‫جمهوری اسالمی افغانستان‬

‫وزارت صحت عامه‬

‫ریاست عمومی طب وقایوی‬
‫ریاست کنترول امراض ساری‬
‫پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‬

‫رهنمودپروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫میزان ‪1494‬‬

‫سپتمبر ‪2015‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫تذکر الزم یا چگونه این رهنمود را در فهرست مآخذ نوشت‬

‫تولید مجدد این رهنمود با ذکر منبع و حق امتیاز به پروگرام ملی کنترول توبرکلوز (‪ ) NTP‬صورت گرفته میتواند‪ .‬طور ذیل در فهرست مآخذ‬
‫درج گردد‪:‬‬
‫وزارت صحت عامه جمهوری اسالمی افغانستان ‪ .2015‬رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‪ :‬وزارت صحت عامه‪.‬‬

‫پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‬

‫سناتوریم‪ ،‬سرک دارالمان‬
‫کابل‪ ،‬افغانستان‬
‫ایمیل‪ntpafgdirec@gmail.com :‬‬
‫شماره تماس‪+93 (0)75206 3682 :‬‬
‫‪+93 (0)70028 9410‬‬

‫‪ii‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫فهرست عناوین‬

‫‪ ................................................................................................................................ vii‬سپاسگزاری‬

‫‪..................................................................................................................... viii‬مخففات و اختصارات‬

‫مقدمه ‪1. ....................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪............................................................................................................................................... 1‬‬

‫‪ 1.1 2‬مقصد این رهنمود و مخاطبین مورد نظر‬

‫پروگرام ملی کنترول توبرکلوز ‪2. .................................................................................................................................................‬‬

‫‪............................................................................................................................................... 4‬‬

‫‪ 2.1‬ساختار عملیاتی پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‬ ‫‪4‬‬

‫‪ 2.2‬ستراتیژی ملی کنترول توبرکلوز‬ ‫‪11‬‬

‫کشف و تشخیص واقعه توبرکلوز ‪3. ..............................................................................................................................................‬‬

‫‪............................................................................................................................................. 12‬‬

‫‪ 3.1‬انتان توبرکلوز‬ ‫‪12‬‬

‫‪ 3.2‬تعریف واقعه‬ ‫‪12‬‬
‫‪ 3.3‬کشف واقعه (واقعه یابی)‬ ‫‪13‬‬
‫‪ 3.4‬کشف واقعه توبرکلوز ریوی‬ ‫‪13‬‬
‫‪ 3.515‬واقعه یابی توبرکلوز خارج ریوی‬
‫‪ 3.6 16‬دریافت واقعه فعال توبرکلوز‬

‫‪.............................................................................................. 17‬تشخیص البراتواری در کنترول توبرکلوز‪4.‬‬

‫‪ 4.1‬ساختار وظیفوی شبکه البراتواری توبرکلوز‬ ‫‪17‬‬

‫‪ 4.2‬معاینه نمونه بلغم‬ ‫‪18‬‬
‫یا تضمین کیفیت معاینه میکروسکوپی نمونه بلغم‪4.3QA‬‬ ‫‪18‬‬
‫‪ 4.4‬کلچر‬ ‫‪19‬‬
‫)‪ 4.5(DST‬تست حساسیت دوایی یا‬ ‫‪19‬‬
‫‪ 4.6‬معاینات متمم یا کمکی برای تشخیص توبرکلوز‬ ‫‪20‬‬

‫تداوی توبرکلوز ‪.5........................................................................................................................................................................‬‬

‫‪............................................................................................................................................. 20‬‬

‫‪ 5.1‬ادویه توبرکلوز با مقادیر ترکیب ثابت‬ ‫‪21‬‬

‫‪iii‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫‪ 5.2 21‬رژیم های معیاری تداوی توبرکلوز برای گروپ های مریضان مشخص‬
‫‪ 5.3(DOT) 21‬تداوی تحت مشاهده مستقیم‬
‫‪ 5.4‬مراحل تداوی‬ ‫‪22‬‬
‫‪ 5.5‬تداوی مریضان توبرکلوز حساس در برابر ادویه‬ ‫‪22‬‬
‫‪ 5.6‬نظارت در جریان تداوی‬ ‫‪23‬‬
‫‪ 5.7‬تداوی توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه‬ ‫‪24‬‬
‫‪ 5.8‬تداوی توبرکلوز در اطفال‬ ‫‪26‬‬
‫‪ 5.9‬تداوی توبرکلوز خارج ریوی‬ ‫‪27‬‬
‫‪ 5.10‬رژیم های تداوی برای حاالت خاص‬ ‫‪27‬‬

‫وقایه ‪6........................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪............................................................................................................................................. 29‬‬

‫‪ 6.1‬اقدامات اساسی وقایوی‬ ‫‪29‬‬

‫‪ 6.231‬حاالت یا موارد خاص‬

‫سیستم ثبت و گزارش دهی کنترول توبرکلوز ‪.7 ...........................................................................................................................‬‬

‫‪............................................................................................................................................. 31‬‬

‫‪ 7.1‬سایر معلومات‬ ‫‪31‬‬

‫پروگرام ملی توبرکلوز استفاده میگردند‪ 7.2HMIS‬فارمت های ثبت و گزارشدهی که در دیتابیس‬ ‫‪32‬‬
‫‪ 7.3 33‬گزارشدهی‬
‫‪ 7.4 34‬درخواست ادویه ضد توبرکلوز و تدارکات البراتواری‬
‫‪ 7.5‬گزارش ربعوار در مورد واقعات احتمالی توبرکلوز ومدیریت تماس داشته گان‬ ‫‪35‬‬
‫‪ 7.6‬گزارش ساالنه منجمنت پروگرام‬ ‫‪35‬‬
‫)‪ 7.7TBIS‬سیستم معلومات توبرکلوز (‬ ‫‪35‬‬

‫نظارت و ارزیابی پروگرام ملی کنترول توبرکلوز ‪.8.........................................................................................................................‬‬

‫‪............................................................................................................................................. 35‬‬

‫‪ 8.1 36‬سوپرویژن‬
‫سروی های ویژه یا خاص ‪ 8.2‬مطالعات و‬ ‫‪36‬‬
‫‪ 8.3‬استفاده از نتایج نظارت و ارزیابی‬ ‫‪37‬‬

‫انکشاف قوای بشری برای کنترول توبرکلوز ‪.9...............................................................................................................................‬‬

‫‪............................................................................................................................................. 37‬‬

‫‪ 9.1‬ستراتیژی های انکشاف قوای بشری‬ ‫‪37‬‬

‫‪ 9.2‬نصاب‪ ،‬رهنمودها و کتاب های رهنمایی آموزشی توبرکلوز‬ ‫‪38‬‬

‫‪iv‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫‪ ) ........................................................................ 40‬بر اساس جامعه‪.10DOTS‬دخیل ساختن جامعه و داتس (‬

‫‪ 10.1‬هدف و ستراتیژی های فعالیت های توبرکلوز مبتنی بر جامعه‬ ‫‪40‬‬

‫‪ 10.2‬فعالیت توبرکلوز بر اساس جامعه‬ ‫‪40‬‬

‫‪.11TB/HIV)............................................................ 42‬فعالیت های مشترک (هماهنگ) توبرکلوز و اچ‪-‬ای‪-‬وی (‬

‫‪ .12 ............................. 44‬ابتکارات جدید‪ ،‬مختلط عامه و خصوصی و رسیدگی به توبرکلوز در میان گروپ های با خطر باال‬

‫‪ 12.1‬ابتکارات جدید‬ ‫‪44‬‬

‫داتس شهری‪12.2DOTS‬بخش مختلط سیستم عامه و خصوصی ‪:‬‬ ‫‪44‬‬
‫‪ 12.3‬رسیدگی به توبرکلوز در حاالت و گروپ های با خطر باال‬ ‫‪44‬‬

‫کنترول انتان توبرکلوز‪.13 ...........................................................................................................................................................‬‬

‫‪............................................................................................................................................. 46‬‬

‫‪ 13.1‬فعالیت های مدیریتی به سطح ملی و محلی‬ ‫‪46‬‬

‫‪ 13.2‬تسهیل صحی‬ ‫‪46‬‬

‫‪ .14.................................................................................... 48‬ادویه جات ضد توبرکلوز و مدیریت لوجستیکی‬

‫‪ ....................................................................................................................................... 48‬مآخذ‬

‫‪TB( TB 01)................................................................................................. 52‬ضمیمه ‪ .1‬کارت تداوی‬

‫‪TB 02) ................................................................................... 54‬ضمیمه ‪ :2‬کارت هویت مریضان توبرکلوز (‬

‫‪TB( TB 03) .................................................................................. 55‬ضمیمه ‪ .3‬راجستر مریضان توبرکلوز‬

‫‪XPERT MTB/RIF (TB 04) .............................. 59‬ضمیمه ‪ .4‬راجستر البراتوار برای معاینه مایکروسکوپی نمونه و‬

‫‪ ،XPERT MTB/RIF (TB 05) ...................... 60‬یا ‪AFB‬ضمیمه ‪ :5‬فارم درخواستی برای برای معاینه مایکروسکوپی‬

‫‪(TB 06)........................................................... 61‬ضمیمه ‪ .6‬فورم درخواستی برای کلچر‪ /‬تست حساسیت ادویه‬

‫‪(TB 07).................................................................. 63‬ضمیمه ‪ .7‬رجعت دهی‪ /‬انتقال به هدف تداوی توبرکلوز‬

‫‪............................................................................................ 64‬ضمیمه ‪ .8‬راجستر واقعات احتمالی توبرکلوز‬

‫‪ ................................................................................. 65‬ضمیمه ‪ .9‬راجستر واقعات تماس داشته گان توبرکلوز‬

‫‪ .............................................................. 66‬ضمیمه ‪ .10‬راجستر مریضان مزمن تنفسی (واقعات احتمالی توبرکلوز)‬

‫‪v‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫‪................................................................................. 67‬ضمیمه ‪ .11‬راپور ربعوار فعالیت های البراتوار توبرکلوز‬

‫‪(TB 09)........................................................................... 68‬ضمیمه ‪ .12‬راپورربعوار راجستر واقعات توبرکلوز‬

‫‪(TB 10)..................................................... 69‬ضمیمه ‪ .13‬گزارش ربعوار تبدیل معاینه مایکروسکوپیک نمونه بلغم‬

‫‪(TB 11)................................................................. 70‬ضمیمه ‪ .14‬گزارش ربعوار در مورد نتایج تداوی توبرکلوز‬

‫‪........................................................................................... 71‬ضمیمه ‪ .15‬فورم محسابه و درخواستی ادویه‬

‫‪(12B) ........................ 72‬ضمیمه ‪ .16‬درخواست پروگرام ملی کنترول توبرکلوز بخاطر تجهیزات البراتواری به سطح حوزه‬

‫‪(12C) ................................ 73‬ضمیمه ‪ .17‬درخواست پروگرام ملی توبرکلوز بخاطر تجهیزات البراتوار به سطح تسهیالت‬

‫‪ ................................................................... 74‬ضمیمه ‪ 18‬الف‪ .‬گزارش ربع وار در مورد واقعات احتمالی توبرکلوز‬

‫‪ .......................................... 75‬ضمیمه ‪ 18‬ب‪ .‬گزارش ربعوار رسیدگی به واقعات که در تماس مریضان توبرکلوز بوده اند‬

‫‪ ........................................................................ 76‬ضمیمه ‪ 18‬ج‪ .‬راپور ساالنه در مورد مدیریت پروگرام توبرکلوز‬

‫‪vi‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫سپاسگزاری‬
‫جای مسرت است تا از نظریات و همکاری افراد و موسسات ذیدخل در بازنگری رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان که در چوکات‬
‫وزارت صحت عامه افغانستان فعالیت دارد‪ ،‬ابراز امتنان نمائیم‪ .‬در ضمن‪ ،‬از ذوات آتی که در پروسه انکشاف این سند نظریات تخنیکی فراهم‬
‫نموده اند‪ ،‬قدر دانی و تشکری مینمائیم‪:‬‬

‫از پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‪ ،‬وزارت صحت عامه‬

‫داکتر محمد سلیم "رسولی"‬ ‫•‬
‫داکتر میر حبیب اهلل "اخگر"‬ ‫•‬
‫داکتر سید داوود " محمودی"‬ ‫•‬
‫داکتر لطف اهلل " منظور"‬ ‫•‬
‫داکتر نعمت اهلل "احمدزاده"‬ ‫•‬
‫داکتر محمد همایون " منوچهر"‬ ‫•‬
‫داکتر نورآغا "زاهد"‬ ‫•‬
‫داکتر کمین" ایوبی"‬ ‫•‬
‫داکتر خالد "رهین"‬ ‫•‬

‫از سایر شرکا یا همکاران‬

‫اداره همکاری های بین المللی جاپان (جایکا)‬ ‫•‬
‫داکتر میتسو "ایسونو"‬ ‫•‬

‫از موسسه علوم اداره برای صحت‪ ،‬پروژه چلنج توبرکلوز (تحت شرایط موافقتنامه همکاری شماره ‪)AID-OAA-A-14-00029‬‬
‫داکتر پیدرو گیلمیرو "سواریز"‬ ‫•‬
‫داکتر محمد خاکراه "رشیدی"‬ ‫•‬
‫داکتر عزیزاهلل "حمیم"‬ ‫•‬
‫داکتر مصطفی "شفا"‬ ‫•‬
‫داکتر امان اهلل " مومند"‬ ‫•‬
‫داکتر سید میرزا "سعیدی"‬ ‫•‬
‫داکتر حبیب الدین " فقیریار"‬ ‫•‬
‫داکتر احسان اهلل "درویش"‬ ‫•‬
‫داکتر غالم قادر " قادر"‬ ‫•‬

‫ازدفتر سازمان صحی جهان برای افغانستان‬

‫داکتر سوپریا " وارساویتانا"‬ ‫•‬
‫داکتر محمد رضا "الودال"‬ ‫•‬
‫بااحترام‬

‫داکتر محمد خالد "صدیق"‬

‫آمر پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬
‫وزارت صحت عامه‬

‫‪vii‬‬
‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫مخففات و اختصارات‬

‫سندروم کسبی انحطاط دھنده معافیت انسان‬ ‫‪AIDS‬‬

‫باسیل کالمیت‪-‬گورین‬ ‫‪BCG‬‬
‫مرکز صحی اساسی‬ ‫‪BHC‬‬
‫مرکز تشخیص و تداوی توبرکلوز‬ ‫‪BMU‬‬
‫مجموعه خدمات صحی اساسی‬ ‫‪BPHS‬‬
‫تداوی تحت مشاهده مستقیم – بر اساس جامعه‬ ‫‪CBD‬‬
‫مرکز صحی جامع‬ ‫‪CHC‬‬
‫کارکن صحی جامعه‬ ‫‪CHW‬‬
‫تداوی تحت مشاهده مستقیم‬ ‫‪DOT‬‬
‫ستراتیژی بین المللی پیشنهاد شده برای کنترول توبرکلوز‬ ‫‪DOTS‬‬
‫تست حساسیت دوا‬ ‫‪DST‬‬
‫ایتامبیتول‬ ‫‪E‬‬
‫مجموعه خدمات صحی اساسی شفاخانه یی‬ ‫‪EPHS‬‬
‫ادویه با مقادیر ترکیب ثابت‬ ‫‪FDC‬‬
‫ایزونیازید‬ ‫‪H‬‬
‫کارکن مراقبت صحی‬ ‫‪HCW‬‬
‫ویروس تنقیص دهنده معافیت انسان‬ ‫‪HIV‬‬
‫سیستم مدیریت معلومات صحی‬ ‫‪HMIS‬‬
‫کنترول انتان‬ ‫‪IC‬‬
‫معلومات‪ ،‬آموزش و افهام و تفهیم (مفاهمه)‬ ‫‪IEC‬‬
‫مقاومت در مقابل چندین ادویه ‪TB‬‬ ‫‪MDR-TB‬‬
‫وزارت صحت عامه‬ ‫‪MoPH‬‬
‫مایکوباکتریم توبرکلوز‬ ‫‪MTB‬‬
‫نظارت و ارزیابی‬ ‫‪M&E‬‬
‫موسسه غیر حکومتی‬ ‫‪NGO‬‬
‫البرتوار ملی مآخذ یا ریفرنس‬ ‫‪NRL‬‬
‫پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‬ ‫‪NTP‬‬
‫رئیس صحت عامه والیت‬ ‫‪PHD‬‬
‫سوپروایزر البراتوار به سطح والیت‬ ‫‪PLS‬‬
‫مختلط عامه – خصوصی‬ ‫‪PPM‬‬
‫هماهنگ کننده والیتی توبرکلوز‬ ‫‪PTC‬‬
‫تضمین کیفیت‬ ‫‪QA‬‬
‫ریفامپسین‬ ‫‪R‬‬
‫البراتوار ریفرنس حوزوی‬ ‫‪RRL‬‬
‫سترپتومایسین‬ ‫‪S‬‬
‫مرکز صحی فرعی‬ ‫‪SHC‬‬

‫‪viii‬‬
‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫نمونه بلغم مثبت‬ ‫‪SS+‬‬

‫نمونه بلغم منفی‬ ‫‪SS−‬‬
‫طرز العمل عملیاتی معیاری‬ ‫‪SOP‬‬
‫توبرکلوز‬ ‫‪TB‬‬
‫سیستم معلومات ‪TB‬‬ ‫‪TBIS‬‬
‫اداره انکشافی بین المللی ایاالت متحده امریکا‬ ‫‪USAID‬‬
‫سازمان صحی جهان‬ ‫‪WHO‬‬
‫پیرازینامید‬ ‫‪Z‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫‪ . 1‬مقدمه‬

‫توبرکلوز (‪ )TB‬به عنوان یکی از مشکالت عمده صحت عامه در سراسر جهان محسوب میشود‪ .‬نزدیک به یک – سوم حصه نفوس جهان به‬
‫مکروب توبرکلوز منتن (آلوده) بوده که در معرض خطر مبتال شدن به این مرض قرار دارند‪.‬در سال ‪ 9.6 ،2014‬میلیون انسان به توبرکلوز فعال‬
‫مبتال شده و در حدود ‪ 1.5‬میلیون نفر از اثر این مرض جان شانرا از دست دادند‪ .‬توبرکلوز دومین سبب عمده مرگ را نزد کاهالن از باعث یک‬
‫ارگانیزم انتانی بعد از ویروس تنقیص دهنده معافیت یا ‪ HIV‬تشکیل میدهد‪ .‬بیشترین واقعات آن نزد گروپ سنی که از نظر اقتصادی فعال‬
‫هستند‪ )54-15( ،‬دیده میشود (شکل ‪.)1.1‬‬

‫مبارزه علیه توبرکلوز ب ر دو بُعد متمرکز میباشد‪ .‬اول تمرکز به شکل انفرادی بر مریض که هدف آن تداوی مرض‪ ،‬احیای مجدد فوری مریض غرض‬
‫پیشبرد فعالیت روزمره تا بتواند منحیث یک شخص فعال با خانواده و جامعه در ارتباط بوده و حالت اقتصادی اجتماعی وی تامین گردد‪ .‬دوم به‬
‫سطح جامعه‪ ،‬کنترول توبرک لوز به هدف کاهش شیوع انتان از طریق تشخیص مقدم واقعه و اهتمامات و تداوی مناسب میباشد‪.‬‬

‫مبارزه علیه توبرکلوز از طریق پروگرام ملی کنترول توبرکلوز (‪ ) NTP‬که در خدمات صحی اساسی مدغم گردیده است‪ ،‬به شکل بهتر صورت‬
‫گرفته میتواند‪ .‬در افغانستان‪ ،‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز در سال ‪ 1954‬توسط وزارت صحت عامه به همکاری مالی و تخنیکی سازمان صحی‬
‫جهان (‪ ) WHO‬تاسیس گردید‪ .‬یکی از اجزای عمده پروگرام ملی کنترول توبرکلوز مدغم ساختن آن در خدمات صحی ابتدایی از طریق دخیل‬
‫ساختن شرکای تطبیق کننده مجموعه اساسی خدمات صحی (‪ )BPHS‬و بسته اساسی خدمات شفاخانه یی (‪ )EPHS‬میباشد‪.‬‬
‫افغانستان دومین کشور است که باالترین میزان واقعات توبرکلوز را در حوزه مدیترانه شرقی دارا میباشد‪ .‬و همچنان در ردیف ‪ 22‬کشوری قرار‬
‫دارد که باالترین میزان واقعات توبرکلوز را در جهان دارا است‪.‬قرار تخمین سازمان صحی جهان تقریباً ‪ 189‬واقعه جدید توبرکلوز در هر صدهزار‬
‫نفوس (‪ 189/100000‬نفر) یعنی در حدود ‪ 58000‬واقعه جدید در سال بروز مینماید‪ .‬در حدود ‪ 42‬نفر در هر صدهزار نفوس یعنی ‪13000‬‬
‫نفر در سال جان شانرا به دلیل ابتال به مرض توبرکلوز از دست میدهند‪.‬‬
‫بر اساس آمار های سال ‪ 64 ،2014‬فیصد واقعات جدید بلغم مثبت ریوی (باکتریولوژی) و ‪ %59‬تمام واقعات توبرکلوز را که به مراکز صحی‬
‫عامه مراجعه نموده بودند‪ ،‬زنان تشکیل میدهند (شکل ‪.)1.1‬‬

‫شکل ‪ 1.1‬تعداد واقعات جدید توبرکلوز که نمونه بلغم مثبت‬

‫شکل ‪ 1.2‬تسهیالت صحی که پروگرام ‪ DOTS‬را تطبیق‬
‫گزارش داده شده است با تفکیک سن و جنس‪ ،‬سال ‪2014‬‬
‫میکنند‬

‫‪1‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫در سال ‪ ،۱۹۹۷‬وزارت صحت عامه با همکاری شرکای ذیربط‪ ،‬ستراتیژی کوتاه مدت تداوی توبرکلوز تحت نظارت یا مشاهده مستقیم )‪(DOTS‬‬
‫را در کشور معرفی و از سال ‪ ۲۰۰۲‬آنرا تطبیق مینماید‪ .‬بصورت تخمینی دسترسی نفوس به تسهیالت ‪ DOTS‬به شکل ثابت آن از ‪ %14‬در‬
‫سال ‪ 2001‬به ‪ %97‬در سال ‪ 2014‬افزایش یافته است‪ .‬تعداد مجموعی مراکز صحی که ‪ DOTS‬را تطبیق مینمایند از ‪ ۱۰‬مرکز در سال‬
‫‪ ۲۰۰۱‬به ‪ 1306‬مرکز در سال ‪ 2014‬افزایش یافته است (شکل ‪.)۱.۲‬‬
‫با وجود چالش های زیاد در سال ‪ ،۲۰۱۴‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز بیشترین واقعات توبرکلوز را از سال ‪ 2001‬بدین سو شناسایی نموده‬
‫است (شکل ‪.)۱.۳‬‬
‫افغانستان میزان بلند تداوی موفقانه توبرکلوز تثبیت شده باکتریولوژی را بعد از معرفی ستراتیژی تداوی کوتاه مدت تحت نظارت‬
‫مستقیم )‪ (DOTS‬دارا میباشد‪ ،‬چنانچه در سال ‪ ۲۰۱ 3‬میزان موفقیت تداوی ‪ 90‬فیصد گزارش شده است‪.‬‬
‫پروگرام ملی کنترول توبرکلوز با حمایت سایر همکاران برنامه تشخیص و تداوی مریضان مبتال به توبرکلوز مقاوم در مقابل چندین ادویه ‪(MDR‬‬
‫)‪ TB‬را از ماه جون ‪ ۲۰۱۱‬آغاز نموده و تا امروز ‪ 194‬واقعه ‪ MDR-TB‬تشخیص و تحت تداوی قرار گرفته است‪.‬‬

‫شکل ‪ 1.3‬شناسایی واقعات توبرکلوز‪2014-2001 ،‬‬

‫پروگرام ملی کنترول توبرکلوز به منظور حمایت از فعالیت های کنترول توبرکلوز در افغانستان ‪ ،‬اقدامات مؤفقانه را روی دست گرفته است‪ .‬تعداد‬
‫زیاد نهاد ها و سازمان ها در این راستا همکاری مینمایند که عمدتاً از اداره انکشافی دولت کانادا )‪ ،(CIDA‬اداره انکشافی دولت ایتالیا (‪،)IDCA‬‬
‫اداره همکاری های بینالمللی جاپان )‪ ،(JICA‬صندوق جهانی جهت مبارزه علیه ایدز‪ ،‬توبرکلوز و مالریا )‪ ،(GFATM‬اداره انکشافی بینالمللی‬
‫ایاالت متحده امریکا )‪TB CTA/ TB CARE-I ،(USAID‬پروگرام غذایی جهان )‪ (WFP‬و سازمان صحی جهان)‪ (WHO‬میتوان نام‬
‫برد‪ .‬انجمن توبرکلوز و امراض ریوی افغانستان )‪ ،(ATLDS‬سکتور خصوصی صحت و برنامه داتس شهری (‪ )Urban DOTS‬وانجمن مریضان‬
‫توبرکلوز نیز به شکل چشمگیر برای مبارزه علیه توبرکلوز در افغانستان نقش ارزنده دارند‪.‬‬

‫‪ 1.1‬مقصد رهنمود و افراد مورد هدف‬

‫رهنمود پروگرام ملی توبرکلوز به هدف فراهم نمودن رهنمایی کنترول موثر توبرکلوز در افغانستان تهیه گردیده است‪ .‬همکاری و هماهنگی نزدیک‬
‫تمامی عرضه کننده های مراقبت صحی در سطوح مختلف برای موفقیت تطبیق پروگرام کنترول توبرکلوز ضروری است‪ .‬از اینرو‪ ،‬رهنمود پروگرام‬
‫ملی توبرکلوز منحیث یک رهنمود مآخذ برای تمامی شرکای ذیدخل در فعالیت های کنترول توبرکلوز پنداشته میشود‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫رهنمود ملی کنترول توبرکلوز برای بار اول در سال ‪ 2005‬تهیه گردید که تا به حال چندین بار تجدید نظر شده و آخرین بار در سال ‪2010‬‬
‫بازنگری شد‪ .‬در این اواخر‪ ،‬پروگرا م ملی کنترول توبرکلوز پیشرفت ها و موارد پیشنهادی از جانب سازمان صحی جهان و شرکای تخنیکی همکار‬
‫را با در نظر داشت شرایط کشور مطابقت داده اند‪ .‬از اینرو نیاز است تا آخرین نسخه رهنمود به هدف گنجانیدن موارد مطابقت داده شده توسط‬
‫پروگرام ملی کنترول توبرکلوز بار دیگر تجدید گردد‪.‬‬
‫به هدف تجدید رهنمود‪ ،‬یک تیم پرسونل مرکز و والیاتی ‪ NTP‬و شرکای تخنیکی ‪ NTP‬ایجاد گردید‪ .‬این گروپ به شکل جمعی نسخه موجود‬
‫را تهیه نمودند‪.‬‬
‫رهنمود های ملی کنترول توبرکلوز به منظور استفاده و تطبیق توسط مقامات (نهاد های) دولتی ‪ ،‬تمامی کتگوری های عرضه کننده مراقبت های‬
‫صحی ‪ BPHS‬و ‪ ، EPHS‬عرضه کننده گان مراقبت های صحی خارج از چارچوب ‪ BPHS‬و ‪ ،EPHS‬تسهیالت صحی سایر وزارت خانه ها‪،‬‬
‫سکتور خصوصی؛ شرکای تطبی ق کننده‪ ،‬نهاد های اکادمیک‪ ،‬پرسونل کنترول توبرکلوز‪ ،‬جامعه و تمام نهاد های تمویل کننده تهیه گردیده است‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫رهنمود برای پر وگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫‪ . 2‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‬

‫‪ 2.1‬ساختار عملیاتی پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‬

‫پروگرام ملی توبرکلوز فعالیت های خویش را در چهار سطح انجام میدهد‪:‬‬
‫• به سطح مرکز‬
‫مرکز تخصصی تشخیص و تداوی توبرکلوز‬ ‫•‬
‫به سطح والیت‬ ‫•‬
‫به سطح تسهیل صحی‬ ‫•‬

‫به سطح مرکز‬

‫پروگرام ملی کنترول توبرکلوز (‪ )NTP‬منحیث واحد مرکزی مسئول کنترول توبرکلوز در سراسر کشور میباشد‪ .‬آمر ‪ NTP‬با همکاری سایر‬
‫دیپارتمنت های تخنیکی مسئول تمام پروگرام توبرکلوز است‪.‬‬

‫مسئولیت های عمده به سطح مرکز قرار ذیل میباشند‪:‬‬

‫تهیه و بازنگری پالیسی‪ ،‬ستراتیژی‪ ،‬پالن های عملی‪ ،‬مقررات و طرزالعمل ها برای کنترول توبرکلوز بر اساس ستراتیژی ملی کنترول‬ ‫•‬
‫توبرکلوز در افغانستان‬
‫تامین و بسیج نمودن وجوه مالی برای ‪NTP‬‬ ‫•‬
‫ایجاد هماهنگی با سایر موسسات و نهاد های ملی عامه و خصوصی در ارتباط به کنترول توبرکلوز‪ ،‬مانند وزارت های تحصیالت عالی‬ ‫•‬
‫و امور داخله (بخش زندان ها)‬
‫تنظیم یک شبکه فعال رجعت دهی برای مریضان توبرکلوز‬ ‫•‬
‫تهیه و پخش رهنمود های تخنیکی به هدف ایجاد سهولت برای مراقبت مریضان توبرکلوز در تسهیالت صحی از طریق ‪،BPHS‬‬ ‫•‬
‫‪ EPHS‬و تمامی عرضه کننده های مراقبت صحی‬
‫ایجاد و تامین یک سیستم سرویالنس (نظارت و بررسی) توبرکلوز تا معلومات مرتبط به کنترول توبرکلوز مشمول تدوین ارقام‪ ،‬تحلیل‬ ‫•‬
‫ارقام و ارایه فیدبک را فراهم نماید‬
‫آموزش پرسونل صحی در سطوح مختلف سکتور عامه و خصوصی صحت به هدف تسهیل در تطبیق فعالیت های کنترول توبرکلوز‬ ‫•‬
‫در مطابقت به رهنمود های که توسط ‪ NTP‬فراهم میگردد‬
‫نظارت و ارزیابی از نحوه اجرای فعال یت های کنترول توبرکلوز توسط تیم های حوزوی و والیتی توبرکلوز و رهنمایی آنها‬ ‫•‬
‫بررسی نوبتی یا دوره یی‪ ،‬یکجا با بررسی کننده های مستقل‪ ،‬از نحوه فعالیت های کنترول توبرکلوز به هدف ارزیابی تطبیق پروگرام‬ ‫•‬
‫حصول اطمینان از تامین منظم ادویه جات ضد توبرکلوز‪ ،‬ریجنت های البرتواری و سایر تامینات از طریق انتخاب‪ ،‬تعین مقدار‪،‬‬ ‫•‬
‫تدارکات و توزیع ساالنه‬
‫تنظیم یک شبکه البراتواری به هدف اجرای باکتریولوژی توبرکلوز و تامین یک البراتوار فعال ریفرنس یا مآخذ به سطح ملی (‪)NRL‬‬ ‫•‬
‫به هدف حصول اطمینان از تضمین کیفیت میکروسکوپی توبرکلوز‬
‫تهیه طرزالعمل های معیاری مصئونیت (‪ ) biosafety‬غرض استفاده در البراتوار های توبرکلوز و مراقبت از مریضان توبرکلوز‬ ‫•‬
‫اجرا و تسهیل ریسرچ در ارتباط به ابعاد مختلف توبرکلوز‬ ‫•‬
‫تقویت بسیج سازی جامعه برای کنترول توبرکلوز بشمول اشتراک فعال با کارکنان صحی جامعه (‪)CHW‬‬ ‫•‬
‫ایجاد و تطبی ق پالیسی و ستراتیژی کنترول انتان در تمام تسهیالتی که خطر سرایت توبرکلوز متصور میباشد‬ ‫•‬

‫‪4‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫مرکز تخصصی تشخیص و تداوی توبرکلوز‬

‫مرکز تخصصی تشخیص و تداوی توبرکلوز منحیث یک واحد تخصصی تحت نظارت مستقیم آمر ‪ NTP‬فعالیت دارد که عالوه بر پیشبرد امور‬
‫یومیه‪ ،‬مسئولیت های ذیل را به عهده دارد‪:‬‬
‫• منحیث یک مرکز رجعتی برای تداوی واقعات اختالطی یا رجعت یافته فعالیت مینماید‬
‫تطبیق مدل ها یا ابتکارات کنترول توبرکلوز مشمول کشف‪ ،‬تشخیص و تداوی واقعات توبرکلوز‬ ‫•‬
‫تدویر برنامه های آموزشی تخصصی و بعد از فراغت برای دوکتوران طب و سایر کدر ها به صفت متخصیصین توبرکلوز‬ ‫•‬
‫همکاری در اجرای تحقیقات مربوط به توبرکلوز‬ ‫•‬
‫به سطح والیت‬
‫به سطح والیتی‪ ،‬رئیس صحت عامه والیت (‪ )PHD‬مسئ ول هماهنگی و اجرای فعالیت های کنترول توبرکلوز میباشد‪ .‬رئیس صحت عامه یک‬
‫نفر داکتر طب (‪ ) medical officer‬را به صفت هماهنگ کننده والیتی توبرکلوز (‪ )PTC‬تعین مینماید‪.‬‬
‫مسئولیت ها به سطح والیت قرار ذیل اند‪:‬‬
‫ایجاد هماهنگی با همکاران تطبیق کننده به سطح والیت جهت حصول اطمینان از تطبیق تداوی تحت مشاهده مستقیم (‪)DOTS‬‬ ‫•‬
‫و ‪ DOTS‬مبتنی بر جامعه در سراسر کشور‬
‫پخش و ایجاد تسهیالت در تطبیق رهنمود های ‪ NTP‬برای ولسوالی های مشخص و تسهیالت صحی‬ ‫•‬
‫جمع آوری و تدوین ارقام مربوط به توبرکلوز از تمام تسهیالت صحی به شکل ماهوار‪ ،‬تحلیل مقدماتی این ارقام و ارائه فیدبک به‬ ‫•‬
‫تسهیالت مربوطه در ارتباط به اجراآت شان‬
‫تهیه گزارش های ربعوار نظر به ضرورت ‪ NTP‬و تسلیم دهی آنها در زمان معینه‬ ‫•‬
‫درج ارقام در دیتابیس سیستم معلومات توبرکلوز (‪)TBIS‬‬ ‫•‬
‫حمایت از برنامه های آموزشی پرسونل صحی که برای پیشبرد فعالیت های ‪ NTP‬به سطح مراکز صحی موظف میگردند‬ ‫•‬
‫نظارت از تمام فعالیت های توبرکلوز‪ ،‬همچنان رهنمایی تیم های توبرکلوز به سطح تسهیل صحی ولسوالی نظر به ضرورت‬ ‫•‬
‫تنظیم یک شبکه فعال رجعت دهی برای مریضان توبرکلوز در ولسوالی های مورد نظر در مشوره با مسئولین ‪ ،NTP‬و مسئولین صحی‬ ‫•‬
‫والیتی و ولسوالی‬
‫در هماهنگی با ‪ NTP‬تامین ادویه جات ضد توبرکلوز‪ ،‬ریجنت های البراتواری و سایر تامینات به هدف حصول اطمینان از اینکه در‬ ‫•‬
‫ذخایر والیتی همیشه اقالم مورد نیاز موجود است‬
‫تسهیل در تطبیق تضمین کیفیت (‪ ) QA‬در البراتوار های توبرکلوز در ولسوالی های مورد نظر‬ ‫•‬
‫سهولت در تطبیق طرزالعمل های تهیه شده مصئونیت (‪ ) biosafety‬غرض استفاده در البراتوار های توبرکلوز و اقدامات مناسب‬ ‫•‬
‫کنترول انتان‬

‫سوپروایزر والیتی البراتوار (‪ ) PLS‬تحت نظارت مستقیم هماهنگ کننده والیتی توبرکلوز کار میکند‪ .‬مسئولیت های عمده ‪ PLS‬قرار ذیل‬
‫میباشند‪:‬‬
‫• اجرای معاینات میکروسکوپی توبرکلوز نظر به ضرورت و امکان‬
‫تطبیق سیستم تضمین کیفیت بیرونی در والیت‬ ‫•‬
‫تسهیل در تدویر برنامه های آموزشی البراتواری به سطح والیت‪ ،‬بشمول آموزش معاینه معیاری میکروسکوپی سمیر بلغم توبرکلوز‬ ‫•‬
‫حصول اطمینان از کنترول کیفیت معاینه میکروسکوپی سمیر بلغم مشمول آماده سازی ریجنت ها‬ ‫•‬
‫حصول اطمینان از اجرای طرزالعمل های مصئونیت در محیط البراتوار‬ ‫•‬
‫بازدید نظارتی از سایر تسهیالت تشخیصیه به سطح والیت‪ ،‬و تسهیل ر وند بازدید های نظارتی که از طرف مرکز صورت میگیرد‬ ‫•‬
‫تدوین گزارش های البراتواری از تمام مراکز تشخیصیه به سطح والیت‪ ،‬تحلیل آنها و ارائه فیدبک به مراکز تشخیصیه‬ ‫•‬
‫شریک نمودن گزارش ربعوار به بخش البراتوار ‪NTP‬‬ ‫•‬
‫هماهنگ ساختن تمام فعالیت های مربوط به البراتوار به سطح والیت با مسئول والیتی توبرکلوز )‪(PTC‬‬ ‫•‬

‫‪5‬‬
 ‫رهنمود برای پر وگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫البراتوار ریفرنس حوزوی‬

‫البراتوارهای ریفرنس حوزوی (‪ ) RRLs‬منحیث البراتوار های صحت عامه فعالیت دارند‪ ،‬که یکی از فعالیت های آنها اجرای خدمات تشخیصیه‬
‫برای مریضان توبرکلوز میباشد‪ .‬در حال حاضر‪ ،‬تکنیش های البراتوار کلچر توبرکلوز را در ‪ RRL‬به کمک مالی صندوق جهانی مبارزه علیه ایدز‪،‬‬
‫توبرکلوز و مالریا از طریق مدل جدید تقویت سیستم صحی )‪ ،) HSS‬اجرا مینمایند‪ .‬وزارت صحت عامه به حمایت صندوق جهانی ‪UNDP /‬‬
‫پیشنهاد نموده تا مایکروبیولوجست ها برای البراتوار های حوزوی استخدام گردند‪ .‬در نظر است با پیشرفت متذکره‪ ،‬تست های حساسیت دوایی‬
‫برای ادویه خط اول تداوی توبرکلوز نیز اجرا گردد‪ .‬برای یکتعداد البراتوار های حوزوی مورد نظر مایکروسکوپ های ‪ LED‬و ماشین های ‪Xpert‬‬
‫‪ MTB/RIF‬به هدف تسهیل اهتمامات پروگرامتیک توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه فراهم خواهد گردید‪.‬‬

‫نقش تسهیالت صحی عامه در راستای کنترول توبرکلوز در سطوح مختلف‬

‫تسهیالت صحی مختلف در کنترول توبرکلوز نقش دارند‬
‫شفاخانه های حوزوی منحیث شفاخانه رجعتی با در نظر داشت دسترسی به مراقبت های تخصصی برای تداوی اشکال مختلف واقعات اختالطی‬
‫توبرکلوز فعالیت دارند‪ .‬در حاالتیکه البراتوار های ریفرنس حوزوی مجهز با ماشین های ‪ Xpert MTB/RIF‬باشند‪ ،‬این شفاخانه ها اهتمامات‬
‫پروگرامتیک توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه را فراهم خواهند نمود‪.‬‬

‫شفاخانه های والیتی منحیث شفاخانه های رجعتی برای سیستم صحی والیتی بوده که یکتعداد بخش های تخصصی دیگر را نیز دارند‪ .‬تشخیص‬
‫و تداوی واقعات توبرکلوز یکی از اجزای خدمات صحی شفاخانه های والیتی میباشد‪.‬‬

‫شفاخانه های ولسوالی نقش مهم را در مدیریت ‪ BPHS‬ایفا نموده که یک سلسله خدمات جامع را فراهم مینمایند‪ .‬داتس یا ‪ DOTs‬یکی از‬
‫اجزای کلیدی ‪ BPHS‬است‪ .‬در سطح ولسوالی‪ ،‬شفاخانه ولسوالی پروگرام ملی کنترول توبرکلوز را در تطبیق فعالیت های کنترول توبرکلوز در‬
‫هر چهار سطح تسهیل صحی تقویت مینماید‪.‬‬

‫مراکز صحی جامع )‪ :(CHCs‬مراکز صحی جامع تشخیص و تداوی مریضان توبرکلوز را انجام میدهند‪.‬‬ ‫‪o‬‬

‫مراکز صحی اساسی (‪ :) BHCs‬تسهیالت تشخیصیه توبرکلوز در مراکز صحی اساسی مهیا نمیباشد‪ .‬رجعت دهی مریضان یا اخذ و‬ ‫‪o‬‬
‫ارسال نمونه های بلغم یا سالید ها غرض تشخیص به نزدیکترین مرکز تشخیصیه و تعقیب مریضان که رژیم ‪ DOTS‬را دریافت‬
‫مینمایند‪ ،‬از جمله خدمات است که توسط مراکز صحی اساسی فراهم میگردد‪.‬‬

‫مراکز صحی فرعی (‪ :) SHCs‬تسهیالت تشخیصیه توبرکلوز در مراکز صحی فرعی قابل دسترس نمیباشد‪ .‬رجعت دهی واقعات مشکوک‬ ‫‪o‬‬
‫یا احتمالی توبرکلوز برای تشخیص و تعقیب مریضان تحت تداوی ‪ DOTS‬از جمله اقدامات کلیدی این تسهیالت به شمار میآید‪ .‬در‬
‫ضمن‪ ،‬آنها فعالیت های آگاهی دهی (معلومات‪ ،‬آموزش و افهام و تفهیم) در ارتباط به توبرکلوز را فراهم مینمایند‪.‬‬

‫پسته های صحی (‪ :) Health posts‬در سطح جامعه کارکنان صحی جامعه ‪ CHWs‬و دایه های محلی خدمات ابتدایی صحی را از‬ ‫‪o‬‬
‫منازل شان فراهم نموده که منحیث پسته های صحی جامعه فعالیت دارند‪ .‬رجعت دهی واقعات مشکوک توبرکلوز برای تشخیص و‬
‫تعقیب مریضان تحت تداوی ‪ DOTS‬از جمله اقدامات کلیدی پسته های صحی بوده که عالوه بر اینها‪ ،‬فعالیت های آگاهی دهی‬
‫توبرکلوز را نیز انجام میدهند‪.‬‬

‫‪6‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫خدمات توبرکلوز که توسط مراکز صحی مختلف سیستم صحی (‪ BPHS‬و ‪ )EPHS‬فراهم میشود درجدول ‪ 2.1‬ذیل بصورت خالصه تذکر داده‬
‫شده است‪.‬‬

‫جدول ‪ 2.1‬خدمات توبرکلوز که توسط تسهیالت صحی عامه در سطوح مختلف فراهم میگردد‬

‫معلومات‪،‬‬
‫رجعت دهی‬
‫اهتمامات‬ ‫رجعت دهی‬ ‫آموزش و افهام‬
‫تداوی‬ ‫تشخیص‬ ‫واقعات‬
‫واقعات ‪MDR-‬‬ ‫واقعات اختالطی‪،‬‬ ‫تداوی‬ ‫و تفهیم در‬ ‫نوع مرکز صحی‬
‫واقعات‪TB/HIV‬‬ ‫میکروسکوپی‬ ‫احتمالی‬
‫‪TB‬‬ ‫به شمول اطفال‬ ‫رابطه به‬
‫توبرکلوز‬
‫توبرکلوز‬
‫شفاخانه امراض‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫ساری افغان‪ -‬جاپان‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫شفاخانه ملی‬

‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫شفاخانه حوزوی‬

‫‪X‬‬
‫*‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫شفاخانه والیتی‬
‫*‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫شفاخانه ولسوالی‬
‫مرکزصحی جامع یا‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪CHC+/BHC+‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫مرکز صحی اساسی‬

‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫مرکز صحی فرعی‬

‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫پسته صحی‬

‫* شفاخانه های والیتی و ولسوالی واقعات مشکوک ‪ MDR-TB‬را به سطوح باالتر غرض تعقیب بیشتر رجعت داده میتوانند‪.‬‬

‫عالوه بر تسهیالت صحی عامه‪ ،‬تسهیالت صحی خصوصی و انواع دیگر تسهیالت موجود که خدمات صحی مشمول توبرکلوز را فراهم مینمایند‪،‬‬
‫در جدول ‪ 2.2‬خالصه گردیده است‪.‬‬

‫جدول ‪ 2.2‬خدمات کلینیکی که توسط عرضه کننده های مراقبت صحی و تسهیالت مختلف صحی فراهم میگردد‬
‫البراتوار‬ ‫شفاخانه ها یا‬ ‫عرضه کننده های‬
‫معالجه کننده‬ ‫دواخانه های‬ ‫های‬ ‫معاینه خانه‬ ‫کلینیک های‬ ‫مراقبت صحی خارج‬ ‫تسهیالت‬
‫های سنتی‬ ‫شخصی‬ ‫شخصی‬ ‫های شخصی‬ ‫شخصی‬ ‫از ‪NTP/MoPH‬‬ ‫صحی عامه‬ ‫فعالیت‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫آموزش صحی در ارتباط ‪X‬‬
‫به توبرکلوز‪ ،‬شناسایی و‬
‫رجعت دهی واقعات‬
‫احتمالی توبرکلوز‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫ثبت واقعات احتمالی‬
‫توبرکلوز‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫اخذ نمونه های سمیر‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫معاینه میکروسکوپی‬
‫سمیر بلغم‬

‫‪7‬‬
 ‫رهنمود برای پر وگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫البراتوار‬ ‫شفاخانه ها یا‬ ‫عرضه کننده های‬

‫معالجه کننده‬ ‫دواخانه های‬ ‫های‬ ‫معاینه خانه‬ ‫کلینیک های‬ ‫مراقبت صحی خارج‬ ‫تسهیالت‬
‫های سنتی‬ ‫شخصی‬ ‫شخصی‬ ‫های شخصی‬ ‫شخصی‬ ‫از ‪NTP/MoPH‬‬ ‫صحی عامه‬ ‫فعالیت‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫تشخیص واقعات تثبیت ‪X‬‬
‫شده توبرکلوز ذریعه‬
‫باکتریولوژی‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫تشخیص واقعات‬
‫توبرکلوز خارج ریوی‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫ثبت واقعات تائید شده‬
‫توبرکلوز‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫آغاز تداوی برای تمام‬
‫کتگوری ها مشمول‬
‫بررسی واقعات تماس‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫حمایت کننده تداوی یا‬
‫‪DOT‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫گزارش دهی‬

‫نقش پروگرام ملی کنترول توبرکلوز و سایر شرکا یا همکاران در جدول ‪ .2.3‬خالصه گردیده است‪.‬‬

‫جدول ‪ 2.3‬خدمات مدیریتی که توسط ‪ NTP‬و دیگر شرکا یا همکاران فراهم میگردد‬
‫شرکا یا همکاران‬ ‫برنامه ملی کنترول‬ ‫وظایف‬
‫توبرکلوز‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫سرپرستی از حمایت کننده های تداوی‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫تعقیب ‪ defaulters‬یا افرادی که درجریان تداوی شان غیر حاضری‬
‫میکنند‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫آموزش فراهم کننده های مراقبت صحی‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫سرپرستی‪ ،‬نظارت و ارزیابی‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫تضمین کیفیت برای البراتوار ها‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫مدیریت ادویه جات و تدارکات توبرکلوز‬
‫‪X‬‬ ‫فراهم نمودن نقش رهبری‪ ،‬وجوه مالی و مقررات‬

‫پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان توسط چهار دیپارتمنت مدیریت میگردد‪ :‬هماهنگ کننده ملی توبرکلوز؛ مدیریت عمومی آموزش‪،‬‬
‫تعلیمات صحی و ابتکارات جدید؛ مدیریت عمو می البراتوار‪ ،‬سرویالنس‪ ،‬و ادویه؛ و مدیر عمومی اداری‪ .‬در کل‪ ،‬به تعداد ‪ 36‬کارمند در سطح مرکز‬
‫و ‪ 68‬نفر به سطح والیات ایفای وظیفه مینمایند (شکل ‪.)2.1‬‬

‫‪8‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫آمر پروگرام ملی‬

‫کنترول توبرکل وز‬

‫مدیر عمومی‬
‫حمایه کننده‬ ‫تریننگ‪ ،‬تعلیمات‬ ‫مدیرعمومی‬ ‫مدیر عمومی‬
‫تخنیکی پروگرام‬ ‫صحی و ابتکارات‬ ‫سرویالنس‪ ،‬اداره‬ ‫اداری‬
‫جدید‬ ‫ادویه والبراتوار‬

‫مدیر‬ ‫مدیر‬ ‫مدیر‬

‫مدیر تعلیما ت‬ ‫ابتکارات‬ ‫مدیر‬ ‫مدیر توبکلوز‬
‫مدیر تریننگ‬ ‫سرویالنس‬ ‫اداره ادویه‬ ‫البراتوار‬ ‫مقاوم‬
‫صحی‬ ‫جدید‬ ‫مدیر‬ ‫مدیر مالی‬
‫خدمات‬ ‫وحسابی‬

‫افیسر‬ ‫مسئول کنترول‬ ‫مامور‬

‫تعلیمات‬ ‫توبرکلوز شهری‬ ‫احصایه‬
‫صحی‬ ‫مامور‬ ‫مامور‬ ‫مامور‬
‫ترانسپ‬ ‫ذاتیه‬ ‫تحریرات‬
‫ورت‬

‫مبلغ تعلیمات صحی‬

‫‪1‬‬ ‫‪ 5‬درایور‬
‫‪ 2‬محافظ‬ ‫‪ 5‬کارگر‬ ‫تحویالدار ‪ 2‬باغبان‬

‫‪ 68‬مسئول‬
‫والیتی و نظارت‬
‫کننده والیتی‬
‫البراتوار‬
‫توبرکلوز‬
‫یادداشت‪ = ACSM :‬تبلیغات‪ ،‬مفاهمه و بسیج سازی اجتماعی‬

‫‪9‬‬
 ‫رهنمود برای پر وگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫شکل ‪ 2.1‬ساختار تشکیالتی پروگرام ملی توبرکلوز‬

‫‪10‬‬
 ‫پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‬

‫‪ 2.2‬ستراتیژی ملی کنترول توبرکلوز‬

‫کنترول توبرکلوز یکی از اولویت های عمده پالیسی ملی صحت ‪ 2020-2015‬میباشد‪ .‬اولین پالن ملی ستراتیژیک کنترول توبرکلوز برای سال‬
‫های ‪ 2005-2003‬ایجاد گردید که در آنها اهداف جهانی ‪ %70‬کشف واقعات جدید سمیر بلغم مثبت و ‪ %85‬تداوی موفقانه الی سال ‪2005‬‬
‫منحیث اهداف ملی برای ستراتیژی سه ساله ‪ DOTS‬قبول گردید‪ .‬پالن ملی ستراتیژیک بعدی برای سال های ‪ 2010-2006‬ایجاد و در سال‬
‫‪ 2008‬به هدف تحت پوشش قرار دادن دوره الی ‪ 2013‬تجدید نظر شد‪ .‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‪ ،‬ستراتیژی موجود را برای دوره ‪-2014‬‬
‫‪ 2018‬تهیه نموده است‪.‬‬

‫دیدگاه (‪)Vision‬‬
‫یک کشور عاری از توبرکلوز تا این مرض به عنوان یک مشکل صحت عامه الی ‪ 2050‬محو گردد‪.‬‬

‫هدف‬
‫کاهش وفیات توبرکلوز تا ‪ %50‬الی اخیر ‪ 2018‬در مقایسه به ‪2013‬‬
‫پالن ملی ستراتیژیک ‪ 2018-2014‬در برگیرنده ‪ 9‬مسیر ستراتیژیک میباشد‪:‬‬
‫‪ . 1‬تقویت تعهد سیاسی و توسعه ‪DOTS‬‬
‫‪ . 2‬تقویت انکشاف قوای بشری‬
‫‪ . 3‬تقویت سیستم سرویالنس‪ ،‬نظارت و ارزیابی ( ‪)M&E‬‬
‫‪ . 4‬تنظیم سیستم تامین ادویه و مدیریت آن‬
‫‪ . 5‬تقویت شبکه البراتواری‬
‫‪ . 6‬رسیدگی به واقعات ‪ ،MDR-TB ،TB/HIV‬توبرکلوز اطفال و اشخاص نیازمند ضعیف و آسیب پذیر‬
‫‪ . 7‬دخیل ساختن تمام فراهم کننده های مراقبت صحی‬
‫‪ . 8‬توانمند سازی افراد مبتال به توبرکلوز و جامعه از طریق مشارکت‬
‫‪ . 9‬ایجاد محیط حمایوی و انکشاف تحقیق (ریسرچ)‬

‫مداخالت و فعالیت های ستراتیژیک برای هر مسیر ستراتیژیک در پالن ملی ستراتیژیک ‪ 2018-2014‬واضح گردیده است‪.‬‬
‫ستراتیژی جهانی محو توبرک لوز در حقیقت ستون فقرات کنترول توبرکلوز در افغانستان را میسازد‪ .‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز متعهد به فعالیت‬
‫های ملی به هدف نایل آمدن اهداف جهانی ستراتیژی محو توبرکلوز میباشد (جدول ‪.)2.4‬‬

‫جدول ‪ 2.4‬اهداف ستراتیژی جهانی محو توبرکلوز‬

‫اهداف ‪2035‬‬ ‫هدف برای ‪2025‬‬ ‫شاخص‬
‫‪%95‬‬ ‫‪%75‬‬ ‫کاهش میزان وفیات توبرکلوز در مقایسه به سال ‪2015‬‬

‫‪( %90‬کمتر از ‪ 10‬واقعه توبرکلوز در‬ ‫‪( %50‬کمتر از ‪ 55‬واقعه توبرکلوز‬ ‫کاهش میزان واقعات توبرکلوز در مقایسه به ‪2015‬‬
‫یکصد هزار نفوس)‬ ‫در یکصد هزار نفوس)‬
‫بدون مصارف زیاد‬ ‫بدون مصارف زیاد‬ ‫خانواده های که مصارف زیادی را در نتیجه توبرکلوز متحمل‬
‫میگردند‬

‫‪11‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫‪ .3‬کشف و تشخیص واقعه توبرکلوز‬

‫‪ 3.1‬انتان توبرکلوز‬
‫توبرکلوز یک مرض انتانی بوده که عامل آن باسیل مایکوباکتریم توبرکلوز و گاهی هم مایکوباکتریم بوویس و مایکوباکتریم افریکانوم بوده میتواند‪.‬‬
‫توبرکلوز اکثراً ریه ها را مصاب ساخته ولی اعضای دیگر بدن را نیز ماووف ساخته میتواند‪.‬‬
‫انتان همیشه از طریق انشاق باسیل توبرکل داخل سیستم تنفسی میشود‪ .‬توبرکلوز از محراق ابتدایی ریه به سایر اعضای بدن از طریق جریان‬
‫خون‪ ،‬سیستم لمفاوی و برانش ها و یا انتشار مستقیم سرایت نموده که از این طریق هر عضو را مصاب ساخته میتواند‪.‬‬
‫به استثنی واقعات تماس مستقیم با واقعه نمونه بلغم مثبت تثبیت شده‪ ،‬تماس های متباقی نسبتاً کمتر باعث مرض میشود‪ .‬هنگامیکه باسیل‬
‫توبرکلوز توسط یک فرد انشاق میشود شخص مذکور ممکن مصاب نشود زیرا که تعداد مایکروارگانیزم های زنده که وارد بدن میشوند بسیار کم‬
‫و ناچیز است و یا اینکه ارگانیزم ها با دوز انتانی که بتواند باعث تاسس مرض گردد داخل سیستم تنفسی نمیشوند‪ .‬حتی هرگاه باسیل ها سبب‬
‫منتن شدن یک فرد شوند‪ ،‬انتان صرف در ‪ 10‬فیصد وقایع سبب مرض فعال نزد کسانی که انتان ابتدایی را کسب نموده باشند‪ ،‬میگردد‪.‬‬

‫‪ 3.2‬تعریف واقعه‬
‫تعریف واقعه برای بدست آوردن موارد ذیل ضرور میباشد‪:‬‬
‫راجستریشن مناسب مریض و شناسایی واقعه‬ ‫•‬
‫انتخاب رژیم های معیاری و مناسب تداوی‬ ‫•‬
‫معیاری سازی روند جمع آوری ارقام برای کنترول توبرکلوز‬ ‫•‬
‫ارزیابی تناسب واقعات با تفکیک ناحیه‪ ،‬بکتریولوژی و تاریخچه تداوی‬ ‫•‬
‫تحلیل و ارزیابی ‪ cohort‬نتایج تداوی‬ ‫•‬
‫نظارت و ارزیابی دقیق از روند واقعه یابی و ارزیابی موثریت برنامه های توبرکلوز در داخل ولسوالی ها‪ ،‬کشور ها و به سطح منطقه‬ ‫•‬

‫واقعه احتمالی توبرکلوز (‪ ) presumptive TB‬به مریض اطالق میگردد که اعراض و عالیم که داللت کننده به توبرکلوز را داشته باشد (قبالً‬
‫بنام واقعه مشکوک توبرکلوز یاد میگردید)‬
‫واقعه توبرکلوز تثبیت شده باکتریولوژیک عبارت از حالت است که نمونه بیولوژیکی در م عاینه سمیر میکروسکوپی‪ ،‬کلچر یا تست های تشخیصیه‬
‫سریع تصویب شده سازمان صحی جهان (مانند ‪ ،)Xpert MTB/RIF‬مثبت دریافت گردد‪ .‬تمام این چنین واقعات بدون در نظر داشت اینکه‬
‫آیا تداوی آغاز گردیده است یا خیر باید اطالع داده شوند‪.‬‬
‫تشخیص کلینیکی توبرکلوز عبارت از حالت است که تمام معیار های تائیدی باکتریولوژی تکمیل نبوده ولی توسط داکتر یا پرسونل صحی منحیث‬
‫واقعه فعال تو برکلوز تشخیص و کورس مکمل تداوی توبرکلوز تجویز گردیده باشد‪ .‬این تعریف شامل تمام واقعاتی که بر اساس یافته های غیر‬
‫نارمل اکسری یا هستولوژی داللت کننده بر توبرکلوز و واقعات خارج ریوی که تائید البراتوار نگردیده اند‪ ،‬میباشد‪ .‬اکثراً دیده شده است که واقعات‬
‫تشخیص ک لینیکی بعداً در معاینه باکتریولوژی (قبل یا بعد از آغاز تداوی) نیز مثبت گزارش داده شده است و نیاز است تا در کتگوری تثبیت‬
‫شده باکتریولوژی درج گردند‪.‬‬
‫واقعات تثبیت شده باکتریولوژی یا کلینیکی توبرکلوز نیز بر اساس موارد ذیل تصنیف بندی شده میتوانند‪:‬‬
‫• ناحیه اناتومیک مرض – ریوی یا خارج ریوی‬
‫تاریخچه قبلی تداوی – مریضانی که جدیداً یا قبالً تداوی گردیده باشند (مریضان عود کننده‪ ،‬ناکام شدن تداوی نزد مریضان‪ ،‬تداوی‬ ‫•‬
‫بعد از غیابت مریض‪ ،‬سایر مریضان که قبالً تداوی شده باشند)‪ ،‬و مریضانی که تداوی قبلی توبرکلوز نزد شا ن نامعلوم باشد‬
‫مقاوم در برابر ادویه – مقاوم در برابر یک دوا (مونو)‪ ،‬مقاوم در برابر دو ادویه‪ ،‬و مقاوم در برابر چندین ادویه‪ ،‬شدیداً مقاوم در برابر‬ ‫•‬
‫ادویه‪ ،‬مقاوم در برابر ریفامپسین‬
‫حالت ‪ –HIV‬مریضان توبرکلوز که ‪ HIV‬نزد شان مثبت است‪ ،‬مریضان توبرکلوز که ‪ HIV‬منفی استند و مریضان توبرکلوز که حالت‬ ‫•‬
‫‪ HIV‬نزد شان معلوم نباشد‬

‫‪12‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫‪ 3.3‬کشف واقعه (واقعه یابی)‬

‫کشف واقعه توبرکلوز به هدف شناسایی مقدم مریضان توبرکلوز با تاکید خاص بر آنهاییکه توبرکلوز ریوی تثبیت شده باکتریولوژی دارند صور ت‬
‫میگیرد‪ .‬شناسایی از طریق معاینه سمیر بلغم افراد مصاب به اعراض تنفسی (سرفه بلغم دار برای بیشتر از ‪ 2‬هفته) نزد افرادی که به تسهیالت‬
‫صحی مراجعه نموده باشند یا آنهاییکه در خانه با مریض توبرکلوز به تماس بوده اند‪.‬‬

‫کشف واقعه باعث تسهیل در موارد ذیل میگردد‪:‬‬

‫شناسایی مقدم واقعات توبرکلوز‪ ،‬بخصوص واقعات توبرکلوز تثبیت شده باکتریولوژی‬ ‫•‬
‫کاهش شیوع توبرکلوز در جامعه‬ ‫•‬
‫تسکین درد افراد مصاب به توبرکلوز و جلوگیری از معلولیت یا مرگ ناشی از توبرکلوز‬ ‫•‬

‫به منظور اثرات اپیدیمولوژیک برای کنترول مرض و توسعه ‪ DOTS‬با کیفیت‪ ،‬کشف واقعات توبرکلوز باید در فعالیت های روزانه مراقبت صحی‬
‫مدغم شده و دقیقا باید سازماندهی‪ ،‬رسیدگی‪ ،‬نظارت و ارزیابی شود‪ .‬از اینرو واقعه یابی توبرکلوز در دو مرحله یعنی متمم و مرحله تداوم اجرا‬
‫گردد‪ .‬هر دو مرحله به اساس استفاده باکتریولوژی و معاینه سمیر بلغم است‪.‬‬
‫مرحله اول عبارت از شناسایی و معاینه سمیر بلغم نزد تمام واقعات احتمالی توبرکلوز در تمام تسهیالت صحی میباشد‪ .‬این کار توسط نرس‬ ‫•‬
‫ها ‪ ،‬تکنیشن های البراتوار وکارکنان صحی آموزش دیده اجرا شده میتواند‪ .‬این مرحله در کشور های با میزان خطر متوسط یا بلند واقعات‬
‫توبرکلوز مانند افغانستان یک اولویت مطلق میباشد‪.‬‬
‫مرحله دوم عبارت از تعقیب تشخیصیه افرادی است که نتیجه نمونه بلغم شان منفی بوده اما اعراض تنفسی نزد آنها ادامه مییابد‪ .‬این مرحله‬ ‫•‬
‫به منظور تائید یا رد توبرکلوز یا سایر پتولوژی های تنفسی بوسیله پروسه های مختلف تشخیصیه چون کلچر‪ ،‬رادیوگرافی‪،Gene-Xpert،‬‬
‫‪ LED‬و سایر معاینات متمم عالوه بر مشاهده و تعقیب کلینیکی صورت میگیرد‪.‬‬

‫‪ 3.4‬کشف واقعه توبرکلوز ریوی‬

‫پرسونل صحی آموزش دیده در ارتباط به توبرکلوز (داکتر ها‪ ،‬نرس ها‪ ،‬تکنیشن های البراتوار و غیره) و اشخاصی که برای واقعه یابی مسئول‬
‫هستند‪ ،‬باید فعالیت های ذیل را انجام دهند‪:‬‬
‫واقعات احتمالی توبرکلوز را نزد مریضانی که به تسهیل صحی مراجعه مینمایند بر اساس پروسیجر های که در جدول ‪ 3.1‬تشریح‬ ‫•‬
‫شده است‪ ،‬اسکریننگ و شناسایی نمایند‬
‫به منظور اخذ نمونه های بلغم موقعیت یا محل مناسب را با در نظر داشت حفظ محرمیت مریض و مد نظر گرفتن اقدامات کنترول‬ ‫•‬
‫انتان انتخاب نمائید‪ ،‬و مریضان احتمالی توبرکلوز را به محل متذکره غرض اخذ نمونه بلغم رهنمایی کنید‬
‫از هر مریض احتمالی توبرکلوز ریوی سه نمونه بلغم را در جریان ‪ 24‬ساعت بر اساس پروسیجر های تشریح شده جدول ‪ 3.2‬جمع‬ ‫•‬
‫آوری نماید‪.‬‬
‫همیشه نمونه های بلغم و نمونه های بیولوژیکی را از معروض شدن به شعاع آفتاب و حرارت زیاد دور نگهدارید‬ ‫•‬
‫سایر پرسونل صحی و افراد جامعه را در مورد اهمیت تشخیص مقدم و تداوی توبرکلوز آموزش و انگیزه دهید‪ .‬در سال ‪ ،2009‬پروگرام‬ ‫•‬
‫ملی کنترول توبرکلوز طرزالعمل های عملیاتی معیاری را در ارتباط ب ه کشف واقعه و تشخیص واقعات توبرکلوز نزد کاهالن در افغانستان‬
‫تهیه نموده است که معلومات مفصل را در مورد این پروسیجر فراهم مینماید‪.‬‬

‫مهمترین عرض داللت کننده به واقعات احتمالی توبرکلوز ریوی نزد کاهالن عبارت از سرفه که برای دو یا بیشتر از دو هفته دوام نماید (جدول‬
‫‪ ).3.1‬سایر اعراض معمول عبارتند از‪:‬‬
‫هموپتیزس‪ -‬سرفه خوندار یا بلغم خوندار‬ ‫•‬
‫ضیاع قابل مالحظه وزن‬ ‫•‬

‫‪13‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫تب ‪ /‬عرق شبانه‬ ‫•‬

‫ضعیفی‬ ‫•‬
‫درد صدری‬ ‫•‬
‫بی اشتهائی‬ ‫•‬
‫نفس تنگی‬ ‫•‬

‫جدول ‪ . 3.1‬سواالت برای دریافت(اسکریننگ) واقعات احتمالی توبرکلوز‬

‫پرسونل صحی باید سواالت ذیل را بپرسد‪:‬‬
‫• آیا امروز سرفه داشته اید؟‬
‫اگر جواب مثبت باشد‪ ،‬پس بپرسید‪:‬‬
‫چقدر وقت است که سرفه میکنید؟‬ ‫•‬
‫اگر جواب – برای مدت بیشتر از دو هفته باشد – پس سوال کنید‪:‬‬
‫▪ آیا سرفه تان همراه با بلغم است؟ آیا اخالط دفع میکنید؟ آیا مخاط است؟‬

‫در حاالتیکه سه جواب مثبت به سواالت فوق باشد‪ ،‬واقعه احتمالی توبرکلوز ریوی نزد شخص میباشد‬

‫بعد از شناسایی‪ ،‬واقعه احتمالی توبرکلوز را به ساحه که برای راجستریشن انتخاب گردیده است‪ ،‬رهنمایی کنید‬ ‫•‬
‫بعد از راجستر‪ ،‬مریض احتمالی توبرکلوز را در مورد مرض توبرکلوز و اهمیت نمونه های بیولوژیکی آگاهی بدهید‬ ‫•‬
‫تمام قطی های نمونه های بیولوژیکی را با ذکر نام‪ ،‬آدرس‪ ،‬شماره مریض احتمالی توبرکلوز و تاریخ شناسایی نموده و قطی را برای‬ ‫•‬
‫مریض غرض جمع آوری نمونه داده وی را به محل جمع آوری رهنمای کنید‬

‫جدول ‪ . 3.2‬اخذ نمونه خوب بلغم‬

‫کارمندان صحی آموزش دیده برای مریض اهمیت اخذ نمونه خوب بلغم را باید به الفاظ ساده توضیح داده و در روشنایی هدایات ذیل برایش‬
‫عمالً نمایش دهد‪:‬‬
‫مقدار زیاد هوا را بگیرید (نفس عمیق بکشید)‬ ‫•‬
‫هوا را برای چند ثانیه محدود در شش ها نگه داشته و بعداً خارج سازید‪.‬‬ ‫•‬
‫این روش را سه بار تکرار نمائید‬ ‫•‬
‫بعد از مرتبه سوم‪ ،‬کوشش کنید تا سرفه کرده و مقدار بلغم را خارج نمائید‬ ‫•‬
‫• خلط یا بلغم را بداخل قطی تف کنید‬
‫سرپوش ظرف یا قطی را بگذارید‬ ‫•‬
‫ظرف یا قطی بلغم را به کارکن صحی بدهید‬ ‫•‬
‫عین روش را غرض نمونه گیری یا سمپل گیری بار دوم و سوم تکرار نمائید‬ ‫•‬

‫جهت حصول نتیجه بهتر‪ ،‬نمونه بلغم باید حاوی مخاط چرکدار بوده و مقدار کافی (‪ 3‬تا ‪ 5‬ملی لیتر) باشد‪ .‬اگر نمونه مانند لعاب‬ ‫•‬
‫دهن باشد‪ ،‬نباید استفاده شود‪.‬‬
‫فوراً بعد از دریافت اولین نمونه‪ ،‬نرس باید تائید نماید که مقدار و کیفیت بلغم جمع آوری شده قابل قبول است و خود را مطمئن‬ ‫•‬
‫سازد که نام مریض درست درج گردیده است‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫بعد از دریافت اولین نمونه نرس باید قطی که از قبل لیبل زده شده باشد‪ ،‬برای مریض احتمالی توبرکلوز داده و شخص مذکور باید‬ ‫•‬
‫نمونه دوم را روز بعد در خانه از طرف صبح بعد از بیدار شدن از خواب و قبل از شستن دهن جمع آوری نماید‪ .‬این یک روش بهتر‬
‫برای دریافت نمونه خوب بلغم بوده‪ ،‬چون افرازات قصبات که در هنگام شب تجمع مینماید‪ ،‬به شکل بنفسهی بعد از برخاستن مریض‬
‫احتمالی توبرکلوز از خواب دفع میگردد‪.‬‬
‫مریض احتمالی توبرکلوز باید به روز دوم به مرکز صحی غرض تحویل دهی نمونه دوم بلغم برای کارکن صحی مراجعه نماید‪.‬‬ ‫•‬
‫زمانیکه مریض احتمالی توبرکلوز نمونه دوم را تسلیم مینماید‪ ،‬قطی نشانی شده (لیبل دار) غرض جمع آوری نمونه سوم در همان‬ ‫•‬
‫روز برای وی داده شود‪.‬‬
‫کارمند صحی فوراً بعد از دریافت نمونه های دوم و سوم‪ ،‬فورمه درخواست بلغم را خانه پری نماید‪.‬‬ ‫•‬
‫در واقعاتیکه مریض احتمالی توبرکلوز نمونه دوم را نمی آورد یکی از کارمندان باید به خانه او تماس گرفته و کوشش نماید که نمونه‬ ‫•‬
‫را بدست آورد‪.‬‬
‫کارمند صحی که جهت شناسایی مریض احتمالی توبرکلوز و جمع آوری نمونه بلغم موظف شده است باید نمونه های جمع آوری‬ ‫•‬
‫شده را به ال براتوار تحویل دهد‪ .‬مریض احتمالی توبرکلوز نباید نمونه بلغم را خودش به البراتوار انتقال دهد‪.‬‬
‫هر گاه البراتوار در عین مرکز صحی جایکه نمونه ها بدست میآید موقعیت نداشته باشد‪ ،‬پس نمونه های بلغم باید در یک جعبه فلزی‬ ‫•‬
‫و در یک جای سرد دور از روشنی تا زمانی که به ال براتوار انتقال داده میشود‪ ،‬باید نگهداری شوند‪ .‬یک نفر کارمند صحی با تجربه یا‬
‫‪ CHW‬باید نمونه ها را به نزدیکترین البراتوار محل در جریان کمتر از ‪ 3‬روز از زمان اخذ نمونه انتقال نماید‪.‬‬
‫در صورتیکه قطی ها در زمان معینه به دلیل دور بودن البراتوار تحویل داده شده نتواند‪ ،‬توصیه میگردد تا سالیدهای نمونه بلغم‬ ‫•‬
‫تثبیت شده و به عوض قطی ها به البراتوار محلی ارسال شود‪.‬‬
‫نتایج حاصله معاینه سمیر میکروسکوپی باید به شکل مناسب ثبت گردد‪ ،‬و در جریان ‪ 24‬ساعت بعد از اینکه نمونه بلغم به البراتوار‬ ‫•‬
‫تسلیم داده میشود‪ ،‬در دسترس کارکن صحی م وظف قرار داده شود‪ .‬در حاالتی که نمونه از سایر تسهیالت صحی بدست میآید‪،‬‬
‫تکنیشن البراتوار طوری هماهنگ سازد که نتایج در جریان کمتر از ‪ 48‬ساعت بعد از دریافت نمونه به کارکن صحی موظف تسهیل‬
‫صحی فراهم شود‪.‬‬

‫تعقیب تشخیصیه توسط داکتر مجرب طب نزد واقعه احتمالی توبرکلوز که یک معاینه سمیر بلغم مثبت دریافت گردیده باشد یا حد اقل دو معاینه‬
‫سمیر بلغم منفی همراه با ابنارملتی های رادیوگرافی که از نظر کلینیکی بسیار مشکوک به توبرکلوز بوده و اعراض تنفسی ادامه بیابد‪ ،‬باید اجرا‬
‫گردد‪ .‬دوکتوران به هدف تعقیب اشخاص از چارت رهنمایی اهتمامات واقعات احتمالی توبرکلوز باید استفاده نمایند (شکل ‪ .)3.1‬در حاالتیکه‬
‫داکتر طب با تجربه در تسهیل موجود نباشد‪ ،‬مریض باید به نزدیکترین مرکز صحی که داکتر آموزش دیده برای توبرکلوز دارد‪ ،‬باید راجع شود‪.‬‬

‫‪ 3.5‬واقعه یابی توبرکلوز خارج ریوی‬

‫اعراض داللت کننده بر توبرکلوز خارج ریوی وابسته به عضو ماووف میباشد‪ .‬مریضان مصاب به توبرکلوز خارج ریوی اکثراً به دلیل اعراض اساسی‬
‫مانند تب‪ ،‬بی اشتهایی‪ ،‬از دست دادن وزن‪ ،‬کسالت و ضعیفی مراجعه مینمایند‪ .‬عالوه بر اینها‪ ،‬مریضان اعراض و عالیم مرتبط به عضو ماووفه را‬
‫نیز میداشته باشند‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫تمام مریضان احتمالی توبرکلوز ریوی‬

‫نمونه میکروسکوپی برای ‪AFB‬‬

‫یک ‪ SS+‬یا حد اقل دو ‪ SS-‬با ابنارملتی کلیشه رادیوگرافی‬

‫معاینه م یکروسکوپی بلغم را تکرار نمائید‪ ،‬و انتی بیوتیک های وسیع الساحه بجز از ادویه ضد‬
‫توبرکلوز و ‪ f luoroquinolones‬برای مریض توصیه گردد‬

‫مریض بهبودی حاصل نکرد‬ ‫مریض بهبود یافت‬

‫یک یا چندین سالید مثبت‬ ‫تمام سالید ها منفی است‬

‫رادیوگرافی صدر‪ GenXpert ،‬و‬

‫قضاوت داکتر‬

‫توبرکلوزاست‬ ‫توبرکلوز نیست‬

‫شکل ‪ :2‬اهتمامات مریضان احتمالی توبرکلوز‬

‫‪ 3.6‬دریافت واقعه فعال‬

‫هدف اساسی اسکریننگ توبرکلوز فعال عبارت از کشف مقدم واقعه فعال توبرکلوز‪ ،‬آغاز فوری تداوی به هدف نهایی کاهش خطر عواقب سؤ تداوی‪،‬‬
‫مشکل صحت عامه و کاهش عواقب بالقوه اجتماعی و اقتصادی‪ ،‬همچنان کاهش شیوع توبرکلوز میباشد‪.‬‬

‫‪16‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫دریافت واقعه فعال توبرکلوز عبارت از شناسایی سیستماتیک اشخاص مشکوک به توبرکلوز فعال در یک گروپ مورد هدف از قبل تعین شده‪ ،‬با‬
‫استفاده از تست ها‪ ،‬معاینات و سایر پروسیجر های که به گونه سریع اجرا شده میتوانند‪ ،‬میباشد‪ .‬اسکریننگ تست ها‪ ،‬معاینات و سایر پروسیجر‬
‫ها ب ه گونه مثمر اشخاص را که به احتمال زیاد مصاب به توبرکلوز فعال هستند از آنهاییکه نمیباشند‪ ،‬باید مجزا و تشخیص بتواند‪ .‬در میان آنهاییکه‬
‫اسکریننگ شان مثبت دریافت میگردد‪ ،‬نیاز است تا یک یا چندین تست تشخیصیه و ارزیابی کلینیکی که به شکل مجموعی از دقت باالی‬
‫برخوردار هستند‪ ،‬اجرا شود‪.‬‬

‫الگوریتم های مفصل برای دریافت واقعه فعال در طرزالعمل عملیاتی ( ‪ ) SoP‬توبرکلوز اطفال و طرزالعمل برای کشف‪ ،‬تشخیص و تداوی توبرکلوز‬
‫فراهم گردیده است‪.‬‬
‫گروپ های ذیل برای اسکریننگ سیستماتیک غرض دریافت توبرکلوز فعال توسط ‪ NTP‬اولویت بندی گردیده است‪:‬‬
‫• اعضای خانواده و سایر افرادی که در تماس نزدیک مریض استند‬
‫در صورتیکه واقعه منبع (اندکس) یک طفل باشد‪ ،‬باید دریافت واقعه فعال غرض شناسایی منبع انتان متمرکز باشد (جزئیات بیشتر‬ ‫•‬
‫در طرزالعمل عملیاتی برای تداوی توبرکلوز در اطفال فراهم گردیده است)‬
‫اشخاص مصاب به ‪ HIV‬هر بار که به مرکزصحی مراجعه مینمایند‬ ‫•‬

‫‪ .4‬تشخیص البراتواری در کنترول توبرکلوز‬

‫بخش البراتوار های مرکزی وزارت صحت عامه مسئول تنظیم شبکه البراتوار های صحت عامه در سراسر کشور میباشد‪.‬‬

‫‪ 4.1‬ساختار وظیفوی شبکه البراتواری توبرکلوز‬

‫تکنیشن های البراتوار مراکز خدمات صحی باید معاینات میکروسکوپی بلغم را انجام داده بتوانند؛ از اینرو آموزش‪ ،‬تشویق و نظارت از اجراآت آنها‬
‫ضروری است‪ .‬شبکه البراتواری در سه سطح (سطح اطراف‪ ،‬متوسط و مرکزی) از نظر تخنیکی و اداری ترتیب شده است‪:‬‬

‫سطح محیطی یا اطراف ‪ :‬البراتوار های توبرکلوز ولسوالی و والیتی‬

‫‪ PLS‬مسئول فعالیت های این سطح است‪ ،‬و تیم تخنیکی حد اقل شامل یک نفر تکنیشن البراتوار که در معاینه میکروسکوپی بلغم آموزش دیده‬
‫باشد‪ ،‬است‬

‫سطح متوسط‪ :‬البراتوار ریفرنس حوزوی‬

‫در حال حاضر‪ ،‬پرسونل البراتوار های ریفرنس حوزوی عبارت از تکنیشن های البراتوار میباشند که معاینات البراتوار های صحت عامه بشمول‬
‫معاینه میکروسکوپی و کلچر توبرکلوز را انجام میدهند‪ .‬تکنیشن های البراتوار ‪ RRLs‬در ارتباط به اجرای تضمین کیفیت میکروسکوپی توبرکلوز‬
‫از طریق بررسی مجدد (‪ ) cross-checking‬نیز آموزش دیده اند‪ .‬هماهنگ کننده البراتوار حوزوی فعالیت های را که به سطح ‪ RRL‬صورت‬
‫میگیرند‪ ،‬سرپرستی مینماید‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫سطح مرکزی‪ :‬البراتوار ملی ریفرنس (‪) NRL‬‬
‫البراتوار ملی ریفرنس در هماهنگی با البراتوار های مرکزی وزارت صحت عامه فعالیت دارد‪ .‬کارمندان ‪ NRL‬مشتمل است برهماهنگ کننده‬
‫البراتوار ملی توبرکلوز و تیم تخنیکی شامل شش تن تکنیشن های مجرب البراتوار که دو کارمند معاینه کلچر توبرکلوز و ‪ DST‬را انجام میدهند‪.‬‬

‫‪17‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫‪ 4.2‬معاینه سمیر بلغم‬

‫طریقه تلوین زیل نلسن برای معاینه سمیر بلغم پیشنهاد شده تا باسیل های اسید و فاست دریافت شود‪ .‬این یک طریقه ساده و ارزان با تکنالوجی‬
‫مناسب است که اجرا و تحلیل نتایج آن آسان میباشد‪ .‬این تست نتایج به موقع را فراهم نموده تا واقعات توبرکلوز را که منبع انتان برای جامعه‬
‫است کشف شده و اساسی ترین شاخص های اپیدیمولوژیک را که برای ارزیابی ‪ NTP‬الزم است فراهم می نماید‪.‬‬

‫(توضیحات عملی تمام طرزالعمل های مربوط به معاینه بلغم با میکروسکوپی مستقیم در رهنمود تخنیکی برای معاینه بلغم توبرکلوز با‬
‫میکروسکوپی مستقیم توسط ‪ NTP‬فراهم شده است‪ ،‬قابل دسترس است)‪.‬‬

‫‪ QA 4.3‬یا تضمین کیفیت معاینه میکروسکوپی سمیر بلغم‬

‫تضمین کیفیت عبارت از سیستم است که توسط ‪ NTP‬جهت بهبود و تامین مثمریت و اعتبار یا موثق بودن خدمات البراتواری توبرکلوز درتمام‬
‫سطوح شبکه میکروسکوپی ایجاد شده است‪.‬‬

‫پروگرام ‪ QA‬دارای سه بخش اساسی است‪:‬‬

‫کنترول کیفیت ‪ -‬عبارت از یک روند موثر و سیستماتیک نظارت داخلی به هدف شناسایی تکرر اشتباهات و مقایسه آنها با حدود قابل‬ ‫•‬
‫قبول در معاینات میباشد‪ .‬با استفاده از این میکانیزم البراتوار های توبرکلوز میتوانند شایستگی خدمات تشخیصیه شان را تثبیت‬
‫نمایند‪.‬‬
‫اجرای تست های تخصصی – پروگرام تست تخصصی به البراتوارهای اشتراک کننده اجازه میدهد تا قابلیت های شانرا از طریق نتایج‬ ‫•‬
‫حاصله از تست های شان با نتایج سایر البراتوارهای شبکه که عین نمونه ها را بدست میاورند‪ ،‬ارزیابی کنند‪.‬‬
‫بهبود کیفیت در بر گیرنده تحلیل و تجزیه اجزای خدمات تشخیصیه معاینه میکروسکوپی میباشد تا به هدف بر طرف ساختن دایمی‬ ‫•‬
‫موانع راه موفقیت‪ ،‬راه حل های را د ریافت نمود‪ .‬جمع آوری ارقام‪ ،‬تحلیل و تجزیه ارقام‪ ،‬شناسایی مشکالت و دریافت راه حل بهتر از‬
‫اجزای کلیدی این پروسه میباشد‪ .‬در نتیجه نظارت متداوم و شناسایی نواقص‪ ،‬اقدامات اصالحی به هدف جلوگیری از تکرار این‬
‫مشکالت‪ ،‬روی دست گرفته میشود‪.‬‬

‫فعالیت های تضمین کیفیت به اشکال متعدد صورت میگیرد‪ ،‬که بعضی آنها بدون در نظر داشت اینکه کدام نوع تست ها اجرا میگردد برای‬
‫البراتوار ها معمول است‪ .‬فعالیت شامل موارد ذیل اند‪:‬‬
‫تثبیت نمونه های که جهت معاینه تسلیم داده شده است‪.‬‬ ‫•‬
‫کنترول منظم ریجنت ها یا معرف های که برای طرزالعمل ها استفاده میشوند (به شمول میعاد انقضأ)‪.‬‬ ‫•‬
‫استفاده از ستندرد ها (یا نمونه های دانسته شده مثبت) در معاینات روتین‬ ‫•‬
‫بررسی متناوب و تجدید طرزالعمل های رهنمودی‪.‬‬ ‫•‬
‫حفظ و مراقبت منظم و درجه بندی (کالیبریشن) تجهیزات‬ ‫•‬
‫جمع آوری ارقام و تحلیل و تجزیه آنها‬ ‫•‬
‫مالقات های منظم با مراجعین البراتوار‬ ‫•‬

‫ارزیابی خارجی کیفیت یا ‪EQA‬‬

‫‪ EQA‬یا ارزیابی خارجی کیفیت عبارت از پروسه ارزیابی اجراآت البراتوار میباشد‪ ،‬ارزیابی خارجی کیفیت شامل ارزیابی ساحوی (بازدید های‬
‫نظارتی)‪ ،‬تست ‪ panel‬و معاینه دوباره سالید ها میباشد‪ .‬ارزیابی منظم تمامی البراتوار های که معاینات سمیر بلغم توبرکلوز را انجام میدهند‪،‬‬
‫باید صورت گیرد‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫ارزیابی ساحوی‬
‫یکی از فواید عمده ارزیابی ساحوی اینست که تکنیشن های محلی با کارمندان سطح متوسط یا مرکزی مستقیماً در تماس میشوند‪ .‬عالوه برآن‪،‬‬
‫ارزیابی البراتوارها تحت شرایط واقعی کاری باعث میگردد تا اصالحات بدون هر نوع تاخیر صورت گیرد‪.‬‬

‫آزمایش ‪Panel‬‬
‫آزمایش ‪ panel‬پروسهء است که البراتوارهای محیطی یا البراتوار که معاینه را انجام میدهد‪ ،‬معاینه میکروسکوپی اسید و فاست یکتعداد سالید‬
‫های آماده شده را که از البراتوارهای مرکزی یا ریفرنس بدست میآورند‪ ،‬انجام میدهند‪ .‬این فعالیت هم طرزالعمل تلوین البراتوار و هم توانایی‬
‫تکنیشن ها را جهت شناسایی باسیل های اسید و فاست موجود بررسی مینماید‪.‬‬

‫‪ Cross – Checking‬یا بررسی متقابل یا تصادفی‬

‫کنترول دوباره به شکل اتفاقی عبارت از پروسه جمع آوری سالید ها بصورت اتفاقی از میان سالید های روتین البراتوار محیطی (البراتوار تست‬
‫کننده) میباشد که بعداً سالید های انتخاب شده در البراتوار به سطح متوسط یا ریفرنس (البراتوار کنترول کننده) دوباره معاینه میگردد‪ .‬با این‬
‫کار ارزیابی احصاییوی دقت و تخصصی بودن البراتوار محیطی صورت میگیرد‪ .‬در هر مرتبه کنترول سالید ها‪ ،‬فیدبک تحریری که حاوی خال ها‬
‫یا نمره دهی نادرست است همراه با پیشنهادات به هدف بهبود کیفیت (اقدامات اصالحی)‪ ،‬ارسال میگردد‪.‬‬

‫‪ 4.4‬کلچر‬
‫معاینه کلچر میکوباکتریو م یگانه تشخیص قطعی توبرکلوز را فراهم مینماید‪ .‬در مقایسه با معاینه میکروسکوپی‪ ،‬کلچر پر هزینه بوده و نیاز به‬
‫آماده سازی بهتر و کارمندان مجرب دارد‪ .‬بنابرین کلچر باید بصورت انتخابی با در نظر داشت اولویت های ذیل استفاده شود‪:‬‬

‫‪ . 1‬سرویالنس مقاومت دوایی توبرکلوز منحیث یک بخش کامل ارزیابی اجراات کنترول پروگرام‪.‬‬
‫‪ . 2‬تشخیص واقعات با عالیم کلینیکی و رادیولوژیکی داللت کننده بر توبرکلوز ریوی که سمیرها بصورت متواتر منفی باشند‬
‫‪ . 3‬تشخیص توبرکلوز اطفال و خارج ریوی‪.‬‬
‫‪ . 4‬تعقیب مریضان توبرکلوز که کورس تداوی معیاری نزد آنها نتیجه ندهد و در معرض خطر ارگانیزم های مقاوم دوایی قرار داشته باشند‪.‬‬
‫‪ . 5‬ارزیابی افرادی که در معرض خطر بلند قرار داشته و عرضی باشند‪ ،‬مانند کارمندان البراتوار‪ ،‬عرضه کننده گان خدمات صحی که از‬
‫مریضان ‪ MDR-TB‬مراقبت مینمایند‬

‫‪ 4.5‬تست حساسیت دوایی یا )‪(DST‬‬

‫تست حساسیت دوایی میکوباکتریوم توبرکلوزبصورت قابل مالحظه جهت اهداف اپیدیمولوژیکی ارزش دارد‪ .‬شیوع مقاومت درمریضان جدید‬
‫توبرکلوز (مقاومت ابتدایی) یک اقدام خوب وموثر خدمات تداوی بوده و انتخاب رژیم ها را درپروگرام تداوی رهنمایی مینماید‪ .‬نوسان در میزان‬
‫مقاومت نزد مریضانیکه قبالً تداوی شده (مقاومت کسبی) نشانه از عدم موفقیت مدیریت کنترول پروگرام میباشد‪ .‬همچنان تست های حساسیت‬
‫به شکل انفرادی نزد مریضانی که تداوی نزد شان موفق نباشد و یا آنهاییکه با وجود تداوی موفقانه مرض نزد شان عود میکند‪ ،‬با ارزش باشد‪.‬‬
‫گرچه تست های روزمره حساسیت کلچر مریضان جدید باعث فشار کاری در خدمات البراتواری میگردد‪ ،‬و با در نظر داشت موفقیت رژیم تداوی‬
‫چهار دوا (و حتی با موجودیت مقاومت در برابر یک دوا) مزایای اجرای این تست توجیه شده نمیتواند‪.‬‬

‫اجرای ‪ DST‬برای مریضان انفرادی محدود به موارد ذیل میگردد‪:‬‬

‫مریضانی که به رژیم های معیاری تداوی جواب نمیدهند‪.‬‬ ‫•‬

‫افراد با خطر باال که کلچر نزد آنها مثبت باشد‪ ،‬مانند کارمندان البراتوار‪ ،‬کارکنان صحی جامعه که از مریضان ‪ MDR-TB‬مراقبت‬ ‫•‬
‫مینمایند‬

‫‪19‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫• افرادی که در تماس نزدیک با مریضان ‪ MDR-TB‬بوده و اعراض و عالیم توبرکلوز نزد شان موجود باشد‬
‫توضیحات بیشتر در ارتباط به کلچرتوبرکلوز و ‪ DST‬در رهنمود کلچر توبرکلوز و ‪ DST‬برای کنترول توبرکلوز در افغانستان‪ ،‬وجود دارد‪.‬‬

‫‪ 4.6‬معاینات متمم یا کمکی برای تشخیص توبرکلوز‬

‫اکسری صدر‬
‫اجرای اکسری صدر به هدف تشخیص توبرکلوز نزد کاهالن قابل اعتماد نبوده‪ ،‬زیرا بسیاری امراض دیگر صدری لوحه توبرکلوز را در اکسری نشان‬
‫داده و توبرکلوز ریوی یکتعداد زیاد خیاالت غیر هادی را در معاینه رادیوگرافی ممکن نشان بدهد‪ .‬از جانب دیگر‪ ،‬اجرای معاینه اکسری در مقایسه‬
‫به نتایج واقعه یابی نسبتاً پرهزینه میباشد‪ .‬از جانب دیگر‪ ،‬تداوی تنها با یافته های اکسری صدر در صورتیکه تست البراتواری مثبت نباشد‪ ،‬آغاز‬
‫نمی شود‪ ،‬مگر اینکه داکتر تداوی را بر اساس معاینه کلینیکی تجویز نماید‪.‬‬
‫معاینه اکسری به هدف تشخیص توبرکلوز نزد اطفال‪ ،‬کاهالن که در تماس با واقعات انتانی باشند و مریضانی که از توبرکلوز ‪ miliary‬یا خارج‬
‫ریوی رنج میبرند‪ ،‬بسیار کمک کننده بوده میتواند‪.‬‬

‫‪Xpert MTB/RIF‬‬

‫معاینه ‪ Xpert MTB/RIF‬از جمله انکشافات جدید برای تشخیص توبرکلوز مقاوم با ریفامپسین میباشد‪ .‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز رهنمود‬
‫و کتاب رهنمای تطبیق ‪ Xpert MTB/RIF‬برای افغانستان سال ‪ 2015‬را قبالً تهیه نموده که الگوریتم تشخیصیه را فراهم مینماید‪.‬‬
‫در صورت امکان‪ ،‬اجرای ‪ Xpert MTB/RIF‬بصفت تست مقدم نزد تمام اطفال مشکوک به توبرکلوز توصیه میگردد‪ .‬معاینه ‪Xpert‬‬
‫‪ MTB/RIF‬منحیث تست بدیل برای روش های معمول (بشمول میکروسکوپی آزمایشی‪ ،‬کلچر‪ ،‬و هستوپتالوژی) برای تست نمونه های مشخص‬
‫غیر ریوی (عقدات لمفاوی و انساج دیگر) نزد اطفال مشکوک به توبرکلوز خارج ریوی ممکن استفاده گردد‪.‬‬

‫تست جلدی توبرکولین‬

‫تست جلدی توبرکلوین (‪ ) Montoux Test‬به هدف تشخیص توبرکلوز نزد کاهالن در کشور های که شیوع این مرض زیاد باشد‪ ،‬ارزش کمتر‬
‫دارد‪ .‬در صورتیکه تست جلدی توبرکولین )‪ (TST‬مثبت دریافت گردد داللت به مصابیت شخص به توبرکلوز و منفی بودن این تست مصابیت به‬
‫توبرکلوز را رد کرده نمیتواند (البته در یکتعداد بسیار کم واقعات)‪ .‬از جانب دیگر‪ ،‬مثبت بودن تست توبرکولین ممکن در نتیجه مداخله انواع دیگر‬
‫انتان مایکوبکتریوم ها جدا از مایکوبکتریوم توبرکلوز یا مایکوبکتریم بوویس باشد‪.‬‬
‫اگرچه تست جلدی توبرکولین نزد اطفال کمتر از ‪ 5‬سال مهم است چون مثبت بودن این تست بیشتر انتان جدید توبرکلوز و خطر بلند تاسس‬
‫مرض فعال را نشان میدهد‪ .‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‪ ،‬تست جلدی توبرکولین را به هدف تشخیص توبرکلوز در اطفال کمتر از ‪ 5‬سال استفاده‬
‫میکند‪.‬‬

‫‪ .5‬تداوی توبرکلوز‬
‫پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‪ ،‬تداوی توبرکلوز را بر اساس اهداف ذیل گسترش داده است‪:‬‬
‫شفایابی یا معالجه مریضان و احیای مجدد کیفیت زندگی و میزان فعالیت مریضان توبرکلوز‬ ‫•‬
‫جلوگیری از وفیات ناشی از توبرکلوز فعال یا اثرات مؤخر آن‬ ‫•‬
‫وقایه از عود توبرکلوز‬ ‫•‬
‫کاهش سرایت توبرکلوز به دیگران‬ ‫•‬
‫وقایه از انکشاف و سرایت مقاومت دوایی‬ ‫•‬

‫‪20‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫‪ 5.1‬ادویه ضد توبرکلوز با ترکیب مقادیر ثابت‬

‫در مطابقت با رهنمود های سازمان صحی جهان برای تداوی مرض توبرکلوز‪ ،‬پروگرام ملی توبرکلوز استفاده از مقادیر ترکیبی ثابت (‪)FDCS‬‬
‫ادویه جات ضد توبرکلوز را برای تمام سکتور ها در سراسر کشور توصیه مینماید‪ .‬به هدف سهولت در استفاده ‪ ،FDCS‬پروگرام ملی کنترول‬
‫توبرکلوز تدارکات و توزیع آنها را به شکل وسیع فراهم نموده است‪.‬‬
‫• تصور میشود که ‪ FDCS‬از مقاومت دوایی که در نتیجه مونوتراپی یا تداوی با یک دوا حاصله از ادویجات جداگانه بوجود میآید‪،‬‬
‫جلوگیری نماید‬
‫در صورت ‪ ، FDCS‬مریضان در انتخاب اخذ ادویه نقش ندارند‬ ‫•‬
‫احتمال اشتباهات تجویز ادویه یا نسخه نویسی کمتر است‪ ،‬به دلیل اینکه مقادیر توصیه شده بسیار واضح بوده و دوز آن بر اساس وزن‬ ‫•‬
‫مریض به آسانی عیار شده میتواند‬
‫تعداد تابلیت ها کم بوده که ممکن مریض به خوردن آن عالقه بگیرد‪.‬‬ ‫•‬

‫مهمترین دوا های که در تداوی توبرکلوز استفاده میشوند عبارتند از ایزونیازید )‪ ،(H‬ریفامپسین )‪ ،(R‬پیرازینامید )‪ ،(Z‬سترپتومایسن )‪ (S‬و‬
‫ایتامبوتول )‪ .(E‬این دوا ها به شکل ترکیبی یا ‪ FDCs‬موجود است مانند ‪( HR‬ایزونیازید و ریفامپسین)؛ ‪( RHZE‬ریفامپسین‪ ،‬ایزونیازید‪،‬‬
‫پیروزینامید و ایتامبوتول)؛ و ‪( RHE‬ریفامپسین‪ ،‬ایزونیازید و ایتامبوتول)‪.‬‬
‫تضمین کیفیت برای تامین قابلیت دسترسی ادویه جات ‪ FDCs‬ضروری میباشد‪ .‬به هدف حصول اطمینان از تضمین کیفیت ادویجات ضد‬
‫توبرکلوز که توسط پروگرام ملی کنترول توبرکلوز فراهم میگردد‪ ،‬ادویه مورد نیاز تنها از طریق نهاد جهانی ادویه )‪ (GDF‬خریداری میگردد‪.‬‬
‫مریضان که سمیت دوایی یا عدم تحمل نزد شان تاسس میکند و یا استفاده بعضی اجزای مشخص ادویه جات برایشان مضاد استطباب باشداز‬
‫‪ FDCs‬استفاده کرده نمیتوانند و تجویز ادویجات جداگانه برایشان نیاز است‪.‬‬

‫‪ 5.2‬رژیم های معیاری تداوی توبرکلوز برای گروپ های مشخص مریضان توبرکلوز‬
‫پروگرام ملی کنترول توبرکلوز رژیم های معیاری را برای تداوی توبرکلوز نزد تمام مریضان گروپ های مشخص مانند مریضان جدید توبرکلوز‪،‬‬
‫مریضان کتگوری ‪ ،2‬و مریضان توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه توصیه مینماید‪ .‬رژیم های معیاری فواید ذیل را در مقایسه به تجویز نسخه ادویه‬
‫جات مجزا دارد‪:‬‬

‫اشتباه در نسخه نویسی و خطر ایجاد مقاومت دوایی‪ ،‬کاهش میآبد‬ ‫•‬
‫تخمین نیازمندی‪ ،‬خریداری‪ ،‬توزیع و نظارت دوایی آسان میگردد‬ ‫•‬
‫آموزش کارمندان آسان میگردد‬ ‫•‬
‫مصارف کاهش میآبد‬ ‫•‬
‫تامین منظم ادویه در حاالتیکه مریضان از یک ساحه به ساحه دیگر نقل مکان میکنند‪ ،‬به آسانی صورت میگیرد‬ ‫•‬
‫ارزیابی نتایج بهتر قابل مقایسه‬ ‫•‬

‫‪ 5.3‬تداوی تحت مشاهده مستقیم )‪(DOT‬‬

‫تداوی تحت مشاهده مستقیم عبارت از روش معیاری تداوی توبرکلوز است که توسط پروگرام ملی کنترول توبرکلوز پیشنهاد و تطبیق میگردد‪.‬‬
‫منظور از تداوی تحت مشاهده مستقیم اینست که مریض دوای ضد توبرکلوز را در حضورداشت حمایت کننده تداوی می بلعد‪ .‬چنین چیزی‬
‫متضمن آنست که مریض دوای درست را نظر به دوز تعین شده در اوقات معین اخذ میکند‪ .‬به استثنای روز های جمعه‪ DOT ،‬باید در تمام‬
‫روزهای هفته اجرا شود‪ .‬حمایت کننده تداوی باید یک کارمند صحی‪ ،‬سوپروایزر کارکن صحی آموزش دیده یا رضا کار آموزش دیده و متعهد‬
‫(شخص قابل احترام در جامعه مانند امام مسجد‪ ،‬استاد مکتب یا رهبر جامعه) باشد‪ .‬مشاهده مستقیم باید در جریان هر دو مرحله تشدیدی و‬
‫تعقیبی تداوی صورت گیرد‪.‬‬

‫‪21‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫جزئیات بیشتر در ارتباط به موضوع در طرزالعمل عملیاتی یا ‪ SOP‬های اشتراک جامعه در پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان موجود‬
‫است‪.‬‬

‫‪ 5.4‬مراحل تداوی‬
‫مرحله تشدیدی‪ /‬ابتدایی‪:‬‬
‫ریفامپیسین ‪ ،‬ایزونیازید‪ ،‬پیرازینامید و ایتامبوتول روزانه تحت مشاهده مستقیم تطبیق میگردد‪ .‬بعد از اینکه مریض مرحله تشدیدی تداوی را‬
‫تکمیل نمود و نمونه بلغم منفی گردید‪ ،‬مرحله تعقیبی باید آغاز شود‪ .‬هرگاه نمونه بلغم در ختم مرحله تشدیدی هنوز هم مثبت باشد مرحله‬
‫تشدیدی به شکل روزانه برای یک ماه دیگر (‪ 28‬دوز) ادامه داده میشود‪ .‬که بعد از آن مرحله تعقیبی بدون در نظر داشت نتایج معاینه نمونه بلغم‬
‫آغاز میشود‪.‬‬

‫مرحله تعقیبی‪:‬‬
‫ریفامپیسین و ایزونیازید روزانه توصیه میگردد‪ .‬دوا باید تحت مشاهده مستقیم در تمام مرحله اخذ شود‪.‬‬

‫‪ 5.5‬تداوی مریضان توبرکلوز حساس در برابر ادویه‬

‫مریضان جدید‬
‫مریضان جدید عبارت از اشخاصی اند که تاریخچه قبلی تداوی توبرکلوز را نداشته باشند و یا آنهاییکه ادویه ضد توبرکلوز را کمتر از یک ماه اخذ‬
‫نموده باشند (بدون در نظر داشت اینکه آیا سمیر یا نتایج کلچر آنها مثبت باشد و یا خیر)‪.‬‬
‫در صورت امکان‪ ،‬فریکونسی دوز مطلوب برای مریضان جدید توبرکلوز ریوی در جریان کورس تداوی به شکل روزانه میباشد (جدول ‪)5.1‬‬

‫جدول ‪ 5.1‬رژیم معیاری برای مریضان جدید توبرکلوز ( مریضان احتمالی یا شناخته شده حساس در برابر ادویه توبرکلوز)‬
‫مرحله تعقیبی‬ ‫مرحله اشتدادی‬
‫‪ HR‬برای ‪ 4‬ماه‬ ‫‪ HRZE‬برای ‪ 2‬ماه‬

‫دوز های معیاری ادویه بر اساس وزن بدن تعین میگردد‪ .‬دوز مکمل هر دوا در یک وقت در روز های تعیین شده باید اخذ گردد (جدول ‪)5.2‬‬

‫جدول ‪ 5.2‬دوز ادویه جات ضد توبرکلوز برای مریضان جدید‪ ،‬بر اساس وزن بدن‬
‫مرحله تعقیبی‬ ‫مرحله ابتدایی‬
‫‪ 4‬ماه – ‪ 112‬دوز‬ ‫‪ 2‬ماه – ‪ 56‬دوز‬
‫‪Daily‬‬ ‫روزانه‬
‫وزن بدن مریض‬
‫‪RH (150 mg + 75 mg) RHZE (150 mg + 75 mg + 400 mg+ 275‬‬
‫)‪mg‬‬ ‫(کیلوگرام)‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪37–25‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪52-38‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪70-53‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪ 71‬و یا بیشتر‬

‫مریضانی که قبالً تداوی شده باشند‪:‬‬

‫‪22‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫مریضان توبرکلوز که به دلیل ناکام شدن کورس اول تداوی و یا عود دوباره مراجعه مینمایند‪ ،‬با رژیم که شامل ادویه جات خط اول تداوی‬
‫‪ 2HRZES/1HRZE/5HRE‬است‪ ،‬دوباره تداوی میگردند و دلیل آن اینست که ارقام معتبر که نشان دهنده میزان باالی مقاومت در مقابل‬
‫ادویه توبرکلوز در این مریضان باشد‪ ،‬در حال حاضر به سطح کشور وجود ندارد‪ .‬نمونه ها برای کلچر و ‪ DSTs‬باید از تمام مریضان توبرکلوز که‬
‫قبالً تداوی گردیده اند در زمان آغاز تداوی یا قبل از آن باید بدست آید‪ DSTs .‬حد اقل برای ایزونیازید و ریفامپسین باید اجرا گردد‪.‬‬
‫تطبیق ‪ DOT‬برای هر دو مرحله تداوی اجباری میباشد‪ .‬مدت تداوی هشت ماه (‪ 224‬دوز) است (جدول ‪ .)5.3‬این مریضان در معرض خطر‬
‫بلند تاسس ‪ MDR-TB‬بوده و باید تحت نظارت کامل در تمام کورس تداوی باشند‪ .‬نزد مریضانیکه بلغم در ماه سوم مثبت باقی بماند‪ ،‬نیاز‬
‫است تا تداوی با ‪ RHZE‬تحت مشاهده مستقیم نزد آنها برای یک ماه دیگر ادامه داده شود‪.‬‬

‫جدول ‪ 5.3‬دوز ادویه ضد توبرکلوز بر اساس وزن برای مریضانی که قبالً تد اوی گردیده باشند‬

‫مرحله تعقیبی (‪ 5‬ماه)‬ ‫مرحله ابتدایی (‪ 3‬ماه)‬

‫‪ 5‬ماه – ‪ 140‬دوز‬ ‫‪ 1‬ماه – ‪ 28‬دوز‬ ‫‪ 2‬ماه – ‪ 56‬دوز‬
‫وزن بدن مریض‬
‫روزانه‬ ‫روزانه‬ ‫روزانه‬
‫(کیلوگرام)‬
‫‪HRE (150 mg + 75‬‬ ‫‪HRZE (150 mg + 75 mg +‬‬ ‫‪(HRZE)S (150 mg + 75‬‬
‫)‪mg + 275 mg‬‬ ‫)‪400 mg + 275 mg‬‬ ‫‪mg + 400 mg + 275 mg)+‬‬
‫) * ‪S injection1 g‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪37-25‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪52-38‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪70-53‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪ 71‬یا بیشتر‬
‫*‪ 750‬ملی گرام برای مریضان سنین ‪ 60‬و باالتر‬

‫‪ 5.6‬نظارت در جریان تداوی‬

‫تمام مریضان به منظور ارزیابی جواب تداوی باید نظارت گردند‪ .‬نظارت منظم مریضان تکمیل شدن تداوی را آسان ساخته‪ ،‬عکس العمل های سو‬
‫دوایی را شناسایی و کنترول کرده میتوانند‪ .‬تمامی مریضان‪ ،‬کمک کننده گان تداوی آنها و کارمندان صحی باید موارد مانند تداوم یا تظاهر دوباره‬
‫اعراض توبرکلوز (مشمول از دست دادن وزن)‪ ،‬اعراض سو ادویه یا وقفه های تداوی را باید گزارش بدهند‪.‬‬
‫وزن مریضان باید بصورت منظم هر ماه تعین و دوز ادویه در صورت تغیر وزن باید عیار گردد‪ .‬نظارت و فعالیت های بیشتر در ارتباط به تداوی‬
‫واقعات توبرکلوز ریوی و خارج ریوی با ادویه خط اول در ذیل تشریح گردیده است‪.‬‬
‫برای ارزیابی پیشرفت تداوی در مریضان توبرکلوز ریوی نمونه مثبت‪ ،‬معاینه بلغم بر اساس موارد ذیل باید صورت گیرد (جدول ‪:)5.4‬‬

‫هرگاه نمونه بلغم در ختم ماه دوم مثبت باشد‪ ،‬تداوی مرحله اشتدادی با چهار ادویه برای یک ماه دیگر ادامه شده و معاینه نمونه بلغم‬ ‫•‬
‫در ختم ماه سوم بار دیگر تکرار شود‪ .‬که بعد از آن‪ ،‬مرحله تعقیبی بدون در نظر داشت نتیجه سمیر بلغم باید آغاز شود‪.‬‬
‫هرگاه نتیجه بلغم در آغاز ماه پنجم هنوز هم مثبت باشد مریض باید در کتگوری مریضانی که تداوی نزد شان موفق نبوده است شامل‬ ‫•‬
‫و رژیم مکمل تداوی دوباره نزد شان آغاز شود‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫جدول ‪ 5.4‬تعقیب نمونه بلغم غرض نظارت از نتایج تداوی‬ ‫•‬

‫رژیم های تداوی‬
‫‪ 8‬ماه‬ ‫‪ 6‬ماه‬ ‫اجرای معاینه نمونه بلغم‬
‫اخیر ماه سوم‬ ‫اخیر ماه دوم‬ ‫در اخیر مرحله اشتدادی‬
‫اخیر ماه پنجم‬ ‫اخیر ماه چهارم‬ ‫در جریان مرحله تعقیبی‬
‫اخیر ماه هشتم‬ ‫اخیر ماه ششم‬ ‫در ختم تداوی‬

‫در واقعات توبرکلوز نمونه بلغم منفی‪ ،‬زمانیکه مریض تداوی مرحله تشدیدی دو ماهه را تکمیل نماید‪ ،‬نمونه بلغم برای معاینه جمع آوری شود‪.‬‬
‫اگر سمیر منفی باشد‪ ،‬مرحله تعقیبی باید شروع گردد‪ .‬اگر نمونه مثبت باشد‪ ،‬برای تائید معاینه نمونه یک بار دیگر تکرار شود و بعداً رژیم تداوی‬
‫دوباره شروع شود‪.‬‬
‫بستر شدن مریضان توبرکلوز به ذات خود تاثیر اندک داشته و یا هیچ تاثیر خاص بر نتایج تداوی توبرکلوز ندارد‪ :‬درصورتیکه امکان تداوی ‪DOT‬‬
‫میسر نباشد‪ ،‬بستر شدن مریض برای تداوی در واقعات تداوی دوباره برای حد اقل دو ماه تداوی استطباب دارد‪ .‬مریضان وخیم‪ ،‬مریضان اختالطی‬
‫توبرکلوز (مانند هموپتیزی‪ ،‬پنوموتوراکس بنفسهی) و مریضان با امراض مترافقه نیاز به بستر شدن دارند‪.‬‬

‫اهتمامات اثرات سؤ ادویه‬

‫بسیاری از مریضان توبرکلوز تداوی شانرا بدون کدام اثرات سؤشدید تکمیل مینمایند‪ .‬اگرچه یکتعداد کم مریضان عوارض جانبی را تجربه میکنند‪،‬‬
‫از اینرو مهم است تا مریضان در جریان تداوی به هدف شناسایی سریع اثرات سؤ و اهتمامات به موقع‪ ،‬از نظر کلینیکی مشاهده شوند‪ .‬نظارت‬
‫ر وتین البراتواری نیاز نمیباشد‪.‬‬
‫پرسونل صحی اثرات سؤ ادویه را از طریق آموزش مریضان در ارتباط به اینکه چگونه اعراض سؤ معمول را شناسایی نمایند‪ ،‬برای آنها تاکید شود‬
‫که در صورت بروز چنین اعراض به مرکز صحی مراجعه نمایند و همچنان با پرسیدن در ارتباط به این اعراض هنگام مراجعه برای دریافت ادویه‪،‬‬
‫نظارت کرده میتوانند‪ .‬پرسونل صحی از بعضی عوارض جانبی ناشی از ادویه‪ ،‬مثالً نیروپتی محیطی حاصله از ایزونیازید میتوانند جلوگیری نمایند‪.‬‬
‫همچنان مهم است تا کارکنان صحی هر نوع عکس العمل های سؤ حاصله از ادویه ضد توبرکلوز را به شکل فوری به مسئول والیتی توبرکلوز‬
‫گزارش داده تا مسئول والیتی توبرکلوز به پروگرام ملی کنترول توبرکلوز به هدف فارمکووجیالنس ادویه ضد توبرکلوز گزارش بدهد‪.‬‬
‫بصورت عموم‪ ،‬مریضانی که اثرات سؤ کمتر نزد شان دیده میشود‪ ،‬تداوی را ادامه داده و در صورت نیاز تداوی عرضی نزد شان صورت گیرد‪ .‬در‬
‫صورتیکه نزد مریضان اثرات سؤ جدی تاسس کند‪ ،‬تداوی یا ادویه که باعث این اثرات گردیده باید متوقف شود؛ و مریضان به هدف ارزیابی بیشتر‬
‫و تداوی باید به شکل فوری به داکتر یا به مرکز صحی راجع شود‪ .‬مریضانی که اثرات سؤ نزد شان وخیم باشد‪ ،‬باید در شفاخانه تداوی گردند‪.‬‬
‫معلومات مفصل در ارتباط به عوارض جانبی ادویجات ضد توبرکلوز در طرزالعمل معیاری عملیاتی ملی ت داوی توبرکلوز فراهم گردیده است‪.‬‬

‫‪ 5.7‬تداوی توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه‬

‫دو طریق اساسی باعث انکشاف توبرکلوز فعال مقاوم در برابر ادویه میگردد‪:‬‬
‫مقاومت کسبی یا ثانوی ادویه‪ :‬مقاومت کسبی ادویه در نتیجه تداوی ناکافی‪ ،‬نامکمل یا دوای ضد توبرکلوز با کیفیت پائین بوجود میآید‬
‫(‪)selection of mutant resistant strains‬‬
‫مقاومت ابتدایی ادویه‪ :‬مقاومت ابتدایی یا مقدماتی ادویه بدین معنی است که شخص به نوع توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه مصاب گردیده است‪.‬‬

‫سرایت توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه کامالً مانند توبرکلوز حساس در برابر ادویه صورت میگیرد‪ .‬شیوع باالی توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه در‬
‫جامعه‪ ،‬خطر معروض شدن به توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه را به سطح جامعه افز ایش میدهد‪ .‬واقعات توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه که تشخیص‬

‫‪24‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫نشده باشند‪ ،‬تداوی نگردیده باشند یا تداوی ناقص آنها سبب شیوع متداوم توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه و همچنان تناسب باالی واقعات توبرکلوز‬
‫انتانی مقاوم در برابر ادویه در جامعه میگردد‪.‬‬

‫شرایط مساعد برای سر ایت توبرکلوز (مانند ازدحام‪ ،‬تهویه ضعیف‪ ،‬مراعات نکردن روش های کنترول انتان در تسهیالت صحی و سایر محالت‬
‫مزدحم) نیز در سرایت توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه کمک میکند‪ .‬این طریق ها با هم ارتباط داشته و عوامل مساعد کننده زیادی دارند (شکل‬
‫‪.)5.1‬‬
‫پنج روش اساسی برای جلوگیری از توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه وجود دارد‪:‬‬
‫‪ . 1‬کشف مقدم و تداوی با کیفیت عالی واقعات توبرکلوز حساس در برابر ادویه‬
‫‪ . 2‬کشف مقدم و تداوی با کیفیت عالی واقعات توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه‬
‫‪ . 3‬تطبیق موثر اقدامات کنترول انتان‬
‫‪ . 4‬تقویت و تنظیم سیستم های صحی‬
‫‪ . 5‬رسیدگی به عوامل خطر و عوامل اجتماعی اثر گذار بر صحت‬
‫در حال حاضر‪ ،‬یک مرکز تخصصی در شفاخانه امراض ساری افغان – جاپان در کابل‪ ،‬به واقعات توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه رسیدگی میکند‪.‬‬
‫تشخیص تائیدی این واقعات با استفاده از ‪ Xpert MBF/RIF‬صورت میگیرد‪ .‬در ضمن‪ ،‬کلچر در البراتوار های ریفرنس مرکزی و حوزوی‬
‫اجرا میگردد‪.‬‬

‫مقاومت کسبی ادویه‬ ‫مقاومت ابتدایی ادویه‬

‫معروض به توبرکلوز‬
‫معروض به توبرکلوز مقاوم‬
‫حساسیت دو ایی توبرکلوز‬ ‫در برابر ادویه‬
‫‪1, 2‬‬ ‫‪1, 2‬‬

‫انتان با حساسیت دوایی‬

‫توبرکلوز‬ ‫انتان با مقاومت دوایی‬
‫‪2, 3‬‬ ‫توبرکلوز‬

‫واقعه فعال حساس در برابر‬

‫ادویه توبرکلوز‬
‫‪2, 4‬‬
‫‪1, 4‬‬

‫‪ 4‬معروض به ادویجات ضد توبرکلوز‬

‫‪Exposure to anti-‬‬
‫‪TB medicines‬‬ ‫‪4‬‬ ‫واقعه فعال مقاوم در برابر‬
‫ادویه توبرکلوز‬

‫مقاومت بیشتر دوایی‬

‫عوامل یا فکتور های که از انتشار یا پیشرفت مرض جلوگیری میکند‬
‫کنترول انتان و مداخالت محیطی‬ ‫‪.1‬‬
‫معافیت میزبان‬ ‫‪.2‬‬
‫تداوی توبرکلوز مخفی‬ ‫‪.3‬‬
‫تشخیص با کیفیت عالی‪ ،‬تداوی‪ ،‬حمایت و مدیریت مریض توبرکلوز‬ ‫‪.4‬‬
‫رهنمود سازمان صحی جهان‪ ،‬رهنمود اهتمامات‬ ‫مقاوم در مقابل ادویه‬ ‫منبع‪ :‬کتاب‬
‫برابر ادویه‪ ،‬شکل ‪ ، 1.1‬جنیفا‪ :‬سازمان صحی‬ ‫توبرکلوز مقاوم در‬
‫جهان ‪.2014‬‬
‫یادداشت‪ :‬تیر ها وخامت یا پیشرفت را در دو مسیر نشان میدهند‪ .‬شماره ها عوامل کمک کننده برای جلوگیری از وخامت را نشان میدهند‪.‬‬

‫‪25‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫شکل ‪ 5.1‬دو طریق که منتج به مقاومت دوایی توبرکلوز میشود‬

‫در حال حاضر‪ ،‬رژیم تداوی ذیل برای مریضان مقاوم در برابر ادویه در شرایط افغانستان پیشنهاد میگردد‪ .‬مرحله ابتدایی برای ‪ 8‬ماه در بسیاری‬
‫مریضان ادامه میآبد و مجموع حد اقل میعاد تداوی برای ‪ 24‬ماه میباشد‪.‬‬

‫جدول ‪ 5.5‬رژیم تداوی برای توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه‬

‫‪Pyrazinamide (Z) + Amikacin (Am)/Capreomycin (Cm) +‬‬ ‫مرحله ابتدایی (معموالً ‪ 8‬ماه)‬
‫‪Levofloxacin (Lfx) + Ehionamide (Eto) + Cyclocerin (Cs) + Vitamin‬‬
‫‪B6‬‬
‫‪Pyrazinamide (Z) + Levofloxacin (Lfx) + Ehionamide (Eto) +‬‬ ‫مرحله تعقیبی (معموالً ‪ 16‬ماه)‬
‫‪Cyclocerin (Cs) + Vitamin B6‬‬

‫یادداشت‪ .1 :‬واقعات که ‪ fluoroquinolone‬را به شکل متکرر قبل از تداوی با ادویه خط دوم گرفته باشند؛ ‪)PASpara-amino salicylic acid‬‬
‫شامل رژیم تداوی باال میشود (حدود ‪ % 25‬واقعات)‬
‫‪ . 2‬واقعات مقاوم در برابر ستروپتومایسین زرقی (یا هر مستحضر ‪ )aminoglicoside‬یا ‪ Am‬را به دلیل سمیت کلیوی یا هر دلیل دیگر استفاده‬
‫نتوانند‪ ،‬از ‪ Cm‬به عوض ‪ Am‬استفاده کرده میتوانند‪.‬‬
‫توضیحات بیشتر در ارتباط به تداوی واقعات توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه در رهنمود ملی اهتمامات برای واقعات توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه‪،‬‬
‫‪ 2015‬قابل دسترس است‪.‬‬

‫‪ 5.8‬تداوی توبرکلوز در اطفال‬

‫بسیاری اطفال مصاب به توبرکلوز از نوع توبرکلوز ریوی دارند‪ ،‬اگرچه نزد اطفال تثبیت باکتریولوژی توبرکلوز همیشه امکان پذیر نیست‪ .‬تداوی‬
‫آزمایشی با ادویه ضد توبرکلوز منحیث یک روش تشخیصیه توبرکلوز در اطفال توصیه نمی گردد‪ .‬تداوی توبرکلوز نزد اطفال باید بر اساس رژیم‬
‫های تداوی جدول های ‪ 5.6‬و ‪ 5.7‬صورت گیرد‪.‬‬
‫روش های تشخیصیه توبرکلوز نزد اطفال قرار ذیل میباشند‪:‬‬
‫تاریخچه دقیق (بشمول تاریخچه تماس با مریض توبرکلوز و اعراض مشابه به توبرکلوز)‬ ‫•‬
‫معاینه کلینیکی (بشمول ارزیابی رشد)‬ ‫•‬
‫تست جلدی توبرکولین‬ ‫•‬
‫اکسری صدر (در صورت امکان)‬ ‫•‬
‫تثبیت باکتریولوژی در صورت امکان بوسیله میکروسکوپی‪ ،‬کلچر یا ‪ Xpert MTB/RIF‬نمونه های تنفسی یا غیر تنفسی با در نظر‬ ‫•‬
‫داشت حالت کلینیکی‬
‫تست ‪HIV‬‬ ‫•‬

‫عوامل خطر کلیدی توبرکلوز در اطفال قرار ذیل میباشند‪:‬‬

‫تماس با مریض توبرکلوز ریوی در خانواده یا جای دیگر (بخصوص واقعه توبرکلوز ریوی نمونه مثبت یا کلچر مثبت)‬ ‫•‬
‫سن کمتر از ‪ 5‬سال‬ ‫•‬
‫انتان ‪HIV‬‬ ‫•‬
‫سؤ تغذی شدید‬ ‫•‬
‫جدول ‪ 5.6‬رژیم های تداوی توصیه شده برای واقعات جدید توبرکلوز نزد اطفال‬

‫‪26‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫مرحله تعقیبی‬ ‫مرحله اشتدادی‬ ‫کتگوری تداوی توبرکلوز‬

‫‪4HR‬‬ ‫‪2HRZ‬‬ ‫توبرکلوز ریوی سمیر منفی‬
‫توبرکلوز عقده لمفاوی داخل صدری (‪)intrathoracic‬‬
‫‪Tuberculous peripheral lymphadenitis‬‬
‫‪4HR‬‬ ‫‪2HRZE‬‬ ‫توبرکلوز وخیم ریوی‬
‫توبرکلوز ریوی سمیر مثبت‬
‫اشکال وخیم توبرکلوز خارج ریوی (بجز از مننژیت توبرکلوز یا توبرکلوز‬
‫‪)osteoarticular‬‬

‫‪10HR‬‬ ‫‪2HRZE‬‬ ‫مننژیت توبرکلوز یا توبرکلوز ‪osteoarticular‬‬

‫یادداشت‪ :‬سترپتومایسین به صفت دوای خط اول برای تداوی توبرکلوز ریوی یا توبرکلوز محیطی ‪ lymphadenitis‬نباید نزد اطفال توصیه‬
‫شود‪.‬‬

‫جدول ‪ 5.7‬دوز روزانه ادویه خط اول ضد توبرکلوز برای اطفال‬

‫دوز اعظمی (ملی گرام)‬ ‫دوز و حدود (ملی گرام فی کیلو گرام وزن بدن)‬ ‫ادویه ضد توبرکلوز‬
‫‪300‬‬ ‫)‪10 (7–15‬‬ ‫ایزونیازید‬
‫‪600‬‬ ‫)‪15 (10–20‬‬ ‫ریفامپسین‬
‫)‪35 (30–40‬‬ ‫پیرازینامید‬
‫)‪20 (15-25‬‬ ‫ایتامبیتول‬

‫توضیحات بیشتر در طرزالعمل معیاری عملیاتی برای تداوی توبرکلوز نزد اطفال‪ 2014 ،‬فراهم گردیده است‪.‬‬

‫‪ 5.9‬تداوی توبرکلوز خارج ریوی‬

‫اگرچه توبرکلوز معموالً ریه ها را مصاب میسازد‪ ،‬ولی هر ارگان یا نسج را ماووف شده میتواند‪ .‬مرض ریوی و خارج ریوی باید با عین رژیم تداوی‬
‫شوند‪ .‬تداوی طوالنی مدت‪ ،‬مثالً ‪ 12-9‬ماه که برای تداوی توبرکلوز مننژیت با در نظر داشت خطر جدی معلولیت و وفیات و تداوی ‪ 9‬ماه برای‬
‫توبرکلوز استخوان یا مفاصل به دلیل مشکالت در ارزیابی موثریت تداوی‪ ،‬تجویز میگردد‪ .‬بجز از واقعات مشکوک مقاوم در برابر ادویه‪ ،‬تدا وی‬
‫ضمیموی با کورتیکوستروئید برای تداوی توبرکلوز مننژیت و التهاب پریکارد یا ‪ pericarditis‬تجویز میگردد‪ .‬برای واقعات توبرکلوز مننژیت‪،‬‬
‫بعوض ایتامبیتول از سترپتومایسین استفاده شده میتواند‪.‬‬
‫اگرچه در بعضی حاالت برای تشخیص ضروری است‪ ،‬ولی جراحی برای تداوی توبرکلوز خارج ریوی نقش مهمی ندارد‪.‬‬
‫توضیحات بیشتر در ارتباط به تداوی توبرکلوز خارج ریوی در طرزالعمل عملیاتی ملی تداوی توبرکلوز قابل دسترس است‪.‬‬

‫‪ 5.10‬رژیم های تداوی برای حاالت خاص‬

‫تداوی توبرکلوز درهنگام حاملگی و شیردهی‬
‫برای خانم حامله باید توصیه شود که تداوی موفقانه توبرکلوز بوسیله رژیم معیاری برای عواقب مثبت حمل مهم است‪ .‬بجز از سترپتومایسین‪،‬‬
‫ادویه جات خط اول ضد توبرکلوز در جریان حمل مصئون میباشند‪ ،‬سترپتومایسین برای جنین ‪ ototoxic‬بوده و نباید در جریان حمل استفاده‬
‫شود‪.‬‬

‫‪27‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫خانم شیرده مصاب به توبرکلوز باید کورس مکمل تداوی توبرکلوز را دریافت نماید‪ .‬تداوی دوایی (‪ )chemotherapy‬به موقع و مناسب بهترین‬
‫روش برای جلوگیری از سرایت باسیل توبرکلوز به طفل میباشد‪ .‬مادر و طفل یکجا نگه داری شده و تغذیه با شیر مادر ادامه داده شود‪ .‬بعد از‬
‫اینکه توبرکلوز فعال نزد طفل رد گردید‪ ،‬تداوی وقایوی با ایزونیازید به مدت ‪ 6‬ماه ادامه داده شده و متعاقباً واکسین ‪ BCG‬تطبیق شود‪.‬‬
‫تجویز ‪ pyridoxine‬متمم برای تمام زنان حامله و شیرده که ایزونیازید دریافت میکنند‪ ،‬توصیه میگردد‪.‬‬

‫تشوشات کبدی‬
‫مریضان ذیل در صورتیکه شواهد مرض مزمن کبدی موجود نباشد‪ ،‬رژیم های معمول تداوی توبرکلوز را دریافت کرده میتوانند‪ :‬ناقل ویروس های‬
‫کبدی‪ ،‬تاریخچه گذشته هیپاتیت حاد‪ ،‬و مصرف زیاد الکول‪ .‬اگرچه عکس العمل های سمیت کبدی در برابر ادویه ضد توبرکلوز نزد این مریضان‬
‫بیشتر م عمول بوده و باید پیش بین چنین حاالت بود‪.‬‬
‫در مریضان بی ثبات یا مصاب به امراض پیشرفته کبدی‪ ،‬در صورت امکان قبل از آغاز تداوی باید تست های فعالیت کبد نزد شان اجرا شود‪ .‬در‬
‫صورتیکه سویه ‪ alanine aminotransferase‬سیروم اضافه تر از ‪ 3‬برابر حد نارمل قبل از آغاز تدا وی دریافت گردد‪ ،‬رژیم های که حاوی‬
‫ادویه جات با سمیت کبدی کمتر باشند‪ ،‬باید م د نظر گرفته شود‪ ( .‬مریضان که امراض کبدی دارند نباید پیروزینامید را اخذ نمایند بنابرین رژیم‬
‫های پیشنهاد شده قرارذیل میباشد‪ 2SHRE/6HR :‬ویا ‪ )2SHE/10HE‬در تشوشات حاد کبدی(‪)3SE/6HR‬‬

‫عدم کفایه یا نارسایی شدید کلیوی‬

‫رژیم تداوی مقدم توبرکلوز نزد اشخاص مصاب به عدم کفایه یا نارسایی شدید کلیوی عبارت از تجویز ایزونیازید‪ ،‬ریفامپسین‪ ،‬پیرازینامید و‬
‫ایتامبتول به مدت دو ماه که بعداً با ایزونیازید و ریفامپسین به مدت ‪ 4‬ماه تعقیب میگردد‪ ،‬میباشد‪ .‬از آنجاییکه مقدار زیاد ایتامبیتول و میتابولیت‬
‫های پیرازینامید از طریق کلیه اطراح میگردند‪ ،‬دوز آنها باید عیار شود‪ .‬تجویز این ادویه سه بار در هفته به دوز های ذیل توصیه میگردد‪:‬‬
‫پیرازینامید ‪ 25‬ملی گرام فی کیلوگرام (‪ )25 mg/kg‬و ایتامبیتول ‪ 15‬ملی گرام فی کیلو گرام (‪.)15 mg/kg‬‬
‫در ضمن ‪ ،‬مریضان عدم کفایه یا نارسایی شدید کلیوی که تحت تداوی ایزونیازید استند‪ ،‬باید از ‪ pyridoxine‬به هدف جلوگیری از نیروپتی‬
‫محیطی دریافت نمایند‪.‬‬
‫به دلیل خطر باالی ‪ nephrotoxicity‬و ‪ ، ototoxicity‬تجویز سترپتومایسین نزد مریضان عدم کفایه کلیوی اجتناب گردد‪ .‬در حاالتیکه‬
‫تجویز سترپتومایسین حتمی باشد‪ ،‬دوز آن باید ‪ 15 mg/kg‬دو یا سه بار در هفته تا به مقدار اعظمی ‪ 1‬گرام فی دوز تجویز و سویه آن در‬
‫سیروم باید ارزیابی گردد‪ .‬رژیم تداوی در عدم کفایه کلیه های) ‪) 2RHZ/6RH‬‬

‫تداوی خانم هائیکه ادویه ضد حمل یا کانتراسپتیف را به شکل فمی مصرف مینمایند‬
‫ریفامپی سین با تابلیت های فمی ضد حمل عکس العمل متضاد داشته و خطر حمل گرفتن را ازدیاد میبخشد‪ .‬خانم که معموالً ادویه فمی ضد‬
‫حمل را اخذ میکند درهنگام تداوی با ریفامپیسین ممکن است یکی از این دو گزینه را انتخاب نماید‪ :‬بعد از مشوره با داکتر باید دوای فمی ضد‬
‫حاملگی یا کانتراسپتیف فمی را که حاوی دوز بیشتر استروجن )‪ (50 mcg‬باشد اخذ نموده یا اینکه نوع کانتراسپتیف را تغیر دهد‪.‬‬

‫انتان مترافقه توبرکلوز – اچ‪-‬ای‪-‬وی‬

‫تست ‪ HIV‬نزد تمام مریضان با هر سن و سال‪ ،‬که با اعراض و عالیم که داللت کننده بر توبرکلوز چه مشکوک یا تثبیت شده مراجعه مینمایند‬
‫‪ ،‬باید اجرا گردد‪ .‬اکثراً توبرکلوز منحیث اولین تظاهر کلینیکی نزد شخص منتن به ‪ HIV‬دیده میشود و خدمات توبرکلوز برای وقایه‪ ،‬مراقبت و‬
‫تداوی ‪ HIV‬بی نهایت مهم میباشد‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬حالت ‪ HIV‬نزد مریضان توبرکلوز میتواند تداوی توبرکلوز را تغیر دهد‪ .‬مریضان ‪HIV‬‬
‫بیشتر با توبرکلوز خارج ریوی یا نمونه بلغم منفی بخصوص در حاالت تنقیص پیشرفته سیستم معافیت‪ ،‬مراجعه مینمایند‬

‫‪28‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫‪ . 6‬وقایه‬

‫وقایه مجموعه از اقدامات است که کارکنان صحی به هدف جلوگیری از انتان توبرکلوز‪ ،‬و در واقعات انتان توبرکلوز به منظور جلوگیری از پیشرفت‬
‫انتان به مرض توبرکلوز روی دست میگیرند‪.‬‬

‫‪ 6.1‬اقدامات اساسی وقایوی‬

‫واکسین ‪BCG‬‬
‫واکسین بی‪-‬سی‪-‬جی (‪ ) BCG‬از مایکوبکتریم بوویس زنده ضعیف شده تهیه گردیده است‪ .‬تطبیق واکسین از پیشرفت اشکال وخیم توبرکلوز‬
‫(توبرکلوز جاورسی و مننژیت توبرکلوزی) در اطفال کمتر از یک سال و کمتر از پنج سال موثر است و در زمان تولد برای نوزاد تطبیق میگردد‪.‬‬

‫کشف‪ ،‬تشخیص و تداوی مقدم‬

‫تشخیص و تداوی اشخاص که سمیر بلغم مثبت دارند (واقعه توبرکلوز تثبیت شده باکتریولوژی) اساس برای جلوگیری از انتشار توبرکلوز میباشد‪.‬‬
‫مریض توبرکلوز فعال تداوی ناشده به گونه اوسط ‪ 10‬الی ‪ 15‬نفر را در یکسال منتن میسازد‪ .‬معموالً حالت انتانی نزد چنین اشخاصی که با‬
‫گذشت زمان بدون تداوی باقی میمانند ازدیاد کسب مینماید؛ در حالیکه مریضی که تداوی توبرکلوز را دریافت میکند‪ ،‬خطر سرایت نظر به مریض‬
‫تداوی ناشده به ‪ 50‬مرتبه کاهش می یابد و "زنجیر سرایت " در مدت ‪ 2‬الی ‪ 3‬هفته کوتاه میشود‪.‬‬

‫آگاهی وآموزش صحی‬

‫آموزش صحی یکی از اجزای مهم کنترول توبرکلوز میباشد‪ .‬گروپ های مورد هدف که باید برای آنها رسیدگی شود عبارت از مریضان‪ ،‬خانواده‬
‫هایشان‪ ،‬پرسونل صحی و جامعه میباشد‪.‬‬
‫پرسونل صحی مریضان و خانوا ده هایشان را در ارتباط به مرض‪ ،‬طرق سرایت آن و مدت تداوی باید آموزش بدهند‪ .‬برایشان تاکید شود که‬
‫توبرکلوز یک مرض قابل عالج بوده در صورتیکه تداوی آن مکمل اخذ گردد و باید در ارتباط به اهمیت ‪ DOT‬نیز صحبت شود‪ .‬مریضان را در‬
‫مورد خطرات ناشی از تداوی غیر منظم و نام کمل مطلع سازید‪ .‬در ضمن‪ ،‬پرسونل صحی روش های آسان کاهش خطر سرایت مرض را مانند‬
‫پوشانیدن دهن شان با دستمال یا دستمال کاغذی در هنگام سرفه و استفاده از ظرف مخصوص برای جمع آوری بلغم و از بین بردن بلغم با‬
‫حریق نمودن آن‪ ،‬برای شان آموزش داده شود‪.‬‬

‫مردم عام باید در ارتباط به مرض‪ ،‬اعراض و اهمیت مشوره طبی مقدم در صورتیکه اعراض مشکوک به توبرکلوز داشته باشند‪ ،‬آموزش داده شوند‪.‬‬
‫آنها از محالت و تسهیالت قابل دسترس برای تداوی توبرکلوز باید مطلع ساخته شوند‪ .‬عالوه بر اینها‪ ،‬مشکل یا ستگما اجتماعی که در مورد‬
‫توبرکلوز موجود است باید از بین برده شده تا مریضان عرضی برای دریافت تداوی مقدم مراجعه نمایند‪.‬‬
‫پرسونل صحی در مورد اهمیت شناسایی مقدم واقعات احتمالی توبرکلوز و رجعت دهی آنها برای راجستریشن باید مطلع گردند‪ .‬دوکتوران که در‬
‫قدم نخست سیستم صحی قرار دارند‪ ،‬اکثراً در شناسایی مریضان عرضی منحیث واقعات احتمالی توبرکلوز و اجرای ارزیابی های الزمی بخصوص‬
‫معاینه سمیر بلغم توانایی کافی نمیداشته باشند‪ .‬این موضوع باعث تاخیر در تشخیص گردیده و بیشتر صحت مریض و جامعه را در معرض خطر‬
‫قرار میدهد‪.‬‬

‫مشاهده و رسیدگی به تماس داشته گان‬

‫افراد خانواده (کاهالن و اطفال بزرگتر از ‪ 5‬سال) که در تماس با مریضان انتانی توبرکلوز بوده باشند‪ ،‬بخاطر موجودیت اعراض توبرکلوز باید‬
‫اسکریننگ شوند‪ .‬آنهاییکه نزد شان اعراض داللت کننده بر توبرکلوز دریافت گردد‪ ،‬بدون در نظر داشت مدت اعراض‪ ،‬معاینه سمیر بلغم و اکسری‬
‫صدر نزد شان باید اجرا شود‪ .‬تعریف های مندرج جدول ‪ 6.1‬برای واقعات اندکس و تماس داشته گان توسط ‪ NTP‬تطبیق میگردد‪.‬‬
‫تمامی اطفال کمتر از ‪ 5‬سال بوسیله اجرای رادیوگرافی صدر و تست مانتو باید اسکریننگ شوند‪ .‬در صورتیکه این اطفال غیر عرضی بوده و‬
‫توبرکلوز فعال نزد شان رد شود‪ ،‬تداوی وقایوی را با ایزونیازید به مقدار ‪ 10‬ملی گرام فی کیلوگرام وزن روزانه به مدت شش ماه به منظور‬

‫‪29‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫جلوگیری از خطر تاسس مرض توبرکلوز در واقعات منتن تجویز گردد‪ .‬رسیدگی و تعقیب این فعالیت مسئولیت نرس ها یا کارکنان صحی موظف‬
‫است‪ .‬پروسیجر های اسکریننگ اشخاص که در تماس استند و تنظیم تداوی وقایوی طور ذیل صورت میگیرد‪:‬‬
‫هنگامیکه واقعه توبرکلوز تثبیت شده میکروسکوپی کشف میشود کارمند صحی مسئول باید ازخانواده مریض توبرکلوز بازدید نماید‬ ‫•‬
‫ویا از وی تقاضا نماید تا اعضای خانواده اش را به مرکزصحی بیاورد‪.‬‬
‫کارمند صحی باید تمام اعضای خانواده را بخاطر داشتن اعراض توبرکلوز معاینه نماید‪.‬‬ ‫•‬
‫در هنگام معاینه توجه خاص باید برای اطفال معطوف گردد‪.‬‬ ‫•‬
‫تمام واقعات احتمالی باید غرض ارزیابی و راجستریشن به مرکز صحی راجع گردند‬ ‫•‬

‫هدف اساسی بررسی اطفال که در تماس بوده اند‪ ،‬عبارت است از‪:‬‬
‫• دریافت اطفال عرضی (طور مثال اطفال هر سن و سال با مرض توبرکلوز تشخیص ناشده)‬
‫تداوی وقایوی را برای افراد مستعد فراهم نمائید (طور مثال اطفال غیرعرضی کمتر از پنج سال که تماس نزدیک با یک واقعه توبرکلوز‬ ‫•‬
‫ریوی سمیر مثبت داشته باشد)‬

‫جدول ‪ 6.1‬تعریف های که برای شناسایی تماس داشته گان استفاده میشود‬

‫یک واقعه توبرکلوز روی تثبیت شده باکتریولوژی که منتج به منتن شدن یا تاسس مرض در میان تماس داشته گان شود‬ ‫واقعه اندکس‬

‫تمام اطفال پائین تر از پنج سال (صحتمند یا مریض) و اطفال پنج ساله یا بزرگتر در صورتیکه عرضی باشند و در‬ ‫اسکریننگ تماس‬
‫تماس نزدیک با منبع واقعه قرار داشته باشند‬ ‫داشته گان‬
‫شخص که با واقعه اندکس در یک خانواده زندگی میکند (طورمثال نگهدارنده طفل) و یا تماس متکرر با منبع واقعه‬ ‫تماس نزدیک‬

‫‪ DOT‬برای تداوی وقایوی ایزونیازید حتمی نیست لیکن حمایت کننده های تداوی (کارمندان صحی یا اعضای خانواده) باید اطمینان حاصل‬
‫نمایند که طفل تحت تداوی قرار گیرد‪،‬تکمیل درست تداوی به هدف جلوگیری از تاسس مرض نزد طفل ضروری میباشد‬
‫تداوی وقایوی‬
‫هدف تداوی وقایوی جلوگیری از پیشرفت انتان مایکوبکتریوم توبرکلوز به حالت مرضی میباشد‪ .‬یکی از موارد عمده و مهم برای تداوی وقایوی‬
‫عبارت از رد حالت فعال مرض میباشد‪.‬‬
‫وقایه ابتدایی برای شخص که در معرض بسیل توبرکلوز قرار گرفته باشد ولی تا حال منتن نگردیده باشد‪ ،‬اجرا میشود مثالً طفل نوزاد که از شیر‬
‫مادر که بلغم مثبت دارد‪ ،‬تغذیه گردد‪.‬‬
‫وقایه ثانوی نزد اشخاصی که مصاب گردیده باشند ولی تا هنوز از نظر کلینیکی مرض نزد شا ن تاسس نکرده باشد‪ ،‬تجویز میگردد‪ .‬مثالً نزد‬
‫اشخاصی که در تماس نزدیک با مریضانی که معاینه سمیر بلغم مثبت بوده و تست جلدی توبرکولین نزد شان مثبت دریافت گردد‪.‬‬

‫تداوی وقایوی)‪ (chemoprophylaxis‬برای گروپ های ذیل تجویز میگردد‪:‬‬

‫اطفالی که با شیر مادر که معاینه سمیر بلغم مثبت دارند‪ ،‬تغذیه میشوند‬ ‫•‬
‫اطفال کمتر از ‪ 5‬سال خانواده که در تماس با مریضان سمیر بلغم مثبت قرار دارند‬ ‫•‬

‫تداوی وقایوی با ایزونیازید به مقدار ‪ 10‬ملی گرام فی کیلوگرام وزن بدن برای ‪ 6‬ماه صورت میگیرد‪ .‬قبل از شروع تداوی وقایوی مهم است تا‬
‫مطمئن گردید که شخص مصاب به توبرکلوز فعال نمیباشد و الگوریتم (شکل ‪ ) 6.1‬به منظور تشخیص و تداوی وقایوی باید به گونه جدی تعقیب‬
‫گردد‪.‬‬

‫طفل با تماس نزدیک به منبع واقعه (اندکس) سمیر مثبت توبرکلوز ریوی‬
‫‪30‬‬

‫پائین تر از پنج سال‬ ‫پنج ساله و باالتر از آن‬

 ‫‪Human Resources Development for TB Control‬‬

‫ایزونیازید ‪ 10‬ملیگرام فی کیلو گرام وزن بدن برای مدت ‪ 6‬ماه‬

‫‪a‬‬

‫منبع‪ :‬طرزالعمل عملیاتی ستندرد برای تداوی توبرکلوز در اطفال‪2015 ،‬‬

‫شکل ‪ :4‬شیوه های منجمنت تماس داشته گان‪ ،‬در صورت عدم دسترسی به اکسری و تست توبرکولین جلدی‬

‫‪ 6.2‬حاالت یا موارد خاص‬

‫طفل به تماس واقعات ساری توبرکلوز‪MDR‬‬

‫اطفالی که در تماس نزدیک با مریضان توبرکلوز ‪ MDR‬میباشند‪ ،‬بدون دریافت کدام نوع تداوی وقایوی به شمول دواهای درجه دوم برای مدت‬
‫حد اقل دو سال باید بصورت دقیق تعقیب شوند‪ .‬درصورتیکه نزدشان توبرکلوز فعال آغاز نماید فوراً باید تداوی را با یک رژیم تداوی توبرکلوز‬
‫‪ MDR‬آغاز نمایند‪.‬‬

‫طفل مصاب به ‪ HIV‬که در تماس با مریض توبرکلوز مثبت قرار دارند‬

‫هرگاه طفل مصاب به ‪ HIV‬که در تماس است عرضی نباشد‪ ،‬تداوی وقایوی با ایزونیازید بدون در نظرداشت سن وی باید برایش آغاز شود‪ .‬قبل‬
‫از شروع تداوی وقایوی با ایزونیازید برای طفل که در ت ماس است‪ ،‬نیاز است تا حالت فعال مرض مانند سایر افرادیکه در تماس هستند‪ ،‬نزد وی‬
‫رد شود‪ .‬اطفال منتن به ‪ HIV‬که اعراض داشته باشند بصورت دقیق از نظر توبرکلوز ارزیابی شده و در صورت تشخیص توبرکلوز‪ ،‬تداوی توبرکلوز‬
‫و تداوی با ‪ antiretroviral‬نزد شان شروع گردد‪.‬‬
‫طفل که از مادر منتن به توبرکلوز ریوی تولد میشود‬
‫برای نوزادانی که با شیر مادر مصاب به توبرکلوز تثبت شده باکتریولوژی تغذیه میشوند‪ ،‬تداوی وقایوی با ایزونیازید به مدت شش ماه تجویز شده‬
‫و متعاقباً واکسین ‪( BCG‬اگر قبالً واکسین ‪ BCG‬را اخذ نکرده باشد) تطبیق میگردد‪ .‬شیردهی میتواند بصورت مصئون درجریان این مرحله‬
‫ادامه داده شود‪.‬‬

‫‪ . 7‬سیستم ثبت و گزارش دهی کنترول توبرکلوز‬

‫ایجاد سیستم معتبر ثبت وگزارش دهی برای نظارت از فعالیت های کنترول توبرکلوز که به سطح غیر مرکزی سیستم صحی صورت میگیرد‪،‬‬
‫بسیار مهم است‪ .‬این سیستم مستلزم ثبت معیاری ارقام‪ ،‬تدوین‪ ،‬گزارش دهی‪ ،‬تحلیل و تجزیه و ارائه فیدبک به مقامات مربوط میباشد‪ .‬معلومات‬
‫تحلیل شده در سطح تسهیل صحی به هدف نظارت از نتایج تداوی‪ ،‬در سطوح والیتی و ولسوالی به هدف شناسایی مشکالت محلی و به سطح‬
‫ملی به هدف تامین کیفیت عالی کنترول توبرکلوز در ساحات مختلف جغرافیایی‪ ،‬مورد استفاده قرار گرفته میتواند‪ .‬نظارت منظم از پروگرام باید‬
‫به هدف تائید معلومات با کیفیت و رسیدگی به مشکالت در اجراآت باید صورت گیرد‪.‬‬

‫‪ 7.1‬سیر معلومات ( مراحل جمع آوری معلومات)‬

‫پروگرام ملی توبرکلوز فارمت های ثبت و گزارش دهی را غرض استفاده در سطوح مختلف تهیه نموده است‪ .‬گزارش دهی توبرکلوز به سطح مراکز‬
‫صحی به شکل تحریری صورت میگیرد و مراکز صحی گزارش ها را به دفتر مسوول والیتی توبرکلوز و موسسه تطبیق کننده ‪ BPHS‬ارسال‬
‫میکنند‪ .‬در دفاتر والیتی ‪ PTC‬و موسسه تطبیق کننده ‪ ، BPHS‬معلومات جمع آوری شده شامل دیتابیس الکترونیکی سیستم معلومات مدیریت‬
‫صحی (‪ )HMIS‬میگردد‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬یک کاپی تحریری آنرا به دیپارتمنت ‪ HMIS‬وزارت صحت عامه ارسال میکنند‪.‬‬

‫‪31‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫‪ 7.2‬فارمت های ثبت و گزارشدهی که در دیتابیس ‪ HMIS‬پروگرام ملی توبرکلوز استفاده میگردند‬
‫(فورمه ها در بخش ضمایم طوریکه تذکر یافته است‪ ،‬قابل دسترس است‪ .‬لطفاً بخاطر داشته باشید که فورمه ها ممکن تا حدی دوباره فارمت‬
‫شده یا اندازه آنها متناسب به صفحه تغیر نمایند)‬

‫کارت تداوی توبرکلوز )‪(TB 01‬‬

‫کارت تداوی توبرکلوز هر قدر زود که امکان دارد متعاقب تشخیص خانه پری میگردد‪ .‬این کارت در مرکزصحی جائیکه مریض تداوی خویش را‬
‫دریافت مینماید‪ ،‬باید نگهداری شود (ضمیمه ‪.)1‬‬

‫کارت هویت مریضان توبرکلوز)‪(TB 02‬‬

‫هر قدر زود که امکان دارد متعاقب تشخیص‪ ،‬داکتر یا نرس کارت هویت مریض را خانه پری میکند‪ .‬مریض این کارت را با خود نگه میدارد‬
‫(ضمیمه ‪)2‬‬

‫راجستر توبرکلوز )‪(TB 03‬‬

‫راجستر توبرکلوز در مرکزصحی نگهداشته شده و حاوی معلومات تمام مریضان توبرکلوز که نزد شان توبرکلوز تشخیص شده و واجد شرایط تداوی‬
‫بشمول آنهاییکه با توبرکلوز مقاوم با ریفامپیسین یا ‪ MDR-TB‬باشند‪ ،‬بدون در نظر داشت اینکه آیا تداوی به شکل واقعی شروع گردیده باشد‪،‬‬
‫میباشد (ضمیمه ‪)3‬‬

‫یادداشت‪ :‬مریضان نمونه مثبت بلغم که در راجستر البراتوار شناسایی ولی هیچگاه غرض دریافت تداوی مراجعه نکرده باشند‪ ،‬در کتگوری ‪-‬‬
‫مریضان غایب برای تعقیب قبل از آغاز تداوی ‪ -‬در راجستر تسهیل صحی ثبت میگردند‪ .‬مریضانی که بصورت اشتباه منحیث مریض توبرکلوز‬
‫تشخیص میگردند‪ ،‬باید از راجستر توبرکلوز مرکز صحی خارج شده و در تحلیل نتایج تداوی شامل نگردند‪.‬‬

‫)‪(TB 04‬راجستر البراتوار‬

‫این راجستر در بخش البراتوار های که معاینات نمونه بلغم برای باسیل اسید وفاست را در تسهیالت صحی انجام میدهند‪ ،‬نگهداری میشود و باید توسط‬
‫تکنیشن البراتوار نگه داری شود (ضمیمه ‪.)4‬‬

‫فورمه درخواست برای معاینه بلغم )‪(TB 05‬‬

‫نیاز است تا در فورمه تذکر یابد که آیا بلغم توسط داکتر برای تشخیص یا تعقیب فرستاده شده است یا خیر (ضمیمه ‪.)5‬‬

‫فورمه کلچرتوبرکلوز‪/‬درخواست تست حساسیت (‪)TB 06‬‬

‫هرگاه کورس کوتاه مدت دوایی برای مریض مفید ثابت نشود‪ ،‬داکتر باید فورمه درخواست اجرای کلچر یا تست حساسیت در مقابل ادویه را به البراتوار‬
‫ریفرنس مرکزی ارسال نماید‪ .‬این درخواست باید قبل از آغاز رژیم تداوی ارسال گردد (ضمیمه ‪.)6‬‬

‫فورمه انتقال یا رجعت دهی )‪(TB 07‬‬

‫هنگامیکه مریض از یک مرکز تداوی به مرکز دیگر انتقال داده میشود و یا در وقت رجعت دادن مریض به مرکز رجعتی این فورمه باید استفاده شود‪.‬‬
‫ازاین فورمه درسه کاپی خانه پری میشود‪ .‬هر زمانیکه مریض به مرکز صحی رجعت یافته میرسد‪ ،‬مرکز صحی متذکره باید قسمت نصف پائین‬
‫فورمه را خانه پری نموده و دوباره آنرا به مرکزصحی رجعت دهنده یا انتقال دهنده ارسال نماید (ضمیمه‪.)7‬‬

‫‪32‬‬
 ‫‪Human Resources Development for TB Control‬‬

‫راجستر واقعات احتمالی توبرکلوز‬

‫این کتاب راجستر باید در تمام مراکز صحی‪ ،‬جا ئیکه مریضان مشکوک توبرکلوز مشخص میشوند و غرض معاینات کلینیکی یا البراتواری بیشتر راجع‬
‫میگردند‪ ،‬باید استفاده شود (ضمیه ‪.)8‬‬

‫راجسترتماس داشته گان توبرکلوز‬

‫تمام تماس های مربوط به واقعه اندکس (منبع) باید معاینه شده و بعداً بصورت متواتر تحت نام واقعه اندکس لست گردند (ضمیمه ‪.)9‬‬

‫راجستر مریضان مزمن تنفسی (واقعات احتمالی توبرکلوز) برای عرضه کننده گان خدمات صحی خارج از ‪NTP‬‬
‫این راجستر صرف برای مریضان مزمن تنفسی (وا قعات احتمالی توبرکلوز) که به مراکز تسهیالت انتخابی خارج از ‪ NTP‬مراجعه مینمایند‪ ،‬قابل استفاده‬
‫است (ضمیمه ‪.)10‬‬

‫‪ 7.3‬گزارشدهی‬
‫هماهنگ کننده والیتی توبرکلوز (‪ )PTC‬گزارش های ربعوار ذیل را به ‪ NTP‬و ‪ HMIS‬در جریان ‪ 2‬هفته اول ربع بعدی باید تسلیم نماید‪.‬‬
‫فورمه های تحریری باید در دو کاپی تهیه گردد‪ .‬کاپی اصلی باید به ‪ NTP‬فرستاده شده و کاپی دومی آن به مقصد اداری یا ثبت اسناد در دفتر‬
‫‪ PTC‬نگه داری شود‪ .‬برای ‪ ، HMIS‬ارقام باید در دیتابیس الکترونیکی درج شود‪.‬‬

‫گزارش های ربعوار ‪ TB09,TB10‬و‪ TB11‬برای تحلیل و تجزیه ‪ Cohort‬طرح شده است‪ .‬تاریخ های چهار ربع که این گزارش ها باید آماده‬
‫گردند‪ ،‬قرار ذیل میباشند‪.‬‬
‫‪ 1‬حمل الی ‪ 31‬جوزا (‪ 21‬مارچ الی ‪ 21‬جون)‬ ‫ربع اول‬
‫‪ 1‬سرطان الی ‪ 31‬سنبله (‪ 22‬جون – ‪ 22‬سپتمبر)‬ ‫ربع دوم‬
‫‪ 1‬میزان الی ‪ 30‬قوس (‪ 23‬سپتمبر – ‪ 21‬دسمبر)‬ ‫ربع سوم‬
‫‪ 1‬جدی الی ‪ 29‬حوت (‪ 22‬دسمبر – ‪ 20‬مارچ)‬ ‫ربع چهارم‬

‫‪33‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫فورمه های که استفاده میگردند‪ ،‬در جدول ‪ 7.1‬تشریح شده اند‬

‫جدول ‪ 7.1‬فورمه گزارشدهی ربعوار‬
‫مشخصات‬ ‫نام‬ ‫شماره فورمه‬
‫ارقام مرتبط به نمونه بلغم میکروسکوپی به سطح البراتوار و مواد و ریجنت‬ ‫گزارش ربعوار دررابطه به فعالیت های‬ ‫‪TB 08‬‬
‫های البرتواری را فراهم مینماید‬ ‫البراتوار‬ ‫(ضمیمه ‪)11‬‬

‫در مورد تمام مریضان که در جریان یک ربع راجستر گردیده اند‪ ،‬معلومات‬ ‫گزارش ربعوار در رابطه به واقعات جدید و‬ ‫‪TB 09‬‬
‫تفصیلی فراهم مینماید‪ .‬واقعات رجعت یافته شامل نمی گردند‪.‬‬ ‫عود کننده‬ ‫(ضمیمه ‪)12‬‬

‫گزارش ربعوار در رابطه به تغییر بلغم سمیر نتایج تغیر نمونه بلغم را برای ‪ 2‬یا ‪ 3‬ماه برای تمام مریضان با معاینه بلغم‬ ‫‪TB 10‬‬
‫مثبت جدید مریضان ریوی درماه های ‪ 2‬و مثبت که در جریان ربع راجستر گردیده و ‪ 3‬ماه قبل ختم شده باشد‪ ،‬مثالً‬ ‫(ضمیمه ‪)13‬‬
‫واقعات جدید و قبالً تداوی شده‬ ‫‪ 3‬که در حدود ‪ 3‬الی ‪ 6‬ماه قبل راجستر‬
‫گردیده باشند‬
‫نتایج تداوی مریضان راجستر شده یک ربع که ‪ 12‬ماه قبل تکمیل گردیده‬ ‫گزارش ربعوار در رابطه نتایج تداوی سمیر‬ ‫‪TB 11‬‬
‫مثبت مریضان توبرکلوز ریوی که ‪ 9‬الی ‪ 12‬باشد‪ ،‬نشان میدهد‪.‬‬ ‫(ضمیمه ‪)14‬‬
‫در این گزارش مریضانی که از دیگر والیات رجعت یافته باشند‪،‬شامل نمی‬ ‫ماه قبل راجسترمیشوند‬
‫گردند‪.‬‬
‫واقعات توبرکلوز مقاوم در برابر ریفامپیسین یا ‪ MDR-TB‬و آنهاییکه رژیم‬
‫مکمل ‪ MRD-TB‬را شروع نموده باشند (مثالً به کتگوری تداوی با ادویه‬
‫خط دوم راجستر گردیده باشند)‬
‫گزارش ربعوار در رابطه به واقعات احتمالی گزارش ربع وار در ارتباط به مدیریت واقعات احتمالی توبرکلوز نشاندهنده‪ ،‬تعداد‬ ‫‪TB 13a‬‬
‫توبرکلوز که در جریان یک ربع راجستر شده واقعات احتمالی توبرکلوز که راجستر و معاینه شده باشند‪ ،‬تعداد و فیصدی نتایج‬
‫مثبت‪ ،‬تعداد واقعات مثبت ثبت شده برای تداوی و منبع رجعت دهی به تسهیل‬ ‫اند‬
‫میباشد‬
‫گزارش ربعوار در ارتباط به مدیریت اشخاص گزارش ربعوار در ارتباط به مدیریت تماس داشته گان نشاندهنده نتایج‬ ‫‪TB 13b‬‬
‫اشخاص که در تماس با واقعه منبع یا اندکس بوده باشند‪ ،‬معلومات در‬ ‫که در تماس مریض توبرکلوز بوده اند‬
‫ارتباط به نتایج بررسی تماس داشته گان مشمول تداوی وقایوی ایزونیازید‪،‬‬
‫میباشد‬

‫‪ 7.4‬درخواست ادویه ضد توبرکلوز و تدارکات البراتواری‬

‫قبل از ارسال درخواست ادویه‪ ،‬ریجنت ها یا سایر مواد البراتواری به ‪ ،NTP‬شخص مسؤل بخش ‪ DOTS‬باید نیازمندی های واقعی (به شمول‬
‫ذخایر دیپو) را بر اساس تعداد مریضانی که در جریان ربع قبلی راجستر شده اند تهیه نموده و مقدار اجناس موجود در ستاک را از آن وضع‬
‫نماید‪.‬‬
‫فورمه های ‪ b ،12 a‬و ‪ c‬توسط تمام تسهیالت صحی که مریضان توبرکلوز را تداوی مینمایند‪ ،‬باید در هر ربع تکمیل شود (ضمایم ‪.)17 ،15،16‬‬
‫فورم درخواست ادویه توبرکلوز برای یک مدت زمان مشخص‬ ‫‪TB 12a‬‬
‫درخواست نیازمندی های البراتواری به سطح حوزه برای یک مدت زمان مشخص‬ ‫‪TB 12b‬‬
‫درخواست نیازمندی های البراتواری برای البراتوار به سطح تسهیل صحی‬ ‫‪TB 12c‬‬

‫‪34‬‬
 ‫‪Human Resources Development for TB Control‬‬

‫‪ 7.5‬گزارش ربعوار در مورد واقعات احتمالی توبرکلوز ومدیریت تماس داشته گان‬
‫گزارش ربعوار در ارتباط به تداوی واقعه احتمالی توبرکلوز نشاندهنده تعداد واقعات مشکوک راجستر و معاینه شده‪ ،‬تعداد و فیصدی نتایج مثبت‪،‬‬
‫تعداد واقعات راجستر شده مثبت برای تداوی و منبع رجعت دهنده به تسهیل صحی میباشد (ضمیمه ‪)18 A‬‬
‫گزارش ربعوار مدیریت تماس داشته گان نشاندهنده دریافت اشخاصی که در تماس با واقعه اندکس بوده اند‪ ،‬ارائه معلومات در ارتباط به نتایج‬
‫واقعه یابی تماس ها مشمول مهیا ساختن تداوی وقایوی با ایزونیازید (ضمیمه ‪)18B‬‬

‫‪ 7.6‬گزارش ساالنه منجمنت پروگرام‬

‫گزارش ساالنه یک وسیله جدید جمع آوری ارقام مدیریت پروگرام بوده که در ارتباط به اجزای ‪ 4 ،3‬و ‪ 5‬ستراتیژی توقف توبرکلوز معلومات‬
‫بدست آمده میتواند‪ .‬این گزارش‪:‬‬
‫دخیل ساختن تمام مراقبت کننده گان خدمات صحی‪ :‬اجزای فرعی مختلط سیستم عامه – عامه و عامه – خصوصی بالک ‪2 ،1‬‬ ‫•‬
‫(ضمیمه ‪)18 C‬‬
‫توانمند ساختن اشخاص مصاب به توبرکلوزو جامعه‪ :‬اجزای فرعی اشتراک جامعه در مراقبت های توبرکلوز‪ ،‬بالک ‪( 3‬ضمیمه ‪)18 C‬‬ ‫•‬
‫کمک کننده برای تقویت سیستم صحی‪ :‬اجزای فرعی انکشاف قوای بشری‪ ،‬بالک ‪( 4‬ضمیمه ‪)18 C‬‬ ‫•‬

‫‪ 7.7‬سیستم معلومات توبرکلوز ( ‪)TBIS‬‬

‫در هماهنگی با دیپارتمنت ‪ ، HMIS‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز اولین دیتابیس الکترونیکی توبرکلوز را برای تمام والیات معرفی نمود‪ .‬ارقام‬
‫بدست آمده از تسهیالت صحی درج دیتابیس الکترونیکی به سطح والیت میگردد‪ .‬هر والیت ارقام توبرکلوز را به شکل ربعوار به دیپارتمنت‬
‫‪ HMIS‬شریک ساخته که متعاقباً دیپارتمنت متذکره آنرا با ‪ NTP‬شریک میسازد‪.‬‬
‫در نهایت‪ ،‬سیستم معلومات توبرکلوز جاگزین سیستم معلومات ورقی میگردد‪ .‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز بعد از تحلیل و ارزیابی همه جانبه‬
‫ارقام واصله‪ ،‬فیدبک یا نظریات خود را با والیات شریک میسازد‪.‬‬

‫‪ .8‬نظارت و ارزیابی پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‬

‫هدف کْلی نظارت و ارزیابی تعین موثریت پروگرام‪ ،‬شناسایی مشکالت‪ ،‬دریافت موارد موفقیت و بهبود کلی اجراآت میباشد‪ .‬فعالیتهای نظارت و‬
‫ارزیابی برای بررسی پیشرفت در قبال اهداف مشخص و رسیدگی به ضعف یا نواقص طرح برنامه میباشد‪.‬‬
‫چارچوب نظارت و ارزیابی (جدول ‪ ) 8.1‬منحیث یک ابزار برای دانستن و تحلیل پروگرام استفاده شده میتواند که برای انکشاف و تطبیق پالن‬
‫های سالم نظارت و ارزیابی حیاتی می باشد‪ .‬موارد استفاده چارچوب نظارت و ارزیابی برای بررسی کننده اجازه میدهد تا اهداف پروگرام را در‬
‫چارچوب سیستماتیک ارزیابی قرار دهد‪.‬‬
‫جدول ‪ 8.1‬چارچوب نظارت و ارزیابی‬
‫اثر (‪) Impact‬‬ ‫دستآورد ها‬ ‫نتیجه‬ ‫روند یا پروسه‬ ‫داده ها یا ‪Input‬‬

‫• کاهش شیوع انتان توبرکلوز‬
‫• کاهش شیوع مرض‬
‫توبرکلوز‬
‫• کاهش مصابیت های‬
‫توبرکلوز‬
‫• کاهش وفیات توبرکلوز‬
‫• کشف واقعه‬ ‫• خدمات تشخیصیوی‬ ‫• مدیریت‬ ‫• محیط پالیسی‬
‫• تداوی واقعه‬ ‫• خدمات تداوی‬ ‫• آموزش‬ ‫• منابع بشری و مالی‬
‫• افزایش دانش‪ ،‬سلوک‬ ‫• زیر بنا یا زیر ساخت • مدیریت ادویه‬
‫و طرز دید‬ ‫• البرارتوار ها‬ ‫ها‬
‫• کم کردن عار وننگ‬ ‫• مفاهمه‬
‫(ستگما)‬ ‫• دادخواهی‬

‫‪35‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫از طریق پروگرام ملی کنترول توبرکلوز نظارت در سطوح ذیل صورت میگیرد‪:‬‬
‫سطح مرکز فعالیت های پروگرام توبرکلوز را در سطح والیت نظارت مینماید‬ ‫•‬
‫سطح والیت فعالیت های پروگرام توبرکلوز را به سطح ولسوالی نظارت مینماید‬ ‫•‬

‫‪ 8.1‬سوپرویژن یا سرپرستی‬
‫سوپرویژن یک جز مهم برای حمایت از سایر اجزای ستراتیژی ‪ DOTS‬میباشد‪ .‬در حقیقت توسعه آموزش و همچنان پروسه سیستماتیک برای‬
‫باال بردن مثمریت اجراآت کارکنان صحی از طریق ارتقای سطح دانش آنها‪ ،‬رشد مهارت های شان‪ ،‬بهبود سلوک آنها در برابر کار و انگیزه دهی‬
‫و تشویق آنها میباشد‪.‬‬
‫پروگرام کنترول توبرکلوز موثر‪ ،‬تشخیص و تداوی موف قانه متکی بر موارد ذیل میباشد‪:‬‬
‫• ایجاد یک سیستم نظارتی یا سوپرویژن از سطح مرکز به والیت‪ ،‬و از والیت به سطح تسهیالت صحی‬
‫مشخص نمودن تعداد و نحوه بازدید های سوپرویژن و استفاده از چک لست نظارتی‬ ‫•‬
‫• تعدیل یا آوردن تغیرات در فعالیت های کنترول توبرکلوز در روشنایی فیدبک حاصله از فعالیت های نظارتی‬
‫برای اینکه نظارت به گونه موثر‪ ،‬مثمر اجرا و جنبه عملی داشت باشد‪ ،‬باید به یک شکل معیاری اجرا شود‪ .‬استفاده از چکلست منحیث یکی از‬
‫معمولترین ابزار به هدف حصول اطمینان از معیاری شدن استفاده میگردد‪ .‬چک لست سوپرویژن باید متمرکز بر شاخص های اجرائی کلیدی‬
‫بوده و امکان مقایسه میان اجراآت تسهیالت مشابه متعدد و همچنان تغیرات که با گذشت زمان در اجراآت عین مرکز بوجود میآید‪ ،‬باشد‪ .‬در‬
‫نهایت‪ ،‬چک لست به نحوی باید تنظیم شود که منحیث یک وسیله برای فراهم نمودن معلومات مرتبط به سطح مدیریتی باالتر و فیدبک سازنده‬
‫برای تسهیالت که نظارت میگردند‪ ،‬مبدل شود‪ .‬چک لست سوپرویژن یک سند قابل تغیر است که نظر به همکاری استفاده کنندگان نهایی در‬
‫ساحه بازنگری و تغیر یافته میتواند‪.‬‬

‫‪ 8.2‬مطالعات و سروی های ویژه یا خاص‬

‫سروی ها و مطالعات خاص به هدف ارزیابی بسیاری از شاخص های سلوک و اپیدیمولوژیکی که از طریق ارقام نظارت و ارزیابی روتین بدست‬
‫آمده نمیتواند‪ ،‬ضروری میباشد‪ .‬اکثراً چنین مطالعات نظر به جمع آوری معیاری بیشتر همه جانبه ولی در عین زمان بسیار پر هزینه میباشند و‬
‫تطبیق این مطالعات نیازمند قابلیت های تخنیکی ویژه میباشد‪.‬‬

‫مثال های از سروی های خاص شامل موارد ذیل بوده میتواند‪:‬‬
‫سروی های شیوع توبرکلوز که معلومات را در ارتباط به ابعاد مشکل توبرکلوز در نفوس فراهم مینماید؛ مهمتر از آن‪ ،‬در صورتیکه‬ ‫•‬
‫سروی های که به شکل دوره یی اجرا میگردد‪ ،‬معلومات در ارتباط به نوسانات این مشکل با گذشت زمان نیز مهیا ساخته که برای‬
‫ارزیابی اینکه آیا تالش ها به هدف کاهش مشکل توبرکلوز موثر بوده یا خیر‪ ،‬نیز اهمیت دارد‪.‬‬
‫سروی های سیرولوژیکی به هدف تعین میزان و نوسان انتان ‪ HIV‬در نمونه های توبرکلوز واقعات جدید‬ ‫•‬
‫سروی های مبتنی بر نفوس‪ ،‬معلومات با ارزش را در ارتباط به سطح دانش در مورد اعراض و عالیم توبرکلوز‪ ،‬رفتار در قبال مریضان‬ ‫•‬
‫توبرکلوز‪ ،‬و سلوک تقاضا برای دریافت مراقبت صحی با نمونه های از جامعه فراهم مینماید‪ .‬سروی دیموگرافی و صحت و سروی اندازه‬
‫نمودن معیار های زندگی‪ ،‬عبارت از سروی های مبتنی بر نفوس بوده که بیشتر استفاده میگردند‪.‬‬
‫سروی های راجستریشن ارقام اساسی به هدف اندازه نمودن میزان وفیات توبرکلوز استفاده شده میتواند‪ .‬این روش تنها در صورتیکه‬ ‫•‬
‫راجستر وفیات ساحه جغرافیایی موجود باشد‪ ،‬امکان پذیر است‪.‬‬
‫سروی های توبرکولین میزان شیوع انتان را در اطفال نشان داده که بر اساس آن خطر انتان را میتواند مقیاس نمود‪.‬‬ ‫•‬
‫سرویالنس مقاومت دوایی در ارتباط به شیوع مقاومت دوایی در برابر ادویه ضد توبرکلوز در میان واقعات جدید و قبالً تداوی شده‪،‬‬ ‫•‬
‫معلومات فراهم مینماید‪.‬‬
‫سروی های تسهیالت صحی به هدف ابتدایی توضیحات پیرامون سطح دسترسی‪ ،‬فعالیت و کیفیت خدمات و فعالیت های توبرکلوز در‬ ‫•‬
‫تما م سطوح سیستم صحی و البراتواری تطبیق میگردند‪.‬‬

‫‪36‬‬
 ‫‪Human Resources Development for TB Control‬‬

‫‪ 8.3‬استفاده از نتایج نظارت و ارزیابی‬

‫هدف نهایی جمع آوری ارقام توبرکلوز عبارت از استفاده این ارقام در تهیه پالیسی‪ ،‬برنامه ریزی پروگرام و نظارت و ارزیابی میباشد‪ .‬نتایج نظارت‬
‫و ارزیابی باید تحلیل و تجزیه شده و برای دیگران در یک فارمت که به آسانی قابل استفاده و درک باشد‪ ،‬شریک گردد‪.‬‬
‫پروگرام ملی ک نترول توبرکلوز‪ ،‬مرور ربعوار فعالیت های والیات را به سطح مرکز انجام میدهد‪ .‬معموالً این مرور در ماه های دوم و سوم ربع بعدی‬
‫صورت میگیرد‪ .‬بصورت عموم‪ ، PLSs ،PTCs ،‬شرکا یا همکاران و کارمندان ‪ NTP‬به سطح مرکز در این برنامه مرور ربعوار اشتراک مینمایند‪.‬‬
‫این مرور اکثراً بعد از تدویر برنامه های مرور فعالیت ها در والیات‪ ،‬اجرا میشود‪.‬‬

‫این جلسات عمدتاً بر موارد ذیل تمرکز دارند‪:‬‬

‫مرور بر پیشرفت ها مشمول دست آورد ها به سطح والیت در جریان ربع گذشته‬ ‫•‬
‫مرور بر چالش های عمده و راه حل ها‬ ‫•‬
‫مرور بر مصارف ادویه جات توبرکلوز و مواد البراتواری و پر نمودن خال ها‬ ‫•‬
‫برنامه ریزی برای ربع بعدی‪ ،‬مشمول تعین اهداف‬ ‫•‬

‫به سطح والیت‪ ،‬جلسه مرور ربعوار به هدف بررسی و مرور پیشرفت ها در جریان ربع گذشته میان شرکای تطبیق کننده والیتی میباشد‪ .‬در هر‬
‫والیت‪ ،‬جلسه مرور ربعوار در ماه اول ربع بعدی تدویر میآبد‪ .‬در این جلسات‪ ،‬اجرآات ربع گذشته مرور گردیده و برای ربع موجود که جلسه مرور‬
‫ربعوار تدویر یافته است‪ ،‬برنامه ریزی صورت میگیرد‪ .‬حد اقل یک نفر از پروگرام ملی کنترول توبرکلوز در این جلسات اشتراک مینمایند‪.‬‬
‫نتایج نظارت و ارزیابی باید با شرکا یا همکاران غرض اهداف ذیل شریک ساخته شود‪:‬‬
‫بهبود در اجراآت و برنامه ریزی‬ ‫•‬
‫باال بردن سطح دانش عامه در راتباط به توبرکلوز‬ ‫•‬
‫تشویق جوامع غرض حمایت از مریضان از توبرکلوز‬ ‫•‬
‫بهبود و تقویت هماهنگی میان نهاد های که در ارتباط به توبرکلوز فعالیت دارند‬ ‫•‬
‫دادخواهی به هدف تغیر در پالیسی ها‬ ‫•‬
‫تشویق برای تخصیص منابع برای کنترول توبرکلوز‬ ‫•‬
‫شریک ساختن مواد آموخته شده از برنامه ها چه به سطح کشور یا بین المللی‬ ‫•‬

‫‪ .9‬انکشاف منابع بشری برای کنترول توبرکلوز‬

‫پروگرام ملی کنترول توبرکلوز بر انکشاف قوای بشری با اهداف ذیل متمرکز میباشد‪:‬‬
‫ارتقای ظرفیت کارمندان پروگرام ملی کنترول توبرکلوز (به سطح مرکز‪ ،‬حوزه و والیت) جهت مدیریت و نظارت از پروگرام‬ ‫•‬
‫ارتقای ظرفیت کارمندان پروگرام ملی کنترول توبرکلوز (به سطح مرکز و والیت ) به هدف تنظیم روش های ابتکاری و مهارت های‬ ‫•‬
‫جدید تخنیکی در ساحه کنترول توبرکلوز‬
‫رشد توانایی های مدیریتی تمام فراهم کننده های مراقبت صحی در تمام سطوح به هدف فراهم نمودن خدمات کنترول توبرکلوز بر‬ ‫•‬
‫اساس رهنمود ها و طرزالعمل های عملیاتی ملی‬

‫‪ 9.1‬ستراتیژی های انکشاف منابع بشری‬

‫به هدف تطبیق بهتر انکشاف قوای بشری‪ ،‬ستراتیژی های ذیل تطبیق خواهند گردید‪:‬‬
‫انکشاف و تطبیق پالن ها به هدف ارتقای ظرفیت پرسونل پروگرام ملی کنترول توبرکلوز در عرصه رهبری و مهارت های مدیریتی از‬ ‫•‬
‫طریق اشتراک در برنامه های آموزشی در داخل و خارج کشور‬
‫غیر متمرکز ساختن اجرای برنامه های آموزشی برای تمام فراهم کننده های مراقبت صحی در تمامی سطوح‬ ‫•‬

‫‪37‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫انکشاف یا بازنگری رهنمود های آموزشی و سایر مواد ممد درسی و مورد نیاز نظر به ضرورت‬ ‫•‬
‫تهیه میکانیزم ها به هدف بهبود کیفیت برنامه های آموزشی‬ ‫•‬
‫تدویر برنامه های آموزشی برای تمام فراهم کننده های مراقبت صحی که وظایف متعدد را انجام میدهند و امکان بلند تغیر و تبدیل‬ ‫•‬
‫را باال دارند‬
‫ارزیابی منظم انکشاف قوای بشری به هدف شناسایی نیازمندی برنامه های آموزشی جدید‪.‬‬ ‫•‬

‫‪ 9.2‬نصاب‪ ،‬رهنمودها و کتاب های رهنمایی آموزشی توبرکلوز‬

‫تمام محتویات نصاب آموزشی‪ ،‬رهنمود ها و کتاب های رهنمایی آموزشی برای فراهم کننده های مراقبت صحی سکتور عامه و خصوصی باید در‬
‫مطابقت با رهنمود های ملی و طرزالعمل های عملیاتی کنترول توبرکلوز که توسط پروگرام ملی کنترول توبرکلوز آماده میگردد‪ ،‬باشند‪.‬‬

‫رهنمود های آموزشی و طرزالعمل های ذیل توسط پروگرام ملی کنترول توبرکلوز تهیه گردیده است؛ نوع برنامه آموزشی‪ ،‬زمان برنامه آموزشی‬
‫در جدول ‪ 9.1‬مالحظه شده میتواند‪.‬‬
‫• طرزالعمل های ملی تداوی توبرکلوز‬
‫رهنمود های آموزشی ‪DOTS‬‬ ‫•‬
‫رهنمود معاینه میکروسکوپی توبرکلوز برای تکنیشن های البراتوار‬ ‫•‬
‫اهتماما ت توبرکلوز برای کارکنان صحی جامعه‬ ‫•‬
‫رهنمود های آموزشی ‪ DOTS‬برای فراهم کننده های صحی بخش خصوصی‬ ‫•‬
‫رهنمود فعالیت های مشترک ‪TB/HIV‬‬ ‫•‬
‫طرزالعمل های عملیاتی معیاری مدیریت ادویه‬ ‫•‬
‫طرزالعمل های عملیاتی توبرکلوز اطفال‬ ‫•‬
‫رهنمود مدیریت پروگرام برای واقعات توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه‬ ‫•‬
‫رهنمایی سرویالنس‪ ،‬نظارت و ارزیابی فعالیت های کنترول توبرکلوز‬ ‫•‬

‫‪38‬‬
 ‫‪Human Resources Development for TB Control‬‬

‫جدول‪ : 15‬کورس های معیاری آموزشی توبرکلوز‬

‫مدت (روزها)‬ ‫نوع تریننگ‬ ‫اهداف‬

‫‪5‬‬ ‫ابتدایی‬ ‫دکتوران طب (مرکز ‪)DOTS‬‬
‫‪3‬‬ ‫تقویتی‬
‫کارمندان طبی شخصی‬
‫‪3‬‬ ‫ابتدایی‬
‫‪1‬‬ ‫تقویتی‬
‫نرسها (مرکز‪)DOTS‬‬
‫‪5‬‬ ‫ابتدایی‬
‫‪3‬‬ ‫تقویتی‬
‫تکنیشن های البراتوار‬
‫‪5‬‬ ‫ابتدایی‬
‫‪5‬‬ ‫تقویتی‬
‫‪1‬‬ ‫ابتدایی‬ ‫فارمسست ها‬
‫‪1‬‬ ‫تقویتی‬
‫ماستر ترینر کارکن صحی جامعه‬
‫‪3‬‬ ‫ابتدایی‬
‫‪2‬‬ ‫ابتدایی‬ ‫سوپروایزر کارکن صحی‬
‫‪1‬‬ ‫ابتدایی‬ ‫کارکنان صحی جامعه‬
‫‪3‬‬ ‫ابتدایی‬ ‫دوکتوران و فارمسست ها (مادیول آموزشی مدیریت ادویه)‬
‫‪3‬‬ ‫ابتدایی‬ ‫دوکتوران (مادیول آموزشی توبرکلوز اطفال)‬
‫‪5‬‬ ‫ابتدایی‬ ‫دوکتوران (مادیول آموزشی ‪)MDR-TB‬‬
‫‪3‬‬ ‫ابتدایی‬ ‫دوکتوران (مادیول آموزشی نظارت و ارزیابی)‬

‫‪39‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫‪ . 10‬دخیل ساختن جامعه و داتس (‪)DOTS‬بر اساس جامعه‬

‫فعالیت های توبرکلوز بر اساس جامعه در بر گیرنده یک سلسله فعالیت های کمک کننده برای وقایه‪ ،‬تشخیص‪ ،‬تطبیق تداوی بهتر توبرکلوز و‬
‫مراقبت بوده که اثرات مثبت بر نتایج تداوی‪ ،‬جلوگیری از مقاومت دوایی دارد‪ .‬در ضمن‪ ،‬فعالیت ها در بر گیرنده بسیج سازی جامعه به هدف‬
‫ارتقای مفاهمه موثر و اشتراک اعضای جامعه جهت ایجاد تقاضا برای وقایه‪ ،‬تشخیص‪ ،‬تداوی و خدمات مراقبتی توبرکلوز میباشد‪.‬‬
‫داتس بر اساس جامعه (‪ )CB-DOTS‬یکی از مداخالت بسیار مهم جهت افزایش دسترسی همگانی به خدمات کنترول توبرکلوز میباشد‪ .‬این‬
‫روش قسماً توسط ‪ NTP‬در سال ‪ 2004‬در یکی از ولسوالی ها تطبیق گردید وهمچنان داتس برمبنای جامعه به شکل آزمایشی درسال ‪2009‬‬
‫در چهار والیت تطبیق شد‪.‬باالخره بر اساس نتایج حاصله‪ ،‬این برنامه (‪ )CB-DOTS‬به ‪ 13‬والیت گسترش یافت‪.‬‬

‫‪ 10.1‬هدف و ستراتیژی های فعالیت های توبرکلوز براساس جامعه‬

‫هدف این روش عبارت از افزایش دسترسی همگانی به خدمات توبرکلوز در مناطق روستایی و مناطق که دسترسی کمتربه خدمات صحی دارند‬
‫باالثر دخیل سازی جامعه و موسسات فعال در جامعه مشترکاِّ در فعالیت های کنترول توبرکلوز میباشد‪.‬‬
‫ستراتیژی های عمده قرار ذیل اند‪:‬‬
‫تشویق‪ ،‬مفاهمه و بسیج سازی اجتماعی‪ :‬مفاهمه یا افهام و تفهیم دو جانبه میان فراهم کننده های مراقبت های صحی و مریضان‬ ‫•‬
‫توبرکلوز همچنان جوامع در راستای بلند بردن سطح دانش در ارتباط به پالیسی ها‪ ،‬برنامه ها و خدمات توبرکلوز موثر میباشد؛ بسیج‬
‫سازی اجتماعی برای دخیل ساختن جامعه‪ ،‬بخصوص اشخاص آسیب پذیر و منزوی در کمپاین های کنترول توبرکلوز میباشد‪.‬‬
‫اشتراک جامعه در مراقبت توبرکلوز‪ :‬مشارکت کاری میان سکتور صحت و جامعه‪ ،‬اشخاص آسیب پذیر و در حاشیه قرار گرفته و‬ ‫•‬
‫مریضان توبرکلوز چه فعلی و شفایاب شده‪ ،‬مریضان توبرکلوز را برای مجادله بهتر با مر ض شان کمک کرده میتواند‪ .‬اشخاصیکه که‬
‫مرض توبرکلوز را قبال سپری کرده باشند میتوانند تا سایر مریضان توبرکلوز و پروگرام ملی کنترول توبرکلوز رادر راستاییی عرضه‬
‫خدمات که جوابگوی نیازمندی های مریضان باشد‪ ،‬بهتر همکاری نمایند‪.‬‬
‫منشور مریضان برای مراقبت توبرکلوز‪ :‬هدف این منشور توانمند سازی مریضان توبرکلوز و جوامع بوده تا رابطه موثر دوجانبه میان‬ ‫•‬
‫مریض و فراهم کننده خدمات صحی ایجاد شود‪ .‬در این منشور روش های را که مریضان‪ ،‬جوامع‪ ،‬فراهم کننده مراقبت صحی و حکومت‬
‫ها بتوانند منحیث همکاران فعالیت نموده و بر موثریت خدمات صحی در کُل و باالخص مراقبت توبرکلوز افزوده گردد‪ ،‬فراهم مینماید‪.‬‬
‫این روش منیحث یک ابزار مفید برای دستیابی به دخیل ساختن بیشتر مردم در مراقبت های صحی بوده میتواند‪.‬‬

‫‪ 10.2‬فعالیت توبرکلوز بر مبنای جامعه‬

‫موارد مهم داتس بر مبنای جامعه برای پروگرام ملی کنتر ول توبرکلوز قرار ذیل میباشند‪:‬‬
‫• آگاهی دهی‪ ،‬مفاهمه برای تغیر سلوک و بسیج سازی جامعه‬
‫اسکریننگ و تست توبرکلوز و مصابیت های مرتبط به توبرکلوز (مانند مشوره دهی و تست ‪HIV‬؛ اسکریننگ مرض دیابت) بشمول‬ ‫•‬
‫بازدید های خانه و تعقیب تماس داشته گان مریضان توبرکلوز‬
‫سهولت در دسترسی به خدمات تشخیصیه (مانند جمع آوری نمونه بلغم و یا انتقال بلغم)‬ ‫•‬
‫آغاز و فراهم ساختن اقدامات وقایوی توبرکلوز (مانند تداوی وقایوی با ایزونیازید‪ ،‬کنترول انتان توبرکلوز)‬ ‫•‬
‫رجعت دهی افراد جامعه برای تشخیص توبرکلوز و امراض مربوط‬ ‫•‬
‫همکاری و تامین تداوی مریضان توبرکلوز و امراض مترافقه‬ ‫•‬
‫تداوم مناسب تداوی از طریق حمایت دوستان‪ ،‬اموزش و تعقیب اشخاص به شکل انفرادی‬ ‫•‬
‫حمایت اجتماعی و معیشت (مانن د تامین غذا‪ ،‬فعالیت هابرای بلند بردن عواید)‬ ‫•‬
‫مراقبت های تسکین دهنده خانگی برای توبرکلوز و امراض مترافقه‬ ‫•‬
‫فعالیت های دادخواهی محلی بر مبنای جامعه‬ ‫•‬
‫کم ساختن شرم اجتماع و تبعیض‬ ‫•‬

‫‪40‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫کتگوری مریضان ذیل تداوی را تحت برنامه ‪ CBD‬بدست آورده میتوانند‪:‬‬

‫مریضانی که به مراکز صحی دسترسی کمتر دارند‬ ‫•‬
‫مریضان معلول‬ ‫•‬
‫مریضان کهن سال‬ ‫•‬
‫مریضان محکوم به بستر‬ ‫•‬
‫اطفال‬ ‫•‬

‫برای جزئیات بیشتر به رهنمود ‪ CBD‬مراجعه شود‪.‬‬

‫‪Daily‬‬ ‫‪Daily‬‬
‫‪DOT‬‬
‫‪DOT‬‬

‫‪Monthly‬‬
‫‪supply and‬‬
‫‪supervision‬‬
‫‪First supply at‬‬
‫‪First supply at‬‬
‫‪orientation with TB‬‬
‫‪orientation with TB‬‬
‫‪patient‬‬
‫‪patient and then‬‬
‫‪monthly supply‬‬

‫شکل ‪ 10.1‬الگوریتم تداوی مریضان توبرکلوز توسط کارکن صحی جامعه یا عضو جامعه‬

‫‪41‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫‪ . 11‬فعالیت های مشترک ( هماهنگ) توبرکلوز و اچ‪-‬ای‪-‬وی (‪)TB/HIV‬‬

‫توبرکلوز معمولترین انتان فرصت طلب نزد اشخاص ‪ HIV‬مثبت بوده که اولین تظاهر ‪ HIV‬در بیشتر از ‪ %50‬واقعات در کشور های رو به‬
‫انکشاف میباشد‪ HIV .‬بزرگترین عامل خطر برای پیشرفت انتان توبرکلوز به مرض توبرکلوز میباشد‪ .‬شخص ‪ HIV‬مثبت که با مایکوبکتریم‬
‫توبرکلوز منتن گردد ‪ % 50‬بیشتر خطر تاسس توبرکلوز نزد او موجود است در مقایسه به شخص ‪ HIV‬منفی با مایکوبکتریم توبرکلوز که خطر‬
‫تاسس توبرکلوز نزد وی تنها ‪ %10‬میبا شد‪ .‬بخصوص این فکتور در شرایط افغانستان که تقریباً بیشتر از نصف نفوس کاهل آن منتن به مایکوباکتریم‬
‫توبرکلوز میباشند‪ ،‬بسیار مهم است‪ .‬مریضان منتن به ‪ HIV‬که جدیداً با مایکوبکتریم توبرکلوز منتن میگردند‪ ،‬به زودی توبرکلوز فعال نزد آنها‬
‫ظهور مینماید‪ .‬در مریضان داخل بستر ‪ HIV/AIDS‬که سیستم معافیت آنها شدیداً متاثر گردیده باشد و در معرض خطر تماس با مریضان‬
‫انتانی قرار داشته باشند‪ ،‬زمان متوسط میان تماس و تاسس مرض ‪ 12‬هفته گفته شده است‪.‬‬

‫توبرکلوز باعث مرگ یکنفر در هر سه نفر مصاب به ‪ HIV‬به سطح جهان میگردد‪ .‬در حاالتیکه توبرکلوز و ‪ HIV‬به شکل مترافق موجود باشد‪،‬‬
‫خطر تاسس مرض توبرکلوز فعال بین ‪ %5‬و ‪ %15‬در یک سال تخمین شده است‪ ،‬در حالیکه این رقم در نزد کتگوری که ‪ HIV‬مثبت نباشند به‬
‫‪ 10%-5%‬در تمام عمر میرسد‪ .‬با در نظر داشت رابطه نزدیک بین توبرکلوز و ‪ ، HIV‬نزد هر مریض که توبرکلوز تش خیص شود‪ ،‬تست ‪ HIV‬و‬
‫مشوره دهی مد نظر گرفته شود‪ ،‬و همچنان برای هر مریض که ‪ HIV‬تشخیص میگردد‪ ،‬از نظر توبرکلوز باید اسکریننگ شوند‪.‬‬
‫در افغانستان‪ ،‬فعالیت های مشترک ‪ TB/HIV‬در ‪ 10‬والیت اجرا میگردد‪ .‬تا جون ‪ ،2014‬به تعداد ‪ 263‬مراجعه کننده مراکز ‪ HIV‬برای تست‬
‫و مشوره دهی غرض اسکریننگ توبرکلوز راجع گردیدند‪ ،‬و مراکز تداوی توبرکلوز در این زمان به تعداد ‪ 6427‬مراجعه کننده دیگر را به هدف‬
‫اسکریننگ ‪ HIV‬راجع نموده است‪ .‬بر اساس ارقام سرویالنس برنامه ملی کنترول ایدس‪ ،‬به تعداد ‪ 15‬واقعه انتانی مترافقه توبرکلوز و ‪ HIV‬الی‬
‫اخیر ‪ 2013‬گزارش داده شده است‪ .‬از اینرو‪ ،‬هماهنگی بیشتر وقایه‪ ،‬تداوی و برنامه های مراقبتی ‪ HIV/TB‬یک اولویت برای افغانستان میباشد‬
‫تا تمرکز بیشتر بر نفوس های کلیدی چون تزریق کنند ه گان مواد مخدر‪ ،‬زنان با سلوک پر خطر ‪ ،‬مردان با سلوک پر خطر و افراد که در محالت‬
‫مزدحم مانند زندان ها به سر میبرند‪ ،‬صورت گیرد‪ .‬رسیدگی به نیازمندی های این گروپ افراد مستلزم هماهنگی بیشتر با نهاد های چون وزار ت‬
‫مبارزه علیه مواد مخدر‪ ،‬وزارت عدلیه و وزارت داخله دارد‪.‬‬
‫رهنمود‪ ،‬پالیسی و ستراتیژی های عملیاتی هماهنگی توبرکلوز و ‪ HIV‬برای افغانستان ‪ ، 2015-2009‬منحیث یک رهنما برای پروگرام ملی‬
‫کنترول توبرکلوز‪ ،‬و بسیار از موسسات غیر حکومتی‪ ،‬شرکا و همکاران در افغانستان در ارتباط به تطبیق و گسترش هماهنگی فعالیت های‬
‫‪ TB/HIV‬میباشد‪ .‬هدف این رهنمود کاهش مشکل عمده توبرکلوز ‪ HIV‬در نزد افراد در معرض خطر یا آنهاییکه مصاب به این امراض هستند‪،‬‬
‫میباشد‪ .‬اهداف عبارتند از (جدول ‪:)11.1‬‬
‫‪ . 1‬ایجاد و تقویت میکانیزم هماهنگی و مدیریت مشترک میان پروگرام های توبرکلوز و ‪ HIV‬به هدف عرضه خدمات مدغم ‪ TB‬و ‪،HIV‬‬
‫ترجیحا‪ ،‬در عین زمان و موقعیت‬
‫‪ . 2‬کاهش مشکل عمده توبرکلوز در میان افراد منتن به ‪ ، HIV‬خانواده های آنها و جامعه از طریق تامین عرضه خدمات ‪ three I’s‬برای‬
‫‪ TB/HIV‬و آغاز مقدم تداوی ضد ویروسی در مطابقت با رهنمود های سازمان صحی جهان‬
‫‪ . 3‬کاهش بار یا مشکل ‪ HIV‬در نزد افراد احتمالی یا تشخیص شده توبرکلوز‪ ،‬خانواده های آنها و جوامع از طریق فراهم نمودن خدمات‬
‫وقایوی‪ ،‬تشخیصیه و تداوی ‪HIV‬‬

‫فعالیت های هماهنگ به هدف کاهش ‪ TB/HIV‬از رهنمود ها و پیشنهادات سازمان صحی جهان در ارتباط به فعالیت های هماهنگ ‪TB/HIV‬‬
‫(‪ )WHO 2012‬اقتباس و با شرایط افغانستان مطابقت داده شده است‪.‬‬
‫( ‪Thee I’s=(intensified case finding, isoniazid preventive therapy and TB infection control for people‬‬
‫)‪living with HIV‬‬

‫‪42‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫جدول ‪ 11.1‬ستراتیژی ها وفعالیت های کلیدی که باید تطبیق گردند‬

‫فعالیت های کلیدی‬ ‫ستراتیژی‬
‫‪ 1.1‬ایجاد و تقویت یک میکانیزم هماهنگی برای فعالیت های هماهنگ ‪ TB/HIV‬که در‬ ‫‪ . 1‬ایجاد و تقویت میکانیزم‬
‫تمام سطوح فعال باشد‬ ‫برای عرضه خدمات‬
‫‪ 1.2‬اندازه شیوع ‪ HIV‬نزد مریضان توبرکلوز و شیوع توبرکلوز در میان افراد مصاب به ‪HIV‬‬ ‫توبرکلوز و اچ‪-‬ای‪ -‬وی‬
‫‪ 1.3‬برنامه ریزی مشترک ‪ TB/HIV‬به ه دف مدغم ساختن عرضه خدمات ‪ TB‬و ‪HIV‬‬
‫‪ 1.4‬نظارت و ارزیابی هماهنگ از فعالیت های ‪TB/HIV‬‬
‫شناسایی واقعه توبرکلوز و حصول اطمینان از شروع تداوی با کیفیت توبرکلوز‬ ‫‪. 2.1‬‬ ‫‪ . 2‬کاهش بار توبرکلوز نزد‬
‫آغاز تداوی وقایوی توبرکلوز با ایزونیازید و تداوی مقدم با ‪antiretroviral‬‬ ‫‪. 2.2‬‬ ‫اشخاص مصاب به ‪ HIV‬و‬
‫تامین کنترول انتان توبرکلوز در تسهیالت مراقبت صحی و محالت مزدحم‬ ‫‪. 2.3‬‬ ‫شروع مقدم تداوی ضد‬
‫ویروسی‬
‫(‪)antiretroviral‬‬
‫‪ 3.1‬پیشنهاد تست ‪ HIV‬برای تمام مریضان احتمالی یا تشخیص شده توبرکلوز‬ ‫‪ . 3‬کاهش بار ‪ HIV‬نزد‬
‫‪ 3.2‬معرفی اقدامات وقایوی ‪ HIV‬برای مریضان احتمالی یا تشخیص شده توبرکلوز‬ ‫مریضان احتمالی توبرکلوز‬
‫‪ 3.3‬فراهم نمودن تداوی وقایوی با ‪ co-trimoxazole‬برای مریضان توبرکلوز مصاب به‬ ‫یا مصاب به توبرکلوز‬
‫‪HIV‬‬
‫‪ 3.4‬تامین اقدامات وقایوی‪ ،‬تداوی ‪ HIV‬و مراقبت از مریضان توبرکلوز منتن با ‪HIV‬‬
‫‪ 3.5‬فراهم نمودن تداوی‪ antiretroviral‬برای مریضان توبرکلوز مصاب به ‪HIV‬‬
‫هر دو برنامه (توبرکلوز و برنامه ملی کنترول ایدس) موسسات و پرسونل صحی خصوصی را در فعالیت های توبرکلوز و اچ‪-‬ای‪ -‬وی دخیل میسازند‪.‬‬
‫مسئولیت های عمده هر همکار تطبیق کننده در رهنمود‪ ،‬پالیسی و ستراتیژی های عملیاتی برای هماهنگی توبرکلوز و اچ‪-‬ای‪ -‬وی افغانستان‬
‫‪ 2015-2009‬تشریح گردیده است‪.‬‬

‫‪43‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫‪ .12‬ابتکارات جدید‪ ،‬مختلط عامه و خصوصی و رسیدگی به توبرکلوز در میان گروپ های با خطر باال‬

‫‪ 12.1‬ابتکارات جدید‬
‫باوجود پیشرفت های حاصله در عرصه رشد ابزار جدید برای کنترول توبرکلوز (تست تشخیصیه جدید مالیکولی یا ‪ molecular‬و ادویه جات‬
‫جدید ضد توبرکلوز)‪ ،‬هنوز هم بهبود قابل مالحظه در راستای کاهش واقعات توبرکلوز‪ ،‬وفیات‪ ،‬بار اضافی و مصارف مرتبط به توبرکلوز در بسیاری‬
‫جوامع متاثر با چالش های نظیر دسترسی ناکافی به وسایل تشخیص‪ ،‬وقایه و تداوی توبرکلوز و همچنان ضعیف بودن سیستم های صحی‪ ،‬بوجود‬
‫نیآمده است‪ .‬به منظور نایل شدن به اهداف بلند ستراتیژی محو توبرکلوز سازمان صحی جهان‪ ،‬نیاز به ریسرچ جامع غرض ایجاد تکنالوجی جدید‬
‫‪ ،‬ستراتیژی های وقایوی و مودل های عرضه خدمات به هدف تغیر بهبود روند تشخیص‪ ،‬تداوی و وقایه توبرکلوز دیده میشود‪.‬از اینرو نیاز عاجل‬
‫برای ترویج‪ ،‬تحریک و شدت بخشیدن ریسرچ و ابتکارات به سطح جهانی مشمول افغانستان وجود داشته تا از این طریق سرمایه گذاری بیشتر‬
‫به هدف اجرای تمام انو اع ریسرچ ها صورت گرفته بتواند‪ .‬این امر مستلزم ایجاد و تقویت محیط حمایوی برای ریسرچ بوده تا نسل علمی آینده‬
‫را در کشور های با در آمد پائین و متوسط که بیشتر از توبرکلوز رنج میبرند‪ ،‬توانمند سازد‪.‬‬

‫‪ 12.2‬سیستم مختلط عامه و خصوصی ‪ Urban DOTS :PPM‬داتس شهری‬

‫به منظور نایل شدن به اهداف بلند ستراتیژی محو توبرکلوز سازمان صحی جهان در افغانستان‪ ،‬ستراتیژی های وقایوی و مدل های عرضه خدمات‬
‫به هدف تغیر بهبود روند تشخیص‪ ،‬تداوی و وقایه توبرکلوز را پیشکش نموده است‪ .‬فراهم کننده های مراقبت صحی عامه و خصوصی (شفاخانه‬
‫های خصوصی‪ ،‬ش فاخانه های ملی‪ ،‬شفاخانه های نظامی‪ ،‬تسهیالت صحی که توسط موسسات غیر حکومتی پیش برده میشوند‪ ،‬مراکز صحی‬
‫حالل احمر افغانی‪ ،‬دوکتوران بخش خصوصی‪ ،‬البراتوار های شخصی‪ ،‬دواخانه های شخصی) عبارت از فراهم کننده های عمده مراقبت صحی در‬
‫افغانستان میباشند‪ .‬این سکتور ها عمدتاً اولین مرجع دریافت مریضان احتمالی توبرکلوز از اقشار مختلف استند‪ ،‬انعطاف پذیری‪ ،‬دسترسی وسیع‪،‬‬
‫خدمات تحت یک چتر و روابط خوب وبهتر با مریضان را میتوان از جمله دالیل آن دانست‪ .‬این فراهم کننده های مراقبت صحی اعتبار نزد‬
‫مریضان داشته که سبب فراهم آوری امکانات بیش تر برای آنها گردیده است‪ .‬از آنجاییکه آنها خدمات معالجوی را برای یکتعداد امراض عمده قابل‬
‫اهمیت صحت عامه فراهم مینمایند‪ ،‬نیاز است تا آنها خدمات کنترول توبرکلوز را نیز ارایه کنند‪.‬‬

‫اهداف و ستراتیژی های ‪ PPM‬و داتس شهری‬

‫اهداف عبارتند از‪:‬‬
‫• افزایش دسترسی همگانی از طریق دخیل ساختن فراهم کننده های مراقبت صحی در فعالیت های کنترول توبرکلوز‬
‫بهبود کیفیت مراقبت توبرکلوز (شناسایی‪ ،‬تشخیص‪ ،‬تداوی و اهتمامات ‪)MDR-TB‬‬ ‫•‬

‫ستراتیژی ها‬
‫تقویت مشارکت میان پروگرام ملی کنترول توبرکلوز و سکتور های مختلط عامه و خصوصی در ارتباط به خدمات مراقبت توبرکلوز به‬ ‫•‬
‫هدف تطبیق مداخالت صحت عامه‬
‫تقویت تعهد سیاسی و تشویق سکتور های مختلط عامه و خصوصی برای تطبیق بهتر ستراتیژی داتس (‪)DOTS‬‬ ‫•‬
‫تقویت سیستم رجعت دهی میان سکتور های مختلط خصوصی و عامه به هدف حصول اطمینان از خدمات توبرکلوز که فراهم میگردد‬ ‫•‬

‫‪ 12.3‬رسیدگی به توبرکلوز در حاالت و گروپ های با خطر باال‬

‫توبرکلوز در زندان ها‬
‫‪ NTP‬توبرکلوز را منحیث یک مشکل جدی در زندان های کشور میپندارد‪ ،‬خدمات توبرکلوز باید برای زندانیان فراهم شود تا توبرکلوز به یک‬
‫طریقه جامع و مکمل کنترول شود‪ .‬برای عرضه کننده خدمات صحی که مسؤل کنترول توبرکلوز اند باید دسترسی به تمام ساحات زندان داده‬
‫شود‪.‬‬

‫‪44‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫موثرترین روش جهت کنترول توبرکلوز در زندان ها عبارت از تشخیص مقدم توبرکلوز (واقعه یابی) و تداوی موثر الی شفایابی میباشد‪ .‬برنامه ملی‬
‫کنترول توبرکلوز باید یکجا با سایر وزارت خانه ها و موسسات ذیدخل‪ ،‬فعالیت کنترول توبرکلوز در زندان ها را به پیش ببرد‪.‬‬

‫کنترول توبرکلوز درمیان مهاجرین و بیجا شده گان داخلی‬

‫مهاجرین و بیجاشده گان داخلی در معرض خطر خاص گسترش مرض توبرکلوز قرار دارند‪ .‬محالت مزدحم انتقال انتان توبرکلوز را آسان میسازد‬
‫و احتمال مرض توبرکلوز با موجودیت امراض مترافقه بخصوص‪ ، HIV‬و حالت نا مناسب تغذی ازدیاد کسب مینماید‪ .‬فعالیت ها باید بصورت موثر‬
‫تطبیق شده تا نتایج خوب تداوی بدست آید‪.‬‬
‫مهم است تا ارزیابی عاجل را در میان این کتگوری افراد غرض شناسایی واقعات احتمالی توبرکلوز و واقعات که نیاز به رجعت دهی عاجل غرض‬
‫تائید تشخیص دارند‪ ،‬اجرا گردد‪ .‬در ساحات که ازدحام بیشتر است‪ ،‬تجرید مناسب واقعات تائید شده باکتریولوژی را نیاز دارد‪ .‬ستراتیژی تداوم‬
‫تداوی ‪ DOTS‬و نظارت از تداوی نزد مریضانی که قبالً تشخیص گردیده اند‪ ،‬باید صورت گیرد‪.‬‬

‫سایر حاالت و گروپ های خاص‬

‫عالوه بر زندانی ها‪ ،‬مهاجرین و بیجا شده های داخلی در افغانستان‪ ،‬سایر گروپ های معروض به خطر برای توبرکلوز کارگران مهاجر‪ ،‬مهاجرین‬
‫غیرقانونی‪ ،‬مردمان دو طرف سرحد‪ ،‬کوچی ها‪ ،‬یتیمان و اطفال بی سرپناه ‪ ،‬اقلیت های نژادی‪ ،‬سایرگروپ های تجرید شده‪ ،‬معتادین الکول‪ ،‬و‬
‫استفاده کننده گان زرقی مواد مخدرمیباشد‪ .‬افراد مصاب به مرض دیابت و معتادین سگرت نیز در معرض خطر بلند انتان توبرکلوز قرار دارند‪.‬‬
‫کوچی ها به آنعده اقوام افغان گفته میشود که اقامتگاه دایمی نداشته باشند‪ .‬مطابق به دفتر احصائیه مرکزی تعداد مجموعی کوچی ها ‪1.5‬‬
‫ملیون تخمین شده است که تقریباً ‪ 60‬فیصد آنها هنوزهم به همان شکل عنعنوی به زندگی چادر نشینی ادامه میدهند "طورمثال از یک محل‬
‫به محل دیگر نظر به فصل سال صد ها کیلومتر را پای پیاده طی کرده تا چراگاه ها و علف را برای مواشی خویش دریابند‪.‬‬
‫معموالً عرضه خدمات صحی برای ایشان قابل دسترس نمیباشد‪ .‬شیوه زندگی شان آنها را بیشتر در معرض خطر ابتال به امراض ساری به شمول‬
‫توبرکلوز قرار میدهد‪.‬‬
‫پروگرام ملی کنترول توبرکلوز در همکاری با مقامات والیتی و سایر شرکای که در این گروپ ها فعالیت دارند‪ ،‬باید اقدامات مقتضی را به هدف‬
‫تشخیص مقدم توبرکلوز و تداوی موثر الی شفایابی روی دست گیرد‪.‬‬

‫توبرکلوز و مرض شکر(دیابت)‬

‫در حال حاضر‪ ،‬هم امراض ساری و هم غیر ساری یک معضله جدی برای افغانستان میباشد‪ .‬مرض دیابت خطر تاسس توبرکلوز را سه برابر افزایش‬
‫میدهد‪ .‬از جانب دیگر‪ ،‬میزان توبرکلوز نزد افراد مصاب به مرض دیابت در مقایسه به مردم دیگر باال بوده و دیابت یکی از مصابیت های معمول‬
‫نزد مریضان توبرکلوز میباشد‪ .‬دیابت سیر کلینیکی توبرکلوز را وخیم ساخته و از طرف دیگر توبرکلوز کنترول گالیسمی را در افراد دیابت وخیم‬
‫میسازد‪ .‬از اینرو‪ ،‬آنهاییکه مصاب به هر دو حالت می باشند‪ ،‬به اهتمامات کلینیکی جدی تر نیاز دارند‪ .‬با در نظر داشت اینکه افغانستان بار سنگین‬
‫توبرکلوز را به شانه میکشاند‪ ،‬این کشور خطر جدی برای حالت مترافقه توبرکلوز و دیابت است‪ .‬از اینرو ستراتیژی های که متضمن فراهم نمودن‬
‫مراقبت مطلوب برای مریضان مصاب به هر دو آ فت باشد نیاز است‪ :‬تشخیص مقدم توبرکلوز باید نزد افراد مصاب به دیابت صورت گیرد و دیابت‬
‫در مریضان توبرکلوز باید به شکل مقدم تشخیص گردد‪.‬‬
‫نیاز برین است تا پروگرام ملی توبرکلوز میکانیزم های را برای هماهنگی میان تمام همکاران مرتبط به شمول سکتور خصوصی در تمامی سطوح‬
‫ایجاد نماید‪ .‬سرویالنس توبرکلوز نزد مریضان دیابت و سرویالنس دیابت در میان مریضان توبرکلوز باید شروع گردد‪ ،‬و حد اقل در محالت شهری‬
‫باید آغاز شود‪.‬‬
‫حد اقل اسکریننگ مریضان دیابت باید برای سرفه های که بیشتر از دو هفته دوام نموده باشد در زمان تشخیص دیابت نزد آنها و در جریان‬
‫بازدید های منظم ضروری است‪ .‬در صورت امکان‪ ،‬اسکریننگ مریضان توبرکلوز بخاطر دیابت باید صورت گیرد‪.‬‬

‫‪45‬‬
 ‫رهنمود پروگرام ملی کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫کنترول انتان توبرکلوز‬ ‫‪. 13‬‬

‫کنترول انتان توبرکلوز (‪ ) IC‬عبارت از یک سلسله اقدامات است که به هدف حد اقل رسانیدن خطر سرایت توبرکلوز در میان مردم صورت میگیرد‪.‬‬
‫اساس کنترول انتان عبارت از تشخیص مقدم و سریع و فراهم نمودن تداوی مناسب برای مریضان توبرکلوز میباشد‪ .‬و باید جز از پالیسی های‬
‫ملی وقایه و کنترول انتان باشد‪ ،‬چون متمم این چنین پالیسی ها‪ ،‬بخصوص برای انتان منتقله از طریق هوا‪ ،‬میباشد‪.‬‬
‫کنترول انتان توبرکلوز به سطح ملی و محلی باید مسیر مناسب را در سطح مراکز صحی غرض تطبیق اقدامات کنترول توبرکلوز فراهم نماید‪.‬‬
‫افغانستان باید یک سلسله فعالیت های را که پالیسی سازمان صحی جهان در ارتباط به کنترول انتان توبرکلوز در تسهیالت صحی‪ ،‬محالت مزدحم‬
‫و خانه ها پیشنهاد نموده است‪ ،‬باید در مطابقت با شرایط افغانستان و غرض سهولت در تطبیق کنترول انتان توبرکلوز در تسهیالت مراقبت صحی‪،‬‬
‫محالت مزدحم و خانه ها باید اقتباس نماید‪ .‬این فعالیت ها با ساختار های مدیریتی موجود برای کنترول و وقایه انتان به شکل عمومی که به‬
‫سطح ملی و محلی موجود است‪ ،‬باید مدغم گردد‪ .‬پروگرام ملی توبرکلوز به همکاری سایر شرکا‪ ،‬طرزالعمل های عملیاتی کنترول انتان توبرکلوز‬
‫را در سال ‪ 2010‬تهیه نموده اند که باید با در نظر داشت معلومات قابل دسترس جدید بازنگری شوند‪.‬‬
‫فعالیت های که در سطوح مختلف سیستم صحی پیشنهاد میگردند‪ ،‬در ذیل ارائه گردیده است‪.‬‬

‫‪ 13.1‬فعالیت های مدیریتی به سطح ملی و محلی‬

‫فعالیت های مدیر یتی ذیل به سطح ملی و محلی‪ ،‬چارچوب مدیریتی را برای تطبیق اقدامات کنترول انتان توبرکلوز در مراکز صحی‪ ،‬محالت‬
‫مزدحم و خانه ها فراهم میسازد‪.‬‬
‫شناسایی و تقویت یک مرجع هماهنگی و ایجاد پالن کنترول انتان‬ ‫•‬
‫حصول اطمینان از مناسب بودن دیزاین‪ ،‬ساختمان‪ ،‬بازسازی و استفاده مراکز صحی‬ ‫•‬
‫سرویالنس مرض توبرکلوز در میان کارمندان مراقبت صحی و ارزیابی صحت و محیط در تمام سطوح‬ ‫•‬
‫رسیدگی به فعالیت های تشویقی‪ ،‬مفاهمه و بسیج سازی اجتماعی‬ ‫•‬
‫نظارت و ارزیابی از اقدامات کنترول انتان‬ ‫•‬
‫حمایت و اجرای تحقیقات (ریسرچ)‬ ‫•‬

‫‪ 13.2‬مرکز صحی‬
‫فعالیت های مدیریتی‬
‫شناسایی و تقویت یک مرجع هماهنگی و ایجاد پالن کنترول انتان‬ ‫•‬
‫تجدید نظر در ارتباط به محالت قابل دسترس و بررسی احیای مراکز موجود بر اساس ارزیابی های اجرا شده تا اقدامات کنترول انتان‬ ‫•‬
‫توبرکلوز به حد اعظمی حاصل شود‬
‫اجرای سرویالنس مرض توبرکلوز در میان کارمندان مراقبت صحی و ارزیابی مراکز صحی‬ ‫•‬
‫رسیدگی به فعالیت های تشویق‪ ،‬مفاهمه و بسیج سازی اجتماعی برای کارمندان مراقبت صحی‪ ،‬مریضان و مراجعین‬ ‫•‬
‫نظارت و ارزیابی از اقدامات کنترول انتان‬ ‫•‬
‫اشتراک در فعالیت های ریسرچ‬ ‫•‬

‫اقدامات اداری‬
‫اقدامات اداری بسیار مهم است به دلیل اینکه اقدامات یا کنترول های محیطی و محافظت تنفسی شخصی بدون موجودیت اقدامات کنترول اداری‬
‫موثر بوده نمیتوانند‪ .‬اقدامات کنترول اداری از تولید قطره کوچک هوایی یا ‪ droplet nuclei‬در هوای که دیگران آنرا تنفس میکند جلوگیری‬
‫مینما ید‪ ،‬پس معروض شدن کارکنان مراقبت صحی و مریضان به انتان توبرکلوز را کاهش میدهد‪ .‬ایجاد اولین مانعه در مسیر سرایت توبرکلوز‬
‫مهم بوده تا منبع توبرکلوز متوقف شود‪.‬‬

‫‪46‬‬
 ‫مآخذ‬

‫اقدامات کنترولی اداری شامل موارد ذیل میباشد‪:‬‬

‫شناسایی فوری اشخاصی که اعراض توبرکلوز دارند (تریاژ)‪ ،‬جدا نمودن واقعات انتانی‪ ،‬حصول اطمینان از اینکه مریضان در جریان‬ ‫•‬
‫سرفه دهن شانرا بپوشانند (نظافت سیستم تنفسی و پوشاندن دهن هنگام سرفه)‪ ،‬و به حد اقل رسانیدن سپری نمودن زمان در مراکز‬
‫صحی‬
‫فراهم نمودن یک مجموعه از مداخالت وقایوی و مراقبی برای کارکنان صحی‪ ،‬بشمول تشخیص و تداوی مقدم و سریع با اجرای‬ ‫•‬
‫اسکریننگ منظم برای توبرکلوز‪ ،‬جلوگیری از ‪ ، HIV‬تداوی با ادویه ضد ویروسی و تداوی وقایوی با ایزونیازید نزد کارکنان صحی که‬
‫‪ HIV‬مثبت میباشند‬

‫کنترول محیطی‬
‫استفاده از سیستم های تهویه‬ ‫•‬
‫استفاده از شعاع ضد میکروب بنفش‬ ‫•‬

‫وسایل محافظت شخصی‬

‫استفاده از تنفس دهنده های مخصوص (‪)particulate respirators‬‬
‫پروگرام ملی توبرکلوز از تطبیق اقدامات کنترول انتان توبرکلوز در مراکز صحی بر اساس چارچوب نظارت سازمان صحی جهان برای کنترول انتان‬
‫توبرکلوز‪ ،‬نظارت مینماید (شکل ‪ ،)13.1‬تا اهداف نهایی که در چارچوب نظارتی برای کنترول انتان توبرکلوز فراهم گردیده است‪ ،‬بدست آید‪.‬‬

‫کاهش سرایت انتان مایکوب کتریم توبرکلوز در ساحات با خطر باال‬

‫‪ :SO1‬اقدامات مناسب کنترول انتان توبرکلوز به سطح‬

‫تمام تسهیالت صحی‪ ،‬ساحات مزدحم و خانواده در‬ ‫‪ : SO2‬اقدامات مناسب کنترول انتان توبرکلوز به‬
‫سطوح محلی تطبیق میگردد‬ ‫سطح تسهیل صحی تطبیق میگردد‬

‫‪ : IR 1‬تقویت سیستم هماهنگی‪،‬‬ ‫تولید‬ ‫کاهش‬ ‫‪: IR2‬‬ ‫‪ :IR 3‬کاهش تراکم‬ ‫‪ : IR 4‬کاهش خطر انشاق‬
‫برنامه ریزی و تطبیق کنترول‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫‪aerosol‬‬ ‫‪ aerosol‬های انتانی در‬ ‫پتوجن ها‬
‫انتان توبرکلوز‬ ‫معروضیت به پتوجن ها‬ ‫هوا‬

‫‪47‬‬
 ‫رهنمود ملی برای پر وگرام کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫منبع‪ :‬سازمان صحی جهان ‪ .2010‬تطبیق پالیسی ‪ WHO‬در ارتباط به کنترول انتان توبرکلوز در تسهیالت مراقبت صحی‪،‬‬
‫محالت مزدحم و خانواده‬
‫یادداشت‪ = SO:‬هدف فرعی‪ = IR ،‬نتیجه متوسط‬
‫شکل ‪ 13.1‬چارچوب نظارت و ارزیابی برای کنترول انتان توبرکلوز‬

‫‪ .14‬ادویه جات توبرکلوز و مدیریت لوجستیکی‬

‫یکی از ابزار مهم تطبیق پالن ستراتیژیک ملی کنترول توبرکلوز ‪ ، 2018-2014‬مدیریت لوجستیکی ادویه جات ضد ‪ TB‬میباشد‪ .‬پالیسی ملی‬
‫دوا در چارچوب پالیسی ملی صحت به هدف بهبود دسترسی به خدمات صحی از طریق تامین قابل دسترس ادویه جات مناسب در زمان و مکان‬
‫مورد نیاز و مناسبترین قیمت آماده گردیده است‪ .‬ا هداف عمده پروگرام ادویه اساسی عبارت از نایل شدن به دسترسی و مساوات از طریق مدیریت‬
‫موثر انتخاب‪ ،‬تدارکات‪ ،‬توزیع و استفاده ادویه جات میباشد‪.‬‬

‫پروگرام ملی کنترول توبرکلوز در هماهنگی با سازمان صحی جهان و سایر همکاران ‪ NTP‬رهنمود مدیریت لوجستیکی را برای ادویه جا ت‬
‫ضدتوبرکلوز تهیه و در آگست ‪ 2015‬بازنگری نمود‪ .‬در این رهنمود اقدامات و اصول مرتبط به مدیریت تامینات ادویه جات توبرکلوز مشمول‬
‫پالیسی های ‪ NTP‬مطرح گردیده است‪.‬‬
‫محتویات عمده رهنمود قرار ذیل میباشند‪:‬‬
‫• انتخاب و تعین کمیت و پروسیجر برای هر دوی آنها‬
‫تدارکات‬ ‫•‬
‫توزیع‬ ‫•‬
‫استفاده معقول ادویه جات ضد توبرکلوز‬ ‫•‬
‫مدیریت زباله ها‬ ‫•‬
‫فارمکو ویجیالنس ادویه جات ضد توبرکلوز‬ ‫•‬
‫حمایت مدیریتی‬ ‫•‬

‫جزئیات بیشتر در ارتباط به ادویه جات توبرکلوز و رهنمود مدیریت لوجستیکی‪ ،‬آگست ‪ 2015‬قابل دسترس است‪.‬‬

‫مآخذ‬

‫وزارت صحت عامه افغانستان‪ ،‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز ‪ . 2005.‬رهنمود تخنیکی بخاطر معاینه بلغم توسط معاینه مستقیم مایکروسکوپی‪.‬‬
‫کابل‪ :‬جمهوری اسالمی افغانستان‪.‬‬

‫وزارت صحت عامه جمهوری اسالمی افغانستان ‪ .2008‬ستراتیژی ملی انکشافی افغانستان نسخه دوم‪ :‬رکن ‪ :V‬صحت و تغذی‪ .‬ستراتیژی سکتور‬
‫صحت و تغذی ‪ )13/2012 – 2008/2007( 1391-1387‬کابل‪ :‬جمهوری اسالمی افغانستان‪.‬‬

‫وزارت صحت عامه افغانستان‪ ،‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز ‪ .2009‬د خیل ساختن تمام عرضه کننده گان مراقبت صحی در کنترول توبرکلوز‬
‫در افغانستان‪ ،‬رهنمود های عملیاتی برای‪ PPM-DOTS‬در سکتور های خصوصی‪ .‬کابل‪-‬افغانستان‪:‬‬

‫وزارت صحت عامه افغانستان‪ ،‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‪ .2009 .‬رهنمود اشتراک جامعه در پروگرام ملی کنترول توبرکلوز در افغانستان‬
‫(‪ DOTS‬مبنی بر جامعه) ‪ .2009‬کابل افغانستان‪ :‬جمهوری اسالمی افغانستان‪.‬‬

‫‪48‬‬
 ‫مآخذ‬

‫وزارت صحت عامه افغانستان‪ ،‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز ‪ .2009‬رهنمود‪ ،‬پالیسی و ستراتیژی عملیاتی برای هماهنگی توبرکلوز و ایچ آی وی‬
‫در افغانستان‪ .2015-2009 ،‬کابل‪ :‬جمهوری اسالمی افغانستان‪.‬‬

‫وزارت صحت عامه افغانستان‪ ،‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‪ .2009 .‬رهنمود ملی کنترول اطمینان کیفیت معاینه میکروسکوپی سمیر بلغم در‬
‫افغانستان‪ .‬کابل افغانستان‪ :‬جمهوری اسالمی افغانستان‪.‬‬

‫وزارت صحت عامه افغانستان‪ ،‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز ‪ .2009‬پالن ستراتیژیک ملی بخاطر کنترول توبرکلوز ‪ .2013-2009‬کابل‪:‬‬
‫جمهوری اسالمی افغانستان‬

‫وزارت صحت عامه افغانستان‪ ،‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز ‪ .2009‬طرزالعمل های عملیاتی معیاری برای اشتراک جامعه در کنترول توبرکلوز‬
‫در افغانستان‪ .‬کابل افغانستان‪ :‬جمهوری اسالمی افغانستان‪.‬‬

‫وزارت صحت عامه افغانستان‪ ،‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‪ .‬طرزالعمل های عملیاتی معیاری )‪ (SOPS‬در رابطه به واقعه یابی و تشخیص‬
‫واقعات توبرکلوز کاهالن در افغانستان – ‪ .2009‬کابل افغانستان‪ :‬جمهوری اسالمی افغانستان‪.‬‬

‫وزارت صحت عامه افغانستان‪ ،‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‪ .2009 .‬طرزالعمل های عملیاتی معیاری )‪ (SOPS‬جهت بهبود کیفیت مراقبت‬
‫برای تداوی مریضان توبرکلوز‪ .‬کابل‪ -‬افغانستان‪ :‬جمهوری اسالمی افغانستان‪.‬‬

‫وزارت صحت عامه افغانستان‪ ،‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‪ .2009.‬طرزالعمل های عملیاتی معیاری برای کنترول انتان توبرکلوز‪ .‬کابل‪-‬‬
‫افغانستان‪ :‬جمهوری اسالمی افغانستان‪.‬‬

‫وزارت صحت عامه افغانستان‪ ،‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‪ .2015.‬طرزالعمل های عملیاتی معیاری برای تداوی توبرکلوز در اطفال‪.2015.‬‬
‫کابل‪-‬افغانستان‪ :‬جمهوری اسالمی افغانستان‪.‬‬

‫وزارت صحت عامه افغانستان‪ ،‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‪ . 2011 .‬رهنمود ملی بخاطر کنترول توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه‪ .‬کابل‪ :‬جمهوری‬
‫اسالمی افغانستان‪.‬‬

‫وزارت صحت عامه افغانستان و پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‪ .2014 .‬پالن ستراتیژیک ملی بخاطر کنترول توبرکلوز ‪ .2018-2014‬کابل‪:‬‬
‫جمهوری اسالمی افغانستان‪.‬‬

‫وزارت صحت عامه افغانستان‪ ،‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز ‪ .2015‬رهنمود تطبیقی ‪ Xpert MTB/RIF‬برای افغانستان (پیش نویس)‪ .‬کابل‪.‬‬
‫جمهوری اسالمی افغانستان‬

‫وزارت صحت عامه افغانستان‪ ،‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز ‪ .2015‬رهنمود کلچر توبرکلوز و ‪ DST‬بخاطر کنترول توبرکلوز در افغانستان‪ .‬کابل‪:‬‬
‫جمهوری اسالمی افغانستان‪.‬‬

‫وزارت صحت عامه افغانستان‪ ،‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز ‪ .2015‬رهنمود ملی بخاطر کنترول پروگراماتیک توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه‪،‬‬
‫‪ .2015‬کابل‪ :‬جمهوری اسالمی افغانستان‬

‫‪49‬‬
 ‫رهنمود ملی برای پر وگرام کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫وزارت صحت عامه افغانستان‪ ،‬پروگرام ملی کنترول توبرکلوز ‪ .2015‬رهنمود کنترول تدارکات و ادویه توبرکلوز‪ ،‬اگست ‪ .2015‬کابل‪ :‬جمهوری‬
‫اسالمی افغانستان‬

‫براون‪ ،‬تی‪ ،‬و دبلیو پیراپاتان پوکین‪ .2004 .‬مودل اپیدیمیک آسیا‪ :‬مودل پروسه برای بررسی پالیسی‪ HIV‬و سایر شیوه های پروگرام در آسیا‪.‬‬
‫ژورنال صحی انگلستان‪( 80‬ضمیمه‪I19-I2. )1‬‬

‫اتحادیه بین المللی مبارزه علیه توبرکلوز و امراض ریوی )‪ .2005 . (IUATLD‬باکتریولوژی توبرکلوز‪ -‬اولویت ها و استطبابات در ممالک با‬
‫شیوع بلند‪ :‬موقعیت کارمندان تخنیکی توبرکلوز در حوزه ‪ . IUATLD‬ژورنال بین المللی توبرکلوز و امراض ریه ‪.9(4):355–361‬‬

‫جمهوری اسالمی افغانسنان‪ .‬وزارت اقتصاد ‪ .2008‬استراتیژی انکشاف ملی افغانستان (‪ .)2013 -2008‬کابل‪ -‬افغانستان‪ :‬جمهوری اسالمی‬
‫افغانستان‪.‬‬

‫کمیته سویدن برای افغانستان ‪ .2006‬پروژه کنترول و وقایه ‪HIV/AIDS‬‬

‫سازمان صحی جهان‪ .2004 ،‬خالصه شاخص های برای نظارت و ارزیابی پروگرام ملی توبرکلوز‪ WHO/HTM/TB/2004 .‬جبنوا‪ :‬سازمان‬
‫صحی جهان‬

‫‪ .2005 .WHO‬اداره تریننگ برای توبرکلوز برای هماهنگ کننده های توبرکلوز در ولسوالی ها‪ ،‬جنیوا ‪WHO/HTM/TB/2005.347a‬‬

‫‪ .2006 .WHO‬استراتیژی توقف توبرکلوز‪ .‬ژنیوا‪WHO :‬‬

‫سازمان صحی جهان‪ . 2008 .‬تطبیق ستراتیژی توقف توبرکلوز سازمان صحی جهان‪ :‬رهنمود بخاطر پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‪.‬‬
‫‪ WHO/HTM/TB/2008.401‬جینوا‪ :‬سازمان صحی جهان‪.‬‬

‫سازمان صحی جهان‪ .2009 .‬کنترول توبرکلوز به سطح جهان ‪ .2009‬اپیدیمیولوژی‪ ،‬ستراتیژی‪ ،‬تدراکا ت‪ .‬جینوا‪ :‬سازمان صحی جهان‬

‫سازمان صحی جهان‪ . 2009 .‬پالیسی سازمان صحی جهان در مورد کنترول توبرکلوز در مراکز صحی‪ ،‬مراکز اجتماعی و خانواده ها‪ .‬جینوا‪:‬‬
‫سازمان صحی جهان‬

‫سازمان صحی جهان‪ .2010 .‬رهنمود تداوی توبرکلوز‪ .‬ویرایش چهارم‪ .‬جینوا‪ :‬سازمان صحی جهان‬

‫سازمان صحی جهان ‪ .2012‬پالیسی سازمان صحی جهان در مورد فعالیت های مشترک ‪ :TB/HIV‬رهنمود پروگرام های ملی و دیگر شرکا‪.‬‬
‫جینوا‪ :‬سازمان صحی جهان‪.‬‬

‫سازمان صحی جهان‪ .2014 .‬کتاب ممد برای رهنمود سازمان صحی جهان در مورد کنترول پروگراماتیک توبرکلوز مقاوم در برابر ادویه‪ .‬جینوا‪:‬‬
‫سازمان صحی جهان‪.‬‬

‫سازمان صحی جهان‪ ،‬دفترحوزه وی برای مدیترانه شرقی‪ .2006 .‬وضعیت توبرکلوز در حوزه‬
‫)‪http://www.emro.who.int/STB/TBSituation-RegionalProfile-hiv.htm (accessed 11/03/2009‬‬

‫‪50‬‬
‫مآخذ‬

‫‪51‬‬
 ‫عکس‬
‫ضمیمه ‪ .1‬کارت تداوی ‪)TB 01 ( TB‬‬

‫ضمیمه ‪ .1‬کارت تداوی‪)TB 01( TB‬‬

‫شماره راجستر توبرکلوز ‪______________ :‬‬
‫موقعیت مرض (یکی را نشانی نمایید‪).‬‬ ‫نام‪________________________________________________________:‬‬
‫مشخص نمایید ______‬ ‫خارج ریوی‬ ‫ریوی‬
‫تاریخ راجستر ______________________‬ ‫جنس‪ :‬مرد زن‬
‫نوع واقعه‬
‫تاریخ شروع اعراض __________________‬
‫تشخیص شده کلینکی‬ ‫ثبیت شده باکتریالوژیکی‬
‫مرکز صحی __________________________‬ ‫سن‪_______________:‬‬
‫نوع مرض ( یکی را نشانی نمایید‪.‬‬
‫تداوی واقعه تعقیب ناشده‬ ‫جدید‬ ‫آدرس‪________________________________________________________:‬‬
‫تداوی بعد از ناکامی‬ ‫عود‬
‫دیگر‪ ،‬مشخص نمایید _____________________‬ ‫مریض انتقالی‬
‫نام ‪ /‬آدرس شخص حمایت کننده تداوی در جامعه (در صورتی که موجود باشد) _______________‬
‫مایکروسکوپی سمیر بلغم‬ ‫وزن‬
‫نام و آدرس شخص بخاطر برقراری تماس ________________________________________‬
‫)‪(kg‬‬
‫نتیجه‬ ‫شماره البراتوار‬ ‫تاریخ‬ ‫ماه‬ ‫رجعت توسط‪:‬‬ ‫‪ . 1‬مرحله ابتدایی – رژیم و دوز توصیه شده‬
‫‪0‬‬
‫خود شخص‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬ ‫کارکن صحی جامعه‬
‫کتگوری ‪ :‬اول یا دوم‬
‫‪5‬‬ ‫مرکز صحی عامه‬
‫پایان‬ ‫مرکز صحی شخصی‬
‫توبرکلوز ‪ /‬ایچ آی وی‬ ‫تعداد تابلیت های توصیه شده در هر دوز و دوز ‪S‬‬
‫کمپ بیجا شده گان داخلی‬
‫‪S‬‬ ‫)‪(RHZE‬‬
‫نتیجه *‬ ‫تاریخ‬ ‫دیگر (مشخص نمایید)‬
‫تست ایچ آی وی‬ ‫‪---------------------------‬‬
‫شروع ‪CPT‬‬ ‫دیگر‬ ‫تداوی ضد ویروسی‬ ‫تداوی وقایوی با کوتریموکسازول‬
‫شروع ‪ART‬‬
‫* )‪ (Pos‬مثبت؛ )‪ (Neg‬منفی؛ )‪ (I‬نامعلوم ؛ )‪ (ND‬اجرا نشد‬
‫بعد از تجویز ادویه ها‪ ،‬خانه خالی (بکس) مناسب را نشانی نمائید (صفحه ‪) 2‬‬
‫در صورت تهیه روزانه عالمه ‪ ‬درج شود‪ ،‬تهیه دوره یی (‪ :) periodic‬درج عالمه ‪ X‬برای روز های که ادویه دریافت مینمایند‪ ،‬و یک خط افقی برای روز های که ادویه فراهم میگردد کشیده شود‪ .‬عالمه ‪ Ø‬برای روز های که ادویه گرفته نشده باشد‬
‫وزن به کیلو گرام‬ ‫‪31 30 29 28 27 26 25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13‬‬ ‫‪12 11 10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫روز ماه‬

‫‪52‬‬
 ‫رهنمود ملی برای پر وگرام کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫‪ .II‬مرحله تعقیبی یا دوام تداوی‬

‫دیگر‬ ‫)‪(RHE‬‬ ‫)‪(RH‬‬

‫تعداد تابلیت ها فی دوز‬

‫در صورت تهیه روزانه عالمه ‪ ‬درج شود‪ .‬تهیه دوره یی (‪ :) periodic‬درج عالمه ‪ X‬برای روز های که ادویه دریافت مینمایند‪ ،‬و یک خط افقی برای روز های که ادویه فراهم میگردد کشیده شود‪ .‬عالمه ‪ Ø‬برای روز های که ادویه‬
‫گرفته نشده باشد‬
‫وزن به کیلو‬ ‫روز‬
‫گرام‬ ‫‪31 30 29 28 27 26 25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫ماه‬

‫نتایج تداوی‬
‫اکسری (در شروع)‬ ‫مراقبت اچ‪-‬ای‪-‬وی‬
‫تاریخ تصمیم گیری‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫شماره ثبت قبل از ‪.ART‬‬ ‫شفا‬
‫نتایج (‪ND ،)+( ،)-‬‬ ‫نتیجه ‪CD4‬‬ ‫تکمیل تداوی‬
‫شایستگی ‪(ART‬بلی ‪ /‬نخیر‪ /‬نامعلوم)‬ ‫فوت‬
‫تاریخ ارزیابی شایستگی‬ ‫ناکام تداوی‬
‫نمبر راجستر ‪ART‬‬ ‫انتقال‬
‫تعقیب نا شده‬
‫ا ا ر ز ی ا بی ن ا ش د ه‬
‫____________________________________________________________________ _______‬
‫مالحظات‪____________________:‬‬
‫___________________________________________________________________________________‬
‫__________________________‬
‫___________________________________________________________________________________‬
‫__________________________‬
‫___________________________________________________________‬
‫__________________________‬
‫___________________‬

‫‪53‬‬
‫عکس‬ ‫کارت هویت مریضان توبرکلوز(‪)TB 02‬‬

‫شمارهراجسترتوبرکلوز__________‬ ‫نام _________________‬

‫‪ . I‬مرحله ابتدایی‬ ‫تاریخ راجستر _______________‬ ‫آدرس __________________‬
‫سایر ادویه‬ ‫‪S‬‬ ‫)‪(RHZE‬‬ ‫کتگوری ‪(AI, I, II):‬‬ ‫سن _______ تاریخ شروعت داوی ___________‬ ‫جنس‪ :‬مرد زن‬
‫مرکزصحی‪_____________________________________________ :‬‬
‫تعداد تابلیت ها‪:‬‬
‫حمایت کننده (نام و آدرس)‪:‬‬

‫‪ .II‬مرحله تعقیبی‬
‫سایر ادویه‬ ‫)‪(RHE‬‬ ‫)‪(RH‬‬ ‫وزن‬ ‫معاینه مایکروسکوپی سمیر بلغم‬
‫تعداد تابلیت ها‪:‬‬ ‫)‪(kg‬‬
‫نتیجه‬ ‫شماره ثبت البراتوار‬ ‫تاریخ‬ ‫ماه‬
‫‪0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪4‬‬
‫تاریخ مالقات‪________________________________________ :‬‬ ‫‪6‬‬
‫_____________________________________________________________‬
‫_____________________________________________________________‬
‫_____________________________________________________________‬ ‫موقعیت مرض (یکی را نشانی نمایید)‬
‫_____________________________________________________________‬ ‫مشخص نمایید _____________‬ ‫خارج ریوی‬ ‫ریوی‬
‫_____________________________ __________________________‬

‫نوع واقعه‬
‫تشخیص شده کلینکی‬ ‫ثبیت شده باکتریالوژیکی‬
‫بخاطر داشته باشید‬
‫نوع مرض ( یکی را نشانی نمایید‪.‬‬
‫واقعه تعقیب ناشده‬ ‫جدید‬
‫ناکام تداوی‬ ‫عود‬
‫دیگر‪ ،‬م شخص نمایید ____________‬ ‫مریض انتقالی‬

‫‪54‬‬
 ‫ضمیمه ‪ .3‬راجستر توبرکلوز (‪)TB 03‬‬

‫تاریخ‬
‫جنس‬ ‫شهرت‬ ‫شماره راجستر‬
‫تاریخ شروع تداوی‬ ‫آدرس مکمل (شماره موبایل)‬ ‫سن‬ ‫ثبت‬
‫(مذکر‪/‬مونث)‬

‫‪55‬‬
 ‫رهنمود ملی برای پر وگرام کنترول توبرکلوز افغانستان‬

‫فعالیت های‬ ‫کتگوری تداوی‬

‫موقعیت‬
‫ایدز و توبرکلوز‬ ‫(تنها یکی را انتخاب‬ ‫تاریخچه تداوی قبلی (تنها یک گزینه را انتخاب کنید)‬
‫مرض‬
‫کنید)‬
‫مریضانی که در گذشته تداوی شده باشند‬
‫رژیم تداوی‬
‫رژیم‬ ‫رژیم تداوی‬ ‫تاریخچه‬
‫ابتدایی با‬ ‫تداوی واقعه‬ ‫تداوی‬
‫‪CPT ART‬‬ ‫تداوی‬ ‫دوباره با ادویه‬ ‫انتقال به‬ ‫تداوی‬
‫ادویه خط‬ ‫خارج ریوی‬ ‫ریوی‬ ‫تداوی قبلی‬ ‫تعقیب ناشده‬ ‫بعد از‬
‫)‪(Y/N) (Y/N‬‬ ‫توبرکلوز‬ ‫خط دوم‬ ‫داخل‬ ‫نامعلوم‬ ‫عود‬ ‫جدید‬
‫اول‬ ‫ناکامی‬
‫مقاوم‬

‫‪a‬‬
‫مریضان رجعت یافته به داخل‪ :‬مریضانی که غرض ادامه تداوی رجعت داده شده اند‪ .‬این مریضان شامل گزارش ربعوار و ساالنه ثبت واقعات و نتایج تداوی واحد دریافت کننده نمی گردند‪.‬‬

‫‪56‬‬
 ‫ضمیمه ‪ .3‬کارت راجستر توبرکلوز‬

‫نتیجه تداوی و تاریخ مشخص نتیجه‬ ‫س م ی ر )‪ ،(s‬ک ل چ ر )‪ (c‬ی ا ن ت ی ج ه ‪ Xpert MTB/RIF‬و ی ا د ی گ ر م ع ا ی ن ا ت‬

‫مالحظات‬
‫به رژیم‬ ‫ختم تداوی‬ ‫ماه ‪5‬‬ ‫ماه ‪ 2‬یا ‪3‬‬ ‫در هنگام تشخیص توبرکلوز‬
‫تداوی ادویه‬ ‫نتیجه‬
‫یی‬
‫خط دوم‬
‫تعقیب نا ارزیابی نا شده‬ ‫فوتی‬ ‫ناکام‬ ‫تکمیل تداوی‬ ‫شفا‬ ‫مقاوم در برابر‬ ‫انتان ‪HIV‬‬
‫انتقال شده‬ ‫تداوی‬ ‫‪C‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪S‬‬ ‫ادویه‪(RR/‬‬ ‫(بلی‪ /‬نخیر‪/‬‬
‫شده‬
‫است‬ ‫‪MDR/‬‬ ‫نامعلوم)‬
‫هیچکدام ‪/‬‬
‫تاریخ‬ ‫تاریخ‬ ‫تاریخ‬ ‫تاری‬
‫نامعلوم)‪i‬‬
‫خ‬

‫‪57‬‬
 3 ‫ضمیمه‬

c Culture results reported as

If more than one smear, culture or Xpert MTB/RIF test is done in a month,
enter the most recent positive result. follows: 0 =no growth reported
Smear results reported as follows: (1–9) =<10 colonies (report number of colonies)
0 =no AFB + =10–100 colonies
(1–9) =exact number if 1–9 AFB/100 ++ =>100 colonies
HPF (scanty) +++ =innumerable or confluent growth
+ =10–99 AFB/100 HPF Xpert MTB/RIF results reported
++ =1–10 AFB/HPF as follows:
+++ =>10 AFB/HPF T=MTB detected, rifampicin resistance not
detected
RR =MTB detected, rifampicin resistance detected
TI =MTB detected, rifampicin resistance
indeterminate
N =MTB not detected
I =invalid/no result/error

58
 ‫ضمیمه ‪ .4‬راجسترالبراتواربرای معاینه مایکروسکوپ ی سمیر و)‪XPERT MTB/RIF (TB 04‬‬
‫مالحظا‬ ‫نتیجه معاینه‬ ‫نوع معاینه‬ ‫مریض قبال‬ ‫انتان‬ ‫شماره راجستر‬ ‫واحد تداوی‬ ‫آدرس‬ ‫جنس‬ ‫سن‬ ‫اسم‬ ‫تاریخ‬

‫شماره‬
‫ت‬ ‫(گزینه را نشانی کنید)‬ ‫بخاطر‬ ‫‪HIV‬‬ ‫توبرکلوز و یا‬ ‫مکمل‬ ‫مریض‬ ‫دریافت‬
‫توبرکلوز‬ ‫(بلی‪/‬نخیر‬ ‫واقعه احتمالی‬ ‫نمونه‬
‫معاینه‬ ‫‪Xper‬‬ ‫ماه تعقیبی‬ ‫تشخی‬

‫زن‬
‫‪/t‬تاری‬ ‫تداوی‬ ‫‪/‬نامعلوم)‬ ‫توبرکلوز‬
‫مایکروسکوپ‬ ‫ص‬

‫مرد‬
‫ی سمیر‬ ‫خ‬ ‫شده‬
‫‪3 2 1‬‬

‫‪59‬‬
 ‫ضمیمه ‪ :5‬فارم درخواست معاینه مایکروسکوپ ی‪ AFB‬یا )‪(TB 05) XPERT MTB/RIF‬‬
‫کود مرکز صحی‪ ___________________ :‬نام مرکز صحی __________________تاریخ ‪_____________________ :‬‬
‫نام مریض‪ ___________________________ :‬سن‪ _____________________ :‬جنس ‪ :‬مرد ( ) زن ( )‬
‫آدرس مریض ‪________________________________________________________________ :‬‬
‫شماره تماس‪________________________________________ :‬‬
‫شماره راجستر مریض ‪ /‬شماره واقعه احتمالی توبرکلوز در مرکز صحی‪______________________________________ :‬‬
‫نخیر‬ ‫تشخیص؛ اگر تشخیص شده باشد‪ ،‬احتمال ‪ :RR-TB/MDR-TB‬بلی‬ ‫دلیل معاینه‪:‬‬
‫تعقیب‪ :‬اگر تعقیب شده باشد‪ ،‬تعداد ماه های تداوی ‪__________________________:‬‬ ‫و یا‬
‫نامعلوم‬ ‫نخیر‬ ‫بلی‬ ‫انتان ‪:HIV‬‬
‫نامعلوم‬ ‫نخیر‬ ‫بلی‬ ‫قبال بخاطر توبرکلوز تداوی شده‪:‬‬
‫در صورتی که خارج ریوی باشد‪ ،‬محل آن ______‬ ‫خارج ریوی‬ ‫ریوی‬ ‫تقسیم بندی مرض‪:‬‬
‫دیگر‪ :‬مشخص نمایید _________‬ ‫قیح‬ ‫ادرار‬ ‫بلغم‬ ‫نوعیت نمونه‪:‬‬
‫شماره شناسایی نمونه‪ ________________ :‬امضای شخص درخواست کننده معاینه _______________________‬
‫نام و وظیفه شخص درخواست کننده معاینه‪___________________________________________________ :‬‬
‫نتیجه (باید در البراتوار تکمیل شود)‬
‫شماره راجستر البراتواری‪_____________________________________________ :‬‬
‫لعاب دهن‬ ‫رگ های خوندار‬ ‫قیحی مخاطی‬ ‫شکل ظاهری بلغم (در صورتیکه بلغم باشد) ‪:‬‬
‫‪ . 1‬نتیجه مایکروسکوپی‬
‫نتیجه‬
‫‪Scanty (1-‬‬ ‫نمونه‬ ‫تاریخ جمع آوری*‬
‫‪3+‬‬ ‫‪2+‬‬ ‫‪1+‬‬ ‫منفی‬
‫**)‪9‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬

‫‪ . 2‬نتیجه ‪Xpert MTB/RIF‬‬

‫‪Result‬‬
‫‪T=MTB‬‬ ‫‪RR=MTB‬‬ ‫تاریخ جمع‬
‫‪I = invalid/no‬‬ ‫‪N=MTB‬‬ ‫شماره ‪ID‬‬
‫‪result/error/‬‬ ‫دریافت شد‬ ‫دریافت شد‪ ،‬مقاوم‬ ‫آوری*‬
‫دریافت نشد‬
‫‪indeterminate‬‬ ‫اما مقاوم ‪ R‬دریافت نگردد‬ ‫درمقابل ‪ R‬دریافت شد‪.‬‬

‫معاینه توسط‪:‬‬ ‫شخص جمع آ وری کننده بلغم‪:‬‬

‫امضا‪ :‬البرانت طبی‬ ‫امضا‪______________________ :‬‬
‫نام‪___________________________ :‬‬ ‫نام‪_______________________ :‬‬
‫تاریخ‪_______________________________ :‬‬
‫نام البراتوار _____________________________‬
‫* باید توسط شخصی که بل غم را جمع آوری کرده است‪ ،‬خانه پری گردد‬
‫** لطفا شماره را ذکر کنید‪.‬‬

‫‪60‬‬
 ‫ضمیمه ‪ .6‬فو رم درخواست کلچر‪ /‬تست حساسیت دوایی)‪(TB 06‬‬
‫کود مرکز صحی ‪ ___________________ :‬نام مرکز صحی ‪ ____________________:‬تاریخ ‪___________________ :‬‬
‫نام مریض‪ ___________________________ :‬سن‪ _____________________ :‬جنس ‪ :‬مرد ( ) زن ( )‬
‫آدرس مریض ‪________________________________________________________________ :‬‬
‫شماره تماس‪________________________________________ :‬‬
‫شماره راجستر مریض ‪ /‬شماره واقعه احتمالی توبرکلوز در مرکز صحی‪______________________________________ :‬‬

‫نخیر‬ ‫تشخیص؛ اگر تشخیص شده باشد‪ ،‬احتمال ‪ :RR-TB/MDR-TB‬بلی‬ ‫دلیل معاینه‪:‬‬
‫تعقیب‪ :‬اگر تعقیب شده باشد‪ ،‬تعداد ماه های تداوی ‪__________________________:‬‬ ‫و یا‬

‫نامعلوم‬ ‫نخیر‬ ‫بلی‬ ‫انتان ‪:HIV‬‬

‫نامعلوم‬ ‫نخیر‬ ‫بلی‬ ‫قبال بخاطر توبرکلوز تداوی شده‪:‬‬
‫در صورتی که خارج ریوی باشد‪ ،‬محل آن ______‬ ‫خارج ریوی‬ ‫ریوی‬ ‫موقعیت مرض‪:‬‬
‫دیگر‪ :‬مشخص نمایید _________‬ ‫قیح‬ ‫ادرار‬ ‫بلغم‬ ‫نوعیت نمونه‪:‬‬
‫شماره شناسایی نمونه‪ ________________ :‬امضای شخص درخواست کننده معاینه _______________________‬
‫نام و وظیفه شخص درخواست کننده معاینه‪___________________________________________________ :‬‬

‫نتیجه ( باید در البراتوار خانه پری گردد)‬

‫شماره راجستر البراتوار‪____________________________________________ :‬‬

‫نتیجه کلچر‬
‫نتیجه‬
‫‪++‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪1–9‬‬
‫‪+++‬‬ ‫تاریخ جمع‬
‫(بیشتر از‬ ‫(‪ 10‬تا‬ ‫(کمتر از‬ ‫منفی‬ ‫نمونه‬
‫ملوث شده‬ ‫**‪NTM‬‬ ‫(رشد غیر قابل‬ ‫آوری *‬
‫‪100‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪10‬‬ ‫(‪ 0‬کالونی)‬
‫شمارش ‪)influent‬‬
‫کالونی‬ ‫کالونی‬ ‫کالونی)‬
‫‪1.‬‬
‫‪2.‬‬
‫‪3.‬‬

‫نتیجه تست حساسیت ادویه‬

‫نتیجه‬
‫شماره‬ ‫تاریخ جمع‬
‫دیگر‬ ‫دیگر‬ ‫دیگر‬ ‫‪ FQ:‬دیگر‬ ‫‪Cm‬‬ ‫‪Km Amk S‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪H‬‬
‫‪ID‬‬ ‫آوری *‬
‫_____‬ ‫_____‬ ‫_____‬ ‫____ _____‬

‫معاینه توسط‪:‬‬ ‫شخص جمع آوری کننده نمونه ‪:‬‬

‫امضا‪ :‬البرانت‬ ‫امضا‪______________________ :‬‬
‫نام‪__________________________ :‬‬ ‫نام‪_______________________ :‬‬
‫نام البراتوار ______________________‬ ‫تاریخ‪___________________________________ :‬‬

‫‪61‬‬
 ‫** مایکروباکتری های غیر توبرکلوزیک‬ ‫ خانه پری گردد‬،‫* باید توسط شخصی که بلغم را اخذ می کند‬
H = isoniazid; R = rifampicin; E = ethambutol; S = streptomycin; Z = :‫مخففات ادویجات خط اول‬
pyrazinamide
Amk = amikacin; Km = kanamycin; Cm = capreomycin; FQ = fluoroquinolone; Lfx :‫مخففات ادویجات خط دوم‬
= levofloxacin; Mfx = moxifloxacin; Ofx = Ofloxacin; Gfx = gatifloxacin; Eto = ethionamide; Pto =
prothionamide; Cs = cycloserine; PAS = p-aminosalicylic acid; Amx/Clv = amoxicillin/clavulanate; Clr
= clarithromycin; Cfz = clofazimine; Ipm = imipenem; Lzd =linezolid; T = thioacetazone

62
 ‫ضمیمه ‪ .7‬فورم رجعت دهی‪ /‬انتقال به داخل و خارج به هدف تداوی توبرکلوز)‪(TB 07‬‬
‫(قسمت اول یا باالی در سه نسخه خانه پری گردد)‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫تاریخ رجعت ویا انتقال ____________‬ ‫انتقال‬ ‫رجعت‬‫به خاطررجعت ویا انتقال اینجا را نشانی نمایید‪:‬‬
‫نام‪ /‬ادرس مرکزرجعت دهنده‪ /‬انتقال دهنده‬
‫ازمرکزارسال شده (والیت ‪ /‬ولسوالی)‪ ____________________________________________ :‬ارسال‬
‫برای مرکزدریافت کننده (والیت ‪ /‬ولسوالی)‪ __________________________________________ :‬دریافت‬
‫اسم مریض _____________________ اسم پدر __________________ سن _________________ جنس‪ :‬مرد زن‬
‫آدرس و شماره تیلفون (اگربه جای دیگرانتقال مینماید‪،‬آدرس بعدی یا آینده)‪:‬‬
‫___________________________________________________________________________________‬
‫تشخیص‪_____________________________ ________________________________________________ :‬‬
‫(برای انتقال‪ /‬رجعت ) شماره راجسترمرکز صحی ‪ ______________ :‬تاریخ شروع تداوی توبرکلوز ‪___________________ :‬‬

‫دیگر ‪(CPT, ART etc.) :‬‬ ‫کتگوری*‬

‫ادویه که مریضان ا خذ مینماید‬
‫هفته های تکمیل شده‬ ‫مجموع دوزهای داده شده‬ ‫رژیم تداوی‬
‫مرحله تشدیدی‬
‫مرحله تعقیبی‬
‫مالحظات‪:‬‬
‫(بطورمثال‪ :‬مشاهده عوارض جانبی)‬

‫نام‪ /‬امضاشخص ارسال کننده مریض ______________________________________________________‬

‫شواهد کتبی تست ‪( HIV‬همراه بانتیجه) درجریان ویا قبل ازتداوی توبرکلوز بایدگزارش داده شود‪.‬‬

‫بخاطراستفاده مرکزصحی که مریض رجعتی یاانتقالی رادریافت میکند‬

‫‪‬‬
‫مرکزصحی ارسال کننده ____________________________ مرکزصحی دریافت کننده _________________________‬
‫شماره راجسترتوبرکلوز ___________________ نام مریض ____________________ نام پدر ___________________‬
‫مریضمذکور به تاریخ _ ______________________________به این مرکزمراجعه نموده است‪.‬‬
‫نام‪ /‬امضاشخص دریافت کننده مریض __________________________________ تاریخ _____________________‬
‫این بخش را برای مرکزارسال کننده هرچه زودتربعدازاینکه مریض نزدشمامراجعه کرد‪،‬ارسال نمایید‪.‬‬

‫‪ 1‬رجعت عبارت از پروسه انتقال مریض توبرکلوز قبل از ثبت به راجستریشن ‪ BMU TB‬به هدف شروع تداوی میباشد (تداوی در محل نزدیک به خانه‬
‫مریض)‪ BMU .‬که مریض را دریافت میکند مسئول است تا تسهیل رجعت دهنده را در ارتباط به مراقبت های که برای مریض فراهم گردیده است‪ ،‬اطالع‬
‫بدهد‪.‬‬
‫‪ 2‬انتقال عبارت از پروسه انتقالمریض توبرکلوز راجستر شده ‪ BMU‬در بین دو ‪BMU‬به هدف ادامه تداوی وی در یک ساحه دیگر و در راجستر متفاوت‬
‫‪ BMU‬میباشد‪ BMU .‬که مریض را انتقال میدهد تا بعد از دریافت معلومات از ‪ BMU‬که تداوی در آنجا تکمیل میگردد‪ ،‬در ارتباط به نتایج تداوی اطالع‬
‫دهد‪ BMU .‬که مریض را دریافت میکند مسئول است تا ‪ BMU‬ارسال کننده را در ارتباط به پذیرش مریض‪ ،‬تکمیل شدن تداوی یا عواقب تداوی اطالع دهد‪.‬‬
‫نوت‪ :‬تسهیالت که تعداد زیاد مریضان را رجعت یا انتقال میدهند‪ ،‬مانند شفاخانه های بزرگ میتوانند از فورمه های جداگانه برای رجعت و انتقال استفاده نموده‬
‫و راجستر مشخص برای واقعات رجعتی داشته باشند‪.‬‬
‫ا‬

‫‪63‬‬
 ‫ضمیمه ‪ .8‬راجستر واقعات احتمالی توبرکلوز‬
‫نام و کود مرکز صحی ‪:‬‬ ‫سال‪:‬‬
‫آیا کارت تداوی مالحظات‪ /‬تشخیص‬ ‫نتایج معاینات‬ ‫سن‬
‫کلینیکی‬ ‫بلغم‬ ‫تاریخ‬ ‫تاریخ‬ ‫شماره راجستر‬
‫توبرکلوز برای‬ ‫رجعت‬ ‫آدرس مکمل‬ ‫تاری‬
‫(توبرکلوز بلغم‬ ‫دریافت‬ ‫ارسال بلغم‬ ‫نام پدر‬ ‫نام‬ ‫واقعه احتمالی‬
‫ایجاد شده‬ ‫توسط*‬ ‫و نمبر تیلفون‬ ‫زن‬ ‫مرد‬ ‫خ‬
‫منفی و خارج‬ ‫‪3 2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫نتیجه‬ ‫به البراتوار‬ ‫توبرکلوز‬
‫(تاریخ ثبت)‬
‫ریوی)‬

‫رجعت توسط‪:‬‬
‫‪ -1‬خود مریض‬
‫‪ -2‬جامعه‪ :‬حمایت کننده تداوی‪ ،‬دیگر‬
‫‪ -3‬کارکن صحی جامعه‬
‫‪ -4‬سکتور خصوصی‬
‫‪ -5‬طبیب محلی‪ ،‬داکتر غیر رسمی‬
‫‪ -6‬درملتون ‪ /‬فارمسی‬
‫‪ -7‬اعضای خانواده مریض‬
‫‪ -8‬کمپ های بیچا شده گان داخلی‬
‫‪ -9‬دیگر‬

‫‪64‬‬
 ‫ضمیمه ‪ .9‬راجستر اداره تماس داشته گان توبرکلوز‬
‫نتیجه میتود ها‬ ‫اسم‬
‫مالحظات (توبرکلوز منفی و‬

‫میتود تشخیصی‬ ‫اسم‬

‫نمبر‬
‫نتیحه تداوی وقایوی‬
‫تشخیصه‬ ‫مریض‬

‫تاریخ شروع اعراض‬

‫آدرس شخص‬ ‫شخص‬ ‫تشخیص‬
‫نمبر‬
‫خارج ریوی)‬

‫راجستر‬ ‫توبرکلوز‬

‫معاینه مستقیم بلغم‬

‫معاینه مستقیم بلغم‬

‫تار‬

‫اعراض‬
‫اقدامات‬ ‫تماس داشته‬ ‫تماس‬ ‫واقعه‬

‫جنس‬

‫شماره‬
‫سن‬
‫تماس‬ ‫راجستر‬
‫(‪Inde‬‬

‫توبرکولین‬

‫توبرکولین‬
‫اجرا شده‬ ‫با مریض‬ ‫داشته با‬ ‫توبرکلوز‬ ‫یخ‬

‫اکسری‬

‫اکسری‬
‫داشته‬ ‫مریض‬
‫توبرکلوز‬ ‫مریض‬ ‫یا اندکس‬ ‫‪)x‬‬
‫گان‬ ‫توبرکلوز‬
‫توبرکلوز‬

‫‪ -1‬تمام تماس داشته گان با مریض توبرکلوز باید به صورت مسلسل لست گردند‬
‫‪ -2‬لست و کود باید مشخص گردد‪.‬‬

‫‪65‬‬
 ‫ضمیمه ‪.10‬‬
‫راجستر"واقعات احتمالی توبرکلوز " عرضه کننده گان خدمات صحی خارج از پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‬
‫نوعیت فراهم کننده خدمات صحی غیر از پروگرام ملی توبرکلوز‪______________________ :‬‬
‫باید درپروگرام ملی‬
‫کنترول توبرکلوز تکمیل‬
‫تشخیص نهایی‬
‫شود‬

‫تاریخ شروع اعراض‬

‫تاریخ‬ ‫رژیم‬ ‫‪ .1‬تثبیت شده‬ ‫اجراات انجام‬
‫دلیل رجعت ‪.1‬‬

‫جنس (مرد‪/‬زن)‬
‫حالت شناسایی در راجستر اداره‬

‫نمبر مسلسل‬
‫پروگرام ملی کنترول توبرکلوز‬

‫محل رجعت ‪2‬‬

‫رجعت توسط‬
‫سن (سال)‬
‫شروع‬ ‫تداوی‬ ‫باگتریالوژی ‪.2‬‬ ‫شده‬ ‫نام واقعه‬
‫تشخیص (بلغم‬ ‫آدرس مکمل و‬

‫تاریخ‬
‫ملیت‬
‫تداوی‬ ‫احتمالی‬
‫ضد‬
‫توصیه‬ ‫تشخیص شده‬ ‫منفی ریوی یا‬ ‫‪ - 1‬رجعت‬ ‫شماره ت یلفون‬
‫توبرکلوز‪،‬‬

‫‪ - 2‬تشخیص‬ ‫توبرکلوز‬
‫توبرکلوز‬ ‫شده (در‬ ‫کلنیکی (توبرکلوز‬ ‫خارج ریوی) ‪.2‬‬
‫‪ -2‬نخیر‬
‫‪ - 1‬بلی‬

‫درپروگرا‬ ‫صورتی که‬ ‫بلغم منفی ‪ ،‬خارج‬ ‫تداوی ‪ ..3‬ثبت‬ ‫شده و برای‬
‫م ملی‬ ‫ریوی و غیره‬ ‫تداوی انتقال‬
‫تداوی‬ ‫در راچستر‬
‫کنترول‬
‫توبرکلوز‬ ‫شده باشد)‬ ‫واقعات قبالً تداوی‬ ‫توبرکلوز‬ ‫داده شده‬
‫شده )‬ ‫‪ - 3‬تداوی شده‬

‫نو ت‪ :‬از راجستر های قبلی توبرکلوز احتمالی باید توسط فراهم کننده های ‪ NTP‬استفاده گردد که این کار با اضافه کردن یک ستون (رجعت توسط) انجام می شود‪ ،‬و این راجستر جدید باید توسط‬
‫فراهم کننده غیر ‪ NTP‬استفاده شود‪ .‬رجعت توسط (‪ )1‬شخص؛ (‪ )2‬جامعه‪ :‬حمایت کننده تداوی‪،‬دیگر؛ (‪ )3‬فراهم کننده عامه؛ (‪ )4‬فراهم کننده شخصی؛ (‪ )5‬تداوی کننده محلی‪ ،‬داکتر غیر‬
‫رسمی‪ )6( ،‬درملتون ‪ /‬فارمسی؛ (‪ )7‬دیگر‬
‫این راجستر مختص به مریضان مزمن تنفسی بوده (توبرکلوز احتمالی) که تسهیالت غیر ‪ NTP‬را در جریان میعاد ‪ 1‬اکتوبر الی ‪ 31‬دسمبر ‪ 2007‬مالقات کرده اند‪.‬‬

‫‪66‬‬
 ‫ضمیمه ‪ .11‬راپورربع وارفعالیت های البراتوارتوبرکلوز‬
‫‪ . 1‬معاینه مایکروسکوپی سمیر بلغم‬
‫تعداد معاینات تعقیبی‬ ‫تعداد معاینات بخاطر تشخیص‬ ‫تعداد واقعات احتمالی توبرکلوز‬
‫تعداد مجموعی‬ ‫تعداد‬ ‫تمام‬ ‫تعداد مجموعی‬
‫تعداد مجموعی‬ ‫میزان معاینات‬ ‫معاینات‬ ‫فیصدی مثبت‬ ‫تعداد مجموعی‬ ‫معاینات‬ ‫تعداد معاینات‬ ‫واقعات‬ ‫واقعات احتمالی‬
‫معاینات‬ ‫تعقیبی مثبت‬ ‫تعقیبی‬ ‫)‪(−‬‬ ‫)‪(+‬‬ ‫(‪)%‬‬ ‫معاینات‬ ‫منفی‬ ‫مثبت‬ ‫منفی‬ ‫توبرکلوز‬
‫‪K‬‬ ‫‪J‬‬ ‫‪I‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪g‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪k=e+i‬‬ ‫‪j=g/i*100‬‬ ‫‪i=g+h‬‬ ‫‪f=c/e*100‬‬ ‫‪e=c+d‬‬

‫‪ . 2‬ریجنت ها و تجهیزات‬
‫محلول‬
‫قطعی جمع‬ ‫روغن‬ ‫زایلین‬ ‫سلفوریک اسید‬ ‫محلول‬ ‫محلول‬
‫اقالم‬
‫کننده بلغم‬ ‫سالید شیشه‬ ‫کاغذ فلتر‬ ‫امپرژشن‬ ‫(ملی‬ ‫الکول (ملی‬ ‫(‪ )%25‬ملی‬ ‫میتیلین بلو‬ ‫فوکسین‬
‫(واحد)‬ ‫یی (بکس)‬ ‫(واحد)‬ ‫(ملی لیتر)‬ ‫لیتر‬ ‫لیتر)‬ ‫لیتر‬ ‫(ملی لیتر)‬ ‫(ملی لیتر)‬
‫حالت فعلی ستاک‬
‫مقدار دریافت شده در جریان ربع‬
‫‪ . 3‬نظریات و پیشنهادات البرتوار‬

‫کود مرکز صحی‬ ‫نام مرکز صحی‪_________________ :‬‬

‫مریضان راجستر شده در جریان‬
‫نام والیت‪ ______________________________ :‬نام ولسوالی‪:‬‬
‫______ربع سال_______‬ ‫_______________________________‬
‫تاریخ تکمیل این فورم ___________________________‬ ‫نام شخص مسوول _________________________________________ امضا‪:‬‬
‫________________‬
‫‪ -1‬دوره زمانی راجستریشن به اساس تاریخ راجستر واقعات توبرکلوز به تعقیب شروع تداوی ترتیب شده است‪ .‬ربع اول) ‪ 1‬جنوری تا ‪ 31‬مارچ؛ ربع دوم) ‪ 1‬اپریل تا ‪ 30‬جون؛ ربع سوم) ‪1‬‬
‫جوالی تا ‪ 30‬سپتامبر‪ ،‬ربع چهارم) ‪ 1‬اکتوبر تا ‪ 31‬دسامبر‬

‫‪67‬‬
 ‫ضمیمه ‪ .12‬راپورربع وار واقعات توبرکلوز)‪(TB 09‬‬
‫درجریان‪1‬‬ ‫مریضراجسترشده‬ ‫نام مرکز صحی __________________ کود مرکز صحی‬
‫ربع ______سال _______‬ ‫والیت ____ _________________ ولسوالی‬
‫تاریخ خانه پوری این فورمه‬ ‫امضا‪:‬‬ ‫نام شخصی که فورم را خانه پوری نموده _ _______________‬
‫مجموع‬ ‫تداوی قبلی‬ ‫قبالًتداوی شد (به غیرازعود)‬ ‫عود‬ ‫جدید‬ ‫بالک ‪ :1‬تمام واقعات راجسترشده توبرکلوز در جریان ربع‬
‫(تاریخچه نامعلوم)‬ ‫ناکام تداوی‬ ‫واقعه تعقیب ناشده‬
‫واقعات توبرکلوز ریوی تثبیت شده باکتریولوژیک‬
‫واقعات توبرکلوز ریوی تشخیض شده کلنیکی‬
‫واقعات توبرکلوز خارج ریوی (تثبیت شده باکتریولوژی ک یا تشخیض شده کلنیکی)‬
‫بالک ‪ :2‬تمام واقعات جدیدوعود (تثبیت شده باکتریولوژیکی ویاتشخیص شده ازنظرکلینیکی) به تفکیک سن و جنس در جریان ربع راچستر شده اند‬
‫مجموع‬ ‫‪> 65‬‬ ‫‪55–64‬‬ ‫‪45–54‬‬ ‫‪35–44‬‬ ‫‪25–34‬‬ ‫‪15–24‬‬ ‫‪5–14‬‬ ‫‪0–4‬‬ ‫جنس‬
‫مرد‬
‫زن‬
‫بالک ‪ :3‬فعالیت های تشخیصی البراتوار‬
‫تعداد مریضان احتمالی توبرکلوز با نتیجه مثبت معاینه باکتریولوژی‬ ‫تعداد مریضان احتمالی توبرکلوز که نزد شان معاینه باکتریولوژیک انجام شده است‬

‫بالک ‪ :4‬فعالیت های توبرکلوز ‪ /‬اچ‪-‬آی‪-‬وی (تمام واقعات جدید وعود)‬

‫عداد مریضان ‪ TB/HIV‬که ‪ CPT‬اخذ مینمایند‬ ‫تعداد مریضان ‪ TB/HIV‬که ‪ ART‬اخذ‬ ‫تعداد مریضان توبرکلوز که تست ‪ HIV‬نزد شان‬ ‫تعداد مریضان توبرکلوز که از نظر ‪ HIV‬تست‬
‫مینمایند‬ ‫مثبت تثبیت شده است‬ ‫شده اند‬

‫دوره زمانی راجستریشنبهاساستا ریخراجسترواقعاتتوبرکلو زبهتعقیبشروعتداویترتیبشدهاست‪ .‬ربعاول) ‪ 1‬جنو ریتا ‪ 31‬مارچ؛ ربعدوم) ‪ 1‬اپریلتا ‪ 30‬جون؛ ربعسوم) ‪ 1‬جوالیتا ‪ 30‬سپتامبر‪ ،‬ربعچهارم) ‪ 1‬اکتوبرتا ‪ 31‬دسامبر‬
‫نوت‪ :‬زمانیکه گزارش را آماده میکنید‪ ،‬به نکات ذیل توجه داشته باشید‪ :‬واقعات انتقالی و مزمن نباید شامل شود‪ .‬در نواحی که بصورت روزمره کلچر صورت می گیرد‪ ،‬بخاطر استفاده واحد کلچر از یک فورم جداگانه ب اید استفاده صورت گیرد‪.‬‬
‫واقعات قبلی تداوی شده دیگر به شمول واقعات ریوی با تا ریخچه نامعلوم تداوی‪ ،‬واقعات تداوی شده قبلی ریوی مایکروسکوپی سمیر بلغم منف ی و واقعات خارج ریوی تداوی شده قبلی‪ .‬واقعات انتقالی و مزمن شامل نمی باشد‪.‬‬
‫ارقام جمع شده از البراتوار توبرک لوز به اساس تا ریخ د ریافت نمونه در جریان ربع سال راجستر می شوند‪ .‬اما مریضانی که بخاطر تعقیب معاینه می شوند‪ ،‬شامل نمی شوند‪.‬‬
‫تست ها (و نتایج) ثبت شده ‪ HIV‬انجام شده در مراکز تسهیلی دیگر قبل از تشخیص توبرکلوز و یا در هنگام تداوی (تا اخیر ربع سال) در این گزارش داده می شود‪.‬‬

‫‪68‬‬
 ‫ضمیمه ‪.13‬راپور ربعوارتبدیل ی معاینه مایکروسکوپیک سمیربلغم)‪(TB 10‬‬

‫ربع ___________ سال __________‬ ‫نام مرکزصحی‪ _________________________________ :‬کود مرکزصحی‬

‫تاریخ تکمیل این فورم‪________________ :‬‬ ‫نام والیت‪ ___________________ __ :‬نام ولسوالی‪_______________________ :‬‬
‫نام وامضا‪___________________________________ :‬‬

‫نتایج تبدیلی بلغم‬ ‫تعداد مریضان که نزد شان معاینه مایکروسکوپی سمیربلغم‬
‫تعدادواقعات بلغم مثبت که در جریان‬
‫مجمو‬ ‫ختم ماه‬ ‫ختم ماه‬ ‫در دو یا سه ماه گذشته انجام نشده به دلیل‪:‬‬ ‫نوع واقعه‬
‫تاهنوزمثبت‬ ‫ربع یاد شده راجستر شده اند‬
‫ع‬ ‫سوم‬ ‫دوم‬ ‫انتقال به مرکز دیگر‬ ‫تعقیب نشده‬ ‫فوت شده‬
‫جدید‬

‫عود‬

‫تداوی بعدازناکامی‬

‫تداوی واقعه تعقیب ناشده‬

‫تاریخچه نامعلوم تداوی‬

‫قبلی‬

‫تعدادمجموعی واقعات تبدیل شده در ‪ 2‬یا ‪ 3‬ماه‪:‬‬

‫‪69‬‬
 ‫ضمیمه ‪ .14‬راپور ربع وار نتایج تداوی )‪(TB 11‬‬

‫مریض انیکه در جریان ربع ____________ سال _________‬

‫نام والیت‪ ________________ __ :‬مرکزصحی ‪ ______________ :‬کود مرکز صحی‪:‬‬
‫راجستر گردیده اند‬
‫نام شخص ایکه که فورم خانه پوری نموده‪ _________________ :‬امضا‪________________ :‬‬
‫تاریخ تکمیل این فورم‪_________________ :‬‬

‫بالک ‪ :1‬تمام واقعات توبرکلوز که در جریان ربع یاد شده راجستر شده اند (به استثنا واقعات توبرکلوز که به رژیم تداوی خط دوم انتقال یافته اند)‬
‫نتایج تداوی‬ ‫نوع واقعه توبرکلوز‬
‫تعداد واقعات‬
‫ارزیابی‬ ‫تعقیب نا‬ ‫تکمیل‬ ‫راجسترشده‬
‫تداوی ناکام فوت‬
‫نشده‬ ‫شده‬ ‫تداوی‬ ‫شفا‬

‫واقعات تثبیت شده باکتریولوژیک (جدید و عود)‬

‫واقعات تشخیص شده کلنیکی (جدید و عود)‬

‫تداوی دوباره (به استثنا عود)‬

‫واقعات توبرکلوز ‪ HIV‬مثبت ( جدید و عود)‬

‫‪70‬‬
 ‫ فورم درخواستی ادویه‬.15 ‫ضمیمه‬

NO. OF
ORGANIZATION: DATE: CATEGORY
PATIENTS
Name of HF I 0
II 0
TOTAL 0
Children I 0
PREPARED BY: SIGNATURE: Children II 0
PREV. THERAPY 0
NO. OF ADULT PATIENTS: 0 No. of Child patients 0 TOTAL 0
NO. OF NO. OF TOTAL NO. STOCK
CATEGORY AVERAGE NO. TOTAL AMOUNT OF
PATIENTS IN TABS/VIALS OF BALANCE
TYPE OF DRUG OF OF TABS/VIALS TABS/VIALS REQUESTED
EACH NEEDED TABS/VIALS (D)
TREATMENT PER PATIENT (A) (E=C−D)
CATEGORY (C=A×B) NEEDED (C)
RHZE Tab (150+75+400+275 mg) I 168 0 0
0 0 0
II 252 0 0

RHE Tab (150+75+275 mg) II 490 0 0 0 0 0

RH Tab (150+75 mg) I 336 0 0 0 0 0

Z Tab (400 mg) III 196 0 0 0 0 0

E Tab (400 mg) II 350 0 0 0 0 0

RHZ Tab (60+30+150 mg) I 168 0 0

0 0 0
II 256 0 0

RH Tab (60+30 mg) I 336 0 0

0 0 0
II 420 0 0

E Tab (100 mg) I 168 0 0

0 0 0
II 672 0 0

S Vial (1 mg) II 56 0 0 0 0 0

W (5 ML ) !! 56 0 0 0 0 0

Syrng !! 56 0 0 0 0 0

H Tab (100 mg) Prev. therapy 180 0 0 0 0 0

Prepared by DELIVERY to ( )

71
 ‫ضمیمه ‪.16‬فورم در خواست مواد و تجهیزات البراتواری به سطح والیت )‪(12B‬‬
‫نام والیت درخواست کننده‪______________ :‬‬ ‫تاریخ‪_____________________________ :‬‬

‫نام شخص تکمیل کننده این فورم‪ ________________________ :‬امضا‪______________________ :‬‬

‫‪E‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪A‬‬

‫مالحظات‬ ‫‪C+D−E=F‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪C=D‬‬ ‫‪A × B=C‬‬
‫ضروریات ریزرفی‬ ‫ضروریات برای ‪3‬‬ ‫تعداد مجموعی‬
‫مقدار مجموعی‬
‫موجود در ستاک‬ ‫‪ 3‬ماه‬ ‫ماه‬ ‫ضرورت به‬ ‫سالید های‬ ‫جنس‬
‫‪(F = C + D‬‬
‫)‪− E‬‬ ‫)‪(E‬‬ ‫)‪(D=C‬‬ ‫)‪(C= A×B‬‬ ‫سالید‬ ‫معاینه شده‬
‫گرام‬ ‫گرام‬ ‫گرام‬
‫‪0.015‬‬ ‫‪Basic fuchsin‬‬
‫گرام‬ ‫گرام‬ ‫‪0.25‬‬ ‫گرام‬ ‫فینول‬
‫ملی لیتر‬ ‫ملی لیتر‬ ‫‪0.5‬‬ ‫ملی لیتر‬ ‫ایتانول‬
‫ملی لیتر‬ ‫ملی لیتر‬ ‫‪0.015‬‬ ‫گرام‬ ‫میتیلین بلو‬
‫گرام‬ ‫ملی لیتر‬ ‫‪2.5‬‬ ‫ملی لیتر‬ ‫سلفوریک اسید‬
‫جعبه‬ ‫جعبه‬ ‫‪1‬‬ ‫قلم‬ ‫سالید‬
‫ملی لیتر‬ ‫ملی لیتر‬ ‫‪2‬‬ ‫ملی لیتر‬ ‫الکلول‬
‫واحد‬ ‫واحد‬ ‫‪1‬‬ ‫قلم‬ ‫قطعی جمع آوری بلغم‬
‫زایلین *‬
‫روغن ایمیژشن **‬
‫دستکش ***‬
‫ملی لیتر‬ ‫ملی لیتر‬ ‫‪20‬‬ ‫ملی لیتر‬ ‫آب بدون منرال‬
‫* پروگرام ملی توبرکلوز اقالم را بصورت ساالنه تمویل می کند‪ ۲۵۰( .‬ملی لیتر ‪ /‬هر البراتوار‬
‫توبرکلوز‪/‬سال)‬
‫** پروگرام ملی توبرکلوز اقالم را بصورت ساالنه تمویل می کند‪ ۲۵۰ ( .‬ملی لیتر ‪ /‬هر البراتوار‬
‫توبرکلوز‪ /‬سال)‬
‫*** پروگرام ملی توبرکلوز اقالم را نظر به ضرورت تمویل می نماید‪.‬‬

‫‪72‬‬
 ‫ضمیمه ‪ .17‬فورم درخواست مواد و تجهیزات البراتواربه سطح مرکز صحی )‪(12C‬‬
‫تاریخ‪___________________ :‬‬ ‫نام والیت درخواست کننده‪___________________________________ :‬‬

‫امضا‪___________________ :‬‬ ‫نام شخصی که این فور م را خانه پری میکند‪________________________________:‬‬

‫‪E‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪A‬‬

‫مالحظات‬ ‫‪C+D−E=F‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪C=D‬‬ ‫‪A × B=C‬‬
‫ضروریات ریزرفی‬ ‫ضروریات برای ‪3‬‬ ‫تعداد مجموعی‬
‫مقدار مجموعی‬
‫موجود در ستاک‬ ‫‪ 3‬ماه‬ ‫ماه‬ ‫ضرورت به‬ ‫سالید های‬
‫‪(F = C + D‬‬
‫)‪− E‬‬ ‫)‪(E‬‬ ‫)‪(D=C‬‬ ‫)‪(C= A×B‬‬ ‫سالید‬ ‫معاینه شده‬ ‫جنس‬
‫گرام‬ ‫گرام‬ ‫گرام‬
‫‪0.015‬‬ ‫‪Basic fuchsin‬‬
‫گرام‬ ‫گرام‬ ‫‪0.25‬‬ ‫گرام‬ ‫فینول‬
‫ملی لیتر‬ ‫ملی لیتر‬ ‫‪0.5‬‬ ‫ملی لیتر‬ ‫ایتانول‬
‫ملی لیتر‬ ‫ملی لیتر‬ ‫‪0.015‬‬ ‫گرام‬ ‫میتیلین بلو‬
‫گرام‬ ‫ملی لیتر‬ ‫‪2.5‬‬ ‫ملی لیتر‬ ‫سلفوریک اسید‬
‫جعبه‬ ‫جعبه‬ ‫‪1‬‬ ‫قلم‬ ‫سالید‬
‫ملی لیتر‬ ‫ملی لیتر‬ ‫‪2‬‬ ‫ملی لیتر‬ ‫الکلول‬
‫واحد‬ ‫واحد‬ ‫‪1‬‬ ‫قلم‬ ‫صندوقچه بلغم‬
‫زایلین *‬
‫روغن ایمیرشن **‬
‫دستکش ***‬
‫ملی لیتر‬ ‫ملی لیتر‬ ‫‪20‬‬ ‫ملی لیتر‬ ‫آب بدون منرال‬
‫* پروگرام ملی توبرکلوز اقالم را بصورت ساالنه تمویل می کند‪ ۲۵۰( .‬ملی لیتر ‪ /‬هر البراتوار توبرکلوز‪/‬‬
‫سال)‬
‫** پروگرام ملی توبرکلوز اقالم را بصورت ساالنه تمویل می کند‪ ۲۵۰ ( .‬ملی لیتر ‪ /‬هر البراتوار‬
‫توبرکلوز‪ /‬سال)‬
‫*** پروگرام ملی توبرکلوز اقالم را نظر به ضرورت تمویل می نماید‬

‫‪73‬‬
 ‫ضمیمه ‪ 18‬الف‪ .‬راپور ربعوار واقعات احتمالی توبرکلوز‬
‫مریض راجستر شده در جریان‬
‫نام مرکز صحی‪ ________________________ ___ :‬کود مرکز صحی‬
‫نام والیت‪ __________________________ :‬نام ولسوالی‪_____________________ :‬‬
‫__________ ربع سال __________‬
‫نام شخص مسئول‪ _______________________ :‬امضا ‪______________________ :‬‬
‫تاریخ تکمیل این فورم‪_________________ :‬‬

‫میزان تناقص‬ ‫تعداد واقعات مثبت ‪،‬‬ ‫تعداد افراد راجستر‬

‫ابتدایی‬ ‫تعداد مریضان‬ ‫تعداد مریضان توبرکلوز‬
‫منفی و خارج ریوی‬ ‫حد اوسط‬ ‫فیصدی‬ ‫تعداد افراد معاینه شده که‬ ‫شده که اعراض و‬
‫توبرکلوز خارج ریوی‬ ‫ریوی بلغم منفی‬
‫که جهت تداوی‬ ‫سالید بر مریض‬ ‫نتایج مثبت‬ ‫تعداد نتایج‬ ‫اعراض و عالیم تنفسی‬ ‫عالیم سیستم تنفسی‬
‫)‪(c) – (e)/(c‬‬
‫‪× 100‬‬ ‫راجستر شده (‪)e‬‬ ‫احتمالی‬ ‫( ‪)d‬‬ ‫مثبت (‪)c‬‬ ‫دارند ( ‪)b‬‬ ‫دارند ( ‪)a‬‬ ‫رجعت توسط‬
‫خود مریض‬

‫اعضای جامعه‬

‫مرکز صحی عامه‬

‫مرکز صحی خصوصی‬

‫اعضای خانواده که با مریض‬

‫توبرکلوز در تماس است‬
‫کمپ بیجا شده گان داخلی‬
‫کارکن صحی جامعه‬

‫دیگر‬

‫*عامه شامل ادارات دولتی میباشد (زیر اثر پروگرام ملی توبرکلوز نیست)‪:‬‬ ‫نهاد ها ‪ /‬داکتران انفرادی‬ ‫•‬
‫• کلینیک صحی ابتدایی ‪ /‬دواخانه ‪ /‬شفاخانه عمومی ‪ /‬شفاخانه اختصاصی‬ ‫شفاخانه ‪ /‬کلینیک‪ /‬البراتوار ‪ /‬فارم سی‬ ‫•‬
‫• ادارات اکادمیک (پوهنتون طب) ‪ /‬غیر اکادمیک‬ ‫اولیه ‪ /‬ثانوی‪ /‬ثالثی‬ ‫•‬
‫• اشخاص بیمه شده‪ /‬مستخدمین‪ /‬نفوس خاص (مانند زندان ها)‬ ‫بخاطر امتیاز ‪ /‬بدون امیتاز‬ ‫•‬
‫• خدمات مجانی‪ /‬در مقابل پول‬ ‫رسمی‪ /‬غیر رسمی ‪ /‬عنعنوی‬ ‫•‬
‫• جوابگو به وزارت خانه ها ‪ /‬دیپارتمنت های محلی‪ /‬شاروالی ‪ /‬والیتی‪ /‬اداره مرکزی‬ ‫متخصص‬ ‫•‬
‫** خصوصی شامل‪:‬‬ ‫سیستم های طبابت‬ ‫•‬

‫‪74‬‬
 ‫ضمیمه ‪ .18‬راپور ربع وار اداره تماس داشته گان با مریضان توبرکلوز‬
‫نام شخص مسوول‪:‬‬ ‫کود مرکز صحی‪:‬‬ ‫نام مرکز صحی‪:‬‬
‫امضا‪:‬‬ ‫ولسوالی‪:‬‬ ‫والیت‪:‬‬

‫اداره تماس داشته گان با مریض توبرکلوز در جریان ربع ‪ -----------------------------------------------‬سال‪---------------------------------------------------------‬‬

‫زن‬ ‫مرد‬ ‫شاخص ها‬

‫تعداد مجموعی تماس داشته گان با مریض توبرکلوز که راجسترشده اند‬

‫تعداد افراد با اعراض ریوی دربین تماس داشته گان با مریض توبرکلوز که راجستر شده اند‪.‬‬

‫تعداد تماس داشته گان با مریض توبرکلوز که از نظر توبرکلوزمورد ارزیابی قرار گرفته اند‪.‬‬
‫تعداد واقعات توبرکلوز تمام واقعات تشخیص شده دربین تماس داشته گان با مریضان توبرکلوز که از نظر توبرکلوزمورد ارزیابی‬
‫قرار گرفته اند‪.‬‬
‫تعداد واقعات توبرکلوز تمام واقعات تشخیص شده (به استثنا واقعات عود) تشخیص شده دربین تماس داشته گان با مریضان‬
‫توبرکلوز که از نظر توبرکلوزمورد ارزیابی قرار گرفته اند‪.‬‬
‫تعداد واقعات توبرکلوز ثبیت شده باکتریولوژیک دربین تماس داشته گان با مریضان توبرکلوز که از نظر توبرکلوزمورد ارزیابی‬
‫قرار گرفته اند‪.‬‬
‫تعداد مجموعی تماس داشته گان با مریض توبرکلوز که کمتر از ‪ 5‬سال عمر دارند‬
‫تعداد مجموعی تماس داشته گان با مریض توبرکلوز که کمتر از ‪ 5‬سال عمر دارند و تداوی وقایوی)‪ (IPT‬نزد شان آغاز گردیده‬
‫است‬
‫تعداد مجموعی تماس داشته گان با مریض توبرکلوز که کمتر از ‪ 5‬سال عمر دارند و تداوی وقایوی نزد شان تکمیل گردیده است‬

‫‪75‬‬
 ‫ضمیمه ‪ 18‬ج‪ .‬راپورساالنهدرموردمدیریتپروگرامتوبرکلوز‬
‫ناممرکزصحی‪ ___________ :‬سال‪ __ ________ :‬تاریختکمیل فورمه ______ _____________ امضا‪____________ _______________ :‬‬
‫بالک ‪ :1‬مراکزصحی ‪ /‬فراهمکنندهمراقبتهایصحیدخیلدرکنترولتوبرکلوز‬
‫مراکز صحی که خدمات کنترول‬
‫‪3‬‬
‫مراکز صحی که خدمات ‪ HIV‬فراهم میکنند‬ ‫مراکز صحی که البراتوار دا رند‬ ‫توبرکلوز را فراهم مینمایند‬
‫ازمجموع )‪،(c‬تعدادفراهم‬ ‫تعدادمجم‬
‫ازمجموع )‪،(c‬تعدادفراهم‬ ‫کنندههایتست‪ HIV‬وم‬ ‫ازمجموع )‪،(e‬تعدادف‬ ‫ازمجموع )‪،(e‬تعدا‬ ‫ازمجموع )‪،(e‬تع‬ ‫تعدادمجموعیشام‬ ‫تعدادمجموعیمورد‬ ‫وعیمراکز‬
‫کنندههای‪ART‬بهمریض‬ ‫شورهدهیبهمریضانتوب‬ ‫راهمکنندههایخدما‬ ‫دفراهمکنندههای‬ ‫دادشاملد رتضم‬ ‫لدرمایکروسکوپی‬ ‫هدفشاملدرمایکرو‬ ‫تعدادمجموعیواقعات‬ ‫تعدادمجموعیوا‬ ‫د ر ‪BMU‬‬
‫‪4‬‬
‫انتوبرکلوز‬ ‫رکلوز‬ ‫ت‪DST‬‬ ‫خدماتکلچر‬ ‫ینکیفیتالبراتوار‬ ‫سمیربلغم‬ ‫سکوپیسمیربلغم‬ ‫شاملبصو رتواقعی‬ ‫قعات شامل ‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫تسهیل‪1‬‬ ‫نوع‬
‫)‪(j‬‬ ‫)‪(i‬‬ ‫)‪(h‬‬ ‫)‪(g‬‬ ‫)‪(f‬‬ ‫)‪(e‬‬ ‫)‪(d‬‬ ‫)‪(c‬‬ ‫)‪(b‬‬ ‫)‪(a‬‬
‫تسهیل عامه‬
‫تسهیل یا فراهم کننده‬
‫مراقبت صحی خصوصی‬
‫دیگر ‪5‬‬
‫بالک ‪ :2‬اشتراکمراکزویافراهمکنندههایمراقبتهایصحیدرکنترولتوبرکلوز‬
‫تعدادواقعاتجدیدمایکروسکوپیمثبتسمیربلغمکهدرهمانسالتداویراشروعکردهاند‬ ‫تعدادواقعاتجدیدمایکروسکوپیمثبتسمیربلغمکهجدیداًدریکسالتشخیصشدهاست‪.‬‬
‫مجموع ‪7 6‬‬
‫تداویتوسط ‪10‬‬ ‫تشخیص توسط ‪9‬‬ ‫رجعت توسط ‪8‬‬ ‫نوعمرکز ‪1‬‬
‫شخص‬

‫تسهیل عامه‬

‫تسهیلخصوصی‬

‫دیگر‬

‫بالک ‪ :3‬مشارکت افرادآموزش دیده وارزیابی شده جامعه درکنترول توبرکلوز‬

‫‪76‬‬
 ‫تعداد واقعات مثبت مایکروسکوپی سمیربلغم که توسط ک ارکن صحی جامعه رجعت‬
‫تعدادواقعاتجدیدمثبتمایکروسکوپیسمیربلغمکه توسط کارکنصحیجامعهدرقسمتتداویحمایتمیشوند‪.‬‬ ‫داده شده است‬

‫‪77‬‬
 ‫بالک ‪ :4‬موقفوآموزشکارکنان ‪1‬‬
‫ازجملهاینموقفهای اشغال‬
‫شده ‪،‬تعداداشخاصیکهدرظرف‬ ‫تعدادموقفهای‬
‫تعدادمجموعیافرادیکهدرپروگرامملیتوبرکلوزآم‬ ‫‪12‬‬ ‫ازجملهاینموقفها‪ ،‬تعداد‬ ‫کتگوریکارمنداندخ‬
‫کهایجادشدها‬
‫وزشدیدهاند‬ ‫ماهگذشتهدر‪NTP‬آموزشدیدها‬ ‫موقفهایاشغالشده‬ ‫یلدر‪NTP‬‬
‫ست ‪3‬‬
‫ند‪4 .‬‬

‫تمامتسهیالتصحی‬

‫داکترطب‬

‫نرس‬
‫هماهنگکننده‪TB‬‬
‫بهسطحوالیت‬
‫سوپروایزروالیتیل‬
‫ابراتوار‬

‫دخیل‬ ‫کهدرآنتماممراقبتکنندههایصحیبصورترسمیبافعالیتهایکنترولتوبرکلوز(‪)DOTS‬‬ ‫مرکزصحیعبارتازیکنهادصحیاست‬

‫استند‪:‬رجعتدادنواقعاتاحتمالیتوبرکلوز‪،‬تشخیص البراتواری‪،‬تداویتوبرکلوز‪،‬وحمایتازمریضدرجریانتداوی‬
‫‪ -1‬نوعمراکزصحیسازگارباجدولرجعتیکهدرکارتتداویتوبرکلوزاست‪،‬وبایددرمطابقتبامحیطمحلیتطابقدادهشود‪.‬‬
‫‪ -2‬تعدادمراکزصحی موجوددر‪ .TBMU‬بخاطرتطابقوشاملساختنمراکزصحیمرتبط به کشور‪،‬میتوانیمبهاینجدولقطار ها اضافهنماییم‪.‬‬
‫درفعالیتهایکنترولتوبرکلوزدخیلهستند ‪:‬‬ ‫مراکزصحیکهبصورترسمی‬ ‫‪-3‬‬
‫رجعتدادنواقعاتاحتمالیتوبرکلوز‪،‬تشخیص البراتواری‪،‬تداویتوبرکلوزوحمایتازمریضاندرجریانتداوی‬
‫• ‪ -4‬تعداد مجموعی مراکز صحی که پالن دارند تا در گزارش ساالنه شامل برنامه شوند‪.‬‬
‫• ‪ -5‬کتگوری های دیگر شامل تسهیالت ‪ ، PHC‬پوهنتون طبی‪ ،‬شفاخانه ها‪ ،‬موسسات خصوصی‪ ،‬کلینیک های خصوصی‪ ،‬داکتران شخصی‪،‬‬
‫تسهیالت صحی مشترک‪ ،‬خدمات صحی شخصی‪ ،‬تسهیالت صحی نظامی‪ ،‬فارمسی‪ ،‬طبیبان محلی و غیره‬
‫• ‪ -6‬تعداد مجموعی مریضان جدید سمیر مثبت که تشخیص شده و در راجستر البراتوار توبرکلوز در یک سال ثبت شده اند‪.‬‬
‫• ‪ -7‬تعداد مجموعی مریضان سمیر مثبت جدید که در راجستر ‪ TBMU‬در یک سال ثبت شده اند‬
‫• ‪ -8‬واقعات سمیر مثبت جدید که بخاطر تشخیص توسط کتگوری های تسهیالت رجعت داده شده اند‪ .‬چنانچه در ستون " نام مرکز صحی‬
‫رجعت دهنده " در راجستر البراتوار توبرکلوز ثبت شده اند‬
‫• ‪ -9‬واقعات جدید سمیر مثبت که توسط کتگوری های تسهیالت تشخیص شده و در راجستر البراتوار توبرکلوز ثبت شده اند‪.‬‬
‫• ‪ -10‬واقعات جدید سمیر مثبت که توسط مراکز صحی مربوطه تداوی شده اند‪ ،‬چنانیکه در ستون " مرکز صحی " در راجستر ‪TBMU‬‬
‫ثبت شده اند‪.‬‬
‫• ‪ -11‬این بالک به اساس کارت تداوی توبرکلوز انفرادی (نام حمایت کننده تداوی‪ ،‬خانه رجعتی)‪ ،‬و یا فورم راجستر توبرکلوز (فارم ‪ D‬ارقام‬
‫اضافی توبرکلوز‪ ،‬بخش ‪ )3‬خانه پری می گردد‪ .‬جامعه عبارت ازافراد طب تعلیم دیده و ارزیابی شده غیر رسمی‪ ،‬کارکنان صحی‪ ،‬رضاکاران‬
‫جامعه‪ ،‬اعضای فامیل‪ ،‬دوستانی که بیرون از مراکز صحی کار می کنند‪ ،‬می باشند‪.‬‬
‫• نوت‪ :‬این فورم فقط برای یک وقت معین و ‪ TBMU‬مشخص خانه پری می شود‪.‬‬

‫‪78‬‬