Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 40

cd;sl ksIamdÈ;h" úhou" wdodhu

2
iy fiajd kshqla;sh

2'1 iuia; ksÍlaIK

YS% ,xld wd¾Ólh" ksoyiska miq uqyqK ÿka nrm;<u wd¾Ól w¾nqoh yuqfõ" 2022 jif¾ § fmr
fkdjQ úrE mßÈ ishhg 7'8l my; jeàula jd¾;d l< w;r" ls%hd;aul lrk ,o úplaIKYS,S m%;sm;a;s
w¾nqoldÍ jd;djrKh ;jÿrg;a ;Sj% ùu je<elaùug WmldÍ úh' w¾nqoh uq,a wjêfha § m%Odk jYfhka
±ä úfoaY úksuh ysÕ;djh fya;=fjka NdKav iemhqï ls%hdj,sh i|yd ndOd isÿ ùu ksid mdßfNda.sl
NdKav" bkaOk yd úÿ,sh jeks n,Yla;s iy fkdfhl=;a l¾udka; i`oyd wjYH fhojqï wdÈfha W.%
ysÕhla we;s jQ w;r" ta yd iu.dój tajdfha ñ, uÜgï o úYd, f,i by< hk ,§' fuu jd;djrKh
;jÿrg;a W.% ùu md,kh lsÍu i|yd YS% ,xld uy nexl=j iy rch úiska WoaOukh md,kh lsÍug
ie,lsh hq;= f,i m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl by< kexùu iy úfoaY úksuh msg;g .,d hEu md,kh
lsÍug w;HjYH wdkhk i|yd muKla m%uqL;dj ,nd §u jeks ±ä kuq;a w;HjYH m%;sm;a;s ls%hd;aul
lrkq ,eîh' fuu ls%hdud¾. u.ska wêl b,a¨u md,kh lsÍug" iemhqï wxYfha wjysr;d wju lsÍug
fukau bkaOk iy l¾udka; i|yd wjYH fhojqï we;=`M w;HjYH wdkhk i|yd jeä bvm%ia:d we;s
lsÍu ;=<ska wd¾Ólh l%ufhka ia:djr lsÍug yels úh' wd¾Ólfhys we;s jQ whym;a ls%hdldÍ;ajh fmkakqï
lrñka l¾udka;" fiajd iy lDIsl¾udka; hk m%Odk wd¾Ól ls%hdldrlï ;s%;ajfhau l%shdldÍ;ajh
2022 jif¾ § my; jegq‚' ta wkqj" ksIamdok l¾udka;" bÈlsÍï iy m;,a yd leŒï lghq;= l¾udka;
lghq;=j, my; jeàu i|yd m%Odk jYfhka fya;= jQ w;r" miq.sh jirg idfmalaIj fuu jif¾ §
ixpdrl meñŒï by< hEu ksid we;s jQ m%;s,dN yuqfõ jqjo" ksjdi whs;sh o we;=<;a foam< fj<|dï lghq;="
rlaIK fiajd yd uQ,H fiajd wdÈfha miq.dó;ajh iuia; fiajd lghq;=j, my; jeàug uQ,slj fya;= úh' fï
w;r" bkaOk ysÕh fya;=fjka u;aiH ksIamdok lghq;= my; jeàu" i;a;aj wdydr ysÕh ksid i;a;aj ksIamdok
lghq;= my; jeàu iy fmdfydr ysÕh ksid ù iy t<j`M j.d lghq;=j,g ndOd isÿùu iuia; lDIsld¾ñl
lghq;= my; jeàug fya;= úh' ;jo" m%Odk Y%u fj<|fmd< o¾Yl hï hym;a m%jK;djhla fmkakqï l< o
fuu whym;a wd¾Ól ;;a;ajh u; Y%u t,odhS;djh my; jegq‚' fï w;r" úhoï m%fõYh ie,l+ úg ñ,
uÜgï YS>%fhka by< hEu fya;=fjka mj;akd ñ, wkqj wdfhdack fukau mßfNdack úhoï o 2022 jir ;=<§
ie,lsh hq;= f,i by< hk ,§' flfia jqj o" ia:djr ñ, wkqj ie,l+ úg by< WoaOukh iy Kh fmd,S
úhou by< hEu yuqfõ l%h Yla;sh ySk ùu iy wdfhdaclhska úiska wdfhdack isÿ lsÍug fhduq fkdùu ksid
mßfNdack fukau wdfhdack úhou o my; jegqKs' flfia jqjo" YS% ,xld remsh, ;shqKq f,i wjm%udKh ùu o
odhl fldgf.k NdKav yd fiajd wdkhkj,g jvd NdKav yd fiajd wmkhk by< hEu fya;=fjka Y=oaO
úfoaYSh b,a¨fuys ie,lsh hq;= j¾Okhla olakg ,enq‚' fuys§" wdkhkj, idfmalaI wvq j¾Okh i|yd
nexl= moaO;sh ;=< úfoaY úksuh øjYS,;dj my; jeàu" w;HjYH fkdjk wdkhk iSud lsÍu" remsh,
fõ.fhka wjm%udKh ùu fukau ±ä uqo,a m%;sm;a;shla ls%hd;aul lsÍu fya;= úh'
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2022

2'2 o< foaYSh ksIamdÈ;h ^o'foa'ks'&1" o< cd;sl w;r" fï i|yd rg yuqfõ mej;s wys;lr wd¾Ól
wdodhu ^o'cd'wd'& iy tal mqoa., o'foa'ks' ;;a;ajhka iukh lsÍug YS% ,xld uy nexl=j iy
rch úiska .kakd ,o ±ä m%;sm;a;suh ls%hdud¾.
2021 jif¾ § ia:djr fj<|fmd< ñ, ^2015&
wkqj ^ñka u;= —ia:djr ñ,˜ hkqfjka i|yka lrkq bjy,a úh' fï w;r" mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj
,nk& ishhg 3'5lska j¾Okh jQ o< foaYSh ksIamdÈ;h ^ñka u;= —mj;akd ñ,˜ hkqfjka i|yka lrkq
^o'foa'ks'&" 2022 jif¾ § ishhg 7'8lska my; jegqKq ,nk& o'foa'ks' 2022 jif¾ § remsh,a ì,shk 24"147'7
^t'c' fvd,¾ ì,shk 77'1&la f,i weia;fïka;=

2
1 ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j úiska ksIamdok" úhoï iy
wdodhï hk m%fõY ;=k hgf;a o'foa'ks' weia;fïka;= lrkq ,nhs' lr we;s w;r" th 2021 jif¾ § jd¾;d jQ remsh,a

2'1 ixLHd igyk


l¾udka; uQ,h wkqj o< foaYSh ksIamdÈ;h ^2015 ia:djr ñ, wkqj& ^w&^wd&

o'foa'ks' ys j¾Okhg o'foa'ks' g


wd¾Ól lghq;=
j¾Okh ^]&
odhl;ajh ^]& odhl;ajh ^]&

2021 ^we& 2022 2021 ^we& 2022 2021 ^we& 2022


lDIsl¾udka;h" jk j.dj yd ëjr l¾udka;h 0.9 - 4.6 0.1 - 0.3 7.3 7.5
OdkH j.dj ^ù yer& 2.8 - 21.6 0.00 - 0.04 0.2 0.1
ù j.dj - 11.8 - 13.0 - 0.11 - 0.11 0.8 0.8
t<j¿ j.dj - 1.7 - 8.4 - 0.02 - 0.07 0.8 0.8
Wla j.dj" ÿïfld< j.dj iy fjk;a nyqjd¾Isl fkdjk fNda. - 7.3 1.8 - 0.00 0.00 0.0 0.0
m,;=re j.dj - 10.8 0.5 - 0.07 0.00 0.6 0.6
f;,a iys; m,;=re fNda. j.dj ^fmd,a" ;eô,s iy Ths,a *dï j.dj& 11.2 8.6 0.08 0.07 0.8 0.9
f;a j.dj 8.5 - 15.9 0.05 - 0.09 0.6 0.5
fjk;a mdkSh fNda. j.djka ^fldams" fldfldajd wd§& - 16.2 - 9.1 - 0.00 - 0.00 0.0 0.0
l=Ω¿nvq" iqj| fok fNda." fnfy;a iy T!Iëh me<Eá j.dj 4.5 3.3 0.03 0.02 0.8 0.8
rn¾ j.dj 6.2 - 6.7 0.01 - 0.01 0.2 0.2
fjk;a nyqjd¾Isl fNda. j.dj - 9.5 2.0 - 0.02 0.00 0.2 0.2
lsß" ì;a;r" uia iy fjk;a i;a;aj ksIamdokhka 8.2 - 12.9 0.06 - 0.09 0.7 0.7
me, fndalsÍu 30.8 8.3 0.00 0.00 0.0 0.0
lDIsld¾ñl lghq;= i|yd jk wdOdrl ld¾hhka 14.2 14.7 0.03 0.03 0.2 0.3
jk j.dj" .ia lemSu yd jkdka;r wdY%s; ksIamdok 4.4 16.1 0.01 0.05 0.3 0.4
ëjr l¾udka;h 1.5 - 10.5 0.02 - 0.11 1.1 1.0
l¾udka; 5.7 - 16.0 1.7 - 4.8 30.2 27.5
m;,a yd leŒï l¾udka;h 1.4 - 31.0 0.03 - 0.68 2.2 1.7
ksIamdok l¾udka; 7.4 - 12.6 1.23 - 2.18 17.2 16.3
úÿ,sh" .Eia" jdIam yd jdhqiólrK iemhSu 4.9 - 5.9 0.07 - 0.09 1.4 1.5
c,h msßisÿ lsÍu iy fnodyeÍu - 17.8 0.6 - 0.02 0.00 0.1 0.1
u,dmjyk lghq;=" li, l<ukdlrKh iy tu øjH m%;spl%ShlrKh - 3.3 3.9 - 0.01 0.01 0.2 0.2
bÈlsÍï l¾udka;h iy tu fiajdjka 4.4 - 20.9 0.39 - 1.88 9.0 7.7
fiajdjka 3.5 - 2.0 2.0 - 1.1 56.9 60.5
fj<|du" m%jdyk fiajdjka" kjd;eka iemhSu iy wdydrmdk
iemhSfï fiajdjka 1.3 2.6 0.31 0.62 24.2 26.9
f;dr;=re iy ikaksfõok lghq;= ms<sn| fiajdjka 18.0 - 1.4 0.51 - 0.05 3.2 3.5
uQ,H" rlaIKh yd ksjdi whs;sh iy foam< fj<|du 7.5 - 15.4 0.76 - 1.63 10.5 9.7
jD;a;Shuh fiajdjka iy fjk;a fm!oa.,sl fiajdjka 1.8 - 0.6 0.18 - 0.06 9.9 10.7
rdcH mßmd,kh" cd;sl wdrlaIdj" wOHdmkh" fi!LH iy iudc
wdrlaIK fiajdjka 2.2 - 0.3 0.20 - 0.03 9.0 9.7
uQ,sl ñ, wkqj iuia; tl;= l< w.h 4.0 - 6.7 3.7 - 6.3 94.4 95.5
NdKav yd fiajd u; wh flfrk nÿ - iykdOdr - 3.6 - 27.1 - 0.2 - 1.5 5.6 4.5
fj<|fmd< ñ, wkqj o< foaYSh ksIamdÈ;h ^o'foa'ks'& 3.5 - 7.8 3.5 - 7.8 100.0 100.0
úfoaYSh Y=oaO m%d:ñl wdodhu 12.6 - 3.5
fj<|fmd< ñ, wkqj o< cd;sl wdodhu 4.0 -8.1
^w& 2015 mokï j¾Ih hgf;a ksl=;a lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ' uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
^wd& ;djld,sl
^we& ixfYdaê;

66
cd;sl ksIamd†;h" úhou" wdodhu iy fiajd kshqla;sh

2'1 rEm igyk


2022 jif¾ cd;sl ksIamdÈ;h" úhou" wdodhu iy fiajd kshqla;sh ixlaIsma;hla f,i
w¾nqoldÍ jd;djrKh yuqfõ Y%S ,xld wd¾Ólh fmr fkdjQ úrE my; jeàula jd¾;d lf<ah'''
o'foa'ks' mj;akd
o< foaYSh ksIamdÈ;h fj<|fmd< ñ, wkqj
b;=reï iy wdfhdack
^2015 ia:djr ñ, wkqj& ^o< foaYSh ksIamdÈ;fha m%;sY;hla f,i&
re' ì,shk 24,148
14 6 t'c' fvd,¾ ì,shk 77.1
4

38.1
12 40

36.7
35.1

34.4
34.1
3.5 2

33.0

33.1
33.0
2.3

32.0

31.5
10 0 30
re'á%,shk

8 -0.2

2
-2

ishhg

ishhg
uOH jd¾Isl
-4.6 ck.ykh
6 -4 ^mqoa.,hka oyia& 20
4 -6 22,181
-8 10
2 -7.8 -10
0 -12
2018 2019 2020 2021 2022 tAl mqoa., o'foa'ks' 0
re 1,088,667
re' 1,088,667 2018 2019 2020 2021 2022
202
lDIsl¾udka;h l¾udka; fiajd
nÿ-iykdOdr o'foa'ks' ^ol=Kq wlaIh& t'c' fvd,¾ 3,47
3,474
74 cd;sl b;sßlsÍï wdfhdack

ksIamdok m%fõYh úhoï m%fõYh wdodhï m%fõYh


ksIamdokh u; fjk;a
lDIsl¾udka;h o< foaYSh m%d.aOk Y=oaO wmkhk ia:djr m%d.aOk nÿ- iykdOdr
7.5% iïmdokh mßfNdackh
-3.6% 0.2%
nÿnÿ-iykdOdr
- iykdOdr 34.4% 1.3%
l¾udka; nÿ-iykdOdr
4.5% 27.5% Y=oaO wdodhu 4.9%
33.3% fiajl
wdodhï
wdodhï
27.7%
ia:djr ^2015& iuia; tl;= mj;akd fj<|fmd< mj;akd fj<|fmd<
ñ, wkqj l< w.h ñ, wkqj ñ, wkqj
95.5%
ia:djr m%d.aOk
mßfNdackh
rdcH mßfNdackh 4.3% o< fufyhqï
fm!oa.,sl w;sßla;h
fiajd 7.2% mßfNdackh
o< ñY% wdodhu 32.6%
60.5% o< foaYSh úhou 62.0%
34.6% Y=oaO fufyhqï w;sßla;h
28.2%
fiajd -2.0% fm!oa.,sl mßfNdackh 39.0%
foam< fj<`odï iy rlaIK wdydr iy m%jdykh i|yd jQ fiajl wdodhï 32.6%
lghq;= my< hEu m%Odk úhoï by< hEu m%Odk jYfhka
jYfhka fya;= úh' odhl úh'
o< fufyhqï w;sßla;h 36.0%
rdcH mßfNdackh 3.8%
l¾udka; -16.0%
ksIamdok iy bÈlsÍï lghq;= my< iudc wdrlaIKh iy wOHdmkh
i|yd jQ úhoï by< hEu mO % dk Y=oaO fufyhqï w;sßla;h 36.8%
hEu m%Odk jYfhka fya;= úh' jYfhka odhl úh'
o< foaaYSh m%d.aOk iïmdokh 28.4% ia:djr m%d.aOk mßfNdackh 31.2%
lDIsl¾udka;h -4.6% o< foaYSh ia:djr m%d.aOk
ù j.dj iy i;a;aj ksIamdok iïmdokh by< hEu m%Odk jYfhka
lghq;= my< hEu m%Odk jYfhka odhl úh'
fya;= úh'
o< ñY% wdodhu 45.4%
nÿ-iykdOdr -27.1%
Y=oaO wmkhk 34.1% Y=oaO ñY% wdodhu 46.4%
wmkhk jákdlu jeä jYfhka
by< hEu n,mdk ,§'
ia:djr m%d.aOk mßfNdackh 23.0%
NdKav yd fiajd wmkhk 74.1%
ksIamdokh u; fjk;a nÿ-iykdOdr 30.4%
NdKav yd fiajd wdkhk 41.2%

Y%u fj<|fmd<
Labour o¾Yl
Market Indicators

Y%u n,ldh wd¾Ól jYfhka Y%u n,ld fiajd kshqla; fiajd úhqla;s úfoaY /lshd i|yd
il%Sh fkdjk ck.ykh iyNd.s;aj wkqmd;slh ck.ykh wkqmd;slh msg;aj hEï

ñ,shk 8.553 ñ,shk 8.581 49.9% ñ,shk 8.114 5.1% 122,264


(2021) (2021) (2021) (2021)
(2021) (2021)
ñ,shk 8.547 ñ,shk 8.615 49.8% ñ,shk 8.148 4.7% 311,056
(2022) (2022) (2022) (2022)
(2022) (2022)

67
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2022

2'2 rEm igyk o'cd'wd'ys olakg ,enqKq fuu j¾Okh u.ska yqfola
jd¾Isl o'foa'ks' j¾Ok wkqmd;slh ^w&
mj;akd ñ, wkqj o'foa'ks'ys jd¾;d l< by<
10 j¾Okh ms<sìUq fõ'
5 tal mqoa., o'foa'ks' 2021 jif¾ § mej;s
0
remsh,a 794"376 ^t'c' fvd,¾ 3"997&g idfmalaIj"
2022 jif¾ § remsh,a 1"088"667 ^t'c' fvd,¾
ishhg

-5
3"474&la olajd j¾Okh úh' remsh,a jákdlu wkqj

2
-10 tal mqoa., o'foa'ks'ys by< hEu i|yd mj;akd ñ,
wkqj o'foa'ks'ys olakg ,enqKq j¾Okh n,mdk ,o
-15
w;r" t'c' fvd,¾ w.h wkqj .Kkh lrk ,o
-20
2018 2019 2020 2021 2022
tal mqoa., o'foa'ks' wvq ùu flfrys t'c' fvd,rhg
lDIsl¾udka; l¾udka; fiajd o'foa'ks' idfmalaIj remshf,ys w.h ie,lsh hq;= f,i
^w& o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ' ^2015 mokï j¾Ih& wjm%udKh ùu fya;= úh' fï w;r" 2021 jif¾ §
uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j remsh,a 776"523 ^t'c' fvd,¾ 3"907&la f,i mej;s
tal mqoa., o'cd'wd' 2022 jif¾ § remsh,a 1"060"654
ì,shk 17"600'2 ^t'c' fvd,¾ ì,shk 88'5&l w.hg ^t'c' fvd,¾ 3"388&la f,i weia;fïka;= lr we;'
idfmalaIj ishhg 37'2l j¾Okhls' mj;akd
ñ, wkqj o'foa'ks'fha olakg ,enqKq fuu by< 2'3' wdh;ksl wxYhkays odhl;ajh
j¾Okhg m%Odk jYfhka jir ;=< § mej;s by< uQ,H fkdjk wdh;ksl wxYh 2022 jif¾ §
ñ, uÜgïj, n,mEu fya;= jQ w;r" th o'foa'ks' úYd,;u wdh;ksl wxYh f,i mj;akd ñ, wkqj
.uH ñ, wjOuklh 2021 jif¾ § jd¾;d l< iuia; o< tl;= l< w.fhka ishhg 43'6lg
ishhg 8'5l w.fha isg 2022 jif¾ § ishhg 48'8la odhl;ajh olajk ,§' ta wkqj" uQ,H fkdjk
olajd by< hEu uÕska o ms<sìUq fõ' wdh;ksl wxYh fmr jif¾ § jd¾;d l< ishhg
o'foa'ks'g Y=oaO úfoaYSh m%d:ñl wdodhu .e<mSu 14'5l j¾Okhg idfmalaIj 2022 jif¾ § ishhg
uÕska weia;fïka;= lrkq ,nk o< cd;sl wdodhu 38'7lska j¾Okh úh' fuys§" l¾udka; lghq;=
^o'cd'wd'& o" 2021 jif¾ § jd¾;d l< ishhg 12'8l i|yd úYd,;u odhl;ajh uQ,H fkdjk wdh;ksl
j¾Okhg idfmalaIj 2022 jif¾§ ishhg 36'7l wxYfhka ,enqKq w;r" lDIsl¾udka; iy fiajd
j¾Okhla jd¾;d lrk ,§' fuys §" Y=oaO úfoaYSh lghq;= i|yd by<u odhl;ajh .Dy tall iy
m%d:ñl wdodhu my< f.dia we;s w;r" ta wkqj ,dN wfmalaIdfjka f;drj .Dy tall i|yd fiajh

2'3 rEm igyk


2022 jir ;=<§ wdh;ksl wxY wkqj iuia; tl;= l< w.fhys m%;sY;d;aul odhl;ajh
^mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj& ^w&

19'6
34'1

68'3 uQ,H fkdjk wxYh


11'6
uQ,H wxYh
iuia;
43'6 42'4 11'6
tl;= rdcH wxYh
l< w.h
80'4
0'8
.Dy tall yd ,dN
wfmalaIdfjka f;drj
42'7 .Dy tall i|yd fiajh
6'9 7'1
30'9 imhk wdh;k wxYh

lDIsl¾udka; l¾udka; fiajd

^w& o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ' ^2015 mokï j¾Ih& uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j

68
cd;sl ksIamd†;h" úhou" wdodhu iy fiajd kshqla;sh

úfYaI igyk 4
cd;sl .sKqï weia;fïka;=j, mokï j¾Ih 2015 f,i hdj;ald,Sk lsÍu1

ye|skaùu ÈhqKqùu;a iu.u ksIamdok m%fõYhg wod< o'foa'ks'


weia;fïka;=" 2010 mokï j¾Ih hgf;a mej;s wd¾Ól
wd¾Ólhl uQ¾; wxYfha m%jK;d ms<sìUq lrk cd;sl
lghq;= 48 la fjkqjg" 2015 mokï j¾Ih hgf;a §
.sKqï weia;fïka;= wd¾Ól úYaf,aIKj, § fukau
wd¾Ól lghq;= 49 la hgf;a m%ldYhg m;a lrkq ,efí'
m%;sm;a;s iïmdokfha § o ;SrKd;aul ld¾hNdrhla
fuys§" lDIsld¾ñl lghq;=j,g we;=<;a me< fnda

2
bgq lrhs' ta fya;=fjka" hï rgl wd¾Ól iy ñ,
lsÍu iy lDIsld¾ñl lghq;= i|yd wod< jk wdOdrl
jHQyfha ld,dkqrEmSj isÿjk fjkialï ksYaÑ;
ld¾hhka fjka fjka jYfhka weia;fïka;= lsÍu fuu
ld,mßÉfþohla ;=< § isÿlrkq ,nk mokï
fjkig fya;= ù we;' fï w;r" lDIsld¾ñl lghq;=
j¾Ih hdj;ald,Sk lsÍfï l%ufõo u.ska cd;sl ie,lSfï§" m,;=re iy Ths,a mdï j.djka" u,a me,
.sKqï weia;fïka;=j,g wkq.; lsÍu w;HjYH fnda lsÍu" .Dyia; ±j ksIamdokh iy lDIsld¾ñl
fõ' fuu wjYH;djh imqrd,ñka YS% ,xldfõ cd;sl lghq;= ioyd wod< jk wdOdrl ld¾hhkaj, wdjrK
.sKqï weia;fïka;=j, mokï j¾Ih" w;S;fha § mrdih jeäÈhqKq lr we;' fiajd lghq;= wdYs%;j i,ld
1958" 1963" 1975" 1990" 2002" 2010 jirj,§ iy ne,Sfï§" f;dr;=re ;dlaIK" .nvdlrK" .=jka úÿ,s
uE;ld,Skj 2015 jif¾ § hdj;ald,Sk lr we;' iy rEmjdyskS úldYk" l=ßh¾ fiajd iy uQ,H fiajd
fuys§" Y%S ,xldfõ cd;sl .sKqï weia;fïka;= ilia wd§ lghq;=j, wdjrK mrdih fuys§ mq`M,a lr we;'
lsÍfï j.lSu ork ckf,aLk yd ixLHdf,aLk
fomd¾;fïka;=j úiska cd;sl .sKqï weia;fïka;=j, weia;fïka;= iïmdokh lsÍfï l%ufõo jeäÈhqKq lsÍu
mokï j¾Ih fmr mej;s 2010 jifrka 2015 jirg iy kj o;a; uQ,dY% Ndú;h
hdj;ald,Sk lrk ,§' uE;l§ isÿlrk ,o fuu
cd;sl .sKqï weia;fïka;=j, mokï j¾Ih hdj;ald,Sk
mokï j¾Ih hdj;ald,Sk lsÍug iu.dój ckf,aLk
lsÍfï ls%hdj,shg iu.dój" lDIsld¾ñl lghq;= i|yd
yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j úiska ksIamdok
wod< jk wdOdrl ld¾hhka" jk j.dj" u,a me, fnda
bu fukau wd¾Ól lghq;=j, wdjrK mrdih o by< lsÍu" ksIamdok l¾udka;" bÈlsÍï" úÿ,sh W;amdokh"
kxjk ,o w;r cd;sl .sKqï ilia lsÍfï l%ufõoh f;dr;=re ;dlaIK fiajd" kjd;eka iemhSfï fiajd"
jeä ÈhqKq lsÍu i|yd hï hï fjkialï o isÿ wdydr mdk iemhSfï fiajd iy f;d. yd is,a,r
lrk ,§' fj<|dï jeks fndfyda wd¾Ól lghq;= weia;fïka;=
ksIamdok bu iy wd¾Ól lghq;=j, wdjrK mrdih mq`M,a lsÍfï l%ufõo jeäÈhqKq lr we;' ;jo" 2013$14
lsÍu wd¾Ól ix.Kkh" f;dr;=re ;dlaIKh iy f;dr;=re
;dlaIKh wdY%s; fiajd iólaIKh (Information
cd;sl .sKqï weia;fïka;=j, uE;l§ isÿlrk ,o Technology and Information Technology Enabled
mokï j¾Ih hdj;ald,Sk lsÍfï l%shdj,sh ;=< § Services Survey) iy fld<U fldgia fj<|fmd< ;=<
fndfyda wd¾Ól lghq;=j, wdjrK mrdih mq`M,a lr ,shdmÈxÑ iud.ïj,g wod< wdodhï f;dr;=re o we;=`M
we;' fuys§" jir 2014 isg 2018 olajd ld,h ;=< § kj o;a; uQ,dY% 2015 mokï j¾Ih hgf;a weia;fïka;=
ls%hd;aul jQ fld<U cd;Hka;r uQ,H k.r jHdmD;shg iïmdokh lsÍfï§ Ndú;d lr we;' tmuKla fkdj"
wod< uqyqÿ m%foaYh f.dvlsÍfï lghq;= tu tla tla fndfyda wd¾Ól lghq;= i|yd kj mokï j¾Ihg wkqj
j¾Ih ;=< § ksu lrk ,o m%;sY;h ie,ls,a,g ia:djr ñ, .Kka hgf;a weia;fïka;= iïmdokh
.ksñka l¾udka; lghq;= weia;fïka;=j,g we;=<;a lsÍfï§" —tal wjOuk l%uh˜ (Single Deflation Method)
lsÍu" wd¾Ól lghq;=j, wdjrK mrdih mq`M,a fjkqjg ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
lsÍug wod<j isÿlrk ,o m%Odk;u fjkils' úiska —oaú;aj wjOuk l%uh˜ (Double Deflation
fuh 2014-2019 ld,h ;=< § o< foaYSh ksIamdÈ;fha Method) wkq.ukh lr we;'2
^o'foa'ks'& weia;fïka;= iy Bg wkqrEm o'foa'ks'ys
cd;sl .sKqï weia;fïka;=j, mokï j¾Ih 2015 jirg
j¾Ok w.hhkaf.a olakg ,enqKq ie,lsh hq;=
hdj;ald,Sk lsÍu ;=<ska olakg ,enqKq m%Odk fjkialï
WÉpdjpkhkag fya;= ù we;' Bg wu;rj" fuu
mokï j¾Ih hdj;ald,Sk lsÍfï l%shdj,sh mokï j¾Ih hdj;ald,Sk lsÍu wd¾Ólfha ksuejqu
;=< §" lDIsld¾ñl yd fiajd lghq;= lsysmhl wdjrK ^o'foa'ks'ys jákdlu&" o'foa'ks'ys j¾Ok fõ.h iy m%Odk
mrdih o mq`M,a lr we;' fuf,i wdjrK mrdih jeä wd¾Ól lghq;= o'foa'ks'g olajk odhl;ajh jeks fndfyda

1' "Rebasing of National Accounts Estimates to Base Year 2015" hk ud;Dldj 2' —tal wjOuk l%uhZZ hgf;a" ksuejqu iy w;rueÈ fhojqïj, jákdlu
hgf;a News Survey iÕrdfõ ^fj`Mu 42" wxl 3& m%ldYhg m;a lrk ,o hk folu tlu ñ, o¾Ylhla Ndú;fhka wjOukh lrkq ,nk w;r"
fuu ,smsfha iúia;rd;aul msgm; ilia lsÍfï§ ckf,aLk yd ixLHdf,aLk —oaú;aj wjOuk l%uhZZ ;=< § jvd;a ksjerÈ j ia:djr ñ, wkqj weia;fïka;=
fomd¾;fïka;=j úiska imhk ,o f;dr;=re iy b;d m%fhdackj;a woyia ms<sfh< lsÍu i|yd ksuejqu iy w;rueÈ fhojqïj, jákdlu tlsfklg
±laùï Y%S ,xld uy nexl=j úiska w.h lrkq ,nhs' fjkia iqÿiq ñ, o¾Yl folla Ndú;d lrñka wjOukh lrkq ,efí'

69
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2022

rEm igyk ú'i' 4'1


ia:djr ñ, wkqj o'foa'ks' weia;fïka;= iy j¾Ok u; mkjk ,o nÿ ^iykdOdr wvq lrk ,o miq& hk
fõ. ixikaokh lsÍu ^2010-2021& o'foa'ks'ys m%Odk ixrpl o'foa'ks'g olajk odhl;ajh
fjkiaù we;' ta wkqj" rEm igyk ú'i' 4'2ys oelafjk
14"000 10
mßÈ úfYaIfhkau l¾udka; lghq;=j, odhl;ajfhys
8

o'foa'ks'ys j¾Ok fõ.h ^ishhg ]&


o'foa'ks' weia;fïka;=j, jákdlu

12"000
by< hEula iy fiajd lghq;= fukau NdKav yd fiajd
6
10"000 u; mkjk ,o nÿ ^iykdOdr wvq lrk ,o miq& hk
4
^re' ì,shk&

8"000 ixrplj, odhl;ajfhys my< hEula olakg ,efí'

2
2
6"000
0 rEm igyk ú'i' 4'2
4"000
¡2 ia:djr ñ, wkqj o'foa'ks' i|yd olajk odhl;ajh
2"000
ixikaokh lsÍu ^2015 iy 2021&
¡4

- ¡6 100
8'0 5'6
9'4 8'9
2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021
80
2010 mokï j¾Ih 2015 mokï j¾Ih
54'2 56'9

ishhg ]
2010 mokï j¾Ih 2015 mokï j¾Ih 60 56'6 58'3

uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j 40

wd¾Ól o¾Yl flfrys n,md we;' fmr mej;s 2010 20 26'2 29'5 25'9 30'2

mokï j¾Ifha o;a; yd iei£fï§" ia:djr ñ, .Kka 0 7'7 8'2 6'9 7'3
hgf;a mokï j¾Ih 2015 jirg hdj;ald,Sk lrk 2010 mokï 2015 mokï 2010 mokï 2015 mokï
j¾Ih j¾Ih j¾Ih j¾Ih
,o o'foa'ks' weia;fïka;=j, jákdlfuys by< hEula 2015 2021
olakg ,enqKq w;r ta i|yd ñ, jHQyfha fjkiaùï lDIsl¾udka; l¾udka;
fiajd NdKav yd fiajd u; whflfrk
.%yKh lr .ekSu Wfoid 2010 mokï j¾Ih nÿ - iykdOdr
hgf;a mej;s ñ, .Kka 2015 jif¾ ñ, .Kkaj,ska uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j

hdj;ald,Sk lsÍu fukau wd¾Ól lghq;=j, wdjrK


mrdih mq`M,a lsÍu iy weia;fïka;= iïmdokh mokï j¾Ih hdj;ald,Sk lsÍug iu.dój mj;akd
lsÍfï l%ufõo jeäÈhqKq lsÍu fya;= úh' ta wkqj" th ñ, wkqj o'foa'ks' weia;fïka;=j, jákdlu by< hEu
o'foa'ks'ys wkqrEm j¾Ok w.hhka flfrys o n,md fya;=fjka" whjeh ysÕh iy uOHu rcfha Kh jeks
we;' úfYAIfhkau" fld<U cd;Hka;r uQ,H k.r o'foa'ks'ys m%;sY;hla f,i m%ldYhg m;a lrk id¾j
jHmD;shg wod< uqyqÿ m%foaYh f.dvlsÍfï lghq;= wd¾Ól o¾Yl o ixfYdaOkh ù we;' idudkHfhka"
cd;sl .sKqï weia;fïka;=j,g we;=<;a lsÍu 2014-2019 cd;sl .sKqï weia;fïka;=j, mokï j¾Ih hdj;ald,Sk
ld,mßÉfþoh ;=< § o'foa'ks'ys jákdlu fukau lsÍfï ls%hdj,shla uÕska m%;sm;a;s iïmdolhskag iy
o'foa'ks'ys j¾Ok w.hhka o ie,lsh hq;= f,i fjkia wfkl=;a md¾Yjlrejkag jvd ksjerÈ o;a; yd
ùug fya;= ù we;s w;r th ixLHd igyk ú'i' 4'1 f;dr;=re u; mokï jQ ;SrK .ekSu i|yd mj;sk
iy rEm igyk ú'i' 4'1ys bÈßm;a lr we;s o;a; j,ska wd¾Ól jHQyh jvd;a ksjerÈj ksrEmKh jk wd¾Ól
ms<sìUq fõ' ixLHdf,aLk imhkq ,nhs' flfia jqj o" mokï j¾Ih
ixLHd igyk ú'i' 4'1 hdj;ald,Sk lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;=
uE;l§ isÿl< o'foa'ks'ys mokï j¾Ih hdj;ald,Sk úYaf,aIKh lsÍfï§" wd¾Ólh ;=< tla jrl§ muKla
lsÍfï ls%hdj,s ixikaokh lsÍu jQ isÿùïj,ska o'foa'ks' weia;fïka;= flfrys we;sjk
2002 2010 2015
n,mEu È.=ld,Skj mj;sk isÿùï u.ska we;sjk
mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj n,mEïj,ska fjkaj wjfndaO lr .ekSu iy Bg
o'foa'ks' 1"636"036'6 6"413"668'5 11"566"987'4
^re' ñ,shk&
wkqrEmj tajd we.ehSu w;HjYH fõ'
o'foa'ks'ys jákdlfuys
by< hEu ] 14'4] 5'6] uQ,dY%
^mj;akd fj<|fmd< ñ, 1. Department of Census and Statistics. Key Findings of Rebased GDP Estimates
wkqj& (Base year 2015). Available at:http://www.statistics.gov.lk/NationalAccounts/
uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j StaticalInformation/2015/Reports/Key_findings

2. Thilangani, U.K.T. and Liyanage, D.N. (2022). 'Rebasing of National Accounts


;jo" mokï j¾Ih hdj;ald,Sk lsÍu;a iu.u Estimates to Base Year 2015', News Survey, vol. 42, no. 03, pp. 2-8, Available at:
https://www.cbsl.gov.lk/sites/default/files/cbslweb_documents/publications/satahana/
lDIsl¾udka;h" l¾udka;" fiajd iy NdKav yd fiajd News_Survey_2022_03.pdf

70
cd;sl ksIamd†;h" úhou" wdodhu iy fiajd kshqla;sh

i,ik wdh;k wxYfhka ,enq‚' fï w;r" .Dy mej;s neúka iy ys;lr ld,.=‚l ;;a;ajh
tall iy ,dN wfmalaIdfjka f;drj .Dy tall fya;=fjka lDIsld¾ñl lghq;=j, j¾Okhla olakg
i|yd fiajh i,ik wdh;k wxYh" rdcH wxYh ,enq‚' lDIsld¾ñl lghq;=j, ÿ¾j, ls%hdldß;ajh
iy uQ,H wdh;k wxYh 2022 jif¾ § ms<sfj,ska ms<sìUq lrñka" YS% ,xld uy nexl=j úiska ld¾;=uh
ishhg 42'5lska" ishhg 7'1lska yd ishhg 52'1lska jYfhka mj;ajkq ,nk jHdmdr wfmalaId ms<sn|
j¾Okh úh' iólaIKfha2 lDIsl¾udka; lghq;=j,g wod,
ksIamdok iy b,a¨u hk Wm o¾Yl jir ;=< §

2
2'4' ksuejqu" m%;sm;a;s" wdh;ksl myiqlï iy iuia;hla f,i my; jegq‚'
.eg¨
lDIsld¾ñl ksIamdok o¾Ylh
lDIsl¾udka;h
lDIsld¾ñl wxYfha ksuejqu ukskq ,nk
fmdfydr iy wfkl=;a lDIs ridhksl øjH lDIsld¾ñl ksIamdok mßud o¾Ylh3 2022 jif¾ §
we;=`M lDIsld¾ñl fhojqïj, mej;s W.% ysÕh" ie,lsh hq;= my< hEula jd¾;d lf<ah' iuia;
ksIamdok msßjeh ie,lsh hq;= f,i by< hEu iy lDIsld¾ñl ksIamdok mßud o¾Ylh" jd¾Isl
bkaOk iemhqfï mej;s wjysr;d 2022 jif¾ iuia; ,laIHuh moku u;" 2021 jif¾ ishhg 2'1l
lDIsld¾ñl lghq;=j, l%shdldß;ajhg ndOdjla j¾Okhg idfmalaIj" 2022 jif¾ § ishhg 19'4lska
úh' ta wkqj" lDIsld¾ñl lghq;=j, tl;= l< my< .sfhah' o¾Ylfhys iuia; my; jeàu i|yd
w.h 2021 jif¾ jd¾;d l< ishhg 0'9l j¾Okhg ù" f;a" rn¾" iy mY= iïm;a yd ta wdY%s; ksIamdÈ;
idfmalaIj 2022 jif¾§ ishhg 4'6lska my; jegqKq we;=`M fndfyda Wm o¾Yl odhl jQ w;r" m,;=re
w;r" fï i|yd ëjr lghq;=" ù j.dj iy i;a;aj Wm o¾Ylh fukau fmd,a Wm o¾Ylh fmr jirg
ksIamdokj, olakg ,enqkq ie,lshhq;= my; jeàu idfmalaIj j¾Okhla fmkakqï lf<ah'
m%Odk jYfhka fya;= úh' fuhg wu;rj" f;a"
t<j`M" ù fkdjk OdkH iy rn¾ j.d lghq;= o 2 jHdmdr wfmalaId ms<sn`o iólaIKh u.ska o'foa'ks'ys ixhq;sh wkqj f;dard.;a
m%Odk jHdmdßl wdh;k úiska ,ndfok f;dr;=re iïmsKavkh lrkq
jir ;=< my; jegq‚' flfia jqjo" jk j.dj" ,nhs'
lDIsl¾uh i|yd jk wdOdrl ld¾hhka" fmd,a 3 Y%S ,xld uy nexl=j u.ska iïmdokh l< lDIsld¾ñl ksIamdok o¾Ylh"
2022 jif¾ isg ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j úiska iïmdÈ;
we;=¿j f;,a iys; m,;=re fNda. j.dj" l=`M nvq lDIsld¾ñl ksIamdok mßud o¾Ylh u.ska hdj;ald,Sk lr we;'

iy m,;=re fNda. j.d lghq;= jir ;=< § j¾Okh 2'2 ixLHd igyk
úh' tfiau" jif¾ wjidk ld,mßÉfÊoh jk úg lDIsld¾ñl ksIamdok mßud o¾Yl
^2002 } 100& ^w&
lDIsld¾ñl fhojqï yd bkaOk hï m%udKhlg
j¾Ok fõ.h ^]&
2'4 rEm igyk whs;uh 2021 2022 ^wd&
2022 jif¾ lDIsld¾ñl lghq;=j, j¾Ok fõ.hka ^w&
2020$21 2021$22 ^wd&
iuia; o¾Ylh 199.1 160.4 2.1 -19.4
jk j.dj yd jkdka;r wdYs%; lghq;= 16'1 f;a 96.6 81.1 7.5 -16.0
lDIsld¾ñl lghq;= ioyd jk
14'7 rn¾ 84.9 78.3 -1.7 -7.8
wdOdrl ld¾hhka
f;,a iys; m<;=re fNda. j.dj 8'6
fmd,a 126.9 137.9 1.1 8.7
^fmd,a we;=¿j&
l=¿nvq fNda. j.dj ù 180.1 118.6 0.6 -34.1
3'3
fjk;a nyqjd¾Isl fNda. j.dj
OdkH j¾. 1,473.9 838.1 50.1 -43.1
2'0
m,;=re j.dj
fjk;a wdydr fnda. 179.7 162.1 17.2 -9.8
0'5
t<j¿ 200.4 185.5 -7.2 -7.4
rn¾ j.dj -- 6'7
m,;=re 180.0 322.4 -15.5 79.1
t<j¿ j.dj --8'4
ëjr l¾udka;h --10'5
mY= iïm;a yd ta wdY%;
s
ksIma dÈ; 180.1 175.2 3.5 -2.7
i;a;aj ksIamdok --12'9
iq¿ wmkhk fnda. 193.0 188.5 4.7 -2.3
ù j.dj --13'0
^w& Y%S ,xld uy nexl=j u.ska iïmdokh uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk
f;a j.dj --15'9 lrk ,o lDIsld¾ñl ksIamdok o¾Ylh" fomd¾;fïka;=j
2022 jif¾ isg ckf,aLk yd
fjk;a OdkH j.dj --21'6 ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j úiska
iïmdÈ; lDIsld¾ñl ksIamdok mßud
^w& o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ' ^2015 mokï j¾Ih& o¾Ylh u.ska hdj;ald,Sk lr we;'
^wd& ;djld,sl
uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j

71
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2022

ù fuá%la fgdka 783"420la muK wdkhkh lr we;'


fmdfydr ysÕh we;=¿ iemhqï wxYfha ±ä flfia fj;;a" wdkhksl f;d. iy h, lkakfha
wjysr;d uOHfha" 2017 jifrka miq tys wvqu wiajekak ,eîu;a iuÕ foaYShj mj;sk iy,a
jd¾Isl ksIamdokh jd¾;d lrñka" rfÜ iuia; f;d. l%ufhka by< hEu fya;=fjka" 2022 jif¾
ù ksIamdokh 2022 jif¾ § ie,lsh hq;= f,i foieïn¾ 9 jeksod isg l%shd;aul jk mßÈ" j¾.
my< .sfhah' 2021 jif¾ w. Nd.fha § wldnksl lsysmhla yer" iy,a wdkhkh lsÍu ;ykï lrk
fmdfydr iy wfkl=;a lDIs ridhk wdkhkh ,§'

2
lsÍu i|yd mkjd ;snQ ;yku bj;a l<o" tu fhojqï msßjeh by< hEu fukau" ksIamdokh
;ykfï n,mEu fukau" wjYH mßÈ fmdfydr my< hEu" 2022 jif¾ §" ù iy iy,a ñ, .Kka
wdkhkh lsÍu i|yd m%udKj;a úfoaY úksuh by< hEug fya;= úh' 2021 jif¾ w. Nd.fha isg
fkdue;s ùfï taldnoaO n,mEu iuÕ" rg ;=< olakg ,o m%jK;dj wLKavj mj;ajd .ksñka"
W.% fmdfydr ysÕhla ks¾udKh jQ w;r" tu.ska" 2022 jif¾ uq,a Nd.fha § ù ñ, .Kka ;jÿrg;a
wfkl=;a lDIsld¾ñl wxY w;r" ù ksIamdok wxYh by< hEula jd¾;d lf<ah' fï i|yd fya;= jQfha
flfrys o ie,lsh hq;= n,mEula we;s lf<ah' 2021 2021$2022 uy lkakfha ù ksIamdokh my< hEu
jif¾ jd¾;d jQ by< wiajekafkka miqj" jd¾Isl
fya;=fjka ks¾udKh jQ iemhqï ysÕh iy iemhqï
ù ksIamdokh" 2022 jif¾ § fuá%la fgdka ñ,shk
ysÕh ms<sn| fj<|fmd< iufmalaIKj, m%;sM,hla
3'4la olajd jd¾Isl ,laIHuh moku u; ishhg
f,i ù i|yd b,a¨u by< hEuhs' ñ, úp,;d wju
34'1lska my< hEula jd¾;d lf<ah' fuh" 2022
lsÍug iy ia:djr iemhqula mj;ajd .ekSu i|yd"
jif¾ iuia; ù ksIamdokfhka ishhg 57'0la jQ
rch" ù iy iy,a fj<|fmd< fj; jßka jr ueÈy;a
2021$2022 uy lkakfha § ù wiajekafkys isÿ jQ
úh' ta wkqj" ù wf,ú uKav,fha ù ñ,§ .ekSfï
ishhg 36'9l my< hEfuys iy 2022 jif¾ h,
jevigykg wkqj 2021$2022 uy lkakfha §
lkakfha isÿ jQ ù wiajekak ishhg 30'0lska my<
ù ñ,§ .ekSfï iy;sl ñ," iïnd" kdvq iy lSß
hEfuys taldnoaO m%;sM,hls' jir ;=< § wiajekak
iïnd ù lsf,da.%Euhla i|yd ms<sfj<ska" remsh,a
fk<d .kakd ,o Y=oaO ìï m%udKh fylaghdr
92'00" remsh,a 90'00 iy remsh,a 95'00la olajd by<
1"114"246la olajd ishhg 1'1lska iq¿ jYfhka
ouk ,§' 2021$2022 uy lkakfha § ù fuá%la fgdka
my< .sh w;r" fuu lkakj, § M,odhs;dfjys
71"280la muK ñ,§ .ekSug ù wf,ú uKav,hg
isÿ jQ my< hEfuys iy fhojqï ysÕfhys isÿ jQ n,mEu
yels úh' ;jo" ù ksIamdok wxYfha ksIamdok
ms<sìUq lrñka" ù ksIamdokfha idudkHh M,odj"
msßjeh by< hEu ie,ls,a,g .ksñka 2022 jif¾
2021 jif¾ jd¾;d jQ fylaghdrhlg lsf,da.%Eï
h, lkakfha §" ù wf,ú uKav,h úiska iïnd"
4"571g idfmalaIj 2022 jif¾ § fylaghdrhlg
kdvq iy lSß iïnd ù lsf,da.%Euhla i|yd ñ,§
lsf,da.%Eï 3"045la olajd my< .sfhah' 2022 jif¾
iuia; ù ksIamdokh iy,a fuá%la fgdka ñ,shk .ekSfï iy;sl ñ," ms<sfj<ska" remsh,a 125'00"
2'1lg iudk jQ w;r" th .Dyia; iy,a b,a¨fuka remsh,a 120'00 iy remsh,a 130'00la olajd by<
udi 11la i|yd muK m%udKj;a jkq we;'4 foaYSh ouk ,§' flfia fj;;a" ù wf,ú uKav,hg ù
fj<|fmd< ;=< mej;s iy,a ysÕh fya;=fjka we;s ñ,§ .ekSu i|yd uqo,a m%;smdok fkdue;s jQ neúka
jQ ñ, mSvkh uevmeje;aùu i|yd iy wdydr kj iy;sl ñ, hgf;a ù fuá%la fgdka 7"076la
iqrlaIs;;dj ;yjqre lrñka rfÜ iuia; iy,a muKla ñ,§ .ekSug yels jQ w;r" ta fya;=fjka
wjYH;djh imqrd,Su i|yd 2022 jir ;=< §" rch f.dùkag ;u ù f;d. fm!oa.,sl iy,a fuda,a
úiska iy,a wdkhkh lsÍug mshjr .kakd ,§' ysñhka fj; wvq ñ,g úlsŒug isÿ ùu;a iuÕ"
ta wkqj" fmr jif¾ wdkhkh l< iy,a fuá%la 2022 jif¾ w. Nd.h jk úg ù ñ, .Kka my<
fgdka 147"091g idfmalaIj" 2022 jif¾ § iy,a .sfhah' flfia fj;;a" ish¨u ù j¾.j, idudkHh
ñ, .Kka 2021 jif¾ olakg ,o ñ, uÜgïj,g
4 fuu m%udKj;a uÜgu" 2019 jif¾ .Dy tall wdohï yd úhoï iólaIKfhys jvd by< uÜgul mej;=‚' iïnd ù i|yd
idudkH .Dyia: iy,a mßfNdack weia;fïka;=j u; mokï fõ' flfia
fj;;a" wdmkYd,d iy fydag,a" iy,a wdY%s; wdydr l¾udka; jeks wfkl=;a idudkH ñ, 2021 jif¾ jd¾;d jQ lsf,da.%Euhlg
m%Njhka i|yd jk iy,a b,a¨u neyer lsÍu fya;=fjka" rfÜ ienE iy,a
b,a¨u" 2019 jif¾ .Dy tall wdohï yd úhoï iólaIKfhys idudkH
remsh,a 65'32l isg lsf,da.%Euhlg remsh,a 108'69la
.Dyia: iy,a mßfNdack weia;fïka;=jg jvd lsishï ÿrlg jeä úh yel' olajd 2022 jif¾ § jd¾Isl ,laIHuh moku u;

72
cd;sl ksIamd†;h" úhou" wdodhu iy fiajd kshqla;sh

2'3 ixLHd igyk


ù j.d wxYh ms<sn| ixLHdk
2021 ^w& 2022 ^wd&
whs;uh tallh
uy h, tl;=j uy h, tl;=j
jmqrk ,o o< ìï m%udKh fylaghdr oyia 770 501 1,272 776 482 1,258
wiajekak fk<d.kakd ,o o< ìï m%udKh fylaghdr oyia 762 497 1,259 766 480 1,246
wiajekak fk<d.kakd ,o Y=oO
a ìï m%udKh fylaghdr oyia 682 445 1,127 685 429 1,114

2
ksIm
a dokh fu' fgd' oyia 3,061 2,088 5,150 1,931 1,462 3,393
nqi,a oyia 146,720 100,079 246,799 92,555 70,050 162,605
fylaghdrhlg M,odj ^we& fylaghdrhg ls'.%E' 4,492 4,692 4,571 2,819 3,407 3,045
nexl= wxYh u.ska fok ,o Kh m%udKh ^wE& remsh,a ñ,shk 8,603 4,449 13,052 - - 12,454
iy,a wdkhkh ^b& fu' fgd' oyia - - 147 - - 783
iy,a wdkhkhg iudk ù m%udKh ^b& fu' fgd' oyia - - 216 - - 1,152
^w& ixfYdaê; uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
^wd& ;djld,sl YS% ,xld f¾.=j
^we& uqΩ¿ ksIamdokh wiajekak fk<d.kakd ,o Y=oaO ìï m%udKfhka fn§fuka fylaghdrhlg M,odj YS% ,xld uy nexl=j
.Kkh lr we;'
^wE& 2022 jif¾ isg Kh fok nexl= uÕska ,nd ÿka j.d Kh ms<sn| o;a; uy lkakh iy h, lkakh
i|yd fjka fjka jYfhka ,nd .; fkdyel'
^b& jd¾Isl w.h

ishhg 66'4lska ie,lsh hq;= f,i by< .sh w;r" §fï wruqKq we;sj" 2022$2023 uy lkakfha §
kdvq ù i|yd idudkH ñ, o 2021 jif¾ jd¾;d jQ f.dùkaf.ka kdvq ù lsf,da.%Euhla remsh,a 100'00
lsf,da.%Euhlg remsh,a 57'61l isg lsf,da.%Euhlg ne.ska ñ,§ .ekSfï jevigykla rch úiska Èh;a
103'87la olajd jd¾Isl ,laIHuh moku u; ishhg lrk ,§'
80'3lska ie,lsh hq;= f,i by< .sfhah' 2022 jif¾ lDIsld¾ñl wxYfha È.= ld,Sk M,odhs;dj
w. Nd.h jk úg ñ, .Kkaj, iq¿ my< hEula by< kexùug m%h;ak ork w;ru" lDIs wxYh
mej;sh o" ù ñ, .Kka yd iudk m%jK;djla uqyqK fok ld,Sk .eg¨ úi£u i|yd rch úiska
wkq.ukh lrñka" iy,a j¾.j, ñ, o 2022 jir 2022 jif¾ § mshjr lsysmhla l%shdjg kxjk ,§'
mqrd by< hEfï m%jK;djla fmkakqï lf<ah' ta ridhksl fmdfydr iy lDIs ridhk wdkhkh
wkqj" 2021 jif¾" ms<sfj<ska" lsf,da.%Euhlg ;ykï lsÍu iuÕ fmdfydr m%udKj;a mßÈ
remsh,a 136'52la iy remsh,a 116'56la jQ iïnd iy fkd,eîu fya;=fjka we;sjk wys;lr n,mEï
kdvq iy,aj, idudkH is,a,r ñ," 2022 jif¾ § fukau" fmdfydr wdkhkhg myiqlï ie,iSu
ms<sfj<ska" lsf,da.%Euhlg remsh,a 209'19la iy i|yd foaYSh úfoaY úksuh fj<|fmdf<ys mj;sk
remsh,a 213'36la úh' fï w;r" iy,a j¾. i|yd iSñ; øjYS,;dj ms<sn|j ukd wjOdkh fhduq
Wmßu is,a,r ñ,la kshu lsÍu iy foaYSh lrñka" 2022 jif¾ f;jk ld¾;=fõ isg ridhksl
fj<|fmdf<ys iy,a iemhqï ysÕh uOHfha iy,a fmdfydr ,nd §u i|yd rch úiska läkï mshjr
is,a,r ñf,ys mj;sk wêl WÉpdjpkhkag ms<shï .kakd ,§' ta wkqj" rch úiska" 2022 jif¾ h,
fh§u i|yd iy,a wdkhkh yryd iemhqu by< lkakfha j.d lghq;= i|yd bkaÈhdkq Kh fhdackd
kexùu we;=¿ fj<|fmd< ;=< iy,a i|yd is,a,r l%uh hgf;a hQßhd fuá%la fgdka 65"000la ,nd .;a
ñ, ia:djr lsÍug rch úiska mshjr lsysmhla w;r" 2022 jif¾ h, lkakfha § lsf,da.%Eï 50l
.kakd ,§' ta wkqj" 2022 jif¾ uehs ui 02 jk Èk hQßhd ñáhla i|yd remsh,a 10"000'00l iykdOdr
isg n,meje;afjk mßÈ kdvq" iïnd iy lSß iïnd ñ,la hgf;a ù f.dùka fj; hQßhd fnod yeÍu isÿ
iy,a i|yd Wmßu is,a,r ñ, .Kka" ms<sfj<ska" lrk ,§' óg wu;rj" úúO wdOdr jevigyka iy
lsf,da.%Euhlg remsh,a 220'00la" lsf,da.%Euhlg m%odk yryd 2022$2023 uy lkakh iy bÈß lkak
remsh,a 230'00la iy lsf,da.%Euhlg remsh,a i|yd wjYH jk hQßhd" á%m,a iqm¾ fmdiafmaÜ ^TSP&
260'00la f,i kshu lrk ,§' wLKavj mj;sk fyj;a uv fmdfydr iy ñhqßfhaÜ T*a fmdgEIa
by< ñ, .Kkaj, n,mEu wju lsÍu i|yd" 2023 ^MOP) fyj;a nkaä fmdfydr hk fmdfydr j¾.
jif¾ ud¾;= iy wfma%,a udij, § wvq wdodhï,dNS ksis l,g iemhSu iy;sl lsÍu i|yd" f,dal
mjq,a i|yd uilg iy,a lsf,da.%Eï 10 ne.ska fnod nexl=j" wdishdkq ixj¾Ok nexl=j iy wdydr yd

73
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2022

2'5 rEm igyk lsÍfï m%h;akhla f,i" nyq j¾Kdj,s fv%dak


iy,a( iemhqu iy b,a¨u
;dlaIKh yryd" mÍlaIKh i|yd fhdod .kakd
3"600 250 ù j.d ìïj," olakg ,efnk m%Odk j,a me<Eá
3"200
m%fNao y÷kd .ekSu iy tu.ska ù j.djg jk
m%udKh ^fuá%la fgdka oyia&

ñ, ^lsf,da.%Euhg remsh,a&
2"800 200

2"400
150
n,mEu ms<sn|j wOHkh lsÍu isÿ flß‚'
2"000
1"600
100 f;a

2
1"200
800
400
50 foaYShj mej;s fmdfydr iy lDIs ridhkj,
0 0 W.% ysÕfhys miq n,mEu m%Odk jYfhka
2018 2019 2020 2021 2022
fya;=fldgf.k" 2022 jif¾ § f;a ksIamdokh
foaYSh iy,a iemhqu iy,a i|yd jQ idudkH is,a,r ñ,
^ol=Kq wlaIh& jd¾Isl ,laIHuh moku u; ishhg 16'0l
uq¿
Ω iy,a iemhqu ù i|yd idudkH ksIamdol ñ, lemS fmfkk my< hEula jd¾;d lf<ah' f;a
uq¿
Ω .Dyia: iy,a ^ol=Kq wlaIh&
b,a¨u m¾fhaIKdh;kh úiska Èjhsfka m%foaY lsysmhl
uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
YS% ,xld f¾.=j
f;a M,odj úYd, jYfhka my; jeàu iïnkaOfhka
YS% ,xld uy nexl=j isÿ lrk ,o uQ,sl fya;= úksYaph u.ska ridhksl
fmdfydr iy lDIs ridhk" úfYaIfhka u hQßhd
lDIsl¾u ixúOdkh we;=¿ cd;Hka;r ixúOdk u; mokï jQ fmdfydr iy j,a kdYl ,nd .;
iuÕ lghq;= .Kkdjla isÿ lrk ,§' ta wkqj" fkdyels ùu" jir ;=< jd¾;d jQ M,odj wvq ùu
2022$2023 uy lkakfha § ù j.dj i|yd hQßhd flfrys ie,lsh hq;= f,i n,md we;s nj fmkajd §
fuá%la fgdka 100"000la muK ,nd §ug rchg yels we;' ta wkqj iuia; f;a ksIamdokh i|yd"
jQ w;r" th ù ksIamdok wxYh h:d ;;a;ajhg m;a ms<sfj<ska" ishhg 22lska" ishhg 16lska iy ishhg
ùug ie,lsh hq;= odhl;ajhla ,nd ÿkafkah' ;jo" 62lska muK odhl jQ Wvrg" ueorg yd my;rg
foaYSh jYfhka j,a kdYlhla f,i .a,hsf*dfiaÜ f;a ksIamdokh" 2022 jif¾ §" ms<sfj<ska" ishhg
Ndú;hg wjir §fï wjYH;djh ie,ls,, a g .ksñka" 13'8lska" ishhg 21'2lska iy ishhg 15'4lska
2022$2023 uy lkakfha lDIsld¾ñl lghq;= i|yd my< .sfhah' fï w;r" l=vd j;= ysñhkaf.a f;a
wjYH .a,hsf*dfiaÜ m%udK wdkhkh lsÍug yels wiajekafka idudkHh M,odj" 2021 jif¾ § jd¾;d jQ
jk mßÈ udi yhl ld,hla i|yd .a,hsf*dfiaÜ fylaghdrhlg lsf,da.%Eï 1"414 yd idfmalaIj
wdkhkh lsÍug wud;H uKav,h úiska 2022 fuu jif¾ § fylaghdrhlg lsf,da.%Eï 1"193la
jif¾ iema;eïn¾ udifha § wkque;sh ,nd fok olajd jd¾Isl ,laIHuh moku u; ishhg 15'6lska
,§' óg wu;rj" m<sfndaO iy frda. l<ukdlrKh my< .sfhah' ridhksl fmdfydr iy wfkl=;a
i|yd jHdma;s fiajd läkï lsÍu fukau" fmdfydr lDIsld¾ñl fhojqïj, ñ, by< hEu iy tu
iy wfkl=;a ldnksl w;sf¾l øjH iemhSu yryd" fhojqïj, foaYShj mej;s ysÕh fukau" bkaOk"
2022$2023 uy lkakfha we;eï Èia;ls% l
a j, f.dhï úÿ,sh iy c,h we;=¿ Wmfhda.s;dj, ñ, .Kka
me< ly meye .ekaùug fya;= jQ fmdaIK W!k;d by< hEu fya;=fjka" 2022 jif¾ § f;a wxYfha
uÕyrjd .ekSug läkï mshjr .kakd ,§' óg ksIamdok msßjeh by< .sh w;r" tu.ska f.da,Sh
wu;rj" by< M,odjla iys; m%fNao y÷kd.ekSu f;a fj<|fmd< ;=< rg i;= ;r.ldß;ajhg ndOd
muqKqjd we;' tys m%;sM,hla f,i" 2021 jirg
i|yd iy,a m%fNao mÍlaId lsÍfï jevigyka 2022
idfmalaIj 2022 jif¾ § f;a i|yd weia;fïka;=.;
jir mqrd wLKavj l%shd;aul l< w;r" flá
ksIamdok msßjeh lsf,da.%Euhlg remsh,a 639'00la
ld,hla ;=<" by< wiajekakla ,nd .; yels iy
olajd remsh,a 20'00lska by< .sfhah'
kshÕhg Tfrd;a;= fok úfYaI ,laIK iys; kj
ù m%fNao y;rla 2022 jif¾ § ksl=;a lrk ,§' 2022 jif¾ § fld<U f;a fjkafoaisfha f;a
fuu kj m%fNao y;frka tlla ìialÜ ksIamdokh ñ, .Kka b;sydifha jd¾;d jQ by<u uÜgï
jeks ld¾ñl wruqKq i|yd ksl=;a lrk ,§' j.d olajd <Õd jQ w;r" f;a ñ, .Kka jir uq`M,af,au
m%foaYhg úfYaIs; jQ j,a me<Eá ìysùu md,kh by< uÜgul mej;=‚' 2021 jif¾ jd¾;d jQ
yryd jvd;a m%Yia; lDIsld¾ñl l%uhla jeäÈhqKq lsf,da.%Euhlg remsh,a 619'15la jQ f;a ñf,ys

74
cd;sl ksIamd†;h" úhou" wdodhu iy fiajd kshqla;sh

idudkHh" 2022 jir ;=< § lsf,da.%Euhlg remsh,a l%shdud¾. lsysmhla l%shd;aul lrk ,§' 2022
1"270'50la olajd ishhg 105'2lska ie,lsh hq;= f,i jif¾ § f;a bvï fylaghdr 912la kej; j.d
by< .sfhah' ta wkqj" 2022 jif¾ § Wvrg" ueorg lsÍug iy kj bvï fylaghdr 408la f;a bvï
iy my;rg f;a i|yd jQ idudkH ñ, .Kka" njg mßj¾;kh lsÍug lghq;= lrk ,o w;r" f;a
jd¾Isl ,laIHuh moku u;" ms<sfj<ska" ishhg bvïj, md¿ isgqùfï l%shdj,sh wLKavj isÿ lrk
94'6l" ishhg 93'5l iy ishhg 110'8l by< hEula ,§' l=vd f;a j;= ysñhka oekqïj;a lsÍfï m%h;akhka"
jd¾;d lf<ah' ;jo" wuq f;a o¨ i|yd l=vd j;= WmfoaYk fiajd yryd jir mqrd l%shd;aul úh'

2
ysñhka ,o ñ, .Kkaj, idudkHh 2021 jif¾ § f;a m¾fhaIKdh;kh ish Wmdhud¾.sl ie,eiaug
mej;s lsf,da.%Euhlg remsh,a 93'67g idfmalaIj wkql+,j m¾fhaIK yd ixj¾Ok lghq;= fukau
2022 jir ;=< § lsf,da.%Euhlg remsh,a 182'07la fiajd jHdmD;s iïnkaOfhka ish l%shdud¾.
olajd ie,lsh hq;= by< .sfhah' f;a wmkhk wLKavj bÈßhg f.k .sfhah' ta wkqj furg f;a
ñf,ys ^ke'ú'i'& idudkHh fmr jif¾ jd¾;d jQ bvï i|yd iqÿiq f;dard.;a f;a wiajkq fk<k
lsf,da.%Euhlg fvd,¾ 4'63g idfmalaIj 2022 fudag¾ hka;%hla ixj¾Okh lsÍu yd y÷kajd§u"
jif¾ § lsf,da.%Euhlg fvd,¾ 5'03la olajd kshÕ wjodkï mj;sk m%foaYj, frdamK øjH
ishhg 8'7lska by< .sfhah' foaYSh f;a ksIamdokh m%Njhla f,i jeäÈhqKq l< îc ksIamdokh by<
my; jeàu uOHfha fld<U f;a fjkafoaish fj; kexùu i|yd îc j.djka msysgqùu" f;a j.dfõ
imhkq ,enQ f;a m%udKh my< hEu 2022 jir laIqø Ôù ffcj m<sfndaOkdYl jd‚clrKh
;=< § f;a i|yd jQ idudkH ñ, .Kka by< hEu m%j¾Okh lsÍu iy kj f;a m%fNaoj, uõ m÷re
i|yd lsishï ÿrlg fya;= jQ w;r" Y%S ,xld remsh, j.d m%foaY jHdma; lsÍu jeks úfYaI jHdmD;s jir
wjm%udKh ùu fya;=fjka remsh,a jákdlu wkqj ;=< l%shd;aul úh'
ñ, jeä ùu o" f;a ñ, by< hEug odhl;ajh
rn¾
iemhSh'
rn¾ j.d lrk m%foaYj, mej;s whym;a
2022 jif¾ §" Y%S ,xldfõ f;a l¾udka;fhys ld,.=‚l ;;a;ajhka" fmdfydr ysÕh iy
M,odhs;dj" w.h tl;= lsÍu iy ;rÕldß;ajh fmiagf,dáfhdamaisia ^Pestalotiopsis) frda.h me;sÍu
by< kexùu b,lal lr .ksñka rch úiska l%hs dud¾. hk lreKqj, taldnoaO n,mEu m%Odk jYfhka
lsyms hla l%h
s djg kexùh' f;a l¾udka;Yd,dj,g fya;f= ldgf.k 2022 jif¾ § rn¾ ksIm a dokh
;u wuq f;a o¨ imhkakka i|yd fmdfydr wLKavj fojk jirg;a my< .sfhah' 2022 jif¾ §
ñ,§ .ekSug yels jk mßÈ ishhg 8'0l fmd,S fmdfydr ysÕh fya;=fjka fkdfïrE rn¾ j.djka
wkqmd;hlg iykodhS Kh fhdackd l%uhla i|yd we;s l< n,mEu ie,lsh hq;= uÜgul
Y%S ,xld f;a uKav,h úiska wdrïN lrk ,§' mej;s w;r" tu.ska .ia j¾Okh wvd, ùu ksid
ksIamdok l%shdj,sfha .=Kd;aul Ndjh by< lsß lemSfï wÈhr m%udo jk w;r" bÈß ld,h
kexùfï wruq‚ka" Y%S ,xld f;a uKav,h úiska ;=< tu rn¾ bvïj, M,odhs;dj wvq úh yel'
l¾udka;Yd,d kùlrK iykdOdr fhdackd l%uh ;jo" lDIsridhk øjH ysÕh fya;=fjka jir
hgf;a kùlrK lghq;= i|yd iydh fjñka 2022 ;=< § fmiagf,dáfhdamaisia frda.h rn¾ j.djka
jir ;=< § l¾udka;Yd,d 38la i|yd remsh,a ;=< oreKq f,i jHdma; ùu iuÕ rn¾ j.djka
ñ,shk 16'9la ,nd ÿkafkah' óg wu;rj" f;a fylaghd¾ 40"000lg muK bka n,mEï we;s jQ
bvïj, M,odhs;dj by< kexùu i|yd kej; w;r" tys m%;sM,hla f,i M,odj ishhg 0-10
j.d lsÍfï iykdOdr jevigyk hgf;a Y%S ,xld olajd wvq úh' ta wkqj" 2022 jif¾ iuia; rn¾
f;a uKav,h úiska remsh,a ñ,shk 56'4la ,nd ÿka ksIamdokh jd¾Isl ,laIHuh moku u; lsf,da.%Eï
w;r" uOHu mßudK f;a bvï wlalr 204l jdß ñ,shk 70'9la olajd ishhg 7'8lska my< .sfhah'
c, úÈk moaO;s iú lsÍu i|yd remsh,a ñ,shk rn¾ ksIamdokfha m%Odk ldKav w;=ßka" iuia;
24'5l iykdOdrhla ,nd fok ,§' l=vd f;a j;= rn¾ ksIamdokfhka ishhg 49'0lg odhl jk ISÜ
ixj¾Ok wêldßh úiska f;a me< kej; isgqùfï rn¾ ksIamdokh ishhg 9'6l miqnEula jd¾;d l<
iy kj j.d jev igyka fukau" f;a j.d kej; w;r" wfkl=;a ldKavj, rn¾ ksIamdokh 2021
k.d isgqùfï iykdOdr jevigykaj,g wod<j jirg idfmalaIj 2022 jir ;=< § ishhg 11'7l

75
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2022

2'4 ixLHd igyk


m%Odk lDIs fnda.j, Wmk;s

jd¾Isl fjkiaùu ^]&


whs;uh tallh 2021 ^w& 2022 ^wd&
2020$21 ^w& 2021$22 ^wd&
1' f;a
1'1 ksIm a dokh ^we& ls'.%E' ñ,shk 299.5 251.5 7.4 -16.0
¡ my;rg ls'.%E' ñ,shk 183.2 155.0 7.8 -15.4

2
¡ ueorg ls'.%E' ñ,shk 51.0 40.2 9.1 -21.2
¡ Wvrg ls'.%E' ñ,shk 65.3 56.3 5.0 -13.8
1'2 uq¿ Ω j.d ìï m%udKh fylaghdr oyia 267 267 0.3 0.2
1'3 o¨ leãu isÿ lrk ,o ìï m%udKh fylaghdr oyia 267 267 0.3 0.2
1'4 ksIm a dok msßjeh ^wE& remsh,a$ls'.%E' 618.49 638.99 13.2 3.3
1'5 idudkH ñ,
- - fld<U fjkafoaih s remsh,a$ls'.%E' 619.15 1,270.50 -2.3 105.2
- - wmkhk ^ke'ú'i'& remsh,a$ls'.%E' 920.76 1,643.11 6.2 78.5
1'6 kej; j.d lsÍu fylaghdr 1,123 1,239 38.3 10.3
1'7 w¨;ska j.d lsÍu fylaghdr 696 476 61.9 -31.6
1'8 tl;= l< w.h ^b& o'foa'ks' m%;Y
s ;hla jYfhka 0.6 0.5 4.8 -8.8

2' rn¾
2'1 ksIm a dokh ls'.%E' ñ,shk 76.9 70.9 -1.7 -7.8
¡ ISÜ rn¾ ls'.%E' ñ,shk 38.4 34.8 -1.7 -9.6
¡ fl%ma a rn¾ ls'.%E' ñ,shk 13.9 14.5 7.4 3.9
¡ fjk;a ls'.%E' ñ,shk 24.5 21.7 -6.2 -11.7
2'2 uq¿ Ω j.d ìï m%udKh fylaghdr oyia 139 139 0.6 -0.1
2'3 lsß lmk ,o ìï m%udKh ^B& fylaghdr oyia 113 107 -6.1 -5.9
2'4 ksIm a dok msßjeh remsh,a$ls'.%E' 221.00 288.00 3.5 30.3
2'5 idudkH ñ,
- - fld<U fjkafoaih s ^RSS 1& remsh,a$ls'.%E' 460.78 595.00 31.1 29.1
- - wmkhk ^ke'ú'i'& remsh,a$ls'.%E' 540.77 841.72 52.8 55.7
2'6 kej; j.d lsÍu ^B& fylaghdr 1,522 1,264 55.9 -16.9
2'7 w¨;ska j.d lsÍu ^B& fylaghdr 1,188 489 58.2 -58.9
2'8 tl;= l< w.h ^b& o'foa'ks' m%;Y
s ;hla jYfhka 0.2 0.2 2.6 1.2
3' fmd,a
3'1 ksIm a dokh f.ä ñ,shk 3,120 3,391 11.7 8.7
¡ Èis¢ fmd,a f.ä ñ,shk 298 314 31.8 5.2
¡ fmd,a f;,a f.ä ñ,shk 211 445 340.6 110.7
¡ fjk;a f.ä ñ,shk 2,607 2,628 3.6 0.8
3'2 uq¿ Ω j.d ìï m%udKh fylaghdr oyia 505 505 0.2 0.0
3'3 ksIm a dok msßjeh f.ählg remsh,a 26.96 27.21 23.6 0.9
3'4 idudkH ñ,
- - ksIm a dol ñ, f.ähla remsh,a 71.88 74.86 17.7 4.1
- -- wmkhk ^ke'ú'i'& ^W& f.ähla remsh,a 65.36 84.54 24.2 29.3
3'5 kej; j.d lsÍu$ há j.dj ^W!& fylaghdr 4,709 5,481 -11.7 16.4
3'6 w¨;ska j.d lsÍu ^t& fylaghdr 9,622 13,913 20.3 44.6
3'7 tl;= l< w.h ^b& o'foa'ks' m%;Y
s ;hla jYfhka 0.8 0.9 7.4 17.8

^w& ixfYdaê; uQ,hka( YS% ,xld f;a uKav,h


^wd& ;djld,sl l=vd f;a j;= ixj¾Ok wêldßh
^we& yß; f;a we;=Ω¿j jeú,s wud;HdxYh
^wE& wuq f;a o¨ iemhqïlrejkaf.a ,dNdxYo we;=<;a fõ ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
^b& j.d lsÍu iy ieliqï lghq;= isÿ l< m%udKh muKs◊ rn¾ ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j
^B& rn¾ ixj¾Ok fomd¾;fïka;=fõ j.d iyk fhdackd l%uh wkqj j.d l< ìï m%udKh fmd,a j.d lsÍfï uKav,h
^W& m%Odk fmd,a uo ksIamdok ;=k i|yd muKs◊ fmd,a ixj¾Ok wêldßh
^W!& fmd,a j.d lsÍfï uKav,h úiska fokq ,nk j.d iykdOdr l%uh hg;g wh;a bvï muKla wdjrKh fõ fld<U f;a ;e/õlrejkaf.a ix.uh
^t& fmd,a j.d lsÍfï uKav,h úiska fnod yßk ,o îc me< ixLHdj wkqj wΩ¨;ska j.d l< ìï m%udKh ,xld jd‚c uKav,h
.Kkh lr we;' fuys§ fmd,a îc me, 158la ioyd fylaghdr tlla hkqfjka wkqmd;h fhdod f.k we;' Y%S ,xld f¾.=j
YS% ,xld uy nexl=j

76
cd;sl ksIamd†;h" úhou" wdodhu iy fiajd kshqla;sh

my< hEula jd¾;d lf<ah' flfia fj;;a" 2022 2022 jir ;=< §" rn¾ wxYfha M,odhs;dj
jir ;=< § fla%ma rn¾ ksIamdokh ishhg 3'9l iy w.h tl;= lsÍï lghq;= jeäÈhqKq lsÍu
j¾Okhla jd¾;d lf<ah' 2022 jif¾ § foaYSh rn¾ i|yd jQ Wmdh ud¾. wLKavj l%shd;aul úh' rn¾
ñf,ys lemS fmfkk by< hEula isÿ jqjo" rn¾ wxYfha M,odhs;dj by< kexùfï ish m%h;akh
wxYfha M,odhs;dj iy lsß lemSfï iSud fya;=fjka fjkqfjka rn¾ m¾fhaIK wdh;kh úiska jir
rn¾ ksIamdokfha ie,lsh hq;= m%.;shla ,nd ;=< § m¾fhaIK wOHhkhka lsysmhla isÿ lrk
.ekSu ÿIalr ù we;' fï w;r" rn¾ lsß lemSfï ,§' jir ;=< §" úfYaIfhka u idïm%odhsl fkdjk

2
Èk .Kka wvqùu fya;=fjka 2022 jif¾ § rn¾ rn¾ j.d m%foaYj," ksIamdok msßjeh wvq lsÍu
j.dfõ idudkHh M,odj" jd¾Isl ,laIHuh moku iy Y%u ysÕ;djhg úi÷ï ,nd §fï wruq‚ka"
u;" fylaghdrhlg lsf,da.%Eï 665la olajd ishhg Èk lsysmhlg j;djla wiajkq fk<Sfï l%u
2'1lska my< .sfhah' rn¾ ksIamdok msßjeh uE; wkq.ukh lsÍu ms<sn| m¾fhaIK isÿ lrk ,§'
jir lsysmh ;=< § by< hñka mej;s w;r" 2022 tys m%;sM,hla jYfhka" l=vd j;= ysñhkag iy j;=
jir wjika jk úg th lsf,da.%Euhlg remsh,a iud.ïj,g wh;a rn¾ bvï o< jYfhka
288'00la olajd fmr jirg idfmalaIj ishhg 30'3l fylaghd¾ 1"600la zÈk y;rlg jrla lsß lemSfï
by< hEula jd¾;d lf<ah' 2022 jif¾ §" ld¾ñl l%uhgZ mßj¾;kh lrk ,§' m;% frda. fya;=fjka
wxYfha foaYSh wuq rn¾ mßfNdackh lsf,da.%Eï M,odfõ isÿjk ie,lsh hq;= my< hEï je<elaùfï
ñ,shk 117'3la olajd ishhg 12'4lska my< .sh m%h;akhla‌f,i m;% frda.j,g tfrysj m%;sfrdaë
w;r" fldúâ-19 jix.;h myj hEu;a iuÕ foaYSh laf,dak y÷kd.ekSu i|yd laf,dak mÍlaId lsÍu
yd f.da,Sh fj<|fmd< ;=< ffjoH w;ajeiqï i|yd 2022 jif¾ § wjika lrk ,o w;r" ;sridr
we;s b,a¨u wvqùu thg lsishï ÿrlg fya;= úh' rn¾ j.djla iy;sl lsÍu i|yd foaY.=Khg
2022 jif¾ m<uq Nd.h ;=< f.da,Sh fj<|fmd< Tfrd;a;= fok laf,dak y÷kd.ekSfï l%shdud¾. o
;=< mej;s ys;lr b,a¨u fya;=fjka" fld<U rn¾ l%shdjg kexú‚' fudKrd.," ñoafo‚h" u;=.u"
fjkafoaish ;=< rn¾ j¾. fndfyduhl ñ, .Kka fydrK" nq,;aisxy," l¿;r" lE.,a, iy r;akmqr
b;sydifha jd¾;d jQ by<u uÜgulg <Õd úh' hk m%foaY wdjrKh jk mßÈ rn¾ j.d lrk
2022 jif¾ §" fld<U rn¾ fjkafoaisfha" ÿï .eiQ m%foaY lsysmhl" fmdfydr wvq fõ.hlska mig
odr ISÜ rn¾ ^RSS1& ñf,ys jd¾Isl idudkHh" 2021 wjfYdaIKh lrùfï l%ufõo (slow-release
jif¾ jd¾;d jQ lsf,da.%Euhlg remsh,a 460'78 isg fertiliser techniques) iy me<j, fmdaIK .=Kh
remsh,a 595'00la olajd" jd¾Isl ,laIHuh moku by< kexùfï l%ufõo ms<sn|j rn¾ j.d lrkakka
u;" ishhg 29'1lska by< .sh w;r" f,afglaia oekqïj;a lsÍfï jevigyka jir ;=< § l%shd;aul
fla%ma rn¾ ñf,ys idudkHh lsf,da.%Euhlg lrk ,§' ;jo" rn¾ ixj¾Ok fomd¾;fïka;=j
remsh,a 626'32 isg remsh,a 903'27la olajd" jd¾Isl jir ;=< § kj j.d iy kej; j.d lsÍï yryd
,laIHuh moku u;" ishhg 44'2lska ie,lsh hq;= rn¾ j.d jHdma;sh mq¿,a lsÍfï ksr; úh' rn¾
f,i by< .sfhah' flfia fj;;a" m%Odk jYfhka kj j.d lsÍfï jevigyka hgf;a W;=re m<df;a
foaYSh yd f.da,Sh fj<|fmd< ;=< rn¾ wdY%s; uq,;sõ Èia;%slalfhys m%:ufhka ia:dms; lrk
ksIamdok i|yd mj;sk ÿ¾j, b,a¨u fya;=fjka ,o rn¾ j.dfjys rn¾ lsß lemSu 2022 jif¾ §
jif¾ w. Nd.h jk úg rn¾ ñ, .Kka my< wdrïN lrk ,§' úúO rn¾ wdY%s; w;=re fnda.
hEfï m%jK;djla fmkakqï lf<ah' ta wkqj" 2022 moaO;s m%p,s; lsÍug fukau m%fhdackhg fkd.;a
jir wjidkh jk úg ÿï .eiQ odr ISÜ rn¾ ^RSS1& bvïj, fnda. úúOdx.SlrKh m%j¾Okh lsÍugo
iy f,afglaia fla%ma rn¾ fjkafoais ñ, .Kkaj, wdo¾Y j.d ìï jevigyka yryd lghq;= lrk ,§'
idudkHh" ms<sfj<ska" lsf,da.%Euhlg remsh,a fï w;r" j.d msßjeh by< hEu uOHfha" iykdOdr
517'67la iy remsh,a 628'33la úh' rn¾j, wmkhk wruqo,a m%udKh fjkia lsÍulska f;drj wruqo,a
ñf,ys ^ke'ú'i'& idudkHh" fmr jif¾ jd¾;d jQ imhk jdßl .Kk wfÜ isg my olajd wvq lrñka
lsf,da.%Euhlg t'c' fvd,¾ 2'72l isg 2022 2022 ckjdß 01 Èk isg l%shd;aul jk mßÈ kej;
jif¾ § t'c' fvd,¾ 2'73la olajd iq¿ jYfhka j.d lsÍu iy kj j.dlsÍu i|yd jk iykdOdr
by< .sfhah' fhdackd l%u ixfYdaOkh lrk ,§' Y%S ,xld cd;sl

77
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2022

úoHd mokfï uQ,H wkq.%yh we;sj" rn¾ l| ksis m%udKj;a f,i ridhksl fmdfydr fkdfh§fï
f,i l<ukdlrKh lsÍu ;=<ska ;sridr wiajkq miq n,mEu kqÿre wkd.;fha § fmd,a wiajekak
fk,Su ms<sn| oekqïj;a lsÍfï jevigyka ud,djla flfrys n,mEï we;s l< yelsh' flfia fj;;a"
mj;ajk ,§' fï w;r" foaYSh rn¾ ksIamdok 2022 jir uq`M,af,a mej;s ys;lr j¾Idm;kfha miq
f.da,Sh w.h oduhg uqyq lsÍu Yla;su;a lsÍu n,mEu u.ska fmdfydr m%udKj;a mßÈ fkdfh§fï
Wfoid rn¾ wxYfha w.h tl;= lsÍu m%j¾Okh wys;lr m%;súmdl iukh jkq we;ehs wfmalaId
lsÍu wruqKq lr.ksñka" l=vd yd uOHu mßudKfha flf¾'

2
jHjidhlhska fukau" l=vd rn¾ j;= ysñhka b,lal fmd,a ksIamdokh by< .sho" 2022 jir ;=<
lr .ksñka rn¾ wdY%s; ksIamdokhka ms<sn| mqyqKq fmd,a iy fmd,a wdY%s; ksIamdokj, ñ, .Kka by<
jevigyka jir ;=< l%shd;aul lrk ,§' uÜgul mej;=‚' 2022 jif¾ §" fmd,a f.ähl
is,a,r ñf,ys idudkHh" f.ählg remsh,a 91'36la
fmd,a
olajd" jd¾Isl ,laIHuh moku u;" ishhg 8'9lska
2021 iy 2022 jirj, § mej;s ys;lr by< .sh w;r" 2022 jif¾ w. Nd.h jk úg
ld,.=‚l ;;a;ajhka fya;=fjka 2022 jif¾ § f.ähl ñ, remsh,a 100'00 blaujñka" fmd,a i|yd
fmd,a wxYh fuf;la jd¾;d jQ tys by<u jd¾Isl fuf;la jd¾;d jQ by<u ñ, jd¾;d úh' fld<U
ksIamdokh jd¾;d lf<ah' ta wkqj" 2021 jif¾ fmd,a fjkafoaisfha fmd,a f.ähl idudkH
jd¾;d jQ ishhg 11'7l lemS fmfkk j¾Okhg fjkafoais ñ, 2021 jif¾ jd¾;d jQ f.ählg
idfmalaIj 2022 jif¾ § jd¾Isl ,laIHuh moku remsh,a 56'51 isg ishhg 6'4l j¾Okhla jd¾;d
u; ishhg 8'7l j¾Okhla jd¾;d lrñka" iuia; lrñka 2022 jif¾ § f.ählg remsh,a 60'14la
fmd,a f.ä ksIamdokh f.ä ñ,shk 3"391la olajd f,i igyka úh' foaYSh fj<|fmdf<ys Èis¢ fmd,a
by< .sfhah' 2021 jif¾ isg m%udKj;a f,i ñ, o lsf,da.%Euhlg remsh,a 538'75la olajd jd¾Isl
jHdma; jQ j¾Idm;khla ,eîu iy m%Odk fmd,a ,laIHuh moku u; ishhg 0'3lska iq¿ jYfhka
j.d lrk m%foaYhkays mej;s ys;lr jdhqf.da,Sh by< .sfhah' fmd,af;,a ñ,s ,Sg¾ 750l fnda;,hl
WIaK;ajh fmd,a ksIamdokfha j¾Okh i|yd ñ," 2021 jif¾ § jd¾;d jQ ishhg 29'2l by<
fndfyda ÿrg iydh úh' fuu ys;lr ;;a;ajhkaf.a hEug idfmalaIj" 2022 jif¾ § remsh,a 520'19la
n,mEu u.ska 2022 jif¾ § fmd,a j.dj i|yd olajd ishhg 17'3lska by< .sfhah' ;jo" foaYSh
ridhksl fmdfydr fh§u iSudùfuys wys;lr ksIamdokh by< hEfuys ys;lr n,mEu ms<sìUq
n,mEu uevmeje;aú‚' f.ä ksIamdokh by< lrñka" 2022 jif¾ § Èis¢ fmd,a" fmd,af;,a iy
hEu;a iuÕu jir ;=< § fmd,a wdY%s; ksIamdokj, o fldmamrdj, uq¿ wmkhk m%udKh iy jákdlu
by< hEula olakg ,enq‚' ta wkqj" Èis¢ fmd,a lemS fmfkk j¾Okhla jd¾;d lf<ah'
ksIamdokh 2021 jif¾ § jd¾;d jQ fuá%la fgdka fmd,a ksIamdok wxYh m%j¾Okh lsÍu
33"289 isg fuá%la fgdka 35"030 olajd jd¾Isl wruqKq lr.;a l%shdud¾. l%shdjg kxjñka" tu
,laIHuh moku u; ishhg 5'2lska by< .sfhah' wxYfha M,odhs;dj by< kexùu i|yd rch úiska
fmd,af;,a iy mdï f;,a hk foj¾.hu i|yd 2022 jir ;=< § wLKavj m%h;ak ork ,§' ta
wdkhk iSud mekùu iy f;,a ksIamdokh i|yd wkqj" oekg mj;sk fmd,a bvïj, M,odhs;djh
m%udKj;a mßÈ fmd,a f.ä mej;Sfuys n,mEu by< kexùu i|yd by< wiajekakla ,nd fok
ms<sônq lrñka fmd,af;,a ksIamdokh 2022 jif¾§ fmd,a j.d m%fNao ,nd§ug fmd,a j.d lsÍfï
fuá%la fgdka 68"590 olajd" jd¾Isl ,laIHuh uKav,h mshjr lsysmhla wdrïN lf<ah' by<
moku u;" ishhg 59'4lska by< .sfhah' msál< wiajekakla ,nd fok zlmaiqjhZ fouqyqka fmd,a
fmd,a lsß ksIamdokh" jd¾Isl ,laIHuh moku j.d m%fNaofhys me< ksIamdokh i|yd kj îc
u;" ishhg 15'8lska by< .sh w;r" fmd,a l%Sï iy fmd,a ksIamdok j.djla ixj¾Okh lsÍug wod<
fmd,a lsß ksIamdok" ms<sfj<ska" ishhg 12'5lska lghq;= jir ;=< § isÿ flreKq w;r" zlmarejkZ
iy ishhg 0'9lska my< hEula jd¾;d lf<ah' 2022 fouqyqka m%fNaoh ksIamdokh lsÍu i|yd jQ
jif¾ § fmd,a ksIamdok wxYfha ld¾hidOkh by< mrd.kh jevigyk iy lskshdu îc j.dfjys
.sho" 2022 jif¾ § m%udo ù fmdfydr fh§u iy md¿ isgqùu o y,dj; jeú,s iud.u iuÕ

78
cd;sl ksIamd†;h" úhou" wdodhu iy fiajd kshqla;sh

tlaj isÿ lrk ,§' iykodhS ñ,lg fmd,a me< iuia; wmkhk m%udKh jd¾Isl ,laIHuh
iemhSu" fmd,a bvï mqkre;a:dmkh lsÍu" kej; moku u; ishhg 7'0lska my< .sh w;r" remsh,a
j.d lsÍu" há j.d lsÍu iy w¨;ska j.d lsÍu jákdlu wkqj wmkhk wdodhu jd¾Isl ,laIHuh
i|yd jk iykdOdr we;=¿ iykdOdr fhdackd l%u moku u; ishhg 44'8lska lemS fmfkk f,i
lsysmhla 2022 jif¾ § o wLKavj l%shd;aul úh' by< .sfhah' 2022 jif¾ § l=re÷ wmkhkfhka
2022 jif¾ § iqÿ ueiaikaf.a m<sfndaO ydksh ;Sj% ,o wdodhu fmr jirg idfmalaIj ishhg
ùu;a iuÕ oxfldgqj" kd;a;kaäh" fjkakmamqj 50'1lska muK ie,lsh hq;= f,i j¾Okh jQ w;r"

2
we;=¿ m%foaYj, iqÿ ueiaikaf.a n,mEug ,la jQ iq¿ wmkhk fnda. wxYfha iuia; wmkhk
fmd,a j.djkaf.a ydksh md,kh lsÍfï kshuq wdodhfï j¾Okh i|yd th úYd, jYfhka odhl
jHdmD;shla Èh;a l< w;r" jir ;=< § ridhksl øjH úh'
iy ffcj ridhksl øjH Ndú;fhka iqÿ ueiaika iq`M wmkhk lDIsl¾udka;fha ld¾hidOkh
frda.h md,kh lsÍu i|yd ks¾foaYhka ksl=;a by< kxjd,Su i|yd rch úiska l%shdud¾. lsysmhla
lrk ,§' ;jo" fmd,a ieliqï l¾udka;Yd,dj, wkq.ukh lrk ,§' ta wkqj 2022 jif¾ §" wmkhk
wLKav l%shdldß;ajh iy;sl lsÍu i|yd wjYH ixj¾Ok uKav,h úiska rdcH yd fm!oa.,sl
bkaOk iemhSu u.ska tu l¾udka;Yd,dj,g wxYfha md¾Yajlrejka .Kkdjlf.a iyfhda.h
bkaOk ysÕh u.ska isÿ jQ n,mEu wju we;sj" Y%S ,xldfõ l=re÷ i|yd hqfrdamd fldñiu
lsÍug mshjr .kakd ,§' fï w;r" zisf,daka fj;ska N+f.da,Sh o¾Yl iy;slh (Geographical
fldlkÜZ ^Ceylon Coconut& ikakdufhys f.da,Sh Indication Certification) ,nd .ekSu i|yd lghq;=
jHdma;sh mq¿,a lsÍug wod< mshjrhka l%shd;aul iïmdokh lrk ,§' fuu.ska l=re÷j, ,xldjg
jQ w;r" tu.ska fmd,a l¾udka;fha w.h tl;= iqúfYaIS .=Kdx. ms<sn| f,dj mqrd ms<s.ekSu jeä
lsÍï m%j¾Okh flfrk w;r" ta ;=<ska rfÜ fmd,a ÈhqKq lsÍug wfmalaId lrkq ,nhs' ;jo" wmkhk
l¾udka;h i|yd f.da,Sh fj<|fmd< ;=< jeä lDIsl¾u fomd¾;fïka;=j úiska wkqrdOmqrh"
jYfhka wjia:d ks¾udKh jkq we;' fmdf<dkakrej" wïmdr" jõkshdj iy hdmkh jeks
idïm%odhsl fkdjk m%foaYj, wmkhk lDIsl¾u
iq¿ wmkhk fnda.
fnda. j.dj jHdma; lsÍu i|yd m¾fhaIK yd
foaYSh iemhqï oduj, iy fmdfydr iq,n;djh ixj¾Ok lghq;= isÿ lrk ,§' fï w;r" wmkhk
ms<sn|j .eg¨ uOHfha jqjo" 2022 jif¾ § iq¿ lDIsl¾u fomd¾;fïka;=j úiska fuu y÷kd.;a
wmkhk fnda. ksIamdokh wLKavj j¾Okh úh' m%foaYj, j.d ìï m%udKh jHdma; lsÍfï wruq‚ka
wmkhk lDIsl¾u fomd¾;fïka;=fõ ;djld,sl .ïñßia" mqjla" bÕ=re" ly iy nq,;a jeks iq¿
weia;fïka;=j,g wkqj" iq¿ wmkhk fnda. wmkhk fnda. y÷kajd §u wruqKq lr.ksñka
ksIamdokh 2021 jif¾ § jd¾;d jQ fuá%la fgdka úúO jevigyka l%shdjg kxjk ,§' ksIamdokj,
143"165l isg fuá%la fgdka 186"962la olajd jd¾Isl .=Kd;aulNdjh by< kexùfï wruq‚ka ldnksl
,laIHuh moku u; ishhg 30'6l lemS fmfkk j.dj y÷kajd§u iy th m%p,s; lsÍu" hym;a
j¾Okhla jd¾;d lf<ah' by< f.da,Sh b,a¨ï lDIsld¾ñl ms<sfj;a iy hym;a ksIamdok ms<sfj;a
;;a;ajhlaa ;=< foaYSh ñ, by< hEu md,kh y÷kajd §u 2022 jif¾ § isÿ lrk ,§'
lr .ekSug iy f.jqï fYaI w¾nqoh uOHfha
wdkhk úhou iSud lsÍu i|yd mshjrla f,i fjk;a lafIa;% fnda.
iq`M wmkhk fnda. lsysmhla u; mkjd we;s 2021 jif¾ § jd¾;d l< by< wiajekakg
wdkhk iSud wLKavj mj;ajdf.k hEug rch .;a wk;=rej" fjk;a lafIa;% fnda. ksIamdokh lemS
;SrKh iuÕ f.dùka il%Shj j.djg fhduq ùfuys fmfkk f,i my; jegqKq w;r" foaYSh jYfhka
m%;sM,hla f,i fuu wxYfha ksIamdokh ie,lsh fmdfydr iy wfkl=;a lDIs ridhksl øjH ysÕùu
hq;= f,i j¾Okh úh' 2022 jif¾ § l=re÷" lrdnq iy iemhqï oduhkaj,g we;s jQ wjysr;d ta i|yd
keá" tkid,a" fldams" fldfldajd" idÈlald" mqjla fndfyda fihska fya;= úh' fmdfydr iy wfkl=;a
iy nq,;a ksIamdok j¾Okhka jd¾;d l< w;r" lDIs ridhksl øjH ysÕùu fya;=fjka fjk;a
.ïñßia ksIamdokh my< .sfhah' fuu wxYfha lafIa;% fnda.j, foaYSh ksIamdokh my; jegqKq

79
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2022

w;r" fndfyda ÿrg tu ysÕh wdkhk u.ska iemhSu mÍlaIK fiajd iy ;dlaIKh fnodyeÍu hkdÈh
fya;=fjka 2022 jif¾ rfÜ wdkhk úhou u; fuu l%shdud¾.j,g we;=<;a fõ' flfia fj;;a"
thska mSvkhla we;s úh' ta wkqj" 2022 jif¾ §" fmdfydr iy m<sfndaOkdYl jeks lDIsld¾ñl
fjk;a lafIa;% fnda.j, iuia; ksIamdokh fuá%la fhojqïj, m%udKj;a iemhqula iy;sl lsÍu"
fgdka 526"803la olajd jd¾Isl ,laIHuh moku u; Wiia ;;a;ajfha îc ksIamdokh m%j¾Okh lsÍu
ishhg 37'5lska my; jegqKq w;r" th 2021$2022 iy mdxY= yd fnda. l<ukdlrK iïnkaO hym;a
uy lkakfha ksIamdokfhys jd¾;d jQ ishhg ms<sfj;a iys; cd;sl uÜgfï fjk;a lafIa;% fnda.

2
37'8l my< hEu iy 2022 jif¾ h, lkakfha ksIamdok ie,eiaula wkqj ish¨u fjk;a lafIa;%
ksIamdokfha jd¾;d jQ ishhg 36'8l my< hEfuys fnda. ksIamdokh by< kexùug ;jÿrg;a l%shdlsÍu
taldnoaO m%;sM,hls' lDIsld¾ñl fhojqïj, wjYH jk w;r" foaYShj ksIamdokh lsÍug yelshdj
ysÕh iy by< msßjeh fya;=fjka 2021 jirg we;s fjk;a lafIa;% fnda. wdkhkh i|yd uqo,a
idfmalaIj nv bßÕ= ksIamdokh fuá%la fgdka ráka msg;g .,dhEu wju lsÍu i|yd iemhqï odu
259"040la olajd ishhg 45'2lska lemS fmfkk Yla;su;a lsÍu wjYH fõ'
f,i my< .sfhah' foaYSh nv bßÕ= ksIamdokh
t<j`M
my; jeàu;a iuÕ" i;a;aj wdydr l¾udka;fha
we;s jQ OdkH ysÕh imqrd,Su i|yd nv bßÕ= foaYSh jYfhka fmdfydr iy fjk;a
wdkhkh lsÍug isÿ jQ w;r" 2021 jif¾ § jd¾;d lDIsridhksl øjH ysÕùu" iemhqï oduh wdY%s;
jQ fuá%la fgdka 22"724g idfmalaIj 2022 jif¾ § wjysr;d iy ksIamdok msßjeh by< hEu fya;=fjka
fuá%la fgdka 190"686la olajd nv bßÕ= wdkhkh 2022 jif¾ § t<j¿ iemhqu my< .sfhah' iuia;
by< .sfhah' 2022 jif¾ § w¾;dm,a ksIamdokh t<j¿ ksIamdokh 2021 jif¾ § jd¾;d jQ fuá%la
fuá%la fgdka 47"614la olajd" jd¾Isl ,laIHuh fgdka 1"669"515g idfmalaIj 2022 jif¾ § fuá%la
moku u;" ishhg 37'3lska my< .sh w;r" 2021 fgdka 1"588"256la olajd ishhg 4'9lska my< .sfhah'
jirg idfmalaIj w¾;dm,a wdkhk ishhg 31'8lska 2021$2022 uy lkakfha § t<j¿ ksIamdokh fmr
by< .sfhah' ;jo" 2022 jif¾ § f,dl= `MEKq jif¾ uy lkakhg idfmalaIj fuá%la fgdka
ksIamdokh fmr jirg idfmalaIj fuá%la fgdka 815"482la olajd ishhg 6'5lska muK my< .sh w;r"
17"799la olajd" jd¾Isl ,laIHuh moku u;" 2022 h, lkakfha ksIamdokh o 2021 jif¾ h,
ishhg 73'0lska lemS fmfkk f,i my< .sh w;r" lkakhg idfmalaIj fuá%la fgdka 772"773la olajd
f,dl= `MEKq wdkhk fuá%la fgdka 263"781la olajd" ishhg 3'1lska muK my< .sfhah' fï w;r" t<j¿
jd¾Isl ,laIHuh moku u;" ishhg 2'5lska by< ksIamdokh my< hEu iy bkaOk ysÕh fya;=fjka
.sfhah' tfiau" l=rlalka" lõms iy fidahd fndaxÑ iemhqï odufha we;s jQ flá ld,Sk wjysr;d
jeks fjk;a lafIa;% fnda.j, foaYSh ksIamdokh fya;=fjka 2022 jir ;=< § t<j¿ ñ, wLKavj
fuu jir ;=< § by< .sh w;r" r;= `MEKq" uqx" by< uÜgul mej;s‚' t<j¿ wiajkq i|yd
W÷" rglcq" bÕ=re iy wuq ñßia ksIamdokh my< wjdrh meñŒu fukau" bkaOk ysÕh jvd;a W.%
.sfhah' fï w;r" rfÜ wdydr iqrlaIs;;djh by< ùu fya;=fjka 2022 jif¾ uehs iy cQks udij, §
kexùu i|yd fjk;a lafIa;% fnda.j, foaYSh t<j¿ ñ, .Kka lemS fmfkk f,i by< .sfhah'
ksIamdokh jeäÈhqKq lsÍug rch wLKavj lDIsld¾ñl ksIamdok m%jdykh lsÍu i|yd bkaOk
lghq;= lf<ah' ta wkqj" lDIsl¾u wud;HdxYh fnodyeÍu iy 2022 jif¾ wf.daia;= iy iema;eïn¾
hgf;a l%shd;aul jk lafIa;% fnda. m¾fhaIK yd udij, § lkak wiajekak fj<|fmd<g meñŒu
ixj¾Ok wdh;kh jir ;=< § l%shdud¾. lsysmhla fya;=fjka 2022 jif¾ cQ,s udifha isg foaYSh
wdrïN lrk ,§' wNsckk jevigyk yryd ñßia" fj<|fmd< ;=< t<j¿ ñ, .Kkaj, iq¿ my<
w¾;dm,a" nv bßÕ=" fufkaß" lõms" W÷ iy uqx jeks hEula olakg ,enq‚' flfia fj;;a" wêl j¾Idj
fjk;a lafIa;% fnda.j, kj m%fNao ixj¾Okh iy .nvd lsÍfï iy m%jdyk myiqlïj, ÿIalr;d
lsÍu" ks¾foaYs; ish¨u fnda. j¾. kv;a;= lsÍu" fya;=fjka 2022 jif¾ w. Nd.h ;=< t<j¿ ñ,
ks¾foaYs; m%fNaoj, îc ksIamdokh" fjk;a lafIa;% .Kka by< uÜgul mej;=‚' fï w;r" 2022 jir
fnda. i|yd ;dlaI‚l ks¾foaY iemhSu" mdxY= ;=< § t'c' fvd,¾ ñ,shk 26'7l jákdlulska hq;a

80
cd;sl ksIamd†;h" úhou" wdodhu iy fiajd kshqla;sh

t<j¿ fuá%la fgdka 15"835la wmkhkh lr we;' ksIamdok YlH;dj by< kexùu iy foaYSh yd
fuu jir ;=< § foaYSh t<j¿ ksIamdokh ;sridr úfoaYSh fj<|fmd<j,g m,;=re iemhSfï § tys
f,i by< kexùu i|yd rdcH wdh;k úiska .=K;ajh fukau iqrlaIs;Ndjh jeäÈhqKq lsÍfï
l%shdud¾. .Kkdjla f.k we;' ta wkqj" lDIsl¾u jeo.;alu ;jÿrg;a wjOdrKh flf¾' úfYaIfhka
fomd¾;fïka;=j hgf;a l%shd;aul jk WoHdk lDIsld¾ñl fhojqï Ndú;h iy wiajkq fk,Su
fnda. m¾fhaIK iy ixj¾Ok wdh;kh úiska jeks lghq;=j, § hym;a lDIsld¾ñl Ndú;hka
fuu wxYfha M,odhS;dj iy ld¾hlaIu;dj by< m%j¾Okh lsÍu" ksIamdolhska iy wmkhklrejka

2
kexùfï wruq‚ka" kj t<j¿ m%fNao ixj¾Okh" w;r Rcq iïnkaO;d we;s lsÍu" fldka;%d;a moku
m<sfndaOlhkag iy frda.j,g m%;sfrdaë t<j¿ u; ksIamdok ,nd.ekSfï l%ufõoh ;jÿrg;a
m%fNao y÷kajd§u" t<j¿ j.dj i|yd iqÿiq mßÈ j¾Okh lsÍu" miq wiajkq ydksh wju lsÍu yd
mfiys idrj;a nj l<ukdlrKh lsÍu" t<j¿ m,;=re ixrlaIKh" .nvd lsÍu iy tl;= l<
j.dfõ m<sfndaOlhska iy frda. l<ukdlrKh w.h jeälsÍu iïnkaO há;, myiqlï jeäÈhqKq
i|yd wjYH jk ;dlaI‚l ixj¾Okh iy t<j¿ lsÍu hkdÈh fuu wxYfha ld¾hidOkh jeäÈhqKq
ixrlaIKh iy fmdaIl l<ukdlrK jevigyka lsÍu i|yd w;HjYH fõ' ta wkqj" rch úiska
m%j¾Okh lsÍu we;=¿ l%shdud¾. .Kkdjla fuu foaYSh m,;=re wxYh m%j¾Okh lsÍu i|yd jir
jir ;=< § f.k we;' ;=< § l%shdud¾. lsysmhla .kakd ,§' lDIsl¾u
fomd¾;fïka;=j hgf;a l%shd;aul jk m,;=re
m,;=re m¾fhaIK yd ixj¾Ok wdh;kh úiska m,;=re
ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=fõ j.dlsÍu yd ixj¾Okh lsÍu" m,;=re fnda. j.dj
weia;fïka;=j,g wkqj" 2022 jif¾ § iuia; iïnkaO ksIamdok ;dlaIKhka ms<sn| WmfoaYk
m,;=re ksIamdokh ñY% l%shdldß;ajhla fmkakqï fiajd iemhSu" m<sfndaOlhka iy frda. y÷kd
lf<ah' fodvï" foys" rUqgka" w,s.egfmar iy .ekSu" ks¾foaYs; m,;=re j¾.j, fyd| ;;a;ajfha
flduvq ksIamdokh ie,lsh hq;= f,i my< hEu frdamK øjH iemhSu fukau" m¾fhaIK yd ixj¾Ok
iuÕ 2022 jif¾ § iuia; m,;=re ksIamdokh fmr jHdmD;s isÿ lsÍu jir ;=< § isÿ úh' fï w;r"
jirg idfmalaIj ishhg 26'9lska my< .sh w;r" lDIsl¾u fomd¾;fïka;=j hgf;a l%shd;auljk
wU" mefmd,a" flfi,a iy wkakdis hk m,;=re iajNdúl iïm;a l<ukdlrK uOHia:dkh úiska
ksIamdokfhys by< hEï jd¾;d úh' i,ld n,kq wdydr yd lDIsl¾u ixúOdkfha uQ,H yd ;dlaI‚l
,nk ld,mßÉfþoh ;=<" wmkhk jákdlu t'c' iydh we;sj wU" flfi,a" fo¿ï" wkakdis" rUqgka
fvd,¾ ñ,shk 37'6l jákdlñka hq;= flfi,a" iy ¥ßhka we;=¿ m,;=re fnda. yhla j.d l< yels
mefmd,a we;=¿ m,;=re fuá%la fgdka 41"526la m%foaY ms<sn| ;lafiarejla iy is;shï .;lsÍula
wmkhkh lr we;s w;r" t'c' fvd,¾ ñ,shk 42'2l isÿlrk ,§'
jákdlula iys; fuá%la fgdka 32"591l m,;=re
m%udKhla wdkhkh lr we;' wdkhk úhou wju iSks
lsÍu i|yd rch úiska m,;=re lsysmhla wdkhkh 2019 jif¾ isg wLKavj by< hEfï
lsÍug mkjd we;s ;yku fya;=fjka foaYShj m%jK;djla fmkakqï l< iSks ksIamdokh" foaYSh
ksIamdokh lrkq ,nk m,;=re i|yd mj;sk jYfhka mej;s fmdfydr ys`.h uOHfha iSks
b,a¨u by< .sho" foaYSh ksIamdolhka ;=< foaYSh l¾udka;h uqyqK ÿka wjysr;d fya;=fjka 2022
b,a¨ug iß,k mßÈ m,;=re iemhSu by< kexùu jif¾ § my< .sfhah' jd¾Isl ,laIHuh moku
i|yd mj;sk Odß;dj iSud ùu iy iemhqï oduhka u; iuia; iSks ksIamdokh 2021 jif¾ § jd¾;d
iïnkaO .eg¨ fya;=fjka foaYSh m,;=re ksIamdok jQ fuá%la fgdka 80"555g idfmalaIj 2022 jif¾ §
wxYhg thska w;alr .ekSug yelsj ;snQ m%;s,dN fuá%la fgdka 78"857la olajd ishhg 2'1lska my<
iSud úh' m,;=re ksIamdok wxYh u.ska wdodhï iy .sfhah' iuia; iSks ksIamdokh my< hEu i|yd
/lshd wjia:d ks¾udKh lrñka cd;sl wd¾Ólhg odhl fjñka" i,ld n,k ,o ld,mßÉfþoh ;=<
,ndfok odhl;ajh fukau" ck;djf.a fmdaIKh fijk., iy me,aj;a; iSks l¾udka;Yd,dj,
iïnkaOj thska we;s flfrk ie,lsh hq;= ksIamdokh" ms<sfj<sska" ishhg 29'0lska iy ishhg
odhl;ajh fya;=fjka foaYSh m,;=re ksIamdolhkaf.a 20'6lska my< .sfhah' flfia fj;;a" 2022 jir

81
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2022

;=< § .,aTh iy we;suf,a l¾udka;Yd,dj, iSks ia:dms; lsÍu o 2022 jif¾ § isÿúh' foaYSh iSks
ksIamdokh jd¾Isl ,laIHuh moku u;" ms<sfj<ska" l¾udka; i|yd ilia lrk ,o m%;sm;a;s rduqj
ishhg 27'4lska iy ishhg 36'2lska by< .sfhah' fï l%shd;aul lsÍu iy;sl lsÍu i|yd wjYH m%;sm;a;s
w;r" .,aTh" fijk.," me,aj;a; iy we;suf,a ud¾f.damfoaY bÈßm;a lsÍug úfYaI ld¾hidOl
l¾udka;Yd,dj, iSks ksIamdokh iuia; foaYSh n,ldhla ia:dms; lrk ,o w;r" ;sridr f,i Wla
ksIamdokfhka" ms<sfj<ska" ishhg 36'2la" ishhg îc ksIamdokh lsÍug iy iemhqï oduhka ia:dms;
16'0la" ishhg 30'6la iy ishhg 17'2la úh' fuu lsÍu i|yd Wla îc iïnkaO m%;sm;a;shla ilia

2
l¾udka;Yd,d y;r úiska iSks ksIamdokh i|yd lsÍfï lghq;= o isÿfjñka mej;=‚'
fhdod.kq ,enQ ksß j.dj we;=¿ Wla j.dfõ uq¿
ìï m%udKh 2022 jir ;=< § ishhg 2'1lska iq¿ mY= iïm;a
jYfhka my< .sfhah' fï w;r" Wla j.dj i|yd wd¾Ól w¾nqoh fya;=fjka mek ke.=Kq
wjYH fmdaIlj, mj;sk lemS fmfkk ysÕh wNsfhda. fya;=fjka 2022 jif¾ § mY= iïm;a
ms<sìUq lrñka fuu iSks l¾udka;Yd,d y;frys wxYfha l%shdldß;ajh ukao.dó úh' fuu jir
M,odfõ idudkHh ishhg 11'1lska my< .sfhah' ta ;=< §" wd¾Ólfha ;Sj% jqKq úfoaY úksuh øjYS,;d
wkqj" M,odfõ idudkHh 2021 jif¾ § jd¾;d jQ w¾nqoh fya;=fjka mek keÕ=Kq .eg¨ jk i;a;aj
fylaghdrhlg fuá%la fgdka 67'2 yd idfmalaIj wdydr wdkhk iSud lsÍu iuÕ i;a;aj wdydr
2022 jif¾ § fylaghdrhlg fuá%la fgdka ysÕùu fya;=fjka tys msßjeh by< hEu" ;DK
59'7la olajd my< .sfhah' Wla m¾fhaIKdh;khg iy i;a;aj wdydr j.dj i|yd wjYH ridhksl
wkqj" 2022 jir wjidkh jk úg" iuia; foaYSh fmdfydr fkdue;sùu iy .nvd lsÍfï yd m%jdyk
iSks wjYH;djfhka ishhg 15'0 muK foaYShj myiqlïj, ÿIalr;d hkdÈh fya;=fjka lsß
ksIamdokh yd iïnkaO iuia; w.h oduhg oeä
imqrdf.k we;s w;r" b;sß wjYH;djh wdkhkh
n,mEula t,a, úh' ckf,aLk iy ixLHdf,aLk
yryd imqrdf.k we;'
fomd¾;fïka;=fõ weia;fïka;=j,g wkqj" cd;sl
foaYSh iSks wjYH;djh imqrd.ekSu i|yd lsß ksIamdokh" 2021 jif¾ jd¾;d jQ ,Sg¾ ñ,shk
wdkhkh u; wkjYH mßÈ hemSu wju lrñka" 513g idfmalaIj 2022 jif¾ § ,Sg¾ ñ,shk 506la
foaYSh iSks l¾udka;h Yla;su;a lsÍu wruqKq lr.;a olajd jd¾Isl ,laIHuh moku u; ishhg 1'3lska
jevigyka lsysmhla rch úiska wLKavj l%shd;aul wvq úh' 2022 jif¾ § t<lsß ksIamdokh jd¾Isl
lrk ,§' foaYSh jYfhka iSks ksIamdokh lsÍu i|yd ,laIHuh moku u; ,Sg¾ ñ,shk 419la olajd
mj;sk by< úNj;dj iy foaYSh iSks wjYH;djh ishhg 1'5lska my< .sh w;r" ó lsß ksIamdokh
imqrd,Su i|yd foaYSh Wla j.dj m%j¾Okh lsÍfï
wjYH;djh y÷kd .ksñka Wla m¾fhaIKdh;kh 2'5 ixLHd igyk
foaYSh iSks l¾udka;h m%j¾Okh lsÍu wruqKq mY= iïm;a wxYh ms<sn| ixLHdk
lr.;a jevigyka wLKavj l%shd;aul lrk ,§' jd¾Isl fjkiaùu ^]&
2021 2022
foaYSh iSks ksIamdokh m%j¾Okhg wod<j isÿl<
Wm wxYh
^w& ^wd& 2020$21 ^w& 2021$22 ^wd&
hq;= m%uqL ld¾hNdrhka f,i" j.d m%foaY jHdma; 1' uqΩ¿ .jhka ixLHdj
lsÍfï iy l¾udka;Yd,dj, Odß;dj by< kexùfï ^ñ,shk& 1.5 1.5 2.6 -0.8
t< .jhka 1.1 1.1 2.5 -0.3
wjYH;djh ie,ls,a,g .ksñka" ,xld iSks ^mqoa.,sl&
ó .jhka 0.3 0.3 3.2 -2.5
iud.ug wkqnoaê;j kj iSks l¾udka; Yd,djla 2' cd;sl lsß ksIamdokh
f,i je,sTh iSks l¾udka;Yd,dj ia:dms; lsÍug ^,Sg¾ ñ,shk& 513.3 506.4 4.4 -1.3
t< lsß 425.4 419.2 2.8 -1.5
2022 jif¾ uq,a Nd.fha § wud;H uKav,h ó lsß 87.9 87.3 12.9 -0.8
wkque;sh ,nd ÿkafkah' fï w;r" kS;suh .eg¨jla 3' ksIamdol ñ, - t<lsß
^re'$,Sg¾& 98.00 115.00 19.5 17.3
fya;=fjka lka;f,a iSks l¾udka;Yd,dj kej; 4' ì;a;r ksIamdokh
ia:dms; lsÍfï jevigykg iïnkaO lghq;=j, ^ñ,shk& 1,953.7 1,848.6 4.5 -5.4
5' l=l=Ω¿ uia ksIamdokh
m%.;sh fuu jir ;=< § o ukao.dój isÿ úh' ^fu'fgd'oyia& 236.8 228.1 9.5 -3.7
yl=re ksIamdokh i|yd úfYaIfhka u jeäÈhqKq ^w& ixfYdaê; uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk
^wd& ;djld,sl fomd¾;fïka;=j
lrk ,o kj m%fNaohl Wla îc .=Kkh lsÍfï i;a;aj ksIamdok yd
fi!LH fomd¾;fïka;=j
;jdkla ls,sfkdÉÑh jkafkßl=,ï m%foaYfha

82
cd;sl ksIamd†;h" úhou" wdodhu iy fiajd kshqla;sh

jd¾Isl ,laIHuh moku u; ,Sg¾ ñ,shk 87la mY= iïm;a wxYh uqyqK fok ld,Sk
olajd ishhg 0'8l iq¿ my< hEula jd¾;d lf<ah' wNsfhda. ms<sn|j ksis wjOdkh fhduq lrñka"
fï w;r" t<lsß ksIamdokh i|yd jk idudkH tu wxYfha ld¾hidOkh by< kexùu i|yd
msßjeh 2021 jif¾ § jd¾;d jQ ,Sgrhla i|yd 2022 jir uq`M,af,a wLKav m%hka;hka ork ,§'
re' 69'30g idfmalaIj 2022 jif¾ § ,Sgrhlg miq.sh jir lsysmh ;=<" Y%S ,xldj ì;a;r yd l=l=¿
re' 80'50la olajd lemS fmfkk f,i by< .sfhah' uia ksIamdokfhka iajhxfmdaIs; jQ neúka foaYSh
flfia fj;;a" wdkhksl iy foaYSh lsßmsá ysÕh mßfNdack wjYH;d fndfyda ÿrg foaYSh ksIamdokh

2
iuÕ Èhr lsß i|yd we;s b,a¨u jeäùu fukau" yryd imqrd .kakd ,o w;r" tu l¾udka;h
lsßmsá ñf,ys ie,lsh hq;= by< hEu fya;=fjka wmkhk fj<|fmd< i|yd ;r.ldÍ;ajhla iys;
f.dùkag jir ;=< § foaYShj ksIamdokh lrk ,o jHdmdrhla f,i bÈßhg hñka mej;=‚' flfia
Èhr lsß i|yd úêu;a yd wúêu;a lsß fj<|fmd< fj;;a" i;a;aj wdydr øjH ysÕùu iy ksIamdok
;=< idfmalaI jYfhka by< ñ,la ,enq‚' ta wkqj" ñ, .Kka by< hEu ;=<ska ksIamdokh i|yd
t<lsß ,Sgrhla i|yd idudkH f.dúm< ñ, 2021 mj;sk ndOdjka ;jÿrg;a W.% lr we;s w;r"
jif¾ § jd¾;d jQ re'98'00 isg 2022 jif¾ § fuu.ska i;a;aj fm%daàkj, iemhqï ysÕhla
re'115'00la olajd ishhg 17'3lska by< .sfhah' ù kss¾udKh lr we;' fuu ;;a;ajh rfÜ wdydr
iy nv bßÕ= ksIamdokh lemS fmfkk f,i iqrlaIs;;dj flfrys wNsfhda.hla ù we;' fuu
my< hEu;a iuÕ foaYShj ksIamdokh lrkq ,nk ;;a;ajh ;=<" i;a;aj ksIamdok yd fi!LH
i;a;aj wdydr øjH m%udKh wvqùu;a" úfoaY úksuh fomd¾;fïka;=j iuÕ tlaj" rch úiska i;a;aj
øjYS,;djh wvqùu ksid wdydr øjH wdkhk iSudlr
wdydr ksIamdokh i|yd nv bßÕ= iy fjk;a iqÿiq
;sîu;a iuÕ l=l=,a md,kh i|yd m%udKj;a f,i
OdkH wdkhkh lsÍug l%shdud¾. lsysmhla .kq
i;a;aj wdydr øjH fkd,eîu fya;=fjka 2022
,enQ w;r" fuu.ska úfoaY .sKqï u; we;sjk mSvkh
jif¾ § l=l=`M ksIamdok wxYh miqnEug ,la úh'
wju lsÍu i|yd foaYSh jYfhka i;a;aj wdydr
fuys m%;sM,hla f,i" ì;a;r ksIamdokh 2021
ksIamdok wxYh m%j¾Okh lsÍug lghq;= lrk ,§'
jif¾ § jd¾;d jQ ñ,shk 1"954g idfmalaIj 2022
;jo" i;a;aj ksIamdok yd fi!LH fomd¾;fïka;=j
jif¾ § ñ,shk 1"849la olajd" jd¾Isl ,laIHuh
úiska Y%S ,xldfõ oekg isák .j .ykfha cdkuh
moku u;" ishhg 5'4lska my< .sfhah' ;jo"
i;a;aj ksIamdok yd fi!LH fomd¾;fïka;=jg úNjhka jeäÈhqKq lsÍu ;=<ska lsß ksIamdokh
wkqj" ì;a;rhla i|yd ksIamdok msßjeh 2021 § by< kexùu i|yd jQ mY= iïm;a ^lsß& wNsckk
jd¾;d jQ re' 18'07 isg 2022 jif¾ § re' 38'10la jHdmD;sh" idhksl yd Wm idhksl nqre¿ m%odyh
olajd by< .sfhah' fï w;r" l=l=,a uia ksIamdokh je<elaùu iy md,kh lsÍu i|yd jQ úia;S¾K nqre¿
2021 jif¾ § jd¾;d jQ fuá%la fgdka 236"790l m%ody md,k jevigyk we;=¿ jHdmD;s lsysmhla
w.hl isg 2022 jif¾ § fuá%la fgdka 228"130 iy mdo yd uqL frda." rla;md; fimaáisñhd" ld,
olajd ishhg 3'7 l my< hEula jd¾;d l< w;r" .d;% frda.h iy nDDfi,a,d frda.j,g tfrysj
l=l=¿ uia lsf,da.%Euhla i|yd ksIamdok msßjeh f.dúm<j, i;=ka i|yd tkak;alrK jevigyka
2021 jif¾ § jd¾;d jQ re' 434'19 isg 2022 jif¾ § 2'6 ixLHd igyk
re' 965'66la olajd ie,lsh hq;= f,i by< .sfhah' u;aiH ksIamdokh
rch úiska ì;a;r iy l=l=¿ uia i|yd md,k
fu'fgd'oyia
ñ,la kshu l< o" úfYaIfhka u ì;a;r iemhqfuys
mej;s oeä ysÕh iy tys m%;sM,hla f,i f;d.

Wm wxYh 2021 2022 ^w&
jd¾Isl fjkiaùu ^]&
2020$21 2021$22 ^w&
/ialsÍu fya;=fjka jir mqrdu ì;a;r ñ, .Kka
uqyÿq u;aiH 332 281 1.5 -15.4
by< uÜgul mej;=‚' ;jo" 2022 jif¾ § jd¾Isl fjr< yd l,mq wdY%; s 178 149 -2.4 -16.2
,laIHuh moku u;" t¿ uia ksIamdokh fuá%la .eUqre uqyÿq u;aiH 153 131 6.3 -14.5
fgdka 2"730la olajd ishhg 9'2lska by< .sh w;r" ñßÈh u;aiH 104 117 2.4 11.9
ñßÈh c,dY 81 95 -4.3 17.5
W!re uia iy yrla uia ksIamdokh" ms<sfj<ska"
c,Ôù j.dj 9 8 -10.2 -15.7
fuá%la fgdka 9"300la iy fuá%la fgdka 21"890la 14 14 95.8 -2.3
biaika j.dj
olajd ishhg 5'3lska iy ishhg 21'4lska my< tl;=j 436 397 1.7 -8.9
.sfhah' ^w& ;djld,sl uQ,h( ëjr wud;HdxYh

83
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2022

l%shd;aul lrk ,§' ;jo" wefußld tlai;a c,dYj, u;aiH megjqka ksIamdokh by< kexùu
ckmofha lDIsl¾u fomd¾;fïka;=fõ uQ,HdOdr fya;= úh' m%jdyk yd iemhqï úhoï by< hEfuys
we;sj" lsß ksIamdolhskaf.a ld¾hidOkh iy m%;sM,hla f,i" 2022 jif¾ § u;aiH m%fNaoj,
Tjqkaf.a ksIamdokj, .=Kd;aulNdjh by< kexùu is,a,r ñ, .Kka lemS fmfkk f,i by<
i|yd m%Yia; f.dúm< mßphka fhdodekSu wruqKq .sh w;r" 2022 jif¾ wf.daia;= iy fkdjeïn¾
lr.;aa" fj<|fmd< b,lal.; lsß ksIamdok udij, N+ñf;,a ñ, .Kka by< oeóu;a iuÕ
jHdmD;shla l%shd;aul úh'

2
jif¾ w. Nd.h jk úg u;aiH ñ, .Kka 2021
jif¾ wkqrEm ld,mßÉfþohg idfmalaIj by<
ëjr uÜgul mej;=‚' ëjr wud;HdxYhg wkqj" ëjr
wd¾Ól w¾nqoh;a iu. mek ke.=Kq wNsfhda. wxYfha ukao.dó l%shdldß;ajh ms<sìUq lrñka"
uOHfha" 2022 jif¾ § ëjr wxYfha l%shdldß;ajh u;aiH wmkhk m%udKho" jd¾Isl ,laIHuh
ukao.dó úh' m%Odk jYfhka rg ;=< mej;s moku u; ishhg 3'8lska my< .sh w;r" i,ld
bkaOk ysÕh;a iuÕ úfYaIfhka u uqyqÿ u;aiH n,kq ,nk ld,mßÉfþoh ;=< § u;aiH wdkhk
l¾udka;hg wod<j ëjr lghq;= iy iemhqï m%udKho" jd¾Isl ,laIHuh moku u;" ishhg
oduj, we;s jQ wjysr;d fya;=fjka fmr jirg 25'7lska my< .sfhah' n,Yla;s w¾nqoh uOHfha"
idfmalaIj 2022 jif¾ § iuia; u;aiH ksIamdokh fuu wxYh lïmk .Kkdjlg uqyqK ÿka w;r"
fuá%la fgdka 397"230la olajd ishhg 8'9lska my< lafIa;%h oeä wd¾Ól lïmk j,ska wdrlaId
.sfhah' ta wkqj" 2022 jif¾ §" iuia; u;aiH lr.ekSu iy ëjr l¾udka;fha ld¾hidOkh
ksIamdokfhka ishhg 71la muK jQ uqyqÿ u;aiH by< kexùu i|yd ÿIalr ld,mßÉfþoj, § ëjr
ksIamdokh" fuá%la fgdka 280"610la olajd jd¾Isl wxYfha wLKav l%shdldß;ajhla iy;sl lsÍu i|yd
,laIHuh moku u; ishhg 15'4lska my< .sfhah' rchg mshjr .ekSug isÿúh' ta wkqj" iSñ; bkaOk
flfia fj;;a" 2021 jirg idfmalaIj" ñßÈh u;aiH f;d. fnodyeÍu i|yd m%uqL;d moku u; m%Odk
wxYh jd¾Isl ,laIHuh moku u;" ishhg 11'9l ëjr l,dmj, msrjqïy,a y÷kd .ksñka" idudkH
j¾Okhla fuu jir ;=< § jd¾;d l< w;r" ta ld¾hmámdáfhka f;drj ëjr lghq;= i|yd
i|yd c, uQ,dY% ksis mßÈ l<ukdlrKh lsÍu iy bkaOk iemhSu isÿlrk ,§'

2'7 ixLHd igyk


m%Odk wdydr øjHhkaf.a iq,n;djh

2010 2021 ^w& 2022 ^wd&


tal mqoa., tal mqoa., tal mqoa.,
whs;uh tallh wdydr wdydr wdydr
ksIamdokh wdkhk ksIamdokh wdkhk iq,n;djh ksIamdokh wdkhk
iq,n;djh iq,n;djh
^jirlg ls'.%E'& ^jirlg ls'.%E'& ^jirlg ls'.%E'&
1' iy,a ^we& fu'fgd'oyia 3,011 126 152 3,203 147 151 2,081 783 129
2' bß`.= fu'fgd'oyia 162 16 9 472 23 22 259 191 20
3' ;sß`.= fu'fgd'oyia - 1,051 51 - 1,319 60 - 817 37
4' f,dl= ¿EKq fu'fgd'oyia 59 158 10 66 257 15 18 264 13
5' iSks fu'fgd'oyia 31 548 28 81 582 30 79 460 24
6' w¾;dm,a fu'fgd'oyia 52 130 9 76 117 9 48 154 9
7' udΩ¿ fu'fgd'oyia 385 14 19 436 10 20 397 4 18
8' t< lsß ,Sg¾ ñ,shk 192 - 9 ^wE& 425 - 19 ^wE& 419 - 19 ^wE&
9' fmd,a f;,a fu'fgd'oyia 65 3 3 43 99 6 69 14 4
^w& ixfYdaê; uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
^wd& ;djld,sl YS% ,xld f¾.=j
^we& ù fuá%la fgdka 1la" iy,a fuá%la fgdka 0'68lg iudk fõ' iSudiys; ,xld iSks ^fm!oa.,sl& iud.u ¡ fijk., tallh
^wE& jirlg ,Sg¾ iSudiys; ,xld iSks ^fm!oa.,sl& iud.u ¡ me,aj;a; tAllh
iSudiys; .,aTh ^ysÕ=rdk& iSks l¾udka;dh;kh
iSudiys; we;suf,a jeú,s ^fm!oa.,sl& iud.u
ëjr wud;HdxYh
fmd,a ixj¾Ok wêldßh

84
cd;sl ksIamd†;h" úhou" wdodhu iy fiajd kshqla;sh

2022 jir ;=< § o ëjr l¾udka;h wdY%s; jd‚c c,Ôù j.dj wdY%s; ksIamdok m%j¾Okh
há;, myiqlï ixj¾Okhg wod< l%shdldrlï lsÍu i|yd uqyqÿ me,Eá" fudaod uiqka" uqyqÿ lelsß
wLKavj isÿ úh' ta wkqj" ëjr wud;HdxYh úiska iy lsß u;aiH j.dj ixj¾Okh lsÍu o isÿflß‚'
ëjr wxYh ixj¾Ok lsÍu b,lal lr.;a jHdmD;s Y%S ,xld c,Ôù j.d ixj¾Ok wêldßh úiska
lsysmhla wLKavj l%shd;aul l< w;r" ;sridr hdmkh" ls,sfkdÉÑh" ukakdru iy mq;a;,u hk
ëjr Ndú;hka iy;sl lsÍu i|yd" kS;s úfrdaë" uqyqÿ m%foaYj, m%cd uQ,sl uqyqÿ me,Eá j.dj i|yd
jd¾;d fkdl< iy kshdukh fkdl< ëjr lghq;= myiqlï iemhSu isÿ lrk ,§' ls,sfkdÉÑh iy

2
je<elaùug lghq;= lrk ,§' 2022 jif¾ ud¾;= hdmkh Èia;%slalj, uqyqÿ lelsß wmkhk .ïudk
udih jk úg fj,a,uxlr ëjr jrdfha bÈlsÍï wdY%s;j fmdl=re jYfhka uqyqÿ lelsß wNsckkd.dr
lghq;= ksu lrk ,o w;r" .kaor ëjr jrdh" m%j¾Okh lsÍug lghq;= l< w;r" ukakdru
n,msáh ëjr jrdh iy /lj ëjr jrdh we;=¿ m%foaYfha c,Ôù j.d l,dmhla msysgqùug ie,iqï
;j;a jrdh ixj¾Ok jHdmD;s lsysmhla 2022 ilialr we;' by< jákdlulska hq;a úis;=re
jir ;=< § l%shd;aul fjñka mej;=‚' fjr<nv u;aiH ksIamdokh jeä lsÍu yryd úfoaY úksuh
m%foaYj, iajNdúl u;aiH .ykh by< kexùu bmhSï by< kexùfï wruq‚ka hq;=j" kj úis;=re
i|yd l,mq lsysmhla msßisÿ lsÍu yd tajdfha .eUqr u;aiH m%fNao ixj¾Okh lsÍu" wNsckkh i|yd
jeä lsÍu b,lal lr.;a l,mq ixrlaIK yd megjqka f;d. iemhSu" frda. úksYaph myiqlï"
ixj¾Ok jHdmD;shla jir ;=< § l%shd;aul fjñka mqyqKqj iy ;dlaI‚l iydh we;=¿j úis;=re
mej;s w;r" miq wiajkq ydks wju lsÍu i|yd Bg u;aiH l¾udka;fha m%j¾Okh i|yd Y%S ,xld
wod< há;, myiqlï ixj¾Okh lsÍugo mshjr c,Ôù j.d ixj¾Ok wêldßh wLKavj l%shdud¾.
.kakd ,§' fï w;r" cd;sl c,Ôù j.d ixj¾Ok .kq ,eîh' ;jo" nx.fo‚fha iuqø úis;=re u;aiH
wêldßh úiska ñßÈh u;aiH iy c,Ôù j.dj wdY%s; wNsckk uOHia:dkhla msysgqùug o Y%S ,xld c,Ôù
ksIamdok by< kexùu i|yd wLKavj lghq;= l< j.d ixj¾Ok wêldßh u.ska mshjr f.k we;'
w;r" th u;aiH wmkhkh by< kexùug ie,lsh
hq;= f,i odhl úh' c,dY ;=< .nvd lsÍu i|yd l¾udka;
wjYH u;aiH îc iemhqu by< kexùu i|yd n,Yla;s w¾nqoh" nexl= moaO;sh ;=< úfoaY
m%cd uQ,sl u;aiH wNsckk tall ;=kla wïmdr" úksuh øjYS,;djh my; jeàu fya;=fjka
;%sl=Kdu,h iy ls,sfkdÉÑh hk m%foaYj, ia:dms; w;HjYH wuqøjH ysÕ ùu fukau l%h Yla;sh
lrk ,o w;r" tu tall u.sska ñßÈh c,Ôù j.dj msßySu;a iuÕ b,a¨u my; jeàu 2022 jif¾
i|yd u;aiH megjqka wLKavj iemhSug wfmalaId jeä ld,hla ;=< § l¾udka; l%shdldrlï flfrys
flf¾' fuu jir ;=< §" u;aiH megjqka uqodyeÍu ndOd meñKùh' wd¾Ólfha we;s jQ fuu ndOdldÍ
i|yd l=vd mßudKfha u;aiH îc ksIamdok tall ;;a;ajhka md,kh lsÍug .kq ,enQ m%;sm;a;suh
jeäÈhqKq lsÍu fukau" u;aiH megjqka ksIamdokh ls%hdud¾.j, n,mEfuka jir wjidkh jk úg
by< kexùu i|yd c,Ôù j.d ixj¾Ok uOHia:dk iemhqï wxYfha wjysr;d iy wuqøjH ñ,.Kkays
m%;sixialrKh lsÍu iy jeäÈhqKq lsÍu by< hEu hï muKlska iukh jqjo" foaYSh iy
iïnkaOfhka lemS fmfkk m%.;shla ,nd we;' úfoaYSh hk fowxYfhkau meñ‚ fuu nyqúO
biaika j.d lsÍu Èjhsfka jvd;au ,dNodhS jd‚c wNsfhda.hkaf.a ±ä n,mEug ,la jQ l¾udka;
c,Ôù j.d l%shdldrlula jk neúka" úNjhla lghq;= 2022 jif¾ §" 2021 jir ;=< jd¾;d l<
iys; iEu m%foaYhlu biaika j.dj jHdma; ishhg 5'7l j¾Okhg idfmalaIj ishhg 16'0lska
lsÍug wjYH uQ,sl l%shdud¾. .kakd ,§' ta wkqj" my; jegq‚' ksIamdok l¾udka; yd bÈlsÍfï
ld¾hlaIu c, m%;spl%SlrK moaO;shla y÷kajd§u lghq;=j, miqnEu l¾udka; lghq;=j, my; jeàu
iy f.dúìïj, ffcùh wdrlaIdj jeäÈhqKq lsÍu flfrys uQ,slju fya;= jQ w;r" m;,a yd leŒï
u.ska biaika j.dlsÍfï lghq;= m%j¾Okh lsÍug lghq;= fukau úÿ,sh" .Eia" jdIam iy jdhqiólrK
mshjr f.k we;s w;r" ´,kao we< .eUqre lsÍu iemhSfï lghq;= o ie,lsh hq;= f,i my; jeàu"
iy mq;a;,u m%foaYfha biaika f.dúm< i|yd iuia; l¾udka; lghq;=j, miqnEu ;Sj% lrk
ÈhqKq úÿ,sn, iemhqï moaO;shla ,nd§fï lghq;= ,§' tfia jqjo" iuia; l¾udka; ls%hdldrlï
wLKavj isÿ flß‚' biaika j.djg wu;rj" i|yd hym;a odhl;ajhla ,nd foñka" c,h

85
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2022

2'6 rEm igyk ;=< § my; jeàula jd¾;d l< w;r" ta flfrys
2022 jif¾ l¾udka; lghq;=j, j¾Ok fõ.hka ^w&
úÿ,s lmamdÿj" bkaOk yd w;HjYH wuqøjH ysÕh"
u,dmjyk lghq;=" li< m%jdyk wjysr;d iy b,a¨u my; jeàu wdÈfhys
l<ukdlrKh iy 3.9
tu øjH m%;splS%hlrKh wys;lr n,mEu fya;= úh' ta wkqj" iuia; ksIamdok
c,h tla/ia lsÍu"
msßisÿ lsÍu iy fnÞyeÍu
0.6 l¾udka;j, tl;= l< w.h 2021 jif¾ § jd¾;d
l< ishhg 7'4l j¾Okhg idfmalaIj 2022 jif¾ §
úÿ,sh" .Eia" jdIam
-5.9
yd jdhqiólrK iemhSu ishhg 12'6lska my; jegq‚' fuys§" ksIamdok

2
ksIamdok l¾udka; -12.6 l¾udka; i|yd úYd,;u odhl;ajh olajk wdydr"
îu iy ÿïfld< ksIamdok wxYh 2022 jif¾ §
bÈlsÍï -20.9 ishhg 14'2lska ie,lsh hq;= f,i my; jeàu
m;,a yd leΕ -31.0
iuia; ksIamdok l¾udka; lghq;=j, olakg
,enqKq ie,lsh hq;= my; jeàu flfrys fya;= úh'
^w& o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ' ^2015 mokï j¾Ih&
;jo" f,dayuh fkdjk fjk;a Lksc ksIamdok"
uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
rn¾ yd ma,diaála ksIamdok iy f,day yd ta wdYs%;
ksIamdok" ksIamdok l¾udka;j, tl;= l< w.h
/ia lsÍu" msßisÿ lsÍu iy fnod yeÍfï lghq;= my; jeàu flfrys odhl jQ wfkl=;a m%Odk
iy u,dmjyk" li< l<uKdlrKh iy tu ksIamdok wxY úh' ksIamdok lghq;=j, fuu my;
øjH m%;splS%hlrKh lsÍfï lghq;= jir ;=< § jeàu ms<sìUq lrñka" ckf,aLk yd ixLHdf,aLk
j¾Okh úh' l¾udka; lghq;=j, fuu iuia; fomd¾;fïka;=j úiska iïmdokh lrkq ,nk
miqnEu ms<sìUq lrñka jHdmdr wfmalaId ms<sn| ld¾ñl ksIamdok o¾Ylh fukau YS% ,xld uy
iólaIKfha l¾udka; lghq;=j,g wod< ksIamdok nexl=j úiska iïmdokh lrkq ,nk ksIamdok
iy b,a¨u hk Wm o¾Yl jir ;=< § iuia;hla wxYfha .ekqï l<ukdlrejkaf.a o¾Ylh5 o jir
f,i my; jegq‚' ;=< § iuia;hla f,i my; jeàula jd¾;d lrk
,§'
ksIamdok l¾udka;
foaYSh jYfhka we;sjk lïmkhkag iEfyk ld¾ñl ksIamdok o¾Ylh
ÿrg Tfrd;a;= Èh yels frÈms<s" ksñ we÷ï yd Y%S ,xld wd¾Ólh uqyqK ÿka fmr fkdjQ
iï NdKav ksIamdok l¾udka; lghq;= yer wdldrfha wd¾Ól w¾nqoh u.ska mek ke.=Kq
wfkl=;a ish`Mu ksIamdok l¾udka; fuu jir wys;lr n,mEï rdYshla fya;=fjka" ksIamdok
2'7 rEm igyk
l¾udka;j, w.h tl;= lsÍu 2022 jif¾ §
ksIamdok wxYfhys .ekqï l<ukdlrejkaf.a o¾Ylh ^w& iDKd;aul j¾Okhla jd¾;d lf<ah' fuf;la
jd¾;d.; oreKq;u wd¾Ól w¾nqoh yuqfõ ksIamdok
80
70 wxYh" wuqøjH ysÕh" m%jdyk cd, ì|jeàï" úÿ,sh
60 úikaê lsÍï" iy fhojqï ñ, by< hEu we;=¿j
50
nyqúO wNsfhda.j,g uqyqK ÿka w;r" tu.ska jir
o¾Yl w.h

40
30
;=< § tu wxYfha l%shdldß;ajh flfrys wys;lr
20 n,mEï t,a, úh' by< hk WoaOukh iy jeh l<
10 yels wdodhfï uQ¾; jákdlu my; jeàu uOHfha"
0
ksIamdok wxYfha l%shdldß;ajhg ;jÿrg;a n,mEï
ck'
fmn'
ud¾'
wfma%'
uehs
cqks
cQ,s
wf.da'
iema'
Tla'
fkdje'
foie'
ck'
fmn'
ud¾'
wfma%'
uehs
cqks
cQ,s
wf.da'
iema'
Tla'
fkdje'
foie'

we;s lrñka" iuia; fj<|fmd< b,a¨u o jir ;=< §


2021 2022 my< .sfhah' ld¾ñl ksIamdok o¾Ylh u.ska
.ekqï l<ukdlrejkaf.a o¾Ylh ksIamdok o¾Ylh ms<sìUq jk mßÈ" iuia; l¾udka; wxYfhka ishhg
^w& 0 isg 100 olajd mrdih ;=< úysfok úirK o¾Ylhla (Diffusion Index) jk fuys 59la muK jQ iuia; ksIamdok wxYh" jd¾Isl
o¾Yl w.h tys lvbï uÜgu f,i .efkk o¾Yl w.h jk 50g jvd jeä kï
wod, ls%hdldrlfuys j¾Okhla o o¾Yl w.h 50g jvd wvq kï tys my; jeàula
o fmkakqï flf¾'
5 .ekqï l<ukdlrejkaf.a o¾Ylh" fmr udihg idfmalaIj i,ld n,kq
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j ,nk udih ;=< § isÿ jQ fjkialï ms<sn|j úuiSug ,la lrkq ,nk m%Odk
jHdmdßl wdh;k iyNd.S jk ixcdkk iólaIKhla u; mokïj we;'

86
cd;sl ksIamd†;h" úhou" wdodhu iy fiajd kshqla;sh

2'8 rEm igyk 2'8 ixLHd igyk


ld¾ñl ksIamdok o¾Ylh ld¾ñl ksIamdok o¾Ylh
^2015 } 100&
130
jd¾Isl
120 o¾Ylfhys
2021 2022
fjkiaùu
]
ldKavh nr;eîï
^w& ^wd&
o¾Yl w.h ^2015}100&

110 ^]& 2020$21 2021$22


^w& ^wd&

2
100
1' wdydr øjH ksIm a dokh 35.2 109.3 93.1 0.2 -14.8
90 2' îu j¾. ksIm a dokh 3.8 106.0 127.5 9.8 20.3
3' ÿïfld< wdY%; s øjH
80 ksIm a dokh 1.7 77.9 83.2 8.0 6.8
4' frÈ ksIm a dokh 3.3 128.7 101.5 25.9 -21.1
70 5' we`.¨ï ksIm a dokh 19.8 95.4 100.5 17.5 5.3
ck'

fmn'

ud¾'

wfma%'

uehs

cqks

cQ,s

wf.da'

iema'

Tla'

fkdje'

foie'
6' iï iy iïnkaO øjH
ksIm a dokh 0.3 78.6 87.4 1.3 11.2
2021 2022
7' .Dy NdKav yer" ±j
uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j yd ,Sfhka lrk ,o
ksIm a dok" msÿrej,ska
yd f.d;k ,o øjH
,laIHuh moku u;" fmr jif¾ § jd¾;d lrk ksIm a dokh 0.2 82.5 81.0 15.0 -1.8
8' lvodis iy lvodis
,o ishhg 7'3l j¾Okhg idfmalaIj 2022 jif¾ § øjH ksIm a dokh 1.7 86.5 49.0 5.8 -43.4
ishhg 12'1lska miqnEulg ,la úh' ld¾ñl 9' uqøKh iy má.;
lrk ,o udOH
ksIamdok o¾Ylfhys iuia; my< hEug m%Odk ksIm a dokh 1.4 117.9 112.1 4.8 -4.9
jYfhka odhl fjñka" wdydr ksIamdok" frÈms<s" 10' w`.r= e iy msßmyÿ≥l<
Lksc f;,a øjH
wÕ=re iy msßmyÿ l< Lkscf;,a ksIamdok" ksIm a dokh 7.4 71.1 30.0 -26.8 -57.8
fjk;a f,day fkdjk Lkscuh ksIamdok" rn¾ 11' ridhksl iy
ridhksl øjH
iy ma,diaála ksIamdok iy uQ,sl f,day ksIamdok ksIm a dokh 4.1 89.8 98.6 -4.7 9.8
hk Wm wxY 2022 jir ;=< § ie,lsh hq;= my< 12' uQ,l
s T!IO iy
T!IO yd iïnkaO
hEula jd¾;d lf<ah' flfia fj;;a" ld¾ñl ieliSï ksIamdokh 0.1 117.9 102.5 12.6 -13.1
ksIamdok o¾Ylfhka ishhg 30lg muK odhl 13' rn¾ iy ma,diaála
øjH ksIm a dokh 5.7 102.9 92.7 35.7 -9.9
jQ weÕ¨ï" ridhksl øjH yd ridhksl ksIamdok" 14' fjk;a f,day fkdjk
îu j¾." ÿïfld< wdYs%; øjH ksIamdok" iï Lkscuh øjH
ksIm a dokh 7.8 137.4 113.5 23.0 -17.4
ksIamdokh yd ta wdY%s; ksIamdok" iy hka;% 15' uQ,l
s f,day j¾.
iQ;% yd WmlrK ksIamdok hk Wm wxY" flá ksIm a dokh 2.4 133.6 88.1 20.7 -34.1
16' msßilik ,o f,day
ld,Skj hï my< hEï jd¾;d l< o" jir ;=< § ksIm a dokh ^hka;i % ;
Q %
iuia;hla f,i j¾Okhla jd¾;d lf<ah' iy WmlrK yer& 1.3 124.6 72.0 23.5 -42.2
17' úÿ,s WmlrK
2022 jir ;=< § wdydr ksIamdok lghq;= ksIm a dokh 2.0 81.4 65.1 20.6 -20.0
18' hka;i % ;
Q % yd WmlrK
ie,lsh hq;= miqnEula jd¾;d l< w;r" îu j¾. ksIm a dokh ^fjk;a
ksIamdok lghq;= fojk jir i|yd;a wLKavj ;ekl i|yka
fkdjk& 0.7 122.0 139.1 18.6 14.0
Yla;su;a j¾Okhla jd¾;d lf<ah' ta wkqj"
19' .Dy NdKav
ld¾ñl ksIamdok o¾Ylfhka ;=fkka tllg jvd ksIm a dokh 0.8 77.5 63.3 0.7 -18.3
jeä m%udKhlg odhl jk wdydr øjH ksIamdok 20' wfkl=;a ksIm a dok 0.3 69.6 69.6 6.0 -

Wm wxYh" 2021 jif¾ § jd¾Isl ,laIHuh moku ld¾ñl ksIm


a dok o¾Ylh 104.2 91.6 7.3 -12.1
^w& ixfYdaê; uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
u; jd¾;d lrk ,o ishhg 0'2l iq`M j¾Okfhka ^wd& ;djld,sl
miqj" 2022 jif¾ § ishhg 14'8l my< hEula
jd¾;d lf<ah' m%Odk jYfhka" wd¾Ól w¾nqoh fya;=fjka wdydr øjH lsysmhl wuqøjH iemhqu
iu. iemhqï oduhkag iy fnodyeÍï cd,hkag isud ùu iuÕ iy,a" áka ud¿" lsß msá" ;sßÕ=
we;s jQ ndOdjka" wuqøjH iy weiqreï øjHj, msá" mdka iy f;a ksIamdokh my; jeàu wdydr
msßjeh by< hEu fukau" wdkhk iSud lsÍï ksIamdok Wm wxYfha ÿ¾j, ld¾hidOkhg

87
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2022

2'9 rEm igyk u.ska fndfyda ÿrg iukh úh' i,ld n,k ,o
Odß;d Wmfhdackh ld, mßÉfþoh ;=< §" wmkhklrejkag ,xld
100 Lksc f;,a kS;s.; ixia:dfjkaa iDcqju t'c'
90
fvd,¾ Ndú;d lr bkaOk ñ,§ .ekSug wjir
80
70 ,nd §u iy wuqøjH /ila wdkhkh i|yd ;Srenÿ
60 iyk ,nd §u jeks ;SrK thg we;=<;a úh' óg
ishhg

50
wu;rj" úksuh wkqmd;slh wjm%udKhùu iy

2
40
30 fldúâ-19 jix.;fhka miqj" úfYaIfhka u Y%S
20 ,xldfõ m%Odk wmkhk .ukdka;hka we;=¿j
10
0
f.da,Sh wd¾Ólh h:d ;;a;ajhg m;a ùu" weÕ¨ï
21 ld¾;= 1

21 ld¾;= 2

21 ld¾;= 3

21 ld¾;= 4

22 ld¾;= 1

22 ld¾;= 2

22 ld¾;= 3

22 ld¾;= 4
Wm wxYfha wmkhk wdodhu flfrys ys;lr
n,mEula we;s lf<ah' flfia fj;;a" jix.;fhka
wdydr ksIamdok ^35'2]& weÕ¨ï ksIAmdok ^19'8]& miqj jd¾Isl ,laIHuh moku u; ishhg 25'9l
f,day fkdjk Lkscuh ksIamdok w`.=re iy msßmyÿ l< Lksc
^7'8]& f;,a ksIamdok ^7'4]& j¾Okhla iuÕ 2021 jif¾ § Yla;su;a f,i h:d
rn¾ iy ma,diaála ksIamdok ^5'7]& îu j¾. ^3'8]& ;;a;ajhg m;aùula fmkakqï l< frÈms<s ksIamdok
fjk;a ^20'3]& iuia; Odß;d Wmfhdackh l%shdldrlï" ksñ frÈms<s" frÈms<s uqøK lghq;= iy
igyk( ldKavj,g wÞ< nr ;eîï jryka ;=< olajd we;'
uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
fldyq fl¢ ksIamdokh my; jeàu fya;=fjka 2022
jif¾ §" ishhg 21'1 lska muK ie,lsh hq;= f,i
my< .sfhah'
fya;=úh' flfia fj;;a" wrlal=" ìh¾ iy isis,a
îu ksIamdokhkaf.a j¾Okh fya;=fjka" ld¾ñl fjk;a f,day fkdjk Lkscuh ksIamdok" uQ,sl
ksIamdok o¾Ylfhys wfkl=;a ish¨u Wm wxY f,day ksIamdok iy msßilik ,o f,day ksIamdok
w;=ßka" îu j¾. ksIamdokfha ld¾hidOkh jir hk Wm wxY 2022 jif¾ § ie,lsh hq;= f,i
;=< § ie,lsh hq;= j¾Okhla jd¾;d lf<ah' ta wkqj" my< hEï jd¾;d lf<ah' ta wkqj" 2021 jif¾ §
2021 jif¾ § jd¾Isl ,laIHuh moku u; ishhg jd¾Isl ,laIHuh moku u; ishhg 20lg jvd
9'8l j¾Okhla jd¾;d l< îu j¾. ksIamdok jeä j¾Okhla jd¾;d l< fjk;a f,day fkdjk
lghq;=" 2022 jif¾ § jd¾Isl ,laIHuh moku Lkscuh ksIamdok" uQ,sl f,day ksIamdok iy
u; ishhg 20'3l j¾Okhla jd¾;d lr we;' msßilik ,o f,day ksIamdok Wm wxYj, ld¾h
2022 jif¾ § îu j¾. ksIamdok l%shdldrlïj, idOkh" 2022 jir ;=< § ms<sfj<ska" ishhg
iuia;hla f,i Okd;aul ld¾hidOkhla jd¾;d 17'4lska" ishhg 34'1lska iy ishhg 42'2lska my<
l< o" jif¾ isõjk ld¾;=fõ § tu wxYfha .sfhah' rch úiska wruqo,a imhk ,o jHdmD;s
l%shdldß;ajfha iq¿ ukao.dó ùula fmkakqï lf<ah' w;aysgqùu" by< hk wuqøjH msßjeh iy wdkhk
iSud lsÍï fya;=fjka foaYSh bÈlsÍï wxYh úúO
f.da,Sh iemhqï oduhka h:d ;;a;ajhg m;a ùu .eg¨j,g uqyqK §u;a iuÕ tu wxYfhka jk
m%Odk jYfhka uQ,sl lrf.k" ld¾ñl ksIamdok b,a¨u wvq ùu" fuu Wm wxYj, ksIamdok i|yd
o¾Ylfhys fojk úYd,;u Wm wxYh jk weÕ¨ï we;s b,a¨u my< hEug m%Odk jYfhka fya;= úh'
ksIamdokh 2022 jif¾ § h:d ;;a;ajhg m;aùula bÈlsÍï wxYfhka jk b,a¨u ÿ¾j, ùu ms<sìUq
jd¾;d lrk l< w;r" frÈms<s Wm wxYfha lrñka" isfuka;s" fiú,s ;yvq" msÕka .fvd,a iy
ld¾hidOkh my< .sfhah' ta wkqj" 2021 jif¾ § fiú,s W¿ ksIamdokh 2022 jif¾ § ie,lsh hq;=
jd¾Isl ,laIHuh moku u; jd¾;d lrk ,o my< hEula jd¾;d lr we;s w;r" tu.ska fjk;a
ishhg 17'5l ie,lsh hq;= j¾Okhg idfmalaIj f,day fkdjk Lkscuh øjH ksIamdok Wm wxYfha
2022 jif¾ § weÕ¨ï Wm wxYfha ksIamdokh l%shdldß;ajhg wys;lr f,i n,mEï we;s úh' fï
ishhg 5'3l j¾Okhla jd¾;d lf<ah' wdkhk w;r" i,ld n,k ld,mßÉfþoh ;=< uQ,sl hlv
iSud lsÍï" iemhqï l%shdj,sfhys we;s jQ .eg¨ iy jdfka" Bhï yd jdfka .Dy NdKav ksIamdokj,
iy úÿ,sh úikaê lsÍï u.ska weÕ¨ï lafIa;%h my< hEu" uQ,sl f,day ksIamdok iy msßilik
u; we;s jQ wys;lr n,mEï" rch úiska ,o f,day ksIamdok Wm wxYj, iuia; my< hEu
l%shd;aul lrk ,o úúO m%;sm;a;suh ;SrK i|yd úYd, jYfhka fya;= úh'

88
cd;sl ksIamd†;h" úhou" wdodhu iy fiajd kshqla;sh

ld¾ñl ksIamdok o¾Ylfha ishhg 7lg jvd ISÜ ksIamdokjj, foaYSh ksIamdokh wvq ùu o
jeä m%udKhla i|yd odhl jk wÕ=re iy msßmyÿ fuu miqnEu ioyd n,mEfõh' fï w;r" jix.;
l< Lksc f;,a øjH Wm wxYfha ksIamdokh" 2022 ;;a;ajh fya;=fjka T!IO iy wfkl=;a fi!LH
jif¾ § wLKavj f;jeks jir i|yd;a miqnEula wdY%s; ksIamdok i|yd we;s jQ b,a¨u;a iuÕ l%ñl
fmkakqï lf<ah' ta wkqj" 2016 jif¾ isg jd¾;d jQ j¾Okhla fmkakqï l< uQ,sl T!IO ksIamdok yd
úYd,;u jd¾Isl miqnEu jd¾;d lrñka" wÕ=re iy T!IO ksIamdok Wm wxYh 2022 jif¾ § jd¾Isl
msßmyÿ l< Lksc f;,a øjH ksIamdokh jd¾Isl ,laIHuh moku u; ishhg 13'1l my< hEula

2
,laIHuh moku u; ishhg 57'8lska ie,lsh hq;= jd¾;d lf<ah'
f,i my< .sfhah' foaYSh fj<|fmd< ;=< mej;s 2022 jif¾ §" ld¾ñl ksIamdok o¾Ylfha
úfoaY úksuh øjYS,;d ysÕh uOHfha fndrf;,a wfkl=;a Wm wxYhka jk" oej ksIamdok ^.Dy
wdkhkh lsÍu iSud lsÍu fya;=fjka 2022 jir NdKav yer&" úÿ,s WmlrK" .Dy NdKav" lvodis
;=< § Lksc f;,a msßmyÿj È.= ld,hla mqrd jid yd lvodis ksIamdok iy uqøK yd má.;l<
oeóu" fuu miqnEug m%Odk jYfhka fya;= úh' ta udOH ksIamdokh wd§ wxYhkays l%shdldß;ajfhys
wkqj" iqÿ ãi,a" fmg%,a iy oeú f;,a we;=¿ msßmyÿ miqnEula olakg ,enqKq w;r" ÿïfld< ksIamdok
l< fmfg%da,shï ksIamdok 2022 jif¾ § my< iy hkaf;%damlrK yd WmlrK ksIamdok hk Wm
.sfhah' flfia fj;;a" wÕ=re iy msßmyÿ l< Lksc wxYj, j¾Okhka jd¾;d úh' /,s iys; lvodis"
f;,a øjH Wm wxYfha ksIamdokh jif¾ fmnrjdß" lvodis nE.a iy wNHdi fmd;a ksIamdokh wvqùu
cQks" wf.daia;=" iema;eïn¾ iy foieïn¾ hk fya;=fjka lvodis yd lvodis ksIamdok Wm wxYh
udij, § udisl mokñka by< hEï jd¾;d lf<ah' 2022 jif¾ § ukao.dó ld¾hidOkhla fmkakqï
lf<ah' ta wkqj" lvodis yd lvodis ksIamdok
iï ksIamdokh yd ta wdY%s; ksIamdok Wm
Wm wxYh jd¾Isl ,laIHuh moku hgf;a 2022
wxYh iy ridhksl øjH yd ridhksl ksIamdok
jif¾ § ishhg 43'4l ie,lsh hq;= wvqùula
Wm wxYh 2022 jir ;=< § j¾Okhla jd¾;d
jd¾;d lf<ah' i,ld n,k ,o ld,mßÉfþoh
lf<ah' iï iy ta wdY%s; ksIamdok Wm wxYh 2021
;=< m%Odk jYfhka olakg ,enqKq iemhqï ysÕh
jif¾ § jd¾Isl ,laIHuh moku u; jd¾;d l<
fukau" uqo,a fkdaÜgq iy mqj;am;a uqøKh my<
ishhg 1'3la jQ iq¿ by< hEug idfmalaIj" ksñ iï"
hEu fya;=fjka uqøK yd má.;l< udOH ksIamdok
iajNdúl iï celÜ iy im;a;=" ksIamdokhkays
Wm wxYfha l%shdldß;ajh fmr jirg idfmalaIj
j¾Okh fya;=fjka 2022 jir ;=< § ishhg 11'2lska
jd¾Isl ,laIHuh moku u; ishhg 4'9l wvqùula
j¾Okh úh' fï w;r" ridhksl øjH iy ridhksl
fmkakqï lf<ah' úÿ,s mek,a mqjre iy oÕr Wmdx.
ksIamdok Wm wxYh o jd¾Isl ,laIHuh moku
u; ishhg 9'8l iuia; j¾Okhla jd¾;d lf<ah' 2'10 rEm igyk
fuu j¾Okhg odhl fjñka wdia;rK u¨ iy 2022 jif¾§ ld¾ñl ksIamdok o¾Ylfha jd¾Isl
,laIHuh fjkiaùug m%Odk ldKavj, odhl;ajh
fiaÿïldrl ksIamdokh jir ;=< §" ie,lsh hq;=
f,i by< .sfhah' 10

5
rn¾ iy ma,diaála ksIamdok Wm wxYh iy 0
uQ,sl T!IO ksIamdok yd T!IO iïnkaO øjH --5-
ishhg

-3.6
ksIamdok Wm wxYj, ksIamdokh 2022 jir ;=< § --10- -5.1

my< hEï jd¾;d lf<ah' 2021 jif¾ § jd¾Isl --15-


-15.3
,laIHuh moku u; ishhg 35'7l ie,lsh hq;= --20-
--25- -23.4
j¾Okhla jd¾;d l< rn¾ iy ma,diaála øjH
ld¾;= 1 ld¾;= 2 ld¾;= 3 ld¾;= 4
ksIamdokh" 2022 jif¾ § ishhg 9'9lska my< .sfhah'
wdydr øjH ^35'2]& we.¨ï ksIamdok ^19'8]&
foaYSh yd f.da,Sh jYfhka fldúâ-19 frda.Skaf.a f,day fkdjk Lkscuh ksIamdok w`.=re iy msßmyÿ≥l< Lksc
^7'8]& f;,a ksIamdok ^7'4]&
my< hEu fya;=fjka ffjoH rn¾ w;ajeiqïj,g wfkl=;a ksIamdok ^24'1]&
rn¾ iy ma,diaála ksIamdok ^5'7]&
mej;s b,a¨u wvq ùu" rn¾ iy ma,diaála ksIamdok ld¾ñl ksIamdok o¾Ylfha j¾Okh
Wm wxYfha miqnEu i|yd uQ,sl jYfhka fya;= igyk( ldKavj,g wÞ< nr;eîï jryka ;=< olajd we;'
uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
úh' óg wu;rj" gh¾" ismr ^Zippers& iy rn¾

89
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2022

i|yd we;s b,a¨u wvqùu fya;=fjka" úÿ,s WmlrK m<uq wÈhf¾ ixj¾Ok lghq;= isÿ flfrk w;r"
ksIamdok wxYfha iuia; ld¾hidOkh 2022 fuu.sska hkaf;%damlrK iy há;, myiqlï
jif¾ § ÿ¾j, úh' flfia jqjo" hkaf;%damlrK yd jeäÈhqKq lsÍu yryd Rcq yd jl% wmkhk
WmlrK ksIamdok Wm wxYh fmr jif¾ jd¾;d fj<|fmd< i|yd ld¾ñl fY%a‚fha lvodis
l< ishhg 18'6l j¾Okhg idfmalaIj 2022 jir ksIamdokh lsÍu b,lal lr we;' 2024 jir jk
;=< § jd¾Isl ,laIHuh moku u; ishhg 14'0l úg fuu l¾udka;Yd,dj ksu lsÍug wfmalaId
j¾Okhla jd¾;d lf<ah' fï w;r" m%Odk jYfhka lrk w;r" jd¾Islj lvodis fuá%la fgdka

2
is.rÜ ksIamdokh by< hEu;a iuÕ" ÿïfld< 74"000la muK ksIamdokh lsÍug tu.ska wfmalaId
ksIamdok wLKavj fojk jirg;a by< hEula lrhs' jir ;=< § l=rexp;sõ ¨Kq f,ajdfhys
jd¾;d lrñka" 2022 jif¾ § jd¾Isl ,laIHuh ksIamdok lghq;= rdcH fm!oa.,sl yjq,aldÍ;aj
moku u; ishhg 6'8lska j¾Okh úh' l%uh hgf;a kej; wdrïN lsÍug wod< lghq;=o
isÿ úh' fuu jHdmD;sh wjika ùu;a iuÕ
ld¾ñl m%;sm;a;s iy wdh;ksl iydh fuu ¨Kq f,ajdh u.ska jd¾Islj fuá%la fgdka
jix.;fhka fukau bka wk;=rej we;s jQ 30"000l muK ¨Kq ksIamdokhla isÿlsÍug
wd¾Ól w¾nqofhka jQ n,mEfuka h:d ;;a;ajhg wfmalaId flf¾' ;jo" fudag¾ r: ksIamdokhg
m;aùu i|yd l¾udka; wxYhg iydh imhñka" wod<j" tl,ia lsÍu iy wu;r fldgia ksIamdok
m%;sm;a;suh mshjr .Kkdjla l%shdjg kexùu l¾udka;h i|yd jk iïu; fufyhqï mámdá
yryd l¾udka; wxYfha j¾Okhg iy ixj¾Okhg ud¾f.damfoaY hgf;a foaYSh jYfhka fudag¾
wLKavj iyfhda.h ,nd §ug 2022 jir ;=< §" r: tl,ia lsÍu wLKavj mq¿,a úh' 2022 jir
rch úiska lghq;= lrk ,§' l¾udka; wud;HxYh wjidkh jk úg iïu; fufyhqï mámdá
úiska Y%S ,xldfjys l¾udka; wxYh ixj¾Okh hgf;a ksIamdok iud.ï 20la ,shdmÈxÑ lr
i|yd úia;S¾K iy iuia; me;slv wdjrKh we;s w;r" jir ;=< § jdyk 10"490la tl,ia
flfrk m%;sm;a;suh rduqjla we;slsÍu Wfoid lr we;' fï w;r" Y%S ,xld ffcj ;dlaIK
2023 - 2048 ld, iSudj i|yd zld¾ñl ixj¾Okh wdh;kh" cd;Hka;r yjq,alrefjl= iuÕ
i|yd cd;sl m%;sm;a;shZ (National Policy for iyfhda.Sj" 2022 jif¾ § Y%S ,xldfõ m%:u ffcj
Industrial Development - NaPID) ilia lrk ,§' ;dlaIK kfjda;amdok WoHdkh ia:dms; lsÍu
;j o" zld¾ñl ixj¾Okh i|yd cd;sl m%;sm;a;shZ i|yd mshjr /ila l%shdjg kexùh' rg ;=< ffcj
;=<ska f.da,Sh jYfhka ;r.ldÍjk iy ieug ;dlaIK kfjda;amdokhka i|yd jk iqúfYaIS
m%;s,dN ysñjk foaYSh ld¾ñl wxYhla we;s lsÍu ikaêia:dkhla f,i lghq;= lrñka" foaYSh
wruqKq lrhs' zld¾ñl ixj¾Okh i|yd cd;sl yd cd;Hka;r jYfhka wdfhdack wdl¾IKh
m%;sm;a;fhysZ i|yka ld¾hhka n,.ekaùu i|yd lr.ekSug;a" tu`.ska Y%S ,xldfjys wê ;dlaI‚l
l%shd;aul lsÍfï rduqjla" wëlaIKh iy we.hSu wmkhk by< kexùug;a fuu ffcj ;dlaIK
i|yd jk hdka;%K iy ld, mrdihka w;r kfjda;amdok WoHdkh u.ska wfmalaId flf¾' fï
iudf,dapk isÿlsÍfï l%ufõohka we;=<;a Wmdh w;r" wdishdkq ixj¾Ok nexl=fjys iydh we;sj
ud¾.sl l%shdldÍ ie,iqï jir 5 ne.ska jQ ld, ia:dms; lrk ,o zl=vd yd udOH mßudK jHdmdr
mrdihka i|yd ilia lsÍug wfmalaId flf¾' ta iïnkaOl fõÈldjZ 2022 jif¾ Tlaf;dan¾
wkqj" ld¾ñl ixj¾Okh i|yd cd;sl m%;sm;a;sh udifha § cd;sl jHjidh ixj¾Ok wêldßfha
iy 2023-2027 ld,mßÉfÊoh i|yd Wmdh ud¾.sl wëlaIKh hgf;a Èh;a lrk ,§' fuu fõÈldj
l%shdldÍ ie,iqu" 2023 jif¾ fmnrjdß udifha § u.ska oekqu" yelshdjka iy l=vd yd uOH
wud;H uKav, wkque;sh i|yd bÈßm;a lrk ,§' mßudK jHdmdr w;r cd,lrKh i|yd m%fõYh
fï w;r" 2012 jif¾ § kj;d oeuqKq weô,smsáh ,nd§ug wfmalaId lrk w;r" ldka;djkaf.a uQ,H
lvodis lïyf,a ksIamdokh rdcH fm!oa.,sl idlaIr;djh iy jHdmdr l<ukdlrK yelshdjka
yjq,aldÍ;ajhla f,i kej; wdrïN lsÍu i|yd jeäÈhqKq lsÍu i|yd ldka;djka úiska fufyhjk
2023 jif¾ fmnrjdß udifha § wud;H uKav,h l=vd yd uOH mßudK jHdmdr flfrys fuu.ska
úiska wkque;sh fok ,§' weußldkq fvd,¾ úfYaI wjOdkhla fhduq lrhs' ;jo" l,dmh ;=<
ñ,shk 16l wdfhdackhla u.ska fuu jHdmD;sfhys jD;a;Sh mqyqKq wjYH;d imqrd,Su i|yd zksmqK;d

90
cd;sl ksIamd†;h" úhou" wdodhu iy fiajd kshqla;sh

WodkZ jevigyk jhU m<d; ;=< wdrïN lr hdfï myiqj jeäÈhqKq flfrk mßÈ" wdh;k w;r
l%shdjg kexùh' fï w;r" ud;r Èia;%slalfhys iïnkaëlrKh Yla;su;a lsÍu ;=<ska wdfhdack
c¾udkq ld¾ñl úoHd,hla ia:dms; lsÍug wkqu; lsÍfï l%shdj,sh úêu;a iy läkï lsÍu
wod< mshjr /ila l%shd;aul fjñka mej;=‚' i|yd zwdfhdaclhska fj; myiqlï iemhSfï
flfia fj;;a" 2022 wxl 03 orK cd;sl whjeh uOHia:dkhlaZ ia:dms; lrk ,§'
pl%f,aLhg wkqj rdcH úhoï iSud lsÍu fya;=fjka
wfkl=;a rdcH ksfhdað; wdh;k foaYSh
2022 jif¾ wfma%,a udifha isg ld¾ñl wxYfhys

2
l¾udka; wxYhg myiqlï ie,iSu i|yd mshjr
m%j¾Ok iy ixj¾Ok lghq;= ;rula ÿrg iSud úh'
/ila l%shd;aul lf<ah' cd;sl jHjidh ixj¾Ok
wmkhk ixj¾Ok uKav,h iy wdfhdack wêldßh úiska foaYSh iïm;a Ndú;d lrk jHdmdr
uKav,h úiska wmkhk b,lal.; foaYSh i|yd ms<s.ekSula ,ndfok ‘Made in Sri Lanka’
ksIamdok l¾udka; m%j¾Okh lsÍfuys il%Shj ,dxPkh m%p,s; lsÍug wod< ish m%h;akhka
kshe¨Kq w;r" úfoaY wdfhdack wdl¾IKh lr wLKavj ls%hdjg kexùh' fï i|yd" cd;sl jHjidh
.ekSu i|yd mshjr lsysmhla wdrïN lrk ,§' ixj¾Ok wêldßh úiska Èia;%sla uÜgfï iy laIqø
2022 jir i|yd jk w;=re whjeh u.ska fhdackd uÜgfï fj<| m%o¾Yk mj;ajk ,o w;r" m%:u
l< mßÈ" cd;Hka;r fj<|fmd<g iß,k mßÈ ‘Made in Sri Lanka’ n,h,;a fj<|ie, ud;f,a
foaYSh weiqreï øjH yd fudaia;r m%j¾Okh iy Èia;%slalfha újD; lrk ,§' 2022 jif¾ §" cd;sl
ixj¾Okh lsÍu wruqKq lr.;a zcd;sl weiqreï jHjidh ixj¾Ok wêldßh úiska tys zm%dfoaYSh
uOHia:dkfhysZ lghq;= kej; ilS%h lsÍu i|yd jHjidhl;aj ixj¾Ok jevigykZ yryd
wmkhk ixj¾Ok uKav,h mshjr .;af;ah' ;jo" jHjidhl mqyqKq jevigyka 1"292la mj;ajk
wmkhk ixj¾Ok uKav,h úiska weÕ¨ï" ue‚la" ,o w;r" jHdmdr 957la iy jHdmdr mq¿,a lsÍï
iaj¾KdNrK" úoHq;a yd bf,lafg%daksl ksIamdok" 1"573la ks¾udKh lsÍug iydh fok ,§' tfukau"
rn¾ iy rn¾ wdY%s; ksIamdok" iy fndaÜgq yd wdydr úc,kh" ó me‚" Èjq,a iy wfkl=;a iD;=uh
fndaÜgq ;ekSu we;=¿ wd¾Ólfha y÷kd.;a wmkhk ksIamdok" fldia" mka iy ;,a j¾. hk lafIa;%j,
wxY lsysmhla m%j¾Okh lsÍu i|yd cd;sl wmkhk l¾udka; fmdl=re lsysmhla i|yd ixj¾Ok
ikakduhla iy 2022-2026 ld,mßÉfþoh i|yd jevigyka o l%shd;aul lrk ,§' fï w;r" 2022
m%j¾Ok ie,eiaula o ixj¾Okh lrk ,§' tfiau" jif¾ fmnrjdß udifha § l¾udka; ixj¾Ok
2021 jif¾ § wmkhk ixj¾Ok uKav,h hgf;a uKav,h úiska foaYSh l¾udka;lrejka i|yd
m%Odk wmkhk lafIa;% 24la wdjrKh jk mßÈ kj fj<|fmd< iy wdfhdack wjia:d ks¾udKh
m;a lrk ,o wmkhk WmfoaYl lñgq u.ska lsÍug wjYH iydh iemhSu i|yd zl¾udka;
wmkhk lafIa;%j, l%shdldß;ajh jeäÈhqKq lsÍug 2022Z cd;sl ld¾ñl m%o¾Ykh" l¾udka; 20l
wjYH f;aud;aul m%uqL;d y÷kd.ekSu i|yd iyNd.S;ajfhka hq;=j mj;ajk ,§' ;jo" rfÜ
/iaùï ud,djla jir ;=< mj;ajk ,§' tfukau" ld¾ñl iy jHjidh j¾Okh by< kexùfï
jir ;=< § wmkhk b,lal lr.;a jHdmdr m%j¾Ok wruq‚ka l¾udka; ixj¾Ok uKav,h hgf;a
lsÍu b,lal lrñka fj<| m%o¾Yk" fj<|fmd< ‘Getup Startup for a Wealthy Nation’ jevigyk
in|;d ks¾udKh lr .ekSfï jevigyka" oekqïj;a wdrïN lrk ,§' mdi,a isiqka i|yd zjHjidhl
lsÍfï ieis" iy YlH;d ixj¾Ok jevigyka iudcZ weröu" jHjidhlhska uqyqK fok .eg¨
mj;ajk ,§' fï w;r" wdfhdack uKav,h úiska úi£u i|yd zjHdmdßl idhkZ iy iq¿ yd uOH
iud.ï" m¾fhaIK wdh;k yd kj jHdmdr wdh;k mßudK l¾udka;lrejka fj; wdfhdack fhduq
i|yd iydh ùug iy Tjqkaf.a bÈß jHdmdr lsÍu i|yd wka;¾cd,h mokï lr.;a zwdfhdacl
fhdackd fyda kfjda;amdok i|yd iqÿiq yjq,a ixÑ;Z jevigyk we;=¿j jHjidhl;ajh m%j¾Okh
lrejka fidhd .ekSug myiqlï ie,iSu i|yd lsÍu i|yd úúO l%h s dud¾. fuu jevigyk ;=<ska
foaYSh yd cd;Hka;r jHjidhhka iïnkaëlrKh wdjrKh lrk ,§' ;jo" fuu jevigyk hgf;a
flfrk fmdÿ fõÈldjla f,i kj jHdmdr l¾udka;lrejka iy l¾udka; ixj¾Ok uKav,h
yjq,aldß;aj ms<sn| o;a; moaO;shla ia:dms; lrk w;r ióm iïnkaO;djla we;s lsÍu i|yd
,§' ;jo" wdfhdaclhka yg jHdmdr mj;ajdf.k fõÈldjla ks¾udKh lrñka l¾udka; ixj¾Ok

91
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2022

uKav,fha cx.u ÿrl:k fhÿu iy yÈis m%;spdr m%Odk wxYj, m¾fhaIK lghq;= o isÿ lrk ,§'
wxlhla o y÷kajd fok ,§' fï w;r" cd;sl ;jo" Y%S ,xldfõ nqoaêuh foam< jd‚clrKhg
M,odhs;d f,alï ld¾hd,h Èjhsk mqrd isák l=vd wod<j mj;sk ÿ¾j,;d y÷kd.ekSu ms<sn| úfYaI
mßudK jHjidhlhska iún, .ekaùu wruqKq wjOdkh fhduq lrñka" kfjda;amdok u; mokï
lr.;a M,odhs;dj jeäÈhqKq lsÍfï jevigyka jQ ld¾ñl ixj¾Okh Èß.ekaùu i|yd cd;sl
wLKavj l%shd;aul lf<ah' kfjda;amdok ksfhdað;h;dh;kh jir uq¿,af,a
úúO l%shdldrlï i|yd ilS%hj iyNd.S úh' kj

2
l¾udka; uKav, úiska mqyqKq iy m%j¾Ok
ksIamdok ixj¾Ok l%shdj,s i|yd 2022 jir
lghq;= yryd foaYSh l=vd yd uOH mßudK jHdmdr
;=< § myiqlï i,ik w;r u" cd;sl úoHd moku
i|yd iydh ie,iSu wLKavj isÿlrk ,§' fï
úiska YsIH;aj lsysmhla ,nd§u iy m¾fhaIKj,
w;r" jir ;=< §" fj<| yd wdfhdack m%j¾Okh
kshef<kakka i|yd wjYH m¾fhaIK wdOdr ,nd
lsÍu i|yd fj<| ksfhdað; lKavdhï" cd,lrK
§ug o wLKavj mshjr .kakd ,§'
jevigyka" cd;Hka;r wka;¾cd, iïuka;%K iy
idlÉPd ixi| i|yd ,xld jd‚c uKav,h úiska ld¾ñl wxYfha wLKav meje;au iy;sl
wLKavj myiqlï i,ik ,§' ;jo" zfoaYiSud yryd lrk w;r u" wd¾Ól w¾nqoh wdY%s; .eg¨
fj<|du i|yd jHdmdßl bÕsZ (Business tips for úi£u i|yd rch úiska l¾udka; wxYhg
Trading Across Borders) hk f;audj hgf;a wmkhk fkdlvjd myiqlï i,ik ,§' bkaOk ysÕh
wNsuqL l=vd yd uOH mßudK jHjidhlhkaf.a W.% f,i olakg ,enqKq ld, iSudj, §"
fj<| oekqu by< kexùu i|yd ,xld jd‚c ld¾ñl lghq;= wLKavj mj;ajdf.k hEug
uKav,h" cd;Hka;r ixj¾Okh i|yd jQ tlai;a myiqlï i,iñka Y%S ,xld .ukd.uk uKav,h
ckmo ksfhdað;dh;kh iuÕ tlaj lghq;= lf<ah' úiska l<ukdlrKh flfrk äfmda u.ska
Y%S ,xld cd;sl jd‚c uKav,h úiska Èjhsk mqrd l¾udka;Yd,d i|yd wjYH bkaOk iemhSug
mqyqKq jevigyka ud,djka ixúOdkh lrñka l¾udka; wud;HdxYh úiska ks¾foaY ,sms ksl=;a
l=vd yd uOH mßudK jHjidhl wxYh oekqïj;a lsÍug mshjr .kakd ,§' ;jo" foaYSh ksIamdolhskag
lsÍug iy iún, .ekaùug lemù l%shd lrk ,§' ish fufyhqï lghq;= wLKavj mj;ajdf.k hEfï
tfuka u" cd;sl jd‚c uKav,h úiska fj<| yelshdj iy;sl lsÍu i|yd Tjqkag wjYH wuqøjH
wjia:d jeäÈhqKq lsÍu iy ldka;d jHjidhl;ajh wdkhkh lsÍug yelsjk mßÈ bkaÈhdkq Kh
m%j¾Okh lsÍu wruqKq lr .ksñka" l,dmSh jevigyk hgf;a úfoaY úksuh øjYS,;d myiqlï
l¾udka; uKav," rdcH wdh;k" iy cd;Hka;r imhk ,§' fï w;r" fmr fkdjQ úrE id¾j wd¾Ól
wdh;k iuÕ wjfndaO;d .súiqï j,g t<fUk ,§' w¾nqoh iy fldúâ-19 jix.;h u.ska we;s l<
wys;lr m%;sM, ie,ls,a,g .ksñka" tla tla isoaêh
;dlaI‚l ÈhqKqj m%j¾Okh lsÍu i|yd jQ mokï lrf.k" laIqø" l=vd yd uOH mßudK jHjidh
rcfha m%h;ak jir mqrd wLKavj l%shd;aul úh' wxYh we;=¿ ish¨u wd¾Ól wxYj, n,mEug ,la
rcfha fuu m%hka;h i|yd myiqlï imhñka" jQ Kh.e;shka i|yd 2022 jif¾ cQ,s udifha isg
cd;sl uQ,sl wOHhk wdh;kh úiska foaYSh udi yhl ld,hla i|yd fhda.H mßÈ Kh iyk
ksIamdok l¾udka; i|yd ;dlaIK iy m¾fhaIK ,ndfok f,i Y%S ,xld uy nexl=j n,m;%,dNS nexl=
Ndú;hka fhdod .ekSug myiqlï ie,iSu i|yd iy nexl= fkdjk uQ,H wdh;kj,ska b,a,Sï lr
;dlaIK yqjudre m%;sm;a;shla ilia lrk ,§' we;' ;jo" l=vd yd uOH mßudK jHjidhlhkaf.a
;jo" cd;sl uQ,sl wOHhk wdh;kh fm!oa.,sl øjYS,;d wjYH;d imqrd,Su i|yd" l=vd yd
wxYfha iud.ula iuÕ tlaj" ld¾ñl wruqKq uOH mßudKfha jHjidh Kh fhdackd l%ufha
i|yd we,a.S Ndú;d lrñka ffcj ãi,a ksIamdokh fkdf.jQ uqof,ka t'c' fvd,¾ ñ,shk 13'5l muK
m%j¾Okh lsÍfï l%shdj,shl kssr; jQ w;r" uqo,la" uqo,a" wd¾Ól ia:dhSlrK iy cd;sl m%;sm;a;s
lDIsld¾ñl ixj¾Ok mshjrj,g iu.dój l=Uqre wud;HdxYh úiska yÈis m%;spdr wjYH;d i|yd
wlalr 280"000lg zBiofilmZ Ôj fmdfydr y÷kajd kej; fjka lrk ,§' fuys uQ,sl mrud¾:h jQfha
§u o isÿlr we;' fï w;r" Y%S ,xld kefkda lDIsl¾udka;h" ixpdrl l¾udka;h iy wfkl=;a
;dlaIK wdh;kh úiska n,Yla;s" ÈhqKql< øjH" wmkhk wdY%s; wxYj, kshe<S isák l=vd yd uOH
Lksc" frÈms<s wuqøjH iy ksIamdok l%shdj,s we;=¿ mßudK jHjidhlhskag idudkH nß; ;ekam;=

92
cd;sl ksIamd†;h" úhou" wdodhu iy fiajd kshqla;sh

wkqmd;slhg tl;= l< idOdrK wdka;slhla u; úÿ,sh" c,h iy wmøjH l<ukdlrKh


;SrKh jk fmd,S wkqmd;slhg fhda.H mßÈ ldrl úÿ,sh" c,h iy wmøjH l<ukdlrK
m%d.aOk Kh ,nd §uhs' ;jo" wuqøjH ñ, by< lghq;=j, tl;= l< w.h 2021 jif¾ § jd¾;d l<
hEu fya;=fjka weÕ¨ï ksIamdolhska uqyqK fok ishhg 2'2l j¾Okhg idfmalaIj 2022 jif¾ §
wNsfhda. ie,ls,a,g .ksñka foaYShj ksIamdokh ishhg 4'3lska wvq jQ w;r" ta i|yd" uQ,slju úÿ,sh
fkdlrk" wjYH Wmdx. iy NdKav wdkhkh lsÍu iy .Eia iemhSu wdYs%; lghq;=j, my; jeàu
u; ;Sre nÿ iyk ,nd§ug 2022 jif¾ wf.daia;= fya;= úh' ta wkqj" jir ;=< § iemhqï wxYfha ±ä

2
udifha § wud;H uKav,h úiska wkque;sh ,nd wjysr;djkag iy ñ, by< ±óï j,g ,la jQ úÿ,sh"
fok ,§' .Eia" jdIam yd jdhq iólrK iemhSfï lghq;= 2021
jif¾ jd¾;d l< ishhg 4'9l j¾Okhg idfmalaIj
bÈlsÍï iy m;,a yd leŒï 2022 jif¾ § ishhg 5'9lska wvq úh' fï w;r"
iemhqï iy b,a¨ï hk fowxYfhkau mej;s 2021 jif¾ § ms<sfj,ska ishhg 17'8lska iy ishhg
3'3lska my; jegqKq c,h /ia lsÍu" msßisÿ lsÍu
wjysr;djkaf.a n,mEug ,la jQ bÈlsÍï lghq;=j,
yd fnod yeÍfï lghq;= iy u,dmjyk" li<
tl;= l< w.h" 2021 jif¾ jd¾;d l< ishhg
l<uKdlrKh yd tu øjH m%;splS%hlrKh lsÍfï
4'4l j¾Okhg idfmalaIj 2022 jif¾ § ishhg
lghq;= 2022 jif¾ § ms<sfj,ska ishhg 0'6lska yd
20'9lska my; jegq‚' fuys§" wuqøjH iy bkaOk
ishhg 3'9lska j¾Okh úh'
ysÕh fukau YS>%fhka by< .sh fhojqï msßjeh"
iemhqïlrejka úiska NdKav Khg ,nd §u iSud fiajd
lsÍu iy rcfha wruqo,ska isÿ lrk ,o bÈlsÍï
jHdmD;s i|yd jQ f.ùï ie,lsh hq;= f,i m%udo ùu n,Yla;s w¾nqoh" NdKav ysÕh iy by<
WoaOukh fya;=fjka fiajd lghq;=j, tl;=
iemhqï wxYfha we;s jQ m%Odk wjysr;d úh' rcfha
l< w.h 2021 jif¾§ jd¾;d l< ishhg 3'5l
wruqo,a Ndú;fhka isÿ lrk jHdmD;s w;aysgqùu
j¾Okhg idfmalaIj 2022 jif¾§ ishhg 2'0lska
fukau by< fmd,S wkqmd;sl fya;=fjka fm!oa.,sl
my; jegq‚' fuu my; jeàu flfrys uQ,sl
wdfhdack iSud ùu;a iuÕ we;s jQ b,a¨ï wxYfha
jYfhka foam< fj<|du" rlaIKh" uQ,H fiajd"
wjysr;d fuu ;;a;ajh ;jÿrg;a W.% ùug fya;=
fi!LHh iy jD;a;Shuh fiajdjkays olakg ,enqKq
úh' bÈlsÍï fËa;%fha fuu miqnEu tu wxYfha
miqnEu odhl úh' ;jo" f;dr;=re ;dlaIKh" .=jka
o¾Yl ;=<ska o ms<sìUq fõ' ta wkqj" 2021 jif¾ §
úÿ,s yd rEmjdyskS úldYk fiajd fukau f;d. yd
ishhg 0'8l iq`M my; jeàula jd¾;d l< rfÜ
is,a,r fj<| lghq;= o my; jeàula jd¾;d lrk
iuia; isfuka;s WmfhdacH;djh 2022 jif¾ §
,§' flfia jqjo" fldúâ-19 jix.;fha n,mEu
ishhg 35'9lska ie,lsh hq;= f,i my; jegqKq
l%ufhka myj hEu;a iuÕ ixpdrl lghq;= by<
w;r" 2021 jif¾ § ishhg 4'7lska j¾Okh jQ
2'11 rEm igyk
f.dvke.s,s øjH wdkhkh o 2022 jif¾ § 2022 jif¾ fiajd lghq;=j, j¾Ok fõ.hka ^w&
ishhg 35'8lska ie,lsh hq;= f,i my; jegq‚'
;jo" n,m;%,dNS jd‚c nexl= u.ska fm!oa.,sl kjd;eka yd wdydrmdk
iemhsfï fiajd
27'0
wOHdmkh 3'8
ksjdi bÈlsÍï lghq;= i|yd ,nd fok Kh
m%jdykh 3'5
m%udKh o 2022 jif¾ foieïn¾ ui wjidk úÿ,s ixfoaY fiajd 3'1
jk úg my; jeàula jd¾;d lrk ,§' fï w;r" rdcH mßmd,kh 1'2

je,s leŒï jeks bÈlsÍï lghq;= i|yd wuqøjH f;d. yd is,a,r fj<|dï -0'2
mß.Kl jevigyka yd -2'3
imhk leŒï lghq;=j,ska uQ,slj iukaú; f;dr;=re ;dlaIK fiajd
jD;a;Shuh fiajd -4'0
jk m;,a yd leŒï lghq;= o 2021 jif¾ È fi!LH fiajd -8'4
.=jkaúÿ,s iy rEmjdysks
jd¾;d l< ishhg 1'4l j¾Okhg idfmalaIj 2022 úldYk lghq;=
-11'0
uQ,H fiajd -11'0
jif¾ § ishhg 31'0lska my; jegq‚' ;jo" ue‚la foam, fj<|dï -12'1
leŒfï lghq;=j, my; jeàu ms<sìUq lrñka 2022 rlaIKh -47'2

jif¾ § ue‚la wmkhk mßudj o ishhg 8'9l wvq ^w& o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ' ^2015 mokï j¾Ih&
uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
ùula jd¾;d lrk ,§'

93
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2022

2'12 rEm igyk uyck Wmfhda.S;d fiajdj, .dia;= by< kexùu


fiajd wxYfhys .ekqï l<ukdlrejkaf.a o¾Ylh ^w&
fukau by< fmd,S wkqmd;sl ksid Kh ,nd .ekSu
80
wffO¾hu;a ùu jeks m%jK;d fya;=fjka we;s jQ
70
60
b,a¨u my< hEu f;d. iy is,a,r fj<| lghq;=
50 ;jÿrg;a my; jeàug fya;= úh'
o¾Yl w.h

40
30
m%jdykh iy .nvd myiqlï

2
20
10 fldúâ-19 jix.;h l%ufhka myj hEu;a
0
iuÕu u.S yd NdKav m%jdyk fiajd iy .nvd
ck'
fmn'
ud¾'
wfma%'
uehs
cqks
cQ,s
wf.da'
iema'
Tla'
fkdje'
foie'
ck'
fmn'
ud¾'
wfma%'
uehs
cqks
cQ,s
wf.da'
iema'
Tla'
fkdje'
foie'
myiqlï iemhSfï lghq;=j, tl;=l< w.h 2021
2021 2022 jif¾§ jd¾;d l< ishhg 0'9l iq`M j¾Okhg
.ekqï l<ukdlrejkaf.a o¾Ylh jHdmdr ls%hdldrlïys
o¾Ylh idfmalaIj 2022 jif¾ § ishhg 3'5l j¾Okhla
^w& 0 isg 100 olajd mrdih ;=< úysfok úirK o¾Ylhla (Diffusion Index) jk fuys jd¾;d lrk ,§' m%jdyk lghq;= ms<sn| o¾Yl
o¾Yl w.h tys lvbï uÜgu f,i .efkk o¾Yl w.h jk 50g jvd jeä kï
wod, ls%hdldrlfuys j¾Okhla o o¾Yl w.h 50g jvd wvq kï tys my; jeàula
o fmkakqï flf¾'
ie,lSfï §" YS% ,xld .ukd.uk uKav,h"
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j fm!oa.,sl nia Odjlhka iy YS% ,xld ÿïßh fiajh
u.ska fufyhjk ,o u.S lsf,daóg¾ ixLHdj
hEu fya;=fjka kjd;eka yd wdydrmdk iemhSfï 2022 jif¾ § ie,lshhq;= f,i by< hk ,§' fï
fiajd jir ;=<§ ie,lshhq;= f,i j¾Okh jQ w;r" flfrys bkaOk msßjeh ie,lsh hq;= f,i jeä
m%jdykh" úÿ,s ixfoaY fiajd" wOHdmkh" rdcH ùu ksid fmdÿ m%jdyk fiajd i|yd b,a¨u by<
mßmd,kh" fjk;a fm!oa.,sl fiajd iy ;eme,a hEu fukau fmdÿ m%jdyk lghq;= i|yd m%uqL;d
yd l=ßh¾ fiajd o hym;a j¾Okhka jd¾;d lrk moku hgf;a bkaOk ,nd §u o fya;= úh' ;jo"
,§' fiajd wxYfha iuia; miqneiau" Y%S ,xld uy ixpdrl lghq;= h:dj;a ùu;a iuÕu .=jka m%jdyk
nexl=j u.ska udislj iïmdokh lrkq ,nk lghq;=j, isÿjQ l%ñl j¾Okh ms<sìUq lrñka jir
fiajd wxYfha .eKqï l<ukdlrejkaf.a o¾Ylh ;=< § YS% ,xlka .=jka fiajh úiska fufyhjk
fukau jHdmdr wfmalaId ms<sn| iólaIKfha fiajd ,o u.S lsf,daóg¾ m%udKfha by< hEula jd¾;d
lghq;=j,g wod, b,a¨ï iy úl=Kqï Wm o¾Yl o úh' flfia jqjo" m%Odk jYfhka cd;Hka;r fj<|
jir ;=< § iuia;hla jYfhka my; jeàu ;=<ska lghq;=j, olakg ,enqKq ukao.dó;ajh fya;=fjka
ms<sìUq úh'
YS% ,xld jrdhhka u.ska yiqrejkq ,enQ nyd¨ï
f;d. iy is,a,r fj<|du ^wä 20g iudk nyd¨ï tall j,ska& yd keõ nvq
m%udKh jir ;=< § my; jegq‚'
iemhqï wxYfha wjysr;d fukau b,a¨u my<
hEu fya;=fjka 2022 jif¾ § f;d. iy is,a,r kjd;eka iy wdydrmdk iemhSfï fiajd
fj<| lghq;=j, tl;= l< w.h" 2021 jif¾ §
jd¾;d l< ishhg 1'5l j¾Okhg idfmalaIj mdial= bßod m%ydrfhka fukau bka wk;=rej
ishhg 0'2lska my; jegq‚' ta wkqj" 2021$22 uy fldúâ-19 jix.;fha n,mEu fya;=fjka o my; jeà
lkakfha wiajekak wvq ùu" wdkhk iSud lsÍu ;snQ kjd;eka yd wdydrmdk iemhSfï fiajd lghq;=
ksid mdßfNda.sl NdKav o we;=`Mj NdKav wdkhkh 2021 jif¾ oS jd¾;d l< ishhg 1'7l j¾Okhg
my; jeàu iy Lkscf;,a iemhqug ndOd we;s ùu idfmalaIj 2022 jif¾ § ishhg 27'0l by<
wdÈh fya;=fjka we;s jQ iemhqï wxYfha wjysr;d j¾Okhla jd¾;d lrk ,§' n,Yla;s iemhqï ysÕh
jir ;=< fj<| lghq;= flfrys wys;lr f,i fukau iudchSh jYfhka mek ke.=Kq wiykldÍ
n,mdk ,§' ;jo" úfYaIfhkau jif¾ fojk ;;a;aj hgf;a we;s jQ ndOd yuqfõ jqjo" miq.sh
Nd.h jk úg mej;s by< WoaOukldÍ ;;a;ajh jirg idfmalaIj ixpdrl meñŒï ie,lsh hq;=
fya;=fjka mdßfNda.slhkaf.a l%h Yla;sh ySk f,i by< hEu fï i|yd fnfyúka odhl úh' fuu
ùu" nÿ jeä lsÍu" úÿ,sh yd c, iïmdokh jeks bkaOk ysÕh we;=`M ±ä wmyiq;d mej;s ld,fha §

94
cd;sl ksIamd†;h" úhou" wdodhu iy fiajd kshqla;sh

m%jdyk myiqlï o we;=<;a úfYAIs; ixpdrl meflac f;dr;=re iy ikaksfõokh


,nd §u jeks l%ufõo ;=<ska ixpdrlhka wdl¾Ykh fldúâ-19 jix.;h me;sÍu;a iuÕu we;s
lr .ekSug fndfyda fydag,a lghq;= lrk ,§' jQ b,a¨u fya;=fjka miq.sh jirj, b;d by<
;jo" miq.sh jif¾§ YS% ,xld remsh, m%Odk úfoaY j¾Okhla fmkakqï l< f;dr;=re iy ikaksfõok
uqo,a tallhkag idfmalaIj ie,lsh hq;= f,i fiajdj, tl;= l< w.h 2021 jif¾ § jd¾;d
wjm%udKh ùu o úfoaYSh ixpdrlhskag furg jvd l< ishhg 21'0l j¾Okhg idfmaCIj 2022 jif¾
wdl¾YkSh .ukdka;hla ùug fya;= úh' flfia

2
jix.; ;;a;ajh myj hEu;a iuÕ fuu fiajd
jqjo" we;eï cd;Hka;r udOH ;=<ska furg wd¾Ól i|yd jQ b,a¨u l%ufhka h:d ;;a;ajhg m;aùu yd
w¾nqoh w;sYfhdala;sfhka hq;=j jd¾;d lsÍu u.ska foaYSh fukau úfoaYSh jYfhka o wd¾Ól lghq;=
rg ms<sn|j we;s lrk ,o whym;a m%;srEmh ukao.dó ùu;a iuÕ ishhg 0'3lska my; jegq‚'
fukau iuyr rgj,a úiska ksl=;a lrk ,o ;jo" úÿ,sh yd bkaOk iemhqug isÿ jQ ndOd iy
wjjdod;aul ixpdrl ud¾f.damfoaY o jir ;=<§ wjYH ;dlaI‚l WmlrK ysÕ ùu o f;dr;=re iy
ixpdrl l¾udka;h úiska w;alr.; yelsj ;snQ ikaksfõok fiajdj, j¾Okhg ndOd muqKqjk
j¾Okhg ndOd we;s lrk ,§' ;jo" iSudiys;j ,§' fuys§" fuu ldKavh i|yd m%Odk odhl;ajh
bkaOk ksl=;a lsrSu foaYSh ixpdrlhkaf.a È.= ÿr olajkq ,nk mß.Kl jevigyka iy f;dr;=re
ixpdr lghq;= my< hEug fya;= úh' ;dlaIKh wdYs%; fiajd lghq;= 2021 jif¾ § jd¾;d
l< ishhg 25'2l j¾Okhg idfmalaIj" úÿ,s
uQ,H" rlaIKh iy ksjdi whs;sh yd foam< fj<|du lmamdÿj jeks foaYSh jYfhka jQ iemhqï wxYfha
.eg`M iy f.da,Sh b,a¨u ukao.dó ùu o fya;=fjka
iuia;hla jYfhka uQ,H" rlaIKh iy ksjdi
2022 jif¾ § ishhg 2'3lska my; jegq‚' fï w;r"
whs;sh o we;=,;a foam< fj<|dï lghq;=j, tl;=
2021 jif¾ § ishhg 14'2lska j¾Okh jQ úÿ,s
l< w.h 2021 jif¾ § jd¾;d l< ishhg 7'5l
ixfoaY fiajd" by< WoaOukh ksid l%h Yla;sh
j¾Okhg idfmalaIj 2022 jif¾§ ishhg 15'4lska
my< hEu fukau úÿ,s ixfoaY fiajd u; mekjQ nÿ
my; jegq‚' rfÜ mej;s by< fmd,S wkqmd;sl
by< kexùu fya;=fjka b,a¨u wvq ùu ;=< 2022
fya;=fjka Kh i|yd jQ b,a¨u wvq jQ w;r"
jif¾ § ishhg 3'1l wvq fõ.hlska j¾Okh úh'
WoaOukh by< uÜgul mej;Su fuu fiajdj,
uQ¾; tl;=l< w.h my; jeàu flfrys fya;= wfkl=;a fiajd lghq;=
úh' tfiau" YS% ,xld uy nexl=j ld¾;=uh jYfhka
rfgys mej;s whym;a wd¾Ól jd;djrKh
mj;ajkq ,nk Kh iemhqu ms<sn| iólaIKfha §
fya;=fjka wfkl=;a fiajd lghq;= fndfyduhl
wkdjrKh jQ mßÈ by< WoaOukh iy ÿ¾j,
tl;= l< w.h 2022 jif¾ § my; jegqKs' m%Odk
wd¾Ól ;;a;ajh fya;=fjka .Kqfokqlrejkaf.a
jYfhka jif¾ m<uq Nd.fha mej;s iemhqï ysÕh o
Kh mshùfï yelshdj my; jeàu nexl= úiska Kh jif¾ wjidk Nd.h jk úg b,a¨fï my; jeàuo
,nd §u iSud lsÍug fya;= ù we;' ta wkqj" uQ,H yd fï i|yd fya;= úh' ta wkqj" mej;s whym;a
uQ,H w;rueÈlrK fiajd 2021 jif¾ § jd¾;d l< jHdmdßl jd;djrKh ms<sìUq lrñka jD;a;Shuh
ishhg 7'0l j¾Okhg idfmalaIj 2022 jif¾ § fiajd iy .=jka úÿ,s-rEmjdyskS úldYk yd tu
ishhg 11'0lska my; jegqKq w;r" ksjdi whs;sh o ksIamdok lghq;= ms<sfj,skA ishhg 4'0la iy
we;=`M foam< fj<|dï lghq;= 2021 jif¾ § jd¾;d ishhg 11'0la ne.ska 2022 jif¾ § my; jegq‚'
l< ishhg 4'4l j¾Okhg idfmalaIj 2022 jif¾ § ;jo" fldúâ-19 jix.;fha ±ä n,mEug ,laj
ishhg 12'1lska my; jeà we;' ;jo" 2021 jif¾ § ;snQ jirj, § by< j¾Okhla jd¾;d l< fi!LH
ishhg 26'4l j¾Okhla jd¾;d l< rlaIKh" fiajd lghq;= o 2022 jif¾ § ishhg 8'4lska my;
m%;srlaIKh iy úY%du wruqo,a l<ukdlrK jegq‚' flfia jqjo" wOHdmkh" rdcH mßmd,kh
lghq;= o tys úY%du wruqo,a l<ukdlrK yd cd;sl wdrlaIdj" fjk;a fm!oa.,sl fiajd iy
lghq;=j, isÿjQ miqneiau fya;=fjka 2022 jif¾ § ;eme,a yd l=ßh¾ fiajd 2022 jif¾ § wd¾Ól
ishhg 47'2lska ie,lsh hq;= f,i my; jegq‚' j¾Okhg hym;a odhl;ajhla olajk ,§'

95
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2022

2'5' úhou uqo,a tallhkag idfmalaIj ;shqKq f,i wjm%udKh


ùu wmkhk i|yd jdisodhl ;;a;ajhla we;s lrk
mßfNdack iy wdfhdack úhofuka iukaú;
,§' ta wkqj" o'foa'ú' iy Y+oaO úfoaYSh b,a¨fuka
jk o< foaYSh úhou ^o'foa'ú'&" mj;akd ñ, wkqj
ieÿï,;a o'foa'ks'" mj;akd ñ, wkqj 2021 jif¾ §
2021 jif¾ § jd¾;d l< ishhg 13'6l j¾Okhg
jd¾;d l< ishhg 12'3l j¾Okhg idfmalaIj 2022
idfmalaIj 2022 jif¾ § ishhg 32'3l by<
jif¾ § ishhg 37'2l j¾Okhla jd¾;d lrk ,§'
w.hlska j¾Okh jQ w;r" ta i|yd jir ;=< mej;s

2
by< ñ, uÜgï fndfyda ÿrg fya;= úh' o'foa'ú'ys ia:djr ñ, wkqj o'foa'ú' jir ;=< § ie,lsh hq;=
wka;¾.; mßfNdack úhou 2021 jif¾ § jd¾;d f,i my; jegqKq w;r" fï i|yd m%Odk jYfhka"
l< ishhg 8'4l j¾Okhg idfmalaIj fuu l%h Yla;sh wvq ùu" by< fmd,S wkqmd;sl fya;=fjka
jif¾ § ishhg 34'3lska j¾Okh jQ w;r" wdfhdack wdfhdackh fukau mßfNdackh o wffO¾hu;a ùu
úhou o fmr jif¾ § jd¾;d l< ishhg 25'1l iy NdKav ysÕh fya;= úh' ta wkqj" 2021 jif¾ §
j¾Okhg idfmalaIj fuu jif¾ § ishhg 28'4lska ishhg 2'7lska j¾Okh jQ o'cd'ú' 2022 jif¾ §
j¾Okh úh' úfoaYSh wxYh ie,l+ úg" mj;akd mßfNdack iy wdfhdack hk úhoï oaú;ajhu
ñ, wkqj Y+oaO úfoaYSh b,a¨u fmr jif¾ § ms<sfj,ska ishhg 7'5lska iy ishhg 24'9lska my;
jd¾;d l< ishhg 34'7l my; jeàug idfmalaIj jeàu fya;=fjka ishhg 13'2lska my; jegq‚' fï
2022 jif¾ § ishhg 34'1lska j¾Okh úh' fï w;r" wmkhk mßudj j¾Okh ùfï iy wdkhk
flfrys NdKav yd fiajd wdkhk jd¾;d l< mßudj my; jeàfï taldnoaO m%;sM,hla f,i"
ishhg 41'2l j¾Okh wNsnjd NdKav yd fiajd ia:djr ñ, wkqj Y=oaO úfoaYSh b,a¨u 2022 jif¾ §
wmkhkfha jd¾;d l< ishhg 74'1l ie,lsh hq;= hym;a w;g mßj¾;kh fjñka ishhg 101'1lska
j¾Okh fya;= úh' fufia wdkhk idfmalaIj wvq ie,lsh hq;= f,i j¾Okh úh' ta wkqj" ia:djr
fõ.hlska j¾Okh ùu flfrys wdkhk iSud lsÍu ñ, wkqj o'foa'ks' 2021 jif¾ § jd¾;d l< ishhg
iy úfoaY úksuh ysÕh ksid wdkhk mßud my; 3'5l j¾Okhg idfmalaIj 2022 jif¾ § ishhg
jeàu n,mE w;r" YS% ,xld remsh, m%Odk úfoaY 7'8l my; jeàula jd¾;d lrk ,§'

2'9 ixLHd igyk


iuia; b,a¨u ^w&
remsh,a ñ,shk

whs;uh
mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj 2015 ia:djr ñ, wkqj
2020 ^wd& 2021 ^wd&^we& 2022 ^we& 2020 ^wd& 2021 ^wd&^we& 2022 ^we&
1' foaYhS b,aÆu
mßfNdackh 11,469,129 12,434,283 16,700,557 9,127,604 9,293,726 8,596,156
^] fjki& 0.6 8.4 34.3 -4.9 1.8 -7.5
o< foaYhS m%d.aOk iïmdokh 5,168,381 6,466,957 8,304,627 4,349,587 4,544,089 3,412,566
^] fjki& -4.8 25.1 28.4 -0.6 4.5 -24.9
uq¿
Ω foaYhS b,aÆu 16,637,510 18,901,240 25,005,184 13,477,191 13,837,815 12,008,722
^] fjki& -1.1 13.6 32.3 -3.6 2.7 -13.2

2' úfoaYh
S b,aÆu
NdKav iy fiajd wmkhk 2,418,542 2,980,263 5,187,941 1,961,341 2,159,760 2,380,539
^] fjki& -30.3 23.2 74.1 -29.6 10.1 10.2
NdKav iy fiajd wdkhk 3,384,516 4,281,313 6,045,399 2,842,981 2,959,641 2,371,412
^] fjki& -22.9 26.5 41.2 -20.1 4.1 -19.9
Y=oO
a úfoaYh
S b,aÆu -965,975 -1,301,049 -857,458 -881,640 -799,881 9,127
^] fjki& -5.1 -34.7 34.1 -14.1 9.3 101.1

3' uq¿
Ω b,aÆu 15,671,535 17,600,191 24,147,726 12,595,550 13,037,934 12,017,849

^] fjki& -1.5 12.3 37.2 -4.6 3.5 -7.8


^w& 2015 mokï j¾Ih hgf;a ksl=;a lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ' uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
^wd& ixfYdaê; YS% ,xld uy nexl=j
^we& ;djld,sl

96
cd;sl ksIamd†;h" úhou" wdodhu iy fiajd kshqla;sh

mßfNdackh úhoï ldKavhka uQ,sl jYfhka odhl úh' mj;akd


wd¾Ólfha úYd,;u úhoï ldKavh jk ñ, wkqj" fm!oa.,sl mdßfNdack úhofuys olakg
mßfNdack úhou mj;akd ñ, wkqj 2021 jif¾ ,enqKq by< j¾Okh i|yd f.da,Sh jYfhka
jd¾;d l< ishhg 8'4l j¾Okhg idfmalaIj NdKav ñ, by< hEu iy foaYSh uqo,a tallh
2022 jif¾ § ishhg 34'3lska j¾Okh jQ w;r" wjm%udKh ùu ksid 2022 jif¾ § wdkhksl
fï flfrys m%Odk jYfhka mdßfNda.sl NdKav mdßfNda.sl NdKavj, ñ, uÜgï jeäùu ie,lsh

2
ñ, .Kka by< hEu fya;= úh' fuys§" mßfNdack hq;= f,i odhl úh' ;jo" n,Yla;s ñ, .Kka
úhofuys m%Odk;u úhoï ldKavh jk fm!oa.,sl by< kexùu;a iuÕ úfYAIfhka m%jdykh" c,h"
mßfNdack úhou 2022 jir ;=<§ iuia; mßfNdack úÿ,sh" .Eia yd wfkl=;a n,Yla;s wdY%s; .Dyia:
úhofuka ishhg 89'7la ksfhdackh lrñka by< fm!oa.,sl mßfNdack úhoï by< .sh w;r" tu
fõ.hlska j¾Okh úh' fï w;r" iuia; mßfNdack jeä ùu wfkl=;a fndfyda fm!oa.,sl mßfNdack
úhofuys wka;¾.; rcfha mßfNdack úhou o úhoï ldKavhka fj; jHdma; úh'
fmr jirg jvd jeä fõ.hlska j¾Okh úh' rcfha mqoa., mßfNdack úhou yd iuQy
mdßfNda.slhkaf.a l%h Yla;sh msßySu iy mßfNdack úhofuka iukaú; jk rcfha iuia;
iemhqï ysÕh fya;=fjka fm!oa.,sl mßfNdack mßfNdack úhou" mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj
úhou uQ¾; jYfhka my; jeàula isÿ jqjo" 2022 2021 jif¾ jd¾;d l< ishhg 2'3l j¾Okhg
jif¾ mej;s by< ñ, uÜgï fya;=fjka mj;akd idfmalaIj 2022 jif¾ § ishhg 3'8l fõ.hlska
ñ, wkqj 2021 jif¾ § jd¾;d l< ishhg 9'4l j¾Okh úh' ta wkqj" fuys m%Odk;u úhoï
j¾Okhg idfmalaIj ishhg 39'0lska ie,lsh ldKavh jk fi!LH" wOHdmkh" iudc wdrlaIKh
hq;= f,i j¾Okh úh' fuu j¾Okh flfrys" iy l%Svd" úfkdaodxY yd ixialD;sl lghq;= wdÈh
ms<sfj,ska ishhg 25'9lska iy ishhg 69'8lska i|yd jk rcfha mqoa., mßfNdack úhou 2021
j¾Okh jQ wdydr yd uOHidr fkdjk mdkSh øjH jif¾ jd¾;d l< ishhg 1'0l j¾Okhg idfmalaIj
iy m%jdykh hk m%Odk fm!oa.,sl mßfNdack 2022 jif¾ § ishhg 5'6lska j¾Okh úh' ;jo"
2'10 ixLHd igyk
mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj fm!oa.,sl mßfNdack úhofï ixhq;sh ^w&

uqΩ¿ fm!oa.,sl mßfNdack úhoug


ldKavh odhl;ajh ^]&
j¾Okh ^]&

2020 ^wd& 2021 ^wd&^we& 2022 ^we& 2021 ^wd&^we& 2022 ^we&
1' wdydrmdk iy uoHidr fkdjk mdkSh øjH 31.4 33.4 30.2 16.2 25.9
2' uoHidr" ÿïfld< ksIamdok iy fjk;a u;aøjH 1.9 1.7 1.4 0.5 10.8
3' we֕-me<֕ iy mdjyka 7.4 4.2 5.1 -38.0 70.7
4' ksjdi l=,S" c,h" úÿ,sh" .Eia iy wfkl=;a n,Yla;s Ndú;hka 10.3 10.2 8.1 8.6 10.8
5' .DyNdKav" .Dy WmlrK iy ffoksl ksjdi w¨;ajeähdjka 1.6 1.8 1.5 26.4 18.3
6' fi!LHh 2.7 3.7 3.1 48.4 16.9
7' m%jdykh 21.3 21.2 25.9 9.0 69.8
8' ikaksfõokh 1.0 1.1 0.8 15.5 -0.3
9' l%Svd" úfkdaodxY iy ixialD;sl lghq;= 3.2 3.2 3.0 9.1 31.1
10' wOHdmkh 1.7 1.6 1.5 5.6 26.6
11' fydag,a iy wdmkYd,d myiqlï 2.8 3.4 5.1 30.6 109.0
12' fjk;a ;ekl i|yka fkdjk úúO NdKav yd fiajd ,nd.ekSu 15.1 15.0 15.9 8.7 47.4
13' Y%S ,dxlslhska tf;r§ lrk úhoï 1.0 0.5 0.7 -38.6 68.8
14' wvq l<d( úfoaYslhska fuf;r§ lrk úhoï 1.3 1.0 2.3 -18.2 225.7
uqΩ¿ fm!oa.,sl mßfNdack úhou 100.0 100.0 100.0 9.4 39.0
^w& 2015 mokï j¾Ih hgf;a ksl=;a lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ' uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
^wd& ixfYdaê;
^we& ;djld,sl

97
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2022

idudkH rcfha fiajd" wdrlaIdj" kS;sh yd iduh odhl;ajh olajk o< foaYSh ia:djr m%d.aOk
jeks iuia;hla f,i m%cdjgu m%;s,dN i,ik iïmdokh mj;akd ñ, wkqj" fmr jif¾ jd¾;d
lghq;= i|yd jk mßfNdack úhoïj,ska iukaú; l< ishhg 15'8l j¾Okhg idfmalaIj fuu
jk rcfha iuQy mßfNdack úhou 2021 jif¾ § jif¾ § ishhg 21'9lska j¾Okh úh' fï w;r"
jd¾;d l< ishhg 3'9l j¾Okhg idfmalaIj 2022 f;d.$mßf,aLk fjkia ùï iy jákd foa w;am;a
jif¾ § ishhg 1'7lska j¾Okh úh' lr .ekSï yd w;yeÍï o jir ;=< § j¾Okh úh'

2
wdfhdack wdfhdack uKav,h hgf;a ,shdmÈxÑ iud.ï
úiska ,nd.;a Kh o we;=¿j Rcq úfoaY wdfhdack
ia:djr ñ, wkqj wdfhdack úhofuys ie,lsh m%udKh" 2021 jif¾ § jd¾;d jQ t'c' fvd,¾
hq;= miqnEula mej;sh o NdKavj, ñ, uÜgï ñ,shk 780'2g idfmalaIj jd¾Isl ,laIHuh moku
ie,lsh hq;= f,i by< hEu fya;=fjka mj;akd u; 2022 jif¾ § t'c' fvd,¾ ñ,shk 1"075'6la6
ñ, wkqj wdfhdack úhou 2021 jif¾ § jd¾;d l< olajd ishhg 37'9lska ie,lsh hq;= f,i j¾Okh
ishhg 25'1l j¾Okhg idfmalaIj 2022 jif¾ § úh' wdfhdack uKav,h hgf;a ,shdmÈxÑ iud.ï
ishhg 28'4lska j¾Okh úh' úfoaY úksuh ysÕh o fj; ,efnk uq¿ úfoaY wdfhdack j,ska ishhg
YS% ,xld remsh, YS>% f,i wjm%udKh ùu o ksid 54'0la muK jk há;, myiqlï jHdmD;s i|yd jQ
wdfhdack NdKav W.% f,i ysÕ ùu yd ñ, jeä iDcq úfoaY wdfhdack ,eîï 2022 jif¾ § ie,lsh
ùu fukau" rcfha bÈlsÍï jHdmD;s w;aysgqùu hq;= j¾Okhla jd¾;d lr we;s w;r" 2022 jif¾
iy by< fmd,S wkqmd;sl fya;=fjka jir ;=< §
6 fuhg Y%S ,xld wdfhdack uKav,fha ,shdmÈxÑ iud.ï fj; ,enqKq Kh
wdfhdack i|yd jQ mßirh whym;a ;;a;ajhl o we;=<;a jQ ,eîï wh;a jk w;r" fuu weia;fïka;= fuu jd¾;dfõ 5jk
mej;=‚' flfia jqjo" jir ;=< § bÈlsÍï øjH iy mßÉfþofha olajd we;s weia;fïka;=j,g iudk fkdfõ' fuu jd¾;dfõ
5 jk mßÉfþofha olajd we;s weia;fïka;=j,g wdfhdack uKav,fha
hkaf;%damlrKj, olakg ,enqKq ñ, by< hEu ,shdmÈxÑ fkdjk iud.ï i|yd jQ Rcq úfoaY wdfhdacko we;=<;aùu m%Odk
jYfhka thg fya;= fõ' ta wkqj" 5jk mßÉfþofha i|yka 2022 jif¾ §
ms<sìUq lrñka wdfhdack úhou i|yd úYd,;u iuia; Rcq úfoaY wdfhdack m%udKh t'c' fvd,¾ ñ,shk 1"181ls'

2'11 ixLHd igyk


Y%S ,xld wdfhdack uKav,h iy l¾udka; wud;HdxYh hgf;a
,shdmÈxÑ jQ jHjidhj, wdfhdack iy fiajd kshqla;sh

jHdmD;s weia;fïka;=.;
weia;fïka;=.; wdfhdack ^re' ñ,shk&
ixLHdj fiajd kshqla;sh
ldKavh
2021 2022 2021 ^w& 2022 ^wd& 2021 2022
^w& ^wd& úfoaYSh foaYSh tl;=j úfoaYSh foaYSh tl;=j ^w& ^wd&
wdfhdack uKav,h ^1978 wxl 4 ork mk; hgf;a&
wkqu; l< jHdmD;s 135 160 347,871 166,184 514,056 282,842 263,529 546,371 25,632 26,177
17 jk j.ka;h s hgf;a ^we& 130 158 346,878 165,735 512,613 281,789 262,707 544,496 25,459 26,013
16 jk j.ka;h s hgf;a 5 2 993 449 1,442 1,054 821 1,875 173 164
17 jk j.ka;sh hgf;a .súi.;a jHdmD;s ^we& 93 142 41,305 74,130 115,436 327,810 188,864 516,674 21,685 21,685
17 jk j.ka;sh hgf;a ±kg lr we;s wdfhdack ^wE& ^b& 1,875 1,922 2,258,989 2,021,406 4,280,395 2,420,110 2,055,046 4,475,156 486,362 ,e'fkd'
jdKsc lghq;j = , ksr;jQ jHdmD;s ^wE& 2,735 2,718 651,662 1,057,348 1,709,010 662,641 1,059,813 1,722,454 459,828 461,371
17 jk j.ka;h s hgf;a ^we& 2,100 2,116 625,665 1,020,523 1,646,188 637,450 1,029,961 1,667,412 375,007 380,939
weÕ¨ï lïy,a 200 jevigyk hgf;a 116 107 505 25,639 26,143 503 18,714 19,217 56,543 52,513
16 jk j.ka;h s hgf;aa 519 495 25,492 11,187 36,679 24,688 11,137 35,825 28,278 27,919
l¾udka; wud;HdxYh
,shdmosxÑ jQ iud.ï ^wE& 3,259 3,451 - - 209,366 - - 204,600 ,e'fkd' ,e'fkd'
^w& ixfYdaê; uQ,hka( YS% ,xld wdfhdack uKav,h
^wd& ;djld,sl l¾udka; wud;HxYh
^we& mqΩ¿,a l< jHdmD;s o we;=<;aj
^wE& j¾Ih wjidkfha iuqÉÑ; w.h
^b& iuqÉÑ; ienE wdfhdack w.hka olajd we;'
igyk( wdfhdack uKav, mkf;a 17 jk j.ka;sh hgf;a wkqu; l< yd .súi.;a jHdmD;s" wdfhdack Wmßuhka fyda
fjk;a kï lrk ,o úfYaIs; wjYH;djkag hg;aj ;Srenÿ iy úksuh md,k úêúOdkj,ska ksoyia fõ'

98
cd;sl ksIamd†;h" úhou" wdodhu iy fiajd kshqla;sh

2'13 rEm igyk 2'12 ixLHd igyk


wdfhdack uKav,fha ,shdmÈxÑ jHjidhj,
iïm;a ixhq;sh iy Wmfhdackh
úfoaYSh Rcq wdfhdack ^w& ^mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj& ^w&^wd&
^t'c'fvd,¾ ñ,shk&
m%;sY;d;aul
j¾Okh ^]&
0.5

whs;uh odhl;ajh ^]&
lDIsld¾ñl
0.2 2021 ^we& 2022 2021 ^we& 2022

1' iïm;a
ksIamdok 223.1

2
l¾udka; 363.9 o< foaYh
S ksIm
a dÈ;h 80.4 80.0 12.3 37.2
NdKav iy fiajd wdkhk 19.6 20.0 26.5 41.2
123.2
fiajd tl;=j 100.0 100.0 14.8 38.0
135.4
2' Wmfhdackh
há;, 433.5 mßfNdackh 56.8 55.3 8.4 34.3
myiqlï 576.1
o< foaYh
S ia:djr m%d.aOk
iïmdokh 21.2 18.7 15.8 21.9
2021 2022 f;d.$mßf,aLk fjkiaùï
^w& Kh o we;=<;aj iy jákdfoa w;am;a lr
uQ,h( Y%S ,xld wdfhdack uKav,h .ekSï iy w;yeÍu 8.4 8.8 57.2 44.9
NdKav iy fiajd wmkhk 13.6 17.2 23.2 74.1
tl;=j 100.0 100.0 14.8 38.0
iuia; Rcq úfoaY wdfhdack m%udKfha j¾Okhg
^w& 2015 mokï j¾Ih hgf;a ksl=;a uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk
th m%Odk jYfhka odhl úh' ;jo" wdfhdack lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;= u; fomd¾;fïka;=j
mokï fõ' YS% ,xld uy nexl=j
uKav,h hgf;a ,shdmÈxÑ iud.ï fj; ,efnk ^wd& ;djld,sl
^we& ixfYdaê;
uq¿ úfoaY wdfhdack j,ska" ms<sfj<ska" ishhg
34'0la iy ishhg 13'0la muK jk ksIamdok iy
fiajd wxY fj; jQ Rcq úfoaY wdfhdack ,eîï o 2'14 rEm igyk
j¾Okh ù we;' flfia fj;;a" lDIsld¾ñl wxYh 2022 jif¾ wd¾Ólh ^mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj& ^w&
i|yd jQ Rcq úfoaY wdfhdack ,eîï 2022 jif¾§ o NdKav yd fiajd iemhqu f;d. iy is,a,r
^re' ì,shk 30"193& fj<|du
wLKavj wvq w.hl mej;=‚' 1978 wxl 4 orK 11'1]
bÈlsÍï m%jdyk fiajdjka
NdKav yd fiajd u;
wdfhdack uKav, mkf;a 16jk iy 17jk j.ka;s 6'4]
whflfrk iy .nvd myiqlï
úÿ,sh" nÿ-iykdOdr iemhSu
hgf;a" wdfhdack uKav,h úiska jir ;=< wkqu; c,h iy li,
l<uKdlrkh
3'9] 8'5]
kjd;eka iemhSu iy
0'7] wdydrmdk iemhSfï
lrk ,o jHdmD;sj, uq¿ jákdlu" miq.sh jif¾ ksIamdok
fiajdjka
1'2]
l¾udka;
jd¾;d jQ remsh,a ì,shk 514'1 isg remsh,a ì,shk 15'7] fiajd
f;dr;=re iy
ikaksfõok lghq;=
44'9%
ms<sn| fiajdjka
546'4la olajd jd¾Isl ,laIHuh moku u; ishhg m;,a yd leŒï 1'9]
1'5] uQ,H" rlaIKh
6'3l j¾Okhla fmkakqï lf<ah' wdfhdack uKav, iy foam< fj<|du
8'7]
ëjr l¾udka;h
mkf;a 16jk iy 17jk j.ka;s hgf;a jd‚c 0'9]
NdKav yd fiajd wdkhk
20'0] jD;a;Shuh fiajdjka
iy fjk;a
fufyhqï wdrïN l< jHdmD;sj, weia;fïka;=.; lDIsl¾udka;h
iy jk j.dj mqoa.,sl fiajdjka
6'1] 7'1]
wdfhdack jákdlu" ms<sfj<ska" remsh,a ì,shk rdcH mßmd,kh"
cd;sl wdrlaIdj"
35'8la iy remsh,a ì,shk 1667'4la úh' NdKav yd fiajd b,a¨u
wOHdmkh" fi!LH
iy iudc wdrlaIK
^re' ì,shk 30"193& fiajdjka
rdcH 6'5]
mßfNdckh
mj;akd iïm;a iy Wmfhdackh 5'7]
wdfhdack
27'5]
foaYSh iïm;a ksfhdackh lrkq ,nk o'foa'ks'
fukau" úfoaYSh iïm;a ksfhdackh lrkq ,nk NdKav yd fiajd wmkhk
17'2]
fm!oa.,sl
wdkhkj,ska o iukaú; jk wd¾Ólfha iuia; mßfNdackh
49'6]

iïm;a m%udKh" mj;akd ñ, wkqj 2021 jif¾ §


^w& o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ' ^2015 mokï j¾Ih&
jd¾;d l< ishhg 14'8l j¾Okhg idfmalaIj 2022 uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
Y%S ,xld uy nexl=j
jif¾ § ishhg 38'0l by< fõ.hlska j¾Okh úh'

99
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2022

fuys§" o'foa'ks' yd wdkhk 2021 jirg idfmalaIj jif¾§ ishhg 37'6l by< fõ.hlska j¾Okh úh'
2022 jir ;=< § ms<sfj,ska ishhg 37'2lska iy fï w;r" wdfhdack úhoïj,g idfmalaIj b;=reï
ishhg 41'2lska ie,lsh hq;= f,i by< .sfhah' by< fõ.hlska j¾Okhg ùu fya;=fjka cd;sl
tfia jqjo" ia:djr ñ, wkqj ie,lSfï § 2022 jir b;=reï-wdfhdack mr;rh 2022 jir ;=< § wvq úh'
;=< § o'foa'ks' iy wdkhk my; jeàula jd¾;d
lrk ,§' fï w;r" mj;sk iïm;a fndfydauhla 2'6' wdodhu

2
mßfNdack wruqKq i|yd Wmfhdackh lr we;s w;r" 2022 jif¾ § úYd,;u wdodhï ixrplh
th mj;akd ñ, wkqj 2022 jif¾ § uq`M iïm;a fjñka o< ñY% wdodhu wd¾Ólh ;=< o< tl;= l<
Ndú;fhka ishhg 55'3la úh' ;jo" wdfhdackh iy w.fhka ishhg 34'6la ckkh lrkq ,enQ w;r"
wmkhk uq`M iïm;a Ndú;fhka ms<sfj<ska ishhg th 2021 jif¾ § mj;akd ñ, wkqj jd¾;d l<
27'5la iy ishhg 17'2la úh' ishhg 11'2l j¾Okhg idfmalaIj fuu jif¾ §
ishhg 45'4l j¾Okhls' fï w;r" fuu jif¾
b;=reï
fojk úYd,;u wdodhï ixrplh jQ o< fufyhqï
rfgys foaYSh b;=reï fukau cd;sl b;=reï o w;sßla;h" 2021 jif¾ § jd¾;d l< ishhg
mj;akd ñ, wkqj 2022 jir ;=< § j¾Okh úh' 17'3l j¾Okhg idfmalaIj 2022 jif¾ § ishhg
ta wkqj" 2021 jif¾ § ishhg 22'9lska by< .sh 36'0lska j¾Okh ù we;' ;jo" wfkl=;a wdodhï
foaYSh b;=reï" rdcH ks¾-b;=reïj, by< hEu ixrpl i,lk úg" fiajl wdodhï yd ksIamdokh
yuqfõ jqj o fm!oa.,sl b;=reïj, j¾Okh u; iykdOdr wvq lrk ,o nÿ o 2022 jif¾ §
fya;=fjka 2022 jir ;=<§ ishhg 44'2lska jeä j¾Okh ù we;' fï w;r" o< tl;= l< w.h i|yd
úh' ta wkqj" foaYSh b;=reï o'foa'ks'ys m%;sY;hla odhl;ajh olajk ,o wdh;ksl wxY wkqj wdodhu
f,i ishhg 30'8la olajd by< .sfhah' tfukau" ckkh lsÍu ie,lSfï § uQ,H fkdjk wdh;ksl
remsh,a jákdlu wkqj Y=oaO m%d:ñl wdodhu wxYh m%Odk odhl;ajh olajk ,o w;r" bka
;jÿrg;a my; jegqkq w;r" Y=oaO úfoaYSh cx.u wk;=rej .Dy tall yd ,dN wfmalaIdfjka f;drj
ixl%du j¾Okhla jd¾;d lrk ,§' tys iuia; .Dy tall i|yd fiajh i,ik wdh;k wxYh"
m%;sM,hla f,i cd;sl b;=reï miq.sh jif¾ rdcH wxYh yd uQ,H wdh;k wxYh ms<sfj,ska ish
jd¾;d l< ishhg 17'7l j¾Okhg idfmalaIj 2022 odhl;aj imhk ,§'

2'13 ixLHd igyk


mßfNdackh" wdfhdack iy b;sßlsÍï ^mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj& ^w&^wd&
o'foa'ks' g
remsh,a ñ,shk j¾Okh ^]&
ldKavh odhl;ajh ^]&
2021 ^we& 2022 2021 ^we& 2022 2021 ^we& 2022
1' fj<|fmd< ñ, wkqj o'foa'ks' 17,600,191 24,147,726 12.3 37.2 100.0 100.0
2' mßfNdack úhou 12,434,283 16,700,557 8.4 34.3 70.6 69.2
fm!oa.,sl 10,769,655 14,973,295 9.4 39.0 61.2 62.0
rch 1,664,627 1,727,261 2.3 3.8 9.5 7.2
3' wdfhdack 6,466,957 8,304,627 25.1 28.4 36.7 34.4
4' foaYh
S b;=reï 5,165,908 7,447,170 22.9 44.2 29.4 30.8
fm!oa.,sl 6,456,349 8,987,618 19.9 39.2 36.7 37.2
rch -1,290,441 -1,540,448 -9.3 -19.4 -7.3 -6.4
5' foaYh
S b;=reï-wdfhdack mr;rh -1,301,049 -857,458 -34.7 34.1 -7.4 -3.6
6' úfoaYhS Y=oO
a m%d:ñl wdodhu ^wE& -395,539 -621,353 6.5 -57.1 -2.2 -2.6
7' úfoaYhS Y=oO
a cx.u ixl%du ^wE& 1,034,694 1,159,474 -10.1 12.1 5.9 4.8
8' cd;sl b;=reï 5,805,063 7,985,291 17.7 37.6 33.0 33.1
^w& 2015 mokï j¾Ih hgf;a ksl=;a lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ' uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
^wd& ;djld,sl YS% ,xld uy nexl=j
^we& ixfYdaê; uqo,a" wd¾Ól ia:dhSlrK iy cd;sl m%;sm;a;s
^wE& fuu w.h f.jqï fYaIfhys weia;fïka;=.; w.fhka l=uk fyda fjkila jkqfha .Kkh lsÍfï § wud;HdxYh
we;sjk ld, mudj fya;=fjks'

100
cd;sl ksIamd†;h" úhou" wdodhu iy fiajd kshqla;sh

2'14 ixLHd igyk


mj;akd fj<|fmd< ñ, hgf;a wdh;ksl wxY wkqj wdodhï ixrpl ^w&^wd&
m%;sY;l odhl;ajh ^]&
2021 ^we& 2022
whs;uh
uQ,H .Dy tall yd uQ,H .Dy tall yd
uQ,H rdcH iuia; uQ,H rdcH iuia;
fkdjk ,d'f;d'.D'fia'wd'* fkdjk ,d'f;d'.D'fia'wd'*
wxYh wxYh wd¾Ólh wxYh wxYh wd¾Ólh
wxYh wxYh wxYh wxYh

2
fiajl wdodhï 45.6 6.5 26.5 21.4 100.0 47.7 10.2 21.7 20.5 100.0
o< fufyhqï w;srl
s ;
a h 84.6 12.1 3.3 0.0 100.0 86.4 11.3 2.4 0.0 100.0
ñY% wdodhu - - - 100.0 100.0 - - - 100.0 100.0
ksIma dokh u; fjk;a nÿ≥
^wvq l<d tu iykdOdr& 74.5 10.4 - 15.2 100.0 73.2 10.7 - 16.1 100.0
uQ,l
s ñ, .Kka wkqj iuia;
tl;= l< w.h 43.5 6.2 9.2 41.1 100.0 43.6 6.8 7.1 42.4 100.0
^w& 2015 mokï j¾Ih hgf;a ksl=;a lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ' uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
^wd& ;djld,sl
^we& ixfYdaê;
*,dN wfmalaIdfjka f;drj .Dy tall i|yd fiajh i,ik wdh;k

2'7 ck.ykh" Y%u n,ldh iy fiajd kshqla;sh 28'0l by<u m%;sY;h ksfhdackh lrk ,o w;r"
bka wk;=rej uOHu iy ol=Kq m<d;a ms<sfj,ska
ck.ykh ishhg 12'7la iy ishhg 12'2la ne.ska ksfhdackh
fmr jirg idfmalaIj wvq j¾Ok fõ.hlska lrk ,§' fï w;r" W;=re m<d; 2022 jif¾ §
jqjo YS% ,xldfõ ck.ykh 2022 jif¾ § uOH jd¾Isl ck.ykfhka ishhg 5'3la f,i
wLKavj j¾Okh úh' ta wkqj" 2022 jif¾ § YS% wvqu m%;sY;h ksfhdackh lrk ,§' 2021 jif¾ §
,xldfõ uOH jd¾Isl ck.ykh ñ,shk 22'181la j¾. lsf,daógrhlg mqoa.,hka 353laj mej;s ck
f,i frðiag%d¾ ckrd,a fomd¾;fïka;=j úiska >k;ajh" ck.yk j¾Okhg iu.dój 2022 jif¾ §
weia;fïka;= lr we;s w;r" th 2021 jif¾ § j¾. lsf,daógrhlg mqoa.,hka 354la olajd i`qM
jd¾;d jQ ishhg 1'1l j¾Okhg idfmalaIj ishhg jYfhka by< .sfhah' tfiau" uE; jirj, mej;s
0'1l iq¿ j¾Okhls' fï w;r" niakdysr m<d; ;=< m%jK;dj wLKavj mj;ajd .ksñka" ldka;d
ck.ykh 2022 jif¾ § hï wvq ùula fmkakqï ck.ykh msßñ ck.ykhg jvd by< uÜgul
l< o tu m<d; uOH jd¾Isl ck.ykfhka ishhg fuu jif¾§ o mej;=‚'

2'15 ixLHd igyk Y%u n,ldh


m<d;a uÜgfuka ck.ykh
iy ck >k;ajh ^w&^wd& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
2021 2022 úiska mj;ajkq ,nk YS% ,xld Y%u n,ld

m<d; ck.ykh ck.ykh iólaIKhg wkqj 2022 jif¾ § wd¾Ól jYfhka
ck >k;ajh ck >k;ajh
mqoa.,hka Z000 mqoa.,hka Z000 il%Sh fkdjk ck.ykh 2021 jirg idfmalaIj
niakdysr 6,219 1,731 6,209 1,728 by< .sh w;r" Y%u n,ldh my< hk ,§' fuys§"
uOHu 2,811 504 2,812 504
l=gqïn ck.ykfha j¾Okhg iu.dój" wd¾Ól
ol=K 2,696 501 2,702 502
W;=r 1,165 141 1,173 141
jYfhka ilS%h fkdjk ck.ykh 2021 jif¾
kef.kysr 1,783 190 1,788 191 jd¾;d jQ ñ,shk 8'581 isg 2022 jif¾ § ñ,shk
jhU 2,592 345 2,592 345 8'615la olajd by< .sh w;r" wd¾Ól jYfhka il%sh
W;=re ueo 1,402 144 1,406 144
ck.ykh7 ksrEmKh flfrk Y%u n,ldh 2021 §
W!j 1,400 168 1,408 169
inr.uqj 2,088 424 2,091 425
jd¾;d l, ñ,shk 8'553 isg 2002 § ñ,shk 8'547la
22,156 353 22,181 354
olajd iq¿ jYfhka wvq úh' ta wkqj" Y%u n,ldh iy
uq¿ tl;=j
^w& ;djld,sl uQ,h( frðiag%d¾ ckrd,a fomd¾;fïka;=j
^wd& uOH jd¾Isl ck.yk o;a; 7 wd¾Ól jYfhka ilS%h ck.ykh" tkï i,ld n,k i;shl ld,iSudj ;=<
2012 ck yd ksjdi ix.Kkh
jhi wjqreÿ 15 iy Bg jeä fiajd kshqla; iy fiajd úhqla; ck.ykh
u; mokï fõ'
wh;a fõ'

101
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2022

2'16 ixLHd igyk 2'17 ixLHd igyk


l=gqïn ck.ykh" Y%u n,ldh iy rdcH wxYfha fiajd kshqla;sh
Y%u n,ld iyNd.s;ajh ^w&
2021 2022 m%;sY; fjki
2022 ^wd&
wxYh
^w& ^wd& 2022$2021 ^wd&

YS¾Ih 2020 m<uq fojk f;jk isõjk rdcH 1,181,422 1,181,766 0.0
ld¾;=j ld¾;=j ld¾;=j ld¾;=j jd¾Isl
rch i;= jHjidhhka 219,838 212,117 -3.5
l=gï
q n ck.ykh
1,401,260 1,393,883 -0.5

2
iuia; rdcH wxYh
mqo.
a ,hka Z000 17,134 17,105 17,126 17,186 17,230 17,162
^w& ixfYdaê; uQ,h( l<ukdlrK fiajd fomd¾;fïka;=j"
Y%u n,ldh ^wd& ;djld,sl uqo,a" wd¾Ól ia:dhSlrK iy
mqo.
a ,hka Z000 8,553 8,762 8,576 8,430 8,421 8,547 cd;sl m%;sm;a;s wud;HdxYh
fiajd kshl
q ;
a 8,114 8,389 8,177 8,010 8,015 8,148

fiajd úhql;
a 440 373 399 419 406 399 2022 jif¾ § ñ,shk 3'831la olajd by< hk ,§'
Y%u n,ld iyNd.s;j a
wkqmd;slh ^wE& 49.9 51.2 50.1 49.0 48.9 49.8 flfia jqjo" lDIsl¾udka; lghq;= wdYs%; fiajd
mqreI 71.0 71.8 70.9 70.4 69.0 70.5 kshqla;sh 2022 jif¾ § ñ,shk 2'159la f,i
ia;%S 31.8 33.6 32.1 31.0 31.6 32.1 jd¾;d jQ w;r" th fmr jif¾ jd¾;d jQ ñ,shk
^w& jhi wjq' 15 iy Bg jeä l=gqïn uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk 2'213g idfmalaIj my< hduls' ta wkqj" l¾udka;
ck.ykh fomd¾;fïka;=j
^wd& ;djld,sl iy fiajd lghq;=j,ska iuia; fiajd kshqla;shg
^we& Y%u n,ldh" l=gqïn ck.ykfha imhk odhl;ajh 2021 jif¾ ms<sfj<ska mej;s
m%;sY;hla f,i
ishhg 26'0 iy ishhg 46'7 isg 2022 jif¾ §
l=gqïn ck.ykh w;r wkqmd;h jk Y%u n,ld ms<sfj<ska ishhg 26'5la iy ishhg 47'0la olajd
iyNd.S;aj wkqmd;slh 2021 jif¾ jd¾;d jQ ishhg by< .sh w;r" lDIsl¾udka; lghq;=j, odhl;ajh
49'9 isg 2022 jir jk úg ishhg 49'8la olajd fmr jif¾ jd¾;d l< ishhg 27'3 isg 2022 jir
iq`M jYfhka my< .sfhah' fuys§" 2021 jif¾ § jk úg ishhg 26'5la olajd my< hk ,§' ;jo"
ishhg 71'0la f,i jd¾;d jQ mqreI Y%u n,ld /lshdfõ fiajd ;;a;ajh wkqj fiajd kshqla;sh
iyNd.s;aj wkqmd;slh 2022 jif¾ § ishhg 70'5la ie,l+ úg" rdcH wxYfha fiajlhka" ;udf.au
olajd my< .sh w;r" ia;%S Y%u n,ld iyNd.S;aj jevlghq;= lrkakka iy f.ùï fkd,nk mjqf,a
wkqmd;slh ys;lr m%jK;djhla fmkakqï lrñka idudðlhka 2021 jirg idfmalaIj 2022 jif¾§
fmr jif¾ § jd¾;d l< ishhg 31'8g idfmalaIj my; jegqKq w;r" fm!oa.,sl wxYfha fiajlhska
ishhg 32'1la olajd by< .sfhah' ;jo" ia;S% mqreI yd fiajHhka ixLHdj by< hk ,§' ;jo" fiajd
Y%u n,ld iyNd.S;aj mr;rh 2021 jif¾ jd¾;d kshqla;sh i|yd by<u Þhl;ajh fujro ,ndÿka
jQ ishhg 39'2g idfmalaIj 2022 jif¾ § ishhg fm!oa.,sl wxYh 2022 jif¾§ iuia; fiajd
38'4la olajd my< hk ,§' kshqla;sfhka ishhg 42'9la ksfhdackh l< w;r"
bka wk;=rej úYd,u Þhl;ajh olajkq ,enQ
fiajd kshqla;sh ;udf.au jevlghq;= lrkakkaf.a m%;sY;h ishhg
33'1la úh'
fiajd kshqla; ck.ykh8 2021 jif¾ oS jd¾;d
jQ ñ,shk 8'114 isg 2022 jif¾ § ñ,shk 8'148la uqo,a wud;HdxYfha l<ukdlrK fiajd
olajd by< f.dia we;' fuys§" m%Odk wd¾Ól fomd¾;fïka;=fõ o;a; wkqj 2022 jif¾ § rdcH
lghq;= wkqj fiajd kshqla;sh ie,l+ úg" l¾udka; wxYfha fiajd kshqla;sh ñ,shk 1'394la f,i
lghq;=j, fiajd kshqla;sh 2021 jif¾ § ñ,shk jd¾;d úh' fï i|yd wud;HxY" fomd¾;fïka;="
2'109 isg 2022 jif¾ § ñ,shk 2'158la olajd Èia;%sla f,alï ld¾hd," m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,"
by< .sh w;r" fiajd lghq;=j, fiajd kshqla;sh m<d;a iNd iy rch i;= jHjidhhkaf.a fiajd
2021 jif¾ § jd¾;d jQ ñ,shk 3'791g idfmalaIj kshqla;slhska we;=,;a fjhs' ta wkqj" 2021 jif¾ §
ñ,shk 1'401la jQ rdcH wxYfha fiajd úhqla;sfhys
8 wod< fhduq ld,h ;=< fiajlhka" fiajHhka iy ;udf.au jev lghq;=
lrkakka fyda f.ùï fkd,nk mjqf,a idudðlhka f,i wju mehlaj;a
my; jeàula 2022 jk úg jd¾;d ù we;s w;r"
wd¾Ól lghq;a;l fhÿk mqoa.,hka fiajd kshqla; mqoa.,hka f,i y÷kajkq fï i|yd rch i;= jHjidhhkaf.a fiajl ixLHdj
,nhs' fuhg wdod< fhduq ld,h ;=< wd¾Ól lghq;a;l fh§ fkdisáh;a tu
wd¾Ól lghq;a; iuÕ úêu;a ne£ula we;s mqoa.,hka o wh;a fõ' my; jeàu n,mdk ,§'

102
cd;sl ksIamd†;h" úhou" wdodhu iy fiajd kshqla;sh

fiajd úhqla;sh 2'16 rEm igyk


ksmqK;d ldKav wkqj úfoaY /lshd i|yd msg;aj hEï
fiajd úhqla;s wkqmd;slh 2021 jif¾ jd¾;d
200"000
jQ ishhg 5'1 isg 2022 jif¾ § ishhg 4'7la olajd
my< hk ,§' ta wkqj" fmr jif¾ § ñ,shk 0'440la 150"000

f,i jd¾;d jQ fiajd úhqla; ck.ykh9 2022

mqoa.,hka
100"000
jir jk úg ñ,shk 0'399la olajd my< .sfhah'

2
fuys§" mqreI fiajd úhqla;s wkqmd;slh ishhg 50"000

3'7l uÜgfïu fkdfjkiaj mej;s w;r" ia;%S 0


fiajd úhqla;s wkqmd;slh 2021 jif¾ jd¾;d l<

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

2022
ishhg 7'9g idfmalaIj 2022 jif¾ ishhg 6'5la
olajd my; jegq‚' ;jo" w'fmd'i' Wiia fm< yd kqmqyqKq iy jD;a;Sh iy uOHu" ,smslre yd
.Dy fiaúld mqyqKq ta wdY%s; iy w¾O
bka by< wOHdmkh ,enQ ldKavfha fiajd úhqla;s mqyqKq
wkqmd;slh 2021 jif¾ § jd¾;d jQ ishhg 9'1 isg uQ,h( YS% ,xld úfoaY fiajd kshqla;s ld¾hdxYh
2022 jif¾ § ishhg 7'8la olajd ie,lsh hq;= f,i
my< hk ,§' tfiau" ;reK ^wjqreÿ 15-24& fiajd
/lshd i|yd msg;aj hk ,o msßfika ishhg 60'1la
úhqla;s wkqmd;slh 2021 jif¾ jd¾;d jQ ishhg
mqreIhska jQ w;r" ishhg 39'9la ldka;djka úh'
26'5g idfmalaIj 2022 jif¾ § ishhg 22'8la olajd
fuys§" Y%u ldKaavh wkqj ie,l+ úg" jD;a;Sh"
my; jefgk ,§'
uOHu uÜgu" ,smslre yd ta wYs%;" mqyqKq" w¾O
úfoaY fiajd kshqla;sh mqyqKq" kqmqyqKq yd .Dy fiaúld hk ldKav
ish,a,u hgf;a úfoaY /lshd i|yd msg;a ùfï
2022 jif¾ § úfoaY /lshd i|yd 311"056
by< hEula jd¾;d jQ w;r" tys iuia; j¾Okh
fofkl= msg;aj hk ,o w;r" fuh 2021 jif¾ §
flfrys úfYaIfhkau mqyqKq" kqmqyqKq iy .Dy
msg;aj .sh 122"264g idfmalaIj ishhg 154'4l
ie,lsh hq;= j¾Okhls' 2022 jir ;=< § rg fiaúld ldKav by< odhl;ajhla olajk ,§' fï
w;aú¢ wd¾Ól w¾nqoh o fufia úYd, msßila w;r" 2022 jif¾ § o /lshd i|yd ueo fmrÈ.
/lshd i|yd úfoaY.; ùu flfrys fya;= úh' rgj,aj,g jeä jYfhka úfoaY.; ùï jd¾;d jQ
m%;sY;hla f,i .;a l< jir ;=< § úfoaY w;r" th /lshd i|yd iuia; úfoaY.; ùï j,ska
9 /lshdjla fidhk yd /lshdjla fkdl< iy miq.sh i;s y;rl ld,h ishhg 84'7la úh' thska o ishhg 91'3la lgd¾"
;=< /lshdjla fiùug hï mshjrla .;a yd bÈß i;s fol ;=< /lshdjla
,enqKfyd;a Ndr.ekSug yelshdjla we;s mqoa.,hka fiajd úhqla; mqoa.,hka
fi!È wrdìh" tlai;a wrdì tó¾ rdcH yd l=fõÜ
f,i y÷kajkq ,nhs' hk rgj,a i|yd úh'

2'15 rEm igyk 2'17 rEm igyk


fiajd úhqla;s wkqmd;slh ^]& m%Odk .ukdka; wkqj úfoaY /lshd i|yd msg;aj hEï

8'5 90"000
7'6 7'9
7'4 80"000
7'0 7'1
6'5 6'5
70"000
5'5
5'1
mqoa.,hka

4'8 60"000
4'7 4'4 4'7
4'4 4'2
50"000

40"000
4'0
3'7 3'7
3'3 30"000
3'0 2'9 2'9 3'0

20"000

10"000
2022
2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

0
l=fõÜ lgd¾ fi!È tlai;a wrdì fjk;a
iuia; mqreI ia;%S wrdìh tó¾ rdcHh
2020 2021 2022
uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j uQ,h( Y%S ,xld úfoaY fiajd kshqla;s ld¾hdxYh

103
YS% ,xld uy nexl=j | jd¾Isl jd¾;dj 2022

2'18 ixLHd igyk


úfoaY /lshd i|yd msg;aj hEï
2020 2021 ^w& 2022 ^wd&
úfoaY fiajd kshqla;sh
ixLHdj odhl;ajh ] ixLHdj odhl;ajh ] ixLHdj odhl;ajh ]
uqΩ¿ úfoaY /lshd ixLHdj 53,711 100.0 122,264 100.0 311,056 100.0
uQ,hka wkqj
,shdmÈxÑ ksfhdað;hka 18,065 33.6 41,805 34.2 123,420 39.7

2
fjk;a 35,646 66.4 80,459 65.8 187,636 60.3

ia;S%$mqreI wkqj
mqreI 32,500 60.5 81,110 66.3 186,965 60.1
ia;%S 21,211 39.5 41,154 33.7 124,091 39.9

Y%u ldKavh wkqj


jD;a;Sh 2,957 5.5 8,373 6.8 14,307 4.6
uOHu uÜgu 1,496 2.8 4,256 3.5 8,130 2.6
,smslre yd ta wdY%s; 2,496 4.6 6,540 5.3 12,134 3.9
mqyqKq 16,664 31.0 40,174 32.9 92,836 29.8
w¾O mqyqKq 789 1.5 1,930 1.6 4,133 1.3
kqmqyqKq 13,987 26.0 31,676 25.9 105,509 33.9
.Dy fiaúld 15,322 28.5 29,315 24.0 74,007 23.8
^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld úfoaY fiajd kshqla;s ld¾hdxYh
^wd& ;djld,sl

Y%u M,odhs;dj jk úg mehlg remsh,a 759'80la iy mehlg


remsh,a 839'85la olajd my; jegq‚' flfia jqjo"
jev lrk ,o mehlg tl;= l< w.h ^2015
lDIsld¾ñl lghq;=j, tl;= l< w.h fukau
ñ, wkqj& jYfhka ukskq ,nk Y%u M,odhS;dj"
jev lrk ,o meh .Kk o my; jeàu fya;=fjka
2021 jif¾ § jd¾;d jQ mehlg remsh,a 768'08 isg
tu lghq;=j, Y%u t,odhs;dj 2021 jif¾ mej;s
2022 jif¾ § mehlg re' 686'57la olajd ishhg
uÜgug wdikak uÜgulu mej;s‚' ta wkqj" 2021
10'6lska my; jegq‚' fuys§" l¾udka; yd fiajd jif¾ § mehlg remsh,a 243'04la jQ lDIsld¾ñl
lghq;=j, Y%u t,odhs;dfjys my; jeàula jd¾;d lghq;=j, Y%u M,odhs;dj 2022 jif¾ § mehlg
jQ w;r" ta flfrys tu l%shdldrlïj, tl;= l< remsh,a 243'94la f,i jd¾;d úh' ;jo" Y%u
w.h my; jeàu uQ,sl jYfhka fya;= úh' ta wkqj" t,odhs;d uÜgu wkqj ie,l+ úg" Y%u Wmfhdack
l¾udka; yd fiajd lghq;=j, Y%u M,odhs;dj 2021 ld¾HhlaIu;dj fiajd lghq;=j, jeä w.hla jd¾;d
jif¾ § ms<sfj,ska jd¾;d l< mehlg remsh,a l< w;r" bka wk;=rej l¾udka; lghq;=j,ska o
922'15 iy mehlg remsh,a 945'97 isg 2022 jir wvqu w.h lDIsl¾udka; lghq;=j,ska o jd¾;d úh'

104

You might also like