CD/324

l. g. b e r i Z e

arqiteqturuli fizika

Tbilisi, 2020
 წinasityvaoba

winamdebare wigni Sedgenilia, rogorc “arqiteqturuli fizikis”

kursis saswavlo saxelmZRvanelo. igi განკუთვნილია umaRlesi saswavlo
dawesebulebebis arqiteqturuli fakultetis studentებისთვის
(bakalavrიატი, magistratურა, doqtorantურა). wignis Sinaarsi Seesabameba
am disciplinisTvis Sedgenil programაs.
kursi Sedgeba Semdegi nawilebisgan:
• მდგრადი არქიტექტურა დაSენობების ენერგოეფექტურობა
• აrqitეqturuli და ქალაქგეგმარებითი klimatologia
• arqiteqturuli Suqteqnika (ბუნებრივი განათებულობა)
• insolacia da mzisgan dacva
• arqiteqturuli akustika da xmaurisgan dacva
saswavlo masalis Sinaarsi da moculoba warmodgenilia
arqiteqturuli specialobis moTxovnebis Sesabamisad.
ქალაქგეგმარებითი da moculobiTi obieqtebis daproeqtebasTan
mimarTebaSi, ZiriTadi yuradReba gamaxvilebulia klimatis
Taviseburebebis gaTvaliswinebaze, აგრეთვე - bunebrivi ganaTebis,
insolaciis, mzisgan damcavi mowyobilobebis, akustikis normirebis
principebze, angariSebis praqtikul meTodebze da optimaluri
parametrebis SerCevaze.
miRebuli codna daexmareba studentebs sakurso da sadiplomo
proeqtebSi swori gadawyvetebis miRebaSi, igi agreTve daxmarebas gauwevs
muSaobaSi praqtikos arqiteqtorebs.
amave mizniT, wignSi moyvanilia ფოტო და sacnobaro masala,
magaliTebi samamulo da sazRvargareTis praqtikidan.
saxelmZRvaneloSi gamoyenebulia, rogorc avtoris sakuTari
mecnieruli kvlevebis Sedegebi, aseve msoflio praqtikis gamocdileba am
dargSi.
 Sesavali arqiteqturul fizikaSi

arqiteqturuli gegmarebis erT-erTi ZiriTadi amocanaa

dasagegmerebel obieqtSi optimaluri fizikuri garemos Seqmna.
arqiteqturul nagebobasa da mSeneblobis raionis bunebriv-klimatur
pirobebs Soris arsebobs rTuli da mravalmxrivi urTierTkavSiri.
arqiteqturuli fizikis ZiriTad amocanas warmoadgens gegmarebis
procesSi bunebriv-klimaturi faqtorebis mecnierulad dasabuTebuli
gaTvaliswineba, arqiteqturuli nagebobis optimaluri funqcionirebis
mizniT.
Aarqiteqturuli fizikis sakiTxebis codna saSualebas aZlevs
arqiteqtors, sxvadasxva klimatur raionebSi, arqiteqturul-gegmarebiTi
xerxebiT, erTis mxriv Seamciros bunebis uaryofiTi gavlena adamianze,
meore mxriv maqsimalurad gamoiyenos bunebrivi klimaturi resursebi.
Sida fizikur garemos, anu saTavsos mikroklimats ZiriTadad
qmnian haerovani, ganaTebiTi da akustikuri reJimebi.
I haerovani reJimi:
1) haeris temperatura;
2) haeris tenianoba;
3) haermimocvla;
II ganaTeniTi reJimi:
1) bunebrivi ganaTebulobis ganawileba saTavsos siRrmeSi;
2) bunebrivi ganaTebulobis Tanabroba;
3) bunebrivi ganaTebulobis kontrastuloba;
4) amrekli zedapirebis arseboba adamianis mxedvelobis areSi
(ganaTebulobis komforti da diskomforti);
5) insolacia;
III akustikuri reJimi:
1) SemomzRudavi konstruqciebis bgeraizolaciuri da
bgeraSTanmTqmeli maxasiaTeblebi;
2) standartuli reverberaciis dro;
3) normaluri bgeriTi wnevis done;
4) bgeriTi difuzuri veli, romelic gamoricxavs eqos
warmoqmnis saSiSroebas da sxva uaryofiT faqtorebs;
 fizikuri garemos parametrebi saTavsos SigniT da maTi gamoTvlis
meTodebi imyofebian pirdapir damokidebulebaSi mSeneblobis raionis
bunebriv-klimatur pirobebTan, romlis Seswavla aucilebelia
proeqtirebis dawyebis win da romelsac gansazRvraven Semdegi
faqtorebi:
1) geografiul-landSafturi maxasiaTeblebi (teritoriis
geografiuli ganedi da grZedi, orografiuli struqtura da
landSafti, simaRle zRvis donidan, wylis sivrcis arseboba);
2) haerovani reJimi (haeris temperatura da tenianoba, qari,
naleqebi)
3) radiaciuli reJimi (mzis pirdapiri, gafantuli da
jamuri radiaciis intensivoba da raodenoba);
4) Suqklimati (horizontalur, vertikalur da daxril
sibrtyeze mosuli pirdapiri, gafantuli da jamuri bunebrivi
ganaTebulobis raodenoba da intensivoba; teritoriis
Suqklimaturi raionireba);
5) cis TaRis sikaSkaSe (naTel da Rrublian cis TaRze
fardobiTi sikaSkaSis ganawileba da misi absoluturi
mniSvnelobebi);
6) xmauris garegani wyaroebi (aerodromebi, saavtomobilo
gzebi, rkinigzebi, sawarmoo dawesebulebebi da sxva);
7) haeris avzebis mdgomareoba did qalaqebSi (mcire
aerozoluri nawilakebis gavlena, kvamli, orTqli, mtveri, da a.S);
 ნაწილი 1
მდგრადი არქიტექტურა და შენობების ენერგოეფექტურობა

1987 წელს გაერო–ს “ბუნებრივი გარემოს დაცვისა და განვითარების კომისიამ”

შემოგვთავაზა მსოფლიო თანასაზოგადოების “მდგრადი განვითარების” კონცეპცია.
მოხსენებაში “ჩვენი საერთო მომავალი” კომისიამ განსაზღვრა მდგრადი
განვითარება, როგორც ისეთი განვითარება, როდესაც:
“დღევანდელი თაობის მოთხოვნილებები უზრუნველყოფილი უნდა იქნეს
ისე, რომ მომავალ თაობებს შეუნარჩუნდეს შესაძლებლობა თავისი
მოთხოვნილებები უზრუნველყონ შეზღუდვის გარეშე"
დღეს ეს კონცეპცია ყველაზე მიღებული და გავრცელებულია მსოფლიოში. იგი
იქცა მსოფლიო ცივილიზაციის მომავლის ყველაზე ცნობილ გლობალურ მოდელად.
1993 წელს არქიტექტორთა საერთაშორისო კონგრესზე, გაერო-ს მიერ მიღებულ
კონცეპციაზე დაყრდნობით, მიიღეს დეკლარაცია „მდგრადი მომავლისათვის”, მასში
ნათქვამია:
„ურბანული განაშენიანება და ცალკეული შენობები ხშირად უარყობით
გავლენას ახდენენ ბუნებრივ გარემოზე, ამიტომ არქიტექტორების მოვალეობაა
შექმნან ისეთი არქიტექტურული გარემო, რომელიც დააკმაყოფილებს ადამიანის
მოთხოვნილებებს და, ამავე დროს, შეინარჩუნებს და კიდევაც გააუმჯობესებს
ბუნებრივ გარემოს“.
ასეთმა არქიტექტურულმა გარემომ მიიღო დასახელება ”მდგრადი
არქიტექტურა”.
რა იგულისხმება მდგრად არქიტექტურაში? ზოგადად მასში იგულისხმება
ურთიერთდაკავშირებული ძირითადი კომპონენტების ერთობლიობა:
• შენობებში კომფორტული მიკროკლიმატის შექმნა, გარემოსთვის
ზიანის მიყენების გარეშე;
• შენობების ენერგოეფექტურობა;
• განახლებადი ენერგიის გამოყენება;
 • ეკოლოგიურად სუფთა სამშენებლო მასალების გამოყენება.
• სათბური აირების ემისიის შემცირება;
• არქიტექტურაში ბუნებრივი კომპონენტის ინტეგრირება (მწვანე
არქიტექტურა)
ამ ელემენტებს შორის ურთიერთქმედებისა და კომპრომისების ძიება
არქიტექტორებისა და სხვა დარგის სპეციალისტების ძირითადი ამოცანაა.
შენობების ენერგოეფექტურობა ნებისმიერი ეკოლოგიური მშენებლობის ერთ-
ერთი საკვანძო კომპონენტია.
შენობის ენერგოეფექტურობა მიიღწევა მრავალი კომპონენტის ერთობლიობით
და მისი დაპროექტება და მშენებლობა უნდა ეყრდნობოდეს სათანადო კანონს და
ნორმატიულ რეგულაციებს.
ენერგოეფექტური შენობების დაპროექტება და მშენებლობა უნდა იყოს
ნორმატიული დოკუმენტაციის, მრავალი არქიტექტურულ-კონსტრუქციული და
საინჟინრო მიდგომების და პროფესიული საკითხების ცოდნის შედეგი.
ენერგოეფექტურობის მიზანია ენერგიის მაქსიმალური დაზოგვით შენობებში
კომფორტული მიკროკლიმატის შექმნა. ამისთვის საჭიროა მისი კლიმატური გარემოს
პარამეტრების რეგულირება არქიტექტურულ-კონსტრუქციული ხერხებით.
პირველ რიგში ეს არის შენობის გარე შემომზღუდავი კონსტრუქციები, ანუ
კედლები და სახურავი. ისინი ბარიერია, რომლის მეშვეობით შიდა სივრცე
გამოიყოფა გარემო სივრცისგან. ამიტომ აუცილებელია შემომსაზღვრელი
კონსტრუქციების ეფექტური თბოიზოლაცია სითბური დანაკარგების
შესამცირებლად;
 ენერგომოხმარების შემცირებას შეიძლება მივაღწიოთ რაციონალური
დაგეგმარებით, რომელიც შენობების ისეთი ფორმებისა და გაბარიტების შერჩევაში
მდგომარეობს, როდესაც გარე კედლების მინიმალური ფართობით შესაძლებელია
ნაგებობის მაქსიმალური მოცულობის მიღება.

გარდა ტემპერატურისა, შემომზღუდავი კონსტრუქციის და ფანჯრის გარე

ზედაპირების მდგომარეობაზე მოქმედებს მზის რადიაცია. ზამთარში კედლები
ეფექტურად უნდა იცავდენ შიდა სივრცეს თბოდანაკარგებისგან, ხოლო ზაფხულის
პერიოდში – თბოშემოღწევისგან. თუ ისინი ამ მოთხოვნებს უზრუნველყოფენ, მაშინ
არსებითად მცირდება დატვირთვა გათბობასა და ვენტილაცია-კონდიცირებაზე.
დიდი მნიშვნელობა ენიჭება მზისგან დამცავ საშუალებებს. ისინი შემდეგ
მოთხოვნებს უნდა პასუხობდენ: ზაფხულში აირეკლონ ჭარბი მზის რადიაცია,
ხოლო ზამთარში დაუშვან სათავსოს ინსოლაცია. მათ, ამავე დროს, უნდა
უზრუნველყონ შიდა სივრცის ნორმალური განათება.
 შენობების ენერგოეფექტურობის ხარისხის ამაღლებას მნიშვნელოვნად უწყობს
ხელს გააზრებული ქალაქგეგმარებითი გადაწყვეტა, განაშენიანების სწორი
სტრუქტურის შერჩევა. აქ მეტად მნიშვნელოვანია ქუჩებისა და შენობების სწორი
ორიენტაციის შერჩევა ქვეყნის მხარეების მიმართ, ქარის გაბატონებული
მიმართულების და აერაციის კანონზომიერებების გათვალისწინება.
მეტად მნიშვნელოვანია, აგრეთვე, განახლებადი ენერგიის მაქსიმალური
გამოყენება. როგორც წესი გათბობა, ვენტილაცია და ჰაერის კონდიცირება - შენობის
უმსხვილესი ენერგეტიკული დანახარჯებია. მისი შემცირება შესაძლებელია
ენერგიის ალტერნატიული წყაროების გამოყენებით, მაგალითად მზის, ქარის და სხვა
განახლებადი ენერგიით.
 ასევე მნიშვნელოვანია ფანჯრების სწორი განთავსება და კარგი იზოლაცია,
ვინაიდან ფანჯრებიდან შემოსული დღის შუქი ამცირებს ხელოვნური განათების
გამოყენების საჭიროებას და, ამავე დროს უზრუნველყოფს მზის სითბოს შემოსვლას
გრილ ამინდში.
ენერგოეფექტურობის ზომები, კომფორტის გაუარესების გარეშე, ამცირებენ
ენერგიის მოხმარებას, რის გამოც მნიშვნელოვნად კლებულობს მოხმარებულ
ენერგიაზე მოსული ფინანსური ხარჯები და მცირდება ენერგეტიკის სექტორის
უარყოფითი გავლენა გარემოზე და კლიმატზე.
პლანეტაზე არსებული მთელი ენერგიის დაახლოებით 40% მოიხმარება
შენობებში. აქედან გამომდინარე, ენერგოეფექტური ღონისძიებების განხორციელება
შენობებში უაღრესად მნიშვნელოვანი საკითხია.
ენერგია შენობაში მრავალი გზით შემოდის, მაგალითად საცხოვრებელ
სახლებში:
გათბობის სისტემით; ცხელი წყლით; სამზარეულოსთვის გამოყენებული აირით და
ელექტროენერგიით; ელექტროენერგიით, რომელიც მოხმარდება განათებას და სხვა
ელექტრო ტექნიკას; მზის სხივებით - ათბობს გარე კედლებს და შიდა ოთახებს
ფანჯრებიდან; იმ ადამიანებით, რომლებიც სახლში იმყოფებიან.

საცხოვრებელი სახლები საზოგადოებრივი შენობები

საცხოვრებელ და საზოგადოებრივ შენობებში მოხმარებული ენერგიის ძირითადი

სახეები
 გამომდინარე აქედან, შენობების მაქსიმალუერი ენერგოეფექტურობის მიღწევა
მოითხოვს ორი მიმართულებით შეთანხმებულ მოქმედებას:
1. ენერგოეფექტური შენობების სწორი დაპროექტება და მშენებლობა,
თანამედროვე საკანონმდებლო და ნორმატიული ბაზის საფუძველზე;

2. მოსახლეობის ცოდნის ამაღლება, სწორი ინფორმაციული კამპანიის

ჩატარებით, რაც განაპირობებს მათ მიერ გააზრებულად ენერგოდამზოგავი
საყოფაცხოვრებო ტექნიკის და აქსესუარების შეძენას და ექსპლუატაციას.

განვიხილოთ ორივე მიმართულება:

1-ლი მიმართულება. 2016 წლის ევროკავშირის ენერგეტიკული გაერთიანების
სამდივნომ წამოიწყო პროექტი - EU4 Energi Governance.
პროექტში, როგორც ენერგეტიკული გაერთიანების წევრი-ქვეყნები ჩართული
იყვნენ საქართველო, უკრაინა და მოლდოვა. პროექტის რეგიონალურ საქმიანობაში
ასევე ჩართეს აზერბაიჯანი, სომხეთი და ბელარუსი.
ენერგეტიკული გაერთიანების სამდივნო ხელს უწყობს ქვეყნებს ოთხი
მიმართულებით:
1. ეხმარება შესაბამისი ენერგეტიკული კანონმდებლობისა და რეგულაციის
მომზადებაში;
2. ახალი კანონმდებლობის მიღების დაჩქარების მიზნით მართავს მაღალი
დონის პოლიტიკურ დისკუსიებს;
3. რეფორმების შემდგომი ეტაპების გაგრძელების მიზნით, ხდება პროცესში
ჩართული დაინტერესებული მხარეების წარმომადგენლობით
დაკომპლექტებული სამუშაო ჯგუფების ჩამოყალიბება;
4. რეგიონალურ პროექტებში საინვესტიციო შესაძლებლობების განსაზღვრის
მიზნით მართავს რეგიონალურ შეხვედრებს.
EU4Energi პროექტის ძირითადი მიზანი იყო „შენობების ენერგოეფექტურობის
შესახებ კანონის“ და შემდგომი კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტების დამუშავება.
ამ სამუშაოს შესასრულებლად საქართველოს მდგრადი განვითარებისა და
ეკონომიკის სამინისტროში შეიქმნა კომისია ქართველი და უცხოელი
სპეციალისტების შემადგენლობით, რომელშიც მიწვეული იქნა ამ წიგნის ავტორიც.
პარალელურად საქართველოს მეტროლოგიის და სტანდარტიზაციის სააგენტოში
შეიქმნა ენერგოეფექტურობის ტექნიკური კომიტეტი (TK 7), რომელიც
დაკომპლექტდა აღნიშნული კომისიის წევრებით.
ოთხი წლის განმავლობაში მრავალი შეხვედრის, დისკუსიების და კამათის
შედეგად კანონი დამუშავდა, წარდგენილი იქნა პარლამენტში და 2020 წლის 21 მაისს
იქნა მიღებული.
კანონის ძირითადი შინაარსი, მიზნები და ამოცანები შემდეგია:
• ზოგადი დებულებები
• კანონის მიზანი და მოქმედების სფერო: ენერგორესურსების რაციონალური
გამოყენების ხელშეწყობა და შენობების ენერგოეფექტურობის გაუმჯობესება
შენობების გარე კლიმატური და ადგილობრივი პირობების, შიდა კლიმატურ
პირობებზე მოთხოვნილებისა და ხარჯეფექტურობის გათვალისწინებით.
• შენობებისა და შენობების ნაწილების ენერგოეფექტურობის მოთხოვნები
• შენობების ენერგოეფექტურობის გამოთვლის ეროვნული მეთოდოლოგია,
მოიცავს შენობის სულ მცირე შემდეგ ასპექტებს:
ა) შენობის არქიტექტურული პროექტი; შენობის მდებარეობა და ორიენტაცია,
მათ შორის, გარე კლიმატური პირობების გათვალისწინებით;
ბ) მზის პასიური სისტემები;
გ) თბური სიმძლავრე, თბოიზოლაცია, პასიური სითბო, გამაგრილებელი
ელემენტები, თბური ხიდები;
დ) გათბობის სისტემები, ცხელი წყლით მომარაგება;
ე) ჰაერის კონდიცირების სისტემები;
ვ) ბუნებრივი და მექანიკური ვენტილაცია;
ზ) შიდა განათების სისტემები;
თ) შიდა კლიმატური გარემო (პირობები);
ი) შიდა ენერგეტიკული დატვირთვა;
კ) განახლებადი წყაროებიდან მიღებული ენერგიის სისტემები;
• თითქმის ნულოვანი ენერგომოხმარების შენობები: ყველა ის შენობა, რომლის
მშენებლობის ნებართვის მისაღებად განცხადება წარდგენილი იქნება 2029 წლის
30 სექტემბრის შემდეგ, უნდა აკმაყოფილებდეს თითქმის ნულოვანი
ენერგომოხმარების შენობის მიმართ მოთხოვნებს.
 • შენობების ენერგოეფექტურობის სერტიფიცირება: შენობის ან შენობის ნაწილის
ენერგოეფექტურობის სერტიფიკატი უნდა შეიცავდეს სულ მცირე:
- შენობის ენერგოეფექტურობის შეფასებას და ენერგოეფექტურობის
მინიმალური მოთხოვნების მნიშვნელობებს, რათა შენობის მესაკუთრემ და
დამქირავებელმა/მოიჯარემ შეძლონ შენობის ენერგოეფექტურობის შეფასება;
• დამოუკიდებელი ექსპერტი
• საინფორმაციო და წამახალისებელი ფინანსური ღონისძიებები
• პასუხისმგებლობა ამ კანონით დადგენილი მოთხოვნების დარღვევისთვის
• გარდამავალი და დასკვნითი დებულებები
ბუნებრივია, კანონის მნიშვნელობიდან გამომდინარე, ჩნდება მრავალი კითხვა,
ამიტომ ევროკავშირის ენერგეტიკული გაერთიანების სამდივნოს მიერ მოწოდებულ
მასალაზე დაყრდნობით შეიძლება ამ კითხვებზე მოკლე პასუხების გაცემა.
რისთვის არის საჭირო ახალი კანონი და რა სარგებელს მიიღებენ საქართველოს
მოქალაქეები შენობების ენერგოეფექტურობის შესახებ ახალი კანონით - ახალი
კანონი უზრუნველყოფს შენობების ენერგოეფექტურობის გაუმჯობესებას და
დაკარგული ენერგიის მოცულობის შემცირებას. მოქალაქეები, შესაბამისად,
გადაიხდიან უფრო ნაკლებ გადასახადებს ენერგიაზე, მიიღებენ კომფორტის უფრო
მაღალ დონეს და შეიქმნიან უფრო ჯანსაღ საშინაო გარემოს.
რას უნდა ველოდოთ შენობების ენერგოეფექტურობის შესახებ ახალი კანონის
მიხედვით - შენობების ენერგოეფექტურობის შესახებ ახალი კანონის მიხედვით,
ყველა შენობა უნდა აკმაყოფილებდეს შემდეგ მოთხოვნებს:
• ახალი შენობებისთვის - ენერგოეფექტურობის მინიმალური
მოთხოვნების განსაზღვრა; არსებული შენობებისთვის - მოთხოვნების
განსაზღვრა კაპიტალური სარემონტო სამუშაობებისთვის და შენობის
კომპონენტების შეცვლის ან მოდერნიზაციისთვის (გათბობისა და
გაგრილების სისტემები, სახურავები, კედლები და ა.შ.).
• ენერგოეფექტურობის სერტიფიკატების გაცემა შენობის გაყიდვის ან
გაქირავების დროს; აღნიშნულით შენობის მყიდველები და
დამქირავებლები შეძლებენ შეაფასონ შენობა ენერგიის მოხმარებისა და
სამომავლოდ ცხოვრების დონის მიხედვით.
 • გათბობისა და კონდიცირების სისტემების რეგულარულად შემოწმება
ენერგიის დანაზოგის უზრუნველსაყოფად (ექსპერტიზა და აუდიტი).
მე-2 მიმართულება. მოსახლეობამ უნდა გააცნობიეროს, რომ
ენერგოეფექტურობა არ ნიშნავს ენერგიის გამოყენებაზე შეზღუდვის დაწესებას,
ენერგოეფექტურობა გულისხმობს ენერგიის გონივრულად გამოყენებას და არა მის
კარგვას. მოსახლეობის ქცევის შეცვლა, განსაკუთრებით საკუთარ სახლებში, იქნება
ცნობიერების ასამაღლებელი კამპანიის მნიშვნელოვანი ნაწილი, რაც
განხორციელდება ახალი კანონის ამოქმედებისთანავე.
მოსახლეობამ შეიძლება განახორციელოს როგორც ნაკლებხარჯიანი, ასევე
უდანახარჯო ენერგოეფექტიანი ღონისძიებები, როგორიცაა: განათებისთვის -
მოძრაობის სენსორის დამონტაჟება, რომელიც რეაგირებს ადამიანის მოძრაობაზე;
ელექტროროზეტის ბლოკის გამოყენება, ისეთი მოწყობილობების ავტომატურად
გამოსართავად, რომლებიც არ გამოიყენება.
ენერგოეფექტურობის გასაზრდელად საყოფაცხოვრებო მოწყობილობებში
ინვესტიციის განხორციელებამ შეიძლება მნიშვნელოვნად დაზოგოს ენერგია და
კომუნალური გადასახადები, გააუმჯობესოს კომფორტის დონე და განაპირობოს
ჯანმრთელობის უკეთესი ხარისხი.
ძირითადი მიმართულებები, სადაც შესაძლებელია განხორციელდეს
ენერგოეფექტურობის მომტანი ინვესტიციები შემდეგში მდგომარეობს: სივრცის
გათბობა; სივრცის გაგრილება; ცხელ-წყალმომარაგება; ვენტილაცია; შიდა განათება;
საინჟინრო-ტექნიკური უზრუნველყოფის სისტემები.
ენერგოეფექტურობის გაზრდის მისაღწევად მოსახლეობამ უნდა იცოდეს:

• ძველი ნათურების შეცვლა LED ნათურებით ელექტროენერგიის ხარჯს 75%-

ით ამცირებს და ათჯერ უფრო დიდხანს მუშაობს;
• ძველი წყლის გამათბობლის შეცვლა ახალი ენერგოეფექტიანი მოწყობილობით
შეამცირებს ენერგიის მოხმარებას 20%-ით. მიღებული დანაზოგი
აანაზღაურებს ახალი მოწყობილობის ხარჯს;
• ფანჯრებისა და კარების არსებული ნაპრალების ამოვსება ყოველწლიურად
დაზოგავს სახლის გათბობისა და გაგრილების ხარჯის 10%-ს;
• სითბოს 55% იკარგება სახლის სახურავიდან და კედლებიდან, ამიტომ საჭიროა
სახლის დათბუნება.
 დასასრულს ხაზი უნდა გაესვას იმას, რომ თუ არქიტექტურულ-სამშენებლო
საქმიანობაში, შენობების ენერგოეფექტურობა განიხილებოდა როგორც სასარგებლო,
მაგრამ არააუცილებელი რამ, კანონის მიღების შემდეგ ენერგოეფექტური საკითხების
გათვალისწინება აუცილებელი ხდება, უკვე პროექტის შეთანხმების და მშენებლობის
ნებართვის მიღების დროს, საკანონმდებლო-სამართლებრივ დონეზე.

ნაწილი 2
არქიტექტურული და ქალაქგეგმარებითი კლიმატოლოგია
Bბუნებრივ-კლიმატური პირობები და მათი გათვალისწინება
არქიტექტურულ პროექტირებაში

კლიმატოლოგია არის მეცნიერება კლიმატის შესახებ, რომელსაც

გამოყენებითი ხასიათი აქვს. Aარქიტექტურული და ქალაქგეგმარებითი
კლიმატოლოგია შეისწავლის კლიმატის ფორმირების საკითხებს, განსაკუთრებით
კი იმ ელემენტებს, რომლებიც ახდენენ გავლენას არქიტექტურული
დაგეგმარების და სამშენებლო სამუშაოების წარმოების პროცესებზე.
მისი ამოცანაა–ადგილმდებარეობის კლიმატოლოგიური თავისებურებებიდან
გამომდინარე ქალაქგეგმარებითი ამოცანების, შენობების სივრცით-გეგმარებითი
და კონსტრუქციული მოწყობის ოპტიმალური გადაწყვეტა.
ადამიანის ცხოვრება და საზოგადოებასთან ურთიერთობა მთელი
სიცოცხლის მანძილზე მიმდინარეობს ბუნებრივ გარემოსთან მჭიდრო
ურთიერთკავშირში. Bბუნებას შეუძლია ხელი შეუწყოს ან, პირიქით,
გაურთულოს მას შრომის, ყოფის და დასვენების პირობები.
გამომდინარე აქედან, დიდი მნიშვნელობა აქვს, თუ როგორ საცხოვრებელ
გარემოში უწევს მოღვაწეობა და ცხოვრება ადამიანს. საცხოვრებელი გარემო – ეს
ბუნებრივ ფაქტორებთან და ეკოლოგიურ სისტემებთან ერთად, ადამიანის მიერ
ხელოვნურად შექმნილი გარემოა.
თუ მივიღებთ მხედველობაში სამხრეთის ქვეყნებში თბილი დღეების დიდ
რაოდენობას წლის განმავლობაში და, ამის გამო, გარე სივრცის მაქსიმალურად
გამოყენების მიზანშეწონილობას, მით უფრო გასათვალისწინებელია
ქალაქდაგეგმარების პროცესში ბუნებრივ-კლიმატური პირობების თავისებურებანი.
ამასთან ერთად ცხელი კლიმატის ფაქტორები (მზის ჭარბი ინსოლაცია, ქარი,
ტენიანობა და ა.შ.) უარყოფითად მოქმედებენ ადამიანის ორგანიზმზე და საჭირო
ხდება ღონისძიებების შემუშავება კლიმატის შესარბილებლად.
საერთოდ ქალაქგეგმარების საკითხები წარმოადგენენ თანამედროვეობის ერთერთ
უმნიშვნელოვანეს პრობლემას და იმყოფებიან არა მარტო სპეციალისტების,
არამედ მსოფლიო სამოქალაქო საზოგადოების ყურადღების ცენტრში.
სამეცნიერო-ტექნიკურმა მიღწევებმა საშუალება მისცა კაცობრიობას
მნიშვნელოვანი ზეგავლენა იქონიოს ბუნების ძალებზე, გადაასხვაფეროს
ბუნებრივ-კლიმატური ფაქტორები, რელიეფი, შექმნას მსხვილი მწვანე მასივები,
წყლის სივრცეები, გამოიყენოს აკვატორიების ბუნებრივი სიმდიდრეები და ა.შ.,
მაგრამ ყველა შემთხვევაში უმნიშვნელოვანეს ამოცანად რჩება ეკოლოგიური
წონასწორობის შენარჩუნება.
სანიტარულ-ჰიგიენური ამოცანები მიზნად ისახავენ მოსახლეობისთვის
მაქსიმალურად ჯანმრთელი პირობების შექმნას, რისთვისაც ითვალისწინებენ
დასახლებულ და სამრეწველო ტერიტორიებს შორის დამცავი სანიტარული
ზონების მოწყობას, დაჭაობებული მიწის ნაკვეთების დაშრობას და მალარიის
საწინააღმდეგო დამუშავებას, ახორციელებენ გამწვანების ღონისძიებებს, ბრძოლას
ხმაურთან, ნიადაგის, საჰაერო სივრცის და წყლის ავზების გაჭუჭყიანებასთან.
კლიმატურ თავისებურებებს, რომლითაც ხასიათდება შეზღუდული სივრცე
ეწოდება მიკროკლიმატი. იგი შეიძლება იცვლებოდეს შეზღუდულ მანძილზე
რელიეფის (ჩრდილოეთის ან სამხრეთის ფერდობი, დაბლობი ან ამაღლება),
გამწვანების ხასიათის, წყლის ზედაპირის და ა.შ. მიხედვით. ამ განსაზღვრას ხშირად
ხმარობენ აგრეთვე სათავსების შიდა გარემოს შეფასებისას.
ქალაქგეგმარებითი პროექტირების პროცესში ადგილობრივი კლიმატური
პირობების ანალიზის საფუძველზე, ჯანსაღი სანიტარულ-ჰიგიენური პირობების
შესაქმნელად, გათვალისწინებული უნდა იქნეს ღონისძიებები შესაბამისი
მიკროკლიმატის შესაქმნელად, MმათY მიეკუთვნება:
ინსოლაციის რეგულირების მიზნით _ შენობების ოპტიმალური ორიენტაცია,
ურთიერთგანლაგება, მანძილები მათ შორის, მზისგან დამცავი საშუალებების
მოწყობა;
 ჯანმრთელი გარემოს შესაქმნელად _ ტერიტორიის გამწვანება და
კეთილმოწყობა, ქარის რეჟიმის რეგულირება, არსებული წყლის სივრცეების
გამოყენება და ა.შ.
ამავე დროს, გადასაწყვეტია არქიტექტურულ-მხატვრული ამოცანები, რაც
დაკავშირებულია დასახლებული ადგილის ზოგად დაგეგმარებითი
სტრუქტურის, ქუჩების და მაგისტრალების ქსელის, ცალკეული ნაწილების
ფუნქციონალური წყობის და მისი ცენტრის ორგანიზაციის გადაწყვეტასთან,
ადგილობრივი ბუნებრივ-კლიმატური თავისებურებების, ეროვნულ-
საყოფაცხოვრებო ტრადიციების, კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლების
თავისებურებების გათვალისწინებით.
ქალაქგეგმარებითი ამოცანების გადაწყვეტისას Kკომპლექსური მიდგომის
უგულევებელყოფა, როგორც წესი, გვაძლევს შედეგს, როდესაც ხელოვნურად
შექმნილი ქალაქის გარემო მოკლებულია ნორმალურ პირობებს მოსახლეობის
შრომის, ყოფისა და დასვენებისთვის.
დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ადამიანის დაახლოვებას ბუნებასთან, რისთვისაც
ითვალისწინებენ ქალაქში და ქალაქის მიმდებარე ტერიტორიებზე პარკების,
ტყის მასივების შექმნას, ატარებენ ღონისძიებებს გარემოს დასაცავად და
გასაჯანსაღებლად.
როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ქალაქგეგმარების პრობლემები განსაკუთრებით
მწვავედ იჩენს თავს ცხელი კლიმატის მქონე რაიონებში და ქვეყნებში, სადაც
მზის ჭარბი ინსოლაცია, ძლიერი ქარი, მაღალი ტემპერატურა და დიდი
ტენიანობა ქმნიან დამატებით სიძნელეებს დასახლებული ადგილების
ორგანიზაციაში.
ე.ი. მოკლედ რომ ჩამოვაყალიბოთ: Qქალაქგეგმარება – ეს არის ქალაქების და
სხვა დასახლებული ადგილების დაგეგმარების და განაშენიანების თეორია და
პრაქტიკა, რომლებიც კომლექსურად წყვეტენ სოციალურ-ეკონომიკურ,
სანიტარულ-ჰიგიენურ, სამშენებლო-ტექნიკურ, სატრანსპორტო და
არქიტექტურულ მხატვრულ ამოცანებს.
ქალაქგეგმარება ემყარება საცხოვრებელი სახლების, საზოგადოებრივი შენობების
და სამრეწველო ნაგებობების რაციონალურად განლაგების, მათ შორის
მოხერხებული სატრანსპორტო კავშირების მოწყობის და ბუნებრივ-კლიმატური
პირობების გათვალისწინების პრინციპებს.

ურბანული განვითარების ბუნებრივ-კლიმატური საფუძვლები

ათასწლეულების განმავლობაში არქიტექტორებისთვის ცნობილი იყო, რომ "...

ქალაქები და შენობები, სამხრეთის ქვეყნებში, უნდა დაგეგმარებული და აშენებული
იყოს თბილი კლიმატის შესაბამისად და სულ სხვაგვარად ჩრდილოეთით"
(Vitruvius), რომ "... ქუჩების სიგანე, შენობების სიმაღლე და ფანჯრების ზომები
უნდა იყოს შერჩეული სათავსების ორიენტაციის და სიღრმის შესაბამისად" (Alberti,
Palladio), რომ "... მთავარი მასალები არქიტექტორისთვის არიან მზე, ბეტონი,
ლითონი, მინა, ხეები, ბალახი და ასე შემდეგ და მათი ჩამოთვლის თანმიმდევრობა
შეესაბამება მათ მნიშვნელობას" (ლე კორბუზიე), რომ "... არქიტექტურის ჩაწერა
ბუნებაში საჭიროა სიფრთხილით და კომპოზიციურად გამართლებულად" და რომ
"...იმისათვის, რომ განათდეს ოთახი, არ არის საკმარისი გაიჭრას ხვრელი, არამედ
უნდა დარწმუნდეთ, რომ სინათლის და ჩრდილის რიტმი ემთხვევა ინტერიერის
კომპოზიციას" (Kang).
როგორც პრაქტიკა გვიჩვენებს, ყველა არქიტექტურული და ქალაქგეგმარებითი
შედევრი შეიქმნა ამ მარადიული ჭეშმარიტების გათვალისწინებით.
სამხრეთის მშრალი კლიმატის პირობებში ქალაქს ყოველთვის თვითდამჩრდილავი
სტრუქტურების ხასიათი ჰქონდა, ხოლო შენობებს ერთგვარი "თერმოს"-ის ხასიათი:
მასიური კედლებით, დახურული კომპაქტური განლაგებით და იშვიათი მცირე
ფანჯრებით.
ტენიანი კლიმატის სამხრეთი რეგიონებისთვის, პირიქით, დამახასიათებელია: ღია
დაგეგმარება, კარგად ვენტილირებადი საქალაქო სივრცეები, შენობების მსუბუქი
"სუნთქვადი" კედლები და დიდი შუქღიობები.
საერთოდ სამხრეთის რეგიონები ხასიათდება წლის განმავლობაში მზიანი დღეების
დიდი რაოდენობით, ინტენსიური მზის რადიაციით და კონტრასტული განათებით.
ეს ფაქტორები განაპირობებენ არქიტექტურული პლასტიკის სპეციფიკურ ხასიათს და
შენობების ელემენტების და დეტალების ფერადი თანაფარდობის საინტერესო
შეჯერებას.
დედამიწის ჩრდილო და უმრავლეს ცენტრალურ რაიონებში ფიქსირდება
უპირატესად ღრუბლიანი ცა, რომელიც განაპირობებს კედლების და დეტალების
მსხვილ პლასტიკას და შენობა-ნაგებობების ფასადების გადაწყვეტას პასტელის
ფერებში.
ზემოხსენებული პირობების გათვალისწინების გარეშე შეუძლებელია შენობებში,
მინიმალური დანახარჯებით, შესაბამისი კომფორტის უზრუნველყოფა. ეს
განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ენერგეტიკული კრიზისისა და ენერგორესურსების
მაქსიმალური ეკონომიის პირობებში.

რაციონალურ არქიტექტურაში შენობის გარსმა ეფექტიანად უნდა გააერთიანოს

ყველა საპროექტო პარამეტრი - გეგმარების, კონსტრუქციის, თბური და განათების
კომფორტის, ტექნოლოგიური ფუნქციის ჩათვლით, ოპტიმალური კაპიტალური და
ექსპლუატაციური დანახარჯების პირობით..
ამ პრობლემის მნიშვნელობა არქიტექტურულ-სამშენებლო დარგისთვის
განსაკუთრებით დიდია, როგორც სოციალური, ასევე ეკონომიკური განხრით.
სოციალურ ასპექტში არქიტექტურამ, მნიშვნელოვან ხარისხში, დაკარგა კავშირი
ნაციონალურ, ესტეტიურ და დემოგრაფიულ ტრადიციებთან და მოთხოვნებთან,
რომლებიც ათასწლეულების მანძილზე განისაზღვრებოდა კონკრეტული
კლიმატური პირობებით და ადამიანის ყოფითი და სულიერი მოთხოვნილებებით.
ეკონომიკასთან მიმართებაში თანამედროვე არქიტექტურა კიდევ უფრო დიდ ვალშია
კაცობრიობის წინაშე. ენერგეტიკული კრიზისის, ენერგეტიკული რესურსების
საყოველთაო ეკონომიის და მნიშვნელოვანი კაპიტალური დანახარჯების საუკუნეში
მხოლოდ ქალაქების, სამრეწველო-საწარმოო კომპლექსების და ცალკეული
შენობების რაციონალური საპროექტო გადაწყვეტები უზრუნველყოფენ
მატერიალური და ფინანსური რესურსების მნიშვნელოვან ეკონომიას.
შენობის რაციონალური საფუძველი, გადაწყვეტის კომფორტულობის და
ეკონომიურობის თვალსაზრისით, ყალიბდება არქიტექტორის მიერ პროექტირების
საწყის ეტაპზე, როდესაც განისაზღვრება მისი ადგილი არსებულ განაშენიანებაში,
კომპოზიციური ჩანაფიქრი, მომავალი ნაგებობის სახე, მისი ორიენტაცია ქვეყნის
მხარეების მიმართ, შუქღიობების ზომები და პროპორციები და ა. შ.
დიდი შეცდომა იქნებოდა ჩაითვალოს, რომ მხოლოდ თანამედროვე ტექნიკის და
სამშენებლო მასალების გამოყენება გადაფარავს ნებისმიერი პროექტის ნაკლოვან
მხარეებს და მისი რეალიზაციის შემთხვევაში მოგვცემს კარგ შედეგს.
არქიტექტორი უნდა ფლობდეს მიკროკლიმატის, ინსოლაციის, ბუნებრივი
განათების, მზისგანდაცვის, არქიტექტურული აკუსტიკის დაპროექტების ძირითად
მეთოდებს.
უნდა აღინიშნოს, რომ ყველა წარსულში გამოჩენილი არქიტექტორი - ვიტრუვი,
ალბერტი, აალტო, კანი - არა მარტო პროფესიულად ფლობდენ ამ მეთოდებს, არამედ
ანვითარებდენ და სრულყოფდენ მათ. საკმარისია გავიხსენოთ ვიტრუვის ცნობილი
„მზის ანალემა“, რომლის საფუძველზე, ზოგიერთი გამონაკლისის გარდა, იქნა
აგებული ინსოლაციის და მზისგანდაცვის გაანგარიშების ყველა თანამედროვე
გრაფიკი.
არქიტექტურის უდიდეს ოსტატებს კარგად ესმოდათ მზის სხივის არა მარტო
ჰიგიენური, არამედ მისი ფორმაწარმოქმნის თვისებები, ამიტომ ის შესანიშნავი
ინსტრუმენტია და მასალა არქიტექტორის ხელში.

ურბანული დაგეგმარების სისტემის ჩამოყალიბება ბუნებრივ-კლიმატურ

კონტექსტში

ქალაქის დაგეგმარების სისტემა ემყარება კონკრეტულ ბუნებრივ-კლიმატურ

პირობებს და ყოველთვის მოიცავს ბუნებრივი კომპლექსის ელემენტებს. ბუნებრივი
პირობები წარმოადგენს ყველაზე მნიშვნელოვან ფაქტორს, რომელიც განსაზღვრავს
გეგმარებითი გადაწყვეტის არჩევანს. ამ თვალსაზრისით ბუნებრივი გარემო
შეიძლება განვიხილოთ როგორც სხვადასხვა სახის ქალაქგეგმარებითი რესურსების
კომპლექსი.
ბუნებრივი კომპონენტები (მიწა, წყალი, მცენარეულობა და ა.შ.), როგორც
ქალაქგეგმარებითი სისტემების ელემენტები, რთულ ურთიერთობაში იმყოფებიან
ტექნოლოგიურ კომპონენტებთან, რომლებიც ქალაქგეგმარებითი სტრუქტურების
დინამიურობასთან ერთად განსაზღვრავენ ბუნებრივ ცვალებადობას, ამიტომ,
როგორც წესი, ურბანულ დაგეგმარების სისტემებში არსებული ბუნების ელემენტები,
დეფორმირებული არიან ადამიანის საქმიანობით.
ეს ყველაზე კარგად ჩანს ქალაქში, სადაც არსებითად ნებისმიერი ბუნებრივი
ელემენტი - მცენარეულობა, ნიადაგი, წყლის ობიექტები - ყალიბდება და ვითარდება
ქალაქგეგმარებითი პროექტის მიერ განსაზღვრული რეჟიმით, სხვადასხვა საინჟინრო
და ტექნიკური საშუალებების დახმარებით.
აქედან გამომდინარე, საუბარი ქალაქგეგმარებითი სისტემის ბუნებრივ
კომპონენტებზე შესაძლებელია გარკვეულ პირობით კონტექსტში. ურბანული
დაგეგმარების სისტემის ჩამოყალიბებაში ბუნება თამაშობს ორმაგ როლს: როგორც
მისი განვითარების პირობები (რესურსები) და როგორც სისტემის მატერიალური
კომპონენტი, განსხვავებული ტექნოგენური კომპონენტებისგან ხასიათითა და
განვითარების ბუნებრივი დინამიკით.
ქალაქის დაგეგმარების პროექტის შედგენა იწყება მშენებლობის ტერიტორიის
შერჩევით. იმ შემთხვევაში, თუ უკვე არსებული ქალაქი ფართოვდება, ირჩევენ ახალ
ტერიტორიებს საცხოვრებელი განაშენიანების და საქალაქო მშენებლობების სხვა
სახეობების განსათავსებლად.
ტერიტორიის შერჩევა ეფუძნება სხვადასხვა ვარიანტების შედარებას და ანალიზს,
ტერიტორიის სანიტარულ-ჰიგიენური და ბუნებრივი პირობების გათვალისწინებით.
ქალაქის სამშენებლოდ გამოყოფილ ტერიტორიას უნდა ჰქონდეს: საკმარისი ზომები
ყველა ზონების განსათავსებლად და რეზერვი ქალაქის მომავალი
გაფართოებისთვის; მისაღები ბუნებრივ-კლიმატური და გარემოსდაცვითი პირობები
საწარმოო და საცხოვრებლის მშენებლობისთვის; ხელსაყრელი პირობები სხვადასხვა
დანიშნულების ფუნქციონალური ზონების ურთიერთგანთავსებისთვის და მათი
საავტომობილო, რკინიგზის და წყლის გზებთან მოხერხებული მიერთებისვთის.
ამდენად, ქალაქის დაგეგმარების პროექტი ეფუძნება მომავალი მშენებლობის
ტერიტორიაზე ქალაქის დაგეგმარების კვლევას. ამასთან, ხორციელდება მისი
ვარგისიანობის დიფერენცირებული ანალიზი, კერძოდ:
ა) ბუნებრივ-კლიმატური კვლევები კომპლექსური ჰიგიენური შეფასებით
ინსოლაციის პირობების, ტემპერატურის, ტენიანობის და ქარის რეჯიმის,
ლანდშაფტის და რელიეფის სხვადასხვა ფორმებზე;
ბ) დეტალური ტოპოგრაფიული დაზვერვა და ტერიტორიის საინჟინრო-სამშენებლო
შეფასება, ჰიდროგეოლოგიური პირობების გამოვლენით, რელიეფის ფორმების
დაზუსტებით, გეოლოგიური სტრუქტურის და გრუნტების მზიდუნარიანობის, იმ
ნაკვეთების გამოვლენით, რომლებიც ექვემდებარებიან დატბორვას, ეროზიას და ა.შ.
გ) ტერიტორიის არქიტექტურულ-ლანდშაფტური შესწავლა, რაც აუცილებელია
ქალაქის არქიტექტურულ-გეგმარებითი კომპოზიციის შესაქმნელად მთავარი ხედვის
წერტილების გამოვლენით.
ამ კომპლექსური ანალიზის თითოეულ მონაკვეთს ატარებენ შესაბამისი
სპეციალისტები - ჰიგიენისტები, კლიმატოლოგები, არქიტექტორები, ინჟინრები.

კლიმატი
კლიმატი ბერძნულიდან ნიშნავს “დახრას”. ადრინდელ პერიოდში ბერძნები
გულისხმობდენ რომ ატმოსფეროს მდგომარეობა ძირითადად დამოკიდებულია მზის
სხივების დაცემის კუთხეზე, ანუ მათ დახრაზე. გარკვეულ წილად ასეთი დაშვება
მისაღებია, ვინაიდან რაც უფრო მეტია მზის სხივების დახრის კუთხე, მით უფრო
ნაკლებ მანძილს გადიან ისინი ატმოსფეროს ზედა საზღვრიდან დედამიწის
ზედაპირამდე და შესაბამისად, მზის სითბოს ნაკლები რაოდენობა აირეკლება
ატმოსფეროს მიერ.

ნახ.1. მზის სხივების დაცემის კუთხეები დედამიწის ატმოსფეროს მიმართ

კლიმატი არის ამინდის მრავალწლიანი რეჟიმი და მისი ზემოქმედება ადამიანის

ორგანიზმზე მჟღავნდება მხოლოდ კონკრეტული ამინდის მეშვეობით. ამინდის ეს
ზემოქმედება კი მისი მრავალი შემადგენელი კომპონენტის კომპლექსური
მოქმედებით ფასდება.
კლიმატი ხასიათდება მეტეოროლოგიური ელემენტების მაჩვენებლებით ვრცელ
ტერიტორიებზე. როგორც უკვე ითქვა მიწის ზედაპირთან მიმდებარე ჰაერის და
ნიადაგის კლიმატს, რომელიც ვრცელდება მცირე მანძილებზე და ხასიათდება
გარკვეული კლიმატური ფაქტორებით ეწოდება მიკროკლიმატი. ამ განსაზღვრას
ხშირად ხმარობენ აგრეთვე სათავსების შიდა გარემოს შეფასებისას.
Mmzis radiacia da qari ZiriTadi elementebia, romlebic
akavSireben klimats da mikroklimats erTian sistemaSi.
Kklimatze dakvirvebisaTvis iyeneben meteorologiur sadgurebs,
sadac awarmoeben dakvirvebebs temperaturaze, tenianobaze, atmosferul
wnevaze, qarze, naleqebze, mzis radiaciaze. Mmsoflios yvela
meteorologiur sadgurze dakvirveba tardeba erTi da igive momentSi
mzis saSualo droiT. Ddakvirvebis raodenoba yovel klimatur
elementze dRe-RameSi Seadgens saSualod 5-6-s.
SerCeul bunebriv-klimatur garemoSi arqiteqturuli nagebobis
organulad Casawerad aucilebelia amindis sxvadasxva tipebis
xangrZlivobaze meteorologiuri monacemebis Semdegnairad damuSaveba:

1) saSualo Tviuri temperaturis wliuri svlis gansazRvra

damaxasiaTebeli periodebisaTvis temperaturebis amplitudis
gamoyvaniT;
2) fardobiTi tenianobis da qaris siCqaris wliuri svlis gansazRvra;
3) meteorologiuri pirobebis klasifikacia, qarze da mzis
radiaciaze amindis tipebSi Sesworebebis SetaniT.

Mmeteorologiuri pirobebis klasifikaciis safuZvelze

ganisazrvreba wlis ganmavlobaSi yvelaze xSirad ganmeorebadi amindi,
romlis Taviseburebebs unda iTvaliswinebdes Senobebis da dasaxlebuli
adgilebis arqiteqturul-gegmarebiTi gadawyveta. Aamindis ganmeoradoba
sxvadasxva qalaqebisTvis wlis ganmavlobaSi xasiaTdeba dReebis
raodenobiT, moyvanilia meteorologiur cnobarebSi da grafikuli
masalebis saxiT.
მეცნიერებაში კლიმატის შესახებ (კლიმატოლოგია) განსაკუთრებული ადგილი
უკავია არქიტექტურულ და ქალაქგეგმარებით კლიმატოლოგიას, რომელიც
შეისწავლის კლიმატის, ქალაქების დაგეგმარებითი სტრუქტურის და შენობათა
არქიტექტურის ურთიერთგავლენას. ამა თუ იმ რაიონის მეტეოროლოგიური
მონაცემების კომპლექსური აღრიცხვის საფუძველზე, რაც ასახულია ამინდის
ტიპების კატალოგის სისტემაში, შეიძლება მათი კლასიფიცირება ფაქტიური
განმეორადობის გათვალისწინებით. ეს საშუალებას იძლევა კლიმატური
რაიონირების დაკავშირებას სხვადასხვა დანიშნულების შენობათა ტიპოლოგიის
ამოცანებთან.
კლიმატი მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს მოსახლეობის ჯანმრთელობაზე და
ცხოვრების პირობებზე. ადამიანის ორგანიზმის ფიზიოლოგიური ფუნქციები,
ფიზიკური განვითარება და შრომისუნარიანობა დიდწილად დამოკიდებულია
კლიმატურ პირობებზე. კლიმატთან დაკავშირებულია გულ-სისხლძარღვთა
სისტემის, სუნთქვის ორგანოების, ნერვულ-ფსიქიკური სფეროს ფუნქციონირების
თავისებურებანი.
მოსახლეობის ცხოვრების სანიტარული პირობებისთვის კლიმატის მნიშვნელობა
იმითაც განისაზღვრება, რომ მეტეოროლოგიური ფაქტორების კომპლექსი (ჰაერის
ტემპერატურა და ტენიანობა, ქარის სიჩქარე და მიმართულება, ატმოსფერული წნევა,
მზის რადიაციის ინტენსივობა) ზემოქმედებს სამრეწველო საწარმოების და
სატრანსპორტო საშუალებების ამონაბოლქვი აირების გაფანტვის პროცესზე
ატმოსფერულ ჰაერში. დიდ როლს თამაშობს კლიმატი, აგრეთვე, დაავადებების
ეპიდემიოლოგიაში.
კლიმატური პირობების ყოველმხრივი შეფასება აუცილებელია სხვადასხვა
საკითხების გადასაწყვეტად, რომლებიც დაკავშირებულია დასახლებული
ადგილების დაგეგმარებასა და განაშენიაიების ორგანიზაციასთან, გამწვანებასა და
გაწყლიანებასთან, შენობა-ნაგებობების ორიენტაციასთან და სხვ.
მნიშვნელოვანი არის ის, რომ მიკროკლიმატის გაუმჯობესება, მაღალი
ტემპერატურის დაწევა შესაძლებელია დაგეგმარებისა და კეთილმოწყობის
სხვადასხვა მიდგომების გამოყენებით. ეს იძლევა სათავსების გადახურების თავიდან
აცილების, უფრო კეთილმისაღები ქარის რეჟიმის შექმნის და ა.შ. საშუალებას.

კლიმატის ელემენტები
ჰაერის ტემპერატურა - ფასდება განმეორადობის ხასიათით სხვადასხვა სეზონებში.
გამოიყენებენ ჰაერის ტემპერატურის საშუალო, მაქსიმალურ და მინიმალურ
მაჩვენებლებს. კლიმატის ჰიგიენური შეფასებისთვის ითვალისწინებენ ჰაერის
ტემპერატურის ცვლილებას დღეღამის განმავლობაში, ტემპერატურულ ვარდნებს,
რომელსაც თან ახლავს ატმოსფერული წნევის და ჰაერის ტენიანობის ცვლილება.
უკანასკნელი კომპონენტების ერთობლივმა მოქმედებამ შეიძლება გააუარესოს
ორგანიზმის ფუნქციონალური მდგომარეობა და გამოიწვიოს მრავალი დაავადებების
გამწვავება.
მოსახლეობის ცხოვრების სანიტარულ პირობებზე კლიმატის ზემოქმედების
შეფასებისას ითვალისწინებენ, აგრეთვე, ტემპერატურული ინვერსიების წარმოქმნის
შესაძლებლობას, რომლებიც ეწინააღმდეგებიან ატმოსფეროში სამრეწველო
საწარმოებიდან გამონადენ მავნე აირების გაფანტვას. ეს ხელს უწყობს ატმოსფერული
ჰაერის ქვედა ფენაში მავნე ნივთიერების კონცენტრაციების ამაღლებას.
Hჰაერის ტემპერატურა გამოიყენება შემომზღუდავი კონსტრუქციების
თბოტექნიკურ ანგარიშებში. Gწლის განმავლობაში გარე ჰაერის ტემპერატურა
იცვლება დიდ ინტერვალში, ამიტომ ისმება საკითხი: რომელი მათგანი უნდა
მივიღოთ საანგარიშო ტემპერატურად? Aამ მიზნით წლის განმავლობაში
გამოყოფენ ორ, დიამეტრალურად საწინააღმდეგო, ზამთრის და ზაფხულის
პერიოდებს. Aაქედან გამომდინარეობს თბოტექნიკური ანგარიშების მეთოდებიც:
ზამთრის და ზაფხულის პერიოდებისათვის. როგორც ზამთრის, ასევე ზაფხულის
პირობებისთვის საანგარიშოდ მიიღება გარკვეული კრიტერიუმით წინასწარ
შერჩეული გარე ჰაერის ტემპერატურა.
საანგარიშო ტემპერატურა წელიწადის ცივი პერიოდისთვის განისაზღვრება
შემომზღუდავი კონსტრუქციების მასიურობის ან თბური ინერციის მიხედვით.
შემოზღუდვის თბური ინერცია – ეს არის მისი უნარი შეინარჩუნის საკუთარი
ტემპერატურა და ხასიათდება მისი ზღვრული გაცივების ხანგრძლივობით, ანუ
დროით, რომლის განმავლობაში იგი მიიღებს გარემოს ტემპერატურას.
გაცივების მახასიათებლების მიხედვით ყველა დღესდღეობით არსებული
სამშენებლო მასალა დაიყოფა ოთხ ჯგუფად შესაბამისი მნიშვნელობებით:
1) მასალები და შემოზღუდვები, რომელთა გაცივების ზღვრული პერიოდი
შეადგენს 3 საათს - ასეთ შემოზღუდვებს უწოდებენ ძალიან მსუბუქს ან
არაინერციულს;
2) გაცივების პერიოდი ერთი დღე-ღამეა - ეწოდებათ მსუბუქი მასიურობის, ან
მცირე ინერციული;
3) გაცივების პერიოდია 3 დღე-ღამეა - ეწოდებათ საშუალო მასიურობის, ან
საშუალო თბური ინერციის;
4) გაცივების პერიოდია 5 დღე-ღამეა - ეწოდებათ მძიმე მასიურობის, ან დიდი
თბური ინერციის.
პროექტირების ნორმებში „სამშენებლო კლიმატოლოგია“ მოყვანილია ქვეყნის
პრაქტიკულად ყველა პუნქტებისათვის გარე საანგარიშო ტემპერატურის
მონაცემები, კერძოდ:
აბსოლუტურად მინიმალური ტემპერატურა ; ყველაზე ცივი დღე-ღამის საშუალო
ტემპერატურა; ყველაზე ცივი 5 დღიურის ტემპერატურა; რაც შეეხება ყველაზე
ცივი 3 დღიურის საშუალო ტემპერატურას იგი წარმოადგენს მე-2 და მე-3
მონაცემების გასაშუალებულ ტემპერატურას.
აღნიშნული გარე ტემპერატურების ესა თუ ის საანგარიშო მნიშვნელობა შეირჩევა
შემომზღუდავი კონსტრუქციის მასიურობის მიხედვით (თბოტექნიკური
ანგარიშების მეთოდოლოგია წელიწადის ცივი და ცხელი პერიოდებისთვის
მოვანილია სათანადო ტექნიკურ და ნორმატიულ ლიტერატურაში).

ჰაერის ტენიანობა. ჰაერის ტენიანობა ხასიათდება მასში მყოფი წყლის

ორთქლით და დამოკიდებულია დედამიწის ატმოსფეროში მიმდინარე მრავალ
პროცესზე: ჰაერის მასების ცირკულაციაზე; წყლის, მიწის, ყინულის, თოვლის
ზედაპირებიდან ტენის აორთქლებაზე; ჰაერის ტემპერატურაზე და ატმოსფერულ
წნევაზე; მზის რადიაციის ინტენსივობაზე, აგრეთვე ადგილობრივ პირობებზე -
ნიადაგის ქვეფენილის, მწვანე ნარგავების ხასიათზე.
გაარჩევენ აბსოლუტურ და ფარდობით ტენიანობას. აბსოლუტური ტენიანობა (ƒ)
ხასიათდება ჰაერის ერთ კუბურ მეტრში ტენის რაოდენობის (გრამებში)
შემცველობით. ტენის კონდენსაციასთან დაკავშირებული ანგარიშებისათვის
მოხერხებულია ჰაერში წყლის ორთქლის პარციალური წნევის სიდიდით
სარგებლობა. ეს სიდიდე იზომება ვერცხლის წყლის სვეტით მილიმეტრებში (ℓ
მმ. ვერცხლ. წყლ.სვ.) და მას ეწოდება ჰაერში წყლის ორთქლის სიმკვრივე.
სიმკვრივის ზღვრული მნიშვნელობა (მაქსიმალური სიმკვრივე E მმ. ვერცხლ.
წყლ.სვ.) შეესაბამება წყლის ორთქლით ჰაერის მაქსიმალურად შეჯერებას (ƒ მაქს.).
რაც უფრო მაღალია ჰაერის ტემპერატურა, მით უფრო მაღალია E–ს
მნიშვნელობა, ე.ი. მით უფრო მეტია ტენის რაოდენობის ზღვრული მნიშვნელობა
(ƒ მაქს.).
ფარდობითი ტენოანობა წარმოადგენს მოცემული ტემპერატურისთვის შესაბამისი
წყლის სიმკვრივის შეფარდებას მის მაქსიმალურ სიმკვრივესთან, ე.ი.
φ = ℓ . 100%
ფარდობითი ტენიანობა ხასიათდება, მოცემული ტენიანობის მქონე ჰაერში
ადამიანის სხეულის მიერ ტენის აორთქლების ინტენსიურობით. ადამიანისათვის
ჰაერის ნორმალური ტენიანობაა 30-60%. უფრო მაღალი ტენიანობის შემთხვევაში
ადამიანის კანის ზედაპირიდან ტენის გაცემა ძნელდება, რასაც თან სდევს
სითბური ბალანსის დარღვევა და არასასიამოვნო შეგრძნება. 30%-ზე დაბალი
ტენიანობის დროს შეინიშნება კანიდან და ლორწოვანი გარსებიდან ტენის
გაძლიერებული აორთქლება, ადამიანს უჩნდება სიმშრალე ყელში და პირის
ღრუს არეში.
ჰაერის გარკვეული ტემპერატურის დროს წყლის ორთქლის მაქსიმალური
სიმკვრივე (E) შეიძლება გაუტოლდეს წყლის ორთქლის სიმკვრივეს (ℓ), რაც
ნიშნავს, რომ φ φ = 100% - ს, ე.ი. ჰაერი აღწევს წყლის ორთქლით სრულ
შეჯერებას. ამ ტემპერატურას ეწოდება ცვარის წერტილი. ცვარის წერტილის
დაბლა ჰაერის ტემპერატურის დაწევის შემთხვევაში, ჰაერში წარმოქმნილი ტენის
ჭარბი რაოდენობა განიცდის კონდენსირებას, ე.ი. თხევად-წვეთოვან
მდგომარეობაში გადასვლას. ასეთი მოვლენა ბუნებაში შეინიშნება, მაგალითად
დილის საათებში, ნისლის სახით. ცვარის წერტილის ტემპერატურას დიდი
პრაქტიკული მნიშვნელობა აქვს შემომზღუდავი კონსტრუქციების თბოტექნიკური
მაჩვენებლების შეფასებისას.
ჰაერის ტენიანობასთან დაკავშირებულია ნისლის წარმოქმნა, რომელიც ყველაზე
ხშირად იხილება დილის საათებში ზაფხულში და ჰაერის ტემპერატურის
დაქვეითებისას ზამთარში. ნისლები არახელსაყრელ გავლენას ახდენენ მიწის
მიმდებარე ფენაში ატმოსფერული ჰაერის გაჭუჭყიანების გაფანტვაზე. გარდა
ამისა, ისინი შთანთქავენ მზის რადიაციის ბიოლოგიურად აქტიურ ნაწილს, რაც
უარყოფით გავლენას ახდენს მოსახლეობის ცხოვრების სანიტარულ პირობებზე.

ქარის რეჟიმი. დიდი მნიშვნელობა აქვს ტერიტორიის ქარის რეჟიმს, რომელიც

ხასიათდება ჰაერის ნაკადის სიჩქარით და მიმართულებით. იგი, პირველ რიგში
საზღვრავს საცხოვრებელი და სამრეწველო განაშენიანების განთავსებას,
სანიტარულ-დამცავი ზონების ორგანიზებას, ტერიტორიის გამწვანების სახეობებს.
ქარის რეჟიმის ჰიგიენური შეფასებისთვის იყენებენ ერთობლივ მონაცემებს: მისი
ძირითად რუმბებზე სეზონური და წლიური მიმართულების განმეორადობის; ქარის
წელიწადის ცივ და თბილ პერიოდში გაბატონებული სიჩქარის; აგრეთვე მონაცემებს
მშვიდი ატმოსფეროს მდგომარეობის შემთხვევების ხვედრითი წონის, რაც
განსაკუთრებით არახელსაყრელია სამრეწველო საწარმოების გამონადენების და
ავტოტრანსპორტის გამონაბოლქვი აირების გასაფანტავად.
ქარის ძირითადი პარამეტრებია: სიჩქარე (მ/წმ) და განმეორადობა (%). ეს მონაცემები
მოყვანილია კლიმატოლოგიურ ცნობარებში. ამა თუ იმ რაიონში ქარის რეჟიმის
მრავალწლიანი მონაცემები, რომლითაც ხასიათდება ადგილმდებარეობის ქარის
კლიმატი, გამოისახება ე.წ. ქარის ვარდის სახით (ნახ. ).

სურ. ქარის ვარდი

ქარის მოქმედების პერიოდის ხანგრძლივობის მიხედვით გაარჩევენ წლიურ,

სეზონურ და თვიურ ქარის ვარდს. ქარის ვარდი გვიჩვენებს განმეორადობის
პროცენტს და მის სიჩქარეს მოცემულ მიმართულებებზე, ქვეყნის მხარეების
მიხედვით.
ქარის მიმართულება ჩაიწერება ქვეყნის მხარეების შესაბამისი დაწყებითი ასოებით,
ხოლო საშუალედო რუმბები კი დაწყებითი ასოების შეხამებით. ქარის ვარდი იგება
პირობით მასშტაბში. განმეორადობა ხასიათდება ამა თუ იმ მიმართულებაზე ქარის
პროცენტული ალბათობით, სიჩქარე კი აიგება წელიწადის, სეზონის, თვის
განმავლობაში ქარის საშუალო სიჩქარეების საფუძველზე.

ეს მონაცემები გამოიყენება დაგეგმარების დროს, ტერიტორიაზე შენობების

საუკეთესო განლაგებისათვის, სამრეწველო ზონის მავნე ზეგავლენისაგან
საცხოვრებელი ზონის დასაცავად და ა.შ.
ქარის ზემოქმედება განაშენიანებაზე და ცალკეულ შენობებზე – ერთერთი
მნიშვნელოვანი მახასიათებელია იმ გარემოსი, რომელშიც ცხოვრობს და მუშაობს
ადამიანი. ახალი ქალაქების, მიკრორაიონების და სამრწველო საწარმოების
დაგეგმარებისას, საცხოვრებელ და სამრეწველო ზონებს შორის სანიტარული
დამცველი ზონების შერჩევისას აუცილებლად გასათვალისწინებელია რაიონის
ქარის რეჟიმი.
ქარის გამოყენების ერთერთი მნიშვნელოვანი ასპექტია საქალაქო კვარტალების
აერაცია. ამ ამოცანის არსი მდგომარეობს იმაში, რომ განვსაზღვროთ
ადგილმდებარეობის ქარის კლიმატი და, ერთის მხრივ, გამოვიყენოთ ქარი
განაშენიანების საუკეთესო განიავებისთვის, ხოლო მეორე მხრივ, საჭიროების
შემთხვევაში, ქალაქგეგმარებითი ხერხებით შევამციროთ მისი სიჩქარე შენობების
ინტენსიური გაცივების და ქუჩებში სითბური დისკომფორტის თავიდან აცილების
მიზნით.
ქარის რეჟიმის შეფასებისას, მნიშვნელოვანია რელიეფის და ლანდშაფტის
ადგილობრივი თავისებურებების გათვალისწინება, რომლებსაც შეუძლია შეცვალონ
ქარის მიმართულება და სიჩქარე. ასე ვიწრო დაბლობებში ქარის სიჩქარე უფრო
მაღალია, ვიდრე ვაკეზე, მთისწინეთში მკვეთრად იცვლება ჰაერის ნაკადების
მიმართულება.
ქალაქის ტერიტორიაზე ქარის რეჟიმის ცვლილება დამოკიდებულია განაშენიანებაზე
და მის კეთილმოწყობაზე. დიდ ქალაქებში წარმოიქმნება ჰაერის ადგილობრივი
ნაკადები, რომლებიც ხშირად ამ რაიონში გაბატონებული ქარების საპირისპიროა. ამ
შემთხვევაში ქარს შეუძლია ხელი შეუწყოს განაპირა სამრეწველო რაიონებიდან
გაჭუჭყიანებული ატმოსფერული ჰაერის გადატანას ქალაქის ცენტრში.
ტერიტორიის ქარის რეჟიმის შეფასებისას უნდა გვახსოვდეს, რომ ქარი
მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს ადამიანის ორგანიზმის თბურ მდგომარეობაზე,
განსაკუთრებით ჰაერის ანომალურ ტემპერატურასთან შეხამების პირობებში.
ქარის რეჟიმის მონაცემები გათვალისწინებული უნდა იყოს საქალაქო
მაგისტრალების მიმართულების განსაზღვრისას. დადგენილია, რომ ქარის
მიმართულების თანხვედრისას სწორ მაგისტრალთან, რომელიც განაშენიანებულია
ფრონტალურად, წარმოიქმნება ქარის სიჩქარის გაძლიერების ეფექტი 20% - მდე. თუ
ეს ეფექტი არასასურველია, შენობები (განსაკუთრებით დიდი სიგრძის) უნდა
განვათავსოდ მაგისტრალის მიმართულების მიმართ 450-900 კუთხით.
ნებისმიერი ტემპერატურის დროს 4 მ/წმ-ზე მეტი ქარის სიჩქარე, ფეხით
მოსიარულეთათვის, არის არახელსაყრელი; ქარის სიჩქარის დროს 6 მ/წმ და მეტი
იწყება ქვიშის, თოვლის და მტვერის გადატანა; ქარის სიჩქარის დროს 12 მ/წმ და
მეტი წარმოიქმნება შენობების ელემენტების მექანიკური დაზიანებები.
განსაკუთრებით მომატებული ქარის სიჩქარე მავნეა ზამთარში, რადგან საშუალო
თვიური ქარის სიჩქარის დროს 5 მ/წმ და მეტი შენობები განიცდიან მნიშვნელოვან
გაგრილებას, ამიტომ წარმოიშვება შენობების და ფეხით მოსიარულეების
დამატებითი დაცვის აუცილებელი საჭიროება.

ატმოსფერული ნალექები. ამ კლიმატური ელემენტის გათვალისწინება და შეფასება

საჭიროა საცხოვრებელი და სამოქალაქო მშენებლობის პროცესში, რადგან
ხანგრძლივი და ხშირი წვიმები, განსაკუთრებით ქართან ერთად, იწვევს შენობების
კედლების ტენით გადავსებას. ამიტომ საჭიროა, ქარის ვარდის გათვალისწინებით,
შენობების სწორი ორიენტაციის შერჩევა და კონსტრუქციული ელემენტების
შეკავშირების ადგილების ჰერმეტიზაციის და ჰიდროიზოლაციის ღონისძიებების
გათვალისწინება.
ნალექების რაოდენობას ითვალისწინებენ წვიმის სანიაღვრეების დაპროექტების და
მშენებლობისას, აგრეთვე ტერიტორიის ვერტიკალური დაგეგმარების სამუშაოების
ჩატარებისას.
თოვლის დიდი რაოდენობის გათვალისწინება აუცილებელია კონსტრუქციის,
სამშენებლო მასალის, და სახურავის ფორმის შერჩევისას.
ატმოსფეროს ღრუბლიანობა. ღრუბლიანობის ხასიათს აფასებენ მისი სიმკვრივის
და სიმაღლის მიხედვით (სრული ღრუბლიანობა, მაღალი, დაბალი და ა.შ.).
ღრუბლიანობის ხასიათს ითვალისწინებენ სათავსების ბუნებრივი განათებულობის
და ინსოლაციის ანგარიშის დროს.

ინსოლაცია და მზის რადიაცია. mze klimatis uaRresad mniSvnelovani

elementia, romlis garemocvaSic cxovrobs da muSaobs adamiani.
teritoriebis, fasadebis da interierebis mziT ganaTebas ewodeba
insolacia. მზის გამოსხივების შედეგად მოსულ ენერგიას ეწოდება მზის
რადიაცია.
insolaciis gamoTvlebis Casatareblad saWiroa vicodeT mzis
koordinatebi, romlebic gviCveneben mzis adgilmdebareobas cis kamaraze
mocemuli drois monakveTSi. Aarsebobs koordinatTa ori sistema:
ekvatoruli (sivrculi) da horizontaluri (nax.3k).

Nnax, 3k. mzis koordinatTa sistemebi

 ekvatorul koordinatTa sistemaSi mzis mdebareoba ganisazRvreba
mzis daxrilobiT (δ), saaTobrivi kuTxiT (t) da geografiuli ganediT (φ).
wlis ganmavlobaSi mze Semowers dedamiwis garSemo SN wrewirs,
romelsac ekliptika ewodeba. Eekliptika gadakveTs AB ekvators
gazafxulis Υ da Semodgomis Ω dReRamtolobis wertilebSi, rodesac δ
= 0 º-s.
mze imyofeba ekliptikis umaRles wertilSi (S) zafxulSi (22/VI), (δ =
+23,5 º), xolo udables wertilSi (N) zamTarSi (22/XII) , (δ = -23,5 º).
saaTobrivi kuTxe t erT saaTSi icvleba 15º-iT da gadaiTvleba
SuadRidan (12 sT – samxreTi) orive mimarTulebiT. kuTxe, romelic
mdebareobs horizontisa da msoflio RerZs Soris (φ) gviCvenebs
adgilmdebareobis geografiul ganeds.
Aarqiteqturul praqtikaSi gamoiyeneben koordinatTa horizontalur
sistemas, sadac mzis mdebareoba ganisazRvreba mzis simaRliT (ho) da
azimutiT (Ao).
mzis simaRle (ho) - ewodeba mzis sxivsa da horizontalur sibrtyes
Soris vertikalur kuTxes. igi aiTvleba horizontidan (0 º) zenitamde
(90º).
azimuti (Ao) - es aris kuTxe, horizontalur sibrtyeze mzis sxivis
proeqciasa da CrdiloeT-samxreT mimarTulebas Soris. dilis
saaTebisTvis azimuti dadebiTia da iTvleba samxreTidan aRmosavleTis
mimarTulebiT. SuadRis Semdeg ki uaryofiTi da iTvleba dasavleTis
mimarTulebiT.
mzis simaRle da azimuti gamoiTvleba Semdegi formulebiT:

sin ho = sin φ sinδ + cosφ · cosδ · cost, (3k)

sin Ao = cosδ · sint , sadac (4k)

cos ho

ho – mzis simaRle
Ao – azimuti
δ _ mzis daxra
φ– geografiuli ganedi
t – saaTobrivi kuTxe (aiTvleba SuadRidan, e.i. samxreTidan 1sT=15º)
mzis koordinatTa saangariSo mniSvnelobebi C.g. 420 - sTvis moyvanilia me-
2k cxrilSi.
dros aTvla. Kkacobrioba Tavis yoveldRiur cxovrebaSi sargeblobs
sxvadasxva dros aTvliT:
1) varskvlavuri dro (astronomiaSi moZravi varskvlavebis da sxva
kosmosuri sxeulebis traeqtoriis gamoTvlisas).
2) WeSmariti mzis dro (gamoiyeneba igive astronomiaSi mzis simaRlis
ho da azimutis Ao gamoTvlisas). WeSmariti SuadRe – es drois is
momentia, rodesac mzis centri imyofeba zustad samxreTisken. Ddrois
Sualeds or WeSmarit SuadReebs Soris ewodeba WeSmariti dRe-Rame,
romelic tolia 24 sT ±2 (drois gantoleba), 2 = ±16 wT.
3) saSualo mzis dro (miRebulia, rogorc gamonaklisi, araTanabari
dRe-Ramis xangrZlivobis gansazRvris mizniT. pirobiTad miRebulia, rom
dRe-Rame tolia 24 saaTis da tolia Tm = To + 2).
4) sruli dro Tn. (1919 wels iqna SemoRebuli sruli drois cneba.
dedamiwa daiyo 24 sartyelad da, yoveli sartyelis sazRvrebSi, sruli
dro miCnrulia mocemuli sartyelis saSualo meridianis mzis saSualo
drois toli, e.i. Tn = Tm).
5) zafxulis dro (SemoRebuli iqna 1981 wels; TΔ(2) = TΔ(1) + 1 sT).

insolaciis yvela gaTvlebi warmoebs mzis WeSmariti dros mimarT.

mzis WeSmariti dros sartyelur (samoqalaqo) droSi gadasayvanad
gamoiyeneba formulebi:
Tu teritoria imyofeba mocemuli sartyelis saSualo meridianis
dasavleTiT:

Tn=Ts* + 4(Dm-D1) + 60wT; (5k)

Tu teritoria imyofeba mocemuli sartyelis saSualo meridianis

aRmosavleTiT:

Tn = Ts* - 4 (D1-Dm) + 60wT, (6k)

 sadac Tn – sartyeluri (samoqalaqo) dro, sT,
Ts* - saSualo adgilobrivi mzis dro:
Ts* = T ± ∆T, sadac T –mzis saangariSo WeSmariti dro, sT;
∆T-s mniSvnelobebi, wlis drois mixedviT miiReba
Mme-3k cxrilidan;
Dm – mocemuli sartyelis meridianis grZedi, grad;
D1– adgilmdebareobis grZedi, grad.
SeniSvna: saqarTvelosTvis sartyeluri (samoqalaqo) dro
Tn = T + 1sT.
A
adgilmdebareobis radiaciuli reJimi. nebismier sxeuls gaaCnia
garkveuli temperatura (t0). sxeuli, romlis temperatura aRemateba
absolutur 0º-s, gamoasxivebs sivrceSi energias, romelsac ewodeba
sxivuri energia. Eenergia, romelic gadaicema gamosxivebiT aRiniSneba –
Q-Ti.
radiaciis ZiriTad wyarod gvevlineba mze. Ddedamiwis zedapirs,
paraleluri sxivebis saxiT, aRwevs gamofrqveuli mzis sxivuri energiis
mxolod 1/2 memiliardedi nawili.
mzis sxivuri energiis mTeli speqtri iyofa sam ZiriTad nawilad,
romelTaganac pirveli moicavs grZel talRebs, meore-saSualos da
mesame-mokle talRebs.
gamosxiveba romelsac aqvs sxvadsxva talRebis sigrze, iwvevs ama Tu
im ferebis SegrZnebas. saSualo adamianis Tvali ufro metad
mgrZnobiarea moyviTalo-momwvano gamosxivebisadmi, romlis talRis
sigrZe 555 nm-ia, susti ganaTebis SemTxvevaSi adamianis Tvali
metnaklebad mgznobiarea momwvano-mocisfro gamosxivebisadmi, romlis
talRebic 510 nm-is tolia.
gaarCeven dedamiwaze mosul pirdapir, gafantul da jamur radiacias.
mzis pirdapiri radiacia Qs –aris radiacia, romelic modis dedamiwis
zedapirze, vertikaluri sxivebis saxiT, mzis badrodan da mis irgvliv 5º
radiusiT myofi sivrcidan.
gafantuli radiacia Qd – es aris radiacia, romelic modis cis
gumbaTis danarCeni nawilidan, mzis badrosa da mis garSemo 5º radiusiT
sivrcis gamoklebiT.
 Mmzis jamuri radiacia Q = Qs + Qd. (7k)

Aamis garda radiaciuli reJimis elementad SeiZleba miviCnioT Tburi

albedo (dedamiwis safaris da sxva zedapirebis arekvlis unarianoba),
romelic ganisazRvreba areklili radiaciis SefardebiT zedapirze
mosul jamur radiaciasTan:

A K = Q K /Q % (8k)
M
Mmag. : AK Tovlis = 85% an 0,85
AK asfaltis= 25% an 0,25

mzis radiaciis gazomva warmoebs Semdegi xelsawyoebiT: Qs-

aktinometriT; Qd-piranometriT, AK - albedometriT.

sxivuri energiis eleqtromagnituri speqtris saSualo (optikuri) nawili

iTvaliwinebs Semdeg saxeobebs: ultariisfer, xilvad da infrawiTel
gamosxivebas.
კლიმატის ამ მნიშვნელოვანი ელემენტის ჰიგიენურ შეფასებას ახდენენ მიწის
ზედაპირამდე მიღწეული მზის გამოსხივების მთელი სპექტრის დახასიათების
საფუძველზე (მისი ხილვადი, ინფრაწითელი და ულტრაიისფერი ნაწილებით),
ითვალისწინებენ მისი ინტენსივობის და ხანგრძლივობის გავლენას.
მზის სხივური ენერგიის სხვა და სხვა სახეობების გავლენა ადამიანის
ჯანმრთელობაზე არქიტექტურული პროექტირების და თანამედროვე ჰიგიენის
უმნიშვნელოვანესი პრობლემაა.
ჩვენთვის საინტერესოა სპექტრის საშუალო (ოპტიკური) ნაწილი, რომელიც შედგება
ხილვადი, ინფრაწითელი და ულტრაიისფერი გამოსხივებისგან.

ხილვადი რადიაცია
მხედველობით აღქმული მზის რადიაცია, რომლის ტალღების სიგრძე
განთავსებულია 380-760 ნმ-ის დიაპაზონში, აუცილებელი პირობაა ადამიანის
ორგანიზმის ფუნქციონირებისთვის. სინათლე ფაქტიურად ახანგრძლივებს
ადამიანის სიცოცხლეს და ამაშია, უწინარეს ყოვლისა, მისი უდიდესი მნიშვნელობა.
სხივური ნაკადის ხილვადი სპექტრის ფიზიოლოგიური მნიშვნელობა მდგომარეობს
იმაში, რომ იგი არის ერთ-ერთი უმნიშვნელივანესი ელემენტი, რომელიც
განაპირობებს გარემოს გავლენას ცენტრალურ ნერვულ სისტემაზე.
ხილვადი სპექტრის სხვა და სხვა უბნები განირჩევიან ერთმანეთისაგან ორგანიზმზე,
კერძოდ ნერვულ-ფსიქიკური სფეროს მდგომარეობაზე, თავისი მოქმედების
ხასიათით. ასე, მაგალითად წითელი სხივები გამოირჩევიან აღგმზნები მოქმედებით,
იისფერი კი იწვევენ დათრგუნულ მდგომარეობას. გარდა ამისა დადგენილია
ფერადი განათების გავლენა ორგანიზმის სხვა და სხვა ფიზიოლოგიურ ფუნქციებზე:
პულსზე, სუნთქვაზე, სისხლის წნევის დონეზე და სხვა. იგი მოქმედებს, აგრეთვე
შრომის წარმადობაზე, სადაც უკეთესი მაჩვენებლები დაფიქსირდა თეთრი და
ყვითელი ფერით განათებისას.
არ შეიძლება არ აღინიშნოს, აგრეთვე, სპექტრის ხილვადი ნაწილის
ბაქტერიოციდული მოქმედების უნარი, თუმცა იგი გაცილებით ნაკლებია, ვიდრე ეს
გააჩნია ულტრაიისფერ სხივებს.
გამომდინარე ზემოთქმულიდან, აუცილებლობას წარმოადგენს საცხოვრებელ,
სამოქალაქო და სამრეწველო შენობებში ოპტიმალური განათებულობის დონეების
შექმნა.

ინფრაწითელი რადიაცია
ინფრაწიტელი სხივების ტალღის სიგრძე განისაზღვრება დიაპაზონით 0,77-340 მკ.
მათი მოქმედება ადამიანზე გამოიხატება თბურ ზემოქმედებაში კანზე და
ქსოვილებზე. სხეულის ქსოვილების მიერ შთანთქმის შემდეგ, ინფრაწითელი
სხივები გარდაიქმნებიან სითბურ ენერგიაში და ცვლიან ქსოვილების
მდგომარეობას. ამ პროცესს აქვს როგორც დადებითი, ასევე უარყოფითი მხარე.
დადებით მხარეს მიეკუთვნება ინფრაწითელი სხივების უნარი ღრმად შეაღწიოს
სხეულის ქსოვილებში, მოახდინოს ტკივილგამაყუჩებელი მოქმედება, პოზიტიურად
იმოქმედოს ანთებით პროცესებზე.
უარყოფითი მხარე მდგომარეობს იმაში, რომ ინფრაწითელი რადიაციის დიდი
ინტენსივობა იწვევს ორგანიზმის საერთო გადახურებას, როგორც შედეგი,
ტემპერატურის მომატებას, დამწვრის კერების გაჩენას, პულსის აჩქარებას, სისხლის
წნევის დაქვეითებას და ა.შ. სპეციფიკურ რეაქციას მზის თბური გამოსხივების
ზემოქმედებაზე წარმოადგენს ე.წ. “მზიური დარტყმა”, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს
მძიმე შედეგები.
პროექტირების პროცესში არქიტექტორმა, დადებით მხარეებთან ერთად, უნდა
გაითვალისწინოს მზის რადიაციის უარყოფითი ზემოქმედებაც და გაითვალისწინოს
განაშენიანების ტერიტორიის და შენობების დაცვა გადახურებისგან.

ულტრაიისფერი რადიაცია
იგი ხასიათდება ტალღების სიგრძით დიაპაზონში 10-380 ნმ. ულტრაიისფერი
სხივების ზემოქმედება ადამიანის სხეულზე ვლინდება ერიტემით, ანუ
დასხივებული კანის ნაწილის პიგმენტაციით. ეს მოვლენა განიხილება როგორც
ორგანიზმის კარგი რეაქციის მაჩვენებელი, რა თქმა უნდა ზომიერების ფარგლებში.
ულტრაიისფერი სხივების ფოტოქიმიური მოქმედების შედეგად გამოიყოფა
ვიტამინი D, რომელსაც იყენებენ რაქიტის, როგორც მძიმე პათოლოგიური
მდგომარეობის, მკურნალობის დროს. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია
ბავშვებისთვის რომლებიც, კარგი კვების მიუხედავად, მოკლებულნი არიან მზის
სხივების ზემოქმედებას და რაქიტით დაავადების საშიშროების წინაშე დგანან.
ცნობილია, აგრეთვე, რომ ულტრაიისფერი რადიაციით დასხივება ზრდის
ორგანიზმში ნივთიერების ცვლას, იწვევს ერიტროციტების, ლეიკოციტების და
ტრომბოციტების რაოდენობის მომატებას. არ შეიძლება არ აღინიშნოს
ულტრაიისფერი სხივების მნიშვნელობა ადამიანის აქტივობის, ტონუსის და
შრომისუნარიანობის ამაღლებაში.
ულტრაიისფერი გამოსხივება ფლობს ბევრად უფრო დიდ ენერგიას, ვიდრე
ინფრაწითელი და ხილული. თვითონ გამოსხივების სპექტრი არ არის ერთგვარი,
მასში გამოყოფენ 3 ნაწილს, რომლებიც განსხვავდებიან ტალღის სიგრძით და
ბიოლოგიური აქტივობით:
ნაწილი ”A” - გრძელტალღოვანი გამოსხივება (ერიტემულ-გასარუჯი) 400-320 нм
ტალღის სიგრძით;
ნაწილი “B” - საშუალოტალღოვანი გამოსხივება (ვიტამინ გამომუშავებელი, „D”
ვიტამინი) 320-280 нм ტალღის სიგრძით;
ნაწილი “C” - მოკლეტალღოვანი გამოსხივება (ბაქტერიოციდული) 280-210 нм
ტალღის სიგრძით;
ბიოლოგიური თვალსაზრისით ყველაზე ღირებულია საშუალოტალღოვანი
ულტრაიისფერი სხივები, რამდენადაც ისინი გამოკვეთილად ფლობენ
ზოგადმასტიმულირებელ, ანტირახიტულ და გამაკაჟებელ თვისებებს,
აძლიერებენ ორგანიზმის იმუნურ სისტემას.
მეცნიერები ადასტურებენ, რომ ულტრაიისფერი სხივების ჰიგიენური
რაოდენობა აღწევს ფანჯრის მინაში და მათი ეფექტურობა გამოიხატება
სანირების და ბაქტერიოციდული მოქმედების სახით, რაც ძალზე
მნიშვნელოვანია.
ბუნებრივია, არქიტექტურული პროექტირების პროცესში, აუცილებელია ამ
რესურსის მაქსიმალური გამოყენება ადამიანისთვის ჯანმრთელი საცხოვრებელი
გარემოს შესაქმნელად.

Aadgilmdebareobis ganaTebiTi reJimi. bunebrivi ganaTebuloba, romelic

modis dedamiwaze, aris mzis gamosxivebis xilvadi speqtris nawili,
romelic ganTavsebulia 380-760 nm-s Soris. Ddedamiwis zedapirze
sinaTle, mzis radiaciis analogiurad, modis pirdapiri (ES) da
gafantuli (Ed) ganaTebulobis saxiT.
uRrublo amindSi ixileba dRis ganaTebulobis sami ZiriTadi komponenti:
mzis pirdapiri ganaTebuloba (ES), cis gafantuli ganaTebuloba (Ed) da
dedamiwidan da mimdebare obieqtebidan areklili ganaTebuloba (Ek).
jamuri ganaTebuloba (Eq) romelic modis horizontis zedapirze:

Eq = Es + Ed + Ek. (9k)

sinaTlis albedo Ak = Ek / Eq. (10k)

mzis radiaciisgan gansxvavebiT dakvirvebebi ganaTebulobaze TiTqmis

ar tardeba, es sidideebi gamoiTvleba Teoriulad. rac ar iZleva
sakmaris sizustes, vinaidan ar iTvaliswinebs ganaTebulobis bevr
realur Taviseburebas.
 ufro zust meTodad gvevlineba sinaTlis ekvivalentis meTodi,
romelic dafuZnebulia aqtinometriuli dakvirvebebis monacemebis
gadaangariSebaze: pirdapiri Qs, gafantuli Qd da jamuri Q mzis
radiaciis gadayvana pirdapir ES, gafantul ED da jamur EQ
ganaTebulobaSi sinaTlis ekvivalentebis daxmarebiT.

fardobiT sikaSkaSis ganawileba mowmendil da

Rrublian cis kamaraze

bunebrivi ganaTebulobis xarisxis SefasebisTvis saWiroa vicodeT

sikaSkaSis ganawilebis kanonzomiereba cis kamaraze.
Aarsebobs cis kamaris ori mdgomareoba: moRrubluli (Rrublianoba
10 bali ) da mowmendili ( moRrubluloba 0,2 bali). Yyvela gamoTvlebi
eyrdnoba cis am or mdgomareobas. cis kamaris sikaSkaSeze dakvirvebebis
monacemebze da ingliseli mecnierebis munisa da spenseris gamoTvlebze
dayrdnobiT 40-iani wlebis dasawyisSi, miiRes formula, romelic
iTvaliswinebs fardobiTi sikaSkaSis ganawilebis kanonzomierebas
moRrublul cis kamaraze:

LӨ > Lz (0,33 + 0,66 sin Ө), sadac (11k)

Lz - cis kamaris sikaSkaSea zenitSi;

LӨ - cis kamaris im zedapiris sikaSkaSea, romlis kuTxuri manZili
horizontidan tolia Өº .(nax. 4k), dasaxazia

mowmendili cis kamaris sikaSkaSis araTanabroba mniSvnelovnad

rTulia: Tu cis kamaris moRrublul ubanze moqmedebda mxolod am ubnis
kuTxuri manZili horizontidan, mowmendili cis sikaSkaSis formirebas
gansazRvraven gacilebiT meti faqtorebi. Aam faqtorebs miekuTvnebian:
mzis mdebareoba cis kamaraze drois sxvadsxva monakveTebSi, dedamiwis
safaris mdgomareoba, haeris gamWvirvaloba da sxva.
 ქალაქის კლიმატი
კლიმატური და მიკროკლიმატური პირობების შეფასება
კლიმატი არის ამინდის მრავალწლიანი რეჟიმი, რომელიც სეზონურად ვლინდება
მოცემული ადგილმდებარეობის კონკრეტულ ტერიტორიაზე. ამინდის რეჟიმის ქვეშ
მოიაზრება ამინდის ბუნებრივი ცვლილებების ერთობლიობა და თანმიმდევრობა.
გაარჩევენ ზოგადპლანეტარული ხასიათის კლიმატს-მაკროკლიმატი; რეგიონალურ-
ლანდშაფტური-მეზოკლიმატი; ადგილობრივი (თუნდაც ლოკალური, მაგალითად
სახლებს შორის)-მიკროკლიმატი.
მშენებლობის რაიონის კლიმატი გავლენას ახდენს ტერიტორიის საერთო შეფასებაზე,
მისი საცხოვრებლად ვარგისიანობის, დაგეგმარების და განაშენიანების ხასიათზე.
კლიმატური და მეზოკლიმატური მახასიათებლების მიხედვით საქართველოს
ტერიტორია, დაპროექტების ნორმების ,,სამშენებლო კლიმატოლოგია” შესაბამისად,
დაყოფილია 3 კლიმატურ ზონად და 11 კლიმატურ ქვეზონად.
კლიმატური და მიკროკლიმატური პირობები, პროექტირების ყველა სტადიაზე,
წარმოადგენენ დაგეგმარების და განაშენიანების პროექტის ერთ-ერთ ქვესაფუძველს,
რომელიც აისახება ქალაქის კლიმატური პასპორტის სახით.
კლიმატის გავლენა ქალაქგეგმარებით გადაწყვწტებზე ძირითადად ფასდება მათი
„სამშენებლო კლიმატოლოგიის“ ნორმებთან შესაბამისობის კუთხით, სადაც
გათვალისწინებულია განაშენიანების ტერიტორიის უზრუნველყოფა კლიმატური
ფაქტორების კომპლექსის პირობებით, კერძოთ: ტერიტორიის და შენობების
სათავსების უზრუნველყოფა საკმარისი ინსოლაციით; თბოდანაკარგების
მინიმიზაციის ყზრუნველყოფა შენობებში; რაციონალური თბური რეჟიმის
ფორმირება; კეთილმისაღები ქარის რეჟიმის ფორმირება.
როგორც ითქვა, კლიმატური პირობების შეფასებისთვის იყენებენ ნორმებს -
„სამშენებლო კლიმატოლოგია“. განაშენიანების მიკროკლიმატის შეფასებას
წარმოადგენენ მიკროკლიმატური რაიონირების სქემების სახით, რომლებიც
საფუძვლად გამოიყენება დიფერენცირებული მიდგომისთვის ქალაქის სხვადასხვა
რაიონის დაგეგმარების, განაშენიანების, გამწვანების და კეთილმოწყობის
ქალაქგეგმარებითი მოთხოვნების დამუშავების დროს.
სურ. საქართველოს ტერიტორიის სამშენებლო-კლიმატური რაიონირების რუკა

ნორმატიული დოკუმენტაციის მოთხოვნების მიხედვით ინსოლაციით

უზრუნველყოფა მიიღწევა საცხოვრებელი და საზოგადოებრივი შენობების
გეგმარებითი სტრუქტურის რაციონალური ფორმირების გზით, მათი სათანადო
ორიენტაციით ქვეყნის მხარეების მიმართ.
შენობის გეგმის კონფიგურაცია, ბინების და საცხოვრებელი სექციების განლაგება,
დამჩრდილავი ელემენტების (ჰორიზონტალური და ვერტიკალური
კონსტრუქციული ელემენტების, აივნების, ლოჯიების და სხვ.) არსებობა
განსაზღვრავს შენობის ქალაქგეგმარებითი მანევრირების ხარისხს.
ქალაქგეგმარებითი მანევრირების ხარისხში მოიაზრება შენობის ფასადის
შესაძლებელი ორიენტაციის საზღვრები, ყველა ბინის ინსოლაციის ნორმატიული
დოზით უზრუნველყოფის პირობით. სურ. ....... -ზე მოყვანილია რეკომენდაციები
ცალმხრივი და ორმხრივი საცხოვრებელი ბინების ორიენტაციის შესარჩევად.
ერთდროულად ასრულებენ ნორმირებული ინსოლაციის უზრუნველყოფის
შესამოწმებლად ინსოლაციის გაანგარიშებას, საზღვრავენ განაშენიანებული
ტერიტორიის დაჩრდილვის ხარისხს, ადგენენ შენობებს შორის აუცილებელ
ინსოლაციურ გარღვევებს.
 სურ.

კლიმატური რაიონების და ქვერაიონების პირობებიდან გამომდინარე

ტიპოლოგიური მოთხოვნების ჩამოყალიბება საჭიროა აგრეთვე სკოლებისთვის და
ბაგა-ბაღებისთვის.
ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლებისთვის ეს მოთხოვნები საზღვრავს შენობების
სივრცით-გეგმარებით გადაწყვეტას, მიწის ნაკვეთის ფართობს და მისი გამწვანების
ფართს, სარეკრეაციო მოედნების, ღია საცურაო აუზების, ფოტარიუმის, ცოცხალი
ბუნების კუთხის, კორპუსებს შორის გადასასვლელების, მზისგანდამცავი
საშუალებების და კლასების სათანადო ორიენტაციის არსებობას.
სკოლებისთვის, რომლებიც განთავსებულია რაიონებში ცივი კლიმატით,
რეკომენდებულია კომპაქტური სივრცით-გეგმარებითი გადაწყვეტა ერთ კორპუსში,
რაც უზრუნველყოფს სითბოს ნაკლებ დანაკარგებს.
რამდენიმე მოცულობიდან შემდგარი, ბლოკური მოცულობით-სივრცითი
გადაწყვეტა, გარკვეულწილად ზრდის სითბურ დანაკარგებს, მაგრამ აუმჯობესებს
განათებულობას და სათავსების განიავებას, ამიტომ რეკომენდებულია სამხრეთის
რაიონებისთვის.
შენობების პავილიონური გეგმარებითი გადაწყვეტა შიდა ეზოების მოწყობის
საშუალებას იძლევა მოსწავლეთა რეკრეაციისთვის და უზრუნველყოფს სათავსების
გამჭოლ განიავებას.
საბავშვო ბაგა-ბაღებისთვის ძირითადი ტიპოლოგიური მოთხოვნები მიეკუთვნება
მიწის ნაკვეთების ფართს, შენობების მოცულობით-გეგმარებით გადაწყვეტას,
ჯგუფური და თამაშებისთვის განკუთვნილი სათავსების ორიენტაციას, კიბის
უჯრედების და შენობებში შესასვლელების პროექტირების თავისებურებებს,
აგრეთვე სათავსების განიანების სახეებს.
საცხოვრებელი რაიონების ტერიტორიაზე განთავსებული დასვენების ადგილები,
საბავშვო სათამაშო და სპორტული მოედნები, საბავშვო ბაგა-ბაღებთან
განთავსებული სათამაშო და გამწვანებული ნაკვეთები, ჯანმრთელი პირობების
შესქმნელად, უზრუნველყოფილი უნდა იყვნენ ინსოლაციით .
გარდა ინსოლაციის დადებითი გავლენისა სანიტარულ-ჰიგიენურ მდგომარეობაზე,
შენობების ორიენტაციის, საზაფხულო სათავსების (ლოჯიების, აივნების,
ვერანდების) განთავსების საკითხების გადაწყვეტისას საჭიროა მზის რადიაციის
უარყოფითი ზემოქმედების გათვალისწინებაც, რაც დაკავშირებულია საქალაქო
გარემოს გადახურებასთან.
ამ თვალსაზრისით უარეს მდგომარეობაში იმყოფებიან სამხრეთ-დასვლეთის და
დასავლეთის ორიენტაციის ფასადები, ვინაიდან მათი დასხივების მაღალი
ინტენსივობა თანხვედრაშია ყველაზე მაღალ დღიურ ტემპერატურებთან.
მზის სხივების ზედაპირებთან მიღწევის შეზღუდვა შესაძლებელია მწვანე
ნარგავების გამოყენებით (შენობებთან მიმდებარე ტერიტორიებისთვის) და
სპეციალური კონსტრუქციული ელემენტების მოწყობით შენობებზე:
ჰორიზონტალური ელემენტები ფასადის გასწვრივ, ვერტიკალური ჟალუზები და
ეკრანები, უჯრედოვანი ვიტრაჟები, აივნები და სხვ.
 აერაციის რეჟიმი.
საცხოვრებელი უბნების საჰაერო გარემოს აერაციის რეჟიმს მნიშვნელოვანი
ჰიგიენური მნიშვნელობა აქვს. საცხოვრებელი განაშენიანების მიერ შექმნილ ღია
სივრცეებში ეზო–ბაღების, რეკრეაციული და სპორტული ტერიტორიების, საბავშვო
ბაგა-ბარების და სკოლების ტერიტორიების სახით, უნდა შეიქმნას საჰაერო გარემოს
ხელსაყრელი აერაციული რეჟიმები, კლიმატური და სხვა ადგილობრივი პირობების
გათვალისწინებით: ტემპერატურის, ტენიანობის, გაბატონებული მიმართულების და
სისწრაფის ქარის, ტერიტორიის რელიეფის და სხვა.
საცხოვრებელი უბნებისა და მიკრორაიონების საჰაერო გარემოს აერაციის რეჟიმი
დადგენილია ადამიანის ე.წ. ადგილსამყოფ გარემოსთან მიმართებაში, რომელიც
მდებარეობს დედამიწის ზედაპირიდან 2 მ ფარგლებში მდებარე ჰაერის ფენაში.
ჰაერის სიჩქარე ამ ფენაში 0.5-4.0 მ/წმ დიაპაზონში განსაზღვრავს საჰაერო გარემოს
კომფორტს, ხოლო 5.0 მ/წმ-ზე ან მეტი სიჩქარის დროს-დისკომფორტს, რომელიც
იზრდება ქარის სიჩქარის მომატებასთან.
ჰაერის უმართავი მოძრაობა ეზოებში ქმნის ანტისანიტარულ მდგომარეობას.
აერაციის რეჟიმის რეგულირება საცხოვრებელი უბნების ეზოში ხორციელდება
მათში ქარის დაჩრდილვის ზონების შექმნით და, საჭიროების შემთხვევაში,
განიავებით. ამის რეალიზაცია ხდება განაშენიანების სხვადასხვა ხერხების
გამოყენებით იმ შენობების საშუალებით, რომლებიც ქმნიან ქარისგან დამცავ
ეკრანებს ყველაზე მავნე გაბატონებული ქარების მიმართულებით.
საჰაერო გარემოს აუცილებელი აერაციის რეჟიმი ადგილობრივ კლიმატურ
პირობებთან მიმართებაში განისაზღვრება სპეციალური კვლევებით, აერაციის
გამოთვლებით და აგრეთვე აეროდინამიკურ მილში მოდელების შესწავლით (ნახ.
5.2.8 და 5.3.9).
სურ.5.2.8. განაშენიანებაში საჰაერო ნაკადების ფორმირების მოდელები

ქარის ეკრანირება განაშენიანების დახმარებით, როგორც წესი, ორიენტირებულია

ქარების ამ გაანგარიშებულ მიმართულებებზე. დიდი სიგრძის ქარდამცავი
სწორხაზოვანი ან მრავალწახნაგოვანი (ბრუნვის შიდა კუთხით არა ნაკლებ 1200)
შენობები უნდა განთავსდეს ფრონტით 900- 600 კუთხით ქარის ნაკადის
მიმართულების მიმართ და ამ შენობების ტორეცებს შორის მანძილებით 0.5-1.5 H (H-
შენობის სიმაღლე).
ქარისგან დაცვა შესაძლებელია ერთი ან მრავალი რიგის ეკრანების გამოყენებით,
რომლებიც ქმნიან აეროდინამიკურ კომპლექსებს, რომელთა შიგნით, ქარის ჩრდილის
ზონაში, შეიძლება განთავსდენ ჩვეულებრივი ტიპის საცხოვრებელი და
საზოგადოებრივი შენობები.
ეკრანირების გავლენა ეფექტურია ქარდამცავი შენობების 6.0-10.0 H ფარგლებში,
შემდგომ აუცილებელია შემდეგი აეროდინამიკური კომპლექსის მოწყობა. ქარის
ჩრდილის სიგრძე დამოკიდებულია შენობის სიგრძისა და სიმაღლის
თანაფარდობაზე და მისი მდგომარეობის მიხედვით გაბატონებული ქარის
მიმართულების მიმართ.
გრაფიკებზე მოცემულია ქარის ჩრდილების სიგრძეების დამოკიდებულება და ქარის
სიჩქარის შემცირების ხარისხი, შენობა-ეკრანების (სიგრძე-სიმაღლის სხვადასხვა
შეფარდების დროს, მათი განლაგებისას გრძელი მხრით 900-ით საანგარიშო ქარის
მიმართულების მიმართ.
გრაფიკიდან (ნახ. 5.2.6) გამომდინარეობს, რომ ქარის ჩრდილის სიგრძე, შენობის
ქარის მიღმა მხარეს, ტოლია 4-5 მის სიმაღლის და შეიძლება შეადგინოს
თავისუფალი ნაკადის სიჩქარის 50%, ხოლო 12 სიმაღლის დაშორებაზე, ქარის
სიჩქარე მცირდება 40% -მდე:

სურ. 5.2.6. ქარის ჩრდილების განაწილების გრაფიკი, როდესაც შენობები

განლაგებულია ქარის ნაკადისმიმართ პერპენდიკულურად: 1 - ქარის სიჩქარის
შემცირების ზონა 70% -ით; 2 - იგივე, 60%; 3 - იგივე, 50%; 4 - იგივე, 40%

შენობის ქარის ზემოქმედების მხარეს, აგრეთვე იქმნება ზონა ქარის შემცირებული

სიჩქარით (ნახ. 5.2.7).

სურ. 5.2.7. ქარის ჩრდილების გრაფიკები დამოკიდებულია მათი სიგრძეებისა და

სიმაღლეების თანაფარდობაზე: ა,ბ - 5-სართულიანი შენობები; გ-9 სართულიანი
შენობა
 ტერიტორიის რელიეფი.
დასახლებული ტერიტორიების დაგეგმარების და კეთილმოწყობის მრავალი
საკითხის გადაწყვეტაზე მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს ტერიტორიის რელიეფი.
რთული რელიეფი ართულებს ურბანული ტერიტორიების ფუნქციურ ზონირებას,
სამრეწველო ობიექტებისა და საცხოვრებელი რაიონებისთვის ტერიტორიების
შერჩევას, ქუჩებისა და გზების ტრასირებას.
საქალაქო ტერიტორიის ნაწილების მაღლივი ნიშნულების საგრძნობი
განსხვავების დროს რთულდება საინჟინრო ქსელების მშენებლობა: წყალსადენის
გაყვანა ხდება მომსახურების რამოდენიმე ზონებით და დამატებითი სატუმბო
სადგურებით, აღარ შეიძლება საქალაქო კანალიზაციის გაყვანა თვითდინებით.
სუსტად გამოხატული რელიეფი ართულებს ატმოსფერული და მდნარი
წყლების გადაყვანას, რაც ხშირად ხდება ტერიტორიის, სარდაფის სათავსების
დატბორვის, შენობებში ნესტის გამოჩენის მიზეზი.
რელიეფი მნიშვნელოვან როლს თამაშობს ურბანული არეალის მიკროკლიმატის
ფორმირებაში, იცვლება ტემპერატურის, ტენიანობის, რადიაციის და ქარის
რეეჟიმები. დაბალი რელიეფის ნაკვეთებზე, ცივი ჰაერი შემოდის ფერდობებზე და
ქმნის ე.წ. ცივ ტბებს. ჩრდილოეთისკენ მიმართული ფერდობები ღებულობენ
გაცილებით ნაკლებ მზის ენერგიას. დანაკარგები მერყეობს 4-დან 56% -მდე, რაც
დამოკიდებულია ფერდობის ქანობზე. როგორც აღინიშნა, რელიეფი ცვლის ქარის
მიმართულებას და სიჩქარეს.
მეტად მნიშვნელოვანია ადგილმდებარეობის რელიეფის (მისი ქვეყნის
მხარეების მიმართ ორიენტაციის გათვალისწინებით) გავლენა მზის რადიაციის
ზემოქმედების ეფექტურობაზე. მზის მიმართ პირიქითა ფერდობებზე (200-300)
რადიაციის ინტენსივობა 10–30% - ით ნაკლებია, ვიდრე ჰორიზონტალურ
ზედაპირზე და 20 – 30% მეტია, მზისკენ მიმართულ ფერდობებზე (სურ. ).
გამომდინარე აქედან, სამხრეთის რაიონებში რთული რელიეფის საცხოვრებელ
ტერიტორიებზე დასვენების ზონები, საცხოვრებელი მიკრორაიონები, საბავშვო და
სპორტული მოედნები მიზანშეწონილია განთავსდეს მზის მიმართ შებრუნებულ
ფერდობებზე , ხოლო საშუალო და ჩრდილოეთ განედებზე მზისკენ მიმართულ
ფერდობებზე.
 ასევე აუცილებელია გავითვალისწინოთ ადგილმდებარეობის რელიეფის
გავლენა ქარის რეჟიმზე. ქარის მიღმა ფერდობებზე (ნახ. 5.2.5), ქარის სიჩქარე
მცირდება 10 ... 30%-ით, ფერდობის დახრის სიდიდისა და მისი ფორმის მიხედვით.
ამიტომ მიზანშეწონილია ამ ფერდობების გამოყენება დასასვენებელი ადგილების,
ბავშვთა და სპორტული მოედნების განლაგებისთვის.

სურ. ადგილმდებარეობის რელიეფის გავლენა მზის რადიაციის და ქარის

რეჟიმზე

ადგილმდებარეობის რელიეფს მნიშვნელოვანი გავლენა აქვს ატმოსფერულ

ჰაერში მავნე გამონაბოლქვის დისპერსიის პირობებზე. ტემპერატურული
ინვერსიების და უქარო ამინდის დროს დაბლობებში, ტერიტორიის განიავების
პირობების გაუარესების გამო, გროვდება ატმოსფერული დაბინძურება.
მშენებლობისთვის ყველაზე ხელსაყრელია მშვიდი რელიეფი დახრილობით 0.5-
8%. ეს საშუალებას იძლევა წყალსადენის და კანალიზაციის თვითდინების
სისტემების მოწყობის, მათ შორის სანიაღვრე სისტემის.
ტერიტორიები დახრით 0.5%-მდე და 8-15%-ი შეზღუდული პირობით
გამოიყენება სამოქალაქო-საცხოვრებელი მშენებლობისთვის, ხოლო რელიეფი 15% -
ზე მეტი დახრით ითვლება გამოუყენებლად.
არახელსაყრელი რელიეფის მქონე ტერიტორიები საჭიროებს სავალდებულო
საინჟინრო მომზადებას - ე.წ. ვერტიკალურ დაგეგმარებას. მისი მიზანია რელიეფის
მისადაგება განაშენიანების მოთხოვნებთან და საქალაქო გზების მოწყობასთან,
აგრეთვე ზედაპირული წყლების ჩადინების სისტემების მოწყობა.
ვერტიკალური დაგეგმარების განხორციელების ერთ-ერთი პირობაა
ტერიტორიის იმ ნაწილში ბუნებრივი რელიეფის შენარჩუნება, სადაც ის
აკმაყოფილებს განაშენიანებისა და კეთილმოწყობის პირობებს და გაუმჯობესების
მოთხოვნებს.
უკანასკნელ ხანებში, ქალაქგეგმარებით პრაქტიკაში ფართოდ გამოიყენება
რელიეფი ხმაურის დაცვის მიზნით (როგორც ბუნებრივი ხმაურდამცავი ეკრანი),
განაშენიანების ფერწერული სილუეტის შესაქმნელად, მიწისქვეშა ან ნახევრად
მიწისქვეშა ავტოსადგომების მოსაწყობად.
რელიეფი ყველაზე აქტიურად ახდენს გავლენას დასახლებული პუნქტის
დაგეგმარებით სტრუქტურაზე. რელიეფის გეომეტრია, ტერიტორიის ციცაბო
ფერდობების გადაკვეთების ხარისხი, ფერდობების ქანობები, არსებული რელიეფის
ცალკეული ნაწილების ფორმა და ზომები გავლენას ახდენენ ტერიტორიის
განაშენიანებისთვის ვარგისიანობის ხარისხზე.
რელიეფის სახეები. დასერილობის ხარისხის, გაბატონებული ფერდობებისა და
ფერდობების ზოგადი ექსპოზიციის მიხედვით, რელიეფი იყოფა დაბლობ, საშუალო
და რთულ (მთების ნაირსახეობით) რელიეფად.
რელიეფზე განაშენიანება უნდა ითვალისწინებდეს ფერდობების ორიენტაციას
ჰორიზონტის მხარეების მიმართ. თუ საცხოვრებელი სახლი მდებარეობს ფერდობის
სამხრეთ მხარეს, შესაძლებელია მის გათბობაზე მნიშვნელოვნი ენერგიის დაზოგვა .
ცივი კლიმატის პირობებში სახლების ხელსაყრელ განთავსებად ითვლება:
სამხრეთის, სამხრეთ-აღმოსავლეთის და აღმოსავლეთის ფერდობები .
ზამთარში იქ ნაკლები თოვლი იქნება, გაზაფხულზე სწრაფად დადნება, ქარი
უფრო სუსტია. საცხოვრებელი სახლების განთავსებისთვის არახელსაყრელია
ჩრდილოეთით მიმართული ფერდობები, გამონაკლისი შეიძლება იყოს ცხელი
კლიმატი. არაერთგვაროვნად ითვლება საცხოვრებლის მშენებლობა დასავლეთ
ფერდობებზე, რადგან ისინი გადახურებას განიცდიან დღის მეორე ნახევარში.
ადგილმდებარეობის რელიეფის ხასიათი და ფერდობის დახრილობა
განსაზღვრავს პროექტის სირთულის დონეს და მშენებლობის მომავალ დანახარჯებს.
ამ დახრილობის მიხედვით შეიძლება განისაზღვროს მოედნის სამშენებლოდ
გამოყენების სხვადასხვა ვარიანტი.
არსებობს სამშენებლო მოედნების კლასიფიკაცია მათი ტერიტორიის
დახრილობის მიხედვით:
უმნიშვნელო დახრილობა (3%-მდე) -
 მცირე დახრილობა (3%-დან 8%-მდე) –
საშუალო დახრილობა (8%-დან 15%-მდე) –
დიდი დახრილობა (15-20%-ზე მეტი) –
თითოეულ ამ რელიეფს აქვს თავისი დადებითი და უარყოფითი მხარეები, რაც
გათვალისწინებული უნდა იყოს ურბანული დაგეგმარების დროს.

სურ. სახლი რთულ რელიეფზე

ნიადაგი და მცენარეულობა
განაშენიანების ტერიტორიების არჩევისას ითვალისწინებენ ხეების
მცენარეული საფარის შემადგენლობას და ნიადაგის სტრუქტურას. ეს ფაქტორები
მნიშვნელოვანია ქალაქის გამწვანების და კეთილმოწყობისთვის, ხელსაყრელი
მიკროკლიმატისა და არქიტექტურულ-მხატვრული გამომსახველობის შესაქმნელად.
 Nnawili 3
arqiteqturuli Suqteqnika

bunebrivi ganaTebuloba

1. ZiriTadi cnebebi, sidideebi, ganzomilebebi

arqiteqturuli Suqteqnika ikvlevs speqtris optikur nawils,

romelic moicavs ultraiisfer, xilvad da infrawiTeli gamosxivebis
areebs, romlebic ganxilulia I nawilSi (arqiteqturuli klimatologia).
sinaTlis nakadi – sxivuri nakadis odenobiTi daxasiaTeba,
gamosaxavs sxivuri nakadis mier ganaTebis SegrZnebis warmoqmnis unars.
sinaTlis nakadis sazomi erTeulia lumeni. 1 lumeni - 1 sinaTlis Zalis
tolia.
–sinaTlis Zala _ sinaTlis nakadis sivrcobrivi simkvrive. sinaTlis
Zala udris sinaTlis nakadis Sefardebas sivrcul kuTxesTan, romelSic
Tanabrad nawildeba gamosxiveba:

sinaTlis Zalis sazomi erTeulia 1 sanTeli.

– ganaTebuloba _ zedapiris erTeulze mosuli sinaTlis nakadis
zedapiruli simkvrive. gamoisaxeba sinaTlis nakadis SefardebiT
gasanaTebeli zedapiris farTobTan.

ganaTebulobis sazom erTeulad miRebulia luqsi.

–sikaSkaSe _ gansazRvravs zedapirebis naTebis siZlieres da
warmoadgens iseTi sididis sinaTles, romelsac uSualod aRiqvams
Tvali. sikaSkaSe gamoisaxeba sinaTlis Zalis SefardebiT gamosxivebis
zedapiris farTobTan., sikaSkaSis erTeulia _ niti.
 bunebrivi ganaTebulobis koeficienti (b.g.k.)

bunebrivi ganaTeba dRis ganmavlobaSi cvalebadia, vinaidan ganaTebis

wyaros cis kamara warmoadgens. am cvalebadobis reglamentirebis mizniT
Senobebis bunebriv ganaTebulobas gansazRvraven ganyenebuli sazomi
erTeuliT, romelic procentebSi gamoisaxeba. am erTeuls bunebrivi
ganaTebulobis koeficienti (b.g.k.) ewodeba.
b.g.k. gviCvenebs, Tu ganaTebuloba saTavsos saangariSo wertilSi, ra
nawils Seadgens gare Ria adgilze mdebare Tarazuli moednis
ganaTebulobisa, rodesac es moedani cis kamaris difuzuri (gafantuli)
SuqiTaa ganaTebuli.

arqiteqturuli Suqteqnikis ZiriTadi kanonebi

Senobebis bunebrivi ganaTebulobis gaangariSeba emyareba sivrculi

kuTxis proeqciisa da Suqteqnikuri msgavsobis kanonebs.
sivrculi kuTxis proeqciis kanoni _ saTavsos romelime S wertilSi
cis kamaris ganaTebulobiT Seqmnili s ganaTebuloba, pirdapir

proporciulia cis sikaSkaSisa da sivrculi kuTxis (romlis qveS

mocemuli wertilidan moCans cis kamaris nawili), ganaTebul zedapirze
proeqciis farTobisa (nax.01g).
 nax.01g.

s = Bn

gare Ria adgilze SerCeul wertilSi ganaTebuloba

C= B , Tu , maSin C= B .

vinaidan b.g.k T= , amitom T= = .

aqedan gamomdinare b.g.k. saTavsos romelime wertilSi, warmoadgens am

wertilidan cis naxevarsferos xilvadi nawilis proeqcias ganaTebul
zedapirze, Sefardebuls sididesTan.

Suqteqnikuri msgavsebis kanoni _ sivrculi kuTxis proeqciis kanonis

logikuri Sedegia.
am kanonis Tanaxmad ganaTebuloba saTavsos romelime wertilSi
damokidebulia sasinaTlo Riobebis ara absolutur, aramed fardobiT
zomebze (nax. 02g).
 (nax. 02g).

bunebrivi ganaTebulobis wyaroebi

dRisiT ganaTebulobas warmoSobs Semdegi sami ZiriTadi komponenti:

a) mzis pirdapiri Suqi ( m)

b) cis kamaris gafantuli Suqi ( c)

g) miwis qvafenili zedapiridan, agreTve irgvliv myofi Senobebidan
anarekli Suqi (Ek, h).

aqedan gamomdinare romelime zedapiris mTliani jamuri

ganaTebuloba ( ) Seadgens aRniSnuli oTxi komponentis jams, e.i.

m c k h.

bunebrivi ganaTebulobis Sefasebisas didi mniSvneloba aqvs

ganaTebulobis kontrastulobas.

kontrastulobis xarisxi sxvadasxva raionebSi sxvadasxvaa. igi

damokidebulia mzis simaRleze, Rrublianobaze da niadagis fenis
xasiaTze. samxreT raionebSi c komponentis SedarebiTi sididis gamo
ganaTebulobis kontrastulobis xarisxic ufro maRalia.
 zedapiris ganaTebuloba bunebrivi sinaTliT ganisazRvreba
astronomiuli da geofizikuri faqtorebiT.
astronomiuli faqtoria _ mzis koordinatebi - simaRle da azimuti,
anu mocemuli punqtis mimarT mzis mdebareoba cis kamaraze. rogorc ukve
ganxilul iqna arqiteqturuli klimatologiis nawilSi, arsebobs
ekvatoruli da horizontaluri koordinatebi. arqiteqturul praqtikaSi
gamoiyeneba horizontaluri koordinatTa sistema (nax. 3k).
mzis simaRle h0 _ kuTxe sivrceSi, mzis sxivis mimarTulebasa da
horizontze amave sxivis proeqcias Soris.
mzis azimuti A0 _ kuTxe horizontze, mzis sxivis proeqciasa da
CrdiloeT-samxreT mimarTulebas Soris.

geofizikuri faqtorebidan zedapiris bunebrivi sinaTliT

ganaTebulobisaTvis udidesi mniSvneloba aqvs Rrublebis simravlesa da
xasiaTs, haeris gamWirvalobas, dedamiwis safaris mdgomareobas.
bunebrivi ganaTebulobis pirobebSi SeimCneva ganaTebulobisa da
sikaSkaSis didi diapazoni. ase, magaliTad, naTeli dRis SuadRisas, Ria
adgilze, ganaTebuloba SeiZleba 100000 luqss aRematebodes, xolo
Rrublian dRes, mzis Casvlisas, mxolod ramodenime luqss Seadgendes.
mravalwliani dakvirvebis safuZvelze meteorologiuri sadgurebi
adgenen ruqebs ganaTebulobis siZlierisa da xangrZlivobis monacemebiT.
sinaTlis energiis bunebrivi resursebis Sesaxeb monacemebis
erTobliobas adgilmdebareobis Suqur klimats uwodeben. Suquri
klimatis yvelaze mniSvnelovani komponentia gare difuzuri
ganaTebuloba.
cis kamaris difuzuri SuqiT gare Tarazuli zedapirebis
ganaTebulobas, mrudeebis saxiT, ageben meteosadgurebis monacemebis
safuZvelze. am mrudeebis mixedviT arkveven bunebrivi sinaTliT
sargeblobis dros da ganaTebulobis dones nebismieri Tvis, dRisa da
saaTisTvis,. amisTvis saWiroa vicodeT kritikuli gare ganaTebuloba g,

e.i. ganaTebuloba xelovnuri sinaTlis CarTvis (saRamos) an gamorTvis

(diliT) momentSi.
 Bbunebrivi ganaTebulobis normebis Tanaxmad am kritikul sidided
miRebulia 5000 luqsi.
gare ganaTebulobis mrudeebze rom davitanoT kr= 5000 luqsis
Sesabamisi horizontali, mrudeebTan am horizontalis gadakveTis
wertilebiT SevZlebT, wlis sxvadasxva TveebSi, ganvsazRvroT dRis
ganmavlobaSi bunebrivi ganaTebulobiT sargeblobis xangrZlivobas,.
Suquri klimatis monacemebis safuZvelze Sedgenilia Suqklimaturi
daraionebis ruqa, romelzedac daitaneba koeficientebi mocemul raionSi
Senobebis bunebrivi ganaTebulobis gaangariSebisaTvis.
moRrubluli cis kamaris sikaSkaSe araTanabaria. zenitidan
horizontisken is klebulobs, amitom bunebrivi ganaTebulobis
gaangariSebisas, es araTanabroba mxedvelobaSi miiReba fardobiTi q
koeficientis SetaniT.

q=

sadac gamosaxavs cis kamaris sikaSkaSes horizontisken Q kuTxiT.

gamosaxavs cis kamaris sikaSkaSes zenitSi (nax.03g)

nax.03g.

bunebrivi ganaTebulobis normireba

1. bunebrivi ganaTebulobis normirebul maCveneblad miRebulia bunebrivi

ganaTebulobis koeficienti, SemoklebiT bgk (T):

Es
T= 100% , (1)
Ec
sadac:

E s _ganaTebuloba saTavsos saangariSo wertilSi, lq (luqsi);

Ec _Ria cis qveS ganlagebuli horizontaluri moednis ganaTebuloba,

romelic Seqmnilia cis gafantuli SuqiT, lq.

2. bunebrivi ganaTeba SeiZleba iyos:

a) gverdiTi (calmxrivi, ormxrivi da mravalmxrivi);
b) zeda;
g) kombinirebuli (gverdiTi da zeda);

3. mxedvelobis muSaobis amocanebis mixedviT saTavsebi daiyofa Semdeg

oTx jgufad:
a) I jgufi _ saTavsebi, romlebSic mxedvelobis muSaobis obieqtebis
garCeva samuSao zedapirze warmoebs momuSaveTa xedvis xazis
fiqsirebuli mimarTulebiT (mrewvelobis warmoebaTa sawarmoo
saTavsebi, samuSao kabinetebi, sakonstruqcio biuroebi, eqimTa
kabinetebi, samkurnalo dawesebulebaTa saoperacioebi, bavSvTa
skolamdeli dawesebulebebis jgufuri oTaxebi, saklaso oTaxebi,
auditoriebi, laboratoriebi, samkiTxvelo darbazebi da a.S.);
b) II jgufi _ saTavsebi, romlebSic xedvis xazis dafiqsirebuli
mimarTulebis gareSe warmoebs mxedvelobiTi muSaobis obieqtebis
garCeva da amave dros garemo sivrcis mimoxilva (savaWro, sasadilo
da sagamofeno darbazebi, samxatvro galereebi, bavSvTa xangrZlivad
yofnis saTavsebi sabavSvo baRebSi da bagebSi _ garda jgufuri oTaxe-
bisa, sawarmoo saTavsebi, romlebSic warmoebs teqnologiuri
mowyobilobis muSaobis zedamxedveloba);
g) III jgufi _ saTavsebi, romlebSic mxedvelobiTi muSaobis
obieqtebis Zalian xanmokle, epizoduri garCevis pirobebSi
erTdroulad warmoebs garemo sivrcis mimoxilva (sakoncerto,
Teatrebis, klubebisa da kinoTeatrebis samayureblo darbazebi da
foieebi, mosacdeli oTaxebi, rekriaciebi, saaqto darbazebi,
vestibiulebi, sazogadoebrivi Senobebis sagarderoboebi da a.S.);
d) IV jgufi _ saTavsebi, romlebSic interierebis sivrceSi warmoebs
saerTo orientireba (gasasvlelebi, derefnebi, sawarmoo Senobebis
sagarderoboebi, sankvanZebi, avtomanqanebis daxuruli sadgomebi da
a.S.);
4. saangariSo wertilis adgilmdebareoba ganaTebis saxeebis da
saTavsebis funqcionaluri daniSnulebis mixedviT mocemulia 1
cxrilSi da me_3 naxazze.

5. bgk_s normirebuli mniSvneloba (Tn ) gamoiTvleba formulebiT:

a) gverdiTi calmxrivi, zeda an kombinirebuli ganaTebisas

Tn = TC , (2)
b) gverdiTi ormxrivi da mravalmxrivi ganaTebisas

Tn = (
T 1 1
)
S p C + S p2 C 2 + S 3p C 3 , (3)
S ps

სადაც:
T _bgk normirebuli mniSvneloba saTavsos funqcionaluri
daniSnulebis mixedviT, miiReba me-2 da me-3 cxrilidan;
C _klimatis mzianobis koeficienti, miiReba me-4 cxrilidan;
S ps _SuqRiobebis saerTo farTi, m2;

S 1p , S p2 , S 3p _erTi daigive azimutze mimarTuli SuqRiobebis saerTo

farTi, m2;

C 1 , C 2 , C 3 _klimatis mzianobis koeficientebi azimutis mixedviT

(C1 _ 1360  2250 , C 2 _ 2260  3150 ,460  1350 , C 3 _ 3160  450 ) , miiReba me-4
cxrilidan.

SeniSvna: 1. sawarmoo saTavsebisaTvis T-s mniSvneloba miiReba me-2

cxrilidan, xolo sacxovrebeli, sazogadoebrivi da
damxmare SenobebisaTvis me-3 cxrilidan.
2. zeda ganaTebis SemTxvevaSi, rodesac SuqRiobi
SeTavsebulia gadaxurvis sibrtyesTan, me-2 da me-3
formulaSi C=1.
6. zeda an kombinirebuli ganaTebis mqone sawarmoo da sazogadoebrivi
saTavsebis, agreTve gverdiTi ganaTebis mqone, bavSvTa da mozardTa
ZiriTadi saTavsebis bunebrivi ganaTebis araTanabroba ar unda
aRematebodes 3:1. zeda an kombinirebuli ganaTebis SemTxvevisTvis

gamoTvlili bgk-s saangariSo mniSvneloba (Ts ) pirobiTi samuSao

zedapirisa da saTavsos damaxasiaTebeli vertikaluri Wrilis
sibrtyis gadakveTis xazis nebismier wertilSi ar unda iyos gverdiTi
ganaTebisaTvis bgk-s normirebul mniSvnelobaze naklebi Sesabamisi
Tanrigis samuSaoebisaTvis.
7. bunebrivi ganaTebis araTanabrobis normireba ar warmoebs gverdiTi
ganaTebis mqone saTavsebisaTvis, garda mux. 4, punq. 6-Si miTiTebuli
SemTxvevisa; sawarmoo saTavsebisaTvis, romlebSic sruldeba VII da
VIII Tanrigis samuSaoebi zeda an kombinirebuli ganaTebiT; damxmare
saTavsebisTvis da III da IV jgufis sazogadoebrivi Senobebis
saTavsebisaTvis (mux. 4, punq. 3. “g, d” qvepunqtebi)..
8. saTavsoSi fanjrebis (SuqRiobebis) zomebis da maTi ganlagebis
SerCevis siswore, agreTve saTavsebSi da ganaSenianebaSi bunebrivi
ganaTebulobis normirebuli done ganisazRvreba angariSiT.

bunebrivi ganaTebulobis angariSi

1. bunebrivi ganaTebulobis angariSi mdgomareobs bgk-s saangariSo

mniSvnelobis dadgenaSi da arsebuli normebis mux. 4 me-5 punqtiT
bunebrivi ganaTebulobis normirebul koeficientTan mis SedarebaSi.

SeniSvna: 1. dasaSvebia saangariSo koeficientis mniSvnelobis gadaxra

normirebulisagan_10%-iT.
2. angariSis Sedegad miRebuli mniSvnelobebi unda
damrgvaldes meased wilebamde.

2. bunebrivi ganaTebulobis koeficientis angariSi, Suqklimaturi

zonebis (nax.1) da ganaTebulobis saxis (cxrili1) mixedviT, warmoebs
Semdegi formulebis gamoyenebiT:
 a) gverdiTi ganaTebis SemTxvevaSi

I Suqklimaturi zona

( )
TsI = TcI + Th + Tk + TZ  p K g (4)

II Suqklimaturi zona

( )
TsII = TcII + Th + TZ  p K g (5)

b) zeda ganaTebis SemTxvevaSi

(zeda ganaTebulobis angariSis meTodi gamoiyeneba, rodesac kuTxe

(nax.4) aRemateba 700-s)

I da II Suqklimaturi zonebisaTvis

TsZ = (Tc + TZ ) p K gZ , (6)

g) kombinirebuli ganaTebis SemTxvevaSi

I da II Suqklimaturi zonebisaTvis
T k = T gv + T Z (7)

T gv , T Z _bgk-s saangariSo mniSvnelobebi, Sesabamisad, gverdiTi da zeda

ganaTebis SemTxvevaSi.
moyvanil formulebSi:

Tc _ gverdiTi da zeda ganaTebisas cis pirdapiri Suqis bunebrivi

ganaTebulobis koeficienti▀

Tc =  c q (8)
,
sadac:

c _ cis bunebrivi ganaTebulobis geometriuli koeficienti (nax.2).

SeniSvna: iangariSeba l. beriZis bunebrivi ganaTebulobis
geometriuli koeficientis saangariSo grafikiT, romlis gamoyenebis
wesi mocemulia I danarTSi;
q_ cis sikaSkaSis araTanabrobis amsaxveli koeficienti miiReba 
kuTxis mixedviT, naTeli cis SemTxvevaSi nax. 5-dan (zeda ganaTebisas
q=1,0); Rrubliani cis SemTxvevaSi nax. 6-dan ( _vertikaluri kuTxe
normirebul sibrtyeze ganlagebul saangariSo wertilsa (M) da
SuqRiobidan xiluli cis seqtoris Sua sxivs Soris, nax. 4).

Th _ gare obieqtebidan anarekli SuqiT Seqmnili ganaTebulobis

jamuri koeficienti (garemomcveli ganaSenianeba, Senobis
konstruqciuli elementebi da sxva):

Th =  h Rh K1 (9)
sadac:

 h _garemomcveli Senobebidan anarekli Suqis ganmsazRvreli

geometriuli koeficientis jami. misi gaangariSeba warmoebs l. beriZis
bunebrivi ganaTebulobis geometriuli koeficientis saangariSo
grafikiT (nax.2), uSualod fanjridan xiluli daCrdilvis konturis
meSveobiT (agebis wesi mocemulia I danarTSi).

Rh _ garemomcveli Senobebis da sxva damCrdilavi obieqtebis

fardobiTi sikaSkaSis amsaxveli saSualod Sejerebuli koeficienti:
R1 S1 K R1 + R2 S 2 K R 2 + ... + Rn S n K Rn
Rh = , (10)
S1 K R1 + S 2 K R 2 + ... + S n K Rn
sadac:
R1,R2,Rn_calkeuli obieqtebis fardobiTi sikaSkaSis amsaxveli
koeficientebi (nax.7); damokidebulia  kuTxeze, nax. 14.
S1,S2,Sn _damCrdilavi zedapirebis farTi;
K R1 , K R 2 , K Rn _koeficienti miiReba damCrdilavi fasadebis xiluli

arTis mixedviT (naxazi 9).

K1 _garemomcveli Senobebis fasadebis mzianobis koeficienti
(gamoiyeneba angariSebSi I Suqklimaturi zonebisaTvis). gamosakvlevi
Senobebis azimutis mixedviT K1 miiReba me-8 naxazidan;

Tk _mzis sxivebiT ganaTebuli miwis qvefenili zedapiridan anarekli

SuqiT Seqmnili ganaTebulobis koeficienti (angariSSi misaRebia
teritoriis is monakveTi, romelic ganlagebulia gamosakvlevi
fasadidan 3_25 metris manZilze),

Tk = 0,5 k  k K 2 K 3 (11)
sadac:

 k _miwis qvefenili zedapiridan anarekli Suqis ganmsazRvreli

koeficienti oTaxis siRrmeSi ganlagebuli saangariSo wertilisTvis,
nax. 10. (oTaxis centrSi da fanjarasTan mieyeneba koeficientebi 1,2 da
1,5)

 k _miwis qvefenili zedapiris saSualod Sejerebuli arekvlis

koeficienti (miiReba me-9 cxrilidan);
K 2 _miwis qvefenili zedapiris mzianobis koeficienti (gamoiyeneba
angariSebSi I Suqklimaturi zonisaTvis). gamosakvlevi Senobis
azimutis mixedviT K2 miiReba me-8 cxrilidan;

K 3 _Senobebs Soris manZilis mixedviT miReba nax. 11-dan;

TZ _saTavsos Sida zedapirebidan anarekli SuqiT Seqmnili

ganaTebulobis koeficienti :

 N 
TZ =   S p f1 f 2  s 100% (12)
 i =1  SZ
sadac:
i _gansaxilveli SuqRiobis indeqsi;
N_SuqRiobebis raodenoba;
Sp_sasinaTlo Riobis farTi, m2;
SZ _saTavsos saerTo zedapiri (saTavsos yvela zedapiris farTebis
jami), m2;

 s _saTavsos stereoskopuli efeqtis koeficienti, romelic

iTvaaliswinebs kedlebis saerTo farTis Sefardebas saTavsos saerTo

zedapirTan  S k  , mniSvneloba miiReba me-12 naxazidan;

 S Z 
SeniSvna: saTavsos win lojiis an aivnis arsebobis SemTxvevaSi,  s -is
angariSi warmoebs am ukanasknelTa zedapirebis farTebis
CaTvliT (mxedvelobaSI miiReba gansaxilveli saTavsos
gaswvriv arsebuli llojiis an aivnis farTi).
f1_fanjris faqtori ganaSenianebis mimarT, miiReba me-13 naxazidan;
damokidebuli saSualod Sejerebul  kuTxeze; romelic
gansazRvravs ganaSenianebis mdgomareobas da izomeba fanjris
centridan (nax.14):
1 s1 K R1 +  2 s 2 K R 2 + .... +  n s n K Rn
= (12a)
s1 K R1 + s 2 K R 2 + .... + s n K Rn
sadac:

1 , 2 , n _fanjris centridan xiluli garemomcveli Senobebis

vertikaluri kuTxeebi;

s1 , s2 , sn _fanjris centridan xiluli garemomcveli Senobebis

fasadebis farTi;

K R1 , K R 2 , K Rn _koeficienti miiReba damCrdilava fasadebis xiluli

farTis mixedviT (naxazi 9).
f2_fanjris faqtori saTavsos Sida zedapirebis mimarT, miireba me-13
naxazidan, damokidebulia  M kuTxeze, romelic gansazRvravs
saangariSo wertilis adgilmdebareobas samuSao sibrtyeze da
warmoadgens kuTxes am sibrtyesa da Seminuli Riobis an aivnis
(Seuminavi lojiis zeda zRvars Soris (nax.14);

 p _Seminuli Riobis Suqgamtarobis saerTo koeficienti, ganisazRvreba

formuliT:

 p =  1 2 3 4 5 (13)

 1 _masalis Suqgamtarobis koeficienti, ganisazRvreba me-6 cxriliT;

 2 _SuqRiobis alaTebSi Suqis dakargvis koeficienti, ganisazRvreba

me-6 cxriliT;

 3 _mzid konstruqciebSi Suqis dakargvis koeficienti, ganisazRvreba

me-6 cxriliT (gverdiTi ganaTebis SemTxvevaSi  3 =1);

  4 _mzisgandamcav saSualebebSi Suqis dakargvis koeficienti,
ganisazRvreba me-7 cxrilis mixedviT;

 5 _farnebis qveS dayenebul damcvel badeSi Suqis dakargvis

koeficienti, miiReba 0,9-is tolad;

K g _Seminvis gaWuWyianebis koeficienti, miiReba me-5 cxrilidan

(sacxovrebeli oTaxebisaTvis K g =0,8).

bunebrivi ganaTebulobis koeficientis saSualo mniSvneloba zeda

an kombinirebuli ganaTebis SemTxvevaSi gamoiTvleba formuliT:

1  T1 T 
Z
Tsash =  + T2 + T3 + ... + n  , (14)
N −1 2 2

sadac:
N _saangariSo wertilebis raodenoba;

T1 , T2 , T3 , Tn _bgk-s mniSvnelobebi saangariSo wertilebSi:

K gZ _Suqfarnis Seminvis gaWuWyianebis koeficienti. Seminvis

mdgomareobis mixedviT miiReba: vertikaluri_0,8; daxrili_0,7;

horizontaluri_0,65;

danarTi 1

1. bunebrivi ganaTebulobis geometriuli koeficientis gamoTvlis

meTodika

bunebrivi ganaTebulobis geometriuli koeficientis saangariSo

grafiki gamoiyeneba bunebrivi ganaTebulobis saangariSo koeficientSi

(Ts ) cis pirdapiri da damCrdilavi obieqtebidan anarekli Suqis

Semadgeneli nawilebis (  )
c; h saangariSod_formulebi (8,9), grafikis

vertikalur Skalebze datanilia SuqRiobisa da ganaSenianebis simaRlis

kuTxeebi_  0 ,xolo horizontalur Skalaze_saangariSo wertilze
gatarebul fasadis normalis mimarT SuqRiobisa da ganaSenianebis

horizontaluri kuTxeebi_ 
0
(nax.2).
SeniSvna: bunebrivi ganaTebulobis geometriuli koeficientis
gamosaTvlelad gamoiyeneba l. beriZis saangariSo grafiki.
 2. gverdiTi ganaTeba

1. cis bunebrivi ganaTebulobis koeficienti, c

a) ganisazRvreba saangariSo wertilidan xiluli cis seqtoris

meSveobiT. es seqtori SeiZleba Semcirdes garemomcveli ganaSenianebis,
aivnis filebis, sxva konstruqciuli elementebis gamo; am SemTxvevaSi
daCrdilvis konturis asagebad gamoiTvleba fasadis normalis mimarT,
saangariSo wertilidan xiluli, damCrdilavi obieqtebis sakvanZo da
maT Soris ganlagebuli ramodenime wertilis koordinatebi
(horizontaluri da vertikaluri kuTxeebi).

b) damCrdilavi obieqtebis daniSnuli wertilebis

koordinatebis gamosaTvlelad gamoiyeneba ganaSenianebis gegma. winaswar
inomreba da TanmimdevrobiT dgindeba damCrdilavi obieqtebis
daniSnuli wertilebis horizontaluri kuTxeebi ( ) saangaroSo
wertilze gamavali fasadis normalis mimarT (misgan marjvniv “+” da
misgan marcxniv “_”), agreTve (obieqtebis simaRleebis mixedviT) maTi
Sesabamisi vertikaluri kuTxeebi ( ) . obieqtis simaRle ganisazRvreba,
rogorc sxvaoba saangariSo wertilis niSnulsa da damCrdilavi
obieqtebis sakvanZo wertilis niSnuls Soris. simaRlis kuTxeebis ( )
gamosaTvlelad, gadaizomeba manZili saangariSo wertilidan obieqtis
daniSnul wertilamde, miRebuli monakveTis bolodan aRimarTeba
saangariSo simaRlis toli vertikali, romlis bolo SeurTdeba
saangariSo wertils.  warmoadgens kuTxes horizontalur xazsa da am
vertikals Soris (nax. 15).

g) daCrdilvis konturis asagebad grafikis abscisebze centraluri

ordinatidan marjvniv (“+”) da marcxniv (“_”) gadaizomeba 0 kuTxeebi,

xolo grafikis ordinatebze Sesabamisi 0 kuTxeebi. gadakveTis
wertilebis erTmaneTTan SeerTebis gziT miiReba daCrdilvis konturis
gamosaxuleba (nax. 16).
 d) daCrdilvis konturis agebis Semdeg, saangariSo grafikis badeze
daiTvleba ujredebis raodenoba (cis seqtoris farTi), romelic

ganaSenianebis gaTvaliswinebiT moCans saangariSo wertilidan (S c ) .

e) bunebrivi ganaTebulobis geometriuli koeficienti ( c )
iangariSeba formuliT:

 c = 0,011S c % (17)

2. garemomcveli Senobebidan anarekli Suqis ganmsazRvreli

geometriuli koeficienti, h

a) misi sidide damokidebuli fanjris Riobidan xiluli

damCrdilavi Senobebis farTze da ganisazRvreba cis bunebrivi
ganaTebulobis geometriuli koeficientis analogiurad, zemoT
aRwerili wesiT. Fფanjridan xiluli damCrdilavi Senobebis anarekli
Suqis ganmsazRvreli geometriuli koeficienti iangariSeba formuliT:

 h = 0,011S h % (18)

sadac Sh _ saangariSo grafikis badeze damCrdilavi SenobebiT

dafaruli ujredebis raodenoba.

3. zeda ganaTeba

1. ganisazRvreba saangariSo wertilidan xiluli cis seqtoris

meSveobiT. amasTanave es seqtori SeiZleba Semcirdes sxvadasxva
damCrdilavi elementebis gamo.

2. damCrdilavi konturis asagebad gamoiTvleba saangariSo

wertilidan xiluli Suqfarnisa da damCrdilavi elementebis (maTi
arsebobis SemTxvevaSi) ramodenime wertilis koordinatebi
(horizontaluri da vertikaluri kuTxeebi).

3. Suqfarnis daniSnuli wertilebis koordinatebis

gamosaTvlelad gamoiyeneba Senobis gegma horizontalur samuSao
sibrtyeze Suqfarnis proeqciiT (nax. 17). winaswar inomreba da
TanmimdevrobiT dgindeba daniSnuli wertilebis horizontaluri
kuTxeebi ( ) saangariSo wertilze gamavali pirobiTi RerZis mimarT
(misgan marjvniv “+” da marcxniv “_”), agreTve saTavsos simaRlis
Sesabamisi vertikaluri kuTxeebi ( ) (nax. 17 b, g), mrgvali Suqfarnis

SemTxvevaSi 0 kuTxe Seadgens 900-s, xolo  0 kuTxis saangariSod

gamoiyeneba radiusis sigrZe (nax. 17a). ÔÊ

4. saangariSo simaRle ganisazRvreba, rogorc sxvaoba

saangariSo wertilis niSnulsa da Suqfarnis daniSnuli wertilebis
niSnulebs Soris.

5. Suqfarnis konturis (daCrdilvis konturi) asagebad grafikis

abscesebze centraluri ordinatidan marjvniv (“+”) da marcxniv (“_”)

gadaizomeba 0 kuTxeebi, xolo grafikis ordinatebze Sesabamisi  0

kuTxeebi. gadakveTis wertilebis erTmaneTTan SeerTebis gziT miiReba
daCrdilvis konturis gamosaxuleba (na. 18).

6. im SemTxvevaSi Tu Suqfarani romelime RerZis mimarT

simetriulia, SesaZlebelia grafikze aigos Suqfarnis konturis mxolod

erT_erTi naxevari da masSi xiluli ujredebis (S c ) raodenoba

gamravldes orze. Tu Suqfarani asimetriulia, saWiroa aigos jer RerZis
erT mxares ganlagebuli Suqfarnis konturi, grafikis badeze daiTvalos
ujredebis raodenoba, Semdeg aigos meore naxevari, aqac daiTvalos
ujredebis raodenoba da Sedegebi dajamdes.

7. bunebrivi ganaTebulobis geometriuli koeficienti ( c )

iangariSeba formuliT:  c = 0,01S c % , (19)
დanarTi 2 (ნახაზები)
ნახ. 15 ჰორიზონტალური და ვერტიკალური კუთხეების საანგარიშო სქემა
 danarTi 3

ცxrili 1g

bgk-s
bunebrivi saangariSo wertilis adgilmdebareoba normirebul
ganaTebulob ganaTebis saxeebis da saTavsebis i
is saxe funqcionaluri daniSnulebis mixedviT maxasiaTebl
ebi
gverdiTi _ sacxovrebel saxlebSi: minimaluri
calmxrivi a) gare SemzRudavi SuqRiobiani kedlis mniSvneloba
mopirdapire kedlidan 1,0 metris dacilebiT:
1-3 oTaxian binebSi_1 oTaxSi; 4-5 oTaxian
binebSi_2 oTaxSi; 6-10 oTaxian binebSi_3
oTaxSi; 11 oTaxian da met oTaxian binebSi_4
oTaxSi
b) oTaxis SuaSi: mravaloTaxiani binebis
danarCen oTaxebSi da samzareuloSi, agreTve
oTaxebSi, romelTa win ganlagebulia
Seminuli saTavso siRrmiT ara umetes 2,5
metrisa (am SemTxvevaSi angariSisas ar
miiReba mxedvelobaSi maT Soris arsebuli
SuqRiobis Sevseba).

saSualo da umaRles saswavlo minimaluri

dawesebulebebSi: mniSvneloba
a) SuqRiobiani kedlis mopirdapire
kedlidan 1,2 metris dacilebiT: saswavlo,
sportul da saswavlo-sawarmoo saTavsebSi,
biblioTekebSi.

jandacvis obieqtebSi: minimaluri

a) SuqRiobiani kedlis mopirdapire mniSvneloba
kedlidan 1,0 metris dacilebiT:
 saavadmyofoebis, sanatoriumebis da
dasasvenebeli saxlebis palatebSi, eqimebis
kabinetebSi, gadasaxvevebSi.
b) saTavsos centrSi: danarCen saTavsebSi.

gverdiT _ saTavsos centrSi minimaluri

ormxrivi an mniSvneloba
mravalmxrivi

_zeda an wertilebi (ara nakleb 3-sa) ganlagebuli saSualo

kombinirebu saTavsos damaxasiaTebeli Wrilis mniSvneloba
li vertikaluri da pirobiTi samuSao sibrtyis
gadakveTaze. pirveli da bolo wertilebi
ganlagebulia 1 metris daSorebiT kedlis an
tixrebis zedapiridan.
1. saangariSo wertilis adgilmdebareoba miiReba saTavsos
centrSi, Tu sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli specialuri
teqnikuri davalebiT.
2. saangariSo wertili unda mdebareobdes saTavsos
damaxasiaTebeli Wrilis vertikalur da pirobiTi samuSaos
sibrtyis (an iatakis) gadakveTaze.
3. Tu, gare SemomzRudavi SuqRiobiani kedlidan saTavsos
siRrme aRemateba 6,0 metrs, manZili am kedlidan saangariSo
wertilamde miiReba5,0 metris toli.
4. Tu sacxovrebeli oTaxis an samzareulos win
ganlagebuliaSeminuli saTacso, romlis siRrme aRemateba
2,5 metrs ganaTebulobis angariSi warmoebs am
saTavsosTvis.
5. kombinirebuli ganaTebis SemTxvevaSi dasaSvebia saTavsos
dayofa zonebad_gverdiTi ganaTebiT (fanjrebian kedlebTan
mimdebare) da zeda ganaTebiT; am SemTxvevaSi bunebrivi
ganaTebis normireba da angariSi yoveli zonisaTvis
warmoebs damoukideblad Sedegebis dajamebiT.
6. angariSi warmoebs miwiszeda pirveli sacxovrebeli
sarTulisaTvis
 ცხrili 2g

bgk-s normirebuli mniSvnelobebi mxedvelobiTi muSaobis Tanrigis

mixedviT

zeda an gverdiT
garCevis Mxedvel kombinire i
mxedvelobiTi
obieqtis obiTi buli ganaTebi
muSaobis
umciresi zoma, muSaobis ganaTebis s
damaxasiaTebeli
mm Tanrigi SemTxveva SemTxvev
Si aSi

umaRlesi sizustis 0,15-ze naklebi I 8 2,8

Zalian maRali
0,15-dan 0,3-mde II 5,6 2
sizustis
0,3-ze meti 0,5-
maRali sizustis III 4 1,6
mde
0,5-ze meti 1-
saSualo sizustis IV 3,2 1,2
mde
mcire sizustis 1-ze meti 5-mde V 2,4 0,8
uxeSi (Zalian mcire
5-ze meti VI 1,6 0,4
sizustis)
muSaoba manaTobel
masalebTan da
0,5-ze meti VII 2,4 0,8
nakeTobebTan cxel
saamqroSi
teqnlogiur
procesebze
Tvalyuris devneba

mudmivi 0,8 0,24

perioduli-saTavsebSi
 xalxis gamudmebiT VIII
yofnis pirobebSi 0,56 0,16

perioduli-saTavsebSi
xalxis gamudmebiT
yofnis pirobebSi 0,4 0,08

SeniSvna: garCevis obieqtis umciresi zomebi da maTTan Sesabamisi

mxedvelobiTi muSaobis Tanrigebi dadgenilia im
mdgomareobisTvis, rodesac garCevis obieqti ganlagebulia
momuSavis Tvalidan ara umetes 0,5 metris manZilze.

cxrili 3g

bgk-s normatiuli mniSvnelobebi sacxovrebeli, sazogadoebrivi da

damxmare SenobebisaTvis

ganaTebulobis
normirebis
sibrtye (h-
horizontalur zeda an
i, v- kombinire gverdiTi
s a T a v s e b i
vertikaluri) buli ganaTeba
da bgk. ganaTeba
sibrtyis
simaRle
iatakidan, m
mmarTvelobis, saofise, sabanko,
sakonstruqtoro da saproeqto
organizaciebis, samecniero-
kvleviTi dawesebulebebis
Senobebi

1. kabinetebi da samuSaoebi h-0,8 2,4 0,8

2. saproeqto da samxazvelo h-0,8 3,2 1,2
biuroebi
3. saoperacio darbazebi,
sakredito jgufi, salaroebis
darbazebi, fulis dasaTvleli h-0,8 2,8 0,9
saTavso, sawer da saangariSo
manqanaTa biuro
4. samkiTxvelo darbazebi h-0,8 2,4 0,8
5. mkiTxvelTa Cawerisa da
registraciis saTavsebi h-0,8 1,6 0,4
6. katalogebi mkiTxvelTaTvis v-baraTebis 1,6 0,4
fondi
7. saamkinZo h-0,8 1,6 0,4
8. ofseturi beWvdis saTavsebi:
a) redaqciuli gamformebeli
ganyofileba h-0,8 3,2 1,2
b) sabeWdi formebis damzadebis
ganyofileba h-0,8 3,2 1,2

ganaTebulobis
normirebis
sibrtye (h-
horizontalur zeda an
gverdiTi
i, v- kombinire
ganaTeba
s a T a v s e b i vertikaluri) buli
da bgk. ganaTeba
sibrtyis
simaRle
iatakidan, m

h-0,8 2,8 0,9

h-0,8 2,8 0,9

11. samrecxaoebi h-0,8 1,6 0,4

cxrili 3g_s gagrZeleba

ganaTebulobis
normirebis
sibrtye (h-
horizontalur zeda an
i, v- kombinire gverdiTi
s a T a v s e b i
vertikaluri) buli ganaTeba
da bgk. ganaTeba
sibrtyis
simaRle
iatakidan, m
saSualo, umaRlesi da
sportuli dawesebulebebi
12. saklaso oTaxebi, h_samuSao
auditoriebi, laboratoriebi, magodebze da 3,2 1,0
saswavlo kabinetebi merxebze
13. sainstrumento, ostatebis
oTaxebi, instruqtorebis
oTaxebi, samaswavleblo h_0,8 2,4 0,8
14. Sromis teqnikuri da
xelovnebis
disciplinebisswavlebis
saTavsebi:
a) liTonis, xis, qsovilis h_0,8 3,2 1,2
damuSaveba

zeda an
ganaTebulobis kombinire gverdiTi
s a T a v s e b i
normirebis buli ganaTeba
sibrtye (h- ganaTeba
 horizontalur
i, v-
vertikaluri)
da bgk.
sibrtyis
simaRle
iatakidan, m
b) kulinariis h_0,8
15. sportuli darbazebi iataki
wylis
16. sacurao auzebi zedapiri
17. rekreaciebi iataki
18. sawreo oTaxebi, sagamofeno
darbazebi h_0,8 2,4 0,8

skolamdeli dawesebulebebi

19. misarebi otaxebi, iataki 2,4 0,5

gasaxdelebi
20. jgufuri, saTamaSo,
sasadilo, tanvarjiSis da
musikaluri mecadineobebis iataki 3,2 1,2
oTaxebi
21. saZinebeli oTaxebi, iataki 1,6 0,4
verandebi
22. izolatorebi, oTaxi
avadmyofi bavSvebisaTvis iataki 1,6 0,4

sanatoriumebi, dasasvenebeli
saxlebi
23. palatebi da saZinebeli iataki 1,6 0,4
oTaxebi
 cxrili 3g-s gagrZeleba

ganaTebulobis
normirebis
sibrtye (h-
horizontalur zeda an
i, v- kombinire gverdiTi
s a T a v s e b i
vertikaluri) buli ganaTeba
da bgk. ganaTeba
sibrtyis
simaRle
iatakidan, m
სastumroebi
24. momsaxurebis biuroebi,
personalis saTavsebi h_0,8 1,6 0,4
25. sastumro oTaxebi h_0,8 1,6 0,4
26. nomrebi h_0,8 1,6 0,4

sacxovrebeli saxlebi
27. sacxovrebeli oTaxebi iataki 1,6 0,4
28. samzareuloebi h_0,8 1,6 0,4

jamrTelobis dacvis obieqtebi

29. mosacdelebi h_0,8 1,6 0,4
30. mimRebi h_0,8 2,4 0,8
31. registratura, oTaxebi
morige personalisTvis h_0,8 1,6 0,4
32. eqimTa kabinetebi, h_0,8 2,4 0,8
Sesaxvevebi
33. saproceduro kabinetebi h_0,8 1,6 0,4
34. palatebi avadmyofebisaTvis iataki 2,4 0,8
35. saingalatoroebi h_0,8 1,6 0,4
Winasaoperacio h_0,8 2,4 0,8
37. saTavsebi qalTa piradi
higienisaTvis h_0,8 _ 0,24

Vagzlebi
38. mosacdeli darbazebi iataki 2,4 0,8
39. saoperacio, sabileTo
salaroebis darbazebi h_0,8 2,4 0,8
40. dedaTa da bavSvTa oTaxebi h_0,8 1,6 0,4

cxrili 3g_s gagrZeleba

ganaTebulobis
normirebis
sibrtye (h-
zeda an
horizontaluri,
kombinir gverdiTi
s a T a v s e b i v-vertikaluri)
ebuli ganaTeba
da bgk.
ganaTeba
Sibrtyis
simaRle
iatakidan, m
sacxovrebeli da
sazogadoebrivi Senobebis sxva
damxmare saTavsebi
41. vestibiuloebi iataki 1,4 0,3
42. kibeebi:
a) mTavari kibis ujredebi iataki (baqnebi,
safexurebi) 0,7 0,15
b) danarCeni kibis ujredebi " 0,5 0,1
43. derefnebi, gasasvlelebi da
gadasasvlelebi iataki 0,5 0,1

SeniSvna: 1. im obieqtebs da saTavsebs, romlebic ar imyofebian cxrilSi

moyvanil CamonaTvalSi, Tu es iqneba gaTvaliswinebuli
specialuri teqnikuri davalebiT. am SemTxvevaSi
normatiuli bgk miiReba mxedvelobiTI muSaobis Tanrigis
mixedviT, me-2g cxrilidan.
2. Tu, arsebuli saTavsos bunebrivi ganaTebulobis
koeficienti naklebia normatiulze, mimdebare
teritoriaze axali mSeneblobebis SemTxvevaSi mas unda
SeunarCundes ganaTebulobis arsebuli done.
3. Tu saTavsos mflobelma ganaxorciela misi gadakeTeba
miSenebis, rekonstruqciis, SuqRiobebis Seminvis, fanjrebis
nawilobriv an mTlianad amoSenebis, an sxva raime sxva
formiT, mimdebare teritoriaze axali mSeneblobis
SemTxvevaSi, mxedvelobaSi miiReba am gadakeTebamde
arsebuli bunebrivi ganaTebulobis done.
4. bunebrivi ganaTebulobis angariSi warmoebs avejis,
mowyobilobebis, Sida da gare gamwvanebisgaTvaliswinebis
gareSe.
cxrili 4g

klimatis mzianobis koeficienti, C

klimatis mzianobis koeficienti, C

sazenito farnebisaTvis

horizontis mxareTa mimarT orientirebuli

SuqRiobisaTvis (azimuti, gradusi)
Suqklima "Sed"-
turi is
Senobis gare sworkuTxovan da
zona tipis
kedlebSi trapecisebr farnebSi
farne
bSi
136-225 226- 316- 69-113; 24-68; 159- 316-45
 315; 45 249-293 204-248; 203;
46-135 114-158; 339-23
294-338

I, II 0,65 0,7 0,9 0,75 0,8 0,85 0,9 0,75

cxrili 5g

Seminvis gaWuWyianebis koeficienti K g

fanjris zedapiris gaWuWyianeba

Kg
Gare Sida

umniSvnelo 0,8
umniSvnelo
Zlieri 0,6
umniSvnelo 0,7
saSualo
Zlieri 0,5
umniSvnelo 0,6
Zlieri
Zlieri 0,4

SeniSvna: 1. sacxovrebeli oTaxis fanjrebisTvis K g = 0,8 ;

2. gamoxastuli minis, minaplastikis, armofiris da mqrali minis,

agreTve aeraciis SuqRiobebis gamoyenebis SemTxvevaSi
gaWuWyianebis koeficientis mniSvneloba unda gamravldes
0,95_ze, xolo organuli minis gamoyenebis SemTxvevaSi _
1,15_ze.

cxrili 6g
Suqgamtarobis koeficientis mniSvneloba
mniSvne

mniSvne

mniSvne

Suqgamtari gadaxurvis
loba

loba

loba
T1_is

T2_is

T3_is

alaTis saxeoba
masala mzidi
 konstruqciebi

furclovani samrewvelo foladis

fanjris mina: Senobebis wamweebi 0,9
erTmagi 0,9 fanjrebisa da
farnebis
Ormagi 0,8
alaTebi:
Sammagi 0,75 a) xis rkinabetonis da
Calfa 0,75 xis wamweebi da
vitrinis mina Sewyvilebuli 0,7 Taღეbi 0,8
sisqiT 6_8 mm ormagi
gancalkevebuli 0,6 mTliani koWebi
furclovani b) foladis: da CarCoebi
armirebuli calfad kveTis
0,6 0,75
mina gasaRebi simaRliT:
calfa yri 0,9
furclovani ormagi gasaRebi 0,6 50 sm da meti 0,8
saxiani mina ormagi yru 0,8 50_ze naklebi 0,9

specialuri alaTebi
Tvisebebiani sacxovrebeli,
furclovani sazogadoebrivi
mina da damxmare
mzisgandamcavi 0,65 Senobebis
kontrastuli 0,75 fanjrebisaTvis
a) xis
organuli mina: Calfa 0,8
gamWvirvale 0,9 Sewyvilebuli 0,75
rZisferi 0,6 ormagi
gancalkevebuli 0,65
minis saamagi SeminviT 0,5
Rrutaniani
blokebi b) liTonis:
Suqgamfantavi 0,5 Calfa 0,9
SuqgamWvirvale 0,55 Sewyvilebuli 0,85
Minapaketebi 0,8 ormagi
gancalkevebuli 0,8
sammagi SeminviT 0,7

cxrili 7g

 4 koeficientis mniSvnelobebi

mzisgandamcav
mzisgandamcavi mowyobilobani, nakeTobebi da saSualebebSi
masalebi Suqis dakargvis
koeficienti  4
1. sakeci regulirebadi Jaluzebi da Storemebi
(minaTSorisi, Sida da gare) 1,0
2. stacionaluri Jaluzebi da ekranebi araumetes
450 damcavi kuTxiT da Jaluzis firebis an
ekranebis mdebareobiT 900 kuTxiT fanjris
sibrtyesTan:
Horizontaluri 0,65
Vertikaluri 0,75
3. horizontaluri winafrebi:
damcavi kuTxiT araumetes 300_isa 0,8
damcavi kuTxiT 150_dan 450_mde
0,9_0,6
(mravalsafexuriani)

cxrili 8g
 miwis qvefenili zedapiris mzianobis koeficienti _ K2

Senobis azimuti K2

2460 _ 1140 0,0

1150 _ 2450 1,2

cxrili 9g

miwis qvafenili zedapiridan arekvlis koeficienti_  k

miwis qvafenili zedapiri k

betonis da Ria feris xelovnuri filebi 0,3

Asfalti 0,15

balaxis safari 0,1

qviSa TeTri, kvarcis 0,25

qviSa yviTeli, wiTeli 0,15

gaSiSvlebuli miwis zedapiri 0,15

xreSovani safari 0,18

mokirwyluli zedapiri 0,17

foTlovani xeebi 0,17

wiwvovani xeebi 0,13

 ნაწილი 3
ინსოლაცია და მზისგან დაცვა

ინსოლაციის და მზის რადიაციის მნიშვნელობა არქიტექტურაში

Kklimatis mTeli rigi komponentebidan, erT-erT ZiriTad

klimatomaformebel faqtors warmoadgens mzis radiacia. am AmZlavri
faqtoris zemoqmedeba adamianis organizmze da samSeneblo nagebobebze
dakavSirebulia mraval dadebiT da uaryofiT movlenebTan, romlis naTeli
warmodgena arqiteqtorisTvis aucilebelia optimaluri gadawyvetis
misaRebad.
samxreTis qveynebSi mzis radiaciis mniSvnelovani intensivoba,
SeTavsebuli zafxulis maRal temperaturebTan da mzis cialis did
albaTobasTan, xSirad xdeba saTavsebis gadaxurebis mizezi.Aam pirobebSi
Senobis arasworma arqiteqturul-gegmarebiTma organizaciam SeiZleba
mkveTrad gaauaresos siTburi reJimis simZime. Ggadaxurebul saTavsSi
didxans yofna mZimed aisaxeba adamianis saerTo mdgomareobaze,
Termoregulaciis fiziologiuri meqanizmebis Zalze daZabvis gamo.
gansakuTrebiT damTrgunvelad ki gadaxureba moqmedebs bavSvebze, maTi
arasrulyoili Termoregulaciis aparatis gamo.
Aamave dros, mzis sxivebs aqvT gamajansaRebeli Tvisebebi da dadebiTad
moqmedeben adamianze, gansakuTrebiT zamTarSi da gardamaval sezonebSi.M
მზის სინათლის ჰიგიენური მნიშვნელობა გამოიხატება მის სანირების
და ბიოლოგიურ მოქმედებაში. Pპირველი გამოიხატება მზის სხივების
შესაძლებლობაში დახოცოს მავნე ბაქტერიები, ხოლო ბიოლოგიურ ასპექტში
მზის სინათლეს, მიუძღვის უმნიშვნელოვანესი როლი ორგანიზმის ძირითადი
სასიცოცხლო ფუნქციების რეგულაციაში.

ინსოლაციის ნორმირება
თუ გავითვალისწინებთ ადამიანზე და შენობების სათავსებზე მზის
გამოსხივების ინტენსიურ ზემოქმედებას, ძალზე მნიშვნელოვანია, შენობების
და განაშენიანების სწორი დაპროექტებისთვის, ინსოლაციის და მზის რადიაციის
გამართული ნორმირების სისტემის არსებობა, რომელიც ეყრდნობა სათანადო
ნორმატიულ პარამეტრებს.
განვიხილოთ ინსოლაციის ნორმირების შემდეგი საკითხები:
1. რა პრინციპები უდევს საფუძვლად ინსოლაციის ნორმირების სისტემას;
2. ინსოლაციის რა ნორმები მოქმედებს მსოფლიოს სხვადაცხვა ქვეყნებში;

ჰიგიენისტების ძირითადი პრინციპები რომლებიც ჩადებულია ინსოლაციის

ნორმირების სისტემაში

მზის სინათლის ჰიგიენური მნიშვნელობა გამოიხატება მის სანირების

(ბაქტერიოციდული) და ბიოლოგიურ (გამაჯანსაღებელი) მოქმედებაში.
პირველი გამოიხატება მზის სხივების შესაძლებლობაში დახოცოს მავნე
ბაქტერიები, ხოლო ბიოლოგიურ ასპექტში მზის სინათლეს, მიუძღვის
უმნიშვნელოვანესი როლი ორგანიზმის ძირითადი სასიცოცხლო ფუნქციების
რეგულაციაში.
ინსოლაციის ჰიგიენური სტანდარტები უნდა ასახავდეს იმ დასაბუთებულ
პარამეტრებს, რომლებიც აუცილებელია, რათა მოსახლეობა დაცული იყოს
როგორც ნაკლები, ასევე ჭარბი მზის ნეგატიური ზეგავლენისაგან:
• ინსოლაციის ნორმამ უნდა უხრუნველყოს ზოგადგამაჯანსაღებელი,
ფსიქო-ემოციური, თბური და ბაქტერიოციდული ზემოქმედების ერთობლიობა.
• შენობაში ინსოლაციის აუცილებლობა უნდა გათვალისწინებულ იქნეს
წელიწადის იმ პერიოდისთვის, როდესაც ის ყველაზე უფრო მეტად არის საჭირო
ადამიანის ორგანიზმისთვის.
• ინსოლაციის ნორმები დიფერენცირებული უნდა იყოს სხვადასხვა
ორიენტაციის მიხედვით ქვეყნის მხარეების მიმართ.
ინსოლაციის ნორმირების რაოდენობრივი მაჩვენებელია - პირდაპირი
მზის შუქის დასხივების ხანგრძლივობა – არსებულ ნორმებში ის შეადგენს 1-1.5
საათს, ამავე დროს დაშვებულია ინსოლაციის წყვეტაც.

ინსოლაციის რა ნორმები მოქმედებს მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნებში

 ჰიგიენისტების, არქიტექტორების და სხვა დარგის სპეციალისტების
მეცნიერული კვლევების საფუძველზე მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნებში,
ადგილობრივი სპეციფიკიდან გამომდინარე, დამუშავდა ნორმატიული
პარამეტრები და მოქმედებს შემდეგი ნორმები:
პოლონეთში, საფრანგეთსა და ჰოლანდიაში 1 საათიანი ხანგრძლივობა
22 თებერვლიდან 22 ოქტომბრამდე (8 თვე); შოტლანდიაში _ 1 საათი
იანვრიდან ნოემბრამდე (10 თვე); გერმანიაში, ბელგიაში, ინგლისში _ 1 საათი
მთელი წლის განმავლობაში. რუსეთში საცხოვრებელი სახლების სათავსებს
წაეყენებათ ინსოლაციისადმი შემდეგი მოთხოვნა: ქალაქის ცენტრალურ და
ისტორიულ ნაწილში _ აპრილში და აგვისტოს თვეებში, ხოლო ქალაქის
დანარჩენ ნაწილში _ მარტში და სექტემბერში ინსოლაციის ჯამური
ხანგრძლივობით 1,5_დან 2 საათამდე.
იაპონიაში არსებობს ინსოლაციის ნორმირების სპეციალიზირებული
კომიტეტი, რომელიც ამუშავებს ინსოლაციის ნორმებს.
გერმანიაში, ქ. შტუტგარტში არსებობს დღის შუქის ტექნიკის
ინსტიტუტი, რომელიც ამუშავებს და რეგულარულად აქვეყნებს ინსოლაციის
და განათებულობის ნორმებს.
ინგლისში ჯერ კიდევ 1827 წლიდან არსებობს კანონი - „დღის შუქის
უფლება“, რომელსაც დღემდე მკაცრად იცავენ.
ათენში, არქიტექტურის მე-4 კონგრესზე არქიტექტორები შეთანხმდენ და
მიიღეს ათენის ქარტია, რომელშიც ჩაწერეს, რომ საცხოვრებელი
ინსოლირებული უნდა იყოს 2 საათით მთელი წლის განმავლობაში, რითიც
ხაზი გაუსვეს ადამიანის ადგილსამყოფელის გაჯანსაღების აუცილებლობას.
საქართველოში ჰიგიენისტიების მიერ რეკომენდებული ნორმა, პროფ.
ლევან ბერიძის მიერ დამუშავებული მეთოდოლოგიის მიხედვით,
გამოსახულია “ინსოლაციის კოეფიციენტის” სახით. ინსოლაციის
ნორმირებული კოეფიციენტი წარმოადგენს, ღია ჰორიზონტის პირობებში,
მოცემული ორიენტაციისთვის მინიმალურად აუცილებელი ინსოლაციის (1,5
სთ.) წლიური ხანგრძლივობის შეფარდებას ამავე ორიენტაციისთვის
მაქსიმალურად შესაძლებელი ინსოლაციის წლიურ ხანგრძლივობასთან.
 არქიტექტორების წინაშე ინსოლაციის ჰიგიენური ნორმების
გათვალისწინება აყენებს შემდეგ ამოცანას: დასაპროექტებელი ობიექტის მიერ
არსებული სახლების ინსოლაციაზე გავლენის განსაზღვრა - ამ ობიექტის
დასაშვები სიმაღლის, სივრცითი პარამეტრების, არსებულ შენობებთან
ურთიერთგანლაგების დასადგენად, რაც ბუნებრივია განსაზღვრავს
განაშენიანების სიმჭიდროვეს.
არსებული ნორმირება უზრუნველყოფს ზოგადგამაჯანსაღებელ და ფსიქო-
ემოციურ ზემოქმედებას. იგი შემაკავებელი ინსტრუმენტია, რათა შენობების
სიმაღლემ, განაშენიანების სიმჭიდროვემ არ გადალახოს დასაშვები ზღვარი და
არ გააუარესოს გარემოს სანიტარულ-ჰიგიენური მდგომარეობა.

სათავსების ინსოლაცია არა მარტო ხანგრძლივობის, არამედ დასხივების

ინტენსივობის თვალსაზრისით, დამოკიდებულია შუქღიობების ორიენტაციაზე
ქვეყნის მხარეების მიმართ, მზის დგომის სიმაღლეზე და შემინული
ზედაპირების გამჭვირველობაზე მზის სპექტრის სხვადასხვა ნაწილების მიმართ.

მჭიდრო განაშენიანების პირობებში ხდება დიდი რაოდენობის მზის

რადიაციის და, ამავე დროს, მის ულტრაიისფერი სხივების დაკარგვა. ყველაზე
მეტად იჩრდილებიან ქვედა სართულებზე განლაგებული სათავსები.

ინსოლაციის ანგარიში
შენობებზე მზის სხივების ზემოქმედების დასადგენად საჭიროა ინსოლაციის
ანგარიშის ჩატარება. არსებობს ანალიტიკური და გრაფიკული ანგარიშის
მეთოდები. არქიტექტურულ პრაქტიკაში ძირითადად გამოიყენება გრაფიკული
მეთოდები.
ინსოლაციის გაანგარიშების მეთოდები ორი სახისაა: გეომეტრიული და
ენერგეტიკული.
გეომეტრიული გაანგარიშება გრაფიკულად ადგენს მზის სხივების
მიმართულებას გეგმებზე, ფასადებზე და ჭრილებზე, შენობაში მათი შეღწევის
სიღრმეს და იძლევა ინსოლირებული უბნებისა და დაჩრდილვის ზონების
ფართებსა და განაწილების სურათს.
ენერგეტიკული გაანგარიშება განსაზღვრავს ინსოლაციის შედეგად
გამოყოფილი სითბოს რაოდენობას, რომლის ცოდნა აუცილებელია შენობის გარე
შემოზღუდვებზე თბური დატვირთვის შეფასებისთვის, სათავსოს სითბური
რეჟიმის გასათვალისწინებლად, ზაფხულში შესაძლო გადახურებიდან
გამომდინარე გადაწყვეტილების შესაფასებლად, აგრეთვე სამაცივრო,
კონდიცირების და ჰელიოდანადგარების საჭირო სიმძლავრის საანგარიშოდ.
ინსოლაციის ამოცანების ამოსახსნელად მსოფლიოში არსებობს სხვადასხვა
სახის გრაფიკული მეთოდები. განვიხილოთ ძირითადი ამოცანები, რომლებიც
წარმოიქმნება ობიექტების ინსოლაციის ანალიზის დროს:

1. ცის კამარაზე მზის კოორდინატების დადგენა;

2. მზის სხივების მიმართულების განსაზღვრა გეგმაზე, ჭრილზე და

ფასადზე;

3. სათავსების ინსოლაციის ხანგრძლივობის განსაზღვრა;

4. შენობების ფასადების ინსოლაციის ხანგრძლივობის განსაზღვრა;

5. დღის განმავლობაში, ინსოლაციის საათობრივი ზონების აგება

სათავსოს შიდა ჰორიზონტალურ და ვერტიკალურ სიბრტყეებზე;

6. დღის განმავლობაში, გენგეგმაზე შენობებიდან დაცემული

ჩრდილების საათობრივი ზონების აგება;

7. საანგარიშო წერტილის ინსოლაციის ხანგრძლივობის განსაზღვრა

გენგეგმაზე, ფასადზე და სათავსოს ინტერიერის ნებისმიერ წერტილში;

8. გარემომცველი განაშენიანებით სათავსოს დაჩრდილვის განსაზღვრა;

9. ვერტიკალური და ჰორიზონტალური მზისგანდამცავი

საშუალებების ანგარიში;

10. მზის რადიაციის ენერგეტიკული ინტენსივობის დადგენა

ჰორიზონტალურ და ვერტიკალურ სიბრტყეზე.
 მსოფლიოში არსებული გრაფიკული მეთოდები ეფუძნება ორ განსხვავებულ
პრინციპს:
პირველი პრინციპი დაფუძნებულია “მზის საათის”, ანუ ჰორიზონტალურ
ზედაპირზე მზის ჩრდილის კვალის პრინციპზე (სურ.1).

სურ. 1. მზის საათის გრაფიკი

მოკლედ მიმოვიხილოთ სხვადასხვა ქვეყნებში და სხვადასხვა

მეცნიერების მიერ ამ პრინციპზე აგებული ინსოლაციის გაანგარიშების
გრაფიკები:

უკრაინელი მეცნიერის ა.ზელენკოს გრაფიკი. იგი აგებულია 1:1000

მასშტაბში და განკუთვნილია გენგეგმაზე ობიექტების ინსოლაციის პირობების
ანალიზისთვის (სურ. 2). ამ მეთოდით შესაძლებელია მხოლოდ ტერიტორიის
და შენობების დაჩრდილვის განსაზღვრა.
 სურ. 2. ა.ზელენკოს გრაფიკი

ამერიკელი არქიტექტორის კაიეს ინტერპრაისის „მზის საანგარიშო

გრაფიკი,“ იძლევა საშუალებას განისაზღვროს გენგეგმაზე საანგარიშო
წერტილის ინსოლაციის ხანგრძლივობა ირგვლივ არსებული განაშენიანების
გათვალისწინებით (სურ. 3).
გრაფიკის გამოყენება შეზღუდულია იმით, რომ საანგარიშო ობიექტები
უნდა იყოს ერთი სიმაღლის, აგრეთვე გრაფიკი მიბმულია ერთ გარკვეულ
მასშტაბთან.
 სურ. 3. კაიეს ინტერპრაისის „მზის საანგარიშო გრაფიკი“

რუსი მეცნიერის ვ.მასლენიკოვის ხელსაწყო ,,სვეტოპლანომერი“. ეს

ხელსაწყო, აგრეთვე, იძლევა საშუალებას განისაზღვროს გენგეგმაზე
საანგარიშო წერტილის ინსოლაციის ხანგრძლივობა, აგრეთვე შესაძლებელია
მზის რადიაციის რაოდენობის განსაზღვრა სხვადასხვა ორიენტაციის
ჰორიზონტალურ და ვერტიკალურ სიბრტყეზე (სურ. 4).
ხელსაწყო გაანგარიშებულია ობიექტის მხოლოდ ერთ სიმაღლეზე.
იმისთვის, რომ სხვადასხვა სართულიანობის განაშენიანებისთვის
განისაზღვროს ინსოლაციის პირობები, საჭიროა ყველა ცალკეული
სიმაღლისთვის შესაბამისი ხელსაწყოს არსებობა, რაც ზღუდავს მის
გამოყენებას.
 სურ. 4. ვ.მასლოენიკოვის ხელსაწყო ,,სვეტოპლანომერი“

ა.რუდნიცკის გრაფიკები წარმოადგენს ჩრდილის კვალის მრუდეების

სისტემას სხვადასხვა სიმაღლის ვერტიკალისგან, რომელიც მოთავსებულია
გრაფიკის ცენტრში. ამ გრაფიკების საშუალებით შესაძლებელია სათავსების,
ფასადების და გენგეგმაზე საანგარიშო წერტილის ინსოლაციის
ხანგრძლივობის განსაზღვრა. ამ გრაფიკების უარყოფით მხარეთ შეიძლება
მივიჩნიოთ ის, რომ გრაფიკები მიბმულია გარკვეულ მასშტაბთან (სურ. 5).
 სურ. 5. ა.რუდნიცკის გრაფიკი

პოლონელი არქიტექტორის მ. ტვაროვსკის ,,მზიური სახაზავი“

წარმოადგენს პლასტმასის სწორკუთხა სახაზავს, რომელზედაც დატანილია
რუდნიცკის ტიპის გრაფიკი (სურ. 6). ამ სახაზავის მეშვეობით შეიძლება
ინსოლაციის გეომეტრიული ამოცანების გადაწყვეტა

სურ. 6. მ. ტვაროვსკის ,,მზიური სახაზავი“

 ინსოლაციის გაანგარიშების მეორე პრინციპი, ემყარება ცის კამარის და
მზის ტრაექტორიების პროექციას ჰორიზონტალურ ზედაპირზე.
ამ პრინციპზე აგებული გრაფიკები წარმოდგენილია გუნარ პლეიჟელის, ბ.
დუნაევის, ბეკერის და ფუნაროს და სხვა მეცნიერების მიერ.
არქიტექტორ ბ. დუნაევის მიერ დამუშავებული გრაფიკით შეიძლება
განისაზღვროს გარემომცველი განაშენიანების გავლენა სათავსოს ინსოლაციის
ხანგრძლივობაზე. ამ მეთოდის დადებით მხარედ შეიძლება ჩაითვალოს ის,
რომ ის იძლევა საშუალებას გათვალისწინებულ იქნეს შუქღიობის ფორმა,
კედლების სისქე, ირგვლივ მდებარე განაშენიანების და შენობების
კონფიგურაცია (სურ. 7).

სურ. 7. ბ. დუნაევის გრაფიკი

შვედი არქიტექტორის გუნარ პლეიჟელის გრაფიკები გამოირჩევა ბ.

დუნაევის გრაფიკებისგან იმით, რომ ცის სფეროს და მზის ტრაექტორიების
პროექცია გაშლილია არა ჰორიზონტის წრის გარეთ, არამედ მის შიგნით. მათი
მოხმარების პრინციპები ანალოგიურია, ასევე ერთნაირია მათი დადებითი და
უარყოფითი მხარეები (სურ. 8).
 სურ. 8. გუნარ პლეიჟელის გრაფიკი

ბეკერის და ფუნაროს „მზის მაძებარი“ ასევე აგებულია კოორდინატების

რადიალურ-წრიულ სისტემაზე. ამ მეთოდის ნაკლად, წინა ორ მეთოდთან
შედარებით, შეიძლება ჩავთვალოთ გრაფიკის აგების სირთულე (სურ. 9).
 სურ. 9. ბეკერის და ფუნაროს „მზის მაძებარი“

როგორც ვნახეთ მსოფლიოში არსებობს ინსოლაციის გაანგარიშების

სხვადასხვა გრაფიკული მეთოდი.

საქართველოში გამოიყენება პროფ. ლევან ბერიძის მიერ დამუშავებული

გრაფიკული მეთოდები, რომლებიც წარმატებით აპრობირებულია სხვადასხვა
ქვეყნების არქიტექტურულ პრაქტიკაში. განხილული მეთოდებისგან ეს
გრაფიკული მეთოდები გამოირჩევა იმით, რომ მათი გამოყენებით
შესაძლებელია ყველა ძირითადი ამოცანების ამოხსნა, რომლებიც
წარმოიქმნება ობიექტების ინსოლაციის ანალიზის დროს, მათთვის ნახაზის
მასშტაბს არა აქვს მნიშვნელობა და მათი გამოყენებით შესაძლებელია
ნებისმიერი კონფიგურაციის და პლასტიკის შენობებისთვის ინსოლაციის
გაანგარიშება და ანალიზის ჩატარება.
 აღნიშნული გრაფიკული მეთოდები, აგრეთვე, ეფუძნება ორ
განსხვავებულ პრინციპს:
პირველი პრინციპი მდგომარეობს ცის კამარაზე ყველა თვის მზის
ტრაექტორიების პროექციას, მხოლოდ არა ჰორიზონტალურ (როგორც ეს
მიღებულია სხვა გრაფიკულ მეთოდებში), არამედ ვერტიკალურ სიბრტყეზე
(სურ. 10). ამ სიახლემ განაპირობა ვიზუალიზაციის მაღალი დონე, რის გამოც
მას ეწოდა „ვიზუალურ-სივრცითი მეთოდი“.
ამ პრინციპით დამუშავებულ გრაფიკზე დატანილია: მზის
ტრაექტორიები, თვეების და საათების მიხედვით; ჰორიზონტალური
კუთხეების სექტორების შკალები (გრაფიკის ცენტრიდან მარჯვნივ და
მარცხნივ); ვერტიკალური კუთხეების შკალები (გრაფიკის მარჯვენა და
მარცხენა მხარეს). Ggrafiki agebulia CrdiloeTi ganedis 420 _ sTvis.

სურ. 10. ლ.ბერიძის ინსოლაციის საანგარიშო გრაფიკი

(„ვიზუალურ-სივრცითი მეთოდი“)

ახალ ან რეკონსტრუირებად განაშენიანებაში, შენობების მიერ

ურთიერთდაჩრდილვის სურათის გამოსავლენად, ინსოლაციის ანგარიშის
ჩატარება მდგომარეობს შერჩეული საანგარიშო წერტილებისთვის ინსოლაციის
კოეფიციენტის დადგენაში და მის შედარებაში ინსოლაციის ნორმირებულ
კოეფიციენტთან (ნახ. ).
 სურ. 11. ინსოლაციის ნორმირებული კოეფიციენტები შენობის აზიმუტის
მიხედვით

insolaciis yvela angariSi warmoebs WeSmariti mziuri droiT.

ukanasknelis gadayvanის მეთოდი adgilobriv (samoqalaqo) droSi
ganxilulia “arqiteqturuli klimatologiis“ nawilSi.

insolaciis saangariSo koeficienti gamoiTvleba Semdegi formuliT:

Ip
is =
I max , (2i)

sadac: Ip_ saangariSo wertilidan xiluli wliuri insolaciis

jamuri seqtori (gradusebSi), romelic aucileblad unda Seicavdes
marti_seqtembris mzis traeqtoriis ara nakleb 250_ian insolaciis
seqtors (angariSebis meTodika moyvanilia danarTSi).

I max _mocemuli orientaciisTvis maqsimalurad SesaZlebeli wliuri

insolaciis jamuri seqtroi, grad. (miiReba Senobis azimutis mixedviT 2i

naxazodan).
 სურ. 12. წლიური ინსოლაციის ჯამური სექტროის კოეფიციენტები
შენობის აზიმუტის მიხედვით

SeniSvna: I p _s angariSis dros ar miiReba mxedvelobaSi 30_ze naklebi

insolaciis seqtori.
insolaciis saangariSo wertili miiReba Senobis qveda (miwiszeda)
sarTulze Seminuli sasinaTlo Riobis centrSi, fasadis zedapiris
sibrtyeSi.

ინსოლაციის ანგარიში მდგომარეობს დამჩრდილავი შენობის საკვანძო

წერტილების ჰორიზონტალური და ვერტიკალური კუთხეების გაზომვაში (სურ.13) ,
ლ. ბერიძის ინსოლაციის გრაფიკზე ვიზუალური სურათის აგებაში (სურ. 14),
ინსოლაციის საანგარიშო კოეფიციენტის დადგენაში და მის შედარებაში
ნორმირებულ კოეფიციენტთან
 სურ. 13. ინსოლაციის დაჩრდილვის კონტურის ასაგები სქემა

სურ. 14. დაჩრდილვის კონტურის აგება და ხილული ინსოლაციის

ჯამური სექტორის ანგარიში

ქვემოთ, კონკრეტული ობიექტის მაგალითზე, მოცემულია ინსოლაციის

გაანგარიშების ვიზუალური გამოსახულება (სურ. 15, 16).
სურ. 15. ინსოლაციის გაანგარიშების ვიზუალური გამოსახულება
სურ. 16. ინსოლაციის გაანგარიშების ვიზუალური გამოსახულება
_ meore principze agebuli grafikebi (aseve C.g. 420-Tvis ) dafuZnebuli
arian “mzis saaTis”, anu horizontalur zedapirze mzis Crdilis
kvalis principze (nax. ).

სურ.17. ლ. ბერიძის ინსოლაციის საანგარიშო გრაფიკები

 Sedgenilia aseTi grafikebis kompleqti, qveynis mxareebis 16
orientaciisTvis. me_ naxazze naCvenebia erTerTi grafiki
saTanado ganmartebebiT. TiToeul grafikze datanilia:
• grafikis centrze horizontalurad gamavali fasadis xazi
(gegmaSi);
• koeficientebis ganmsazrvreli, erTi vertikaluri da, fasadis
xazTan SeTavsebuli, ori horizontaluri Skala;
• grafikis centri _ kvlevis centraluri wertili;
• fasadis xazis qveS da mis paralelurad H manzilze
ganlagebuli horizontis sibrtye (WrilSi);
• mzis Crdilis kvalis saaTobrivi svlis mrudeebi, weliwadis
saxasiaTo periodebisTvis (zafxuli ,gazafxuli-Semodgoma,
zamTari);
• insolaciis saaTebi (mricxvelSi ) da horizontalur zedapirze
mzis pirdapiri radiaciis datvirTvis saaTobrivi mniSvnelobebi
(kkal/m2sT);
• gradusebis Skala 0-dan 900-mde grafikis perimetrze;
• grafikis dasaxeleba, misi nomeri, geografiuli ganedi da
orientacia qveynis mxareebis mimarT.

ქვემოთ მოყვანილია ამ გრაფიკული მეთოდით ინსოლაციის გაანგარიშების

რამოდენიმე მაგალითი.

ტერიტორიის დაჩრდილვა სათავსოს საათობრივი ინსოლაცია

 ფასადზე შუქჩრდილის აგება (ლოჯია) ფასადზე შუქჩრდილის აგება (აივანი)
სურ.18. ინსოლაციის გაანგარიშების მაგალითები

insolaciis moTxovnebis gaTvaliswineba proeqtirebaSi

1. ტეritoriis keTilmowyobis daproeqtebisas, gamwvanebis, sabavSvo da
sportuli moednebis, mcire arqiteqturuli formebis (pergolebi,
tentebi da sxva), wylis auzebis, manqanebis sadgomebisa da sxva
keTilmowyobis elementebis adgilis SerCeva xorcieldeba teritoriis
daCrdilvis sqemis mixedviT. A
2. sazogadoebrivi da sawarmoo Senobebis insolaciis gansazRvris dros
gasaTvaliswinebelia saTavsebis samuSao reJimi da eqspluataciis
periodi. erTcvliani samuSao an saswavlo procesis SemTxvevaSi
mizanSewonilia saTavsebis insolaciis gaTvaliswineba arasamuSao
saaTebSi.
3. insolaciis intensivobis regulireba saTavsebSi SesaZlebelia
Senobebis orientaciiT qveynis mxareebis mimarT da mzisgandamcavi
mowyobilobebis gamoyenebiT.
4. Senobebis orientacia qveynis mxareebis mimarT unda pasuxobdes Semdeg
moTxovnebs:
a) Mmzis Suqis higienuri da gamajansaRebeli Tvisebebis maqsimaluri
gamoyeneba zamTarSi da gardamaval sezonSi;
 b) Mმzis radiaciis Tburi zemoqmedebis SezRudva weliwadis cxel
periodSi.
5. სacxovrebeli Senobebis proeqtirebisas aucilebelia binebis
saTაvsebis diferencireba insolaciis moTxovnebis mixedviT.
ოrientaciis rekomendebuli zRvrebi sxvadasxva funqcionaluri
daniSnulebis saTavsebisaTvis moyvanilia 3i naxazze.
6. სxvadasxva orientaciebis SedarebiTi daxasiateba insolaciis Tburi
datvirTvebis, xangrZlivobis da xasiaTis mixedviT mocemulia 4i
naxazze.
7. რekomendaciebi calmxrivi da ormxrivi sacxovrebeli binebisaთვis
orientaciebis SesarCevad moyvanilia 5i naxazze.
8. Seminuli SuqRiobidan saTavsSi Sesuli Warbi insolaciis moxsna
xorcieldeba mzisgandamcavi mowyobilobebiT. maTi gamoyeneba
mizanSewonilia, rodesac gare haeris saSualo Tviuri temperatura

t  22 0 C
9. Mმzisgandamcavi mowyobilobebis ganTavseba rekomendebulia Seminuli
SuqRiobebis gare mxridan.
10. სtacionaluri mzisgandamcavi mowyobilobebis daproeqteba
mizanSewonilia gareSemozRudvidan garkveuli manZilis dacilebiT,
haeris cirkulaciis momatebis da insolirebuli kedlebidan gamTbari
haeris masebis mosaxsnelad.
11. mzisgandamcavi mowyobilobebis klasifikacia:
a) konstruqciuli niSnebiT:
a.a) stacionaluri, romlebic warmoadgenen Senobebis organul nawils
(sxvadasxva konstruqciuli elementebi, winafrebi, aivnebi, verandebi da
a.S.);
a.b) arastacionaluri, romlebic warmoadgenen mowyobilobebis sagnebs
(fardebi, Jaluzebi, markizebi da a.S.) da magrdebian SuqRiobebze Senobis
eqspluaraciis procesSi.
b) daniSnulebis mixedviT:
b.a) Tbodamcavi, romlebic zRudaven mzis sxivebis SeRwevis saTavsSi
(sxvadasxva Suqgamtari elementebi, specialuri TboSTanTqmadi minebi da
a.S.);
 b.b)Suqgamfantveli, romlebic fantaven mzis sxivebs da qmnian saTavsSi
Tanabar ganaTebas (sxvadasxva Suqgamfantavi minebi).
g) tipologiis mixedviT:
g.a) horizontaluri (winafra, aivani, lavgardi, horizontaluri
Jaluzi da sxv.), nax. 6i;
g,b,) vertikaluri (ekrani, piloni, vertikaluri Jaluzi da sxva.),
nax. 7i;
g.g) kombinirebuli (fiWvuri konstruqciebi, lojia, uJredovani
moculobiTi elementebi da sxv.), nax. 8i;
d) eqspluataciis mixedviT:
d.a) regulirebadi (arastacionaruli mowyobilobebi, zogierTi
stacionaluri mowyobilobebis horizontaluri da vertikaluri
elementebi);
d.b) araregulirebadi (stacionaluri elemnebis umravlesoba).
e) adgilmdebareobis mixedviT:
e.a) Siga (Jaluzi, fardebi, darabebi da sxva.);
e.b) gare (markizi, jaluzi, darabebi, stacionaluri elementebi).
12. mzisgandamcavma mowyobilobebma unda uzrunvelyon:
a) maqsimaluri dacva insolaciisagan weliwadis cxel periodSi;
b) fanjrebis SesaZleblad naklebi daCrdilva weliwadis civ
periodSi;
g) saTavsoSi normaluri ganaTebis done;
d) gare ganaTebuli zedapirebidan areklili mzis sxivebis
damabrmavebeli zemoqmedebisgan dacva;
e) SesaZleblad naklebi kontrasti sikaSkaSeSi saTavsodan xiluli
damcavi konstruqciis zedapirebsa da cas Soris;
v) saTavsos Seuferxebeli ganiaveba;
z) gare sivrcis sakmarisi xedva;
T) aucilebeli esTeTikuri moTxovnebi, romlebic waeyeneba Senobebis
garegnul iersaxes, mzisgandamcavi mowyobilobebis (rogorc fasadebis
maformirebeli arqiteqturuli elementebis) wamyvani rolis
gaTvaliswinebiT.
13. rekomendaciebi (Senobis orientaciis gaTvaliswinebiT) stacionaluri
mzisgandamcavi mowyobilobebis tipebis da parametrebis SesarCevad
mocemulia 9i naxazze.
naxazebi
 danarTi

1. insolaciis saangariSo koeficientis gamoTvlis meTodika

vizualur_sivrciTi meTodiT

1. ganaSenianebaSi, Serceuli saangariSo wertilidan mzis

traeqtoriebisxiluli nawilis dasanaxad da insolaciis jamuri

seqtoris (i )p dasadgenad gamoiyeneba insolaciis saangariSo

grafiki, nax. 10i.
2. aRniSnuli meTodiT insolaciis angariSi mdgomareobs,
ganaSenianebiT da sxva damCrdilavi elementebiT Seqmnili
daCrdilvis konturis agebaSi da, grafikTan misi Setavsebis gziT,
mzis traeqtoriebis xiluli nawilis da insolaciis jamuri

seqtoris (i p ) dadgenaSi.
3. daCrdilvis konturis asagebad gamoiTvleba samxreTis orientaciis
mimarT, saangariSo wertilidan xiluli, damCrdilavi obieqtebis
sakvanZo da maT Soris ganlagebuli ramodenime wertilis
koordinatebi (horizontaluri da vertikaluri kuTxeebi), nax. 11i.
4. damCrdilavi obieqtebis daniSnuli wertilebis koordinatebis
gamosaTvlelad gamoiyeneba ganaSenianebis gegma. Winaswar inomreba
da TanmimdevrobiT dgindeba damCrdilavi obieqtebis daniSnuli

wertilebis horizontaluri kuTxeebi ( ) samxreTis orientaciis

mimarT (misgan marjvniv “+”, marcxniv “-“), agreTve (obieqtebis

simaRleebis mixedviT maTi Sesabamisi vertikaluri kuTxeebi ( ) ,

(nax. 11i).
5. obieqtis simaRle ganisazRvreba, rogorc sxvaoba saangariSo
wertilis niSnulsa da damCrdilavi obieqtebis sakvanZo wertilis

niSnuls Soris. simaRlis kuTxeebis ( ) gamosaTvlelad,

gadaizomeba manZili saangariSo wertilidan obieqtis daniSnul
wertilamde, miRebuli monakveTis bolodan aRimarTeba saangariSo
simaRlis toli vertikali, romlis bolo SeurTdeba saangariSo
 wertils.  warmoadgens kuTxes horizontalur xazs da am
vertikals Soris (nax. 11i).
6. damCrdilavi konturis asagebad miRebuli mniSvnelobebi
gadaizomeba _ grafikis abscisebze (centraluri ordinatidan

marjvniv da marcxniv)   kuTxeebi, xolo grafikis ordinatebze

0

Sesabamisi 0 kuTxeebi. gadakveTis wertilebis erTmaneTTan

SeerTebis gziT miireba daCrdilvis konturis gamosaxuleba (nax.
12i).
7. miRebuli suraTis mixedviT, abscesebis RerZze, gamoiTvleba
weliwadis yoveli TvisTvis cal_calke, saangariSo wertilidan
xiluli insolaciis jamuri seqtori (nax. 12i).
8. am seqtoris SekrebiT miiReba wliuri insolaciis jamuri seqtori

(i ).
p

SeniSvna: insolaciis gaangariSebisaTvis gamoiyeneba l. beriZis

vizualur-sivrciTi meTodi.

2. teritoriis daCrdilvis sqemis ageba

1. teritoriis daCrdilvis sqemis asagebad gamoiyeneba l. beriZis

saangariSo insolaciuri grafiki (nax. 13i). Pirvel rigSi misi
CrdiloeTis mimarTuleba Tavsdeba ganaSenianebis gegmis
CrdiloeTis mimarTulebasTan;
2. grafikis centris SeerTebiT Sesabamisi Tvis saangariSo saaTTan
(SN) miiReba mzis sxivebis mimarTuleba gegmaze (nax. 14i).
3. saangariSo saaTze gamavali wrexazis daxmarebiT, koeficientebis
Skalaze amoikiTxeba Sesabamisi koeficientis mniSvneloba (K).
Senobis simaRleze (H) misi gamravlebiT miiReba Crdilis sigrZe (I):
l = KH (3i)
1. saangariSo TvisTvis, ganaSenianebis gegmaze arsebuli yvela
SenobisaTvis, dRis yoveli saaTisaTvis Tanmimdevrulad aigeba
dacemuli Crdili, rac iZleva teritoriis daCrdilvis srul suraTs
(nax. 14i).
 cxrili 1
saTavsoTa klasifikacia insolaciis moTxovnებiდan gamomdinare
moTxovnebi
saTavsoebis da moTxovnebi
mzisgandamcavi
teritoriebis jgufi insolaciisadmi

I jgufi
Aucilebelia Aucilebelia
1. sacxovrebeli oTaxebi,
normirebuli mxolod weliwadis
sastumros nomrebi,
insolaciis cxel periodSi
saerTo sacxovreblis
koeficientis
oTaxebi, savadmyofos,
uzrunvelyofa
dasasvenebeli saxlebisa
da sanatoriumebis
palatebi, sabavSvo baga-
baRebis jgufis oTaxebi

Aucilebelia
2. saswavlo
normirebuli Aucilebelia
dawesebulebebis
insolaciis saswavlo saaaTebis
klasebi, auditoriebi
koeficientis ganmavlobaSi
uzrunvelyofa

rekomendebulia
3. sabavSvo saTamaSo da
normirebuli
sportuli moednebi,
insolaciis Arekomendebulia
dasasvenebeli adgilebi,
koeficientis mxolod weliwadis
wylis auzebi
uzrunvelyofa cxel periodSi
(teritoriebze)

II jgufi
moTxovnebi
1. laboratoriebi,
insolaciisadmi ar
administraciuli da
waeyeneba aucilebelia
saofise saTavsebi;
samuSao saaTebis
samkiTxvelo, saxazavi,
periodSi
sportuli, savaWro da
sasadilo darbazebi,
 samzareuloebi

cxrili 1-is gagrZeleba

moTxovnebi
saTavsoebis da moTxovnebi
mzisgandamcavi
teritoriebis jgufi insolaciisadmi

2. mxedvelobiTi muSaobis I- moTxovnebi Aucilebelia

IV Tanrigis sawarmoo insolaciisadmi ar samuSao saaTebis
daniSnulebis samuSao waeyeneba periodSi
saTavsebi
A
III jgufi ucilebelia
1. vestibiulebi, rekriaciebi moTxovnebi mxolod weliwadis
insolaciisadmi ar
cxel periodSi
waeyeneba

ucilebelia
2. V-VIII Tanrigis sawarmoo moTxovnebi
mxolod weliwadis
daniSnulebis samuSao insolaciisadmi ar
cxel periodSi
saTavsebi (cxrili 2) waeyeneba

IV jgufi
sademonstracio da dauSvebeli aucilebelia
sagamofeno darbazebi, mTeli wlis
wignsacavebi, saoperacioebi. ganmavlobaSi
agreTve yvela saTavso,
sadac teqnologiuri
pirobebis gamo insolacia
dauSvebeli

SeniSvna: insolaciis koeficientis normirebuli mniSvnelobiT

uzrunvelyofas eqvemdebarebian:
1. 1_3 oTaxian sacxovrebel binebSi aranakleb erTi oTaxi; 4-5 oTaxian
binebSi aranakleb ori oTaxi; 6_10 oTaxianebSi_3 oTaxi; 11 da met
oTaxian binebSi_4 oTaxi;
2. sastumros normebis da saerTo sacxovreblis oTaxebis ara nakleb
40%-sa
 3. saavadmyofos, dasasvenebeli saxlisa da sanatoriumis palatebis,
saswavlo dawesebulebebis auditoriebis aranakleb 60%-sa. Qalaqis
mWidro ganaSenianebis pirobebSi dasaSvebis aranakleb 40%-sa.

IV nawili.
arqiteqturuli akustika

Sesavali

akustikis amocanebi mravalmxrivia, magram maTi umravlesoba

SeiZleba daviyvanoT or ZiriTad problemaze: pirveli miznad isaxavs
sxvadasxva darbazebSi da auditoriebSi msenelebis mier bgeris
srulfasovani aRqmisTvis pirobebis Seqmnas; meore problemas
warmoadgens im bgerebis Sesusteba da CaxSoba, romlebic qmnian xmaurs
da uSlian adamians normalur muSaobas da dasvenebas.
aqedan gamomdinare winamdebare kursi Seiswavlis akustikuri
procesebis fizikur arss, angariSis meTodebs da Seicavs praqtikul
rekomendaciebs optimaluri akustikuri proeqtirebisaTvis.

ZiriTadi gansazRvrebebi, sidideebi da erTeulebi

bgeriTi rxevebi da talRebi

cxovrebaSi Cven yoveldRiurad vxvdebiT sxvadasxva rxeviT da

talRovan moZraobebs: talRebis moZraoba wylis zedapirze, simis rxevebi
musikalur instrumentSi, radiotalRebis gavrceleba da a.S.
bgera_ rxeviTi moZraobebis (talRebis) nairsaxeobaa haerSi, wyalSi,
myar sxeulebSi.
haers gaaCnia moculobiTi drekadobis Tviseba, igi ewinaaRmdegeba
SekumSvas da warmoadgens Tavisebur “zambaras”. rogorc yovel sxeuls
haers gaaCnia masa da inercia. haeris drekadobis da inerciis Tvisebebis
Sexameba, misi simkvrivis uecari Secvlis dros iwvevs drekadi talRebis
Seqmnas.
 talRovani moZraobis ZiriTadi maxasiaTebelia – talRis sigrZe, e.i.
talRis erT fazaSi myofi or wertils Soris manZili. meore
maxasiaTebelia_talRis amplituda, anu manZili romelzedac rxevaSi
myofi nawilaki, gadaixreba wonasworobis mdgomareobidan.
rxeviT procesSi mniSvnelovania agreTve, rxevis faza da fazis
gadaadgileba, anu rxevis maxasiaTebeli erTi sinusoidis gadaadgileba
meore sinusoidis mimarT. Tu gadaadgilebis kuTxe nulis tolia, maSin
rxevebi mimdinareobs erT fazaSi. fazis aTvla Cveulebrivad iwyeba
wonasworobis mdgomareobidan.
rxevadi sxeuli (musikaluri instrumentis simi da sxva)
ganuwyvetliv asxivebs drekad talRebs, romlebic xasiaTdeba haeris
Tanmimdevrul SekumSva-gaSliT. am rxevebis Sedegad warmoiSveba da
vreceldeba bgeriTi talRebi. maTi moZraoba, rogorc yovelgvari
talRovani moZraoba xasiaTdeba talRis sigrZiT, rxevis sixSiriT da
gavrcelebis siCqariT.
adamianis normaluri yuris mier aRiqmeba bgeriTi talRebi, romelTa
sixSire mdebareobs 20-dan 20 000 hercis (hc) farglebSi. es Seesabameba
talRebis sigrZes haerSi, Sesabamisad 17m.-dan 1.7sm-mde. bgeriT rxevebs,
romelTa sixSire 20 hc.-ze naklebia uwodeben infrabgeras, xolo Tu
20 000 hc.-ze metia – ultrabgeras.
bgeris siCqare haerSi damokidebulia atmosferul wnevaze, haeris
simkvriveze da mis temperaturaze: ase 0 c dros bgeris siCqare udris
331.5m/wm, xolo 18 c dros_342m/wm.

talRovani moZraobis mniSvnelovani Tvisebebia: talRebis

interferencia da difraqcia.
rxevebis gaZlierebis an mospobis movlenas talRovan moZraobaSi
ewodeba interferencia. igi warmoiSveba Semdegi pirobebis dacvis
SemTxvevaSi:
1. ori bgeris wyaros Sefardeba tolia 1:1; 1:2; 2:3 da a.S.
2. rxeviTi fazebis gadaadgileba mudmivia.
bgeriTi talRebis difraqcia xasiaTdeba maTi SesaZleblobiT,
gavrcelebisas Semouaron Semxvedr winaRobebs, Sevidnen e.w. Crdilis
zonaSi. am movlenis warmosaqmnelad, Semxvedri winaRobebis zomebi unda
edrebodes talRis sigrZes, an unda iyos masze naklebi.
 bgeris Sefaseba, sinaTlis msgavsad, SeiZleba fizikuri meTodebiT
(xelsawyoebiT) da fiziologiurad (SegrZnebiT)

Bbgeris fizikuri maxasiaTeblebi

. fizikurad bgera warmoadgens drekadi garemos talRovan rxevas;

fiziologiurad ki aRiqmeba smeniT organoze bgeriTi talRebis
zemoqmedebis Sedegad warmoqmnili SegrZnebiT.
bgeriT velSi garemos fizikuri mdgomareoba xasiaTdeba bgeriTi
wneviT da rxeviTi siCqariT. bgeriTi wnevis ganzomilebis erTeulia
paskali _ pa. SekumSvis fazaSi wneva dadebiTia, gaSlis fazaSi _
uaryofiTi.
garemos nawilakebis rxeviTi siCqaris ganzomilebis erTeulia _ m/wm.
igi dadebiTia Tu rxevis mdgomareobaSi myofi nawilaki moZraobs
bgeriTi talRis gavrcelebis mimarTulebiT da uaryofiTi _
sawinaaRmdego SemTxvevaSi. bgeris siCqare ar unda aurioT nawilakebis
rxeviT siCqaresTan _ cvlad sididesTan, romelic damokidebulia nawi-
lakis rxevis sixSireze da bgeriTi wnevis sidideze.
bgeris wyaroebi xasiaTdeba bgeriTi simZlavriT da gamosxivebis
mimarTulebiT.
bgeris simZlavres uwodeben bgeriTi energiis saerTo raodenobas,
romelsac bgeris wyaro asxivebs garemo sivrceSi, drois erTeulSi.
ganzomilebis erTeulia _ vt (vati).
rac Seexeba gamosxivebis mimarTulebas, bgeris arsebuli wyaroebi
xasiaTdeba araTanabari gamosxivebiT sxvadasxva mimarTulebiT. bgeriTi
gamosxivebis mimarTuleba ganisazRvreba mimarTulobis koeficientiT.
bgeriTi wnevis sidide, bgeris Zala da agreTve bgeris wyaroebis
simZlavre icvleba Zalian did farglebSi. vinaidan, teqnikur akustikaSi,
am sidideebis absoluturi mniSvnelobebis gamoyeneba dakavSirebulia
siZneleebTan, miRebulia maTi Sefaseba fardobiT logariTmul
erTeulebSi _ decibelebSi (db), rac gansazRvravs bgeriTi wnevis dones.
bgeriTi wnevis donis SemoReba saSualebas iZleva bgeriTi wnevis
uzarmazari diapazoni gardaiqmnas praqtikulad moxerxebul diapazonad
0-dan 120 decibelamde. bgeriTi wnevis donis sxva upiratesoba
mdgomareobs imaSi, rom misi Secvla 1 db-iT miaxlovebiT Seefardeba
adamianis mier odnav aRqmad bgeris siZlieris minimalur cvlilebas.
Bbgeris wyaros mier gamosxivebuli bgeriTi energia nawildeba
sixSireebis mixedviT, amitom akustikuri amocanebis gadawyvetisas
damproeqtebelma unda icodes bgeris sixSiris maxasiaTebeli, romelic
gviCvenebs bgeriTi wnevis donis ganawilebas sixSireebis mixedviT.
sixSireebis zoli xasiaTdeba zRvruli sixSireebiT (f1 _qveda da f2 _zeda),

siganiT ( f = f2 - f1) da saSualo geometriuli sixSiriT (fსაშ = f1 f2). zols,

romelSic fardoba f2 / f1 = 2 ewodeba oqtava.

bgeris fiziologiuri maxasiaTeblebi.

adamianis yurs SeuZlia isminos bgerebi maTi wnevis cvalebadobis

sakmaod did diapazonSi, aseve moaxdinos maTi diferencireba sixSiris
da intensivobis mixedviT. am ukanaskneli maCveneblebiT bgeriTi rxevebis
is are, romlis farglebSi adamianis yuri aRiqvams bgeras mdebareobs 20-
dan 20000 hercamde (hc) sixSiris farglebSi.
bgeris Sefasebis ZiriTadi fiziologiuri kriteriumebia _ simaRle
da xmamaRloba. bgeriTi simaRle _smeniTi SegrZnebis xarisxia, romelic
gansazRvravs bgeris mdgomareobas musikalur rigSi.
xmamaRlobis raodenobrivi SefasebisTvis xmaroben xmamaRlobis
dones, romlis erTeulia _ foni.
adamianis yuris mgrZnobeloba bgeris rxevebis sixSiris gazrdasTan
erTad matulobs.
bgeriTi wnevis da xmamaRlobis doneebi, sixSiris areebSi 500-dan
2000 hc-mde, ricxobrivad erTnairia.
xmamaRlobis donis SefasebasTan erTad praqtikaSi saWiroebas
warmoadgens subieqturi Sefaseba, romlis erTeulia _ soni. erTi sonis
xmamaRlobas flobs bgera, romlis xmamaRlobis done udris 40 fons.
 bgeriTi velis difuzuroba

saTavsos zedapirebidan mravaljer areklili bgerebi qmnian rTul

bgeriT vels. difuzuri bgeriTi veli saTavsos kargi akustikis ZiriTadi
winapirobaa. aseTi saTavso xasiaTdeba imiT, rom velis yvela wertilSi,
droSi gasaSualoebuli bgeriTi dawnevis done da msmenelTan mosuli
bgeriTi energiis nakadi, nebismieri mimarTulebiT mudmivia. aseTi
bgeriTi veli _ idealuri SemTxvevaa. daxurul saTavsebSi aseT idealur
difuzur velTan miaxlovebis xarisxi, maTi akustikuri Tvisebebis
dadebiTi Sefasebis erTerTi kriteriumia.
bgeriT talRebs Tan moaqvT meqanikuri energia, romelsac isini
Rebuloben bgeris wyarodan. zedapirTan Sexvedrisas bgeriTi talRebi
nawilobriv aireklebian da kargaven motanili energiis nawils. am
process, romelic xasiaTdeba zedapiris mier bgeriTi energiis
StanTqmiT, uwodeben bgeraTaSTanTqmas. zedapiris SesaZlebloba
STanTqas bgeriTi energiis sxvadasxva raodenoba damokidebulia masalis
struqturaze, mopirkeTebis fenis konstruqciaze da fasdeba STanTqmis
koeficientiT.
bgeraTaSTanTqmis koeficienti ( ) _ zedapiris mier STanTqmuli
energiis Sefardebaa energiasTan, romelic ecema am zedapirze, e.i. :

(1a)
zogad SemTxvevaSi, romelime zedapiris STanTqmis koeficienti
damokidebulia am zedapirze bgeriTi talRebis dacemis kuTxeze da
bgeris rxevis sixSireze. akustikuri angariSebis dros, bgeriTi energiis
nebismieri kuTxiT dacemisas, Cveulebriv, miiReba STanTqmis difuzuri

koeficientis saSualo mniSvneloba. STanTqmis saSualo koeficientis

ricxobrivi mniSvneloba ganisazRvreba Semdegi gamosaxulebiT:

(2a)
 sadac _ saTavsSi zedapirebis farTebia - m2 (Weris,
kedlebis, iatakis da sxva);
_ Sesabamisad maTi STanTqmis koeficientebi;
_ saTavsSi yvela zedapirebis farTis jami.
saTavsSi myofi msmenelebis, agreTve masSi ganlagebuli zogierTi
nivTebis mier (skamebi, savarZlebi da sxva) bgeraTaSTanTqma uSualod
fasdeba bgeraTaSTanTqmis ekvivalenturi farTiT (A) - cxrili 1a.

reverberaciis dro da misi angariSi.

akustikis im ares, romelic Seiswavlis saTavsoSi bgeriT vels da

arqiteqturul_samSeneblo xerxebiT mis xarisxze zemoqmedebis meTodebs,
ewodeba arqiteqturuli akustika.
arqiteqturuli akustikis Teoriuli safuZvlebi pirvelad daamuSava
amerikelma mecnierma u.sebinma.
samayureblo darbazebis daproeqtebis dros akustikis ZiriTadi
maxasiaTebelia reverberaciuli procesi. reverberacia ewodeba bgeriTi
wyaros moqmedebis Sewyvetis Semdeg bgeris TandaTanobiT Caqrobis
process. mis raodenobriv Sefasebas iZleva reverberaciis dro.
saTavsSi wyaros mier bgeriTi gamosxivebis Sewyvetis Semdeg bgera
maSinve ar qreba; kedlebis, Weris, iatakis, saTavsSi myofi nivTebisgan
mravaljer areklili bgeriTi talRebi midian msmenelTan. yoveli
arekvlis Semdeg ikargeba bgeris energiis nawili, rasac mohyveba
saTavsSi bgeriTi wnevis donis daqveiTeba.
daxuruli saTavsebisgan gansxvavebiT Ria TeatrebSi da
auditoriebSi, irgvliv amrekl zedapirebis aryofnis SemTxvevaSi,
msmenelebamde aRweven mxolod pirdapiri bgerebi, amitom bgeriTi energia,
miaRwevs ra srul sidides, maSinve aRiqmeba msmenelebis mier da, Sewyvets
Tu ara bgeris wyaro Tavis moqmedebas, wamieradve qreba.
akustikuri angariSebisas, bgeris wnevis donis daqveiTebis siCqaris
nacvlad Cveulebriv miiReben reverberaciis dros (T), anu dros, romlis
ganmavlobaSi bgeriTi wnevis done daecema 60 decibeliT. bgeriTi wnevis
donis daqveiTebis es sidide pirobiTia.
bgeris formirebis procesi SeiZleba davyoT sam etapad:
 pirveli etapi _ xasiaTdeba, mravaljeradi arekvlis gamo, bgeriTi
energiis SedarebiT swrafi aRmavlobiT;
meore etapi _ egredwodebuli dinamiuri wonasworobis periodi,
mdebareobs akustikuri simZlavris (bgeriTi energia gamosxivebuli 1
wamis ganmavlobaSi) da saTavsos haeris da Sida zedapirebis mier
bgeraTaSTanTqmis Sedegad yovel wams kargvad bgeriT energias Soris.
mesame etapi _ xasiaTdeba bgeriTi energiis TandaTanobiT
daqveiTebiT; bgeriTi energiis Caqrobis am process, romlis xilva
SeiZleba bgeriTi wyaros moqmedebis Sewyvetis Semdeg, uwodeben
reverberaciuls, xolo bgeriTi energiis Caqrobis dros _ reverberaciis
dros.
standartuli reverberaciis dro SeiZleba ganvsazRvroT, rogorc
dro, romlis ganmavlobaSi standartuli tonis (f=500 hc) bgeriTi wneva
mcirdeba 60 db-iT.
u. sebinis mier empiriuli gziT miRebul reverberaciis gantolebas
aqvs Semdegi saxe:

T = 0.164 [III.3] (3a)

e.i. difuzuri bgeriTi velis SemTxvevaSi reverberaciis dro

saTavsos moculobis (V,m3) proporciulia da misi jamuri
bgeraTaSTanTqmis ( ) ukuproporciulia.
jamuri bgeraTaSTanTqma _ mosapirkeTebeli masalebis (an
konstruqciebis) bgeraTaSTanTqmis koeficientebis ( ), am masalebiT
mopirkeTebul farTze ( ) namravlis jamia, e.i

= + (III.4.) (4a)

formula III.3. 3a iZleva misaReb Sedegs mxolod im SemTxvevaSi,

rodesac bgeraTaSTanTqmis saSualo koeficienti saTavsSi = ar

aRemateba 0.25-s da bgeraSTanTqavi masalebi Tanabrad nawildebian

saTavsos Sida zedapirebze.
zogad SemTxvevaSi, mocemul sixSireze, reverberaciis dros angariSi
warmoebs eiringis formuliT:
 T = 0.163 [III.5], (5a), sadac

_ saTavsos moculobaa, m3;

_ saTavsos Sida zedapirebis saerTo farTi, m2;

_ bgeraTaSTanTqmis saSualo koeficientis -s

funqcia.

magaliTi. ganvsazRvroT -s mniSvneloba, rodesac = 0.43.

cxrilidan vpoulobT, rom = 0.43-is mniSvnelobas Seesabameba
= 0.56.
did saTavsebSi reverberaciis droze mniSvnelovan gavlenas axdens
notio haeris mier bgerebis STanTqma; es gavlena gansakuTrebiT
mniSvnelovania maRali sixSiris ( 1000hc) bgerebis diapazonSi.
amitom musikalur saTavsebSi reverberaciis dros gaTvlisTvis
iyeneben formulas:

T = 0.163 , [III.6] (6a)

sadac n _ koeficientia, romelic iTvaliswinebs teniani haeris mier

bgeris STanTqmas.

bgeriTi STanTqmis saSualo koeficienti damokidebulia interieris

mowyobis masalebisa da konstruqciebis bgeriTi STanTqmis lokalur
koeficientebze. am masalebs da konstruqciebs gaaCniaT unari
gansxvavebulad STanTqan sxvadasxva sixSiris bgerebi. amitom
reverberaciis dro agreTve damokidebulia bgeriTi rxevebis sixSireze.
reverberaciis dros angariSi tardeba sami sixSirisTvis: 125; 500 da
2000 hercisTvis.
angariSis dros iTvaliswineben darbazSi adgilebis saerTo
raodenobis 70%-an Sevsebas. danarCeni adgilebis bgeraTaSTanTqmis
ekvivalenturi farTi iangariSeba carieli savarZlebisTvis
(skamebisTvis). Catarebuli cdebis monacemebis mixedviT msmenelebis mier
70%-ze zeviT darbazSi adgilebis Sevsebis SemTxvevaSi bgeraTaSTanTqmis
ekvivalenturi farTi umniSvnelod gaizrdeba.
 u.sebinma daamtkica, agreTve, rom bgeriTi talRebis Caqrobis
optimaluri saSualo siCqare damokidebulia saTavsos daniSnulebasa da
moculobaze.
reverberaciis optimaluri dros koncefcia varaudobs narCeni
bgeradobis saerTo xangrZlivobis gayofis saSualebas or xarisxobrivad
aratolfas nawilebad, romelTaganac:
pirveli _ dawyebiTi (bgeris Sewyvetis momentidan, drois romeliRac
SerCeul momentamde) - TamaSobs dadebiT rols, xels uwyobs bgeris
gaZlierebas da bgeradobis xarisxis gamdidrebas; am energias daarqves _
sasargeblo;
meore _ ufro gviani nawili (drois SerCeuli momentidan
reverberaciuli procesis bolomde) arasasargebloa, an axdens uaryofiT
gavlenas, Tu misi doneebi eTanadreba pirdapiri bgeris doneebs.
ukanasknel SemTxvevaSi, rodesac reverberaciis dro aRemateba op-
timalurs, iqmneba bgeris aRqmisTvis sagrZnobi Seferxeba.
reverberaciis optimaluri dros monakveTSi SesaZlebelia narCeni
bgeradobis dawyebiTi nawilis yvelaze sruli gamoyeneba da ar iqmneba
bgeradobis aRqmisTvis reverberaciuli Seferxebebi.
reverberaciis optimaluri dro damokidebulia aramarto saTavsos
moculobaze da mis daniSnulebaze, aramed rxevebis sixSirezec.
reverberaciis optimaluri dro 500 hc-is sixSireze, მოყვანილია
sxvadasxva ცნობარებში.
sxva sixSireebis SemTxvevaSi SeiZleba gamoyenebuli iqnes gadamyvani
koeficientebi: 125 hercisTvis_1.4, 2000 hercisTvis_1.0.

magaliTi. ganvsazRvroT dabali da maRali sixSireebis diapazonSi

reverberaciis optimaluri dro, Tu mocemulia saSualo sixSiris
diapazonSi optimaluri reverberaciis dro T500opt = 1.2w. :
T125opt = 1.4 1.2 = 1.68w. ; T2000opt = 1 1.2 = 1.2w.
mayureblis mier darbazis 70%-iani Sevsebis dros reverberaciis
saangariSo dro unda emTxveodes optimalurs.
praqtikuli amocanebis gadawyvetisas Cveulebriv ageben or grafiks:
pirvels _ mrudis saxiT, romelic axasiaTebs reverberaciis dros
cvalebadobas (500hc-is tonis sixSirisTvis) carieli darbazis da 50, 70
da 100%-iT misi Sevsebis SemTxvevaSi. miRebul mruds adareben
reverberaciis optimalur drosTan (T500opt), romelsac grafikze daitanen
daStrixuli zolis saxiT. es zoli Seicavs dasaSveb gadaxrebs
optimaluri drodan 10%-iT; meore grafiks ageben mrudis saxiT,
romelic axasiaTebs reverberaciis drois cvalebadobas dabali,
saSualo da maRali sixSireebisTvis 70%-iani Sevsebis dros. miRebul
mruds adareben optimaluri sixSiris reverberaciasTan.
reverberaciis dros gaangariSebisTvis (formulebi III.3., III.5., III.6.)
ganmsazRvreli mniSvneloba eniWeba bgeraTaSTanTqmis saSualo
koeficientis swor dadgenas. praqtikuli angariSebisTvis es sidide:

= , (III.7) (7a)

sadac _ bgeraTaSTanTqmis saerTo ekvivalenturi farTia (m2) da

ganisazRvreba Semdegi formuliT:

= + + , (III.8), (8a)

sadac _ jamuri bgeraTaSTanTqmaa (m2), mocemuli sixSirisTvis

(gamoiangariSeba III.4. 4a formuliT);

_ msmenelebis da Tavisufali savarZlebis (skamebis)

ekvivalenturi bgeraTaSTanTqmis jamia (m2);
_ damatebiTi bgeraTaSTanTqmis koeficientia; iTvaliswinebs

damatebiT bgeraTaSTanTqmas, gamowveuls bgeriTi talRebis SeRweviT

konstruqciul xvrelebSi, agreTve sxvadasxva moqnili elementebis
drekadobiT, gasanaTebeli armaturiT da darbazis sxva mowyobilobiT;
miiReba: 125 hc-is sixSireze _ 0.09 da 500-2000 hc-is sixSireebze _ 0.05
( 30%).
_ saTavsos Sida zedapirebis saerTo farTi (m2).
darbazebis akustikis daproeqtebisas rekomendebulia rbili da
naxevrad rbili (sasurvelia perforaciiT) savarZlebis gamoyeneba; es
amcirebs reverberaciis dros damokidebulebas msmenelebis mier
darbazSi adgilebis Sevsebis procentze.
 darbazSi scenis arsebobis SemTxvevaSi, romelic gamoyofilia
portaliT da fardiT, es ukanaskneli (farda) Sedis reverberaciis dros
angariSSi Sesabamisi bgeraTaSTanTqmis koeficientiT.
xSirad, praqtikuli amocanebis gadasawyvetad, mizanSewonili xdeba
winaswari saorientacio angariSebis Catareba, reverberaciis moTxovnili
dros gaTvaliswinebiT, bgeraTaSTanTqmis saerTo ekvivalenturi farTis
( ) dasadgenad. amisTvis iangariSeba :

= (III.9.) (9a)

Semdeg, naangariSevi -is meSveobiT, moinaxeba da, Sesabamisad _

= .
-s miRebuli mniSvnelobis, darbazis interieris mopirkeTebis
proeqtiT gaTvaliswinebul, bgeraTaSTanTqmis ekvivalentur farTTan
SedarebiT, xdeba ukanasknelis koreqtireba, raTa uzrunvelyofili iqnes
reverberaciis optimaluri dro.
saboloo Semowmeba tardeba adre moyvanili zusti angariSis
meTodiT, ris Sedegadac vagebT da vadarebT erTmaneTs reverberaciis
saangariSo mruds optimalur mrudTan 125, 500 da 2000 hc-is
sixSireebisTvis.

daxuruli saTavsebis geometriuli akustikis safuZvlebi

reverberaciis dro smenadobis xarisxis Sefasebis aucilebeli,

magram arasakmarisi kriteriumia. did saTavsebSi smenadobis xarisxi
fasdeba ara marto reverberaciis droiT, aramed adrindeli arekvlebis
struqturiTac; xolo es ukanaskneli didmniSvnelovnad ganpirobebulia
darbazis formiT da interieris plastikuri mowyobiT.
darbazis akustikuri proeqtireba unda daiwyos ZiriTadi obieqtis
daproeqtebis sawyisi etapidan, raTa Tavidanve dadgindes darbazis
saTanado moculoba da interieris moxazuloba. Kkargi akustikis
misaRebad didi mniSvneloba aqvs darbazis swori proporciebis da
sivrciTi parametrebis SerCevas.

Ddarbazis moculoba da ZiriTadi proporciebi

Ddarbazis saerTo moculobis dadgenisas rekomendebulia erT

msmenelze 4_6 m3 haeris moculobis gaTvaliswineba. scenuri kolofis
arsebobis SemTxvevaSi darbazis saerTo moculoba dgindeba scenis
moculobis gareSe.
Aakustikuri mosazrebebiT rekomendebulia darbazis Semdegi
proporciebi_sigrZis(L) Sefardeba mis saSualo siganesTan (B): 2> L/B >1;
saSualo siganis (B) Sefardeba mis saSualo simaRlesTan (H): 2> B/H >1.
scenis armqone darbazebis sigrZe rekomendebulia iyos ara umetes 28
metrisa (ukana kedlidan wina kedlamde), xolo darbazebis sigrZe,
romelTac aqvT scena - ara umetes 26 metrisa (ukana kedlidan fardamde).

Aadrindeli bgeriTi arekvlebis dasaSvebi Segvianeba

adrindeli arekvlebis analizi dafuZnebulia geometriuli

akustikis xerxebis gamoyenebaze. misi arsi mdgomareobs bgeriTi talRis
frontis da bgeriTi sxivis meTodis gamoyenebaSi. sivrceSi moZravi
talRis fronti warmoadgens uwyvet zedapirs, romlis yvela wertils,
drois mocemul momentSi, gaaCnia rxevis erTnairi faza. bgeriTi talRis
gavrcelebis mimarTuleba marTobulia talRis frontis mimarT mis
yvela wertilSi.
praqtikulad akustikuri amocanebis gadawyvetisas talRis frontis
gansazRvra, drois mocemul momentSi, moxerxebulia, sinaTlis sxivebis
analogiurad, bgeriTi sxivebis agebis meSveobiT.
bgeriTi arekvla SeiZleba iyos mimarTuli da gafantuli. arekvlis
xasiaTi damokidebulia amrekli zedapiris faqturaze da zomebze,
saxeldobr: zedapirebis arqiteqturuli danawevrebis didi zomebis
(talRis sigrZesTan SedarebiT) da faqturuli mosapirkeTebeli fenis
mcire siRrmis dros, bgeriTi talRebi airekleba mimarTulad. aseTi
bgerebisTvis moqmedeben cnobili optikuri kanonebi, romlis mixedviT:
a) dacemis kuTxe tolia arekvlis kuTxisa;
 b) dacemuli da areklili sxivebi imyofebian amrekl zedapirTan
marTobulad ganlagebul erT sibrtyeSi.
es kanonebi saSualebas aZleven arqiteqtors, darbazSi amrekli
zedapirebis Sesabamisi ganlagebiT, areklil bgeriT sxivebs miscen
sasurveli mimarTuleba.
bgerebis gafantuli arekvla SeiniSneba im SemTxvevebSi, rodesac
zedapiris arqiteqturuli danawevrebis zomebi daaxloebiT emTxvevian
bgeriTi talRebis sigrZes, agreTve rodesac sxvadasxva sixSiris
bgerebis STanTqmunariani zedapirebi araTanabrad arian ganawilebuli
saTavsSi.
pirdapiri bgera uzrunvelyofs karg smenadobas, Tu manZili bgeris
wyarodan msmenelamde ar aRemateba 8 metrs. Tu manZili bgeris wyarodan
msmenelamde aRemateba am manZils saWiroa, damatebiT, msmenelamde mcired
Segvianebuli, pirveli areklili bgeris misvlis uzrunvelyofa.
sasurvelia, rom es Segvianeba ar aRematebodes 20-30 mw-s (miliwams).

cnobilia, rom bgeris siCqare Seadgens 340 metrs/wamSi, amitom 20

mili/wamis Segvianebas Seesabameba areklili da pirdapiri bgeris
svlebis sxvaoba _ 7 metri, xolo 30 mili/wamis Segvianebis SemTxvevaSi _
10 metri. Ee.i., Tu msmenelis adgili (M) daSorebulia bgeris wyarodan
(Q) 8 metrze meti manZiliT, adrindeli arekvlis misaRebad sasurvelia,
rom svlebis sxvaoba QO+OM_QM ar aRematebodes 7 metrs da, yovel
SemTxvevaSi, ar iyos 10 metrze meti.
Ddarbazis proeqtirebisas saWiroa, geometriuli (sxivuri) agebis
saSualebiT, Weridan da kedlebidan pirveli bgeriTi arekvlebis
Segvianebis da ganawilebis gakontroleba zemoT moyvanili miTiTebebis
Sesabamisad.
svlebis sxvaobis gaangariSebisas, bgeris wyaros simaRle scenis
iatakidan miiReba 1.5 m., xolo msmenelis mier bgeris miRebis wertili _
1.2 m. iatakidan.
 ნახ.2. არეკვლების აგება ბრტყელი (а), შეზნექილი (б,в) და ამოზნექილი (г)
ზედაპირებიდან

geometriuli arekvlebis ageba

swori da mrudxazovani zedapirebidan geometriuli arekvlebis ageba

moxerxebulia bgeris cru wyaros gamoyenebiT. cru wyaro (Q1),
simetriulia namdvil bgeriT wyarosTan (Q) amrekli sibrtyis mimarT da
imyofeba mis meore mxares. cru wyaros asagebad, unda davuSvaT Q
wertilidan amrekl sibrtyeze perpendikulari QA da mis gagrZelebaze
gadavzomoT am monakveTis toli AQ1 monakveTi. sxivi, gatarebuli cru
wyarodan Q1, misi amrekli sibrtyis gadakveTis Semdeg, akmayofilebs
dacemisa da arekvlis kuTxeebis tolobis pirobas, anu warmoadgens
namdvili bgeris wyaros Q mier Seqmnil areklil sxivs.
 igive principi moqmedebs mrudxazovani zedapirebidan areklili
sxivis agebisas, mxolod saWiroa mrudxazovani sibrtyis mimarT mxebis
gatareba, namdvili bgeris wyarodan masze perpendikularis daSveba da
meore mmxares cru wyaros wertilis monaxva.
amrekli sxivebis agebisas saWiroa sxivebis WeSmariti zomebis miReba
da ara maTi proeqciebisa.

akustikuri moTxovnebi, romlebic waeyenebaT darbazebis saerTo

moculobas, formas da Sida zedapirebis moxazulobas.

areklili bgeris swori ganawileba

Ddarbazis kedlebis da Weris moxazulobam xeli unda Seuwyos
areklili sxivebis karg ganawilebas, ise rom am sxivebis udidesi nawili
gagzavnil iqnes bgeris wyarodan daSorebul msmenelTa adgilebisken
(ნახ.3).

ნახ.3. ჭერის ზედაპირის ფორმების გავლენა პირველი არეკვლების

განაწილებაზე:
 а - არეკვლების განაწილება ბრტყელი ჰორიზონტალური ჭერისგან;
б - ბგერის ამრეკლი ჭერის წინა ნაწილში;
в,г – ჭერის სარეკომენდაციო შეხება უკანა კედელთან;
д,е - აკუსტიკური მოთხოვნებით განპირობებული ჭერის ფორმები/

Weris brtyeli, horizontaluri moxazuloba ar iTvleba optimalur

formad. aseTi Weridan areklili bgeris nawili ismineba bgeriTi
wyarodan 8 metrze nakleb manZilze ganlagebul msmenelTa wina rigebSi,
romelTaTvis kargi smenadoba ukve uzrunvelyofilia mxolod pirdapiri
bgeriT da damatebiTi areklili bgera gaauaresebs smenadobis xarisxs.
Aamas Tu daemata, rom darbazis wina nawilis simaRle SedarebiT
maRalia, maSin WeriT areklili bgeris Segvianeba pirdapir bgerasTan
mimarTebaSi aRemateba Segvianebis rekomendebul zRvrebs.
amasTanave, bgeris wyarodan moSorebuli Weris nawili ireklavs
bgeras ara msmenelebisken, aramed darbazis ukana kedelze. Aam
ukanasknelTan pirdapiri kuTxiT ganlagebuli Weri, meoradi arekvlis
Semdeg, iZleva Segvianebul bgeris ukuarekvlas bgeris wyaros
mimarTulebiT, rac xels uSlis scenaze myof Semsruleblebs.
Ddarbazis Weris wina nawiliT areklili bgeris ganawileba SeiZleba
gaumjobesdes scenis Tavze amrekli ekranis mowyobiT, romelic
mimarTavs areklil bgeras ara wina rigebSi, aramed ufro moSorebiT
mjdom msmenelebisken. Aamrekl ekrans mizanSewonilia mieces amozneqili
forma romelic, bgeris wyaros sxvadasxva mdgomareobaSi yofnisas,
uzrunvelyofs darbazSi areklili bgeris karg ganawilebas. aseTi
ekranis forma Tavidanve SeiZleba mieces Wers mSeneblobis procesSi, an
moewyos Sekiduli konstruqciis saxiT. Mmas unda hqondes
bgeraTaSTanTqmis dabali koeficienti.
Weris ukana nawiliT areklili bgeris ganawileba umjobesdeba, Tu
ukana kedlis mimdebare Weris nawili daxrilia. amis Sedegad areklili
bgera mciredi SegvianebiT, pirdapir bgerasTan SedarebiT, miemarTeba
parteris ukana rigebSi, sadac aumjobesebs smenadobas. igive miznis
miRweva SeiZleba ukana kedlis daxriT msmenelebisken. sasargeblo
SeiZleba aRmoCndes (Tu es arqitekturul Canafiqrs ar ewinaarmdegeba)
msmenelebisken gverdiTi kedlebis daxrac, rac msmenelebTan misuli
bgeriTi energiis pirveli arekvlebis raodenobis zrdas uwyobs xels.
Ddarbazebis proeqtirebis praqtikaSi xSirad gamoiyeneba Weris
danawevreba seqciebiT rac, maTi swori moxazulobis SemTxvevaSi, iZleva
areklili bgeris karg ganawilebas, mxolod saWiroa yuradRebis miqceva,
rom momijnave seqciebidan areklilma bgerebma gadafaron erTmaneTi.
gegmaze kedlebis moxazulobis arCevisas ZalaSi rCeba igive mosazrebebi
da rekomendaciebi rac WerisTvis.

darbazSi areklili bgerebis koncentraciis acileba

darbazSi ar unda iyos Sezneqili zedapirebi, romelTac aqvT maT

mier areklili bgerebis koncentrirebis Tviseba. AaseTi suraTi
fiqsirdeba, magaliTad, rodesac gegmaSi Sezneqili ukana kedlis
simrudis centri (C) imyofeba bgeris wyaros siaxloves. darbazis erT
nawilSi areklili bgerebis aseTi koncentracia mniSvnelovani
akustikuri defeqtia. pirdapir bgerasTan SedarebiT, areklili bgeris
didi dagvianebis SemTxvevaSi, warmoiSveba Zlieri eqo, magram mcire
dagvianebis SemTxvevaSic iqmneba bgeriTi velis arasasiamovno
adgilobrivi araTanabroba.
aseTi koncentraciis Tavidan acilebis mizniT, Sezneqili kedlis
simrudis centri (C) unda imyofebodes am kedlidan manZilze, romelic
orjer metia manZilisa, kedlidan bgeris wyaromde.
amave mizeziT, rogorc wesi, ar daiSveba darbazebi, romelTac
gegmaSi aqvT mrgvali, ovaluri, naliseburi da sxva formebi
mrudxazovani Sezneqili kedlebiT. Ddarbazebi aseTi moxazulobiT
dasaSvebia mxolod Sezneqili zedapirebis specialuri danawevrebiT, rac
gamoricxavs areklili bgerebis koncentracias da maTi proeqtireba unda
xorcieldebodes akustikis specialistebis aucilebeli monawilobiT
(ნახ.4).
 ნახ.4. გეგმის ფორმის გავლენა პირველი არეკვლების განაწილებაზე:
а – არეკვლების განაწილება პარალელური გვერდითი კედლების დროს;
б – ბგერის ამრეკვლელები გვერდითი კედლების წინა ნაწილში;
в,г – არეკვლების განაწილება სექტორული ფორმის დარბაზში;
д – არეკვლების განაწილება მრგვალი ფორმის დარბაზში;
с - ზედაპირის დანაწევრება დიფუზური ბგერითი ველის შექმნის მიზნით.
 Aaivnebis mowyoba

600 msmenelze meti tevadobis darbazebSi mizanSewonilia aivnebis

mowyoba. amiT miiRweva msmenelTa raodenobis gazrda, darbazis
moculobis da sigrZis Semcireba, kedlebis danawevreba, rac darbazis
karg akustikas uwyobs xels.
Aaivnis gamowevis (a1) Sefardeba mis qvemod arsebuli sivrcis
saSualo simaRlesTan (h1)–ar unda iyos 1.5-ze meti. aseTive Sefardeba
vrceldeba loJebzec. Aaivnis zeda sivrcisTvis es Sefardeba SeiZleba
gaizardos 2-mde. Aam pirobebis Sesrulebis SemTxevaSi aivnebis qveda da
zeda sivrceSi miiRweva bgeris kargi smenadoba da garCevadoba (ნახ.5).

ნახ.5. აივნის ქვედა და ზედა სივრცის სარეკომენდაციო პროპორციები

 iatakis profili

parteris da aivnis iataks unda hqondes profili, romelic

uzrunvelyofs scenis karg xedvas. Ees mniSvnelovania, agreTve, darbazis
akustikisTvis, vinaidan, am moTxovnis Sesrulebis SemTxvevaSi, mcirdeba
msmenelebis mier erTmaneTis ekranireba da, rogorc Sedegi, pirdapiri
bgeris gavrcelebisas misi naadrevi StanTqma (ნახ.6).

ნახ. 6. სამაყურებლო რიგების აღმართის პროფილი ტეხილი ხაზის სახით

Aamave mizniT scenis simaRle parteris iatakis mimdebare donidan

unda iyos ara naklebi 1 metrisa. Pparteris da aivnis iatakis profilis
ageba xorcieldeba darbazebis arqiteqturuli proeqtirebis wesebis
dacviT.
Ddarbazis Sida zedapirebze bgeraSTanTqavi masalebis
ganTavsebis pirobebi

zedapirebze, romlebic msmenelebisken mimarTaven mcireSegvianebul

bgeriT arekvlas, bgeraSTanTqavi masalebis ganTavseba ar aris saWiro.
sworad dagegmarebul darbazSi aseT arekvlebs miekuTvneba Weris da
kedlebis zogierTi nawilebidan pirveli arekvlebi.
Weris da kedlebis sxvadasxva adgilebisTvis Aam nawilebis
gansazRvra xdeba arekvlebis agebis meTodiT. erTdroulad saWiroa
arekvlebis Segvianebis dros Semowmeba, agreTve ar aris saWiro aseTi
nawilebis Zlieri danawevreba.
ukana kedelze bgeraSTanTqavi masalebis ganTavseba SesaZlebelia im
SemTxvevaSi, rodesac misgan msmenelebisken mimarTulia Zlier
Segvianebuli arekvlebi. Tu Weris da kedlis SeuRleba Sesrulebulia
iseTnairad, rom ukanaskneli awvdis msmenelebs adrindel arekvlebs,
maSin ar aris saWiro am kedelze bgeraSTanTqavi masalis gamoyeneba.

xmaurisgan dacva დაBbgeraizolacia

Aarqiteqturul-samSeneblo dargis erT-erT mniSvnelovan problemas

warmoadgens xmaurTan brZola. xmauris winaaRmdeg brZolaSi,
arqiteqtorebis da mSeneblebis garda, monawileobas Rebuloben
manqanaTmSeneblobis, transportis, energetikis da sxva dargis
specialistebi. aseve, xmaurTan brZolis sakiTxebis aqtiur Seswavlas,
adamianze misi mavne zegavlenidan gamomdinare, awarmoeben medikosebi,
higienistebi, sociologebi da sxvebi.
swored medikosebis daskvnaa is, rom xmauri iwvevs garda
profesiuli daavadebisa (siyrue), uamrav dasaxelebis avdmyofobebs
(nervuli sistemis daavadeba, hipertonia, gulis sisxlZarRvTa daavadeba
da mravali sxva). xmaurs warmoebaSi da yofaSi moaqvs udidesi zarali:
amcirebs Sromis warmadobas da rogorc aRvniSneT mavne gavlenas axdens
adamianis janmrTelobaze. swored aman ganapiroba, rom xmaurTan brZolis
sakiTxebi gadaizarda aseT seriozul problemad. A
adamiani Tavis fizikur da moralur TvisebaTa aRdgenas, yoveli
daZabuli samuSao dRis Semdeg axdens saSinao pirobebSi da
gansakuTrebiT Zilis meSveobiT. Aadamianis mSvidi Zili ganapirobebs mis
sulier mdgomareobas da Sromis warmadobas. mSvidi Zili SesaZlebelia
mxolod mSvid garemoSi. Ee.w akustikur komfortSi.
Aaqedan gamomdinare, erT-erTi mniSvnelovani adgili, romelic
gansazRvravs cxovrebis, binis pirobebs ukavia akustikur komforts. bevr
qveyanaSi binis fasi ganisazRvreba akustikuri komfortis mixedviT, e.i
erTi da igive bina, saxli akustikuri garemos mixedviT fasdeba
sxvadasxvagvarad.
ხმაური ქალაქებში
საცხოვრებლის და საცხოვრებელი ტერიტორიების ხმაურისგან დაცვა ერთ-
ერთი აუცილებელი სანიტარიული მოთხოვნაა. გარე ხმაურის წყაროს წარმოადგენენ
განაშენიანების მიმდებარე საქალაქო ავტომაგისტრალები, ასევე საცხოვრებელი
ტერიტორიების სიახლოვეს გამავალი რკინიგზები. ხმაურისგან დაცვა მიზნად
ისახავს ხმაურის სანიტარიული ნორმებით დაშვებულ დონემდე შემცირებას, რაც
მიიღწევა სხვადასხვა ქალაქგეგმარებითი ღონისძიებით.
ძირითადი მეთოდი - საცხოვრებელი განაშენიანების ეკრანირება სპეციალური
ტიპის ხმაურდაცვითი სახლებით. ასეთი სახლების გეგმარება ითვალისწინებს
მაგისტრალის მხარეს კიბე-ლიფტების კვანძების, სამზარეულოების, საერთო
ოთახების განთავსებას, ხოლო საძინებლების ორიენტაციას ეზოს მხარეს.
ხმაურის დაცვის თვალსაზრისით უფრო ეფექტურია მრავალსართულიანი,
დიდი სიგრძის, П ფორმის მქონე ხმაურდაცვითი შენობები გვერდითი კორპუსებით,
რომელთა სიგრძე მინიმუმ 25 მეტრია.
შესაძლებელია მრავალსართულიანი საზოგადოებრივი შენობების გამოყენება
ხმაურის ეკრანებად. თუ ქალაქის გზატკეცილს აქვს მერიდიონალური მიმართულება,
მაშინ განაშენიანება, რომელსაც ბინების ფანჯრების ორიენტაცია აქვს
აღმოსავლეთით და დასავლეთით, აკმაყოფილებს ინსოლაციის მოთხოვნებს.
განივი მიმართულების შემთხვევაში, სამხრეთის მხარის განაშენიანება
ხმაურდაცვითი შენობების ტიპებით აკმაყოფილებს ინსოლაციის მოთხოვნებს,
ჩრდილოეთიდან კი-არა. ამ შემთხვევაში, განივი გზატკეცილის ჩრდილოეთი მხარის
განაშენიანებისთვის უნდა იქნას გამოყენებული შენობების სპეციალური
მოცულობით-სივრცითი გადაწყვეტილებები, რომლებიც საძინებლების
ორიენტაციას ითვალისწინებენ დასავლეთის და აღმოსავლეთისკენ.
გზატკეცილების გასწვრივ, განაშენიანების ფრონტის წყვეტებში, შიდა ეზოების
ეკრანირება ივსება მწვანე ნარგავების ხმაურდაცვითი ზოლებით.
ხმაურის დაცვის ქალაქგეგმარებითი ღონისძიებების რიცხვს აგრეთვე მიეკუთვნება
ადგილმდებარეობის რელიეფის გამოყენება: მაგისტრალის განლაგება ტერიტორიის
ქვედა ნაწილებში, აგრეთვე ეკრანი-კედლებით შემოფარგვლა ღრმულებში,
განაშენიანების ტერასულ-საფეხურებიანი აგება ფერდობებზე და სხვ. (სურ. 5.4.10).
საცხოვრებელი ტერიტორიები დაცილებული უნდა იქნენ ჩქაროსნული და
სატვირთო საქალაქო გზებიდან არა ნაკლებ 50 მეტრით. ( სურ. 6)
სურ. 6. საცხოვრებელი ტერიტორიების ხმაურისგან დაცვის სქემები ხმაურდაცვითი
შენობების გამოყენებით, როდესაც მაგისტრალური ქუჩა მდებარეობს დაბალ
ნიშნულებზე:
1 - ავტომაგისტრალი; 2 - ტროტუარი; 3 - ხმაურდაცვითი შენობა-ეკრანი

xmauri SenobebSi
Aakustikuri komfortis misaRwevad, garda arqiteqturuli
dagegmarebis xerxebisa arsebobs konstruqciuli xerxebi. ZiriTadi am
SemTxvevaSi aris SemomzRudavi konstruqciebis bgerasaizolacio
Tvisebebi, romelic damokidebulia maT wonaze, sisqeze, masalaze,
romliTac isini arian damzadebuli. Tu Semomzrudav konstruqcias ar
gaaCnia sakmarisi bgerasaizolacio Tvisebebi da maT mier xmis gadacema
erT saTavsodan meoreSi warmoebs intensiurad, maSin veraviTari
RonisZieba ver uzrunvelyofs saTavsebSi akustikur komforts.
SenobebSi xmauris warmomqneli mravali mizezia. Ppirvel rigSi
SenobaSi xmaurs warmoqmnis TviTon adamiani: laparakiT, siaruliT da
saerTod sxvadasxva moqmedebiT, magram xmauris ZiriTadi wyaro SenobebSi
sayofacxovrebo sagnebis xmauria. radiomimRebis, magnitofonebis
(Tanamedrove mZlavri gamaZliereblebiT), sarecxi da iatakis sawmendi
manqanebis, mtversasrutebis da mravali sxva sayofacxovrebo teqnikis
xmareba cal-calke da, gansakuTrebiT, erTdroulad sakmaod Zlieri
xmauris wyaroa.
sakmaod did xmaurs SenobebSi iwvevs agreTve Senobis sainJinro
mowyobilobebi: liftebi, saventilacio saSualebebi, wyalsadeni,
kanalizacia. Lliftebi warmoqmnian xmaurs gansakuTrebiT CarTvis (zeda
sarTulebSi, samanqano ganyofilebasTan), karebebis daxurvis dros da
moZraobisas Tu mimmarTveli relsebi ar arian wesrigSi.
wyalsadenis sistema gansakuTrebiT xmauriania, Tu igi gaumarTavia an
ar aris wesrigSi onkanebi da sxva mowyobilobebi.

xmauris saxeobani da maTi SenobebSi gavrecelebis gzebi

SenobebeSi SeiniSneba xmauris ori ZiriTadi saxe: haerოვანი da

dartymiTi. im SemTxveaSi Tu izolirebul saTavsSi xmauri gadadis
konstruqciis rxeviT, romelic gamowveulia haeris rxeviT, magaliTad
ტელევიზორის, radiomimRebis, magnitofonis da a.S. muSaobiT, aseT xmaurs
ewodeba haerოვანი xmauri. Tu ki konstruqciis rxeva gamowveulia masze
dartymiT (magaliTad gadaxurvis konstruqciaze siaruli), aseT xmaurs,
romelic gadadis izolirebul saTavsSi, dartymiTi xmauri ewodeba.
xmauri erTi saTavsodan (xmauris wyaro) meoreSi (izolirebulSi)
SeiZleba gavrceldes, rogorc pirdapir, uSualod konstruqciaSi, aseve
garSemovliT, iribi gziT. aseT gzebs ewodeba xmauris gavrcelebis iribi
gzebi.
Aarsebobs kidev egreTwodebuli struqturuli xmauri, romelic
vrceldeba mimdebare konstuqciebis garSemovliT, magram igi aRniSnul
or saxeobasTan SedarebiT umniSvneloa.
iribi gzebiT gavrcelebuli xmauri Zalian cud gavlenas axdens
SemomzRudavi konstruqciebis bgeraizolaciis xarisxze. misi Tavidan
acileba Zalian bevr sirTulesTanaa dakavSirebuli, moiTxovs did
xarjebs.
Mmiuxedavad imisa, rom Catarebulia sakmaod didi samuSaoebi am
dargSi, jerjerobiT, konkretuli tipis SenobebisaTvis gauaresebis
xasiaTi xarisxobrivad cnobilia, magram raodenobrivad dadgenili ar
aris.

SemomzRudavi konstruqciebis bgerasaizolacio Tvisebebi

Senobis saxvadasxva konstruqciebi, masalebis gamoyenebis mixedviT,

SeiZleba iyos erTgvarovani da araerTgvarovani. erTgvarovania,
magaliTad, msxvilpanelovani saxlis Sida mzidi kedeli;
araerTgvarovania imave Senobis gare kedeli romelic Sesrulebulia
msubuqi da civi betonebis fenebiT erT sawarmoo ciklSi.
Tu ganvixilavT aRniSnul araerTgvarovan gare kedels akustikuri
TvalsazrisiT, maSin igi akustikurad erTgvarovania, radgan misi
Semadgeneli ori Sre sxvadasxva betonebisagan xistadaa dakavSirebuli
erTmaneTTan.
Aaqedan gamomdinare, SemomzRudavi konstruqcia arsebobs
akustikurad erTgvarovani da akustikurad araerTgvarovani.
Aakustikurad erTgvarovani konstruqcia Sedgeba erTi fenisagan an
ramdenime fenisagan romlebic xistad arian erTmaneTTan dakavSirebuli.
Aakustikurad araerTgvarovania SemomzRudavi konstruqcia Tu igi
Sedgeba ori an meti Srisagan da Sreebi dacilebulia erTmaneTisagan an
haeris SuaSriT an bgrasaizolacio SuaSriT.
Aakustikurad araerTgvarovani SemomzRudavi konstruqciebi
xasiaTdeba ufro maRali bgerasaizolacio TvisebebiT vidre
akustikurad erTgvarovani.

SemomzRudavi konstruqciebis daproeqtebis principebi xmis

izolaciis moTxovnebis gaTvaliswinebiT

SemomzRudavi konstruqciebis daproeqtebis dros ZiriTadi

yuradReba eqceva im RonisZiebebs, romlebic uzrunvelyofen
konstruqciis normatiul mniSvnelobebs bgeraizolaciis nawilSi. Tu
aRniSnuli RonisZiebebi ar iqna gaTvaliswinebuli proeqtirebis
procesSi, an ar Sesrulda mSeneblobis dros, Kkonstruqcia ver
uzrunvelyofs normatiul moTxovnilebebs, xolo amis gamosworeba
eqsploataciis procesSi ukve sakmaod Znelia da zogierT SemTxvevaSi
SeuZlebelic.
SemomzRudavi konstruqciis erTeuli farTis Sesamsubuqeblad
saWiroa akustikurad araerTgvarovani konstruqciis miReba. aseTi
konstruqciis elementebs, haeris an bgeraizolaciis SuaSriT, ar unda
gaaCndeT xisti kavSiri. Aakustikurad erTgvarovani elementebis
SemTxvevaSi, maTi wonis Semcireba SeiZleba Tu gamoviyenebT msubuq
betonebs formovan Semavseblebze an Rrutanian konstruqciebs (Rruebi
SeiZleba Sevsebuli iyos fxvieri masaliT).
B betonis SemomzRudavi konstruqciebi, rogorc akustikurad
erTgvarovani, aseve akustikurad araerTgvarovani unda daproeqtdes
iseTnairad, rom maT ar unda gauCndes gamWoli bzarebi an xvrelebi.
Ddadgenilia, rom bzarebs, maTi sigrZis, siganis da raodenobisagan
gamomdinare SeuZliaT gaauareson konstruqciis bgeraizolaciis xarisxi
5-12 decibeliT.
Mmzidi konstruqciis zomebis gazrda iwvevs xmauris iribi gzebiT
gavrcelebis Semcirebas, rac ufro naklebia pirapirebis sixiste miT
ufro naklebia xmis gadacemis intensivoba konstruqciis masaliT.
magaliTad, Tu tixrisa da sarTulSua gadaxurvis SeerTeba
ganxorcielebulia drekadi masalis saSualebiT, cementis xsnaris
nacvlad, gadaxurvis bgeraizolacia izrdeba 3-4 db-iT.
sixisteebis araswori SerCeva Mmimdebare konstuqciebis erTmaneTTan
mierTebisas, magaliTad sarTulSua gadaxurvebisa kedlebTan, saTavsebis
kedlebisa erTmaneTTan –iwvevs bgeraizolaciis gauaresebas 5 db-de.
Aakustikurad erTgvarovani konstruqciis gadakeTeba akustikurad
araerTgvarovnad (magaliTad tixrebze ekranebis mowyobiT) gazrdis
bgeraizolacias 7 db-de. Aam SemTxvevaSi didi mniSvneloba aqvs Tu
ramdenad sworadaa SerCeuli elementebi, haeris SuaSris sisqe an misi
Sevseba bgeraSTanTqmeli masaliT. winaaRmdeg SemTxvevaSi SeiZleba
konstruqciis bgeraizolaciis gauareseba.
xmauris iribi gzebiT gavrcelebis gamo SemomzRudavi
konstruqciis bgeraizolaciis xarisxze uaryofiT gavlenas axdens,
agreTve, Riobebis urTierT mimarT ganlageba. rac ufro axlos arian es
Riobebi erTmaneTTan, miT ufro sagrZnobia bgeraizolaciis gauareseba.
Riobebis mqone SemomzRuadavi konstruqciebis saerTo bgeraizolaciis
gazrda rekomendebulia Riobis bgeraizolaciis gazrdiT, an misi farTis
SemcirebiT. Kkonstruqciis sakuTari bgeraizolaciis gazrda 20 db-ze
ufro metad, Riobis bgeraizolaciasTan SedarebiT, ar aris
mizanSewonili, vinaidan praqtikulad igi kedlis saerTo
bgeraizolacias ar zrdis.

sarTulSua gadaxurvebi
 sarTulSua gadaxurva, rogorc wesi, Sedgeba mzidi nawilisagan,
bgerasaizolacio fenisagan, iatakis fuZisagan da iatakis safarisagan. Tu
iatakis safari (parketi, linoleumi, sinTetikuri xaliCebi da a.S.)
mowyobilia uSualod mzid nawilze, maSin aseTi sarTulSua gadaxurvebi
akustikurad erTgvarovania.
Aakustikurad erTgvarovani iatakebis mosawyobad saWiroa mzidi
nawilis zedapiris mosworeba cementis xsnariT, xolo xaliCis magvari
iatakis safari magrdeba mzid nawilze webos saSualebiT.
im SemTxvevaSi, Tu gamoyenebulia iataki bgerasaizolacio
feniT, aseTi sarTulSua gadaxurvebi akustikurad araerTgvarovania.
gadaxurvebSi, normatuli bgeraizolaciis SenarCunebisTvis upirveles
pirobas warmoadgens akustikurad araerTgvarovan sarTulSua
gadaxurvebSi iatakis konstruqciis gancalkeveba. Tu es piroba daculia,
maSin aseT konstruqcias ewodeba akustikurad araerTgvarovani
sarTulSua gadaxurva gancalkevebuli iatakis konstruqciiT.
aseTi konstruqciis misaRebad saWiroa Semdegi
konstruqciuli xasiaTis RonisZiebebis Sesruleba: bgerasaizolacio
SuaSresa da iatakis fuZes Soris (cementis Wimis mowyobisas), iatakis
mTel farTze unda daefinos wyalgaumtari qaRaldi, toli, ruberoidi
da sxva amdagvari masala. Ees RonisZieba saWiroa imisaTvis, rom cementis
Wimis mowyobisas xsnarma ar gaJonos bgerasaizolacio fenaSi da Sekvris
Semdeg ar warmoqmnas xisti kavSiri iatakis fuZesa da mzid nawils
Soris. Tu es kavSiri warmoiqmna, maSin iatakis fuZis rxeva danakargebis
gareSe gadaecema mzid nawils da bgerasaizolacio SuaSris mowyoba am
SemTxvevaSi saerTod dakargavs azrs; qvemoT moyvanilia saizolacio
Tvisebebis mqone iatakis mowyobis zogierTi rekomendacia:
- Tu iatakis fuZe cementis Wimisaganaa Sesrulebuli, igi
gancalkevebuli unda iyos tixrebisa da kedlebisagan (toli, ruberoidi);
-anakrebi iatakis fuZesa da kedlebs Soris gaTvaliswinebuli unda
iyos bgerasaizolacio Suasagebi;
- Tu iatakis safari parketia, igi mWidrod ar unda exebodes
kedlebsa da tixrebs;
-plintusebis daWedeba dasaSvebia mxolod iatakis safarze da
arviTar SemTxvevaSi kedlebze;
 -gaTbobis, wyalsadenis da sxva daniSnulebis milebi, iatakis
konstruqciis sisqeSi gatarebisas, unda SeifuTon bgerasaizolacio
masaliT da xvrelebis dabetoneba SeiZleba mxolod amis Semdeg.
zemoT CamoTvlili RonisZiebebi mxolod nawilia im mravali
RonisZiebebisa, romlis gaTvaliswinebis da xarisxiani Sesrulebis
gareSe SeuZlebelia sasurveli bgeraizolaciis miRweva.

Sida kedlebi da tixrebi

Sida kedlebi da tixrebi, iseve rogorc sarTulSua gadaxurvebi,

arian akustikurad erTgvarovani da akustikurad araerTgvarovani.
Aakustikurad erTgvarovani, erTmagi kedlebi da tixrebi SeiZleba
ganxorcieldes msxvili panelebiT, Rrutaniani an mTliani blokebiT,
mcire zomis blokebisa da a.S.
Aakustikurad araerTgvarovania ormagi tixrebi ekraniT, tixrebi an
kedlebi, romlebic Sesrulebulia akustikurad erTgvarovani
elementebisagan, xolo maT Soris aris haeris SuaSre (carieli an
Sevsebuli bgeraSTanTqmeli masaliT).
iseve, rogorc akustikurad araerTgvarovan sarTulSua
gadaxurvebSi, akustikurad araerTgvarovani tixrebis, kedlebis
daproeqtebisa da Sesrulebisas aucilebel pirobas warmoadgens im
RonisZiebebis gaTvaliswineba da Sesruleba, romlebic uzrunvelyofen
normatiul bgeraizolacias. garda optimaluri parametrebis SerCevisa
(masala, elementebis sisqe, SuaSris sisqe, bgeraSTanTqavi masalis saxe
da a.S.) normatiuli bgeraizolaciis uzrunvelsayofad saWiroa
pirapirebis swori gadawyveta, maTi xarisxiani mopirkeTeba, samontaJo da
eleqtroarmaturis RriCoebisa da xvrelebis swori dagmanva. Aar daiSveba
tixris, kedlis Semadgeneli elementebis xisti kavSiri urTierTSoris.
aseTi kavSirebia gaTbobis radiatoris samagri detalebi, ankerebi,
romlebic mxolod erT konstruqciul elementze unda magrdebodes.
Uunda gvaxsovdes, rom yoveli zemoT CamoTvlili mizeziT,
SeiZleba ukiduresad gavauaresoT konstruqciis bgeraizolaciis xarisxi.
Semdgom etapze, ukve mza konstruqciebSi, raime RonisZiebis Catareba
Zalian did xarjebTan aris dakavSirebuli, zogierT SemTxvevaSi ki
saerTod SeuZlebelia.
 rekomendaciebi qalaqebisa da dasaxlebuli punqtebis
sacxovrebel teritoriebze xmauris Sesamcireblad

Q qalaqebis, dabebisa da soflebis dagegmareba da ganaSenianeba unda

xorcieldebodes arqiteqturul-gegmarebiTi normebis Sesabamisad,
xmauris dasaSvebi doneebis uzrunvelyofis gaTvaliswinebiT. Mmxolod
arqiteqturul-gegmarebiTi zomebis sruli gamoyenebis Semdeg
mizanSewonilia konstruqciuli saSualebebis damuSaveba xmauris
sasurvel parametrebamde dasayvanad.
xmaurianobis xarisxis mixedviT dasaxlebuli adgilebi iyofa oTx
zonad:
1. samrewvelo - yvelaze xmauriani zona, sadac ganlagebulia
sawarmoebi da quCebi intensiuri moZraobiT bgeris Zalis doniT 80
decibelamde;
2. sazogado da savaWro ზონა – xmauriani zona, transportis da
fexmavlebis intensiuri moZraobiT bgeris Zalis doniT 70 decibelamde;
3. sacxovrebeli ganaSenianeba – SedarebiT Cumi zona bgeris Zalis
doniT 60 decibelamde;
4. siCumis zona – sadac unda ganlagdes saavadmyofoebi, tele da
radiostudiebi, sauniversiteto kompleqsebi, biblioTekebi da a.S. bgeris
Zalis doniT 30-50 decibelamde;
xmauris gavrceleba, Cveulebrivad, mimdinareobs Semdeg pirobebSi:
Ria sivrceze miwis fenis sxvadasxva safaris SemTxvevaSi;
mwvane nargavebis arsebobisas, rodesac isini avseben sivrces xmauris
wyaros da sacxovrebel teritorias Soris;
xmauris wyaros ekranirebisas SenobebiT, sayrdeni kedlebiT da sxva
winaRobebiT.
zemoT moyvanili samive SemTxvevisTvis, xmauris donis Semcirebis
angariSebi eyrdnoba kanons, romlis mixedviT wertilovani bgeris
wyaros Zalis Semcirebis done, saangariSo wertilis bgeris wyaromde
manZilis kvadratis ukuproporciulia. AangariSis dros, mwvane
nargavebis da miwis fenis safaris gavlena iTvaliswineba
Semasworebeli koeficientebiT.
 saangariSo wertilebi, mikroraionebisa da sacxovrebeli saxlebis
jgufebis teritoriaze arsebul dasasvenebel moednebze, sabavSvo
skolamdeli dawesebulebebis moednebze, skolebisa da
saavadmyofoebis nakveTebze unda SeirCes moednis sazRvridan xmauris
wyaromde minimalur manZilze. Tu moedani nawilobriv imyofeba
Senobis bgeriTi Crdilis zonaSi, nawilobriv ki bgeris pirdapiri
moqmedebis zonaSi, gaangariSebis wertili unda SeirCes bgeriTi
Crdilis zonis gareT. saangariSo wertili unda ganTavsdes miwis
zedapiridan 1,5 m simaRleze.
teritoriaze, romelic uSualod esazRvreba sacxovrebel saxlebs
da sxva Senobebs, sadac am SenobebSi SeRweuli xmauris donis sidide
miiReba normatiuli dokumentis Sesabamisad, saangariSo wertils
irCeven: maRalsarTulian SenobebSi – xmauris wyarosken mimarTuli
fasadidan 2 metris manZilze, miwis zedapiridan 12 metris simaRleze;
dabalsarTuliani SenobebisTvis - bolo sarTulis fanjrebis
simaRleze.
teqnikur – ekonomikuri dasabuTebis da dasaxlebuli punqtebis
generaluri gegmis damuSavebis stadiaze, sacxovrebel teritoriaze
xmauris zemoqmedebis Semcirebis mizniT, gasaTvaliswinebelia Semdegi
zomebi:
a) teritoriebis funqcionaluri zonireba, sacxovrebeli da
rekreaciuli zonebis samrewvelo, komunalur-sasawyobo da ZiriTadi
satransporto komunikaciebis zonebisagan gamoyofiT;
b) magistraluri swrafsavali gzebis trasireba sacxovrebeli
raionebis da dasasvenebeli zonebis SemovliT;
g) sagzao qselis diferencireba satransporto nakadebis saxeobebis
mixedviT, satvirTo moZraobis ZiriTadi nawilis specialur
magistralebze gadayvaniT;
d) satransporto nakadebis koncentracia mcire raodenobis, magram
maRali gamtarunarianobis mqone magistralur quCebze, romelTa
ganlageba, SesaZleblobis farglebSi, sasurvelia sacxovrebeli
ganaSenianebis gareT (magaliTad, samrewvelo da komunalur-sasawyobo
zonebis sazRvrebis gaswvriv, rkinigzebis sarid zolebSi da a.S.);
 e) magistralebs Soris ganlagebuli teritoriebis gafarToeba
sacxovrebeli ganaSenianebis satransporto magistralebisagan
maqsimalurad gancalkevebis mizniT;
v) avtomanqanebis parkirebis sistemis Seqmna sacxovrebeli raionebis
an saxlebis jgufebis sazRvarze;
z) mwvane nargavebis saerTo saqalaqo sistemis formireba.
mcire dasaxlebuli punqtebis sacxovrebeli raionebis, mikroraionebis
detaluri dagegmarebis proeqtis SemuSavebis stadiaze xmaurisagan
dasacavad miRebuli unda iqnas Semdegi zomebi:
a) mcire dasaxlebuli punqtis magistraluri saavtomobilo gzis an
rkinigzis maxloblad ganalagebis SemTxvevaSi, rodesac manZili ar
uzrunvelyofs xmauris saWiro Semcirebas – xmaurisagan damcavi
ekranebis gamoyeneba adgilobrivi reliefis bunebrivi an xelovnuri
elementebis saxiT: yrilebi, Wrili gverdebi, kedlebi, galeerebi. agreTve
maTi Sexameba (magaliTad, yrili + kedeli). gaTvaliswinebelia, rom
zemoaRniSnuli ekranebi iZlevian sakmaris efeqts mxolod
dabalsarTuliani ganaSenianebisTvis.
b) saqalaqo ganaSenianebaSi, sacxovrebeli raionebisa da
mikroraionebisaTvis SedarebiT maRalefeqturia magistraluri quCebis
gaswvriv ganlagebuli Senobebis xmaurisagan damcavi ekranebis saxiT
gamoyeneba, romlebic daicaven satransporto xmaurisagan Sidakvartalur
sivrces.
შenoba-ekranebis saxiT SeiZleba gamoyenebul iqnas arasacxovrebeli
Senobebi: maRaziebi, manqanis sadgomebi, komunaluri momsaxurebis
Senobebi; magram am Senobebs Cveulebrivad gaaCniaT erTi an ori sarTuli
da maTi maekranirebeli efeqti dabalia. Bbevrad efeqturia
maRalsarTuliani xmaurdamcavi sacxovrebeli an administraciuli
Senobebi.
xmaurisagan damcav sacxovrebel Senobad SeiZleba CaiTvalos:
a) specialuri arqiteqtorul-dagegmarebiTi gadawyvetilebis mqone
Senobebi, romelTa binebis yvela damxmare saTavsi (samzareuloebi,
sakvanZebi, saabazanoebi) ganalagebulia xmauris wyaros (satransporto
magistralis) mxridan. Magistralisken miqceul mxares aris ganlagebuli
agreTve am saxlebSi saerTo komunikaciebi (derefnebi, liftebi) da ara
umetes erTi oTaxisa samoTaxiani da meti oTaxebis mqone binebidan;
 b) Senobebi, romlebic uzrunvelyofen xmaurisagan saWiro dacvas imis
xarjze, rom aRWurvilni arian xmaurisagan damcavi fanjrebiT
magistralisken miqceuli fasadebis mxridulian;
g) kombinirebuli tipis Senobebi – specialuri arqiteqtorul
dagegmarebiTi gadawyvetiT da magistralisken orientirebul oTaxebSi
xmaurisagan damcavi fanjrebiT.
xmaurisagan damcavi Senobebis daproeqtebisa da normatiuli
haermimocvlis moTxovnebi, anu xsenebuli Senobebi uvargisia ganeduri
orientaciis mqone quCis CrdiloeT mxareze gasaSeneblad. xmaurisagan
damcavi fanjrebi aRWurvilni unda iqnan xmauris mayuCebTan SeTavsebuli
saventilacio mowyobilobebiT. Uukanaskneli moTxovna exeba im Senobebs,
romlebic aRWurvilni arian ventilaciis an haeris kondicionirebis
sistemebiT.
ekranirebis maqsimaluri efeqturobis uzrunvelyofis mizniT
xmaurisagan damcav Senobebs unda gaaCndeT sakmarisi simaRle da ganSla;
isini ganlagebulni unda iyvnen rac SeiZleba axlos xmauris wyaroebTan.
minimaluri manZilebis SerCeva magistraluri quCebidan da rkinigzebidan
dasaSvebia mxolod qalaqTmSeneblobis normebisa da Senobebis gare
SemomzRudi konstruqciebis bgeraTsaizolacio maxasiaTeblebis
gaTvaliswinebiT.
Sidakvartalur sivrceSi, im zonebSi, romlebic ganlagebulia pirveli
eSelonis SenobaTa ganivi RerZebis maxloblad, saWiroa sabavSvo
skolamdeli dawesebulebebis, skolebis, poliklinikebis, dasasvenebeli
moednebis ganlageba. Senobebs Soris garRvevebis mopirdapire zonebSi
saWiroa savaWro da sazogadoebrivi kvebis obieqtebis,
komunalursayofacxovrebo momsaxurebis, kavSirgabmulobis
dawesebulebebis da a.S. ganTavseba.
efeqturobis gazrdis mizniT xmaurisagan damcavi ekranebi
gansaTavsebelia avtomagistralis an rkinigzis gaswvrivi minimalur
dasaSveb manZilze moZraobis wesebis moTxovnebis gaTvaliswinebiT.
მasalebi, romlebic gamoiyeneba xmaurisagan damcavi ekranebis
asaSeneblad, unda iyos xangamZle da mdgradi atmosferuli faqtorebisa
da gamonabolqvi gazebis zemoqmedebis mimarT. bgeraSTamnTqmeli
masalebs, romlebic gamoiyeneba ekranebis mosapirkeTeblad, unda
gaaCndeT stabiluri fizika-qimiuri da akustikuri maxasiaTeblebi, iyvnen
bio- da tenmidegni, ar unda gamoyofdnen mavne nivTierebebs.

გამოყენებული ლიტერატურა
1. საქართველოს კანონი „შენობების ენერგოეფექტურობის შესახებ“,
საკანონმდებლო მაცნე, დოკუმენტის N 5900-სს, 25.05.2020.
2. ლ.ბერიძე. „საქართველოს სამშენებლო სექტორში ჩასატარებელი
გრძელვადიანი (2030 წლამდე) ენერგოეფექტურობის ღონისძიებების
შემუშავება ევროგაერთიანების მოთხოვნებთან შესაბამისობაში მოყვანის
მიზნით“, თავი Ш, 2016.
3. ლ.ბერიძე - „არქიტექტურული ფიზიკა“, CD/324. თბილისი, 2010.
4. ლ. ბერიძე, ლ. ხულორდავა, გ. აბულაშვილი. „ენერგოეფექტური პრინციპები
ტრადიციულ ქართულ არქიტექტურაში“. გამომცემლობა „მერიდიანი“,
თბილისი, 2017.
5. ელექტრონული რესურსი: (https://www.matsne.gov.ge/ka/document/view/79210).
6. ელექტრონული რესურსი: (ლ. ბერიძე, http://www.gtu.ge/Arch/Pdf/5-186.pdf გვ
27-34).