Jakie są właściwości fizyczne fluoru?

Wprowadzenie
Przeczytaj
Film edukacyjny
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Jakie są właściwości fizyczne fluoru?

Kwas fluorowodorowy (HF) jest wykorzystywany do trawienia szkła, np. podczas produkcji kryształowej
zastawy.
Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

Jaki pierwiastek wykorzystuje się do produkcji kryształowych zastaw, naczyń

laboratoryjnych czy patelni z nieprzywierającą powłoką? Mowa tu o fluorze, który znajduje
się także w paście do zębów. Jakie są jego właściwości? A które z nich są właściwościami
fizycznymi?
Twoje cele

Opiszesz budowę atomu fluoru oraz jego najważniejsze właściwości fizyczne.

Przypomnisz, na podstawie nowo poznanych właściwości fluoru, które z nich
zaliczamy do właściwości fizycznych, a które do właściwości chemicznych.
Przeczytaj

Fluor jako pierwiastek

Fluor
Źródło: GroMar Sp. z o. o. na podstawie Mizerski W., Tablice chemiczne, Wydawnictwo Adamantan, Warszawa 2008, licencja: CC
BY-SA 3.0.

Fluor jest położony w 17. grupie układu okresowego. Należy do grupy pierwiastków
nazywanych halogenami lub fluorowcami (od nazwy pierwszego pierwiastka w grupie). To
najmniejszy jej przedstawiciel, ponieważ jego promień atomowy wynosi 58 pm.
Model atomu fluoru i anionu fluorkowego – porównanie
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Fluor posiada siedem elektronów walencyjnych, które znajdują się na podpowłokach 2s

i 2p. W warunkach normalnych tworzy cząsteczki homoatomowe F2 .

Wzór elektronowy cząsteczki fluoru F2

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Izotopy fluoru
W przyrodzie występuje wyłącznie jeden stabilny izotop fluoru – 19 F. Pozostałe izotopy są
promieniotwórcze i uzyskiwane sztucznie. Liczba masowa izotopów fluoru przyjmuje
wartości od 17 do 23. Izotop 18 F wykorzystywany jest w pozytonowej emisyjnej tomografii
komputerowej do znakowania glukozy.

Jakie właściwości fizyczne ma fluor?

Właściwości chemiczne gazowego fluoru są bardzo specyficzne ze względu na bardzo dużą

reaktywność tego gazu (reaguje on nawet z wybranymi gazami szlachetnymi).

Fluor w temperaturze pokojowej jest żółtozielonym gazem, cięższym od powietrza. Jego

temperatura topnienia wynosi −219,7°C, a temperatura wrzenia jest równa −188,1°C. Z uwagi
na gazowy stan skupienia, słabo przewodzi ciepło, jak również charakteryzuje się niskimi
wartościami pojemności cieplnej.
Porównanie wybranych właściwości fizycznych fluorowców

stan skupienia
temperatura temperatura
symbol nazwa w warunkach
topnienia [°C] wrzenia [°C]
normalnych

9F fluor -219,7 -188,1 żółtozielony gaz F2

17Cl chlor -101 -34,04 żółtozielony gaz Cl2

czerwonobrunatna ciecz
35Br brom -7,25 58,8
Br2
53 I jod 113,6 185,2 fioletowoczarne kryształy

Na podstawie Mizerski W., Tablice chemiczne , Warszawa 2008.

Czy fluor występuje gdzieś poza pastami do zębów?

Fluor dla większości osób kojarzy się wyłącznie z reklamami past do zębów. Mało kto wie, że
znajduje się również w poli(tetrafluoroetylenie). Ów związek należy do grupy polimerów
i znacznie częściej spotyka się go pod nazwą handlową Teflon®. Sprawia, że do pokrytych
nim powierzchni nic nie przywiera. Jego niezwykłe właściwości wynikają z braku wolnych
elektronów, które mogłyby utworzyć wiązanie m.in. z cząsteczkami żywności. Ten fakt
wykorzystywany jest np. w patelniach czy naczyniach laboratoryjnych. Związkiem
zawierającym fluor jest również kwas fluorowodorowy, który wykorzystuje się do trawienia
szkła, np. podczas produkcji kryształowej zastawy.

Teflonowe patelnie umożliwiają komfortowe smażenie potraw bez przywierania.

Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

Trawienie szkła wykorzystywane jest do jego zdobienia. Z uwagi na właściwości trawiące kwasu
fluorowodorowego, nie można przetrzymywać go w szklanych naczyniach.
Źródło: dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, domena publiczna.
 Fluor jest stosowany w pastach do zębów z uwagi na kluczową rolę tego pierwiastka w utrzymaniu
zdrowia zębów.
Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

Słownik
właściwości fizyczne

właściwości substancji, które można określić za pomocą zjawiska fizycznego, np.

temperatura wrzenia oraz rozpuszczalność
właściwości chemiczne

właściwości substancji, które można zaobserwować podczas reakcji chemicznej, ale też
toksyczność, palność czy reaktywność
trawienie szkła

metoda matowienia szkła przy użyciu kwasu fluorowodorowego; kwas wytrawia miejsca
nieosłonięte powłoką ochronną, po jej usunięciu na szkle pozostaje matowa dekoracja;
proces ten przebiega zgodnie z równaniem reakcji:

SiO2 + 4 HF → SiF4 + 2 H2 O
teflon

poli(tetrafluoroetylen), syntetyczny fluoropolimer o strukturze meru:

−[− CF2−CF2 −]n −

Bibliografia
Atkins P., Jones L., Chemia ogólna. Cząstki, materia, reakcje, Warszawa 2018.

Bielański A., Podstawy chemii nieorganicznej 2, Warszawa 2013, wyd. 6.

Czerwiński A., Czerwińska A., Jelińska‐Kazimierczuk M., Kuśmierczyk K., Chemia 1,

Warszawa 2002, s. 335‐346.

Emsley J., Chemia. Przewodnik po pierwiastkach, Warszawa 1997, s. 70‐71.

Kałuża B., Kamińska F., Chemia. Podręcznik. Zakres rozszerzony, cz. 1, Warszawa 2013, s.
298‐299.

Waselowsky K., 225 doświadczeń chemicznych, Warszawa 1987, s. 51.

Film edukacyjny

Ćwiczenie 1

Zapoznaj się z poniższym filmem edukacyjnym, a następnie przyporządkuj podane poniżej

właściwości fluoru do odpowiedniej grupy.

Właściwości chemiczne

niemetal

gwałtownie reaguje z wodą

gaz żółtozielony
Właściwości fizyczne
wysoka reaktywność

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RCkuJhXJjmXDo

Film edukacyjny pt. Jakie są właściwości fizyczne i chemiczne fluoru?
Źródło: GroMar Sp. z o.o., Wizualizacja próbki fluoru w filmie to zielonkawożółty gaz (chociaż rzeczywisty gaz byłby mniej
intensywnie zabarwiony w małych ilościach). Rzeczywisty fluor skorodowałby nawet szkło borokrzemowe. Autor nieznany,
wikimedia.commons.org, licencja: CC BY-SA 3.0.

Film nawiązujący do treści materiału

Ćwiczenie 2

Zweryfikuj, które ze zdań na temat fluoru są prawdziwe, a które fałszywe.

Zdanie Prawda Fałsz

Fluor posiada gęstość mniejszą od wody. Wynosi ona
kg  
1,696 m3
.

Fluor to pierwiastek o najsłabszej elektroujemności.  

Konfigurację elektronową fluoru można zapisać jako:
 
1s2 2s2 2p6 .
Temperatura wrzenia fluoru to -200°C.  
Fluor w temperaturze -200°C występuje w formie ciekłej.  
Atom fluoru posiada najmniejszy promień spośród
 
wszystkich atomów fluorowców.
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Uzupełnij tabelę.

Nazwa i symbol chemiczny Fluor 19F

Liczba protonów

Liczba neutronów

Liczba elektronów

Liczba elektronów walencyjnych

Liczba powłok elektronowych

Ćwiczenie 2 輸

Ułóż fluorowce zgodnie z rosnącym promieniem atomowym.

fluor 

jod 

chlor 

brom 
Ćwiczenie 3 輸

Zapisz konfigurację elektronową atomu fluoru w stanie podstawowym, wykorzystując zapis

pełny powłokowy, pełny podpowłokowy i skrócony podpowłokowy, który zawiera rdzeń gazu
szlachetnego.

Odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je

w wyznaczonym polu.

Zaloguj się, aby dodać ilustrację.

Ćwiczenie 4 輸

Temperatura topnienia fluoru wynosi 53,02 K, a temperatura wrzenia 85,03 K. W jakim stanie
skupienia będzie występować fluor w temperaturze -100˚C?

 ciekłym

 stałym

 gazowym

Ćwiczenie 5 輸

kg
Gęstość fluoru wynosi ok. 1696 m3 (T = 20°C). Jaką objętość będzie zajmować 1 kg fluoru?

 59 cm3

 590 cm3

 0,590 m3
Ćwiczenie 6 醙

Dlaczego fluor występuje w postaci cząsteczek dwuatomowych?

Ćwiczenie 7 醙

Ważną grupą związków, zawierającą fluor, są freony. Szczególnie znane są ze względu na swój
destrukcyjny wpływ na:

 stal (powodują korozję).

 lasy.

 warstwę ozonową.

 środowisko wodne.

Ćwiczenie 8 難

Masa atomowa fluoru wynosi 19 u. Ile moli cząsteczek fluoru znajduje się w 30 µg tego
pierwiastka?

Rozwiązanie oraz odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie
umieść je w wyznaczonym polu.

Zaloguj się, aby dodać ilustrację.

Ćwiczenie 9 難

Fluorek uranu(VI) to związek wykorzystywany w procesie wzbogacania paliwa jądrowego. Jaki

procent masowy tej substancji stanowi fluor? Wynik podaj z dokładnością do pierwszego
miejsca po przecinku.

Rozwiązanie oraz odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie
umieść je w wyznaczonym polu.

Zaloguj się, aby dodać ilustrację.

Dla nauczyciela

Scenariusz zajęć

Autor: Mateusz Flacha, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak są właściwości fizyczne fluoru?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres

rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

11) analizuje i porównuje właściwości fizyczne i chemiczne fluorowców.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

opisuje budowę atomu fluoru oraz jego najważniejsze właściwości fizyczne;

przypomina, na podstawie nowo poznanych właściwości fluoru, które z nich zaliczane
są do właściwości fizycznych, a które do właściwości chemicznych.

Strategie nauczania:

asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

dyskusja dydaktyczna;
film edukacyjny;
analiza materiału źródłowego;
 ćwiczenia uczniowskie;
okienko informacyjne.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w grupach;
praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
rzutnik multimedialny;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Uczniowie dzielą się na czteroosobowe grupy. Każda z nich

otrzymuje od nauczyciela taki sam zestaw karteczek z różnymi wypisanymi
właściwościami fizycznymi i chemicznymi substancji (patrz załącznik w materiałach
pomocniczych). Na znak od nauczyciela, uczniowie odwracają karteczki i rozdzielają je
na dwie grupy – właściwości fizyczne i chemiczne. Grupy odczytują na forum klasy
swoją klasyfikację właściwości. W przypadku ewentualnych wątpliwości bądź często
powtarzającego się błędu, zalecana jest dyskusja na forum klasy.
2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów, którzy wymieniają właściwości fizyczne
fluoru. Nauczyciel na tablicy tworzy mapę pojęć.
3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele
lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie pozostają w swoich grupach. Nauczyciel zadaje pytanie „Co łączy patelnie
z nieprzywierającą powłoką, kryształową zastawę i pastę do zębów?”. Uczniowie
poszukują odpowiedzi na to pytanie, korzystając z różnych źródeł informacji, w tym
w e‐materiale. Po wyznaczonym czasie rozpoczyna się dyskusja. Nauczyciel rozwija
informacje na temat:

budowy atomowej fluoru, jego izotopów – uczniowie wyszukują informacje dotyczące

izotopów syntetycznych fluoru i ich rozpady promieniotwórcze w różnych źródłach,
zapisują równania tych rozpadów na tablicy;
teflonu (poli(tetrafluoroetylenu)), związku należącego do grupy polimerów, który
sprawia, że do pokrytych nim powierzchni nic nie przywiera. Jego niezwykłe
 właściwości wynikają z braku wolnych elektronów, które mogłyby utworzyć wiązanie
np. z cząsteczkami w żywności. Ten fakt wykorzystywany jest np. w patelniach czy
naczyniach laboratoryjnych;
kwasu fluorowodorowego (wykorzystywanego do trawienia szkła);
fluorku sodu (wykorzystywanego jako źródło fluoru w pastach do zębów).

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film e‐materiału na temat właściwości

fluoru. Uczniowie wypisują właściwości fizykochemiczne fluoru w zeszytach. Chętna
osoba odczytuje na forum klasy swoje propozycje. Pozostała część klasy weryfikuje ich
poprawność merytoryczną. Następuje powrót do fazy wstępnej i porównanie
wszystkich wypowiedzi. Uczniowie uzupełniają mapę pojęć na tablicy.
3. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel
może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym
poleceniu daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba
z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali
ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel, w razie
potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne kwestie, udziela uczniom informacji
zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być
zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Okienko informacyjne – forma indywidualnej twórczej notatki. Uczniowie dzielą kartkę

w zeszycie na cztery części (poziom, pion lub po przekątnej). W pierwsze okienko
uczniowie wpisują hasło, które ich interesuje. W drugim podają definicję danego
terminu (z różnych źródeł). W trzecie wpisują metaforyczne znaczenie wyrazu, żart
językowy, rebus itp. Ostatnie okienko może mieć formę scenki komiksowej, dialogu,
karykatury z zastosowaniem interesującego uczniów terminu.

Praca domowa:

1. W kilku zdaniach opisz, co to są freony i jaki mają wpływ na środowisko.

2. Uczniowie wykonują w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli
wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film edukacyjny może zostać wykorzystany podczas przygotowywania się ucznia do

sprawdzianu lub może być użyty do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.

Materiały pomocnicze:

Nauczyciel przygotowuje karteczki z wydrukowanymi właściwościami chemicznymi

i fizycznymi dla poszczególnych grup.
Plik o rozmiarze 30.68 KB w języku polskim