Professional Documents
Culture Documents
ლუიზა მეი ოლკოტი - პატარა ქალები-2
ლუიზა მეი ოლკოტი - პატარა ქალები-2
2 მკითხველთა ლიგა
თავი პირველი.
ამბები
3 მკითხველთა ლიგა
ეს თვისებები, მიუხედავად სიღარიბისა და განუხრელი პა-
ტიოსნებისა, რამაც გზა გადაუკეტა მიწიერი წარმატებისკენ,
ისევე ბუნებრივად იზიდავდა მისკენ ბევრ ჩინებულ ადამიანს,
როგორც სურნელოვანი ყვავილები იზიდავს ფუტკარს, და
ისიც ბუნებრივადვე აძლევდა თაფლს, რომელშიც ორმოც-
დაათი წლის მძიმე გამოცდილებას იოტისოდენი ღვარძლიც
კი არ გაერია. გონებადამჯდარი ახალგაზრდები ხედავდნენ,
რომ თმაჭაღარა სწავლული გულით მათებრ ჭაბუკი იყო;
დარდიანი ქალები თავიანთ ეჭვებს უზიარებდნენ დარწმუნე-
ბულნი, რომ უღრმეს თანაგრძნობას იპოვიდნენ და უბრძნეს
რჩევას მიიღებდნენ; ცოდვილნი თავიანთ ცოდვებს უმხელ-
დნენ სპეტაკი გულის პატრონ ბერიკაცს და საყვედურსაც
იღებდნენ და შენდობასაც; ნიჭიერნი საინტერესო თანამოსა-
უბრეს პოულობდნენ მასში, პატივმოყვარენი კი ხედავდნენ,
რომ თურმე მათ მისწრაფებებზე ბევრად კეთილშობილური
მისწრაფებებიც არსებობდა, და ყველაზე მიწიერნიც კი
აღიარებდნენ, რომ მისი რწმენა მშვენიერი იყო და ჭეშმარი-
ტი, თუმცა „ხეირს არ მოუტანდათ“.
უცხო თვალისთვის ოჯახს ხუთი ყოჩაღი ქალი უძღვებოდა
და ბევრ რამეში მართლაც ასე იყო, თუმცა წიგნებში ჩამჯდა-
რი მოკრძალებული სწავლული კვლავაც ოჯახის უფროსად,
სინდისად, ღუზად და ნუგეშისმცემლად რჩებოდა; სწორედ
მას მიმართავდნენ მძიმე წუთებში ეს ფუსფუსა, მოუსვენარი
ქალები და მასში პოულობდნენ, ამ წმინდა სიტყვების ჭეშმა-
რიტი აზრით, მეუღლესა და მამას.
გოგონების გული დედას ეკუთვნოდა, სული – მამას, ხო-
ლო სიყვარული – ორივე მშობელს, რომლებიც მათთვის
4 მკითხველთა ლიგა
ცოცხლობდნენ და თავდადებით იღვწოდნენ; ეს სიყვარული
მათთან ერთად იზრდებოდა და მთელ ოჯახს ადუღაბებდა იმ
უტკბესი კავშირით, რომელიც სიცოცხლეს ბედნიერს ხდის და
რომელსაც სიკვდილიც კი ვერ გაწყვეტს.
მისის მარჩი კვლავაც მხნეა და ხალისიანი, თუმცა იმაზე
უფრო ჭაღარა, ვიდრე მაშინ, ბოლოს რომ ვნახეთ და ამჟამად
ისეა ჩაფლული მეგის საქმეებში, რომ დაჭრილი „ბიჭებით“
ჯერაც სავსე ჰოსპიტლებსა და ჯარისკაცთა ქვრივებს აშკარად
აკლიათ მისი დედობრივი ზრუნვა და მადლიანი სტუმრობა.
ჯონ ბრუკი მთელ წელიწადს ვაჟკაცურად იხდიდა ვალს,
დაიჭრა, დაითხოვეს და ფრონტზე დაბრუნება აუკრძალეს.
არც წოდება არგუნეს და არც – ჯილდო, თუმცა კი ეკუთვნო-
და, რადგან იოლად რისკავდა ყველაფერს, რაც კი გააჩნდა,
ხოლო სიცოცხლე და სიყვარული დიახაც, რომ ძვირად ფა-
სობს, როცა ერთიც გაფურჩქვნის ხანაშია და მეორეც. ჯონი
შეეგუა არმიიდან დათხოვნას და მთელი ძალ-ღონე იქით მი-
მართა, რომ გამოკეთებულიყო, მუშაობისთვის მომზადებუ-
ლიყო და მეგისთვის სახლის საყიდელი ფული დაეგროვები-
ნა. რაკი არც წინდახედულობა აკლდა და არც დამოუკიდებ-
ლობისკენ შეუპოვარი სწრაფვა, უარი თქვა მისტერ ლორენ-
სის გულუხვ წინადადებებზე და მისსავე კომპანიაში ბუღალ-
ტრად შეუდგა მუშაობას – დიდად კმაყოფილი იმით, რომ პა-
ტიოსნად გამომუშავებული ჯამაგირით იწყებდა კარიერას და
ნასესხებ ფულს არ აბანდებდა რომელიმე სარისკო საქმეში.
მეგს მოლოდინსა და შრომაში გაჰყავდა დრო, ქალური
ხასიათი უყალიბდებოდა, დიასახლისობის ხელოვნებაში ოს-
ტატდებოდა და დღითიდღე ლამაზდებოდა, რადგან აბა, რა
გვალამაზებს იმაზე მეტად, ვიდრე სიყვარული?! მასაც ჰქონ-
და ქალიშვილური სურვილები და იმედები და, ამიტომაც, ცო-
5 მკითხველთა ლიგა
ტა არ იყოს, სწყინდა, რომ მოკრძალებულად უნდა შესდგო-
მოდა ახალ ცხოვრებას. ცოტა ხნის წინ ნედ მოფატმა სალი
გარდინერი შეირთო და მეგი ძალაუნებურად ადარებდა თა-
ვის ავლადიდებას იმათ მშვენიერ სახლსა თუ ეტლს, აუარება
საჩუქარსა თუ ბრწყინვალე ჩაცმულობას და ჩუმ-ჩუმად ნატ-
რობდა, ნეტავი, მეც მქონდესო. თუმცა, შური და უკმაყოფი-
ლება მაშინვე გაუქრებოდა ხოლმე, როგორც კი გაახსენდე-
ბოდა, რა მოთმინება, სიყვარული და შრომა ჩააქსოვა ჯონმა
იმ პატარა სახლში, მას რომ ელოდა, და როცა შებინდებულზე
ერთად დასხდებოდნენ და თავიანთ პატარ-პატარა გეგმებზე
ალაპარაკდებოდნენ, მუდამ ისეთი ნათელი და მშვენიერი
წარმოუდგებოდა მომავალი, რომ სალის ფუფუნება იქვე
ავიწყდებოდა და მთელ საქრისტიანოში უმდიდრესი და უბედ-
ნიერესი ქალიშვილი ეგონა თავი.
ჯო აღარ მიბრუნებულა პაპიდა მარჩთან, რადგან მოხუც
ლედის ისე შეუვარდა გული ემიზე, რომ მოქრთამა – ხატვის
რომელიმე საუკეთესო მასწავლებელთან გატარებო, ხოლო
ამ პირობით ემი მასზე უფრო მკაცრ ქალბატონსაც მოემსახუ-
რებოდა, ასე რომ, დილაობით იმას აკეთებდა, რაც ევალებო-
და, საღამოობით კი – იმას, რაც ეამებოდა, და ჩინებულად
აიწყო საქმე. ამასობაში ჯო წერასა და ბეთს უნდებოდა, რომე-
ლიც მას მერეც კი დიდხანს იყო სუსტად, რაც მისი ციებ--
ცხელება წარსულს ჩაჰბარდა. მთლად ავადმყოფი არა, მაგ-
რამ აღარც წინანდებურად ლოყაწითელი და ჯანსაღი არსება
(თუმცაღა, მაინც სულ იმედიანი, ბედნიერი და ნეტარი, მუდამ
თავის საყვარელ, მარტივ საშინაო საქმეებში ჩაფლული და
ყველას მეგობარი) ჯერ კიდევ მანამ იქცა ოჯახის კეთილ ანგე-
ლოზად, სანამ ამას ის ადამიანები მიხვდებოდნენ, ვისაც ყვე-
ლაზე მეტად უყვარდათ იგი.
6 მკითხველთა ლიგა
რაკი „მოლივლივე არწივი“ ჯოს თითო დოლარს უხდიდა
„აბდაუბდის“ (ასე ეძახდა თვითონ) თითო სვეტში, გოგოს შეძ-
ლებულ ქალად მიაჩნდა თავი და მუყაითად აწიკწიკებდა
პატარ-პატარა სასიყვარულო ისტორიებს, თუმცა აქტიურ გო-
ნებასა და მიზანსწრაფულ სულში დიდი გეგმები უდუღდა და
სხვენის კედელზე დაკიდებულ თუნუქის ძველ კარადაში ნელ-
ნელა იზრდებოდა მელნის ლაქებით დათხუპნილი ხელნაწე-
რების დასტა, რომელსაც როდისმე განთქმულ სახელთა რი-
გისთვის უნდა შეემატებინა მარჩის გვარი.
ლორი მორჩილად შევიდა უნივერსიტეტში, პაპას არ ვაწ-
ყენინოო, და ახლა იმის ცდაში იყო, რაც შეიძლება მსუბუქად
გაევლო სწავლის წლები, რომ არც საკუთარი თავი დარჩენო-
და განაწყენებული. ყველას თავი შეაყვარა ფულის, მანერე-
ბის, ნიჭიერებისა და კეთილი გულის წყალობით, რომელმაც
იმდენჯერ გახვია ხათაბალაში, რამდენჯერაც სხვისი დახსნა
სცადა ხათაბალიდან; მუდამ ხელიდან წასვლის საშიშროება
ემუქრებოდა, და ალბათ მართლაც ხელიდან წავიდოდა, რო-
გორც ბევრი იმედისმომცემი ბიჭი წასულა, ავისგან დამცავი
ავგაროზი რომ არ ჰქონოდა ანუ არ ხსომებოდა კეთილი ბე-
რიკაცი, რომელიც მისი წარმატებით ცოცხლობდა; მზრუნვე-
ლი ქალი, რომელიც ისე უგდებდა თვალ-ყურს, როგორც
ღვიძლ შვილს, დაბოლოს (რიგით და არა მნიშვნელობით) –
ოთხი უეშმაკო გოგონა, რომლებსაც, იცოდა, გულით უყვარ-
დათ, შეჰხაროდნენ და სჯეროდათ მისი.
რაკი მხოლოდ „კაცთა მოდგმის ბრწყინვალე ნაშიერი“1
გახლდათ, ცხადია, ონავრობდა და არშიყობდა, ხან ჩაცმა--
ლი ქსოვილი
7 ვერცხლის ქორწილი – ქორწინების 25 წლისთავი.
11 მკითხველთა ლიგა
ჭეშმარიტების ათასი დასტური იპოვა: მის პატარა ბუდეში,
ცომის საგორავით დაწყებული და სასტუმრო ოთახის მაგიდა-
ზე მდგარი ვერცხლის ლარნაკით დამთავრებული, ყველაფე-
რი მჭევრმეტყველებდა ოჯახურ სიყვარულსა და სათუთ წინ-
დახედულებაზე.
რა ხალისით აწყობდნენ გეგმებს, რა ზარ-ზეიმით დადი-
ოდნენ საყიდლებზე, რა სასაცილო შეცდომები მოსდიოდათ
და რა სიცილ-ხარხარით ხვდებოდნენ ლორის ახირებულ ნა-
ვაჭრს! მართალია, ეს ყმაწვილი ჯენტლმენი უკვე უნივერსი-
ტეტს ამთავრებდა, მაგრამ ჯერაც ბიჭივით უყვარდა ოინბაზო-
ბა. მისი უკანასკნელი ახირება ის გახლდათ, რომ ყოველ კვი-
რას, შინ ჩამოსული, ახალგაზრდა დიასახლისს ცინცხალ--
ცინცხალი, გამოსადეგი და გენიალური საქონლით ამარაგებ-
და. ხან მთელი ჩანთა ტანისამოსის საკვირველი სარჭები მო-
ართვა, ხანაც – მუსკატის კაკლის სახეხი, რომელიც პირვე-
ლივე ცდაზე ნაწილებად დაიშალა, მერე კი – დანების საწმენ-
დი, რომელმაც ყველა დანა დააბლაგვა, და ჯაგრისი, რომელ-
მაც ხალიჩას თითქმის მთელი ხაო ააცალა, ხოლო მტვერი
ზედვე დაუტოვა; ჩამოუტანა მრეცხავის შრომის შემამსუბუქე-
ბელი საპონი, რომელიც ხელებზე კანს ქერცლავდა, უსაიმე-
დოესი წებო, რომელიც არაფერს ეკვროდა თვალში ნაცარ-
შეყრილი მყიდველის თითების გარდა, და – თუნუქის ნაირ-
ნაირი საქონელი, იქნებოდა ეს ხურდა ფულის ჩასაყრელი სა-
თამაშო ყულაბა თუ საოცარი ავზი, რომელიც ორთქლით
რეცხავდა ჭურჭელს და როდის აფეთქდებოდა, არავინ იცო-
და.
12 მკითხველთა ლიგა
მეგი ამაოდ ევედრებოდა, გეყოფაო, ჯონი სასაცილოდ იგ-
8
დებდა, ჯო კი „მისტერ ტუდლს“ ეძახდა. მაგრამ ლორი იანკი
გამომგონებლების მხარდაჭერის სურვილს აეტანა, თან კი
უნდოდა, ყოველნაირი საჭირო სამარჯვ-მოწყობილობით უზ-
რუნველეყო მეგობრები და ამიტომაც, ყოველ კვირას ახალ-
ახალი უაზრო სიურპრიზით ცხადდებოდა.
ბოლოს ყველაფერი მზად იყო – სხვადასხვა ფერის საპნის
ნაჭრებიც კი, რომლებიც ემიმ თითოეული ოთახის კედლების
ფერს შეუხამა, და სუფრა, რომელიც ბეთმა ახლად დაქორწი-
ნებულთა პირველი ვახშმისთვის გააწყო.
– კმაყოფილი ხარ? გრძნობ, რომ შენს სახლში ხარ? რას
იტყვი, აქ ბედნიერი იქნები? – იკითხა მისის მარჩმა, როცა ის
და მისი ქალიშვილი ხელიხელგაყრილი დადიოდნენ ახალ
სამფლობელოში, თითქოს იმაზე უფრო დაახლოებულები,
ვიდრე ოდესმე.
– კი, დე, ძალიან კმაყოფილი ვარ, თქვენი მადლობელი
და ისეთი ბედნიერი, რომ ენით ვერ გამომითქვამს, – მიუგო
მეგმა და მისმა მზერამ სიტყვებზე უკეთესად თქვა სათქმელი.
– ერთი-ორი მოახლე რომ ჰყავდეს, აღარაფერი გაუჭირ-
დებოდა, – ემი გამოვიდა სასტუმრო ოთახიდან, სადაც ცდი-
ლობდა გადაეწყვიტა, სად აჯობებდა ბრინჯაოს მერკურის9
დადგმა – თაროედზე თუ ბუხრის თავზე.
– მე და დედამ უკვე ვილაპარაკეთ და გადავწყვიტე, თავი-
დან ისე დავიწყო, როგორც მირჩია. საკეთებელი ისე ცოტაა,
19 მკითხველთა ლიგა
– ჰო, აბა რა! მოიხედე, ჯო, პაპა როგორ იყო ამ კვირაში?
არ ბრაზობდა?
– არა. რა იყო, ისევ შარში გაები და გაინტერესებს, რას
იტყვის? – მკვახედ ჰკითხა ჯომ.
– როგორ გეკადრება, ჯო! გგონია, დედაშენს თვალს გა-
ვუსწორებდი და ვეტყოდი, მშვიდობაა-მეთქი, მართლა მშვი-
დობა რომ არ იყოს? – მოწყვეტით შედგა ლორი და წყენით
შეხედა.
– არა, არა მგონია.
– აბა, მაშ, ეგ ეჭვები საიდან? ცოტა ფული მინდა, სხვა არა-
ფერი, – ისევ განაგრძო გზა ჯოს გულითადი ტონით გულდამ-
შვიდებულმა ლორიმ.
– ძალიან ბევრს ხარჯავ, ტედი.
– რას ამბობ! მე კი არ ვხარჯავ, თავისთავად იხარჯება,
მოიხედავ და – აღარ არის.
– შენ ისეთი ხელგაშლილი და გულკეთილი ხარ, რომ ყვე-
ლა შენ გთხოვს ფულს და უარს არავის ეუბნები. ჰენშოუს ამ-
ბავიც გავიგეთ და რა სიკეთე უყავი, ისიც. მუდამ ასე რომ
ხარჯავდე ფულს, ვინ რას გეტყოდა, – თბილად უთხრა ჯომ.
– მაგან ხომ ბუზი სპილოდ გადააქცია! შენც არ იქნებოდი
თანახმა, ეგ მშვენიერი ბიჭი იმისთვის გამეწირა, რომ ჯაფით
სული ამოხდომოდა, როცა ხელის წაკვრა სჭირდებოდა და
სხვა არაფერი. თან, ხომ იცი, ათ ჩემნაირ ზარმაცს სჯობია!
– არა, თანახმა როგორ ვიქნებოდი, მაგრამ ის კი ვერ გა-
მიგია, რაში გარგია ჩვიდმეტი ჟილეტი, აუარება ჰალსტუხი და
ყოველ ჩამოსვლაზე ახალ-ახალი შლაპა? მეგონა, ფრანტო-
ბანას მოეშვა-მეთქი, არადა, შიგადაშიგ ისევ წაგძლევს ხოლ-
მე სული, თან მუდამ ახლებურად. ახლა თავის დამახინჯება
შემოვიდა მოდაში: თმა იატაკის ჯაგრისს უნდა მიგიგავდეს,
20 მკითხველთა ლიგა
პიჯაკი ტანზე გასკდებოდეს, სტაფილოსფერი ხელთათმანი
გეკეთოს და სქელძირა, ბლაგვცხვირიანი წაღებით დაბრახუ-
ნებდე. იაფი მაინც იყოს ეგ სიმახინჯე: ხმას არ ამოვიღებდი,
მაგრამ ეგ ყველაფერი კარგა დიდი ფული ღირს და არც არა-
ნაირ სიამოვნებას არ მანიჭებს.
ამ იერიშის პასუხად ლორიმ თავი აიქნია და ისე გუ-
ლიანად გადაიხარხარა, რომ ფეტრის შლაპა გადასძვრა და
ჯომ შემთხვევით ზედ დააბიჯა, თუმცა ლორიმ ისარგებლა ამ
შეურაცხყოფით და ვრცლად მოჰყვა მსჯელობას ჰაიჰარად ნა-
ყიდი კოსტიუმის უპირატესობებზე, თან კი მოკეცა შელახული
შლაპა და ჯიბეში ჩაიტენა.
– თუ ღმერთი გწამს, ჭკუას ნუღარ მარიგებ! ეს კვირა ისე-
თი მძიმე იყო, მინდა, შინ მოსულმა მაინც მოვითქვა სული.
ხვალ, რა ხარჯის გაწევაც გინდა დამჭირდეს, წესიერად მეც-
მევა და მეგობრებსაც თვალს გავუხარებ.
– თავს მაშინ დაგანებებ, თუ თმას გაიზრდი. დიდი არის-
ტოკრატი არა ვარ, მაგრამ მაინც არ მინდა ისეთ ადამიანთან
ერთად დამინახონ ხოლმე, რომელსაც შეხედავ და იფიქრებ,
თავს მუშტი-კრივით ირჩენსო, – მკაცრად შენიშნა ჯომ.
– ეს უბრალო სტილი სწავლას უწყობს ხელს და მაგიტო-
მაც ავირჩიეთ, – შეედავა ლორი, რომელსაც მართლაც ვერ
დასწამებდით ნარცისობას12: მან ხომ, მოდის მოთხოვნით,
ნებით გაწირა ლამაზი კულულები და დუიმის მეოთხედის სიგ-
რძე თმით დადიოდა, – სხვათა შორის, ჯო, მე მგონი, ციცქნა
პარკერს გაგიჟებით უყვარს ემი. პირზე სულ მისი სახელი აკე-
რია, ლექსებს წერს და, მეტი რომ არ იქნება, ისე საეჭვოდ
ბრძანდება ოცნებებში წასული. ალბათ, ურჩევნია, ეს თავისი
23 მკითხველთა ლიგა
თავი მეორე
პირველი ქორწილი
24 მკითხველთა ლიგა
თვით სილამაზესაც კი აღემატება. არც აბრეშუმი ინდომა,
14
არც მაქმანი და არც – ფლერდორანჟი .
– არ მინდა საზეიმო ქორწილი, – თქვა მტკიცედ, – მირ-
ჩევნია, გვერდით მხოლოდ ისინი მყავდნენ, ვინც მიყვარს და
შესახედავადაც ისეთი ვიყო, როგორსაც ისინი მიცნობენ.
ჰოდა, საქორწილო კაბა თავისი ხელით შეიკერა, ყოველ
გვირისტს ქალწულის გულის სათუთი იმედები და უმანკო ოც-
ნებები ჩაატანა. დებმა ლამაზი თმა დაუწნეს და კეფაზე აუხვი-
ეს. ერთადერთ სამკაულად შროშანების – „მისი ჯონის“ უსაყ-
ვარლესი ყვავილების – პატარა თაიგული დაიბნია.
– ისევ ჩვენი საყვარელი მეგი ხარ, ოღონდ ისეთი ტკბილი
და კოხტა, გულში ჩაგიკრავდი, შიში რომ არ მქონდეს, კაბას
დავუჭმუჭნი-მეთქი, – შესძახა ემიმ და აღტაცებით მიაცქერდა
დას, როცა პატარძლის მოკაზმვა დასრულდა.
– ჰოდა, მეც მიხარია, თუკი ეგრეა, ოღონდ გეხვეწებით,
ყველანი ჩამეხუტეთ და მაკოცეთ, კაბის დარდი ნუ გექნებათ.
დღეს მინდა, რაც შეიძლება, მეტი მაგნაირი ნაკეცი გამიჩ-
ნდეს კაბაზე, – და მეგმა ხელები გაშალა დების ჩასახუტებ-
ლად, ისინიც გაბრწყინებულები ჩაეკვრნენ წუთით და იგ-
რძნეს, რომ ახალ სიყვარულს ძველისთვის ვერაფერი დაეკ-
ლო.
– ახლა ჯონს ჰალსტუხს შევუკრავ, მერე კი ცოტა ხანს მა-
მასთან ვიქნები კაბინეტში, – და მეგი სირბილით დაეშვა კი-
ბეზე, რომ ჯერ ეს პატარა ფორმალობები მოემთავრებინა, მე-
რე კი საქმეში ჩართულ დედას არ მოშორებოდა; კარგად
27 მკითხველთა ლიგა
დაიკავა და შრიალით გაისწორა ლავანდისფერი15 მუარის16
კაბის კალთები, – ბოლო წუთამდე არავინ უნდა დაგინახოს,
შვილო.
– ჩემი ქორწილი სპექტაკლი ხომ არ არის, პაპიდა! აქ
იმისთვის არავინ მოვა, რომ მომაშტერდეს, კაბა გამიქიაქოს
ან იანგარიშოს, რა დაჯდა საქორწილო საუზმე. ისეთი ბედ-
ნიერი ვარ, არ მადარდებს, ვინ რას იტყვის ან იფიქრებს და
ისე უნდა გადავიხადო ჩემი პატარა ქორწილი, როგორც მინ-
და. ჯონ, საყვარელო, ახლავე მოგაწოდებ ჩაქუჩს, – და მეგი
მაშინვე წავიდა, რომ „იმ ბრუკს“ მიშველებოდა ყოვლად უად-
გილო და შეუფერებელ საქმეში.
მისტერ ბრუკს მადლობაც კი არ უთქვამს, მაგრამ არარო-
მანტიკული იარაღის გამოსართმევად გადახრილმა ისე აკო-
ცა თავის კოხტა პატარძალს საკეცი კარის უკან, რომ პაპიდა
მარჩმა ჯიბიდან ცხვირსახოცი ამოიღო და ბებერ, სუსხიან
თვალებზე მოულოდნელად მომდგარი ცრემლი მოიწმინდა.
გაისმა ბრახვანი, ყვირილი და ლორის სიცილი, მერე კი
ყოვლად უწესო და ურიგო შეძახილი:
– იუპიტერო ამონ!17 ჯომ ისევ გადააყირავა ნამცხვარი!
ამას წამიერი მღელვარება მოჰყვა, რომელიც არც კი ჩაწ-
ყნარებულიყო, რომ ბლომად ბიძაშვილები მოვიდნენ და,
როგორც პატარაობაში ბეთი იტყოდა, „სტუმრები დაიწყო“.
– ეგ ყმაწვილი გიგანტი ახლოს არ მომეკაროს: ისე მიწ-
ვრილებს გულს, კოღო მონაგონია, – წასჩურჩულა ემის მო-
35 მკითხველთა ლიგა
თავი მესამე
შემოქმედებითი ძიებანი
36 მკითხველთა ლიგა
ბიმმა დაამშვენა, ხოლო რომეოსა და ჯულიეტას პორტრეტე-
ბის ესკიზებით ერთხანს სამზარეულოში ცეცხლს აჩაღებდნენ.
დამწვარი თითებისთვის სრულიად ბუნებრივი იყო წვიდან
ზეთზე გადასვლა და ემიც დაუცხრომელი შემართებით შეუდ-
გა ფერწერას. ერთმა მეგობარმა მხატვარმა გადასაყრელი
პალიტრებით, ფუნჯებითა და საღებავებით მოამარაგა და
ემიც ყველგან თითხნიდა; სოფლისა და ზღვის იმგვარ პეიზა-
ჟებს ქმნიდა, რაგვარიც არც ხმელეთზე ენახა ვინმეს თვალით
და არც – წყალზე. მის ურჩხულებს (წესით – შინაურ საქო-
ნელს) სასოფლო-სამეურნეო გამოფენაზე პრიზები არ ასცდე-
ბოდათ, ხოლო მისი ხომალდები ისეთი სახიფათო კუთხით
იყო დახრილი, ყველაზე ნაცად მეზღვაურსაც კი ზღვის ავად-
მყოფობას დაჰმართებდა, თუკი გემთმშენებლობისა და გემ-
სართავების განლაგების ყველა ცნობილი წესის სრული უგუ-
ლებელყოფა პირველივე შეხედვით სიცილით არ მოკლავდა.
სახელოსნოს კუთხიდან მომზირალი შავტუხა ბიჭუნები და
შავთვალა მადონები მურილიოს20 მოგაგონებდნენ; ზეთიანი,
ყავისფერ ჩრდილებში ჩაკარგული სახეები, უადგილო ადგი-
ლას რომ დაჰყვებოდათ ცეცხლისფერი ზოლი, რემბრან-
დტით21 იყო შთაგონებული; ფუნჩულა დედაკაცები და გა-
ფუებული ყრმები – რუბენსით22; ხოლო ტერნერს23 ამოიც-
ნობდით ცისფერ ჭექა-ქუხილში, ნარინჯისფერ ელვაში, ყავის-
ბაროკოს ფუძემდებელი
23 ტერნერი – ჯოზეფ მელორდ უილიამ ტერნერი (1775-1851) – ინგლისე-
40 მკითხველთა ლიგა
„მილედის“24 (ასე მიმართავდნენ მეგობრები) მართლაც
გულით უნდოდა, ნამდვილი ლედი გამხდარიყო და შინაგა-
ნად იყო კიდევაც, ოღონდ ჯერაც სასწავლი ჰქონდა, რომ ბუ-
ნებრივ დახვეწილობას ფულით ვერ იყიდი, რომ მაღალი
მდგომარეობა მუდამ როდი ანიჭებს პატრონს კეთილშობი-
ლებას და რომ ნამდვილი ზრდილობა მაშინაც კი იგრძნობა
ადამიანში, თუნდაც იგი ძალზე სავალალო დღეში იყოს ჩა-
ვარდნილი.
– სათხოვარი მაქვს, დე, – ერთ დღესაც დიდი ამბით შევი-
და ემი ოთახში.
– რა, პატარავ, რა ამბავია? – გაეპასუხა დედა, რომლის
თვალში ეს დიდებული ყმაწვილი ლედი კვლავაც „პაწიად“
რჩებოდა.
– იმ კვირიდან ხატვაში არდადეგები გვეწყება და სანამ
გოგოები საზაფხულოდ წავლენ-წამოვლენ, მინდა, ერთი
დღით აქ მოვიპატიჟო. გიჟდებიან, ისე უნდათ მდინარის ნახვა
და ჩანგრეული ხიდის ჩახატვა. სხვა რაღაცებიც უნდათ გა-
დაიხატონ, რაც ალბომში მაქვს ჩახატული. ძალიან კარგად
მექცეოდნენ და მადლობელი ვარ, იმიტომ რომ ყველანი
მდიდრები არიან, იციან მე რომ ღარიბი ვარ და მაინც ისე
მექცევიან, როგორც თანასწორს.
– სხვანაირად რატომ უნდა გექცეოდნენ? – ის გოროზი
იერი დაიდო მისის მარჩმა, გოგონები „მარია ტერეზიას25
იერს“ რომ ეძახდნენ.
გთა დინასტიიდან
41 მკითხველთა ლიგა
– ჩემზე კარგად იცი, რომ მაგ სხვაობას თითქმის ყველა
უსვამს ხაზს, ჰოდა, ნუ აიქოჩრები, ჩემო საყვარელო კრუხო,
როცა შენს წიწილებს ჭრელბუმბულა ჩიტები ჩაუნისკარტებენ.
ხომ იცი, გონჯი ჭუჭული ბოლოს მაინც გედად გადაიქცევა, –
გაუღიმა ემიმ და ამ ღიმილში ოდნავი სიმწარეც კი არ ერია,
რადგან მხიარული ხასიათის პატრონი იყო და ყველაფერს
იმედიანად უყურებდა.
მისის მარჩს გაეცინა, დედობრივი სიამაყე ჩაიქრო და
ჰკითხა:
– აბა, ჩემო გედო, რა ჩაგიფიქრებია?
– მინდა, იმ კვირაში გოგოები ლანჩზე მოვიპატიჟო, ეტ-
ლით იმ ადგილებში გავასეირნო, რის ნახვაც უნდათ, იქნებ
ნავით მდინარეზეც გავცუროთ და ბუნების წიაღში პატარა არ-
ტისტული დროსტარება გავუმართო.
– რატომაც არა?! სუფრაზე რა გინდა? ღვეზელი, ბუტერ-
ბროდები, ხილი და ყავა ხომ იკმარებს, არა?
– აბა, რას ამბობ! ცივად მოხარშული ენა უნდა გვქონდეს,
ქათამი, ფრანგული შოკოლადი და, კიდევ, ნაყინიც. გოგოები
ასეთ საუზმეს მიჩვეულნი არიან და მინდა, ეს ჩემი ლანჩიც წე-
სიერი და დახვეწილი იყოს: მერე რა, რომ ვმუშაობ და ასე
ვშოულობ ლუკმაპურს!
– რამდენი გოგონა გყავს კლასში? – ცოტა თავშეკავებით
ჰკითხა დედამ.
– თორმეტი თუ თოთხმეტი, მაგრამ ალბათ ყველანი არ
მოვლენ.
– როგორ გეკადრება, შვილო! მაგდენი ხალხის სატარებ-
ლად ომნიბუსი გაგიხდება დასაქირავებელი.
– რას ამბობ, დე, ეგ რამ გაფიქრებინა?! ალბათ ექვსნი ან
რვანი მოვლენ, მეტნი არა, ჰოდა პატარა, ღია ეკიპაჟს დავი-
42 მკითხველთა ლიგა
ქირავებ და, კიდევ, მისტერ ლორენსს ბარაბანს ვთხოვ (ასე
26
გამოთქვამდა ჰანა „შარაბანს“ ).
– ეგ ყველაფერი ძვირი დაგიჯდება, ემი.
– არც მაინცდამაინც. დავითვალე და ყველაფერს ჩემი ფუ-
ლით გადავიხდი.
– იმაზე არ გიფიქრია, ჩემო კარგო, რომ ის გოგონები დი-
დი ხანია მიჩვეულები არიან ამგვარ გამასპინძლებას და რა-
გინდ მოვიწადინოთ, მაინც ვერაფრით გავაკვირვებთ? სამა-
გიეროდ, თუ უფრო უბრალოდ დავხვდებით, სხვა თუ არაფე-
რი, უცხო მაინც იქნება იმათთვის და ეამებათ. ეგ გვირჩევნია,
ვიდრე ის, რომ ავდგეთ და იმის ყიდვასა და ქირაობას შევეჭი-
დოთ, რაც არ გვჭირდება და ისეთი ცხოვრების მიბაძვა ვცა-
დოთ, რომელიც ჩვენს მდგომარეობას არ შეესაბამება.
– თუკი იმას ვერ ვიზამ, რაც მინდა, საერთოდ არავის მო-
ვიყვან და ეგ იქნება! ვიცი, რომ ყველაფერი მშვენივრად გა-
მომივა, თუ შენ და გოგოები ცოტას მომეხმარებით. არ მეს-
მის, რატომ არ უნდა გავმართო წვეულება, თუკი ფულს მე
თვითონ გადავიხდი?! – ისე მტკიცედ თქვა ემიმ, რომ ამ სიმ-
ტკიცეს ნებისმიერი შეწინააღმდეგება ჯიუტობად გადააქცევ-
და.
მისის მარჩმა იცოდა, რომ გამოცდილება საუკეთესო მას-
წავლებელია და როცა ხერხდებოდა, შვილებს საშუალებას
აძლევდა, საკუთარ შეცდომებზე ესწავლათ, რომელთაც სიხა-
რულით აარიდებდა, ისევე ჯიუტად რომ არ ეუარათ ხოლმე
ტი რისამე განვითარებაში
44 მკითხველთა ლიგა
– არავისაც არ ვეგები ფეხქვეშ და ვერც იმას ვიტან, როცა
ისე მფარველობით მექცევიან, როგორც ახლა შენ, – აიფხო-
რა ემი; დები ახლაც ჩხუბობდნენ ხოლმე, როცა ასეთი საკით-
ხები წამოიჭრებოდა, – გოგოებს მართლა ვუყვარვარ და მეც
მიყვარს, არც სიკეთე აკლიათ, არც ჭკუა-გონება და არც ნიჭი
იმის მიუხედავად, რასაც შენ „მაღალი საზოგადოების შტერო-
ბას“ ეძახი. შენ სულ არ გადარდებს, სხვებს თავი მოაწონო,
კარგ ხალხში იტრიალო, მანერები გაიუმჯობესო და გემოვნე-
ბა განივითარო, მე კი ეგ ყველაფერი მადარდებს და ყველა
შანსი მთლიანად მინდა გამოვიყენო. შენ, თუ მოგწონს, შე-
გიძლია ცხვირაწეულმა მუჯლუგუნების კვრით იარო და ამას
დამოუკიდებლობა დაარქვა, მე კი მაგას არ ვაპირებ.
როცა ემი ენას აილესავდა და თავშეუკავებლად დაიწყებ-
და აზრების ფრქვევას, როგორც წესი, კამათში იმარჯვებდა,
რადგან კეთილგონიერება თითქმის მუდამ მის მხარეს იყო,
ხოლო ჯოს იქამდე ჰყავდა მიყვანილი თავისუფლების სიყვა-
რული და პირობითობების ზიზღი, რომ ამ შერკინებაში უსა-
თუოდ დამარცხება ეწერა. ემიმ ისე მარჯვედ ჩამოაყალიბა
ჯოს წარმოდგენა დამოუკიდებლობაზე, რომ ორივეს სიცილი
აუტყდა და დავა შედარებით წყნარ კალაპოტში გადავიდა.
ჯოს ბარემ არ უნდოდა, მაგრამ ბოლოს მაინც დათანხმდა,
ერთი დღე შეეწირა მაღალი საზოგადოების პირობითობების-
თვის და მიხმარებოდა დას იმაში, რაც თვითონ კვლავინდე-
ბურად „სულელურ წამოწყებად“ მიაჩნდა.
მოსაწვევები დაიგზავნა, თითქმის ყველამ თანხმობა შე-
მოთვალა და დიდებული ღონისძიების დღედ მომდევნო ორ-
შაბათი დაინიშნა. ჰანას გუნება წაუხდა, რადგან მისი საქ-
მიანობის ჩვეული ყოველკვირეული რეჟიმი დაირღვა, და გა-
მოაცხადა, თუ სარეცხს და საუთოოს თავის დროზე არ მოვ-
45 მკითხველთა ლიგა
რჩი, ყველაფერი უხეიროდ წავაო. ოჯახური მეურნეობის მან-
ქანის მუშაობის რიტმის დარღვევამ მთელ წამოწყებაზე ცუ-
დად იმოქმედა, მაგრამ ემის დევიზი Nil desperandum 29 იყო
და რაკი ერთი გადაწყვიტა, ესა და ეს უნდა გავაკეთოო, კიდე-
ვაც აკეთებდა მიუხედავად დაბრკოლებებისა. იმით დავიწ-
ყოთ, რომ ჰანას კერძები არ გამოუვიდა. ქათამი მაგარი იყო,
ენა – მლაშე, შოკოლადს კი ქაფი რიგიანად არ მოადგა. ღვე-
ზელი და ნაყინი იმაზე ძვირი დაჯდა, ვიდრე ემი მოელოდა,
ასევე – ეტლი. სხვა ხარჯები, თავიდან რომ წვრილმანი ჩან-
და, ერთმანეთს დაემატა და შემაშფოთებელი თანხა შეადგი-
ნა. ბეთი გაცივდა და ჩაწვა. მეგს უჩვეულოდ ბევრი მომსვლე-
ლი მიუვიდა და შინიდან ვერ გამოვიდოდა, ჯოს კი გულისყუ-
რი სხვაგან ჰქონდა და ამიტომაც იმდენი რამე გაუტყდა და
ისეთი სერიოზული და მძიმე, კატასტროფული შეცდომები
მოუვიდა, როგორც არასოდეს.
თუ ორშაბათს დარი არ იქნებოდა, ყმაწვილი ქალბატონე-
ბი სამშაბათს უნდა მოსულიყვნენ – ამ პირობამ ჯო და ჰანა
ისე გააცეცხლა, მეტი რომ არ იქნებოდა. ორშაბათ დილით
ამინდი წამდაუწუმ იცვლებოდა, რაც იმაზე უფრო აღიზიანებს
კაცს, ვიდრე გადაუღებელი წვიმა. ხან წამოწინწკლავდა, ხან
მზე გამოაჭყეტდა, ხანაც ქარი წამოუბერავდა და ამინდმა იმ-
დენ ხანს ვერ გადაწყვიტა რა ექნა, რომ უკვე ყველასთვის
დაგვიანდა რამის გადაწყვეტა. ემი ალიონზე წამოდგა, ყვე-
ლანი წამოყარა ლოგინებიდან და ჰაიჰარად ასაუზმა, რომ
სახლი დროზე მოემზადებინათ სტუმრების დასახვედრად.
სასტუმრო ოთახი უჩვეულოდ უბადრუკი მოეჩვენა, მაგრამ
იმის მაგივრად, რომ ოხვრა-კვნესას მოჰყოლოდა იმაზე, რაც
49 მკითხველთა ლიგა
თაკვი თავის ადგილას და დააპირა, კალათა მოხუცი ლედის-
თვის მიეწოდებინა.
– თუ შეიძლება, ნუ... ეს... ჩემი გახლავთ, – წაიბუტბუტა
ემიმ და სახე ლამის თავისი ნადავლივით აუწითლდა.
– უჰ, მართლა? უკაცრავად. რა ძალიან ლამაზია, არა? –
მხნედ წარმოთქვა ტიუდორმა და, იმავდროულად, ისე თავშე-
კავებით გამოხატა ინტერესი, კარგად აღზრდილ კაცს რომ
ეკადრებოდა.
ემი თვალის დახამხამებაში მოვიდა გონს, თამამად დადგა
კალათა სკამზე და სიცილით მიუგო:
– არ გნებავთ, ამისგან გაკეთებული სალათა მიირთვათ
და ის მშვენიერი გოგონებიც ნახოთ, რომლებიც ამას უნდა
შეექცნენ?
მართლაც რომ მარჯვედ დაიძვრინა თავი, რადგან
მოახერხა და მამაკაცის სულის ორი მთავარი სიმი შეარხია:
ასთაკვს მაშინვე საამურ მოგონებათა შარავანდი დაადგა,
ხოლო „მშვენიერი გოგონების“ ხსენებით აღძრულმა ცნობის-
წადილმა ტიუდორს კომიკური მარცხიდან სულ სხვაგან გა-
დაუტანა ფიქრი.
„ის და ლორი ალბათ ბევრს იცინებენ და იქილიკებენ,
მაგრამ მე ხომ ვერ დავინახავ! ეგეც საქმეა“, გაიფიქრა ემიმ,
როცა ტიუდორმა თავი დაუკრა და ჩავიდა.
შინ ეს შეხვედრა არ უხსენებია (თუმცა აღმოაჩინა, რომ
ახალი კაბა კარგა გვარიანად დაეთითხნა წაქცეული კალა-
თიდან გადმოღვრილ საწებელს და კლაკნილ ნაკადულებად
დასჩენოდა კალთაზე) და მზადება განაგრძო, რაც ახლა წი-
ნანდელზე უფრო გულის გამაწყალებელი ეჩვენებოდა. თორ-
მეტზე ყველაფერი კვლავ მზად იყო. ემი ატყობდა, რომ მისმა
მისვლა-მოსვლამ მეზობლებიც დააინტერესა და უნდოდა, გუ-
50 მკითხველთა ლიგა
შინდელი მარცხის მოგონება დღევანდელი ბრწყინვალე წარ-
მატებით წაეშალა, ამიტომაც განკარგულება გასცა, „ბარაბა-
ნი“ მომართვითო და დიდი ამბით დაიძრა, რომ სტუმრებს
დახვედროდა და ბანკეტზე მოებრძანებინა.
– ბორბლების რახრახია! მოდიან! პარმაღზე გავალ, შევე-
გებები: სტუმარ-მასპინძლობის წესია და თანაც მინდა, საწ-
ყალმა ბავშვმა კარგი დრო გაატაროს მთელი იმ ფათერაკე-
ბის შემდეგ, – თქვა მისის მარჩმა და სიტყვა საქმედ აქცია,
მაგრამ ერთი რომ გახედა გზას, მაშინვე უკან შემობრუნდა;
სახეზე ენით აუწერელი იერი ედო: დიდ ეტლში ჩაკარგულები
ისხდნენ ემი და ერთადერთი ყმაწვილი ლედი.
– გაიქეცი, ბეთ, და ჰანას მიეშველე: რაც სუფრაზეა, ნახე-
ვარი აიღეთ. სისულელე იქნება, რომ თორმეტი კაცის საუზმე
ერთადერთ გოგოს დავულაგოთ წინ, – შეჰყვირა ჯომ და სამ-
ზარეულოსკენ გაექანა ისეთი აფორიაქებული, რომ სიცილის-
თვისაც კი ვერ მოიცალა.
შემოვიდა ემი, სრულიად მშვიდი იყო და მომხიბლავი გუ-
ლითადობით ექცეოდა იმ ერთადერთ სტუმარს, რომელმაც
პირობა აასრულა. ოჯახის დანარჩენი წევრებიც აჰყვენ მოვ-
ლენათა ამ დრამატულ შემობრუნებას, ემიზე არანაკლებ კარ-
გად შეასრულეს თავისი როლები და ერთობ ხალისიანი ხალ-
ხის შთაბეჭდილება მოახდინეს მის ელიოტზე, რადგან თავშე-
კავება მაინც უჭირდათ. მას მერე, რაც სტუმართა რაოდენო-
ბის შესატყვისად სახეცვლილი საუზმე მხიარულად მიირ-
თვეს, მხატვრის სახელოსნოსა და ბაღს ეწვივნენ და გზადაგ-
ზა დიდი გატაცებით იმსჯელეს ხელოვნებაზე, ემიმ ორადგი-
ლიანი ეკიპაჟი შეუკვეთა (ვაი, რომ არა მოხდენილი „ბარაბა-
ნი“) და მეგობარს დაისამდე წყნარად დაატარებდა შემოგა-
რენში, რის შემდეგაც „სტუმრები დამთავრდა“.
51 მკითხველთა ლიგა
შინ რომ შებრუნდა, დაღლილი, მაგრამ ჩვეულებისამებრ
უშფოთველი, შენიშნა, რომ ავბედითი ნადიმის ყველა ნაკვა-
ლევი გამქრალიყო, მხოლოდ ჯოს აკეცვოდა საეჭვო ნაოჭები
ტუჩის კუთხეებში.
– რა კარგია, რომ სასეირნოდ დარი დაგესწროთ, ჩემო
კარგო, – ისე თავაზიანად უთხრა დედამ, თითქოს თორმეტი-
ვე სტუმარმა ისეირნაო.
– მის ელიოტი ძალიან საყვარელი გოგოა და, მე მგონი,
კმაყოფილი დარჩა, – უჩვეულოდ თბილად შენიშნა ბეთმა.
– ნამცხვარს ხომ ვერ მიწილადებდით? იმოდენა სტუმ-
რიანობა მაქვს, მართლა დამჭირდება, თანაც მე თქვენნაირ
გემრიელს ვერ გამოვაცხობ, – დინჯად თქვა მეგმა.
– სულ წაიღე. აქ ჩემ გარდა ტკბილეული არავის უყვარს,
მე კი სანამ მაგას მოვერევი, დაობდება კიდეც, – ამოიოხრა
ემიმ და ის მოზრდილი თანხა გაახსენდა, რაც იმისთვის და-
ხარჯა, რომ აი, ასეთი შედეგი მიეღო.
– აფსუს, ლორი მაინც იყოს აქ, მოგვეხმარებოდა, – დაიწ-
ყო ჯომ, როცა ორი დღის განმავლობაში ზედიზედ მეორედ მი-
უსხდნენ ნაყინსა და სალათს.
დედამ გამაფრთხილებელი მზერა ესროლა, ჯომაც თავი
შეიკავა შემდგომი შენიშვნებისგან და მთელი ოჯახი გმირუ-
ლი დუმილით ჭამდა, სანამ მისტერ მარჩმა წყნარად არ შე-
ნიშნა:
– სალათა ძველების საყვარელი კერძი იყო და ივლინ-
30
მა ... – აქ სწავლულ ჯენტლმენს საყოველთაო ხარხარმა შე-
53 მკითხველთა ლიგა
თავი მეოთხე
ლიტერატურის გაკვეთილები
54 მკითხველთა ლიგა
დებდა გვერდზე, ხოლო როცა ავტორს სასოწარკვეთილება
მოიცავდა, მთლად მოიგლეჯდა და იატაკზე მოისროდა. ასეთ
დროს ხელის შემშლელი უჩუმრად გადიოდა და სანამ წითე-
ლი ლენტი ისევ მხიარულად არ აღიმართებოდა ნიჭიერ შუბ-
ლზე, ჯოს ხმის გაცემას ვერავინ უბედავდა.
განა გენიოსი ეგონა თავი, მაგრამ როცა შემოქმედებითი
აღტყინება მოიცავდა, თავდავიწყებით ეძლეოდა, ნეტარებაში
სუფევდა, ავიწყდებოდა უსიამოვნება, საზრუნავი თუ ცუდი
ამინდი, სანამ დაცული და ბედნიერი რჩებოდა იმ წარმოსა-
ხულ სამყაროში, სადაც მეგობრები მრავლად ჰყავდა, ლამის
ისეთივე რეალური და ძვირფასი, როგორიც მისი ხორციელი
მეგობრები იყვნენ. თვალზე ძილი არ ეკარებოდა, საჭმელი
ხელუხლებელი რჩებოდა, დღე და ღამე ემოკლებოდა იმის-
თვის, რომ მოესწრო და დამტკბარიყო ბედნიერებით, რომე-
ლიც მხოლოდ ასეთ დროს ეწვეოდა ხოლმე. ამ საათებისთვის
უღირდა სიცოცხლე, თუნდაც მათ სხვა ნაყოფი არ მოეტანა.
ღვთაებრივი შთაგონება, ჩვეულებრივ, ერთ-ორ კვირას უგ-
რძელდებოდა, მერე კი ამოყვინთავდა იმ თავისი „მორევი-
დან“ მშიერი, უძილო, ბრაზიანი ან დაღვრემილი.
სწორედ ასეთი შეტევის შემდეგ მოდიოდა გონს, როცა
დაიყოლიეს, მის კროკერს წაჰყევი რაღაც ლექციაზეო და ამ
თავისი სიკეთის სამაგიეროდ ახალი იდეა ეწვია. საჯარო
ლექცია ეგვიპტის პირამიდებს ეძღვნებოდა და ჯოს ძალიან
გაუკვირდა, რაღა ეს თემა აირჩიეს ამ აუდიტორიისთვისო,
მაგრამ თავი დააჯერა, რომ რაღაც დიდი სოციალური ბორო-
ტება აღმოიფხვრებოდა ან დიდი რამ მოთხოვნილება დაკმა-
ყოფილდებოდა, თუკი ფარაონთა დიდებულებას გადაუშ-
ლიდნენ იმ მსმენელებს, რომელთა საფიქრალიც ქვანახში-
რისა და ფქვილის ფასები იყო და ცხოვრება კი სფინქსის გა-
55 მკითხველთა ლიგა
მოცანებზე უფრო რთული გამოცანების ამოხსნის ცდაში გა-
დიოდა.
ადრე მივიდნენ და სანამ მის კროკერი თან წამოღებულ
წინდას ქუსლს უკემსავდა, ჯო იმით ირთობდა თავს, რომ მათ
მერხზე მსხდარი ხალხის სახეებს აკვირდებოდა. მარცხნივ
ორი მატრონა ეჯდა, ორივეს მასიური შუბლები ჰქონდათ, იმ
შუბლების შესაფერისი კაპორები ეხურათ, ქალთა უფლებებ-
ზე მსჯელობდნენ და მაქმანებს ქსოვდნენ. იმათ იქით მორი-
დებულად მჯდარ შეყვარებულ წყვილს ერთმანეთისთვის
ალალად ჩაეკიდა ხელი; დაბღვერილ შინაბერას ქაღალდის
პარკი ეჭირა და კარამელს შეექცეოდა, მოხუც ჯენტლმენს კი
ლექციისთვის მომზადება გადაეწყვიტა: დიდი ყვითელი
ცხვირსახოცი გადაეფარებინა სახეზე და ძილი გამოეცხო.
მარჯვნივ ჯოს ერთადერთი მეზობელი ჰყავდა, თითქოსდა
ცოდნას მოწყურებული ყმაწვილი: იჯდა და გაზეთს ჩაჰკირკი-
ტებდა.
ილუსტრირებული გამოცემა იყო და ჯო ხელოვნების იმ ნი-
მუშის შესწავლას შეუდგა, რომელიც მასთან ახლოს მოხვდა.
ზანტად ფიქრობდა, ნეტავი მოვლენათა რა შემთხვევითმა გა-
დაკვეთამ მოითხოვა, რომ მელოდრამატულად დაეხატათ სა-
ომრად შემოსილი ინდიელი, რომელსაც ყელში მგელი სცე-
მია და ორივენი ერთად ცვივიან უფსკრულშიო. მახლობლად
ორ გავეშებულ ახალგაზრდა ჯენტლმენს, არაბუნებრივად პა-
ტარა ტერფებითა და დიდი თვალებით რომ შეემკო მხატვარს,
ერთმანეთისთვის დანები ჩაეცათ გულში, ხოლო უკანა პლან-
ზე თმაგაწეწილი და ფართოდ პირდაღებული ქალი სადღაც
მიექანებოდა. ყმაწვილი წამით მოსწყდა კითხვას, რომ ფურ-
ცელი გადაეშალა, შენიშნა, რომ ჯოც უყურებდა, ბიჭური
56 მკითხველთა ლიგა
სიალალით გაუწოდა გაზეთის ნახევარი და მიეთმოეთის გა-
რეშე უთხრა:
– გინდა, წაიკითხე? ლაზათიანი მოთხრობაა.
ჯომ ღიმილით გამოართვა, რადგან ახლაც კარგი თვალით
უყურებდა ბიჭებს და მალე ამოჰყო თავი სიყვარულის,
საიდუმლოებისა და მკვლელობის უჩვეულო ლაბირინთში,
რადგან მოთხრობა იმ კლასის მსუბუქ საკითხავს ეკუთვნოდა,
რომელშიც ვნებები თავისუფლად არის მიშვებული, ხოლო
როცა ავტორს გამომგონებლობა უმტყუნებს, პერსონაჟთა
ერთ ნახევარს ვეებერთელა კატასტროფა გადახვეტს სცენი-
დან, ხოლო გადარჩენილი ნახევარი იმათ დაღუპვას ზეიმობს.
– მშვენიერია, არა? – ჰკითხა ბიჭმა, როცა ჯომ თავისი ნა-
წილის ბოლო აბზაცსაც ჩააყოლა თვალი.
– მე მგონი, მე და შენ რომ ვცადოთ, ასეთის დაწერა არ
გაგვიჭირდება.
– ეგ რომ შემეძლოს, ვიტყოდი, იღბალი მქონია-მეთქი. ამ-
ბობენ, ამ მოთხრობებით ის ქალი კარგა ბლომად შოულობ-
სო, – და ბიჭმა სათაურის ქვეშ გვარი დაანახვა: „მისის
ს.ლ.ე.ნ.გ. ნორთბერი“.
– იცნობ? – ერთბაშად დაინტერესდა ჯო.
– არა, მაგრამ რასაც წერს, ყველაფერს ვკითხულობ და
ერთ ბიჭსაც ვიცნობ: იქა მუშაობს, სადაც ამ გაზეთსა ბეჭდა-
ვენ.
– მაშ, ამბობს, ასეთი მოთხრობებით კარგ ფულს
შოულობსო? – და ჯომ მეტი პატივისცემით დახედა მოთხრო-
ბის პერსონაჟების ფორიაქა ჯგუფსა და ფურცელზე გაბნეულ
სქელ-სქელ ძახილის ნიშნებს.
– შოულობს, რომელია! იცის, რაც მოსწონს ხალხს და
კარგადაც უხდიან ნაწერში.
57 მკითხველთა ლიგა
ამასობაში ლექცია დაიწყო, მაგრამ ჯომ ცოტა რამ თუ მო-
ისმინა, რადგან სანამ პროფესორი სენდზი მოსაწყენად მი-
მოიხილავდა ბელცონის31, ხეოფსს, სკარაბეუსებსა32 და
იეროგლიფებს, მალულად გადაიწერა გამომცემლის მისა-
მართი, გაბედულად გადაწყვიტა, მონაწილეობა მიეღო გაზე-
თის მიერ გამოცხადებულ კონკურსში საუკეთესო სენსაციური
მოთხრობისთვის და ასდოლარიანი პრიზის მისაღებად ცდა
არ დაეკლო. ლექცია რომ დამთავრდა და ხალხს გაეღვიძა,
ჯოს უკვე აეგო მომავალი კეთილდღეობა (რომელიც სხვა
დროსაც ბევრჯერ დაფუძნებია ქაღალდსა და კალამს) და
სიუჟეტის თხზვაში ჩაფლულიყო, ოღონდ ვერ გადაეწყვიტა,
დუელი როდის აჯობებდა: შეყვარებულთა გაპარვამდე თუ
მკვლელობის შემდეგ.
შინ თავისი გეგმა არ უხსენებია, მაგრამ მეორე დღესვე ეძ-
გერა საქმეს და დედა ააფორიაქა: მისის მარჩი მუდამ შესამ-
ჩნევად ღელავდა ხოლმე, როცა „გენია დუღილს იწყებდა“.
ჯოს აქამდე არ ეცადა ასეთი სტილით წერა: „მოლივლივე არ-
წივისთვის“ საკმაოდ თავშეკავებული რომანტიკული ისტო-
რიებით კმაყოფილდებოდა, მაგრამ ახლა გამოცდილება და
ნაკითხობა გამოადგა, რადგან გარკვეული წარმოდგენა მის-
ცა იმაზე, თუ როგორ უნდა მოეხდინა დრამატული ეფექტი და
სიუჟეტის, ენისა და პერსონაჟთა ჩაცმულობის თვალსაზრისი-
თაც მიეხმარა. მოთხრობა იმდენად გამსჭვალა უიმედობითა
და სასოწარკვეთილებით, რამდენადაც ამ უსიამო გრძნობა-
60 მკითხველთა ლიგა
სიმდიდრე სასურველი როგორ არ არის, მაგრამ სიღარი-
ბესაც აქვს თავისი ნათელი მხარე, და ყველაზე საამური რამ,
რაც კი შეიძლება გაჭირვებამ მოგიტანოს, ის ჭეშმარიტი კმა-
ყოფილებაა, რომელიც გონებით თუ ხელით გულმოდგინე
შრომას მოსდევს. სწორედ გასაჭირით შობილ შთაგონებას
ვუმადლით ნახევარს მაინც იმ ბრძნულისა, ლამაზისა და გა-
მოსადეგისა, რაც კი ამქვეყნად არსებობს. ჯომ გემო გაუგო ამ
კმაყოფილებას და აღარ შურდა მდიდარი გოგონებისა, იმით
ნუგეშობდა, რომ შეეძლო საკუთარი მოთხოვნილებები დაეკ-
მაყოფილებინა და გროშიც კი აღარავისთვის ჰქონდა სათ-
ხოვნელი.
მისი მოთხრობები მაინცდამაინც არ შეუმჩნევიათ, მაგრამ
მკითხველი მაინც გამოუჩნდა და ამით გამხნევებულმა ჯომ
გადაწყვიტა, ერთი გაბედული დაკვრით მოეპოვებინა სახელი
და ქონება. მეოთხედ რომ გადაწერა თავისი რომანი, ყველა
სანდო მეგობარს წაუკითხა და შიშის კანკალით გაუგზავნა
სამ გამომცემელს. როგორც იქნა მიეცა მისი გაყიდვის სა-
შუალება, ოღონდ იმ პირობით, თუ ერთი მესამედით შეამოკ-
ლებდა და ყველა იმ ადგილს ამოიღებდა, რომლებიც განსა-
კუთრებით მოსწონდა.
– ახლა ან ისევ ჩემს თუნუქის კარადაში უნდა ვუკრა თავი
და დავაობო ან ჩემი ხარჯით გამოვცე ან კიდევ ისე მივჭრა--
მოვჭრა, როგორც მყიდველს მოეწონება და რამდენიც შემეძ-
ლება, იმდენი ფული მივიღო. ძალიან კარგია, როცა ოჯახში
სახელმოხვეჭილი გყავს ვინმე, მაგრამ ფული უფრო გამოსა-
დეგია; ჰოდა მინდა, გავიგო, რას ფიქრობს კრება ამ საგუ-
ლისხმო საკითხზე, – გამოაცხადა ჯომ თავისივე მოწვეულ
ოჯახურ საბჭოზე.
61 მკითხველთა ლიგა
– წიგნს ნუ წაახდენ, შვილო. არც კი იცი, რა კარგია, იდეაც
კარგად გაქვს დამუშავებული. იდოს და დამწიფდეს, – ასე
ურჩია მამამ, რომელიც ცხოვრებაშიც თავის ნაქადაგებს მის-
დევდა: ოცდაათ წელიწადს მოთმინებით ელოდა თავისი ნა-
ყოფის დამწიფებას და ახლაც კი არ ჩქარობდა მოკრეფას,
როცა ეს ნაყოფი უკვე ტკბილი იყო და რბილი.
– მე თუ მკითხავთ, ჯოსთვის გადასატანის გადატანა აჯო-
ბებს, ვიდრე ლოდინი, – თქვა მისის მარჩმა, – კრიტიკა ასეთი
ნაშრომის საუკეთესო გამოცდაა, რადგან იმ ღირსებებსა და
ნაკლოვანებებს გამოავლენს, რომლებიც ახლა ფიქრადაც
არ მოსდის და იმაშიც მიეხმარება, რომ ამის მერე უკეთესად
წეროს. ჩვენ მიკერძოებულები ვართ, გარეშე ხალხის შექება
თუ გაკიცხვა კი არგებს, თუნდაც ამ წიგნით დიდი ვერაფერი
ფული იშოვოს.
– ჰო, – წარბი შეკრა ჯომ, – სწორედაც. იმდენ ხანს ველო-
ლიავე, აღარც კი ვიცი, კარგია, ცუდია, თუ არც წყალი და არც
ღვინო. მართლა ძალიან მარგებს, თუ მშვიდი, მიუდგომელი
ადამიანები გადახედავენ და მეტყვიან, რას ფიქრობენ.
– მე ერთ სიტყვასაც არ ამოვაკლებდი. ეგ რომ ქნა, გააფუ-
ჭებ, იმიტომ რომ რაც პერსონაჟების გონებაში ხდება, ის უფ-
რო საინტერესოა, ვიდრე ის, რასაც აკეთებენ და თუ გზადაგზა
არ ახსნი, რატომ სჩადიან იმას, რასაც სჩადიან, ნამდვილი აბ-
დაუბდა გამოგივა, – თქვა მეგმა, ვისაც მტკიცედ სწამდა, რომ
ამ წიგნზე მშვენიერი რომანი ჯერ არ დაწერილიყო.
– ჰო, მაგრამ მისტერ ალენი ამბობს: „უარი თქვით გან-
მარტებებზე, შეამოკლეთ და დრამატიზმი შემატეთ; დაე, თა-
ვად პერსონაჟები მოჰყვნენ ამბავს“, – შეაწყვეტინა ჯომ და
გამომცემლის წერილს ჩახედა.
62 მკითხველთა ლიგა
– რასაც გეუბნება, ის გააკეთე: იმან იცის, რა გაიყიდება,
ჩვენ კი – არა. კარგი, გასაგები წიგნი გააკეთე და ფულს რამ-
დენსაც მოგცემენ, აიღე. მერე და მერე, როცა სახელს მოიხ-
ვეჭ, შეგეძლება წესებს არ დაემორჩილო და შენს რომანებში
ფილოსოფოსებიც იყოლიო და მეტაფიზიკოსებიც, – ურჩია
ემიმ, რომელიც ამ საქმეს მხოლოდ და მხოლოდ პრაქტიკუ-
ლი თვალსაზრისით უყურებდა.
– რა ჩემი ბრალია, თუ ჩემი გმირები „ფილოსოფოსები და
მეტაფიზიკოსები“ არიან! არც ერთის გამეგება რამე და არც
მეორისა, იმის გარდა, რასაც ზოგჯერ მამა იტყვის ხოლმე. და
თუ მისი ბრძნული აზრებიდან ზოგიერთები დავახვავე, ძა-
ლიანაც კარგი მიქნია. შენ რას იტყვი, ბეთ?
– მე ძალიან გამიხარდება, თუ მალე დაიბეჭდება, – მხო-
ლოდ ეს თქვა ბეთმა და გაიღიმა, მაგრამ სიტყვა „მალეს“ უნე-
ბურად ხაზი გაუსვა, თვალებში კი, რომელთაც ჯერაც არ დაჰ-
კარგვოდათ ბავშვური გულმართლობა, სევდა დაეტყო; ჯოს
წამით გული შეუკუმშა შემზარავმა შიშმა და გადააწყვეტინა,
„მალე“ მოემთავრებინა ის თავისი პატარა წამოწყება.
ჰოდა, ახალგაზრდა ავტორმა სპარტანული სიმტკიცით გა-
შალა მაგიდაზე თავისი პირმშო და კაციჭამიასავით შეუბრა-
ლებლად დაუწყო ჩეხვა. იმ იმედით, ყველას ვაამებო, ყველას
რჩევა გაიზიარა და, ბერიკაცისა და მისი ვირისა არ იყოს, ვე-
რავინ დატოვა კმაყოფილი.
მამას მეტაფიზიკური ხაზი მოსწონდა, რომელიც ჯოს უნე-
ბურად შეეპარა რომანში, ჰოდა ეს ხაზი დატოვა, თუმცა ეჭ-
ვობდა, სწორი იქნება თუ არაო. დედას მიაჩნდა, ცოტა არ
იყოს, აღწერილობები მეტისმეტი მოგივიდაო, ამიტომაც
თითქმის მთლიანად მოაშორა, რასაც რომანის ბევრი აუცი-
ლებელი შემაკავშირებელი რგოლიც მიჰყვა. მეგს ტრაგიკუ-
63 მკითხველთა ლიგა
ლი სცენები ხიბლავდა და ჯომაც მისი ხათრით დაახვავა
ტანჯვა-განცდები. ემი კი ხუმრობის წინააღმდეგი იყო და ჯომ
საუკეთესო განზრახვით ჩააქრო ყველაზე ხალისიანი სცენე-
ბი, რომლებიც ამ პირქუშ მოთხრობას ახალისებდა. მერე, გა-
ნადგურება რომ დააბოლოვა, ერთი მესამედით შეამოკლა
რომანი და, გაპუტულ გულწითელას დამგვანებული, დიდ,
საქმიან სამყაროს ანდო ბედის საცდელად.
წიგნი დაიბეჭდა და ჯოს სამასი დოლარი ეგო, ამასთან ერ-
თად კი ბლომად ქება და ძაგება – ერთიცა და მეორეც იმაზე
ჭარბი, ვიდრე მოელოდა, რამაც მთლად არივ-დარია და კარ-
გა ხანი დასჭირდა გონს მოსასვლელად.
– დე, შენ მეუბნებოდი, კრიტიკა გარგებსო, მაგრამ აბა,
როგორ მარგებს, როცა ისეთი წინააღმდეგობრივია, რომ
აღარ ვიცი, იმედის მომცემი წიგნი დავწერე თუ ათივე მცნება
დავარღვიე? – ამბობდა საბრალო ჯო და საგაზეთო რეცენ-
ზიების დასტას ფურცლავდა; ამ რეცენზიების გულდასმით
გაცნობა ერთ წუთს რომ სიამაყითა და სიხარულით ავსებდა,
მეორე წუთს გულს უხეთქავდა, – აი, ეს კაცი ამბობს: „გამორ-
ჩეული წიგნი, სიმართლით, სილამაზითა და სერიოზულობით
სავსე“, „ყველაფერი მშვენიერია, სუფთა და ჯანსაღი“, – გა-
ნაგრძობდა დაბნეული ავტორი, – მეორე კი აცხადებს: „წიგ-
ნის თეორია არაფრად ვარგა, სავსეა ავადმყოფური ფანტაზი-
ით, სპირიტუალისტური იდეებითა და არაბუნებრივი პერსო-
ნაჟებით“. არადა, რაკი არც რამე თეორია მქონია, არც სპი-
რიტუალიზმისა მწამს და პერსონაჟებიც ცხოვრებიდან მაქვს
აღებული, ვერ ვხვდები, რანაირად შეიძლება იყოს მართალი
ეს კრიტიკოსი... კიდევ ვიღაც წერს: „ერთი-ერთი საუკეთესო
ამერიკული რომანია, რაც კი ბოლო წლებში გამოცემულა“
(იმდენი ჭკუა მაქვს, რომ ეგ არ დავიჯერო), სხვა კი ამტკი-
64 მკითხველთა ლიგა
ცებს, მართალია, ორიგინალურია და დიდი ძალითა და
გრძნობით დაწერილი, მაგრამ მაინც სახიფათო წიგნიაო“.
არაფერიც! ზოგიერთები დასცინიან, სხვები ქება-დიდებას ას-
ხამენ და თითქმის ყველას აუჩემებია, თითქოს რაღაც ღრმა
თეორიის განვითარება მინდოდა, მე კი მხოლოდ სახალისოდ
და ფულისთვის დავწერე. ნეტავი ან მთლიანად დამებეჭდა ან
საერთოდ არა, იმიტომ რომ მეჯავრება, როცა უკუღმართად
ლაპარაკობენ ჩემზე.
შინაურები და მეგობრები არც ნუგეშს იშურებდნენ და არც
– ქებას, მაგრამ მგრძნობიარე, ფიცხი ჯო, რომელსაც მხო-
ლოდ კარგი უნდოდა და ასე უხეიროდ გამოუვიდა, მაინც ცუდ
დღეში იყო. თუმცაღა ამ ამბავმა მაინც სიკეთე მოუტანა, რად-
გან იმ ადამიანთა კრიტიკაც გაიგონა, ვის აზრსაც აფასებდა –
კრიტიკა, რომელიც მწერლის საუკეთესო მასწავლებელია,
და როცა პირველმა სიმწარემ გაუარა, უკვე სასაცილოდ
აღარ ჰყოფნიდა თავისი საწყალი პატარა წიგნი, თუმცა მაინც
სწამდა მისი და იმ დარტყმების შემდეგ, რაც იგემა, უფრო
დაბრძენებული და ძალაშემატებული ეჩვენებოდა თავი.
– კიტსივით34 გენიოსი ხომ არა ვარ, კრიტიკამ მომკლას,
– თქვა გადაჭრით, – თანაც, სხვა თუ არაფერი, კარგი ხუმრო-
ბა გამომივიდა: ის ადგილები, რომლებიც პირდაპირ ცხოვ-
რებიდან მაქვს აღებული, შეუძლებლად და უაზროდ გამოაც-
ხადეს და იმ სცენებს კი, რომლებიც ამ სულელ თავში მომივი-
და, „მომხიბლავად ბუნებრივი, მგრძნობიარე და მართალი“
66 მკითხველთა ლიგა
თავი მეხუთე
ოჯახური ცხოვრების გამოცდილება
70 მკითხველთა ლიგა
მართლაცდა, რა მშვენიერი ნათქვამი იყო, არა?! ჯონს
სიამაყით გაუბრწყინდებოდა ხოლმე სახე ამ სიტყვების გაგო-
ნებაზე და ხვდებოდა, რა ნეტარებაა, როცა კაცს ასეთი საუც-
ხოო ცოლი ჰყავს, თუმცაღა, მიუხედავად იმისა, რომ სტუმრე-
ბი დროდადრო მართლაც მოსდიოდნენ, ამგვარი სტუმრობა
ერთხელაც არ ყოფილა მოულოდნელი და მეგსაც აქამდე არ
მისცემია თავის გამოჩენის საშუალება. ასეთი შემთხვევები
მუდამ ხდება ამ ცრემლის საუფლოში – შეიძლება ითქვას,
გარდუვალია და ისღა დაგვრჩენია, გავკვირდეთ, დავღონ-
დეთ და, შეძლებისდაგვარად, ავიტანოთ.
ჯონს ხილფაფის ამბავი რომ არ დავიწყნოდა, მართლაც
ვერ აპატიებდა კაცი, რაც ჩაიდინა: მთელ წელიწადში მაინ-
ცდამაინც ის დღე აირჩია საიმისოდ, რომ შინ გაუფრთხილებ-
ლად მოეყვანა მეგობარი სადილად. გულში თავის თავს
ულოცავდა, კიდევ კარგი, ამ დილით ბლომად სანოვაგე გავ-
გზავნე სახლშიო, დარწმუნებული იყო, რომ კერძები თავის
დროზე მზად იქნებოდა და წინასწარ სიამით ივსებოდა იმის
წარმოდგენაზე, რა მშვენიერ შთაბეჭდილებას მოახდენდა
სტუმარზე მისი ლამაზი ცოლი, როცა ქმრის შესაგებებლად
გამოიქცეოდა და ამიტომაც ყმაწვილი მასპინძლისა და ქმრის
თავშეუკავებელი კმაყოფილებით მიჰყავდა მეგობარი თავის
კარმიდამოში.
მაგრამ როცა ჯონმა „სამტრედეს“ მიაღწია, მიხვდა, რომ
წუთისოფელი იმედგაცრუების სავანეა. შესასვლელი კარი
ყოველთვის სტუმართმოყვარულად ღია ხვდებოდა, ახლა კი
დახურულიც იყო და დაკეტილიც, საფეხურებს კი ჯერაც ამ-
შვენებდა გუშინდელი ტალახი. სასტუმრო ოთახის ჩარაზულ
ფანჯრებზე ფარდები ჩამოეფარებინათ, არ ჩანდა ვერანდაზე
საკერავით ხელში მჯდარი ლამაზი ცოლი, თეთრ კაბაში გა-
71 მკითხველთა ლიგა
მოწყობილი და თმაში გონისწამღებ პატარა ბანტჩაბნეული,
არც თვალებაციმციმებული, მორცხვად მოღიმარი დიასახ-
ლისი შეჰგებებია სტუმარს. მსგავსი არაფერი მომხდარა.
არავინ ჭაჭანებდა გარდა ერთი, თითქოსდა გასისხლიანებუ-
ლი ბიჭუნასი, მოცხარის ბუჩქის ძირას რომ მიწოლილიყო და
ეძინა.
– ეტყობა, რაღაც ამბავია. შენ ბაღში შედი, სკოტ, მე კი მი-
სის ბრუკს მოვძებნი, – თქვა სიჩუმითა და უკაცრიელობით
გულგახეთქილმა ჯონმა. დამწვარი შაქრის მძაფრ სუნს მიჰ-
ყვა და ჩქარი ნაბიჯით შემოუარა სახლს. მისტერ სკოტიც მის-
დევდა და სახეზე უცნაური იერი ედო. როცა ბრუკი გაქრა, იგი
მორიდებით შეჩერდა ბაღში, თუმცა დანახვითაც დაინახავდა
ყველაფერს და გაგონებითაც გაიგონებდა, და რაკი უცოლო
იყო, საკუთარმა მდგომარეობამ გულით გაახარა.
სამზარეულოში არეულობა და გულგატეხილობა მეფობ-
და. ერთი მოხარშვა ხილფაფა ქილიდან ქილაში გადაწურწუ-
რებულიყო, მეორე იატაკზე დაღვრილიყო, მესამე კი ხალი-
სიანად თუხთუხებდა ღუმელზე. ლოტი ტევტონური36 აუღელ-
ვებლობით, არხეინად შეექცეოდა პურს და მოცხარის ნაყენს
აყოლებდა, რადგან ხილფაფა ჯერაც უიმედოდ თხევად მდგო-
მარეობაში გახლდათ, მისის ბრუკი კი იჯდა, სახე წინსაფარში
ჩაერგო და გულამოსკვნილი ქვითინებდა.
– რა იყო, ჩემო კარგო გოგო, რა ამბავია? – შეჰყვირა სამ-
ზარეულოში შევარდნილმა ჯონმა და იქვე წარმოიდგინა და-
ფუფქული ხელები, მოულოდნელი სნეულება და თან გულს
შემოეყარა იმის გაფიქრებაზე, რომ ბაღში სტუმარი იყო.
75 მკითხველთა ლიგა
მეგს ბარემ ძალიან უნდოდა, წასულიყო და დედისთვის
მოეყოლა, რაც მოხდა, მაგრამ ერთი მხრივ იმან შეაჩერა,
რომ თავისი საქციელისა რცხვენოდა, მეორე მხრივ კი იმან,
რომ ერთგული იყო ჯონისა, „რომელიც შეიძლება სასტიკად
მოიქცა, მაგრამ ეს ამბავი არავის უნდა გაეგო“, ამიტომაც
ხელდახელ მიალაგა იქაურობა, კოხტად გამოეწყო, დაჯდა და
ჯონს დაუწყო ლოდინი: მოვიდეს, რომ ვაპატიოო.
საუბედუროდ, ჯონი არ მოსულა, რადგან ამ საქმეს სულ
სხვანაირად უყურებდა. სკოტს მომხდარი ხუმრობაში გაუტა-
რა, როგორც შეძლო, ბოდიში მოხადა თავის პატარა ცოლს
და ისე კარგად ითამაშა სტუმართმოყვარე მასპინძლის რო-
ლი, რომ მისი მეგობარი ძალიანაც ნაამები დარჩა სახელდა-
ხელო სადილით და დაჰპირდა, კიდევ მოვალო, მაგრამ სი-
ნამდვილეში ჯონი გაბრაზებული იყო, თუმცა სტუმართან არ
შეიმჩნია. ისეთი გრძნობა ჰქონდა, რომ მეგმა გასაჭირში
მიატოვა. „რა წესია, კაცს უთხრა, როცა გინდოდეს მაშინ მო-
იყვანე მეგობრებიო და როცა დაგიჯერებს, აპილპილდე, რა-
ღაცები დააბრალო და მარტო დატოვო გასაჭირში, რომ დას-
ცინონ ან შეიცოდონ. ღმერთმანი, უპატიოსნო საქციელია! და
ეგ მეგმაც უნდა იცოდეს“.
ნადიმის განმავლობაში ბრაზით დუღდა, მაგრამ როცა
მღელვარებამ გადაიარა და სკოტი გააცილა, შინ გამობრუნე-
ბული გზაში თანდათან დაშოშმინდა. „საწყალი გოგო! ძალი-
ან მკაცრად მოვექეცი, არადა, რა გულით ცდილობდა ეამები-
ნა! განა მართალი იყო, მაგრამ ძალიან ახალგაზრდაა. მოთ-
მინება უნდა გამოვიჩინო და ვასწავლო“. იმედი ჰქონდა,
მშობლებთან არ წასულაო – ვერ იტანდა მითქმა-მოთქმასა
და თავის საქმეებში სხვების ჩარევას. ამის გაფიქრება იყო და
წამით ისევ აიფოფრა, მერე კი გაუელვა, ვაითუ, მეგი ამდენი
76 მკითხველთა ლიგა
ტირილით ავად გახდესო, გული მოულბა და აჩქარებით გააგ-
რძელა გზა. გადაწყვიტა, მშვიდი და კეთილი ყოფილიყო, მაგ-
რამ მტკიცე, ძალიან მტკიცე და მეგისთვის დაენახვებინა, რო-
დის არ შეასრულა ქმრის წინაშე ნაკისრი ვალი.
მეგმაც სწორედ ასევე გადაწყვიტა, „მშვიდი და კეთილი
ყოფილიყო, ოღონდ მტკიცე“ და დაენახვებინა ჯონისთვის,
რაში მდგომარეობდა მისი ვალი. ერთი სული ჰქონდა, სირბი-
ლით შეგებებოდა და პატიება ეთხოვა, ისიც აკოცებდა და ანუ-
გეშებდა – დარწმუნებული იყო, ასე იქნებოდა – მაგრამ ცხა-
დია, ასეთი არაფერი უქნია და როცა დაინახა, ჯონი მოდისო,
ძალიან ბუნებრივად აღიღინდა და საკერავით ხელში ისე და-
ირწა საქანელა სავარძელში, როგორც თავის საუკეთესო სას-
ტუმრო ოთახში მოცალეობის ჟამს მოკალათებული მაღალი
საზოგადოების ქალბატონი.
ჯონს, ცოტა არ იყოს, იმედი გაუცრუვდა, ნაზი ნიობე38 რომ
არ დაუხვდა, მაგრამ რაკი გრძნობდა, რომ მისი ღირსება მო-
ითხოვდა, ჯერ ცოლს მოეხადა ბოდიში, ხმა არ ამოუღია,
წყნარად შევიდა, წამოწვა დივანზე და ერთადერთი არსებითი
შენიშვნა გამოთქვა:
– ცოტა და – ახალი მთვარე იქნება, საყვარელო.
– წინააღმდეგი არ ვარ, – გაისმა მეგის ასევე დამამშვიდე-
ბელი პასუხი.
კიდევ რამდენიმე, ორივესთვის საინტერესო საკითხი წა-
მოჭრა მისტერ ბრუკმა, რომლებიც იქვე ჩაკლა მისის ბრუკმა
41 იარდი – 91 სმ
85 მკითხველთა ლიგა
რომ გაელანძღა ან შეეჯანჯღარებინა, ისე არ ეტკინებოდა
გული მეგს, როგორც ამ ძუნწმა სიტყვებმა ატკინა. მიირბინა
ჯონთან, ჩაიხუტა და მონანიების ცრემლებით შესძახა:
– ოჰ, ჯონ, ჩემო საყვარელო, კეთილო, შრომისმოყვარე
ბიჭო! შენი წყენინება არ მინდოდა. რამ მათქმევინა ეს უსინ-
დისო, უპატიოსნო და უმადური სიტყვები! რამ მათქმევინა!
ჯონი კეთილად მოექცა, ხალისით აპატია და ერთი საყვე-
დურიც კი არ უთქვამს, მაგრამ მეგმა იცოდა, რომ რაც გააკე-
თა და თქვა, ჯონს მალე არ დაავიწყდებოდა, თუმცა მეგის-
თვის შეიძლება აღარც გაეხსენებინა. ჯონისთვის პირობა
ჰქონდა მიცემული, ჭირსა და ლხინში მეყვარებიო და როცა
მისი ცოლი გახდა, უსაყვედურა, ღარიბი რად ხარო, მას მერე,
რაც თვითონვე უგუნურად გაფლანგა მისი ნაშოვნი ფული. ეს
ხომ თავისთავად საშინელება იყო, ამაზე უარესი კი ის, რომ
ამის მერე ჯონს წყნარად ეჭირა თავი, თითქოს არაფერი მომ-
ხდარაო, ოღონდ სამსახურში გვიანობამდე რჩებოდა და ღამ-
ღამობით, როცა ტირილით დაოსებულ მეგს ჩაეძინებოდა
ხოლმე, შინ მუშაობდა. სინდისის ქენჯნაში გატარებულმა ერ-
თმა კვირამ მეგი ლამის ავად გახადა, ხოლო როცა გაიგო,
ჯონმა თავისთვის შეკვეთილ ზამთრის ახალ პალტოზე უარი
თქვაო, ისეთ სასოწარკვეთილებაში ჩავარდა, რომ მის შემ-
ხედვარეს გული მოუკვდებოდა. როცა გაკვირვებულმა გამო-
კითხვა დაუწყო ჯონს, რატომ გადაიფიქრეო, იმან უბრალოდ
უთხრა:
– ვერ გავწვდები, საყვარელო.
მეგს აღარაფერი უთქვამს, მაგრამ რამდენიმე წუთის შემ-
დეგ ჯონმა შემოსასვლელში იპოვა: ქმრის ძველ პალტოში ჩა-
ერგო სახე და გულამოსკვნილი ქვითინებდა.
86 მკითხველთა ლიგა
იმ საღამოს ბევრი ილაპარაკეს და მეგს კიდევ უფრო შეუყ-
ვარდა ქმარი იმ თავისი სიღარიბის გამო, რადგან გაჭირვებამ
ჯონი თითქოს კაცად აქცია, იმისი ძალა და გამბედაობა მის-
ცა, რომ ბრძოლით გაეკვლია გზა და თვინიერი მოთმინებაც
ასწავლა, რათა აეტანა თავის საყვარელ ადამიანთა ბუნებრი-
ვი სურვილები და ნუგეში ეცა მათთვის, როცა მარცხს განიც-
დიდნენ.
მეორე დღეს მეგმა გვერდზე გადადო სიამაყე, მივიდა სა-
ლისთან, უამბო სიმართლე და სთხოვა, პატივი მეცი და ჩემი
აბრეშუმი იყიდეო. გულკეთილმა მისის მოფატმაც ხალისით
გაუმართა ხელი, თანაც ტაქტი ეყო და ის ნაყიდი აბრეშუმი იქ-
ვე საჩუქრად არ შეუთავაზებია. მერე მეგმა პალტო მოატანი-
ნა და როცა ჯონი მოვიდა, შემოიცვა ის პალტო და ჰკითხა,
აბა, ჩემი ახალი აბრეშუმის კაბა როგორ მოგწონსო. იოლი
წარმოსადგენია, რა პასუხიც გასცა ჯონმა, როგორ მიიღო სა-
ჩუქარი და რა კეთილისმყოფელი შედეგები მოჰყვა ამას. ჯო-
ნი შინ ადრიანად მოდიოდა, მეგი სტუმრად აღარ დარბოდა,
პალტოს დილაობით ბედნიერი ქმარი იცვამდა, ხოლო საღა-
მოობით ერთგული ცოლი ხდიდა. ასე გავიდა ერთი წელი და
ზაფხულმა მეგს ახალი განცდა მოუტანა – ქალის ცხოვრებაში
ყველაზე ღრმა და ნაზი.
ერთ შაბათს „სამტრედის“ სამზარეულოში ფრთხილად შე-
სულ აღელვებულ ლორის ლიტავრების ჟღარუნით შეხვდნენ,
რადგან ჰანას ცალ ხელში ქვაბი ეჭირა, მეორეში – ქვაბის
თავსახური და ქვაბ-თავსახურიანადვე შემოჰკრა ტაში.
– რას შვრება პატარა დედა? სად არიან ყველანი? ჩამოს-
ვლამდე რატომ არ გამაგებინეთ? – ხმამაღალი ჩურჩულით
დაიწყო ლორიმ.
87 მკითხველთა ლიგა
– სიხარულით მეცხრე ცაზეა, საყვარელი! დიდიან--
პატარიანათ მაღლა არიან და ახტაცებით აღარ იციან, რა
ქნან. თქმით იმიტო არ გითხარით, რო აქ ქარიშხლები არა
გვჭირია. ეხლა შენ სასტუმროში შედი და მე კი იმათ ჩამოგიგ-
ზავნი, – ამ, ცოტა არ იყოს, არეულ-დარეული პასუხით გაუჩი-
ნარდა ჰანა და თანაც აღტაცებით ჩაიხითხითა.
ცოტა ხანში ჯო გამოჩნდა. ამაყად მოაბრძანებდა დიდ ბა-
ლიშზე დასვენებულ ფლანელის შეკრულას. სახე სერიოზული
ჰქონდა, მაგრამ თვალები უციმციმებდა და ხმაში რაღაც უც-
ნაური ბგერები გამოუკრთოდა – თითქოსდა ძლივძლივობით
შეკავებული გრძნობა.
– თვალები დახუჭე და ხელები გამომიწოდე, – მაცდურად
უთხრა ლორის.
ბიჭი საჩქაროდ წავიდა უკან-უკან, კუთხეში მიიკუნჭა და
ხელები მუდარით წაიღო ზურგს უკან:
– არა, გმადლობ. ჯობს, არ ავიყვანო, თორემ აუცილებ-
ლად დამივარდება.
– არ აიყვან და – შენს დისშვილსაც ვერ ნახავ, – მტკიცედ
გამოუცხადა ჯომ და თითქოსდა წასასვლელად შეტრიალდა.
– კარგი, კარგი! ოღონდ რამე რომ მოხდეს, შენი ბრალი
იქნება, – ლორიმ ბრძანებისამებრ ვაჟკაცურად დახუჭა თვა-
ლები და ხელებზე რაღაც დაადეს. მეორე წამს ჯოს, ემის, მი-
სის მარჩის, ჰანასა და ჯონის ერთობლივმა ხარხარმა თვალე-
ბი გაახელინა და დაინახა, რომ ერთის ნაცვლად ორი ჩვილი
ეჭირა.
რა გასაკვირია, რომ იცინოდნენ: ლორის ისეთი კომიკური
სახე ჰქონდა, ვინ არ დაიკრუნჩხებოდა სიცილით: იდგა და გა-
ცეცებული ხან არხეინად მწოლიარე უმანკო ჩვილებს დაჰყუ-
88 მკითხველთა ლიგა
რებდა და ხან მოხარხარე მაყურებლებს, თანაც ისე შეძრწუ-
ნებული, რომ ჯო ჩაიკეცა და აკივლდა.
– იუპიტერის მადლმა, ტყუპია! – ერთი წუთის განმავლო-
ბაში სხვა ვერაფერი ამოღერღა ლორიმ, მერე კი მუდარით,
სასაცილო და, იმავდროულად, შესაბრალისი იერით მიუბ-
რუნდა ქალებს და დაუმატა, – დროზე გამომართვით, რომე-
ლიმემ! თორემ მეცინება და იცოდეთ, დამიცვივდებიან.
ჯონმა იხსნა თავისი პაწიები, ორივენი თითო ხელში
დაიჭირა და ისე დასცა ოთახში ბოლთა, თითქოს უკვე ზიარე-
ბოდა ბავშვის მოვლის საიდუმლოებებს, ლორიმ კი იმდენი
იცინა, სანამ ლოყებზე ღვარად არ დაედინა ცრემლები.
– ეს სეზონის ყველაზე კარგი ხუმრობაა, არა? თავიდანვე
იმიტომ არ გითხარი, რომ გადაწყვეტილი მქონდა, სიურ-
პრიზს მოვუწყობ-მეთქი და ჩემს თავს უნდა მივულოცო: გამო-
მივიდა, – თქვა ჯომ მას მერე, რაც სული მოითქვა.
– რაც თავი მახსოვს, ასე არ დავრეტიანებულვარ. რა სასა-
ცილოა, არა? ბიჭები არიან? რას არქმევთ? აბა, ერთიც შემა-
ხედეთ. ხელი შემაშველე, ჯო, თორემ, მე და ჩემმა ღმერთმა,
ამდენს ვეღარ ვუძლებ, – მიუგო ლორიმ და ისე დააკვირდა
ბავშვებს, როგორც დიდი, გულკეთილი ნიუფაუნდლენდი –
ორ ციცქნა კნუტს.
– გოგო და ბიჭი. რა ლამაზები არიან, არა? – ამაყად თქვა
მამამ და ისეთი გაცისკროვნებული ღიმილით დააცქერდა პა-
ტარა, წითელ, სახედამანჭულ არსებებს, თითქოს შეუბუმბლა-
ვი ანგელოზები არიანო.
– თვალით არ მინახავს ამათნაირი მშვენიერი ბავშვები.
რომელი რომელია? – და ლორი ოწინარივით დაიხარა სას-
წაულებრივი ჩვილების დასათვალიერებლად.
89 მკითხველთა ლიგა
– ემიმ ბიჭს ცისფერი ლენტი შემოახვია, გოგოს – ვარდის-
ფერი, ფრანგული მოდაა, ჰოდა, მუდამ გაარჩევ. თანაც, ერთს
ცისფერი თვალები აქვს, მეორეს – თაფლისფერი. აკოცე, ბი-
ძია ტედი, – უთხრა ონავარმა ჯომ.
– ვაითუ, არ მოეწონოთ, – შეჭოჭმანდა ლორი, თუმცა, სა-
ზოგადოდ, ასეთ საქმეებში მორიდება არ სჩვეოდა.
– როგორ არ მოეწონებათ, უკვე მიჩვეულები არიან. აბა,
რაღას ელით სერ? – ჩააცივდა ჯო იმის შიშით, ვაითუ ლორიმ
მითხრას, კოცნას ნდობით აღჭურვილი პირის მეშვეობით გა-
დავცემო.
ლორი დაიჭყანა და ფრთხილად შეახო ტუჩები ჯერ ერთ
პაწია ლოყას და მერე – მეორეს, რასაც ისევ სიცილი მოჰყვა,
ბავშვები კი აჭყლოპინდნენ.
– აჰა, ხომ ვიცოდი, არ მოეწონებოდათ! ეს, ალბათ, ბიჭია,
უყურე, წიხლებს როგორ იქნევს და მუშტებსაც დიდივით იღე-
რებს. ყური მიგდე, პატარა ბრუკ, გირჩევნია, შენი ზომის კაცს
შეერკინო, კარგი? – აღტაცებაში მოვიდა ლორი, როცა უმიზ-
ნოდ ასავსავებული პაწია მუშტი მოხვდა სახეში.
– მაგას ჯონ ლორენსს ვარქმევთ, გოგოს კი – მარგარეტს,
დედისა და დიდედის პატივსაცემად. შინ დეიზის დავუძახებთ,
რომ ორი მეგი არ გვყავდეს, ბიჭუკელას კი – ჯეკს, თუ რამე
უკეთესი ვერ მოვუფიქრეთ, – დეიდისეული ინტერესით თქვა
ემიმ.
– დემიჯონი42 დაარქვით, შემოკლებით – დემი, – ურჩია
ლორიმ.
– დეიზი და დემი: უკეთესი რა უნდა იყოს! ვიცოდი, ტედი
მოიფიქრებდა! – ტაში შემოჰკრა ჯომ.
42 დემიჯონი – ნახევარჯონი
90 მკითხველთა ლიგა
ტედიმ მართლაც კარგად მოიფიქრა და ბავშვებს მას მერე
დეიზისა და დემის ეძახდნენ.
91 მკითხველთა ლიგა
თავი მეექვსე
ვიზიტები
„ვენეციელი ვაჭარი“
92 მკითხველთა ლიგა
– რას ეშმაკობ?! მშვენიერი დღეა, წვიმას არ აპირებს და
შენც საამაყოდ გაქვს, სიტყვას არ გადავდივარო! ჰოდა, მეცი
პატივი, წამოდი, შეასრულე, რაც გავალია და მერე ექვსი თვე
შენს ნებაზე იქნები.
იმ წუთს ჯო ხელსაქმეში იყო ჩაფლული, რადგან მთელ
ოჯახს ის უკერავდა მანტოებს და თავის მოსაწონად ჰქონდა,
რომ ნემსსაც ისე მარჯვედ ხმარობდა, როგორც კალამს. ძა-
ლიან გაღიზიანდა, პირველი მოზომება რომ შეაწყვეტინეს და
უბრძანეს, მოირთე, მოიკაზმე და ივლისის ხვატში ვიზიტებზე
გაემართეო. ვერ იტანდა ვერანაირ ოფიციალურ ვიზიტს და
მუდამ თავს არიდებდა, თუკი ემი არ გახდიდა იძულებულს –
ან წინასწარ არ მოურიგდებოდა ან არ მოქრთამავდა და ან
დაპირებას არ გამოსტყუებდა. იმჟამად თავს ვერ დაიძვრენ-
და, ამიტომაც ბრაზით გააღრჭიალა მაკრატელი, თან კი გა-
მოაცხადა, ჰაერში ჭექა-ქუხილს ვგრძნობო, გადადო საკერა-
ვი, მორჩილად წამოკრიფა შლაპა და ხელთათმანი და ემის
უთხრა, მსხვერპლი მზად გახლავსო.
– ჯო მარჩ, ისეთი ურჯუკი ხარ, წმინდანსაც კი გააცეც-
ხლებ! იმედია, ვიზიტებზე ამ ტანსაცმლით არ აპირებ წამოს-
ვლას! – შეჰკივლა ემიმ და გაოგნებულმა აათვალიერ--
ჩაათვალიერა.
– რატომაც არა? სუფთად მაცვია, არ მცხელა და თავს მო-
ხერხებულად ვგრძნობ. ზედგამოჭრილია სიცხეში, მტვრიან
გზაზე სასიარულოდ. თუ ხალხს ჩემი ტანსაცმელი უფრო აინ-
ტერესებს, ვიდრე მე თვითონ, რად მინდა მაგათი ნახვა. მო-
დი, ჩემს მაგივრადაც შენ გამოიპრანჭე და ისეთი ელეგანტუ-
რი იყავი, როგორიც გაგიხარდება. შენ გსიამოვნებს შენი
მოხდენილობა, მე – არა, და ფურჩალებიც ხელს თუ მიშლის,
თორემ არაფრად მარგია.
93 მკითხველთა ლიგა
– ეს რა თქვა! – ამოიხვნეშა ემიმ, – შეჯდა ჯორზე და სანამ
წესიერად გამოვაწყობ, ჭკუიდან გადამიყვანს. ეჭვიც არ მეპა-
რება, დღევანდელი ვიზიტებით დიდად ვერ ვისიამოვნებ, მაგ-
რამ ეგ ვიზიტები ჩვენი მოვალეობაა საზოგადოების წინაშე
და ჩვენ გარდა ვერც ვერავინ გადაიხდის. რაც გინდა, მთხო-
ვე, ჯო, ოღონდ ლამაზად ჩაიცვი, წამოდი და მომეხმარე, მო-
მახდევინე ეს თავაზიანობის ვალი. როცა მოინდომებ ხოლმე,
ლაპარაკითაც კარგად ლაპარაკობ, არისტოკრატიულიც ჩან-
ხარ შენს საუკეთესო ტანსაცმელში და ქცევითაც ისე საამუ-
რად იქცევი, რომ მეამაყები. მეშინია მარტო წასვლის. მოდი,
წამომყევი და მომხედე.
– ოჰ, შე ეშმაკის ფეხო! დამდგარხარ აქ და რაც ძალი და
ღონე გაქვს, ექლესები და ეპირფერები გაბრაზებულ უფროს
დას. მაშ, მე არისტოკრატიულიც ვარ და თავის დაჭერაც ვიცი
და შენ კი მარტო წასვლისა გეშინია არა? ერთიმეორეზე
უარესი სისულელე! კარგი, წამოვალ, თუ სავალდებულოა და
რაც შემეძლება, კარგად მოვიქცევი. ლაშქრობას შენ უმე-
თაურებ, მე კი ბრმად დაგემორჩილები. დაგაკმაყოფილებს?
– ერთბაშად მიატოვა ჯიუტობა ჯომ და კრავივით მორჩილი
გახდა.
– ნამდვილი ქერუბიმი ხარ! აბა, ჩაიცვი, რაც საუკეთესო
გაქვს, მე კი გეტყვი, სად როგორ მოიქცე, რომ კარგი შთაბეჭ-
დილება მოახდინო მასპინძლებზე. მინდა, ყველას მოეწონო
და მოეწონები კიდევაც, თუკი მოინდომებ და ცოტა თავა-
ზიანად მოიქცევი. თმა ლამაზად დაიყენე და კაპორზე ვარ-
დისფერი ვარდი მიიმაგრე, გიხდება. უმაგისოდ მაგ შენს სადა
კოსტიუმში ძალიან მკაცრი შესახედაობა გაქვს. თხელი ხელ-
თათმანი აიღე და დაქარგული ცხვირსახოცი. მეგსაც შევუვ-
94 მკითხველთა ლიგა
ლით და თეთრ ქოლგას ვენათხოვრებით. შენ ჩემს მტრედის-
ფერს დაიკავებ.
ემი იცვამდა და გზადაგზა განკარგულებებს იძლეოდა, ჯოც
უჯერებდა, თუმცა თან მაინც ეწინააღმდეგებოდა: ოხვრით ჩა-
იცვა ახალი ორგანდის კაბა, მოიღუშა, როცა უზადოდ გა-
მოიბანტა კაპორის ლენტები, გამწარებით შეებრძოლა ქინ-
ძისთავებს საყელოს დამაგრებისას, ნაოჭებით დაიღარა შუბ-
ლი, როცა ცხვირსახოცს კეცავდა, რომლის ნაქარგიც ისევე
უღიზიანებდა ცხვირს, როგორც მომავალი მისია უშლიდა
ნერვებს, ხოლო როცა ხელები ძლივძლივობით ჩაატია სამ-
ღილიან და ფოჩიან ხელთათმანში (ფოჩი ელეგანტურობის
ბოლო შტრიხი იყო), ილაჯგამოლეული მიუბრუნდა ემის და
მორჩილად უთხრა:
– შავ დღეში ვარ, მაგრამ თუ შენი გაგებით ხალხში ჩემი
გამოჩენა შეიძლება, ბედნიერი დავლევ სულს.
– დიახაც, რომ მშვენივრად გამოიყურები. აბა, ნელა დატ-
რიალდი, რომ გულდასმით დაგათვალიერო.
ჯო დატრიალდა. ემიმ რაღაც-რაღაცები შეუსწორ--
შემოუსწორა, მერე კი უკან დაიხია, თავი გვერდზე გადახარა
და მოწყალედ შენიშნა:
– არა გიშავს. თავი ისეთი გაქვს, უკეთესს ვერც ვინატრებ:
ეგ თეთრი კაპორი თავისი ვარდით მართლაც რომ მომაჯა-
დოებელია. მხრები გაასწორე, ხელებიც მსუბუქად გეჭიროს,
მერე რა, რომ ხელთათმანი გიჭერს! ერთი რამე კი მართლაც
კარგად გამოგდის: შალის ტარება. მე ვერ ვახერხებ, შენს და-
ნახვას კი არაფერი სჯობს და ძალიან მიხარია, რომ პაპიდა
მარჩმა ეგ მშვენიერი შალი გაჩუქა. უბრალოა, მაგრამ ლამა-
ზი, იდაყვის დაბლა ნაკეცები ხომ მხატვრულია და მხატვრუ-
ლი. პელერინის შუა ხაზი გვერდზე ხომ არ მომექცა? კაბის
95 მკითხველთა ლიგა
კალთა თანაბრად მაქვს აკეცილი და დამაგრებული? მინდა
ფეხსაცმელი გამომიჩნდეს, იმიტომ რომ, ცხვირისგან გან-
სხვავებით, ფეხები კოხტა მაქვს.
– მშვენიერება ხარ და მარადიული სიხარული45, – თქვა
ჯომ, ხელის მტევნები მოამრგვალა, მცოდნის იერით გახედა
ოქროსფერ თმაზე მოელვარე ცისფერ ბუმბულს, – მე რო-
გორღა მოვიქცე, მემ: ჩემი საუკეთესო კაბის კალთა მტვერში
ვათრიო თუ თქვენსავით ავიკეცო?
– სიარულის დროს წამოიწიე და სადმე რომ შევალთ, ჩა-
მოუშვი. შლეიფიანი კაბა გხატავს და უნდა ისწავლო, როგორ
მოიხდინო შლეიფით სიარული. ცალი მანჟეტი ბოლომდე არ
შეგიკრავს. იცოდე, სრულყოფილად ჩაცმული ვერ გამოჩნდე-
ბი, თუ პატარა დეტალებს არ მიაქციე ყურადღება, რადგან
ერთიანობაში სწორედ მათი წყალობით იქმნება სასიამოვნო
იერი.
ჯომ ამოიხვნეშა, რის ვაივაგლახით გაიხსნა ხელთათმანის
ღილები და მანჟეტს მიხედა. ბოლოს ორივე და გამოეწყო,
ნარნარად გაუყვა გზას. ისეთი შესახედავები იყვნენ, „ავ
თვალს არ დაენახებოდნენ“, – ასე თქვა ზედა სართულის
ფანჯარაში გადმოკიდებულმა ჰანამ და მიმავლებს თვალი
გააყოლა.
– მისმინე, ჯო, საყვარელო: ჩესტერები, თავიანთი აზრით,
ძალიან დახვეწილი ხალხია, ჰოდა მინდა, რაც შეგიძლია
კარგად მოიქცე. არც მკვახე შენიშვნები გამოთქვა, არც უც-
ნაური ჩაიდინო რამე, კარგი? უბრალოდ, აუღელვებლად,
97 მკითხველთა ლიგა
– რა ქედმაღალი და უინტერესო ვინმეა ეს უფროსი მის
მარჩი! – საუბედუროდ, ხმამაღლა გაისმა რომელიღაც ლე-
დის შენიშვნა, როცა სტუმრებმა კარი გაიხურეს. სანამ შემო-
სასვლელს გაივლიდნენ, ჯოს უხმოდ ეცინებოდა, სამა-
გიეროდ ემი იყო უკმაყოფილო იმით, რომ მისი დარიგება
წყალში ჩაიყარა და, ბუნებრივია, ყველაფერი ჯოს დააბრალა.
– ასე გაიგე ჩემი სიტყვები? მე მხოლოდ ის მინდოდა, ღირ-
სეულად და თავდაჭერილად მოქცეულიყავი, შენ კი გახევდი
და გაქვავდი! ეცადე, ლემებთან გულღიად მოიქცე: სხვა გო-
გოებივით ილაპარაკე, ვითომ კაბებიც გაინტერესებს, ფლირ-
ტიც და ყველაფერიც, რა სისულელეზეც გინდა ჩამოვარდეს
ლაპარაკი. საუკეთესო საზოგადოებაში ტრიალებენ და ჩვენ-
თვის ძალიან ფასეულია მაგათთან ნაცნობობა. არასდიდე-
ბით არ მინდა, ცუდი შთაბეჭდილება მოვახდინოთ.
– ისე მოვიქცევი, როგორც საჭიროა. ვილაქლაქებ, ვიხით-
ხითებ და რაზეც გინდა, ყველაფერზე შევძრწუნდები ან აღტა-
ცებაში მოვალ. ეს როლი უფრო მომწონს და „მომხიბლავ გო-
გონას“ რომ ეძახიან, იმას განვასახიერებ. მშვენივრად გამო-
მივა, იმიტომ რომ ნიმუშად მეი ჩესტერს ავიღებ და კიდევაც
გადავაჭარბებ. აი, ნახავ, ლემებმა თუ არ თქვეს, რა ცოცხა-
ლი, საყვარელი არსება ყოფილა ეს ჯო მარჩიო!
ემი აფორიაქდა და არცთუ უსაფუძვლოდ, რადგან თუ ჯო
პამპულაობას დაიწყებდა, არავინ იცოდა, სადამდე გაუტევდა.
ერთ რამედ ღირდა ემის სახის დანახვა, როცა თვალი გააყო-
ლა, როგორ შექროლდა მისი და კიდევ ერთ სასტუმრო
ოთახში, აღტაცებით დაკოცნა ყმაწვილი ქალბატონები, თავა-
ზიანი ღიმილი მიაფრქვია ყმაწვილ ჯენტლმენებს და ისე ცოც-
ხლად ჩაერთო საუბარში, რომ მაყურებლები გაოგნებულები
დატოვა. ემის მისის ლემი დაეპატრონა, რომელსაც ძალიან
98 მკითხველთა ლიგა
მოსწონდა და ემი იძულებული გახდა, მის ლუკრეციას ბო-
ლოდროინდელი ავადმყოფობის გრძელი ანგარიში ესმინა,
სანამ სამი მომხიბლავი ყმაწვილი ჯენტლმენი იქვე ტრიალებ-
და პაუზის მოლოდინში, რომ მიქანებულიყვნენ და ემი გამო-
ეხსნათ. ასეთ მდგომარეობაში ემი ვერ ახერხებდა, თვალყუ-
რი ედევნებინა ჯოსთვის, რომელიც თითქოს წერას აეტანა და
მისის ლემზე არანაკლებ თავდავიწყებით ქაქანებდა. გარშე-
მო უკვე ბევრი ხალხი შემოხვეოდა და ემიმ ყურები ცქვიტა,
გავიგონო, რა ხდებაო, რადგან ფრაზების ნაწყვეტებმა ცნო-
ბისმოყვარეობით აავსო, ხოლო წარამარა წამსკდარმა სი-
ცილმა – დანარჩენებთან ერთად გართობის წადილით.
იოლად მიხვდებით, რა სატანჯველში ჩავარდა აი, ასეთი სა-
უბრის ნაწყვეტის გაგონებაზე:
– ბრწყინვალედ ჯირითობს. ვინ ასწავლა?
– არავინ. ხეზე ძველი უნაგირი ჩამოაბა და იმით ისწავლა
ასვლაც, სადავეების ჭერაცა და წონასწორობის შენარჩუნე-
ბაც. ახლა, რომელზეც გინდათ, იმ ცხენზე იჯირითებს, იმიტომ
რომ შიში რა არის, არ იცის. მეზობელ საჯინიბოში იაფად
მიაქირავებენ ხოლმე ცხენებს, რაკი ქალის უნაგირით
სიარულში წვრთნის. ისე უყვარს ცხენზე ჯდომა, ხშირად ვეუბ-
ნები, თუ სხვა არაფერი გამოგივიდა, ცხენების მხედნავი გა-
მოხვალ და ლუკმა პური არ გაგიჭირდება-მეთქი.
ამ შემზარავი სიტყვების გაგონებაზე ემიმ ძლივს შეიკავა
თავი, რადგან გამოდიოდა, რომ ერთი თავქარიანი ვინმე
იყო, არადა სწორედ ასეთი ხალხი სძაგდა, თუ სძაგდა. მაგ-
რამ რა ექნა? მოხუცი ლედი შუა ლაპარაკში იყო და სანამ
სათქმელს მოამთავრებდა, ჯომ ისევ გაუტია, უფრო და უფრო
სასაცილო ამბებს იხსენებდა და გზადაგზა უფრო და უფრო
საშინელი შეცდომები მოსდიოდა.
99 მკითხველთა ლიგა
– დიახ, იმ დღეს ემის დანა პირს არ უხსნიდა, იმიტომ რომ
რაც კი რიგიანი პირუტყვი იყო, წაეყვანათ და სამიღა დაუხ-
ვდა: ერთი – კოჭლი, მეორე – ბრმა და მესამე კი ისეთი ოჩა-
ნი, რომ სანამ პირს ტალახით არ ამოუგლესდი, ადგილიდან
ფეხს არ მოიცვლიდა. სასეირნოდ თუ მიდიხარ, ასეთი ცხენით
უნდა წახვიდე, არა?
– მერე, რომელი აირჩია? – სიცილით ჰკითხა ერთმა ჯენ-
ტლმენმა, რომელიც სიამოვნებით უსმენდა ჯოს.
– არცერთი. გაგონილი ჰქონდა, მდინარის აყოლებით,
ერთ ფერმაში ახალგაზრდა ცხენი ჰყავთო და თუმცა ზედ ქა-
ლი არასოდეს მჯდარიყო, ემიმ მაინც გადაწყვიტა, ბედი ეცა-
და, იმიტომ რომ ის ცხენი ლამაზი და ფიცხი გამოდგა. რომ
იცოდეთ, რა ამბები დაატრიალა! ჯერ იყო და, უნაგირთან
ცხენის მომყვანი არავინ გამოჩნდა, ჰოდა, ადგა და უნაგირი
მიიტანა ცხენთან. ჩემი საყვარელი გოგო! ჯერ ნავით გა-
დაიტანა მდინარეზე, მერე შემოიდო თავზე, ასე შებრძანდა
საჯინობოში და საჯინიბოს ბებერი პატრონი სახტად დატოვა.
– და იმ ცხენით იჯირითა?
– იჯირითა კიდეც და კარგადაც გაერთო. ვფიქრობდი, შინ
ნაწილ-ნაწილ მოასვენებენ-მეთქი, მაგრამ ცხენს მშვენივრად
მოერია და მთელი შეკრების სული და გული იყო.
– გამბედაობაც ასეთი უნდა! – მოწონებით გახედა ემის
ყმაწვილმა მისტერ ლემმა და იქვე გაიფიქრა, ნეტავი რას ეუბ-
ნება დედაჩემი ასეთს, რომ გააწითლა და შეაცბუნაო.
წუთიც და ემი წინანდელზე მეტად გაწითლდა და შეცბუნ-
და, როცა ლაპარაკი, მოულოდნელად, ჩაცმა-დახურვაზე გა-
დავიდა. ერთმა ყმაწვილმა ლედიმ ჰკითხა ჯოს, სად იყიდეთ
ის ლამაზი ბაცი ყვითელი შლაპა, პიკნიკზე რომ გეხურათო
და სულელმა ჯომ, იმის ნაცვლად, რომ ეთქვა, ამა და ამ მაღა-
100 მკითხველთა ლიგა
ზიაში ვიყიდე ორი წლის წინათო, ადგა და ყოვლად უსარგებ-
ლო ალალმართლობით მოჰყვა:
– უჰ, ეგ ემიმ შეღება. ლამაზ ფერებს სად იშოვი, ჰოდა,
ჩვენ თვითონვე ვღებავთ, რა ფერადაც მოგვინდება. მართლა
რომ დიდი საშველია მხატვარი და!
– რა ორიგინალურად მოუფიქრებია, არა? – წამოიძახა
მის ლემმა, რომელსაც ჯო ძალზე თავშესაქცევ ვინმედ ეჩვე-
ნა.
– ეგ კიდევ არაფერი! რომ იცოდეთ, რა ბრწინვალე აზრები
მოსდის ხოლმე. სალის ქორწილისთვის ცისფერი ფეხსაცმე-
ლი სჭირდებოდა, ჰოდა, ადგა და ძველი თეთრი ფეხსაცმელი
შეღება უმშვენიერეს ლაჟვარდისფრად. ისეთი კარგი გამოვი-
და, ატლასისა გეგონებოდათ, – დაუმატა ჯომ და შეეტყო, აშ-
კარად ეამაყებოდა დის ტალანტები. ამან ისე გააცეცხლა ემი,
რომ იგრძნო, დიდი სიამოვნებით ჩასცხებდა ჯოს თავისი სა-
ვაზიტო ბარათების ჩანთას.
– ამას წინათ თქვენი მოთხრობა წავიკითხეთ და ძალიან
ვისიამოვნეთ, – შენიშნა უფროსმა მის ლემმა – უნდოდა ქა-
თინაური ეთქვა ლიტერატორი ქალისთვის, რომელიც, უნდა
გამოვტყდეთ, რომ იმ წუთს არაფრით მოგაგონებდათ ლიტე-
რატორს.
თავის „ნაწარმოებთა“ ყოველი ხსენება ცუდად მოქმედებ-
და ჯოზე: ან მოიქუშებოდა და შეურაცხყოფილ იერს დაიდებ-
და ან კი მკვახედ ააგდებდა სიტყვას ბანზე, როგორც ახლა
ქნა:
– აფსუს, რომ წასაკითხად უკეთესი ვერაფერი გიპოვიათ.
იმ სისულელეს იმიტომ ვწერ, რომ იოლად იყიდება და უბრა-
ლო ხალხს მოსწონს. ამ ზამთარს ნიუ-იორკში ხომ არ მიბ-
რძანდებით?
101 მკითხველთა ლიგა
რაკი მისის ლემმა თქვა, მოთხრობით „ვისიამოვნეო“, ჯოს
გამოსვლა არც თავაზიანობას ნიშნავდა და არც – მადლიერე-
ბას. ჯო მაშინვე მიხვდა თავის შეცდომას, მაგრამ იმის შიშით,
საქმე უფრო არ წავახდინოო, ერთბაშად გაახსენა თავის
თავს, რომ სწორედ მას მართებდა ემისთვის თქმა, ვიზიტი
დამთავრებულიაო და უთხრა კიდევაც, ოღონდ ისე მოულოდ-
ნელად, რომ იქ მყოფ სამ ადამიანს სიტყვა პირზე შეაშრა.
– ემი, წასვლის დროა. ნახვამდის ჩემო კარგო, აუცილებ-
ლად მოდი და გვნახე. ერთი სული გვაქვს, როდის გვესტუმ-
რები. თქვენ დაპატიჟებას ვერ შემოგკადრებთ, მისტერ ლემ,
მაგრამ თუ მობრძანდებით, რა გული მომცემს, რომ დაგით-
ხოვოთ.
და ჯომ ამ ლაპარაკში ისე სასაცილოდ მიბაძა მერი ჩესტე-
რის გრძნობამორეულ სტილს, რომ ემი ფაცხაფუცხით გავარ-
და ოთახიდან, რადგან სიცილ-ტირილი მოერია და თავს
ძლივძლივობით იკავებდა.
– აბა, ხომ კარგად გამომივიდა? – კმაყოფილი იერით
ჰკითხა ჯომ, როცა ლემების სახლს მოშორდნენ.
– უარესს ვერაფერს იზამდი, – მთლად გააცამტვერა ემიმ,
– რა გეტაკა, რამ მოგაყოლა ჩემი უნაგირის, შლაპებისა და
ფეხსაცმელების ამბები და კიდევ რა აღარ?!
– რა მოხდა? სასაცილოა და ხალხი ხალისობს. ისედაც
იციან, ღარიბები რომ ვართ, ჰოდა, რა საჭიროა, თვალში
მტვერი ვაყაროთ, ვითომ გრუმები48 გვყავდეს ან სეზონზე
სამ-ოთხ შლაპას ვყიდულობდეთ და ისე იოლად გვეძ-
ლეოდეს რამე, როგორც თვითონ ეძლევათ.
ლონდონი
ჩემო კარგებო!
აი, პიკადილიზე, სასტუმრო „ბათში“, მოედანზე გამავალ
ფანჯარას ვუზივარ. მოდური სასტუმრო არ არის, მაგრამ ბი-
ძიას რამდენიმე წლის წინ აქ უცხოვრია და სხვაგან არასდი-
დებით არ უნდა წასვლა. ლონდონში დიდხანს არც ვაპირებთ
დარჩენას, ასე რომ, ეგ არაფერი. ვერ გადმოგცემთ, რა
სიამოვნებაში ვარ და ამის გადმოცემას ვერც ვერასოდეს მო-
ვახერხებ; ამიტომ, მხოლოდ ჩემი უბის წიგნაკიდან ამოღე-
ბულ ნაწყვეტებს გიგზავნით, რადგან მოგზაურობის დასაწყი-
სიდან მოყოლებული, აქამდე არაფერი მიკეთებია გარდა ეს-
კიზების ხატვის და ჩანაწერებისა.
ჰალიფაქსიდან გამოგიგზავნეთ წერილი, როცა დიდ გასა-
ჭირში ვიყავი, მაგრამ მერე და მერე საქმე მშვენივრად წავი-
და: ზღვა იშვიათად მწყენდა, მთელ დღეებს გემბანზე ვატა-
რებდი, უამრავი მშვენიერი ხალხი მეხვია და მართობდა. ყვე-
ლანი კარგად მექცეოდნენ, მეტადრე – ოფიცრები. ნუ იცინი,
ჯო: ჯენტლმენები გემზე ძალიან საჭირონი არიან: მკლავზეც
დაეყრდნობი და მოგემსახურებიან კიდეც; რაკი საქმე არაფე-
რი აქვთ, დიდ პატივს ვდებთ იმით, რომ ჩვენი წყალობით ცო-
ტა გამოსადეგნი ხდებიან, თორემ იმდენს მოწევდნენ, ალბათ
თავებს დაიფერფლავდნენ.
პარიზი
ჩემო გოგონებო,
ბოლო წერილში ლონდონის ამბები მოგწერეთ – რა თავა-
ზიანად მოგვექცნენ ვონები და რა საამური წვეულებები გაგ-
ვიმართეს. თუმცა, ყველაზე მეტად ჰემპტონ-კორტისა და კენ-
სინგტონის მუზეუმის დათვალიერებით ვისიამოვნე, რადგან
ჰემპტონში რაფაელის კარტონები55 ვნახე, მუზეუმში კი –
დასავლეთის იმპერატორი
59 პალე-რუაიალი – ფრანგ. Palais Royal – „მეფის სასახლე“: პარიზში,
ჰაიდელბერგი
ჩემო კარგო დე!
ერთი საათი მაქვს, სანამ ბერნისკენ დავიძვრებოდეთ და
შევეცდები გიამბო, რა მოხდა, იმიტომ რომ შენ თვითონაც ნა-
ხავ: რაც მოხდა, იქიდან ზოგი რამ მნიშვნელოვანია.
რაინზე გემით მოგზაურობა დიდებული იყო, ვიჯექი და
მთელი ძალ-ღონით ვტკბებოდი. აიღე მამას ძველი გზამ-
კვლევები და წაიკითხე აქაურობის ამბები. მე არ მეგულება
ნიუ-იორკი, ნოემბერი
ჩემო კარგო დე და ბეთ!
მთელი ტომის მოწერას ვაპირებ. ათასი რამ მაქვს სათქმე-
ლი, თუმცა კონტინენტზე სამოგზაუროდ წაბრძანებული დახ-
ვეწილი ყმაწვილი ლედი არ გახლავართ. როცა მამას საყვა-
რელი სახე თვალიდან დამეკარგა, ცოტა დავნაღვლიანდი და
იქნებ ორიოდე მლაშე ცრემლიც გადმომვარდნოდა, ერთ ირ-
ლანდიელ ლედის რომ არ მიექცია ჩემი ყურადღება: ოთხი
ბავშვი ახლდა და ოთხივენი მეტ-ნაკლებად ტიროდნენ; ჰოდა,
იმით ვირთობდი თავს, რომ რამდენიც პირებს საღრიალოდ
დააღებდნენ, იმდენჯერ ჯანჯაფილიანი ნამცხვრის დასორ-
სლილ ნატეხებს ვისროდი იმათი მერხისკენ.
მალე მზეც გამოვიდა, კარგ ნიშნად მეჩვენა, მეც გამოვი-
დარე და გულით ვისიამოვნე მგზავრობით.
მისის კირკე ისე თბილად შემხვდა, თავი შინ მეგონა, არა-
და ეს დიდი პანსიონი უცნობებით არის სავსე. სხვენის პატა-
რა, სასაცილო ოთახში ამიყვანა – სხვაგან ადგილი არ არის,
მაგრამ სამაგიეროდ ღუმელიც დამიხვდა და მზიან სარკმელ-
თან მიდგმული კოხტა მაგიდაც, ასე რომ, შემიძლია დავჯდე
და ვწერო, როცა კი მომინდება. სარკმლიდან მშვენიერი ხედი
იშლება და სახლის პირდაპირ სამრეკლო ჩანს, ამიტომაც
არის, რომ მრავალსაფეხურიანი კიბე არაფრად ჩავაგდე. მა-
ხუთშაბათი
გუშინდელმა დღემ მშვიდად ჩაიარა – ბავშვები ვამეცადი-
ნე, ვკერე და ვწერე ჩემს პატარა ოთახში, სადაც ლამპისა და
ღუმლის გამოისობით დიდი სიმყუდროვე სუფევს. კიდევ
რაღაც-რაღაცები გავიგე აქაურ ბინადრებზე და პროფესორიც
გამაცნეს. ტინა ფრანგი ქალის შვილი ყოფილა. ის ქალი აქვე
მუშაობს და ფაქიზ თეთრეულს აუთოებს. პატარა გოგოს
გულში ჩავარდნია მისტერ ბეერი და როცა კი შინ დაიგუ-
ლებს, ლეკვივით ფეხდაფეხ დასდევს. იმასაც უხარია, იმიტომ
რომ ძალიან უყვარს ბავშვები მიუხედავად იმისა, რომ „ბერ-
ბიჩა“ გახლავთ. კიტი და მინი კირკეებიც სულ სიყვარულით
ახსენებენ, ყვებიან, რა თამაშებს იგონებს, რა საჩუქრებს უზი-
დავს და რა მშვენიერ ზღაპრებს უამბობს. ყმაწვილკაცები,
როგორც ვატყობ, ეხუმრებიან და გვარს ნაირნაირად გა-
დაუკეთებენ ხოლმე: ხან „ბებერია“, ხან „ბერბერი“ და ხანაც
176 მკითხველთა ლიგა
„ბევრ-ბევრი“. თუმცა, ის ბიჭივით ხალისობს და ისე გულკე-
თილად იღებს იმათ ხუმრობას, რომ ყველას უყვარს, მიუხე-
დავად უცხოური მანერებისა და ჩვევებისა.
გაუთხოვარი ქალბატონი მის ნორტონია, მდიდარი, კულ-
ტურული და კეთილი. დღეს სადილზე გამომელაპარაკა (დღე-
საც ჩავედი სადილად, იმიტომ რომ ხალხის ყურებით ვერთო-
ბი) და თავის ოთახში მიმიპატიჟა. მშვენიერი წიგნები და სუ-
რათები აქვს, საინტერესო ხალხს იცნობს და ძალიან გულკე-
თილია, ჰოდა, მეც შევეცადე, თავი მომეწონებინა, იმიტომ
რომ მინდა, „საზოგადოებაში“ გავერიო, თუმცა ეს „საზოგა-
დოება“ მთლად ემის გემოვნებისა არ არის.
გუშინ საღამოს სასტუმრო ოთახში ვიჯექი და მისტერ
ბეერი შემოვიდა, მისის კირკეს გაზეთები შემოუტანა. მისის
კირკე არ იყო, მაგრამ მინიმ, ამ პატარა დედაკაცმა, მშვენივ-
რად გააცნო ჩემი თავი:
– დედას მეგობარია, მის მარჩი.
– დიახ, მხიარულია და ძალიან მოგვწონს, – დაუმატა კი-
ტიმ, ამ enfant terrible-მა78.
მე და პროფესორმა ერთმანეთს თავი დავუკარით, მერე კი
გაგვეცინა, რადგან დარბაისლურმა წარდგენამ და მოულოდ-
ნელმა დანართმა საკმაოდ კომიკური კონტრასტი შექმნა.
– დიახ, დიახ, მესმის ხოლმე, როგორ გიცხალებენ გულს
ეს ონავრები, მის მარჩ. ქიდევ თუ გაბედეს, დამიზახეთ და მო-
ვალ, – და პროფესორი ისე მრისხანედ მოიღუშა, რომ პატარა
ყაჩაღანები აღტაცებაში მოვიდნენ.
დავპირდი, დაგიძახებთ-მეთქი და წავიდა, მაგრამ ეტყობა,
კიდევ ბევრჯერ მეწერა მისი ნახვა: დღეს, გარეთ რომ გავ-
შაბათი
ისეთი არაფერი მომხდარა, მოწერად რომ ღირდეს, თუ
მის ნორტონთან სტუმრობას არ ჩავთვლით. ოთახი სავსე
აქვს ლამაზ-ლამაზი ნივთებით და თვითონაც მომხიბლავად
ეჭირა თავი – მთელი თავისი საგანძური დამათვალიერებინა
და მთხოვა, ხანდახან ლექციებსა და კონცერტებზე ხომ ვერ
გამომყვებით, თუკი გაინტერესებთო. ისე მთხოვა, თითქოს
ჩემი გაყოლით დიდ პატივს დავდებ, არადა, დარწმუნებული
ვარ, მისის კირკე ეტყოდა ჩვენს ამბავს და იმანაც იმიტომ
მთხოვა, რომ სიკეთე მიყოს. ლუციფერივით ამპარტავანი კი
ვარ, მაგრამ ასეთი ხალხის სიკეთე არ მამძიმებს და დიდი
მადლობელი დავრჩი.
საბავშვო ოთახში რომ შევბრუნდი, სასტუმრო ოთახიდან
ისეთი ღრიანცელი გამოდიოდა, მივედი და შევიხედე: მისტერ
ბეერი ოთხზე იდგა, ტინა ზურგზე ეჯდა, კიტი კი სახტუნაოგა-
178 მკითხველთა ლიგა
მობმულს დაატარებდა. მინი კვლიავიან ნამცხვარს აჭმევდა
ორ პატარა ბიჭს, რომლებიც სკამებისგან აგებულ გალიებში
ღრიალებდნენ და მძვინვარებდნენ.
– ვითომ სამხეცეში ვართ, – ამიხსნა კიტიმ.
– ეთ თემი პილოა! – დაუმატა ტინამ და პროფესორს თმა-
ში ჩაავლო ხელი.
– შაბათობით დედა ნებას გვრთავს, რაც გინდათ, ის აკე-
თეთო, როცა ფრანცი და ემილი მოდიან ხოლმე, არა, მისტერ
ბეერ? – თქვა მინიმ.
„პილო“ დაჯდა, დანარჩენებივით სერიოზულად ამომხედა
და დინჯად მითხრა:
– ღმერთმანი, ასეა და თუ მეთისმეთად ავხმაურდეთ,
გვითხარით „ჩუ!“ და ცოთა გავჩუმდებით.
მეც დავპირდი, მაგრამ კარი ღია დავტოვე და მათზე არა-
ნაკლებად ვტკბებოდი მხიარულებით, რადგან ამაზე დიდე-
ბულ ანცობას არ შევსწრებივარ. ჯერ დაჭერობანა და ომობა-
ნა ითამაშეს, მერე იცეკვეს და იმღერეს, ხოლო როცა ჩამობ-
ნელდა, ყველანი დივანზე მოეწყვნენ, პროფესორს შემოეხ-
ვივნენ და იმან საოცარი ზღაპრები უამბო საკვამურების თავ-
ზე მცხოვრებ ყარყატებსა და პატარა „ქონდრისქაცებზე“, ცი-
დან დაშვებულ ფიფქებზე ამხედრებულები რომ დაქრიან. რა
იქნება, ამერიკელებიც გერმანელებივით უბრალონი და ბუ-
ნებრივნი იყვნენ! რას იტყვით?
თქვენთვის წერილის წერა ისე მსიამოვნებს, ამ ჩემს ნა-
წერს ბოლო არ ექნებოდა, მომჭირნეობა რომ არ მაჩერებ-
დეს: მართალია, თხელ ფურცელზე ვწერ და თანაც წვრილად,
მაგრამ მაინც კანკალი მიტანს იმის გახსენებაზე, რამდენი
მარკა დასჭირდება ამსიგრძე წერილს. გეხვეწები, ემის წერი-
ლები გადმომიგზავნე, როგორც კი შეელევი. ჩემი პატარ--
179 მკითხველთა ლიგა
პატარა ამბები ძალიან უღიმღამო გამოჩნდება მისი ბრწყინ-
ვალე თავგადასავლების შემდეგ, მაგრამ ვიცი, შენ მაინც მო-
გეწონება. ნუთუ ტედი ისე გულმოდგინედ სწავლობს, რომ
იმისთვისაც არ სცალია, მეგობრებს წერილი მისწეროს? კარ-
გად მიმიხედე, ბეთ, პატარების ამბები მომწერე და ყველას
დიდი მოკითხვა გადაეცი
თქვენი ერთგული ჯოსგან.
დეკემბერი
ჩემო ძვირფასო ბეტსი!
რაკი ეს წერილი დიდი აბდაუბდა რამ იქნება, შენ გწერ –
იქნებ გაგართოს და წარმოდგენა შეგიქმნას ჩემს ახლანდელ
ყოფაზე, რომელიც მართალია, წყნარია, მაგრამ მაინც საინ-
ტერესო, ამიტომაც – გიხაროდენ! იმის შედეგად, რასაც ემი
„ჰერკულანუმის გმირობას“79 დაარქმევდა გონებრივ და სუ-
ლიერ მიწათმოქმედებაში, ჩემი პატარა მოწაფეების გონებამ
ზრდა იწყო, ხოლო პატარა ყლორტები იქით იხრება, საითაც
მე მინდა. ისინი ისე არ მაინტერესებს, როგორც ტინა და ბიჭე-
ბი, მაგრამ რაც მავალია, არ ვაკლებ და იმათაც ვუყვარვარ.
ფრანცი და ემილი ჩინებული ყმაწვილები არიან, სწორედ ჩე-
ჟი
89 ჯონსონი – სემიუელ ჯონსონი (1709-1784), ინგლისელი კრიტიკოსი,
მისის შერვუდი, მის ეჯუორტი და ჰანა მორი – მერი მართა შერვუდი, მა-
91
N8
227 მკითხველთა ლიგა
– მაშ, მოვრჩეთ ამ ლაპარაკს, – მოუთმენლად შეიბერტყა
მხრები ლორიმ და პაპას ხელები მოიშორა. თანაგრძნობის-
თვის მადლობელი როგორ არ იყო, მაგრამ მამაკაცურმა
სიამაყემ მამაკაცისგან შებრალება ვერ აიტანა.
– დაიცა, რაღაცას გეტყვი და მერე მოვრჩეთ, – უჩვეულოდ
ალერსიანად უთხრა მისტერ ლორენსმა, – ახლა ალბათ შინ
დარჩენა არ მოგინდება, ხომ?
– გოგოს ხომ არ გავექცევი. ჯო თავის ნახვას ვერ დამიშ-
ლის და რამდენ ხანსაც მინდა, იმდენ ხანს დავრჩები, – გა-
მომწვევად მიახალა ლორიმ.
– ვერა, თუკი ჯენტლმენი ხარ, მე კი ჯენტლმენი მგონიხარ.
მეც გულნატკენი დავრჩი, მაგრამ იმ გოგომაც რა ქნას?! ჰო-
და, ისღა გრჩება, ცოტა ხნით მოერიდო. სად გირჩევნია წას-
ვლა?
– სადაც იქნება. სულ ერთია, რა მომივა, – უდარდელი სი-
ცილით წამოდგა ლორი და ამ სიცილმა პაპამისს ყური მოს-
ჭრა.
– კაცურად გაუძელი ამ ამბავს და, თუ ღმერთი გწამს, უგუ-
ნურება არაფერი ჩაიდინო. რატომ არ უნდა წახვიდე უცხოეთ-
ში – ხომ აპირებდი – და ყველაფერი დაივიწყო?
– არ შემიძლია.
– ჰო, მაგრამ აკი გინდოდა და მეც დაგპირდი, დაამთავრე
უნივერსიტეტი და წადი-მეთქი.
– მინდოდა, ოღონდ მარტო კი არ ვაპირებდი წასვლას! –
და ლორიმ სწრაფი ბოლთა დასცა ოთახში. ისეთი სახე ჰქონ-
და, კიდევ კარგი, პაპა ვერ ხედავდა.
– ვინ გეუბნება, მარტო წადიო? არის კაცი, ვინც სიხარუ-
ლით გამოგყვება, სადაც გინდა წახვიდე.
– ვინ, სერ? – პასუხის მოსასმენად შეჩერდა ლორი.
228 მკითხველთა ლიგა
– მე თვითონ.
ლორი ისეთივე სისწრაფით მიეჭრა პაპას, რა სისწრაფი-
თაც წეღან გაშორდა, გაუწოდა ხელი და ხმაჩახრინწულმა
უთხრა:
– ეგოისტი პირუტყვი ვარ, მაგრამ... ხომ გესმით... პაპა...
– ღმერთო, მიშველე! ვიცი, ვიცი, მეც გამომივლია – ერ-
თხელ ყმაწვილკაცობაში და მეორედ – მამაშენთან. მოდი,
ჩემო საყვარელო ბიჭო, წყნარად დაჯექი და მომისმინე, რა
გეგმა მაქვს. ყველაფერი მზად არის და შეიძლება ახლავე შე-
ვასხათ ხორცი, – ეუბნებოდა მისტერ ლორენსი და თან ყმაწ-
ვილს ხელს არ უშვებდა, თითქოს შიში ჰქონდა, ვაითუ ესეც
მამამისივით გამექცესო.
– კი, ბატონო. რა გეგმაა? – და ლორი ისე დაჯდა, არც სა-
ხეზე დასტყობია რამე ინტერესისმაგვარი და არც – ხმაში.
– ლონდონში საქმე მაქვს და მიხედვა სჭირდება. ჯერ ვი-
ფიქრე, შენთვის მომენდო, მაგრამ მე უკეთესად მოვუვლი, აქ
კი უჩემოდაც სანაქებოდ იქნება ყველაფერი, ბრუკი მიხე-
დავს. ისედაც ლამის ყველაფერს ჩემი პარტნიორები აკეთე-
ბენ, მე მარტო თანამდებობა მიჭირავს, სანამ შენ არ შემ-
ცვლი. ჰოდა, როცა მომინდება, მაშინ წავალ.
– ჰო, მაგრამ მოგზაურობა რომ გეჯავრებათ? თქვენი ხნის
კაცს ეგ როგორ გთხოვოთ? – დაიწყო ლორიმ; მადლობელი
იყო, რომ პაპამ თავი არ დაზოგა, მაგრამ ერჩია, თუ წასვლა
იქნებოდა, მარტო წასულიყო.
მოხუცებულ ჯენტლმენს ჩინებულად მოეხსენებოდა ეს ამ-
ბავი და სწორედ ამის არიდებას ცდილობდა: ისეთ გუნებაზე
ჰყავდა შვილიშვილი, რომ დარწმუნებით იცოდა, უგუნურება
იქნებოდა, თავის ნებაზე მიეშვა, ამიტომაც გულში ჩაიკლა ბუ-
ლიელი მსახიობი
242 მკითხველთა ლიგა
იქნება თუ დიკენსი, ვიტორიო ემანუელე99 თუ სენდვიჩის კუნ-
ძულების დედოფალი. ეკიპაჟები ნაირფეროვნებით დამსვე-
ნებლებს არ ჩამორჩება და ყურადღებასაც არანაკლებს იპ-
ყრობს, მეტადრე – დაბალი, წნული ლანდოები, რომელთაც
შიგ მსხდარი ქალბატონები მართავენ; ლანდოში წყვილი
ფიცხი პონია შებმული და აქეთ-იქიდან მჭახე ფერის ბადეები
აქვს აკრული, რათა ფურფუშელების კასკადი ეკიპაჟის ბორ-
ტებიდან არ გადმოიღვაროს, ხოლო უკან, კოფოზე, პატარა
გრუმი უდგას. შობადღეს სწორედ ამ ხეივანს მიუყვებოდა
მაღალ-მაღალი ყმაწვილკაცი, ხელები ზურგს უკან წაეღო და
სახეზე დაბნეულობა ეწერა. გარეგნობა იტალიელისა ჰქონ-
და, ჩაცმულობა – ინგლისელისა, ხოლო დამოუკიდებელი
იერი – ამერიკელისა – კომბინაცია, რომლის გამოისობითაც
არაერთი ქალი მოწონებით აყოლებდა მზერას, ხოლო შავი
ხავერდის კოსტიუმებში გამოწყობილი, ვარდისფერ ჰალსტუ-
ხებწაჭერილი, ტყავის ყვითელ ხელთათმანებშემოკვალთუ-
ლი და საღილეში ფორთოხლის ყვავილგარჭობილი ნაირ-
ნაირი დენდები მხრებს იჩეჩავდნენ, მერე კი შურის თვალით
უზომავდნენ სიმაღლეს. გზადაგზა უამრავი მომხიბლავი, აღ-
ტაცების მომგვრელი სახე ხვდებოდა, მაგრამ ყმაწვილკაცი
თითქმის არ აქცევდა ყურადღებას, მხოლოდ ათასში ერ-
თხელ თუ გახედავდა რომელიმე ცისფერკაბიან ქერა ასულს.
ცოტა ხანში ხეივნის ბოლოში გავიდა და წამით შედგა გზაჯვა-
რედინზე, თითქოს ვერ გადაეწყვიტა, წასულიყო და პარკში
ორკესტრისთვის მოესმინა თუ სანაპიროს გაჰყოლოდა და
ციხესიმაგრის გორაკზე ასულიყო. პონის ფლოქვების თქა-
(ფრანგ.)
258 მკითხველთა ლიგა
რად დაანახვა თეთრი ხელთათმანი, რომ ლორის სიცილი
აუტყდა.
– ამ ქსოვილს რა ჰქვია? – ჰკითხა და კაბის ნაკეცს შეეხო,
რომელიც ჰაერის მოძრაობამ მუხლზე გადაუფინა.
– „ილუზია“.
– კარგი სახელია. რა ლამაზია. ახალი შემოსულია, არა?
– ადამისდროინდელია. ათას გოგოზე გინახავს, მაგრამ
აქამდე არ შეგიმჩნევია, რომ ლამაზია, stupide106!
– შენს ტანზე არ მინახავს და მაგიტომაც შემეშალა.
– ნუ მეუბნები, აკრძალულია. ახლა ყავა უფრო მჭირდება,
ვიდრე ქათინაურები. და გაშხლართული ნუ ზიხარ, ნერვებს
მიშლი.
ფით
283 მკითხველთა ლიგა
ფეხებთან უწევს. მიბაკუნობენ ახლად მოთიბული ბალახით
სავსე კალათებით დატვირთული თვინიერი ლეგა სახედრები,
ზურგზე კი, მწვანე ზვინებშუა, ან capaline110-იანი კოხტა გო-
გო აზით და ან დედაბერი, რომელიც გზადაგზა ხელის სარ-
თავზე ართავს ძაფს. ქვის ძველებური ქოხმახებიდან გამორ-
ბიან შავგვრემანი, ხავერდოვანთვალება ბავშვები და პატარ-
პატარა თაიგულებს ან ფორთოხლებასხმულ შტოს სთავაზო-
ბენ გამვლელებს. ზეთისხილის დაკორძილი ხეები მქრქალ
მწვანედ ფარავენ გორაკებს, ბაღებში ოქროსფერი ხილი კი-
დია, გზისპირებს დიდრონი, ალისფერი ანემონები ქობავს,
ხოლო მწვანე ფერდობებისა და ციცაბო მაღლობების იქით,
იტალიის ლურჯი ცის ფონზე, თეთრად აწვერილა ზღვისპირა
ალპები.
ვალროზა111 დიახაც, რომ ღირსი იყო თავისი სახელისა,
რადგან იმ ჰავაში, სადაც მუდმივი ზაფხულია, ვარდი ყველ-
გან იზრდებოდა: გარს ეხვეოდა თაღებს, დიდი ჭიშკრების გი-
სოსებიდან ტკბილ სალამს უძღვნიდა გამვლელებს, მიჰყვე-
ბოდა ხეივანს, ეხვეოდა ლიმონის ხეებსა და ფრთისებრ პალ-
მებს და ბორცვზე აღმართული ვილისკენ მიიწევდა.
ყოველი დაჩრდილული კუნჭული, სადაც მერხები გამ-
ვლელს ეძახდა, შეჩერდი და დაისვენეო, ყვავილების მასად
იყო ქცეული, ყოველ გრილ მღვიმეში, ყვავილების საბურ-
ვლის უკან, მარმარილოს ნიმფა იღიმებოდა და ყოველ შად-
რევანში ალისფერი, თეთრი ან ბაცი ვარდისფერი ვარდები
ირეკლებოდა, რომლებიც იმისთვის გადმოხრილიყო, რომ
ღიმილით დამტკბარიყო თავისი სილამაზით. ვარდები ახ-
მხედნავი
300 მკითხველთა ლიგა
ღობეზე ვიჯექი და გხატავდი. ეგ ესკიზი ამას წინათ ვიპოვე სა-
ქაღალდეში, შევასწორე და შევინახე, ვაჩვენებ-მეთქი.
– დიდი მადლობა. ახლა ათასჯერ უკეთესად ხატავ, მომი-
ლოცავს. შეიძლება, „ახლად დაქორწინებულთა სამოთხეში“
მყოფმა გაგახსენო, რომ ხუთზე თქვენს სასტუმროში სადილი-
ა?
ამ სიტყვებით ლორი წამოდგა, ღიმილითა და თავის დაკ-
ვრით დაუბრუნა ემის სურათები და საათზე დაიხედა, თითქოს
უნდოდა შეეხსენებინა, ჭკუის დარიგებასაც უნდა ჰქონდეს და-
სასრულიო. სცადა, წინანდელი ძალდაუტანებელი, გულგრი-
ლი იერი მიეღო, მაგრამ ნაძალადევი გამოუვიდა, რადგან
იმაზე უფრო ქმედითად გამოაცოცხლეს, ვიდრე აღიარებდა.
ემიმ ცოტაოდენი სიცივე იგრძნო მის მანერებში და გაიფიქ-
რა: „ჩემზეა ნაწყენი. რას ვიზამ: თუ სიკეთეს მოუტანს, გამი-
ხარდება და თუ შევძულდები, მეწყინება, მაგრამ რაც ვუთხა-
რი, მართალია და ერთ სიტყვასაც ვერ გადავთქვამ.“
სასტუმროსკენ გაბრუნებულებმა მთელი გზა სიცილ-
სიცილითა და ლაპარაკით გალიეს და ზურგს უკანიდან გა-
მომცქერალი პატარა ბატისტი ფიქრობდა, monsieur და
mademoiselle მშვენიერ გუნებაზე არიანო, არადა ორივენი
უხერხულობას გრძნობდნენ. მეგობრული გულახდილობა და-
ირღვა, მზეს ჩრდილი გადაეფარა და გარეგნული მხიარულე-
ბის მიუხედავად, გულში ორივეს იდუმალი უკმაყოფილება
შეეპარა.
– ამ საღამოს გნახავთ, mon frère?116 – ჰკითხა ემიმ, როცა
ბიცოლას კართან ერთმანეთს ემშვიდობებოდნენ.
ჩემო ბეთ
სი
125 კლარანი – სოფელი შვეიცარიაში, ჟენევის ტბის პირას
პერფილდი“
355 მკითხველთა ლიგა
– საწყალი ჯო! ამ ტვირთის საზიდად მარტო დაგტოვეთ,
ჩვენ კი გასართობად წავედით. ხანი მართლაც მოგმატებია:
აი, ნაოჭი, ესეც – მეორე. თუ არ იღიმები, დარდიანი თვალები
გაქვს და ყურთბალიშს რომ მივეკარე, ზედ ცრემლი ვიგრძე-
ნი. ბევრი რამის გადატანა მოგიწია და, თანაც, მარტოდმარ-
ტო. მაინც რა ეგოისტი პირუტყვი ვიყავი! – სინანულით იტაცა
ხელი თმაში.
მაგრამ ჯომ მხოლოდ გადაატრიალა მუხთალი ყურთბა-
ლიში და, რაც შეეძლო, მხნედ მიუგო:
– რატომ, დედა და მამაც ხომ მეხმარებოდნენ, ჩვენი საყ-
ვარელი პატარებიც მანუგეშებდნენ, იმის ფიქრი კი, რომ შენ
და ემი კარგად და მშვიდობით იყავით, ყველაფრის გადატა-
ნას მიადვილებდა. ჰო, ხანდახან მარტო ვარ, მაგრამ ეგ, ალ-
ბათ, კარგიც არის ჩემთვის და...
– მარტო აღარ იქნები, – ჩაურთო ლორიმ და ისე ჩაიხუტა,
თითქოს ყველანაირი ბოროტებისგან უნდა დაიცვასო, – მე
და ემი უშენოდ არ ვივარგებთ, ჰოდა, უნდა მოხვიდე და ბავ-
შვებს ოჯახის მოვლა-პატრონობა ასწავლო, ყველაფერში ისე
ტოლად ჩაერთო, როგორც წინათ ვიცოდით. ჩვენ კი ნება
მოგვცე, რომ ხელის გულზე გატაროთ, ჰოდა, ყველანი ბედ-
ნიერად და მეგობრულად ვიქნებით.
– თუ ხელს არ შეგიშლით, ძალიანაც გამიხარდება. თით-
ქოს ისევ გავახალგაზრდავდიო: შენი მოსვლით დარდები გა-
მიქარდა. შენ ხომ მუდამ მანუგეშებელი იყავი, ტედი! – და
ჯომ ისე დაადო თავი მხარზე, როგორც მრავალი წლის წინ,
ბეთის ავადმყოფობისას, როცა ლორიმ უთხრა, მე დამეყრდე-
ნიო.
მოწყალე ქალი.
379 მკითხველთა ლიგა
– სულითა და გულით, თუკი შენ მამაცი წმინდა მარტინი132
გახდები და ცხენზე ამხედრებული ივლი, გზად კი გაჩერდები
და მოსასხამს მათხოვარს უწილადებ.
– მოვრიგდით და გამარჯვება ჩვენი იქნება!
ერთმანეთს ხელი ჩამოართვეს და კმაყოფილებით განაგ-
რძეს სასტუმრო ოთახში სეირნობა, გრძნობდნენ, რომ მათი
საამური სახლი კიდევ უფრო მყუდრო გახდა, რაკი იმედი
მიეცათ, სხვა სახლებსაც სიხარულით ავავსებთო. იცოდნენ,
რომ უფრო დაჯერებული ნაბიჯით ივლიდნენ ყვავილებით მო-
ფენილ გზაზე, თუკი სხვებს ოღროჩოღრო გზებს მოუსწორებ-
დნენ და გრძნობდნენ, რომ მათი გულები კიდევ უფრო შეაერ-
თა სიყვარულმა, რომელსაც არ ავიწყდებოდა ის ადამიანები,
ვინც მათზე ნაკლებად ბედნიერნი იყვნენ.
პატარა ჯიბგირი
386 მკითხველთა ლიგა
– მათლა, დე? – ეკითხება დემი და უხვად გაფქვილულ
თავში ბრწყინვალე აზრი მოსდის.
– ჰო, მართლა, რასაც იტყვით, – მიუგებს წინდაუხედავი
მშობელი და მზად არის, ექვსჯერ მიყოლებით იმღეროს „სამი
კნუტი პაწია“ ან ორივენი სათითაოდ აბუქნაოს მუხლებზე და
„პურს ვიყიდით იაფად“ ათამაშოს, სანამ არ მობეზრდებათ,
მაგრამ დემი მშვიდი პასუხით ჩიხში ამწყვდევს:
– მასინ წავიდეთ და სულ სევწამოთ ქისმისი.
დეიდა „დო“ ორივე ბავშვის თამაშების მთავარი თანამო-
ნაწილე და მესაიდუმლე იყო და ეს სამეული პატარა სახლს
სულ თავდაყირა აყენებდა. დეიდა ემის დღემდე მხოლოდ სა-
ხელით იცნობდნენ, ხოლო დეიდა ბეთი მალევე გადაიქცა
საამურ, თუმცა ბუნდოვან მოგონებად. სამაგიეროდ დეიდა
„დო“ ცოცხალი სინამდვილე იყო და, რაც შეეძლოთ, იყენებ-
დნენ, ისიც დიდად მადლიერი რჩებოდა ამ თავაზიანობის-
თვის. თუმცა, მისტერ ბეერის ჩამოსვლის შემდეგ ჯოს სულ-
მთლად გადაავიწყდა ბავშვებთან თამაში და იმათაც მღელვა-
რებითა და დარდით აევსოთ პაწია გულები. დეიზიმ, რომელ-
საც ჩამოვლა და კოცნებით ვაჭრობა უყვარდა, საუკეთესო
მყიდველი დაკარგა და გაკოტრდა. დემი ბავშვური გამ-
ჭრიახობით მალევე მიხვდა, რომ „დოს“ მასთან თამაშს
„დათვთან“ თამაში ერჩია და ნაწყენი კი დარჩა, მაგრამ მაინც
მალავდა ტანჯვას, რადგან ვერ გადაეწყვიტა იმ მეტოქის
შეურაცხყოფა, ვისაც ჟილეტის ჯიბეში შოკოლადის დრაჟეს
საბადო ჰქონდა და, გარდა ამისა, საათი, რომელიც მგზნება-
რე თაყვანისმცემლებს შეეძლოთ ბუდიდან ამოეღოთ და რამ-
დენიც უნდოდათ, იმდენი ენჯღრიათ.
ზოგიერთებს ეს საამური შეღავათები ქრთამი ეგონებო-
დათ, მაგრამ დემი ამას სხვა კუთხით უყურებდა და კვლავაც
387 მკითხველთა ლიგა
აწონილ-დაწონილი თავაზიანობით მფარველობდა „დათვს“,
ხოლო დეიზიმ მესამე დაძახების შემდეგ კეთილგანწყობით
დააჯილდოვა და, იქიდან მოყოლებული, მისი მხარი ტახტად
მიიჩნია, მკლავი – თავშესაფრად, ხოლო საჩუქრები – უბად-
ლო საგანძურად.
ზოგჯერ ჯენტლმენები მოულოდნელად აღივსებიან ხოლმე
იმ ბანოვანთა ნორჩი ნათესავებისადმი თაყვანისცემით, რო-
მელთაც პატივს სდებენ თავიანთი ყურადღებით, მაგრამ ეს
ცრუ ბავშვთმოყვარეობა თვითონვე ამძიმებთ, სხვებს კი
იოტისოდენადაც ვერ ატყუებს. მისტერ ბეერის სიყვარული
წრფელი იყო და ამიტომაც შედეგიანი, რადგან პატიოსნება
ყველაზე სწორი კურსია სიყვარულსა და სასამართლოში. იგი
ერთი იმ კაცთაგანი იყო, ბავშვებთან ლაღად რომ გრძნობენ
თავს და განსაკუთრებით კარგი შესახედავი მაშინ გახლდათ,
როცა პატარა სახეები საამურ კონტრასტს ქმნიდნენ მის ვაჟ-
კაცურ სახესთან. დღისით სულ საქმით იყო დაკავებული (რაც
უნდა ყოფილიყო ეს საქმე), სამაგიეროდ იშვიათად გა-
მოერეოდა ისეთი საღამო, მარჩებთან რომ არ შეევლო; მუ-
დამ მისტერ მარჩს კითხულობდა და, ჩემი ვარაუდით, სწო-
რედ მის სანახავად მიუწევდა გული; ცდომილებაში მყოფ ჩი-
ნებულ მამასაც ეგონა, სწორედ ასეაო და მონათესავე სულ-
თან გრძელ-გრძელი დისკუსიებით ტკბებოდა, სანამ მასზე
უფრო დაკვირვებული შვილიშვილის შემთხვევით ნათქვამმა
შენიშვნამ არ აუხილა თვალი.
ერთ საღამოს სტუმრად მისული მისტერ ბეერი კაბინეტის
ზღურბლზე შედგა თვალწინ გადაშლილი სანახაობით გან-
ცვიფრებული. იატაკზე იწვა მისტერ მარჩი და პატივცემული
ფეხები ჰაერში აეშვირა, გვერდით, ასევე ეწვა დემი და ცდი-
ლობდა პაპასთვის მიებაძა მოკლე, ალისფერწინდებიანი ფე-
388 მკითხველთა ლიგა
ხებით; მწოლიარენი ისე იყვნენ გართულნი, რომ მაყურებ-
ლებს ვერ ამჩნევდნენ, სანამ მისტერ ბეერს თავისებური როხ-
როხა სიცილი არ აუტყდა, ხოლო ჯომ აღშფოთებით არ წა-
მოიძახა:
– მამა, მამა, პროფესორი გვესტუმრა!
შავწინდიანი ფეხები დაეშვა, ჭაღარა თავი წამოიწია და
მოძღვარმა უშფოთველი ღირსებით თქვა:
– საღამო მშვიდობისა, მისტერ ბეერ. ერთი წამით მომით-
მინეთ. უკვე ვამთავრებთ გაკვეთილს. აბა, დემი, გააკეთე ასო
და მითხარი, რა ჰქვია.
– ვიცი, ვიცი! – რამდენიმე გამწარებული ცდის შემდეგ
ალისფერმა ფეხებმა ორი ფარგლის ფორმა მიიღო და საზრი-
ანმა მოწაფემ დიდი ამბით წამოიძახა, – W, პაპა, W!
– ნამდვილი უელერია! – გაეცინა ჯოს, როცა მისი მშობე-
ლი ფეხზე წამოდგა, დისშვილმა კი თავზე დადგომა სცადა და
ასე გამოხატა გაკვეთილის დამთავრებით გამოწვეული სიხა-
რული.
– დღეს რას საქმიანობდი, bübchen?137 – ჰკითხა მისტერ
ბეერმა ტანმოვარჯიშეს და ხელში აიყვანა.
– პატალა მელისთან ვიკავი.
– მერე, იქ რა აკეთე?
– ვაკოთე, – უეშმაკო პირდაპირობით დაიწყო დემიმ.
– უჰ! ადრიანად იწყებ. რაო, რა თქვა პატარა მერიმ? – გა-
ნაგრძო მისტერ ბეერმა პატარა ცოდვილის გამოკითხვა, რო-
მელიც მუხლზე ეჯდა და ჟილეტის სანუკვარ ჯიბეს უჩხრეკდა.
სხვენში
პატარაობის წვრილნობათები,
პატარძლის კაბა, ქმრის ბარათები,
ციცქნა ფაჩუჩი – რბილი და თბილი,
აბრეშუმივით კულული ჩვილის.
კუდმოკვეცილი ზღაპარ-ლექსები,
ჯერაც არმცოდნის წერ-თხზვის წესების,
დღიური, შიგ რომ უკვე ფეთქს სული
ბავშვის, ადრიან დაქალებულის.
სასიყვარულო მწველწერილები,
410 მკითხველთა ლიგა
პატარა-პატარა სამშვენისები;
მის ცხოვრებაში მათაც ხვდათ წილი:
შიშ-იმედების იყვნენ ნაწილი.
დან „ბაღი“
150 პომონა – ნაყოფთა ქალღმერთი რომაულ მითოსში