ONDERWERP: Basiese selstruktuur (Fokus op chloroplaste en blaar

struktuur)

AANTEKENINGE & EKSAMENWENKE

Biologiese terminologie

Koolhidrate 'n Groot groep organiese verbindings wat in selle voorkom,

insluitend glukose, sukrose en stysel.
Chloroplaste 'n Plastied in groen plantselle wat chlorofil bevat en waarin
fotosintese plaasvind.
Kutikula 'n Beskermende en wasagtige laag wat die epidermis van 'n
plant bedek
Epidermissell Deursigtige selle wat in die buitenste laag van 'n plantorgaan
e voorkom. Hierdie selle bevat nie chloroplaste nie.
Sluitsel Geboë selle wat chloroplaste bevat wat 'n stoma omring. Hierdie
selle maak die huidmondjies (porieë) oop en toe
Glukose 'n Eenvoudige suiker wat 'n belangrike energiebron in lewende
organismes is en 'n komponent van baie koolhidrate is.
Mitochondrion 'n Organel wat in die meeste selle in groot getalle voorkom,
waarin sellulêre respirasie en energieproduksie plaasvind.
Nukleus 'n Organel wat in die meeste eukariotiese selle voorkom, tipies 'n
enkele afgeronde struktuur begrens deur 'n dubbele membraan,
wat die genetiese materiaal bevat.
Palisade 'n Laag lang, dun selle wat baie chloroplaste bevat wat onder die
mesofil boonste epidermis van die blaar voorkom
Parenchiem Fotosintetiserende selle wat chloroplaste bevat
Floëem Vaatweefsel in plante wat suikers en ander metaboliese
produkte afwaarts vanaf die blare vervoer
Sponsmesofil Die binneste weefsel (parenchiem) van 'n blaar, wat baie
chloroplaste bevat. Hierdie selle is los verpak en het baie
lugruimtes tussen hulle
Stysel Gestoorde koolhidrate wat in plante voorkom
Stoma(ta) Die opening in die oppervlak van die blare waardeur gasse in en
uit die blaar kan beweeg
Vakuole 'n Vesikel binne die sitoplasma van 'n sel, omring deur 'n
membraan en dit bevat vloeistof
Vaskulêre 'n String vaatweefsel in die stam of blare van 'n plant, met floëem
bondel aan die buitekant en xileem aan die binnekant.
Aar Loop deur 'n blaar of skutblare, dit verdeel of vertak, en bevat 'n
vaskulêre bondel
Xileem Vaatweefsel in plante wat water en opgeloste stowwe van die
wortel af op vervoer en ook ondersteuning aan die plante bied.

Die bou van ‘n sel

Sitoplasma
Die sitoplasma is die jellie-agtige stof wat die sel vul. Dit bestaan uit tot
90% water. Dit bevat opgeloste voedingstowwe en afvalprodukte. Sy belangrikste
funksie is om die organelle wat die sitoplasma uitmaak, bymekaar te hou. Dit voed die
sel deur dit te voorsien van soute en suikers en verskaf 'n medium waarin
metaboliese reaksies plaasvind.
Nukleus/selkern
Die kern is die grootste organel in die sel en bevat al die genetiese inligting in die
vorm van DNA. Die teenwoordigheid van 'n kern is die primêre faktor wat eukariote
van prokariote onderskei. ‘n Kern word in vier hoofdele verdeel:
1. die dubbele kernmembraan - dit omsluit die kern en bevat klein porieë om
stowwe in en uit die kern te laat beweeg
2. die nukleoplasma - dit is 'n jellie-agtige vloeistof in die kern
3. die nukleolus - 'n donker liggaam wat in die nukleoplasma is en wat vrye
nukleotiedbasisse bevat en ribosome produseer
4. die chromatiennetwerk - wat in die nukleoplasma voorkom, bevat DNA wat
die chromosome vorm, bevat die genetiese kode van 'n persoon / organisme
 Mitochondria
'n Mitochondrion is 'n membraangebonde organel wat in eukariotiese selle voorkom.
Hierdie organel genereer die sel se voorsiening van chemiese energie deur energie
vry te stel, dit produseer ATP (adenosientrifosfaat). ATP is 'n spesiale tipe
'energiedraende' molekule.
Plastiedes
Plastiede is organelle wat slegs in plante voorkom. Daar is drie verskillende tipes:
1. Leukoplaste: Kleurlose plastiede wat in wortels voorkom.
2. Chloroplaste: Groenkleurige plastiede wat in plante en alge voorkom.
3. Chromoplaste: Bevat rooi, oranje of geel pigmente en is algemeen in
rypwordende vrugte, blomme of herfsblare.

Chloroplaste
Die chloroplaste is 'n dubbelmembraan organel. Binne die dubbele membraan
is 'n gelagtige stof naamlik die stroma. Stroma bevat ensieme vir fotosintese. In die
stroma hang stapelagtige strukture naamlik die grana (enkelvoud = granum). Elke
granum bestaan uit 'n stapel tilakoïedskywe.
Die chlorofilmolekules (groen pigmente) word op die oppervlak van die tilakoïed -
skywe aangetref. Chlorofil absorbeer energie vanaf die son sodat fotosintese kan
plaasvind in die chloroplaste. Die grana word met lamelle (intergrana) verbind.
Die lamelle hou die stapels van mekaar geskei.

Kyk na die volgende video's:

bou van sel: https://www.youtube.com/watch?v=URUJD5NEXC8
bou van chloroplast: https://www.youtube.com/watch?v=c8wA_0pfBu8
 Bou van die blaar
Die blaar is 'n versameling weefsels wat die volgende insluit:
1. Die epidermis wat die boonste en onderste oppervlaktes bedek.
2. Die mesofil in die blaar wat ryk is aan chloroplaste.
3. Die are bevat die vaskulêre weefsel (xileem en floëem)

Epidermis
Epidermale selle vorm die buitenste laag wat 'n blaar bedek en skei interne weefsels
van die eksterne omgewing. Sluitselle wat huidmondjies vorm, word in die onderste
epidermis aangetref.
Epidermisweefsel het verskeie funksies:
 beskerming teen waterverlies deur huidmondjies en 'n wasagtige kutikula
 regulering van gaswisseling

Mesofilselle
Die mesofil is geleë tussen die boonste en onderste lae van die blaarepidermis,
en bestaan meestal uit parenchiem (grondweefsel) of chlorenchiem. Die mesofil is die
primêre plek vir fotosintese en is verdeel in twee lae, die boonste palissade-laag en
die sponsagtige mesofillaag. Die boonste palissade-laag lê onder die boonste
epidermis en bestaan uit vertikaal langwerpige selle wat styf saamgepak is om aan
maksimale sonlig blootgestel te word. Boonop bevat hierdie selle baie chloroplaste,
wat hul fotosintetiese vermoë verhoog. Onder die boonste palissade-laag is die
sponsagtige mesofil. Die selle in die sponsagtige mesofil is effens ronder en minder
dig verpak en het lugspasies om gaswisseling moontlik te maak.

Vaatweefsel

Vaatweefsel bestaan uit die xileem en floëem.

 Xileem vervoer water en minerale na die blaar.

 Floëem vervoer opgeloste sukrose wat in die blaar gemaak word na die res van
die blaar.
Die meeste blare het 'n bondelskede rondom die xileem en floëem, bestaande uit
sklerenchiem of kollenchiem, vir ekstra ondersteuning.
 WEEK 2: ONDERWERP: Fotosintese

ONDERWERP: Proses en belangrikheid van fotosintese

AANTEKENINGE & EKSAMENWENKE

Alle lewende organismes benodig energie om te oorleef.

Hierdie energie kan óf direk verkry word uit die son (plante) óf uit die voedsel wat
geëet word (diere).

DEFINISIE VAN FOTOSINTESE

Die term fotosintese beteken lig (foto) om energie te vervaardig (sintetiseer) in die
vorm van (glukose) koolhidrate wat in plante in die vorm van stysel gestoor word en
om suurstof in die atmosfeer vry te stel.

TERMINOLOGIE
stralingsenergie energie van die son, benodig deur plante vir fotosintese
chloroplaste organelle in plante, plek vir fotosintese
chlorofil groen pigment benodig vir fotosintese
tilakoïede selle van die chloroplaste wat chlorofil bevat
grana Stapels tilakoïede waar ligfase van fotosintese plaasvind
stroma 'n deel van die chloroplast waar donker fase plaasvind
ligfase stadium van fotosintese wat afhanklik is van lig om suurstof te
vorm
donkerfase stadium in fotosintese wat nie lig benodig nie, maar tydens lig
plaasvind en produkte van ligfase gebruik om glukose te vorm
stomata porieë op blare vir gaswisseling
'n Vereenvoudigde AANBIEDING VAN FOTOSINTESE
PROSES VAN FOTOSINTESE

TERMINOLOGIE
fotolise watermolekules in suurstof- en waterstofatome verdeel.
foto = lig, lisering = skeuring/skei

fosforilasie vorming van energiedraende molekules bekend as ATP

ATP adenosientrifosfaat, energiedraers

glukose koolhidraat, gevorm tydens fotosintese

Die proses van fotosintese vind in die chloroplaste in twee fases plaas:

 LIGFASE : fase waar lig noodsaaklik is

 DONKERFASE : fase waar geen lig benodig word nie, maar nog steeds
Plaasvind in lig

Beide die lig- en donkerfase kom voor in die organel wat die chloroplaste genoem
word.
LIGFASE VAN FOTOSINTESE

(VEREISTES EN PRODUKTE)

Die ligfase van fotosintese vind plaas in die grana van chloroplaste soos
volg:
1. Die vereiste stralingsenergie word geabsorbeer deur chlorofil in die grana.
2. Water word in die grana van die chloroplaste opgeneem
3. Stralingsenergie veroorsaak dat die water (H2O) molekuul verdeel (fotolise) in
H+ en O2. Hierdie suurstof word via die huidmondjies in die atmosfeer vrygestel.
4. Energieryke waterstof (H+) ione wat tydens fotolise gevorm word, word deur
NADP vervoer (H-draer) om NADPH te vorm.
5. Stralingsenergie veroorsaak dat die energiedraer ATP deur fosforilering gevorm
word.
6. NADPH + ATP wat tydens die ligfase gevorm word, sal in die donkerfase gebruik
word
DONKERFASE VAN FOTOSINTESE

Die donkerfase van fotosintese vind plaas in die stroma van chloroplaste soos
volg:

1. Koolstofdioksied (CO2) gaan deur die huidmondjies vanuit die atmosfeer die blare
binne.
2. Koolstofdioksied (CO2) en energieryke waterstof (H+) atome, vanaf die ligfase,
word gekombineer met behulp van ATP, en vorm sodoende koolhidrate (glukose).

3. Oormaat glukose word as stysel in die vorm van styselkorrels in die stroma van
Chloroplaste gestoor.

VERGELYKING TUSSEN DIE FASES VAN FOTOSINTESE

LIGFASE DONKERFASE

Vind plaas in die grana Vind plaas in die stroma

Lig is noodsaaklik Lig is nie noodsaaklik

Stralingsenergie en water word Koolstofdioksied word uit die atmosfeer

opgeneem en gebruik vir die reaksies opgeneem
van fotolise en fosforilering

Fotolise vind plaas deur waterstof en Waterstof en koolstofdioksied

suurstof wat gevorm word deur H2O te kombineer deur ATP te gebruik om
skei. Fosforilering vind plaas: ATP word glukose te vorm. Glukose word gevorm
gevorm en suurstof word in die en oormaat word as stysel gestoor
atmosfeer vrygestel

DIE BELANGRIKHEID VAN FOTOSINTESE

Fotosintese is belangrik om die volgende redes:

1. Dit verskaf energie aan byna alle lewende organismes. Plante is die enigste
organismes wat die son se energie in organiese verbindings kan omskep.
2. Plante skakel die eenvoudige suikers wat tydens fotosintese gemaak word in
meer komplekse organiese verbindings om soos stysel, vette, proteïene en
vitamiene wat ʼn voedselbron vir alle lewende organismes vorm.

3. Fotosintese reguleer die konsentrasies van koolstofdioksied en suurstof in die

atmosfeer en speel 'n sleutelrol in die koolstofsiklus om aardverwarming te
voorkom.

4. Plante absorbeer meer koolstofdioksied tydens fotosintese as wat hulle vrystel

tydens sellulêre respirasie.

5. Organismes benodig die suurstof wat tydens fotosintese vrygestel word vir
sellulêre respirasie om energie aan alle selle en organe te verskaf.
 WEEK 3: ONDERWERP: Fotosintese

ONDERWERP: Effek van verskillende hoeveelhede lig, koolstofdioksied en

temperatuur op die tempo van fotosintese

AANTEKENINGE & EKSAMENWENKE

Die tempo of spoed waarteen fotosintese plaasvind, hang af van die volgende drie
faktore:
• Ligintensiteit
• Konsentrasie van koolstofdioksied (CO2)
• Temperatuur

Die grafieke hieronder toon hoe verskillende faktore die tempo van fotosintese
beïnvloed
1. Ligintensiteit

 As die ligintensiteit toeneem, verhoog die fotosintese ook tot 'n optimale vlak.
 As die ligintensiteit aanhou toeneem, het dit geen invloed op die

fotosintesetempo nie.
• As die ligintensiteit afneem, neem die tempo van fotosintese ook af.
• As die ligintensiteit laag is, is die fotosintesetempo laag.
 2. Konsentrasie van koolstofdioksied

 Namate die koolstofdioksiedkonsentrasie toeneem, neem die fotosintesetempo

toe.
 As die koolstofdioksiedkonsentrasie hoër is as die optimale hoeveelheid,
Sal die fotosintesetempo konstant bly.
 As koolstofdioksiedkonsentrasie laag is, is die fotosintesetempo laag.
 Ligonafhanklike fase kan nie vinniger plaasvind as wat dit is op die optimale
vlak van koolstofdioksiedkonsentrasie plaasvind nie.

3. Temperatuur
 As die temperatuur laag is, is die tempo van fotosintese laag.
 Namate die temperatuur styg, neem die fotosintesetempo ook toe.
 As die temperatuur die optimale hoeveelheid is, sal die fotosintesetempo
toeneem tot dat dit maksimum bereik.
 As die temperatuur hoër is as die optimale hoeveelheid, neem fotosintese af.
 Die ensieme wat in die proses gebruik word, sal by hoë temperature
denatureer en sal nie meer funksioneer nie.
 WEEK 4: ONDERWERP: Fotosintese

ONDERWERP: Verbeterde oesopbrengste in kweekhuistelsels, die rol van

ATP as energiedraer

AANTEKENINGE & EKSAMENWENKE

Hoe werk 'n kweekhuis?

ʼn Kweekhuis kan plantgroei en vrugteproduksie verhoog, en selfs plante laat groei

wat normaalweg nie in jou klimaat sou oorleef nie.

Stap 1: Lig kom binne

Om lig te verskaf, moet kweekhuise 'n manier hê om die lig in te laat. Daarom
is kweekhuise meestal gemaak van deurskynende materiale, soos glas of
deurskynende plastiek. Dit gee die plante maksimum toegang tot sonlig.

Stap 2: Hitte word geabsorbeer

As die lig in die glasmure van die kweekhuis kom, word dit geabsorbeer deur die
plante, grond en enigiets anders in die kweekhuis, wat dit in die proses omskakel
na infrarooi energie (hitte). Hoe donkerder die oppervlak, hoe meer energie kan dit
absorbeer en in hitte verander.

Stap 3: Hitte word vasgevang

Sodra die ligenergie in infrarooi energie (hitte) omgeskakel word, het dit 'n ander
'vorm' as ligenergie - waarna wetenskaplikes verwys as golflengte. Die
verandering in die golflengte maak dit so dat die hitte nie maklik uit die glasmure
van die kweekhuis kan ontsnap nie. Alhoewel dit maklik was om in te kom, is dit
moeiliker om uit te kom.

Stap 4: Verwarming van die kweekhuis

Die vasgekeerde hitte verhit die lug in die kweekhuis en omdat 'n kweekhuis
relatief lugdig is, bly die warmer lug binne, wat die hele gebou se temperatuur
verhoog.

Stap 5: Bly warm

Met voldoende sonlig kan die temperatuur binne 'n kweekhuis baie hoër word as
die buite-temperatuur; Op 'n warm, sonnige dag moet jy die kweekhuis die hele
dag ventileer om te voorkom dat jy die plante binne-in letterlik kook. Op bewolkte
dae beteken minder sonlig dat die kweekhuis, indien enigsins, stadiger warm sal
word. Om hierdie rede is kweekhuise die nuttigste in gebiede met baie son.

Stap 6: Bevordering van fotosintese

Al hierdie lig en warm temperature gee plante genoeg toegang tot die sonlig en die
temperatuur wat nodig is vir groei. Dit is omdat hulle die regte toestande het vir
fotosintese. Gemiddeld benodig plante ongeveer ses uur sonlig per dag, hoewel
dit wissel na gelang van die tipe plant; As jy die kweekhuis so plaas dat dit die hele
dag vol son kry, sal dit verseker dat die plante genoeg lig kry.

ATP as energiedraer in selle:

  ATP staan vir adenosientrifosfaat (energiedraer)
 As 'n sel energie benodig, word ATP afgebreek en die energie word
vrygestel. Selle gebruik hierdie energie om belangrike molekules soos
proteïene, vette ens. te produseer
 Tydens fotosintese word die energie van ATP gebruik in die reaksie wat
energieryke glukose uit die grondstof CO2 en H 2O maak. As dit gebeur,
verloor ATP 'n fosfaat en word ADP (adenosiendifosfaat) gevorm. Stralings-
energie van sonlig kan dan gebruik word om die minder aktiewe ADP terug
te skakel na ATP met hoë energie, sodat daar meer energie beskikbaar is
om meer werk te doen.

Ondersoek: Lig is nodig vir fotosintese

Lig is een van die vereistes vir fotosintese. 'n Ondersoek kan gedoen word om aan
te toon dat stysel sonder lig nie geproduseer sal word nie en dat daar dus geen
fotosintese plaasgevind het nie.
Hipotese: Lig is nodig vir fotosintese.

Doel: Om te bewys dat lig nodig is vir fotosintese

Materiaal/apparaat:
ontstyselde plant
alkohol
waterbad
proefbuis
driepoot en gaas
jodiumoplossing
wit teël
tangetjie
proefbuishouer
foelie

Metode:
1. Ontstysel 'n potplant deur dit 48 uur in 'n donker kas te plaas
2. Bedek 'n gedeelte van die blaar wat nog aan die plant geheg is, met
aluminiumfoelie met 'n patroon uitgesny.
 1. Plaas die plant vir 48 uur in 'n sonnige omgewing
2. Pluk die blaar en verwyder die foelie
3. Toets vir die teenwoordigheid van stysel met behulp van die styseltoets.

Die eksperiment is die deel van die blaar wat deur die foelie bedek is, aangesien
dit nie lig ontvang nie. Die deel van die blaar wat onbedek is, is die kontrole,
aangesien dit aan al die vereistes vir fotosintese voldoen, insluitend lig.

Resultate:

Eksperiment (blaar bedek met foelie): Die dele van die blaar wat met foelie bedek
is, bly ligbruin en die S-vorm word blou-swart.

Kontrole (onbedekte blaar): Die hele blaar word blou-swart.

Gevolgtrekking: Die dele wat blou-swart van kleur word, bevat stysel. Die
gedeelte wat ligbruin bly, bevat nie stysel nie. Lig is noodsaaklik vir fotosintese.

Kyk na die video: ondersoek die effek van ligintensiteit op fotosintese:

https://www.youtube.com/watch?v=id0aO_OdFwA

Stappe vir die styseltoets

1. Laat die waterbad kook.

2. Sit blaar wat getoets moet word vir ongeveer 30 sekondes in kookwater.
(Dit versag en maak die blaar dood)
3. Haal die blaar uit die water en plaas in 'n proefbuis met alkohol.
4. Plaas die buis terug in die beker met warm water. (Die alkohol sal die chlorofil
verwyder).
5. As die blaar wit is (ongeveer tien minute), verwyder die blaar van die alkohol
en plaas dit weer 'n paar sekondes in die warm water. (Die blaar sal bros
wees as jy dit uit die alkohol haal en die warm water sal dit sag maak).
6. Plaas die blaar op die wit teël en bedek dit met ʼn jodiumoplossing. Laat staan
vir 'n minuut of twee.
 VEILIGHEIDSMAATREËLS:

Maak seker dat daar naby die alkohol geen vlam is nie.
Skakel die bunsenbrander af voordat die alkohol in die
bad gesit word.

Moenie die alkohol in die wasbak gooi nie.

https://youtu.be/k_oXNwuNDNo

AKTIWITEITE/WERKSKAARTE/EKSAMENVRAE

VRAAG 1
Wetenskaplikes stel apparaat op om die effek van temperatuur, ligintensiteit en die
konsentrasie van koolstofdioksied op die groei van plante te ondersoek. In die gebruik
van die apparaat kon hulle die faktore beheer.

 Die wetenskaplikes het verskillende temperature, koolstofdioksiedkonsentrasies

en ligintensiteite vir vier verskillende groepe slaaiplante opgestel.
 Die gemiddelde massa van die slaaiplante is gebruik om die tempo van
fotosintese te bepaal

Bestudeer die onderstaande resultate en beantwoord die vrae

1.1 Wat is die invloed van ligintensiteit op die gemiddelde blaarslaaimassa? (3)

1.2 Noem twee beperkende faktore wat die tempo van fotosintese beïnvloed as die
ligintensiteit toeneem. (2)
1.3 Hoe kon die wetenskaplikes die tempo van fotosintese verhoog tot die
maksimum vlak? (3)

1.4 Wat sou gebeur met die tempo van fotosintese as die temperatuur verhoog
word bo-kant 35°C? (1)

1.5 Gee ‘n rede vir jou antwoord in VRAAG 1.4. (1)

(10)

VRAAG 2
Die diagram hieronder toon die apparaat wat gebruik is om die tempo van fotosintese in
'n ondergedompelde plant te ondersoek. Die ligintensiteit waaraan die plant onderwerp
word, word met 'n gereelde tussenpose verminder deur die ligbron van die plant af weg
te skuif. Die gemiddelde aantal borrels per minuut is getel en aangeteken vir elke
afstand.
Die resultate is in 'n tabel aangeteken:

Afstand van lamp Aantal borrels per

vanaf die plant (cm) minuut
10 60
20 60
30 60
40 60
50 55
60 50
70 45
80 40
90 35
100 30

2.1 Wat is die doel van die ondersoek? (1)

2.2 Noem die gas wat deur die plant vrygestel word. (1)
2.3 Beskryf 'n toets om jou antwoord in VRAAG 2.2 te bewys. (2)
2.4 Beskryf die verband tussen die gas wat vrygestel word en die ligintensiteit.(2)
2.5 Noem TWEE ander omgewingsfaktore, behalwe die ligintensiteit wat jy
dink die produksie van borrels kan verander. (2)
2.6 Teken 'n grafiek wat die resultate in die tabel hierbo voorstel. (6)
(14)