SUNUM

ÇIRAKLIK EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ SIK
SORULAN
SORULAR VE
CEVAPLARI
 Soru 1- 3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki
Eğitim Kanunu’ndan beklenen faydalar
nelerdir?

3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim

Kanunu’nun çıkarılmasında amaç, kaliteli mal
ve hizmet üretiminin ana girdisi olan kalifiye
elemanların yetiştirilmesine ilişkin çalışmaları
düzenlemektir.
 Soru 2- Çırakların eğitiminde amaç nedir?

Çırakların eğitiminde amaç; değişik

nedenlerle örgün eğitim sistemi dışında kalan ve
iş yerlerimizde, gelecekte kalfa ve usta unvanı
ile çalışacak veya kendi işyerlerini açacak
gençlerimizin, kaliteli mal ve hizmet
üretmelerini sağlamak üzere yetiştirmek,
yeteneği uygun olanlara yüksek öğrenim imkânı
vermektir.
 Soru 3- 3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim
Kanunu’nun çıraklara sağladığı yararlar nelerdir?

Kanun kapsamına alınan meslek dallarında,

sözleşme yaparak bu sözleşmeyi Çıraklık Eğitimi
Merkezi Müdürlükleri’ne onaylatan çıraklar,
kanunun kendilerine getirdiği aşağıdaki imkânlardan
yararlanırlar;

• Çırakların Sosyal Sigortalar Kurumu ile ilgili tüm

ödemeleri Bakanlık bütçesinden karşılandığından,
kendileri Sosyal Sigortalar Kurumu’nun tüm sağlık
hizmetlerinden, istirahatlı olmaları halinde ise geçici
iş görmezlik ödeneğinden yararlanırlar.
• Sözleşmeli çıraklar, örgün eğitime devam eden
öğrencilerin tüm haklarına sahiptir (öğrenci kartı,
askerlik tecili gibi).

• Sözleşmeli çıraklar haftanın bir günü 8-10 saat

eğitime alındıklarından, düzenli bir öğrenim
sistemine girmektedirler.

• Pratik eğitimlerini, işyerinde yaptıkları

çalışmalarla tamamlayan çıraklar, kalfa olduktan
sonra örgün eğitimdeki yaşıtları gibi iş aramak
zorunda kalmamaktadırlar.
• Ortaokulu bitiren çırakların, meslek liselerinin fark
sınavlarını vermeleri halinde yükseköğrenime
devam etmeleri mümkündür.
• Eğitimini tamamlayarak, kalfa ve usta olan
çıraklarımızın aldıkları kalfalık ve ustalık
belgeleri, mesleklerindeki yetişkinlik düzeyini
belirten resmi bir belge niteliğindedir.
• Eğitimine devam ederek bir mesleği öğrenen
çıraklar; işsizliğin ana nedeni olan vasıfsızlık
tehlikesinden korunabilirler.
• İşyerleri ile sözleşme yapan çıraklar, hukuki
bir statü içine alınmış olurlar.
• Çocuk ve gençlerimizin korunması, toplumun
mutlu bir ferdi olarak yetişmeleri için yapılan
çalışmalara yardımcı olacaktır.
 Soru 4- 3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki
Eğitim Kanunu’nun çırak çalıştıran işletmelere
sağladığı yararlar nelerdir?

İlgili kanuna göre çırak çalıştıran işyerlerine

sağlanan faydalar aşağıdaki şekilde özetlenebilir;

• İşyerlerinde gelişen teknolojiye uyum

sağlayabilecek elemanların yetiştirilmesi
hızlandırılır.
• Çırakların sık sık işyeri değiştirmesi önlendiğinden
işyeri şartlarına uyum sağlayabilecek elemanların
yetiştirilmesi, istihdam edilmesi önemli bir sorun
olmaktan çıkar.
• Çıraklara ödenen her türlü ücret vergiden muaf
olup, yapılan harcamalar gider olarak
gösterilebilir.
• Eğitime devam eden çırakların bir süre sonra
yapacakları işlerin kalitesi yükselecek,
malzeme, takım ve tezgâhların bakımı, onarımı
ve kullanılmasındaki verimlilik artacaktır.
• Çırakların Sosyal Sigortalar primleri Bakanlık
bütçesinden karşılanmaktadır.
• Sınıfa giren çırağın sosyal yapısında meydana
gelen gelişme, işyerindeki çırak-kalfa-usta
ilişkilerini olumlu yönde etkileyecek, özellikle
müşteri ile temasta olan çırağın tutum ve
davranışlarındaki değişiklik, işyerlerinde belirgin
bir düzelme sağlayacaktır.
• Çıraklık sistemi, gençlerimizi ve çocuklarımızı
alkol, kumar, uyuşturucu gibi kötü
alışkanlıklardan koruyacak ve işletmeler topluma
bu yönden önemli katkıda bulunabilecektir.
• Kanunlara uygun çırak çalıştırmayan işyerlerinin
karşılaştıkları ağır para cezaları gibi
müeyyidelerden uzaklaşmış olacaklardır.
 Soru 5- 3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki
Eğitim Kanunu hangi tarihte yürürlüğe girmiştir?

İlgili kanunun sigorta primlerinin

ödenmesine ilişkin 32. maddesi 01.01.1987
tarihinde, diğer maddeleri ise 19.06.1996
tarihinde yürürlüğe girmiştir.
 Soru 6- Her işyeri çırak çalıştırabilir mi?

3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim

Kanunu’nun ilgili maddelerine göre her
işletmenin çırak çalıştırması mümkün değildir.
Herhangi bir işyerinin 3308 sayılı kanuna uygun
olarak çırak çalıştırabilmesi için aşağıdaki
özellikleri taşıması gerekmektedir.

• Çırağın çalışacağı meslek dalı kanun kapsamında

bulunmalıdır.
• İşyerinde usta öğretici belgesi bulunan eleman
olmalıdır. Ustalık belgesi bulunmayanların veya
ustalık belgesi alma hakkına sahip olmayanların
“Usta Öğreticilik Kursları”na katılmaları mümkün
olmadığından bu gibilerin aldıkları usta öğretici
belgeleri çıraklık eğitiminde işlem görmemektedir.
• Bakanlıkça hazırlanan model sözleşme, çırak,
çırağın velisi ve işyeri yetkilileri tarafından
imzalanmalı, işyerinin bağlı bulunduğu mesleki
kuruluştan numara alınarak Çıraklık Eğitim
Merkezi Müdürlüğü’nce onaylanmalıdır.
• Mesleğin özelliğine göre; işyerinde, çırağın
sanatını öğrenebileceği miktarda makine ve takım
bulunmalıdır.
 Soru 7- İşyerimde çırak çalıştırmayı
düşünüyorum, ne yapmalıyım?

İşyerinizde çırak yetiştirmeyi

düşünüyorsanız öncelikle yapacağınız, iş
durumunuzun çırak çalıştırmaya elverişli olup
olmadığını değerlendirmektir. Bunun için
kendinize şu soruları sorunuz;
a) Çırağın yetişeceği meslek dalı kanun
kapsamında mıdır?
b) İşyerimde usta öğretici belgesi bulunan eleman
var mıdır?
c) İşim gelişmeye ve çırak istihdam etmeye uygun
mudur?
d) İşe almayı düşündüğüm çırağın yaşı uygun ve en
az ilkokul tahsili yapmış mıdır?
e) Çırağa mesleği öğretebilecek yeterli alet ve makine
var mıdır?

Soru 8- İşyerime almayı düşündüğüm

çırakları nasıl bulabilirim?

İşyerlerinde çırak çalıştıran işletmeler,

çıraklarını genellikle gazete ilanları, işyerlerinde ve
çevresinde çalışanların yakınları ile temin
etmektedirler. Çıraklık Eğitim Merkezi
Müdürlükleri ile bağlı bulunduğunuz mesleki
kuruluşlar, İş ve İşçi Bulma Kurumu bu konuda
 Soru 9- Çırağımla sözleşme yapmak
istiyorum, sözleşmeyi nereden temin edebilirim?

Çırağı ile, kanunun öngördüğü sözleşmeyi

imzalayarak çıraklarının durumunu
yasallaştırmak isteyen işletmeler, Bakanlıkça
hazırlanan sözleşmeleri, bağlı bulundukları
meslek kuruluşları veya Çıraklık Eğitimi Merkezi
Müdürlükleri’nden temin edebilirler.
 Soru 10- Çıraklık sözleşmesi nedir, nasıl
doldurulur?

Aday çırak veya çıraklarla işyeri

yetkilileri arasında yapılan yazılı anlaşmaya
SÖZLEŞME denir. Sözleşme çerçeve olarak
Bakanlık tarafından matbu olarak hazırlanır.
 Soru 11- Aday çırak ve çırak kime denir?

3308 sayılı kanunun 3. maddesinin b

fıkrasına göre aday çırak: “Çıraklığa başlama
yaşını doldurmamış ve çıraklık döneminden önce
kendisine işyeri ortamı tanıtılan, sanat ve
mesleğinin ön bilgileri verilen kişi” olarak
tanımlanır.

Yine aynı kanun maddesinin c fıkrasına göre

çırak: “Çıraklık sözleşmesi esaslarına göre, bir
meslek alanında, mesleğin gerektirdiği bilgi,
beceri ve iş alışkanlıklarını iş içerisinde geliştiren
kişi” olarak tanımlanır.
 Soru 12- Çıraklığa başlamak için
ilköğretimi bitirmek zorunluluğu var mı?

İlgili kanun, bir kişinin çırak olabilmesi için

1996-1997 öğretim yılından önce ilkokulu
bitirenler ile daha sonraki tarihlerde ilköğretim
okulunu bitirmek zorunda olduklarını
belirtmektedir. Bu duruma göre ilköğretim
okulunu bitirip 14 yaşından küçük olmayanlar
çırak olarak sözleşme yapabilirler.
 Soru 13- Çıraklığa başlama yaşı kaçtır?

3308 sayılı kanunun a bendine göre 14

yaşını doldurmuş, ilköğretim mezunu olanlar,
diğer şartların da uygun olması halinde çıraklık
sözleşmesi yapabilirler.
 Soru 14- Çıraklık sözleşmesinin imzalanması,
çırakların gelişigüzel işyeri değiştirmesini
önleyebilecek midir?

3308 sayılı kanuna göre model sözleşme

imzalayarak işyerine giren çırakların hangi hallerde
işyerlerinden ayrılabilecekleri imzaladıkları
sözleşmede belirtilmiştir. Gelişigüzel işyeri
değiştirmeye istekli aday çırak ve çırağın
sözleşmesi feshedileceğinden sosyal sigortalar
priminin devlet tarafından ödenmesi
durdurulacaktır.
 Birinci işyerinden muvafakat almadan ayrılan
çırağın, ikinci işyeri ile yapacağı sözleşme işleme
konmayacaktır. Meslek değiştirmek isteyen çırağın
işyerinden ayrılarak ikinci bir işyerine girmesi
halinde geçmiş çıraklık süresi
değerlendirilmeyeceğinden kalfa olması
gecikecektir.

Kalfalık ve ustalık belgesi bulunmayanlar ise

kalfalık ve ustalık unvanı ile çalışamayacakları gibi
bağımsız işyeri de açamayacaklardır. Bu nedenle
hedeflenen kalfalık ve ustalık statüsüne varmak
isteyen çırağın gelişigüzel işyeri değiştirmesi, çok
şeylerden vazgeçmesine bağlıdır.
 Soru 15- Çıraklık sözleşmesini doldurdum,
şimdi ne yapmalıyım?

Doldurduğunuz çıraklık sözleşmesini bağlı

bulunduğunuz oda veya derneğe göndererek 4
nüsha olan sözleşmeyi onaylatınız ve çırağınıza
sicil numarası alınız. Sicil numaranız oda veya
dernekte sözleşmelere yazılacaktır. Oda veya
dernekten sicil numarası aldığınız sözleşmeleri
mesleki eğitim merkezine çırağınız ve işyerinin
bir yetkilisi veya velisi ile gönderiniz.
 Mesleki eğitim merkezi müdürlüğü
sözleşmeleri onaylayarak gereken belgeleri
kendisi alacak, sözleşmelerden birini çırağa,
diğerini işyerine, diğerini de ilgili oda veya
derneğe gönderecektir. Mesleki eğitim merkezi
müdürlüğü tarafından onaylanmış sözleşme
elinize geçince, çırağınız tüm yasal işlemlerini
tamamlamış ve sigorta primlerinin Bakanlıkça
ödenmesine başlanmış olacaktır.
 Soru 16-Çıraklık sözleşmesini onaylattım.
SSK kartını ne zaman alırım?

Mesleki eğitim merkezi müdürlüklerine kaydı

yapılan çırakların SSK kartları en geç 2 ay içinde
kendisine veya işyeri yetkilisine teslim edilir. Bu
iki ay içinde çırak Sosyal Sigortalar Kurumu’nun
tüm sağlık hizmetlerinden faydalanabilir.
 Soru 17- Sözleşmesi kabul edilen çırak hangi
günler eğitime katılacaktır?

3308 sayılı kanuna göre çıraklık sözleşmesi

yaparak çalışan çıraklar haftanın bir günü 8-10 saat
teorik eğitim görmek üzere okula geleceklerdir.
Mesleki eğitim merkezinde Pazar hariç haftanın her
günü eğitim yapıldığından çırağın okula devam
edeceği gün işyeri sahibine ve çırağa bildirilecektir.
 Soru 18- Çıraklık sözleşmesi yapılan
çırakların mesleki eğitim merkezlerine kayıtları
hangi tarihlerde yapılır?

Mesleki eğitim merkezi, sözleşme yapan

çırakların kayıtlarını Bakanlığın belirttiği çalışma
takvimine göre yapar. Bu tarih genellikle okulun
yaz tatiline girdiği ayda başlar ve öğretim yılının
başladığı ilk 15 günde sona erer. Çırakla sözleşme
yapmadan önce mesleki eğitim merkezinde
kayıtların açık olup olmadığını öğrenmekte fayda
vardır.
 Soru 19- İşyerimde sözleşmeli üç çırağım
var, bunların hepsi okula aynı gün mü
gelecekler?

Bir meslek dalında birden fazla sınıf

olması halinde aynı işyerinden gelen çıraklar
haftanın değişik günleri eğitime alınmaktadırlar.
 Soru 20- Sözleşme yaparak mesleki eğitim
merkezine kayıt yaptırdığım çırağımı SSK’ya
bildirecek miyim?

Bu tür bir bildiriye gerek yoktur. Çırağın,

mesleki eğitim merkezi müdürlüğüne kaydı
yapıldıktan sonra Sosyal Sigortalar Kurumu
Müdürlüğü’ne bildirimde bulunulmayacaktır.
Bu tür bir yanlış, işyerine ekonomik külfetler
yüklediği gibi, aynı kişi için iki sigorta kartı
tanzim edilmesine ve karmaşıklığa neden
olmakta, düzeltilmesi zaman almaktadır.
 Soru 21- Çıraklık sözleşmesi yapmadan
çırak çalıştırabilir miyim?

Ülkemizde sanayi işletmelerinde 18

yaşından küçük olanlar 4 şekilde çalışabilirler:
a) 3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim
Kanunu’na göre
b) 1475 sayılı İş Kanunu’na göre
c) Borçlar Kanunu’na göre
d) Kaçak olarak
 Eğer işletmeniz 5362 sayılı kanuna tabi olup,
mesleğiniz kanun kapsamına giriyorsa 3308 sayılı
kanunun 13. maddesine göre sözleşme yapma
mecburiyeti bulunmaktadır. Bu durumda 5362
sayılı kanuna göre çalışan ve meslekleri kanun
kapsamına alınmış işletmeler, isteseler de Sosyal
Sigortalar Kurumu primlerini kendileri ödemek
suretiyle sözleşme yapmaktan kaçınamazlar.
 5362 sayılı kanuna tabi olmayan işletmeler,
18 yaşından küçük olanları sözleşme yapmadıkları
takdirde genç işçi olarak istihdam ederek, tüm
Sosyal Sigortalar Kurumu primlerini ve vergilerini
ödeyebilirler. Ancak bu durumda işyerinde çalışan
gencin kalfa veya usta unvanı alması, gelecekte
bağımsız işyerini kurması çok güçtür.
 Soru 22- Borçlar Kanunu’na göre çırak
çalıştırmak ne demektir, yükümlülükleri nelerdir?

İl içinde 3308 sayılı kanun kapsamına

alınmayan mesleklerde 1275 sayılı İş
Kanunu’nun müsaade etmesi halinde, işyerleri
Borçlar Kanunu’na göre 18 yaşından küçükleri
çırak olarak çalıştırabilirler. Bu durumda çırağın
sigorta primleri ödenmediği için her türlü sağlık
problemleri, özellikle iş kazaları büyük sorunlar
çıkarmakta ve çırağa ödenen ücret gider
gösterilememektedir.
 Soru 23- Kanun kapsamına giren meslek
dallarında kaçak çırak çalıştırmanın müeyyideleri
var mıdır?

3308 sayılı kanun kapsamına giren meslek

dallarında işyeri 5362 sayılı kanuna tabiyse,
sözleşme yapmadan çırak çalıştırması halinde;
ilgili kanunun 41.maddesine göre asgari ücretin
2/3’ünden başlayan ve fiilin tekrarı halinde
cezayı iki kat arttıran, fiilin devam etmesi halinde
meslekten geçici men cezalarının verileceğini
belirtmektedir.
 18 yaşından küçüklere çıraklık sözleşmesi
yapmayan 5362 sayılı kanuna tabi işletmelerde, 18
yaşından küçük olanlar çırak
sayılamayacaklarından, 1475 sayılı İş Kanunu bu
gibi durumlarda işletilmektedir.

5362 sayılı kanuna tabi olmayan ancak meslek

dallarının kanun kapsamına girdiği işletmelerde,
çıraklık sözleşmesi yapılmaması halinde tüm Sosyal
Sigortalar Kurumu primleri ile vergilerinin işyerince
ödenmesi gerekmektedir. Buna uyulmaması halinde
Sosyal Sigortalar Kurumu ve vergi borçları gecikme
faizi ile tahsil edilmekte olup, 1475 sayılı kanun ile
diğer Sosyal Sigortalar Kurumu ve vergi mevzuatına
göre işlem yapılmaktadır.
 Soru 24- Sözleşme yaparak eğitime devam
eden çırakların SSK primleri ne kadar süre ile
mesleki eğitim merkezi müdürlüğünce
ödenecektir?

Çıraklık sözleşmesi yaparak eğitime

devam eden çırakların SSK primleri, çırakların
eğitimlerini tamamlayıp, girdikleri 2. kalfalık
imtihanlarının sonuna kadar mesleki eğitim
merkezi müdürlüklerince ödenir.
 Soru 25- İşletmelerde 3308 sayılı kanuna
göre çalışan çırakların işyeri sahibi veya
temsilcisine karşı görev ve sorumlulukları
nelerdir?

Çıraklık sözleşmesinin 12. maddesine göre:

a) Kendisine verilen işleri dikkat ve itina ile severek
yapmak
b) Pratik ve teorik eğitimine düzenli şekilde devam
etmek ve imtihanlarına girmek
c) İşyerine ait olup, kendisine emanet edilen ticari ve
mesleki sır ve özelliklere saygı göstermek ve bu
konuları başkalarına aktarmamak
d) İşyerine ait makine, araç ve gereçleri korumak.
 Soru 26- İşletme yetkililerinin çıraklara
karşı yükümlülükleri nelerdir?

Çıraklık sözleşmesinin 11. maddesine

göre:
a) Çırağın kalfalık imtihanında başarılı olmasını
sağlayacak şekilde pratik eğitim programlarına
yetiştirmek
b) Çırağı mesleği ile ilgili işlerde çalıştırmak
c) Çırağı teorik eğitim için haftada 8-10 saat okula
göndermek ve bu süre için ücretini ödemek
d) Çırağın pratik eğitiminden sorumlu usta
öğreticiyi görevlendirmek
e) Çıraklık süresini tamamlayan çırakların
kalfalık imtihanına girmesini sağlamak
f) Çırağa yılda 1 ay ücretli izin vermek
g) Çırağa asgari ücretin %30’undan az
olmamak üzere ücret ödemek.
 Soru 27- Çırağın sözleşmesi işyeri
yetkililerince hangi durumlarda feshedilir?

Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığınca

hazırlanan ve taraflarca imzalanan çıraklık
sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesi 17.
ve 20. maddelerinde belirtilmiştir. Bu duruma
göre; sözleşmenin işverence feshi bildirimli ve
bildirimsiz fesih olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
 Önceden Bildirmek Suretiyle Fesih:
a) Çırağın bir öğretim yılında toplam 20 saat
(yaklaşık 2,5 gün) teorik eğitime mazeretsiz
devam etmemesi
b) Çırağın bir yılda 3 gün kesintisiz veya 5 gün
aralıklı mazeretsiz olarak devam etmemesi
c) Çırağın kendi hatası sonucu yaptığı zararın, aldığı
ücretin 3 katından fazla olması durumlarında
çırağın sözleşmesi önceden bildirmek ve
sözleşmede belirtilen süre kendisine verildikten
sonra feshedilebilir. Bildirimli fesihlerde,
bildirimin yapıldığı tarihten itibaren 3 gün içinde
Çıraklık Eğitimi Müdürlüğü’ne yazılı bilgi vermek
d) Çıkış bildirgesi merkezden alınan matbu evrak
doldurularak merkeze bildirilir.

İşveren veya işveren vekili, aşağıda yazılı

hallerde sözleşmeyi çırağa veya velisine herhangi
bir bildirimde bulunmadan feshedebilir.
a) Çırağın; işyeri sahibi, temsilcisi, usta öğreticisi
veya bunların aile üyelerinden birinin şeref ve
haysiyetine dokunacak sözler sarf etmesi veya
davranışlarda bulunması, bunlar hakkında şeref
ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda
bulunması
b) Çırağın bir yılda 10 gün aralıklı veya 5 gün
aralıksız ve mazeretsiz olarak işyerine gelmemesi
c) Çırağın 2 aydan fazla devamsızlığına sebep olan
veya işyerinde çalışanların sağlığını tehdit eden
bir hastalığa tutulması
d) İşyeri yönetmeliğine veya işyeri sahibi veya
temsilcisinin koyduğu iş düzenini bozucu
harekette bulunmakta ısrar etmesi.

Yukarıdaki maddelere göre alınacak fesih

kararının sebepleriyle birlikte çırağın velisine,
reşit ise kendisine ve çıraklık eğitimi merkezine
3 iş günü içinde bildirilmesi gerekmektedir.
 Soru 28- Çıraklık eğitim merkezleri
sözleşmeyi hangi durumlarda feshedebilir?

Çırağın bir öğretim yılındaki teorik eğitim

devamsızlığının:
1. Mazeretsiz olarak, bir haftada gördüğü teorik
ders saatleri sayısının üç katından daha fazla
olması
2. Mazeretli ve mazeretsiz devamsızlıklarının
toplamının bir haftada gördüğü teorik ders
saatleri sayısının 4 katından fazla olması
3. Yönetmelikte belirlenen zorunlu sebeplerle
birlikte bir haftada gördüğü teorik ders saatleri
sayısının 6 katından fazla olması
4. Çırağın 1 yılda işyerine aralıklı 15 iş günü,
aralıksız 5 iş günü mazeretsiz olarak devam
etmediğinin anlaşılması
5. Çırağın işlediği disiplin suçu sebebiyle aldığı
ceza sonucu ilgili çıraklık eğitim merkezinde
teorik eğitimini devam ettirmesine imkân
kalmaması.
 Soru 29- Çırağın çıraklık sözleşmesinin
çıraklık eğitim merkezi müdürlüğünce
feshedilmesi ne gibi sonuçlar doğurur?

Çırağın sözleşmesinin çıraklık eğitim

merkezi müdürlüğünce feshedilmesi halinde,
a) Çırağın okula devam etmesi imkânı ortadan
kalkar. Bunun sonucu çırak, kalfalık ve ustalık
imtihanlarına katılamaz.
b) Sosyal Sigortalar Kurumu primlerinin
ödenmesi durdurulur.
c) 5362 sayılı kanuna tabi olmayan işletmeler,
çırağı işçi statüsüne geçirmek ve tüm Sosyal
Sigortalar Kurumu primleri ile vergilerini
ödemek veya çırağı işten çıkarmak zorunda
kalırlar.
d) 5362 sayılı kanuna tabi işletmeler, 18
yaşından küçükleri sözleşme yapmadan
çalıştıramayacaklarından işten çıkarmak
mecburiyetinde kalır.
 Soru 30- Çırağın işyerine devam ve
devamsızlığı çıraklık eğitim merkezi
müdürlüğünce nasıl izlenecektir?

Kanun kapsamına giren meslek dallarında

sözleşme yapan çırakların devam ve
devamsızlıklarını izlemek üzere “ÇIRAK
ÖĞRENCİ PRATİK EĞİTİM AYLIK DEVAM
ÇİZELGESİ” her ay işyerince onaylanacak,
çıraklık eğitim merkezi müdürlüğüne
gönderilecek ve çırağın devam ve devamsızlık
defterine işlenecektir.
 Soru 31- İşyerinden ayrılan ve işyerine
devam etmeyen çırağın en geç beş gün içerisinde
işveren tarafından merkeze bildirilmemesi
halinde ne olur?

Bu durum yapılan kontroller sonucu ortaya

çıkarsa SSK primleri çırak lehine haksız yere
ödendiğinden ve devlet zarara uğratıldığından
çırak adına ödenen SSK primleri faizi ile birlikte
işverenden tahsil edilir.
 Soru 32- Çırağın pratik eğitimi ile ilgili
değerlendirme kimler tarafından ve nasıl
yapılacaktır?

Çırağın pratik eğitim sorumluluğu

işyerindeki usta öğreticiye verildiğinden
kalfalık imtihanlarının dışında yapılan yıl içinde
pratik değerlendirme formları usta öğretici
tarafından doldurularak imzalanacaktır.
 Soru 33- Çıraklar, sözleşmeyi hangi
durumlarda feshedebilirler?

Çırağın velisi veya vasisi, reşit ise kendisi

aşağıda yazılı hallerde sözleşmeyi bozabilirler:
a) Çırağın zorunlu sebeplerle, ailesi ile birlikte
veya yalnız olarak ikametgâhını uzak bir yere
taşıması sonucunda, işine devamının fiilen
mümkün olmaması veya devamının kendisine
ağır külfet yüklemesi
b) İşyerinin uzak bir yere nakli dolayısıyla çırağın
işine devam etmesine fiilen imkân kalmaması
veya devamının ona ağır külfet yüklemesi
c) İşyerindeki makine, araç ve gereçlerin, çırağın
mesleğini öğrenmesini imkânsız kılacak
derecede azalması
d) Çırağın uzun bir süre mesleğini öğrenmesi ile
ilgili olmayan işlerde çalıştırılması
e) Çırağın, hastalık ve diğer sebeplerle, sanatını
öğrenmesini engelleyen bir halin meydana
gelmesi
f) Çırağın yaptığı işin veya işyerindeki durumun,
onun sağlığı veya ahlâkı bakımından sakıncalı
olduğunun sonradan anlaşılması
g) Çırağın usta öğreticisinin işten ayrılması veya
iki ay süren hastalığı veya yüz kızartıcı bir
suçtan hüküm giymesi halinde; çırağın usta
öğreticisinin eğitim sorumluluğunun başka bir
usta öğreticiye verilmemesi
h) İşveren veya usta öğreticinin çırağa karşı olan
görev ve sorumluluklarını yerine getirmemesi,
ona kötü davranması
i) İşyeri sahibi gerçek kişi ise ölümü veya tüzel
kişi ise dağılması, iflası veya herhangi bir
sebeple işyerinin iki aydan fazla süre ile
faaliyetini tatil etmesi.
 Soru 34- Çıraklık eğitiminde not verme
düzeni nedir?

Çıraklık eğitiminde değerlendirmeler beşli

not sistemine göre yapılır. Kesirli not verilmez.
Notların ortalaması alınırken yarım ve yarımdan
büyük olan kesirler tama yükseltilir. Yarımdan
küçük olan kesirler dikkate alınmaz. Notlar
aşağıdaki şekilde derecelendirilir.

0-24=0, 25-44=1, 45-54=2, 55-69=3, 70-

84=4, 85-100=5
 Soru 35- Kimler çırak olabilir?

Çırak olabilmek aranan şartlar şunlardır:

a) En az ilköğretim okul mezunu olan, şartları
taşıyan herkes (yaş sınırı kalkmıştır.)
b) Bir işyerinde çalışıyor olmak
c) Bünyesi ve sağlık durumu gireceği mesleğin
gerektirdiği işleri yapmaya uygun olduğunu
doktor raporu ile belirtmek.
 Soru 36- Aday çıraklıktan çıraklığa nasıl
geçilir?

İlköğretim okulunu bitirmiş olup 14 yaşından

küçük olanlar, 14 yaşına kadar aday çıraklık
sözleşmesi imzalayabilirler. Bu gibi durumlarda
kendilerinde aranılan şartlar şunlardır:
a) İlköğretim okulunu bitirmiş olmalı
b) Bünyesi ve sağlık durumu gireceği mesleğin
gerektirdiği işleri yapmaya uygun olduğunu doktor
raporu ile belgelemek.

Sözleşme imzalayan aday çıraklar 14 yaşına

girince aday çırak sözleşmelerini çıraklık
 Soru 37- Çırağın çalışma saatleri nedir?
Çırak fazla mesai yapabilir mi?

3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim

Kanunu’nun 12. maddesine göre çırağın pratik
eğitimi usta öğreticinin gözetiminde yapılır.
Pratik eğitiminde 1475 sayılı İş Kanunu’nun 69.
maddesi göz önünde bulundurulur denmektedir.
 1475 sayılı İş Kanunu’nun 69. maddesi ise
“Sanayiye ait işlerde 18 yaşını doldurmamış
erkek çocuklarla her yaştaki kadınların gece
çalıştırılmaları esas itibariyle yasaktır.”
denilmekte, yine aynı kanunun 65. maddesi ise:
“iş hayatında gece, en geç 20:00’de başlayarak
en erken sabah 06:00’ya kadar geçen ve her
halde 11 saat süren gün dönemidir.” cümlesi ile
gecenin tanımını yapmaktadır. Bu duruma göre
çırağın; gece saat 20:00 ile sabah 06:00 saatleri
arasında mesaiye bırakılmasına izin
verilmemektedir.
 Soru 38- Çırakların askerlik tecil işlemleri
nasıl yapılır?

Askerlik çağına gelerek eğitimine devam

eden çırağın her yıl en geç Nisan ayının ilk
haftası içinde çıraklık eğitim merkezi
müdürlüğünce başvurması halinde askerlik tecil
işlemleri çıraklık eğitim merkezi
müdürlüklerince yapılır.
 Soru 39- Çırakların yakınları SSK’nın
sağlık hizmetlerinden yararlanabilir mi?

Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü’nün 9

Şubat 1987 tarihli Sigorta İşlemleri Primler
Dairesi Başkanlığı 031/105 102 sayılı genelgesi
gereği çırakların yakınları sağlık
hizmetlerinden yararlanamamaktadırlar.
 Soru 40- Çırakların iş kazaları ve meslek
hastalıklarına karşı korunmasında işyeri
yetkililerinin yükümlülükleri nedir?

3308 sayılı kanunun 25. maddesine göre;

“Aday çırak, çırak ve öğrencinin eğitimi
sırasında işyerinin kusuru halinde meydana
gelecek iş kazaları ve meslek hastalıklarından
işveren sorumludur.”
 Soru 41- Çırak işyerinde çalışırken iş kazası
geçirirse işveren ne yapmalıdır?

Kazaya uğrayan çırağın uğradığı iş

kazasının önemine göre en yakın SSK kuruluşuna
götürene kadar hayati tehlikeyi atlatabilmesi için
ilk müdahale işyerinde yapılır. Daha sonra çırak
bir sağlık kuruluşuna götürülür. Bu sağlık
kuruluşu SSK olmalıdır. Kaza raporu üç nüsha
doldurularak bir nüshası SSK’ya, bir nüshası
çıraklık eğitim merkezine, bir nüshası da işveren
tarafından yetkililere gösterilmek amacıyla
çırağın işyerindeki dosyasında saklanır.
 Soru 42- İş kazası geçiren çırağın gerekli
tedavisini yaptırmayan ve kaza raporu
tutmayan ve durumu merkeze bildirmeyen
işyeri ne gibi zarara uğrar?

Bu durum, kişinin beyanı veya yapılan

kontroller sonunda ortaya çıkarsa soruşturma
başlatılır ve sonuçta çırağın ve SSK’nın
uğradığı zararlar işverenden faizi ile birlikte
tahsil edilir.
 Soru 43- İşletmeler bünyesinde açılan
çırak okullarının eğitim giderlerini kim
karşılar?

3308 sayılı kanunun 36. maddesine göre

işletmeler bünyesinde açılan çırak okullarının
teorik ve pratik eğitim giderleri kendilerince
karşılanır.
 Soru 44- Çırakların eğitimi için gerekli
malzemeler kimler tarafından temin edilir?

Çıraklık sözleşmesinin 23. maddesindeki

özel hükümler bölümüne, “çırağın her eğitim
gideri işletmemiz tarafından karşılanacaktır”
denilmedikçe, kitap, kalem, kırtasiye gibi
malzemeler çırağın velisi tarafından temin edilir.
 Soru 45- Çırakların işyerinde denetimleri
hangi kurumlar tarafından yapılacak ve neler
kontrol edilecektir?

1 Nisan 1987 tarih ve 19418 sayılı Resmi

Gazete’de yayımlanan “Çıraklık ve İşletmelerde
Yapılan Meslek Eğitiminin Denetimi Hakkında
Yönetmeliğe” göre; çırak çalıştıran işletmelerde
denetim 4 ayrı birim tarafından yapılacaktır:
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş
müfettişleri
• Sosyal Sigortalar Kurumu sigorta müfettişleri
• Çıraklık Eğitimi İnceleme ve Denetleme
İhtisas Komisyonu
• Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı
müfettişleri
 Soru 46- Koordinatör öğretmenin görevleri
nelerdir?

Koordinatör öğretmen, okul müdürlüğünce

çıraklık eğitimi merkezinde görev yapan
öğretmenin işyerlerini denetlemesi amacıyla
görevlendirilen kişidir. Koordinatör öğretmen,
işyeri ile okul arasındaki bağlantıyı doğrudan
sağlayan kişidir. Kendisine verilen işyerlerini
denetleyerek denetleme raporunu okul idaresine
teslim eder.

Koordinatör öğretmen, işyeri denetleme

raporunda şu hususlara yer verir:
1. İşletmenin adı
2. İşletmenin adresi
3. İşverenin adı soyadı
4. Denetleme esnasında muhatap olunan işyeri
yetkilisinin adı soyadı
5. İşletmede eğitim gören aday çırak ve çırak
sayısı
6. İşletmede eğitim gören toplam sigortalı sayısı
7. İşletmede bulunan toplam usta öğretici sayısı
8. İşletmede bulunan toplam usta sayısı
9. İşletmede bulunan toplam kalfa sayısı
10. İşletmedeki makine ve teçhizat durumu
11. Çıraklık sözleşmesi yapılması zorunlu bulunan
meslek dallarında çıraklık sözleşmesinin yapılıp
yapılmadığı ve sözleşme hükümlerine uyulup
uyulmadığı
12. İşyerinde çalışan aday çırak ve çırakların
ücretlerinin ödenip ödenmediği
13. Aday çırak ve çırak öğrencilere kanunda
belirtilen ücretli izinlerinin verilip verilmediği
14. İşyerinde alınması gereken işçi sağlığı ve iş
güvenliği önlemlerinin alınıp alınmadığı
15. Yıllık müfredat programında belirtilen iş ve
işlemlerin %80’inden fazlasının yapılıp
yapılmadığı
16. İşletmede çalışan aday çırak ve çırakların, işyeri
sahibi veya işletme yetkililerince fiziki ve
manevi baskılara maruz bırakıp bırakılmadığına
17. Aday çırak ve çırakların işyerine devam edip
etmediğine
18. Eğitime alınan korumaya muhtaç aday çırak
veya çırakları tespit etmek
19. Usulüne göre çırak almayan işyerlerini tespit
edip okula bildirmek
20. Çırak öğrencilerin kanunlarla belirlenmiş sosyal
haklarını vermeyen işyerlerini belirleyip okula
bildirmek.
 Soru 47- İşyerimdeki üretimin özelliği
nedeni ile pratik eğitim programını tam
uygulamam mümkün olmamaktadır. Bu durumda
çırak çalıştırabilir miyim?

Üretimin özelliği nedeniyle pratik eğitimin

tamamını işyerinde yaptıramayan işletmeler,
çıraklarının eksik kalan eğitimlerini çıraklık
eğitim merkezince uygun görülen yerlerde
tamamlamak kaydıyla çırak çalıştırabilirler.
 Soru 48- Çırağa yapılacak zammın süresi
ve minimum (en az) miktarı ne olmalıdır?

Çırağın yılsonu başarısının en az

“BAŞARILI” olması halinde alacağı ücret, bir
sonraki teorik eğitim yılı sonuna kadar en az
asgari ücrettir.
 Soru 49- Yıllık izin dışında çırağa ücretsiz
izin verilebilir mi?

İşletmeler çırağa okulun tatil olduğu

dönemlerde 1 ay ücretli izin vermekle
yükümlüdür. Aday çırak ve çıraklara teorik
eğitimi aksatmamak suretiyle bir yıl içinde
hastalık raporuna dayalı ve yıllık izin dışında 30
gün ücretsiz izin verilebilir.
 Soru 50- Deneme dönemi nedir, kaç ay
sürmektedir?

İşyeri ile çırak arasında yapılan sözleşmenin

ilk 2 ayı deneme dönemi olarak kabul edilir. Bu
dönem içinde işletme veya çırak, sözleşmeyi tek
taraflı ve bildirimsiz fesih edebilir. Aday
çıraklıktan çıraklığa geçenler, deneme dönemini
geçirmiş sayılırlar. Deneme dönemi içinde
sözleşmenin, taraflardan biri tarafından
feshedilmesi halinde durum 6 gün içinde çıraklık
eğitimi merkezi müdürlüğüne bildirilir.
 Soru 51- Çıraklık eğitimine devam ederek
sınıfta kalan öğrencilerin sözleşme süresi uzar
mı?

Çıraklık eğitim sisteminde sınıfta kalma

olmadığından çıraklık süresini dolduran her
çırak, kalfalık imtihanına girmek zorundadır.
 Soru 52- İşveren, sözleşmesi yapılmış çırağı
okula göndermeyip çırağın devamsızlıktan
kalmasına sebep olursa ne olur?

Sözleşmeli çırağı işveren okula göndermek

zorundadır. İşveren tarafından okula
gönderilmeyerek devamsızlıktan kaldığını yazılı
beyan eden çırağın işvereni mahkemeye verilerek,
çırağın uğradığı maddi ve manevi zararı, çırak için
ödenen sigorta primleri yasal faizi ile birlikte
işverenden tahsil edilir. Tutumunda ısrar eden
işyerine çırak çalıştırma hakkı tanınmaz.
 Soru 53- İşveren istediği zaman çırağın
sözleşmesini fesih edebilir mi?

Çırakların sözleşmelerinin hangi şartlarda

fesih edileceği yukarıda anlatılmıştır. Yukarıda
belirtilen şartlar oluşmamışsa işveren çırağın
sözleşmesini fesih edemez.
 Soru 54- Yanımda çalışan çırak,
benden izinsiz ayrılırsa ne yapmalıyım?

1. Durum en geç üç iş günü içerisinde

sözleşmenin imzalandığı çıraklık eğitim
merkezi müdürlüğüne bildirilir. Merkezden
alınacak olan matbu çıraklık sözleşmesi
formu doldurularak çırağın üzerindeki yasal
sorumluluğunuz ortadan kalkar.
2. Bu durumda ayrılan çırağın bir başkasının
yanında çalışabilmesi için eski işvereninin
muvafakati gereklidir. Eğer işveren
muvafakat vermez ise çırağın o işyerinden
ayrılarak başka bir işyerine girmesi mümkün
değildir. Bu durumdaki çırağı çalıştıran
ikinci işyeri sahibi suç işlemiş sayılır. Zaten
çıraklık eğitim merkezi müdürlüğü de bu
durumdaki bir sözleşmeyi kabul etmez.
3. Merkez müdürlüğü devreye girerek taraflar
arasında uzlaşma sağlanmasına çalışır. Çırak eski
işyerine dönmemekte, eski işyeri de muvafakat
vermemekte ısrar ederse merkez müdürlüğünce
görevlendirilen komisyon tarafların haklılıklarını
araştırır. İşyeri, çırağa karşı yasal
sorumluluklarını yerine getirmiş ve çırak haksız
ise çırağın eski işyerine dönmesi sağlanır. Aksi
takdirde kaydı silinerek, çırağın başka bir
işyerinde çalışmasına izin verilmez. Eğer çırak,
işyerinden ayrılmakta haklı ise, çırağın yeni bir
işyerinde çalışmasına izin verilir.
 Soru 55- Ustalık belgesi olmadan işyeri
açabilir miyim?

3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim

Kanunu’nun 30. maddesi gereği “Bir kişi
ustalık belgesi olmadan işyeri açamaz. Açanlar
ve işyerinin açılmasına izin verenler hakkında
o yerin mülki amirince haklarında yasal işlem
yapılır” denilmektedir.
 KALFALIK BELGESİNİN ALINMASI

1. Çıraklık Eğitim Merkezine Kaydını

Yaptıran ve Eğitime Devam Eden Çıraklar

Meslekleri ile ilgili alanda çıraklık eğitim

merkezlerinde eğitim süresini tamamlayan
çıraklar, açılan kalfalık sınavlarına katılmak
sureti ile başarılı olmaları halinde Çıraklık ve
Mesleki Eğitim Kanunu’nun 16. maddesi gereği
kalfalık belgesi alırlar.
 2. Bir İşyerinde Çalışıp, Mesleğinin
Kanun Kapsamına Alındığı Tarihte 18 Yaşını
Bitirenlere Geçici 1. Maddesi a/1 Gereği
Kalfalık Belgesinin Verilmesi

a) Başvuruda aranacak şartlar:

Mesleğinin, bulunduğu ilde kanun

kapsamına alındığı tarihte bir işte çalışan ve 18
yaşını bitirmiş olup, Bakanlıkça yapılacak ilan
tarihinden itibaren en geç üç ay içinde ilgili
merkez müdürlüğüne usulüne uygun olarak
başvuranlar doğrudan kalfalık sınavına alınırlar.
b) Başvuruda istenecek belgeler:

1. Kalfalık imtihanına müracaat edecek olanların

bulunduğu ilde mesleğinin kanun kapsamına
alındığı tarihte çalışıyor olduğunu belge ile ibraz
etmesi gerekir.
2. 4 adet fotoğraf
3. Öğrenim durumunu gösterir belge (aslı ve
fotokopisi)
4. Nüfus cüzdanı sureti
5. İkametgâh belgesi
6. Beş adet zarf ve beş adet mektup pulu istenir.
 3. Bir İşyerinde Çalışıp, Mesleğinin O İlde
Kanun Kapsamına Alındığı Tarihte 16 Yaşını
Bitirmiş, 19 Yaşından Gün Almamış Olanların
İntibak Eğitimine Alınması ve Kalfalık
Belgesinin Verilmesi

a) Başvuruda aranacak şartlar:

Mesleğinin, bulunduğu ilde kanun kapsamına

alındığı tarihte bir işte çalışan ve 16 yaşını bitirmiş,
19 yaşından gün almamış olup, Bakanlıkça yapılan
ilan tarihinden itibaren en geç üç ay içinde ilgili
merkez müdürlüğüne başvuranlar intibak eğitimine
alınırlar.
 b) Başvuruda istenecek belgeler:

İntibak eğitiminden sonraki dönemde

kalfalık imtihanlarına girmek isteyenlerin; intibak
eğitimine katılmak istediğini belirtir dilekçe
ekinde, bulunduğu ilde mesleğinin kanun
kapsamına alındığı tarihte çalışıyor olduğunu
belge ile ibraz etmesi gerekir. İlgililerden ayrıca;
1. Öğrenim durumunu gösterir belge
2. 6 adet fotoğraf
3. Nüfus cüzdanı sureti
4. İkametgâh belgesi
5. Beş adet zarf ve beş adet mektup pulu istenir.
 4. Belirli Dönemlerde Bakanlıkça İlan
Edilen Üç Aylık Af Döneminde Müracaat
Eden Kişilere Geçici 1. Maddesine Göre
Kalfalık Belgesinin Verilmesi

1. Bakanlıkça ilan edilen üç aylık af döneminde

mesleğinin kanun kapsamına alındığı tarihte
18 yaşını doldurmuş olanlar, mesleklerinde
çalıştıklarını belgelemeleri halinde doğrudan
kalfalık sınavına alınırlar.
2. Mesleklerinin kanun kapsamına alındığı
tarihte 18 yaşından küçük olanlar, af tarihinde
18 yaşını doldurmuş iseler, mesleklerinde 8
yıl çalıştıklarını herhangi bir sosyal güvenlik
kuruluşundan (SSK, Bağ-Kur) belgelemeleri
halinde kalfalık sınavına katılırlar.
 Not: Mesleğinin kanun kapsamına
alındığı tarih öncesi çalıştığı işyerinden alacağı
bonservisi ile belgelendirebilir. Bonservisi ile
sosyal güvenlik kuruluşlarından alınan
belgedeki çalışma süresinin toplamı; meslekleri
itibari ile eğitim süresi 3 yıl olanlar 6 yıl, eğitim
süresi 4 yıl olanlar 8 yıl olmalıdır.

3. Başvuruda aranacak şartlar ve istenecek

belgeler yukarıda 2. maddede belirtilmiştir.
 5. Denklikten Yararlanarak Kalfalık
Belgesinin Alınması

Çıraklık eğitimi sisteminde

değerlendirme esasları şunlardır:
1. Hizmet belgelerinde belge sahibinin çalıştığı
meslek alanının belirtilmesi ve
değerlendirilecek hizmetlerde 19.06.1986
tarihinden sonrasına ait olanların sosyal
güvenlik kuruluşlarından birine primlerin
yatırılmış olduğunun belgelendirilmesi
zorunludur. Bu tür hizmet belgelerinde her
aylık hizmet için en az 20 iş günlük prim
yatırılmış olması gerekmektedir.
2. Değerlendirilmeye alınacak belge sahibi en az
ilkokul mezunu olmalıdır.
3. Çıraklık eğitimi sistemi dışında alınmış olan
belgelerin değerlendirilme işlemleri İl
Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kurulu’nun
sekreter görevini yerine getiren merkez
müdürlüğünce yürütülür. Denklik belgesi İl
Milli Eğitim Müdürlüğünce tasdik edilir.
4. Denklikten yararlanarak kalfalık sınavına
katılmak isteyen adaylar sınava girmek istediği
meslek dalı; elektrik tesisatçılığı, radyo tv
tamirciliği, oto motor tamirciliği, motor
yenileştirmeciliği, öz düzen ayarcılığı, kaporta
tamirciliği, sıhhi tesisatçılık, mobilyacılık,
tesviyecilik, frezecilik, taşlama ve alet
bilemeciliği ve kalıpçılık olanlar kalfalık sınavı
için 8 yıllık, kalfalığı başardıktan sonra takip
eden sınav döneminde ustalık sınavına girecekler
13 yıllık bonservis veya sosyal güvenlik
kuruluşlarından prim ödediğine dair belge
getireceklerdir.
 Sınava girmek istediği meslek dalı
yukarıda belirtilenlerin dışında olanlar kalfalık
sınavı için 6 yıllık, kalfalığı başardıktan sonra
takip eden sınav döneminde ustalık sınavına
girecekler 11 yıllık bonservis veya sosyal
güvenlik kuruluşlarından prim ödediğine dair
belge getireceklerdir.
 USTALIK BELGESİNİN ALINMASI
1. Çıraklık ve Mesleki Eğitim
Kanunu’nun 28. Maddesi Gereği Ustalık
Belgesinin Verilmesi
a) Kalfaların ustalık imtihanlarına girebilmesi için
mesleklerinde en az üç yıl çalışmış ve
Bakanlıkça açılan ustalık eğitimi kurslarını
başarı ile tamamlamış olmaları gerekir.
b) Kalfalık yeterliliğini kazanmış olup
mesleklerinde en az 5 yıl çalışmış olanlar
ustalık imtihanlarına doğrudan katılabilirler.
1- Başvuruda aranacak şartlar:
• Kalfalık belgesini Mesleki Eğitim Kanunu’nun
16. maddesine göre almış olması
• 22 yaşını bitirmiş olması

2- Başvuruda istenecek belgeler:

• Kalfalık belgesinin aslı ve fotokopisi

• Öğrenim belgesinin aslı ve fotokopisi

• Mesleğinde 5 yıl çalıştığını gösterir belge

(sosyal güvenlik kuruluşlarından alınmış olmalı)
• Çalışmış olduğu işyerine ve oda veya derneğe
onaylatılmış EK-belgesi
• Dört adet vesikalık fotoğraf
• Nüfus cüzdanı sureti
• İkametgâh belgesi
• Beş adet zarf ve beş adet mektup pulu istenir.
2. Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu’nun
29. Maddesi Gereği Ustalık Belgesinin
Verilmesi

1985-1986 öğretim yılından sonra mezun

olanlar en az bir yıl mezun oldukları meslek
dalında sigortalı olarak çalıştıktan sonra bu
çalışma süreleri sosyal güvenlik kuruluşlarından
aldıkları belge ile belgelendirilir ve çalıştıkları
işyerinden bonservisi alarak, almış oldukları
bonservisinde kendilerine ustalık belgesi verilir.
1- Başvuruda aranacak şartlar:
• 1985-1986 öğretim yılından sonra meslek
liselerinden mezun olmak

2- Başvuruda istenecek belgeler:

• Ustalık sınavına katılmak istediklerini belirten
dilekçe
• Meslek lisesi diplomasının aslı ve fotokopisi

• Mesleğinde 1 yıl çalıştığını ve primlerinin

ödendiğini belirten sosyal güvenlik kuruluşundan
alınmış belge
• Mesleğinde 1 yıl çalıştığını gösteren ve işyeri
ile oda veya dernekçe onaylı bonservis
• Dört adet vesikalık fotoğraf
• Nüfus cüzdanı sureti
• İkametgâh belgesi
• Beş adet zarf ve beş adet mektup pulu istenir.
3. Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu’nun
Geçici 1. b/1 Maddesi Gereği Ustalık Belgesinin
Verilmesi

Bir işyeri sahibi olan ve bu işyerinde fiilen

usta olarak çalışan ve Bakanlıkça ilan edilecek
tarihten itibaren üç ay içerisinde, ilgili merkez
müdürlüğüne evraklarını tamamlayıp başvurdukları
takdirde kendilerine doğrudan ustalık belgesi
verilir. Bu durumda olanların EK-4 form ile
mesleğinin o ilde kanun kapsamına alındığı tarihte
işyeri sahibi olduğunu vergi dairesinden ve bu
meslekte fiilen usta olarak çalıştığını bağlı olduğu
mesleki teşekkülden tasdik ettirmesi gerekir.
1- Başvuruda aranacak şartlar:
• Mesleğinin, bulunduğu ilde kanun kapsamına
alındığı tarihte işyeri sahibi olmak ve işyerinde
fiilen usta olarak çalışmak.
2- Başvuruda istenecek belgeler:
• Form EK-4

• Öğrenim belgesinin aslı ve fotokopisi

• 3 adet vesikalık fotoğraf

• Nüfus cüzdanı sureti

• İkametgâh belgesi
 4. Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu’nun
Geçici 1. b/2 Maddesi Gereği Ustalık
Belgesinin Verilmesi

1985-1986 öğretim yılı sonuna kadar

meslek liselerinden mezun olanlara müracaatları
halinde doğrudan ustalık belgesi verilir.

1- Başvuruda aranacak şartlar:

• 1985-1986 öğretim yılı sonuna kadar meslek
lisesinden mezun olmak
2- Başvuruda istenecek belgeler:
• Ustalık belgesi istediğini belirten dilekçe

• Meslek lisesi diplomasının aslı ve fotokopisi

• Nüfus cüzdanı sureti

• 3 adet vesikalık fotoğraf

• Beş adet zarf ve beş adet mektup pulu istenir.

5. Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu’nun Geçici
1. a/3 Maddesi Gereği Ustalık Belgesinin Verilmesi

Bakanlıkça ilan edilen üç aylık af döneminde

müracaat edip, Geçici Madde 1.a/1 gereği kalfalık
belgesi almış ve 22 yaşını doldurmuş olup ustalık
imtihanına başvuranların, yukarıda belirtilen süreler
kadar mesleği ile ilgili bir işte çalıştığını işyerinden
veya sosyal güvenlik kuruluşlarının herhangi birinden
alacakları belge ile belgelendirmeleri gerekir. Ancak
19.06.1986 tarihinden sonraki hizmetlerin sosyal
güvenlik kuruluşlarından belgelendirilmesi
zorunludur. İşyerinden temin edilecek hizmet belgesi
ise bonservis veya EK-3 belge şeklinde olacaktır.
Başvuruda istenecek belgeler:
• Kalfalık belgesinin aslı ve fotokopisi
• Yukarıda belirtilen süreler kadar mesleği ile
ilgili bir işte çalıştığını gösteren, işyerinden
veya sosyal güvenlik kuruluşlarının herhangi
birinden alacakları belge
• Nüfus cüzdanı sureti
• 4 adet vesikalık fotoğraf
• Beş adet zarf ve beş adet mektup pulu istenir.
 6. Denklikten Ustalık Belgesinin Verilmesi

Bakanlıkça ilan edilen üç aylık af

döneminden herhangi bir nedenle müracaat
edememiş işyeri sahipleri, daha önce kalfalık
belgesi almış olanlar veya işyeri sahibi olmayanlar
denklikten kalfalık belgesinin verilmesi kısmında
anlatılan şartları yerine getirmeleri halinde ve
müracaatlarını İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne
yapmaları halinde gerekli denklik yapılarak
kendilerine ustalık sınavlarına katılabilmeleri için
denklik belgesi verilir. Denklik belgesini alan aday,
istediği mesleki eğitim merkezine müracaat ederek
ustalık sınavlarına katılır.
 7. Denklik Yaparken Dikkat Edilecek Hususlar

1. Belgelerinin değerlendirilmesi isteğinde

bulunacaklar, müracaatlarını Ek-1 form dilekçe ile
İl Milli Eğitim Müdürlüklerine bizzat veya posta
ile yapabileceklerdir.

2. İl Milli Eğitim Müdürlükleri, uygun olarak yapılan

müracaatlarla ilgili değerlendirmeyi yapmak üzere
dilekçe ve belgeleri bir üst yazıyla ilgili mesleki
eğitim merkezi müdürlüğüne gönderecektir.
Usulüne uygun olmayan veya eksik müracaatların
yenilenmesi, eksik belgelerin tamamlattırılması
için dilekçe ve ekleri müracaatçıya geri iade
3. Mesleki eğitim merkezi müdürlükleri
yönetmelik hükümlerine göre değerlendirmeyi
yaparak düzenlemiş olduğu denklik belgesini İl
Milli Eğitim Müdürlüğü’ne tasdik
ettireceklerdir. Tasdik edilmiş denklik belgesini
ilgili deftere kaydettikten sonra müracaatçıya
elden teslim edecek veya taahhütlü olarak
müracaatçıya postayla göndereceklerdir.

4. Değerlendirmeyi yapan denklikten sorumlu

müdür yardımcısı, müracaatçının belgelerini
ayrıntılı olarak Ek-4 forma işledikten sonra
merkez müdürüne imzalatacaktır.
5. Denklik belgesi sahibi istemesi halinde bu belge
ile elde etmiş olduğu kalfalık ve ustalık
sınavlarına girme hakkını dilediği başka bir ilde
veya başka bir mesleki eğitim merkezinde
kullanabilecektir.

6. Bakanlıkça veya Bakanlık ile diğer kurum ve

kuruluşların işbirliği sonucunda verilmiş veya
dış ülkelerden alınmış diploma, kurs bitirme
belgesi, yetki belgesi, hizmet belgesi, sertifika ve
benzeri belgeler değerlendirilir. Milli Eğitim
Bakanlığı onayı olmayan özel kursların vermiş
oldukları belgeler kesinlikle değerlendirmeye
alınmazlar.
7. Hizmet belgelerinde, belge sahibinin çalıştığı
meslek alan/dalının belirtilmesi gerekir.
6/1/1998 tarihinden önce uygulama
kapsamına alınan mesleklerde, bu tarihten
sonraki hizmetlere ait primlerin, sosyal
güvenlik kuruluşlarından birine yatırıldığı
belgelendirilir. Bu durumdakilerin başvurduğu
ilde, mesleğinin çıraklık eğitimi uygulama
kapsamına alındığı tarih ile 6/1/1998 tarihi
arasında 18 yaşını tamamladığı tarihten
sonraki hizmetleri dikkate alınır.
 Örnek: Oto motor tamirciliği ilimizde
19.06.1986 tarihinde kapsama alındı. 06.01.1974
tarihinde doğan bir kişi 06.01.1992 tarihinde 18
yaşını tamamladığı için 06.01.1998-06.01.1992=6 yıl
çalışma belgesi (bonservisi) alabilir yani 18 yaşını
tamamladığı 06.01.1992 tarihinden 06.01.1998
tarihine kadar geçen süre 06.01.1998 tarihinden
sonraki hizmetlere ait primlerin, sosyal güvenlik
kuruluşlarından birine yatırıldığını belgelendirmesi
gerekir. Bu tarihler arasında kişinin getirmiş olduğu
belgelerden toplam çalışma süresi içerisinden
askerlik görev süresi düşülür. Her ne kadar müracaat
edeceklerden askerlik terhis belgesi istenmese de
herhangi bir karışıklığa sebep olmamak için kişinin
terhis belgesinin istenmesinde yarar vardır.
 Bu kişinin belgesini değerlendirdiğimizde
getireceği 6 yıllık bonservisi ile kalfalık
sınavlarına katılmaya hak kazanır.

8. 06.01.1998 tarihinde veya sonraki bir tarihte

çıraklık eğitimi uygulama kapsamına alınan
mesleklerde, mesleğin çıraklık eğitimi
uygulama kapsamına alındığı tarihten
sonrasına ait olan hizmet primlerinin sosyal
güvenlik kuruluşlarından birine yatırılmış
olduğunun belgelendirilmesi zorunludur.
9. Hizmet belgelendirmelerinde her aylık hizmet
için en az 20 iş günü prim yatırılması gerekir.

10. Belge sahibinin en az ilköğretim okulu

mezunu olması gereklidir. İlköğretim okulu
mezunu olmayanların belgeleri, ilköğretim
okulu diplomasını almaya hak kazandıktan
sonra değerlendirmeye alınır. 1996-1997
öğretim yılı ve daha önceki yıllarda ilkokulu
bitirmiş olanların değerlendirme işlemleri
ilkokul diploması ile yapılır.
11. Mesleki eğitim veya kurs süresinin saat olarak
belgelendirilmesi istenir.

12. Meslek alan/dalı ile ilgili her tür mesleki eğitim

belgeleri birlikte değerlendirilir. Bir meslek
alan/dalında alınmış birden fazla belgeden, belge
sahibinin lehine olanı dikkate alınır.

13. Değerlendirme, belgelerin aslı ile yapılır.

14. Diploma veya öğrenim belgesinin arkasına

denklik işleminin hangi meslek alan/dalında
yapıldığı yazılır ve mühürlenir.
15. Değerlendirmede, kişinin çalıştığı meslek
alan/dalına ait hizmet belgeleri esas alınır.
Hizmet belgesinde, belgeyi düzenleyen
işyerinin hizmetin geçtiği sürede vergiye
kayıtlı olduğunun belgelendirilmesi gerekir.

16. Kalfalık belgesi veya bu belgenin görev, yetki

ve sorumluluklarını taşıyan belge sahiplerinin,
ustalık sınavlarına girişte meslekleri ile ilgili
artan çalışma süreleri değerlendirilir.
17. Kalfalık belgesi sahipleri, ustalık eğitimine
devam etmeleri durumunda ustalık sınavına
girebilmek için mesleklerinin özelliğine göre
Bakanlıkça belirlenecek süre kadar çalışmış
olduklarını belgelendirmeleri gerekir.
18. Çıraklık eğitimi sistemi dışında kazanılmış olan
mesleki bilgi ve becerilerinin bu sistemde
değerlendirilmesini isteyenlerden;
a) Dilekçe
b) Öğrenim belgesinin aslı ve örneği
c) Mesleki eğitim gördüğü kurumca verilmiş belge
veya diplomanın aslı ve örneği
d) Yurt içinde mesleği ile ilgili işlerde çalışmışsa
sosyal güvenlik kuruluşlarından alınmış çalışma
süresini gösterir belge
e) Yurt dışından alınmış çalışma belgelerinin aslı ve
noterlikçe onaylanmış Türkçe çevirisi
f) Yurt dışında mesleki eğitim görenler, diploma
veya belgeleriyle gördükleri mesleki eğitimin
süresini ve derslerini belirtir belge veya varsa
sınavlarda aldıkları notları gösterir belgelerin aslı
ve noterlikçe onaylanmış Türkçe çevirisi
g) Nüfus cüzdanı aslı ve örneği
h) Sağlığı ve fiziki durumunun, mesleğin
gerektirdiği işleri yapmaya uygun olduğunu
gösterir doktor raporu istenir.
19. Teorik ve pratik eğitim süresi (saat olarak) ayrı
ayrı belirtilmemiş olan okul diplomalarındaki,
toplam eğitim süresinin (aksi
belgelendirilmedikçe) ½’si teorik, ½’si pratik
eğitim olarak değerlendirilecektir. Mesela 1200
saat sürelik tesviyecilik eğitim programını
bitiren bir kişinin değerlendirilmesi 600 saat
teorik eğitim, 600 saat pratik eğitim şeklinde
yapılacaktır. Bu şekilde pratik eğitim süresi
olarak belirlenen sürenin; her 6 saati 1 gün, her
20 gün de 1 ay olarak kabul edilecektir.
20. Resmi veya özel kurum ve kuruluşların
düzenlemiş oldukları kısa süreli hizmet içi
eğitim kurs ve seminerleri sonunda verilmiş
olan belgeler ile süresi 255 saat ve daha az
olan mesleki ve teknik eğitimler sonucunda
verilmiş olan belgeler denklik
değerlendirmesinde dikkate alınmayacaktır.

İSTESOB EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ

TEŞEKKÜR
EDERİZ
İSTESOB EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ

Eğitim Müdürü: Metin İÇTEM

Eğitim Müd. Asistanı: Ahmet Z. GÜNDOĞDU