Bóg nie jest bezpośrednio poznawany przez człowieka

● Bóg jest bytem duchowym (wyłącznie Istnieniem)

● Poznanie ludzkie jest zmysłowo-intelektualne (Nihil est intellectu, quod non
fuerit prius in sensu = Nie ma nic w umyśle, czego by przedtem nie było w
zmysłach) => Bóg jako duch w zmysłach się nie pojawi, bo nie ma
właściwości, które są odbierane przez narządy zmysłów
● Istnienie Boga musi być odkryte na drodze analizy intelektualnej skutków
powodowanych przez Boga (stworzeń) => przyczyna sprawcza to ta, która
urealniała akt istnienia takiego bytu

Przyczyny istnienia bytu - metafizyczny (pierwszy) dowód na istnienie Boga

● możliwości - skąd mogłoby pochodzić istnienie w bycie?:

- z niebytu = wg. Tomasza, z niebytu nie pochodzi, bo go nie ma
- z istoty = wg. Tomasza, pochodząc z istoty, istnienie musiałoby być do
niej podobne (mieć pryncypium tożsamościującego - czym on jest, a
nie urealniającego - jest) = jeśli istnienie pochodziło z istoty, to
znaczy, że ta istota by już istniała zanim wyłoni się istnienie - jest i
nie jest zarazem (sprzeczność)
- samoistny = istnienie samoistne jest zarazem absolutne, nie mogłoby
być zarazem zależne, a w bycie jednostkowym jest zależne od istoty
= jeśli jest samoistne, to jest absolutne, ale nie jest absolutne - jest
związane z istotą: moje istnienie jest raz na zawsze związane z moją
istotą (jest do niej “przyklejone”, musi robić to co ja, nie może być
wszędzie, nie jest absolutne, bo gdyby było absolutne, to nie
musiałoby być do mojej istoty przyklejone) => istnienie jest zależne
od istoty, nawet jeśli jest jako pierwsze - w momencie, gdy urealnia
jakąś istotę to istnienie jest istnieniem konkretnie tej istoty i żadnej
innej, raz na zawsze, nie jest samodzielne i samoistne
- od innego bytu = pozostaje ta ewentualność i rodzi o charakter tego
bytu, bo byt złożony nie może tego robić => to jakiś inny byt
powoduje to istnienie

Bóg jako samoistny Akt Istnienia (Ipsum esse subsistens)

1. Byt jednoelementowy = składa się z tylko jednego elementu - z istnienia

2. Wyłącznie akt istnienia (jego istotą jest jego istnienie) = to że jest tylko
istnieniem, to go jednostkuje
3. Jest tylko aktem = nie ma w nim możności = jest wyłącznie czymś stałym i
dokonanym, doskonałym i nie zmienia się, nie ma w sobie niczego do
urealnienia i uformowania (stuprocentowa realność) = dlatego urealnia to co
na zewnątrz, bo w sobie nie ma co urealnić
 4. Dzięki temu Bóg jest jeden, doskonały i absolutny

“Drogi” świętego Tomasza

● są ilustracją tezy, że rozum ludzki może o własnych siłach dojść do istnienia

Boga
● nie są dowodami, ale sposobem dochodzenia (via) = ścieżka myślenia

I droga - “z ruchu”:
- pewne jest, że są rzeczy, które na tym świecie poruszają się
- wszystko, co się porusza, jest poruszane przez coś innego
- poruszać = przeprowadzać z możności do aktu
- można przeprowadzić coś z możności do aktu tylko przez jakiś byt w akcie
- należy przyjąć, że każdy poruszający się jest poruszany przez coś innego
- jeżeli to, przez co rzecz porusza się, też by się poruszało, to należy przyjąć,
że i te rzeczy zostały poruszone przez coś innego, a także to “coś innego”
zostało poruszone przez innego jeszcze poruszającego
- tego ciągu nie można prowadzić w nieskończoność, więc konieczne jest
dojście do czegoś pierwszego poruszającego, przez co wszystko inne jest
poruszane = pojmujemy to jako Boga

II droga - “z przyczynowości sprawczej”:

- nie jest możliwe, by coś było przyczyną sprawczą samego siebie, ponieważ
w takim wypadku bytowałoby wcześniej od siebie samego
- nie jest możliwe, by w porządku przyczyn sprawczych postępować w
nieskończoność
- usuwając przyczynę, usuwa się też skutek
- jeśli nie byłoby pierwszej przyczyny, nie będzie też ostatniej i pośredniej =>
trzeba przyjąć jakąś pierwszą przyczynę sprawczą, którą jest Bóg

● jest jakiś istotowy układ przyczyn i skutków

● przyczyna wywołuje właściwy sobie skutek

III droga - “z konieczności i przygodności”

- znajdujemy wśród rzeczy takie, które mają możność istnieć i nie istnieć
- niemożliwe jest, by wszystkie takie rzeczy były od zawsze, ponieważ to, co
może istnieć, niekiedy nie istnieje
- jeśli wszystkie rzeczy mają możliwość nie istnieć, wtedy niegdyś nie istniała
żadna rzecz
- jeżeli jest to prawdą, to także nic nie istnieje aktualnie, bo to, co istnieje,
zaczyna istnieć przez coś, co już istnieje
- nie wszystkie byty są możliwe, ale trzeba przyjąć, że wśród rzeczy jest coś
koniecznego
 - trzeba przyjąć, że jest coś, co jest konieczne samo przez się, nie mające
przyczyny swojej konieczności, ale stanowiące przyczynę konieczności
innych rzeczy = tym jest Bóg (Bóg jako istnienie samo z siebie)

IV droga - “ze stopni doskonałości”

- istnieje w rzeczach coś bardziej lub mniej dobrego i prawdziwego oraz
szlachetnego = tak też jest z innymi tego rodzaju własnościami
- “bardziej” i “mniej” mówi się o różnych rzeczach według tego, że zbliżają
się w różny sposób do czegoś, co jest “najbardziej”, czyli jest najbardziej
idealne
- istnieje więc coś, co jest najprawdziwsze, najlepsze, najszlachetniejsze, a
ostatecznie coś, co jest “najbardziej” bytem = tym jest Bóg

V droga - “z celowości”, “z zarządzania rzeczami”

- widzimy, że te byty, którym brakuje poznania, czyli te naturalne byty
cielesne, działają dla celu = zawsze lub często działają w ten sposób, by
zyskać to, co jest dla nich najlepsze
- jasne jest więc, że nie przez przypadek, ale z jakimś zamiarem, zdążają one
do celu
- te byty, które nie mają poznania, nie dążą do celu inaczej, jak tylko
skierowane przez coś poznającego i rozumiejącego
- istnieje więc coś rozumnego, przez co wszystkie rzeczy naturalne są
zarządzane dla właściwego celu = tym jest Bóg
- celowość całej natury jest zgodna z planem Bożym