Ο Μέρτεν την στιγμήν της αναγνώσεως της αποφάσεως του Στρατοδικείου.

Εκατέρωθεν αυτού οι δυο διερμηνείς και εις το ακρον η σύζυ­

γός του. (Από εφημερίδα της εποχής).

Ο Μέρτεν στη Θεσσαλονίκη

------- ·‫״‬------- ‫ &״‬........... Τ'.---------- ---------—

Μ
ΜΑΞ ΜΕΡΤΕΝ
σαλονίκη το 1941, επικεφαλής της Στρα­
τιωτικής Διοικήσεως Θεσσαλονίκης και
Αιγαίου είχε τοποθετηθεί ο Κρένσκυ. έ­
νας άβουλος στρατηγός 70 χρόνων. Ο
Στρατηγός Κρένσκυ ενδιαφερόταν να ε-
κτελούνται οι διαταγές του Στρατηγεί­
ου, φιλοδοξούσε να ικανοποιεί τις επι-

■■■ΜΙ

Το φετεινό καλοκαίρι, του 2000, με την ευκαιρία της προσπάθειας για την ανεύρεση των
αρπαγέντων από τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης κειμηλίων, τιμαλφών κ.λπ. στον κόλπο της
Μεσσηνίας, ήλθε πάλι στην επικαιρότητα η υπόθεση
του Γερμανού εγκληματία Πολέμου Μαξ Μέρτεν.
Η υπόθεση αυτή απασχόλησε σοβαρά την ελληνική κοινή γνώμη και τα πολιτικά πράγματα της
χώρας το 1957και τα μετέπειτα χρόνια, λόγω της “περίεργης’’ -κατ' ελάχιστον- τροπής που
έλαβε με την κατ ‫ ׳‬ουσία απελευθέρωση του στυγνού εγκληματία, παρά την πολ ύχρονη
καταδίκη του (25 χρόνια πρόσκαιρου καθείρξεως) από το Ελληνικό
Δικαστήριο Εγκληματιών Πολέμου.
Τα “Χρονικά” παρουσιάζουν υπενθυμιστικά στοιχεία για την περιβόητη αυτή υπόθεση.
(Τα σχετικά στοιχεία έχουν συλλεγεί από τονκ. Μωϋσή Κ. Κωνσταντίνη).

ΧΡΟΝΙΚΑ *ΊμΉ2Ι · ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2000 29

 θυμίες του Φύρερ, ήταν αδίστα­
κτος, αλλά βρισκόταν στη δύση της
ζωής του. Ένας Πρώσσος της πα­
ρακμής. με ασθενές πνεύμα και
κουρασμένη σάρκα. Στα μέσα του
1942 προβάλλει στο προσκήνιο ο
σατανικός, ο ανενδοίαστος Δρ.
Μαξ Μέρτεν. Θέτει υπό τον έλεγχό
του όλες ■τις υπηρεσίες, επιβάλλε­
ται με την εύνοια του Βερολίνου
και εντός ολίγου γίνεται ουσιαστι-
κός εγκέφαλος της
Στρατιωτικής Διοικήσε-
Ρ 1»
ως. ν 'SvM
,
* ¿&LU«<£Kt - *GAU
Ο κατ ‫ ׳‬απονομήν
λοχαγός Μαξ Μέρτεν,
και στην ουσία υπερκυ-
βερνήτηςτης Θεσσαλο­
νίκης κατά τη Γερμανι­
κή Κατοχή, γεννήθηκε
το 1911 στο Βερολίνο
και ήταν Δικηγόρος. Το­
ποθετήθηκε αρχικά
Στρατιωτικός Σύμβου­
λος της Γερμανικής Πο­
λεμικής Διοικήσεως και
αργότερα Διοικητής της
Γερμανικής Διοικήσεως
Μακεδονίας, συγκε­
ντρώνοντας στα χέρια
του όλες τις εξουσίες.
Ηταν ο εγκέφαλος που
οργάνωσε το γενικό
διωγμό των 60.000 πε­
ρίπου Ελλήνων Εβραί­
Το κείμενο της από 9 Μαρτίου 1943 διαταγής του Βισλιτσένυ (με
ων της Θεσσαλονίκης την υπογραφή του), που καθόριζε τη διαδικασία παραδόσεως των
και της ευρύτερης πε­ Εβραϊκών
ριοχής και την μεταφο­
ρά τους στα στρατόπεδα συγκέ­
ντρωσης της Γερμανίας και της Πο­
λωνίας όπου εξοντώθηκαν με τρα­
γικό τρόπο στους θαλάμους αε­
ρίων. Η αμείλικτη ψυχραιμία του
και ο μακιαβελισμός του εξασφάλι­
σαν την πλήρη επιτυχία των εγκλη­
ματικών του σχεδίων. Συνεργάτες
του Μαξ Μέρτεν στην εξολόθρευση
των Εβραίων της Θεσσαλονίκης ή­
ταν οι αξιωματικοί των SS Ντήτερ
30
Βισλιτσένυ και Αλοϊς Μπρύνερ. 1948 στον δι' αγχόνης θάνατο από
Το όνομα του Μαξ Μέρτεν ακού­ Σλοβάκικο Δικαστήριο για τα μυ­
στηκε σε όλες τις δίκες, που συντά­ ριάδες εγκλήματά του. Στην κατά­
ραξαν την Ευρώπη ύστερα από το θεση του σχετικά με τη φονική δρά­
1945. Στην τσεχοσλοβακική Μπρα- ση του στη Θεσσαλονίκη αποκάλυ­
τισλάβα. την παλαιά πρωτεύουσα ψε σε όλες τις λεπτομέρειες το ρόλο
της Ουγγαρίας, που ερημώθηκε α­ του αιμοσταγούς Μέρτεν στην υπό­
πό τις θωρακισμένες μεραρχίες του δουλη Θεσσαλονίκη.
Χίτλερ κατά την εισβολή του 1939, «Όλες οι διαταγές κι εντολές -
δικάστηκε από το Ειδικό Δικαστή­ κατέθεσε ο Βισλιτσένυ - εξεδίδο-
ριο Εγκληματιών Πολέμου ο λοχα- ντο από τον Στρατιωτικό Διοικητή
Θεσσαλονίκης και έφεραν
την υπογραφή: Δρ. Μαξ
OUANW ‫״ ? ״‬ICHEMalUi9· Man 19*0
sw ü
FJM JübWAHGEUGk3ili£iT£N
Μέρτεν. Ο λοχαγός Μέρ­
Belis.iripa-.>:r. 42
τεν είχε συγκεντρώσει όλες
τις εξουσίες και είχε την
An ·nr
Ge'ier‫«״‬iguuvern«isent *on Makedonien δυνατότητα οποιοσδήποτε
‫״‬Axt :jf die Verwaltung des Judenversogene"
j » 1 i n I * 1 πρωτοβουλίας. Η Στρα­
Öetr.1 ¿insettung von Treuhändern für Jüdische Geschäfte. τιωτική Διοίκηση Θεσσα­
B« :·!»-> Anordnung des Befehlshaber ¿■loolki-dglLs v.J.J.uJ
λονίκης ήταν υπεύθυνη για
Xif Anordnung -len Befehlsnaber CtionlMk-AgJis sind sofort in
sincliche jüdische Geschäfte und Gewerbebetriebe Treuhänder
e_n.’.u «tcen. Hierbei ist »ie folgt cu verfahren:
το σύνολο του πολιτικοί!
l, Dor VOB Geuer«Igduverncaent eingeaettte Treuhänder seist
ulen sit des truhereO Jüdischen Geschäftshaber in Verbin­ τομέως της πόλεως και αρ-
dung, die Adressen er Juden sind bei der jüdischen Kultus-
:ereinde so erfahren. Danach erbilt der Jude vob
Kuftösndo eine Bescheinigung, dai? er das Ghetto verlassen
Gonder- Χήγός το^ τομέα αυτού ή­
kenn.
:, Der Treuhänder und dir Jul« fertiger, geaeinsaa eine Auf- ταν ο Δόκτωρ Μέρτεν. Ο
. ·eliung der Anrenvorrate und des Gescbaftdinventars in
«uraester frist an. Dieses Verteichniu lat in vierfacher
A‫׳‬o.rwrtigung r.erxustel len und von des Treuhänder und des Φύρερ παρακολουθούσε με
Julen fuunterschreiben. Sin »KOBplar erhalt das General·
zouvwrneeent, eine» ·Ile Jodloche Kultusgeaeinde wahrend
_· ·in‫ ״‬bet de■ Trennender und ·len Juden verbleibt. ενδιαφέρον και στοργή
‫ ■־‬Di· jodlcchen Kleinbetriebe :Ind so 11 !uIdlereu-
·. Alle J Hi sehen Geschulte gelten als beucnlognannt. Den
τους άθλους του ευνοούμε­
rreuhtnl-rA ist es duier verboten die abernoncenen Ssrea-
·. rrjte tu v»rau4erfi. Di« ^r ffnung des Geschäftsbetriebes
•'4 ·r: elhei besonderen “eaehaigune seitens Jen Befehls­
νου του στη Θεσσαλονίκη».
haber* .iai^nlki-Agtia.
c. ‫״־‬. । ■·.·<; ·e-.‫׳‬.‫׳‬h»fr‫״‬n befindlich· bar« Geld soweit es nicht Η περίπτωση του Μέρτεν,
au: ¿oblong van Nechnu'ig-i■ ·- tio-.t ist, gehurt nein Juden
·in. i. e :!-.er MOtuti >m igeit. lauh uu>chlusa der iln-
.e· amu.‫ ־‬v · rr-uh ··!‫׳‬lei .i erf-uige»· ·eitere "ei jungen. αναφέρει η κατάθεση του
Βισλιτσένυ, ήταν σπάνια
U-iUupt stur«. llihter
διότι δεν υπήρχε προηγού­
μενο να παραμείνει Γερμα­
νός διοικητής σε μία τόσο
νευραλγική θέση επί δύο ο­
λόκληρα χρόνια.
καταστημάτων της Θεσσαλονίκης σε μεσεγγυούχους. Στη Θεσσαλονίκη ο λο­
χαγός Δρ. Μέρτεν θέτει σε
γός των Ες-Ες Ντήτερ Βισλιτσένυ, κίνηση τον καταχθόνιο μηχανισμό
έμπιστος του Χίμλερ και οργανω­ του. Τοποθετεί πληρωμένους
τής της ομαδικής εξόντωσης των ε­ «Έλληνες» και «Ελληνίδες» πρά­
βραϊκών πληθυσμών σε ευρωπαϊ­ κτορες σε όλες τις οργανώσεις, ι­
κές χώρες. Ο Βισλιτσένυ είχε προ­ δρύματα, υπηρεσίες και συνδικάτα.
σκληθεί από τον Μέρτεν στη Θεσ­ Οργανώνει διωγμούς, μπλόκα, βα­
σαλονίκη ως εμπειρογνώμων για σανιστήρια, εκτελέσεις και το αν-
την εφαρμογή του σχεδίου εξολό- θρωπομάζωμα. Συνδέεται με ορι­
θρευσης των Ισραηλιτών της Μα­ σμένους κοσμικούς κύκλους της
κεδονικής πρωτεύουσας. Ο χιτλε­ Θεσσαλονίκης, καλλιεργεί κοινω­
ρικός κακούργος καταδικάστηκε το νικές σχέσεις, αναπτύσσει γνωρι-
ΧΡΟΝΙΚΑ Π·”Ί3! · ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2000
 μίες και συγκεντρώνει πληροφο­
ρίες για την τάξη των ευκατάστα­
των Ισραηλιτών ©εσσαλονικέων
και προ παντός των υποψηφίων
θυμάτων του. Καταρτίζει κατάλο­
γο πλουσίων.
Κατά το χειμώνα του 1942-1943
η δύναμη του Μέρτεν είχε φθάσει
στο αποκορύφωμά της. Από το μέ­
γαρο της Φελντκομαντατούρ (τέως
ξενοδοχείο «Μαξέστικ») καθοδηγεί
τις παντοειδείς εκστρατείες του. ε­
πιχειρήσεις αίματος, διαφθοράς,
αρπαγής και μαύρης αγοράς, οργα­
νώνει τον έλεγχο όλων των γερμα­
νικών υπηρεσιών και προετοιμάζει
τα μεγαλεπήβολα σχέδια, από τα ο­
ποία προσδοκά βαθμούς, δόξα και
χλιδή και, προ παντός, χρυσάφι.
Περί τα μέσα του 1942 εκπρόσω­
πος του Φύρερ στη Θεσσαλονίκη,
με απόλυτη δικαιοδοσία επί της
ζωής και της περιουσίας των υπο­
δούλων, αναγνωρίζεται ο Μαξ
Μέρτεν. Με αυτόν συνεργάζονται
οι ελληνικές αρχές. Σ' αυτόν δίνει
αναφορά ο Γενικός Διοικητής Μα
κεδονίας Βασίλης Σιμωνίδης. Από
τον Μέρτεν λαμβάνουν οδηγίες οι
αξιωματικοί της ναζιστικής προ­
παγάνδας Βόγκελ και Λανχόμερ
και οι διευθυντές των αντισημιτι-
κών εφημερίδων «Νέα Ευρώπη»
και «Απογευματινή» της Θεσσαλο­
νίκης.
Η πείνα, η εξαθλίωση, η εξαγο­
ρά συνειδήσεων, η στρατολογία κα­
ταδοτών, εγχώριων δολοφόνων
και έμμισθων βασανιστών, απετέ-
λεσαν τη θλιβερή εισαγωγή της ι­
στορίας του αίματος και του μαρ­
τυρίου που θα επακολουθήσει. Ο
Μέρτεν οργανώνει τα τάγματα Α­
σφαλείας του Δάγκουλα και του
Κισσά Μπατζάκ, πιέζει τον Γενικό
Διοικητή Σιμωνίδη να συντρίψει με
φωτιά και σίδερο κάθε απόπειρα α­
νταρσίας των υποδούλων Θεσσα-
λονικέων και ολοκληρώνει το α­
ΧΡΟΝΙΚΑ πυπ:51 · ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2000
παίσιο έργο του με την εξόντωση
των 60.000 περίπου Ελλήνων Ε­
βραίων της Θεσσαλονίκης.
* * *
Φυγή του Μέρτεν
στη Γερμανία
Σύλληψη και δίκη
στην Ελλάδα
τις αρχές του 1944 ο Μαξ Μέρ­
Σ τεν εγκαταλείπει ταχέως την
Ελλάδα, λόγω της προελάσεως των
Συμμαχικών Στρατευμάτων.
Στη συνέχεια ο Μαξ Μέρτεν,
πεπεισμένος ότι είχαν ξεχαστεί τα
αποτρόπαια εγκλήματά του, ερχό­
ταν συχνά στην Ελλάδα προφανώς
για να έχει άμεση επαφή με τους
παλαιούς του συνεργάτες και συνε­
ταίρους, με σκοπό να πάρει στην
κατοχή του τη λεία που δεν μπόρε­
σε να μεταφέρει κατά την βιαστική
αναχώρησή του, τον Μάρτιο του
1944. Στις πολλές αποσκευές του
δεν είχε κατορθώσει να συμπεριλά-
βει παρά ένα τμήμα από τους μυ
θώδεις θησαυρούς που λήστεψε α­
πό τα θύματά του.
Τον Απρίλιο του 1957 ο Μέρτεν
παρουσιάστηκε με θράσος στο Γρα­
φείο Εγκληματιών Πολέμου στην
Αθήνα για να εξεταστεί ως μάρτυ­
ρας υπεράσπισης του Ναζί εγκλη­
ματία πολέμου Αρθούρου Μάισ-
νερ. Αναγνωρίζεται και με εντολή
του προϊσταμένου του Γραφείου,
αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου
Δ. Τούση, συλλαμβάνεται και ε­
γκλείεται στις φυλακές Αβέρωφ
στις 27 Απριλίου 1957.
Λόγω του δημιουργηθέντος θο­
ρύβου σε διεθνές επίπεδο η Ελληνι­
κή Κυβέρνηση εξέδωσε διαταγή με
την οποία απαγορεύεται η αναγρα­
φή στον ελληνικό Τύπο ειδήσεων
σχετικών με τον Μέρτεν. Με τον
τρόπο αυτό κατέστη αδύνατη η ενη­
μέρωση του κοινού.
Η ανάκριση, διεξαχθείσα στην
Αθήνα και την Θεσσαλονίκη, διήρ-
κησε 10 περίπου μήνες και κερατώ­
θηκε στις 14 Φεβρουάριου 1958.
Τον Απρίλιο του 1958 ο Μέρτεν
με βούλευμα του αρμόδιου Δικα­
στικού Συμβουλίου Εγκληματιών
Πολέμου (αρ. 1/1958) παραπεμπε-
ται να δικαστεί από Ειδικό Στρα­
τοδικείο Εγκληματιών Πολέμου, α-
ποτελούμενο από τρεις αξιωματι­
κούς και δύο τακτικούς δικαστές.
Το παραπεμπτικό Βούλευμα ήταν
πολυσέλιδο και περιείχε 20 κεφά­
λαια κατηγορίας. Ο Μέρτεν παρα-
πέμφθηκε να δικαστεί ως υπαίτιος
ομαδικών φόνων, ληστειών, λεηλα­
σιών, επιβολής καταναγκαστικής
εργασίας κ.λπ., κυρίως όμως της ε­
ξόντωσης Ελλήνων Ισραηλιτών της
Μακεδονίας. Οι διάφορες απόπει­
ρες φίλων του για ν αποσπαστεί ο
Μέρτεν από την ελληνική δικαιο­
σύνη, απέτυχαν εξ αιτίας της γενι­
κής αγανάκτησης και του δημοσιο­
γραφικού θορύβου. Η δίκη άρχισε
την Τετάρτη 11 Φεβρουάριου 1959.
Η κατηγορία περιελάμβανε σωρεία
εγκλημάτων του Μέρτεν: αυθαίρε­
τη εκτέλεση Ελλήνων πολιτών και
πλήθους Ισραηλιτών που επελέγο-
ντο στην τύχη από τις φυλακές, συ­
γκέντρωση 9.000 ενηλίκων Εβραί­
ων που εστάλησαν σε καταναγκα-
στικά έργα και που οι περισσότε­
ροι πέθαναν στους τόπους εργα­
σίας, επιβολή λύτρων δισεκατομ­
μυρίων δραχμών στους Ισραηλίτες
για να τους απαλλάξει, δήθεν, από
υποχρεωτικές εργασίες, αναρίθμη­
τες λεηλασίες και αρπαγές, κατα­
στροφή του εβραϊκού νεκροταφεί­
ου. εγκλεισμό 56.000 Εβραίων στα
γκέτο και μεταφορά τους έξω από
την Ελλάδα, σε στρατόπεδα συγκέ­
ντρωσης όπου θανατώθηκαν κ.ά.
Η ακροαματική διαδικασία
διήρκεσε είκοσι μέρες, από τις 11
Φεβρουάριου ως τις 5 Μαρτίου
31
 1959, με σύνολο άνω των εκατό πε­ και της δικαιοσύνης. Μαστίγωσε ντίον των Ελλήνων Εβραίων. Ο
νήντα ωρών ακρόασης. Τρεις στρα­ ζωηρότατα το καθεστώς τρόμου καταλογισμός των ποινών της α­
τηγοί. ένας λοχαγός, ένας εισαγγε­ του Χίτλερ που οι φρικαλεότητες πόφασης άθροιζε 160 έτη φυλάκι­
λέας και πολλοί ανώτεροι υπάλλη­ και οι καταστροφές ξεπερνούν σε σης. Κατά συγχώνευση, η απόφαση
λοι κατέθεσαν εναντίον του Μέρ- φρίκη τις σφαγές και τις ερημώσεις όριζε 25 χρόνια πρόσκαιρου κά­
τεν μαζί με πολλά από τα ελάχιστα του Αττίλα, του Ταμερλάνου και θειρξης δίχως δικαίωμα προσφυ­
επιζώντα θύματά του. Παρά την α­ του Τσέγγις - Χάν. Ανακεφαλαίω- γής και δήμευση της περιουσίας
γανάκτηση και το θυμό που προ- σε τα φριχτά εγκλήματα που διέ- του Μέρτεν. Ο Μέρτεν ξαναμπήκε
κλήθηκε στο ακροατήριο από τον πραξε ο Μέρτεν ή διεπράχθησαν υ- στην αστυνομική κλούβα υπό τις α-
κυνισμό, τα ασύστολα ποδοκιμασίες του πλήθους
ψέματα και συχνά από και οδηγήθηκε στις φυλα­
τις γελοίες και αντιφατι­ κές Αβέρωφ για να εκτίσει
κές επινοήσεις του κατη­ την ποινή του.
γορουμένου. η δίκη διε-
ξήχθη σε ατμόσφαιρα γα­ Τα μετά την
λήνης και αξιοπρέπειας, καταδίκη του
χάρις στην ευστροφία
του προέδρου. ---- _‫_״‬. —.--
i» oben en note w«5cnUft 4■‫ «־‬dm beiden p·lrc3I‫־‬e:ifln
Staetaan el<crl ■en Evancalla Sajojionnl uní Chrlal'no
Οι μάρτυρες υπερά­ J a n n y tra ;blindar Ucb sut.‫׳‬a#!e»an. lili» ácl'lnael do CaacMf-
*·· ·mu dan■ bel Jen Cenannten barril· «urrehwn<Irt cardan.
σπισης βεβαίωσαν ομοιό­ Si® ·olían van wiener Zuteilung t®untbi· ti ebnen und ihre ρικό, αγρυπνούσαν. Ήθε­
Uetea ent»!reehend barlohttnen.
μορφα πως ο Μέρτεν ε­ λαν να τον ελευθερώσουν.
νεργούσε βάσει διατα­ Ήταν πανίσχυροι. Ήδη,
γών, ως πειθήνιος υφι­ κατά τη διάρκεια της δί­
στάμενος. υποχρεωμένος κης. προσπάθησαν να την
να υπακούει, επί ποινή ματαιώσουν, ψηφίζοντας
θανάτου, και ότι οι επειγόντως τον Νόμο υπ’
πραγματικοί ένοχοι ό­ αριθμόν 3933 της 18/19 Φε­
λων των εγκλημάτων βρουάριου 1959 «περί ανα­
που του αποδίδονταν, ή­ στολής διώξεως εγκλημα­
ταν η επιτροπή Ρόζε- τιών πολέμου». Όμως
μπεργκ. τα 55. η Γκεστά­ μπροστά στη γενική δια­
πο και οι συνεργάτες μαρτυρία αναγκάστηκαν
τους. Μάρτυς υπεράσπι­ Έγγραφο της Γερμανικής Διοικήσεως Θεσσαλονίκης - Αιγαί­ να υποχωρήσουν. Για να
ου, με ημερομηνία 25 Ιουνίου 1943. Με το έγγραφο αυτό το
σης, ανώτερος οικονομι­ κατάστημα του Ισραηλίτη Ασαελ Ισραήλ, ευρισκόμενο στη σωθούν τα προσχήματα
κός υπάλληλος, κατηγο- Θεσσαλονίκη στην οδό Βασ. Ηρακλείου 9, χορηγείτο σε δύο διατήρησαν τον ανωτέρω
Ελληνίδες υπηκόους, την Ευαγγελία Σαγογιάννη και την Χρι­
ρηθείς επί ψευδορκία, στίνα Γεννή, ως μεσεγγυούχους. νόμο αλλά εξαιρούσαν
συνελήφθη κατά τη δίκη, τους κατηγορουμένους
κατόπιν διαταγής του εισαγγελέα. πό την άμεση έμπνευσή του και τό­ που είχαν ήδη παραπεμφθεί σε δί­
Ένας πρώην αξιωματικός Ναζί, νισε ότι «τον Μέρτεν προσήλκυσεν κη. Και στην κατηγορία αυτή δεν υ­
που ήρθε ειδικά γι ‫ ׳‬αυτό από τη ιδιαιτέρως η λάμψις του χρυσού πήρχε παρά ένας; ο Μέρτεν, που έ­
Γερμανία, αναγκάστηκε να παραδε­ και των τιμαλφών». Την Πέμπτη 5 τσι υποχρεώθηκε να υποστεί τη δο­
χθεί πως ο Μέρτεν επέδειξε υπερ­ Μαρτίου 1959, έπειτα από μακρά κιμασία της δίκης.
βολικό ζήλο κατά την εκπλήρωση διάσκεψη, ο πρόεδρος του Στρατο­ Πέρασαν μερικοί μήνες. Ο Μέρ­
των καθηκόντων του. δικείου αντιστράτηγος της Στρα­ τεν εξέτιε την ποινή του. Η Βουλή
Ο .Βασ. Επίτροπος, συνταγμα­ τιωτικής Δικαιοσύνης Δ. Κοκορέ- είχε διακοπές. Παρεχώρησε τις νο­
τάρχης της Στρατιωτικής Δικαιο­ τσας ανέγνωσε την απόφαση. Η κα- μοθετικές εξουσίες της σε κοινο­
σύνης I. Βασιλάκης με μία υπέρο­ τηγορία στηρίχθηκε σε δέκα τρία α­ βουλευτική επιτροπή. Εκεί οι προ­
χη αγόρευση σκιαγράφησε την πλέ­ πό τα είκοσι σημεία. Δέκα αφορού­ στάτες του Μέρτεν πλειοψηφού­
ον ευγενή έννοια της αδελφοσύνης σαν εγκλήματα διαπραχθέντα ενα- σαν. Με τη φροντίδα τους υπεβλή-

32 ΧΡΟΝΙΚΑ n:“n3; · ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2000

 θη στην επιτροπή σχέδιο αμνηστίας
με το οποίο «έπαυε κάθε δίωξη ε­
γκληματιών Πολέμου». Μόλις το
πληροφορήθηκε το Κεντρικό
Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος
και η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσ­
σαλονίκης διαμαρτυρήθηκαν εντο­
νότατα στην Κυβέρνηση, στους αρ­
χηγούς των κομμάτων, στον Πρόε­
δρο της Βουλής και στους βουλευ­
τές. Παρά τις απεγνωσμένες προ­
σπάθειες της αντιπολίτευσης, παρά
την οργισμένη αρθρογραφία του
Τύπου και τη βίαια αγανάκτηση της
κοινής γνώμης, παρά τις διαμαρτυ­
ρίες των εκπροσώπων των πόλεων
που κατέστρεψαν οι Ναζί και των
αντιπροσώπων της Αντίστασης κα­
τά τη διάρκεια του πολέμου, η τότε
Ελληνική Κυβέρνηση, αγνοώντας
τις έννοιες της δικαιοσύνης και της
εθνικής αξιοπρέπειας, ψήφισε μέ­
σω της κοινοβουλευτικής επιτρο­
πής, τον Νόμο 4016/1959. Ο Νόμος
τούτος θέσπιζε την αυτοδίκαια άρ­
ση οιασδήποτε ποινής ή υπόλοιπου
αυτής που αφορούσε τη στέρηση ε
λευθερίας Γερμανών υπηκόων ε­
γκληματιών πολέμου για τα «ε­
γκλήματα πολέμου τα προβλεπόμε-
Απόκομμα ΕΣΤΙΑΣ
Εθνολογία 23..ΦΕΒ..1959
Λ ΑΙΜΟΣΤΑΓΗ ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ
Είς την δίκην τού «φίλου τών
^J Ifloj^^üv^MtpTev (έτσι τόν ά-
ποϊαλίο^β^ος μάρτυς ίπτίρασπί-
«ας!), άνεγνώσδη προχθές μία λί­
αν διαφωτιστική ίπιστολή Γερμανόν
δικηγόρου, άποκαλύπτουσα ότι ο
‫ ־‬ΜίρτεύΈΐχί δείζει ί!ς την _σπιτονοι·
κοκυράν τον, πενδεραν τού ίπιστο-
λογράφου, μίαν κασσετίναν πλήρη
όκριβών κοσμημάτων, προερχομένων
■προφανώς άπό τάς ίν *Ελλάδ^ λεη­
λασίας του. καί προσθέτει ότι δ
ίδιας έκτισε πολυτελή βίλλαν εις
Κίρχντορφ, προμηθενθείς ταχύτατα
τά προς τούτο αναγκαία χρήματα!
Καί αύτά μεν τά έπερίμεναν el μπ
πιστεύααντες re?¿ είς τήν ¿φιλο­
κέρδειαν Tcú άγοίου αυτού Cnpísv,
πού ΕστίιλΙν είς τάν βάτατον χιλιά­
δας ,Ισραηλιτών, δια νά Συνηθή
νά τούς σκνλεύαη· άπορσύμεν, ό­
μως, πώς ίλέχθη είς τα Δικαστη­
ρίου, ότι ή ¿πιστβλή δέν περιείχε,
δήθεν, Ενδιαφέροντα στοιχεία! Άντι-
' θέτως, μάλιστα, ή καταφανής ταρα­
χή. μέ τήν οποίαν ήκονσε τό Χιτλε­
ρικόν τέρας τά στοιχεία_αύτά. ¿nc-
¿sktíci ότι ήσαν πολύ ίνόιαοίραντα'
--------------- φ--------------- -—
ΧΡΟΝΙΚΑ ΠΙΓιΊΡΤ · ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2000
να υπό της συνταγματικής πράξε-
ως αρ. 78 του 1945». Η εφαρμογή
της αναστολής της ποινής δεν α­
παιτούσε καμία δικαστική απόφα­
ση, καμία διαδικασία. Είχε άμεση ι­
σχύ. Παρείχετο δικαιωματικά
στους καταδικασθέντες. Ήταν αυ­
τόματη και άμεση. Εννοείται ότι α­
πό την πράξη αυτή ο μόνος που ω­
φελήθηκε ήταν ο Μέρτεν. Ο νόμος
είχε γίνει ειδικά γι' αυτόν.
Η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσ­
σαλονίκης και ο Οργανισμός Περί-
θαλψης και Αποκατάστασης Ισραη­
λιτών Ελλάδος έκαναν μία ύστατη
απόπειρα: το στρατοδικείο είχε α­
ναγνωρίσει ότι ο Μέρτεν είχε απο-
σπάσει με δόλο αλλά και με απάτη
χιλιάδες χρυσές λίρες από τους Ε­
βραίους της Θεσσαλονίκης, με την
υπόσχεση να τους απαλλάξει από
την εφαρμογή των ρατσιστικών νό­
μων. Έπρεπε να μείνει στη φυλακή
μέχρι να καταβάλει το ποσό αυτό.
Ο δικαστής που ανέλαβε να εκδικά-
σει την απαίτηση, την απέρριψε ε­
πικαλούμενος το ότι ο νόμος περί
αμνηστίας ψηφίστηκε για την προ­
στασία των ανωτέρων συμφερό­
ντων της χώρας. Κατά συνέπεια.
ΑΠΟΚΟΜΜΑ «ΕΣΤΙΑΣ»
Χρονολογία 23 Φεβ. 1959
Τα αιμοσταγή
κοσμήματα
ις την δίκην του «φίλου των
Ε Ισραηλιτών» Μέρτεν (έτσι τον α-
πεκάλεσε κάποιος μάρτυς υπερασπί-
σεως!), ανεγνώσθη προχθές μία λίαν
διαφωτιστική επιστολή Γερμανού δι­
κηγόρου, αποκαλύπτουσα ότι ο Μέρ­
τεν είχε δείξει εις την σπιτονοικοκυ-
ράν του, πενθεράν του επιστολογρά­
φου, μίαν κασσετίναν πλήρη ακριβών
κοσμημάτων, προερχομένων προφα-
δεν ήταν δυνατόν ο Μέρτεν να πα-
ραμείνει στη φυλακή.
Ο Μέρτεν αποφυλακίστηκε στις
5 Νοεμβρίου 1959. Ένα ειδικό αε­
ροπλάνο της Λουφτχάνσα τον πε-
ρίμενε έτοιμο για αναχώρηση στο
αεροδρόμιο της Αθήνας. Ανέβηκε
βιαστικά και το αεροπλάνο απογει­
ώθηκε αμέσως με κατεύθυνση προς
τη Γερμανία. Ξάφνου, επιστρέφει
και προσγειώνεται. Ένα ανώνυμο
τηλεφώνημα είχε ειδοποιήσει τις
αρχές του αεροδρομίου ότι μια ω­
ρολογιακή βόμβα είχε τοποθετηθεί
στο αεροπλάνο. Με τον ασύρματο
ειδοποιήθηκε ο πιλότος. Λεπτομε­
ρής έρευνα απέδειξε ότι η πληρο­
φορία ήταν ψευδής. Το αεροπλάνο
απογειώθηκε πάλι και πέρασε τα
ελληνικά σύνορα. Έπειτα από λί­
γες ώρες είχε προσγειωθεί στο αε­
ροδρόμιο του Μονάχου. Ο Μέρτεν
ήταν τώρα πια εν ασφαλεία. Συνε-
λήφθη, τυπικά, από τις Γερμανικές
Αρχές. Όμως, ο δικαστής που είχε
αναλάβει την υπόθεση δήλωσε ότι
δεν διαπίστωσε τίποτ» σε βάρος
του. τον άφησε ελεύθερο.......
Το έγκλημα είχε πολλαπλώς συ-
ντελεσθεί..........
νώς από τας εν Ελλάδι λεηλασίας του.
και προσθέτει ότι ο ίδιος έκτισε πολυ­
τελή βίλλαν εις Κίρχντορφ, προμη-
θευθείς ταχύτατα τα προς τούτο ανα­
γκαία χρήματα!
Και αυτά μεν τα επερίμεναν οι μη
πιστεύσαντες ποτέ εις την αφιλοκέρ­
δειαν του αγρίου αυτού θηρίου, που έ-
στειλεν εις τον θάνατον χιλιάδας
Ισραηλιτών, διά να δυνηθή να τους
σκυλεύση‫ ־‬απορούμεν, όμως, πως ελέ-
χθη εις το Δικαστήριον, ότι η επιστο­
λή δεν περιείχε, δήθεν, ενδιαφέροντα
στοιχεία! Αντιθέτως, μάλιστα, η κατα­
φανής ταραχή, με την οποίαν ήκουσε
το Χιτλερικόν τέρας τα στοιχεία αυ­
τά, αποδεικνύει ότι ήσαν πολύ ενδια­
φέροντα!