Ang Paglalakbay,

Sangkap at
Pamatnubay ng
Balita * ***
(Sa Pamamagitan ng Letter Press)

Inaasahang Kawakasan Jo-

Kaalaman sa mga hakbangin sa paglilimbag ng pahayagan
Kabatiran sa "paglalakbay ng balita" mula a pook na pinang-
galingan hanggang sa mambabasa

Kalaaman sa ibat ibang sangkap ng balita

Pagkilala sa mga uri ng pamatnubay at kanilang mga gamit

A.
A. Ang Paglalakbay ng Balita (The Journey of the News
Story) sa pamamagitan ng Letter Press

1. Ang Pangyayari (isang palatuntunan, paligsahan,

atb.)
a.
Pagsulat ng balita tungkol sa
sinubaybayang
pangyayari
b. Pagdala ng kopya o sipi sa patnugot ng balita.
1) Pagsulat ng pananda at
tagubilin (printer's
direction) sa kahista tungkol sa uri ng ulo
ng balita na nais
gamitin.
2) Pagwawasto
ng kopya o sipi at
balita pag-uulo ng
(copyreading and headline writing)
3) Pagdadala ng kopya sa
palimbangan ng
tagapangasiwang patnugot.
2. Sa
Silid-kamahan (At the Composing Room)
a.

b.
Paglinotipya ng balita
Pag
Pagwawasto ng mga mali sa
gali (proofreading)
 C. Pagbubuo ng pahina at ng ulo ng balita
d. Pagkuha ng larawan ng pahina sa isang karton
sa
pamamagitan ng pagtubog ng buong pahina
sa tingga

1) Pegpapainit at pag-aakma sa bilog na dram

2) Pagbubuhos ng tunay na tingga sa puwang
sa pagitan ng ibabaw ng kartun at ng dram.
3. Sa Silid Limbagan (At the Printing Room)
a. Paglilimbag
b. Pamamahagi ng mga pahayagan sa mga mam
babasa
Ang mga paraang nabanggit ay sa letterpress printing
lamang ginagamit. Iba ang mga paraan sa offset printing at sa
computer printing.
B. Mga Sangkap ng Balita (Elements of News)
Dapat ding mabatid ng reporter na sa pagkalap ng
balita ay may mga kahalagahang dapat taglayin ng balita
upang ito'y makatawag-pansin at makaakit sa mamba-
basa. Nararapat itong isaalang-alang sapagkat
magsisil-
bing gabay ang mga ito sa pangangalap at pagsulat ng
balita.
1. Kapanahunan/Napapanahon (Immediacy or Time-
liness) Kailangan ang pangyayari'y kagaganap
katutuklas lamang. Napapanahon pa rin ang balita
kung ang pangyayari ay matagal nang naganap
ngunit.ngayon lamang nabunyag o natuklasan.
2. Kalapitan (Nearness or Proximity) - Higit na kinagi-
giliwan ng karaniwang mambabasa ang mga pang-
yayari sa kanilang paligid kaysa mga pangyayaring
nagaganap sa malalayong pook. Ang kalapitan ay
maaaring tumukoy rin sa kalapitang heograpiya
(geographical nearness), kaangkan (kinship), kapaka-
nan (interest) atb.
3. Katanyagan (Prominence)- Kung ang paksa ng balita
ay bantogo tanyag, ito ay nakaaakit at nakatatawag
 uno D
ukol s a isang pinuno ng
pansin. Maaaring ito'y
pamahalaan, lider ng purox, mga
taong kilala o dakila
Maaari ring paksain ang isano
o tanyag sa lipunan.

matulaing pook.
Tunggalian (Conflict or Struggle) - Ano mang pang.
yayaring naglalarawan ng paglalaban, pagpapa.
ligsahan at pagsasapalaran ay balitang interesante
Ito'y maaaring pagtutunggali ng katawang pisikal at
mental; tao laban sa kapwa tao; tao laban sa hayop;
tao laban sa kalikasan; tao laban sa kanyang sarili.

5. Kahulugan o Kalalabasan (Significance or Conse

quence)-Kung ang isang pangyayari o bagay ay may
ibubungang kabutihan ó kasamaan ay nakatawag
pansin, ano ang kahulugan o kalalabasan kung ang
Kumunismo ay ating tatangkilikin?
6. Di-karaniwan, Pambihira (Oddity, Unusualness) -
Mga bagay na pambihirang mangyari gaya ng isang
lalaking napabalitang nagdalantao, o ng isang taong
patay na nabuhay at nang nakita niyang nasa loob
siya ng ataol, siya'y namatay uli dahil sa takot.
1 Pagbabago (Change)- Ano mang pagbabago, maging
sa pag-unlad o sa pagsama ay nakakatawag-pansin.
8 Pamukaw-Damdamin oKawilihan (Human Interest)
-

Ito'y umaantig ng damdamin at kaukulang reak-

syon ng mambabasa
upang siya'y paiyakin, pata-
warin, pagalitan, pahangain atb.
9. Romansa at
Pakikipagsapalaran (Romance ana
Adventure) Ang -

romansa ay hindi nauukol sa

iibigan lamang. Isang pag
romansa ni
halimbawa nito ay ang
nauts at ng
Hemingway at ng karagatan; mga astro
kalawakan.
10.
Hayop (Animals)
mga hayop na Magandang paksa sa balita a 5
-

may katalinuhan.
11.
Pangalan (Nanmes) Kung
marami ang mga nga-
-

lang nakalathala na
rami rin ang mga nasasangkot sa balita, pas
duuma
8 mambabasa.
 12. Drama (Drama) -

Ang daigdig ay isang dulaan at

ang mgatao ay nagsisiganap sa pamamagitan ng dula
ng tunay na buhay. Ang misteryo, pag-aalinlangan
Suspense) o komedya ay nagbibigay ng kulay sa isang
kuwent0.
13. Kasarian (Sex) - Ito'y nagbibigay ng kawilihan na
karaniwang natutunghayan sa romansa, pag-aasawa,
pahihiwalay at pagdidiborsiyo. Nailalarawan din ang
kasarian, halimbawa kung ang isang babae ang
pinuno ng mga bandido o kung ang naihalal na
pangulo ng isang bansa ay babae gaya ni Gloria M.
Arroyo.
14. Pag-unlad o Pagsulong (Progress or Advancement) -
Magandang paksa ang mga ito sa balita.
15. Bilang (Wumbers) Marami ang mahilig mag
Mga
basa ng mga estatistiks tulad ng ulat sa pananalapi,
kinalabasan ng eleksyon, panalong numero sa sweep-
stakes, vital statistics ng dalaga, atb.

C. Ang Pamatnubay (The Lead)

1. Katuturan - Ang panimula ng balita ay tinatawag
na pamatnubay. Ito ang pinakamahalagang bahagi
ng balita sapagkat ito ay unang pinagtutuunan ng
pansin at siyang umaakit sa mambabasa dahil ito
ang buod. Ngunit maaaring ito ay isang salita
lamang, lipon ng mga salitang panghihikayat ng
interes ng mambabasa, 0 1sang parapo o talata.

2. Katangian ng Isang Mabisang Pamatnubay

a. Ipinahahayag sa maikling pangungusap lamang
ang buod ng balita.
b. Sinasagot kaagad ang gustong malaman ng
mambabasa: Ano ang nangyari? Sino ang mga
nasasangkot? Saan naganap? Kailan? Bakit?
Paano naganap?
C.
C. Hinihikayat ang mambabasa na ipagpatuloy
niya ang kanyang pagbabasa.

9
 Pamatnubay
3. Mga Uri ng
Pamatnubay ( Con-
Kombensyonal o Kabuuang
a.
ventional or Summary Lead)
-

Ito'y sumas t
Sino? Ano? Kailan? Saan? Bari
kit?
sa mga tanong
Paano?
Sino (Who Lead) Panea.
-

Pamatnubay na
1)
lan ang itinatampok sapagkat ang tao a
sa balita ay tanyag
mga taong nasasangkot
at higit na prominente kaysa aktibidad o
gawaing naganap.

- Si Joey Lina Jr, IV CP ang nahirang na

punong patnugot ng
The New Horizons at

katulong ng patnugot ng Ang Bulalakaw

mga pampaaralang pahayagan ng Mataas
na Paaralang Osmeña.

Kabilang sa pamatnubay na Sino ang mga

juridical persons (considered persons for legal
purposes) gaya ng PNU, UP, WHO, RP, atb.
2) Pamatnubay na Ano (What Lead) - Ang

pangyayari, aktibidad o gawain na naga-

nap o magaganap ang itinatampok sapag
kat higit na prominente ito kaysa tao o
mga taong nasasangkot sa balita.
Ang NSAT ay ibibigay ng BED sa lahat
ng magsisipagtapos sa ika-24 ng buwang
kasalukuyan.
3) Pamatnubay na Kailan (When Lead
Ginagamit kung ang mga angyayari ay
naganap o magaganap sa di-kinaugaliang
oras o
kung ang oras o panahon ng kag
napan ay ang lalong mahalaga. Pambih
rang gamitin ang pamatnubay n a ito.
Subalit ito'y kapaki-pakinabanggamitin
kung ang itatampok ay ang huling araw.ng
itinakda (deadline): kapistahan o holiduy s.

-Abril 16 ang huling araw ng pagbayad

ng buwis sa BIR.
10
 -

Sa araw na ito, Sabado, Pebrero 21, labin-

limang taon na ang nakakaraan, naganap
ang mapayapang EDSA Revolution.
4) Pamatnubay na Saan (Where Lead) -Gina-
gamit kung ang pangyayari ay naganap
o
magaganap, sa hindi karaniwang pook,
-

Sa Pilipinas gaganapin ang susunod na

Palarong Olimpiyada.
5) Pamatnubay na Bakit (Why Lead) -Sanhi
dahilan ang itinatampok.
o

Sapagkat hindi pinayagan ng kanyang

mga magulang upang dumalo sa disco
party, isang labing-apat na taong gulang
na babaeng mag-aaral ang uminom ng
tabletang pampatulog na naging sanhi ng
kanyang pagkamatay
6) Pamatnubay na Paano (How Lead) - Pama-
maraan ang itinatampok.
-

Nagkunwang mga pari, limang lalaking

nakasuot abito ang nakapasok sa isang
bangko at itoy sapilitang ninakauwan.
Kapag sabay na itinatampok ang Sino at
ang Ano, sa isang pamatnubay at timbang ang
kahalagahan ng mga ito, unang itampok ang
"sino" sapagkat mas mahalaga ang tao kaysa
mga bagay o pangyayari.
Panimulang Pambalarilang Pamatnubay - (Gram-
b.
matical Beginning Lead)
Kahit nanakagawian nang simulan ang pamat-
nubay sa pinakatampok na pangyayari ay maaari pa
ring simulan ito sa ibang paraan kung naaangkop.
May iba't ibang kayariang pambalarila na maaaring
magbigay ng pagbabago at lalong maging mabisa ang
panimula. Ito'y ang paggamit ng iba't ibang uri ng
sugnay at parirala. Sa ganitong paraan, ang sugnay
makapag-isa ay ang nagtataglay ng Sino at ng
Ano at ang parirala ay ang ginagamit na pang-uri.

11
 1) Sugnay na Pasanhi (Causal Clause) -

binubuo
ng isang sugnay
na di-makapag-isa a na
na nag-
sisimula sa alinmang pangatnig na panans
anhi
tulad ng: dahil sa, dahil kay, gaya ng, palibhae
kasi, kundangan, asa,
paano, mangyari,
sa, atb.
alang-ala
-Dahil sa maraming reklamo o tungkol sa ma
nawawalang aklat, pinasara ng punong-gurn
ang pintuan ng aklatan.

2) Sugnay na Pasubali (Conditional Clause) -binu

buo ng isang sugnay na di-makapag-isa na
nagsisimula sa alin man sa mga pangatnig na
panubali tulad ng: kung, kapag, kundi,
disin, sakali, sana, atb. pagka,
-

Kung di papayag
ang pangulo
bumili ng mga bagong ng PTA na
nugutan, mapipilitang kompyuter para sa pat.
aaral ng isang magdaos ang mga mag-
3)
pambenepisyong sayawan.
Sugnay na
buo ng isangPaninsay (Concessive Clause) -binu-
sugnay na
sisimula sa
pangatnig di-makapag-isa nag na
kahit na,
bagaman, gayong, atb.
na
paninsay, tulad ng
Bugaman
-

Rosa David, lalabing-anim na taon lamang si

siya'y napili, ng
hok sa
paligsahang Binibiningpaaralan na lala*
4)
Sugnay na Patakda Pilipinas.
Saad ng
takdang (Temporal Clause) nagsa -

na panahon; binubuo ng sugnay

di-makapag-isa
nang, habang, na
nagsisimula sa salhta
bago, simula nang at
-

Samantalang samantaa
ng mga
pinaghahandaan
mag-aaral
tanghal, binayaran ang nakatakdang pa lamals
pag
5) tagapangasiwa. silana
kaagad ng kanu
ad ng kanilang
Sugnay na
ng
sugnay Pangngalan (Noun
12
simuno o na
di-makapag-isa
tuwirang ayon,
Clause)-Dna
na
zuse) - binubu

ginaga mit na
"SueAtu ejexeeul sueereueued es 4enunueu eau
Bu -
qrueseuis Áe on] (pva7 Kajonon) AvqnujeuEd
BuoßeqeyeN o [euoktsuequox-1q Su Áeqnujeued
o475 Suoung Su uunkoj Sui8uvg Bun KD q01nd
u
DpunIDdvdavd iv s1uijvdvdavd Iuy
(-BDd Budeun keu Buemipued)
-
BAIp Suejeauaued es vnuis3eu (2sDAYd
1DIpunia) EMIg Suejesusued IuejEI;IP (6
"uDuDADuDd
Bu uvkpynqvfund Suvkn?v^ny Sun
Du vu
pvjunvd
uvuDsidvs Su onBuDd Zu dvyuis 'ouid
111d SuDKDUDUDu Su uvuvyndvs Ds vADd -
q9 Ds DuDd 'vs 1o48ung 'vs q15sus
DS
-

10 Ds :3u pejng [Oxn-Bued es

ernuistsaeu
(aSDIYd 1Duozisodaid) [oxn-3ued Iuerer;ed (8
uDndn&Ds vu 11dv1pjpu
DS DIDd
ofDsun-8vu vu mv.uD-mDD AD vyausO
SuvpivDJ u 11vq23qSDq SuouD1DUDU DSu Suv
2DADy 'DuoJ0y Suv umDBD Suvpuvy-8uvpunH
(Lun-Bued eu
Iueseu3 Suemipued) .reMIpued es
enuists
-Beu-(8DaYdIDIdhoipUD) LTEMIpued auerei;TEd (L
OdsN) BDíDyvuvund
Ds ns
uvypsS11nd SunsunquDd 18vmvn?vu
dfu vs dysunjoys? Su
KDSrq1qsou KD uognpunod
D1uaDA 0.10poa Sun IDADy DIs1uunjoq 1n Svk
-DYDuDuvu vu SvAuDg Suns? D1IuajDA (Kouoq)
040poaL ) !u uunADg ausunauvd Suv Iv
-DYDUDUuvu SuniDq vau vs
Suojnung Suy
un es key3ueq vu (ueunqeued SuejeM qunsu
BMIpued 3uokue eSeu) se4EMBd es ejnuisis
-Beu(asDAYd anyiuJu) sejeMed Bueje;Ied (9
021u svqpjpdvdsvd vu
mpD Su1uDIDU Bu uDApunYvurd Kv
unmuonpny
ANd DsDpunan 1D SDYD]pN, Su qpySudiv?
Dd &un poououpu dau u uvvsavuip oN
 madaling
makatawag o
makapukaw

ito
ng
pansin o
Da

kawilihan at pananabik.
Hindi
nagsasaad ng
kundi nagsisilbing
panimulala lamang. Hin
neus1di
buod
ito s a tuwirang
(straight
balita (straight news) ku
ginagamit
lathalain (news features).
sa balitang

Pamatnubay
Mga Uri ng Makabagong
Kalimitano
Astonisher Lead)
-

1. Panggulat (Startler or ung

na maikli, hiwalay sa talata na
ito'y isang pangungusap
sinusundan ng buod ng ibang impormasyon. Ginagamit
ito kung ang tala ay lubhang mahalaga, nakakagulat.
nakakagulantang o nakakasindak.

Kampeon ng NSPC!
Nagwaging muli ang Bulalakaw sa pambansang
paligsahang ginanap sa Lungsod ng Olongapo noong
Pebrero 20 nang ito ay naging pinakamagaling ng pam-
paaralang pahayagan sa bansa.
2. Pinangyarihano Sanligan (Background Lead) - Ito'y
mga pangungusap na naglalarawan ng
pang-yayari, at ang
pook na pinangyarihan ay higit na nakakatawag ng pan
sin kaysa sa mga
taong kasangkot. Ito'y karaniwang
ginagamit sa mga
salaysay tungkol sa karnabal, sayawan,
eksibisyon, pistahan, atb.
-

Ang Pamantasang Normal

munting karnabal noong Sabado ay mistulang nagung
ng kanyang isang nang ito ay nagdiwang
daang taong pagkakatatag.
3.
Tahasang Sabi (Direct Quotation)
Ito'y makabuluhang
pangungusap
-

aklat na ng tagapagsalitao kaya, ito'y hango

sinipi at ginamit sa1ss
Ginagamit ito kung panimula sa isang paalita.
na
ang sinabi o sinipi
katawag ng pansin o mas
na naka-
ay higit na
Karaniwang ginagamit itomahalaga kaysa taong l gsabi.
talumpati (speech story). sa balitang utungko. sa
mga balitang
mga

din ito "Malaki ang magagawa ngpagkakaisa."Binig'

ni Gng. pagkaka
ratory School saAlegria Flora,
pulong
tungkol sa pagsugpo punong-guro
ng mga
Labo
nga guro at mg" ng*dulans
magulang
ng mga
14 "dope addiction."
 ang tanong
4. Tanong (Question Lead) Ito'y ginagamit kung
-

bahagi sa salaysay at kung ang tanong

ay may malaking
ay wala pang kasagutan.
Panmantasang Normal
sa
-Sino ang magiging Bb.
darating kapistahan? ltoy
na malalaman bukas pagka
tapos ng bilangan ng mga balota.
Paglalarawan (Descriptive or Picture Lead) - Ito'y pagla-
5.
sa
larawan ng tao, lunan o pangyayari. Ginagamit kung
malinaw
pamamagitan ng ilang salita ay makakabuo ng
na larawan sa isipan ng bumabasa.
-Puting-puti ang kasuotan, tangan-tangan ang mga
diploma, ang 597 na nagsipagtapos ay masasayang nag
martsang pababa ng entablado habang tinutugtog ng
rondalya ang "Aida March."
Pagkakaiba (Contrast Lead) - Ginagamit ito upang
6.
maipakitaomapalitaw ang pagkakaibang dalawang bagay
sa unang pangungusap ng balita.

- Higit na marami ang nakapasa ngayon sa NEAT

kaysa noong isang taon.

Parodya o Nakatatawang Panulad (Parody Lead)
-

7.
Karaniwang hango sa tanyag na awit, tula, sipi, aklat o

pamagat ng pelikula. Ginagamit lamang ito kung angkop,

madaling makilala, ngunit hindi lub-hang palasak.
- "Tubig, tubig sa lahat ng dako, ngunit wala ni
isang patak na maiinom. " lto ang naranasan ng mga

naninirahan sa Tondo nang binaha ang buong Maynila at

nawalan ng tubig ang MWSS.

(Ang siniping linya ay hango sa tulang "The Rime off

the Ancient Mariner" ni Samuel Coleridge.)

8. Pontse (Punch Lead)- Isang napakaikli ngunit mabisang

pamatnubay.
-Araw ng tagumpay!
Ipagdiwang sa Oktubre 18 ng PNU Laboratory School
ang kanilang panalo sa panglungsod na CAT competi-
tion.
15
 (Epigram Lead) sin:
isimu-
-

Kawikaan
o
Kasabihan
9. ng mga kilalang
kasabihan ot
lan ang pamatnubay
o
talud
tod.
ama, ay ganoon din ang
Kung gaano ang ana
Si Warren Cruz, isang binatang
binatang ka
Like father like son.)
pag-aaral ng abogasya, ay nangu nanguna sa
tapos lamang sa
pagsusulit sa batas gaya rin ng kanyang am na nag)
mit ng pinakamataas na marka n00ng 1997 bar exami.

nation.

10. Isang Salita (One-word Lead)

Sugod! Ito ang utos ni G. Rene Romero sa mga
batang iskaut nang tinatangka nilang akyatin ang Bundok
Arayat.
11. Kapaligiran (Atmosphere Lead) Lipon ng
-

mga salita o
parirala na naghahatid sa bumabasa ng lagay ng kaloo-
ban sa mga nagaganap. Ito'y
ginagamit lamang kung ang
lagay ng kalooban ukol sa pangyayaring inilalarawan
kawili-wili at mahalaga. ay

Sa
pamamagitan ng awitan, sayawan at tugtu-
-

gan, maligayang ipinagdiwang ng mga guro,

at
mag-aaral ang ika-20 taong magulang
paaralan. pagkakatatag ng kanilang
12. Tukoy mula sa Mitolohiya,
Ginagamit lamang kung angPanitikan o Kasaysayan
angkop. pagbanggit ay natural o
-
pang-akitKagandahang
Cleopatra
Venus, katalinuhang Athena,
taglay ni Jessa-Celineang mga pambihirang
Cruz, IVB.S.E. kayat katangus
Binibining
ment. Intramurals ng napili siyang
Physical Education Depuart-
13
13.
Maikli't
(Staccato Hiwahiwalay
Lead) na
Parirala o ita
mga Sa
-Krimen,
sama-samahin
uring lungsod
demonstrasyon,
ang mga ito adiksyon, polusyon!
polusyon Pag
Maynila. mababatid mo kunganong
ay
ang
16