬؛ ؛ م ن رب ك ال ر‪-‬ء ب‬ ‫ئد ظ لة ي خث ر ‪ ٧ ، ٠٠‬أ ب ي ن ؛ ن ن ؤ ي ه ذ نحس ثئ ظ ق لغمس ن غ و ح ذ‬

‫" لما ب هؤس‬ ‫ت الثؤ‬

‫فف ا رنول‬
‫م ي‪ ،‬يمولط ي‬
‫في جمة م ض ه ا ال ث ن ؤ ا ت وا لأرمس ان‬

‫يف ا ‪ ٠٠‬ثا أ م ز الجن ؤ ب ذ ‪ ،‬إ ة الئ ك ل ز مي بم ن قللث‬

‫أ خد م ف ي اخلمح ‪ -‬ئ ت ص ا ها ‪ UJ‬ف‬
‫حن الجنؤبث بدري ن ا جا ء‬
‫ل م ثمل إقلف‪ ،‬وكذللث ال سمى للف كن ا ل م يس ب ي ئ‪،‬ثا أب‬
‫ي إ ال‬ ‫ز ال‬ ‫حادث ضغينة‬
‫ن‬ ‫ال‬ ‫ث ن ا ال ك ثا ب‬ ‫م‬ ‫ؤ‬ ‫خد ك‪:‬‬ ‫ي أويل ئ ذ و ا لآو ص‬

‫ب ك ت ن ب ما عملته ا لأيدي و ح دمحه‬ ‫أخض اف ا ه ‪ ،‬ما لأ‪ :‬الصغيرة الس أ م وال كبيرة الصحل ث‪،‬‬

‫ئ ‪ ،‬أ ة فا ت‪ :‬ل ز‬ ‫ل ن ؤ ب ذ ‪:‬ق ض ق ذ غ م ي ا ن ئا ب زضئ ال ه مما ر‬

‫‪ ، ^ ١ ١‬يا محن اج‬

‫تعه ل خم ت أن أنأ ت عنه ا ‪ ،‬دكتفث بم ن حي؛ ^ ^ ^‪٠‬‬

‫ن ا ث ت س ح له عل ى فاط ئ الم را ت ص‬

‫ت ؤقا‬
‫وهو ع ز بتاطلف؟ يا أبين ا ل مو به ن‪ ،‬أقدري ما جا ء في دأ‪°‬ويل هذه ا الية عن جدك‬

‫ذاؤئ إثا جعلن اك ح ل مه في ا لأرض ء ا ح\ء م بثن الن ا س ي ا ل ح ى ز ال تتبع ال ^ زى^ ‪ ،‬قا ت‪ :‬ثا‬

‫ت الحص ن ا نس ن يذيلف مح كا ن للف في أ خ ز ي ن ا ه و ى‪ ،‬محال سس ن في مسل ق أن‬

‫م‬
‫ن‬ ‫ذاود إدا‬

‫وانق‪ ،‬يا‬ ‫ث أ ال ثأكون حليم ي ز ال‬ ‫تخو ن ثت ا ل ح ى ث ملج عل ى صا حبه ئأئ ح وف ش‬

‫‪542‬‬ ‫‪Ebû Amrel-Evzâî‬‬

‫ب ل لعلمه مب الرع اية ورفه مبالمحا ت ة‬

‫ي ا ء ا إل‬ ‫ذاوذ إنت ا جعلت بملي إ ر بجاو ي يغ ا‪£‬‬

‫ب ذ إئ ث قت محش ل أ ر غ ي م‬
‫ت ا ع ثا اص انئ ؤ ج‬
‫م حن وث د زا ال م د ظى ا م ح ال وال‬ ‫ي ؛ ء وا‬

‫وأئفم ن بئة يا أبين ال ئ ؤمغين‬ ‫أن ي ح م ك‬ ‫تال الش‬

‫ض ؤا ل ج‬‫رمن عأى الث م وات وا لأر‬ ‫لو‬

‫جات ‪ ،‬عن عبد ال ر‪-‬حم ن بن أيي ع م ره ا الد صا ر ي ‪ ،‬أن ع م ر بن‬

‫ح دب ي ثنيت بن مرثد بن ر‬

‫م ؛ أيام مقي ما ‪ ،‬ق ا د ل ه‪ :‬ن ا منغل ق‬

‫ب صا ر ر ج ال غش الصددق ثناه ب‬
‫ا ل حط ا ب ا ت ث غ ن د م ن ا لأ‬

‫ئ انمحزوج إ ر عنباق؟ أن ا عينث أة للف طل م ا ك اهديذ ي تب ل ال م‪ ،‬؛او‪ :‬ال ‪،‬‬

‫‪ .‬قا ن ‪ ٠٠ :‬ن ا ب ذ وال ثبي م ن‬ ‫ع ا د ع م ن‪ :‬وكثفن ذاف؟‪ ،‬فا ت‪ :‬النةبلع ي أ ة ر ن ولط الل ه‬

‫ص ئ بؤ ا ل ج ن ن ايث ا ئ ا‬ ‫أ م الثا م شقا إ ال أ م بؤ يزم ا ل ما ئ ة ق ومحث ظ ى حن ر ش ‪ -‬ا ر‬

‫م ي ائ ن ح اش ب ‪ ،‬ه<؛ *كا ن محسن ا ث جا ب إ خعن ايؤ ؤإ ‪0‬‬ ‫و ع صو منه ص مؤض ع ه‪،‬‬ ‫ري ل‬

‫ريئ ا " ‪ ،‬ممال‪ ،‬لق ع م ن‪ :‬مم ن‬ ‫كا ن مسيئا ائخز ى به ذللث ا ل ج ن ز ئه و ى به في الثاي ذتع ي ن‬

‫ماة‬
‫حز شب‬
‫م د إ هل ا عنئ ئ ت أل ي ن ا ‪ ،‬ق ا ال ‪ :‬ن‬
‫ث م ن ت فذا؟ قاد‪ :‬ش أيي د إ و ش ا ذ ‪ ،‬ئأ ب‬

‫ال ه‬ ‫ك‬ ‫نه ا ‪ ،‬ق ات أبو و نذت‬

‫تا ج‬‫يذ نق وي الثي إ و ق ات غتؤ‪ :‬ؤاغتزاة تذ قز الئ ا ب‬
‫خ ز‬ ‫ف ر الم ن دي ل وئض عة عأ ى و جهه ن ك ى وانمحب‬
‫أئثة ؤأ لخس ح دة با لأرض نأ خ ذ أبو جع‬

‫‪ .‬إمل\ره عأى م كه‬ ‫أتقا‪ 3‬ى‪ ،‬سن ت‪ :‬ظ أبين ا ل مؤ؛منين ئد تأت جدف الئثار‪،‬ى ؛ق ئ‬

‫ي ا لحت م ن إماتة الن حصيه ا محي‬ ‫وال طا ث ف‪ ،‬ق ات ه ‪ " :‬يا عيمس أ يا ع م الس ي‪ ،‬م س‬
‫مي ؤ ث ئ ق أ بغث غ ي الك ال ش غ ئ ئ ص ا ش ث ظ ‪ ،‬أز خ ى !ل ه ه ي إ'إلي‪:‬‬
‫ب‬ ‫ه يئن‬ ‫من‬

‫م‬ ‫م ق ‪ ،‬و ي ط غ ئ أ ا (ب ي إ؟نى ل ث أ ض غ‬

‫ي ق ب ‪ ،‬مم‪ 1‬د‪ " :‬؛‪ 1‬غ ب‬
‫م ق ‪1‬أل ب م‬
‫و أ ي غي م ب‬

‫ئ ‪ :‬ال ص ز‬ ‫بع ال ق محا ر‬

‫ج‬ ‫م‬ ‫م " نئ ن ائت‬ ‫ه شظ ‪ 1‬ال ل ي غ ت ق ؤل ئ غ‬ ‫ئ‬

‫ن م ال ائ ض أ ه ي ال ثئ ت؛ ال ي ق إ ث غ ر ق ئ ز ال ت غث و غ ر ي ر و ز ال‬ ‫م إ ال‬ ‫أم ا‬

‫ثأ ح ذه في ‪ ^ ١‬ثوم ه الئم‪ 4‬و ئ د ‪ :‬الثشتا ‪ 0‬أربع ه ‪ ، ٤١^ ١‬ئأبيت ثو ي فننفت غ ث ة و‪-‬عمالة قذ‪،‬اف‬

‫ش ن ة وأريع‬ ‫الئ ج ا هد في تب ل الله يد ال م باسعله عث ه بال ؤ ح ن ة ‪ ،‬زأبيت ض عيمحتر فل ث ن‬

‫ث الك | ال أن ثن حم ة ؛لثت‪ ،‬وأمينفلل ن عم‪1‬لت ؤأرثع ئ م ت ة‬

‫عث‪1‬أه ئهنئف ث فه و عأى ئ ه‪< 1‬‬

‫‪ " ■M‬قي ال مبء انغفت إ " بج ز اتقاللق ؤخدة‪،‬‬ ‫يذتلث ا ن ئ ف أ ال ذي ثات زئ ود ال م‬

‫الئ ال ر‬ ‫فت ة زغئانت نه محوا جمهئا‪.‬وقدثلثيي يا أميز الئ ومي ئ أن حثريز عنه‬ ‫أو ح‬ ‫ؤأييئ‬
‫غ ر الة؛ي ‪-‬تت م قزم‬ ‫م ائ ذ خ اا؛اي ئ ؤ ي غ ئ‬
‫‪ Ü‬ب‬ ‫أش ا ق ء |مح ق ا د ‪ :‬محمم ق ج ئ أ م الثن‬

‫ألفت ع ام‬ ‫ا ل مائة‪ ،‬ق ا د ثثت ‪٠٠‬قا جزيل مفت لي الثاز "‪ ،‬ق انت إن الئث أنز به ا‬
 ‫‪tLDUAm r eı-JtLvzat‬‬

‫ح ز‬ ‫ح ز اءت‪ -‬ثثث‪ ،‬م أ أوقد ع ق ه ا أئفت ع ام‬ ‫ث أ أوقد عل ته ا أ ئ ن غ ام‬

‫خ ز ا ح ن ؤ ت‪ ،‬م‬

‫با م ن‬
‫ا ن و د ت نه ي سوداء مفللم ه ال يضئ ل هتها ز ال ج ن ز ه ا ‪ ،‬وال ذ يبعئلفب ا ل ح ى ل ؤ أ ة و‬

‫م الغار أظه ر ال م ا ال ر م نن اوئا ج ميعا ؤلؤ أة ذوئكا م ن فرابه ا ص ب ي ما ء‬ ‫وب‬

‫ا ل أ م قث د س ذاقت ؤأز أ ة نزاع ا م ذ ا ل ظبلؤ اش ذ و ال ه مما ر ‪ ،‬ؤ م خ غ ر جما ل‬

‫ل ؤ أن ر‪-‬جال ب ح د ‪ ٤^^ ١‬ثم أ ر غ ب ي أ م‪ 1‬ت أ غ د‬

‫ا لأرض ج ميعا ل داب ت زن ا ا‪،‬مئثثث ئ‪ ،‬ؤ‬

‫‪ ٠‬و ب م ج ي د وفا ئه‪ ،‬ق ا ت‪:‬‬ ‫ا لأرض من نتن ري حه و ش ه حلم ه وعظم ه‪ .‬و ق ى ال ئ ي‬

‫ث ال سمون عتأال‬
‫م د م م ن ذئ أل زظ ثأ حز؟ محا ‪3‬ت ‪1 '٠‬‬ ‫ث ث *ل\‬ ‫أثئك ى ي محم د ‪ ،‬نئن عمن ‪^ ١‬‬

‫ا‬
‫ذ أبين ا د ض ويؤ؟قت‪ " :‬آء ث‬ ‫مث خ أ "‪،‬لومجبث‪:‬اجزيل زانث اووخ امح ل‬
‫م‬ ‫بد‬
‫ب و ال ذ ي ق ي ب ذ ائةا؛ي ض م رش م‬
‫أن أ ئ م بت ا اقلي به ث ا ثوث وماروت ج‬

‫ئأ رن قت أبغت م كنة ‪ ، '٠‬ء ل م تزا ال يئكثان ح ز نوديا م ن القن ا ع‪ :‬أن يا ج زي ل ويا ن ح م د‬

‫ج ر يد‬ ‫كئئ ز‬ ‫ش ن ن ت خ م عأى ‪^ ^ ^ ١‬‬ ‫إنء ؛لل ه ثغ ا؟ى قذ مح ض ا ة ثئهإل ؛اة ي ن د‪، L»5sj‬‬

‫ل ثت ي يا أبين الم ؤم ني ن أ ة ع من ى الح طا ب‪ ،‬قا ن‪ :‬الل ه م‬

‫غأى م ال ئ ك ة ال قن اع ئ يلم ‪.‬زق ذت‬

‫إن ك ثب علم أثي أثاثي إدا ئ عد ال حصما ن ص ي د ي عأى م ن ئ ‪ )3‬ا ل ح ى م ن قري ب أؤب ع د‬

‫ه ن ي أبين ؛ننؤبتي ئ !ن أ ف د الئ‪-‬دة الم ؛ام بثؤ ي حم ه ‪ ،‬وإ ‪ 0‬أ ي ائكز<م‬

‫ض ئ ئ هليي حثزئق م‬

‫ثا عة الثؤ رثمعة اللت‪ ،‬زن ن طلتهبمعصثة الئؤ أذله الثة‬

‫عند ال م ال قئ ؤ ى‪ ،‬إثة م ن طلب الع زب ع‬

‫حي ح ي زالث ال ر عثلف‪ ،‬ب أ نهص ت ‪ ،‬ق ات ل ي‪ :‬إ ز أقذ؟ ممل ت‪ :‬إ ز ائل د‬
‫ووصعة هذه ت‬

‫س ك ن ت للف ئ صمحلثم نهيقه ا‬‫وال وط نب إ خ ‪ ،‬أبيي ا لم ؤم نين إن ف ا ء الثت‪ ،‬ق ا ت‪ :‬فد أذن ت و‬

‫ج ن وعقه أ ر ك د وفو حشبي ننغ م ال وكيل‪،‬‬

‫ي مول والله ال ث ومئ ل ن ح ر وا ل م ع ن عثه نبه أشن‬

‫ئ ك ‪ :‬أقنن‬ ‫قبى النأم و ل عين ال ن م في النصي ح ة‪،‬‬

‫ئ ال ح لتي م ن مطخا للف إيا يبمثله ا ‪ ،‬م‬

‫ت ين ا ل تنتع ي ن بؤ عأى ح رو جه ءئز قت ت‪،‬‬

‫إن ق ا ء اللت‪.‬ق اد محم د بن مصعب هأم ل‬

‫ف ا ‪ ،‬وعزفن ‪^ ^ ۵^ ١‬‬
‫وقا ت‪ :‬أثا ي غش عغة‪ ،‬زن ا مح ق ألمح غ ئصي ح ي ب م ص ب ن الدثا حل‬

‫ج ذ عقه قي زده ل ‪ ١٣ ٩ / ٦‬ا‬

‫ن د ه ة ئل ز ت‬

‫‪Evzâî anlatıyor: M üm inlerin em îri Ebû Cafer yanına gitmem için haber‬‬
‫‪göndermişti. Ben sahil tarafında idim . Yanına gelip selam verdiğimde‬‬
‫‪selamımı aldı ve beni oturtup: “Ey Evzâî! Bize gelmekte gecikmene sebep‬‬
‫‪nedir?” diye sordu. “Ey m üm inlerin em îri! Ne istiyorsun?” dediğimde:‬‬
‫‪“Sizin bilgilerinizden almak ve biraz aydınlanmak istiyorum ” karşılığını‬‬
544 Ebû Âm r el-Evzâî

verdi. Ona: “Ey m üm inlerin em îri! İy i bak (dinle) ve diyeceğim şeyleri anla”
dediğimde: “Bunu senden ben ister ve senin görüşünü sorarken nasıl
(dinleyip) anlamayayım ki?” karşılığını verdi. Ona: “Dediklerim i dinleyip
uygulamazsan” dediğimde, Rabî bağırarak elini kılıcın a attı. Mansur onu
azarlayarak: “Burası sevap kazanılacak bir m eclistir, ceza verme meclisi
değildir” dedi. Böyle olunca rahatladım ve söze şöyle başladım:
Ey m üm inlerin em îri! M ekhûl’un bana Atiyye b. Busr’dan bildirdiğine
göre Resûlullah (sallallahu aleyhi vesellem) şöyle buyurmuştur: "Herhangi bir kula dini
konusunda bir öğüt gelmişse ve o bunu şükranla kabul ederse bu, A llah'ın ona
indirmiş olduğu bir nimettir. Aksi takdirde bu onun için bir hüccet olur. O, bu
öğütle günahlarını çoğaltır ve Allah da ona gazabını a r t t ı r ı r Ey m üm inlerin
em îri! M ekhûl’un bana Atiyye b. Busr’dan bildirdiğine göre Resûlullah
(sallallahu aleyhi vesellem): "Bir idareci geceyi sorumluluğu altında olanları aldatarak
geçirirse Allah, ona cenneti haram kıla r" buyurmuştur. Ey m üm inlerin em îri!
Kim hakkı sevmezse Allah da onu sevmez. M uhakkak ki Allah apaçık
H akk'ın ta kendisidir. Ey m üm inlerin em îri! Sizi onlara idareci kıldığı
zaman üm m etinizin kalbini size karşı yumuşak kılan şey, Allah Resûlu ne
(sallallahu aleyhi vesellem) olan akrabalık bağınızdır. Z ira onun kalbi size karşı
yumuşak, merhametli, tavırlarıyla rahatlatan biriydi. O nların arasında hak
ile hükmeder, adaleti üstün tutar, ayıplarını örter, önlerine kapıları
kapamaz, onlarla kendisi arasına hicap çekmez, onların nim etlendirilm esiyle
sevinir ve başlarına bir musibet geldiği zaman üzülürdü.
Ey m üm inlerin em îri! Sen hem kendinden, hem de tüm insanlardan
sorumlu olduğun bir görevdesin. Sen, kırm ızısı siyahı, M üslümanı kâfiri
herkesten sorumlusun. Bunların tümü senin adaletinden nasibini alm alıdır.
Eğer onlardan bir kısm ı sana uyuyor ise onların arkasında aralarında senden
şikâyetçi olmayan veya dünyasını zindan etmediğin kimse yoktur. Ey
m üm inlerin em îri! M ekhûl’un bana bildirdiğine göre Urve b. Ruveym şöyle
dem iştir: “Allah Resûlü'nün (sallallahu aleyhi vesellem) elinde kendisiyle dişlerini
misvakladığı ve m ünafıkları korkuttuğu yaprakları soyulmuş bir hurma dalı
vardı. B ir gün C ib rîl kendisine gelip: “Ey Muhammed! Kendisiyle
ümmetinin nefislerini körelttiğin ve kalbini korkuyla doldurduğun bu
hurma dalı da nedir? Bununla tenleri yarılanlar, kanları akıtılanlar, evleri
 Ebû Am r el-Evzâî 545

bozulanlar, diyarlarından sürülenler ve korkuya maruz kalanların hali ne

olacak?” dedi.
Ey m üm inlerin em îri! M ekhûl’un, Ziyâd b. Câriye kanalıyla Habîb b.
Mesleme’den bildirdiğine göre Resûlullah (sallallahu aleyhi vesellem) kasıtsız olarak
incitm iş olduğu bir bedevi için kendine kısas yapılm asını istedi. C ib ril gelip:
“Ey Muhammed! Allah seni zalim olasın ve büyüklenesin diye, göndermedi”
dedi. Bunun üzerine Resûlullah (sallallahu aleyhi vesellem), bedeviyi çağırıp: "Bana
kısas uygula (ve hakkını a l)" buyurdu. Bedevi: “Annem babam sana feda
olsun. Bu darbe ölümüme sebep olmuş olsaydı bile ben hakkım ı sana helal
ettim , kısası asla uygulayacak değilim” dedi. Bunun üzerine Resûlullah
(sallallahu aleyhi vesellem) ona hayırla dua etti. Ey m üm inlerin em îri! Önce kendi
nefsinle barış ve vicdanına kulak ver. Nefsin için Rabbinden eman almaya
bak. Genişliği gökyüzü ve yeryüzü kadar olan, Resûlullah' ın (sallallahu aleyhi
vesellem) hakkında: "Sizden birinizin cennette bir yay kadar yeri olması dünya ve
içindekilerden daha hayırlıdır" buyurduğu, cennete rağbet et. Ey m üm inlerin
em îri! M ülk senden öncekilere kalm ış olsaydı sana yetişmezdi. Başkasına
kalmadığı gibi sana da kalm ayacaktır.
Ey m üm inlerin em îri! “Bu nasıl kitapmış! Küçük büyük hiçbir şey
bırakmaksızın (yaptıklarımızın) hepsini sayıp dökmüş”1 buyruğu
hakkında dedenin yapmış olduğu açıklam ayı biliyor musun? O bu âyet
hakkında: “Burada küçükten kasıt tebessüm etmek, büyükten kasıt da
gülm ektir. Ya ellerin işlediği ve d ilin konuştuğu şeyler ne olacak?” dem iştir.
Ey m üm inlerin em îri! Ömer b. el-Hattâb’dan bana ulaşan habere göre o:
“Fırat kenarında bir kuzu telef olsa benden sorulmasından korkarım ”
dem iştir. Ya senin toprağında yaşayıp da adaletinin eserini göremeyenler ne
olacak? Ey m üm inlerin em îri! “Ey Dâvud! Seni şüphesiz yeryüzünde
hükümran kıldık, o halde insanlar arasında adaletle hükmet, hevese
uyma yoksa seni Allah'ın yolundan saptırır”2 buyruğu hakkında
dedenin yapmış olduğu açıklam ayı biliyor musun? O (İbn Abbâs) bu âyet

1Kehf Sur. 49
2Sâd Sur. 26
546 Ebû Am r el-Evzâî

hakkında şöyle dem işti: “Ey Dâvud! İk i hasım huzuruna çıkarılınca ve

birinin lehine hüküm verme arzun varsa, hakkın onda olm asını temenni
etme. A ksi taktirde hasmına galip gelir ve ism ini peygamberlikten silerim .
Sonra artık sen ne benim halifem olursun, ne de bir üstünlüğün kalır. Ey
Dâvud! Ben peygamberlerimi çobanlığı bildiklerinden, siyasette yumuşak
olmalarından dolayı kullarım için deve çobanları gibi çoban kıldım . Ayrıca
kırılan kalpleri tam ir etmek, zayıf olanları kıyıya ve suya göndermeleri için
gönderdim.”
Ey m üm inlerin em iri! Sen çok büyük bir görevle im tihan olm aktasın.
Şayet bu görev göklere, yere ve dağlara verilseydi hepsi de bunu
yüklenmekten korkarak kaçınırdı. Ey m üm inlerin em iri! Yezîd b. Mezyed’in
Câbir kanalıyla Abdurrahman b. Eb î Amre el-Ensârî’den bildirdiğine göre
Ömer b. el-Hattâb, Ensâr’dan bir adamı sadaka toplamak için görevlendirdi.
Günler sonra onun işi bırakıp oturduğunu görünce: “İşine çıkmaktan seni
alıkoyan nedir? Sen bu yaptığın işle Allah yolunda savaşan mücahidler gibi
sevap aldığını bilm iyor musun?” dedi. Adam: “H ayır” deyince, Ömer:
“N asıl hayır” diye ona çıkıştı. Bunun üzerine adam şu karşılığı verdi:
“Çünkü bana ulaşana göre Resûlullah (sallallahu aleyhi vesellem) şöyle buyurmuştur:
“İnsanların işlerini yüklenen hiç kimse yoktur ki kıyamet gününde ateşten bir
köprüye getirilmesin. Köprü\ o üzerindeyken sallanır ve o kimsenin üzerindeki her
uzvu yerinden sökülüp dökülür. Sonra tekrar dönecek ve hesaba çekilecektir. Eğer
görevini iy i bir şekilde yapmışsa kurtulacaktır. Eğer görevini kötü bir şekilde ifa
etmiş ise köprü altından deliniv aşağı düşecek ve vetmis sonbahar ateşte
yanacaktır."
Öm er: “Sen bunu kimden işittin?” diye sorunca, adam: “Ebû Zer ve
Selmân’dan işittim ” karşılığını verdi. Ömer bunların peşinden b irin i
gönderdi. (Geldiklerinde bu konuyu) onlara sordu. O nlar da: “Evet biz
bunu Resûlullah'tan (sallallahu aleyhi vesellem) işittik” dediler. Ömer: “Vah Ömer!
Şim di bu görevi kim üstlenecek?” deyince, Ebû Zer: “A llah’ın burnunu
kestiği ve yanağını yere yapıştırdığı adam (üstlenecek)” dedi.
Bunun üzerine (halife) Ebû Cafer bir mendil alıp yüzüne koydu ve
ağlamaya başladı. Böylece beni de ağlattı. Ona dedim k î: “Ey m üm inlerin
em îri! Deden Abbâs, Allah Resûlü'nden (sallallahu aleyhi vesellem), Mekke ve T â if in
 Ebû Am r el-Evzâî 547

valiliğ in i istem işti. Resulullah (sallallahu aleyhi vesellem) kendisine: "Ey Abbâs! Ey
Allah Resûlü'nün amcası! Yaşatacağın bir can, hakkını veremeyeceğin valilikten
daha hayırlıdır" buyurdu. Bu, Allah Resûlü'nün (sallallahu aleyhi vesellem) amcasına
bir nasihati ve ona olan şefkatiydi. Çünkü A llah’ın azabı karşısında onun
için yapabileceği bir şey yoktu.

Sonra Allah kendisine: “Öncelikle en yakın akrabalarını uyar”1 diye

vahyetti. Allah Resûlü (sallallahu aleyhi vesellem) devam ederek şöyle buyurdu: "Ey
Abbâs! Ey Allah Resûlü'nün halası Safiyye! A llah'ın azabı karşısında sizin için
yayabileceğim bir şey yoktur. Ancak benim yaptığım bana, sizin yaptıklarınız
sizedir." Bunun üzerine Ömer şöyle dedi: “İnsanların idare işin i ancak keskin
zekâlı ve basiretli kişiler yürütebilir. Onun herhangi bir açığına bakılm az.
Boş bir tutkuya meyletmez ve A llah yolunda kınayanların kınamasından
korkmaz. Yöneticiler dört türlü olur. B iri, hem kendini hem de idaresi
altında çalışanları disiplin altında tutan güçlü bir yöneticidir. Bu kimse
Allah yolunda cihad eden gibidir. A llah onun üzerine rahmet elini açm ıştır.
B iri, kendisi d isip lin li olan ancak idaresi altında çalışanları gevşek olan
yöneticidir. Bu kişi A llah’ın ona merhamet etmesi dışında helak olmak
üzeredir. B iri, işçileri d isip linli olan ancak kendisi gevşek davranan
yöneticidir. Bu da merhametsiz çobandır. Resûlullah (sallallahu aleyhi vesellem):
"Çobanların en kötüsü merhametsiz olanıdır" buyurmuştur. Bu da tek başına
helak olm uştur. Dördüncüsü ise kendisi de işçileri de tamamen disiplinsiz ve
gevşek olandır. Bunlar topluca helak olm uştur.”
Ey M üm inlerin em îri! C ib ril, A llah Resûlu ne (sallallahu aleyhi vesellem) gelip:
“Sana geldiğim bu saatte A llah, cehennemdeki körüklere kıyamet günü için
ateşi güçlendirmelerini em retti” dedi. A llah Resûlü (sallallahu aleyhi vesellem): "Ey
C ibril! Bana ateşi vasfet" deyince, C ib ril şu karşılığı verdi: “Allah ateşe
emretti ve bin y ıl güçlendirildikten sonra ateş kızıllaştı. Sonra bin y ıl daha
yandı ve sarardı. Sonra bin y ıl daha yanınca siyahlaştı. O şim di siyah ve
karanlıktır. Ne alevi, ne de koru ışık verir. Seni hak olarak gönderene yemin
olsun k i, eğer cehennem ehlinin giysilerinden bir tanesi dünyadakilere

1Şuarâ Sur. 214

548 Ebû Am r el-Evzâî

gösterilseydi hepsi de ölüverirdi. Eğer cehennem içeceğinden bir kova

yeryüzündeki $‫ س لا ا‬dökülseydi ondan bir yudum içen herkes ölürdü. Eğer
A llah’ın zikretm iş olduğu zincirden bir arşını dağların üzerine konulsaydı
dağlar eriyip yok olurdu. Eğer bir adam cehenneme girse sonra çıkarılsa
bütün insanlar onun kokusundan ve bedeninin çirkinliğinden ölürdü.”
Bunun üzerine H z. ?eygamber (s^aila^leyhivesBİlem) ağladı. Allah Resûlü'nün
(sallallahu aleyhi vesellem) ağlamasını da C ib rîl ağlayıp: “Ey Muhammed! A llah gelmiş
geçmiş bütün günahlarını bağışlamışken ağlıyor musun?” deyince, Allah
Resûlü (sallallahu aleyhi vesellem): "Şükreden bir kul olmayayım m it Ey C ibrîl! Sen
vahiyde A llah'ın güvenini kazanmış Ruhu'l-Emîn olduğun halde niçin
a ğ lıy o rs u n deyince, C ib rîl: “H ârut ve M ârut’un im tihan olunduğu gibi
im tihan olmaktan korkuyorum . A llah katındaki makamıma güvenip de
rahat olmaktan beni alıkoyan işte budur. Ya gaflet içinde A llah’ın
im tihanından emin olursam” karşılığını verdi. Semadan: “Ey C ib rîl! Ey
Muhammed! A llah sizi kendisine isyan etmemekten ve size azab
edilmeyeceğinden emin k ıld ı” diye bir nida gelinceye kadar ik isi de ağlayıp
durdu. Muhammed’in diğer peygamberlere olan üstünlüğü C ib ril’in diğer
meleklere olan üstünlüğü gibidir.”
Ey M üm inlerin em îri! Ömer b. el-Hattâb: “Allahım ! ‫ث‬
1‫ لك‬hasım önüme
getirildiği zaman uzak veya yakın, ben doğru söylüyorum diyen kimseye
meyledeceğimi görüyorsan bana göz açıp kapayıncaya kadar dahi fırsat
verme” diye dua etti. Ey M üm inlerin em îri! Allah için hakkı ayakta tutmak
en zor iştir. Allah katında en değerli olan şey takvadır. Kim A llah’a itaat ile
izzet ve şeref isterse A llah onu izzetli kılar. H er kim de A llah’a isyan ederek
izzet ve şeref isterse A llah onu zelil ve hor kılar. Bu (sana) nasihatım dır.
A llah’ın selamı üzerine olsun.”
Kalktığım da: “Nereye gidiyorsun?” deyince: “M üm inlerin em îrinin izni
ile vatanıma gideceğim inşallah” cevabını verdim . Bunun üzerine o şu
karşılığı verdi: “Sana gitmen için izin veriyorum ve nasihatından dolayı
teşekkür ediyorum. Nasihatim da güzel bir şekilde kabul ediyorum. Hayra
muvaffak eden ve yardımda bulunan A llah’tır. Ondan yardım ister ve ona
tevekkül ederim, o bana yeter, o ne güzel bir vekildir. Beni böyle güzel
 ‫‪Ebû Am r el-Evzâî‬‬ ‫‪549‬‬

‫‪nasihatlerinden mahrum etme. Sen nasihatte kabul edilen ve kendisine‬‬

‫‪töhmet edilmeyen b irisin .” Ona: “Yine nasihat ederim inşallah" dedim.‬‬
‫‪: Sultan (Ebû C afer), Evzâî’ye yolculuğu‬لكل ‪Muhammed b. Mus’ab der‬‬
‫‪için bir m iktar para verilm esini emrettiyse de o: “Benim ona ihtiyacım‬‬
‫”‪yoktur. Ben nasihatim i bütün dünya m alı karşılığında olsa bile satmam‬‬
‫‪dedi. Mansur onun maksadını anladı ve verdiğini geri çevirmesinden dolayı‬‬
‫‪ondan alınmadı-‬‬

‫ت ا بث ر ى م وت ى ‪،‬‬
‫( ‪ -) ٨ ٢٣٩‬ل ^ ‪ ] ١ ٤ ٠‬حدثن ا أبو علي محم د بن أ ح م د بن الحس ن‪ ،‬ث‬

‫ي‬ ‫غ ث و‪ ،‬قا ت‪:‬‬ ‫ئ ع م النل ك تن أبي‬ ‫بش‬

‫م‬ ‫ن ب ئ ‪ ،‬ثث ا‬
‫ئ صا ي ح ا م‬ ‫م د ال م‬
‫ثثا ه‬

‫ث ا ر ينق في‬
‫أ ع لث‪ :‬ااء ‪1‬مابع د ء إل‪ 4‬هد أ ح ي ط ينث م ن ءكج جابت‪،‬ء وأع لم أثتث“‬ ‫\ل‬ ‫ا لأ؛لزاءي‬

‫إل يؤم وقنت ه ا ح ذر الئث ؤالئق ا ؛ ص يديه‪ ،‬زأن نكون اخز عهدك به زالث الم ‪٠٠‬‬

‫‪Evzâı, bir kardeşine şöyle yazdı: “Derim k i: H er yönden kuşatılm ışsın.‬‬

‫‪Şunu bil k i, her gün ve gece (ölüme doğru) götürülmektesin. A llah’tan ve‬‬
‫‪huzurunda duracağın andan sakın ve son anlarını yaşadığını düşün.‬‬
‫”‪Selam lar.‬‬

‫( ‪ - ) ٨ ٢ ٤ ٠‬ل ‪ - ] ١ ٤ ٠ / ٦‬حدثن ا إئزاي إ بن عتد ال ث ؤ‪ ،‬ثن ا محم د بن إ ت خ ا ئ ‪ ،‬ثن ا ا لخشن‬

‫ي إ ل ا لخث م‬ ‫بن محي ا لخزيرء محا عبد ا لر ح م ن بن عيي‪ ،‬عن هئل ‪ ،‬ض ا ال و را ئ‪ ،‬أق‬
‫بن عث الن المئس ى‪ ” :‬قذ أ حيبت ن جفا الله نايا ك‪ ،‬أن يمملف ت ا غ ي ك من المناع ؤإ ‪0‬‬

‫" كابن غل ى ن ا ثعلم فيه‪ ،‬وأن ث ج غ د لمعادك في ط ش ثه ارنث ئصيئا ‪ ،‬ز ال يمنممرعغلط إيه ر‬

‫با‬
‫غ ز ن ا هد ظه ر للف مئة ء إ ن تث ن ع ف خ ال‬ ‫عتره‪ ،‬و ذ ع امت ح ا ن م ن ابه م ث ‪ ،‬وضع أئزة‬

‫ئ ا ح م د الثة عل ى ع ا ق ت ه‪ ،‬الن غزمح ن للثم ببدعة ءاعرتس عن بدعته ‪ ،‬و د ع م ن ا ل ج دا ل ن ا‬

‫تن ن اق ل ب وثبت الصغيثه وي جفي اق لي زرق ال ورغ قي ا ل ظق والم غ ل ‪ ،‬ز ال ثقن مم ن‬

‫يمت ح ن م ن لمئ ب ا لأوابد وما حم ت ى أن يفتري به أخ ت‪ ،‬و لآكن ن ا كا ذ مغلف عأى >شكينة‬

‫ثعنلف ن ا عنى الص ا لح ي ن مثل ث‪ ،‬ء إثت ئد أعظم هم ث م د الق ا عة‬

‫زثزا ضع زيت يؤ الل ه‪ ،‬ؤل‬

‫ن م تمح على ح د و ؤ م ثن ا ل ح شوع د م ع ه م و م ح ا بن خن ف ءش ‪ ٣٠‬مثا ه م حأ‪ ،‬عثائ م‬

‫ثا‪-‬ي‪ ،‬ن ن أأل ‪ ^ ١‬أن ;زرئ ئ‪،‬لذ ع ك ‪ U iij‬ؤغئ وظ ئؤئظ بؤ‬
‫غأى أ م سهب ززا‪-‬يتي لم غأى ال‬

‫او ج من زالئ الم'غثلث "‬ ‫م‬ ‫ين ال م ا م حرإه أز‬

550 Ebû Amrel-Evzâî

Evzâî, Hakem b. Ğaylân el-Kaysî’ye şöyle yazdı: “A llah’ın bizlere ve sana

merhamet nazarıyla bakmasını dilerim . Sakın yaptığın işler riya ve çekişme
olarak önüne d ikilip seni engellemesin. Sabah akşam ölümden sonrası için
amel et ve başka bir şey seni böyle yapmaktan alıkoym asın. Töhm et altında
bulundurduğun insanı gözlemeyi ve im tihan etmeyi bırak. Zanlar yürütm eyi
bırak ve sana nasıl zahir oluyorsa öyle yap. Eğer senden bir münakaşayı
gizliyorsa, onun afiyet içinde olması için A llah’a hamd et. Karşına bir bidatle
çıkarsa, onun bidatinden yüz çevir ve kalbi fitneye düşüren, kinin
oluşmasına sebep olan, kalbi katılaştıran, günahlardan sakınmayı zayıflatan
tartışmadan sakın. Karşılaştığı herkesi sınamak isteyenlerden olma. Böyle
yaparsan, birisinin iftirası sonucu bu kişi töhmet altında kalabilir. Senden
çıkan her türlü hareket, sükünet ve tevazu içinde olsun ve bu hareketlerle
sadece A llah’ın rızasını gözet. Senden önceki salih insanları ilgilendiren
şeyler seni de ilgilendirsin. Kıyam et gününün ağırlığı onlara ağır gelmiş ve
huşuları sebebiyle gözyaşları yanaklarına akm ıştır. Korkularından dolayı
susuzluklarını bile gizlem işlerdir, insanlar içinde rahat, ama kendi başlarına
hep sıkın tı içindedirler.

Allah bizi ve seni faydalı ilim le rızıklandırsın. En büyük dehşetten

koruyacak bir huşu ile donatsın. ‫ ه‬, m erham etlilerin en m erham etlisidir.
Allah’ın sela.mı üzerine olsun.”

‫ ثت ا‬،‫ ثن ا إبراهيم بن ث وث ف ن بن غ ابي‬،‫ ] حدثن ا إن ح ا ق بن أ خن ت‬١ ٤ ٧ ٦ [ - ) ٨ ٢ ٤ ١ (

‫ ت ا ل ي عتد‬٠٠ ‫ت‬،3 ‫ ظ‬،‫ ع ن ا ال وزاع ي‬، ^ ٧^ ١ ‫ ثت ا ث ح م د بن يونفث‬،‫أ خ ن ذ س ش الح وا ر ي‬

‫' أل ي ن ال خ الئه وص يه لن ا‬.‫ سا د‬C‫ع ر رءوب نابال كافر 'كوث ا ت‬ ‫الله ثن عل ي وا لم سودة ت ام‬

‫ ؤ ء ن ق ؤص ثأ ى زت ول ال م‬:‫ قف‬:‫ قات‬،‫ب ل ذ ؟‬

‫م‬ ‫إل‬ ‫هقائد غقه ا غ‬ ‫ض بجل ال م‬
‫م ا ال و ز ا ئ‬ ‫ ث ئ ئ زأ ط " أتو‬:‫ قات‬، ^ ^ ١ ‫ ئ ق م ء إلإ‬. ‫ء ة ت ا‬

Evzâî der ‫لكا‬: Abbasilerden (Müsevvide) bir grup ellerinde kam çılarla
başımızda durmuşken Abdullah b. A li bana: “H ilafet Resûlullah'ın (sallallahu
”?aleyhi vasellem) bize vasiyeti değil m idir? A li onun için S ıffîn ’de savaşmadı m ı
diye sordu. Ona: “Eğer Resûlullah'ın )‫^ ال^وااوااةج‬١^٧١٦‫ ؛‬vesellem) bir vasiyeti olsaydı,
 Ebû Amrel-Evzâî 551

A li (S ıffîn ’de) bu konuda ik i hakemin hükmünü kabul etmezdi” dediğimde

Abdullah başını eğdi.

‫ت ا إ را م م بن محم د‬
‫ ث‬: ١ /^ ‫ وأبرت ح م د ثن‬،‫ ] خل؛ثن ا أيي‬١ ٤ ١ / ٦ ‫ )“ ل‬٨ ٢ ٤ ٢ (

‫ قاد ئ ف ن ا ذ‬:‫ قا د‬،‫ كا ا ل آ ز زا ئ‬، ‫ق‬ ‫ م ح ى‬،‫و د‬ ‫ ص ال ئ د ت ذ‬،< ‫ ثثا غةا‬،‫ئن ا لخض‬

‫ وبلثتي أن‬، ٠٠ ‫و فيغ‬ ‫ئه ئء ه عقت‬3‫ب حشتة ا‬،‫ علئاال‬، ‫ ي ت ئ‬٠٠ :‫عثه ال*ق الم البنه‬

‫م م الجمان محزن‬
‫س ون إدا غب‬ ‫ق‬ ‫ " يا ت ش م ا خلابزة‬:‫ قا د‬، ‫ن ي ن ا ن ع ي ادث الم‬

‫ وقاد ثث مان‬، ٠٠ ‫المصا ء‬ ‫لمصل‬ ‫ئ صاة؟ يا ن غثز ا خلابزة ي نثصن عون إذا ومخ البينان‬

‫ال‬ ‫وغ ش ؤ‬ " :'‫ زثات ئ ي ت اق ظ ذ الغ الم‬،" ‫ض تذآ‬ ‫ " ث ذ ف ي د ن وءا‬:‫غ ي الئ الز‬
" ‫ " لهؤ انثنتا؛ ختض جكئب ائيهالء‬:’‫ وقاد ئلبماة غي الغالم‬،" ‫غتى اقلب‬

Evzâî bildiriyor: H z. Süleymân, oğluna şöyle dem iştir: “Evladım ! A llah’a

karşı huşû idinde ol! Z ira bu haşyet, her şeyden üstündür.”

¥ine bana ulaşana göre H z. Süleyman: “Ey zalim ler topluluğu! Cebbâr
olan A llah’ı ve hükmünü gördüğünüzde ne yapacaksınız? Ey zalim ler
topluluğu! Hüküm vermek için M izan kurulduğu zaman ne yapacaksınız?”
dem iştir. Yine H z. Süleyman: “Her kim bir kötülük ederse onu kendi
nefsine yapmış olur” dem iştir. Ayrıca: “H er körlüğe evet, ama gönül
körlüğüne hayır” dem iştir. Yine H z. Süleyman: “Â lim lerin oyalanması,
cahilin hikm et(li sözlerinden daha h ayırlıd ır” dem iştir.

‫ت ا امحامس بن‬
‫ ث‬،‫ ثن ا أثون عي م س عد ي‬،‫ ] ثن ا أبو حا م د ا شئري ئ‬١ ٤ ١ / ٦ ‫ ل‬-) ٨ ٢ ٤٣ (

" ‫ " ل قز الثلن اؤ حتت من ج ك ن ة ا ل جهلة‬:‫ قادت قات ا ال وراعي‬،‫ م حي أيي‬-‫ أ‬، ‫ال ول د بن ن ن م‬

Evzâi der k i: “Â lim lerin oyalanması, cahilin hikm et(li sözler)inden daha
h ayırlıd ır.”

‫ت ا إبراهي م بن م ح م د بن‬
‫ ث‬: ‫ ق ا ال‬، 0 ‫ثا‬
‫ وأبو محم د بن ح‬،‫ ا حدت ا أيي‬١ ٤١/ ٦ ‫ ل‬-) ٨٢ ٤ ٤ (

‫م ش أ ه ما‬
‫ت "ب‬
‫ بموت‬،‫ ت م ن ت ا الوراعي‬:‫ أخزي ي أ ي قات‬،‫ص بن ال ول ي د‬1‫ كا عب ا‬،‫ا لخض‬

" ‫ عن ال ئ ث ا‬،‫و ط زب ت قؤئ ا ال رين بؤ وخة الثؤ إ ال رلث عئة اق ل وث 'مما زة الت ا ة‬

Evzâî der k i: “Bana bildirildiğine göre, kişi A llah rızasını gözetmeden, bir
topluluğa öğüt verince muhakkak k i, tıpkı suyun taşın üzerinden kayıp
gittiği gibi kalpler ondan kayar.”
552 Ebû Amrel-Evzâî

‫ف ن ش ا ع أ من سا ع ا ت‬
‫ " ي‬:‫م وت‬ ،‫وسم ن ت ا ال وراع ي‬ :‫ ] قا ن‬١ ٤ ٢ / ٦ [ - ) ٨ ٢ ٤ ٥ (

‫ئنؤ به محن اعه‬ ‫ز ال‬ ،‫ث وما وت اعه مت اعه‬ ‫يؤما‬ ‫ إ ال وهي مموضة غش الثتد يوم ا ل مائة‬، ‫الدقا‬

‫ ئكتفن ادا مه ت به ت اعه مم‬،‫ ا ال ئ ث ث شثة عليه ا ختءآث‬، ‫ فيئ ا‬, ‫لل تذ ر الق ئت ا ز‬

٠٠ ‫ت ا ئ ؤق؟ ت ع ةنء وت ف ئ ع ق ه‬
‫م‬

Evzâî der k i: “Kulun, dünyada geçirdiği zamanlar kıyamet gününde gün

gün, an an kendisine sunulacakur. A llah’ı zikretmeden geçirmiş olduğu her
an için de pişm anlıktan içi par<^anacaktır. A rtık bu şekilde anların,
günlerin ve gecelerin (zikirsiz) geçmesi durumunda hali ne olur?”

‫تفلي ال‬
‫ وه الم ؤم ن مول‬٠٠ :‫ م ود‬،‫ سمع ت ا لأؤراعي‬: ‫ ] ن اتناده قات‬١٤ ٢ / ٦ ‫ ل‬-) ٨ ٢٤٦ (

" ‫ ث وئ د "كيرا و م ن ت قي ال‬، ‫ إ ة ال ن ث اص‬3 ، ‫موب ن د "كيرا‬

Evzâî der k i: “M üm in k işi, az konuşur, ‫ ؟‬ok yapar. M ünafık kişi ise çok
konuşur, az yapar. ”

‫ت ا ي حش بن‬
‫ ث‬،‫ ثن ا أثو ئ عي ب ا ل حرايئ‬،‫ ] حدثن ا محم د بن تغني‬١ ٤ ٢ / ^ -) ٨ ٢ ٤٧ (

‫ه نا د ي غ د مم أ ال ق ث‬ ، ‫ي ال ث ن ا ء‬ ‫م ش أئ‬
‫ " ب‬: ‫ائ د‬ ،‫ قثا ا ل أ ز زا عإ‬، ‫حم د ال م‬

‫ ؟ قثهز إذا خل م إ غزي بما خفوا ه ز ه ث وا ن بما فد ووا غن ا‬3 ‫الخ الئق ني يخلق وا‬

٠' ‫غيلوا‬

Evzâî der k i: Bana ulaşana göre semada her gün şöyle seslenen bir melek
vardır: “Keşke yaratıklar yaratılm ış olmasaydı. Keşke yaratıldıktan sonra
niçin yaratıldıklarını bilseler, otursalar ve ne yaptıklarını söyleselerdi.”

‫ ثن ا‬،‫يامح ي‬
‫فر‬‫ ثن ا جع ث ر بن محم د ال‬،‫ ] حدثن ا محم د ى ع م بن تل م‬١ ٤٢/ ٦ ‫ ل‬-) ٨٢ ٤٨ (

‫غت ن‬ " : ‫ء ذ قا د‬ :‫ ائت‬،‫ه أ ب ر إ ت خ ا ة ا ق ز ا ه غ ن ا ل آ ز را ئ‬ ، ‫ال ن ت ي ي ت ذ ز م ح ح‬

‫ وع مارة‬،‫ ؤاسا غ ال قثؤ‬،‫ راقين ونب إ ح سان ؛ روم ا ل ج ماعة‬. ‫”ثان غنته ا أ ص حا ثث ح ئ د‬

٠٠ ‫ ؤا ل جه ا ذ ي شب ل الثؤ‬،،^ ١^ ١ ‫ وت الوة‬، ‫ت ج د‬
‫المس‬

Evzâî bild iriyor: D enilird i k i: “Muhammed’in (sallallahu aleyhi vesellem) ashâbı ve

en iyi şekilde onların peşinden gidenler, beş şeyden geri durm am ışlardır.
Cemaatten ayrılm am ışlardır. Sünnet üzerinde olup onu terk etmemişlerdir.
 Ebû Amrel-Evzâî 553

Mescidlerden uzak durm am ışlardır. Kur'ân’ı her zaman okum uşlardır. Allah
yolunda cihad etm işlerdir.”

‫ ح دق ى ا لخنن‬،‫ ثن ا عتد الل ه ث ذ أ خن ت‬، ‫ ] حدق ا أ ر ب ك ر بن مال ك‬١ ٤ ٢/ ٦ ‫ و‬- ) ٨ ٢ ٤ ٩ (

‫ه ي‬ ‫ث ك آ ة‬:‫ " ز أ‬: 3 ‫ قا‬، ‫ قا ا لأؤالء ئ‬، ‫ش ه ا م ح إ‬ ‫ ى غء و ئ أ ى‬،‫ئ ئ د ن ي و‬

‫ أ ث عتدي عتد اوخ م ن ال ذ ي تأم ر‬:‫ ق ات ل ي‬،‫عز جا بي وأؤهث اتي محن يدي رب الم رة‬

‫ي ح ز‬ ‫ ن هب ط ا‬:‫ قا ت‬، ‫ ب عرتلث أ ي ر ب أ ن ث أعل م‬: ‫ همل ت‬، ‫بال م ع ر و ف و ي ه ى ض ال ن ن ك ر‬

' ' '

Evzâî bildiriyor: Rüyamda ‫ لكال‬meleğin beni alıp da Râbbim in katına
çıkardıklarını gördüm. Rabbim bana: “İy iliğ i emreden ve kötülükten
sakındıran kulum Abdurrahman sen m isin?” diye sordu. Ben: “İzzetine and
olsun k i ey Rabbim , bu kişi benim ve sen bunu daha iy i b ilirsin ‫ ”؛‬deyince
melekler beni tekrar yatağıma kadar indirdiler.

‫ ثن ا محم د‬،‫ن عتد الل ه بن طم الما بئ ي‬ ‫ف ر محم د‬

‫ ] حدت ا أثو جع‬١ ٤ ٢ / ٦ ‫ ل‬- ) ٨ ٢ ٥ ٠ (

‫ ش مع ت ثوثف ت بن ت و ت ى المعلما ن‬:‫ قا ت‬، ‫ ثن ا عبد الل ه بن ع روه‬،‫م ح وي اكه روتي‬ ‫بن‬

‫ أ ك‬:‫ ق ات ق ثا محت الر ح من‬، ‫ " رأئث زب العؤة ق ا ل م‬:‫قات‬،‫ أة ا لأؤزائ‬،‫مبدث‬

‫ يا ر ب أمتني‬:‫ همل ت‬،‫ يمصنلث يا ز ب‬: ‫وثتهى ع ن المدك ر؟ ئ ك‬ ‫ال ذ ي ثأث ز‬

" ‫ وش ال قه‬:‫ فقات‬، ‫ع ر ا سم م‬

Evzâî bildiriyor: Rüyamda Rabbim i gördüm. Bana: “Ey Abdurrahman!

İy iliğ i emredip kötülükten alıkoyan sen m isin?” diye sorunca, ben: “Râbbim!
Bu senin lütfunladır!” dedim. Sonra: “Rahbim! Canım ı İslam üzerine ‫”أك‬
dediğimde: “Sünnet üzerine de” buyurdu.

‫ ثن ا محم د بن علي‬،‫ النؤهبي‬، ^ ^ ١ ‫ ] حدثت ا أ ح ن ذ ي ع ئ بن‬١ ٤ ٣ ٨ [ -) ٨ ٢ ٥ ١ (

" :‫ قات لي ا ل آؤوائ‬:‫ قات‬، ‫ ثثا شء غذ ثوض تن أ خ ذ‬، ‫طن ان ثن غ م‬ ‫ثا‬

‫ ث‬،‫ق مح ب‬
" ‫ل تفف‬
‫ كثا نم ز ح وئصحلث قأث ا إذا صزثا يم ت د ى بن ا ن ا أ ز ى مت عن ا اج‬، ‫يا أبا تج ي ز‬

Mûsa b. A ’yen bildiriyor: Evzâî bana: “Ey Ebû Saîd! Eskiden şakalaşır ve
bolca gülerdik. Ancak ne zaman insanlar peşimizden gelir oldu, artık
tebessüm etmeye dahi im kânım ız kalm adı” dedi.
‫‪554‬‬ ‫‪EbûAm r el-Evzâî‬‬

‫بن عتد الثؤ‪ ،‬ثن ا م ح م د بن امت ح ا ى‪ ،‬ثق ا ا لخشن‬ ‫ا حدثئ ا‬ ‫(‪ “) ٨٢٥٢‬ل ‪١٤٣/٦‬‬

‫ط ت أ ‪ ،‬غ ن ا ال و ر ا ئ ‪ ،‬قات‪ :‬ا ' س م ح ب و‬ ‫ء و ئ أي‬ ‫خن م‬ ‫ة أثو‬ ‫ئ ذ م د ال ي ن ‪،‬‬

‫ف ص ‪ :‬ش مع ت‬
‫إل "ك ال م ه ‪ ، ٠٠‬قا د أث و ح‬ ‫ا لم و ت كن اة انسين‪ ،‬وم ن ع لم أن منمطب ة م ن غنيي‬

‫ب ي إيثا ش فذا‬
‫ت عيد بن عتد ا لخزيز‪ ،‬بجو د‪ :‬ما جاء ا لآؤزاعي بشيغ أ ج‬

‫‪: “ ölüm ü çokça anana az yeterli gelir. Konuştuğu sözün‬لكا ‪Evzâî der‬‬
‫‪”.amelinden olduğunu bilenin ise konuşması az olur‬‬

‫ثع ‪Ebû Hafs der k i: $‬‬

‫‪ b. Abdilazîz’in : “Evzâi bize bundan daha fazla‬ك‬
‫‪beğenilecek bir şeyle gelmemiştir” dediğini işittim ,‬‬

‫ى غئ ته‬ ‫ه ت خت ن‬ ‫خ د ه أ غ ت ن •ين غ ئ ت ن ال غ ر ب ‪،‬‬ ‫( ‪ - ) ٨ ٢ ٥ ٣‬ل ‪] ١ ٤ ٣ /٦‬‬

‫م ح ب ‪ ،‬ه إ ‪:‬رامحاإ ص تمحي ا مح ز ر ؤ‪ ،‬ة ; ث ث ئ ائزيب‪ ،‬فات‪ " :‬ومح ق ا ال‪ 3‬زا ئ ء?؛؛‬
‫ص "‬ ‫ص ذا‬

‫‪Bişr b. el-Velîd der k i: “Evzâî’yi gördüm, huşudan dolayı sanki kör‬‬

‫”‪gibiydi.‬‬

‫^ ‪ ] ١ ٤ ٣ /‬وب ات غين الثي ث ذ أ خ ن ذ ‪ ،‬ض ابنا م ؛؛‪ ،‬ص بشر بن محنالمح ‪ ،‬ث إ‬ ‫( ‪-)٨ ٢ ٠ ٤‬‬

‫ثا هم د ‪ ^ ١‬ئ أ ي نوة‪ ،‬ئ أخ ط ئ أبي‬

‫ياستيه ‪ ،‬ءت‬
‫م ئ مح غ م ئن عثن ا ‪ 0‬اف‬ ‫مه د‬
‫؛قم‬ ‫ئ‬ ‫م ‪ ،‬قا ئ غث ذ ئ ا لآؤزائ‪ ،‬ثاو‪ :‬؟‪١١‬؛ أي‪ " :‬ئز يك‬ ‫لخؤاري‪ ،‬قا محو‬ ‫ا‬
‫ه أ ظ ؤ ث ا إل ق ء ي ا م‬

‫‪Muhammed b. el-EvzâJ babasının kendisine şöyle dediğini nakleder:‬‬

‫‪‘İnsanlar her verdiğinde, bu verdiklerini kabul edecek olsaydık, onların‬‬
‫”‪gözünde küçük düşerdik.‬‬

‫ت ا ^‪ ^ ١‬ن ثوتفث‪ ،‬ثن ا أختن ى أيي‬

‫( ‪[ -)٨٢٥٥‬؟‪ ] ١٤ ٣ /‬ثن ا إشثاق بن أ ح م د‪ ،‬ث‬
‫بمزاقا ‪ ،‬أئذ ى |لى ا الو_زاعي جزم عشد‪ ،‬هق‪ 1‬د لت‪ ٠٠ :‬ي أي‬
‫ا ل حؤ؛ري‪ ،‬ظ‪:، 3‬ثلثني أن ده‪،‬‬

‫م ق أ ك ‪ 5‬إ ال عل ق‬
‫ب‬ ‫^‪٤‬‬ ‫ز م ‪ :‬م ث‪ ،‬ق ا ت‪ :‬إ<؛ ي غ ث و ذ ق ‪١‬‬ ‫ع م و ت كث ث لي إ ل‬

‫ت ع وص غ غئةث الثين ديناوا '‪٠‬‬

‫ا لخؤه ؤلم أكقبثلف‪ ،‬قا ن ‪ :‬هند ال ج رم وكت ب ل‬

‫‪Ahmed b. Eb i’l-H avârî der k i: öğrendiğime göre, bir H ıristiyan, Evzâîye‬‬

‫‪bir testi bal hediye etti ve: “E y Ebû Am r! Ba’lbek valisine, vergimi azaltması‬‬
‫‪için mektup yazar m ısın?” dedi. Evzâî: “istersen testiyi sana iade eder‬‬
 Ebû Am r el-Evzâî 555

yazarım , istersen testiyi kabul ederim ama yazmam” dedi ve testiyi adama
iade edip ödediği vergiden otuz dinar düşmesi için ferman yazdı.

‫بن ع رق‬ ‫ ثت ا إبراهي م ثن محم د‬، ‫ث ث ما ن بن أ ح م د‬ ‫حدثن ا‬ ] ١ ٤ ٣ ٨ [ -)٨ ٢ ٥ ٦ (

، ‫م د المل ك بن محم د‬
‫ه‬ ‫ ثن ا‬: ‫ ائ ال‬، ‫ وع م ر و بن م حا ذ‬، ‫ ثت ا محم د بن ثصم ى‬، ‫ائ جن م ؤ‬

‫ح ز يذ و ال ثة ءإ ن ”كلم ة أخت‬ ،‫ ا ل م ج ر‬5‫ ن ا لأؤزاعي ال بك لم أختا بن د ص ال‬15" ٠٠ ‫ت‬3 ‫ئ‬

٠٠ ‫أ ج إل‬

Abdulm elik b. Muhammed bildiriyor: “Evzâî, sabah namazından sonra

A llah’ı zikretmeden kimseyle konuşmazdı. Zikrettikten sonra da kendisine
soru soran olursa cevap verird i.”

‫ ثن ا‬،‫ئ ا بث ر ى موتى‬
‫ ث‬،‫ ا حدثن ا م خث د س أ ح ن ذ بن ا لخض‬١٤٣/ ٦‫)“ ل‬٨٢٥٧(
‫ امني قثلق غ ر ا ل م‬٠٠ : ‫ تال ا لآؤزاعئ‬:‫ قات‬،‫ثا أ وئإت خاق هزاري‬
‫ ث‬،‫محاويه تذ م و‬
‫ ومح ق غث ا ءك موا عنة زاتللق ت ب ي د تلمل ذ ا ل صالح‬، ‫وتفن ح ي ث ؤئفت المؤم ؤ ئ زب ما ئالوا‬

‫ ؤ ال‬،‫ي ا ق ز د إ الب ال ختل‬ ‫ب‬

‫ ز ال م‬، ‫ي ا إلين ا ذ إ البا ق ؤ ل‬ ‫م‬
‫ ز ال ب‬، ‫و ه ي ن غل ق تا بي ق ب ز‬

‫ وكان م ن مضى شصلفتا ال‬،‫و ا ف د ا البالتثة ثواقه لل ست‬ ‫ؤل‬

‫ا إلين ا ذ والم أ‬ ‫هحجيز‬
‫ الثن ا ا إلين ا ن ات م‬،‫ العم د م ن ا إلي ما ن زا إليئ ا ن م ن ا لعم ل‬، ‫ بتن ا إليت ا ء) وا لعمل‬0‫يموئ‬

‫م د هة الع ن د نم ن ام نبلت اته وعزفن بقل يه وص د ى‬

‫ص‬ ‫جا مغ ك ن ا ي ج م ع هذه ا لأنتا ن ا ن ن ه ا وي‬

‫ زن نثأال لش انه ؤ إل يعر ف يف ل ج ولم‬، ‫ف ا‬

‫دللثبعمل ه نللف ال ثروه الوثقى ا ش ال ائف صام ل‬

" ‫ثله لي مح د منه وكان في ا الخزة م ن ا ل حا سرين‬

‫ب‬
‫يص دئه م‬

Evzâî der k i: “Sünneti uygulamada kararlı ol. Daha önce yaşamış

olanların durduğu yerde dur, söylediklerini kabul edip sen de söyle ve
onların sakındıklarından sakın. Senden önce gelen selef-i salihinin yolunu
takip et. Bu yol onlara yettiği gibi sana da yeterli gelir, im an ancak sözle dile
getirildiği zaman, söz de ancak amelle desteklendiği zaman; im an, söz ve
amel de ancak sünnete uygun olan bir niyetle doğrulanmış olur. Bizden
önce gelenler, iman ile ameli birbirinden ayrı tutm azlardı. Z ira amel, imana,
iman da amele bağlıdır. D in kelim esi nasıl bütün dinleri bu isim altında
topluyorsa, iman da aym şekilde bunların hepsini içine alan genel bir isim dir
ve im anın doğrulayıcısı ancak am eldir. K işi, im anını dile getirir, bunu
556 Ebû Amrel-Evzâî

kalbinde hisseder ve amelle destekleyerek doğrularsa kopması mümkün

olmayan kulpa (urvetu’l-vuskâ) tutunmuş demektir, im anını dile getiren,
ancak kalbinde hissetmeyen ve bu im anı amelle doğrulatmayan kişinin ise
bu im anı kabul görmez, âhirette de hüsrana uğrayanlardan b iri o lur.”
Evzâ! çok konuşan, çok öğüt veren ve çok mektup yazan b irid ir, o, dini
liderlerden ve İslam b a y r a k l a r ı n d a n b ir tanesidir. Kısaca yıkan d a onun
haberlerini kısaca verdik. Rivayet ettiği hadislerden b azıları:

Takrîb 1457, Takrîb 1458, Takrîb 1459, Takrîb 1460, Takrîb 2476,
Takrîb 2725, Takrîb 2263, Takrîb 1591, Takrîb 1313, Takrîb 3014, Takrîb
76, Takrîb 2293, Takrîb 2292

Eb û ^ ^ ١٢١١١ der k i: A lla h ’ın in âyeti ve ko laylaştırm ası ^e A shâb,

tâbiûn ve teba-i tâbiînden b a zıla rın ı y a şa d ıkla rı dönem ile bölgelerine
göre z ik re ttik . Bundan d olayı A^ah’a hamd eder ^e sadeee O’na
m innet d u yarız. Bundan sonrasında ise A lla h yolunda gayret ve çaba
gösterip, ölüme her dem h a zır olan, fa n i olandan yüz çe virip değerli
ve bitm eyeeek olana yönelen âbid ile za h id le ri zikredeceğiz.
B ilin m e lid ir k i daha önce Ashâb ve tâbiûndan zikre d ile n k iş ile r
in sa n la r iç in değerli b ir maden g ib iyd ile r. O n ların bu değer ve
ko n u m larını da h a kkıyla ancak ilim de d erin b ir b irikim e sahip olan
özel in sa n la r b ilm ekted ir. Z ira b u n lar d inin d ire k le ri ve tem eliyd iler.
Bundan sonra zikredeceğim iz k iş ile r de b ir şekilde ilim le riy le , özel
h al ve h are ke tle rin in keşfedilm esiyle, çetin ve zo rlu yo llard an
geçm eleriyle, en güzel koku ve duyg uları taşım alarıyla ta n ın m ışla rd ır.
İn sa n la r içinde reyhan çiçe k le ri g ib iyd ile r. A lla h b a zıla rın ı yoluna
çekip getirm eyi d iled iği zaman bu değerli in san lara lütfundan b ir
b u lu t, şefkatinden b ir rüzgar gönderir. B u şekilde onlara has o larak
keram et İhsan edip m u cizeleriyle destekler. Bununla onlara gelenleri
harekete g e çirir, uykuda o la n la rı u ya n d ırır k i hak olan y o lla rın her
zam anda yolcusu bulunsun ve ila h i kan ıt ile d e lille r sahipsiz
kalm asın. B u n la r A lla h ’ın d o stları ve seçkin k u lla rıd ır. O n la rı
 Habîb Ebû Muhammed el-Fârisî 557

görenler A lla h ’ı h a tırla r, pe§ler‫؛‬nden gidenler de sohbet ve

sevgüeriyle huzuru h u lu rla r.
İn sa n la rın değişik sın ıfla rın d a n olan bu in sa n la rın her b irin in
h a lle ri ile sözlerine yer y e rd ik . Y e r v e rirk e n y a şa d ık la rı dönem ile
bölgelere göre b ir sıralam ayı takip etm edik. B u n lard an rivayetle
m eşhur o lan ların b ir ve daha fazla rivâ y e tin i zikred erken , rivayetle
tanınm ayanların sadeee hikaye ta rz ı sözlerine yer ve rd ik. E n h a y ırlı
yardım eım ız A lla h ’tır ve yard ım ı sadeee O’ndan d ile riz.

Habîb el-Fârisî
Allah dostlarından b iri de Habîb Ebû M u h a m m e d el-Fârisî’d ir. Basra
sakinlerinden b iri olan Habîb Ebû Muhammed el-Fârisî, asalet sahibi ve
duaları kabul gören b irisiyd i. Dünyadan yüz çevirip âhirete yönelm esine
sebep de Haşan b. Ebi’l-Hasan’ın b ir sohbetinde bulunm asıdır. K i bu
sohbette Hasan’ın verdiği vaaz kalbine işlem iş, eski h alin i toptan terk edip
sohbetten A llah ’a ^ ivenip sadece ona dayanmış bir şekilde ayrılm ıştır.
Sonrasında canını A llah’tan (cehennemden azat edilm e karşılığ ı) satın alıp
b ir günde dört ödemede kırkb in dirhem infak etm iştir. Günün ilk
saatlerinde on bin dirhem i infak edip: “Rabbim! Bununla canım ı senden
satın alıyorum ” dedi. Andından b ir on bin dirhem daha çıkarıp infak etti
ve: “Rabbim! Bunu da beni m uvaffak kılm ana şükür olarak say” dedi.
Ardından bir on bin dirhem çıkarıp infak etti ve: “Rabbim! Şayet b irin ci ve
ikin ci on bin dirhem i kabul etriıediysen bunu kabul et!” dedi. Sonra bir on
bin dirhem çıkarıp infak etti ve: “Rabbim! Şayet üçüncü infakım ı kabul
ettiysen bunu da kabulüne şükür olarak say!” dedi.

، ‫ ثت ا عبد الل ه بن أ ح م د بن حمحل‬، ‫حدثن ا أبو ب ك ر س م آ ل ك‬ ] ١ ٤ ٩ ٨ [ -)٨ ٢ ٧ ١(

‫ ح ش ن‬، ‫ال‬ Ö& ٠٠ : ‫ يمولون‬،‫شي غ ق م س ح ه‬ : ‫أ‬3‫ ثا‬، ‫ ى يونس يغنى ؛ئذ م ح م د‬، ‫ح دئنى أبى‬

‫ و ك ان م حب أبو م ح ث د ي جبس ي‬،‫ء يؤيم‬ ‫بي ال ذي يد و محه ثى‬

‫ي جب س قي ت ج‬

‫م جل م ه ال ذ ي يأت ه محه أ غ د ؛ل د ي واك جار_ وهو م ح ل غث ا فيه ا خل س ال يثم ئ إ ر ف يؤ‬

‫ أين يب ر ص درايد درايد ج كويد؟ محلت ن ا ء يأ‬:‫ ق ات‬، ‫ثن مق ا ل إ ر أن اقن ث إنه ثزث ا‬
،‫ محوهر ذلث في هل به‬،‫ء رة وثنئد في ) لأي‬-‫ ^ وينع ب في ا ال‬١ ‫يمثق زقذ و‬،‫أي م ح م د ثذ و ائ‬
558 Habîb Ebû Muhammed el-Fârisî

‫ ث ذا أ م محم د‬،‫ يا أبا ش ع ي د‬:‫م ث ن‬

‫عأالة صات جلن ا ء ا ن‬.‫ ا م حوا بن ا اقه‬:‫ بالث ا رم ث ة‬3 ‫مما‬

3 ‫ أتن ه م ى كوم ى جك و ي؟ ق ا‬: 3 ‫ مما‬،‫ث وثفن ع ن ه‬

‫ ثعفإه وأ ق د عقه م‬،!^‫؟■؛‬١ ‫أف ن‬
‫حبي ب ثن ي‬

‫ آ ف ل ع ي ا لخثئ‬:‫غو ل إيقن ف وت؟ قاد‬: ‫ فذا ال ذ ي‬:‫ قوت‬:‫ف وت؟ قا ت‬: ‫ إيقن‬: ‫م ا نث ئ‬

‫ئد وة ا م حه و حومة ال ثاز ورعية قي الحم ر وزهده قي الشر ورمحه ي ا الخرة وزهذة قي‬

‫ئأ‬ ،‫ ^ ذينف‬١ ‫ أال <صام ن لنق عش‬: ‫ف خ ت ن‬ 3 ‫ أين ك ن ى ؟ مما‬:‫ أبو محم د‬3 ‫ال دق\ مما‬

‫ بم د‬،3*‫ دم "؟‬، ‫مح آ ع ر ق ي ؤ‬ ‫_ ح م دم‬ ‫ بأ م ؛ ر د ثي بأزيز م ا؟ة‬٥‫ ^ ^ ث ن ^؛‬١

٠' ‫ء‬ ‫بمممرمتت غ د‬

Yûnus b. Muhammed d er‫لكا‬: Bazı hocaların şöyle dediğini işittim : Haşan

her gün sohbet ettiği meclisinde otururdu. Habîb b. Eb î Muhammed ise
dünya için uğraşanların ve tüccarların uğradığı yerde otururdu. Ancak
Hasan’ın bulunduğu durumdan habersizdi. Onun ne söylediklerini de hiç
merak etmez ve kulak vermezdi. Fakat bir gün söylediklerinden haberdar
!olunca ona Farsça bir şeyler söyledi. Kendisine: “Ey Ebû Muhammed
V allahi o, cenneti zikredip âhirete teşvik eder ve dünyada zühd sahibi olmayı
anlatır” denildi. Bu sözler onu derinden etkilem iş ve Farsça: “Beni ona
götürün” dem işti. Onu Hasan’a götürdüler. Hasan’la birlikte oturanlar: “Ey
Ebû Sa!d! Bu, Ebû Muhammed Habîb’d ir. o sana geldi, ona nasihatte
bulun” dediler. Ebû Muhammed Habîb, Hasan’a doğru gelip yanı başında
durdu ve Farsça bir şeyler söyledi. Haşan: “Bu ne diyor?” deyince: “Senin ne
anlattığım soruyor” dediler. Haşan ona doğru yönelerek cenneti hatırlatıp
cehennem ile korkuttu. Hayra teşvik edip şerden sakındırdı. Âhirete teşvik
etti. Ayrıca onu dünyada zühd sahibi olmaya da teşvik etti. Ebû
Muhammed: “Nerede yatacağım?” deyince. Haşan: “Allah adına sana ben
garanti veriyorum ” dedi. Sonra Ebû Muhammed Habîb yanlarından çıkıp
g itti. Yanında hiçbir şey kalmayıncaya kadar m alını dağıttı. Sonra kendisine
verilen sadakalarla yaşamaya başladı,

‫ ث إ عتد الئؤ بن أ ح م د بن‬، ‫ف ر بن ح م دا ن‬

‫ ] خ ض ا أ خ ن ذ بن جع‬١ ٠ ٠ ٨ [ “) ٨ ٢ ٧ ٢ (

،‫نر ت خ م ن ش م إ ك دقا غ ي‬
‫ت " جا ء ز ي د إ ر أ ج‬3 ‫ ظ‬،‫ كا يونس‬،‫ ح د ب ي أب ي‬، ‫ح م‬

‫ ثاش ز ج ال نا ئث زمح ن بئة ح م س ماقة بوه م‬: 3 ‫ ظ‬، ‫ اده ب وانممرمحس زأائ أض م ن‬:‫سا د‬
 Habîb Ebû Muhammed el-Fârisî 559

، ‫ يا أبا محم د دراه م ي ئ د أ صرني ح ب ن ه ا‬:‫ مما د‬،‫ ثم جا ء ا ل ر ج ل‬، ‫وض م نه ا أبو محم د‬

:‫ ق ات لت‬، ‫ تم م عداء فتزح ئ أ أبو محم د ون ح ز ا لخن ج ذ ودع ا الل ه ثن ا ر و جا ء ا ل ر جل‬:‫ق ا د‬

‫فا‬
‫ي‬
‫ م ذ ه ب ق ا دا في ا شن ج د صؤة ف‬:‫ قا ل‬، ‫ي ا لم شح د فتئا ئ ئ ذ ة‬ ‫ ز جت ث‬0 ‫ا ذ ه ب ءإ‬

‫ يا أثا ممحم د‬:‫ مما ت‬، ‫ ثذه ب هو ج ذ ه ا ثنين غش ح م س ماإل هز ج ع إ ث ه‬، ‫ح م س مابة دره م‬

‫جي م ن‬
‫ اده ب هي للث ب‬، ‫ ق ات؛ إن ك اتي راس خ ت ج ر ب س خ ت‬،‫تللث ال درا ه م بز ق‬

" ‫و بجا ثورته ا وا ج حه‬

Yûnus b. ubeyd bildiriyor: Adamın b iri Ebû Muhammed’in (Habîb el-

Fârisî) yanına geldi ve borcundan dolayı şikâyette bulundu. Ebû
Muhammed ona: “G it birilerinden borcun kadarını ödünç al, ben sana kefil
olurum” dedi. Bunun üzerine adam birinin yanma gitti ve ondan beşyüz
dirhem ödünç aldı, Ebû Muhammed de buna kefil oldu. Daha sonra ödünç
parayı veren adam Ebû Muhammed’in yanına geldi ve: “Ey Ebû
Muhammed‫ ؛‬Adamm, parayı henüz geri vermediği için zarara girdim ” dedi.
Ebû Muhammed de: “Feki, yarın paranı ‫ ”أك‬dedi. İkin ci gün Ebû
Muhammed abdest alıp mescide girdi. Faraşım isteyen adam da geldi. Ebû
Muhammed ona: “G it, mescidde bir şey bulursan ‫ ”أك‬dedi. Adam girince,
içinde beş yüz dirhem bulunan bir torba gözüne çarptı. Farayı alıp gittikten
sonra torbanın içinde beşyüz dirhemden daha fazla para olduğunu gördü.
Bunun üzerine dönüp: “Ey Ebû Muhammedi Bana verdiğin dirhemler daha
fazla çıktı!” deyince, Ebû Muhammed: “Sanırım tartarken biraz fazla
tartm ışım ama olsun, senin olsunlar” karşılığını verdi.

‫ت ا ث خ ث ذ بن الحس ن بن‬
‫ ث‬،‫؛^؛ بن عل ي‬£١^ ‫ م ها ] حدثت ا م ح م د بن‬/*‫ [ا‬-) ٨٢٧٣ (

‫ ص حبي ب أبي‬،‫ وعيره‬،‫ت ا ال م ^ ثقي حيى‬

‫ ث‬،‫ ثن ا ض م نه‬،‫ ثن ا أ خت ن ئن تزقي ا ل حران‬،‫مح ت ة‬

‫ثامن م جاعه ئاشثزى م ن أ ص حا ب اليغفقي ذفئ ا زت ويئ ا بنسيئة وع م د‬

‫ أثت أم ا ث ال‬، ‫محم د‬

‫ قأ دع ا الئة ث جا ء أولئلف الذين ا ئ ث ز ى منه م‬،‫إل ى حزاثعله نحثقله ا ووض عه ا ث ح ت فزاشه‬

‫ ؛ إ دا ن ؤ‬،‫ رن وا ثززن و ا‬: ‫ تأمال له م‬، ‫ت لأت‬

‫ ءأ ح ز جت ك ائخزايهن ئ د ام‬:، 3‫ ظ‬C‫ب ون حموفه م‬
‫يتلل‬

" ‫قوم ص حوئقه م‬

‫‪560‬‬ ‫‪Habîb EbûMuhammed el-Fârisî‬‬

‫‪Serî b. Yalıya bildiriyor: H alk açlığa maruz kalınca Habîb -Eb û‬‬
‫‪Muhammed- un tüccarlarından veresiye un ve kavut satın alıp çantalar‬‬
‫‪dikerek yatağının altına koydu. Sonra A llah’a dua edip durdu. Daha sonra‬‬
‫‪un ve kavutu veresiye satın aldığı tüccarlar gelip kendisinden alacaklarını‬‬
‫‪istediler. Ebû Muhammed o çantaları çıkarınca dolu olduklarını gördü,‬‬
‫‪bacaklılara: “Bunları tartın” deyince tarttılar ve alacaklarını karşılayacak‬‬
‫‪kadar m alın çantalarda dolu olduğunu gördüler.‬‬

‫( ‪ ١ ٥ ٠ / ٦ [ - ) ٨ ٢ ٧ ٤‬ا حدثن ا أثو أ ح م ذ ث ح م ذ بن أ خ ن ذ ا ل م جا ن ى‪ ،‬ثت ا ا لخنن بن‬

‫غ م ا ن ‪ ،‬ثت ا عال ب بن وري ر العر ي‪ ،‬ثن ا ض م ن ه‪ ،‬ثت ا الث ر ي بن يمح ى‪ ،‬ه ادت " م دم ر ج ‪ 3‬م ن‬

‫أه ل غز؛ش ا ذ ‪ ،‬ؤفدبا غ ن ا ءك ان لة به ا وهأ بنكغى ائ؛هثزؤ ؤمعة عئزة آ ال ف دره م ‪ ،‬ة ل م أ‬

‫محدم ائثصزه وه مب ا ل م و ج إ ر م كه ئ ؤ وامأل‪ ، 4‬ت أأل ل م ن ثودغ ا لخشنة آ ال ف دره م؟‬

‫ه م د‪ :‬ل حبي ب أيي م ح م د ئأثا ة‪ ،‬هما ‪ ،3‬ل ه‪ :‬إ ي خ ا غ وام رأ ق وهذه ا لخشنة اآل ال ف دره م‬

‫ت رة‪ ،‬ؤن ن ج ذ ث م و ال ويخفث عثلث أن ئشتري ثا به ا‬

‫بع‬‫أزدث أن أشتري به ا مغز البال‬

‫ث صة م جا عة ئث ا ز ز حبي ب أ ص حا به‪ ،‬أن‬

‫ه اه ع ن‪ ،‬وسا ر ‪ ^ ^ ١‬إ ر ن ك ه ه ا صا ب الثامنبال‬

‫يس ر يب الم شزةآ ال ف د مما وتتص د ق به‪ ،‬قالوا لت‪ :‬إثن ا وض عه ا ل ث ئ ت ر ي به ا نغؤ ال ‪ ،‬ق ا د‪:‬‬

‫‪ .‬م نز ال في ا ل جنة‪ ،‬ء إن رضي نإ ال دمع ت إليه‬ ‫أثص د ق به ا وأ فن ي له به ا م ن ز م‬

‫ص د ى به‪ ،‬ئنث ا قدم ا ل حزا‪،‬نث ا ئ م ن م ك ه أش حبيثا ‪،‬‬

‫يئ ا و حننه وئ‬
‫دراه م ه‪ ،‬ه ا د‪ :‬ئا شثز ى ذف‬

‫مما ل‪ :‬يا أبا محم د أال ض ا ج ي ا شقزؤ اآل ال ف ‪ ،‬نئ ا أ ذر ي أشتزيت قا به ا تن ز ال أ ؤ رده ا‬

‫عأ ى قأشثري أال به ا ‪ ،‬ءئ ا ‪ : 3‬لثي ائ؛ ر يت أنف تن ز ال ن ز ي صو ر زأ‪،‬ئء إ ا ر وث ا ر وأده‪ 1‬ر ‪،‬‬

‫ئانص زمح ن ا ل حزاش ا ئ إ ر ام رأته‪ ،‬ق ادت أز ى قي اشثزى قا حبي ب أبو محم د مغز ال ‪ ،‬ا ر أناة‬

‫"ك ا ن كئ ض ال‪ ،‬الوك ئد عظ م أم نه وظ فيه‪ ،‬ه ا ‪ : 3‬ثم أ ف ن خ يؤم ي ن أ ؤ د الل‪ 4‬ئأثئ ت ‪-‬حب؛ئ ا ‪،‬‬

‫اشت ي ت قل ق ص زبي م ؤ ال في ا ل جنة ب مصوره‬

‫ر‬ ‫ق ن ئ ‪ :‬يا أب ا م ح ئ د ال ن ؤلأ‪ ،‬ممالأ‪ :‬مح د‬

‫ف ا ‪ :‬إن حبيب ا إثن ا اشثزى أن ا م ن زم‬

‫وأنه اره ووصمائه قا ن ضزن او خد إ ر امرأته‪ ،‬مما‪ ،3‬ن‬

‫ين ا‬
‫الم ن رأل فى ا ل ج نة‪ ،‬ق ا ن غ ‪ :‬يا ه الن أ ر ج و أن نكو ن قد و م الثت حبيب ا زنا قدر ن ا بكون ف‬

‫ه ا ت‪ :‬قأثيت حبيكا ‪ ،‬همل ت ثة ‪ :‬يا‬ ‫ب ابعهدة‬

‫في ال د ي ‪ ،‬مح ا و ح ع إلته ف ت ك ت ب ثنا كثا‬

‫نب‪ ،‬ئدظ ت ذ ‪ :‬ه ي ه‬

‫ثا ائكثث قا كثا ب عهدة‪ ،‬ق ا د ‪ :‬ح‬
‫ثا ظ ا ئ ث ي غ آ‬
‫با ئ خ م ‪ ،‬قل‬
‫أ‬

‫‪.‬‬ ‫الكتا ب مكت ب ‪ " :‬؛منم الل ه ا و ح ن ي ا و ج م فذا ن ا ا س ر ى حبي ب أبو محم د من ربه‬
 Habîb Ebû Muhammed el-Fârisî 561

‫لمال ن ا ل حزا ساني اشثزى ل ه منة تغز ال في ا ل جغة بمصوره وأئه اره ؤأئ ج اوه ووصمائؤ‬

‫ إ ر ث الثي ا ل حزاش ا ئ‬،3‫ ن ش ز م محا ر أن يدم ع فذا المغز‬، ‫ووص يهأتؤبعث ر ة آ ال ف دره م‬

‫ص س مة إ ث ه ا فأقام‬‫ الكثا ث وا ن ه ق بؤ إ ر ا م إ‬٣ ^ ١ ‫ف ا خ ذ‬."‫و ث ي ق خ با ش ع ه دته‬

‫ ثم خصزئه الوئام ئأز ض إ ر امرأته إذا ع ظ مت ي‬، ‫ ئ حؤا م ن أ م ح ذ يؤما‬٣ ^ ١

‫ائغتاتا؛ئ‬ ‫ محن ا إلبل‬،‫وممقنضئا م ئذا ا م حت إ ي ث بملوة ي محا م قتلوا‬

‫سد‬ ‫ثا أن ز ذ قي ص ؤء ا و ذ بناءه ل م حب أيي‬
‫ي هوثا قي زى ما‬ ‫ر‬ ‫وئ جدوا ض ظه‬

‫ هم د ذئغ نبه إ ر ا ل حزات ا ئ‬، ‫ ؛ ا ل حزات ا ئب ع ئ ز ة آ ال ف بزه م‬١^ ‫م ن ال ننر ل ال ذ ي اشثزاة‬

‫بي إ ر‬
‫وي م ؤ م‬ ‫وبثل ه‬
‫ب د يموة م‬
‫ج‬ ‫ل ي ب‬،‫ني ي زأئزأة ثنت آ ي م حب ب‬- ‫ظ ئ ز ل ه‬

‫ و مولت هذه بواءثي م ن ربي هو ام‬،‫أ ص حابه‬

Serî b. Yahya anlatıyor: Horasan halkından bir adam geldi. Hor^an’da
her şeyini satmış ve Basra’ya yerleşmek istem işti. Kendisinde on bin dirhem
vardı. Basra’ya gelip eşiyle birlikte Mekke’ye çıkm ak isteyince, on bin
dirhemi emanet bırakabileceği b itin i sordu. Kendisine: “Habîb Ebû
Muhammed’e bırakabilirsin” denilince, (yanına gidip) ona: “Ben ve eşim
hacca gitmek istiyoruz. Şu on bin dirhemle de Basra’da bir ev satın almak
istiyorum . Eğer münasip bir ev bulur ve onu alma im kanın olursa bu parayla
onu al” dedi. Sonra adam yola çıktı. Basra’da açlık baş göstermişti. Habîb,
adamın bırakmış olduğu on bin dirhemle un almayı ve onu tasadduk etmeyi
arkadaşları ile müşavere etti. Arkadaşları kendisine: “Adam sana bu parayı
kendisine bir ev satın alman için bıraktı” dediler. Habîb: “Ben bunu
tasadduk edeceğim ve kendisine ^ bb im ’den cennete bir ev satın bacağım”
dedi. Eğer adam buna razı olursa ne âla, ^،١١١™ ona dirhem lerini iade
ederim” dedi. Bunun üzerine un satın alıp onu ekmek yaptı ve tasaddukta
bulundu. Horasanlı adam Mekke’den dönünce Habîb’in yanına geldi ve:
“Ey Ebû Muhammedi Ben on bin dirhem in sahibiyim . Onunla bize bir ev
aldın m ı yoksa geri iade edeceksin de evi kendim m i alacağım bilm iyorum "
dedi. Habîb: “Onunla sana içinde köşkler, ağaçlar, memeler ve nehirler
bulunan bir yer satın aldım" dedi. Horasanlı adam eşine gidip: “Gördüğüm
kadarıyla Ebû Habîb bize bir yer satın alm ış. Sanırım aldığı yer bir kralındı
İti onu ve içindekileri çok methetti” dedi. Sonra ik i veya üç gün bekleyip
562 Habîb Ebû Muhammed el-Fârisî

Habîb’in yanına gitti ve: “Ey Ebû Muhammed! Bize satın aldığın yer
nerededir?” dedi. Habîb: “Ben sana Rabbimden, cennette köşkleriyle,
nehirleriyle ve hizm etçileriyle bir yer satın aldım ” karşılığını verdi. Adam
yine eşinin yanına gidip: “Habîb bize, ^bbinden cennette bir yer satın
alm ış” deyince: “Ey Filan! A llah’ın , Habîb’i muvaffak etmiş olmasını
dilerim . Biz dünyada daha ne kadar kalacağız ki! Ona geri dön ve satın almış
olduğu yer hususunda sana bir senet yazsın” dedi.
Adam Habîb’e gidip: “Ey Ebû Muhammed! Bize satın almış olduğun yeri
kabul ettik. Bu konuda bize bir senet yaz” dedi, o da: “Tamam” dedi ve
senedi yazacak kim seyi çağırıp şöyle yazdırdı: “Rahmân ve Rahîm olan
A llah’ın adıyla. Bu senet Habîb b. Muhammed’in Rabbinden, Horasanlı
filan kişiye satın aldığının senedidir. Ona cennette köşkleriyle, nehirleriyle,
ağaçlarıyla ve kadın erkek hizm etçileriyle on bin dirheme bir yeri satın
alm ıştır. Rabbi de. Horasanlı filan kişiye bu yeri verecek ve Habîb’i bu
borçtan kurtaracaktır.” Horasanlı senedi alarak eşinin yanma gitti ve ona
verdi. Horasanlı kırk gün yaşadıktan sonra ölüm anı geldi. Eşine: “Beni
yıkayıp kefenleyeceğiniz zaman bu senedi beni kefenleyenlere ver ve onu
kefenim in içine koysunlar” dedi, ö yle de yaptılar. Horasanlı adam
defnedildikten sonra m ezarının üstünde siyah bir kağıt buldular. Kağıttaki
yazılar parlıyordu. Kağıdın üzerinde: “Bu, Habîb Ebû Muhammed’in ,
Horasanlı filan kişiye on bin dirheme satın almış olduğu yerin beratıdır.
Şüphesiz ‫ لكل‬Rabbi, Habîb’in istediği gibi Horasanlı kişiye verdi ve Habîb’i
borçtan kurtardı” yazılıydı. Bu yazı Habîb’e götürülünce, onu öpüp
ağlamaya ve arkadaşlarına gidip: “Bu, Rabbimden bana berattır” demeye
başladı.

‫ ثن ا أبو طالب عتذ اللب بن‬، ‫م د الئؤ بن محم د‬

‫حدثئ ا أثو ب ك ر ه‬ ‫ ا‬١ ٥ ٧ ٦ [ -)٨ ٢ ٧ ٠ (

‫كثا‬ :‫ قات‬،‫ ص ج د ي‬، ‫ عن ر ج ل‬،‫ ثن ا أيي‬،‫ ثن ا عيسى بن أيي ح ز ب‬،‫أ خ ن ذ بن ت واده‬

‫ ثلث ا‬،‫ اجل ش‬:‫ مما ل لت‬،‫ ل جا^ت إري أ ج د ني ئ ا في وجل ي‬،‫ ممال‬، ‫عنذ حبي ب أيي محم د‬

‫ يا خ دا حبي ب‬: ‫ وقات‬، ‫ثثؤق الغ امس أمحال أبو ح ر ب ؤه و ج د ي قام محعلمى ائ م ح خف ت في عمم ه‬

‫ح ز بمصرمح ن ز ال يدر ي قي أ خ‬ ،‫ ال س ود و جه حبي ب الل ه م ع ا فه‬: ‫ مولت‬، ‫رسو؛ مي ا*ش‬

‫ ال أدري‬:‫مجث اخلافتة ئشأقاه في أ ي رجللف كان ال وج ع ه ا د‬-‫ بو ج د الئ‬،‫رجليه *ك ان ال و ج ع‬

 Habîb Ebû Muhammed el-Fârisî 563

İsa b. Eb î Harb’ın , babası kanalıyla bir adamdan bildirdiğine göre (İsa b.

Eb î Harb’ın) dedesi ‫؟‬öyle dem iştir: Habîb b. Muhammed’in yanında id ik.
B ir adam: “Ben ayağımda bir ağrı hissetmekteyim” deyince, Habîb ona:
“O tur!” dedi. Oradakiler gidince Habîb kalkıp M ushafı boynuna astı ve:
“Yâ hudâ Habîb! Rusvâ miyâs (Yani: “Allahım Habîb’in yüzünü kara
çıkarma” diyordu). Allahım ! Ona afiyet ver ki ağrısı gitsin ve ağrısının hangi
ayakta olduğunu dahi bilm esin” diye dua etti. Bunun üzerine adam şifa
buldu. Adama hangi ayağın ağrımaktaydı?” dediğimizde: “Bilm iyorum ”
karşılığını verdi.

‫ قادت‬، ‫ ثئ ا عتذ الثؤ بن أ ح م د بن حسل‬، ‫ ] حدثت ا أبو ب ك ر بن مال ك‬١ ٥ ٢ / ٦ ‫ ل‬- ) ٨ ٢ ٧ ٦ (

، ‫ ش م ع ت حييت ا‬:‫ قا د‬، ‫ ثن ا جغث ر بن نلبما ذ‬، ^ ^ ^ ١ ‫أ ح بز ت ع ن عند الثؤ بن أغي ب ك ر‬

‫حذ‬ :‫نقذ ع ج ن ت غنز ة وذهي ت ث ج يء بما ر ثخبزة ق ك للق ا ئ د‬ ‫ آتا ئآ محائ‬٠٠ : ‫م ولت‬

‫ ثلث ا‬،‫ دهث وا يخبزوثث‬: ‫ أس ا ل ع ج ين؟ ق ك‬: ‫ فال غ‬،،‫تمل ه ث جا ء ت ع م ؛‬

‫ ب ا ح‬:‫ قا د‬،‫ا ل ع ج ي ن‬

‫ إلئ؛ ر جل قذ‬: 3 ‫ ثا‬، ‫ت ا م ن ق يء ئآكثق‬

3 ‫دم بد‬/ ‫ ئث حا ( ا \لل ه‬: ‫ل ئ‬1‫ ءم‬، ‫ص ده ا‬-‫أ كتز ت عأ ي أ‬

‫ ن ا أ ن ز ع نا ودوة عليلف قذ حبزوة‬:‫ قال غ عنزه‬، ‫جا ءب حفنة عظيم ة مملوءة حبرا ؤأخئ ا‬

" ‫ط ك ا‬ ‫ب أوا‬. ‫م ز‬

Habîb bildiriyor: Am re, ekmek için hamuru yoğurmuş pişirm ek için de

ateş yakmaya gitm işti, o esnada bir dilenci geldi. Ona: “Hamuru al!”
dediğimde adam hamuru yüklenip götürdü. Amre gelip de: “Ham ur
nerede?” diye sorunca, ben: “?işirm ek için götürdüler” karşılığını verdim .
Ancak Am re ısrarlı davranınca olanları ona anlattım . Amre de:
“Sübhânallah! Ama yemek için bize de bir şeyler lazım !” dedi, o esnada
adamın b iri bize ekmek ve etle dolu büyük bir tabak getirince, Am re:
“Hamuru ne tez geri getirdiler, ü stelik pişirip yanına et de koymuşlar!”
dedi.

‫ ثت ا عئد الثؤ بن أ ح م د بن‬،‫ ] خ ا؛ثن ا أ ح م د س جع ف ر ثن ح م دا ن‬١٥ ٢ / ٦ ‫ )“ ل‬٨ ٢ ٧ ٧ (

‫ ئا د أ‬،‫ف ر بن نلثما ن‬
‫ ث إ جع‬، ‫ك ر الم ق دعئ‬ ‫ أ غ ن ت غ ن عتد الل ه ثن أيى‬:‫ قا د‬، ‫حسل‬

‫ا شن ئ بكط نريد أن تآ ق و ئأئع ثأ‬1‫ت ح‬

‫ زقت ط‬Ü ‫ " أد\ال زور‬:‫ب وت‬
‫ م‬، ‫محم د‬ \‫حب؛ث ا \ل‬ ‫ت بع ث‬
564 Habîb Ebû Muhammed el-Fârisî

‫ نحاءت بؤ ء إدا ئؤ دم‬: ‫ محا د‬،‫ ه ا ت خ ز ئأخلة‬:‫ ئلث ا محام محل ت لغمه‬،‫الؤؤز ي ائئغ وب‬

‫" ن ي ب قآئقئثا ة قي ا لخفي‬

Câfer b. Süleyman der ‫كل‬: Habîb Ebû Muhammed’in şöyle dediğinî
işittim : “Biz balık pişirm işken bize m isafirler geldi. Biz balığı sadece
kendimiz yemek istiyorduk. Ancak m isafirler oturmakta gecikm işti. Kalkıp
gittikleri zaman, Am re’ye: “Yemeği getir de yiyelim ” dedim. Amre yemeği
getirdiğinde onun taze kana dönüşmüş olduğunu gördük ve çöpe attık.

: ‫ قا د‬،‫ ثن ا عتد ال ر بن أ ح ت د بن ح م ل‬،‫ ا حدثن ا أبو بكر بن مال ك‬١ ٠ ٧ ٦ [ -) ٨٢٧٨(

‫ " وا اله إن ألسط ا ن‬:‫ مولت‬، ‫ حبيثا أبا م ح ث د‬- ‫ ت م ن ت‬:‫ ثعا جعئ رء قا د‬،‫أ ح بز ت صر سا و‬

، ‫ثا حبي ب‬: ‫ ق ا د‬،‫ك ل ع ببائإ راع كن اي ل ع ب الصقانب ال ج ور ول ؤ أبة الئث نع اتي يؤم ا ل سام ة‬

‫ حس ي ب ص الة يؤم أؤ ضؤم يؤم أؤ ركعة أؤ سبي حة ا م ي ث عليه ا م ن‬: ‫ محلف قا د‬: ‫ق ك‬

:‫قا ت‬ ، ٠٠ ‫ أن أوئت ث ث ز أ ي ر ب‬، ‫بلي س أن ال نك ون طع ن مه ا طعنه ء اششده ا نا ا شل غ غ‬

‫إ‬
٠' ‫ " ال ثئغذوا مؤاع ا ق ا ن ال ن ؤ ث يلذك م‬: ‫ أمو ل‬، ‫ؤش م غ ت حبيب ا أي محم د‬

Ebû Muhammed Habîb der k i: Vallahi Şeytan, K u r’ân okuyucuları/

hafızları ile, çocuğun cevizlerle oynaması gibi oynar. Kıyam et gününde Allah
bana: “Ey Habîb‫ ”؛‬diye seslense, ben de: “Em ret yâ Rabbi‫ ”؛‬desem, Rabbim:
“ib lis’in dokunmasından, bozmasından koruyabildiğin bir günlük namaz,
bir günlük oruç veya bir rekât namaz ya da bir tane tesbihat ile huzuruma
gelebildin mi?” diye sorsa, ben: “Evet, yâ Rabbi!” diyemem.” ‫ع أل‬¥‫ أ‬der k i:
Habib’in yine şöyle dediğini işittim : “Boş boş oturm ayın; zira ölüm hemen
yanı başınızdadır!”

،‫ ثن ا هم د الثؤ ى أخنت ثن حسل‬،‫ م ه ا ] حدثن ا أبو بكر بن مال ك‬/‫ [أم‬-) ٨٢٧٩(
،‫ عن ابن فؤذب‬،‫ ثن اض منه‬:‫وت م ن ت أبي ي ح دث به عنه‬ ‫حدثنى ه اوون ن‬

‫ين ع ل ئ إ ال فإله زأئ ا بإزاع‬

‫ " لأن أنيث في ص حزاء ف‬: ‫ بمولط‬،‫با م ح م د‬
‫تا أ‬
‫قادتش م ع ت حبم‬

■■‫م ء‬ ‫ض ء ت قأ‬ ‫مأ ء ءإا ؛‬

ibn Şevzeb der k i: Habîb Ebû Muhammed’in şöyle dediğini işittim : “B ir

çölde sadece bir gölgeye sığınarak Rabbimin huzurunda duruyor olmam,
benim için şu cennetinizden daha güzeldir.”
 ‫‪Habîb Ebû Muhammed el-Fârisî‬‬ ‫‪565‬‬

‫ثن ا‬ ‫حدثت ا أبو ب ك ر‪ ،‬ثن ا عتد الل ه ‪ ،‬ثن ا أبو ه اش م رثان بن‬ ‫( ‪ ") ٨ ٢ ٨ ٠‬ل ‪] ١٥ ٣ / ٦‬‬

‫ع م رو بن نلبما ذ ‪ ،‬ح دثني ج م ي ل أبو ■نير ‪ ،‬قال أ‪ :‬قات حبي ب أبو محم د‪ '٠ :‬إن م ن سعادة‬

‫الم نع إدا ن ا ث ن ا ئ ت معه ذن وبة '‪٠‬‬

‫‪Habîb Ebû Muhammed der k i: “K işiyi ölüm anında m utlu kılan‬‬

‫‪şeylerden b iri de ölmesiyle birlikte günahlarının da onunla beraber ölecek‬‬
‫”‪olm asıdır.‬‬

‫حدثن ا أب و ت خ ث د ب ن ‪ -‬ما ز ‪ ،‬ثن ا عت د ال ر ح م ن ب ن أمح ي حاتم ‪ ،‬ثن ا‬ ‫( ‪ - ) ٨ ٢ ٨ ١‬ل ‪ ٣ /٦‬ه ‪] ١‬‬

‫ن ح م د بن مع ب د ا ل ج ؤم؛قيء ثت ا محم د بن ئ و ت ى ال ئ م ئ ‪ ،‬ثن ا ع ون بن ع ما ر ه‪ ،‬ع ن ح ما د ‪،‬‬

‫حبيب ا الث ا رممي يؤما نحا ءئة اء رأه‪ ،‬ثثال ئ ‪ :‬يا يا محم د ال ن‬ ‫نأيي ع وائه‪ 4‬قا ال ‪ :‬مئهدثا‬

‫م حي إ ر‬ ‫م لل ه ي ذ اخلا ل "؟ قال غ ‪ :‬ك ذا ل آقتا ‪ ،‬ق ام‬ ‫م ن ي ت ما را‪ ،‬ق ات محا ‪" :‬‬

‫وض وئه فتوضأ;ب م جا ء إ ر ا ل ص الة مم ش ب خ ض و ع وذ ك و ن‪ ،‬ئلث ا ء ر غ ‪ ،‬قا ت‪ " :‬يا ز ب‬

‫سون ظنه م بي وذللف م ن س ترلث عليمحد ال ثخيفت ظنه م ي‪ ،‬بم رثع حصيزه‬
‫بم‬ ‫ثامن‬
‫إن ال‬

‫م ن ا ن ع ث خ ق م ‪٠٠‬‬ ‫فإدا ي خ نس ذ و بما طا ر خ ه ثأ ظ اث ا وف ا " ‪ ،‬ثم قا ت‪ " :‬يا خث ا ذ ا‬

‫‪Hammâd ve Ebû Avâne şöyle derler: B ir gün Habîb el-Fârisî ile ilg ili şu‬‬
‫‪olaya şahit olduk: Yanına bir kadın gelip: “Ey Ebû Muhammed! Ekmeğe‬‬
‫‪hasret kaldık” dedi. Habîb: “Kaç çoeuğun var?” diye sorunca, kadın: “Şu‬‬
‫‪kadar” karşılığını verdi. Habîb kalkıp abdest alarak namaza durdu.‬‬
‫!‪Nam azını huşu ve huzur içinde kıldıktan sonra şöyle dua etti: “Ya R^bbi‬‬
‫‪İnsanların benim hakkımdaki zanları, benim ayıplarım ı örtmen sebebiyledir.‬‬
‫‪O nların zannını boşa çıkarm a.” Sonra hasırı A ld ırd ı ve orada e lli dirhem‬‬
‫!‪olduğunu gördü. Bunları kadına verdikten sonra : “Ey Hammâd‬‬
‫‪Gördüklerini sakla” dedi.‬‬

‫( ‪[ - ) ٨ ٢ ٨ ٢‬آم‪ /‬م م ا ] حدثن ا عتد ال ر بغ محم د ‪ ،‬ثن ا ^‪ ^ £ ١‬بن م خم د بن انت ش ي‪ ،‬محا‬

‫سب أبو محم د‬‫ب‬

‫أ خ ن ذ بن أبى ؛ ل ح و ار ي ‪ ،‬ظ ‪ :، 3‬سمع ت أي ش‪1‬فت ا ن اال ؛ا زا ئ‪ ،‬مولط ‪ 15" :‬ن ح‬

‫ت ج ا ر يتص د ق بؤ هأ ح ذت ره ث لم ي ج د ث قا يغطيه م ‪ ،‬ق ا د‪ :‬يا ر ب " كال‪، 4‬‬

‫ياء ح ذ متاع ا م ن ال‬

‫تحب ث ن أ ر م‬ ‫إل' غز ب ج وإل ى م ن س م كأئ ت‬ ‫ظال ‪ :‬؛ ي ي د ي ر و ج ه ي ع ن د ه م ‪ ،‬ف ذ خ د‬

566 Habîb Ebû Muhammed el-Fârisî

‫ ث ا ح ذ‬:‫ قات‬،‫ فيئ أزيت هذ؛‬،‫' يا رب‬٠ :،3‫ محما‬، ‫ال ي ت إ ر قريب ا ل ث ئ ف م الن دراه م‬
٠' ‫ح ا جته وثنك التقية‬

Ebû Süleyman ed-Dârânî der ‫ظ‬:

‫ ل‬Habîb Ebû Muhammed tüccarlardan
bir şeyler alır ve aldığını fakirlere dağıtırdı. B ir defa tüccarlardan bir şey aldı,
ama onlara verecek bir şey bulamadı. Bunun üzerine: “Ey Rabbim!” dedi.
Sanki: “O nların yanma varmaya yüzüm yok” demekteydi. Eve girdiğinde
yerden yaklaşık tavana kadar d ik ili kıldan çuvalların dirhemlerle dolu
olduğunu görünce: “Ey Rabbim! Ben bu kadar istemiyorum” dedi. Sonra
ihtiyacı kadarını alıp gerisini bıraktı.

، ‫ ثن ا إشحا ق بن إبرامحم‬،‫ ] حدثن ا أبو بكر ن ح م د بن جغم ر الم ؤد ب‬١ ٠٣ / “^[ -) ٨٢٨٣ (

‫ ث أ ي‬، ‫ كثا نن صر ف م ن مجل س ثاب ت اقثاتي‬: 3 ‫ قآ‬، ‫ف ر‬

‫ ثن ا جع‬، ‫ ق ا تثا ر‬،‫ما عل ي بن ت شب م‬

:‫ ئم مولت‬،‫س ه‬
‫ معلق فيب‬0‫ م ا ذا وقع ت قام فتعل ى ب م‬C‫حبنا أبا محم د ف خ ف عل ى الص دمحة‬

‫م‬ ‫مح ن قي ا ل حي ع الم‬ ‫ف ا مح د م دي ت وطا بت ف ي‬

،‫ وئد ر ت ن ه دي ت‬، ‫حئ م ت ن ت ؤ ي ت‬ ‫ء‬،‫ثاثلث‬

‫^ م د ثع د ى قني <ئ بمائلف و ح‬٠٨٤■ ‫و ال‬

‫أعهفت ح ن دا‬
‫ي‬ ‫ وع م وت وأعطيتفللث ا لخند غأى ن ا‬،‫ وأقتت وع ا ث ت‬،‫وأع طتت هأغغثث‬

‫ته اه فتخون )بي ئ‬1‫حزاه خنت) أ ث م‬-‫ <طمحا ئثارك\ خن ن؛ ال ثق إل أو الة ؤ ال يتند أ‬١^ ^

‫ زأ ث و إل ا لختنات‬،‫ ^؛ ^ ا العأى زأنث جزيل اتحعناع زأنث أهد الثغن ا ؤ‬١ ‫ أ ث‬C‫ت اه‬
‫عم‬

‫ ت ح د‬،‫ ز ال تل غ م دحلف ئؤأل ئا ي ل‬، ‫ضالث سا ئ د ز ال يممصلف ئا ي ه‬‫يلم ال ي ح‬£‫ز أ ث حليب إ ثتا‬

‫ ثم يق رق الص دمه ع ر م ن ح م مه‬،‫ب م يخ ر ف ش ي د و س ج د مع ه‬، ‫و جهي ل و جهلف الكري م‬

" ‫ثن ا لم سا كين‬

Cafer anlatıyor: Sâbit el-Bunânî’nin meclisinden ayrıldıktan sonra

Habîb’in (Ebû Muhammed) yanma giderdik, o da bize devamlı olarak
sadaka vermemizi teşvik ederdi. Yanındayken namaz vakti geldiği zaman
kalkıp odanın içindeki bir kalasa tutunup şöyle derdi:

işte yeterince gtdamt altp da rahatladım.

Kabilemde, şu an benden daha rahatı yok.
 Habîb Ebû Muhammed el-Fârisî 567

Allahım ! Şefkatinden dolayı seni her türlü eksiklikten tenzih ederim. Sen
ki yaratıp en güzel biçim i verdin. Takd ir edip doğru yolu gösterdin.
İhsanlarda bulunup ihtiyaçları giderdin. Muhafaza edip afiyetler verdin.
Affedip lütuflarda bulundun. Verdiklerin için sana hamdler olsun. Bize
temiz olan, bereketli olan şeyleri getiren, başı bitmeyen ardı da kesilmeyen
hamdler senin olsun. Hedefinde sen olan, ardında Cennet bulunan hamdler
senin olsun. En yüce kerem sahibi sensin! En iyi ve bol lütufları veren
sensin! Tüm nim etlerin, ‫آ‬، ‫ آهل‬iyilikle rin sahibi sensin! Sen k i İbrahim ’in
dostusun! D ilekler senden gizli kalmaz, kişinin dileklerine nail olması da
kereminden bir şey eksiltmez. H iç bir söz seni hakkıyla övmüş olmaz! Kerim
olan yüzünün karşısında benim yüzüm ancak secde eder!” Bunları
söyledikten sonra da secdeye kapanırdı. Sonra sadakayı yanında hazır
bulunan m iskinlere dağıtırdı.

‫ ثن ا‬،‫آي و ث‬ ‫ ثن ا ت خ ث د تن العي س بن‬،‫ ا حدثن ا أبو محم د بن ح ثآ ن‬١ ٠ ٤ / ٦ ‫ ل‬- ) ٨ ٢ ٨ ٤ (

‫ن ي أبو‬
‫م‬ ‫ء ن‬ " :‫قاد‬ ،‫م ش‬
‫ئ ب‬ ‫لت ر ئ‬
‫خأ ي ا‬ ، 8‫ض ي‬ ‫ه‬ ،‫ز م‬ ‫ي ن ال م ب ن ئ ذ‬

٠٠ ‫ ويرىبعرمه عشيه ع رهه‬،‫م ح م د ثر ىبانتصزق يؤم ال موية‬

Serî b. Yahya der k i: Habîb Ebû Muhammed Terviye gününde Basra’da

görünür ve Arefe günü akşamı de Arafat’ta görünürdü.”

‫ ثن ا‬،‫نئثا ن‬ ‫ ح دب ي إبزاهيز بن‬، ‫ ا حدت ا هم د الئؤ بن محم د‬١ ‫ ه‬٤/ ٦ ‫ ل‬- ) ٨ ٢ ٨ ٠ (

‫ ذ م ت م غ تأت ن ان السم ي إ ز حبي ب‬:‫ م ات‬،‫ ص أييو عتا ده‬،‫ ثن ا حش ام بن عتا ده‬،‫بنثص ر‬

‫ي ئ كا ز ال يتقدم‬
‫ اف‬، ‫ يا أبا م ح ئ د‬٠' :‫ ا د غ الثة ثا ء ممال أ‬، ‫ يأ أبا محم د‬:‫ ق ا ت‬، ‫أ ي محم د‬

" ‫م حثكا ز‬
Ubâde der k i: Süleyman et-Teym î ile birlikte Habîb Ebû Muhammed’in
yanma gittim . Süleyman et-Teym î: “Ey Ebû Muhammed! Bizim için A llah’a
dua et” deyince: “Ey Ebû Muhammed! Ç ırak ustanın önüne geçemez”
karşılığını verdi.
568 Habîb Ebû Muhammed eî-Fârisî

‫تا‬
‫ ث‬،‫ ثن ا أ خن ن بن عل ي ا ي ما ز‬،‫ ] حدت ا أ ح ن د بن جعث ر بن تشبم‬١٥ ٤ / ٦ ‫ ل‬-) ٨ ٢٨٦ (

٠' :‫■ حبي ب أ و محم د‬3 ‫ ئا‬:‫ د ا ل أ‬،‫ حدبغي أبو ئؤة محم د بن ل ا ب ت‬4‫أ ح م د بن أبي ا ل ح و ار ي‬

‫ هثث م أثي أ ج ئ‬،1 ‫ وعرتا‬، ‫ب ن ال م ز خ أل‬

‫ال وه عثن بنن ال م عقة بث و ال < خ م‬

Habîb Ebû Muhammed der ‫لكل‬: “ Seninle gözü aydın olmayan kim senin
başka bir göz aydınlığı yoktur. Senin verdiğin sevinçle sevinmeyenin başka
bir sevinci yoktur, izzetine yemin olsun k i seni sevdiğimi biliyorsun . ”

: ‫ قات‬، ‫ت ا عتد الثي بن أ ح م د ئن م ح ل‬

‫ ث‬، ‫ آ ثن ا أوئ بكر بن مال ك‬١ ٥ ٧ ٦ [ -) ٨٢٨٧ (

، ‫حبي ب أبو محم د رقيما م ن أكت ر الن ا س دك ا ء‬- ‫ 'كا ن‬:‫ ت‬1‫ د‬، ‫ ع ن جغم ر‬، ‫ ر‬1‫أ ل م ز ت عن متث‬

‫ي‬ 3 ‫ د ا‬C‫ يي؛ ث ك ي ظ أي محم د ؟‬:‫ رم ث ه‬1‫ ع م ه بالث‬c J ^ ،‫ كؤ؛ ائ‬٤ ^ ‫ن ك ى ئ؛ث ثأ ه‬

٠' ‫ دعن ي إلش أريد أن أ<ئللف ط ر؛ما ن ز أ ن ئ ك ة ق د‬٠٠ ‫ربثةت‬1‫حبي بباله‬

Cafer bildiriyor: Habîb Ebû Muhammed çok yumuşak ‫ ي ط‬1‫ إ‬birisiydi ve

herkesten çok ağlardı. B ir gece aşırı bir şekilde ağlayınca Am re, Farsça olarak
ona: “Ey Ebû Muhammed! Neden ağlıyorsun?” diye sordu. Habîb de ona
yine Farsça: “Beni rahat bırak! Daha önce hiç yürümediğim bir yolu
.yürümek istiyorum !” karşılığını verdi
Habîb Ebû Muhammed’in Haşan ve ibn S îrîn ’den rivâyetlerde
bulunduğu söylenm iştir. Ancak bu, yanılgıdan ib arettir. Haşan ve ibn
S îrîn ’den rivayette bulunan Habîb el-M uallim ’d ir. Buradaki kişin in
Ferezdak’tan n aklettiğ ib ir rivâyeti b ilinm eded ir:

‫ ثئ ا ركريا بني حيى‬،‫ ثن ا أبو يغم ال د و البي‬،‫ ] حدبت ا م ح ئ د بن عل ي‬١٠ ٥ / ٦ ‫ )“ ل‬٨٢٨٨ (

‫ عن‬،‫ غذ محب أيي ■ثغثي اقا ريؤ‬،‫بح ا ل إلي‬

‫ ص من ا‬،‫ قا ا لمحيي ئ ضزي‬،‫ائزائذ‬
‫ أن ث‬:‫ مما ل‬، ‫ ثم م‬: ‫ئ ك‬ ،‫ أن ث الم ه ز د ق ؟‬:‫ ق ا د ل ي‬،‫مريره أللق ا م‬
‫ي ق أثا ه‬
‫ف‬ :‫ قا ت‬،‫ائثززذ ي‬

‫به‬°‫ت ال دم‬
‫تمم أم ن‬، ‫ أص\ ما‬, ‫طث ح ؛اه ذن إهء‬ ‫^ !ن‬١ \‫ \<ل‬٠' :‫ت‬1‫ ءة‬،‫ ثنن‬: ‫الث ا عم؟ ئ ك‬

‫ش ء "ء‬ ‫غ ذ ا‬ ‫غ‬ ‫ئ‬ ‫ل كف ال‬

Ferezdak der ‫لكل‬: Şam’da Ebû Hureyre ile karşılaştım . Bana: “Sen
”?Ferezdak m ısın?” diye sorunca: “Evet benim” dedim. O : “Şair sen m isin
diye sorunca: “Evet, benim” dedim. Bunun üzerine bana: “Eğer uzun bir
 Abdulvâhid ‫ء‬. Zeyd 569

süre yaşarsan: «Senin tövben yoktur» diyen kavim leri göreceksin. Ancak sen
A llah’tan üm idini kesme” dedi.

Abdulvâhid b. Zeyd
A llah dostlarından b iri de dünyevi her tü rlü bağdan kurtulan ve
avcıları bile avlayan Abdulvâhid b. Zeyd’d ir. ٠ , âbid, zahid, günahlara
karşı uyarmadan çokça öğüt veren, doğru yola girm ek isteyenlere de
önder olan b iriyd i.

‫ ثن ا إبراهي م بن ث و ن ف ن بن‬، ‫حدثما إشث ا ق س أ خن ت بن عل ي‬ ] ‫ ه ها‬/ ‫ال‬ -)٨ ٢ ٨ ٩ (

‫هد‬
‫م‬ ‫صب‬ " :‫ق‬،‫ق أبو ئ؛ئت ا ن ا ل أانا‬ 3 ‫ ظ‬: 3 ‫ر انكثايء؛م قا‬ ‫ئ‬ ‫ ئ أ خ ن ن‬، ‫خ الد‬

،‫ ء إدا أزاذ أن ثثومأ ائهئثئ‬،‫ أن يعئلمة غي وئت الؤض وؤ‬،‫ا ل وا ج د بن زيد ا لما يخ ن ثآ د ال ق‬

‫ثإدا ر ج ع إلى ت ريرم ع اذ عيه اق ا ب خ‬

Ebû Süleymân ed-Dârânî bildiriyor: Abdülvâhid b. ^eyd felç olmuştu.

A llah’tan sadece abdest alacağı zaman sağlıklı olm asını dileyince, bu dileği
kabul edildi. Bundan dolayıdır ki Abdülvâhid abdest alacağı zaman iy i olur,
abdest sonrası yatağına girdiği zaman da tekrar eski haline dönerdi.

‫ ثن ا أ خ ن د بن‬،‫ ^ ئ ذ ي و ن ف ن‬١^ ‫ ثن ا‬، ‫ن أ ح م د‬ ‫ ] خ ا؛ثن ا إ ش غا ق‬١ ٥ ٥ / ٦ ‫ ل‬- ) ٨ ٢ ٩ ٠ (

،‫ت " يا م ن ش ز‬3 ‫ ظ‬،‫ ثن ا عئد ال نا ج ز بن زي د‬،‫ محا بي ا ع أبو محم د ا لم ؤ مل ي‬،‫أيي ا ل ح و ا ر ي‬

" ‫م ح؛ ال ه ر ؤئ ريد قي ا ل م ن‬ ‫ إل ة م ح ي‬، ‫إ حزاني ع و ف زب ا ل ح تز وا ل مل ح‬

Abdulvâhid b. ^eyd der k i: “Ey kardeşlerim! Ekm ek ve tuzla iktifa

ediniz. Çünkü bu böbreklerdeki yağı eritir ve yakini a rttırır.”

4‫ سمع ت أبا نلي ما ن‬:‫ قا د‬، ‫ج ا ت ثت ا أ خ ن د‬

‫ ر‬:‫ ] حدثن ا إ ت خ ا ق ثن إ‬١ ٥ ٥ ٨ [ - ) ٨ ٢ ٩ ١ (

،‫ قم وا‬:‫ ق ن ئ أل صحا بي‬،‫ ذ ر ر ت بزاه ب فى ص ؤمع ته‬٠٠ :‫ى زيد‬ ‫ عثد الوا ح د‬3 ‫ ئا‬:‫مولث‬

‫ يا عئد الوا ج د‬:‫ ق ات‬،‫ هك شن إ س را عأىثا ب ص ؤمعته‬،‫ يا نا ب ي‬: ‫ هم ك‬،‫ بكلم ته‬: 3 ‫ئ‬

،‫ ث اجع د يلف ومح ن الشه وات خ ا طا م ن ح دي د‬، ‫ي اث م ن‬

‫بن زيد إن أ حتتث أن ثئ إل علت‬

" ^ ١ ‫ت وأر ض‬3 ‫ظ‬

570 Abdulvâhid b. Zeyd

Abdülvâhid b. Zeyd bildiriyor: Kilisesinde olan bir rahiple karşılaşınca

yanımdaki arkadaşlarıma: “Durun!” dedim. Durduktan $onra ona: “Ey
rahip!” diye seslendim. Rahip kilise kapısının perdesini araladı: “Ey
Abdülvâhid b. Zeyd! Şayet yakini bir ilm e sahip olmak istersen şehvetinle
arana demirden bir duvar koym alısın!” dedi ve perdeyi geri kapattı.

،‫ حدقتي أ خ ن ذ بن عث ا ن‬، ‫ث ا أ خ ت ن‬
‫ ث‬، ‫ ثن ا إبراهي م‬، ‫ ] حدثت ا إ ت خ ا ق‬١ ٠ ٠ / ٦ ‫ )“ ل‬٨ ٢ ٩ ٢ (

:‫ت قى ز ج ث ن‬
‫ نا مول‬،‫ثا عثتده‬
‫ يا أ‬:‫ قادت قيد لعتد النا ج ز بن زيد‬،‫تم ى‬
‫عن أ ح م د اله ح‬

‫ " اهللي أ خ ي‬: ‫ د‬، ‫ا ل آ م أ خ ي ش م و خ ث ز ؛ ا محظ أ مح ل؟‬3 ‫ص أ خ ي ا ك"ء ي ب ي د‬ ‫اخ‬

، ‫ ب ر‬:‫ مح د ه‬، " ‫ " ال أ <محا‬: 3 ‫تز ق ملأئ؟ء ئ ا‬ ‫ مح م‬:‫ مح د ه‬:‫ ص‬، ٠' ‫ م ح خ أ محت‬،‫ائ‬
‫ إ ذ أئث اة‬، ‫ إ ى أخ ي إ ي‬، ‫م ي ال ش ج فؤئا إ ي‬
‫ب‬ ‫ ز ال‬، ‫ " ال اقث ا ع ش ي ع أ خ ي إ ي‬:‫قاد‬

٠٠ ‫ أ ح ب ذ ك‬4‫ ر ن أمال‬، ٠^ ‫أ خ ي ؛‬

Ahmed el-Huceym î anlatıyor: Abdulvâhid b. Zeyd’e: “E y Ebû Ubeyde!

Güzel am ellerini arttırm ak için yaşamayı, diğeri A llah’a kavuşma arzusundan
dolayı ölmeyi isteyen kişiden hangisi daha üstündür?” diye sorulunca,
“Ölüm ü isteyen daha üstündür” karşılığını verdi, “?elti, üçüncü bir konum
var mı?” diye sorulunca, “Bilm iyorum ” dedi. “Evet, var” denince ise:
“H ayır. Ne itaat etmek için yaşamayı istemek, ne de A llah’a kavuşma
arzusuyla ölmeyi istemek; bunlardan daha güzeli yaştığı takdirde yaşamayı,
öldürdüğü zaman ise ölümü sevmektir” dedi.

‫ ح دق ي محم د‬،‫ ثن ا أ ث و ت ك ر بن عتي د‬، ‫ ثعا أ ح م د بن أب ا ن‬،‫ا ها ] ث إ أب ي‬/ ‫ )“ [آ م‬٨ ٢ ٩ ٣ (

‫ قات عبد ال نا ج ز بن زيدت‬:‫ قا ت‬،‫حق ا ن‬ ‫ عن الث ر ي ثن‬، ‫م ز بن عثا د‬

‫ ثت ا ن ه‬،‫بن إدري س‬

٠٠ ‫ و جنه ال د ي ؤ م سر ا ح العا بد س‬ı^jğg-S/l ‫ال ؤصا يا ث اللب‬

Abdulvâhid b. Zeyd der k i: “Rıza, A llah’ın en büyük kapısı ve dünyanın

cennetidir. Âbidlerin ise huzur bulduğu makamdır.”

‫مد‬
‫ ثن ا عب‬، ‫ت ا أبو ا ل ح ش أ ح م د ث ذ ن ح م د بن ع م ر‬
‫ ث‬،‫ ] حدثت ا أي ي‬١ ٠ ٧ ٦ [ “) ٨ ٢ ٩ ٤ (

‫ عن عبد‬،‫ ثن ا عق ما ن بن ع ما ر ه‬،‫ نحا عثد ال ؤ ج يم بن ي خ ش‬، ‫الثؤ بن ت خ ث ز بن نس ا ن‬

، ‫ وماللث بن دين ا ر‬، ‫ و محم د بن وام ع‬،‫ " ح ز ج ت أثا زوئت ال ش خ ي‬:‫ محال أ‬،‫ال نا ج ز بن زي د‬

،‫ب ل فزعن اث حوه‬

‫ قث ا جاوزبا زامه ر يرإدا نح ن ي خ ق قي تف ح ج‬،‫ثا بأرض فارس‬
‫ئزور أ غ ا ل‬
 Abdulvâhid b. Zeyd 571

‫ يا ث ذا ل ؤ د ح ل ت فزو ا ل م دينة‬:‫ ق ات ل د بئصن ا‬، ‫ثا با ن ح ن يزي ل م حذوم ي م هلن فيتما ؤذئ ا‬
‫ إلهي آس ت بهؤالء‬:‫ ق ات‬،‫فتداوئت و مان ج ت م ن ب اليلثم ف ذا ئزمحغ محإزءة إلى القن اع‬
” )‫حالثلث يئ‬-‫ ^ زائئئ؛ى إ ذ ال أ‬١^ ١‫شن خ طون ي ه ث لنف‬

Abdulvâhid b. Zeyd der ki: Ferkad es-Sebahî, Muhammed b. Vâsi’ ve

Mâlik b. Dînar ile birlikte İran topraklarında bulunan bir kardeşimizi ziyaret
için yola çıktık. Zâmehrîr denilen yere geldiğimizde bir dağın başında bir
ışık olduğunu gördük ve ona doğru gitmeye başladık. Orada üzerinden kan
ve irinler akan cüzamlı bir adam gördük. Birimiz ona: “Be adam! Şu
kasabaya gidip tedavi olsan ve bu beladan kurtulsan” deyince, adam bakışını
semaya çevirdi ve: “Allahım! Bunları sana karşı beni kızdırmak için mi
”gönderdin. Keremin ve sitem hakkın adına sana asla karşı gelmeyeceğim
dedi.

‫ ثن ا إش حائ بن أبي‬،‫ ن ح م د بن جئ مر‬Q( ‫ ] حدشي عتد الثؤ‬١٠٦/٦‫ ل‬-) ٨٢٩٥(

" :‫ تا ل‬، ‫ غذ عتد الوا ج د بن ه‬،‫ كا محو عيإ ا لأردي‬،‫ ثثا أخنن ئ ش ا لخزاري‬، ‫خث ا ذ‬
‫ ثلث ا كث ا بتن‬،‫ د ح و بتت ال نغ زمحي‬،‫ ؤ ماللث بن دين ار‬،‫حز ج ت أائ و م ح م د بن واس ع‬
‫ اعقن في‬،‫ يا منتوو‬C‫^^^؛ يا م حف و ظ‬١ ‫ال ؤ صاقؤ و ح م ص ش م عن ا من ادياء ين ا د ي م نت للثه‬
‫ا ج عئه ا‬3 ‫ أن د حذرهأ‬،‫ م ح ث الب ح س ن‬0‫ ؤإ‬1‫ خ ذ ي ال دق‬، ‫ إل ذ ” كن ت ال س م د‬، ‫ستر م ن أئ غ‬

‫ق ت ة ؤ ا ئ < أ ت ن ئ ح ر يلل ق ما‬

Abdulvâhid b. Zeyd der ki: Muhammed b. Vâsi’ ve Mâlik b. Dînar ile
birlikte Beytü’l-Makdis’e doğru yola çıktık. Rasâfe ve Humus arasında bir
yere geldiğimizde oradaki kumluktan bir münadinin şöyle seslendiğini
işittik: “Ey gizlenen! Ey korunan! Sen kim ve ne olduğunu anlamaya bak.
Eğer bunu bulamazsan dünyadan sakın. Eğer dünyadan sakınamıyorsan onu
bir diken say ve ayağım nereye koyacağına iyi bak.”

،‫ ثت ا ابن إدريس‬،‫ ثن ا علي بنش ع يد‬، ‫ ] حدثن ا أبو م ح م د بن خقا ذ‬١٥٦/٦‫ ل‬-) ٨٢٩٦(
" ‫ب د ه؛‬
‫ م‬، ‫ ش م ق مه د الوا ج د ت ذ ه‬: ‫ ئ ا د‬،‫ غذ م ح ر اق ا ري‬،‫ثث ا مه د الثؤ تن م ح د‬
‫عرتلث ا ال أع ل م ل م حتملث ئز حا نون ل ماثلث وا القتن اع م ن ال ق ف ز إ ر ج ال ل ؤ جه لث في ناي‬3
‫ وأورث اق ا ط لين من ا زأل الندامة ا ج ع ل ي ؤ م ن‬،‫ ن ا م ن أ حئ ا ل صادقين ذاز ال كرا م ة‬،‫"كزا متلف‬
572 Abdulvâhid ‫ ء‬. Zeyd

‫ج م ر ي م ن أ ن م أ ؤ وي ك رقى وأعشه م م رق زمح أ ق ف ال يقل ق عأي زغب إخواني‬

" ‫بدقه م■جنات ه علوثه ا ذاته ئثدكه عثه م تن بما‬
‫يؤمث جزي القث ايوف ذ م‬

Abdülvâhid b. Zeyd şöyle dua ederdi: “Sana kavuşmadan, lütuflarla dolu

huzurunda vech-i celâlini doyasıya seyretmeden, sana olan sevgimde tam
anlamıyla mutlu olamayacağım! Ey sadık kullarını lütufların diyarına
yerleştiren ve batıl yolda olanları pişmanlıklar içinde kıvrandıran, A lıcım !
Sadık insanları bu sadakatlerinden dolayı, herkesin ulaşabileceği bir şekilde
meyvelerle dolu olan Cennet bahçelerine koyacağın zaman, beni ve
kardeşlerimi katında en seçkin dostlarından ve makam olarak sana en yakın
kimselerden kıl!”

‫ ثت ا‬،‫م غذان‬ ‫بن‬ ‫ ثن ا ن خ ث د ئ ذ أ ح ن د‬، ‫ ا خ ا؛ثن ا ع د ال ر س م ح م د‬١٥٧٨ ‫ ل‬-) ٨٢٩٧(

‫ م ن موي عأى‬٠' :3 ‫ ء ا‬،‫ عن عتد النا ج ز بن ويد‬،‫ ثن ا ن ح م د س عتد اللؤ‬، ‫أ ح م د ن ع ا ل ب‬
‫ زنن ل م يغرف‬،‫ زنن هوي عآى بعلته محوي غأى ا أل ح ال ق ا ل ص ا ل حة‬،‫بهئنه موي غش ديته‬

" ‫مب ل ه ئذالث ر ج ل قي اخل ا بدين أغنى‬ ‫م ف مته ي ديته بن‬

Abdülvâhid b. Zeyd der ki: “Midesine karşı iradeli ve güçlü olan kişi
dininde de iradeli ve güçlü olur. Midesine karşı iradeli olan kişide güzel bir
ahlâka sahip olma gücü olur. Midesinin dinine olan zararlarım bilemeyen
kişi de âbidler içinde kör kişi gibidir.”

‫ ثتا أ ح ن ذ بن م ح م د‬، ‫ ] حدق ا أب و تكرث ح ث د س أ خ ن ذ بن م ح ث د‬١٠٧/٦ ‫ ل‬-) ٨٢٩٨ (

،‫ ن‬1‫ل بن •عئ م‬1‫ ن ا ح د ب ي •ء م‬1‫ت‬
‫ ح د ت ي م ح م د بن الص‬،‫ ظ عتذ \لل ه ن عتند‬،‫بن ع من‬

،‫ عتد ائزا ج ز ن زيد ع ا ذ م ري صا ش إ ح وايه‬،^^^ ٠ :‫ ه ات‬،‫ح د ش م ستغ س ع ا ص م‬

:‫س م ن الدث ا إدا جا ئ ت هذه فبزثلف؟ قات‬°‫ ه ع الم ثأ‬: ‫ ه ا د‬،‫ ا ل جنه‬:‫ ن ا ئفتهي؟ ق ا لأ‬:‫ق ات‬
‫ " فذا‬:‫ظ ائزا جي‬ ‫ قات‬، ‫م ال م‬ ‫ب داد‬
‫آ ت ى زالثؤ غ د تجال س ال د م وئدا وة ال بما ل م‬

'٠ ‫ص ا ال خزة‬- ‫ص ال ذ ي نبه يدن ك‬- ‫زالثي‬

Mesma’ b. Âsim bildiriyor: Abdülvâhid b. Zeyd’in hasta olan

kardeşlerinden birini ziyaretine şahit oldum. Abdülvâhid adama: “Canın bir
şey istiyor mu?” diye sorunca, adam: “Cenneti istiyorum!” dedi. Abdülvâhid
adama: “Şayet isteğin bu ise o zaman dünyanın nesine üzülüyorsun?” diye
 Abdulvâhid b. Zeyd 573

sorunca, adam: “Vallahi zikir meclislerinde bulunamayacağıma ve

Müslümanlarla birlikte, Allah’ın nimetleri adedince onu zikredemeyeceğime
üzülüyorum!” karşılığını verdi. Bunun üzerine Abdülvâhid: “Vallahi bu
dediğin iş, dünyanın en hayırlı işidir. Âlıiretteki hayırlara da ancak bununla
ulaşılabilir” dedi.

‫ ثن ا ث خ ث د‬،‫ ثنا أبو بكر بن عبيد‬، ‫ ثن ا أب و ا نم ن ن ن أتا ن‬،‫' م ا ] ثن ا أيى‬/ / ' ‫ و ا‬-) ٨٢٩٩(
‫ محا دت ش م ع ت ع د ال نا ج ز‬،‫ ح دبتى حص تي سر محاب م‬، ‫ر بن م حا ذ‬1‫ ثن ا ع م‬،‫س ال غ ت ن ي‬

‫ حزوج الت وعفل ة‬،‫ بموتت " طريى مح ن الملتين من حرقه ال ي ح ج ر ا ل مار فيه ا شيء‬،‫بن زيد‬
٠٠ ‫ف ي ء‬ ‫ق ل ب ال وا ع ظ ال ي م ن ه ا‬ ‫ش‬ ‫ت‬ ‫نا ح ز ج‬ ‫ع ك‬ ‫قل ب ا ل من ث م‬ ‫ع في‬ ‫م‬ ‫اننث كث م‬ ‫قل ب‬ ‫ش‬

Abdulvâhid b. Zeyd der ki: “iki kalp arasında açılmış bir yol vardır ve bu
yola dışarıdan kimse müdahale edemez, ö ğ ü t de konuşanın kalbinden
çıkarsa, dinleyenin kalbine, öğüdü verenden çıktığı gibi girer ve onu hiçbir
şey değiştiremez.”

‫عئد‬ ‫ثن ا‬ ، ‫ب ن عبيد‬ ‫ثت ا أث و ب كر‬ ، ‫ن ب ن أبا ن‬ ‫الح س‬ ‫أب و‬ ‫ثن ا‬ ، ‫أي ي‬ ‫ا حدق ا‬ ١ ٥ ٧ /٦ ‫ل‬ - ) ٨ ٣ ٠ ٠(

‫ " 'كا ن ا و ي د إدا‬: ‫ قا د‬،‫ئ النا جي ئ زم‬ ‫ مما‬،‫ ص م حز اق ر ي‬، ‫نق م إ‬

‫ه ئ غنز ا م‬

‫ وت م ن ت‬:‫ فات‬،‫ ا ج عل بسلف وبس ه ا انت ح ر‬:‫افذك ى إلى ا لخض 'ك ره الذن و بء ه ات‬
" ‫ وم خته ص طريق ا ل جنة ال ج ه ا د‬١^ ^ ^ ‫ إن ل ك ز طريق‬:‫ تق ون‬،‫ا ل ح س‬
Abdulvâhid b. Zeyd der ki: Kişi Hasan(-1 Basrî)’ye günahların
”çokluğundan şikayette bulununca; “Onlarla kendi arana denizi yerleştir
.dedi
Haşan der ki: “Her yerin bir kestirme yolu vardır. Cennetin de kestirme
yolu ise cihaddır.”

‫د‬ ‫م حم‬ ‫حدبي ى‬ ، ‫ب ك ر ب ن عبيد‬ ‫أب و‬ Uj ، ‫ن ش‬ ‫ظ أب و م؛‬ ، ‫ أ ي ى‬1‫ح د ق‬ ] ‫ [ ا م ^ ه ا‬. - ) ٨ ٣ ٠ ١(

‫ شج ن ت عبد ال نا جي ئن‬: 3 ‫ ظ‬، ‫ ثن ا معا ذ بن رقا د‬، ‫ ثت ا عتتد الل ه بن م ح م د‬،‫ثني‬،‫بن ا نم‬
‫بزة م ن ا ألموال والت مرة‬
‫ " نا تنؤن ي أن ل ي ج م ع ن ا ح و ت •كل ته ائ م‬: ‫ بمولط‬،‫ عتز مؤ‬،‫وند‬
M ‫م‬.‫سله‬
‫أ م‬1‫اه‬٠
‫ءئ‬ ‫*ر‬
574 Abdulvâhid b. Zeyd

Abdülvâlıid b. Zeyd der ki: “Beni mutlu eden şey, Basra üzerindeki o
kadar ‫ س ل‬mülk içinde benim sadece iki fıls imin (kuruşumun) olmasıdır.”

‫ذ‬ ‫ال ن ا ج‬ ‫لخ شن‬ ‫أث و ا‬ ‫ث نا‬ ، ‫ئ‬ ‫نا‬ ‫م ال ئ ث‬ ‫خ‬ ‫ت‬ ‫در ق‬° ‫ذ‬ ‫م حا‬ ‫نا‬ ‫خ دب‬ ‫ا‬ ١ ٠ ٧ / ٦ ‫ل‬ - ) ٨ ٣ ٠ ٢ (

‫ دكز لي‬: ‫ قات أثو ئ ث ن ا ذ‬: ‫ ئا د‬، ^ ١^ ١ ‫ ض أ ح ن ذ بن أيي‬،‫ أ ك ز قي‬:‫ا ئ؛ئذابه قاد‬
‫ ل م أز أ ح شن‬،‫ لتل ه ء إ دا أثا ب جارية‬،‫ " ين ت عن وردي‬: ‫ ثا د‬،‫عن مه د ال نا ج ز بن زيد‬
‫و ج ه ا منه ا علته ا يثا ب حري حهص وفي رجل ه ا ئعالن مدمس بأطراف أزيف ا ئالغث الن‬
‫ ثم‬، ‫ ءإر في ه ف‬، ‫ ؤش دمو ةت يا ائذ ز م ج د ي ق ي‬،‫س يحان والزنانان م دت ا ن‬
:‫جعل ت م وأل بزخ م صنته ا‬

‫أ ن ن في ربمه م ن ال م‬ ‫بت ث م‬
‫متق م ح ي ؤتذ ج‬

: ‫ ظب م ن ك؟ قأئقأ ث ثئأول‬،‫ريه‬I‫؟‬- ١‫ ؛‬: ‫ق ك‬

‫وط ول ئ كر يش ا ب بالحزن‬ ‫ثودد الثة ئغ م حقته‬

:‫ل ئ‬1‫ ج\رثه؟ ءه‬U ‫ بت ن أن ج‬:‫ق ئ ك‬

‫م ن حا ط ب ئ د أثاة يال ثن ي‬ ‫يناللي ال يزد لي ت ظ‬

" ‫نانكة ؤآ ر غلى مس ه أن ال يث ا م ألل م‬

Abdulvâhid b. Zeyd anlatıyor: Bir gün gece ibadeti yaparken uyudum.

Rüyamda daha önce hiç görmediğim bir güzellikte bir cariye gördüm.
Üzerinde ipekten yeşil bir giysi vardı. Ayağında bağlarının uçlarıyla takdis
eden ayakkabıları vardı. Ayakkabıları teşbih, bağları ise takdis ediyordu. ‫ه‬
da bana: “Ey İbn Zeyd! Beni iste, ben de seni istiyorum” diyordu. Sonra
mırıldanarak:
“Kim beni satın a ltr ve meskenim olursa
A ldatılm ayıp kâ r ettiğinden emin o lu r ” dedi. Bunun üzerine
kendisine: “Ey cariye senin fiyatın nedir?” dediğimde:

“İçindeki sevgiyle hep A lla h ’t sevmektir

Hüzün ile saçları ak edip şükretm ektir” karşılığını verdi. Ona: “Ey
cariye sen kiminsin?” dediğimde:
 ‫‪Abdulvâhid b. Zeyd‬‬ ‫‪575‬‬

‫‪“Bedelimi getirip de gelen kimseyi‬‬

‫‪Geri çevirmeyen mülk sahibinim ” dedi.‬‬
‫‪Ravi der ki: Uyandığında geceleyin bir daha uyumayacağına dair kendi‬‬
‫‪kendine yemin etti.‬‬

‫(‪[ -) ٨٣٠٣‬آم‪ /‬ح ه ا ] حدثن ا رءئ ما ن ن ت خ م نهئن ا ئ ‪ ،‬ثن ا أبو ‪ ^ ^ ١‬م ح م د بن‬
‫أ خ ن ذ ‪ ،‬بثا ئ م بن م ح م د ئن يونف ت ‪ ،‬محا ‪ : 3‬ت ب غ ئ أثا جع فر ال ئثئ از‪ ،‬مولت‪ :‬س ب غ ت‬

‫ا ل مهس بن إشحاى الرءى‪ ،‬ثئ ولأت شين ت ا ل م ح ل بن عيا ض‪ ،‬مولتت قات عبد الوا ج د بن‬
‫ثئأو ل ثى‪ :‬ي‬ ‫؛نيثؤ‪ ،‬نأي ت ك أ ة‬
‫زيد‪ ٠٠ :‬ت أ ل ق ؛ ه ئ د ت ص أن يرييى ر م ق ى فى م‬

‫عتذ‪ ^ ١^ ١‬زممك فى الحغأت منموثه ^^^‪ ،٤‬قئ ك‪ :‬وأس هى؟ء قا‪ :،3‬ف ىآ ل بغى ئد ن‬
‫لأئخ وئؤ‪ ،‬قال‪ :‬ن ح ر ج ت إ ز ائخوثؤ ئ ت أ ك غ ي‪ ،‬مم ي ل ه ئ م جوئده بتن ظ هزاي رعى‬
‫مق ب‪ 1‬ت ة ‪ ،‬ق ك ‪ :‬ري د أ ذ أن س ‪ ،‬ثالوا ‪ :‬ا < غ ؛ ز ال خا"تي ن م خ غ ‪ ٩٠ ،‬ه ئ ‪^ ٠١٤‬‬
‫ذ ع ؤ ال‬ ‫ال‬ ‫خ ة ص مث و ي ن ه و ت غ ص‬ ‫ي ‪ ،‬ه اء دا ع ث ه‪1‬‬ ‫م ح ر "قإائ ص يامدت ب ‪ -‬ئ ق ا ر ة‬

‫قل ق ا‬ ‫ن ال د بامحسم ‪،‬‬ ‫م‬ ‫ع‬ ‫و ؛ل ث م ز ال امحلم م ر‬ ‫ثأ‬ ‫‪، ^ ^ ١‬‬ ‫ال د ال؛ب ال‬ ‫ن غ‬ ‫!ل ع م‬ ‫^‪١‬‬ ‫ى‪،‬‬ ‫ممر‬

‫ف ن ال نؤعد محهثا‪ ،‬إثن ا ا ل موعد‬

‫زأئ؛ي أو ج زت ي صال ه ‪ ،‬م قاني‪ :‬ار جع يا ابن زيد ي‬
‫مأز‪ ،‬ئئ ك لف ا‪ :‬ر ج م ك ا ه زن ا ثئ ل م ك أثي اس زيد‪ ،‬قق ا ن غ ‪ :‬أن ا ع ل م ت أن ا لأززاخ‬
‫جنود م جنده ئن ا نحا ز ن منه ا امحثنن زن ا ك ا و منه ا ا حتل ن ؟ ق ل ق ثق ا‪ :‬ع ظيئي‪ ،‬ق ا ل غ‪:‬‬
‫ؤاع حئ ا لواع ظي وع ظ أ ئأف ا ل غ‪ :‬يا ابن زيد إثلف ثؤ وت ب ع ث م عاين ا ل من ط غأى جوار جلث‬
‫لحثزئلى ب م كتوم م كثون ن ا فيف ا ‪ ،‬ي ا اثن زيد ابكب ل عني ن ا م ن عتد أ ئ ى م ن ال دق ا ق سا‬

‫ه ابتغى إلتهب اتت ا‪ ،‬إ ال ت لية اش ح ب ال حل وة مع ه‪ ،‬وس دل ه تع ذ ا ل م ز ب اقع د ويغذ ا ال سى‬

‫ال مبمشة‪،‬ث أ أ ظ ث م د ‪:‬‬

‫إ جث قزق ا عن ال دن و ب‬ ‫‪:‬ا وامح ق قا م ال ي ن ا ‪٧‬‬

‫ث ذا ص ا ل م ن ك ر ا ل ع جي ب‬ ‫ثتهى زأ ث الثتي إ ح م ا‬

‫ه ف أؤ م حش ئ ر ب‬ ‫س‪ ،‬ص ه‬ ‫ثن م ح أ‬

‫مؤ؛ع ص د ق م ن ائئ ل وب‬ ‫*ك ان نث ا ئ كيا حبيبي‬

‫مريب‬ ‫ؤأنث قي النهى‬ ‫ث ش ض العي زاقثاؤي‬

576 Abdulvâhid b. Zeyd

، ^ ^ ١‫ ال ا ل ع م م ر ع م ن الدب ا بء ؤ ال‬،‫ ا؛ر أزى هذه المحامحت م غ ائثثم‬:1‫مم ئ ت ل ه‬

‫ثأ صل ح نا‬
‫يلث عني ء ا ي أ ص ل ح ت ن ا بتغي وبتن تث د ي م‬
‫ إل‬:‫ ق اي س فذا؟ ق ا ل غ‬،‫ثأ و الث م‬

٠٠ ‫ي ن ا لأواب زال ئ ث م‬

Abdulvâhid b. Zeyd anlatıyor: ü ç gece, Allah’tan bana cennetteki

arkadaşımı göstermesini istedim. (Rüyamda) bana şöyle diyen birini
gördüm: “Ey Abdulvâhid! Cennetteki arkadaşın, Meymûne es-Sevde’dir.”
Ben: “Bu kadın nerededir?” diye sorunca: “Kûfe’de falan kabilededir” dedi.
Kûfe’ye gidip onu sorduğumda: “Bu kadın, aramızda yaşayan bir delidir ve
bizim koyunlarımızı otlatır” denildi. Ben: “Onu görmek istiyorum” deyince,
“Falan yerde bir han var. o hanın yanında bulursun” dediler Tarif edilen
hanın yanına varınca onun, namaz kıldığını gördüm. Yanında bir baston ve
üzerinde yünden bir cübbe vardı. Cübbenin üzerinde “satılmaz ve satın
alınamaz” yazılıydı. Baktım ki koyunları otluyor ve hakanların yanında da
kurtlar dolaşıyor. Ne kurtlar koyunları yiyor, ne de koyunlar kurtlardan
korkuyordu. Beni fark ettiğinde namazım kısa kesip, bana dönerek; “Ey ibn
Zeyd, geri dön, burası senin yerin değildir. Biz seninle burada değil sonra
birleşeceğiz” dedi. Bunun üzerine ben ona; “Allah sana rahmet etsin. Sen
benim îbn Zeyd olduğumu nereden bilirsin?” dedim. “Bilmiyor musun ‫;نظ‬
ruhlar grup grup toplanmış askerler gibidir. Bunlardan tanışanlar ülfet eder
kaynaşırlar. Tanışmayan ve birbirini tanımayanlar ihtilaf eder ve ayrılırlar”
dedi. Ben: “Biraz nasihat eder misin?” deyince; “Kendisine nasihat edilen
nasihatçiye doğrusu şaşılır. Ey ibn Zeyd! Şayet tüm organlarını hakka göre
işletmiş olsaydın onların içinde gizli ve saklı olan şeyleri de sana bildirirdim.
Ey İbn Zeyd! Bana bildirilene göre; kime dünyalık bir şey verilir de onu bir
daha elde etmek isterse Allah o kişiden, Kendisiyle baş başa kalma sevgisini
çekip alır. Onun Allah’a olan yakınlığını uzaklığa çevirir, ünsiyetten sonra
ona yalnızlık verir.” Meymûne daha sonra şu beyitleri söyledi:
Ey A llah rtzastm gözetmeyen nasihatçi
İnsanları günahlardan sakındıran
Sakındırıyorsun , ama gerçek hasta sensin.
 Abdulvâhid b. Zeyd 577

Bu durum şaşılacak b ir durumdur.

Sen önce kendini ıslah etsen
Veya zaman geçmeden tövbe etseydin
Ey sevdiğim dediğin zaman
Kalplerde yer ederdi
Sen sapkınlık ve böbürlenmekten sakındırırken
Sakındırdığın şeyde sanki şüphe içindesin.
Sonra; “Koyunların arasında dolaşan kurtlar, nasıl olur da zarar vermeden
gezerler?” diye sorunca, şöyle karşılık verdi: “Benden uzak dur. Ben
o
efendimle aramı düzeltince, da koyunlarla kurtların arasını düzeltti.”

‫ ثن ا عئذ‬:‫ قا ال‬،‫الن ص ر‬ ‫بن‬ ‫أ حمذ‬ ‫بن‬ ‫ وت ح ئ د‬، ‫أ خئ ذ‬ ‫بن‬ ‫ ا ثن ا ال ول يد‬١٥٩/٦‫ )“ ل‬٨٣٠ ٤(

‫ ثن ا م ح م د بن‬،‫ ثت ا م ح م د بن ي حيى بن ع مر الواس طي‬،‫ا ل ر ح م ن بن م ح م د بن إدري س‬

‫ * ك ان ع د النا ج ز بن زيد‬٠٠ : ‫ قا د‬،‫ ح دب ي ا ل ح ا وت ن عبيد‬،‫ ثن ا حكي م بن جئ م ر‬،‫ا ل ح ع نتن‬
‫ ئ كن ت ال أهه ج ك ينا م ن م وع ظة م ا ل ك ل كتزة بك اء‬،‫ي ج لس إ ر جنبي عند مال ك بن دثار‬
" ‫معبل'ال ؤ س‬

.Hâris b. Ubeyd bildiriyor: Mâlik b. Dînâr vaaz verirken Abdülvâhid b

Zeyd yanımda otururdu. Ancak Abdülvâhid o kadar çok ağlardı ‫ لكل‬Mâlik’in
söylediklerinden bir şey anlamazdım ,

‫ ظ م ح م د بن‬،‫ ظ هم د ا[ثخنن‬:Vu ، ‫ و م ح م د‬، ‫ ] ح د ظ الولي د‬١٠٩/٦‫ )“ ل‬٨٣٠٠(

‫ " ف ه د ت عتد از وا ح د بن زيد في‬:‫ قات‬،‫ ثت ا ح ات م بن ن ق ن ان ا ل عئ ا ئ‬،‫ي حثى بن بن ط ا م‬
‫ فلئن م ح ث حذرا ص مت ل ف ذا‬،‫ ئ ل م ا دفن هأا ل ز جنلق الل ه ث ا أب ا بشر‬، ‫جن اوة ح و ف ب‬
‫ أن ا والل ه كن ائثت ل ع ت‬، ‫ جوع ا‬،‫ ئ لم د ك ث م ن ائنؤبب‬،‫ ر ح م ك الل ه يأ أب ا بئر‬،‫ان وم‬
" ‫بثهد‬-‫ إل ف ي بمن وا‬: ‫ ئ ت‬، ‫خلق ت م بم د ته م ح ف ق‬

Hatim b. Süleyman et-Tâî bildiriyor: Havşeb’in cenazesinde Abdülvâhid

b. Zeyd’i gördüm. Havşeb defnedildikten sonra Abdülvahid ardından şöyle
dedi: “Allah sana rahmet eylesin ey Ebû Bişr! Böylesi bir gün için hazırlığını
yapmıştın; zira ölümün getireceklerinden endişeliydin. Vallahi bundan sonra
b/ö Abdulvâhid b. Leyd

senden sonra ölecek olan ilk kişiymişim gibi hazırlığımı yapacağım!” Sonra
kollarını sıvayıp çalışmaya başladı,

‫ظ ن ح م د بن‬ ‫ ئ عئد‬: Vü ، ‫ و م ح م د‬،‫ ا حدثن ا ال ول يد‬١٠٩/٦ ‫ ل‬-) ٨٣٠٦(

‫ج بمت غ م‬ " ‫ آ‬3 ‫ قا‬، 0 ‫يزا‬
‫لث ا مسمأ اف‬١ ‫ ى م ح ق ئ‬، ‫ از ئ م ح ا<ث ا خللم إ‬1 ‫ثا ع‬
‫ ءت‬،‫مب ش‬
‫ مم د‬،‫ م حث غثا يا أث ا عتيذه‬:‫ فن اذاة ر ج ل م ن ئ ا جية ا ل من ج د‬،‫النا ج ز بن زيد وه وي ع ظ‬
)‫م يزل‬ ‫ ه م يلمم ت عثذ الوا ح د إ ز دللث و م في ا لخؤعفل ة‬: ‫ مح ا د‬،‫حم ث ق ث قثا غ ئل ي‬
‫؟^ ال ش ي ع‬-١^ ١ ‫ وعبد‬، ‫ م حم عى ي أي محذق ق د حم ث ئ ث و غ ثب ي‬:‫ بم و لأ‬،‫مجث‬-‫الث‬
: 3 ‫مق ا‬ ‫مم‬ ، ‫ف ت ة‬ ‫ت‬ ‫ثم حز ج‬ ، ، ‫ش ز ج ه ال ئ ؤ ب ي‬ ‫ح‬ ‫ه ال ث ي ب‬ ‫والل‬ ‫ئ ز غ‬ ‫ح‬ ‫ش‬ ‫ح‬ ، ‫تتؤع فل ث ة‬

" ‫ثبال < ة يؤئ ا م حنب ا كي ئ ثؤم ئ ذ‬:‫ئئ ا زأ‬ ‫أئآ زالثؤ ش هد ت ج ا و‬

Husayn b. el-Kâsım el-Vezzân der ki: Abdulvâhid b. ^eyd’in yamada

vaazım dinliyorduk. Mescidin bir tarafından bir kişi kendisine seslenerek:
“Artık bizi bırak ey Ebû Ubeyd! Kalbimin ‫لل أ آ ة‬$‫ ل آ^لل‬açtın” dedi. Abdulvâhid
bu kişiye dönüp bakmadı ve vaazına devam etti. Adam yine: “Artık bizi
bırak ey Ebû Ubeyd! Kalbimin örtüsünü açtın” diye bağırıp duruyordu.
Adam can çekişmeye başlayıncaya kadar Abdulvâhid vaazını kesmedi.
Vallahi adam can çekişip öldü. Vallahi o gün ben de o cenazede bulundum.
O güne kadar Basra’da öylesine ağlayan bir kalabalık görmedim.

‫ ثئ ا‬4‫ ثن ا م ح ئ ذ‬،‫ ثن ا هم د ال ؤ حم ن‬: ‫ قا د‬، ‫ ؤ م ح م د‬،‫ ] حدثن ا الزيت‬١٦ ٠ ٨ [ -) ٨٣٠٧ (

‫لخد الزا حف تن ز م ا ئ م م د‬ ‫ " ء ة‬: ‫ ق ا د‬،‫ ق ا م ح ذ الزران‬، ‫غث اث ئ م ح ا ذ ا ن م ه‬

‫ ئات نن ا ث القش م ج د به مه د النا ج ز‬،‫ قت ءكث اة جميع أمره و ح وائ جه‬،‫وكان ئغ دللئم‬
،‫ أم د ش ن عأئ ا ل حثاه بغده‬:‫ ق ات‬،‫ث د مع ت عساه‬
‫ئذ وة ذاث يؤم م‬ ‫هأا ل‬ ،‫و ج ذا شديدا‬
٠٠‫ نقا دت هل ا خلاة إ ال ثثث تح أ‬،‫ ث إ و جع‬:‫ه ات‬
Husayn el-Vezzân der ‫لكا‬: .Abdülvâhid b. Zeyd’in dindar bir oğlu vardı
Dindarlığının yanında babasının tüm işleri ile ihtiyaçlarım görüp
gideriyordu. Çocuk ölünce Abdülvâhid çok üzüldü. Bir gün Abdülvâhid
”!oğlunu hatırlayınca gözleri yaşardı ve: “Gitmesi ile hayatı bana zehir etti
dedi. Ancak ardından hemen ekledi: “Dünya, can sıkıntısından başka bir şey
midir ‫” ?ظ‬
 ‫‪Abdulvâhid b. Zeyd‬‬ ‫‪579‬‬

‫أ خ ئ ذ‪،‬‬ ‫بن‬ ‫إن ح ا ى ‪ ،‬ثن ا أب و حث اب ح عتد اإللح ن ي‬ ‫بن‬ ‫(‪ “) ٨٣٠٨‬ل‪ ] ١٦ ٠/٦‬خ ا؛ثن ا أ ح م د‬
‫ثثا مح د اش ئ ت ن ز ‪ ،‬محا ‪1‬تق غ ا ئ ث ة ‪ ،‬ثثا إن ن ا عيد ئ دكزان‪،‬محئات‪ :‬محا د هم د ائزا ج د ئ‬
‫‪:‬ر م ن في‬ ‫ال‬ ‫ت ه م بمإ م حا لث وا أغد ال موءات ‪ ،‬لآيز‬ ‫إل‬ ‫رند‪ " :‬جا لث وا أ ن د ال دين‪ ،‬فإن‬
‫مجال ث ه م "‬
‫‪: “Dindar insanlarla sohbet ediniz. O nlar‬كل ‪Abdulvâhid b. Zeyd der‬‬
‫‪ onlar meclislerinde‬لأكل ^ل أ ^ ‪ sahibi olanlarla oturunuz .‬ظللن§ثكل ‪bulamazsanız‬‬
‫”‪boş ve çirkin la£ etmezler.‬‬

‫م بن عبيد‪،‬‬ ‫(‪ “) ٨٣٠٩‬ل ‪ ] ١٦٠/٦‬حدق ا م ح م ذ بن أ ح م د بن ع م ‪ ،‬ظ أبى‪ ،‬ثن ا أثو‬

‫قادت أ م حىت ح م د ئ ذ ا ل م ح ن‪ ،‬خ د ش ي حيى بن راشد ‪ ،‬غذ نصر ر سعيز‪ ،‬غ ذ عبد‬
‫الزا جب ي زم‪ ،‬قات‪ :‬ئ ك لوي و‪1‬ق ي ي ‪ " :‬نا نققى انمف؟‪ ،‬قاد‪ :‬إي ال د ال م بم د‬
‫م الثن؛ا ج‪ ،‬ئ ك ‪ :‬ئتا نققى الث‪-‬جاء؟ ائت‪ :‬ئ أ م الثب ظى و اخل ا ال ج "‬
‫‪Abdülvâhid b. Zeyd bildiriyor: ^iyâd en-Numeyrî’ye: “Korkunun nihai‬‬
‫‪noktası nedir?” diye sorduğumda: “Yapacağın her kötülük anında Allah’ı‬‬
‫‪hatırlayıp onu yüceltmendir” karşılığını verdi. “Peki, ümidin nihai noktası‬‬
‫‪nedir?” diye sorduğumda: “Her halinde Allah’tan ümidi olmandır” dedi.‬‬

‫(‪ “) ٨٣١ ٠‬ت ‪ ١٦ ٠^٦‬ء حدق ا أيي ‪ ،‬ثت ا أبو ا لخشن بن أبا ن‪ ،‬ثت ا عئد الل ه بن م ح م د بن‬
‫عن م ح م د ‪ ،‬ح دثن ي ووح بن «ث ل م ه الوراق‪ ،،‬حدقتي مسئل ت أ الثقا ذا ئ‪،‬‬ ‫تصا ن‪ ،‬قات‪:‬‬
‫‪ ۶‬من ا ج ا ت ت ئ ‪ ،‬زغند اؤا جب ئ و ‪ ،‬ز ئ انق الب‪ ،‬زتل ن أ‬ ‫ائت‪ " :‬قي؛ غوتا‬
‫‪ ^ ٨١١‬ثزلوا غر ا لئ ا جر‪ ،‬قاد‪ :‬ئ لأث م ذاث ولو ش ات ا نذغزي إي ئبماقوا‪،‬‬
‫ننث ا وحن عق الهلت ام محن أيديهب إذا ظل‪ ،3‬نئأو ل عن تغض أوأيلف ائئ طؤغؤ‪ ،‬زقؤ غأى‬
‫ت ح ر مارا راف عا ص وبه‪،‬ي م و لأ‪:‬‬
‫س ا ح ل ال‬

‫ول د ه ش ي ع متا ب ع‬ ‫وبلهيلث عن ناي الحلوب مطاع م‬

‫ئالأ‪ :‬فصا ح عقه صت ح ه ئت ق ط تنب ثا عنته وبكى ا لم ؤم ؤرئغغ ا ا لطعا م زنا ذاوئا منه‬
‫و‪1‬للؤ ك م ه وا‪-‬ح د ة "‬

‫‪Müslim el-Abbadânî bildiriyor: Bir defasında Salih el-Murrî, Abdülvâhid‬‬

‫‪b. Zeyd, Utbetu'l-Ğulâm ve Selece el-Esâvirî bize geldiler ve sahilde bir‬‬
580 Abdulvâhid b. Zeyd

yerde konakladılar. Bir gece yemek hazırladım ve onları davet ettim, onlar
da bu davete icabet ettiler. Ancak yemeği önlerine koyduğumda (denizin
sahillerinde dolaşan abdal) birinin yüksek bir sesle ‫؟‬öyle dediğini işittik:
“B ir yem ektir sonsuz âhiret yurdundan seni alıkoyan
Sonuçta sana birfaydast dokunmayacak az b ir lezzet. ”
Bunun duyan Utbe bir çığlık attı ve baygın bir şekilde yere düştü.
Oradakilerin hepsi de ağlamaya başladı. Vallahi o yemekten tek bir lokma
dahi almadan öylece kaldırdık.

‫ ح دقني‬،‫ ثن ا عتد الثؤ شر م ح م د‬،‫ ثما أثو ا لخشن‬،‫ ] حدبن ا ش‬١ ٦ ٠ ٨ [ ")٨٣١١(
‫ ت م ن ت‬: ‫ يم وأل‬،‫ ش م ع ت بكن بن معا ذ‬:‫ قات‬، ‫ ح دقتي ماللث بن صئ عم‬،‫م ح م د بن ا لخض‬
‫ م ن بأكى‬4‫ أ ال ؤإل‬،‫ حؤمئ م ن الث؛؛زاتي‬0‫ ل‬5‫ " تا إغؤئا ة أ ال ب‬: ‫ م ولت‬،‫ح د بن زيد‬-‫مه ذ الوا‬

‫حؤظ ش شدة الععل ش يؤم‬- ‫ يا إ ح وثاه أ ال وك ون‬، ‫حؤء ا م ن الثاي أع ا دة الل ه ثن ا ر منه ا‬
‫بم ي ئ ئ وة‬ ‫ ث وقوا ض الت اع اثا رد أيا م ال د ي ل ق أن‬، ‫ ;ا إ لخزثا ة أ ال مح ق و ن ؟ ; ز‬، ‫ا ل م ا ئ ة‬

‫ح ظا ر ا لم د س م غ حثر ا لم دماؤ وا أل صحا ب م ن الع ييي ن والص د ش ئ وال شهذاؤ‬- ‫في‬

" ‫زال ئاب ج يذ و ح ن ن أوأئلث رمحماء قادتب م جع د ي م ح ر فشي عي‬

Abdulvâhid b. Zeyd der ki: “l^rdeşlerim! Cehennem ateşinin korkusuyla
neden ağlamazsınız? Bilin ki Cehennem korkusuyla ağlayan kişiyi Allah
cehennemden uzak tutar. Kardeşlerim! Kıyamet günü maruz kalacağınız
susuzluktan dolayı neden ağlamazsınız? Kardeşlerim, buna da ağlamaz
mısınız? Aksine henüz dünyadayken soğuk sular için ağlayın! Ağlayın ki
belki Allah ilahi huzurda peygamberler, sıddîkler, şehitler, salih kimselerden
oluşan seçkin kişiler, güzel dostlar ve Allah’ın sevgili kulları arasında bu suyu
sizlere de içirir.” Sonra Abdulvâhid ağlamaya başladı ve kendinden geçti.

‫ ئثا‬،‫ط ئ ان م ح ن‬ ‫ بثا تم‬،‫ ثن ا هم د الثؤ‬،‫ كا أ م حت‬، ‫ ] خددن ا ق‬١ ٦ ٧ ٦ [ -) ٨٣١٢(

‫هم د‬ ‫ب ث‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫أز‬ " : ‫ف و د‬ ، ^ ١^ ١ ‫م‬ ‫ ي‬،‫ث ذ ا ك‬ ‫ي‬ ‫غ‬ ‫غ ث‬ ‫تم‬ :‫ئ ت‬ ،0 ‫م حا‬ ‫ئ‬ ‫م‬

‫ئزمن‬ ،‫ ء إ دا أمح ل تزان ال م ئنو ث إ ي‬،‫م ا م حزؤ ل زس ميز‬ ‫النا ج ز ثن رئف غش‬
" ‫ م حا ط ب‬3 ‫ ث أ م وم إ ر م حرابه دكأتن ر ج‬، ‫ره ا ن ت ض م‬
 ‫‪Abdulvâhid b. Zeyd‬‬ ‫‪581‬‬

‫‪Husayn b. el-Kâsım el-Vezzân der ki: Abdulvâhid b. Zeyd’in üzüntüsü‬‬

‫‪Basra ahalisinin hepsine dağıtılacak olsaydı hepsini içine alırdı. Gece‬‬
‫‪karanlığı çöktüğü zaman ona bakardım. Sanki rehin alınmış yarış atı gibiydi.‬‬
‫‪Sonra mihrabına geçerdi. Sanki konuşur gibiydi.‬‬

‫(‪ -) ٨٣١٣‬ل‪ ١٦١/٦‬ا حدبت ا أيي‪ ،‬و م ح م ذ بن أ خن ذ ‪ ،‬ق ا ال‪ :‬ثن ا أبو ا لخنن بن أب ا ن‪،‬‬
‫ظ أبو بكر س <ئ مثان ‪ ،‬ح دقتي م ح م د بن ائ‪،‬خثني‪ ،‬ح د ب ي حكي م بن جعمر‪ ،‬ثن ا حيا ن‬
‫عتد ال نا ج ز س زيد‪ ،‬قات‪ ٠٠ :‬أصاثتتى عل ه فى ش ا ق ‪ ،‬م ح ت أث حام د‬ ‫حدثن ى‬ ‫ا لأئزد‪،‬‬
‫ظ ى ل ا ص ال ة‪ ،‬ظ‪ :،3‬ف ق ن ق عآته‪ 1‬م ن؛ن ض هأ ج هد ت و‪-‬جث ا ئ ج ئ ش ت‪ ،‬ث م ث ن ن غ إز؛يي في‬
‫م حرابي ووص غ ت نأي ي علته ن م ت ه سا أئا 'كدللق إدا أئاب جاوية ثف وق ال د نا خنثا ثخطر‬

‫بثن ز ال ثهخ ق‪،‬‬

‫؛؛ذ ج م و و ج خ ر ز ق ق ظي زهن ئ غل يه ا ‪ ،‬ق ا ك بمص هن؛ ا م‬
‫ص ‪ ،‬إل ؛ ال ق ل مه ه ق ي ق‬ ‫م ز ه مح ي إ ي ي‬ ‫م غن ا ال‬ ‫قات‪ :‬ثمح ن ذ م مري م ح‬

‫‪ ،^ ^ ٠‬قات‪ :‬مم زئ نئ حتي تب غ حث ايا‬

‫ال ج واري ا ل ال ي مع ه ا ازئثت وم هدئة وو طئن لث ^‬
‫ل ز أز ل هن في ال د ك مث ال ‪ ،‬ووضع نب ح ث رأسي مراقى م ح نا جش اثا ‪ ،‬ث أ قا ك لال م‬
‫حملغئي ‪ :‬ا جع ق ه عآى ال قرش رويدا ال به جتة‪ ،‬ه ا د ‪ :‬نحعل ت عأىتللث المر ش ؤأئا أئفتز‬
‫إليه ا زن ا ثأتز بؤ م ن فأت ي‪ ،‬قأ قال ئ‪ :‬ا حف منه بالؤي ح ا ن‪ ،‬ه ا ‪ 3‬ءأئ بث ا س مين ف ح م ت به‬
‫المرس‪ ،‬م م قا م ت إ ئ فوضع ت يده ا عش موضع عش ال ي "كنت أ ج د ه ا في ساقي‬
‫ئن ش ح ت دللثر ا ل م كا ن يثده ا ‪ ،‬ث م عا ل ت‪ :‬ث م قثالئ الل ه إ ز ص التلف عين مضرور‪ ،‬ظ ‪3‬‬
‫ب ك ال؛ءثئ بمن ثلتى ش ق ز ال‬ ‫ة‪ 1‬ن ممفل ت واأل‪ 4‬ؤ؛كاتىثم د أئشهئ ت ش عق‪ 1‬ل ئ ظ‬

‫د ه ب ح الوة من ط قه ا م ن عل بي‪ :‬مه ز ثث اف الل ه إلى صالتلف محن م حرور '‪٠‬‬

‫‪: Bacaklarımdan bir rahatsızlığım vardı ve‬لكل ‪Abdülvâhid b. Zeyd der‬‬
‫‪namazı kılarken çok zorlanıyordum. Bir gece yine namaza kalktım. Ancak‬‬
‫‪ağır bir acıya maruz kalınca oturdum. Peştamalımı sarmalayıp başımın altına‬‬
‫‪koydum ve odamda uykuya daldım. Bu şekilde uyurken rüyamda dünya‬‬
‫‪.güzeli bir kız gördüm. Süslenmiş diğer kızlar arasında salınarak yürüyordu‬‬
‫‪Gelip başımda dikildi, diğer kızlar da arkasında duruyorlardı. Arkasındaki‬‬
‫‪bazı kızlara: “Bunu incitmeden kaldırın!” deyince, o kızlar bana doğru‬‬
‫‪geldiler. Yerden kaldırdılar, ben de onları öylece izliyordum,‬‬ ‫‪o güzel kız‬‬
‫‪oradaki diğer birkaç kıza: “Buna döşeğini serip düzeltin, çarşaflarım ve‬‬
582 Abdulvâhid b. Zeyd

yastıklarını da güzelce yerleştirin‫ ”؛‬dedi. Bunun üzerine ‫ ه‬kızlar da yedi tane

yatak serdiler ki böylesi yataklardan daha güzelini görmüş değildim.
Ardından aym güzellikte yeşil renkte yastıklar da koydular. Güzel kız, beni
taşıyan kızlara: “O nu incitmeden yavaşça yatağa koyun‫ ”؟‬dedi. Kızlar beni
yatağa koyarlarken ben de kızın güzelliğini ve benim için yaptıklarını
izliyordum. Sonra: “Ona reyhanlar sürün!” dediğinde, kızlar yaseminler
getirip üzerime ve yatağa sürdüler. Ardından güzel kız gelip elini bacağımda
acıyan yere koydu. Eliyle orasını ovaladı ve: “Allah sana şifa versin!
Namazına sağlıklı bir şekilde kalkabilirsin!” dedi, o esnada uyandım, ama
sanki bağlıymışım da çözülmüş gibiydim ve o geceden sonra bir daha
bacağımda rahatsızlık hissetmedim. “Allah sana şifa versin! Namazına
sağlıklı bir şekilde Akabilirsin!” sözünü söylerkenki tatlılık da hafızamdan
hiç çıkmadı.

‫ ثن ا عتد الل ه بن م ح م د بن‬،‫ ] ثت ا عثد الل ه بن م ح م د ثن جعمر‬١ ٦ ٧ ٦ [ “) ٨٣١٤(

‫ ^ بن‬£ ١^ ‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا سلم ه بن فبت ب‬،‫ب ا س‬
‫ ثئ ا ع د الل ه بن م ح م د بن الع‬،‫جع فر عفر‬

‫ ح د ق ي م ح م د بن‬، ‫ ظ أبو بكر س عتيد‬، ‫ ئ أب و ال*ح ت ن بن‬، ‫حدثن ا أ ي‬-‫ ح و‬. ‫ئ ج ث ن‬١
‫ ح د ت ي عتد‬،‫ح دثن ي أبو ع ا صم الصا ذا ئ‬- ، ‫ ق ا الت ثغ ا عثد الثي بن ع م رو بن جثل ة‬C‫الحس ي ن‬
' ‫ نز ك ؛مم و ال م‬،‫م ا ك ل م‬ ‫ء ي غزاة ة ز م م ق ي ائت‬ " : ‫ قا د‬،‫ائزا جب ئ زم‬
‫حتى اء <ثقنن ئ‬ ‫ا ي ثثايايى‬1‫ نجع ك عث‬: ‫ د‬، ، ‫بى و نم ت أئزأ ج ن ق‬1‫آ صح‬
‫خاني ء ن أرؤخ‬،‫ م أخ‬1‫ث‬ ‫ئ ين ئ‬ ‫ لؤ‬: ‫ ئ ك‬،‫لما محزعت وأ ح ذ ت مض ج ع ي‬،‫ ذ‬،‫ج ري‬
‫ه‬ ‫ م ك ت‬- ‫ ظ‬4‫ل ه قى م س ى والل‬1‫إ ق ك فزو ا ل م ه‬3‫ ئ‬، ‫ أصت ح ت هزأت ي ز ق‬1‫ ئ د‬،‫كذن ى‬
‫ابا‬-‫ ^ت ي أزى ث‬،5* ^ ‫م نن ت دزأيت ئ‬ : ‫مال آ‬.‫^ م ن ي‬- ۵١ ‫ ال شي غ ي أخت م ن‬5
‫ نا فزو ا ل ورقة ال ي‬،‫ تا فتى‬: ‫ ق ك‬، ‫ج مي ال فن وئ مم عأ ئ نبثده ورمحه سصاء ءكأته ا المص ة‬
:‫يف ا م كت و ب‬
‫ ف‬1‫ ئا د ; هدنته ا إ لئ ئثظزث ئ د‬،‫ب د ك‬
‫أزاث ا ج‬

‫^ تكد‬ ‫ء عأى ظ لؤ‬1‫و ؛ نمن ث‬

‫ص‬ ‫ م‬، ‫ئ ي لخال ئ ق‬ ‫مح ي"قظ‬ ‫ت شي ع‬

 Abdulvâhid b. Zeyd 583

‫ي‬ ‫ه م‬ ‫ه‬ ‫ ^ ي ئ دم‬١^ ١ ‫ط‬ 0 ‫ ئتقا‬: ‫ ئت‬،‫ وثغثب )ق ش ص فلب أزة‬:‫ات‬3

‫ وف النوم بتن ا ل س م ن ومح ن ل ديه م ق ال ئ الؤ و ص ال ئ م ح ذ ومح ن‬:‫ و م ود‬،‫ومح ك ي‬

‫ء زإل يذ و شن م ةص عا<ءب م‬.‫كظهما تؤا‬. ‫افن ن خ ز اا‬1‫ص‬
‫لديهز ي الئ؛ام زثذ و أ‬
‫ا محا ذ إل‬

Abdülvâhid b. Zeyd anlatıyor: Bir savaca çıkmıştık ve ben en kalabalık

bölüğün içindeydim. Bir yerde konakladığımızda arkadaşlarım uyumaya
çekildiler. Ben de Kur'ân’dan cüzümü okumaya başladım. Ancak uykum da
bastırdığı için zar zor cüzümü bitirdim. Bitirip de uyumaya çekileceğim
sırada kendi kendime: “Arkadaşlarım gibi ben de hemen uyusaydım
bedenim için daha iyi olurdu ve cüzümü de sabah kalkınca okurdum”
dedim. Ancak bunu kendi kendime ve içimden, dudaklarımı oynatmadan
söyledim ki kimseler işitmedi. Uyuduğumda rüyamda, gelip yanı başımda
duran güzel bir delikanlı gördüm. Elinde gümüş tabakayı andıran beyaz bir
sahife vardı. Ona: “Delikanlı! Şu elinde gördüğüm sahife de ne?” diye
sorduğumda, onu bana verdi. Sahifeye baktığımda içinde şöyle yazıyordu:
“Gaflet Üzere dileyen herkes uyuyabilir
Ancak pek güvenme, uyku ölüm g ib id ir
Ölümle kişi dünyadan nasıl kesiliyorsa
Uyuyan kişinin am elleri de öyle kesilir. ”
Sonrasında delikanlı kayboldu ve bir daha onu hiç göremedim.
Ravi der ki: “Abdülvâhid sahifedeki bu sözleri çokça tekrar eder, ağlar ve
şöyle derdi: “Uyku namaz kılanlar ile namazdaki lezzetin, oruç tutanlar ile
oruçtaki lezzetin arasını açmıştır.”

‫ ثت ا هم د الئؤ ين م ح م د‬،‫ ثن ا أ خ ن ذ ين م ح م د بن ل نز‬،‫ ] حدثن ا أ ي‬١٦٢/٦ ‫)" ل‬٨٣١٠(

‫ ثئ ا ثوا ر‬،‫ ح دثن ي غث ان بن عق مان ا لخابي‬، ^ » ^ ١ ‫ ح دثني م ح م د بن‬C‫بن غ ميا ن‬
‫ ا إل جابه م مهوئةب ا إل ح الص ال هزقه‬٠٠ : ‫ مولت‬،‫ ش م عت ع د الوا ح د بن زيد‬:‫ ^ ^ ^ مالأ‬١
١١ | ‫م ء 'ر م‬
‫بن ه ما‬

Abdülvâhid b. Zeyd der ki: “Yapılan amellerin kabul görmesi ihlâsa

bağlıdır ve kabul ile ihlâs birbirinden ayrılmazlar.”
584 Abdulvâhid b. Zeyd

، ‫ ى ء‬،‫ حبشمحغثت‬،‫ ثظ هم د ئؤ‬،‫ ى أختن‬، ‫ث ر‬ ‫ ا‬١٦٢/٦‫ل‬-)٨٣١٦(

، ‫ش ي ن وا ن ق ة‬ ‫ " ظ‬:‫ قات بج د الزا ج د ئ ز م‬:‫ قات‬،‫خ د ي م ح ئ ئ اق امي م اؤوان‬
‫ غا ث ن ئ ال ئة عهدا ال‬: ‫ و سمعته مب وأل يؤما‬: ‫ قا د‬،‫إثن ا اخل ا م دب جزيؤ الت لم ه ال ي تق وم ينم ق ه‬

‫ أزنا‬: ‫ ئ ك‬،‫ أهصزيا حص ت ن‬:‫ محالأ‬،‫ نا ئ زيا أثا عئده ؟‬: ‫ ئ ك‬،‫أ ح سبع هد ي عنده أبدا‬

‫ ه دمح أن ال‬1‫ ع‬: 3 ‫ دا‬،‫ب ئ ي‬

‫ح‬-‫ ظ‬: ‫ ئ ك‬،‫ بأى‬: 3 ‫ ئ‬،‫<يرا م ن هدوة؟‬- ‫ث ؤثد ي إ ح؛ ارك إياي‬

‫ ها ن ” كا ن ث ش ث د به ال تزم ن ق ح ث هد به‬: ‫ن س‬
‫ح‬ 3 ‫ ء ا‬،‫تزاني ثه ارا طأع ما أثنا ح ش أئث ا ة‬
'٠ ^ ١‫ ح ش محي عليه ز ج ن ة‬١^ ^ ‫ ف ظ هتأبى‬3 ‫ أن ي ا‬،‫إ لخؤانة‬

Abdülvâhid b. Zeyd der ki: “Midesi için çalışanlara ne ©luy©r? Oysa

boğazlarından inecek bir lokma bile kendilerine yeterli olur.” Ravi Husayn
der ki: Yine bir defasında Abdülvâhid’in: “Allah’a bir söz verdim ve bu
sözümden asla caymam!” dediğini işittim. Ona: “Ey Ebû Ubeyde! Nedir bu
söz?” diye sorduğumda, bana: “üsteleme ey Husayn!” karşılığını verdi. Ona:
“Söyleyeceğin şeyin benim için de bir örnek olmasını istemez misin?” diye
sorduğumda: “Tabi ki isterim” karşılığını verdi. Ona: “O zaman bu sözü
bana da söyle” dediğimde: “ölene kadar gündüz vakti yemek yememeye söz
verdim” karşılığını verdi.
Husayn şöyle devam eder: “Bundan dolayıdır ki Abdülvâhid sık sık
hastalanır ve bitkin düşerdi. Arkadaşları yemek yemesi konusunda ona ısrar
etseler de kabul etmezdi. Vefat edene kadar da hep öyle kaldı.”

‫؛^ بن‬£١^ ‫ثن ا‬ ، ‫ ثن ا علي بن ت ع د‬،‫ ] حدثن ا أبو م ح م د بن■حيان‬١٦٣٨ [ -) ٨٣١٧(

‫ ش م ع ت‬: 3 ‫ ه ا‬، ‫ ح دمحي تع ي د بن حل ف بن تزيد اشق ا م‬،‫ثني‬،‫ن‬
‫ ثن ا م ح م د بن ا م‬، ‫انجس د‬

‫ ل يمم د م‬1‫ ظ أ ح س ب ش و م ن ا لأع م‬٠٠ :‫جي بن زيد‬-‫ قات ثي عبد ائزا‬: ‫ ه ا د‬٤^ ^ ١ ‫مهت ر‬
" ‫خل م‬
‫ ا‬،<‫ إال اوضا زال أ م ذزخأ أ ج ؤال أنيف م ذ الثبما وهي رأ‬،‫المحن‬
Mudar el-Kâri bildiriyor: Abdülvâhid b. Zeyd bana: “Rıza dışında
sabırdan daha üstün olan başka bir amelin olabileceğini zannetmiyorum.
Rızadan daha üstün ve daha saygın bir konumun olabileceğini de
sanmıyorum. Zira rıza, Allah sevgisinin başıdır” dedi.
 Abdulvâhid b. Zeyd 585

‫ ثنا ت ه د بن‬، ‫ ثتا عتد الل ه بن م حم د ثن 'ركريا‬، ‫حدثتا أبو ت خ م‬- ] ١٦٣٨ ‫ ل‬-) ٨٣١ ٨(
‫ ن ذ ن ي و بن ا غبمز‬: ‫ " ■ه؛ بجا ه‬:‫ قات‬، ‫ ص مه د ازا ج د ثن ى‬،‫ ثثا ا ئ الشث ا ك‬، ‫م حا ذ‬
‫ م ا ا‬: ‫قح ا ق ه ظ ال‬
Abdülvâhid b. Zeyd der ‫لكل‬: “Denilirdi ‫لط‬, Allah bildikleriyle amel eden
kişiye bilmediklerini öğrenmesini kolaylaştırır.”

‫ ثق ا‬، ‫ ثن ا أ ح م د بن ع ال ب‬،‫ ثتا أ خن ن بن وؤح‬، ‫ ا حدثت ا أبو ت خ م‬١٦^ ٦ ‫ ل‬-) ٨٣١٩ (

‫ " ص ر عتد الوا ح د بن زيد الع ذام بوضوء العت م ة‬:‫ ثما لأ‬، ‫م ح م د بن عتد الئه ا ل حراعي‬

’’ ‫ط‬ ‫أ م حن‬
Muhammed b. Abdillah el-Huzâî der ki: “Abdulvâhid b. Zeyd kırk yıl
boyunca sabah namazını yatsı namazının abdesti ile kıldı.”

‫ كا عتد ال م ثن‬، ‫ كا أ خن ن ئ ت خ م ئن ع م‬،‫ ] حدبن ا أ ي‬n r / n [ -) ٨٣٢٠(

:‫ ها ت‬،‫ حدت ي حكت م بن جئمر‬،‫س د بن ا ل ختم‬ ‫ غ ذ‬، ‫ ثنا عل ي بن ش مي م‬، ‫س د‬

‫ "■ ن ذ ئزى ا لم حن غش طاعة‬:‫ قا ت م د ال زا حف ئ زند‬:‫ قا ت‬، ‫ت م ن ئ ن ش ن ع ئ ذ غ ا صم‬

‫ محانت ال ه ع ر ذللث‬،‫ و ت ذ ئزى ا ل م حن غ ذ تغا م ي الثؤ‬، ‫ء و اش م ح ا ؤؤاة بجا‬ ،‫الثؤ‬

،‫ عن هواك ق حي ب صتزف‬C‫ أثراك ثمين ل م حبته‬:‫ قا مثار‬:‫ وما د لي‬:‫ ه الأ‬، ‫وع صم ة مئه ا‬
‫ حش خ م ت أن‬،‫ ثأ ذكى عتذ ائزا ج ز‬: ‫ ق ا د‬،‫ق د أش اؤب س ده ا ل ظ ن م ن ظ ن به ث ذا وقثهة‬
‫ بأبي أن ث يا مشبع ن ع م ة ع ادية ورائ حة غش أ ه ل مععب س ه هكت ن‬:‫ مم ه ا د‬،‫يغشى علته‬

‫م ح م ح بم ج ئ ذ ت ء ا ا‬
Mesma’ b. Âsim bildiriyor: Abdülvâhid ‫ط‬. Zeyd: “Allah’a itaat yolunda
.sabretmek isteyen kişiye Allah sabır verir ve itaatinde onu güçlü kılar
Allah’a isyan etmeme konusunda sabra niyetlenen kişiye Allah yine yardımcı
!olur masiyet sayılan o şeyden kendisini korur” dedi. Sonra bana: “Ey Seyyâr
Allah sevgisi ile günahlara sabrettiğinde sabrının boşa çıkacağını mı
zannediyorsun? Kim böyle bir zanda bulunursa efendisine karşı kötü
düşünmüş demektir” dedi. Sonra da ağlamaya başladı. Artık bayılacaktır
diye korkmuştum. Sonra: “Babam sana feda olsun. Ey günahkar kullarına
sabah akşam nimetler veren (Allahım)! Onu seven kişi nasıl olur da
kendisinden ümidini keser” d^di-
5‫ة ة‬ Sâlih ‫ء‬. Beşîr el-Murn

‫ قات ش م ع ت ا ح ن د‬،‫ ثت ا عم ر بن ث مم‬،‫ ] خنثن ا أبو م ح ث د بن حيا ن‬١ ٦ ٣ ٨ ‫ ل‬-) ٨٣٢١(

‫ إن أل م حزؤ‬٠' :‫ مح ل ص ا و ج د ى وتد‬:‫ قات‬، ‫ ثثا عثد ال م الق ا ج ؤ‬، ‫ئ أ ي ا لخزار ئ‬
‫ ثهن رضيت‬: ‫ محا د‬،‫ ال‬:‫ قات‬،‫بت؟‬
‫ؤبموم ئئ ذ ح م س ن تن ه هن ق م ت منة م‬ ‫زي ال ي ص ر‬
‫ م ن ع مل لف ا ل مزيد قي‬٠^ ١^ ‫ت إلث ظ‬،3‫ ئ‬،‫ ال‬:،Jli ‫ نهن ا'دنث بهب ع د؟‬:3 ‫ ئ‬،‫ ال‬:3 ‫عنة؟ محا‬
" ‫ م ح ص أ ة ع ظث تنمح ود‬، ‫م أتث جي ث ئ‬ ‫ لز ال‬:‫ ه د‬، ‫ ئ دت م‬، ‫م والءق الة‬ ‫مح‬
Abdullah et-Teyyâhî der ki: Abdulvâhid b. Zeyd’e: “Basra’da bir adam
elli yıldır namaz kılıp oruç tutuyor” denilince, İbn Zeyd: “Onun hakkında
bir kanaatin var mı?” diye sordu. Soruyu soran: “Hayır” kadılığım verince,
ibn Zeyd: “Ondan razı mısın?” diye sordu. Adam: “Hayır” cevabını verince,
“Ona yanaşıp arkadaş oldun mu?” diye sordu. Adam: “Hayır” deyince, îbn
Zeyd “Çok namaz kılıp oruç tutmakla sevabın da çoğalacağını mı
zannediyorsun?” diye sordu. Adam: “Evet” karşılığını verince ise îbn Zeyd:
“Senden utanmasaydım, amelinin karışık ve bozuk olduğunu söylerdim”
dedi.

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا أثو بكر بن عبيد‬،‫ ثئ ا أثو ا لختن بن أبا ن‬،‫ ] حدثن ا أ ي‬١٦٧٦ [ -) ٨٣٢٢(
" : ‫ قا د‬،‫ ض ا لختن‬، ‫ غذ مه د النا ج ز ئن ى‬،‫ني‬
‫ مما ذاؤذ ئ ا م‬، ، ^ ١‫ت غ ث ذ ئ‬
٠' ‫ال شهر وا أل م دتعنتا ن ■عظي متا ن غش بتي ادم‬

Hasan(-1 Basrî) der ‫لكل‬: “Yanılma ve umut. Âdemoğlu için çok büyük bir
”.nimettir

Abdulvâhid, Eşlem el-Kûfî ve Haşan el-Basrî’den rivâyetlerde

.bulunmuştur

Takrîb3777, Takrîb2837,Takrîb4118

S â lih b . B e ş îr e l- M u r r î

Allah dostlarından biri de sözleri inci gibi dökülen, öğüt veren ve tal<va
sahibi 0‫ س ا‬Sâlih b. Beşîr el-Murrî’dir . ٠ , ,hüzünlü bir şekilde okuyan
korku ve hüzün sahibi olan, haberleri yayan ve kötülüklere buğzeden
biridir .
 ‫‪Salih‬‬ ‫‪.‬ء‬ ‫‪Beşîrel-Murri‬‬ ‫‪587‬‬

‫(‪ “) ٨٣٢٦‬ل‪ ١٦٠/٦‬ا ح د ظ أبو بك ر أ ح م د بن ا ل قئز خ‪ ،‬ثت ا ن ح م ذ بن ائ؛ث اس‬

‫غب و‪ ،‬ق ز ء آيجرا ياؤا و ؤآذئؤا‬
‫ا ئ ن ه ي ‪ ،‬ه ءب ت تق ي ن ا م ‪ ،‬ئ ي ا إل م ح ئ ‪ ،‬ائ ت‪' " :‬إ م‬

‫^ ؤئ إ ت ك و د "‬ ‫ي ا و ج ير ن م ش أؤمحم ظى ‪١‬‬

‫‪Salih el-Murrî der ki: “Azık hazırlamaları emredilip yola çıkmaları‬‬

‫‪istenen, buna rağmen birbirlerini hazırlıktan alıkoyup oyalanan topluluklara‬‬
‫”‪şaşılır.‬‬

‫(‪ “) ٨٣٢٧‬ل ‪ ] ١٦٥/٦‬حدت ا عتد الل ه ين ن ح م د بن جعفر‪ ،‬ح دثن ي عبد اللمؤ بن عبد‬
‫ائزئا ب‪ ،‬غن م ح م د بن رميا ‪ ،‬ث ا ال خ ش ن بن ‪ -‬حسا ن‪ ،‬ثادت " كن ا يؤما عند صالح \لص ي‬

‫يؤم‬ ‫وهو وقل م ق ط ‪ ،‬ق ات ي م ح د ث مح ن يديه‪ :‬ا ث أيا بمي ق رأ الر ج ل‪:‬‬
‫شن ع‬ ‫ف ن ي ع يهئا غ ^ >‬ ‫ح مي م ز ال‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫للظ ا ل م ي ن‬ ‫نا‬ ‫م "ك ا ظم ب ن‬ ‫خلا‬ ‫ثن ى ا‬ ‫ا ال ز ث ة إ ذ الئل و ب ي‬

‫ل ي ي ه زه‬
‫لقراءة‪ ،‬قات‪ :‬زص لآوئن للظالمين ح مم و فنيخ زآ‬
‫هضاإل ا‬
‫اخل ال م ي ذ‪ ،‬إئل ق زالثؤ ل ؤ زأ‪:‬ث ال ظا ل م ي ن وأت ل ا نما م ي نما م ن قي الث ال ب ز وا لأغ ال ل إ ز‬
‫ال ح ج م؛ حما ه غزاة ن ن و د ه و ج وئه ز م رن ة عثونه م دا ث أ أ جث ام ه أ يثا بونثا وت ال ه يا ثبوزاة‬
‫ضع‬ ‫إ ا نا دا قؤ‪ 3‬بما ؟ نا دا خ د يثا ؟ أئن ق ذ ف ي يما ؟ نا ذا و د بثا ؟ والن ال ئ ك ه تن و ي‬

‫ض ؤ ي و ي ه ز و بمحبون ع ق ي م ت كئي ن‪ ،‬ن وة ق اوئ<ثت إ؛يه ا عغى‬ ‫امحتا<يم ئتث؛ ي جرون‬

‫م صارخ طاير الق ل ب نثهوت‪ ،‬إئلق‬ ‫ب د ا م طا ع ال د م ع وش‬

‫م باك ذ ما م‬ ‫مم ئ ن ‪ ،‬م ن‬
‫أب ق و ئ ث ت ش ال ‪:‬فوز ئة آم ح ل وأل مح ث ه م ح ق ز ال ‪ :‬ع ث‬
‫زهؤ ئؤ ه ي ب ض م‬

‫م ث خ ت و صا غ يا ن وء منفلزاة ويا ث و إ نن م لث اة أ وبكى‬ ‫ل ئ ظ اعة هول ه عأى عزار ئدمل ث‪،‬‬

‫بؤ دأ‪°‬ذيث‪ ،‬د ما ‪ :3‬آ مي فذ؛ في ال؛ م ا م ة ي أث ا بش ر‪ ،‬د ا ‪ :3‬نحم !‬ ‫‪٣‬‬ ‫نبك ى الغ ا؛س‪،‬‬
‫ع‬ ‫ت قط‬ ‫خ ر‬ ‫لا‬
‫ي ا ث ي‪،‬‬ ‫ود‬ ‫أقهم بجح‬ ‫م‬ ‫ق ذ ثل‬ ‫وما ن ؤ أ ك رم لل‬
‫ن د ث ا‬ ‫ظ ائذ أ م ‪،‬‬ ‫نا و‬
‫أص ؤ ا ي ن ال سم ى مبجا إ ال 'كهتثة ا آلس ن ب ن ال غدن ف‪ ،‬م حا خ اق ش إ ة ل د واعملتا ه عن‬
‫م سي أثا م ا خل اة‪ ،‬ويا أن ث ى عأى م ر ي ش في طاعتلث يا تئداة أ زا لثث اة غش ثضييع‬

‫ه م وي أت م ح ممئ قي ش ي قذ'‬ ‫ب ه د ؛فيلق‪ ،‬ث أ ‪:،(١٠‬‬

‫م‪ ١ ^ ١‬ثأ ب م م‬ ‫عز ي ي‬
‫بت وبة قلق ال يحال هل ه ا وثاء لصرك‪ ،‬الل ه م ئاقلئي عأى ن ا كا ذ ب ر واعفن غث ا م د م بن‬

‫غ م ‪ ،‬وأقلي م حي‪ ،‬وار ح ض ؤتذ حصر ي‪ ،‬و م غ ل ع ك ب جودك أ بم ي ذ يا أ م‬

‫الؤا ح مي ئثلث أ ل م ت معا ن د ا الثا م م ن عنقي‪ ،‬ؤإلف‪،‬لق أس تب ج م ي ع ج وار حي صادئ بذللث‬
588 Salih, ‫ء‬. Beşîrel-Murrî

‫ مم ع ك ن ت ث غل نئ ئ غلقي ن حم د ث ن مح ن ؛ل قؤم‬،‫ئ زق د ؟ي ؛ن أ ث ل م محل قي‬، ،‫م ي‬

‫ وكان محت ا ئ 'كثيرا ن ا ث ذ وة فى مجل س ه يدع و الل ه ثت‬،‫ذك و ن علته ويدعون لق‬
‫ ظ‬: ‫ ق ات‬، ‫م‬ ‫ و ة ز ب د ي‬0 ‫ ^ وا آل حنا‬١^ ١ ‫ بأ ي مح د‬0‫ يأ ي نج د ال ق ت آ‬:‫وثن ت‬
‫و‬ ‫ ع م ق ي بزئ مجل س صالح هد ح ك في ت عؤ ز ح ن ه ال ر ا لخي و س م ت‬:‫ قات‬،‫صن ع ت‬
‫ ث ح ئ ث هوهفث‬3‫ م م ر ج‬،£‫مي هأ ح ذ في ال ث غ ا‬، ‫ال‬ ‫ وكط في تي بسي‬: 3U
‫ وأخدثثا‬،‫ زأين ز ئا ع ث‬، ‫ ا مح أ ا ض الثت ائا محا‬: ‫مب غ الدع اء ووائق ض ا بماز م و د‬
:‫هات‬.‫ ما قنب الل هبل ف‬:‫ مم ي ل لت‬،‫ نن م غ الئ حغث ئن ا ث هزئ في النثا م‬،‫بالدن و ب عهدا‬
‫ ف ذ م ال م أ ط أ خ ذ ئ عهدا‬: ‫ إل‬،‫ بدع او مت اب ح ا ل إل ي‬:‫ قات‬،‫ئ ز ا ه ب مح ل بن ا دا؟‬
٠٠ ‫بالمعص تة م ر ع وا ق ت ذع وثة ا إل جابه ق من ز‬

Ha5an b. Hassân anlatıyor: Bir gün Sâlih el-Murrî’nin yanındaydık ve o

nasihat edip konuşuyordu, önünde duran bir genç adama: “Oku ey oğul!”
deyince genç okudu: “Onları, yüreklerin ağza geleceği, tasadan
yutkunacakları, yaklaşan kıyamet günü İle uyar. Zalimlerin ne dostu
ne de sözü dinlenecek şefaatçisi olur”! âyetine gelince Sâlih gencin
okumasını kesti ve: “Zalimlerin nasıl dostu ve şefaatçisi olacak ‫ ? ظ‬Zaten
şefaat ve dostluğu dileyen Ailah’tır. Vallahi! Eğer zalimlerin ve günahkârların
zincirler ve bukağılarla nasıl sürüklendiğini görseydin. Onlar, yalınayak,
çıplak, yüzleri kara, gözleri morarmış ve bedenleri erimiş: «Vah bize!
Mahvolduk! Bize ne oldu? Başımıza ne geldi, nereye götürülüyoruz, bize ne
yapılacak!?» diye feryat ederler. Melekler onları ateş saçan gürzlerle bazen
yüzüstü sürerler. Bu sırada onlar gürzlere dayanırlar. Bazen de bağlı bir
şekilde zorla sürüklenirler. Bu sırada bazıları gözyaşı bittiğinden kan ağlar,
bazıları feryat eder, bazılarının ise korku içinde kalbi yerinden fırlar. Vallahi
onları bu durumda görecek olsan gözlerin kapanır, kalbin dayanamaz ve
ay‫ س‬r‫ س ل‬ang‫ل‬r z‫ ض م س‬treı:d‫ن‬.”

Sonra hıçkırarak ağlayıp: “Ne kadar kötü bir manzara ve ne kadar kötü
bir dönüş” deyip hem kendisi ağladı, hem de yanındakileri ağlattı. Kadınsı

1Mümin Sur. 18
 Sâlih b. Beşîr el-Murri 589

hareketleri olan bir genç kalkıp: “Kıyamet günü bütün bunlar olacak mı ey
Ebû Bişr?” diye sorunca, Sâlih: “Evet yeğenim! Bundan daha korkuncu
olacaktır. Öğrendiğime göre cehennemdekiler, sesleri kesilip gırtlakları
sökülünceye kadar bağıracaklar ve sadece kesik kesik inlemeleri kalacak” diye
cevap verdi.

Genç çığlık atıp şöyle dedi: “Allahım! Hayatım boyunca nasıl da gaflete
düştüm. Efendim! Sana itaatte nasıl da ihmalkâr davrandım. Dünyadaki
hayatımı nasıl da çarçur ettim.” Sonra ağlayarak kıbleye döndü ve şöyle
dedi: “Allahım! Zerre kadar riya olmadan tövbe için Sana dönüyorum.
Allahım! Bende bulunan kusurlarla kabul et ve daha önce yapmış
olduklarımı affet. Çirkinliklerime buğz etmemi nasib et. Bana ve
buradakilere merhamet et ve hepimizi cömertliğinle kuşat. Ey
merhametlilerin merhametlisi! Boynumdaki günah halkalarını Senin için
sıyırıp attım ve bütün azalarımı Sana yönelttim. Bunları bütün kalbimle
yaptım. Eğer beni kabul etmeyecek olursan vay halime!”

Genç sonra ağırlaşıp baygın bir halde yere yığıldı. Genci baygın bir
şekilde oradan alıp götürdüler. Oradakiler gence ağlıyor ve dua ediyorlardı.
Sâlih çok zaman onu meclislerinde anıp ona dua eder ve: “Babam Kur’ân
şehidine feda olsun! Babam nasihat ve hüzün şehidine feda olsun” derdi.

Bir adam genci rüyasında gördü ve: “Ne yaptın?” diye sordu. Genç:
“Sâlih’in meclisindeki bereket her yanımı kapladı ve Allah’ın her şeyi
kuşatan rahmetine erdim” dedi.

Bir gün Sâlih’in meclisindeydik. Sâlih dua ederken kadınsı hareketleri

olan bir genç girdi ve Sâlih’in duasını dinlemeye ve onun dediğini tekrar
etmeye başladı: “Allahım! İçimizde kalbi en katı, gözü dönmüşü ve yeni
günahlara bulaşanları affet” Kadınsı hareketleri olan genç bunu duyup öldü
ve rüyada görülünce kendisine: “Allah sana nasıl muamele etti?” diye
soruldu.

Genç: “Allah beni affetti” karşılığını verince, “Neyle affetti?” diye

soruldu. Genç: “Sâlih el-Murrî’nin duasıyla. O topluluğun içinde benim
590 Sâlih ‫ء‬. Beşîr el-Murrî

gibi yeni günah işleyen biri yoktu. Onun duası kabul edildi ve ben de
affedildim” dedi.

‫ ثثا‬، ‫ تثا ئ غ ث ذ ئ إ ئ خا ة ا لمم ئ‬،‫ ] خ محا إئزابمز ئ م د الثؤ‬١ ٦ ٧ ٨ [ -) ٨٣٢٨(

‫ ثاب غبمد ال مب ن ن ئ‬:‫ قات‬، ‫ قا ع ئ ئ ئ د الثؤ الثدي ئ‬،‫خا ت أ ئ المح ب ا لخزق ر ي‬
‫ ف ك إل صالح ءزأيت‬،‫ " • ج ن ن ت مع نقيا ن التؤري في ت س ج د صاب ح ا ل م ري‬:‫م هد ي‬
٠٠‫ي ن فذابماص ن ف ذا بذير دوممح‬
‫ت ف‬3 ‫ ؤه ا‬،‫ ^ ^ يتكي‬١‫شمتان‬

Abdurrahman b. Mehdî der ‫لكا‬: -Süfyân es-Sevrî ile birlikte Sâlih el

Murrî’nin mescidinde oturdum. Sâlih konuşunca Süfyân es-Sevrî’nin
ağladığını gördüm. O: “Bu kıssacı bir adam değildir. Bu kavmin
uyarıcısıdır” dedi,

: ‫ قا د‬،‫ ثن ا خل فن ثن ال ول ي د‬،‫ ثت ا م ح م د ا ل ج وه ر ي‬، ^ ١^ ‫ ا حدثن ا‬١٦٧/٦ ‫ ل‬-) ٨٣٢٩(

‫ ئ ال‬0‫ ف ا ج خزنه افيئل ه وا ويا ق ا ك ي ض اأ مآ‬٠' : ‫ قا د‬،‫ صا إل ا ل نأ ي إدا قش‬0 ^
" ‫بزأ ويدعو و ي م خر مح ي‬
‫وت م‬
Halef b. el-Velîd der ki: Sâlih el-Murrî bir şey anlattığı zaman: “Misk
küpümü ve denenmiş panzehiri (yani Kur’ân’ı) ver” derdi. Kalkıp gidinceye
,kadar da okur, dua eder ve ağlardı.

‫ ثن ا حات م‬،‫إ ش يا ئ‬ ‫بن‬ ‫ ثئ ا م ح م د‬، ‫ ا حدثت ا إثزاي إ بن عئد المل ك‬١٦١٧٦ ‫ )“ ل‬٨٣٣٠(
،‫ ^ ^ ئ حضزة وهو بمع ى‬١ ‫الح‬- ‫تي مجلس م‬°‫ ” كثا دأ‬: ‫ قا د‬، ‫ا ثن ا ع ما ن بن محت ل م‬، ‫بن ا ل ب ي‬
‫ءك‬ ‫محزنه ز وق ص‬- ‫تيو ضون تدعي اوة ص‬ ‫ ءك‬،‫\ أغذ' م قضه‬l\ Ü&
٠٠^١^^١‫ 'كثين‬h ‫ب؛ ق د ي د الحؤز> م ن‬
‫م‬ 4‫دكلى‬

AfFân b. Müslim der ki: “Sâlih el-Murrî kıssa anlatırken mescidinde

bulunur ve onu dinlerdik, o,
kıssa aldatmaya başladığında sanki bir
.sevdiğini kaybetmiş gibi olur ve durumu seni (yanındakileri)de korkutuldu
O, Allah’tan çok korkan ve çok ağlayan birisiydi.”

‫ قا‬،‫ ثثا أث وب ك ر ثن غ م ا ن‬،‫ قا أثو ا لخشن ثن أبان‬،‫ ] خد قا أ ى‬١٦ ٧ ٨ [ -) ٨٣٣١(

‫ يأمول في‬، ^ ^ ١ 1‫ ش ج غ ق صا لح‬: ‫ ئا د‬، ‫ ثن ا عثد الثؤ بن م ح م د‬،‫ثني‬،‫م ح م د ثن ا نم‬

 Salih ‫ء‬. Beşîr el-Murrî 591

‫ ث ر زالثؤ‬،‫ح رم‬ ‫ل م‬ ‫ أولز ت إلك ال ف م غلى ال ي‬،‫ " أ إل تز 'كال م عزاقت بملهب‬: ‫ص‬
‫ئ‬ ‫لقئتب ؤأئث آ ز ر ئ قرف ي ث ص م ث‬1‫ش ق ي‬ ‫دبق نل ي ف م ح غ‬
‫ق ت ؛اق ل ك م‬

" ‫م م ب ش و ب م اقا“ث‬ ‫غيطي ة‬

Abdullah b. Muhammed der ki: Salih el-Murrî’nin şöyle dediğini işittim:

“Başkaları gibi yapuklanmn neticesini görmüyor musun? Bu kadar uyarıdan
sonra sonlarını düşünmüyorlar mı? Hayır, vallahi sen bunu anladın. Ancak
ilmini gafietinle örttün. Sen yaptığından dolayı yaptığına başkasından daha
layıksın.” Sonra ağladı ve yanındakileri ağlattı.

،‫ ثت ا م ح ث ذ س ا نم ثت ن‬،‫ ثن ا أثو بكر‬،‫ ثن ا أثو ا لخض‬،‫ ] حدبن ا أيي‬١٦٧/^ -) ٨٣٣٢(

‫ لل ثكاء نزاع‬٠' : ‫ مولت‬، ‫ س م ع ت صالحا ا ن ن ئ‬: ‫ ها د‬، ‫ثن ا أ خ ن ذ بن اشحا ى الحصزمئ‬
‫ء ال ال ملته ا إ ز ا ل م وقف وتل ك‬،‫ ائئثودي‬٠^ ^ ‫ إل ن أ جا ب ت غش‬،‫بال فك زة في ال ذ وئ ب‬
‫ص إل‬ ، ^ ^ ١ ‫ خ ص ؛ ق ل ص أئ\ق‬، < ‫ ث و ال ئ م‬: ‫ ن أخا‬، ، ‫اب وا لآئؤال‬:‫الئ ام‬

‫عمح ه ومن ا حل ا‬
" ‫اث م ن‬ ‫ث م وغشي‬

Sâlih el-Murrî der ki: “Ağlamak, günahların düşünülmesiyle yapılan bir

dua gibidir. Böylesi dualara icabet edilirse ne âlâ, aksi takdirde günahlar
şiddetli sıkıntıların olacağı mahşer gününe taşınır. Orada da bundan dolayı
ağlamalara (dualara) icabet edilirse ne âlâ, aksi takdirde günahlarından
dolayı kişi ateşler içinde kıvranıp duracaktır.” Bunu söyledikten sonra Sâlih
ağlamaya başladı ve kendinden geçti. Yanında bulunanlar da feryat etmeye
başladılar.

‫ ثن ا عئد الثؤ بن م ح م د بن‬،‫ ثن ا أيي‬،‫ ] ثن ا م ح م د بن أ ح م د بن ع م ر‬١٦٧/٦ ‫ ل‬-) ٨٣٣٣(

‫ ش م عت صالحا ا ل م ؤيء‬: ‫ ه ا د‬،‫ ثن ا بشن بن مث مون ا لم ج د ي‬،‫ ثعا م خ م ذ بن ا لخنين‬،‫عتيد‬

‫ وبمولط؛ خ لم ه‬،‫ت ب م يبكي‬،‫ ظل‬،‫عره ه ا ؟‬

‫ و ي ن م ربالدد؛إ عين م ن م‬٠' ‫مولت قي‬
٠٠ ‫حي ل ئ كأ ن ؛ ل أم زي ي نزد بكز‬-‫ ق د الر‬،‫حلوا أ س نك ب غ ي‬-‫ ^ ? ؛ ^ وبقيه الممم دم؛ ن ر‬١

Abdullah b. Muhammed der ki: Sâlih el-Murrî’nin: “Onu tanıyan bir

kimsenin dünyada nasıl gözü aydın olur?” dediğini işittim. Sonra ağlayarak:
“(Ey) ölüp gidenlerden geriye kalanlar! ölm eden önce ölüm size sanki
yakınmış gibi nefislerinizi göç ettirin (hesaba çekin)” derdi.
592 Sâlih b. Beşîrel-Murrî

‫ محدثى م ح م د‬، ‫ ثغ ا عتد ال م‬،‫ ثت ا أيى‬، ‫ ] حدثت ا م ح م د بن أ خ ن ذ‬١ ٦ ٨ ٨ [ ")٨٣٣٤(

‫ ج‬، ^ ^ ١ ‫ قادت ش مع ت صالحا‬، ‫ ثن ا أ خن ن بن اشحا ى ا ل ح قن زمئ‬،‫بن ما ن ث ش‬
)‫ب ن ث د يفذ‬
‫ ؤع اتمب ائنؤ ث ال ر جون ر جعته ادا ذؤوا عتثة من ش مه ة‬: ‫ال بي ت في ص ص ه عند ا أل ح ذ ة‬

‫بع ي د فتزؤدوا ل مزاحل ه <ؤء إ ن حنن الزاد‬

‫ت ب م يئكي و م ولت ؛ " غز والل ه ال ث م ال‬3 ‫و ج ثوا ئ‬

‫ ثم يئكي‬،‫ال لث ق د ظوبؤ‬1‫ واعن‬، ^ ^ ١ ١^ ^ ‫عثئ وا أ م حز ي م ئ د أمس ه م‬-‫المموى^> وا‬

Ahmed b. îshâk el-Hadramî der ki: Sâlih el-Murrî’nin sözlerinin

sonunda: “Yolculuğa çıkan kimsenin geri döndüğü gibi ölüp giden kimsenin
dönmesini ümit etmeyiniz” derdi. Sonra ağlar ve: “Vallahi uzak olan
yolcııluk budur. Onun için azığınızı hazırlayın. “Azığın en hayırlısı
takvadır”1 Bilmiş olun ki sizler de onlar gibi öleceksiniz, ö lü m gelmeden
önce iyi amel işlemeye bakın” derdi. Sonra yine ağlardı.

‫ ثن ا ابن‬،‫ئ خا ق‬،‫ ثئ ا م ح م د بن إ‬، ‫ ا حدثت ا ابناه م بن مه د الل ه‬١ ٦ ٧ ٦ [ ")٨٣٣٥(

‫' دفئ ت إ ر‬٠ :‫ قات‬، ‫ عن صالح ا ن ن ئ‬،‫ عن أبيه‬، ‫زن جؤئهء تحا يزيد ن حال د أوئ ال ن ف ي‬
٠٠ ‫ نا بخؤئ ت غ واهتة هوط ن مسلف عل ى أنث حتنته‬: ‫يف ا‬
‫صح يفة في ائنثا م ف‬

Sâlih el-Murrî der ki: “Rüyamda bana içinde şöyle yazan bir sahife
verildi: “Kendini, cezasıyla korkutulduğun şeyden uzak tutmaya alıştır.”

‫ ثن ا أبو إئزاي ب‬، ‫ ثت ا عئد الل ه ب ن ت خ م‬، ‫ ثن ا ئ خ ئ د‬، ‫ ] خ ا؛ثن ا إبزا م أ‬١ ٦ ٧ ٦ [ ") ٨٣٣٦ (

‫ه أ م ح ث أن‬ :‫ص ص‬ ‫م‬ ‫ " قات ؛ي‬:‫ قا د‬، ‫ غذ ض ا ي ا د أ ي أيي ب م‬، ‫ا ق بما ؤ‬
^ ١‫ث‬ ^ ^ ١^ ١ 0‫ \مح ز إ؟ني أ ئ أ ك و س ق ال ن خ زو‬: ‫ ق د‬،‫س ى ت ث‬
" ‫ ثن ا دعؤت بؤ في ف ئغ إ الئ إل ئ ق \ إل جابه‬:‫ قات‬،‫ال ن ه م النم د س‬
Sâlih el-Murrî der ki: Bir kişi rüyamda bana: “Eğer duanın kabul
edilmesini istiyorsan: “Allahım! Gizli olan mübarek, temiz, temizleyici ve
mukaddes isimlerinle senden istiyorum” diye dua et. Ben bu şekilde ne
kadar dua ettiysem mutlaka duamın kabul edildiğine dair bir işaret aldım”
dedi.

1Bakara Sur. 197

 Sâlih b. Beşîr el-Murrî 593

‫ قاد؛‬، ^ £ ^ ١ ‫خ د م محو ا لخشن‬ ،‫ قثا مح غثت‬،‫ ا خدتثا إئزا م ء‬١٦٨/٦ ‫ ل‬-) ٨٣٣٧(
‫ " ه إ \ل أتمحق‬:‫ م محي‬:‫ ؛قوت‬،‫ ءذ ء ئ ؛ل ن ئ‬:‫غول‬: ‫ب‬ '‫غ ام‬ ‫أق‬1‫فين ق‬
‫ ؤأتأللث ص را‬،‫ثا غش ط اعتل ق‬
‫با حا جزا عن مع ص س ك مث و‬
‫ ح و‬،‫با عتز نا هض ز ال قاح ي‬
‫حو‬

” ‫عل ى طاعطف وء^تا ص م ح تلث‬

Sâlih el-Murrî dua ederken yine şöyle derdi: “Allahım! Bana, daimi olan
ve kesilmeyen, sana isyan etmeme mani olacak, sana itaatimi güçlendirecek
bir korku ihsan et! Sana itaat yolunda, sana karşı gelmekten uzak durmada
da bana sabır ihsan eyle!”

،‫ ثنا مح ذ الل ه بن جرير بن جبل ه‬، ‫ ا حدثتا إبراهي م بن م ح ئ د‬١٦٨/٦‫ ل‬-) ٨٣٣٨(
،‫ قاتت كنا ن جل س إ ز ض ا ث ع الثر ي‬،‫ وعينه من ال ن ث ا ي خ‬،‫ح د ب ي غث ي عب ا د بن ج رم‬
" ‫ " ش ن ذ ه إل ذآ أ م ال ؟اس قت ش ك‬:‫ محق ون‬، ‫(؛ أؤأل ظ يق د ئ‬١٤٤

Cerîr der ki: Sâlih el-Murrî’nin yanında otururduk. Söze başlayıp:

“Allah’a hamd olsun” der demez halkın gözünden yaş boşalmaya başlardı.

‫تا‬
‫ م‬، ^ ^ ١ ‫ محا ت ؤ و بق حم د ال م‬، ‫س د‬ ‫ ثن ا‬، ‫ ] خد قا إتزا م أ‬١ ٦ ٧ ٦ [ -) ٨٣٣٩(

‫ معزص ت ؟ي ف ث بقع ه‬،‫ر ب ئ‬ ‫ " ومح ن ت في ذ ر انئرزت ا ئ ج مت‬:‫ قات‬، ‫ ص صال ح‬،‫أيي‬

‫ ؤ ك م بركوا ب ن بث ا ج‬، ‫ ؤف ل ك مسا كنه م ل م ثم ن ك ن م ن ب غده م إ ال قلي الت‬:‫عف ن ي‬

‫ ي عتد‬:‫ت‬1‫ ص‬، 1‫لآي أ مأ أل حزغ عأ ئ أتؤئ ش د ا حثته‬ ،‫ وظ أ فت ه ذن ث‬4 ‫وعثون‬

‫ثأثعتهث ل م‬ ‫ب م ذف ت‬ ،‫ ^^^؟‬١‫ش فزو ت حقنه ممحثوق ع ز مح أ وق وكفن بت حطة‬
‫أزأ ط‬
Sâlih der 1‫لك‬: Merzubânî’nin evi harab olduğu zaman aklıma on küsur
âyet geldi: “işte yerleri‫ ؛‬Kendilerinden sonra pek az kimseler
oturabilmiştir. Oalara Biz varis olmuşuzdur.1”, “Onlar geride nice
bahçeler ve pınarlar bıraktılar”^ âyetleri ve buna benzer âyetler. Bu
âyetleri okurken evin bir tarafından siyah bir yılan çıktı ve: “Ey Allah’ın

1KasasSur. 58
2DuhânSur. 25
‫مبا؛تث‬ ‫‪Sâlih b. Beşîr el-Murrî‬‬

‫‪kulu! Bu gördüğün bir yaratığın başka bir yaratığa olan öfkesidir, o zaman‬‬
‫‪ya yaratanın gazabı nasıl olacaktır?” dedi ve gitti. Arkasından baktığımda‬‬
‫”‪kimseyi göremedim.‬‬

‫(‪ ] ١ ٦ ٧ ٦ [ , - ) ٨٣٤٠‬حدبنا ابزا م أ ‪ ،‬ثنا م ح م د ا ل جوهري‪ ،‬ثنا عث ا ن أبو ئعاويه‬

‫ائث ال ؛ ة ‪ ،‬قا د ‪” ٠٠ :‬كان ك ال م صالح ائ م ؤي يم هلع ال ثن ي ‪ ،‬ول و ئ ك ‪ :‬إدي ل م أز زي ال م حزونأ‬
‫مقل ة وظ سمع ت ”ك ال م ر ج د م ط أ خ ش ن م ئة "‬

‫‪Ğassân Ebû Muâviye el-Ğalâbî der ki: Sâlih el-Murrî’nin sözleri kalbi‬‬
‫‪yaralardı. Onun için: “Ondan daha kederli birini görmedim ve asla ondan‬‬
‫‪daha güzel konuşan birini işitmedim” desem yerinde olur.‬‬

‫( ‪ ] ١ ٦ ٧ ٦ [ -) ٨٣٤١‬حدثن ا ث خث ن بن أ خ ن ذ بن ع من‪ ،‬ثت ا أيي ‪ ،‬ثنا عتد الثؤ بن م ح م د‬

‫ب ش الدي ل م ي‪ ،‬ح دبن ي م حا ن ثن ع مازه‪ ،‬عن صالح ا لم ر ي‪،‬‬
‫بن عبيد‪ ،‬ثن ا عبد ا و ج م بن م‬

‫‪ ،۶‬ق ا د ‪ :‬أنني ; محن تجائ ب عقا د م ث ذ ي غ بؤ إ ر‬ ‫ها ا;تن ال ث ئ ا ك‬ ‫قات‪ " :‬قدم‬
‫ز ج ل في بغض ا ال حتاء في حقس ل ه ئا تثآ ذثأ عثه هد حتش ا ‪ ،‬ف إ ذا ر جل يعم ل غ وط ا ل ه‬

‫ق ا ت‪ :‬ؤإذ ا العأال ل في أعنا قه م والث الس د يش جبون قي ال ح ج مب م قي الثاي يش جرون^‬

‫ئ ث ه ى الؤلج د ق ي ث أ ‪ ،‬ثإ ذا ه و قذ تب س معشيا غأقؤ‪ ،‬ئي ر جغ ا ش عنده و ركن ا ه عأى حال ه‪،‬‬
‫^‪ ١‬؛ذ إل ئئ ظرال غذ زي ئد خ ك‪ ،‬ظء ذا ز ي د‬ ‫مف اشثاء د ه غ ي‪ ،‬ق ات ‪١ :‬‬ ‫مب ي ؛ ر‬

‫جال س في م ح ر ثق‪ ،‬ههم أ ت‪ :‬ؤ دللف لم ن غافت مق ام ي و حا ف وعيد^ ن ئ ه ئ ف ه م ه ث د ر‬

‫ث خ بما م ن عئده وبرقاه ض‬ ‫س‬ ‫قي ذ م ه‪ ،‬خ ر ي‬ ‫بق ح ط‬
‫م‬ ‫ال دم ثن ئحره‪ ،‬ئم ج ع د‬
‫و ن خر ج م ن عنده ؤئ ؤ عش هذه اخلالق‪ ،‬مم أس ت به‬ ‫حال ه‪ ،‬ح ش أدربه عأى مس ه أنفسي‬
‫‪ ^ ^ ١‬ذا ‪،‬ئثأئن ت هإئ) م أ ة ؟ة م ن ^‪ £١‬؛ل ئ م خ ‪ ،‬ث مو د ‪ :‬اذ‪ -‬وئا ةت‪-‬ئثا ‪ ١!)* ،‬ف ت خ ه اد>‬
‫جال س في م ح ال ة مت ل من ا هل ز يع ق د «ث التثا ‪ ،‬ق ك ب صو ت •ع ا ل‪ :‬إن لل حى عدا نث ائ ا ‪،‬‬
‫ب ا ء ات حا ئا ة ش ا خ صا بمرة يصي حبص و ت‬
‫ق ا د الئت ح ‪ :‬ص يد ي س وي حلق؟ ب أ بق ئ منه و‬

‫ثمث ون بؤ العق ا ئ قلق ا‬

‫لت صع ي ف ح ش اقتلع‪ ،‬قال ت ا مرأته‪ :‬اغن جوا عنة ء إدأك م آي س مم‬

‫^ و‪1‬ما ‪^ ^ ١‬‬ ‫قد ل جئ و؛‬ ‫قد ^ ^‪١‬‬ ‫"ى نبع د دن ك س أ ك عن م حزم‪ ،‬ء)دا‬
‫ة إل‪ 4‬م ك ت غذ د الل‪ 4‬أيام ع ز حا ل ه مئهبو ا ^ ^ ^‪ ١‬ال يودي مءئ‪ 1‬قنث ا كا ن بع د الغ البة‬

‫ئ د‬
 Sâlih b. Beşîr el-Murrî 595

Sâlih el-Murrî der ki: Bir defasında İbnu’s-Semmâk yanımıza gelip:

“Bana âbidlerinizin şaşılacak bazı şeylerini göster” dedi. Bunun üzerine bir
gün onu çardağında bulunan bir adamın yanma götürdüm ve girmek için
izin istedik, içeri girdiğimizde bir de baktık ki hurma yaprağı ören bir adam
var. Ona: “Boyunlarında demir halkalar ve zincirler olduğu halde,
sıcak suya sürüklenecekler, sonra da ateşte yakılacaklardır”!
âyetlerini okuduğumda adam bir hıçkırdı ve bayılıp yerinde kaldı. Onu
kendi halinde bırakıp başka birinin yanına gittik ve girmek için izin istedik.
“Eğer bizi ^bbim izi zikretmekten alıkoymayacaksınız girin” dedi, içeri
girdiğimizde bir adam namazgâhında duruyordu. Ona da: “işte bu iş,
makamımdan ve azabımdan korkana vaadimdir"^ buyruğunu
okudum. O da hıçkırdı ve burnundan kan gelmeye başladı ve kanlar içinde
kaldı. Onu da kendi halinde bırakıp yanından çıktık. Onu altı kişiye
götürdüm ve her yanına götürdüğüm kişiyi o halde bırakıp çıktık. Sonra
yedinci kişiye gittik, içeri girmek için izin istedim. Çardağın arkasında eşi
bulunmaktaydı. Bize: “Girin” deyince içeri girdik ve namazgâhında bulunan
bir yaşlı gördük. Ona selam verdik, ama selamımızı anlamadı. Bunun
üzerine yüksek bir sesle: “Yarın Hakk’ın makamı vardır” dedim. Yaşlı:
“Kimin önünde duracağız? Vay haline” dedi. Sonra şaşırmış, ağzı açık,
gözleri dikik bir şekilde kısık sesiyle avazı kesilene kadar bağırmaya başladı.
Bunun üzerine eşi: ‘Yanından çıkın, şimdi ondan faydalanamazsınız” dedi.
Daha sonra dolaştığımız bu kişilerin durumunu sorduğumda, üç kişinin
kendine geldiğini, üç kişinin Allah’a kavuştuğunu ve yaşlı adamın namazını
dahi eda edemeyecek şekilde üç gün boyunca şaşkın olarak kaldığını ve üç
g ü n o m a kendine geldiğini öğrendim.

‫ ظ‬:‫ قا ال‬، ‫ وال ول د بن أ ح م د‬،‫[ خشن ا م ح م د بن أ ح م د بن القصر‬W*/*\] “((٨٣٤٢

‫ ثن ا م حم د بن‬،‫ ثن ا م حم د بن ي ح ي ى بن ع مر الواسعل ي‬، ‫عبد ال ر حم ن بن أيي حات م‬

‫بز‬1‫' دحل ت ال م م‬٠ :‫ بمول أ‬C‫ سمع ت صالحا‬:‫ ئال أ‬، ‫ ثن ا حكي م بن ج ق ي ال ث ئ د ي‬، ‫ال غ ن ئ ن‬

1 Mü'min Sur. 71,72

2 İbrahim Sur. 14
‫؛‬5‫ة و‬ Sâlih b. Beşîr el-Murrî

‫ نت حا ن م ن‬: ‫ ق ك‬،‫ ك ابه م قوم صم و ت‬،‫يؤما في شدة ا ل م ث ظز ت إ ر ا لمت ور حام ذم‬

،" ‫ بمي م حف م ؤبم ئ ر ق م م ن ث م طول ا ب ر‬، ‫ث ح ن ع مح ن أروا ح ه م وأ جت ا د ءإ بم د اي'بجا‬

‫ ؤ وم ن اياته أن ثق و؛ الش ماء وا لأرمحس بأمره‬: ‫ فغ ا ذ ى نثاؤ م ن بثن تنلث ا ل حم ر يا صالح‬:‫ه ات‬
‫م إدا دع ا م ن ع وم م ن ا لأن س إدا أن إل د ءم ج ون^> " ن ش ك ؤالثؤ لوج هي جزع ا من‬
٠٠ ‫دل ث م ح ز ت‬

,Sâlih anlatıyor: Çok sıcak bir günde mezarlığa girdim. Mezarlara baktım
sanki sessiz bir topluluk gibiydiler. Bunun üzerine: “Sübhânallah! Ruhlarınız
,ve cesetleriniz birbirinden ayrılmış iken kim onları bir araya getirecek
diriltecek ve o kadar zaman sonra hesaba çekecektir?” dedim. Bunun üzerine
mezarların içinden bir münadi: “Ey Sâlih‫ “ ؛‬Göğün ve yerin O'nun
buyruğu iie ayakta durması ٠٠٨٧٨ varlığının belgelerindendir. Sonra
sizi kabirlerinizden bir çağırmaya görsün, hemen ‫ ؟‬ıkıverirsin‫؛‬z”i diye
seslendi. Vallahi bu sesten korkarak yüz üstü kapaklandım ,

‫ ثما مه د ال مب ن‬: ‫ ق ا ال‬، ‫تن أ ظ‬° ‫ زائزيذ‬، ‫ قثا ت خث ن ئ أ خ ن ذ‬h v * / n [ -) ٨٣٤٣(

، ‫ ثت ا صال ح ال م ى‬، ‫ ثن ا ت ي ن الل ه ى ن ح م د التئ م ي‬،‫ محا ت خ ث د بن ي حتى‬، ‫بن اني حات م‬
،‫ ئا ن‬ÜU 1• ‫نح د ت به‬ ‫ا ال مه_ان‬4‫ مح مه أ ت ظن‬٤^ ^ ١ ‫ اص؛ ا ث أغيي ري ح‬: 3ü
‫أتث ح دبتتى أن م؛قا محرئ عثه ائ مهاد> نحيى ظ‬
‫ه ثؤ م‬1‫ ثئ ج ب م ن ذبنف؟ وال‬1‫ " وم‬: 3 ‫هق ا‬

" ‫ئ ل أ ئ إل ق ؟ ئ ي ي م ح ا‬

Sâlih el-Murrî der ki: Bir defasında hanımım felç oldu. Kendisine Kur'ân
okuyunca da düzeldi. Bunu Ğâlib el-Kattân’a anlattığımda bana: “Bunun
neyine şaşırıyorsun? Vallahi bana, üzerine Kur'ân 0‫ س ص ط‬ölünün dirildiğini
söylesen bile bunda şaşılacak bir durum görmezdim” dedi.

: ‫ ئالط‬،‫ ثن ا عتذ الل ه بن أخن ت ئن حمحل‬،،^٣ ‫ ] ثت ا أثو بكر ثق‬١٧٠/'■،[ ")٨٣٤٤(

C‫ لى عن أبى الث اثمب ألع يد ي‬،‫ ثن ا ض ا ج ي‬،‫ ثن ا أثو معاونه ا لع ال بى‬، ‫ز جن ئ فى كثا ب ر‬
‫ " أمح ك ض‬:‫؛؛‬١‫ ؛‬، ‫ ئ أ ئ أمح ك ي أي ب م‬: ‫ ئ ك‬، ‫ ل إ ي ئ ذ غ د غل ة‬1 ‫ إ خ‬1‫ أ ظ ء ي‬: 3 ‫ة‬

1Rûm Sur. 25
 Salih ‫ء‬. Beşîr el-Murrî 7‫و ة‬

‫ يا صالح غ ذ‬:‫منزلي أغ و كن ا ل مواضع ح ش ص رت إوك م مروث بدار ه الن فغ ا ذئيي‬

‫ يا‬:‫ مم زبت بذارئ ال ن فت ا ذئيي‬،‫مزع ظتلف م ش ق دت رآيي ئ ال ن ثا رث خد ونزلي ئ ال ن ه ارث ح ن‬

‫' نجع د بمدئ ال دور‬٠ ‫ت ا ئ غ ذ مؤع ظتلث م ي نزلي محالن ثاوث ح د وئزلغي مال ذ ماوث ح د‬
‫مح‬

‫ذانا ذا ال خ ر ز ض د إمحا‬

Ebu’s-Sâib el-Abdî der ‫لكل‬: Salih el-Murrî geldi ve yanımıza girdi. Ona:
“Ey Ebû Bişr! Nereden geliyorsun?” dediğimde, şu karşılığı verdi: “Evimden
çıkıp diğer yerleri de dolaşarak size geldim. Filan kişinin evine uğradım.
Bana: «Ey Sâlih! Benden ibret al. Filan kişi gelip bende yaşadı ve göçüp gitti.
Filan ‫ ئ^نعل‬bende yaşadı ve göçüp gitti» diye seslendi. Filan kişinin evine
geldiğimde ٠ da: «Ey Sâlih! Benden ibret al. Filan kişi gelip bende yaşadı ve
göçüp gitti. Filan kişi bende yaşadı ve göçüp gitti» diye seslendi.” Bu şekilde
bize ulaşana kadar dolaşmış olduğu evleri teker teker saydı.

‫ ثتا عبد الثؤ بن م ح م د ئن‬،‫ ا خ ا؛ثن ا عتد الله بن م خ م د ثن جعفر‬١٧٠/٦ ‫ ل‬-) ٨٣٤٥(
‫ ح دبني ري د‬،‫ ح دبت ي صالح ائئث؛غ‬،‫ ثن ا ذاؤد بن ؛نن خ ر‬C‫ ثن ا ت ل م ه بن ئبي ب‬،‫ال ما س‬

‫م ح‬ ‫ظ ل؟ائ؛ر ءئ;ق‬:‫ ق ات‬. ‫ " م ح آ ج ق م‬:‫ ؛اد‬،‫ض زيل‬

‫ ظر‬،‫قتتغ‬1
‫ب م ثق ا قلق‬
‫ قهى ناش ص للف ي ن ونو ئربن تذنلق ؤ ج‬، ‫ا م ح ي د ز خئ ف ص ؤ م ال م‬

‫ حتز قى‬٠٨٤ ‫ م ي ر؛ا د‬: ‫ال‬1‫ ء م‬،‫ل ه ؛ ق ؤ م ئأاليي دلل ا ا أؤ غتزة‬-‫ب م ع كي واأ‬ ‫ظرم س م فئ ت‬
" ‫ ز ي غ م ى‬: ‫ ه د‬،‫^ ر ال إ دا'ههق‬ ١

Sâlih el-Murrî anlatıyor: Uzun zaman önce yanıma Ziyâd en-Numeyrî

gelmiş ve şöyle demişti: Rüyamda bana bir ‫ ن§نظ‬geldi ve: “Ey Ziyâd!
Teheccüd namazını kılarak ve gece ibadetine kalkmaya devam ederek
âdetini devam ettir. Vallahi bu namaz senin için bedenini ve kalbini
gevşeten gece uykusundan daha hayırlıdır” dedi. Korkuyla uyandım. Sonra
uyuyakaldım ve rüyamda aynı kişi veya başka biri gelip: “Kalk ey Ziyâd!
Dünyada bir hayır yoktur, ancak âbidler için vardır” dedi. Yine korkuyla
sıçrayarak kalktım.

‫ ثن ا أ ح م د بن‬، ‫ ثن ا إ ت خا ق بن إبزا م م‬،‫ ا حدق ا أبو م ح م د بن حيا ن‬١٧ ‫ )“ ل ش‬٨٣٤٦(

‫ ص صالح‬C‫ ثن ا عبيد الئؤ بن و حر أبو م ح م د الح داد‬،‫ ثن ا أبو تع ي د انزاقع ي‬،‫ش ال حواري‬
598 Sâlih b. Beşîr el-Murrî

‫ ؤ ز‬،‫ في الهق الؤ‬: ‫ " م م دوا ال حالوة في ق ال ه‬: 3 ‫ ئ‬، ‫ عن الح ش‬، ‫ ص حؤش ب‬، ^ ^ ١
‫ با ن إل ئ ج د وه ا ائغ إل أن انتا ب‬، ‫ و ج د بن وه ا ف ا م ح وا زأئب ى‬0 ‫ ء إ‬،‫ ز ز ال دكر‬،>^١^ ١

Haşan el-Basrî der ‫لكل‬: “ü ç şeyde zevk arayın! Bunlar namaz, Kur'ân
(tilaveti) ve zikirdir. Şayet bu zevke varırsamz bu üç şeye devam edin ve
sevinin. Ancak bunlardaki zevke varamazsanız bilin ‫( لعا‬gönül) kapılarınız
kapanmış demektir.”

،‫ ثت ا م ح م د بن أ ح م د ائ؛ئذاؤي‬،‫ ] ثئ ا م ح ا ن بن م ح م د الثئ مابي‬١٧١/٦ ‫ )“ ل‬٨٣٤٧(

C‫ ثت ا غثان بن م ح ا ذ الحلبي‬،‫ ثن ا م ح م د بن الح منتن‬،‫ثغ ا أ خ ن ذ بن م ح م د بن تنزو ي‬
‫ ا ال أن ث ن ن ن‬، ‫فن اب ح ب‬
‫ نا بثلث وبين أن ئزى لل ه علتل ق ي‬٠' : ‫بمول‬
‫ أ‬، ‫ ص ي غ ت صالحا‬:‫ئ الأ‬
٠٠ ‫م■حيرة‬ ‫ ؛‬۶ ‫ ئ ح يثقذ ال م م ذ يؤة ز الثع د م في‬، ‫ين ا ي ح ب‬
‫حل ق ه ف‬- ‫يفن ا سلط وص‬

Ammâr b. Osman el-Halebî der ki: Salih’in şöyle dediğini işittim:

“Allah’ın sana, sevdiğin şeyleri vermesini istiyorsan, insanlar içinde sadece
Allah’ın sevdiği amelleri yapman gerekmektedir. Böyle yaparsan Allah’ın
lütufları üzerinden eksik olmaz ve her işinde hayırlarla karşılaşırsın.”

‫ تحا عتذ الثؤ ى‬،‫ ثن ا أيي‬، ‫ ا حدثنا ن ح م ذ بن أ ح م د بن ع م‬١٧١/٦‫ ل‬-) ٨٣٤٨(

‫ ال ثي ز‬٠٠ :‫ * كا ن صالح ا لم ر ي يدع و‬:‫ ئ الأ‬، ‫ ثت ا شع ي ذ بن غا م‬،‫ ثن ا وثان بن آيوب‬،‫م ح م د‬
" ‫ت ا لأ م‬
‫ زاززقا ص إتإ عئد <ا م‬،‫ئقا م حوا غ ر طا غهق‬

Sâlih el-Murrî şöyle dua ederdi: “Allahım! Bizlere itaatin için sabır ihsan
et. Zor durumlar karşısında da bizlere sabır nasip et .”

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا أبو بكر بن عتئد‬،‫ أتا ن‬Q( ‫ ثنا أبو ا ل ح ش‬،‫ ] حدثن ا أ ي‬١٧٧٦ [ “) ٨٣٤٩(

‫هل ي‬ ‫ ظ قا د ال ه‬،‫ " ئ ز كا ذ ا ل م حن ظ نا‬:‫ قات قا ض ا إل ان و ي‬:‫ قات‬،‫خال د ئ خدا ش‬

" ‫ نح يفإ ن م حنئ إ‬:‫ لن‬3 ‫ز ق ظ‬ :٠

Sâlih el-Murrî der ki: Sabır tatlı bir şey olsaydı Allah, ?eygamberine:
“Sabret!” demezdi. Ona: “Sabret!” dediğine göre sabır acı bir şeydir.
 Sâlih b. Beşîr el-Murrî 599

‫ ثن ا أ ح م د بن ا لخض بن‬،‫ ا حدق ا عثد الل ه بن م ح م د بن جعمر‬١٧١/٦ ‫ )“ ل‬٨٣٥٠(

،‫ غذ صالح‬، ‫م ال ث ي ئ‬ ‫ط الثؤ ئ‬ ‫ ثثا‬، ‫ئ إل‬
‫ ثثا إئ نامح د ئ زيا د ا لأ‬،‫< و ن مح ئذا ؤ ئ‬
‫ نجردوه م ن‬،‫ أناة هؤم شت را ؛انت ص ح ت م فتى ث ا ب ئن ا ث الغ ا ب في ط ريقها‬٠٠ : ‫ها د‬
‫ صأى على‬4‫ أ خب ن وا حم ن أ ة ءال‬: ‫ ثموج دوا عل ى هد م ته كتابا ص ن ور مكتوبا‬،‫سابه كئسل وة‬
" ‫ج انغ س زل ه‬

Sâlih der ki: Bir grup yolculuğa çıkmak istedi. Genç biri de onlara
katıldı. Ancak bu genç yolda öldü. Onu yıkamak için giysilerinî «^kardıkları
zaman, ayaklarında nur ile yazılmış şöyle bir yazı buldular: “Onu güzel bir
şekilde yıkayın. Çünkü o, bir cenaze namazı ‫لظ‬1‫ لك‬ve günahları bağışlandı.”

‫ ثنا عبد الل ه بن عبد‬،‫ ] ثنا أبو بكر م حم د بن ع م ر بن ط م‬١٧٧٦ [ “) ٨٣٥١(

‫ ش هد ت صا ب ئ ال ن ي ؛ < ى زي ال عش‬:‫ قا د‬، ‫ ى ل آ ض‬،‫ب ش‬
‫ تثا ري؛ا ئ م‬،‫و خض‬

‫بيلث‬1‫ ننصيئ كب‬،‫ ث ئ ن خك مص ي ق ث نز ح د تث ك م عفت ه في شبن ف‬٠٠ :‫ ثق‬3 ‫ ه ا‬،‫أييي‬

" ‫يلق ؤئاف ا هاب ك‬ ‫جلئ في مصيتتلث في‬

Asmaî bildiriyor: Sâlih el-Murrî’nin, babası ölen birini taziyesine şahit

oldum İri adama şöyle demişti: “Kendi maruz k^acağın böylesi bir
musibetten her ne kadar ders alamayacak olsan da, babanın bu ölümünden
ders alman lazımdır. Çünkü senin ölümün de, babanın bu ölümüyle aynı
değerde olacaktır.”

‫ ثن ا أ خن ذ بن مغ م د‬، ، ^ ^ ١ ‫أخنت‬ ‫بن‬ ‫ ] حدق ا أبو بكر م ح م د‬١٧٢/٦‫ ل‬-) ٨٣٠٢(

،‫ ثغ ا داود ثن ا نمحمر‬،‫ ح دمحي م ح م د بن ا ل ح س ن‬،‫ ثط أبو بكر ن عبيد‬4‫بن ع من بن أبا ن‬
‫جزائ ز ا ي الثائ‬
‫ ومحل ص زاي وظئ أق ان‬:‫نتئ‬
‫ "ثال ا م‬:‫ قات‬،‫ثثا مت ا إل الثؤي‬
" ‫ م ا زالثؤ ت اقا ك إدا اقئثا‬:‫ تال‬، 4 ‫بالمث ا ق‬

Sâlih el-Murrî der ki: Haşan: “Çare bulan yok mudur?, denir. Artık
ayrılık vaktinin geldiğini sanır ve bacaklar birbirine dolaşır”1 âyetlerinî
okuyup (kendini kastederek): “Vallahi dolaşacak bacaklar senin

1Kıyamet Sur. 27-29

600 Sâlih b. Beşîr el-M urrî

bacaklarındır” dedi.

:‫ قات‬، ‫ قثا ءئ ح ا ومح ا ش د‬،‫و‬ ‫ قثا أبو‬، ‫ قا أخ ط‬، ‫ ] خدثثا ن خ ث د‬١٧٢/٦ ‫ ل‬-) ٨٣٥٣(
٠٠ ‫ وم ذ ؤ الدب و ب ا لع ظا م‬،‫ ه ا ت مهي ج ا ألحزاب‬٠٠ :‫ يمأو ل التئه ؤئ و ث مأ‬، ‫شج ن ت صالحا‬،

Fureyh er-Rakkâşî der ‫لكإ‬: Salih’in Kur’ân okuyan oğluna: “Hüzünleri

coşturan ve büyük günahları hatırlatan âyetleri oku” dediğini işittim ,

‫ ح دبن ي م ح م د‬،‫ ثن ا أب و بكر‬،‫ ثت ا أخن ت‬،‫ ] حدثن ا م ح م د بن أخن ت‬١ ٧ ٢ ٨ ‫)" ل‬٨٣٥٤(
‫ئا ة ال ث ي م إ‬ ‫ " أث ا نا ث‬:‫ قات‬، ‫ قا ض ا إل‬،‫خ د م م ح ي ئ تخرن‬ ، ‫ن ا ل خت م‬
،‫ يا أب ا م ح م د أ ل ن ت فى زمرة الئؤثى؟‬:‫ ق ل ق‬،‫ هزأيته فى مث ا م ى‬١^‫ح زنت عقه حرائ ^؛؛‬
‫م م رزء‬ ‫ م ر غ زال م إ ر خت‬:‫ ق ات‬،‫ فن ا نا م ز ث إق ه ي ت ال ن ز ت‬: ‫ ئ ك‬، ‫ ق‬:‫قان‬
‫ ف سئ م‬:،3‫ ظ‬، ‫م اال؛ن ا‬ ‫ أظ زا؟أؤ ق د ط ث غ مريد ائ»محزتي في‬:‫ت ئ ك‬3 ‫ ئ‬،‫غف وي فغور‬
‫ محمى أي‬:‫ئ ك‬ 1‫حه طويله وهز ح‬-‫ ي ي بشر أ م د أع متيى نن ك را‬4‫والل‬ \‫\*ل‬ :3 ‫ؤئ‬

‫ه عثه م م ن الن؛يين والءب أإلقين ؤالش_هداء‬ ‫؛ن أنع م‬،٧١ ‫ت أثآ ؤت غ‬3 ‫ ظ‬،‫ أن ث؟‬،^ ^ ^ ١

4 ‫وا ل صال حين و ح شن أوب ك رمحما‬

Sâlih bildiriyor: Atâ es-Selîmî’nin ölümü üzerine çok üzüldüm. Bir
defasında onu rüyamda görünce: “Ey Ebû Muhammed! Sen ölülerden biri
değil miydin?” diye sordum. “Evet!” karşılığını verdi. Ona: “öldükten sonra
neler gördün?” diye sorduğumda: “Vallahi çok hayırlarla karşılaştım.
Rabbimin bağışlayıcı ve mükâfatlandırıcı olduğunu gördüm” dedi.
Kendisine: “Vallahi hayatta iken çok üzüntüler çekmiştin” dediğimde
tebessüm etti ve: “Ey Ebû Bişr! Vallahi bu üzüntülerin sonucunda geniş bir
rahatlığa ve daimi bir sevince kavuştum” dedi. Ona: “Şu an hangi
derecedesin?” diye sorduğumda ise: “Allah’ın kendilerine lütuflarda
bulunduğu peygamberler, sıd،fîkler, şehitler ve salih kullar ile
beraberim ki en iyi beraberlik bunlarladtf”i karşılığını verdi.

1Nisâ Sur. 69
 Sâlih b. Beşîr el-Murrî 601

‫ ثن ا عتف الثي بن م ح م د بن‬،‫ ثعا أبو ا لخشن بن أتا ن‬،‫ ] حدثن ا أيي‬١ ٧ ٢ ٨ [ “) ٨٣٥٥(

‫ هات؛ هزأت قي‬،‫ عن مال ك بن دثار‬،‫ ح دممي صالح‬،^£ ١^ ‫ حدبقي إن نامح د بن‬،‫نعيان‬
‫ قل وث ك ل وو بج د ي ■نتن ا مض‬، ^ ١ ‫ا ت ال‬5‫ " أ‬: ‫ ق و د‬، ‫ه م م ر‬ ‫ين م أ ة‬
‫ ث ال ثئثلوا أ ش ن م ي ش ي‬،‫جعئته م علته ر ح م ه و س م ح ايي جعل ته م عل ت ه م غ م ه‬
"‫مغ ل م‬ ‫ نمح ق ئروئا إ إل أ ط‬،‫انئت ولي‬

Mâlik b. Dînâr bildiriyor: Hikmet kitabında şunu okudum: “Allah

buyurur ki: Hükümdarlar hükümranı benim. Hükümdarların kalpleri de
elimdedir. Hükümdarlardan her kim bana itaat ederse onu halka sevdirip-
her kim de bana isyan ederse halkı ona (‫ا‬،‫آال؛لللوإ‬ kılarım. Sakın
hükümdarlardan yana fazla endişeye kapılmayın. Bana tövbe edip yönelin ‫نظ‬
o^arı size mehametli kılayım.”

‫ ثن ا أ ح م د بن علي‬،■‫ ] حدثن ا أوئ بكر أ ح م د بن ج عف ر بن تلم‬١٧٢/٦‫ )“ ل‬٨٣٠٦(

‫ نك ز ل حما د بن زيد‬:‫ ي مولأ‬،‫ ت ب غ ت حال د بن خذا ش‬: ‫ قا د‬،‫ ^ بن تع ي د‬£ ١^ ‫ ثن ا‬،‫ا الب ار‬
‫ *كا ن صالح صاح ت هزاز هلغلت‬٠٠ :‫ ق ات‬، ، ^ ١ ‫ قي م ح ل‬4‫ عن صالح النر ي‬،‫ح دي ث‬
٠٠ ‫ش م ع ة ؤ إل أمننئة أثا‬

Hâlid b. Hidâş der ki: Hammâd b. Zeyd’e, Kur’ân’ın fazileti hakkında

Sâlih el-Murri’den bir hadis zikredilince: “Sâlih, Kur’ân’ı bilen bir kişiydi.
Belki o bunu işitmiş de ben işitmemişim” dedi.

Sâlih; Haşan, Sâbit, Katâde, Bekr b. Abdillah el-Muzenî, Mansûr b.

Zâzân, Câfer b. Zeyd, Yezîd er-Rakkâşî, Meymûn b. Siyâh, Ebân b. Ebî
Ayyâş, Muhammed b. Ziyâd, Hişâm b. Hassân, Cureyrî, Kays b. Sa’d ve
Huleyd b. Hassân’dan rivâyetlerde bulunmuştur.

Takrîb 228, Takrîb 156, Takrîb 622, Takrîb 500, Takrîb 2582, Takrîb
1644, Takrîb 4300, Takrîb 4101, 3834 ‫س‬ , Takrîb 4226, Takrîb 4399,
Takrîb 172‫ ؤ‬, Takrîb 4006, Takrîb 3719, Takrîb 4434-a, Takrîb 623, Takrîb
891
‫‪602‬‬ ‫‪imrân el-Kasîr‬‬

‫‪İmrân el-Kasîr‬‬
‫‪Allah dostlarından biri de basiretli öğütçü, dönüp gidilecek yere‬‬
‫‪r’dir. Ezberlemek ve‬؛‪hazırlık için teşvik eden, Ebû Bekr imrân el-Kas‬‬
‫‪şüphelilerden sakınmak onun şanındandır.‬‬

‫(‪ ] ١٧١٧٦[ -) ٨٣٧٤‬ح دق ا أ ح م د بن جعف ر ثن ~حم دا ن ‪ ،‬ظ عتذ ‪1‬لل ه بن أ ح م د ثن‬

‫بوت‪" :‬‬
‫حسل‪ ،‬ح دبئى ر ‪ ،‬ئ أثو معاويه الث ال ب د ‪ ،‬ثت ا ز ج ل‪ ،‬قات‪ * :‬كا ن عنزان القصير‪ ،‬م‬

‫ي ق ؛ ي أ ت يمحى ئ الئت ا ا‬

‫‪İmrân el-Kasîr der ki: “Birkaç günlük olan şu dünyada sabredebilecek‬‬

‫”? ‪onur sahibi özgür insan yok mudur‬‬

‫لخد ئن ع م ‪ ،‬خ د ش أ ي‪ tâ ،‬أبو بكر‪،‬‬ ‫ض ث خث د تذ‬ ‫(‪ [ -) ٨٣٧٠‬؟‪] ١٧٧/‬‬

‫حدب ي‬ ‫ه عتد ا لخز؛ز بن ش‬ ‫س د بن إذوي س ‪ ،‬ق ا عل ي بن م بمره‪،‬‬ ‫حدب ي‬

‫ض‬ ‫خ م‬ ‫م ق الءي‬ ‫ي أ‬ ‫م حا ذ ئ زائدة‪ ،‬غ ذ عنزان اقص م ‪ ،‬قا ت‪ " :‬أ ال < ابت‬

‫دلودتك م‪ 4‬أن ث ج ذ وا طعم ا إلي ما ن ح ز و هدوا في ال د ي "‬

‫‪: “Şu birkaç günlük hayatta onuruyla sabredecek kişi‬نكل ‪İmrân el-Kasîr der‬‬
‫‪ tadım‬ل أل أال؛آآإل ‪yok mudur? Dünyaya karşı zahid olmadığınız sürece‬‬
‫”‪kalplerinizde hissetmeniz sizlere haramdır.‬‬

‫(‪ ١٧٧/٦ [ -) ٨٣٧٦‬ء حدثن ا أبو تكر بن مال ك ‪ ،‬ثن ا عتذ الل ه بن أ ح ن ذ بن ح م ‪ .‬ح‬
‫و حدثت ا م ح م د بن جنفي‪ ،‬ثن ا إ ت خا ق بن ^‪ ،^ £ ١‬ق اال ‪ :‬ثن ا عل ي بن مش ل م ‪ ،‬ثن ا تثار‪ ،‬ثت ا‬

‫جبت‪ ،‬قا عنزاذ ا ق ن ‪ ،‬قات‪ :‬قا د ت وت ى غ ي الث الء‪: :‬ا زث أئن أ;ق ف ؟‪ ،‬تا ل‪" :‬‬
‫ذبف ف ه د ي "‬
‫وىثا ‪ £‬لز ال م‬ ‫بب‬
‫ا;شي بم د ا ك ئ ء < ؤ ئل وي ز لآم أذتو ج‬

‫‪: Mûsa: “Ey Rabbim! Seni(n rızanı) nerede‬ن ط ‪imrân el-Kasîr der‬‬
‫‪bulayım?” deyince: “Beni kalbi kırıkların yanında bulursun. Ben her gün‬‬
‫‪onlara bir kulaç yaklaşırım. Eğer öyle olmasaydı onlar yıkılırdı” buyurdu ,‬‬

‫(‪ ] ١٧٧/٦ [ -) ٨٣٧٧‬خ ا؛ثن ا أبو العثا س ال ول ي د بن أ ح م د ‪ ،‬ز ث خ ث د بن أ ح م د بن الثصر‪،‬‬

‫ئ اال ‪ :‬ثن ا أيو م ح م د بن أيي حات م ‪ ،‬ثغ ا م ح م د بن يغ ش بن ع من‪ ،‬ثن ا م حن الل ه بن ئ خئ ز‬
‫ا ش إ ‪ tâ ،‬ز و ا ل ظو إل ‪ ،‬قات‪ " :‬شهد ت < و ن ئ م م نع ن ث؛ خ ص شكل ه‪ ،‬فق ا ‪3‬‬
 imrân el-Kasîr 603

‫>رإ نحمنإوا س ن ي ن ؤ ا ل ن ث ا خ ال‬،‫ ومعهم قيا ن غثان جأو‬: ‫ق ا د‬ ‫و ع را ن المصيؤ‬

‫ قادت نحر جوا م ن‬،‫س ي؛ هو الؤ ال غين حير ب ن هؤ الء ا لم ح وع‬ ‫ق ك قي‬ ،‫سك ي‬
‫ ي ح د ث بئضه^ بعصا و بمحلف ثئ ضي ز إ ر‬،‫ا ل م جل س نث ا ه ص ا ل م ج ل س نا ف خا ن‬
٠٠‫ه ض ي ا ي ي ال ق‬ ‫م اخلا ل \ ل كاوئا ظبجا‬ ‫فا خ‬
‫ قات و خت ج ا لخ‬، ‫ ن م‬:

Zuheyr es-Selûlî der ki: Hârun b. Rebâb’ın kendisi gibi yaşlılarla bir
arada olduğunu gördüm. îmrân el-Kasîr de konuşuyordu. Yanlarında genç
çocuklar da oturmaktaydı. Gençler ağlıyor, yaşlılar ise ağlamıyordu. Bu
sebeple kendi kendime: “Şu gençler bu yaşlılardan daha hayırlıdır” dedim.
Sonra gençler meclisten ayrılıp gidince kendi aralarında konuşarak
gülüşmeye başladılar. Sonra yaşlılar oldukları hal üzere sessiz bir şekilde
çıkıp gittiler.

‫ كا عتد‬، ‫ بثا ن غ ئ د‬،‫ ثت ا مه د ا و خن ن‬: ‫ ق ا ال‬،‫ ؤت خئ ن‬،‫خم<ا] ثن ا ائزيذ‬/‫)" [ام‬٨٣٧٨(

‫ و" كا ن قت‬،‫ عن أييي‬، 0 ‫ح دمحغى !ته ين ب ع مزا‬- : ‫ي‬
3‫ عا‬، ‫؛ف ئ د ي‬
‫ ي‬0 ‫م غيث ثن ت غ دا‬ ‫بن‬ ‫)لثؤ‬
‫ ج ئ غ إ ر طاغؤ الثؤ ثوت‬: ‫ قات \ ل‬: ‫ أ ة ال قا م ي م أبدا إ ال ثئث ئمحا قال ذ‬، ‫ع ا ه د ا ه‬
‫ ئ‬: ‫ ة د‬،‫؛^ ئزش‬، Jl ‫ أ ذ ل م م‬، ^ ١‫ ؛‬U ، ‫ؤؤتا؛ة القثآتي‬ ‫ا لخ؛اق زلز ال و ر غ‬
‫ ثا أب ت‬:‫ قلم ئ‬،‫ هزأئتة فى مغ ام ى‬: ‫ ^ ؛ قال ت‬١ ‫ حتى تا ث ر ح م ة‬، ‫ئ م ج ه ودا عل ى دللث‬
‫ وكت م ن م هدي ن م ن ئارى ا ل حتا ه وصار إ ر‬،‫ " يا بقه‬:‫ ثأ د‬، ‫إثت ال عهد يلق م ن ذ ائزقثا‬
‫و‬ " :‫ط ذازقثا؟ءئا د‬ ‫ال ك‬ ‫صخ‬ ‫ا محي‬: : ‫ ق ك‬:‫ عالت‬،" ‫ح ا؟‬ ‫م‬ ‫جش م حور و‬
‫ ئ ح ن فهن ا ئئذ ى و راح يرزق ا م ن ال حنة‬٤^ ^ ^ ١ ‫ زأل و م ه د ت ق‬1‫) ظيسه ل وق\ ا ل مت‬Jl^-
‫ " ال ق ب ي ث ال ئ ا ئ وكئزة اق الزؤ لكثا ب اش‬:‫م ف ائ ؟ ء ثات‬ ‫ قل ق ئن ا اقوي ;ف‬:‫ عال ت‬، ٠٠

Abdullah b. Muğîs b. Sa'dân el-Yeşkurî der ‫نكل‬: imrân el-Kasîr’in kızı

bana şöyle anlattı. Babam uykuya yenik düşmedikten sonra kendi isteğiyle
:geceleri uyumayacağına dair Allah’a söz vermişti. Bir defasında bana
Hayatım boyunca Allah’a itaat etmeye çalıştım. Vallahi rükûlar, secdeler ve“
Kur'ân okumalarım olmasaydı ömrümün bir anlık bile olmasına
aldırmazdım” dedi. Vefat edene kadar da aynı şekilde itaat etme çabasını
:sürdürdü, öldükten sonra da onu bir defasında rüyamda gördüm. Ona
Babacığım! Vefat ettiğinden beri artık bize uğramaz oldun!” dediğimde“:
604 îmrân el-Kasîr

“Kızcağızım! Hayattan ayrılıp da dar ve karanlık olan bir kabre giren birinin
size gelmesini nasıl beklersiniz?” karşılığını verdi. Ona: “Bizden ayrıldın
ayrılalı nasılsın?” diye sorduğumda: “Gayet iyi bir haldeyiz. Meskenlerimize
yerleştik ve kalmamız için de bizlere çok güzel yerler hazırlandı. Sabah
akşam Cennetten verilen rızıklar içinde yaşıyoruz” karşılığını verdi. “Böylesi
bir duruma nasıl geldiniz?” diye sorduğumda ise: “Temiz bir vicdan ve
Allah’ın Kitâb’ını çokça okumakla!” karşılığını verdi.

، ‫ ثن ا عتد الثؤ بن أ ح م د بن ح م‬، ‫ ] حدثن ا أثو بكر مر مال ك‬١٧٧٦ ! -) ٨٣٧٩(

،‫ ش م ع ت أث ا ر جاء‬:‫ قات‬،‫ ثت ا قثيثء عن ع مزان ا لم صير‬،‫ ثن ا عئد الؤ ح م ن‬،‫حدثني أيي‬
‫ م ن أن أ ص د قب م اد؛ئ ب؛جم‬،‫لي‬
" ‫بن‬ | ‫ " لأن م حن ماءته مؤ أ ح ب‬:‫ أب و اال؛نذاغ‬3 ‫ ه ا‬:3 ‫ظ‬

imrân el-Kasîr’in, Ebû Recâ kanalıyla bildirdiğine göre Ebu’d-Derdâ:

“Yüz defa: «Allahu ekber» demem benim için yüz dinar tasadduk etmemden
daha sevimlidir” demiştir.

، ‫ص شق تا ن‬ ،‫ن‬ ‫ثن ا ا س ث ما‬ ، ‫ع ت د اللي ب ن ن م ئ ر‬ ‫ثن ا‬ ،‫أب و ث ج ر‬ ‫خ ا؛ثن ا‬ ] ١ ٧ ٨ / ‫[ أم‬ -)٨٣٨٠(

‫ وهن‬:‫ ق ات‬C‫ إ ز س أل ت مميه ا‬:‫ ق ات‬3‫ ونتألت ر ج‬، ‫ " ش م ع ت ا ل ح ت ن‬:‫ قات‬،‫عن ع ران‬
‫محاذ؛تأل‬ ‫ذف زا’ل نتابأ غر‬
‫ت اوابن ي ال دي م ح حث ; ي‬
‫زأ;ث ف ه ا ال أثا للف ؛ إثت ا اقنج‬

İmrân el-Kasir, Hasan’ın, bir adam kendisine sorup: “Bir fakihe sordum”
deyince şöyle dediğini nakleder: “Sen ‫س‬ gördün mü? Babasız kalasın!
Fakîh; dünyada zahid olan, günahlarına bakan ve Rabbine ibadete devam
eden kişidir.”

‫ ثن ا خئ ا ذ بن‬،‫بن أركين‬ ‫حا ح ب‬ ‫ثن ا‬ ،‫ثن ا أ خن د بن إشحا ى‬ ‫ا‬ ١٧٨/٦‫ ل‬-) ٨٣٨١(
‫ " إذا زاقأ و ي د‬: ‫ قا د‬،‫ عن ا لخض‬،‫بجان‬ ‫ ص‬،‫ه د ا ل م ح ر ي‬ ‫ قثا‬،‫ة شثات‬ ،‫ا لخض‬
'٠‫ عم له بثه وبتن طؤ مما؟ى أ ن ي ئ زأ م ح ئ‬0 ‫ ء إ‬0‫يم م عأى ءياله‬

Haşan el-Basrî der ki: “Birinin, ailesine karşı cimri davrandığını görürsen,
bil ki Allah’la arası olabildiğince kötüdür!”
 Gâlib el-Kattân 605

‫ ثن ا م ح م د‬،‫ ثن ا م ح م ذ بن ج رم‬، ‫ ا حدثن ا ئ خ ث ذ ى ع م بن ت ل م‬١٧٨/٦ ‫ ل‬-) ٨٣٨٢(

،‫ف ر بن ويد‬
‫ " ” كا ن جع‬: 3 ‫ ه ا‬،‫ زه و المصير‬،‫ ثن ا ج نزان‬C‫ ثن ا ح ما د بن من ع دة‬،‫بن عل ي‬

‫ف قي ظوب ا لجمو؛ب ن ؟‬-‫ناي ز أ ئ نل‬/‫ا ال‬ ‫ظ أخ ش نكرف في‬ ‫مبوت في‬

İmrân el-Kasîr der ki: Câ£er b. Zeyd: “iyilerin ağzında ne güzel

anılıyorsun. Müminlerin kalplerinde ne yücesin” derdi.

İmrân, Enes b. Mâlik’ten rivâyetlerde bulunmuş ve onunla

görüşmüştür.
İmrân; Atâ b. Ebi Rebâh, Ebû Recâ el-Utâridî, Haşan, Muhammed b.
Şîrîn, kardeşi Enes, Kays b. Sa’d, Abdullah b. Dînâr, Nâfi, Ebû Ğâlib,
Abdullah b. Ebi’l-Kalûs ve ibn Ebî Necîh’ten rivâyetlerde bulunmuştur.
Sevrî ve Şube ise ondan rivayet etmiştir.

782 ‫أل س‬, Takrîb4531-a, Takrîb 4195, Takrîb 2622, Takrîb989, Takrîb
1188, Takrîb 1653

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا أ ح ن د بن علي ا ل حراع ئ‬،‫ ا حدق ا أبو م ح ث د س حقا ن‬١٨٠/٦ ‫ ل‬-) ٨٣٩٠(

،‫ ش م ع ت أبا ر جاء‬:‫ ثاب‬C‫ أ حتئى ج نزان المصير‬،‫ ثت ا شغته‬،‫حمقس ى ع م ا ل حؤضى‬

‫ م ؤ أ ح ب ا؟غ م ن أن أثص د ق‬4‫ أك ر مال‬4‫ " لأن أقوت ال أ‬: 3 ‫ه ا‬ ‫ي ح د ث عن أبى‬

‫ ء‬١٨ ٠/‫ ت آم‬٠٠‫ب مامؤ بتار‬

İmrân el-Kasîr’in, Ebû Recâ kanalıyla bildirdiğine göre Ebu’d-Derdâ:

“Yüz defa: «Allahu ekber» demem benim için yüz dinar tasadduk etmemden
daha sevimlidir” demiştir.

Takrîb 731, Takrîb 3017, Takrîb 1105, Takrîb 4105, Takrîb 2637, Takrîb
4559, Takrîb 59, Takrîb 3725

Ğâlib el-Kattân
Allah dostlarından biri de âbid olan, Rabbine devamlı yalvaran ve
insanlara öğüt veren Ğâlib b. Hatâfel-Kattân’dır.
‫‪606‬‬ ‫‪Ğâlib el-Kattân‬‬

‫(‪ “) ٨٣٩٩‬ل ‪ ١٨٣/٦‬ا حدثن ا أبو بكر بن تالل ه ‪ ،‬ثت ا عتد الثؤ ئ ذ أ خ ن ذ بن حئث ل‪،‬‬
‫ف ر‪ ،‬محا د ‪ :‬ن بع ت عالثا ا لمقئا ن‪ ،‬مولت في دع ائه ‪ ٠٠ :‬الل ه م‬
‫ح دثني شء ثن ا تقاو‪ ،‬ثن ا جع‬

‫ار م في ناي ال د ي م ع ا‪ ،‬وار م لئزول ا ل م ؤ ت مصنعن ا ‪ ،‬وانش في ا لمثور زخث ثا ‪،‬‬

‫وار م تش ط أيدين ا و ق م أهؤاهن ا وننشز ؤ ج وهثا ‪ ،‬وار م ؤوئفغ ا ص ي دي ك "‬

‫‪: !Ğâlib el-Kattân’ın şöyle dua ettiğini işittim: “Allahım‬لكل ‪Cafer der‬‬
‫‪!Dünyadayken şu garip halimize acı! ö lüm anında bize merhamet et‬‬
‫‪Kabirdeki yalnızlığımızda bize mûnis ol! Sana uzanan ellerimize, dua eden‬‬
‫‪ağzımıza ve sana yönelen yüzümüze merhamet et! Hesap için huzurunda‬‬
‫”!‪durduğumuzda da bizlerden merhametini esirgeme‬‬

‫(‪ “) ٨٤٠٠‬ل ‪ ] ١٨٣/٦‬ثن ا إبزا من؛ بن مه د ا ل م ل ك ‪ ،‬ئت ا م ح م د بن إئ ح ا ى ‪ ،‬تحا ت ت ه بن‬

‫تع يد‪ ،‬ثت ا مروان بنشال م ا لم رث ي‪ ،‬ثت ا مسئ ع ده بن اليس ع بن م س الب ا هلي‪ ،‬عن نل بمان بن‬
‫‪ İ‬أثاث ا أثؤة في تن م ه ميزات لهز‪ ،‬صن م ه مع ه م يؤم ه م‬ ‫أ ي ن ح م د ‪ ،‬ثغ ا ع ال ب ا لمقثا ن‪،‬‬
‫أ ج م ع‪ ،‬خ ز إذا أ ن ث ى ازى إ ز فزاشه‪ ،‬وقد ل ع ب ه ا د كأ غش من ج د لت ءع آس ه عيثه‪ ،‬ءأثا ه‬
‫اتثؤة<ة ثئؤث‪ ،‬ئ ك ه انيأة‪ :‬أ ال ص ا لثؤثر؛ت ‪<:‬خنلف ه قؤث ض قلغ؟‪ ،‬؛‪١١‬؛ ‪" :‬‬
‫بثل ث بيع ت ه‪C‬‬ ‫و‬ ‫ف ئ ؤ ث م زا را وا ل م ر أ ة‬ ‫ث ي ي ئ امح و م "‪ ،‬د ا ‪: 3‬‬ ‫ب ما‬ ‫هأ ه‬ ‫ء إ م ك جا‬ ‫ك ذ ريت ي‬ ‫وي ح‬

‫م ض ر ا إلن‪ 1‬م ‪١٧‬‬ ‫‪ ٣‬ئ ص ر ئلز يذ و‬ ‫ذبف بريني خ ز م حفت ‪ ^ ١‬؛‪،‬‬

‫ه م‬ ‫و موت‬
‫ينع إ ل ئ‬ ‫ث ن ى النائ م ‪ ،‬أقت‬ ‫ف نا‬
‫ي‬ ‫أ خ ذ م صحع ة ءر أ ى‬ ‫ن ث؛‪ ،‬ب م‬ ‫و ع ش رب ن‬ ‫أزث ث ا‬ ‫ع ز ن ه ئ أ ع ا د ا ل م ك ت و بة‬

‫ئ أ ث زا ب ئ ز خ‬ ‫س مح ه قال‬ ‫ه كي‬ ‫دباجن ز ومع‬ ‫ق أ رب ع‬ ‫امح‬ ‫م‬ ‫د‬ ‫يح ة ب وج‬ ‫ؤه إ ر‬ ‫ث ن مل‬
‫ئ ‪ : 3‬ءأبئت عتز *كثير م ا‪،‬تا الدثاد؛ز إ؛ئمئ اتف ا م ن يذ و‬ ‫ال دد ا دتز ي ب\ب م ن تل ك‬

‫ال دد ايأز ا الرت‪،‬ته ر جملث‪ ،^ ١^ ^!١‬ها ‪3‬ت ئ جعل ت ‪1‬ث عاعس عنة‪ ،‬م دعؤثت بغد ذلل ث‪ ،‬س ن ت ‪:‬‬
‫يا صا ح ب الدثاتير فزؤ دئا ي ز ك ن ذ ه ت لأقخ ال ك س لأع طيه الدئاس ز‪ ،‬ذا‪،‬ائ ا ل م حس ئ د‬
‫^‪^ ٤١‬‬ ‫ثخؤئ وذهت ت اأدثادآز ءمل ت ‪ :‬ي صا‪-‬ح ث الدئانير ‪ 1‬ن در ا يزك ثن دهت ت نح ذ‬
‫جث ف بن بث ا جثة دؤني ‪ ،‬ومات‪ :‬ال أئ ئ إ ال ذئاتير ي باعثانه ا ئا ن سمفل ئ زئ ؤ ا خ ذ بن ا جية دؤبي ‪،‬‬
‫ءثدؤ ت عأى ابن سيرين‪ C‬ءمصص ت علته‪ ،‬ثق ا ل‪ :‬أنا إثلف ن ن ت عن ص الة ا لعش اء ا ال خزة‬

‫؛ ا ت ث م ا ه و ال مم د لمثل ه ا "‬
 Gâlib el-Kattân ‫ ة‬07

Süleymân b. Ebî Muhammed bildiriyor: Bazıları Ğâlib el-Kattân’ın

yanma bir miras paylaşımı için gelmişlerdi. Ğâlib gün boyu onların miras
paylaşımları için uğraştı. Akşamdan sonra da eve gitti ve yorgun bir şekilde
minderin üzerine çöktü. Duvara dayandı, ancak uykusuna yenilip uykuya
daldı. Bir zaman sonra namaza k^dırmak üzere müezzin geldi. Karısı ona:
“Görmüyor musun namaz için müezzin başında duruyor!” dediğinde, Ğâlib:
“Yazık sana! Beni rahat bırak, zira bugün nelerle uğraştığımı bilmiyorsun!”
karşılığını verdi. Müezzin onu birçok defa kaldırmaya çalıştı. Karısı da her
defasında aym şekilde onu uyarıyor ancak Ğâlib: “Beni rahat bırak!” diye
çıkışıyordu. Gece yarısı olduğunda namaz için kalktı; ancak ne imamın kim
olduğunun, ne de kaç rekât namaz kıldırdığının farkına varabildi. Bu
nedenle farz namazını yirmi dört defa tekrar ‫ ا ك ل ط‬. Sonra yatağına girip
uyudu. Rüyasında evinden Kerîce’ye doğru gittiğini gördü. Giderken de
yolda dört dinar buldu. Yanında üç cepli bir de kese vardı. Dört dinarı bu
ceplerden birine atıp yoluna devam etti. Ancak çok geçmedi ki birinin dört
dinar kaybettiğini ve bulanın Allah rızası için kendisine vermesini istediğini
gördü.

Gâlib şöyle anlatır: Bir süre gözüne görünmemeye çalıştım; sonra ona:
“Ey dinarlarını kaybeden adam! Gel, dinarların burada!” dedim. Dinarları
ona vermek için keseyi açmaya çalıştığımda, kesenin yırtılmış, dinarların da
düşmüş olduğunu gördüm. Adama: “Ey dinarların sahibi! Senin dinarlar
gitmiş! Yerine aynı değerde başka bir şey vereyim!” dedim; ama adam
giysimin kenarından tutup: “Hayır! Ben dinarlarımı istiyorum!” karşılığını
verdi. Giysimin kenarından bu şekilde tutmuşken de uyandım. Sabah ibn
Sîrîn’e gidip rüyamı anlattığımda ise şöyle dedi: “Uyuduğun için yatsı
namazım kaçırmışsın! Allah’tan bağışlanma dile ve bunu bir daha tekrar
etme!”

‫ت عأى دد أل‬°‫ه ا ة كا‬ ،^‫ ^؛‬١ ٠٠ :‫ ئت‬،‫ا ل ائ ن‬ ‫ زأ م ح هي‬:‫لي م ا د‬-‫ ن‬3 ‫ظ‬
‫و دل ك ئب ع لهى ا ل مأه ال غ الة يز ح م لف الثة ئ ي ن غ إ ر‬ ‫ ه ا دن ا ل م ؤبن و و ث‬، ‫ا ل م شح د‬
‫ ثأز‬،‫ ا الث؟ى‬0^‫ا ل ح ين ال ذ ي ن م ت فيه ا ل مؤه ا ال؟ولى ق ن ت ثمص ق ت ث ح و ظ ص ل ت \ ل‬
608 Gâlib el-Kattân

‫ ؤأئامس ئدانثا عل ى‬، ‫أ خ ذ ت م ح جمي هزأيت أثي وأ صحابا لي عل ى بعا ل ف ه ب ف ن ا ي غ‬

‫ناء‬ ‫ب م ال غ داة ز م غ ر‬
‫ئئت و ج‬.،‫اآل ل تا م ي ا خلا ب ز غ ر و ش ز طق ي‬
‫ نا قثا‬،‫ خ ز بلغ جهدثا فن اذئثا يا معا شز ا ل ح داة‬،‫زأتن خايي م ج تهدون عأى أن ت ل ح قي ن‬

‫جا بما‬-‫ ونص ن جتهد ه ال ئدر م ح م ؟ ءأ‬، ‫عأى البعا د ال ه م ا ل ج وأنت م ع ر ا إلبل عأى رشذك م‬
‫ ئأال‬، ‫ب ا‬
‫ هؤم صلثن ا في ج م ع صال ة ا ل عث اع ا الخزة وأن م صليت م مح زادى ئل ذ ثن ح م و‬،‫ال غداة إ‬

٠٠ ‫ ه و*ك ما رأيته‬: ‫قث ا ن‬ C‫هع ذ ؤ ت غلى م ح م د بن سيرين‬

Ğâlib el-Kattân der ki: Başıma daha önceki gibi bir şey gelmiş ve mescide
' Müezzin ezan okuyup geri döndü. Eşim: “Allah’ın merhameti
üzerine olsun, namaz vakti” diyerek beni uyarıyordu. Ben ise ilk defa
uyumuş olduğum zaman kadar uyudum. Kalkıp ilk defada kıldığım kadar
namaz kıldım. Sonra yerime uzandım. Rüyamda kendimi ve ‫؛‬rkadaşlarımı
beyaz rahvan katırlar üzerinde gördüm, önümüzde ise develer üzerinde olan
ve tahtırevanlarda döşekler üzerinde uyuyan kimseler bulunmaktaydı. Onlar
tahtırevanlarında rahatlarına bakarken develerini sürmek için şarkı türkü
söyleyenler vardı. Ben ve arkadaşlarım onlara yetişmek için uğraşıyorduk.
Gücümüzün sonuna geldiğimizde: “Ey develeri sürenler topluluğu! Bizler
beyaz ve rahvan katırlar üzerindeyiz. Sizler develer üzerinde rahatınıza
bakmaktasınız. Ne oluyor da size yetişmeye çalışıyoruz ve yetişemiyoruz”
dedik. Bunun üzerine deve sürücüleri: “Biz yatsı namazını cemaatle kıldık.
Siz ise tek kıldınız. Bu sebeple bize yetişemezsiniz” dedi. Sabahleyin
Muhammed b. Sîrîn’e gidip durumu anlattığımda: “Evet, mesele görmüş
olduğun gibidir” dedi.

‫ ثت ا أبو حات م‬،‫ ثن ا عئد الل ه بن م ح م د بن تغ م و ث‬،‫ ا حدثت ا أيي‬١ ٨ ٧ ٦ [ ")٨٤٠ ١(

‫ألا‬1‫ ش م ع ت ع‬: 3 ‫ ئ‬، ‫ ثن ا النمص د ث ذ ن و ح \لؤاسس ي‬، ‫ ح د ب ي ن ح م د بن ا نم ز‬،‫الرازي‬

٤‫ مح وص ن ت رأسى ثمأق م ت البث ا‬،‫ " ج ئ ت م ن صمم ى وأد ا كأال مع أ و ث‬:‫ قا ل‬، ‫ائثهثا ذ‬
، ‫ م نم ق ق ؤص أ ت وص ق ت‬،‫ دعيني ئ ن ت هوي‬: ‫ ق ك‬،‫ ال ة‬-‫ الءة‬:‫ ه‬1‫ ق ي ال ن ز‬،‫خزة‬-‫ا ال‬

‫ ث م وض ع ت‬4‫همل ت إن "كارت ا ل ج ماعه ائمميفل ذيموبني أن ا ح ذ ي خف ن ب ن ال م ءص أت ث‬

‫نأي ي مأرى قي مغ ا ب ي كأئي ي ش دبال ك ال ز م بما د ي ال دماتيث ’كل ه ا أ ه أ ز ش عندي‬
\‫ ث د د ه ا هبةثه‬0 ‫ت ثؤ أتمف أعقإتثهأ ح ث ت‬3 ‫ وه ا‬، ‫ا‬-‫م تئبله‬ ‫ا أن أع ط؛؛ه ا و ة‬-‫ث ئ ئ ذ ئ هأ حر جثه‬
 Ğâlib el-Kattân 609

،‫ لت‬،İJJS ‫ ئدكزت‬،‫ نأثئث ت ح م د بن سيرين‬1‫ و ة ءم مثله‬1‫م جثه ا أن أعهلثه‬-‫مننثم ظ‬

‫ تثل ث ال غ الة ي ن ث ص ه ا ام‬:‫ق ا ت‬

Mufaddal ‫ط‬. Nuh er-Râsicî der ki: Ğâlib el-Kattân’ın şöyle dediğini
işittim: Tarladan gelmiş ve çok yorulmuştum. Başımı yastığa koyduğumda
yatsı ezanı okudu. Eşim: “Namaz vakti” deyince: “Beni (rahat) bırak” dedim
ve uyudum. Sonra kalkarak abdest alıp namaz kıldım. (Kendi kendime):
“Eğer cemaat namazını geçirdiysem gece ibadetinden nasibimi alma vaktini
daha geçirmedim” dedim ve gece namazı kıldım. Sonra uyudum. Rüyamda
kendimi bir çimenlikte buldum. Bir kişi: “Hepsi dört tanedir (dört
dinardır)” diye sesleniyordu. Onlar da bendeydi. Dinarları kendisine vermek
için çıkardığımda almayı kabul etmedi ve: “Onları aradığım zaman
verseydin alırdım” dedi. Onları yine vermek için çıkardığımda yine almayı
kabul etmedi. Muhammed b. Sîrîn’e gidip durumu anlattığımda: “Bu yatıp
ta geçirdiğin (cemaatle kılamadığın) namazdır” dedi.

‫ محا ال غ ن ت ن‬، ‫ ثت ا أثو حات م‬، ‫ ث إ عتد الثؤ بن م ح م د‬،‫ ا حدثت ا أبي‬١ ٨ ٧ ٦ [ ")٨٤٠٢(
‫ " أ م ح ق قلت‬:‫(؛‬١٤ ، ‫ ئ <ل ث ا ق ئ ن‬، ^ $ ١ ‫ى أثو ئ د و خت ن‬ ‫ئ مح ت ى تن‬
‫ينا ثن ى الغان م كاني نغ أثاس غ ز بثا ل ف ه ب وبتن‬
‫ ئزأيت ف‬،‫ص ض الؤ البق اع ا الخزة‬

‫ب ن غ ر محا ل‬
‫م‬ ، ‫غد ن م‬ ‫ و حا د ي ح د و بجم وه م م حرون‬، ‫ي د ي نامس غش محا م د‬
‫ قفت حتم غ عثه‬،‫ هأث ث م ح م د بن سرين‬3 ‫ ت ف ر إلقه م ز ال بلح ههزة ة ا‬، ١^ ‫ئهزئ‬
‫ أوكلث أ صحا ث ا ل م ح ا مل‬:‫ ق الأ‬،‫ ال‬: ‫ ئ ك‬،‫ ص ثث ت ائثار ح ه فى ج ما عة‬: ‫ ق ا د‬C‫رؤيا ي‬
١/‫ ؤ‬١^ ^ ‫يف اتوا أن ب د ر ي م ح د‬،‫ ل ف ه ب ئ‬1‫ وأن م أء؛ثخا تيبع‬،‫ءل ة‬1‫ في ج م‬١^ ^ ‫اثفي؛ئ‬
" ‫ئ د رني ق‬

Ğâlib el-Kattân der ki: Yatsı namazı vakti biraz uyumuştum. Ben de
herkes gibi bir rüya gördüm. Rüyamda sanki bazı kimselerle birlikte beyaz
katırlar üzerindeydim. önüm de de tahtırevanlar üzerinde bulunan kimseler
vardı. Biri şarkı söyleyerek develeri sürüyor yavaş yavaş gidiyorlardı. Biz
katırlarımızı hızlıca sürüyor ve onlara yetişemiyorduk. Daha sonra
Muhammed b. Sîrîn’e gidip rüyamı anlattığımda: “Dün yatsı namazını
cemaatle mi kıldın?” diye sordu. Ona: “Hayır” diye cevap verdiğimde:
610 Ğâlib el-Kattân

“Tahtırevanlarında giden kimseler yatsı namazını cemaat olarak kılanlardır.

Siz beyaz katırlarla onların sevabına yetişmek istiyorsunuz ve
yetişemiyorsunuz” karşılığım verdi.

‫ ثنا‬، ‫ ثئ ا ا لخشن بن م ح م د‬، ‫ ] حدت ا م ح م د بن أ ح م د بن ت خ م‬١ ٨ ٧ ٦ [ “) ٨٤٠٣ (

‫ ش مث ث ع ا و‬:‫ قات‬،‫ ثثا اق زا ث مبي ات ذ ض مالت رات‬،‫ثار‬

‫ ئثا ت ع د ئ مه د ا لخ‬،‫أثو رزئ‬
‫ و كا ن هؤما‬،‫ نأ ى في ا كا م ءهأن قوما غي م حا م د في قتثار تا م‬٠٠ ‫ أثت‬:‫ ت ح د ت‬،‫ا لمتنا ن‬

‫ فا د‬، ‫ق ل م ي ل ح م و ه م ع ام ه ال م‬ ‫عأى بعا ل ش ه ب يدأبون وأ صحا ث ا لمقثار غلى‬

‫ أظ تدري ظ‬: ‫; ؛ي ز ي د‬3‫م ؛ آل ف ذ م ه ق ائ ي؛ذ ئمد ثن ط هز ؛ مما‬ ‫يغ‬°‫قل ق ظ زأ‬

"‫ ثأقز ظئ م تيهدون محس قط ري‬، ‫ال م‬P ،۶ ^ ‫ م‬١
^ ‫ والء‬،‫ثؤالء‬
ibn Ebi’l-Furât der ‫لكا‬: Ğâlib el-Kattân bir rüya gürmüştü. Sanki bir
topluluk deve katarında tahtırevan üzerinde uyumaktaydı. Bir ‫ ظدالالل ^ مآ‬ta
beyaz katırlar üzerinde hızlıca gidiyordu. Deve katarı ise sakin bir şekilde
gidiyordu. Fakat beyaz katırlar üzerinde olanlar gece boyunca deve katarına
yetişememişti.” Ğâlib el-Kattân: “Bu gece gibi bir rüya görmedim. Bu gece o
kadar hızlandık, ama onlara yetişemedik” dedi. Bir adam: “Onların kimler
olduğunu bilmiyor musun. Onlar yatsı namazını cemaat olarak kılanlar ve
sonra uyuyanlardır. Siz ise nafile namaz kıldınız. Bu sebeple hızlanıyor, ama
onlara yetişemiyorsunuz” dedi,

‫ ثن ا ع د الل ه بن م ح م د بن‬،‫ ا ثن ا عتد الل ه بن م ح م د بن جعف ر‬١٨٥/٦ [ ")٨٤٠٤(

‫ ث م‬، " : ‫ ظت‬، ‫غ م ا ق ئ ن‬ ‫ غ د ك ص‬: ‫ ئ ت‬، 0 ‫م ور ث ئ عئتا‬ ‫حي‬ ،^ ١^
‫ب م ن م ت‬،‫ ء ص ل ئ ت خن ث ا وعشرين مؤه أبتغي به القص ي‬،‫ص الة ا ل عق اؤ في ج م اعة‬
‫د إ مح أ‬ ‫مح‬ ،‫ب‬ ‫م ح‬ ‫ا ل خخ ا م ل ال‬ ‫قي‬ ‫و ه ؤ ال ء‬ ‫ج‬
،‫ب ي‬ ‫أ‬ ‫ج وا د‬ ‫م‬ ‫غ د‬ ‫ك م‬ ‫ي‬ ‫م‬ ‫ئ‬

٠' ‫صلمؤا غي ج م اعة و ص ل ث ت و ح د ك‬

Ğâlib el-Kattân der ki: Yatsı namazını cemaatle kılamayıp kaçırdım.

Ancak Allah’ın ihsanını umarak namazı yirmi beş defa tekrar ederek kıldım
ve uyudum. Rüyamda güçlü bir atın üzerinde süratle yol aldığımı gördüm.
Ancak önümdekiler, develerindeki hevdeçleri içinde yol almalarına rağmen
onlara yetişemiyordum. Ardından bana: “Onlar cemaatle namaz kıldılar; sen
ise tek başına kıldın” denildi.
 Ğâlib el-Kattân 611

،‫ ثن ا عتذ الل ه بن أ ح م د بن حئث ل‬، ‫ ] حدثعا أبو بكر بن تالل ه‬١٨٥/٦ ‫)" ل‬٨٤٠٥(
‫ ظ‬، ‫ ث إ أ و بكر ا ل م تو ئ‬، ^ ^ ^ ^ ١ ‫ بن م ح م د‬0 ‫ح دق ا عئ ما‬-‫ ح ؤ‬. ‫ح دثن ي أ خن ن بن إثزا ويلم‬
‫في‬ ‫ "نمحق ا ل صق ي ال ذم‬:‫قات‬،‫ كاغ ايي ائاذ‬،‫ ثنا ائ عق‬:‫قاال‬،‫أبو ا لآئغث‬
:‫ همل ت‬،‫ زخات ا ل ج د وأل سي وس ه ن ي د ه زبما ن ؤئؤ ينت ح يديه م ن ع م ة‬،‫م ك ة ا ل م وال ي‬
٠٠ ‫ اق ل ي به م ا‬،‫ ئ م ي خ أبملبلث وذ وابلت ايلف‬. ‫ ثغلم‬:‫ فا د‬،‫أ حبريي ب أ م ثبي ي ع ظي م ا لأبي‬

Ğâlib el-Kattân der ki: Rüyamda Hasan’ı Mevâlî yolunda ilerlerken

gördüm. Aramıza küçük bir akarsu girdi. Elinde reyhan vardı ve (onunla)
ellerindeki safran boyasını sürüyordu. Kendisine: “Bana kolay ama sevabı
çok büyük olan bir şey öğret” dediğimde: “Evet, kalbinde samimiyet ve
dilinde zikirle geri dön” karşılığını verdi.

‫ ثن ا عتد اللؤ بن م ح م د‬،‫ ثن ا أ ح م د بن م ح م د بن عس‬، ‫ م ال ا ] حدثن ا أيي‬/ ‫ تآم‬-) ٨ ٤ ٠٦(

‫ عن ع ا ل ب‬،‫ عن جئ مر بن سلي ما ن‬،‫ ثن ا محن العزيز ا لم رب ى‬،‫ ثت ا م ح م د بن م وت ى‬،‫ئن عبيد‬

‫ سجنه زاقت خ ت سابه ؤفع ت‬، 3 ‫ق الم و طا‬،‫و ث ث وتف ن ع ل ه ا ل‬ ‫ ئ ت د‬4 ‫ لث ا‬: ‫ ء ا د‬، 0 ‫ا ق ئ‬
‫فق بذ ز م‬
‫^ أ ئ ف و إ م حق ظ ي‬ ١ " : 3 ‫ قا‬، ‫ م ن د ظ ع د ه ف اثتيت ة‬1 ‫ ه ا ة‬- ‫زأنة و‬
‫ الل ه م ا ج عل لي مز جا وم خ رجا هاع منا ة‬، ‫ ئح ت ت ي‬،‫ أثا ودي قاع ويي زأخذوا قتب ي‬،‫وعدوي‬
" ‫ه زك‬

Ğâlib el-Kattân der ki: Hz. Yusufun sıkıntıları çoğalıp hapis süresi
uzayıp giysileri kirlenince, saçı başı toz içinde kalp inşanlar kendisine eziyet
edince: “Allahım! Sevdiklerimden ve düşmanlarımdan çektiklerimden dolayı
sana şikayette bulunmaktayım. Sevdiklerim beni sattı ve paramı aldılar.
(Kral) beni hapsetti. Allahım! Bana bir ferahlık ve bir çıkış yolu göster” diye
dua etti. Bunun üzerine Allah kendisine istediklerini verdi.

‫ تثا مح ذ ال م ئ‬،‫لخد‬ ‫ تثا هث ال م ئ‬، ‫ ا تثا أبو تكر ئ ن ال ك‬١٨٥/٦ ‫)" ل‬٨٤٠٧(
‫ عن بكر بن عند‬،‫ ثن ا ع ال ب ا ئا ن‬،‫ ح د بغي ا ل مغهالت بن بم ث ى المة ب ;ؤ‬، ^ ^ ١^ ١‫غ م‬

" ‫ " ت ق تأ ت ال خ أط ل و وئت ش تم ف ن خ ل اا؛ات ل م ح ق ي‬: ‫ قا د‬، ‫ال م ال ن ئ‬

Bekr b. Abdillah el-Müzenî der İri: “Gülerek günah işleyen ağlayarak
cehenneme girer.”
612 Selâm b. EbîMutV

‫ثت ا‬ ،‫؛^ بن أبي يمحى ا ل ثدي ي‬£١^ ‫ ثت ا أ ح م د بن‬،‫حدثن ا ش‬ ‫ا‬ ١٨٦/٦‫ ل‬-) ٨٤٠٨(
‫ إ ة م ن‬: ^ ٠^ ‫ قل ق‬٠٠ ‫ قا د ؛‬، ، ^ 1^■ ‫ ثت ا‬،‫ ثت ا بغ ز ثن ا ل مم ص ل‬،‫م ح م د ثن يمحى الرثا ئي‬
‫ ئ ال م ل الل ه م اعغز قا ثان في ائن ن جي ال م ق ز ز‬،‫ إذا كا ذ يؤم ا ل جن عئ‬،‫يلث ابل ذ م ني م ول‬
‫م‬ ‫م ن ق ال د ء ؛ ؤ غأ‬ ‫ محا المبب ا‬: ‫ قا د‬، ‫ؤالثوبل ؤ زذ و أمحا؛ ض ئ ذ ا ال م‬
‫ئ د‬ ‫ زة ع ئ ق‬١ ^ ١^ ،‫ رين‬U ‫ه‬ ‫ هإن أع ظ ك‬،‫ إل ى أ ك ش ا أع‬، ‫ا يمحت‬
" ‫ئصي ح ت ك‬

Ğâlib der ki: Hasan(-i Basrî)’ye: “Seninle birlikte oturanlar arasında:

“Cuma ‫ةي^ل آ ة‬: «Allahım! Bizi bağışla» deme. Çünkü mescitte polis, livatacılar
ve bunlara benzer kimseler bulunmaktadır” diyenler vardır” dediğimde ‫الو‬
karşılığı verdi: “Be adam! Çokça dua et ve nasihatini genel olarak ver.
Şüphesiz ‫ نكل‬sen şefaatçisin. Allah sana istediğini verirse ne âla. Eğer istediğini
verm ekse nasihatinin sevabını verir.”

Ğâlib; Haşan, Bekr b. Abdillah el-Muzen!’den ve imamlığı ve

güvenirliği hakkında ittifak edilen başka kişilerden rivâyetlerd e
bulunmuştur.

Takrîb 600, Takrîb 601, Takrîb 672, Takrîb 194, Takrıb 4473-a, Takrîb
4239, Takrîb 2545

Selâm b. Ebî Muti’

Allah dostlarından biri de daima şükreden, yüksek kişilikli, şahit ve
dinleyen biri olan Selâm b. Ebî Mutî’dir. o,
daima şükretti ve derecesi
‫ مو‬€‫ هل‬, o dinle)rip şahid oldu.
Tasavvuf, kulun yükselmesi ve (Allah'ı grürcesine) dinlemesidir.

‫ ثعا‬،‫حمحل‬ ‫ ثن ا عثد الثؤ بن ا ح م د ثن‬، ‫حدتما أوئ بكي بن نال ك‬ ‫ا‬ ١٨٨/٦‫ ل‬-) ٨٤١٦(
‫ قيء مامى ال مب م ك‬AjlS' ‫ننل ي‬
‫ كأال ت ال م بن ش م طيع إدا قام ج‬٠٠ : ‫ محا د‬،‫هدبه ئ ذ خ ابي‬

Selâm b. Ebî Mutî, namaza durduğu zaman yere atılmış bir eşya gibi
hareketsiz olurdu ,
 Selâm b. Ebî M utî 3 613

‫ ح‬. ‫س إن ح اى‬ ‫ ثت ا م ح ئ د‬، ‫إ شحا ى‬ ‫بن‬ ‫ ا حدثت ا إبراهي م ن عتد الئؤ‬١٨٨/٦ ‫ )“ ل‬٨٤ ١٧(
‫ ئ ا ال؛ ئغ ا م ح م د بن ي حيى‬، ‫ ثت ا أ خن ن بن م ح م د بن غم ي‬،‫و حدثت ا مه د الل ه س م ح م د‬
‫م ومحلق أق و بمث لم غثة ال م‬ ‫م ل ي ن ة ال م ه ف‬ " : ‫ قا د‬،‫م‬ ‫ ص‬،‫ا م حث اثوري‬
" ‫ظ؛لق ب ي ذ ك ق‬
Selâm b. Ebî M utîJ der ki: “Allah’ın, dininde sana verdiği nimedere,
dünyalık olarak verdiği nimetlerden daha fazla şükredenlerden biri ol.”

‫ ثنا عبد ال ر بن‬،‫ حدبقي أ ي‬،‫ ا حدثتا ث ح ئ د بن أ ح ن د بن أبان‬١٨٧٦ [ -) ٨٤١٨(

،‫ظ ال م ئ ا م حازك‬ ‫ ثثا‬،‫ثا محت؛ ئ ت ش ا ن‬
‫ ءث‬،‫ ى ث خ ئ د ئ إئي؛ بن‬، ‫ن ث تن ي م‬
‫ نا جت أن ثحلم هى اخل م ن لل ه والق ول ؤ ال يزاد‬: ‫^ ع ر ث الثؤ وجو م‬£ ١^ ١ " :‫ قات ش ال م‬:‫قات‬
‫ والقال ت انحاللط ؤئ ؤ أن‬،‫رك نا ال ي صل ح وا ل ع م د ؛ن ا ب ملح‬ ، ^ ^ ١ ‫ب ق يغ مئة‬
'٠ 1‫يزهد هيه وهز ثهل وغ وغزأدد ا ه‬

Selâm b. Ebî Mutî’ der ki: “Zahitlik üç şekilde ‫ء^ل ه‬. Birincisi, kişinin amelinde ve
,sözlerinde dünyalık hiçbir menfaat beklemeden sadece Allah rızasını ummasıdır. İkincisi
kendisine fayda vermeyen şeyleri bırakıp faydası dokunacak ve kendisini düzeltecek şeyleri
yapmasıdır, üçüncüsü ise kendisine helal kılınan ruhsadardan bile Allah’ın sevabını umarak
uzak durmasıdır ki, bu da zahidiğin el ‫ أ ك‬basamağıdır.”

،‫ ثنا أبو بكر ى ن هما ن‬،‫ قثا أ خ ن د س م ح ث د بن عنز‬،‫ ء ح د كا أ ي‬١٨ ٧ ٦ [ -) ٨٤١ ٩(

‫ " ش ي غ ث أن ثنى م ن الغئنة ظ ال‬:‫ قا د ت الم‬:‫ قاد‬، ‫ ح دئ ئ ص س ع يد بن غ ا م‬:‫هات‬
‫ص‬ ‫ص ا‬
‫طف خأ ء ف ت ق ق ذ ة‬: : ‫ف‬ ‫لئ ث ع‬
‫أئ‬ ‫ ؛ تال‬١١٤ ،‫ث ة‬:‫مح زم ه غ ث ه زأ‬
0 ‫ م إ‬3‫مت ؛ ي وا‬

" ‫ ئ‬İP ‫بنة‬

‫ب ألك مممب ق؛ ه م‬ ‫ م‬،‫;ا; ال‬
Selâm b. Ebî Mutî der ki: “Ne zaman Allah'ın sana ‫ ه‬1‫ س‬nimetlerini
”.görmek istiyorsan, infakta elini açık tut ki bu nimeti görme imkânın olsun
Selâm der ki: “Evet vallahi! Eğer eve girip kapını kapatacak olsan gelip de
kapını çalarak, Allah’ın sana vermiş olduğu nimetleri öğretecek bir şeyler
isteyen biri mutlaka çıkar.”

‫ عن أبي‬،‫ئ ذ غ م ا ن‬ ‫م‬ ‫ ثن ا أثو‬، ‫ ثن ا أ ح ن ذ تن م ح م د‬،‫ ] حددن ا أيي‬١٨٧٦ [ “) ٨٤٢٠(

‫ري م‬ ‫ قادت " د ظ ت عش‬، ‫م ثن أ ي ث ه ع‬ ‫ عن‬،‫ ص أ ي رهم اشق ا ني‬، ‫ح ث ت ه‬
Selâm b.E bîM u tî 614 ’

‫ي ز ال‬ ‫ ناذ ر ال دي ن ال م أو ى‬، ‫ ا ذ غ ا نم ز ج ين في العل ن ي‬: ‫ ق ك‬، ‫ ءإ دا ئ ؤ ئ‬C‫أعوده‬

‫ر‬ ‫ ؛أ‬: ‫ ن جع د يأمول‬، ‫ أئن غ ة ئ‬٣ ،٠^ ^ ‫ت ب م ب ح ك عإيه بم د‬،3‫ ئ‬،‫م ن ي ح د مهب‬
'٠‫ واذ و ال ي ن ال اوى ي زال ي ت ق ; ف د م‬، ^ ١‫ال ن ز جئ قي‬
Selâm b. Ebî Mutî’ der ‫لكل‬: Bir hastayı ziyarete gittiğimde inleyip
,durduğunu gördüm. Bunun üzerine ona şöyle dedim: “Yollara atılmış olan
kalaeak bir yeri olmayan, hizmetlerini görecek kimsesi bulunmayan hastaları
düşün!” Daha sonra bir daha ziyaretine gittiğimde artık inlemiyordu. Yanına
girdiğimde şöyle demeye başladı: “Yollara atılmış olan, kalacak bir yeri
olmayan, hizmetlerini görecek kimsesi bulunmayan hastaları
düşünüyorum .”

‫ ثن ا هدبه‬، ‫ ثت ا عتد الل ه بن أ ح م د بن ح م‬، ‫ ] ثما أبو ثق ي ئ ذت ابل ي‬١ ٨ ٧ ٦ [ -) ٨٤٢١(

،‫ دحلم ت عأى مال ك بن دي ا ر ق ال زفؤ في بئت بمر سزاج‬٠' :‫ ه ات‬،‫ ثعا ت ال م‬، -‫بن لحالي‬
،‫ثص غ علته حترلث؟‬٤^ ٠ ‫ يا أبا ي حيى أال س راج؟ أال‬: ‫ث قا ل ه‬ ‫وفي يده رغيمحت‬

" ‫ض‬ ‫غ ر نا‬ ‫ا‬

‫وا ش إ ي ق د م‬ ‫ذ ني يم‬ ‫ا‬
:‫ق ت‬

Selâm bildiriyor: ^ece vakti Mâlik b. Dînâr’ın yanma girdim. Lambasız

bir odada elindeki kuru ekmeği yiyordu. Kendisine: “Ey Ebû Yahyâ! Lamba
yaksana! Ekmeğine de katık olarak bir şeyler koysana” dediğimizde: “Beni
rahat bırakın! Vallahi geçmişte yaptıklarımdan dolayı çok pişmanım!”
karşılığını verdi.

‫ ثن ا م ح م د‬،‫ ثئا أب و بكر بن عبيد‬،‫ ثت ا أبو ا لخشن ثن أبا ن‬،‫ ء ثئ ا أيى‬١٨٩/٦ ‫ ل‬-) ٨٤٢٢(
‫ " أئى ال خ ت ن بأكور م ن ن اغ لنم ه‬: ‫ ها د‬،‫ عن ت ال م‬،‫ ثن ا أبو إت حا ى الصرير‬،‫س ا لخن س‬

‫ ع ك م ن‬١^ ١ ‫ ؤ ن‬: ‫ىر ق ؤ ي‬5‫م ا‬ ‫ ذ و ق أ ف ه‬: 3 ‫ه ا ذ ئ ؛ ر مح ه ث م وئ‬ ،‫ع ك‬

‫اثق\فريىباآ‬
‫م‬ ‫خبهت ا غلى‬
‫م‬ ‫الث او ي ؤد و ث ن ا أ جيبوا ؤ ن ال ق‬

Selâm der ki: Hasan-1 Basrî iftarını açmak için su bardağını ağzına
götürünce ağlamaya başladı ve şöyle dedi: “Cehennemliklerin:
 Selâm b.EbîMutV 615

« S u ^ n u z d a n biraz da bize verin»! demelerini, ancak kendilerine:

«Aiiah b u n la n kâfirlere h aram kılm ıştır»2 cevabının verilmesini
düşündüm.”

‫ ثن ا علئ بن‬،‫ ثعا م خ ث ذ ى إ شحا ى‬،‫آ ح ا ] ثت ا أبو حام د بن جمل ه‬/‫ تأ م‬-) ٨٤٢٣(
‫ ن ا رأيت أ ح دا أع ل م يئ غفن م ث ذ ا‬٠' ‫ قادت‬،‫ عن يون س‬،‫ عن ت ال م‬، ‫ ثن ا ت ع د بن غ ا م‬، ‫م سلم‬
" ‫ا أل ر ي ق ا ل م ح و‬

Selâm’ın bildirdiğine göre Yûnus: ،،Bu konu hakkında Hasan’dan daha

alim birini görmedim” demiştir,

‫ ثئ ا أ خ ن ذ بن م ح م د بن‬C‫ ] ثن ا أبو بكر ث خ ئ ذ بن أ خ ن ذ ا ل م ؤبن‬١٨٩/٦ ‫ )“ ل‬٨٤٢٤(

‫ ثن ا‬،‫ ثن ا إبزا م أ ى م هد ي‬، ‫ ثن ا م ح ث ذ س ا ل ح ن ش‬،‫ ثن ا عئد الثؤ ن م ح ث د بن غ م ا ن‬، ‫ع م‬

‫ي ا حتوشته‬ ‫ " إذا و م خ ا م ح غ ي‬:‫ ئات‬،‫ غذ ثاب ت امحا تي‬،‫م‬ ‫ غذ‬، ‫ي ي بن إبر ا ه م‬
‫ ؛ال أال‬، ‫ ف ذ‬: ‫؛ف ق ئ ق ز ل ء‬
‫ي‬ ‫ ن ف ذ‬: ‫ ث مو د ق‬، ‫ ^ ^ وخأء ش ق مح ذ ب‬١ ^
' ' ‫إف‬،‫يث‬
‫دا ؤ ط‬

Sabit el-Bunânî der ‫لط‬: “ö lü kabre konduğu zaman salih amelleri onu
özler. Azab meleği gelince de amellerinden birisi: «Ondan uzak dur! Sadece
ben kalsam bile ona ulaşamazsın» der.”

‫ ثت ا ث خ ئ د تن أ خ ن ذ بن أ ي‬، ‫ ] حدق ا م ح ث ذ بن جغئر بن ا ئ ق ي م‬١٨٩/٦ ‫ ل‬-) ٨٤٢٥(

‫ إدي أظ ن أ ة‬٠٠ :‫ قات‬،‫ غذ آيوب‬،‫عن ت ال م‬ ، ‫ب د بن غ ا م‬
‫ هات؛ ص ب غ ت ت م‬،‫حاتؤام‬

‫ مما ث خئ ن بن‬، ‫ خدقا إ و م ز ئ م د ال م‬،" ‫اقاء تض ا عفن كن ا م حا غفن ا نمثا ث‬

"‫ قثا ت الم‬،‫ تثا عظ الثؤ ئ ئ خ م الي م غ‬، ‫ قثا خاتز ئ ال ق ث‬،‫ مما ا لخزثري‬،‫إ ئ خا ى‬

Selâm’ın bildirdiğine göre Eyyûb: “Sanırım, övgü de iyi ameller gibi

(sevap olarak) kat kat arttırılır” demiştir.

Selâm ileri gelen akıllılarından olup, Haşan, Sâbit ve Mâlik b. Dinâr

zamanına yetişmiştir. Katâde, Şuayb b. el-Habhâb, Ma’mer ve bunların

1A'râfSur. 50
2A'râfSur. 50
616 Riyâh b. Am r el-Kaysî

arkadaşlarından; Kûfelilerden ise Saîd b. Mesrûk ve Câbir el-Cu’fî’den

rivâyetlerde bulunmuştur. Abdurrahman b. Mehdî, Abdullah b. el-
Mübârek ve bunlara benzer kimseler de kendisinden rivâyetlerde
bulunmuştur.

Takrîb 2103, Takrîb 3041, Takrîb 2129, Takrîb 1811, Takrîb 4481,
Takrîb, 279, Takrîb 84, Takrîb 963, Takrîb 1260

Allah dostlarından biri de haşyet sahibi olan, çok adayan, boyun eğen,
daima dua eden Ebu'l-Muhâcir Riyâh b. Amr el-Kays!’dir.

‫ ثن ا‬،‫ ثت ا أبو بم ش الموصل ي‬،‫ ] حدثن ا عتذ الل ه بن م ح م د بن جعف ر‬١٩٢/٦ ‫ ل‬-) ٨٤٣٠(

‫ جاءثا ريا ح‬:‫ قات‬،‫ ص أييي‬، ‫ماللث س ضي عم‬ ‫حتي‬

‫ ح د‬،‫م ح م د بن ا ل ح س ن اقز ج التي‬
‫ أئؤم بن د الع صر؟ هذه‬٠٠ :‫ ممات‬، ‫ غز ئاي م‬: ‫ ث قا‬C‫ثنت اخلصر‬ ‫أيي‬ ‫ا لم س ي يتأ ت عن‬
‫ ئ جاء‬: ‫ ما د‬،‫ ن وقئل ة للف‬:‫ ئاثئثا ة زي ال ث قا اخل م ة مم ن‬،‫الث ا ئ ؟ ف ذا زئ ئ ئؤم؟ "ب م ز ر‬
‫ " هز *ى ن أ غث ه ش أن بم ه م ن م أدركته وص يد ح د‬: 3 ‫ د ا‬،‫ أئأق ة ؟‬:‫ قض‬، ، ^ ^ ^ ١ ‫بع د‬
،‫ تنأ ئ غثا ال شإك‬،‫ أئ ك أي ي ظ؟ وثم ال ؤيو شفاغ‬،‫التقاي ؤئؤ ثوإل قشة‬
،" ‫ أوئ د ك هؤم < ال‬١] ‫ض و ظ أ م اة‬: ‫ عئ عهد\ ^ أ م حه م ظ‬f g ‫ ق‬0‫أظ إ‬
‫ظ تن ئ وم ح ي غ‬ ‫تج ئ بئت‬ ‫ه‬ : ‫ئت‬

Mâlik b. Dayğâm’ın bildirdiğine göre babası şöyle demiştir: Riyâh ikindi

vaktinden sonra gelip babamı sordu. Kendisine: “Uyumaktadır”
dediğimizde: “İkindiden sonra uyumak mı? Bu saatte mi? Bu vakit uyku
vakti mi?” karşılığım verdi ve dönüp gitti. Kendisini çağırması için ardından
birini gönderdik. Ona: “Kendisine yetiş ve: «Senin için onu uyandıracağız»
de” dedik. Arkasından göndermiş olduğumuz kişi akşamdan sonra geri
geldi. Kendisine: “Ona dediklerimizi söyledin mi?” dediğimizde şu karşılığı
verdi: “Beni dinleyip anlayacak zamanı yoktu, o,
mezarlığa girerken yamna
yetiştim. ٠ kendini kınıyor ve (kendi kendine): «Bu uykuda nedir?» dedin.
Kişi dilediği saatte uyur. Seni ilgilendirmeyen bir şeyi soruyorsun. (Ey nefis!)
Bir yıl boyunca seni yastıksız yatıracağıma dair Allah’a söz verdim ve bu
 ‫‪Riyâh b. Am r el-Kaysî‬‬ ‫‪617‬‬

‫‪sözümü asla bozmayacağım» diyordu. Böyle dediğini işitince onu bırakıp‬‬

‫”‪geri döndüm.‬‬

‫(‪ “) ٨٤٣٦‬ل ‪ ] ١٩٢/٦‬حدق ا أيي‪ ،‬ثن ا أ خ ن ذ بن م ح م د بن ع م ‪ ،‬ثن ا أبو بكر بن عتيد‪،‬‬

‫‪^١‬‬
‫ح دق ي عبد او جم م بن ث حتى‪ ،‬ثن ا م حا ن‪ ،‬قاتت أ محمتي م جثه‪ ،‬و كا ن ت إ ح د ى ‪^ ١‬‬
‫؛ال غ‪ ” :‬وأتت ريا ح بن ع م رو ا لم س ي ف إ ه حل ف ن اننث ا م‪ ،‬ئذ هئ ت ف ئ ن ئ حلم ة ح ش‬
‫أر ج ف ت‪ ،‬ئ أ اصقئ ح ن ت وهز ه ا بتأ ثأائ أئفل زإث ه ‪ ،‬ق كبص ؤ ت لي حزين‪ :‬تتم ني ا لعا بدون‬
‫وبقي ت ن خ ز ي وال هف ن ق ن ا ة‪ ،‬ء إ دا ريا ح هد ف ه ى وا م حث عأى و جهه معشقا ■كثه ء امث أل‬

‫ئظ ث أ آقا‪3‬؛ "‬ ‫بف خ ر أ‬

‫ئئ ة زت ال ‪ ،‬ف ظ و د كذ م‬

‫‪Âbidlerden olan Micne der ki: Bir gece Riyâh b. Amr el-Kaysî’yi,‬‬
‫‪Makâm’ın arkasında gördüm. Ben de gidip arkasında durdum. Yorulunca‬‬
‫‪da uzandım,‬‬ ‫‪o‬‬
‫‪ayakta duruyor ben de ona bakıyordum. Hüzünlü bir sesle:‬‬
‫‪“Âbidler beni geçti ve ben yalnız kaldım. Vah benim halime” dedim. Bunun‬‬
‫‪üzerine Riyâh bayılarak yüzüstü düşmüş ve ağzı kumla dolmuştu. Sabaha‬‬
‫‪kadar bu şekilde kaldı. Sonra da kendine geldi.‬‬

‫متي م ح م د بن ا نم تت ن‪،‬‬
‫(‪ “) ٨٤٣٧‬ل ‪ ١٩٣/٦‬ا حدق ا أبي‪ ،‬ثن ا أ ح م د ‪ ،‬ظ أبو ث م ‪ ،‬ح د‬
‫ب د ي ريا ح ا ل م س ئ يؤما ‪،‬‬
‫ح دئني أث و ع مرو اكرين‪ ،‬ح د ب ي الحا رث بن 'تع يد‪ ،‬ه ا د ‪ :‬أ خذ ج‬

‫بي غش ص اخل ا ل "‪ ،‬ئ ا لأ‪:‬‬

‫م‬ ‫ح الق اع ا ت‬ ‫ق ات‪ " :‬ظءثا أبا تخ ض خ ر ئ م ش‬
‫و حز ج ت مغة إ ز ا ل مق ابر‪ ،‬ئنث ا ثفإر إ ز القتور ص زغ‪ ،‬ث أ غؤ مغشيا علته‪ ،‬قات‪ :‬ئ جل ن ت‬
‫ؤ ه عئذ نأي ه أ م ‪ ،‬قا ‪ ^ ٤ : 3‬؛ ‪ ،‬ق‪1‬ت‪ :‬ظ ق ك لأ؟‪ ،‬ئل ث‪ ٠' :‬ب ظ أزى بث "‪ ،‬ص‪:‬‬
‫لثمس‪1‬ف ظب ك‪،‬ب م ئا ‪3‬ت " زاش‪،‬ث ا ة ؤائ ن ا ة "‪ ،‬ق أ غشي ع ك ‪ ،‬ه ا ‪ : 3‬بز حم ئه والل‪ 4‬ث نرد‬
‫وة ح‪1‬سنة‪- C‬فث‬ ‫به ه ل م أزأل عغد رأس ه ‪ ،‬ح ز أائ‪3‬ا ‪ ،‬قا ‪ : 3‬بو ب وهو يئأو ل ‪" :‬تل ك |دا‬

‫ي ئد خ د‬ ‫ر مح ى ؛ ر مح‬ ‫أقئئ ى خ‬ ‫ؤأال أمحقق ال ل‬ ‫ج‬

‫غ د و هه‬ ‫ض‬ ‫وم‬ ‫م "‪،‬‬ ‫مح‬ ‫إ دا ‪٥ ۶‬‬

‫وص ف ىبابه ور ج ع ت إلى أهل ي ونز ينئت ثع د ذللث إ ال يس نا خ ز ن ا ث ر ح م ه الل ه نحا ر‬

‫عل ت ه‬

‫‪Hâris b. Saîd anlatıyor: Bir gün Riyâh el-Kaysî elimden tutarak: “Gel ey‬‬
‫”‪Ebû Muhammed! Gel de şu halimize bakıp geçen zamanımıza ağlayalım‬‬
‫‪dedi. Onunla mezarlığa gittik. Mezarların başına geldiğimizde bir çığlık atıp‬‬
618 Riyâh ‫ء‬. Am r el-Kaysî

bayıldı. Ben de onun yanında oturup ağlamaya başladım. Kendine gelip:

“Neden ağlıyorsun?” diye sorunca, ben: “ Sende gördüğüm bu duruma
ağlıyorum” cevabını verdim. “Kendin için ağla” dedikten sonra: “Alı nefsim,
vah nefsim!” demeye başladı ve bir daha bayıldı. Vallahi onun haline acıdım
ve ayılana kadar başucunda bekledim. Ayılınca aniden sıçradı ve: “٠
takdirde bu, zararlı bir dönüştür, derler. ٠ takdirde bu, zararlı bir
dönüştür, derler”! âyetini okuyup yola koyuldu. Onun peşinden gittim,
evine varıp girdi ve kapıyı kapattı. Ben de evime döndüm. Birkaç gün sonra
ise vefat etti.

‫مه د‬ ‫خ د م إوا م م ئ‬ ،‫ كا أبو بكر‬،‫ كا أ خن ن‬،‫ها أ ي‬ ‫ ا‬١٩^ ٦ [ -) ٨٤٣٨(

‫ مح ت‬:‫ قات‬، ‫ ح د ب ي ريا ح بن ع مرو ا ل م ح ي‬، ‫بما ة بن إتر ' ه م ال ق ف ي‬ ‫ ح د ب ي‬، ‫الب ك‬
،" ‫ ف د طالث يلف المحاثي و ا ه أ ؟‬،‫ا زثا خ‬: " :‫ ق ات ل ي‬، ‫ث‬ ‫م‬ ‫قي‬ ‫ا ن ي ذ ئن‬
‫ وثب أئن ث ظ ح ز أس ت‬، ‫ ن ن ك ت‬: 3 ‫ ئا‬، ٠' ^ ١ ‫ؤ‬1‫قؤي إ؟ى لم‬.‫ " يال‬: 3 ‫ ه ا‬، ‫مم ك ل هت ب م ؟‬
‫يف ا‬
‫ هم د ت ألبي ا لأبرد مستال ه لز أئن ف‬،‫ ثلت م ي بمبلف وانثتر يب ج هد ك‬: ‫ ق ك ل ه ا‬،‫رابع ة‬
‫يؤي ل‬
‫ ئ د طا ك يل ق امح م زا ق ؛ ى م‬:‫ " قات ل ي‬: ‫ نا تأنلث؟ قل ق محا‬: ‫ ق ا ك‬، ‫ث قا‬

‫ ئأئ جئ‬V‫ إل أقد م فأكذث ؤلز آئد‬٠٠:‫؟ئلغ‬١^ ‫ قلث‬:‫ س ق ناو ط‬،" ‫إقاء م‬
‫ نحم‬،‫ ل كن ي‬:‫ وهى ثق ون‬، ‫ش ن تث ح ر ه ق مي ص ه ا م ن وراء م ه ا‬ ‫ همادت‬،" ‫شب ي‬
Riyâh b. Amr el-Kaysî der ki: (Bir gün) Sa’d oğullarının yanında Ebred
b. Dirâr’ın yanına gittim. Bana: “Ey Riyâh! Günler ve geceler sana uzun
geliyor mu?” deyince: “Hangi konuda?” karşılığım verdim. O: “Allah’a
kavuşma arzusu konusunda” deyince susup kaldım. Râbîa’nın yanma
gelinceye kadar bir şey konuşmamıştım. Ona: “Giysilerinle güzel bir şekilde
kapan (yanına gireceğim). Ebred bana öyle bir şey sordu ki sorduğu şey
hakkında hiçbir şey diyemedim” dedim. Rabîa: “Sana ne sordu?” deyince:
“Bana: «Allah’a kavuşma arzusuyla günler ve geceler sana uzun geliyor mu?«
diye sordu” dedim. Râbîa: “Sen ne dedin?” diye sorunca: “Evet demedim;
çünkü yalan söylemiş olurum. Hayır da demedim; çünkü ayıp etmiş

1Nâziât Sur. 12
 Riyâh ‫ء‬. Amrel-Kaysî 619

olurdum” dedim. Bunun üzerine Râbîa’nın, arka kısmından giysisini

yırttığını ve: “Fakat ben: «Evet» diyorum” dediğini işittim.

‫ ثن ا ع ذ !لل ه بن‬،‫ ح دبنى أيى‬،‫ ا ثن ا م ح ث د بن أ ح م د بن أب ا ن‬١٩٣/٦ ‫ ل‬-) ٨٤٣٩(

‫ قاتت كشق أ رن‬،‫ الغرين‬0‫ ثن ا معا ذ أبو عؤ‬،‫ ثن ا م ح م د بن ا نم ت ش‬، ‫م ح م د بن ش م ان‬
‫ إذا حل ت الطرش ؤ ك ث‬،‫ هكا ن يغث بي ويا ح ا لم س ي بع ذ الت ر ب‬،‫هرئا م ن ا لجما ن‬

3 ‫ زأال غ اف‬، ‫ب ح ة ن م ن ض‬ ‫ ق د زي‬٧ ‫م‬ ‫ن ق ودت " ق‬ ‫أ ن ن غ ة ؤئ ؤ بمئ ج‬

‫خ ر بج ت ض و جهة‬ ‫ فهز‬،" ‫ ه‬٩ ‫ا ص‬5‫ إ‬،‫ظ و ة يي‬

Muâz Ebû Avn ed-Darîr der ki: Ben mezarlığa yakın biri idim.
Akşamdan sonra yol kesilip kimse kaimadığı zaman Riyâh el-Kaysî’ye
rasdardım. Onun ağlayarak (kendi kendine): “Ey gece ve gündüz! Beni daha
ne kadar ecelimden geride bırakacaksınız? Ben, bana ne olacağım bilmeyen
biriyim. Bizler Allah’a âidiz. Bizler Allah’a âidiz” dediğini işitirdim. Artık
yüzü bana görünmez oluncaya kadar böyle söylenip dururdu.

، ‫ ح دممي شء ثن ا عئد الثؤ بن ت خ م‬، ‫ ] حدثن ا م ح م د بن أ خ ن ذ‬١ ٩ ٧ ٦ [ “) ٨٤٤٠(

‫ قا ت ريا ح م ح ي ؛ " ؛ي يمحت وأربع ون دقا قي‬: ‫ ئ ت‬،‫تحا عيي بن ا لخض ي أيي م ريم‬

٠' ‫ا«مئثغفنث جث دن ب ماءته أ ف م ج‬

Riyâh el-Kaysî der ki: “Benim kırk küsur günahım vardır ve her bir
günahım için yüz bin de£a bağışlanma diledim.”

، ‫ ثت ا أ ب و ب ك ر ب ن عبيد‬،‫ ثن ا أ ح م د بن م ح م د بن ع من‬، ‫ ا حدثن ا أ ي ي‬١٩ ٧ ٦ ‫ ت‬-) ٨٤٤١(

٠٠ : ‫ هأا ل رياح ا لمتس ع‬:‫ ه ا لأ‬،‫ ثن ا عتيد الل ه بن م ح م د ا ل سم ي‬: ‫ قا د‬،‫ثن ا م ح م د بن ا ل ح شئ ن‬
I‫ ^ ء ن قأ وبلع هبم د ر م‬١ ‫ ثتك اد؛ا ال ي ش ع‬، ^ ^ ١ ‫ال أ جع د بيئيي عفى ع م ن ي رئب ؛ ال أي م‬
‫بما ائ و ق ’ا‬

Riyâh el-Kaysî şöyle demiştir: “Yaşadığım sürece midemin aklıma

tahakkümüne izin vermem!” Ravi der ‫لكل‬: “Reyyâh doyana kadar yemezdi.
Bunun yerine açlığım giderecek kadar bir yemekle yetinirdi.”
Riyâh b. Am r el-Kaysî 620

‫ ثن ا ثغ ا ذ أث و‬c‫ ثن ا م ح م د‬، ‫ ثن ا أب و ب د‬، ‫ ] حدثن ا أبى قادت ثغ ا أ ح م د‬١٩٤/٦ ‫)" ل‬٨٤٤٢ (

‫بي‬
‫م‬ ‫ل تن ق‬ ‫ د و ت ه ى د ك قل ة‬: ‫ قا د‬،‫ئ ال ث ؤث ى ال ن ا ئ‬ ‫ ثثا‬،‫< و ال غ رين‬

‫ ازذئ ثن ا أزاف‬:‫ ق ك‬، ‫منه ث خ ا‬ ‫بعثاذان ن جاء في ال ش ر مم ؤنت إلته محثث ائ ا‬

‫ " ي ن أ ش ع في أثا م ال د ي ؤشجزه الؤقوم‬:‫ وهات‬،‫ ممت ا خ صت ح ه أمعن ي‬: ‫ قا د‬،‫فب ع ث‬

‫بم ن‬ ‫ أنش في فيء‬: ‫ و قث ت ال غاز م ن مح ن يديه ق ك‬:‫ قات‬،" ‫شا م ا ل أ م مح ن يدي؟‬

‫ي قيء‬
Abdulmü’min es-Sâiğ bildiriyor: Bir gece Riyâh b. Amr b. el-Kıssî’yi
evime davet ettim, o zamanlar Abâdan’daydık. Riyâh ancak seher vakti
yanıma gelebildi. Geldiğinde ona yemek koydum. Yemekten az bir şey
yiyince ona: “Gördüğüm kadarıyla henüz doymadın, bunun için biraz daha
ye‫ ”؛‬dedim. Ancak öyle bir çığlık attı ki ben de korktum. Ardından şöyle
dedi: “(Kıyamet günü) günahkârların yemeği olan zakkum ağacı önümde
dururken dünyada yemeğe doyabilir miyim?” Bunun üzerine yemeği
önünden kaldırdım ve: “Sen nerdesin, biz nerdeyiz!” dedim.

‫ ثعا‬،‫ ثئ ا أ خت ن بن ا ل حم نت ن بن تحر‬، ‫ ] ثن ا عند الل ه بن م ح م د‬١٩٤/٦ ‫ )“ ل‬٨٤٤٣ (

‫ عن م ح م د بن‬C‫ ح د ب ي م ح م د بن عيس ى‬، ‫يلم بن الجس د‬£‫ نحا إئزا‬C‫أ ح م د بن إبراهي م‬

‫ كذب م ئ ال‬، ‫؛ ل م‬ ‫م‬ ‫ " ك ن ا ال ئ ن اه]ئ أل‬: ‫ه ي خ‬ ‫ قات ب و ع‬: 3 ‫ قا‬، ‫ق ض‬

" \‫ققئ زئل وت م ج ي ؛ لأي إ؟ى وئي الم<تك م ة \لل‬

Riyâh el-Kaysî der ki: “Gözler nasıl güneşin parlaklığına bakamazsa,

dünya sevgisiyle dolu kalpler de asla hikmet nuruna bakamaz.”

‫ ح‬. ‫ ثن ا عتد الثؤ ن أ ح ئ د تن ح م‬، ‫ ] حدثن ا أثو بكر بن مال ك‬١ ٩ ٧ ٦ [ -) ٨٤٤٤(
‫ ثن ا‬،‫ ثن ا مثار‬، ‫ت ل م‬
‫ ثن ا عل ي س مس‬: ‫ ق اال‬، ‫تل ه ثن ا م ح م د بن إ ن حا ق‬
‫و حدت ا أ ب و حام د بن ج‬

،‫بث ننزل ه الصديقي ئ‬-‫ " ال نمل غ مالث‬:‫ ثئ ولأ‬،‫ ش م ع ت ماللف بن دين ار‬:‫ بات‬،‫رياح بن ع م و‬
" ‫ء ي رك زو جته كامحا أزنق ويأوي إ ر مراب ل ال ك ال ب‬

Riyâh b. Amr der ki: Mâlik b. Dînâr’ın şöyle dediğini işittim: “Kişi
hanımını dul bir kadın gibi bırakıp, köpeklerin mezbelesini kendine yer
edinmedikçe sıddîklerin makamına erişemez.”
 ‫‪Riyâh b. Am r el-Kaysî‬‬ ‫‪621‬‬

‫(‪ ] ١ ٩ ٤ ٨ [ “) ٨٤٤٥‬حدثن ا‪ .‬أبي‪ ،‬ثن ا أ ح م د بن م ح م د بن ع من‪ ،‬ئتا أبو بكر بن عبيد‪،‬‬

‫ح د ق ي م ح م د بن مح دا م ه‪ ،‬ثت ا ت و ت ى بن ذاؤذ‪ ،‬ثنا رياح‪ ،‬عن ا لخثن‪ ،‬أثق '‪" ٠‬كا ئ ت ال د ودة‬
‫ثم ع ش جس د ايوم ب ‪ ،‬ق أ حذف ا ض د ه ا إثى م كانه ا ‪ ،‬وثم ولط مي م ن رزق الثؤ ‪'٠‬‬

‫‪Riyâh’ın, Hasan’dan bildirdiğine göre Hz. Eyyûb, bedeninden düşen‬‬

‫‪kurtçuğu kaldırıp düştüğü yere koyarak: “Allah’ın rızkından ye” derdi.‬‬

‫[\*‪/‬هب ا ء حدثت ا عتذ الل ه بن م ح م د ‪ ،‬ثن ا أ خ ن ذ بن ائ خث ش ثن نصر‪ ،‬ث ا‬

‫م‬ ‫(‪-) ٨٤٤٦‬‬
‫ر بن‬ ‫ال‬ ‫عتد‬ ‫معت ر‬ ‫أب و‬ ‫نحا‬ ‫د ب ن ائ خ‪،‬ثن ي‪،‬‬ ‫ثن ا م ح م‬ ‫د‪،‬‬ ‫الحس‬ ‫^ ث ذ‬ ‫د ي ن ات زا هي ي؛ ‪ ،‬ثت ا ‪١^ ١‬‬ ‫أ حم‬

‫ؤئؤ يقثن صبي م ن ‪1‬ئل ه ؤي صم ة إليي ‪ ،‬ق آل غ‪ :‬أسحقت؟‬ ‫ع م رو‪ ،‬ئ‪،3‬ت ئفثزت راب؛نه ؛ ر‬
‫ي وز ق‬ ‫م قؤ‬
‫ب‬ ‫ف أق ض قي ق تز مي ظ ‪U jU‬‬ ‫ء‬ ‫ح ز " ‪ ،‬قك ‪ :‬ظ مح‬
‫ئا ت ‪ " :‬ن‬

‫؛ن م ة ‪، ،‬ل ت مم ر خ يث؛خ و حر مغشي علته‪ ،‬دةإ"أعايى و ه و ي ن ث خ أئثزئ عن و جهه ؤئ ؤ‬

‫ي م وأل ‪ ٠٠ :‬ر ح م ة منه ثئ اأى نكزه ‪1‬لما ه ا قي ئل وب ال*ب ا د لالط ه‪ 1‬ل '‪٠‬‬

‫‪Ebû Ma’mer Abdullah b. Amr der ki: Rabîa, ailesinden bir çocuğu öpen‬‬
‫‪ve onu bağrına basan Riyâh’a bakıp: “Onu seviyor musun?” dedi. Riyâh:‬‬
‫‪“Evet” cevabım verince: “Senin kalbinde Allah’tan başka kimsenin sevgisine‬‬
‫‪yer olmadığım sanıyordum” dedi. Bunun üzerine Riyâh bir çığlık atarak‬‬
‫‪bayıldı. Sonra kendine geldi ve yüzündeki teri silerek: “Kulların kalbine‬‬
‫‪yerleştirdiği bu çocuk sevgisi Allah’tan bir rahmettir” dedi.‬‬

‫(‪ -) ٨٤٤٧‬ل ‪ ] ١٩٥/٦‬حدثت ا عتد الل ه ن مم حم د ‪ ،‬ثن ا أ ح م د بن ال غ‪،‬ثني‪ ،‬ثت ا أ ح م د بن‬

‫ت ل م ‪ ،‬ثن ا تثار‪ ،‬ثن ا ريا ح‪ ،‬مح ا د ‪ " :‬قا د لي عئته الغ ال م‪ :‬ثا‬
‫ح دثن ي ئ خ ث ذ شر مس‬

‫ئ إ خ ن ذ إل جبم م حا بج ز غمحا "‬

‫‪Riyâh der ki: Utbetu’l-Ğulâm bana: “Ey Riyâh! Bizimle olmayan kimse‬‬
‫‪bize karşıdır” dedi.‬‬

‫(‪ -) ٨٤٤٨‬ل ‪- ] ١٩٠/٦‬حدق ا أيي‪ ،‬ثن ا أ خت ن بن م ح م د‪ ،‬ثن ا عتد الله بن م ح م د ‪،‬‬

‫م ‪ ،‬غذ رياح‪ ،‬ئ ت‪ * " :‬كان‬ ‫ج‬ ‫ح د ي مح غث ذ بن ي حيى بن أبي حات م ‪ ،‬كا جغ م ر بن أيي‬
‫ء يوم وثل ة ألفث ركع ة‪ ،‬خ ز أهع د م ن و طه مح ك ان يصأي‬ ‫ن زيت بمر‬ ‫■ءئذال"ئث ما‬
622 Riyâh b. Am r el-Kaysî

‫ ع ج ن ت ل ل ح ل م ة ي ن‬:‫ ويأم و ل‬C‫ إلذا منأى ا خل ص ا حثثى واشت م ل ا كلم ه‬،‫جا لئ ا أ لم ن ركع ة‬
" ‫كبث اشتغ ا ر ت ئلوبجا بذكر سواك‬
‫ا ن ت ت ب س واف بن ع ج ب ت ل ل ح ل م ة م‬

Riyâh. der ki: Yanımızda günde bin rekat namaz kılan Süleyman diye bir
adam bulunmaktaydı. Ayaklarının sakat olmasından dolayı oturmak
zorunda kalınca oturarak bin rekat kılardı. İkindi, nam azını kıldıktan- sonra
çömelir ve kıbleye dönerek: “Yaratıkların senden başkasıyla nasıl rahat
ettiğine şaşıyorum. Yaratıkların senden başkasının zikriyle kalplerinin nasıl
hoşnut olduğuna şaşıyorum” derdi.

، ‫ ح دثن ي ن ح م د ب ن ما ن تئ ن‬، ‫ ثن ا حم د الل ه‬، ‫ثعا أ ح م د‬،‫ ا حدق ا أبي‬١٩٥/٦ ‫ )“ ل‬٨٤٤٩(

‫ن‬ ‫م‬ ‫ريا ح ؛ئني ؤ عج‬ ‫'كا ن ل‬ ٠٠ : ‫ئ ت‬ ، ‫س م نعر‬ ‫د‬ ‫م حم‬ ‫ ح دب غ ي‬، ‫ت خ م‬ ‫ر بن‬ ‫م ح ذ ؛ل‬ ‫ح دقت ي‬

" ‫خزبز ئ د ا حذق دكا ن إدا جنت ال ق ذ وضع ة في عنقه و ج ع د يبكي وثثص ئ خقى يصب ح‬

Mis’ar der ki: “Riyâh el-Kaysî’nin demirden edindiği bir bukağı vardı.
Gece olup karanlık çöktüğünde onu boynuna takar ve ağlayarak sabaha
kadar Ailah’a yalvarırdı.”

‫ ثما‬، ‫ ] حدتما أبو بكر بن م ح م د بن جعف ر بن يوثفث ا ل مكت ب‬١٩٥/ ٦[ “) ٨٤٥٠(

‫ تحا ور بن‬،‫ ثن ا ريا ح‬،‫ ثنا مسا ر بن حا تم‬،‫ ثتا علي بن مش ل م ال طوس ي‬، ‫إشحاق بن إبراهي م‬
‫ ” ك ل م وا ال ث ث‬، ‫حو ا ر ن ن‬
‫ت غ ش ت ال ح‬ ‫يا‬ " : ‫عل ي ه ا ل ث ال م ه ا ت‬ ‫عيت ى‬ ‫ ت ف ي ال ت و را ة أ ن‬° ‫ قالقت د زأ‬، ‫ي ز ي د‬

‫ ظ وا‬- ‫ا‬ ، ^ ١٩ ‫ ظ و ا‬. ‫ ا‬٠' : ‫ه ' ي ؛ ؟ ءا ت‬ ‫ ت ق ل مم‬،‫هم‬ : ١^ ،" ‫ي د‬ ‫م‬ ‫؛‬ ‫ي‬ ‫ط‬ ‫و ؤ‬ ‫مج‬

" ‫بد ع ا ئ ه‬

Riyâh’ın bildirdiğine göre Sevr b. Yezîd şöyle demiştir: “Tevrât’ta şöyle

okudum: Hz. İsa: “Ey Havâriler topluluğu! Allah ile çok konuşun. Asanlar
ile az konuşun” dedi. Havâriler: “Allah ile nasıl çok konuşuruz?” deyince,
İsa: “Kimsenin olmadığı yerde Allah’a münacatta bulunun, kimsenin
olmadığı yerde ona dua edin” dedi.

‫ ثن ا‬، ‫ ثن ا مه د الل ه بن أ ح م د بن ح م‬، ‫ ] حدثن ا أثو ' ئ غ بن مال ك‬١٩٦/٦ ‫)" ل‬٨٤٠١(

‫ " والل ه ن ا‬:‫يأمول‬ ‫ شج ن ت حث ان بن أيي‬:‫ قات‬،‫ ثن ا ريا ح‬،‫ ثنا تثار‬،‫علي بن معت ل م‬
 Riyâh b. ^ ٢ el-Kaysî 623

‫ حاال ي م ج ؟‬-‫ ثعلن ون أن أ‬3 ‫ ه ا‬، ‫ي‬ ‫ ^ ^ في م جيس ه قط ا ال أقت‬١ ‫ داكزا‬،‫؛‬2‫ت ب غ ت الءحمتر‬
" ‫ن ك ق ث نقه إلى أ ج ه ن ع يد كث اثا‬

Hassân b. Ebî Sinân der ‫لظ‬: Vallahi! Hasan(-i Basrî)’nin meclisinde

dünyadan bahsettiğini duymadım. Ancak bazen: “(Saîd’in bulunduğu yere
gitmek için) çıkacak birini biliyor musunuz?” deyip onunla kardeşi Saîd’e
göndermek için mektup yazardı,

‫ح و حدثن ا‬.‫ن أخن ات‬ ‫ ثن ا ع د الله‬، ‫ ] حدثن ا أبو بكر بن مال ك‬١ ٩ ٦ ٨ [ “) ٨٤٥٢('
،‫ ثنا ريا ح‬،‫ ثن ا تثار‬، ‫ ثنا عل ي بن نث ب م‬: ‫ ق اال‬،‫ ثت ا إمنخا ق بن إثزامب‬،‫م ح م د بن جئ مر‬
‫ص ق ت حلم ه م‬‫ " أدوك ث سبع ي ن يدريا و‬: ‫بمول‬
‫ أ‬،‫ س م ع ت ا لح س ن‬: ‫ قا د‬، ‫ ثن ا خش ا ن‬:‫م آ ل‬
" ‫بم زهأ‬ ‫مب ذ ث‬

Hassân bildiriyor: Hasan(-i Basrî)’nin şöyle dediğini işittim: “Bedir

savaşma katılan yetmiş kişiye yetiştim. Arkalarında namaz kıldım ve
^küm leriyle amel ettim.”

‫ وثن ا ث ح ئ د بن يزيد‬،‫ ثن ا إبراهي م بن م ح ئ د بن ا ل ح ض‬، ‫ ] حدثن ا أيي‬١٩٦٨ [ ")٨٤٥٣(

، ‫ نأى و جئ ريا ح ا ب ا لت صي ص ة قأ و خترا و من ح ا‬:3 ‫ ئ‬، ‫ ثن ا ذاؤد بن م ح م د‬،‫ئشئني‬،‫ما ن‬
‫ " د عم خ ز ندرك ا لشواء‬: ‫ قا د‬،‫ ثآ و ختنا وم ل ح ا في فذا الؤيف ب الن صيص ة؟‬:‫ق ات‬
‫م إلى ا م ح ا ب زا ج ال قث ابلغ ا م حه‬ ‫ ق اتت زخزخ ري ا ح ي‬، ٠' ‫وا ل ص في ال دار ا م حزى‬
‫ مهئ د أه‬،‫ دؤر‬٧ ،‫ دؤر‬٧ ‫ي‬:?‫ا ر ج ل عأى قرس زنقة هوس يق وده وهؤ بما‬-‫ ^ ^ إث‬١‫عغد‬
‫س فغفت عش ئثقي ا لعد<ؤ مم ت د محن م يز‬،‫ ئأ’ ئاه ا لم‬:3 ‫ ث ا‬، ‫ فىب ور ن ك ا(ا ور ؟ اا‬١^ ‫ ث ل‬٠٠

،‫ ^ ا ث ي س و لم يدري ب ذ أين نز‬١^ ١‫الئ ج د‬

Dâvud b. Muhammed der ‫لكل‬.: Bir adam Massîsa’da Riyâh’ın ekmekle tuz
yediğini gördü. Ona: “Massîsa’da böylesi bir mezrada ekmekle tuz mu
yiyorsun?” diye sorunca, Riyâh: “Âhirette pişirilen yemeklere ve düğünlere
ulaşana kadar evet, yiyorum” dedi. Sonra Rlyâh bir grupla birlikte yaya
olarak Hubâb denilen yere gitmek üzere yola çıktı. Akabe’de mezarlığın
yanına yetişince at üzerinde olan bir adam gördü. Atının arkasında çektiği
bir atı daha vardı. Adam: “Ey Sevr! Ey Sevr!” diye sesleniyordu. Riyâh:
624 Riyâh b. Am r el-Kaysî

“Sevr’in yerine başka bir Sevr’i (yani beni) kabul eder misin?” deyince, adam
kendisine atı verdi. Riyâh hemen ata binip yola düştü. Düşmanla
karşılaştığında öldürüldü. Ancak daha sonra Riyâh’a atı veren adam ne
görüldü, ne de nereli olduğu bilinebildi.
Riyâh; Hassân b. Ebî Sinân ve başkalarından rivâyetlerde bulunmuştur.
Kardeşi Uveyn b. Amr el-Kaysî de Hassân’dan rivayet etmiştir. Kardeşi
Uveyn’in tak kanallı olan rivâyetlerinden bazıları da aşağıda zikredilmiştir.

Takrîb 1116, Takrîb 1383, Takrîb 4292