VAN HOA NGHE THUAT quan ci 86 vi WOA. TE THAO VA DU Ucn HOLDONG BIEN TAP PGS.TS NGUYEN NGQC DONG NHA BAO PHAM VO DONG PGS.TS NGUYEN MANH LAN, PGS.TS NGUYEN DANG NH] GS.TSKHTO NGQC THANH PGS.TS 80 LAITHUY GS.TSKH LUU TRAN TIEU GS.TS HOANG VINH PHO TONG BIEN TAP PHU TRACH PHAM VU DONG TOASOAN 32 Hao Nam, Béng Da, Ha NOt Tol: 04.35131308, 38515530 Fox: 04.35111780 Email: vintvn@ynn.vn tevhnt@hnvnn.va Website: www.vhntorgvn In tai Céng ty Cé phan Inva Vin héa phim Gidy phép 66 SUGIGP-BTTTT ngiy 09-4.2011 Phat hinh ngay 10 hing thing Gis: 20,000 ang ‘anh cia Dorothy Napangarct ae chi VANHGA NORE THUAT nucl i BIEN TALT. HOCH Nena sora Heaps pidipein CHV0NG 066 LAP HANGBA 58380, Thing 22016 ISSN: 0866-8655 VAN HOA LEHONG SON: Nhiniaivigctnyc hon Nghiquydr Trung wong 5 (knéa Vil) & Vixuyén, Ha Giong. 3 PHAM NGQC TRUNG: Ban v2 kndng gian vin hoa quan he Bic Ninn 6 BAN TUAN NANG: Noh 16 at t6n cla nhdm Dao Tén & NgBn Son, Bac Can "1 NGUYEN MAICHINH: Hat soong cb cia nguéi Sén Dla & Tuyén Quang 15 NGUYEN VAN BON: Tin nguting thd Thin Yana ola nguei ‘iat & anh Ha 20 NGUYEN TH] BOAN TRANG: Tye nhugm rang den cia gui Vit 24 TRAN NGUYEN KHANH PHONG: Am thye trong ngiy tt cla nguéi Ta ol 28 DONG THANH DANH: Lé di Katé cia ngudi Cham 3 VO VAN THANG - NGUYEN HUNG CUONG - NGUYEN TH] NGQC THO? Lé hoi uydn tndng chia Khome Tay Nam BQ......34 BUI TH] ANH VAN: Lé hoi tét Thingyan & Myanmar. 39 NGUYEN HAI HA: Li hi va du lich tam tinh trong bi cn hin nay, 44 NGHE THUAT NGUYEN DANG NGHI: Nhac singuoi Ha Nam, chong agvong mat va tac phim teu bibu 48 ‘TRAN DUY INH: Bign nh Bir: Chi nghva bu hign 52 NGUYEN THI QUYNH MAI: Nohé thuat vai gdm Vigt Nam. 5S KIM CHANG - HEE: Sungryemun - cng cude bao tn va duy dung. 58 BOAN TH) CANH: Hat boi trong I hi Nam BO xv vai nay... 61 (DO THI MY PHONG: MO thi ty sy dc thi cia truyén ‘ruyba ky TK XVIXIK 64 ‘THICH NO AN NHUNG: Nét tuong ééng gira bé thi Bala mat va Bhakt Yoo o7 THONG TIN ‘TRAN VAN THANH: Sy phung thé Thién He Duong va Bbc Binh Kidu & 88ng Thap R ‘DUONG TH: ua con v8 ngoal. mt ing tha Binh din de se... 77 CHU MANH GUONG: T&t Nyop! at VO TRA GIANG: Tu duy phén bign khoa hoe o¥a ging win Ij lugn chinh tr 83 DANG THI TUYET: L& hoi ém nhec Gid mua, hign twang igi ca van héa dai ching 86 VO HUY THONG - PHAM BINH CHUONG: Nhém hoa st ign thye va met hign hye kh. 89 NGUYEN VAN HUNG: Kni- tr bibu tong van héa én bid trang ngén ng@. 94 HOANG HOA MAI: Nam Than ni v8 tranh con ki 97 Tin van héa nghe thust 21. Hat bGi trong 1é hdi cng ding xua @NamBG Khong chi xuét hign trong céc 18 hgi cong déng 6 Nam B6, ma 6 Hué, Quang Nam, Binh Dinh, sn khdu hat bOi 43 c6 nhing déu an riéng bigs, tgo nén sy da dang trong phat trign toai inh ign xing doc dao nay. O Hud, van dé wing tich va biéu dign chuyén ‘nam nop suru 600 quan, thué thin ciing coi nhu quan hang” (1). Thoi Nguyén dc bigt coi trong ce chinh sich phat trién nhgc 18, tgp hgp ede tung tic dn gian, vi quan ly sin Khu dn gian. Trong Gia Dink think théng eh, Trinh Hodi ‘Dére cho biét tinh hinh 6 Nam BO hoi déu TK XIX: “Tye clu dio duge vige vui mimg déu mo cue hat xu, it muse nghigp duge nang cao, 06 céc sin khéu cung dinh va di séng kich ban duge cha trong, it di ban. Hat b6i Quing thi di vé phuong thitc din gian phéi hep cde 0 giéu thai trong biéu din, tm age it bién 46i. 6 Binh Dinh, hit b6i Iai 18 dink cao cia nghé thuat tuéng, ‘Trong tit cé cc 16 not tn gtan xxa, ‘thm cht trang pong tue tang ma, hay sin ‘haat ton pita cim phat déu cust higm leat ‘inh ibn xetng ht bb. Cho G6 nay, bin ‘tte dion xaring nay co kha nhiéu én a6, ‘iéu G6 pin nao phan anh xu thé thay 661 ‘cia (4 hol din gian trong ca cfu trae vib ‘cute nang. Bal viét xem x6t sy biéa 664 cin ‘din xing ht WO & cd hal chic nieg waht Wi va ott Ur, tir 06 nha oh V6 vide bdo ‘t6n hing gla tr} trayén théng trong 16 nel hét giét heo phan tp cho nhing ngudi quen biét, cho biét ngiy hen mai én xem hit choi — goi la phiéu 18" (2). Céc tranh anh nim trong sich Hét bi xara vi nay qua séch béo cia téc gid Bil Van Qué phan no cho thay sy bung thinh cia di séng TK XVIII véi ddi séng ‘cong dng Ham Bo hign may. hat boi Nam BO. Cong truyén nghé, day nghé, dic bigt phi hgp v6 Binh Dinh va nhac Cham phan nao lim nén dc san riéng ciia hat boi ving dit niy. Con 6 Nam BO, hat b6i phat trién trong din gian, két tinh nhiéu nghé nhén chuyén nghigp va ban chuyén nghigp, xudt hign trén cd sin khdu gidi tri, 18 hoi dan gian va céc phong ‘ue, tip quén di thuimg. . Su phat trién cia hat b6i phuong Nam cudi TK XVIII duge ghi chép Iai trong nhiéu séch c0. Dai Nam thyge luc tién bién chép ring: “Nam 1769, chia Nguyén sai cde chéu huyéa, 18p Phuéng Choi Xun, mdi phudng 15 ngudi, nop ‘hug mgt quan tién va nim 1790, dat 10 ban du. xudn (ban hat di céc Lang hat thué) lay tesa Hig Cong Quy lam cai quan. Mai ban 5 ngudi, mot trinh gin day nhdt Har b6i, dom ca tai tit va cdi long cubi TK XIX au TK XX cia Nguyén Lé Tuyén va Nguyén ite Higp cling 8 cho thy m6 thdi hoang kim cita sn khdu hat bGi Nam B6 véi nhiéu sy kign trinh dién & ca hi cho Paris, Masse 6 6 th lon nhu Sai Gon cin thanh lap cd Ban Nghé thuét hét bi Sai Gén cia Adi phit thanh Sai Gén (chong trinh Tiéng Vit), thoi Phap thude trudc 1940 phuc vu abu cau cia ing dio kin thinh gia. Céc khdo ciru vé Nam BG déu cho thay hat boi tir TK XVIII ~ XIX 06 mot diu dn dim nét trong di song vin héa cia cong dng dan cu noi dy, xudt hign trong cic Tosi hinh 18 hoi sau: gt 1a caing than, chucag trinh bat boi ca nggi cng duc cua nhin vét duge $6 380 ‘Thang 2-2016_Nigh¢ Ubagt thd, ca ngoi. tung thin tt ghia, tiga bigu nb San hg, Méc Qué Anh ding céy, Thin Nie dang ngi link k Hai la cing. dink, hitb duge thye hign trong 18 Ky ‘Yen, t8 chite 3 nm J lin, vot ndi dung 48 cap din cdc dao Ig trung hidu, tit nghia, gido duc d0i sing din ching. Sau nghi 12, ganh hat bOi ¢6 thé biéu dién them vai ngay cho ba con xem, lic nay hit béi thudn giai i, Ba 1a trong 1é ‘gi nghinh 6ng 6 m6t sé dia phone Nam BO, hat b6i 6 day nhue mot hinh thie biéu dign nghé thuat xen gita 18 té 8 truyén va ding huong, mét s6 noi van o6 hai phan dai b6i va bigu dién nghé thudt qua mot sO tuBng tich. Bén 1a exing miu, chi yéu Ii hét chip Bia Ning, m@t logi hinh dic bigt cia hét bi, c6 chip béng. Mam 1a 18 hgi Via Ba, churong, trinh dai boi va biéu dign nghé thuft hét boi Hit bi trong cdc If cing ny ghm 2 phi: Phin xay chu dai b6i nim trong nghi i, gin hu gidng nhau 6 tate céc I hi. Chuomg trink ai boi gdm nhtg tich thé hign Iai qué trink hinh thanh vi try nbu khai thin tich dia, xang nit nguyét, tam hidn, ti thign vzong, ogi hin va gia quan tin tée... hoe van biru trinh ‘uimg, quan tign hién tho. Day 1a tich hon la tudng, it tinh bign dng, chi yéu la nghé thuat trinh dign vé sy hinh thanh vit tru theo quan diém phuong Bong va chic tung nhtmg Ii hay ¥ dep. Riéng 6 Lang Ong cé thém phin hat b6i vé cing dire cba Lé Van Duyét, sinh thai dng la nui mé hat boi va cing la mst trong nhimmg ‘guts dau tiga mang hat boi dén Nam BG, Phin hit biéu digo, diéa ra sau 18 cing, thuimg duge t8 chirc ngoai tai, déy thye su la mt mbi truing din xuéng cng ding. M3i bbudi dién thuong hit nhing I6p tudng dai her eo di 3 dn 6 dém. Tung tich li nhing wing kin dién nhu San hu, Phin Lé Hué, Hoing Phi H6 qué gidt bai quan, Hé Nguyét C6 héa 's6 380 Thang 2-2016 ‘Ginh hét B91 ng Thinh, tinh Vinh Long. Anh Bil Qube Dang cdo... ct truygn hip din gay cn, v6 thuat dep mit, NOi dung ciia nhiing vo nay cing phil hop v6i gu thim mg ciia khén gid dong thai vé dé cao trang hiéu,tiét nghta, ca ngi vé dep long thign ciia con ngudi, phén ndo gop phin gigo duc cde gid tr nhan van. Ring vdi chap dia nang, c6 thé xem nhu day 1a mt Logi tudng hai, c6 nhiéu tinh bién dng, ‘Trong budi dign, nhin vat la éng dia va nang tién ciing giéu nhai nhau, tay vao dodn hat ma eo thé chen thém cée Isp khéc nhau, nhim mang lai tiéng cui sing khodi cho nguési xem, Logi hiah dign xuéng nay cé tinh giai tri rt cao. ‘Ngoai ra, hit bi con nim trong hinh thite hat phit va hat dua linh trong tang 18, tuy nhién diy khong phai la 18 hi cng ding. 2. Hat b6i trong 1é hGi cong ding hign nay @ Nam Bo Hign nay, hat b6i khOng cdn dia vj doe t6n, do nhiing thay di vé tham my va tinh gin két Ong dong, wy nhién do tinh chit nghi 1é nén van ton tai it mhigu trong dai séng Ié hoi. __ Phin dai b@i trong hinh thire hat boi cua I cing dink, cing thin, c’ing migu, via ba, nghinh ong gin nhu khéng thay 46i. Tuy nhién, phan belt tie nay chi cdn tn tai & cc dinb, hi én, cn & vin 6 18 gin nh dng 0 dibuign webu Theo Béo cao tang diéu tra di sin van héo Phi vat thé TP HCM nim 2007, 18 ky yén 6 ceinh chi cin 1/3 noi c6 xa mhat & quan 12 (37.9%) (34.3%), thuong 1 ni ly chau dai bi, nhiéu ) va huyén Can Gio khong con phé bién nhu xua, nhung vin chi im uu thé trong céc 12 hi TPHICM. Trong qui trinh dién da, ching t6i nhgn thy, hau nhu cdc 1e hoi dinh lang 6 cée ving qué khong cdn hinh “ hat b9i, nhumg Dia Nang va hat bong Iai at thin. Rigng 1é xdy chau dai bi thi chi xudt hign nhting 18 hoi lon nhu 1 Nehinh Ong & ‘Ving Tau, 18 Ba Chiia Xt 6 An Giang... thye hign rat bai ban. Trong thyc té, do diéu kién inh té ma ede ng6i dinh lang truéc day hiém Khi t6 chite mot lé Ky Yén lon, nén bay gid mai mét 1a tat yéu, Con d6i voi nhimg dia phirong 6 tiéng thi hinb thite nay kha phat trién, nim phye vu nhu cau cia 1é hoi hign dai, dén tiép Khdch thap phuromg. 3. Nh@n djnh xu thé adi thay va nhimg gid tri méi cua 1é hOi cong ddng hign nay qua hign tugng dién xwéng hat bi ‘Do ca nhiing yéu té chit quan va khach quan ma hat bGi ¢6 nhimg xu huring thay d6i trong 46i 16 rét. G cdc ving qué, kinh té kém phat trién, cc dinh lang khéng c6 bé day lich sit, dién xuéng hat bi gin nhu bj quén lang, chi cin lai nhimg hinh thire co ban nhw thép nhang va ding 3 tha cing, O cdc 18 h6i lon, thu hat khéch thap phuong, 18 xy chiu dai bi durge diu turd im, ign xiang chuyén nghiép, vita la nghi 18, vira 1a mot céch thie quang ba diy ty hao ciia con nguési vé danh tiéng cia dia phuong. Chap Dia Nang vén c6 di séng gan dén gian nhét nén van pha, con dutmg sao thuong, doc song tu Ding Nai \én Sai Gin e&e eym din cu hinh thanh ding ic, trong dé oo Thi Thiem. Tyr 1996 ~ 1997, theo rghi dinh O3/CP, ban dio Thi Thiém nam trong dién quy bosch tring thanh Khu 3 thi Thi ‘Thiém thude quén 2, TP HCM, ‘Thi Thigm 461 dién quén 1 qua banding Sai Gon, cb tng din tich 657 ha, due chinh phi phe duyet far nam 1996, ban do nay dupe ky vong tri thanh trung tam ta chinh, thuung mai mang tam oi qude 46 va dupe ky vong Ia 68 thi dep nhat chu vue Dong Nam A. Dé Adu tered dung Khu d6thi ‘mi Thu Thiém nay, TP HCM da st 10 nm dé gi tba tring gan nha totn by ban 4a Thi Thiém, hosing 15.000 ho dn 4a di doi én Khu tai dink ex la chung ex ‘An Phi, Thanh Mj L¢i hay Binh ‘Trg Ding (lan cf). Sy di dot ng nghia vél nhong kh dan ew cb xia bs, cic eo 6 tho tr cing mt di, nhung ki de Ia: mot dang van hia khong thé mt mano trérthanh loom kia hu ta ft ec bith Ban’ dio Tho Thiém nay thanh lép thanh hai phutng This ‘Thitm va An Las Déng. Higa tai nbting cu dan c® duit ti djnh cu tw che phuimg Jan etn abu An Pha, "Thanh My Lp. Thi Tribm (0 er TAN. 19 NAM 7018 S rg nc Bho Na is rt i gh nat tag thei pag Je én. hing lugt ex din mi Di nitn ef eo a tha ty cin tin gwtng ct sé mét i, hung ki ie Ikhdng phai d& mut ma hay quan ‘ét xem eu din ci ho da “tam tri” ‘fe the uiia ho nhurthé nao? 2. Tam thie din gian thé higa qua vige “tam tri” ote miu thé Ba 6 Thi Thiém ‘Trae hét cin xe dinh eich oi dan da “miéu Bar chinh latin ngwng ther Mau rit de trmg ela ving Déng Nai ~ Gia Dinh. Cie miéu nay ban dé xy dmg Jie no, ob hitong Ie ba vi hing thi ngoas triznng mids Ki, con cée mibu nd gin nhu khong 00, vv sau chi cd ban the migu due trayén thim ti ot nay sang don Ikhse eng la ban Ie 48 thu in Ig via hang nam ‘Ving Thii Thiém vén la ban ‘io, ga ede cing an; acon dug, ‘giao thuong hink thanh nén ct dan bn dja véa rt kde vt efng (ng. nhép cu aa nay. Con dung thumg nghiep ven ta thuytin be ‘urDéng Nai qua of bén sing ofp bb va mang vé bi tht tou thy ‘Theo con dung d0 cic mitu doe sang moc én, 6 thé nb la niu hhom ink, va tao thanh m6l nof sinh hogt in ngutng hd debit cia exdan ving wdng nu. Mibu thi mge len khdp i, vik tho 10, tig ban chi on cho ty 6 ‘i mi6u chi la nd 4g ba urn {tho Chita wi tn von, hay Baila nytt nto 4 chAt dh, hoe cho i in hry 461 vi te ‘min dan gin, kh in tala 7 migu this trong e000 that va 1 mga ther ng Dra. hing ew dan ving nay ho tn ‘ang, vide cig ba thrtr va cham chit noi thet chinh la not mang én cho ho sur hung thinh phat then day dit va dic beet lat si cm; hon ln an lanh theo te duy cia ‘guts busn ban. Meu cing la ook bo tha tr nhuing vong tinh i nan theo dung sing nus, hose voog 8 hin tris aing dat cha. voog chin si tur tran thdving pin beet ‘8a tuyéns, tren com dang busin ban ig Unum dang ehe she la thap dat nen huang yen in vung link gt bee phe. ‘Theo ké Ia cas rae pa Khu Binh Trang Tas. Cat Lai, An Phu su TA, ki thang Am bh sna rune nt a thay 10 Ata bh be vim ba: do card han cha gop tn fg, cert hun By chug a om, vitban thi ma Hun tring trong vige mi, Lv nay dda Bay vn hdr thay i obi @ oe site cin ota ‘Cho dé ry nm so Bea 10 nm gi ta va 10 nde ay dng eh 5 th, age Te Thin wo trl ec a bn IO ddan ian: v1 nang Kho: RNA tear ch at eg ha php Uh fat ao fag ci ibe shoe ta a ‘et de ty BG ‘qua aha hen oe 38, WA ‘qua ng: CDAG {guy v4 a Be aa eve aM, Toe LN NN An tan Nas CON Nn am lisa ys Ranh YR ‘Tae, TH Tow, NN Lae BO TrVIEN VAN HOA NGHE THUAT QUOC GIA VIET NAM PHAN VIEH VAN HOA NGHE THUAT QUOC GIA VIET HAM TAI THANH PHO HO CHI MINH SO a SUL x 7 , SSR RLUMUC LUC MOt vai dc diém van héa, xa hoi Nam Trung BG, Nam BO va Tay Nguyén tude thoi chia Nguyén mé dat BINH VAN HANH Di cu va ban sic van héa - Nhin tir dién ng6n cia ngudi E Dé 6 Dak Lak (Qua khio sit nghién ctu tai x4 Ea Tién, huyén Cu Kuin, Dak Lak) BUI TH] HOA Dién xuéng ba trao trong 1 Nghinh Ong tir Trung BO dén Nam BO DOAN TH] CANH Nghi 18 Ramawan - két qua cia qué trinh tiép bién van hod cla ngudi Chim Awal DAO THANH QUYEN Lé cing miéu dao Tit An Hiéu Nghia va sw bao tén tin nguong dan gian Nam B6 DINH VAN HANH Céng déng ngudi Chim Islam trong phat trién d6 thj bén ving ving Nam BO VO TH] MY Tin nguong Neak Ta cia ngudi Khmer trong qué trinh giao luu van héa 6 Séc Trang TRAN THANH TRUNG Giao luu vn héa trong tin ngutng dan gian & Thanh phé H6 Chi Minh (Trrdng hp chia Candaransi) TRAN TH] BICH THUY 10 29 42 68 105 118 125 viiML Viti Tin nguémg trong cng dong cia ngudi Hoa o An Giang VO THI MY Tin nguémg ngudi Hoa Hai Nam 6 Pha Quéc TRAN TH] BICH THUY Bién déi gi trj cau tric gia dinh 6 Ba Ria- ‘Ving Tau trong qué trinh céng nghiép héa, hign dai héa (Dan ligu tir két qua diéu tra bén cong déng: Thing Nhi (Viing Tau) - Pha My (Tan Thanh) - Phude Hai (Dét D6) - Bau Chinh (Chau Dic) BUITHI HOA ‘Van hoe trong dién xuéng din gian Nam BO dudi géc nhin Folklore hoc hién dai DOAN TH] CANH 136 151 185DIEN XUONG BA TRAO TRONG LE NGHINH ONG TU TRUNG BO DEN NAM BO Doin Thi Cie Tom rat ‘Hit bat weo (cin goi la chio om, hi dua link... ‘gin Kida voli gh take Nginh Ong cata car dn ven Gig. Cc ving te Quine Bink dén Nink See wacky aidpw hinge Ong trong nghi KE Nghink Ong 6 ctic tink thie com lai cian Naam BG Hi mit se this vi dé nghién cin. Ske gidng wham cing mina kin: bite rong die naing cia mit logl hinh nghi thiic din gian rong vic wing min Chink ki thé hitn nés tiép bién vin héa 78 vit. Tic Kaba: ba too, Nghinh Ong, dikn xing chive giaun, ty biden witn bea: LL Niing vin 68 chung Ba trg0 Ia hinh thie didn xumg rit die true cle RE NGA Ong tis Trung BO dén Nam BO, Tuy abide, bah take Gdn 0 dy mii ving Igi cd mot Kkhéo bigt dye win et oda chee Vae hhigo tinh tip bién cite qué trinh giao Nw via bala va Qn WN is bi to ny it abcd uh Wh Bn a din ven LLL. Tén gol bd ogo “Bo try” nghite Nom {a “om adi Chea" tee WAR do it plat, os wh hs vbr wt KINA OAV NAL We Ah “Tle, Pn vit Wim hn i itt ide yin WK Nt th NID gba Cs Mate 2‘, péa khéng it sch vo br ligu lée trade Tash ae ie ng ch ah tt co vo séoh tuong ding cing ohu khéc biét voi loai hinh nghé thuje ich hat 46. ; vi yen Iy nghé thut, khéng thé xem ba trgo 14 chéo, cing hs dings ng im" - "ei ~ blo” sy haa Vi nghé thudt chéo luén biéu dién trén sn khdu, di 1a sén kta chiéa sn dinh va theo Lin digu i oi, khoang &m hoan toan khiic bigt véi ba treo. Ba trao 1A mot phuong thire dién xutmg din gian, duge dién trong nghi thie Nghinh Ong cia cr din ven bién, anh hudng ohiéu tk nghé thuit hd khoan, hit tung va cdi luong hd quing sau nay. Ba treo khdng c6 sin khin, biéu diga chinh & vé ca (trong dinh this cé Ong) va di chuyén ning theo sn hay theo IE nrdc (yéu t6 sin khau cia vo ca chi mang tinh ‘tugng tnmg vi khéog gian di chuyén mé ndy méi quan trong hon); sau nay, sy sin khdu béa la phi bgp véi nhu cdu bio tho, phét tridn di san hay phyc vy du lich. Vé Jogi hinh, ba treo gin véi bd dura tinh; hoe 06 thé xem 16 Ih dt log hinh cia hd dua link, cé khic ching ba treo due linh “Ong”, cén hd dura linh ding trong dm tang cla ngudi Vie Smikn Trung. “13h trgo” la tén goi chung voi ¥ nghta vin tay chéo, tay nhién, né obn nhidu tén gol khbe nhu: chéo can, hd dhe tink, hbo dun ch Ong.... Sy phir tritn thd lopl c6 chidu hunny neh du nhép yu 14 ving min rt r8 nt. rao (14) IA mai cho, chéo thuydn nén trong 18 Nyhiu Ching, hat ba trgo din 4 nduibu bal ban: chdo dima tinh, chde edu ait, vlibo chién wT unin vong,... phidt viko trén JL rida ohde ope. Yew 14 oA dint chink th 184 chdo, yu 18 bidn Ong rtd wad littl 1A at tran a”1.2, Nghl thite Nghinh Ong vi didn cwing bt wpe treme ng thitc Nghinh Ong LZ hOi chu ngu va nghi thae Nehinh Ong gén de voi tin ngung thd cd voi d cde cu dan ven bidn Trung Bd dén Naw Bd Vi dtc trumg tp tinh nén ed voi thutmg xudt hide trong bik bade chu ngudi bj nan va trd thanh tin ngutmg phi quat ola agen din dja phuomg, Mai lan cd vot nan hd, he got ka Org Ane va Tang vao tang, thyre hi¢n nghi [8 damn tang va Be nese a Hat mada ba tryo 1a mot nghi 18 chinh wong he L3 hai Cha mar + Nghinh Ong eda céc ven chai ti Quang Binh dén Binh Theda, tuy nhién, & mdi noi lai t8 che 18 bei bang WC abe Welt Wise nhau. O Nam B¢ thi cd noi 1a nghi 18 choih, od pew obi ode Rat dba vi, phdn ldn ld xdy chu, dat bi, nike mau va nghinh Ong, Phan lon hat ba trao tap trung véo nghi 18 didn td con Bayon ma khoi Idy bai “Bai cheo Nghinh Ong Nem Hat svcy shan” Barn géc. Thoi gian va tyra dé bai hat got len nhimg me dong aa ae: 46 1a Jong thinh kinh, [a 181 nggi oa etka Nbimg ABE On Age phi d6i véi cong dire che ché ota C4 Ong + Nar Hai arity aia, 46 1a 11 mic niém danh cho nhthng ngtr phd Kiang way wien Nel noi tring khoi, dé 1a lai nguydn edu cho MAU nda Man DOL Aa, 46 cdn 1a loi khfch 1¢ tinh than doan két ela whtag near pie trnic sing gid bién khoi. Dién hinh héa mdt budi hat ba tao ching ta os Ue hinh dung: $6 ngwoi trinh din: 12 hode 14 bode 16 von ted Cro NA) (Gra thiy qué s6 lugng nay); 3 téng: tong mbi/tding td, Ron, Khoang/téng thuong va tong lai/tdng hau di chuydn deo BW NO nhu hic biéu dién. Phan nghi Ié gdm céc phan chinh: Doe vin t6 (06 ho¥e khéng déu due) nHat méa ba trgo: vita mia md phéng digu chéo thuyén va hat cée ca Khic dura linh, ém Nam Ai, digu Khéch, Téu Ma,... am hung rat 16 cia hat tudng, dén Quang Nam, Da Nang, Quang Neai phin 1én ding lye bat, digu hd khoan,... (tinh mé cia ba trao la mOt trong nhiing nguyén tic cua din xudng dan gian). Két céu n6i dung ba trao theo truc chinh sau: miéu ta cdnh ra khoi gap nhiéu tai wong nui ro - gip Ditc ng cru nan - 1di nguyén clu cdc vong link, ca tung on dire - chic bai nghé di bién. ‘Vé ndi dung bai ca cila ba trao, mdi ving mdi thém tht. Co ban va duge ding nhiéu thi bai ban nhu sau: Ngay sau khi Linh vi Ong Nam Hai va Ba Thay than nhép dign: Téng lai (goi): Con rao Ba trao: Da, Téng lai: Trén ngai ving chi phén, Dudi ba trao déng hanh Nay ngay lanh don chiét thang lan Nghinh Ba dén Dinh tién ching 1é. Téng Idi bit bai chéo hau: Lap lang, lip miéu, xdy thanh Con trao (2 lan): Lai la b6n mita, la mita tie quya§ a dé than lira huong, Téng Idi: Rui ba céng chiia toa chong Lén ngéi béo vj nuomg nuomg theo hdu. Con trao (2 lin): Tiéng dén khdp hét dau, hién linh trong nutic nha nha dm no. 32Tong lai: Thai binh la dan éng ba cho, Con trao (2 lan): La lian hda ba tanh dm no doi doi Tédng lai (goi); Con trao BA tao: Da Nghinh Ba vé dén dinh tién ‘Trién (truyén) bd trao xudi thuyén ngoi nghi... Toém lai, canh hat ba trao tai dién lao déng trén bién trong tiéng nhgc 1 séi déng mé dau nghi 18 cing Ong va Nghinh C6 (Ba Ria - Viing Tau). Noi dung bai hat ca nggi cng dire ciia Ba Thay thin va Ong Nam Hii phd h6 cho ngu dan, gidp ho dénh bit durgc nhidu cé tém. Bai hat con ca nggi sy gidu cé cla bién ca va tinh thin doan két cla ban chéo vuon t6i cudc séng no am du day. Hat ba trao phan Ién c6 Am nam, thé hién tinh bi hing vi yéu t6 tin ngudng, va doi séng bién ca rét nhiéu nguy hiém cia ngur dan xu, 2. D&c trung tinh chit mé cia dign xwéng ba trao Ditc trung ciia Folklore hoc luén luén huéng dén déi tugng tiép nhjin va dign xuéng dan gian bao gid cing nim trong chiéu kich didu chinh ctia déi tugng tiép nhan d6. Chinh vi thé, dién xuéng din gian luén cé chiéu kich tiép bién rat rong, va thé hign tinh dja phurong rat cao. 21. Dung ngp cde logi hink ugh? thugt dja plucong - sw da dang trong théng nhit cia ba trao Trung BO © Trung Bé, mua (dién) ba trgo gin nhu théng nhét, nhung ndi dung bai hat rét phong phi, va gin nhu thé hign 15 yéu td dia phurong. 33Ving Quing Binh, Quing Tri, Quing Nam, Quing Ngli, bit ba treo oé inh thai ndi Ki rét abide. NOi- Léi cla bit Ba treo & Quing Nasa: Ting tin: (Ui) ler 08i pud vgy mada som bach, Tai bite a Tang Tein, Thagyde 25% ard dite ban Lone Bidn. Com sing 536 abi Uda dng bee, Bain Tron a6t whip bende. Hip megs tke Bode vite. LE Nghinn Ong pi te didn ade, Bo Ba arpo chink of cain thd mghe? Néi - Léi trong hd Due Ong 3 Hing Canh Duong: Daim nay nie wii, phadng cing Wi bade abi sin ring. Puede clones 10t didveg ait wht aim, dey Bae wi, phardrg 335 Jin clei: Blt Cink Dieong dja fink whan hid Bic Gag, Bic BA mani ahve’ hidn Binh! Ba treo Quing Nam, Da Ning fal znd hida thd ng Rive: Band ahd bain pang ah wie Treen non deg dao 08 Abi mit wt chang thy OO bee OM Dla ae Wd in DO Ride LavL ther ohidan wida hon hi, you tb vain Roe 8 wet, Bada Quang Nighi, ba tngo bai thidn ve you WS be kehoun va edi Si hide trom oA wa vl tod Trung Bos ey gaat dads wh cing von ping some od cn hdl soa 0 AA ae pic. Bai veh, dn cll lag din a wae race Bide gas i ints Wing tan ic BA, tay uch ee Cin mp aaedng Hoang, A vetting Desay onaneg ta 1 MAE He Tea tt Mat wet Conig Na Hd on, BD De dn Quang, Tiong, N Pon ALL 8d) De WOT Vann a ‘ye th vA ig Qadng Nighi) 08 ghia WA NSE" pe (ete 08): wher VSbn Yron arbi nga 8 Bua 0 Yheona Bik Cong. TN Rao, Treen ‘Voy Ve NNR Va fede U3 hs, HANG, 201, We 208-208- it)Dic biét, 6 Khanh Hoa, do ngay 25 thang Giéng am lich c6 nan Hon Xuéng (Phi Quéc), noi ngu din Khénh Héa gp nan, nén hign nay con luu bai van té 32 vong linh, 1di hat ba trao rét aj odn: Nguyén nhiing thdy ba dao séng phir Hén mai theo dai gid déng ngodi Phach qué dét dé trang cina sé ‘Séng trén rén thém thém rimg xank Lyon sng ody dura vé noi bién cit 61 théi théi! Moi néi ngdm ngui*, Ba trao 6 Pha Yén, do 6ng Nguyén Duong soan suu tim va c4i bién tir cde van ban cia ba trao Hoi An nén gidng phin Ién che ba trao mién Quing Nam - Quing Ngai, khéng thdy khdc bigt nhiéu, C6 thé thy, tinh mé cia ba trao khién né tiép nhdn rit nhidu yéu té dign 2ardng, dau tién 14 6 loai hinh: Vé van ban van hoc 6 céc loai hinh: ngam khtic, van té, vn xudi bién ngdy, luc bat, ng ngén,... Vé Am nhec tiép nhén: ngam, hd, néi 16i, hd quang, dim nhat 1a hdt b6i. D&c biét, 6 ba trao mién Trung, hinh anh éng Téng sanh rat gan v6i ngudi chm chau trong tuéng cé. Va theo khdo sét dién da nhimg nm gin day & Pha Yén, Binh Thudn, cén cé Idi cai long nita, nhumg cé thé dé chi la mOt thé nghiém mang tinh ngau himg ma théi, howe dang trén da cai bién chua 6 dinh dang thirc. 22 Yéu 6 ngogi bién, nhitng manh rdi ciia ba trgo trong nhitng dang thite dién xuéng Nghinh Ong tai Nam BG Tue the c& Ong & Nam B6 ciing rit phd bién, Theo nha van Son Nam, tyc th cé Ong va tha Ba Céu cé thé bit nguén tir cdc “Hat bé tao, Hé Buea link, Trrong Dinh Quang, Thy Hao, Truong Duy Hy, NXB Van héa Dan tc, Ha NOi 2011, .211-212. a8i Binh Dinh, Phi Yen duuge dua vio dit Béng Nai, tir Bea yin aia asin Thy Nan BQ. Cé thé néi, Kien Giang 1 tinh cé ling miéu the cd Ong nhiéu nhit. Chi riéng Pini Quéc 06 wi 6 diém tha. Ngoai ra, Tay Nam Bd od ba dja phuong tuy khéng gidp bién nhung ob King miga tha cd Ong la: Cin Tho, Long An va Vinh Long. Ngudi din khi di car s mang theo tin nguding dén ving Sét ‘méi, ho van ther ty, nhung toan ving lai khdng dim nét loai hinh ba treo, Didu ny od thé ly) gidi od thi hidu thiim my; ba trao thién hurdng hit bi, hd khoan, Idi tha of, 3m ai dn, khé ma phd hop. Bude qua Trung Bd, turing chimg ba trao kdhing on duuge din xudng, nhung yéu 15 di din Trung vao Nam & cdc ving bién 44 ‘edt dhanh mg md hinh hit ba treo gin nhu khdng 06 thay 48i so vai bai bin ol & Ving Tau, dic bigt Id trong IE Nghinh Ong va Nghinh Cd. N6 thé hign 16 yu 8 08 dint, yu 65 ngoai bign ca van hda, Hat ba treo Ia nit ndi dung quan trong va thu Init nhida ngudi thumg thie trong hoi IE olla ngu din Ba Rja - Ving Tau (do ehju anh huvmg tre tidp tir KE hoi olla ngu dan Nam Trong BQ), trong khi 8, cdc dia phuong khie & Nam B} khong dim nnét loa hinh nay, That vj 1A mit ving hodn todn Khéng 06 bién nhu Tay Ninh tai od loai hinh ba trao, goi a hat chdo thuyén Bat Nha, ndi tiéng wii nigh? nan Chin Don (tn that 1a Nguyén Van Don, 2 Cai quin Ban Téng Treo thude Hoi thénh Cao Bai Tay Ninh), V8 ting thé, ndi dung vo chdo thuyén cing giéng nu hat ba trao & midn Trung. Qing véi béi canh cba mgt con thayén trong mot chuyén hai trinh, khi thi bign King séng &m, khi thi phong ba bao 18. Cng vei cde nan vat didu khign con thuydn 1A Tang L4i, Téng Mai, Tang Thuong va cée tay chdo 18 cde anh Treo phu, Boi chung 14 B4 Treo (tram tay chdo, ngudi midn Trung goi tei ra 1a ba trao). Hat cho thuyen lai gin wéi hat bBi & chd 06 kjch ban hin hoi, dy kich tinh; 06 tt cd ode Ki ht nam, hat khéch, 3618i xun, 16i ai,... cOng véi cdc digu hd ving duyén hai mién Trung ciia hat ba trao. Vé mat nghé thuat 4m nhac, day 1A mét su tong hoa dic sic gira am nhac cung inh - cdc bai ban cd, va am nhac dan gian - cdc digu hd, chéo, ly ving duyén hai mién Trung. Déc dao 1a & ché, sy ting hop cdc digu hat dy déu duge phéi 4m, phéi khi hai hoa, déng digu voi dan nhac hat bOi (hat trong 1é tho Phat miu), G Tay Ninh hién nay, van con duy tri hoat dong mét loai hinh nghé thuat sin khdu rat dac biét nay, nhung khéng phai dé phyc vy nhu cdu thuéng thife cia cong chung ma la dé cing té cdc vj chite sic dao Cao Dai khi ho qua doi. D6 1a loai hinh “hat chéo thuyén Bat Nha” (goi tit 1a chéo thuyén) véi hai thir hat “chéo hau” va “chéo dua”. Tuy duge phat trién tir hai nguén géc 1a “hat ba trao” 6 ving duyén hai mién Trung va hat boi mién Nam, nhung “‘chéo hau” gan véi “hat bOi” hon, cdn “chéo dua” thi gin véi “hat ba trao” hon. CO thé chinh do ba trao 14 loai hinh dua linh, va do mé hinh di dan ving Thuan Quang 6 Tay Ninh da hinh thanh nén kiéu tiép nhan t6n gido rit dic thi nay. Mét m6 hinh khdc, ghi nhin ¢ Kinh Cing (ling Ong, xa Trung Binh, huyén' Long Phi, Séc Tring), 18 nghinh Ong 6 xtr bién nay cén gin voi nhimg trd dién dan gian lién quan dén tip tuc ciia nhimg ngudi di bién dé 1a chéo bd trgo. Trd dién nay thuréng do 4 hodc 6 c&p nam - nf trinh din. Ho la nhimg ngudi 6 chit it nding khiéu nghé thuat, dé nh4p than tai hién canh sinh hoat lam &n trén séng nuéc xoay quanh hinh dang mét con thuyén tuong trung, hoic con thuyén duge lam bang khung tre Igp vai khéng c6 day. NOi dung tro dién mang y nghia ta on troi dat, bién ca, thin Nam Hai da dem lai cho ngu dan nhimg diéu tét dep. Ngoai ra, ngudi ta cling khong quén ta on va thinh cdc 6 hén noi bién ca vé chung vui trong ngay 1é hdi ca lang bién bing hinh thie nghé thudt chéo diva link. Di nhién, day 1a mét mé hinh ba trao rit don gidn, nhur mot tiéu khic hon 1a m6t dai Ié. 37Phi Quéc, Kién Giang nhu 4a néi, ghi nhfn rat nhiéu noi thé ty cd Ong, cfing nhu Can Gi’, Thanh phd Hé Chi Minh mé hinh 1 nghinh 6ng ba trao khéng con Ja phan chinh, ma thay vao dé rdt giéng 18 cing dinh cia Nam B6. Dau vét ba trao c6 edn ching 1a 6 bai hat nay “Ly chéo dia cd Ong”, nhiéu ngudi nham lan day 1a ba trao (ké cd Lu Nhdt Vi va Lé Giang 1a ngudi ky mm, suru tam durge bai hat nay cling khéng béc tach riéng 6p Idi va lép digu), ky thy dé a digu ly, tim thdy lan dau 6 ving bién Phd Quéc - Kién Giang va nay duoc phé bién toan ving. Nguyén bai nhu sau: “Nghé dénh cd thanh nhan noi song bién. Thdy an lm nhc chuyén than than. Céng om con tac vio tim, C6 oitu hiéu sank nd sét. Tim thién dia cia nich pho nguy. Lugng hai ha, con sing dy, lie gié qua. Dem tim than cite do ngue din, Nam ciing viy, Bac cing véy, cho dau dau cting vay. Céng dice dy, anh linh thé dy. Long ven long nhue khdo, nhue ghi. Tring tring dang Nam hai chi nguyén. Nay tang, mai phong thiét thc thién thu. Ueiing phai, tx cing phai, hang dan bidu kién, Trung linh khi, van cé tring tan, Dai tic bau thigt la thién c6, Nhat tri quan, ka lc mink nguyét, no thank giang, Ngdim nghi cho ngan vang khén dinh gid, bién phia Déng, sing Phia hitu. Cé anh dong chiéu téa, c6 thiyy tra son triéu, Ngdm meée Nam ling miéu da nhiéu, nhumg ma cb ché nio déu hon nita. Qué nhue véy, trong Ié nghi da sim siza, Mueci bén nay ti ita nghénh thdn. Be 10 b6, c& ling xing, bin hang té hime, Chidu chéu chiéu, gdp ghénh noi gunh 6. Nhac bat dm chiéu chink doan bién, 38Trén la ling, nay da cing gdn nhiéu. Tam ngan thud xudn thu dé tang thé. Rueic vé dé kinh dang mét lé. Cho théa tinh to Idp bdy nam nay. Tram lé ndim Incong khdi ting ngay. Tram ld ndm hwong khéi cing thuing ngay". Chinh ngudi suru tim va ky am da ké lai nhur sau: digu “LY chéo dua cd Ong” duge nhém nhac sf stu tam 6 thj trdn Duong Déng, huyén Phi Quéc ky 4m tir 161 hat cla Ong Trin Khanh va Tran Chau va duge bién soan moi thinh bai “Kién Giang minh dep lim” (NS Lé Giang)’. NS Lé Giang cén khing djnh dé 1a ba trao, tuy nhién, cho dén nay, viée biéu dién Chéo dira cd Ong da xa ba trao rat nhiéu ma c6 thé xép né vao nhém nghé thuat ly mién Nam. Nhung d4u vét chéo Can lang Ting vin nim trén am digu, Idi tho va noi dung bai ly. Con dwdng cia ba trao Nam B6, vita da dang, lai vira cé dinh, lai c6 yéu t6 hap din riéng cia timg dia phuong. Timg ving mién Iya chon cho 18 hoi Nghinh Ong m6t thj hiéu riéng, va che déu vét lin yéu t6 06 dinh héa ngogi bién cing cho thay sy tiép bién cia ba trao khi di vao mot ving dit mai. 3. Ba trao hign nay - van dé t4i hién phyc dyng duéi quan diém tiép bién Ba trao 18 di san quéc gia, vi thé, né khéng cén chi 1a sin phdm cia dan gian. Vigc dua ba trao va sn khdu cing nhu du lich, in dn s¢ lam xo héa nd, va xay ra hign tugng nguge 1 nghé nhan sé ht theo 1di bai hét duge suu tim va xem dé 1a chudin myc. Lam mdi né cdn phai cé yéu té sdng tao trén co sé dan gian ciia cc co quan bao t6n di san va khai théc di sin. * Ghi theo loi ht cia nghg st Bich Phugmg. * Din theo “Ly cho dua cé Ong - 19 nim qua” - Lé Giang. Ngudn: hup:/www. jeuxanh.viVnews/99/ 39Sy tiép nban ba treo tit nhién kbdng oin qué nhiéu hing thi, vi ldi of 06 nhigu tr 05, ni dung of, dm wae ci; lam thé nao dé ba tro tiép tye “Rd” ten sy 05 dinh cia loi hinh, hay giit né of dinh thanh mOt loai hinh of vara va din soxdng ichng, thay d6i oir ndim nay qua thing no la mgt chu héi cin ord 193 thu dio. Theo dién di ca nin, phin kin nbiing bi wo dugc sin khdu béa, duge du lich thi rat da dinh, nhung bi treo phdi hep vai dua linh ola ox din cdc ving Binh Thujn, Kihamh Ha igi 06 nit bign 36 nh theo din gian, tai diy, ho vain tidp hin ahing tan didu mdi, bét ng ob trong phin ba ugo ala IE Nghinh Ong, hung kha Fé t&, mang tinh ty bing va cling Khong hin 1 dugc chip nhan ngay. Khong odn 06 quan sat sy bign dai ola ba argo thoo sy séng tgo cla dan gian ita va mit di yéu td tiép bidn thoo thdi gian va khong gian, sf 1 mot diém thidu thi vis ohung nda nihdng, ngudi Lm van hoa, Kim nghe thugt od thé hidn dai h6a ba tra0, quan sét thj hidu va hidu duge dc trumg thim my olla Jogi hinh Wa tinh med va dung nap thi van dé sing to trong diBn xudng van khong qua kd, ‘TALLIBU THAM KHAO VLE Giang, “Ly dhto da of Ong = 19 nim qua, Ngudn: Ihu:/vww.ginidicuxanh wwmnews/99/. Tin may 08/2008, Tray cd: YOA2018. 2. Nauyén Xudn Hong (2009), “LE hbi caine Ong 4 Kinh Cing Se Tring”, Tap chi VNT, 96 298, 3. Nguydn Thanh Levi (2002), Tuc thd ving of Ong 6 Can Thamh (Clin G44) ve ven biém Nam 86, Thing bho Vie hoa din gian 2001, NXB Dai Ihe Qube gia Ha NO. 4. Nauybs Thanh Lot (2006), “Tye Who of Ong oven bibn Nam 19", Tap oh Van iba dn gin, 98 4. o usLu Nhat Vi, Lé Giang, Nguyén Van Hoa (1985), Dan ca Kién Giang, XB Sé Van Héa Théng tin tinh Kién Giang. Truong Dinh Quang, Thy Hao Truong Duy Hy, (2011), Hat ba trao, Ho Buca linh, NXB Vin héa Dan tc, Ha NGi. Tu ligu dién da ca nhan: Cinh Duong - Quing Binh (2008), H6i An - Quang Nam (2011), Thing Tam - Ba Rja-Vang Tau (2014), Can Gig - Thanh phé Hé Chi Minh (2017, 2018); Van Thiy Ta - Binh Thugn (2018). 41VAN ROC TRONG DHRU rds Bie com DUOT COC HHT FOURLOER WC eRe ” etm TapCon” we bar Bade wang, Gin Rh Neem BE vile slaty Fira ah Fired ga Rene ae AND SO IN OM, a eC WW IAB yO Winey at nS A eile Bibs Ba Wn Hite, lke wt Indingy Rry aaa Ae lie "ey QR hale Fn nell ht Heep, it ong atin setae olin fe sco ebeintn Doubles bocditertoasbeiabatedaaeathansnealtb.anuntorhoal (se ean gute ate RANG IR TARE ic WN Ai eg Pee Fenn ta Be 0 ar RR Ry ROE A cei Ren INS TP rem rg, teeny Orc ah andr hy, HEN Ragga NP Bai Wn et, Ah, fa elie RANA Re dh coll Rg Fp aa, Pe Raeme: Wa ie an HEN, ‘Wa Ret ah gm, a eg {Pelitre fac hee en, 8p Beth wah Fi, 4 Naty vin 08 chang AA ane wrtin vb alidare hoe 0d Oe6n reba Mah ih edt A git GAA ci a TE an ay A i fan vi Yaa SO i Ro tig NOH AE Wa hie toe RAN Wate MRL ih, nang Mie #9 Trelictore Ih eas thn tt ety sang tit Vain Nem eheth heing, We ti, Nag tenet hg Pr ct et tra Shacea uh coraneeet Sook Renkane 1b he, ete 8 NN tg et RANT oa tee Ahoy Van a et TENNngay cang lén véi van héa cong dong. Dé la két qua cia qua trinh tiép bién, 1a mt mat cét hién dai trong qua trinh dy. Song song v6i dong van hoc viét thi vin hoc dan gian luén 6 mét vj tri dc biét, khéng phai 6 phuong thirc Iwu truyén nhu cé xua nita ma van hoc dan gian Iudn luén [a hoi thé tuoi méi nhit cia cudc séng. C6 quan niém cho rang van hoc dan gian hign dai da mt dan Igi thé khi chit viét da phd bién rong va nganh xuat ban dang phat trién rét manh, yéu t6 truyén migng gan nhu mit din. Nhung khéng phai vay, vi rd rang van hoc dan gian hién dai vin tén tai, 6 m6t n6i dung khac dang thite khic va dic biét 1 sy ton tai trong dién xing. Sy ton tai do at cé If do cia n6. Nhimg hinh thirc dién xuéng ci, dé pha hop véi phan Ién 1a con ngudi hién dai di nhién ngén tir va ndi dung phai méi mé hon. Van hoc dan gian duong dai, bude qua do yéu t6 truyén miéng ma thanb, chinh 1a hinh anh doi thudng — pha hgp “khdu vi” dan gian hon van hoc chinh théng. Bo qua vin hoc dan gian hién dai, sé mat nhié tinh tuoi méi thoi su rat dic thi cua tim thtrc con ngudi ¢ gidi binh din. Mugn mét thuat ngit cia 4am nhac, dang vin héa “underground” trong sy lan truyén cong ding thé hién sitc hap din khé cudng cia nd. 1.2, Nam B6 mét ving dat voi mét nén van héa khéng qué lau 40i nhumg lai hip din boi yéu té da dang, su tiép xtc cia che nén vin héa van con dang tiép dién timg ngay, c6 thé xem 1A méi trudng ly tuong cho cdc quan sat nhan hoc. Méi trong nay 1a ving dat thugn Igi dé thy hién cdc quan sat suu tam va hinh dung dugc dai séng van hoc dan gian dang dién ra nhu thé nao. Déng thoi, tim ly cOng déng cing anh hudng rat nhiéu dén doi séng vin nghé, tuy khéng cdn qua sdi néi nh & nhing thé ki truéc, nhung sinh hoat cOng déng, dién xuéng ving Nam BO van déu dan, khong nhiéu bién tu6ng, va phan anb 16 nét tim tr nguyén vong cila lép ngudi vén chin chat, déi khi kha xué xda ua dam d6ng cia ngudi binh din Nam B6. 186Xu hudng Folklore ¢ Nam B6 lai cng sdi Ong trong nhong sinh hogt cong dng 46 thj. Chg bia, dam ma, dim cui, ganh 16 t8, nhém hop 6 td choi d4 ga, nhtmg quan bia sau gid tan tim. 6 46, im thy ty do, mén dén gian, mén hign dai, cd kim Bong Tay dan xen, rat dan da. Dé mdi IA cudc séng dich thyc dang din ra, N6 Iai dan xen duge xu hudng cé diéu khién cia cdc thiét ché, cdc quy dinh phap quy, cdc nghién ctu chuyén sfu, céc hinh thirc dao tgo trudng quy dé théu hiéu, bio tén, phat huy phat trién Folklore iia cdc nha quan li. Yéu t6 ty nhién va phip quy khi thi bé sung cho nhau, c6 khi xung khdc véi nhau, nhung cing tdn tai trong mit thyc trang x4 hdi. Doc van hoc dan gian trén sch, di nhién la cu chuyén cia ngudi nghién ciu dic thi hogc 1A ngudi dai sau; thy té van hoc din gian séng trong doi séng cOng ding, dic biét 1a doi song dién xuéng. 6 46, am nhac, nghi 1é, tim ly céng déng cuén con ngudi theo mét trang thai say tam théi, vin hoc duge sinh ra, dig dé dién xuéng; sau dé lai lan truyén, tam sao that bin; thay hay thi luv truyén manh mé, ngugc lai, qué dja phuong, qué cu thé khong phi hgp tam ly dam dong thi hinh anh, cau tho, cau chuyén dy cing chét ngay sau nhimg dién xudng,... 6 Nam BG, thyc hinh nghi 1é dién xuéng la loai binh hat ba trao trong 18 Nghinh Ong cua cdc ving ven bién Dong Nam BO hay hat IY (digu IY chéo thuyén) ‘trong nghi thire Nghinh Ong 6 Tay Nam Bé, hét mua béng rdi, dién tudng Dia Nang trong 1é thir Ba (mdt dang thitc cua tin nguong thé mau) tai cdc Miéu ngii hanh thudng nién; hdt tudng dién lan su trong cling Dinh. Dang thir trd choi c6 dién xuéng, c6 xua c6 Dé thai & Séc Tring nay cén lé té, nhtng ganh 16 t6 mién Tay trong dip 18 Tét va nay 1a che hi chg. Khdo st céc logi hinh dién xuéng 46, béc tach cdc lop vin hoc sé thdy r5 tm thic clu vong cia con ngudi. 1872, M6t sb dang thie “clu vong” qua van hoc dan gian Nam B6 trong dién xwéng hign dgi Trong din xuéng, bén canh phin 4m nhac, nghé nhan dan gian thug sir dung céc thé tho 1am thanh cau hat, phi hgp nhdt vin 1a lye bat hay dang néi Idi xen lyc bat. Nhtmg cau tho - cau hat mang ndi dung via siéu thye vira doi thudng, via 1a hinh anh cba Dang “than linh” ma ho tin nguéng, vira mang mong uée chic tung, chu may trong nhu cau séng hang ngay. Tam thirc tin ngudng noi dau sng bén chg luén luén Ia su gidu cé va manh khée, tam tuéng cdu may vin 1a hién hién c6 thé huych togt c6 thé 4n dy trong cdc hinh anh van chuong phi lén mét lép son cua sy thanh kinh. 2.1. Tam thite thanh kink Vén Iuu truyén ti xua, tin nguéng dang than linh, déi tuong siéu nhién d4i v6i ngudi dan vin con rat thanh kinh, chua hé cé yéu t6 phai lot di theo nhan thtrc khoa hoc. Phan Ion diéu nay thudc vé théi quen, phan khac thuéc vé yéu té nghé nghiép khi ho tin déi tugng thé cing it nhiéu chi phdi dén nghé nghigp sinh nhai. Cu dan ven bién Nam B6 thd cA voi (goi la cd Ong) va cae vj than bién (thudng 14 nf thin), Hinh anh cé Ong xuét hién trong c4c cau tho giti gam sy thanh kinh: Bem mél dan cé sém trim, i Ghip ngudl chat tedh die thira dmv no (21t ba erga! Use mo binh yén dy, kéo dai trong cae 18 hat bi tryo doe Nam Trung BO dén Nam BO véi loi ther viru mo tt vita thé hide sy thanh kinh ré rét: * Che trich din hét ba treo trong bhi diye ‘ wh mevunTen mg DA durge wit dung thie tu Hidu didn aid va wh ( 188Mit ma kh6i toa vang midge Gié hiu trie mei, may gidreg Dee Oe Mai chéo Rhine, Khi toi Mién cho vao lang, ra khoi ving wing Bang long odt giong ho khown Rusic thn Nam Ha dea sang Pixie i Nguong trong thank die gid kai Léng théinh bn vane xin Ngati cheinag tri Ang tién sin dete nghi Lénk truyén Trao ching, hide ko Shah Aide ba mee) Nhimg cu tho nay truyén di, cng ngdy cag have be bit ngon tir 66, thay thé bing ngén ngit duong thi, nung yeu truyén théng khong mit, vi tinh 18 nghi 06 die cla nd, Dida de bigt 1 khdo sit 6 Tay Ninh - mt ving dat khdug o6 bida va cong ding ven bién thi nghi thie bién voi cae loai hinh hat ba tao van ton tai va gin lién voi tin ngudng Cao Dai - goi Dat chéo thuyén Bat Nha. Nhu thé, nhing cau tho mang nghi dita t6n gido theo tim thitc con ngudi vugt ra khdi ngauh nghe chi con yéu t6 thinh kinh 4é lan toa. Tin ngudng thd Ba 1a mot dang thitc rat de trang cla ng Nam B6 ving séng nude. Ho o6 hé thing Mida bA Nga bank ven séng, nga ba séng, kénh rach ching chit, va nghi thie tin nguong d§m nét dn gian gin lién voi logi hinh chap “Axa Nang” (mot dp tudng din gian) cing voi hat bong wii hind thanh nén lép van hoe dan gian IA tung hai va whiting dang. thes, van té. Lop tuéng Dja - Nang ciing la nhitng 11 tan tung “Me” “Thénh Mau” - nhu mét nghi thirc cdu phd hd cla ngued an qua tiéng cudi vui vé. Cét truyén Dja Nang cé thé xem nhur mét lop twang hai, Sk i goi ld lop vi khong 6 tuyén nan vat, ot truyen, tuding tich. Cau chuyén phét trién trén tinh céch hai nhan vat Nang Tien )(Chi Nang) (ngudi hau cia Tay Vuong Mau), Ong Dia (canh gitr Miéu, canh gitt at dai) “ddu khau” nhau, dya trén dién hinh tinh cach cia nhan vat 1 chinh. Céc 16p phat trién theo dé th hinh sin, khéng hé c6 cao trao that nut, gidi mit nhu nghé thuat tudng dat dén d6 cé dién, chi la chuyén ning Tién méi 6ng Dia di an gid, va mira dung thi Dja dau dé. Cée doan mu thufin nhe chi don gin la man déu tri dau khdu gitta Dia va Nang. Néu c6 mét lép kha goi 1a cao trao thi chi nim 6 16p Bia dé. Tat nhién lép nay chi vui chit kich tinh ban chit né nim trong chuyén pho dign dau dé chit cfing khéng xay dumg mau thun gi cd. Yéu t6 hai, giéu nhai rat lén, trong 46 cé nhiéu nguén dé giéu nhai la tanh hdu &n cia Gng Dia, yéu t6 “nu” (chéng con, tinh digu da,...) cia Nang Tién, choi chit mang dam yéu t6 dia phuong, va cé thé giéu nhai bong dia vui vé gitta dién vién véi ngudi xem, nhimg trd “kich cuong” mang lai su thd vj trong trinh dién — ciing 1A noi ndy sinh nhiing cau chuyén trao lng dan gian rét dac thi. Qua 46 I6p tuéng cudi cing huéng dén su tin duong céng ditc Me sinh Me d6, mong muon Me mang dén tat cd hanh phic cho moi ngudi. Hat bong thi dim yéu t6 1é nghi hon, cdc bai Chiu Ba, Chau Té,... 1a m6t dang thirc truyén théng thinh mdi va thanh kinh danh cho Thanh Mau va Té nghé bong rit dac biét. Nhu vay yéu t6 thanh kinh duge liu gid tir truyén thong xua cho dén may. C6 chang khéc di la thay 46i ngén tir, lop tir cd mat dan thay thé boi 16p tir méi. Day chinh 18 cai 16i cia tin nguéng, dQ trai quan nhiéu thé hé thi gia tr cét 16i nay khéng bao gid mat, va cang c6 khuynh huéng bio tén Khi di ra nhitng ving ngoai bién, khi cg xt v6i x hoi duong dai. 2.2, Long thucong cam, tinh thin nhan dgo sau sée V6 cing xtic dong 1a ngoai thd ty cdc ding than linh, thi cdc c6 hén 1a d6i tugng thir hai ma cdc tin ngudng, tén gido cling huéng dén, Tir 46, hinh thanh lop “van t&" - theo dang thite din 190