LEGJISTLACIONI SHENDETESOR

1.Parimet e kujdesit shendetesor?

Barazimi-sigurimi I qasjes se plot ndaj sherbimeve te kujdesit shendetesor per te gjithe qytetaret pa
pasur dallim race, moshe, gjinie apo gjendje socio-ekonomike.

Cilesia- aplikimi I standarteve nderkombetare ne organizimin, zhvillimin dhe ofrimin e kujdesit

shendetesor perkitazi me te gjitha aspektet, perfshier trajnimin e fokusuar ne pacient, perdorimin e
resurseve, organizimin e punes, edukimin, licencimin, akreditimin, udhezimet etike dhe mbrojtjen e
interesave te shfrytezuesve te sherbimeve shendetesore.

Ndershmeria dhe pergjegjesit- dhenia prioritet intervenimeve kost-efektive te kujdesit shendetesor te

bazuar ne te dhena, bashkpergjegjsia dhe solidariteti.

Gjitheperfshirje dhe jo diskriminim- standard te barabarta ne kujdesin shendetesor per te gjithe

qytetaret dhe banoret duke siguruar standarte gjate permbushjes se kerkesave ne te gjitha nivelet e
kujdesit shendetesor si dhe sigurimi I kujdesit shendetesor pa diskriminim ne baze gjinis, kombit, races,
ngjyres, fes, gjendjes sociale, statusit familjare dhe moshes.

Financimi I qendrueshem

Bahkefinancimi.

2.Te drejtat dhe detyrimet qytetare?

Cdo qytetar k ate drejt te siguroj informata qe I mundesojn ngritjen e aftesive per perparimin dhe
permisimin e shendetit.

Ka te drejt te mar vendime ne qeshtje qe kan te bejn ne shendetin e tij

K te drejt te siguroj informata lidhur me shendetin e tij

Ka te drejt te perdorimit te gjuhes se shenjave

Ka te drejt qe te konsultohet dhe trajtohet nga mjeku qe e zgjedh vet

Ka te drejt qe te pranoj informata te detajuara lidhur me gjendjen e shendetit te tij, intervenimet dhe
egzaminimet e rekomanduara

DETYRIMET

Tu permbahet udhezimeve te marr lidhje me trajtimin mjeksor

Informimi mbi te gjitha detajet e domosdoshme per percaktimin e diagnoses

Informimi I punojsve shendetesor per qdo semundje te mehershme

Rrespektimi I rregullave operative te institucionit shendetesor

Pagesave dhe bashkpagesave

Prezantimi I provave te besueshme per te dhenat personale

3.Kujdesi I detyrueshem shendestesor?

Kujdesi shendetesor zbatohet ne institucione shendetesore ose ne banes te banorit, si dhe ne vende te
tjera ateher kur qytetari ose banori ka nevoj per kujdes shendetesor emergjent.

Kujdesi shendetesor ne institucionet shendetesore ushtrohet sipas kushteve dhe procedurave te

percaktuara ne kete ligje, akte nenligjore si dhe akte te tjera te pergjithshme te institucionit
shendestesore.

Kujdesi shendetesor ne forma te tjera te veprimtaris shendetesore ushtrohet sipas kushteve dhe
procedurave te percaktuara ne kete lidh dhe aktet tjera nenligjore.

4.Standardet e kujdesit shendetesor?

Gjate zbatimit te kujdesit shendetesor institucionet dhe profesionistet shendetetesor, personatt juridik,
qytetari, banoret. Brenda te drejtave te tyre duhet te ndermarrin masat e nevojshme per sigurimin e
standardeve cilesore dhe sasiore te kujdesit shendetesor, te percaktuar me aktin nen-ligjor te nxjerr nga
ministria.

Standardet cilesore te kujdesit shendetesor jane:

-Perparimi I menyres se shendoshe te jeteses;

-Permisimi I shendetit ne pergjithesi;

-Perparimi I shendetit te femijeve, te rinjeve dhe te te moshuarve;

-Perparimi I shendetit riprodhues;

-Parandalimi I semundjeve ngjitese dhe I semundjeve jongjitese kronike;

-Rehabilitimi psikofizik I qytetarit

-Zhvillimi I burimeve njerezore dhe institucionale

-Permisimi I shendetit te personave me aftesi te kufizuar;

-Zbulimi I hershem I semundjeve malinje dhe parandalimi I tyre;

Standartet sasiore te kujdesit shendetesor jane:

-Rritja e mesatares se jetegjatesis

-Zvogelimi I vdekshmeris te foshnjeve dhe asaj specifike

-Zvogelimi I semundshmeris se pergjithshme dhe asaj specifike

-Zvogelimi I shaklles se traumave;

-Zvogelimi I mungesave nga puna per shkak te semundjeve ose te lendimeve

5.Nivelet e organizimit te kujdesit shendetesor?

Kujdesi organizohet dhe zbatohet ne tri nivele: parsor, dytesor dhe tretesor

Sherbimet e kujdesit shendetesor ofrohen nga institucionet shendetesore publike, private dhe publiko-
private

Kujdesi shendetesor sigurohet ne nivel: shteti, komune, punedhensi, ne menyr individuale dhe ne nivel
te sherbimit professional

6.Kujdesi parsor shendetesor?

Perfshine promovimin shendetesor, parandalimin, zbulimin e hershem, diagnostifikimin , mjekimin dhe

rehabilitimin qe kan te bejn me semundjet, qrregullimet dhe lendimet perfshir dhe nderhyrjet e vogla
kirurgjike

QKMF, Qendra e mjeksis familjare, ambulancat shendetesore

7.Kujdesi dytesor shendetesor?

Kujdesi dytesor perfshine sherbimet spitalore, sherbimet jashtspitalore, terapeutike, rehabilituese,

transportin emergjent si dhe sherbimet e shendetesis publike.

Spitalet; Poloklinikat specialistike; Ambulancar specialistike; Qendra e sherbimit mendor me shtepi

integrimi ne bashkesi; Qendra e transfuzionit te gjakut; Qendra e rehabilitimit fizikal dhe klimatik;
Qendra e mjeksis sportive qendra e mjeksis se punes qendrat rajonale te shendetesis publike; Qendra
per rehabilitimin e te degjuarit dhe te folurit.

8.Kujdesi tretesor shendetesor?

Kujdesi tretsor perfshin: kujdesin e avansuar shendetesor spitalor, jasht spitalor dhe te shendetesis
publike, sherbimet konzilare dhe transportin emergjent

Qendra klinike universitare; Qendra klinike universitare stomatologjike; Institute kombetar I shendetesis
publike; Qendra kombetare e mjekesis se punes; Qendra kombetare e mjekesis sportive; Qendra
kombetare e transfuzionit te gjakut; Qendra kombetare e telemjeksis.

9.Sigurimi themelor shendetesor?

Eshte sigurimi I detyrueshem per te gjith qytetaret ne mardhenje me format te punes si dhe per
personat fizik dhe personat juridik ne pajtim me ligjin. Vellimi I tij percaktohet cdo vit me pako te
programit te veqant te cilin e nxjerr qeveria e kosoves.

Skemat e sigurimeve themelore shendetesore do te bazohen ne parimet e cilesis, barazis, reciprocitetit

dhe solidaritetit.
10.Llojet e institucioneve shendetesore?

Institucionet e shendetesis publike

Institucionet e shendetesis private

Institucionet e shendetesis mikes

11.Licencimi I puntoreve shendetesor?

Pas perfunditmit te suksesshem te promovimit professional, profesionisti shendetesor duhet te

regjistrohet pran odes se profesionistve

Lincencimi I profesionistve shendetesor behet nga oda perkatese e profesionistve shendetesor, ne

pajtim me kete ligj.

Licencimi I profesionsitve te huaj shendetesor zbatohet ne baze te aktit nen-ligjor te propozuar nga
ministria dhe te nxjerr nga Qeveria.

12.Kushtet dhe procedurat e licencimit?

Qdo profesionist shendestesor banore I Kosoves apo shtetas I huaj qe deshiron te ushtroj veprimtari
shendestesore ne territorin e Kosoves duhet ti nenshtrohet regjistrimit dhe licencimit. Duhet te kete
deshmi per edukim te vazhdueshem professional mbi vijimin e suksesshem te programit te edukimit
themelor professional.

13.Edukimi I vazhdueshem professional?

Profesionistet shendetesor obligohen qe te marrin pjese ne zhvillimin e vazhdueshem professional me

qellim te ruajtjes dhe ngritjes se kualifikimeve te tyre profesionale.

Institucionet shendetesore jane te obliguara qe te mundesojn zhvillimin e vazhdueshem professional te

puntoreve te tyre shendetesore.

Zhvillimi I vazhdueshem professional dokumentohet me kredit e zhvillimit te vazhdueshem professional

te evidentuara ne protofolin personal.

Punetoret shendetesor jane te detyruar qe qdo 5 vjet ti nenshtrohen procedures se rilicencimit duke
rrespektuar standartet dhe normat e percaktuara nga keshilli I pergjithshem profeional me pajtim me
aktin nen-ligjor te nxjerr nga Ministria e Shendetesis.
14.Kujdesi shendetesor gjat gjendjes se jashtezakonshme?

Zbatimi I depozitave qe jane ne fuqi

Transormimi I sistemit te sigurimit te kujdesit shendetesor ne masen e nevojshme

Kordinimi I aktiviteteve te Ministris se shendetesis ne sektorin e shendetesis se Trupave Mbrojtese te

Kosoves.

Zbatimi I ndryshimeve ne sistemin e udhezimeve dhe te udheheqjes me qellim te eliminimit te gjendje

se jashtezakonshme.

Sigurimi I sherbimit ne kujdesin shendetesor per qytetar.

Veprimi I institucioneve te perkoshme shendestesore dhe

Aktivizimi I kapacitetit plotesues dhe rezervave

15.Kodi etik infermieror?

Kodi etik infermieror permban vlerat dhe parimet e sjelljes se drejt qe lidhen me detyrimet dhe te
drejtat e profesionit infermier/e ne veprimtari e perditshme per kujdesin ndaj jetes, shendetit, liris dhe
dinjitetit te njeriut.

16.Edukimi themelor profesional per profesionistet shendetesor?

Edukimi themelor professional nga paragrafi paraprak zbatohet ne baze te programit te aprovuar nga
ministria dhe fakulteti I Mjeksis, Universiteti I Prishtines.

Edukimi themelor professional mbeshtet ne planprogramin dy vjeqar qe permban dy module nje

vjeqare.

Mbikqyresi I zbatimit te programit te edukimit themelor professional per te gjitha kategorit e

profesionistve shendetesor eshte bordi I edukimit te vazhdueshem professional pran ministris.

Bordi nga paragrafi paraprak duhet te leshone deshmin perkatese pas perfunditmit te sukseshem te
edukimit themelor professional.

17.Provimi I licences(provimi professional)?

Pas perfundimit te nivelit perkates shkollor, te gjitha kategorit e profesionistve shendetesor obligohen te
kryejn praktiken e detyrueshme profesionale dhe te nenshtrohen provimit professional.
18.Oda e profesionistve shendetesor?

Jane organizata profesionale te themeluara nga kuvendi I Kosoves me ligj

Odat organizohen ne lemite e mjeksis, stomatologjis, farmacis dhe infermieris dhe per punen e tyre e
informojn rregullisht Ministrin

Te gjithe profesionistet shendetesor duhet te jene antar te odes perkatese

Odat e profesionisteve shendetesor vetfinancohet me pagesat e antarsis dhe format e tjera te pagesave
te profesionistve shendetesor.

19.Kompetencat publike te odave?

Miarton kodin e etikes profesionale.

Regjistrojn dhe miremban regjistrin e profesionistve dhe bashkepunetorve shendetesor dhe mban
regjistrin e te gjitha institucioneve shendetesore.

Leshimi I licencave, ri-licencave dhe revokimi I tyre

Planifikojn zbatojn edukimin e vazhdueshem professional

Perfaqeson dhe mbron interest professional te antarve te odes ne ushtrimin e profesionit

20.Aborti?

Aborti paraqet nderprerjen e shtatzanis deri ne javen e 22 te jetes intrauterine te frytit

Aborti mund te jete: spontan dhe klinik.

SHENDETESI PUBLIKE

1.Cka eshte shendeti public

Shendeti public eshte shkenca dhe arti I prevenimit te semundjeve, zgjatjes se jetes dhe promovimit te
shendetit me organizim te gjithembarshem te shoqeris.

2.Definicioni I shendetit sipas OBSH?

Shendeti eshte gjendja e mireqenies se plot fizike, mendore dhe shoqerore dhe jo thjeshte mungesa e
semundjes apo gjymtimit.

3.Shendeti dhe faktoret percaktues te tij?

Qe organizmi I njeriut te jete ne hramoni te plot dhe I shendosh duhet qe tre faktore percaktues te tij te
jene ne barazpeshe:

-Faktori biologjik (mikroorganizmat , ushqimi ne aspektin cilesor dhe sasior, mosha, trashigimia, gjendja
e fuqive mbrojtese)

-Faktoret kimik( acidet, avujt, lengjet etj)

-Faktoret fizik (temperaturat e larta dhe te ulta, rrezatimi radioaktiv, ambienti)

4.Indikatoret e shendetit?

Indiaktoret e shendetit jane te shumte si te ardhurat dhe statusi social, arsimimi, punsimi dhe kushtet e
punes akcesi tek sherbimet e pershtatshme shendetsore, mjedisi jetik e jovetem sjelljet e
shendeteshme.

5.Cka nenkupton promovimi I shendetit sipas OBSH?

Promovimi shendetore eshte procesi I aftesimit te individit per te rritur kontrollin e tyre mbi shendetin si
dhe per te permisura ate.

6. Roli I infermierise ne aktivitet parandaluese te semundjeve te ndryshme?

Infermiert me rolin e tyre ne shendetesi si dhe ne kujdesin shendetsor dhe besueshmerin e krijuar tek
pacientet, luan nje rol vital ne parandalimin e semundjeve.Vetepergjegjesin, vetedijsimin ne
ushqyeshmeri, reduktimin dhe menaxhimin e stresit dhe aktivitetet fizike.

7.Cilat jane semundjet me te shpeshta ne femijeri?

Semundjet me te shpeshta ne femijeri jane: hepatitis, variqela, diarea, meningjiti.

8.Faktoret kryesore te rrezikut ndaj shendetit te te Rinjeve ne Kosove?

Rrethi shoqeror dhe kushtet sociale, kushtet e dobeta ekonomike, alkooli, droga, duahni, semundjet
seksualisht transmetuese, prostitucioni.
9.Si mund te behet parandalimi I semundjeve?

Duke rritur njohurit e populates lidhur me semundjet e ndryshme, perms edukimit shendetesor,
ndrrimin e stilit te jetes, promovimin e ushqyeshmeris te shendetshme.

10.Parandalimi parsore, dytesore dhe tretsor?

-Kujdesi parsor- bazohet ne parandalimin e semundjes

Kujdesi dytesor- konsiston ne diagnostifikimin dhe trajtimin e hershem te semundjes

Kujdesi tretesor redukton ndikimin negative te semundjes duke bere rikthimin e funksionit si dhe
reduktimin e kmplikimeve si pasoj e semundjeve ekzistuse.

11.Si mund te behet promovimi shendetsor ne shkolla?

Nje promovimi efektiv shendetsor ne shkolla mund te jete nje nga investimet me kosto efektive per nje
komb, ku ne te njejten kohe ben permisimin ne arsim si dhe shendetin e populates.

12.Cka eshte shkolla shendet promovues sipas defenicionit te OBSH?

Shkolla promovuese te shendetit ngrisin kapacitetin e te rinjeve per te vepruar dhe sjell
ndryshime.Shkollat promovuse te shendetit ofrojn nje mjedis ne te cilin te rinjet fitojn ndjenjen per
arritjen e rezultateve, duke punuar me arsimtaret dhe te tjeret.

Fuqizimi I te rinjeve me vizionet dhe idet e tyre mundeson qe ata te ken ndikim ne jeten e tyre dhe
kushtet e jetes.(OBSH,1997).

13.Pse shkolla eshte mjedis kyq per promovimi te shendetit?

Shkolla promovon programet shendetsore shkollore sin je instrument strategjik per te parandaluar
rreziqet e renda shendetsore ne mesin e te rinjeve dhe te angazhimeve te sektorit te arsimit ne
perpjekje per te ndryshuar kushtet sociale, ekonomike dhe politike arsimore qe ndikojn ne rrezikun.

14.Emerto temat te cilat duhet te shtjellohen ne kuader te promovimit shendetesor ne shkolla?

Temat te cilat vlen te theksohen jane:higjiena dentale, duhani, alkooli, droga, mbrojtja nga semundjet
seksualisht transmetese, shendeti I lidhur me aktivitetin fizik.

15.Faktoret e rriskut te semundjeve kronike jo ngjitese?

Semundjet kronike jane semundje kardiovaskulare, malinje, diabeti, crregullimet neuropsikiatrike,

traumat, astma bronkiale.

Semundjet ngjitese kronike jane tuberkulozi, HIV, hepatiti.

Faktoret e rrezikut ne shumicen e semundjeve jane oboziteti, duhani, stresi, ushqimi, pasiviteti fizik,
ekspozimi ndaj rrezeve radioactive, hiperglikemia, mosha.
16.Detektimi I hershem I semundjeve jo ngjitese?

Me deketim te hershem te semundjes mund te behet parandalimi me kohe permisimi dhe rehabilitimi.

Permes simptomave te cilat nuk kan qen evidente ne shendetin e pacientit si ndryshimi anormal I
vlerave te analizave te gjakut dhe te urines, urinim I shpesht, etje, tharje e gojes, ndryshim I ngjyres se
lekures dhe formimi I ndonje gjendre, lajmrimi I hipertensionit.

17.Karakteristikat e sistemit shendetesor ne Kosove?

Fillimi I shendeteshem I jetes, permisimi I shendetit te te rinjeve, permisimi I shendetit mendor, zhvillimi
I potencialit njerzor ne sektorin e shendetsis, reforma institucionale dhe permisimi I praktikes
menaxhuese ne sistemin shendetesor.

18.Koncepti I kujdesit parsor shendetesor?

Kujdesi parsor shendetesor ka per qellim edukimin shendetesor, permisimin e shendetit dhe
parandalimin e semundjeve, mbrojtjen shendetesore te nenave, shtatezenave dhe femijeve, mbrojtjen
stomatologjike, ndihmen e pare dhe lajmrimin me kohe te semundjeve ngjitese.

19.Qeshtje etike dhe profesionale ne infermieri?

Qeshtje etike dhe profesionale ne infermieri jane: trajtimi I njejt I pacientave pa dallim race, gjinie,
kombesi, pergjegjesia, konfidencialiteti, dinjiteti ndergjegjia.

20.Etika ne shendetesin publike?

Mbajtja e te dhenave te fshehta lidhur me ndonje semundje p.sh HIV/AIDS apo per ndonje epidemic.

21.Relacioni infermier-pacient/klient?

Krijohet ne kuader te sjelljes profesionale qe eshte:

I natyres terapeutike, fokusohet ne nevojat e pacientit, pergjegjesia per te krijuar kufijet ne kujdesin
professional, ky relacion zgjat per Kohen qe pacienti ka nevoj per ofrimin e kujdesit shendestesor por
ndonje her zgjate me vite te pacientet me demtime ireverzibile.

22.Aspekti etik I masave preventive dhe studimet epidemiologjike?

23.Imunizimi dhe kalendari I vaksinimit?

Imunizimi eshte forma e mbrojtjes specifike ndaj mikroorganizmave me te shpeshte patogjen.

Imuniteti specific mund te arrihet permes dy rrugve me imunizim pasiv dhe aktiv:

1.Imuniteti pasiv eshte forma me te cilen arrihet imuniteti, pa ndikuar fare antigjeni nga jashte sistemin
imun.

2.Imuniteti aktiv eshte imuniteti I prodhuar nga vete organizmat dhe realizohet pas ekspozimit ndaj
antigjeneve qe kane shkaktuar semundjen.
Vaksinat qe perdoren per imunizim aktiv perbehen nga microbe te gjalla te dobesuara apo
mikroorganizma te vdekur.

Imunizimi me BCG behet nje here ne jete (ne lindje)

Imunizimi per hepatit behet ne lindje, dy muaj dhe kater muaj

Imunzimi kunder Poliomielitit behet ne 2 muaj, 3 muaj, 4 muaj, 12-18 muaj, 6-7 vjet, 13-14 vjet

Imunizimi me DTP behet 2,3,4 muaj dhe rivaksinimi 12-18 muaj vetem me DT 6-7 vjet dhe 12-13 vjet,
ndersa vetem me TT( tetanus toksioid) ne moshen 18 vjeqare.

24.Kontracepsioni?

Me kontracepsion mund te parandalohet nje shtatzani e padeshiruar.

25.Dezinfektimi, sterilizimi?

Dezinfektimi nenkupton zhdujen e mikroorganizmave por jo edhe sporeve te tyre.

Deratizimi-asgjesimi I brejtesve duke pasur parasysh rrezikun e madhe qe paraqesin brejtesit ne bartjen
dhe perhapjen e semundjeve infective(Tularemia)

Sterilizimi eshte veprim profilaktik me te cilin arrihet asgjesimi I te gjitha bakterieve dhe sporeve te tyre
nga materliali per operim dhe instrumenteve kirurgjikale te cilat bien ne kontak me plagen e operimit.

Sterilizimi arrihet me: Metoda fizikie, kimike, metoda special fizike dhe kimike.

1.Metoda fizike arrihet me nxehtesi te lagesht(me zirje)

Me nxehtesi te thate me ajer te tejngrohur.

Sterilizimi me flake dhe me avuj te nxeht nen trysni.

2.Metoda kimike arrihet permes materieve kimike.Ato perdoren ne form te tretesve ose ne form te
avujve. Me se tepermi perdoren tabletat e formalines.

3.Metoda special fizike arrihet me rrezejonizuese, rreze gama(CO-60)

26.Qka kuptojm me prevalence, incindenc?

Kuptojm numrin e te gjitha rasteve ekzistuese ne nje kohe te cakuar dhe ne nje popullat te caktuar

Icindenca k ate beje me verifikimin e rasteve te reja e qe perfaqeson proporcionin e individve qe preken
nga nje semundje ne nje periudh te caktuar kohore.
27.Qka nenkuptojm me Endemi , epidemi dhe pandemi?

Endemia kuptojm pranin e nje semundje ngjitese per nje kohe te gjate ne nje regjion te caktuar dhe ne
rrethana te caktuara e cila ne kushte te favorshme, mund te perhapet ne mase ne forme epidemie.

Epidemi kuptojme paraqitjen masive ten je semundje permbrenja nje populate(shteti) dhe nuk kufizohet
ne nje grup te veqant te populates dhe nje shkall me e lart e endemis e per te cilen behet fjal nese jane
prekur 10% e populates ateher kemi te bejme me epidemi

Pandemia kuptojm kur nje semundje perhapet pertej kufinjeve ten je shteti(kombi), kontinenti, pra
endemia pershkruan perhapjen e nje semundje ne nivel global.

28.Qka nenkuptojm me skrening?

INFERMIERIA KLINIKE DHE URGJENCA

1.Komunikimi me pacient,klient dhe familjar?

Me ane te komunikimit infermierija arrin te krijoj mardhenie ku jap perkrahje, siguri arrin te krijoj nje
mardhenie ku perfshin te dhenat nga antaret te familjes per jeten e tij personale, shoqerore duke
perfshir semundjet e kaluara dhe ato ne predizpozita, stilin e jetes, punes etj.

2.Vleresimi I nevojave te pacientit?

Vleresimi eshte hapi I pare ne procesin infermierik qe konsiston ne grumbullimin e te dhenave dhe
marrjen e informative nga pacienti dhe familjaret me qellim te indetifikimit te nevojave inmediate te
pacientit duke bazuar ne problem aktuale dhe potenciale p.sh identifikimi I shkalles se dhimbjes, alergjis
etj.

3.Plani I kujdesit infermieror?

Plani kujdesit infermieror eshte nje mjet pune per infermieret per te ofruar kujdes cilesor.Plani I
kujdesit perbehet nga diagnoza infermierore, objektivat e kujdesit, nderhyrja infermierore dhe evaluimi.

4.Procesi I kujdesit infermieror?

Procesi infermieror perfshin perdorimin e metodave shkencore per te percaktuar nevojat shendetsore
te pacientit, klienteve familjeve ose komiteteve dhe perdorimin e tyre per te zgjedhur nevojat te cilat
munde te plotesohen me efektivisht nga kujdesi infermieror.

Procesi I kujdesit infermieror eshte menyra sistematike e dhenjes se kujdesit infermieror.

Ai perbehet nga 5 etapa:

-Vlersimi fillestar

-Diagnostifikimi apo identifikimi I nevojave

-Planifikimi

-Zbatimi ose implementimi I planit te kujdesit

-Evaluimi
5.Aktivitetet e jetes?

Jeta shendetsore e pacientit varet ne baze te aktiviteteve te jetes se sa eshte ne gjendje qe ai te kryej ne
menyr te rregullt aktivitetet e jetes.

Aktivitetet e rregullta te jetes jane:frymermarrja, ngrenja dhe pirja, eliminimi, gjumi, higjiena,
komunikimi.

6.Pergatitja preoperative per intervenime kirurgjike?

Pergatitja preoperative e pacientit behet nga ana e personelit mjeksor pergatitje nenkuptojm per
procedurat e intervenimit kirurgjik dhe pasojat e tij pergaditjen psikike e pacientit, perkrahja e pacientit,
informimi I pacientit.

7.Kujdesi postoperative?

Ne kujdesin postoperative duhet kushtuar kujdes mjaft te madhe shenjave vitale, kontrollimi I
eliminimeve, gjakderdhjes dhe gjendjes se pergjithshme te pacientit, menaxhimi I dhimbjes, kujdesi ndaj
plages, higjiena e pacientit, dhenja e terapis, vendosja e pacientit ne poziten e pershtatshem pas
operacionit.

8.Monitorimi I shenjave vitale dhe sekrecioneve?

Shenjat vitale jan pasqyrim I funksioneve jetesore te organizmit.

Frymemarrja, temperature, pulsi, tensioni arterial.

9.Monitorimi I gjendjes se pergjithshme te pacientit pas operacionit?

Monitorimi I shnejave vitale te pacientit si pulsi frymemarrja, tensioni arterial, temperature behet
kontrolli I drenave dhe kateterit, ndrrimi I pozites se pacientit gjithmone behet me kujdes te shtuar duke
ruajtur vendin e operacionit, matja e diurezes si dhe behet aplikimi I terapis sipas pershkrimit te mjekut.

10.Menaxhimi I dhimbjes dhe nderhyrjeve infermierike?

Menaxhimi I dhimbjes behet varesisht nga pershkrimi nga ana e vet pacientit duke lokalizuar llojin apo
formen e dhembjes si dhe nivelin e saj qe eshte prej 0-10, pas ketyre informative infermierja ne
konsultim me mjekun krijon pasqyren per llojin nivelin e dhimbjes dhe vendosjen per aplikimin e terapis.

11.Vendosja e pacientit ne poziten e duhur pas operacionit?

Varesisht nga lloji I operacionit dhe llojit te anestezonit behet dhe vendosja e pacientit ne poziten e
perkohshme te detyrushme sepse me kete posit lehtesojm frymemarrjen dhe punen e zemres, zvoglojm
dhimbjen, pengojm zhvillimin e dekubitit.

12.Rruga e aplikimit te barnave?

Paranterale-intakutane, subkutane, intramuskulare, intraartikulare, intravenoze

Enterale-perorale(perms gojes ), sublinguae (nen gjuh), rektale, locale-perkutane(ne lekur), vaginale,

orale.
13.Shoku dhe llojet e shokut (antishok terapia)?

Shoku mund te definohet si insuficience apo pamjaftueshmeri e qarkullimit periferik, qe karakterizohet

me perfusion te pamjaftueshem te indeve dhe organeve me gjak, si pasoj e humbjes se dallimit
shtypjeve arteriovenoze.

Dallimi arterio-venoz I shtypjeve eshte kusht per hemodinamiken normale.

Llojet e shokut:

Shoku anafilaktik eshte reaksion alergjik I cili shkaktohet nga pickimi insekteve apo pas marrjes se
antibiotikve.

Simptomat e shokut anafilaktik marramendje, humbje vetedijes, frymemarrje e veshtirsuar, edema e

gjuhes dhe rrugve te frymemarrjes, lekure e mavijosur, tension I ulet I gjakut, deshtim I zemres dhe
vdekje.

Shoku kardiogjen, shoku hipovolemik, shoku traumatic apo emocional

Antishok terapia

Largimi I shkaktarit, pozita e trendeleburgut, lidhja e esmarkut, aplikimi I adrenalines 1ml adrenalin +
9ml NaCl, antihistaminic (synopen ose Phenergan), kortikosteroid (urbason, dexason), aminophylin,
oksigjenoterapi dhe kontrollimi I pulsit.

14.Djegiet(ndihma e par)?

Djegiet paraqesin demtime te shtresave te lekures te cilat shkaktohen si pasoj e veprimit te madhe te
nxehtesis:lengjet e nxehta, zjarr, rrufeja, materjet kimike etj.

Sipas thelesis se demtimit te lekures dallojm:

Djegiet siperfaqesore dhe djegiet e thella

Shkalla e pare: epidema, e dyta: derma, e treat: krejt lekura, e katerta: indet kockat dhe muskujt.

Ndihma e pare tek djegiet:

I aksedintuari largohet nga vendi I ngjarjes tek ndalja e frymemarrjes duhet te aplikohet frymemarrja
artificiale, vleresohen shenjat jetesore, gjendja e vetedijes, frymemarrja, qarkullimi pastaj vleresohet
gjendja e kokes, bushtit kurrizor, barku dhe gjymtyret.

Pastaj fillohet dhenja e lengjeve te humbura dhe mbrohet siperfaqja e djegur, siperfaqja e djegur duhet
freskuar me uje te ftoht per 30-60 min. Lekura e djegur mbulohet me gazra sterile.

15.Diabeti(nderhyrjet infermierore)?

Diabeti eshte qrregullim I metabolizmit te karbohidrateve, karakterizohet me rritje te glukozes ne gjak

qe shkaktohet nga mosperputhja e insulines nga pankreasi.

TIP 1 zakonisht eshte I domosdoshem injektimi I insulines, simptomat me te shpeshta jane: etje, urinim I
shpesht, lodhje, humbje peshe.
TIP 2 karakterizohet me mbi peshe, mjekimi bazohet me perdorimin e tabletave dhe nganjeher me
insulin.

Diabeti ne shtatzani insulin eshte e pranishme por nuk arrin te funksionoj mire.

16.Nderhyrjet infermierore tek dhembjet e gjoksit( infrakti I miokrdit, astma bronkiale, bronkiti
obstruktiv etj.)?

Tek infrakti I mikoardit eshte e nevojshme plasimi I kateterit venos dhe percjellja e hemodinamikes.

Posa te dyfshohet per dhembjet e para pertypet aspirina, nitroglicerina aplikohet cdo 5 min, nese nuk ka
hypotension analgjetik morfina 4-8mg i.v cdo 5-15 min, sedative si diazepami, nese jan present shenjat e
insuficiences se zemres enalatik ose kaptopril.

Asma bronkiale duhet te aplikohet shpejt bronkodilatatoret ose inhalim kortikosteroideve me teoflin,
oksigjenoterapi, lirimi I rrugeve te frymemarrjes nga sekretet bronkiale.

17.Epistaxis(nderhyrjet infermierore)?

Se pari bejm lirimin e rrugve te frymemarrjes, matjen e shenjave vitale, vendosja e pacientit ne poziten
vertikulare, keshillimi I pacientit per shtrengimin e hundes brea 10 minutave me ane te gishterinjeve,
keshillohet per frymemarrje nga goja vazokonstruksion ose ngadalsim te gjakederdhjes e ne raste se
gjakederdhja vazhdon ateher konsultohet me otorinilaringologun per te lokalizuar gjakederdhjen ose
berja e tamponades.

18.Frakturat(nderhyrjet infermierore)?

Plani I kujdesit infermieror fillon qe ne momentin e aksidentit, ku pershin imobilizimin dhe perfundon
me rehabilitimin e pacientit.Roli I nfermierit konsiston me teper ne momentin e demtimit dhe
imobilizimin e pacientit sepse ne periudhen e rehabiliyimiy pacienti eshte aktiv.Qellimi eshte se te keta
pacient perfshihet:sigurimi I komfortit dhe parandalimin I komplikacioneve te metejme.

19.Kujdesi I pacientit ne gjendje febrile?

Se pari behet zhveshja e pacientit mandej behet rehatimi I pacientit ne shtrat, aplikimi I paracetamolit,
friksion me lecka te lagura dhe matja e temperatures cdo 15-30 min.

20.Ekuilibri I lengjeve?

Behet me marrjen e lengjeve (perms gojes ose perms vijave venoze) dhe me eliminimin e lengjeve-
diureza, fecesi dhe djersitjes.Ne rast te mos eliminimit te sasis se marrur te lengjeve ateher aplikojm
dhenien e diuretikve(Lasix) ne menyre qe te behet balancimi ne mese marrjes dhe asaj se eliminuar nga
trupi.
21.Kontrolli I infeksionit?

Rruget kryesore te infeksjonit jane:

1.Tretja- nga ushqimet e kontaminuara ose duart e ndotura

2.Inokulimi(mbjellja) nepermjet nje gjilpere te ndotur, si Hepatit B ose HIV.

3.Inplantimi- nqoft se nje prerje ose gervishje e lekures eshte e infektuar.

4.Inhalacioni(thithja) e shume mikroorganizmave qe gjenden ne ajer dhe mund te mbijetojn per nje
kohe te gjate neper pluhur dhe dyshek.Spitali eshte vendi ku eshte I perhapur me se shumti infeksjoi si
dhe pacientet jane me te prekshem.

Politikat parandaluse te spitalit jane:

Pastrimi, dezinfektimi, larja e duarve, lavanderia, izolimi I pacientit, veshjet mbrojtese, eliminimi I
mbeturinave, kontrolli per parazit.

22.Dezinfektimi?

Eshte shkaterrimi perkatesisht zhdukja e mikroorganizmave patogjen ne mjesdisin e jashtem(hapsira,

objekte te ndotura, ushqimi, toka, uji, ajri)

Dezinfektimi ndahet ne 3 grupe:

Profilaktik

Rrjedhse(gjate semundjes) dhe

Perfundimtare

Metodat dhe mjetet te cilat perdoren per dezinfektim varen nga forma, veti fizike shkalla e ndotjes dhe
lloji I shkaktarit.

Dallojm 3 lloje te dezinfektimit

Mekanik pastrami, ajrosja, fshirje

Fizik temperature e lart(flaka, ajri I ngrohet avullimi I ujit)

Kimik tretesirat (alkooli etileni, klori)

23.Sterilizimi?

Eshte asgjesimi I te gjitha bakterieve dhe sporeve te tyre nga materiali per operim dhe instrumenteve
kirurgjikale.

Sterilizimi arrihet me:

Metoda fizike- arrihet me nxehtesi te lagesht (me zirje), me nxehtesi te thate dhe sterilizimi me flake
dhe avuj te nxehte nen trysni.

Metoda kimike- arrihet perms materieve kimike.Ato perdoren ne forma te tretesirave ose ne forma te
avujve. Me se tepermi perdoren tabletat e formalines.

Metoda special fizike dhe kimike- arrihet me rreze jonizuse, rreze gama(CO-60).

24.Edukimi pacientit?

Behet me qellim qe paienti te njihet me semundjen ndryshimi I stilit t jetes si dhe adaptimi I tij me keto
ndryshime te tilla si p.sh diabetiket te cilet jan te detyruar me ndryshimin e stilit te te ushqyerit dhe
zhvillimit te aktiviteteve fizike.

25.Ndihma e pare?

Ndihma e pare eshte ndihma qe I ipet nje personi qe ka pesuar aksident ose nje semundje.

-Largoni traumen (duhet te kete hapsire rreth te demtuarit.

-Kontrollo te demtuarin( duhet te konsatoni me shpejtesi nese jemi para nje afiksise, hemoragjis
humbjes se ndjenjave apo diqka tjeter)

-Njoftoni ambulanten.

-Praktikohen veprimet emergjente (frymemarrje artificiale, ndalimi I hemorragjis, kthimi I trupit ne

njeren ane per te mos u mbytur nga gjuha ose gjaku)

-Te sigurohet transporti I te demtuarit dhe ti jepet ndihma mjeksore gjate rruges per ne spital

Kontrolli I te demtuarit- te verifikoni ne fillim nese I ka humbur ndjenjat ose eshte I pergjegjeshem

I pergjegjeshem do te thot qe mund tu pergjigjet pytjeve qe ju mund te beni ose tiu shtrengoj doren.

Nese eshte pa ndjenja duhet te verifikoni:

Merr frym ne kete rast I demtuari ngreh ritmikisht krahrorin, ka ngjyr normale te lekures, buzve e te
thonjeve, ka puls.

-Nuk merr fryme: krahrori nuk ngrihet e ulet.

26.Rendesia e dokumentimit infermieror?

Permes dokumentimit mund te llogaritet sherbimi qe I eshte bere pacientit, pastaj cilsia e ketyre
sherbimeve por edhe gabimet e bera gjate kujdesit nga te cilat gabime mund te permisohen praktikat e
kujdesit shendetesor por edhe te vleresohet puna e infermierve gjate kujdesit shendetesor te ofruar tek
pacienti. Rendesia e dokumentimit qendron edhe ne ate se te mbron nga ligji.

27.Kateterizimi urinar?

Futja e kateterit nepermjet ureters deri ne fshikezen urinare.Zakonisht behet te pacientet gjate
operacioneve apo te pacientet qe nuk kane vetedije.

Teknikat e kateterizimit

Zhveshet dhe pozicionohet pacienti, vendosen doreza sterile, vendoset nje kompres sterile mbi organin
gjenital, behet pastrimi I organit gjenital, hidhet lubrifikant ne pjesen e jashtme te kateterit, futet
kateteri ne ureter dhe shtyhet deri sa te arrijn ne prostat dhe vazhdon me ngadal futja e ulur deri sa te
paraaqitet jasht urina.

Me nje shiring 10ml futet uje steril per te fryer balonin e kateterit

Terhiqt me kujdes kateteri per te pozicionuar ne menyre sa me adekuate vendoset qesja ne bordin e
krevatit, hiqen tegjitha materialet e perdoruar, hiqen dorezat, pastrohen duart.

28.Dekubitusi

Dekubitusi eshte nje zone e demtuar e lekures dhe e indeve nen te qe vjen ne radhe te pare si pasoj e
mosfurnizimit me gjake te ketyre indeve si rrjedhoj e nje komprimimi te zgjatur te kesaj zone midis
dyshekut dhe pjeses se eshtrave.