PULVERA SHARMINE JOY S.

"Bata, Bata... Pa'no Ka Ginawa?"

Lualhati Bautista

Suring Basa
sa Pagtuturo ng Filipino sa
Elementary Grades
 I. Pagkilala sa may Akda

Si Lualhati Bautista ay isang kilalang Pilipinong manunulat na sumikat sa

larangan ng panitikang Filipino. Isa sa kanyang mga kilalang akda ay ang nobelang
"Bata, Bata... Pa'no Ka Ginawa?" na nailathala noong 1984.

Ang nobelang ito ay isang klasikong akda sa panitikang Filipino na

tumatalakay sa mga isyung pangkababaihan, pagmamahal, at pamilya. Ito ay isang
makabuluhan at malalim na pagtalakay sa isang babae na nagngangalang Lea
Bustamante, isang modernong ina na may dalawang anak na lalaki. Ang nobela ay
naglalaman ng mga mahahalagang usapin tulad ng reproductive rights, gender
equality, at ang mga hamon na kinakaharap ng isang babae sa lipunan.
Ang nobelang ito ay nagbigay ng malalim na pagtingin sa mga isyung
panlipunan at pangkababaihan sa Pilipinas. Pinakita rin nito ang kahalagahan ng
pagmamahal, pagkakaroon ng suporta mula sa mga kaibigan at kapamilya, at ang
pagiging matatag sa kabila ng mga pagsubok sa buhay.
Sa pamamagitan ng "Bata, Bata... Pa'no Ka Ginawa?", si Lualhati Bautista ay
nagtagumpay na magbigay ng boses sa mga isyung panlipunan at pangkababaihan sa
Pilipinas at nag-iwan ng isang malalim na marka sa larangan ng panitikan.

II. Uri ng Panitikan

Ang "Bata, Bata... Pa'no Ka Ginawa?" ni Lualhati Bautista ay isang nobela.

Ang nobela ay isang anyo ng panitikan na naglalaman ng mahabang salaysay tungkol
sa mga pangyayari, karakter, at tema. Ito ay isang malawak at malalim na akda na
naglalaman ng mga detalyadong paglalarawan, mga kaisipan, at mga emosyon ng
mga tauhan.
Sa kaso ng "Bata, Bata... Pa'no Ka Ginawa?", ang nobela ay sumasalamin sa
mga isyung panlipunan at pangkababaihan sa Pilipinas. Ang nobela ay may mahabang
pagkakasunod-sunod ng mga kabanata at mga yugto ng kuwento. Ito ay naglalaman
ng mahahalagang pag-uusap, mga eksena, at mga tanghalan na nagpapakita ng pag-
unlad ng kwento at paglalakbay ng mga tauhan.
 Ang paggamit ng nobela bilang anyo ng panitikan ay nagbibigay ng malalim na
pagkakataon upang maipakita ang mga karanasan, saloobin, at mga isyung
panlipunan at pangkababaihan na nais ipahayag ng may-akda. Sa pamamagitan ng
mahabang salaysay, ang nobela ay nagbibigay-daan sa mga mambabasa na masuri at
maunawaan ang mga komplikadong kaisipan at emosyon ng mga tauhan.
Ang "Bata, Bata... Pa'no Ka Ginawa?" ay isang halimbawa ng isang nobelang
nagtagumpay na maghatid ng malalim na pagtingin sa mga isyung panlipunan at
pangkababaihan sa pamamagitan ng paggamit ng mahusay na pagkakasulat at
pagbuo ng mga karakter at kuwento.

III. Layunin ng may Akda

Ang layunin ng may-akda ng nobelang "Bata, Bata... Pa'no Ka Ginawa?" na si Lualhati
Bautista ay:

1. Makapaghatid ng mensahe tungkol sa mga isyung pangkababaihan at reproductive

rights: Ang may-akda ay nais na magbigay ng kamalayan sa mga mambabasa tungkol
sa mga hamon at diskriminasyon na kinakaharap ng mga kababaihan, lalo na sa
konteksto ng reproductive rights. Ipinapakita ng nobela ang kahalagahan ng
pagpapahalaga sa kalayaan at kapangyarihan ng mga kababaihan sa pagpapasya sa
kanilang reproductive health at pagkakaroon ng anak.

2. Magpakita ng mga personal na karanasan at laban ng isang ina at babae: Ang may-
akda ay nais na ipakita ang mga karanasan, damdamin, at laban ng pangunahing
tauhan na si Lea Bustamante. Ipinapakita ng nobela ang kanyang paghahanap ng
pagkakakilanlan bilang isang ina at babae, pati na rin ang kanyang pakikibaka para sa
kanyang mga karapatan at pagtanggap sa lipunan.

3. Magpahiwatig ng pangkalahatang tema ng gender equality: Ang may-akda ay nais

na magpahiwatig ng pangkalahatang tema ng gender equality o pagkakapantay-
pantay ng mga kasarian. Ipinapakita ng nobela ang mga hamon at diskriminasyon na
kinakaharap ng mga babae at ang kanilang pakikibaka para sa pantay na pagtrato sa
lipunan.
 Sa pamamagitan ng paglalahad ng kuwento at mga karakter sa nobela, ipinapahayag
ng may-akda ang kanyang mga layunin na magbigay ng kamalayan, makapagdulot ng
pagbabago, at magtulak ng diskurso sa mga isyung pangkababaihan at gender equality.

IV. Tema O Paksa ng Akda

Ang tema o paksa ng akdang "Bata, Bata... Pa'no Ka Ginawa?" ni Lualhati Bautista ay
ang reproductive rights at gender equality, partikular na ang mga isyung kaugnay sa
pagpapasya sa pagkakaroon ng anak at ang diskriminasyon sa mga babae na maagang
nagkaanak o walang asawa. Sa nobela, ipinapakita ang laban ng pangunahing tauhan na si
Lea Bustamante sa mga hamon at pagsubok na kinakaharap niya bilang isang ina at babae sa
lipunan. Tinatalakay ang kanyang paghahanap ng kalayaan at kapangyarihan sa pagpapasya
sa kanyang sariling reproductive health, kabilang ang pagpili kung kailan at gaano karaming
anak ang kanyang gustong magkaroon.

Ang nobela ay naglalaman ng malalim na pagtingin sa mga isyung pangkababaihan,

kabilang ang stigma at diskriminasyon na kinakaharap ng mga babae na maagang nagkaanak
o walang asawa. Ipinapakita rin ang mga pagsubok sa pagtanggap at pagkilala sa karapatan
ng mga babae na mamili para sa kanilang sarili, at ang kanilang pakikibaka para sa gender
equality. Ang akdang ito ay naglalayong magbigay ng pagpapahalaga sa reproductive rights at
ipakita ang kahalagahan ng pantay na pagtrato sa mga kababaihan sa lipunan. Ipinapahayag
nito ang pangangailangan para sa pagbabago sa mga social norms at mga paniniwala na
nagpapabawal o nagdudulot ng diskriminasyon sa mga babae.

Sa pamamagitan ng paglalahad ng kuwento at mga karanasan ni Lea, nagbibigay-

buhay ang nobela sa mga isyung panlipunan na may kinalaman sa reproductive rights at
gender equality, na naglalayong manghimok sa mga mambabasa na magkaroon ng kamalayan
at mag-ambag sa pagbabago at pag-unlad ng lipunan tungo sa mas pantay at makatarungang
lipunan para sa lahat ng kasarian.
V. Mga Tauhan/ Karakter sa may Akda

Sa nobelang "Bata, Bata... Pa'no Ka Ginawa?" ni Lualhati Bautista, narito ang ilang
mga pangunahing tauhan at isang maikling depinisyon para sa bawat isa:
 1. Lea Bustamante - Ang pangunahing tauhan ng nobela. Si Lea ay isang modernong
babae at ina na may dalawang anak na lalaki. Siya ay isang malaya at matapang na
babae na naglalayong ipagtanggol ang kanyang mga karapatan bilang isang babae at
magulang.

2. Ojie (Rusty) - Ang panganay na anak ni Lea. Si Ojie ay isang batang lalaki na
naghahanap ng pagkakakilanlan at pagtanggap. Bilang isang bata, siya ay nalilito at
nag-aalala tungkol sa kanyang konsepto ng pamilya at pagiging isang "normal" na
bata.

3. Karl (Kiko) - Ang bunso ni Lea at kapatid ni Ojie. Si Kiko ay isang batang lalaki na
mas malaya sa pagpapahayag ng kanyang damdamin. Ipinakikita niya ang kalikasan
ng isang malayang isip at pagkatao na hindi nabibigyan ng limitasyon ng lipunan.

4. Ding - Ang kasintahan ni Lea. Si Ding ay isang matalik na kaibigan at kasosyo ni

Lea sa pagtahak ng mga isyung pangkababaihan at pamilya. Siya ay isang
maunawain at suportadong kasama ni Lea sa kanyang mga pakikibaka.

5. Ada - Ang kaibigan ni Lea at isa ring aktibista. Si Ada ay isang mapagmahal na
kaibigan na patuloy na sumusuporta kay Lea sa kanyang mga laban at pakikibaka.
Ipinakikita niya ang halaga ng pagkakaibigan at pagkakaroon ng suporta sa gitna ng
mga hamon.

Ang mga nabanggit na tauhan ay nagbibigay-buhay sa nobela at nagdudulot ng mga

personalidad, karanasan, at mga damdamin na nagpapahayag ng mga pangunahing tema ng
nobelang "Bata, Bata... Pa'no Ka Ginawa?"

VI. Tagpuan

Tagpuan

· Sa bahay ni Lea nangyari ang halos lahat ng pangyayari sa nobela.

· Sa mall at karnibal nagkita muling si Lea at Raffy at nagbonding kasama ang mga bata.
· Sa eskuwelahan nagsimula ang nobela sa paggradwayt ni Maya sa Kinder at dito rin nagtapos
ang nobela sa paggradwayt ni Ojie at ang pagbigay ni Lea ng talumpati.

· Sa loob ng kuwarto ng principal nagkasagutan si Lea at ni Mrs. Zalamea na kalaunan ay naging

mabuting magkaibigan.

· Sa trabaho ni Lea inilahad sa nobela ang ginagawa ng isang miyembro ng organisation kung
paano nila ipinaglalaban ang karapatan ng bawat tao.

· Manila ang pinanggaganapan ng kuwento sapagkat naisaad dito ang nangyari sa pagkamatay,
paglibing kay Ninoy Aquino at pagprotesta ng mga tao laban sa gobyerno.

VII. Balangkas ng Kwento

Narito ang karagdagang detalye sa bawat bahagi ng balangkas:

I. Pagsisimula

- Sa pagsisimula ng nobela, ipinakikilala ang pangunahing tauhan na si Lea Bustamante,

isang ina at babae sa lipunan. Ipinapakita ang kanyang mga katangian, pangarap, at mga
hamon na kinakaharap bilang isang dalaga na maagang nagkaanak.

II. Mga Flashback

- Sa bahaging ito, naglalaman ng mga flashback o mga pagbabalik-tanaw sa mga karanasan

ni Lea bilang isang batang babae. Ipinapakita ang kanyang mga pinagdaanan, mga pagsubok,
at mga pangarap na bumuo sa kanyang pagkatao at pagkakakilanlan.

III. Kasalukuyang Panahon

- Sa kasalukuyang panahon, ipinapakita ang kasalukuyang buhay ni Lea bilang isang ina.
Ipinapakita ang mga hamon at diskriminasyon na kinakaharap niya mula sa lipunan dahil sa
kanyang status bilang isang single mother. Tinatalakay ang kanyang pakikibaka para sa
kanyang mga karapatan at pagtanggap sa lipunan. Sa bahaging ito, makikilala rin niya si Ojie,
isang lalaking nagbibigay sa kanya ng pagmamahal at suporta.

IV. Tunggalian at Pag-unlad

- Ang bahaging ito ay naglalaman ng mga tunggalian na kinakaharap ni Lea. Ipinapakita ang
kanyang pakikipaglaban para sa pagtanggap ng lipunan sa kanyang sitwasyon, ang
 diskriminasyon at stigma na kanyang kinakaharap mula sa ibang tao, at ang kanyang
pagsasalita laban sa mga tradisyunal na paniniwala at pagtatanggol ng kanyang mga
karapatan bilang isang babae at ina.

V. Paglutas ng mga Tunggalian

- Sa bahaging ito, ipinapakita ang pagbabago at pag-unlad ng karakter ni Lea. Ipinapakita

ang pagtanggap at pagkilala ng lipunan sa kanyang mga karapatan at kahalagahan bilang
isang babae. Nailalabas rin ang mga mensaheng nais ipahayag ng may-akda tungkol sa
reproductive rights at gender equality.

VI. Wakas

- Sa wakas ng nobela, pinapakita ang paglutas ng mga personal na suliranin ni Lea at ang
pagkamit niya ng kanyang kalayaan. Nagtatapos ang kuwento na may pag-asang mas
maganda at mas pantay na hinaharap, kung saan ang karakter ni Lea ay nagpatuloy sa
kanyang paglalakbay tungo sa pagkamit ng kanyang mga pangarap at pag-ibig.

VIII. Tunggalian

Sa nobelang "Bata, Bata... Pa'no Ka Ginawa?" ni Lualhati Bautista, mayroong ilang mga tunggalian na
umiiral sa kuwento.

1. Tunggalian ng Indibidwal at Lipunan: Ang pangunahing tauhan na si Lea Bustamante ay

kinakaharap ang mga hamon at diskriminasyon mula sa lipunan dahil sa kanyang pagiging isang babae
na maagang nagkaanak at walang asawa. Ipinakikita ng nobela ang laban ni Lea upang maipaglaban
ang kanyang mga karapatan at matanggap ng lipunan.

Ang mga tunggalian na ito ay nagbibigay ng komplikasyon sa kuwento at nagtutulak sa mga

karakter na harapin ang mga hamon at magkaroon ng pagbabago. Ito ay nagpapakita ng mga isyung
panlipunan at personal na laban na nagpapahalaga sa tema ng nobela.