KODU TARA

ATIŞLAR VIP

Örnek - 1
SERBEST DÜŞME
Hava direncinin ihmal edildiği bir ortamda 80 m yükseklikten
Havasız bir ortamda cisme etki eden herhangi bir sürtünme serbest bırakılan bir top için
kuvveti yoktur. Cisme etki eden tek kuvvet yer çekimi kuvveti
a) Yere düşme süresi kaç saniyedir.
yani ağırlığıdır.
b) Bırakıldıktan 2s sonraki hızı kaç m/s dir.
Havasız ortam
c) Yere çarpmasına 45 m kala hızı kaç m/s dir.
m 5m
d) Yere çarpma hızının büyüklüğü kaç m/s'dir.
(g = 10 m/s2)

F
Sİ İK
v v

™ Havasız ortamda aynı yerden aynı yükseklikten bıra-

D
kılan cisimler kütleleri ne olursa olsun aynı ivme ile ha-
reket ederler ve yere eşit büyüklükte hızlarla çarparlar.
Z Örnek - 2
Sürtünmelerin önemsiz olduğu bir ortamda bir cisim h yüksekli-

P
Grafikler ğinden serbest bırakıldığında yere 60 m/s hız ile çarpıyor.
ET Fİ
Aşağı yön negatif (–) seçilir ve cismin harekete başladığı Buna göre,

ATIŞLAR
nokta konumun sıfır olduğu yer kabul edilirse, serbest düş- a) Cismin hareket süresi kaç saniyedir?
me hareketi yapan cisme ait grafikler aşağıdaki gibi olur.

Z b) Cismin bırakıldığı yükseklik kaç metredir?

VIP FİZİK

Konum Hız İvme

C İP

t t t
0 0 0
Zaman Zaman Zaman

–h –v –g

v=0
Ü V

5m h

v =10 m/s Örnek - 3

(+) 15 m 3h Havasız ortamda serbest bırakılan ci- v=0

sim için;
R

Yön g = 10 m/s2
2v = 20 m/s h1 t1 v
h1
=? =?
h2 t2
(–)
25 m 5h

2v
h2
3v = 30 m/s

v = g·t
1 4v
h = ·g·t2
2
v2 = 2·g·h

AYT 57
 KODU TARA
VIP ATIŞLAR

LİMİT - HIZ
NOT

Serbest düşme hareketinde yüksekliğin karekökü yere düş- Hava ortamında hareket eden cisme hava bir sürtünme kuv-
me süreleri ve yere çarpma hızları hakkında bilgi verir. veti uygular. Havanın uyguladığı bu sürtünme kuvvetine di-
renç kuvveti de denir. Havanın uyguladığı direnc kuvveti cis-
min hızı arttıkça artar ve öyle bir an gelir ki cismin ağırlığına
eşit olur. Direnç kuvveti cismin ağırlığına eşit olduğunda
cisim üzerine etki eden net kuvvet sıfır olacağından do-
layı cisim bu andan sonra sabit hızla ilerler. Cismin ula-
16h
şabileceği bu maksimum hıza limit hız denir.
9h
4h
Fd = k·A·v2
h

F
Sİ İK
Fd = Havanın direnç kuvveti
k = Havanın direnç katsayısı (havanın yoğunluğuna ve cis-
min hareket doğrutusundaki şekline bağlıdır.)

D
V = Cismin hızının büyüklüğü
A = Hareket doğrultusundaki en büyük kesit alanı.

Z
Örnek - 4 ™ Hava ortamında serbest bırakılan bir cismin hızı

P
Hava sürtünmelerinin önemsenmediği ortamda kütleleri sı- limit hıza ulaşana kadar artar, ancak net kuvvet
ET Fİ
rasıyla m ve 2m olan K ve L cisimleri belirtilen yükseklikler- ve ivme azalır.
den serbest bırakılmıştır. ™ Hava ortamında yukarı doğru atılan bir cisim yere
L atıldığı hızdan daha düşük bir hızla düşer.

Z
VIP FİZİK

2m
™ Hava ortamında yukarı atılan bir cismin çıkış sü-
resi iniş süresine eşit değildir. İniş süresi daha
C İP

K uzundur.
2m 9h

4h
Ü V

Buna göre yere çarpma hız büyüklükleri oranı kaçtır? Grafikler

1. Serbest bırakılırsa 2. Limit hızdan küçük bir
hızla atılırsa
Hız (v)
Hız (v)
Hız (v)
t1 t2
R

Örnek - 5 Hız (v) t

0 Zaman (t) 0 Zaman (t)
t1 t2 t
M 0 Zaman (t) –v00 Zaman (t)
–v0
–v
–vlim
–vlim
K –v
L –vlim
–vlim
3m 2m 8h
3. Limit hızdan büyük bir 4. Limit hıza eşit hızda
4h 4h hızda
Hız (v)atılırsa atılırsa
Hız (v)
Hız (v)t Hız (v)
0 Zaman (t) t
0 Zaman (t)
Hava sürtünmelerinin ihmal edildiği ortamda belirtilen t t
–v0lim Zaman (t) 0 Zaman (t)
yüksekliklerden serbest bırakılan K, L ve M cisimlerinin
–vlim0
–v
yere çarpma hızlarını sıralayınız. –vlim
–v0
–vlim

58 AYT
KODU TARA
ATIŞLAR VIP

Örnek - 6 Örnek - 8
Hava sürtünmelerinin önemsendiği ortamda yeteri kadar Hava sürtünmelerinin önemsendiği bir ortamda bir kâğıt ye-
yüksekten bırakılan cismin limit hıza ulaşıncaya kadar, terli bir yükseklikten serbest bırakılınca yere t sürede v hızı
I. Hızının büyüklüğü artar. ile çarpıyor. Aynı kâğıt buruşturularak küçültülüp aynı yük-
seklikten yine serbest bırakılıyor.
II. İvmesinin büyüklüğü azalır.
III. Düzgün hızlanan hareket yapar. Bu durumda kağıdın,
yargılarından hangileri doğrudur? I. yere gelme süresi t azalır.
A) Yalnız I B) II ve III C) I ve III II. yere çarpma hızı v artar.
D) I ve II E) I, II ve III III. yere çarpma hızı v değişmez.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

F
Sİ İK
D) I ve II E) I ve III

D
Z
P
ET Fİ
Z
VIP FİZİK
C İP

Örnek - 7 Örnek - 9

Kütleleri sırasıyla m, 2m, m olan küresel P, R, S kürelerinin Hava ortamında K noktasından düşey doğrultuda yukarı
yarıçapları sırasıyla r, r, 2r dir. Bu cisimler yeterince yüksek yönde v¶ hızı ile atılan cisim L, M ve N noktalarından geçerek
Ü V

bir yerden serbest bırakıldıklarında limit hız büyüklükleri sı- yere çarpıyor.
rasıyla vP, vR ve vS oluyor. M
S
P R h
r r 2r N
m 2m m L

h
R

K
Buna göre vP, vR ve vS arasındaki ilişki nedir? (Sürtünme
katsayıları eşittir.) Cismin KL, LM ve MN aralıkların alma süresi tKL, tLM, tMN
cismin L, M ve N noktalarında ivme büyüklükleri aL, aM
A) vR > vP = vS B) vR > vP > vS C) vR > vS > vP
ve aN, K, L ve N noktalarındaki hızlarının büyüklüğü vK,
D) vS > vR > vP E) vS > vP > vR
vL ve vN olduğuna göre aralarındaki ilişkiyi sıralayınız.

AYT 6.D 7.B 8.D 59