∆ρ. Χ.

Αρβανίτης, Ε∆ΙΠ Μαθηµατικών

Σχολή ΗΜΜΥ, Πολυτεχνείο Κρήτης

9ο σύνολο ασκήσεων στα Μαθηµατικά για ΗΜΜΥ

ΘΕΜΑ : Μιγαδικοί αριθµοί

? αριθµών C “ ta`b i : a, b P Ru όπου :

Εξετάζουµε το σύνολο των µιγαδικών
‚ Το i συµβολίζει την παράσταση ´1 , η οποία δεν έχει πραγµατική αριθµητική τιµή ( i R R)).
‚ Η παράσταση a`b ii, είναι ο γραµµικός συνδυασµός "a πολ/άσιο του 1 και b πολ/άσιο του i".

αʹ) Για b “ 0 στον ορισµό του C, προκύπτει το σύνολο των πραγµατικών αριθµών, οπότε R ( C.
Παρόµοια, για a “ 0 προκύπτει το σύνολο των ϕανταστικών αριθµών I “ tb i : b P Ru , άρα I ( C .
Το µόνο κοινό στοιχείο των συνόλων R, I είναι R X I “ t0u, αφού 0 P R, 0 i P I και 0 “ 0`0 i “ 0 ii.

ϐʹ) Καρτεσιανή µορφή µιγαδικού αριθµού: Το C έχει δοµή διανυσµατικού χώρου, αφού παράγε-
`
ται από τους γραµµικούς συνδυασµούς των στοιχείων 1 P R και i P I και µάλιστα το t1, iu είναι µια
˘
ϐάση του C , αφού είναι γ.α. µεταξύ τους . Για έναν µιγαδικό αριθµό z “ a`b ii, οι συντελεστές a, b,
ονοµάζονται πραγµατικό και ϕανταστικό µέρος του z και συµβολίζονται Repzq, Impzq, αντίστοιχα.
Ως καρτεσιανή µορφή ενός µιγαδικού αριθµού z , ονοµάζεται η αναπαράσταση του στην µορφή
z “ Repzq` Impzq i .
Λόγω της διανυσµατικής δοµής του C , έπεται ότι
` ˘
p@z1 , z2 P Cq z1 “ z2 ô Repz1 q “ Repz2 q ^ Impz1 q “ Impz2 q 10
Α
8

Η απεικόνιση z ÞÑ pRepzq, Impzqq αντιστοιχεί 1-1 και επί, όλους τους µι- 6

γαδικούς αριθµούς του C , στα σηµεία του καρτεσιανού επιπέδου xOy . 4

2
Στο µιγαδικό επίπεδο xOy λοιπόν, τα πολ/άσια του 1 ϑέτονται στον άξονα φ
Ο0
θ
-10 -8 -6 -4 -2 2 4 6 8 10
x1 Ox και τα πολ/άσια του i, στον άξονα y 1 Oy , οπότε ένας µιγαδικός z -2
−θ

αποτυπώνεται σαν σηµείο µε συντεταγµένες pRepzq, Impzqq . -4

-6
Στο σχήµα 1, απεικονίζονται οι µιγαδικοί z1 “ 6`8 i, z2 “ 6 ´8 ii, σαν -8
Β

τα σηµεία Ap6, 8q και Bp6, ´8q του µιγαδικού επιπέδου. -10

ΣΧΗΜΑ 1

γʹ) Πολική µορφή µιγαδικού αριθµού Στο καρτεσιανό επίπεδο xOy , ένα σηµείο Apa, bq εκτός
από τις καρτεσιανές συντεταγµένες ως προς τους άξονες x1 x, y 1 y , παριστάνεται και µε άλλο
Ϲεύγος αριθµών, τις πολικές συντεταγµένες. Για το σηµείο αρχής αξόνων O , είναι οποιοδήποτε
~
Ϲεύγος της µορφής p0, θq για θ P R , ενώ για σηµείο A ‰ O, είναι το Ϲεύγος p|OA|, ~
argpOAqq όπου,
?
~ 2 2 ~ ~
|OA| “ a ` b το µήκος του διανύσµατος ϑέσης OA και argpOAq η γωνία που αυτό σχηµατίζει
a b
µε τον ηµιάξονα Ox , δηλαδή ένας πραγµατικός θ ώστε cospθq “ |OA| ~ ^ sinpθq “ |OA|
~ p˚q
|OA| |OA|
Αυτοί οι ορισµοί µεταφέρονται και στο µιγαδικό επίπεδο.
Ως πολική µορφή ενός µιγαδικού αριθµού z , ονοµάζεται η αναπαράσταση του στην µορφή
` ˘
z “ |z| cospargpzqq ` i sinpargpzqq
a
όπου, |z| είναι το µέτρο του µιγαδικού z , µε |z| “ Repzq2 ` Impzq2 (είναι ϑετικός ή µηδέν)
και argpzq είναι το όρισµα του µιγαδικού z , µια γωνία θ που ικανοποιεί τις εξισώσεις p˚q ,
` ˘ ` Repzq ˘
πχ argpzq “ sign Impzq ¨ arccos |z| , όπου signpxq είναι το πρόσηµο ενός πραγµατικού x.
` ˘
Το τµήµα cospargpzqq ` i sinpargpzqq αναφέρεται ως κατεύθυνση του µιγαδικού z .
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Αν µια γωνία θ ικανοποιεί τις εξισώσεις p˚q τότε, κάθε γωνία της µορφής θ`2kπ για
k P Z , ικανοποιεί τις p˚q . ΄Αρα, άπειρες γωνίες µπορούν να εκληφθούν ως το όρισµα argpzq του z , µε
κάθε δύο διαδοχικές να απέχουν 2π , οπότε ακριβώς µία από αυτές ϐρίσκεται στο διάστηµα r0, 2πq.
` ˘
Αυτή η γωνία, αναφέρεται πρωτεύον όρισµα του z , συµβολίζεται Argpzq “θ‰ µε κεφαλαίο "Α" και από
τυχαίο όρισµα argpzq “ θ , προκύπτει µε τον υπολογισµό Argpzq “ θ´ 2π 2π .
 ` ˘
ΑΣΚΗΣΗ 1 Να υπολογιστεί η πολική µορφή των µιγαδικών µε πρωτεύοντα ορίσµατα ,
aq z1 “ 6 ` 8 i και bq z2 “ 6 ´ 8 i .
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
? ? 6
|z1 | “ 62 ` 82 “ 100 “ `10 και argpz1 q “ arccos
aq|z ˘ 10 « 0.9273, (στο ` σχήµα 1 είναι η γωνία ϑ ). ˘
Οπότε Argpz1 q “ 0.9273 αφού 0.9273 P r0, 2πq και άρα, z1 “ 10 cosp0.9273q ` i sinp0.9273q
a 6
bq|z
|z2 | “ 62 ` p´8q2 “ 10 και` argpz2 q “ ´ arccos 10 «˘ ´0.9273, (στο σχήµα 1 είναι η γωνία -ϑ
-ϑ).
Επειδή Argpz2 q ‰ ´0.9273 αφού ´0.9273 R r0, 2πq , έπεται ότι
Argpz2 q “ ´0.9273 ´ r ´0.9273
2π
s 2π “ ´0.9273
` ´ r´0.148s 2π “ ´0.9273
˘ ´ p´1q 2π « 5.356
(στο σχήµα 1 είναι η γωνία ϕ ) και άρα z2 “ 10 cosp5.356q ` i sinp5.356q

ΑΣΚΗΣΗ 2 Να ϐρεθεί η καρτεσιανή µορφή του µιγαδικού z όταν οι πολικές συντεταγµένες του
είναι |z| “ 7 και argpzq “ 8π
3
.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Repzq “ 7 cosp 8π 3
q “ ´3.5, Impz1 q “ 7 sinp 8π
3
q « 6.062, οπότε z « ´3.5 ` 6.062 i

δʹ) Εξισώσεις µιγαδικών σε πολική µορφή

Για γνωστά r ě 0, θ P `R , η εξίσωση όπου Ϲητείται ˘µιγαδικός
` z P C µε πολική
˘ µορφή ώστε
|z| cospargpzqq ` i sinpargpzqq “ r cospθq ` i sinpθq p˚q
ισοδυναµεί µε το σύστηµα εξισώσεων |z| cospargpzqq “ r cospθq ^ |z| sinpargpzqq “ r sinpθq.
Υψώνοντας στο τετράγωνο και αθροίζοντας κατά µέλη, έπεται ότι |z| “ r (αφού r ě 0) και άρα,
cospargpzqq “ cospθq ^ sinpargpzqq “ sinpθq.
Συνεπώς, από τον ορισµό του ορίσµατος µιγαδικού, η εξίσωση p˚q είναι ισοδύναµη µε
|z| “ r ^ argpzq “ θ
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ :
i) Αν r ă 0 τότε το δεξιό µέλος της p˚q δεν εικονίζει πολική µορφή µιγαδικού ! Αν όµως ενσωµατωθεί
το αρνητικό πρόσηµο στην κατεύθυνση του µιγαδικού, τότε αφού ´cospθq “ cospπ`θq και ´sinpθq “
` ˘
sinpπ`θq , τελικά το δεξιό µέλος είναι πολική µορφή του µιγαδικού |r| cospθ`πq` i sinpθ`πq .
ii) Για r ě 0, θ P R , η εξίσωση
` όπου Ϲητείται µιγαδικός z˘P C µε` πολική µορφή˘ ώστε
|z| cosp f pargpzqq
pargpzqqq` i sinp f pargpzqq
pargpzqqq “ r cospθq` i sinpθq ,
ακολουθώντας την ίδια διαδικασία καταλήγουµε ότι, αυτή η εξίσωση είναι ισοδύναµη ( µε
(
|z| “ r ^ f pargpzqq P θ`2πk : k P Z
iii) Στις εξισώσεις αυτές, κάποιες λύσεις ταυτίζονται. Ο επιπλέον περιορισµός argpzq P r0, 2πq , επιλέγει
µόνο τις λύσεις µε πρωτεύον όρισµα, δηλαδή όσες αντιστοιχούν σε διαφορετικούς µιγαδικούς.

ΑΣΚΗΣΗ 3 Να λυθεί η εξίσωση |z| “ 5, z P C. Τι σχηµατίζουν οι λύσεις στο µιγαδικό επίπεδο ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: ` ˘ ` ˘
Για θ P R, Ϲητούνται οι µιγαδικοί z P C ώστε |z| cospargpzqq ` i sinpargpzq “ 5 cospθq ` i sinpθq .
Αφού είναι εξίσωση µιγαδικών σε πολική µορφή, έπεται ότι |z| “ 5 ^ argpzq “ θ, για θ P R και
οι διαφορετικές λύσεις προκύπτουν ϑέτοντας argpzq P r0, 2πq , δηλαδή είναι οι µιγαδικοί
` ˘
z “ 5 cospθq ` i sinpθq , για θ P r0, 2πq .
cospθq, Impzq “ 5 sinpθq , έπεται ότι Repzq2 ` Impzq2
Από τις καρτεσιανές συντεταγµένες τους, Repzq “ 5 cospθq
“ 25 , άρα στο µιγαδικό επίπεδο οι λύσεις σχηµατίζουν κύκλο, κέντρου p0, 0q και ακτίνας 5 .
 ΑΣΚΗΣΗ 4 Να λυθεί η εξίσωση argpzq “ π4 , z P C. Τι σχηµατίζουν οι λύσεις στο µιγαδικό επίπεδο ;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: ` ˘ ` ˘
Για r ě 0 , Ϲητούνται οι µιγαδικοί z P C ώστε |z| cospargpzqq ` i sinpargpzq “ r cosp π4 q ` i sinp π4 q .
π
Αφού είναι εξίσωση µιγαδικών
` σε πολική µορφή,
˘ έπεται ότι |z| “ r ^ argpzq
` “
˘ 4 , δηλαδή λύσεις
π π
είναι οι µιγαδικοί z “ r cosp 4 q ` i sinp 4 q για r ě 0, δηλαδή z “ r 1 ` i για r ě 0 ? ˘
`
αφού cosp π4 q “ sinp π4 q “ 22 .
Από τις καρτεσιανές συντεταγµένες τους, Repzq “ Impzq “ r για r P R`0 , έπεται ότι στο µιγαδικό
επίπεδο οι λύσεις σχηµατίζουν ηµιευθεία, αρχής p0, 0q και κλίσης 1 .

ΑΣΚΗΣΗ 5 Να ϐρεθούν ` οι διαφορετικοί µιγαδικοί z˘ που ικανοποιούν

` την εξίσωση ˘
|z| cosp3 argpzqq ` i sinp3 argpzqq “ ´5 cosp 2π q ` i sinp 2π
q
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: ` ˘ ` ˘3 ` 3
˘
Καταρχάς, ´5 cosp 3 q ` i sinp 3 q “ 5 cosp 3 `πq ` i sinp 3 `πq “ 5 cosp 3 q ` i sinp 5π
2π 2π 2π 2π 5π
3
q οπότε,
` ˘ ` ˘
η εξίσωση γίνεται |z| cosp 3 argpzqq ` i sinp 3 argpzqq “ 5 cosp 5π
3
q ` i sinp 5π
3
q . Ως εξίσωση µιγα-
5π
(
δικών σε πολική µορφή, ισοδυναµεί µε |z| “ 5 ^ 3 argpzq (
P 3
`2πk : k P Z δηλαδή µε
6k`5
|z| “ 5 ^ argpzq P 9
π: k PZ
Οι διαφορετικές λύσεις προκύπτουν ϑέτοντας τον περιορισµό argpzq P r0, 2πq , οπότε k P Z ώστε
6k`5 6k`5
9
π P r0, 2πq ô P r0, 2q ô 6k`5 P r0, 18q
9
6k P r´5, 13q ô k ˘P r ´5
` ô 6k`5 6
, 13
6
qq,
6k`5
δηλαδή, λύσεις είναι οι 3 διαφορετικοί µιγαδικοί zk “ 5 cosp 9 πq ` i sinp 9 πq , k “ 0, 1, 2.

εʹ) Πρόσθεση - Πολ/ασµός µιγαδικών αριθµών Οι πράξεις αυτές ορίζονται στο σύνολο C όπως στα
?του R . Επιπλέον
διώνυµα µε πραγµατικούς συντελεστές, ώστε να επεκτείνουν τις αντίστοιχες πράξεις
?
όµως, λόγω µαθηµατικής συνέπειας η παράσταση i2 πρέπει να ισούται µε ´1 ¨ ´1 “ ´1 , οπότε
` ˘ ` ˘ ` ˘ ` ˘
‚ z1 ` z2 “ Repz1 q ` Impz1 q i ` Repz2 q ` Impz2 q i “ Repz1 q ` Repz2 q ` Impz1 q ` Impz2 q i
΄Αρα Repz1 ` z2 q “ Repz1 q ` Repz2 q, Impz1 ` z2 q “ Impz1 q ` Impz2 q
` ˘ ` ˘
‚ z1 ¨ z2 “ Repz1 q ` Impz1 q i ¨ Repz2 q ` Impz2 q i
“ `Repz1 q Repz2 q ` Repz1 qImpz2 q˘i `` Impz1 qRepz2 q i ` Impz1 qImpz˘2 q i2
“ Repz1 q Repz2 q ´ Impz1 q Impz2 q ` Repz1 q Impz2 q ` Impz1 qRepz2 q i
΄Αρα Repz1 ¨ z2 q “ Repz1 q Repz2 q ´ Impz1 q Impz2 q, Impz1 ¨ z2 q “ Repz1 q Impz2 q ` Impz1 q Repz2 q
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ : α) Οι πράξεις αυτές διατηρούν τις ιδιότητες τους από το R , είναι αντιµεταθετικές,
προσεταιριστικές, ο πολ/σµός επιµερίζεται στην πρόσθεση, έχουν ουδέτερα στοιχεία το 0 και 1 αντίστοι-
χα και τέλος, @z P C υπάρχει ο αντίθετος µιγαδικός
` και @z P C˚ υπάρχει
˘ ο αντίστροφος µιγαδικός, οι
´1 ˚
οποίοι συµβολίζονται µε ´z και z αντίστοιχα όπου C “ C r t0u .
ϐ) Ως εκ τούτου, το C µε τις πράξεις `, ¨, αλγεβρικά έχει και την δοµή σώµατος δηλαδή, µπορούµε
να χρησιµοποιήσουµε αυτές τις πράξεις όπως στο R (πχ να υπολογίσουµε πολλαπλάσια, δυνάµεις,
πολυώνυµα, σειρές και να λύσουµε εξισώσεις αυτών των πράξεων όπως στο R , µε τους ίδιους τύπους).

ΑΣΚΗΣΗ 6 Να υπολογιστούν οι δυνάµεις in για n P N0 .

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Αφού οι δυνάµεις µιγαδικών έχουν ίδιες ιδιότητες µε τις δυνάµεις πραγµατικών,
καταρχάς, i0 “ 1, i1 “ i, i2 “ ´1
´1, i3 “ i2 i “ ´ i, i4 “ i2 i2 “ p´1qp´1q “ 1
1, οπότε
` ˘ 4k
@k P N i “ p i4 qk “ 1k “ 1 , i4k`1 “ i4k i “ i, i4k`2 “ i4k i2 “´1
´1, i4k`3 “ i4k i3 “ ´ i.
´1

ΑΣΚΗΣΗ 7 Για µιγαδικό z P C , να υπολογιστούν οι δυνάµεις του z n για n P N0 .

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: ` ˘n ř n ´ ¯ ` ˘k
n
Από το διωνυµικό ϑεώρηµα z n “ Repzq` Impzq i “ k
Repzqn´k Impzq i , οπότε λόγω των
rn{2s k“0 rn{2s
n
ř´ n ¯ ř´ n
¯
δυνάµεων του i, z “ 2k
Repzqn´2k 2k k
Impzq p´1q ` i 2k`1
Repzqn´p2k`1q Impzq2k`1 p´1qk
k“0 k“0
 ϛʹ) Εκθετική µορφή µιγαδικού
Μελετώντας την εκθετική συνάρτηση µε ϕανταστικό εκθέτη, ex i για x P R , περίπου όπως παρακάτω :
Για x P R , έστω rpxq ą 0 και θpxq , το µέτρο και`ένα όρισµα του µη µηδενικού
˘ µιγαδικού ex i δηλαδή,
xi
e “ rpxq cosp θpxqq ` i sinp θpxq p˚q
Παραγωγίζοντας και τα δύο µέλη ως προς τον πραγµατικό x (το i είναι σταθερά), συµπεραίνουµε ότι
ex i
` ˘ ` ˘
i ex i “ r 1 pxq cospθpxqq ` i sinpθpxq `θ 1 pxq rpxq ´sinpθpxqq ` i cospθpxq “ r 1 pxq rpxq ` i θ1 pxq ex i
οπότε, απλοποιώντας από τα δύο µέλη τον µη µηδενικό όρο ex i , από την ισότητα µιγαδικών έπεται,
` r1 pxq
˘ prpxqą0q ` ˘` ˘
“ 0 ^ θ1 pxq “ 1
rpxq
ô DC1 P R` DC2 P R rpxq “ C1 ^ θpxq “ x `C2
` ˘` ˘` ˘ ` ˘
΄Αρα η p˚q γίνεται DC1 P R` DC2 P R `@x P R ex i “ C1 cospx
˘ ` 2q ` i sinpx `C2q και ˘άρα,
`C
ϑέτοντας x “ 0 συµπεραίνουµε ότι 1 “ C1 cospC2 q ` i sinpC2 q ô C1 “ 1, C2 P t2kπ : k P Zu ,
` ˘
ο Euler συµπέρανε ότι @x P R ex i “ cos x ` i sin x ( τύπος Euler )
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ : ` ˘
α) Από τον τύπο Euler @z `P C eargpzq i
˘ “ cospargpzqq ` i sinpargpzqq, οπότε η πολική µορφή µιγαδικού
argpzq i
γράφεται πιο σύντοµα @z P C z “ |z| e και αναφέρεται ως εκθετική µορφή µιγαδικού
(ϑετικός αριθµός επί εκθετική υψωµένη σε ϕανταστικό εκθέτη) .
ϐ) Η εκθετική είναι συντόµευση της πολικής µορφής, οπότε ` για εξισώσεις µιγαδικών˘ σε εκθετική µορφή
ισχύουν οι ισοδυναµίες : |z| e argpzq i “ |r| eθ i ô ` |z| “ |r| ^ argpzq “ θ (˘
και |z| ef pargpzqq i “ |r| eθ i ô |z| “ |r| ^ f pargpzqq P θ`2πk : k P Z .

ΑΣΚΗΣΗ 8 Να υπολογιστούν οι τρεις µορφές του µιγαδικού z “ e3`10 i .

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Από την εκθετική µορφή µιγαδικού z “ |z| eargpzq i , οπότε λόγω των ιδιοτήτων των δυνάµεων,
|z| eargpzq i “ e3`10 i “ e3 e10 i , οπότε ισοδύναµα |z| “ e3 ^ argpzq “ 10
και άρα z “ e3 pcosp10q ` i sinp10qq « ´16.853 ´10.926 i
10
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Argpzq “ 10 ´ r 2π s 2π “ 10 ´ r1.591549s 2π “ 10 ´ 2π « 3.7168

ΑΣΚΗΣΗ 9 Να υπολογιστούν οι τρεις µορφές του αντίθετου µιγαδικού ´z .

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ο αντίθετος ´z ικανοποιεί την εξίσωση z ` p´zq “ 0 οπότε,
pRepzq ` Rep´zqq ` ipImpzq ` Imp´zqq “ 0`i0 ñ Rep´zq “ ´Repzq ^ Imp´zq “ ´Impzq
ñ ´z “ ´Repzq´ Impzq i
Για την πολική και ´
εκθετική µορφή του αντίθετου, από
¯ τις ιδιότητες των πράξεων έπεται ότι
` ˘ ` ˘
´zz “ ´ |z| cospargpzqq ` i sinpargpzqq “ ´|z| cos pargpzqq ` i sin pargpzqq
` ˘
“ |z| cosp argpzq `π q ` i sinp argpzq `π q “ |z| epargpzq`πq i

π
ΑΣΚΗΣΗ 10 Να υπολογιστεί η καρτεσιανή µορφή του αντίστροφου του µιγαδικού z “ 4 e 3 i
` π ˘´1 π 1
` ˘
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: z´1 “ 4 e 3 i “ 4”´1 e´ı 3 i “ 4
cosp´ π3 q ` i sinp´ π3 q « 0.125 ´ 0.2165 ii.
´ π3
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Argpz´1 q “ ´ π3 ´ 2π
2π “ ´ π3 ´ r´0.16666s 2π “ ´ π3 ´ p´1q 2π “ 5π
3
.

ai ´a i ai ´a i
ΑΣΚΗΣΗ 11 ∆είξτε ότι p@a P Rq cospaq “ e ` e ^ sinpaq “ e ´ e
2 2i
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
` ˘ Απόa iτον τύπο Euler,
@a P R e “ cospaq ` i sinpaq ^ e´a i “ cosp´aq ` i sinp´aq “ cospaq ´ i sinpaq
sinpaq,
οπότε, προσθέτοντας ή αφαιρώντας κατά µέλη, προκύπτουν αντίστοιχα οι εξισώσεις
ai ´a i ai
p@a P Rq cospaq “ e `2 e , sinpaq “ e ´ e´a i
2i
 ΑΣΚΗΣΗ 12 Για a P C˚ να λυθεί η εξίσωση ez “ a. ("λογάριθµος" µιγαδικού αριθµού a)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Από την εκθετική µορφή των µιγαδικών, ez “ eRepzq`Impzq i “ eRepzq eImpzq i και a “ |a| eargpaq i , (
η εξίσωση γίνεται, eRepzq eImpzq i “ |a| eargpaq i `οπότε eRepzq “˘|a| ^ Impzq P argpaq ` 2πk : k P Z
΄Αρα, λύσεις είναι οι µιγαδικοί zk “ ln |a| ` argpaq ` 2πk i, k P Z (άπειρες διαφορετικές λύσεις).

ΑΣΚΗΣΗ 13 ∆είξτε ότι p@z1 , z2 P Cq |z1 ¨z2 | “ |z1 |¨|z2 |, argpz1 ¨ z2 q “ argpz1 q ` argpz2 q.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
` z1 ¨z2 , z˘1 , `z2 και ιδιότητες
Από την εκθετική µορφή των µιγαδικών ˘ δυνάµεων, έπεται ότι
|z1 ¨z2| eargpz1 ¨z2 q i “ z1 ¨z2 “ |z1 | eargpz1 q i ¨ |z2 | eargpz2 q i “ |z1| |z2| epargpz1 q`argpz2 qq i
οπότε ισοδύναµα |z1 ¨z2 | “ |z1 |¨|z2 | ^ argpz1 ¨z2 q “ argpz1 q ` argpz2 q

ΑΣΚΗΣΗ 14 Για m P R, δείξτε ότι p@z P C˚ q |z m | “ |z|m ^ argpz m q “ m ¨ argpzq.

m
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Από την εκθετική µορφή των µιγαδικών
m argpz m q i
` z ,argpzq
z και˘ ιδιότητες δυνάµεων,
i m
|z | e m
“ z “ |z| e “ |z|m em¨argpzq i ,
οπότε ισοδύναµα p@z P C˚ q |z m | “ |z|m ^ argpz m q “ m ¨ argpzq.
` ˘ ` ˘m ` ˘
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: ΄Αρα, @φ, m P R cospφq ` i sinpφq “ cospmφq ` i sinpmφq τύπος De Moivre

ΑΣΚΗΣΗ 15 ∆είξτε ότι για κάθε θ, φ P R :

cospθ ` φq “ cospθq cospφq ´ sinpθq sinpφq ^ sinpθ ` φq “ sinpθq cospφq ` sinpφq cospθq
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Για z1 “ eθ i , z2 “ eφ i , από την εκθετική µορφή του µιγαδικού z1 ¨ z2 έπεται ότι
z1 ¨ z2 “ eθ i eφ i “ epθ`φq i “ cospθ ` φq ` i sinpθ ` φq
φq,
επιπλέον όµως, από την καρτεσιανή µορφή, αυτού του µιγαδικού,
` ˘` ˘
z1 ¨ z2 “ cospθq ` i sinpθq cospφq ` i sinpφq
` ˘ ` ˘
“ cospθq cospφq ´ sinpθq sinpφq ` i sinpθq cospφq ` sinpφq cospθq
οπότε, οι µιγαδικοί στα δεξιά µέλη είναι ίσοι και άρα, προκύπτουν οι Ϲητούµενες ταυτότητες
ταυτότητες.

ΑΣΚΗΣΗ 16 ∆είξτε ότι p@θ P Rq cosp2θq “ cos2 pθq ´ sin2 pθq ^ sinp2θq “ 2 cospθq sinpθq
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: ` ˘2
Σύµφωνα µε τον τύπο De Moivre cospθq ` i sinpθq “ cosp2θq ` i sinp2θq,
` ˘2
και από το διωνυµικό ϑεώρηµα cospθq ` i sinpθq “ cos2 pθq ` 2 i sinpθq cospθq ´ sin2 pθq
“ pcos2pθq ´ sin2 pθqq ` i 2 cospθq sinpθq
οπότε, οι µιγαδικοί στα δεξιά µέλη είναι ίσοι και άρα, προκύπτουν οι Ϲητούµενες ταυτότητες
ταυτότητες.

ΑΣΚΗΣΗ 17 p@θ P Rq cosp3θq “ cos3 pθq ´3 cospθq sin2 pθq ^ sinp3θq “ 3 cos2 pθq sinpθq ´sin3 pθq
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: ` ˘3
Σύµφωνα µε τον τύπο De Moivre cospθq ` i sinpθq “ cosp3θq ` i sinp3θq sinp3θq,
και από το διωνυµικό ϑεώρηµα
` ˘3
cospθq ` i sinpθq “ cos3 pθq ` i3 cos2 pθq sinpθq ´ 3 cospθq sin2 pθq ´ i sin3 pθq
` ˘ ` ˘
“ cos3pθq ´ 3 cospθq sin2 pθq ` i 3 cos2pθq sinpθq ´ sin3 pθq
οπότε, οι µιγαδικοί στα δεξιά µέλη είναι ίσοι και άρα, προκύπτουν οι Ϲητούµενες ταυτότητες
ταυτότητες.
Ϲʹ) Η ύψωση στην δύναµη 1{n δεν ισοδυναµεί µε την εύρεση της n-οστής ϱίζας µιγαδικού. Για
οποιονδήποτε µιγαδικό r P C˚ , υπάρχουν n διαφορετικές λύσεις της εξίσωσης z n “ r και αναφέρονται
ως n-ιοστές ϱίζες του r . Μία από αυτές είναι ο µιγαδικός r1{n , αλλά υπάρχουν και άλλες n ´1.
` π ˘1 π
ΑΣΚΗΣΗ 18 α) Να υπολογιστεί ο µιγαδικός z “ 256 e 3 i 8 και ϐ) Να λυθεί η εξίσωση z 8 “ 256 e 3 i
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: ` π ˘1 1 π π
α) Από ιδιότητες δυνάµεων, z “ 256 e 3 i 8 “ 256 8 e 24 i “ 2 e 24 i .
ϐ) Από την εκθετική µορφή του z 8 και ιδιότητες δυνάµεων, η εξίσωση γίνεται
π
256 e 3 i “ z 8 “ p|z|
( e q “ |z|8 e8 argpzqi ,
argpzq i 8
8 π
(
οπότε |z| “ 256 ^ 8 argpzq P 3 `2kπ : k P Z , δηλαδή |z| “ 2 ^ argpzq P 6k`1 24
π : k P Z
Οι διαφορετικές λύσεις προκύπτουν ϑέτοντας argpzq P r0, 2πq , απ΄ όπου k P Z ώστε :
6k`1
24
π P r0, 2πq ô 6k`1 P r0, 48q ô 6k P r´1, 47q ô k P r´ 61 , 47 6
qq,
6k`1
π i
συνολικά δηλαδή, διαφορετικές λύσεις είναι οι µιγαδικοί zk “ 2 e 24 , k “ 0, 1, 2, . . . , 7 .

ηʹ) Συζυγής µιγαδικός

Συζυγής ενός µιγαδικού z “ Repzq ` Impzq ii, ονοµάζεται ο µιγαδικός z “ Repzq ´ Impzq ii.
΄Αµεσα προκύπτουν οι εξής 2 πολύ ϐασικές ιδιότητες : ` ˘
1) z ¨ z “ |z|2 , z `z “ 2 Repzq, z ´z “ 2 Impzq i , 2) @x, y P C x ` y “ x ` y, x ¨ y “ x ¨ y
Η πρώτη ιδιότητα είναι χρήσιµη στον υπολογισµό κλασµάτων και αντίστροφων µιγαδικών σε καρτε-
σιανή µορφή. Η δεύτερη χρησιµοποιείται σε αποδείξεις ιδιοτήτων και στις εξισώσεις µιγαδικών πχ,
αν Πpzq είναι πολυώνυµο του z µε πραγµατικούς συντελεστές, τότε για οποιονδήποτε µιγαδικό
r P C που είναι λύση της εξίσωσης Πpzq “ 0 , έπεται ότι Πprq “ Πprq “ 0 “ 0, δηλαδή και ο συζυγής r
είναι λύση της.

ΑΣΚΗΣΗ 19 Να υπολογιστεί η πολική και η εκθετική µορφή του συζυγή µιγαδικού z .

` ˘ ` ˘
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: z “ |z| cospargpzqq ´ i sinpargpzqq “ |z| cosp´
´ argpzq
argpzqq ` i sinp´ argpzqq “ |z| e´ argpzq i
´ argpzq
` ˘´1
ΠΟΡΙΣΜΑ ΄Αρα, για µιγαδικό z P C µέτρου |z| “ 1 , έπεται ότι z “ e´ argpzq i “ eargpzq i “ z ´1

ΑΣΚΗΣΗ 20 Να υπολογιστεί ο αντίστροφος µιγαδικού z P C˚ , χωρίς την χρήση πολικής µορφής.

z´1 “ z1 “ z1 zz ñ @z P C˚ z ´1 “ z 2 πχ p5 ` 3 iq´1 “ 5 ´ 3 i
` ˘ ` ˘
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: @z P C˚ 34 34
|z|

ΑΣΚΗΣΗ 21 Να υπολογιστεί ο µιγαδικός 3 ` 5 i

2 ` 6i
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Πολ/άζοντας και διαιρώντας µε τον συζυγή του παρανοµαστή, ο παρανοµαστής µετατρέπεται σε
πραγµατικό αριθµό (το τετράγωνο του µέτρου του), οπότε :
3 ` 5 i “ p3 ` 5 iqqp2 ´ 6 iq “ p6 ` 30q ` p10 ´ 18q i “ 36 ´ 8 i “ 36 ´ 8 i
2 ` 6i p2 ` 6 iqqp2 ´ 6 iq 22 ` 62 4 ` 36 40 40

N N
cospN aq ´cosppN `1qaq ´ sinppN `1qaq `sinppN aq `sin a
cospkaq “ 21 ` cospN aq ´cosppN `1qaq
sinpkaq “ ´ sinppN `1qaq `sinppN aq `sin a
ř ř
ΑΣΚΗΣΗ 22 p@a P Rq 2p1 ´cos aq
^ 2p1 ´cos aq
k“0 k“0
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: N
ř řN ` ˘ N
ř řN
ai k
Σύµφωνα µε τον τύπο De Moivre pe q “ cospkaq ` i sinpkaq “ cospkaq ` i sinpkaq ,
k“0 k“0 k“0 k“0
επιπλέον όµως, από τον τύπο αθροίσµατος γεωµετρικής ακολουθίας :
N
1 ´epN `1qa i p1´epN `1qa i qp1 ´e´a i q 1 ´e´a i ´epN `1qa i `eN a i 1´e´a i ´epN `1qa i `eN a i
pea iqk “
ř
1 ´ea i
“ p1 ´ea i qp1 ´e´a i q
“ 2 ´ea i ´e´a i
“ 2p1 ´cospaqq
k“0 ` ˘ ` ˘
1 ´cospaq´cosppN `1qaq`cospN aq ` sinpaq ´sinppN `1qaq`sinpN aq i
“ 2p1 ´cospaqq
οπότε, οι µιγαδικοί στα δεξιά µέλη είναι ίσοι και άρα, προκύπτουν οι Ϲητούµενες ταυτότητες
ταυτότητες.
ϑʹ) Γενικότερα, στο C κάθε πολυωνυµο n -ιοστού ϐαθµού έχει n µιγαδικές ϱίζες.
ΑΣΚΗΣΗ 23 Να υπολογισθεί το πολυώνυµο P pzq “ z 4 ` a3 z 3 ` `a2 z 2 ` a1 z ` a0 , µε ai P R ,
γνωρίζοντας ότι οι µιγαδικοί z1 “ 3 ` 5 i, z2 “ 2 ´ 6 i είναι ϱίζες του.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Αφού ο συντελεστής του µεγιστοβαθµίου όρου είναι 1, είναι πολυώνυµο 4ου ϐαθµού µε πραγµατι-
κούς συντελεστές και οι 4 ϱίζες του είναι οι µιγαδικοί z1 , z2 , z1 , z2 , συµπεραίνουµε ότι :
P pzq “ pz ´ 3 ` 5 iqpz ´ 3 ´ 5 iqpz ´ 2 ´ 6 iqpz ´ 2 ` 6 iq