NGON NGU HOC DOI VGI
GIAO VIEN TIENG VIET G MY:
NGON NGU HQC SO SANH TIENG VIET
VA TIENG ANH
Trén Ly Lam*
Phan M6t: NGON NGU VA VAN HOA
I. TIENG VIET LA MOT NGON NGU VAN HOA LON
Bloomfield (1984, tr. 71) c6 lan viét ring tiéng Viet “mot ngon ngit vin héa
Ién", IA mot tong nhiing ngén ngit thugc hé ngén ng Héng Nam A (the Vietic
of Mon-Khmer). Mét quan diém khdc thi dinh nghia: “... tiéng Viet rat dac sic;
nd c6 thé duge m6 ti nhu 1a mot sy két hgp cia céc thinh td trong tiéng Mon-
Khmer, Thai va Han... sy that bai cia tiéng Han nhim déng héa tiéng Viet nhan
manh thyc té 1a cdc thinh t6 oO két trong vin héa cha ngudi Viet hin da lam
hién tv liu nhiing thanh t6 van hda (cia ngudi Viet) trudc khi Trung Hoa
thiét lap ché do cai tri len Viet Nam" (Tw dién bach khoa Britanica, 2000).
Khong ké mdi quan hé gin gui vé ngudn goc, ti€ng Viét cling cé nhiing dac
diém tugng hinh nhu ngOn ngit khac trong khu vue dia ly, bao gém
cA téng Thai ig Cham (Malayo-Polynesian). Va, tiéng Viet vé co ban van
dang trong qué tinh phat wign hinh wong. Qué tinh nay duge goi IA sy quy ww
nguén géc G Dong Nam A; bén canh d6, mét nghin nam dé hé vé chinh tri,
van héa va ng6én ngi ciia Trung Hoa cho dén thé k} X sau Cong nguyén da din
dén nhimg vay mugn tit Han trong tiéng Viet.
Thye té, tiéng Viet bao gém nhiing tt tring lap vé dic diém ngén ngit vdi
cae ng6n ngi king giéng 6 Dong Nam A. Khong ké sy Anh hudng vé van héa,
cae ti vay mugn tiéng Hin kh6éng nhiéu hon so véi tiéng Théi va tiéng Mon-
Khmer. Tuy nhién, tiéng Cham bao gém cdc ti vung tiéng Viét, tuong ty nhu cic
ty vung tiéng Han trong tiéng Viet
IL. NGUGI NOI TIENG VIET
Co 75 triéu ngudi ndi tiéng Viet. Vi thé, tiéng Viet 1A mot trong nhing tht
tiéng dude ndi réng rai nhat, chiém 1% din sé thé gidi; trong khi cé 1000
trigu ngudi néi tiéng Anh, twong duong 15%. Tiéng Viet, mot trong nhuing “thit
+ Gigo su, Tring Dai hoe Cng déng Santiago Rancho. MFVIET NAM HOC - KY YEU HO! THAD QUOC TE LAN THU HAL
tigng duge ndi rong rai nhdt’, duge ndi cha yéu & trong nude va nhiéu ngi
khac trén thé gidi nhu da cho thay (Ti dién bach khoa Britannica Almanac,
2004, tr, 659-660)
Tiéng Ngudi néi | % dan sé Hé ngon ngit
(trigu_ ngudi)
Anh 1.000 16 An-Au (Giéc Mmanh)
Quan héa 1,000 16 Trung-Tay Tang
Hindi /Urdu 900 15 An-Au (An Iran)
Tay Ban Nha 450 7 An-Au (La Mma)
Arap 250 5 A-phi (Semitic)
Bé Dao Nha 200 3 n-Au (La Ma)
Phaép 125 2 An-Au (La Ma)
Duc 125 2 An-Au (Giée Manh)
Viet 75 1 Mon-Khmer (Vietic)
Quang Dong 70 1 Trung-Tay Tang (tiéng Han)
¥ 70 1 An-Au (La Ma)
Swahili 60 1 A-Phi (Nigié-Congo)
ML. HE CHU viet
Bang chit cai dya trén chit La-tinh, goi 18 Quéc ngit, duge Alexandre de Rhode,
mot nha truyén giéo Bé Dao Nha, lap ra va truyén ba vao Viét Nam vao thé ky
thir 17. Ong cing chinh 1a nha ti vung hoc cia cudn tir dién tiéng Vier du tien
bing chit Quéc ngit “Tit dién tiéng Viet - B6 Dao Nba - La-tinb" (Dictionarivm
Annamitiv, Lusitanum, et Latinvmope) (Rhode, 1651).
Mac dui cé nhting diém quy tic vé chinh td, nhung thé ngt mién Bac
dugc sit dung lam tiéng Viet chudn, béi vi Rhode da viet cudn tir dién tiéng Viet
dau tién dya trén céch ndi cha ngudi mién Bac; dé ching minh, trong 1éi gidi
thiéu cho cu6n sach nay, Rhode da viet “Tiéng Bac BO cila nguéi An Nam” (nghia
a tiéng Viét cia ngudi Bac) (Lingvae Annamiticae sev Tynchinesnsis).
So sanh cc chi a, 4, 6, 6, o, u va d, thi trong sé nay gém 6 nguyén 4m
va 1 phu am, va bé 4 chi f, j, w va z. Vi vay, da xudt hién nhdng khoang
trdng trong hé chi giifa tiéng Viet va tiéng Anh theo chit viét La Ma. Theo
hé chit nay, ti tc 11 nguyén am va tiéng Anh cé 5 nguyén am, va
16 phu am ( 1990)
én thudng
in (Ap tung
bi khuyét
in biét nhing diém yéu cia ngudi hoc Anh-Viét. Hg 1a nhiing hoc
viée hoc tiéng Anh Ki ngon ngif thit 2. Cac gido vien tiéng Viet
luyén hoc sinh cia minh nhiing chit cai bi khuyét. Sau day li cdc hé chit ¢
trong tiéng Viet va tiéng Anh nhu di dé cap.
12,NGON NGU HOC 861 VOI GIAO VEN TENG VIET G MY.
Khoang tréng vé hé chit cdi trong tiéng Viét va tiéng Anh
Cac nguyén am tiéng Viét va t
Tigng Viet (11) | Aa [Ee | Ti |Oo | Uu | Aa Uw
Tigng Anh (5) [Aa |Ee |li |Oo] @| 2@{a|a9 | o]|a|ao
Cae phy Am tiéng Viét va tiéng Anh
Tiéng Viet (17) | Bb |Cc|Dd |Bd| @|Gg|Hh| @ |Kk |LI |Mm
Nn|Pp|Qq_|Rr |Sd|Tt |Vv | @ |Xx || @
Tiéng Anh (21) |Bb |Cc|Dd |@ | FF|Gg)Hh| jj | Kk | LI |Mm
LNn|Pp|Dd {Rr [Ss | Te [Vv [Ww|Xx [LI [Zz
IV. NHUNG TRANH LUAN VE NGUON GOC
Vigc phan loai nguén géc tiéng Viét van dang duge tranh lun; mot s6 ngudi coi
ting Viet nhu tiéng Mon-Khmer, nhiing ngudi khc thi lai coi lA tiéng Thai hay tiéng
Trung-Tay Tang, va cling c6 nhiing ngudi coi né 1A mét thé ngon ngit khéng lien
quan gi dén bat ky mot thi tiéng duce biét dén nao.
Do anh hudng ciia hai nén van héa khéng 16 1a An BO va Trung Quéc,
tiéng Viet duge goi 1a mét th tiéng An-Trung. Trong nhiéu thé hé, lp ludn
a
vain héa ngudi Viet cé nguén géc ty Trung Quéc. Mdt s6 nhat tri cho ring ngudi
thudng sng & khu vue song Duong Tit (chay khi
3.450 dam ti Tay Tang ra bién Dong Trung Hoa) cla Trung Quée v:
ngudi Viet hin da séng rai rac w phia Bac cha Trung Quée xudng dén phia
Bac cia Viet Nam.
nay cé thé mang tinh thuyét phuc, vi ring ngay tir hic so khai tiéng Viet
Tuy nhién, dya wén gid thuyét Khu vyc-Nién dai, ngdn ngd nhan chiing hoc
da dua ra bing ching két luan ring tiéng Viét va van héa ngudi Viet da tén tai
tir lau trudée khi Trung Hoa d6 h6 dat nude nay.
v. GIA THUYET KHU VYC-NIEN DAI
1, Cach tig
Khi ngudi ta mudn biét ngén ngt bat nguén tir dau dé xdc dinh dia diém
ngudn géc ctia ng6n ngir d6, ngudi ta cé thé tién hanh diéu tra wen co sé lich
sit, van hé: sy trg gitip 1 tich hao cd hoc. Téi biét ring lich st c6é thé
bi thién vi trén tinh than ai quéc, ring van hda khong phai 1A ngOn ngi va ring
mdt vai bing chting khao cé hoc duge phat hién khéng thé ching minh ching
thude vé nudc nado. LA mot nha ng6n ngit hoe, bing phuong phdp ky thuat, ti
dua ra lip trudng cla mét nha ngudi di tim hiéu vé ngén ngé, khéng chi treng
dén bat cit gi khac ngoai ngon ngttVIET NAM HOC - KY YEU HOI THAO QUOC TE LAN THU HAI
2. Phuong phap
Gif thuyét Khu vuc-Nién dai cing duge J.H. Greenberg, mt nha ng6n ng
hoc va nguyén 1 mot nha nhan ching hoc My sti dung trong cuén séch
“Ngudn géc cla Ngon ngit”. Gid thuyét nay cé thé duge 4p dung dé dinh vi
khu vyc xudt xt cha mot ngdn ngif ln du tién duge sit dung va tim ra méi
quan hé nguén géc mét ng6n ng hay mét hé ngén ngi (Ruhlen, 1994).
Theo Greenberg, néu m6t ngén ngiv duge phat tan rong ri, trong khi mot ng6n
nga ho hang ma né gin gai nhat lai chi phé bien trén m6t khu vyc nhé v:
duge thita nhan mot cach bat thudng 1a xudt xif cla ngén ngit duge phd bién
rong rai kia; dé ap dung nguyén tic nay - wie 1a gid thuyét khu vuc-nién dai
- cho tiéng Viét, mét thi tiéng dude ndi suét doc mién duyén hai cia Dong
Nam A tu Trung Quéc dén dinh cyc Nam ctia Viét Nam, chting ta sé phai tim
hiéu n6é cé quan hé nguén géc vdi ngén ngi nao va khu vuc lan dau tién n6
duge sit dung.
3. Phan tich
Xét vé mat dia ly, khu vuc Bac va Trung-Bac ciia Viet Nam, gém cac tinh
Thanb Héa, Vinh Phi, Son La, Yén Bdi va Hoa Binh, noi iéng Muéng va 1a cai
néi cia tiéng Viet va nén van minh ngudi Viet. Gid si, néu chung ta muén tim
ra ngon ngi géc, chting ta phai diéu tra xem mé6t ng6n ngi it phé bién nao
khac cé quan hé mat thiét vdi ngon ngt nay; 4p dung gid thuyét d6 vdi tiéng
Viet, ching ta thay 18 cd mét thi tiéng ft phd biét duge biét dén la tiéng Mudng
gin véi tiéng Viet, va cd hai thi tiéng nay trude c6 quan hé nguén géc véi
Vietic. Quan hé nay thudc nhanh quan hé tiéng Vier-Mudng. Két qua cho thay
mot bing chting két luan ring tiéng Viet 14 mt Wong nhiing ngén ng Mon-
Khmer (vi tiéng Ming thugc nhém ngén ngit Mon-Khmer), va tiéng Viet khong
phai bat nguén ti Trung Hoa, ma ti khu vue Bac va Trung Bac cita Vit Nam,
noi tiéng Mudng hién vin duge sit dung.
4. Khu vyc nguén gc cia tiéng Vist
Sé chua that chinh x4c néu nguén gc cia tiéng Viét chi dya tren lich sit va
vain héa. Lich sit thuding dugc tao dying bing cdc quan diém thién v
la van héa chit khong phai 1d ngén ngi. Mot nha ngén ngit hoc déi khi cdn bd
qua lich sti va vain héa khi diéu tra vé nguén géc cha mdt ngén ngit. Nén chang
Ap dung cdc gid thuyét khac vdi ting Viet. Cac két qua tim thiy sé 1a bing chitng
két luan. Theo d6, tiéng Muéng duge néi 6 céc tinh Thanh Hoa, Vinh Phu, Son
La, Yon Bai va Hoa Binh, khu vue Bac cha Viet Nam, noi tiéng Viet lin dau tién
duge sit dung.
van héa
J34,NGON NGU HOC 801 VOI GIAO VIEN TENG VIET G MY.
Phan Hai: AM VI HOC
1. SY DAY DU VE AM VI HQC
Chomsky gidi thiéu dé
dugc tinh bay, tiéu chi
thinh cong trong miéu
Theo ludn thuyét vé ca
nhau khi miéu ti vé ng6n ngit, Nhu
di vé quan sat, miéu ta va dién gidi wong dé sy
c6 lién quan dén ngit php Am vi hoc (Chomsky, 1975)
nguyén tic va tham s ip dé Hinh thitc Am vi hoc
(PF) 1A mot diéu kién bat budc phai dip ting 3 diéu kién thod man co ban: ()
phé quat vdi cach biéu dat ngon ngit con ngudi tiém nang; (2) giao dién vdi cach
din gidi vé hé khitu giéc; va 3) déng nhdt vdi cach dién gidi cho tat cA cdc
ngOn ngit (Lasnik, 1997). Néi t6m lai, cp d6 day da vé am vj hoc phai théa man
vé ngit phap phé quat cho ca hai ng6n ngtt, tiéng Viet va tiéng Anh va ngit phap
cho mét ng6n ngit cu thé, vi du: tiéng Anh.
Il. NHUNG DAc DIEM AM VI HOC
Am vi hoc trong tiéng Viet duge ky hiéu bing nhiing dadu am va dau thang
am cu thé. Dau 4m vi dién hinh mang nhiing dac trung cia mét ngén ngit don
4m tét, trong dé mot tt déng thoi 1a mét Am tiét ludn, nhu “dog —
“house — ngéi nha" trong tiéng Anh. Dau thang 4m trong tiéng Viét cho thay
tiéng Viet 12 mot ngon ngit c6 am diéu trong dé céc 4m diéu khéc nhau dya
wen cc phy 4m va nguyen am cu thé cla mot tir sé tao ra cc nghia khdc nhau
do nhiing bi m dieu. Cach biéu dat am vi céia ting Viet, mot ngon
ngit vita don am vita cé am diéu sé 1a mot van dé kho khan vé tiép thu tir ng
cho ngudi néi tiéng Anh hoc tiéng Viet
UW. VAN DE KHO KHAN VE TIEP THU TU CHO NGUOI NOI TIENG ANH HQC
TIENG VIET
Van dé kho khan vé tiép thu ti cing cé thé xudt phat tir nhiing khic biét vé
dac diém 4m vi hoc giifa téng Viet va tiéng Anh cho nhiing ngudi ndi tiéng Anh
hoc ti€ng Viét. Do c6 khoang tréng trong hé chit cdi gitta hai dac diém am vi
hoc khéc nhau, ngudi hoc ngén ngit khac gap khé khan vé tiép thu tir Genndy,
Poletto, & Weldon, 1994). Bén canh d6, mt s6 am trong tiéng Viet 1a cae phy
am tic, tite 1A céc phy Am khéng bat hoi va phy 4m ké rang. Nhiing 4m khéng
bat hoi bao gém 4m hai mi /b/ va 4m ludi-ring /d/, va 4m ké rang 1a 4m ring-
ludi /t'/. Ngoai ra, hai ng6n ngit con cé nhiing khoang ung vé hé chit.
Iv. CAC AM VI
1, Dac diém am vj
Hé Am vung trong tiéng Viet gdm 15 nguyén 4m, trong dé mét sé dude gidi
han sti dung hodec 1a céc Am tiét mG, hoac Am tiét déng. Va, hé phy 4m bao gém
26 phu 4m @ vj tri dau, gitta va sau ciing cla mot tit hay mot 4m tiét. Dudi day
1a bang phan chia phy am trong tiéng Viet nhu da duge dé cap.VIET NAM HOC - KY YEU HOI THAD audc TE LAN THU Hal
Am vi nguyén 4m trong tiéng Viét (41)
STT_|IPA va cha Am tiét ma Am tiét dong
1 if 1 - mi “eyeshade” Minh
2 Je/& =mé “crazy” met
3 Die = me “tamarin” men “yeast”
4 /,1a (nh/ch) anh “photo”
5 fala =ma “ghost” mang “carry”
6 (ala mat “eye”
7 Ju] = tit “four” mitt “jam”
8 (Tio - mg “dream” mon “caress”
9 v/a mat “lose”
10__| /u/u = xu “cent” tung “toss”
u_| /o/ 6 = 16 “bowl” mong “buttock”
12 | /A/o - to “big” mong “long for”
2B | / 4 /00 xoong “pot”
14 | /uo/ ué muén “want”
Ua = mua “buy/purchase”
15 | /_T/ vo mugt “smooth”
Ua = mua “rain”
16 | fie/ ie thién “sky/God”
Ia - kia “there”
ye én “peaceful”
Uya - khuya “late at night”
Céc phu 4m tiéng Viét (25)
STT_| IPA va cha cai Am dau Am cudi
1 7.6 /b (khong bat hoi) _| - bi “ball”
2 /p/_p (khong thoat hoi) - tap “practice”
3 /m/m = mé “blurred” = xem “watch”
4 /f/ ph - phé “noodle soup”
5 v/v - vui “joyful”
6 [t/t - tan “dissolved” - mat “eyes”
7 /t’/ th (bat hoi) ~ than “charcoal”
8 /d/d (khong bat hoi) _| - dinh “palace”
9 /s/'s = xinh “beautiful”
10__| /z/ gi - gia “house”
u__|/n/n -ng “debt” - thiéu “lack”NGON NGU HOC 801 VOI GIAO VIEN TENG VIET G MY.
[str [IPA va chat cai Am dau Am cuéi
2 [Ast lai “hybrid”
13 | /t/tr ~ tran “overflowed”
4 [/s/s ~ stt “history”
15__| /z/r = ruigu “liquor”
16 | /w/ oa - on “resent”
v7 [fsa ~ da “skin”
18__| /c/ ch = chua “sour” __
19 | /n/ nh = mhan “leasurely”
20 | /k/e ~ c4 “fish”
2 [/a/ng ~ ngu “stupid” = cong “curved”
-ngh = nghi “suspect”
22 | /x/ kh ~ kh6e “cry”
23 |sy/g ~ gan “liver”
“gh = ghen “jeanous”
24 | /2/a - ao “pool” a
25 | /h/ ~ hoa “flower”
Nguyén am tiéng Anh (23)
IPA Tw
im ~ eat, beat, beach, seat, leak, beef
AL - it, bit, bitch, sit, lick, fitness, kit
Jel - eighth, steak, late, cake, sake, may
Jef - head, setting, fetch, sketch
/ «/ bi mat trong BE = man, cat, ladder, can, language
{Ah - hut, but, shut, nut, Dutch, such
ai - above, university, allowance, allure
/s/ ~ herd, urge, firm, early, world, journey
9 fs ~ herder, center, glamour, martyr, labor
10 | a = hoot, boot, shoot, rule, shoe, through
ui hes = hood, put, could, woman, look, cook
12__| /o/ hoac /au/ trong BE | - hoe, goes, toe, sow, coat, load, soak
23 | sof = haul, Paul, saw, law, toward, mall
u4__|sa/ ~ hot, bazaar, heart, honor, guard
15 fal - hot, pot, lot, cot, plot, boss, toss
16 | /ai/ - ride, pride, bride, dry, ice, stride
17__ | /au/ = how, shout, house, loud, cow, pound
137VIET NAM HOG - KY YEU HO! THAO QUOC TE LAN THU HAL
sTT
IPA Tw
18 | /oi/ - oil, boy, toy, soil, coil, spoil, point
19_| /au/ BE - go (BE), sow, low, Mexico, cold
20__| /eo/ BE ~ air, share, pair, care, tear, treasure
21 /ia/ BE ~ near, beer, shear, clear, tears, dear
22 | /ua/ BE = sure, tour, poor, your, journal
Phy am tiéng Anh (24)
STT | IPA Tu
1 /p/ - people, purple, peel, pop, pond
2 /b/ - ban, bait, bank, beak, bead, bit
3 ft/ - top, tin, tan, tenth, tangible, tune
4 Jas - date, dancing, dangerous, dime
5 /k/ - kite, king, income, college, account
6 /g/ - go, angle, legal, rag, gorgeous
7 /E/ - five, file, fight, fond, fan, enough
8 /v/ - van, vinegar, supervise, saving
9 /9/ - thin, think, faith, nothing, earth
wo fA - thing, they, father, bathe, brother
ul /s/ = see, sing, boss, bonsai, ghost
12 | /2/ - 200, zealous, zip, thesis, cases
BA - she, cash, pushing, washer
14 1 - measure, garage, leisurely
15 22) - uh, oh
16 /h/ - hat, hundred, unhealthy, exhale
17 /th/ - church, achieve, watching, catch
18 1d3/ - judge, jug, Jazz, wages, badges
19 | /m/ - man, mingle, lemon, lamb, almost
20 | /n/ - night, assign, account, center
21 i - sing, thing, single, giggle, lung
22 | As - lip, fling, language, tale, skeleton
23 | is - you, university, union, yeast
24 /w/ - wind, away, quiet, once, westNGON NGU HOC 851 vin GIAO ViEN TENG vieT 6 MY.
2. Cac Am vj khac trong tiéng Anh
Méi mot am vi trong tiéng Viet khong cé |
m chi vdi mét 4m tiét bing mét 4
nhién, téng Anh lai cé nhiéu am vj khé
ky Am vi nao khéc; né dugc
m thanh phat ra cho mét 4m tiét. Tuy
c nhau nhu da cho thay & trén. Vi du,
[ai] c6 wong ride [raid], dry [drail, bride [braid] va pride [praid]; tuy nhién, am
loi] ¢6 trong right [roit], try [trol], bright (broit) va sprite [sproit].
Mot vi du khdc, am tic bat hoi /t/; nghta e mot am khong bat hoi ludn duge
4m, va am khong bat hoi /’/ khong c6 am vi khéc gidng am téc bat hai
\/ trong tiéng Anh My, chua ké bat ky dac t6 diéu kién nao khac diing trude
dc am vi. Am /t/ trong tiéng Anh M¥ lu6n cé nhiing dang am vi khac
vGi diéu kién no 1a am d4u nhu duge chi ra cho thay duéi day.
Cac 4m vj khdc nhau cia Am /t/
(') (t') (t) [=] [1] (r]
bat hoi| khéng bat hoi] ké ring | vom hong | glotalized | bi x04 bd
thc tdéc qua ké ring| flap téc | approximant
Top Stop Eighth Water Cotton Hunter
v. AM TIT
1. Cac am tiét co ban
Theo ude tinh, tiéng Viet c6 14.433 am tiét co ban, trong khi tiéng Anh cé
kho’ng 10,000 am tiét (Crystal, 1987; Bek, 2002). So vdi tiéng Viet, tiéng Nhat co
120 am tiét cg ban, con tiéng Quan hoa c6 khong 7.000 am tiét (Crystal 1987;
Do, 2003)
Theo Bek (2002), c6 khong 70 nbém phu dm ddu va 100 phu am cui, va
cing vdi céc nguyén am va nguyén 4m déi xudt hién gitia céc nhém phy am
ddu va cuéi; nhting nhém phy 4m nay khéng phai duge sit dung hét, bai vi mot
vai nhém nay khéng duge sit dung phé bién. Ngoai ra, Bek tinh ring tiéng Anh
c6 khong 10,000 am tét va dé gidm sO am tiét nay, ching cé thé di kem voi
cc nhom Am tiét.
Cac am tiét co ban
| Ngén ngit Am tiét co ban
Tigng Anh 10.000
Tiéng Viet 14.430
les
iSVIET NAM HOC - KY YEU HOI THAD GUGC TE LAN THU HAL
2. Cau trac am tiét
Trong tiéng Viet, Peak, mot mang 4m vung, ludn di sau mot phy 4m, con
trong tiéng Anh thi né cé thé di sau mot hay nhiéu phy 4m. Vi tri nhu vay duge
goi 1 on Tiép theo sau Peak IA mét phy 4m trong tiéng Viet, va c6 thé 1a mot
hay nhiéu 4m tiét wong tiéng Anh, Vj tf nh vay duge goi 1a coda. Peak and
coda nhém Iai véi nhau thanh 4m diéu cia am tiét.
Phan chia am tiét
Am tet Am tiét
ting Viet tiéng Anh
Am diéu Am dié
Onset Peak Coda Onset Peak Coda
3. Am vi tac
Trong tiéng Viét, cc hinh thtic dién ta
phan chia, tong 46 mu chudn phy 4m dau ty trong tiéng Viét can cit theo
am vi (kh4e véi mot cum phy 4m trong tiéng Anh) duge tiép néi bing mot
nguyén am, sau dé 1a phy am cudi tit (khac véi cdc cum phy am trong tiéng
Anh). Bén canh dé 1a cic mau edu tic, vi dy: CV-, CCV-, CCCY, vv...)
am vi dude trinh bay dudi dang ma
Phy 4m tic trong tiéng Viet
v VC cv CVC
Ao "pool” In “print” Mong “long for”__| Ngon "delicious"
Nhiing phy 4m tic trong ting Anh
v cv ccv cccy
Ob No. Flew
vc cvc ccvc cccve
At Not Flute Spleen
vec | cvec | cevec cccvcc
| Ase Ram Flutes Strength
cyccc ccvec cccvcc
Asked Ramps Cralts StrengthsNGON NGU HOC 80! VOI GIAO VIEN TENG vieT O MY.
4. Cac tiv hat nhan
Tiéng Viet gdm 16 nhém xudng Am, bao gém 6 nhém am khéng tron am
dau, 1 nhém am gitta, 4 nhém kh6ng tron am gitfa, va 5 nhém tron am cudi
Cac nguyén 4m tiéng Viet
Khong tron | Gitta Khong tron | Tron am cudi
am dau am gitta
Cao-dong | fivicy Jus vu
Cao-ms__ | Ju y Jug
Gida-déng | /e/ Ivlo Jol 6
Gida-mé__| fel e/ Wyla Jou/ ud, ua
Giga thap Jo/ 0; [52/00
Thap fafa I
/i/ la mét nguyén tam cao, ddu va kh6ng trdn, va giéng nhu tat cA cdc nguyén
am, 4m nay duge phat 4m va dai dién cho cac chit cdi i va y. Ngoai ra, Am cling
rt cao trong miéng. Am vi /e/ la nguyén 4m cao-trung, dau va khéng trdn,
va n6é dai dién cho chit é. Am vi /e/ ngdn hon am /e/ va dai dién cho chit céi
e. Am /1/ dai dién cho chit cai a. Am nay phai di truée am nh hoac ch, ging
nhu trong anh - 4ch (m6t ti 4y), nghia IA “no”. Sy két hgp ctia hai am /i/ va /e/
tao thinh nguyén 4m kép /ie/, dai dién cho chit cdi ié, ia, yé, uya. Céc 4m vi:
A u/ -wny/ua - /y/o - /y/4 - fal u- /o/d - /uo/u6, ua - /o/ 0 - /5/ 00.
5. Bién do
i€ng Viet gém 23 phu 4m dau, 6 phy 4m cuéi va 15 nguyén 4m. Tiéng Anh
gdm khoing 70 cu phy 4m d4u va 100 phy am cudi, va cling véi céc nguyén am
va nguyén am kép. Céc nguyén 4m nay xudt hién gitia céc cum phy am dau va
cudi. Diéu nay tao mot sé lugng 4m tiét tuong déi nhiéu; tuy nhién, khong phai
tat cA sy két hop déu tao ra am tiét ting Anh, vi mot sé cum Am tiét hiém khi
duge sit dung
Cac phy 4m dau va phy 4m trong ti€ng Viet va tiéng Anh
so Dau Cudi
g Viet 23 6
Phy am
Cum phy am tiéng Anh | 70 100
6. Phan dau
Phin dau trong ting Viet gdm 23 am ddu va 6 am cudi, so véi 70 am diu
vii 100 4m cudi trong tiéng Aah,VIET NAM HOG - KY YEU HOI THAD GUO TE LAN THU HAL
Cac phy 4m dau trong am tiét tiéng Anh
@ Am téc
Tac Hai m6i | Rang | Quat lui | Ngacciing | Vom Thanh
mém hau
Khéng t t c k ?
bat hoi
Day hoi a
Khéng |b d
bat hoi
Phy am |M6i-ring | Rang | Quatlvdi | vom mém | Thanh
sat hau
Khong hoi__| /f/ ph Is/ x isi s Ixf kb NaN
C6 hoi Why, d__| /2/ a, gi, «| /2/t iv 1g, gh
(I) Am don tiét
Mai Hai méi__| Ring Ngac mém Vom mém
C6 hoi /mn/ Jol. /o/ nh /ng/ ngth)
Am gn giéng nhau Rang Ngac mém.
Hoi MOT CHIEU ALi
LUGT hoi /w/ oa iia
7. Am digu cudi
Cac phy 4m cuéi bao gém 3 4m tac, 3 4m mii va 2 4m ban nguyén am. Cac
phy 4m cuéi trong tiéng Viet luén bj mat 4m hoac khéng duge phat 4m ra ngoai.
G day, gitta céc nhém 4m cé sy tuong tac v6i nhau vi khi 4m diéu ving lén 4m
49 cao cc phy 4m cudi bj mat; va khi céc phy 4m cudi khong duge phat 4m ra
ngoai 1a khi am diéu tang lén & am dé thap (Clark, & Yallop, 1995).
Céc phy 4m cuéi | amhaiméi__|amring-méi__| am vom mém
TAc-khong C6 /p/ p At /k/ c, ch
hoi/khéng bat hoi
Mai /m/ ini n //ng, ngh
Ban nguyén am__|/-w/o,u Lili,y
VI. CAC AM VJ TAC TUONG PHAN
1. Cac phy am khéng bat hoi
Hé 4m vj trong tiéng Viét gdm cdc phy 4m khéng bat hoi, trong dé cé hai
am khong bat hoi va mot 4m khéng ddy hoi; khdc véi trong tiéng Anh, céc phy
142GON NGU HOC 86! VOI GIAO VIEN TENG VIET 0 MY.
4m khdng bat hoi bao gdm céc am bat gon, khong bat hoi va khong day hoi
Trong tiéng Viet khong cé 4m bat gon. Tiéng Viet cé hai 4m khéng bat hoi 46
la 4m hai méi /b/ va 4m mdi ring /d/; ngoai ra, tiéng Viet con cé Am khéng ddy
hoi, dé la 4m mdi rang khéng tao hoi /t’/ trong hé phy 4m tiéng Viet.
2. Am khong bat hai
Am khéng bat hoi 1a am cé trong khdu ngi tiéng Viet. Am nay tao ra 4m
thanh hoac am tac do co ché di khéng déu cia luéng hoi. Cac am khéng bat hoi
gin gidng vdi 4m bat hoi cing nhu 4m tao ra xudt phat tit dong thanh hau. C6
thé ha thap thanh quan hod sit dung hudng chuyén dong thap cia thanh quan
dé gitip luéng hoi di vao, va hoi trong miéng va hong bj loang ra; chinh vi vay,
viéc tao ra tiéng 6n sé xAy ra khi miéng dude mé; trong khi d6, hoi trong phdi
van dang duge ddy ra, va mét it hoi di qua gitta céc day thanh quan. Do hoi di
theo cach nay, ngudi néi néi long d6 khép ctia thanh hau, va 4m thanh sé duge
tao ra khi thanh hau gap luéng hoi trong khi quan.
Am bat va khong bat hoi
Tiéng Viet (khong bat) Tiéng Anh (bat)
1. /b/ Am hai mOi - khdng bat hoi 1. /b/ am hai mdi bat hoi
2. /d/ Am moi rang ~ khong bathoi__| 2. /d/ am mdi rang bat hoi
3. Am day hoi
Am dy hoi 1a mot trong 3 loai 4m khéng tao thanh hoi, dé 1a am bat gon,
am khong né va am day hoi. Bat ky loai am nao trong sé nay, thudng va dac
biét 12 am tic, cing déu duge uu thong theo co ché ludng hoi di khong déu
trong thanh hau. Vé sy van dong ctia thanh quan, phy am dau khéng day hoi
/v/ dude thyc hién tuong ty nhu da lam d6éi voi 4am khéng nd, nhung thanh quan
duge kéo lén dé tao thanh luéng di chuyén cia am khéng dy hoi, thay vi kéo
xudng nhu da duge sit dung déi vdi 4m khong nd. Nghia 1a, hai duge ép bén
trong khi quan va miéng, va am khéng day hoi /t’/ duge to ra voi mét 4m thanh
khi miéng dude ma.
Am day hoi va khong day hoi
Tiéng Viet (khéng day hoi) Tiéng Anh (day hoi)
/t/ Am moi ring khong day hoi /v/ Am mdi ring day hoi
4. Am vom mém déi véi céc tir 6 vi tri dau [7]
Chomsky (1964) phan bi¢t sy khéc nhau gitta do chinh xac trong quan sat véi
do chinh x4c trong mign th khi phin tich am vj hoc. Sy chinh xc trong quan sat
chi chuyén ti dif ligu, cn su chinh xéc trong miéu ti khong chi chuyén thi ma con
143VIET NAM HOC - KY YEU HOI THAD QUOC TE LAN THU HAL
thich kién thife cia ngudi néi, thé hién nang luc vé ngén ngit. Vi dy, 4m vi hoc
trong tiéng Anh cho ring 4m [n] chi xudt hién 6 vi tri gitia hoac cudi cling va khong
thé xuat hien & vi uf ddu (Hyman, 1978).
Caéc phu 4m mdi vom mém {m] va [n] trong téng Anh xudt hién & wr dau,
nhung Am {n] duge viet 1a Ing] nhu trong long [lon] lai khong xuat hien & tir dau
Ngudi ndi tiéng Anh khé phat 4m am [n] 6 vj ui ddu ctia mot tt vi am nay khong
6 trong vj ui ddu ctia mét ti trong tiéng Anh; ngugc tiéng Viet cing nhu c:
ng6n ngit khdc cho phép am [n] xudt hién trong tir & vi tri ddu, duge viet dudi
thé ng hay ngh nhu da dé cap.
Am mai vom mém
Am [1] xuat hién trong tv 6 vi tri ddu
Nghi [ ni] "suspect”, ng6 [ 10] "maize, corn”, ngon [ Non) “delicious”, ngu [ 1u]
“stupid”, ngang [1a 1] “horizontal”, nghe [ X¢] “listen”, nghé [ ne] “career”, va
nganh [1 ank] “branch”
Trén day 1a mét vi du vé phn tich 4m vi hge, trong dé dé cap dén mic
d6 chinh xdc trong miéu tA d6i véi phu 4m mii vom mém [y) trong tiéng Viet
va tiéng Anh, nhu 4m mdi vom mém dugc trong tiéng Anh trong tif thing [thing
- Bin).
5. Khodng tréng trong hé am vi
Néu nhu cdc nguén 4m vj dién hinh duge tao ra cho mét tap hgp céc mang
am vi hon [a ting mang am vj ca biét, thi mot hé am thanh thiéu mot sd nving
Am vi. Céc 4m tc trong tiéng Viet bao gém loat am vi khong bat hoi /@, t, k/.
Khi so sénh vdi cac am tic trong tiéng Anh, cé mot khong trong xuat hién &
am tic khong bat hoi /p/.
Khoang tréng trong hé 4m vi
Su sang tao vé Am tic
ing Vier /0, 0°, k/
| nigng Anh_/p, t, k/ i}
vu. AM DIEU
1. Cac dac diém cia am digu
Am diéu khéng chi 1a mt hién tugng phé bién ma con 1a mot hién tugng
dang. Mét sO ng6n ngit co hé am diéu phtic tap hon; vi du, tiéng Thai va tiéng
Quan hoa déu cé 5 4m diéu, va téng Quang Dong cd 9 am diéu khde nhau;
phuong ngit chudn trong tiéng Viet cd 6 am diéu nhu duge dé cap.
1NGON NGU HOC 661 VOI GIAO VEN TIENG VET & MY.
Am diéu trong tiéng Viet
DAC bli Mite do. | Butng chi din Ty
NGtt DIEU _ __|
La —_ |G Trung binh host”
2a O cao _ “mother
3A [0 thip but” _
4A O Trung binh _ [ata "grave"
5 O Cao [Ma “horse”
6 __ [| thap
2. Tan suat am digu
Dém sé lugng tig 4m diéu trong 6 dm diéu tiéng Viet dé diéu tra vé tan
suat phan chia 4m diéu tiéng Viét. Phép tinh nay nhim thong ké va phan
tich mtic d6 phan gidi cic 4m diéu véi viéc do sy bién déi chudn myc cia
6 am diéu, va néu sy phan dai am diéu qué rng, thi am diéu cé tan sudt tt
nhat cé thé khéng co. Am diéu c&p d6 trung cé tan sudt nhiéu nhat, nhu 4m
diéu ctia /a/. Va, tan sudt thap nha 1a am diéu & c4p d6 cao, nhu am diéu
eta /3/
Tan sudt am digu
ML /a/ HL /a/ LL /ay MR /a/ HR /a/ LW /a/
27 23. 17. 1.0 5 18
Phan Ba: CU PHAP
I. TRAT TY CO BAN CUA TU.
‘Trat ty co ban ciia tit theo cong thtic SVO (chi ngit + dong tir + tan ngit)
SOV (chi ngi + tan nga + dong ti) 1a phd bién nhat, gitta hai cong thc nay
chiém khoing 80% dén 90% cc ngon ngi trén thé gidi, ching han nhy SVO
chiém 42%, con SOV chiém 45%; con VOS (dong tir + an ngit + chi ngi) chi
chiém 3%; va OSV (tan ngit + chil ngi + déng tt”) hoan toan khéng chiém mot
ty lé mao trong stt dung ciia cde ngon ngit trén thé gidi (Whaley, 1997)
Trat ty trong cc c4u cia tiéng Viet hay hinh thc cd phdp thudng xuyén
thay déi vi su thay déi nay phu thude vio tinh nang stt dung cia ba wat w
tw co bin, li SVO, VOS va OSV; tuy nhién, tat ty wy tht nhdt SVO thudng
xuyén duge sit dung nhat va 1a phuong thtic st dung chudn trong tiéng Viet.
Dudi day 14 minh hoa vé ba trat wy wy co bin trong tiéng Viét
=
&VIET NAM HOC - KY YEU HOI THAD GUGC TE LAN THU HAI
svO
Toi dang choi dan duong cim
1 PROG. play piano
"Lam playing the pian
Osv
C4i nha nayné dang. &
CL house thishe PROG. live
"He is living in this house”
vos
An phd toi di. tigm phé
Eat phé 1 go restaurant ph
“eat phé at the restaurant”
U1. CAU TRUC BI DONG
1. Cac dang tiéu biéu
Cau tric bi dong 1a mot dng tir din t& sy hai lng/thod man hay khéng hai
ldng/tho’ man, vi du: bi (suffer), hay difgc (enjoy); dang bi dong ciia cau tric
nay duge sit dung phé bién trong ting Viet va céc ngén ngit khéc 6 Dong Nam
A va Dong Duong, bao gdm ca tiéng Quan hoa; mac di cdu tic nay ctia cic
ngon ngtt phan tfch cting duge phan tich nhu cae dang bi dng, nhung né khong
dugec két cdu giéng vdi cic ngén ngit téng hgp (Keenan, 1985).
ic dang bi déng "bi-suffer” va "dugc-enjoy” duge sit dung phé bién trong
cau tric bi déng cia tiéng Viet, trong dé dang “bj” phan Anh tinh tiéu cyc, con
chai thé cia cde dang bi déng cia “duge” phan anh tinh tich cyc. Ngoai ra, tiéng
Viet c6 thé sit dung tg dong wy "do” Lim bi dong. Trg dong ti nay phan anh
trung tinh vé mat ngi nghia hoc cia chit thé, va dong tir "do-from” duge sit dung
ydi nghia trung tinh (Thompson, 1965).
Bi dGng tich cyc
Hoa dugie me yéu.
Hoa enjoy mother love,
“Hoa is loved by her mother”.
Bi déng ti@u cyc
John bi cho can,
John suffer the dog bite
“John is bitten by the dog”
Bj dgng trung tinh
May hoi nude do James Watt phat minh.
am engine from James Watt invent.
‘Steam engine was invented by James Watt”,_NGON NGU HOC 861 VOI GiAO VEN TENG vieT & MY.
Chi thé eta mot cau tric bi dong VP luén bi tic dong nhiéu bdi hanh dong
hon 1a khi n6 duge sit dung Kim tan nga cia mot ngoai dong tt chi dong. C:
dang bi dng cé thé thay adi hote khaéc nhau khi chting phu thuge vaio mic
ai dong tir tac dong dén chi thé cho di no bj tac déng mot cach tich
u cy hay bj dong & dang trung tinh. Tuy nhién, nhiing thay déi hay
ic nhau nay nhu thuc té cho thay khéng bi phan tin rong nhiéu so véi ba
khia canh gém tich cyc, tiéu cye va trung tinh
2. Bi dong véi dong tt khong phai la ngoai dong tir
Cau tric bi déng nay duge str dung vdi mot dong wr khong phai 1a ngoai
dong tit. Dong tt dé khéng phai 1a ni dong tir ma thé hién 1a mot ngoai déng
1. Tuy nhién, ngoai dong tir nay lai dugc sit dung nhu mot néi dong tit, vi nd
khéng c6 holc khéng bao him mot tin ngit va sau nd lun ludn_ 1a mot bs
ngit dong tt. Cau tric bj dong NP duge sit dung cho mot “CHU DE", mot tan
nga, tan ng@ nay duge chuyén thanh mot “TAC NHAN" va né thé hién hanh
dong bing dong ti. Cu tric NP nay nhdn manh dén phuong tién hay tan ngit
A né duge dat & vj tri ddu tién trong mot cau. Ngoai ra, “TAC NHAN” 1a mot
chi thé dn.
Bj d6ng véi déng ty khong phai 1A ngoai déng tiy
[Dean nha nay xay tren 3i
| CLASS. House this build on hill
|__This house was built on the hill”
|2) xe nay 1am & Nhat
| ca this make be Japan,
| _“This car was made in Japan”
3. Bi dong khong ngéi
Dang bi déng nay duge két cdu theo mau "Ddng wr NP - vi ngi chi noi
chén", nhung trong trudng hop nay N = 0 (Keenan, 1985)
Bj dgng khong ngoi
Chai 6 day.
Play be here.
“It was played here”
4, Phan bj dong
Nang va ha dang bi dong NP 1a mot phuong thttc nhim thay déi quan hé
ngit phiip cd bin trong edu tric bi dong hay cho dong. Khi NP duge nang hay
F u tric phan bi dong 1a cu tric phan anh tinh tng dyng va nguyén
thay ddi quan hé ngit phap
147VIET NAM HOC - KY YEU HO! THAO QUOC TE LAN THU HAI
Cau tric ting dung
Nuée-mam cO-ta pha dam.
Fish sauce: ABS she: ERG mix vinegar-CONG CU
“She mixed fish sauce with vinegar”
Cau tric nguyén nhan
Cota cho phép hoc sinh 183i lop.
She give permission student leave class.
“She let the students leave the class”
Conta khién cho hoe sinh 108i lép.
she cause give students leave class,
“She made/had the students leave the class”,
IM. CHIEN LUQC ZE-RO
1. Lién ty khong phan bigt
Trong tiéng Anh, lién ti phéi hop thé hién tinh déi lp c6 thé tong phin
voi lién tir khong phan biét trong mét bic tranh. Tuy nhién, tiéng Viet cé mot
lién ti phéi hgp duge sir dung vdi tinh déi lap, mac di trong cac cau khéng thé
hién tinh d6i lap thi chién luge nay lién quan dén su d6i chiéu cac thanh 16 két
ni vdi lién tt khéng mang nghia can thiép.
Toi cha n6, song né— khong én.
1 wait him, (ADVERSARY) he no come.
“L waited for him but he didn’t come”,
Chién luge zé-16, trong tiéng Viet, duge sit dung dé tao thanh cau cé lién tir
khéng phan biét; déi chiéu mét cach don gidn IA cdc tit két néi ma khong cd
bat ky ti nao thé hién lién tir hodc lién ty khong phan biét véi céc phan tit (=
dong ti + phan tit hién tai), va cic dong tit lién hodn (Payne, 1999).
N6. di vita doc sach,
He PART. Go PART. read book,
“He went reading a book’.
2. Déng ti lién hoan
Trong tiéng Viet co cdu tnic dong ti lién hoan. Cau tric nay véi hon mot
148NGON NGU HOC 8G! VOI GIAO VEN TIENG VET G MY.
dong tir ue len duoc sit dyng tong mot cau tong dé khong 6 tir Hien tit va
dong tit xudt hién thé hién chite ning ngi ngh
ménh dé). Trong phan nghién citu nay, (6i
«a
7
nhu mét vj ngit (trong cding mot
5 giing dac tung héa céc loai hinh
uric dong tir lién hoan khéc nhau trong tiéng Viet (rat nhiéu!) va xc lap
nhiing nguyén tac chung chi dao ngi dung cd phap nhu nhiing kha nhau trong
edu ude ip lu: ‘ic loai hinh quan hé , c6 thé tén tai gitta ching va c4c danh
uf lap luan), it ty tir duge sip dat déi véi thanh t6
khac trong cau. Ban thio cla bai viet nay sé sin c6 khi ching duge hoan tat
N6 ciing dude goi Hi dong ty lién hon trong dé hai hay nhiéu dong tir
ké tiép nhau duge két néi ma khong c6 phan tit lién két, vv... vi du, trong trudng
hgp dau tién, di (go) va mua (buy), va trong truding hgp thé hai, ed mot tap hop
dong ti xuat hién nhu wi dy dudi day,
| Ching tdi sé di mua can nha méi.
We shall go buy CLASS house_-—new.
“We shall buy a new house”.
No roi Hué di vo Sai Gon.
He leave Hué go into Saigon.
“He left Hue for Saigon”.
Iv. CAP CAU LUA CHON
Tiéng Viet cing gidng mét vai ng6n ngit khac c6 lién tw bé trg cho mét ménh
dé trang ngit nhung cing 6 thé c6 cade cAp cau Iva chon voi mét lién tir khic
trong ménh dé chinh cia cu. N6i cich khdc, cae tit tao thanh trang ngit ciia cae
ménh dé phu thudng duge ghép cap vdi cic lien tir khé er, 1985). Cap
1 lua tron trong tiéng Viet cé thé xudt hién trong tiéng Viet vdi mét, tham chi
a hai, lién tt trang ngi.
Néu ... (thi)
Néu tdi cd tién thi toi sd mua xe.
If 1 have money, then I FUTURE buy car.
“If [have money, I will buy a car”.
BGi vi ... (vi vay/vi thé)
vi trois mua—svivay tdi 6 nha
Because sky rain, therefore be home.
“Because it is raining, I stay home’,
=
3
k‘VIET NAM HOC - KY YEU HOI THAD QuOc TE LAN THU HAL
Khi ... (thi)
Khi tri mua thi n6 den.
When sky rain then he come.
“When it rained, he came”.
Mac da... (nhung ... ciing/van) ...
Da trai mua = nhung) nds cling. «di ra ngoai.
Although sky rain but ~—he_— also. go out.
“Although it rained, he went out”.
Di/cho di... (nung ... van cén) ...
Do trois mva—s—smasnG-sn~—di_—sra nga.
Although sky rain but = he_— still, = go. out.
“Although it rained, he went out”.
Da ... (nhung) ...
Da trdi mua nhung né da di ra ngoai.
Although sky — rain but he PAST go out.
“Although it rained, he went out”.
Phan Bon: NGU NGHIA HQC
MOI QUAN HE NGU NGHIA HQC
Ngit nghia hoc khéng thé diing dgc lap ma né phii IA cdu tric c6 sy két hop
hinh thai hoc-cti phap hoc trong cau. Ddi tugng cla ci php IA mot ky hiéu ngon
ng, ma theo téc phdm cia Saussure, nd 14 sy két hgp cla mot hinh thai ngon
ngé. Hinh thdi ngon ngt nay duge goi la hinh thie dénh higu ngit nghia hay
hinh thai cé nghia. Déi tugng ciia hinh th4i ng6n ngir voi nghia hay chic nang
cita ddu hiéu ngén ngi (mang ¥ nghia); ngudi ndi tiéng Anh hoc tiéng Viet C6
thé xdc dinh nghia cia m6t dau higu ngén ngit vi ho khong thé x4c dinh ngit
nghia hay nhiing dic diém ngi nghia. Nhing dic diém nay cu thanh mot hinh
thie danh hiéu ngi nghia, Va, dé tim ngit nghia, chting ta phai thyc hién va khai
thc méi quan hé tuong tac gitfa cdc dac diém ngif nghia bing dau hiéu vé nghia
va ng6én ng (Manhmoudian, 1993).
x
150Méi quan hé ng@ nghia hoe
GON NGU HOC 851 VOI GIAO VIEN TENG VIET O MY.
Linh vue
| Déi tugng
Cu phap
Hinh thdi hoc
Ngi nghia hoc
Dau higu ng6n ng
(hinh thai d&u hi¢u ngon nga)
Y nghia cia dau hiéu ngén nga
11. CAU TRUC HINH THAI-NGU NGHIA HOC
‘Trong ti€ng Viet, khong c6 cac Ui tiét t6 déi v
h thifc danh higu ngit nghia hoac c6 nghia
cA cdc hinh thai tao sy
thay déi vé nghia géc ctia tir (hay ndi dung) va sy bien to cia tir (hay chic
nang) ma trong tiéng Anh thi cd hién tugng nay (hai dang hinh thai hoc nay
trong tiéng Anh cé phan tring lp voi nhau). Mac di vay, mot sO cai goi 1a
nha ngén ngit hoc da cé ging dua mot vai vi du ngoai 1é dé chting minh ring
uéng Viet cé tiét 16. Tieng Viet str dung cdc ddu déi véi 8 h4u t6, ngoai tir
khéng cé dau cho thi hién tai cha ngoi thi 3 so it
Thi hién tai cia ngoi tht 3 s6 it
Tw géc Dau kg higu_| Vi dy
Dgi “wait” @ COta dgi day Iie trua.
“s She wait here at noon.
“She waits there at noon”.
Thi qua kha
Tif gc Dau ky hiéu | Vi du
Dgi “wait” 4a Cota da dgi day hém qua.
-ed She PAST wait here yesterday.
“She waited here yesterday”.
Thi tiép dién
Ti géc Dau ky hiéu | Vi du
Dgi “wait” dang Cota dang doi day lic nay.
-ing She PROG. wait here moment this.
“She is waiting here now”
151MET NAM HOG - KY YEU HOI THAO GUOC TE LAN THU HAI
Qué kh phan ti
Tit géc Dau ky hiéu | Vi dy
an “eat” da Cota da an
-en She PAST. eat night
“She has eaten dinner”.
Danh ti sé nhiéu
Ti géc Dau ky hiéu | Vi du
Ghé “chair” Nhang Nhung c4i ghé 6 trong phong.
“es PL CL. chair be in the
room.
“The chairs are in the room”.
Sé hitu céch
TH gee Dau ky higu | Vi dy
Ghé “chair” a Cai chan gh bi gay.
“s CL leg chair PASIV. break.
“The chair’s leg is broken”.
So sanh
Ti gde Dau ky hiéu | Vi du
Nhanh “fast” Hon Viet chay — nhanh hon Nam.
-er Viet run fast more Nam.
“Viet runs faster than Nam”.
Il. NGU NGHIA HQC CU PHAP
Tw vung trong tiéng Viét thudng khéng thay déi vé ngit nghia hoc, mac
di né duge dat trong nhiing cu tric cui phap khdc nhau, tong khi cd nhiéu
thay théi ngi nghia hoc trong nhiéu cau tric ci phaép. Mot vi du cu thé 1a,
dong tir “get” trong tiéng Anh thay déi v6i nghia khdc nhau khi n6 duge dat
trong nhiing ngw canh ngén ngw khdc nhau (Terrell, & Cargill, 1979). Trudng
hop dong tw “get” dudi day duge stt dung véi nghia ty vung, nhung duge thay
déi bing nhing déng tir khdc trong nhiéu cu tric cu: phap.
a
8
|NGON NGU HOC 881 VOI GIAO VIEN TIENG ViET 6 MY..
To get “dén”
NO di gn trudng sam
He PAST arrive school carly.
“He got to school carly”
To get “nhjn duge”
NO da nhan duge thy,
He PAST receive have CL. letter,
LHe got the letter’
To get “lay”
No da duge — quyén sich cho chi cla céta.
He PAST — obtain. win. CL. book ~—for_—_ sister of she
“He got the book for her sister”
To get “bi/mic”
NO di bi bénh séi.
He PAST suffer measles.
“He got the measle:
To get “tré nén”
N6 di té nen budn ba.
He PAST become sad.
“He got sad”
IV. NGU NGHIA HQC THYC TIEN
Bi canh, xét vé géc dé thyc tién, 1A mét trong nhiing phan cita thyc tién. N6
cdin thiét dé hiéu nghia cia mot cau hay mdt thanh ngit. Dé hiéu nghia cia mot
1 hiéu ng6n ngtt hay cau tic cti phdp, ngudi nghe phai & trong béi cAnh hay
Unh hudng ngdn ngit, trong dé ngudi ndi dién t& ngOn ngt cta minh; Noi céch
kh4c, béi cinh 1a yéu té chinh dé hiéu ng6n ngit, va ngudi nghe cé thé tri Idi
ding vdi nhing gi ma ngudi ndi 4m chi trong tinh huéng nhu duge gidi thi¢u
uong Hinh 5.16 (Bloomfield, 1984). Ngoai ra, mot s6 yeu t ma ddng vai tr quan
trong trong béi cinh ng6n ng, xa hdi va kién thtfe: Béi cdnh ngén ngit nhan
manh dén ngon ngi da duge dién t& trude dé: Béi cnh xa héi bao gsm méi quan
he va khung ciinh gidta ngudi ndi va nguSi nghe; VA béi cnh kién thie 1a kién
thtic chung gitia ngudi néi va ngudi nghe (Jannedy, Poletto, & Weldon, 1991).
1
a
3VIET NAM HOC - KY YEU HOI THAD QUOC TE LAN THU HAI
Tinh huéng cia ngudi néi
Tinh huéng cia ~=———* _Ngén ngii/ldi néi_:~ ————> Phin hdi ca
ngudi_ndi = ____ngudi nghe
Trong ti€ng Viet, cho di trong ngif cnh ngén ngif nao, cim on “thanks” ma
ngudi nghe phan hdi vé mot diéu gi dé do ngudi ndi mdi chao thi c6 nghia lA
mot sy tit chéi lich sy “No, thanks”, Mat khdc, sau khi nhan duge sy gitip dé hay
mot mén qua do ai dé tang, ngudi nhan thé hién sy cdm on thyc sy cia ho
ngudi trao tang. “Cam on/thanks” vdi nghia la m6t sy wr chdi thudng xy ra trong
ngi c4nh van héa ca ngudi Viet
VI. NGU NGHIA HQC TU VUNG
Cac dac diém ngit nghia phai duge phan tich tt géc dd ci phdp va xdc dinh
ngit nghia cia mét dau higu ngén ngi, va that khé cho ngudi ndi tiéng Anh hoc
tiéng Viet muén xdc dinh nhiing dic diém ngit nghia nao co thé cau thanh ngit
nghia; dé cé nghia dting cla dau hiéu ngén ngif, ching ta phai tim ra nhiing dic
diém ngi nghia ding trong ngit cinh thich hgp (Manhmoudian, 1993).
Sy thod man vé ngtt nghia dai hdi phai c6 sy phan tich theo c4p d6, dim bio
sy thoa n vé nghia ctia mét ng6én ng cy thé. trudng hgp, tiéng Anh sit
dung "she” cho tat cd phu nit, bat ké dia vi cia ho, da két hon hay chua két hon,
nhung tiéng Viét c6 cach sit dung khdc nhau déi véi phy ni. Thi nhat, dai tt ba
ta "she" dm chi mot ngudi phu ni da két hon. Thit hai, dai tw c6 ta”she” 4m chi
mot ngudi phy nit chua két hén. Va, sau cling, dai ti c6 bé (she-little) ”
chi mét cé gai chua dén tudi trudng thanh.
KET LUAN, DINH HUONG TUONG LAI VA KHUYEN NGH]
Cac két qui diéu tra nay da cho thdy nhiing khéc biét gita ngén ngi thit
ng6n ngi tht hai trong linh vue am vi hoc, cé php va ngit nghia hoc
- gitfa tiéng Viet vdi téng Anh. Cac két qua két luan cd vé nhiing sy khac nhau
va gidng nhau, din dén sy can thiép gay can tro cho sy tiép thu va qua trinh
hoc tap. Dé gidi quyét van dé vé tiép thu, Ly thuyét vé Sir tha man Ng6n ngit
(IAT) va Gia thuyét Phan tich Tuong phan (CAH) da diéu tra cé so sanh trong
ngon ngit tiéng Viet tiéng Anh (Chomsky, 1965, & Klein, 1986). Ngoai ra,
khuyén nghi ring ngit nghia hoc 6a trong nghién
(fu sau hon (Nilsen, 1972). Trén co s n tiéng V
Mj, nhin tir géc d6 su pham, phai tim hiéu nhiing kt
ngi, tiéng Viet va éng Anh, dé nhiing diém khac ni
phi hgp trong qué tinh giing day uén Iép hoc
ic biét co
my 06 thé duge xit ly
cnt THICH
1. Tin suit am digu dit ten 20 bai viet trong mot t bio hang ngiy bing tiéng Viet
154INGON NGU HOC 801 VOI GIAO VIEN TIENG VIET O MY.
PHY LUC THAM KHAO
1. Anderson, S. (1996), Inflectional morphology. In TShopen, Language typology and syntactic
description (tr.151-201). (t3p.3). New York: Cambridge University Press.
2. Bek, M. (2002), Syllables, Retrieved June 20", 2003.
3. hup://www.caimi.au.dk/- bek/thesis_html/node34.html
4. Bloomfield, L. (1984), Language, New York, NY: The University of Chicago Press.
5. Campbell, G.L. (1995), Compendium of the world’s languages. New York, NY: Routledge.
6. Chomsky, N. (1965), Current issues in linguistic theory. In J.A. Fodor, & JJ.
7. Clark, J., & Yallop, C. (1992), An introduction to phonetics and phonology (2™ ed.)
Cambridge, MA: Blackwell Publishers, Inc.
Crystal, D. (2002), The Cambridge encyclopedia of the English language. New York, NY:
mbridge University Press
9. Crystal, D. (1987), The Cambridge encyclopedia of language. New York, NY: Cambridge
University Press.
10, Comrie, B. (1987), The World's Major Langnages. New York, NY: Oxford University Press, Inc.
11, Edwards, 1.1. (1992), Applied phonetics: the sounds of American English.
12, San Diego, CA: Singular Publishing Group Inc.
13. Encyclopedia Britannica Almanac 2004 (2004), Chicago, Il: Encyclopedia
14, Britannica, Inc.
15, Encyclopedia Britannica (2000), New York, NY: Encyclopedia Britannica, Inc.
16. Gussennhoven, C.,& Jacobs, H. (1998), Understanding phonology. New York, NY: Oxford
University Press.
17, Healy, D. (1997), Vietnamese. Lincolnwood, II: NTC Publishing Group.
18, Hyman, LM. (1975), Phonology theory and analysis, New York: Holt, Rinehart and Winston.
19. Jannedy, S.,Poletto, R.& Weldon (1994), Language Files. Columbus, OH: Ohio State University
Press.
20, Keenan, E.L. (1985), Passive in the world’s language. In T.Shopen, Language typology and
syntactic description (tr.243-281). (tip.1). New York: Cambridge University Press.
21. Klein, W. (1986), Second language acquisition. New York, NY: Cambridge University Press
8.
22. Lasnik, H. (1997), The theory of principles and parameters. In N. Chomsky, the minimalist
program (tr, 13-127). Cambridge, MA: The MIT Press.
23, Nakanishi, A. (1980), Writing System of the World. Tokyo: the Charles E.Tuttle Co. Inc.
24. Nilsen, D.LF, (1975), Toward a semantic specification of deep case. The Hague, Netherlands:
Moulton,
25. Rhodes.Ade. (1651), Dictionarivum Annamiticem Lesitanvm, et Latinum Ope (Dictionary of
Vietnamese, Portuguese, and Latin). Rome, Italy: Svperiorvm Permissy.
26. Ruhlen.M. (1991), A Guide to the world’s Language, Volume 1: classification. Stanford, CA:
Stanford University Press.
27. Schachter, P. (1996), Parts-oF speech system.In T. Shopen, Language typology and syntactic
description (tr.1-61). (Wol.1). New York: Cambridge University Press
28, Tallerman, M. (1998), Understanding syntax. New York, NY: Oxford University Press, Inc
29. Terrell, T.D, Cargill, M.S. (1979), Linguistica aplicada (Applied Linguistics). New York: John
Willey & Sons, Inc
30. Thompson, LC. (1987), A Vietnamese reference grammar Honolulu: Lil: Hawaii University Press.
PSs #
31. Whaley, LJ. (1997), Introduction to typology: the unity and diversity of language. Thousand
Oaks, CA: SAGE Publication, Inc.
32, Warotamasilskhadit, U, (1972), Thai Syntax, The Hague: Mouton & Co. N.V., Publishers.
155