Professional Documents
Culture Documents
IST 1973.2.37 A.T. Glasnik Na Institutot Za Nacionalna Istorija Skopje 1972 XVL Br. L Br. 2 Br. 3
IST 1973.2.37 A.T. Glasnik Na Institutot Za Nacionalna Istorija Skopje 1972 XVL Br. L Br. 2 Br. 3
пюдатожрг. Да се н ад ев а м е д ек а то на ц р к ов н и те д а в ач к и во оп~
ш тиот збир на друш те давачки
М атковски &е в а п р а в и чекер на
н а н а ш и о т народ.
п р е л и ќ е ги н асоч и евоите и с т р а -
ж уваш а за да направи м ак а р и Љ . Л.
Н е о д а м н а т о и зд ан и е н а И н ш и - ботува н а јп р в о н ад вар од т е р о т о -
тутот за нацм ош лна и с г о р и ја во риј.ата на СФ РЈ, во соседна Ал-
С к о п je излета од п еч ат трш е б ан и ja , Б у гари ja и Г р ц и ја , а потоа
б р о ја на еп и оан и его „Г л а е т м к “ . м акед он ската д р ж а в н а гран и ц а во
В еќе стана д олготд иш на тр а д и р а ш ш т е н а С Ф Р Ј , т.е. в о се га ш н а
ций а И'нститутот за н ац и он алн а В ардарска М а к е д о н и ја к о ја де-
и ст о р и ја во С к о п j e н ав р ем е да се н ее к а н м а 25 713 км 2.
п о ја в у в а три пяти тодш н н о со П ред м ет н а обрабо тк а во стагш-
св оего реном м рано описан ие „ Г л а с - ја т а „ Р а з н о јн и о т пат н а С К О Ј во
ник** кое ги ц р п и овоите истарм - п ериодот на НОБ м Н ародната
ск и н ап и си од р е н о м и р а еи н а у ч н и р е в о л у ц и ја во М а к е д о н и ја 1941—
работн и ц и главно з а н и м ав а јќ и се 1945 го д и н а“ (с. 23— 38) од В лад о
со и ет ори јата на македонсгш от И в а н о в с к и е о р ган и зац и о н и от р а з -
народ. ви ток на м лад и н о к ат а органш а-
П рим ет број н а ш и с а н и е т о о б и - д и ја С К О Ј во М а к е д онии а в о п е
лува со богата и е а јр а з н о в н д н а рй одат н а 1941 д о 1945 година.
содрж ияа од м акед он еката исто С ле д н ат а о тат и ја е на Алек-
риограф ий а. сан д ар Апостолов „Спедиф ичната
Н а јп р в о е пом еш ена етатмјата полож ба на м акедонскиот народ
на Х енрих Батовски „И ет о р и ја во К ралството Ј у г о с л а в и ја “ (с. 39
на п о ли т и ч к и т е гр ан и д и и тери- — 62). В р з о сн о в а н а своето д о л г о -
т о р м јалк и от облик на С о д и ја л и с - годиш но истраж увањ е во дом аш -
тичка Република М акедония а “ (е. ните ар х и в и , б и б ли о т е к и и д р у ги
7— 22). Навюсийша стати ја т а е на установи, a р а б о т е јќ и п о д о л г в р е -
п и т а н а уш те 1947 година, но таа, м ен ски п ер и од на соодвегната п р о
иак о во ск р ат е н а ф о р м а, ни до блем ат и к а, Апостолов доста аргу-
д е н ес к а не ja нам али ла св оја т а м ен ги ран о и у б е д ли в о н и сгзнесува
важ ю ст и и н терес за читателот, н ек ой с п е ц и ф и ч н и момеити од -ис-
особено за окне н ауч и м работни- т о р и јат а на м акедонскиот н ар о д
ц и к о и се з а ш ш а в а а т со м а к е д о н - во К р а л с т в о т о Ј у г о с л а в и ја од 1918
ск ата и стори ја. А второт м ак е д о н - до 1941 година, о сврн у вајќм се
ската држ авта гр а н и ц а ja обра- п рвен ствено на неколку поваж ни
428
моманти : гю следиците за м аке* Во посто ја н а т а р у б р и к а „М ате
д оаезш ог н ар о д о д П р в а т а сватека р и а л и “ н а јп р в о е поместеи касти-
војн а, ко л он и зац и ј ата во М аке оот на Таш ко Б елчев „П еч ат от
донии а, п р ш зв о д ст в о т о н а # инду- и и а ј а к т у е лн и т е п р о б л ем и во него
стриошите стоки во М а к е д о н и ја и за врем е на о к у п а ц и ја т а (1941—
и и вн и те цени, ягомитските ак ц и и 1945) и по неа во Е г е јс к а М аке-
и тф оги в акц и и те о д ст ран а н а д р - д о н и ја “ (с. 135— 164). Во него ав
ж авэдте в ла ст и и д еуго. торот го дава н ак р ат к о и с т о р и ја -
Живв-ко А врам овски во стати- тот и п ро бл ем ат и к ат а со к о ja се
ја т а „.Некой асп екти на м ак е д о н - зан и м ав а,ше п ечатот во Е г е јо к а
ското праш анье во оддасите на М а к е д ан и j a з а вр е м е н а о к у п а ц и -
Ј у г о с л а в и ја со Г р ц и ја и Б у г а р и ја ја г а од 1941 д о 1945 година.
од 1918 до 1925 го д и н а“ (с. 63— П от о а сл е д у в а е а п и о о т н а К у з -
96) им а талера да прикаж е како м ан Г ео рги евск и „Д окум енти за
и ер еш ен о то м акед о н ско цраш ањ е заги н ати те С к о п ја н и во бом бар-
ее о д разувало во н а јв а ж н и т е по д.ирањето н а С к о п je во 1943 и 1944
ли ги н и и ком би н ац и и од стран а на го д и н а“ (с. 165— 169) к а д е авторот,
соседните балкански бурж оаски врз о сн о в а на п ри лож ен ата ар
м он архи и , к а к о оддел-ните Голем и х и в ска документации а, регистрира
е ш ш го е к с п л о а т и р а а т она и р а ш а - б р о јк а од 3 381 ж ители на Ско-
уъ е за постигнување на свои поли- п је заш н аги како ж ртви на ф а-
ти ч ки цели на Балкакот. ш истичкиот терор.
Алексакдар С т о ја е о в с к и во М а н о л Панщевскм во својот н а
п р и ло го т „У ш те кеш то за родот ш -sc „П р о гр а м а т а и Декларации ата
О хризаде и з а старите трад б и на на левирата на ВМ РО од август
„И м ар е т “ во О хрид“ (с. 97— 110) 1908 го д и н а“ (с. 171— 185) ja ире-
з а к л у ч у в а д ека С и н а н Ч е л е б и илгл зен ти р а П р о э к т -п р о гр а м а т а н а М а -
Јусуф Ч елеби од родот О хризаде к е д о н ск о -о д р и н ск а т а револуцио -
од О хрид бил гр ад и т е л на џ ам и - н е р п а о р га н и за ц н ја , Д е к л а р а ц и ј ата
ја т а к о ј a Б в л и ја Ч е л е б и ja ja еа- и елка О к р у ж н и ц а од С о л у н с к и о т
рекува О хри зад е и Ц арева џ ам и- окруж ен комитет, сите докум енти
ја , во н ар о д н о го п р е д а н и е п о зн ата од август 1908 година, и зработенп
к ак о С инан Челебш сна и Ф ат и хо од л е в о г о к р и л о н а В М Р О — С е р -
ва (т.е. С у л т а н М е х м е д о в а ), a кај ската, О трум и ч ката и О олунската
народот, н а јч е с т о п о зн а т а к а к о — ■ окруж на организации а. З а о д б е л е -
Й м аоет Ц а м и ја . ж увањ е е д ек а п одоц на овие до
Во п р и ло го т „М а к ед ои щ -а“ и кум ен ти леш але во основа на
.,М а к е д онци те“ во ср ед д ао т век” П р о г р ам а т а н а Н а р о д н з т а ф е д е р а
(с. 111— 124) Стј-еѕпан А н т о љ а к до- ти вн а п ар т и ја.
ота ар гу м ен ти ран о ja дав а етн о- Во н аписот „П и о н а на учесеи-
геи езата на м акедон сш ш т народ -иите во М акед он 'ското-н ащ ю н а.лн о
во отедш сот век. р ев а л у ц .и ш а р ео движение“ (с. 187
Во 'СВ.ОЈОТ п р и л о г „В о к о ja об — 207) ЛЬубен Л ап© п р е зе н т и о а 23
ла е т н а М а к е Д о н и ја б и л к н ез с л о - пиш а и 1 т елегр ам а на н еколку
вет-гскиот п росветите л М ет ш и ja “ п озч д аи ли ч н о ст и од М а к е д о н с к о
(с . 125— 134) Брайко П анов смета го р е в о л у-пионерно д вткеш е од
т-r о бо азло ж ув -а д ек а тоя е Стру- к п ч сам о 14 се н а Н и к о л я М але-
м и ^ т о -б р е г а л ш и ч ш т а облает. тиевекч од В ар о в о . Ш чш лт ш на
429
пунктот на TM OPO во Д уп н и ц а врем ето озо к о е ж ивееш е и д е ј-
и н а јд о в ар ли в о л и ц е н а ; Г од е Д е л ст в ув аш е е предм ет н а обработка
чев и Г о р ч е П етров. О ригиналите во статија т а н а М а н о л П а н д е в с к и
на пи см ата' с е н ао га ат во архив- „За Г оц е Д елчев и неговото вре-
сќото о дде л е н ц е на ··Д р ж а в н а т а м е“ (с. 23— 34).
б и б ли о т е к а в о С о ф и ја , а с е о д н е - ВО п р и ло го т „Е д ен досега не-
су в аат на врем ен ски от п ер и од од о б ја в е н восп о м ен ат елен в е сн и к за
1895 д о 1902 година. Гоц е Д елчев од 1938 го д и н а “ (с.
Во н ап и сот „ И зв еш т аи на 35— 50) М и х а јл о Г ео р ги е в ск и го
ф ран ц у ск м т е и он зули од С олун прилож ува н ео б јав е н и о т в е сн и к
од 1877 д о 1883 · го д и н а“ (с. 209— пооветен п о п о в о д 35 го дш ннината
244) А л е й с а н д а р М а т к о в с и и и П о од омзртта на Гоце Д елчев под
ликсена А н ге л акова о б ја в у в аат наслав „Гоце, см есей в о сп о м ен а-
оедум извеш таи на ф 'р ан ц уск и те телен ли с т “ .
к о н з у л и од С о л у н з а п ер й од ат од Во п р и ло го т „П ере Т о ш е в “· · (с.
н а н ап и сот „ Н а к о л к у к р а т к и п а т о - Т а јн а т а м а к е д о н о -о д р и й с к а рево-
430
скиюгг П о л у о с т р о в до· укмнуваньето ко j a д ав а сли ка за п олож бат а на
на О х р и д ската а р х и еи и е к о п и ј а м ак е д о н ск о го се ло и селансшвото
1767 година. н еп оср ед н о п р е д избувнув&њето> н а
Од о б ла ст а н а н аш ата ср едн е- И л и н д е н с к о т о востание.
в е к о в н а и о т о р и ја в о ер ат а н а Т у р - Алёксандар М атковски и По
ск ата и н в а з и ја на Балкан ски от ли ксена А н гелакова во написот
П олуостров е п р и л о го т на А лек- „И зв е ш т а и на ф ранцуските кон-
сандар С т о ја н о в е к и „В о кој пра- з у л и о д С о л у н з а ек он о м ск ата п о -
вез н и з 'М а к е д о н и ја м и н ув а М у- лож ба на М а к е д о н и ја од 1883 до
ратовиот п о х о д н а К о с о в о (1389)?“ 1885 го д и н а“ (с. 201— 242) ja про-
(с. 147— 158). до л ж у в а а т сери j a r a н а о б ја в у в а њ е
Во рубриката „ М а т е р и ја л и “ н а и зв еш т аи на ф р а н ц у с к и т е к о н -
н а јп р в о О р д е И в а н о с к и во написот з у л и од С а л у н . О в о ј п а т то а е Юп-
„Е дн о ди р екти в н о писм о на Годе ш и рн и от и доста богат и зв еш т ај
Д елчев од 1901 го д и н а“ (с.: 159— на ф ранцуекиот кон зул во С о л у н
164) п р е зе н т и р а едно (многу зн а- Де Саинте М ари е, во горесп ом е-
ч а јн о пи см о о д Г од е Д елч ев , и з- натиот врем ен ск и п е р и о д од 1883
в о р о д ц р в а р а к а , со ко-e ап осто- до 1885 година.
лют н а м ак ед о н ск о го о сл обо·д и т е л - Во овој број на списанието
но д е л о н ё о д л о ж н о б а р а ггрезема- пом естени се и м ем оарите н а М и т -
њ е м ер к и з а д а с е он евозм ож м н а - ко И ли ев „П атот д о третата у ч и
влегувањ ето на врховистстчките те л е к а груп а“ (с. 243— 273), потоа
четм во М а к е д о и н ја . следи библио'графија1та н а Je л и ц а
М и л е М и х а и л о в в о н ап и со т „З а Андоновека „П ри лог кон библио-
б р о јо т на у чесн и ц и те на Јануар - г р а ф ц ја т а за историј(а 1
та н а м а к е -
окото со в етув ањ е ‘ н а ЦК КПЈ за дон ски те гр ад о в и “ (с. 275—’282) и
М а к е д п н и ја од" 1942 го д и н а “ (с. н а к р а јо т н а списанието ё п о м ес-
165— 170), вјрз о сн ова на н а јн о в и тено кри т и чк ото о св р н у в а њ е на
п роучувањ а, го утврдува точниот С т ја п а н А н тољ (ак „Е д н а п р о м а ш е -
б р о ј н а у ч есн и ц и те н а Ј а н у а р с к о - на и неуспеш на критика“ (с. 283
то советув(ањ е и го о д ред ув а н е г о - — 290).
вото и ст ори ск о зн ач ењ е .
Во св ојо т н а п и с „Е д е н дел од
соч уван и от м а т е р и ја л на окупи-
И третиот број на ёписанието
р а н ат а Вард арска М а к е д о н и ја од
1941 до 1944 го д и н а“ (с. 171— 185) е ју б и л а р е н број, о еој п ат п о с в е -
и И т а л и ја .· СФ РЈ и претаед ат ел на CÎKJ. П о
431
во сгвисанието D ie W e lt“ (с. И— р а ѓањ е т о на д р уга р о т Т и то и 35-
32) т п р и ло ж у в а отаж ите на Jo- го д и ш ш ш ат а од неговото д о аѓ ањ е
аи л Б р оз Тито: „За п о лож б ат а на на чело н а К П Ј, се о св р н у в а е а -
Ј у г о с л а в и ја “ ; „Д ви ж ењ ето против кратко врз Т и то ват а актмвноот и
в о јн ат а в о Ј у г о с л а в и ја “ ; „Б о р б а т а д е л о во св о ја т а ст а т и ја „З а Т и т о -
н а ж ен и т е во Ј у г о с л а в и ја з а р а м - вото д е л о »и м и с л а “ (с. 41— 45).
н о и раен ост и м и р” ; „О ф а н з и в а т а С л е д у в а ст ат и ја т а н а М и л а н М .
н а р е а к ц и ја т а в о Ј у т о с л а в и ја п р о М иладиновиќ „Т и то за ли к о т на
тив р а б о т ай т е маем“ и „П олож ком ун и стот“ (с. 47— 59). А второт,
б ата во Ј у г о с л а в и ја “, опте п у б л и - с л е д е јќ и го развитокю т на Тиго-
куваии -во герм ан ского н ед елн о ви от л и к на камунист, п р е к у не-
списани е „D ie W e lt“ во периодот говите збо ро ви и дела, покаж ува
од 1939 до 1940 -година. В о ни в е каков т реба да биде ком унистот
д а д ен а оц ен к а на п о л и т и ч к о - еко~ како човек.
н ом ската си т у а ц и ја во Југослави - Тодор Оим овски во стати ja r a
ја, з а односот н а Ком унм стм чката „В а л к а в д к и т е в о јн и и к и вн и т е
п а р т и ја н а Ј у г о с л а в и ја и работн м ч- р е п е р к у с и и в р з ет н и чк ата п о л о ж -
ката класа оп рем а проф аш истич- ба на Е г е јс к а М а к е д о н и ја “ (с. 61
ката ју г о с л о в е н с к а влада, к е јз и - — 75) се о св р н у в а на голем ите мм-
ниот полициоки ап а р ат и п роре- гр ац и о еи и ат н и ч к и и зм ени ш то
ж и м ок и те политички п ар т и и кои н ас т ап и ја во Е г е јс к а М а к е д о н и ја
на ш ироко се критакувани и ж и - како п о след и ц а на Б алкан ски те
го еу в ан и од д р у га р о т Тито. во јк и .
С л е д н а т а ст ати ја „Н а ц и о н а л н о - Во ст атијата „З а етногенезата
го праш аьъе во Ј у г о с л а в и ја во на м акедонскиот народ“ (с. 77—
св етлоста н а Н а р о д н о о с ло б о д и т ел- 90) Бранко П анов го излож ува
ната борба“ (с. 33— 40) напитана е т н о г е ж ч н и о т п р о ц е с н а м ак е д о н -
е од Јоси п Б,роз Т и то уш те во ск и ог н а р о д п о сл ов е н ск а т а к о л о
врем ето кота се во д еш е б орб ат а низации а на Б алканскиот П олу
против ф аш иш ичкиот п о р о б у в ач остров кој -се о двива -најпрзо во
н а ЈугославЈија и се к а л о ш е б р а т - рамките на ,,-Македонсиите С кла-
ството Μ едикството на ју г о с л о - винии“, п о т оа ио п ериод от -кога
венските н арод и . Во тие судбо- м акедон скиот н а р о д се н а о ѓ а л под
н о ен и ден ови Тито ги повикува ропството на в и зан т и ск а т а и бу-
j у гос л ов ен еките н ар о д и во б ор б а гарск ата држ ава и на к р а јо т во
про ти в ф аш истичката чизм а. да рам к и те н а м акед о н ската ф е у д а л -
ззст ан ат п од „знам ето н а Н арод- и а д р ж а в а до 1018 година.
яю ослободителшата борб а против П ред м ет на о б р а б о т к а во при-
окупаторот, ш то го п од и гн а Ко- логот „Г за в и е М арм ие за М аке-
м унисти чката паштипа на Југосла- д о н и ја “ (с. 91— 100) на Л и л ја н а
вија во 1941 година taro е — м. б.) Тодорова е ф ранцускиот а к ад е
во исто· врем е м зн ам е н а борб-ата мик, ттагхжевник и патописец од
за национ ална сл об од а и рам но- X IX век З гав и е М арм ие и него-
п лав н ост на сек о ј н ар од оадел- вото дело на М а к е д о н и ја .
н о .. Λ Р и сто К и р ја з о в с к и в о п р и ло го т
Во рубриката „С т ат е й и при- ..Н екой м ом ента од к у л т у р н о -п о о -
ло зи “ Бош ко Статж овски, олбеле- светната дејност на М акетониите
ж у в а }Ё и ja 80 -гад н ш щ ш ат а ' од од ју г о з а т д н г ш т дел на Е ге јс к а
432
М акед ония а во в рем е на НОВ в и ја т а на Битола и Би толско во
(1943— 1944)« (с. 101—108) се з а д р - 1856 го д и н а « (с. 203— 219) прило
ж ува врз м акедон ски т е у ч и л и ш т э
ж у в а два и зв еш т аи за тргови јата
гл п еч атот во Водш сж о, Леринско
и п ар и ч и и о т п ром ет во Битола и
и К остурек о во п ер и о д от о д 1943
до 1944 година. Б итолско во 1856 година, испра
н ап и со т „ К о н испори ja r a н а т р г о - А. Т.
28 Историја
433