Siyɛ bara kɛ cogo ɲuman gafe

ɲɛ sɛbɛ
An ba sinsin ni Ala tɔgɔ barikama ye, ka sɔli Ala Kira
ni a So mɔgɔw kan n’a ka Sahaba ɲumanw kan ani
mɔgɔ ɲuman minu tugula olu la fo kase Alkiyaman jsɔ
don ma.
An ya kanu ka nin gafe dilan sisɛ mara cogo ɲuman
kan, ni ya kalan I be siyɛso jɔ cogo y’a kɔnɔ (siyɛ deni,
siyɛ walanw ani siyɛ ba kɔrɔw), dumuni min kaɲi
siyɛw ma
ani minuw maɲi a ma, o kɔfɛ banaw ni a furakɛ cogo
farafin furaw ani tubabu furaw.
Gafe sɛbɛ baga ye Imam Mahamadu Mɔkun Sakɔ
Telefùni : 76 50 11 39

Anw bena fɛ minu ɲɛ fɔlen sɔrɔ gafe nin kɔnɔ

1. Siyɛ nafaw
2. Siyɛso lɔ cogo
3. Fan tɔrɔ machini
4. Siyɛw ka dumuni
5. Banaw nu fura kɛ cogo
1. Siyɛ nafaw
- Siyɛ bo : Ale ye nɔgɔ ye min bise ka kɛ suman bɛ
kɔrɔ wa kɔlɔlɔ fosi t’ala, ani fana fanga ka bon ni
tubabu nɔgɔ ye.
Ola Ni siyɛ ba kɛmɛ (100) be mɔgɔ min bolo, o bise k’i
jigi da siyɛ bo kilo 50 bɔrɔ 50 kan san kɔnɔ.
- A filanan, a nafa ka bon fari kolo ma dumuni (a sogo
n’a fan)
- A be wari se mɔgɔ ma :
Ni ya jateminɛ siyɛ ba kelen bise ka min se mɔgɔ ma
san saba kɔnɔ o filɛ :
Ni siyɛ ba kelen wilila ni denw ye, a dɔgɔyalen ye den
(5) wa kalo fila ‘o kalo fila a bise ka den (5) sɔrɔ, san
kɔnɔ o ye tɔrɔ ko 6 ye, o tɔrɔ ko 6 be ben den 30 ma,
ola a den dɔw be kɛ cɛ ye dɔw fana be kɛ musomanw
ye. Ola anw y’o de tila fila ye ka 15 cɛw ye ka 15 tɔ kɛ
musow ye. O ye san fɔlɔ ye ;
San filanan : o siyɛ muso 15 kelen kelen be bise ka
siyɛ den 30 san kɔnɔ, ola san filanan I bise den 450 ma,
anw y’o fana tila fila ye, siyɛ muso 225, dunukɔrɔ fana
225 ;
San sabanan: ola an be sabanan daminɛ ni siyɛ muso
225 ye :
olu fana kelen kelen bɛ ka den 30 kɛ o be bɛn siyɛ den
6 750.
Ola n’an ye ni siyɛ nunu kelen kelen bɛ fere 500 a be
bɛn miliyɔn 16 175 000 san saba kɔnɔ. Nina siyɛ ba
kun fɔlɔw ni
dunukɔrɔ si te nina.
Mun be siyɛ bara kɛla dɛsɛ nina ?
O ye siyɛ bana ye.
Siyɛ bana fana sababu ye mun ye ? o ye sababu saba ye.
O bena don an ka titiri filanan kɔnɔ.
2. Siyɛso lɔ cogo:
- Siyɛso tanɲan be kɔlɔlɔ dɔw lase siyɛ tigi ma : ni
siyɛso te mɔgɔ min bolo i b’a sɔrɔ o tigi ka siyɛw be sii
sanji la, kinin fɛnw na, fiɲɛ la, o be nani banaw ye I na
fɔ ninakilila banaw.
jù
Siyɛso makan ka lɔ minu na : o dɔ ye jama tɛmɛ siriw
la o sababu ye mankan mandi siyɛw ye, a makan ka lɔ
sumaya ma yɔrɔ la o be siyɛw bana, a kaɲi dugu kɔfɛ
sabu a bo gazi be mɔgɔw tɔrɔ.
Siyɛ yɛrɛ ye kalite saba ye : siyɛ den, sisɛ walan, siyɛ
baw. U tɔgɔw te kelen ye, u ka dumuni te kelen ye, u
siyɔrɔw te kelen ye.

a. Siyɛ deniw ka so lɔ cogo filɛ: Siyɛ deniw ka so ja

Ni ye siyɛ deniw ka so lɔ cogo ye, a boɲɛ ye ni hakɛ

min ye sisɛ tigi ja, a lɔn mɛtiri kare kelen siyɛ deni 15
de kan ka bila a kɔnɔ ka fara ji minɛ kelen ni dumuni
minɛ kelen kan ani wusulan daga kelen. A be fɔ siyɛ
ma den ka daminɛ a tɔrɔ don kata bila tile 45 la.
O kɔfɛ, siyɛso dugumana kan ka dilan koɲɛ ka yiri
mugu k’a kɔnɔ, a kogo kan ka mun ani ka pɛntiri ni
couleur jɛman ye
ani ka yelen bila kɔnɔ ani ka sanfɛla bili ni cii ye
walima bɔgɔ, walima tɔli.
Siyɛso kan lɔ ka lɔ surun ɲɛsin kɔrɔn ni tilebi ma, i ba
lɔ kase mɛtiri kelen ni demi (1,5m) ma ka sɔrɔ ka
finɛtiri bila. Finɛtiri
boɲɛ ye sentimɛtiri kare 50 ye. Ni ye siyɛ deniw ka so
ye.
- Siyɛ deniw mago be koɲɛ nani na walasa uka balo :
A fɔlɔ : ji ni dumuni
A filanan : funtenin
A sabanan : lakana
A nanina : kanu
Ni siyɛ deni ye kelen ‘o kelen jɛn, i b’o fiɲɛ sɔrɔ siyɛ
deni na. An ye nin fɛn minu fɔ sanfɛ ni ye Adamaden
de kɛ ka telin ka nunu sɔrɔ ka di siyɛ deni ma ka tɛmɛ
siyɛ ba kan.
- Dumuni ani ji : ni ye siyɛ den balo ni ɲɛɲɛ dama ye
u be sa fɔ ka miɲɛma fɛw fara a kan, o do ye kɔsantere
sɛri, doye bubaga, tumu ye, walima fura bulu dɔw.
- Funteni: siyɛ ba be funteni di a den ma a hakɛlama, a
man ka caya kojugun wa fana a te dɔgɔya kojugun.

Wusulan daga ni siyɛ deniw ja

✓ Ni ye tasuma fanga dɔgɔmani ye

Nin ja in be siyɛ deniw bugulen yira wusulan daga kɔrɔ

fq o ba yira ko funteni te ku labɔ nɛnɛ bu la, u be gɛrɛ
daga la o maɲi.
 ✓ Ni ja tasuma hake bɛrɛ bɛnen don

Ni ja in be siyɛ deni yira u be yala yala ni dumuni na

tasuma kɛrɛ fɛ funteni be ku labɔ ka ɲa.o kaɲi
✓ Ni tasuma hake ka bon siyɛ deniw ma
 Nin ja in ba yira ko tasuma fanga ka bon kojugun siyɛ
deniw ma, o be nani siyɛ deniw ka bali ka saya ye, ni
waati u te dumuni kɛ wa u be ji mi min o tu nafa.
b. Siyɛ walanw ka so ja

Ni ye siyɛ walanw ka so lɔ cogo ye, a fana boɲɛ ye ni

hake miye Siyɛ tigi ja, a dɔn a fana mɛtiri kare kelen kɔnɔ
siyɛ walan hakɛ ye 8 ka fara ji minɛ kelen ni dumuni minɛ
kelen. Tile 45 kɔfɛ kata bila kalo saba (3) a be fɔ siyɛ ma
walan.O kɔfɛ, siyɛso kɔnɔna kɛ cogo ni fɔlɔ be kan ka kɛ
kelen ye.
Siyɛ walanw fana ka so lɔ surun ɲisi kɔrɔn ni tilebin ma,
ale finɛtiri ni dugumana cɛ kan ka kase mɛtiri kelen ma
ani boɲɛ kan ka kɛ santimɛtiri kare 70 ye.
 c. Siyɛ baw ka so ja

Siyɛ baw ka so mako be fiɲɛ caman na sabula o waati

ba sɔrɔ siyɛ farikolo la funteni ka bon kosɛbɛ. Ale
danfara ni siyɛ walanw ka so cɛ, o ye finɛtiri boɲɛ kase
mɛtiri kelen ma wa dugumana cɛ ka kɛ santimɛtiri 50
ye ka tila ka fanda yɔrɔ dilan a kɔnɔ.
3. Fan tɔrɔ machini :
- Fan tɔrɔ nafaw : fan tɔrɔ nafa ka ca (tja), an tun ye
hakɛ min damina la siyɛ hakɛ sɔrɔ tala o ye ni fan
tɔrɔlan te i bolo, wa no be mɔgɔ min bolo, o ka nafa
sɔrɔta ka ca ka tɛmɛn siyɛ ta kan ka sabu kɛ an ye jate
minɛ kalo fila ‘o kalo fila den 5 a be bɔ ola a be kɛ tile
15 o tile 15 den 5.
O kɔfɛ nafa wɛrɛw bala ni fan tɔrɔ machini be i bolo
tiɲɛ ta be dɔgɔya kosɛbɛ, o kɔfɛ a bese ka fan caman
tɔrɔ ɲɔgɔn fɛ siyɛ ba tese ka min kɛ, o kɔfɛ fan
lakanalen don ka tɛmɛ siyɛ ba ta kan ani fana sisɛ deni
boɲɛ dama kɛɲɛ. fan tɔrɔ machini nafa dɔ ye fana a
wari ye sabu i bise ka fan tɔrɔ sarala.
- Fan tɔrɔ machini bara cogo: fan bɛ be tɔrɔ ni
funteni ani nɛma de ye, funteni tanɲan be fan tiɲɛ,
nɛma be fan dɛsɛ ka tɔrɔ wa ni nɛma cayara fana siyɛ
deni be boɲɛ kojugun fan kɔnɔ fɔ a be sa. Ni fan be
machini kɔnɔ waati min kuran man tigɛ a la waati bɛ
wa fan kan ka lamaga siɲɛ saba tile kɔnɔ, fan be waati
kɛ ka sɔrɔ ka tɔrɔ o ye ka daminɛ a doon don ka ta bila
tile 20 a jaɲalen ye tile 22. Fan be joli tali daminɛ a
kuɲɔgɔn kelen, a tile 15 i kan ka fan jateminɛ na sɔrɔ a
kaɲi, ji kan ka sigi ka nɛma di fan ma, fan don waati ji
kan ka dɔgɔya, a tile 18 ji ka caya.
Fan ka kan katɔrɔ funteni hake mina o ye 37,5 degere.
4. Dumuni ni ji :
- dumuni dɔw be yen minu maɲi siyɛ ma odɔ ye malo
ye, ani saɲɔ ani dumuni tiɲɛlenw, kɔkɔ be fan dalaw
fan dali jɔ, ji nɔgɔ fana maɲi siyɛw ma ani safunɛji.
- Dumuni minu kaɲi siyɛw ma o filɛ :
A fɔlɔ kaba bilen o kɔfɛ kaba jɛ, o kɔfɛ keninge ani
alikama.
Ani fura bulu dɔw fana i nafɔ yiri ladɔnw ani moringa
bulu ani siyɔ bulu nugulen kura ani mangoro bulu
nugulen kura, nin fura bulu nunu bɛ de be foroki ku ni
dumuni ɲamin ka sɔrɔ ku di siyɛ ma.
Walima balo dilalen minu be sugula I nafɔ pondeuse o
ye fan dalaw ta ye croissance oye siyɛ walanw ta ye,
démarrage o ye siyɛ deniw ta ye, siyɛri finisɔn o ye
siyɛriw ta ye.
5. Banaw nu fura :
- Fura kɛli kɛ cogo : Adamadenw ka fura si maɲi siyɛw
ma fo n’a kɛra fila ye, hali n’a ya kɛnɛ i b’a sɔrɔ kɔlɔlɔ
b’a kɔfɔɛ. Fura fila
nunu ye kunbileni ani furaji min be kɛ ɲɛɛ kan. Ni be
fura kɛlikɛ ib’a jateminɛ bana min be siyɛla o fura de
kan ka dama ; wa
bana fila be ye olu kan ka kunbɛ ni bakaji ye, o banaw
tɔgɔ ye kanfaga bana ani kungolo funu bana wa bakaji
nin kan ka to sumayala fo a di tuma se siy2ɛw ma.
 Bana tɔw tɔgɔw ni u tamasiɲɛw ni u furaw be tabulo

Bana tɔgɔw Bana Sababu Nanzara Farafin

tamasiɲɛ fura Fura

Kanfaga bana Kanfaga Fiɲɛbana Gumbo Goro

peste (n’giliki) den
doxin mugu bɔlen
Fununi bana Kungolo Fiɲɛbana Gumbo Sijan sisilen
Funu, peste muku
farikolo doxin
funu
Bobleni Bobilenikɛ Farikolo Intra cox Nɛrɛ fara
funu
Kini fɛnw ani Tɛrɛmisɛni Nɔkɔ Exipra
tɛrɛ metrin Yelen sisɛso
kɔnɔ ani
sisɛso furanin
Dawaka Dumuni TTS Kɔkɔ ni
kolonw trisulmix sɛginji
Dawagani
Bojɛman Limoxin Jala farani
Dumuni
 Bojɛnikɛ kolonw yirinikunani
Mulukuli Mulukuli Tumu Sɛginji ni
bana Pipessrazi layi
1 ɲɛkuru funu Nɔkɔ, Gentadox ɲama fu
ɲɛkurubani dumuni
mara
yɔrɔ
koyɔrɔz
Kuru kuru Variolet Kɔkɔ ni
bɔrɔn bana Nɔkɔ, sɛginji ani
kini siyɔ kisɛ
fɛnw jeninen ka
tulu ka la
Nilakilidegun nunji bɔ Sanji, Respimint Yiri jani
(mura) wala sɔgɔ fiɲɛ, oral, (makilatoni
sɔgɔ funteni bonshistop yiri) ani
alimɛti yirini
I hakili to bakaji la, ni ɲinɛla ale kɔ o bise ka sisɛ tigi
mako sa, ale ka kan ka kɛ sisɛ tɔrɔlen kura la wa ijija
ka siɲɛ saba sɔrɔ sisɛ kelen na, a kɛ ko fɔlɔ ni filanan
cɛ o ye kuɲɔgɔ kelen, a sabanan ye tile 15 ye.
Nin tun ye anw seko, n’aw ye dɔ wɛrɛ mɛn mi tenin ye,
ka sɔrɔ a tigi y’a kalan de aw ko minɛ. Sabu mɔgɔ
kelen te fɛn bɛ dɔn .