SOCJOLOGIA

1 ISTOTA SOCJOLOGII

SOCJOLOGIA – jest to jedna z nauk humanistycznych, które w XIX wieku

oddzieliły się od filozofii.
 Termin socjologia wprowadzony został w 1838 roku przez Augusta Comte i
oznacza naukę o społeczeństwie. Nauka ta dąży do opisu życia w
społeczeństwie.

MAKROSOCJOLOGIA – analizuje relacje społeczne w ramach dużych zbiorowości

np. kraj, związek krajów itp.
MIKROSOCJOLOGIA – bada interakcje społeczne w grupach ograniczonych do
kilku osób.
FAKT SPOŁECZNY – wierzenia, skłonności, praktyki grupy.
AKTOR SPOŁECZNY – uczestnik życia społecznego pozostający w relacjach z
innymi uczestnikami.

 Socjologia jako nauka wypracowała swoje metody badawcze, służące do

odpowiedzi na takie pytania jak:
1. jak jest naprawdę? – opis rzeczywistości
2. dlaczego tak jest? – szukanie przyczyn
3. jak będzie? – ustalić prognozy społeczne, co zrobić aby zmienić
społeczeństwo w pożądanym kierunku.
DIAGNOSTYCZNA (socjografia) – jej celem jest zbieranie danych o
społeczeństwie, w sposób intersubiektywnie sprawdzalny1 i systematyczny, a
przy tym subiektywnie rozumiany.
APOLOGETYCZNA – czyli wybór takich danych, które zwrócą uwagę opinii
społecznej na występowanie danego zjawiska i funkcjonowania systemów
wartości.
DEMASKATORSKA – ukazywanie cech ukrytych w zachowaniach ludzi oraz
wskazanie na motywy postępowania czy postawy, które celowo lub
nieświadomie są ukrywane.
TEORETYCZNA – porządkuje dane empiryczne2 i poszukuje prawidłowości
pozwalających wyjaśnić zjawiska społeczne.
1
dostępny więcej niż jednemu podmiotowi poznającemu – ogólnodostępny i zrozumiały dla
odbiorcy nie znającego się w temacie.
1|Strona
SOCJOTECHNICZNA – możliwość wykorzystania teorii do formułowania zaleceń
odnoszących się do praktyki społecznej.

2 ZJAWISKA SPOŁECZNE (I ICH UWARUNKOWANIA)

 Podstawą istnienia społeczeństwa i człowieka oraz podejmowanych przez

niego działań są interakcje rozumiane jako wzajemne oddziaływanie w
określonej sytuacji społecznej.
 Wszelkie życia społeczne zaczynają się wraz ze społeczeństwem pojętym
jako struktura związków międzyludzkich.

3 STRUKTURY SPOŁECZNE

 Interakcje społeczne rzadko zachodzą przypadkowo. Istnieje ogólne

przyjęty wzór naszego zachowania.
Kultura definiuje część tego wzoru, jednak w większej mierze jest on zależny
od elementów strukturalnych społeczeństwa.
 Struktura społeczna jest trwałym układem relacji między elementami
społeczeństwa. Do tych elementów należą np. status, rola społeczna.

4 STATUS
 Potoczne określenie bogactwa, pozycji, władzy. Status to pozycja typu
„ojciec” „córka” „syn” „student”

 Student – status, ale to co robię jako student to rola.

5 ROLE SPOŁECZNE
 WYKONANIE ROLI – zachowanie
 PRZYPIS ROLI – oczekiwania

2
dane pochodzące z doświadczenia; wiedza o faktach uzyskana przez postrzeganie zmysłowe,
obserwację i eksperyment
2|Strona
 KONFLIKT ROLI – zachodzi wtedy gdy obowiązek miedzy statusem i rolą nie
jest jednakowy. Napięci spowodowane konfliktem roli powoduje stres i
napięcie.

GRUPA SPOŁECZNA – w socjologii to 2 lub więcej osób między którymi

zachodzą strukturalnie uporządkowane interakcje oparte na wspólnym
zestawie oczekiwań co do zachowania partnerów.

6 KLASYFIKACJA GRUP SPOŁECZNYCH

MAŁE
 Od dwóch do kilkunastu
osób.
 Łączy je więź społeczna,
związana z bezpośrednią
stycznością i łącznością
psychiczną.
PIERWTONE
 Kryterium więzi społecznej
bazuje wyłącznie na więzi
opartej na relacjach
osobowych np. rodzina
FORMALNE
 Których zachowania
wymagają zainicjowania
(istnieje statut grupy)
INKLUZYWNE (otwarte)
 Do których łatwo wejść.
DUŻE
 Kilkadziesiąt/kilkaset i
więcej osób.
 Mają złożoną i
rozbudowaną strukturę
społeczną.
WTÓRNE
 Bazują na więzi opartej
wyłącznie na stycznościach
osobowych/ formalnych
np. grupy interesów,
zawodowe
NIEFORMALNE
 Nie posiadają statutu
EKSLUZYWNE (zamknięte)
 Do których dostęp jest
utrudniony.

3|Strona
7 PRZYNALEŻNOŚĆ I ODNIESIENIA
PRZYNALEŻNOŚĆ – to zbiorowość w której działaniu jednostka uczestniczy
realnie. Ma swój system wartości i wzorce zachowań utożsamiającymi z
zasadami obowiązującymi w grupie.
ODNIESIENIA – zbiorowość, z którą jednostka porównuje swoją sytuacje
życiową, postawy, poglądy, styl życia. Grupa ta wiąże się z dążeniem
jednostki do porzucenia swojej grupy przynależności i uzyskania akceptacji w
grupie, która w jej mniemaniu ma wyższą pozycję społeczną.

 ORGANIZACJA jest typem grupy stworzonej po to by wykonać jakieś

szczególne zadanie, ma sformalizowaną strukturę.
 INSTYTUCJE SPOŁECZNE – grupa społeczna mająca charakter trwały gdzie
role społeczne każdej jednostki w instytucji społecznej są szczególnie
doniosłe dla zbiorowości.
 WSPÓLNOTA – jest to grupą społeczną, która ma nie tylko taką samą
tożsamość, lecz także wspólne terytorium geograficzne.
Kategoria społeczna i zbiór społeczny to ludzie, których łączy pewna wspólna
cecha np. płeć, kolor włosów, podobny status np. status zawodowy, uczestnicy
koncertu w danej szkole.

8 SOCJALIZACJA (USPOŁECZNIENIE)
PRZYSTOSOWANIE SPOŁECZNE – osoba przystosowana umie, może oraz chce
postępuje zgodnie z normami społecznymi.
Wykolejenie  dewiacja
Dewiant – osoba na wskroś zdemoralizowana.
Naśladowanie
 Identyfikacja (uzewnętrznienie)
 Internalizacja (uwewnętrznienie)

Zachowanie zależne jest od

 Środowiska i czynników biologicznych

4|Strona
9 JEDNOSTKA A SPOŁECZEŃSTWO
Socjalizacja czyli uspołecznienie wprowadza jednostkę do udziału w życiu
społeczny. Uczy ją zachowania według przyjętych wzorów. Uczy ją
rozumienia kultury, czyni ją zdolną do utrzymania się i wykonywania
określonych ról społecznych. Podstawą socjalizacji jest proces internalizacji
wartości, norm i wzorów zachowania obowiązujących w społeczeństwie.
Mówimy o socjalizacji pierwotnej (odbywa się w okresie dzieciństwa) i
socjalizacji wtórnej (odbywa się w okresie młodzieńczym i później)
Normy społeczne formalne lub nieformalne reguły społeczne, mniej lub bardziej
ograniczające nasze zachowanie się. Legitymowane przez wartości, które
ukierunkowują zachowania członków grup społecznych.
Wartości sposoby postępowania, działania i myślenia uważane za właściwe
przez jednostkę, grupę społeczną lub społeczeństwo.
Czynniki socjalizacji to te, które mają wpływa na proces socjalizacji np.
 Rodzina
 Szkoła
 Środowisko
 Mass media

5|Strona