ORAN ORANTI KONU ANLATIMI

Oran Çözüm:
a x
b  0 olmak üzere, ifadesine a'nın b'ye oranı denir.  6 ise x  24 tür.
b 4
y
 6 ise y  42 dir.
 a ve b aynı birimde olmalıdır. 7
3 elmanın 4 portakala oranı olmaz. x  2y  24  42  66 dır.
 Oran, birimsizdir. Örnek:
3 xy y z 2x  z
3 elmanın 4 elmaya oranı tür.  3 ve 4 ise kaçtır?
4 y z y
a
 ifadesi a:b olarak da gösterilebilir.
b Çözüm:

Örnek:

x  2y
2x  3y ise oranı kaçtır?
x  2y
Çözüm:

Örnek:
Bir okuldaki kız öğrencilerin sayısının erkek öğrenci -
8
Orantı lerin sayısına oranı , öğretmenlerin sayısının kız
9
İki veya daha fazla oranın eşitliğine orantı denir. 1
öğrencilerin sayısına oranı dır. Bu okulda toplam
a c 6
  k  a: b  c : d  k  gibi.
b d 510 öğrenci olduğuna göre, kaç öğretmen vardır?
k  Orantı sabitidir.
Çözüm:
Dışlar
 İçler çarpımı dışlar 
a: b  c : d  b.c  a.d   Öğretmenlerin sayısına k diyelim.
İçler  çarpımına eşittir.  Kız öğrencilerin sayısı 6k olur.
Örnek: 3k 4
Kız Öğrenciler 8 6k 8
 ise 
a 12 Erkek Öğrenciler 9 Erkek Öğrenciler 9
 ise a kaçtır?
20 15 4. Erkek Öğrenciler   27k
Çözüm: 27k
Erkek Öğrenciler= olur.
3 4 4
a. 15  12. 20 olmalıdır. 510 öğrenci varsa,
a.3  48 27k
 6k  510
a  16 dır. 4
27k  24k
 510
4
Örnek: 51k 10

x y  510
  6 olduğuna göre, x  2y kaçtır? 4
4 7
k  40 tır.  Öğretmen Sayısı 
www.matematikkolay.net
Üçlü Orantı Örnek:
a b c 2
a b c   
  veya a: b : c  d: e: f şeklinde gösterilir. d e f 3
d e f
2a  b  3c  16
Örnek: e  3f  6 ise ise a kaçtır?
a b c Çözüm:
  ve a  2b  3c  18 ise a kaçtır?
2 4 5
Çözüm:

a b c
   k olsun.
2 4 5
a  2k, b  4k ve c  5k olur.
a  2b  3c  18 ise
2k  2.4k  3.5k  18
2k  8k  15k  18
9k  18
k  2 dir.  a  2k  2.2  4 tür.
Örnek:

Not: Orantıdaki kesirlerin kaçıncı kuvvetini

Çözüm: aldıysak, orantı sabitinin de o kuvvetini
almalıyız.
x y z
  dir. Bu orantının sabiti k olsun.
2 3 1 a b c an bn cn
   k ise n
 n  n  kn dir.
2 d e f d e f
k
x  2k, y  3k, z  dir. Örnek:
2
x  y  z  20 ise a b c
  ve a2  b2  2c2  172 ise a  b kaçtır?
k 3 4 5
2k  3k   20 (a, b ve c pozitiftir.)
2
k Çözüm:
  20  k  40 tır.
2
y  3k  3.40  120 dir.

Not: Bir orantıda payları kendi arasında,

paydaları da kendi arasında toplarsak orantı
sabiti değişmez.

www.matematikkolay.net
Orantı Çeşitleri Çözüm:

Doğru Orantı

İki çokluktan biri artarken diğeri de artıyorsa

veya biri azalırken diğeri de azalıyorsa doğru
orantı vardır.

x
x ile y doğru orantılı ise şeklinde gösterilebilir. Not: Sadece “orantılıdır” diye belirtiliyorsa
y bundan doğru orantıyı anlayacağız.

Doğru orantı grafikleri ise aşağıdaki gibidir: Örnek:

x, y ve z sayıları sırasıyla 2, 3 ve 5 ile orantıldır.

x  2y  z  24 ise x  y kaçtır?

Çözüm:
x y z
   k dır.
2 3 5
x  2y  z  24 ise
2k  2.3k  5z  24
2k  6k  5k  24
3k  24  k  8 dir.
Örnek: x  y  2k  3k  k  8 dir.
(x  2) sayısı (2y  3) sayısı ile doğru orantılıdır. Örnek:
x  4 iken y  3 ise x  6 iken y kaçtır?

Çözüm:

x 2
 k dır. İlk bilgiden k'yı bulalım.
2y  3
4

x 2 6
  2  k  2 dir. Çözüm:
2y  3 3 A B C
3   orantısını kurabiliriz.İşlemleri kolay -
21 24 27
İkinci bilgiden y'yi bulabiliriz artık.
laştımak için her tarafı 3 ile çarpalım. Paydalar
6

x 2 8 7 küçülmüş olur.
2   2  2y  3  4  y  dir.
2y  3 2y  3 2 A B C
  olur. Bu orantının sabitine k diyelim.
7 8 9
Not: a ile b ve c ile d doğru orantılı ise,
A  7k, B  8k ve C  9k olur.
a b Toplamları 240 000 TL olmalıdır.
c d 7k  8k  9k  240 000
D.O: a.d  c.b dir.  Çapraz çarpımları eşittir.  24k  240 000  k  10 000 TL dir.
Ceyhun  Burak  9k  8k  k  10 000 TL dir.
Örnek:

Bir araba 12 lt yakıt ile 200 km gitmektedir. 300 km

uzunluğundaki bir yol için ne kadar yakıt gerekir?

www.matematikkolay.net
Ters Orantı Örnek:
x, y ve z sayıları sırasıyla 3,4 ve 6 ile ters orantılıdır.
İki çokluktan biri artarken diğeri azalıyorsa veya
biri azalırken diğeri artıyorsa burada ters orantı x  y  2z  15 ise x kaçtır?
vardır.
Çözüm:
x ile y ters orantılı ise x.y  k şeklinde gösterebiliriz.

Ters orantı grafikleri ise aşağıdaki gibidir:

Örnek:
Örnek: Bir traktörün ön tekerliğinin yarıçapının, arka teker-
(x  2) sayısı (y  3) sayısı ile ters orantılıdır. 3
leğinin yarıçapına oranı dir. Bu traktörün arka
x  4 iken y  3 ise x  6 iken y kaçtır? 8
tekerleği 75 kez döndüğünde ön tekerlek kaç kere
Çözüm: dönmüştür?
(x  2).(y  3)  k şeklinde bir ilişki vardır.
Çözüm:
İlk önce k'yı bulalım.
(x  2).(y  3)  2.6  12  k  12 dir.
4 3

İkinci bilgiden y'yi bulabiliriz.

(x  2).(y  3)  12  4.(y  3)  12  y  3  3
6

 y  0 dır.

Not: a ile b ve c ile d ters orantılı ise,

a  b
c  d
T.O: a.b  c.d dir.  Yatay çarpımları eşittir. Birleşik Orantı

Birden fazla orantı varsa, bu bir birleşik

orantıdır.
Örnek:
2 işçinin 6 saatte fayans döşediği bir zemini 3 işçi x.z
x ile y doğru, z ile ters orantılı ise  k dır.
kaç saatte bitirebilirdi? y

Örnek:
Çözüm:
2 işçi  6 saat (x  1) sayısı (y  2) sayısı ile doğru, (z  2) ile ters
3 işçi  x saat orantılıdır.
T.O: 2.6  3.x  12  3x  x  4 saattir. x  4, y  3 iken z  6 olduğuna göre,
x  2, y  4 iken z kaçtır?

www.matematikkolay.net
Çözüm: Örnek:

x 1 a ve b sayıları sırasıyla 3 ve 4 ile doğru, c sayısı ise

 (z  2)  k şeklinde bir eşitlik var dır.
y 2 2 ile ters orantılıdır.
İlk bilgiden k'yı bulalım. 3a  2b  c  12 ise b kaçtır?
4

x 1
6
5 Çözüm:
 (z  2)   4  4  k  4 tür.
y 2 5 a b
3
  2c şeklinde eşitlik kurabiliriz.
3 4
İkinci bilgide z'yi bulabiliriz. a  6c ve b  8c dir.
2
3 a  2b  c  12 ise
x 1 3
 (z  2)  4   (z  2)  4  z  2  8 6c 8c
y 2 6 18c  16c  c  12
2
4
3c  12  c  4 tür.
 z  10 dur.
b  8c  8.4  32 dir.

Örnek:
Aritmetik Ortalama
1000 tane halıyı 4 makine günde 8 saat çalışarak 5
n tane sayının toplamını n’ye bölersek aritmetik
günde bitirmektedir. 1500 halıyı günde 12 saat ortalamayı buluruz.
çalışarak 5 makine kaç günde bitirir?
x1  x2  ...  xn
Aritmetik Ortalama  dir.
n
Çözüm: Örnek:
3 öğrenci bir sınavda 100, 104 ve 111 net yapmış-
lardır. O halde, ortalama kaç net yapmışlardır?

Çözüm:

100  104  111 315

  105 tir.
3 5

Not: n tane sayının aritmetik ortalaması x ise,

bu sayıların toplamı n.x tir.

Örnek:

Çözüm:

5 kişinin yaşları toplamı  5.22  110 dur.

Sonradan gelen 2 kişinin yaşları toplamı  2.29  58
O halde 7 kişinin yaşları toplamı  110  58  168 dir.
168
Yeni Ortalama   24 tür.
7

www.matematikkolay.net
Not: n tane sayının aritmetik ortalaması x ise, Orta Orantılı
bu sayıların her biri A ile çarpılıp, her birine B
eklenirse yeni ortalama Ax+B olur. a ve b pozitif olmak üzere,
a x
Örnek:   x sayısı, a ve b nin orta orantılısıdır.
x b
x 2  a.b  x  a.b dir.
Örnek:

3 ile 12 nin orta orantılısı x olduğuna göre,

Çözüm:
x ile 12 nin aritmetik ortalaması kaçtır?
Her biri 5'er yaş artacağı için yeni yaş ortalaması
Çözüm:
25  5  30 olur.
Geometrik Ortalama 3 x
  x 2  36  x  6 dır.
x 12
n tane sayının çarpımını n.dereceden kökünü
x ile 12 nin aritmetik ortalaması
alırsak, geometrik ortalamayı buluruz.
x  12 6  12 18
   9 dur.
Geometrik Ortalama  x1.x2 ...xn
n dir. 2 2 2

Örnek:

x  4 ve 9'un geometrik ortalaması

y  4, 9 ve 48'in geometrik ortalaması
x
olmak üzere, kaçtır?
y

Çözüm:

Not: Aritmetik ortalaması ile geometrik

ortalaması eşit olan iki sayı birbirine eşittir.

Örnek:

3a  b  12 ile a  b  8 in aritmetik ortalaması ile

geometrik ortalaması birbirine eşit ise a ile b nin
aritmetik ortalaması kaçtır?

Çözüm:
Bu sayılar birbirine eşittir.
3a  b  12  a  b  8
2a  2b  20
a  b  10 dur.
a ile b nin aritmetik ortalaması
a  b 10
  5 tir.
2 2

www.matematikkolay.net