STREPTOKOKLAR

Prof.Dr. Gökben ÖZBEY

Yuvarlak veya oval yapılı, 0.6-1.0 m
çapında, katalaz negatif, fakültatif
anaerop, Gram pozitif bakterilerdir.
 Bazıları diplokok şeklinde bulunurlar.
 Sporsuz ve hareketsizdirler.
Streptococcus (Gram boyama) mikroskoptaki
görüntüsü
 Streptokokların
Sınıflandırılmaları
Streptokokların sınıflandırılması çeşitli
özelliklerine göre yapılır.
Streptokoklardan gruplara özel ve
polisakkarit yapısında C maddesi adı verilen
antijenik bir maddenin özelliğine bakılarak
hemolitik streptokoklar A, B, C, D, E, F, G,
H, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, U, V
serolojik gruplara ayrılmıştır.
1. Hemolitik özelliklerine göre:
 Beta hemolitik: Streptokoklar kanlı agarda
üretildikleri zaman kolonilerinin etrafında
eritrositlerin tam olarak eritilmesine bağlı olarak
şeffaf zonlar oluşur. Örneğin, Streptococcus
pyogenes.
 Alfa hemolitik: Kanlı agarda kolonilerin etrafında
eritrositlerin tam olarak eritilmemesi sonucu
yeşilimsi bir bölge oluşur. Örneğin, Viridans
streptokoklar.
 Gama hemolitik: Kanlı agarda koloni etrafında
hemoliz oluşturmazlar.
 2.Antijenik Yapılarına Göre
Lancefield tarafından yapılan sınıflamadır. Hücre
duvarlarındaki polisakkaritler ve lipoteikoik asitlere
göre sınıflandırma yapılır.
Streptokoklar A-H ve K-V arasındaki harflerle
isimlendirilen serogruplara ayrılmıştır.
Bu gruplardaki beta hemolitik streptokoklardan
insanlarda en sık hastalık etkeni olanlar; A, B, C, D
ve G grubunda bulunanlardır.
Ayrıca S. pyogenes ’de bulunan M, T ve R adlı
yüzey antijenlerine göre de streptokoklar
serotiplere ayrılmıştır.
 3. Sherman Sınıflandırması
 Streptokoklar Sherman tarafından
biyokimyasal yapılarına, üreme özelliğine,
hemoliz özelliğine ve antijenik yapılarına
göre: Piyojen, Viridans, Laktik ve
Enterokoklar şeklinde sınıflandırılır.
 4. Genişletilmiş (Jones)
Sınıflandırma
Jones tarafından yapılan genişletilmiş sınıflandırmaya
göre streptokoklar aşağıdaki gibi ayrılır:
I. Piyojenik streptokoklar
II. Oral streptokoklar
III. Enterokoklar
IV. Laktik streptokoklar
V. Anaerop streptokoklar
VI. Diğer streptokoklar
 A Grubu Streptokoklar
(S.pyogenes)
İnsanlarda en çok hastalık oluşturan
streptokoklardır. Kanlı agarda küçük grimsi,
hafif bulanık görünümde, etraflarında geniş,
tam hemoliz (beta hemoliz) zonlu koloniler
oluşturur.
Rezervuarı insanların deri ve mukoza
membranlarıdır.
Hücresel yapı maddeleri; lipoteikoik asit, M proteini,
kapsül polisakkaridi, streptokinaz, streptolizin,
nükleazlar, hyalüronidaz, eritrojenik toksinler en
sıklıkla rastlanılan maddelerdir.

Ayrıca streptokoklar proteinaz, fosfataz, esteraz,

amilaz, N-asetil glukoz-aminidaz, nörominidaz,
lipoproteinaz, ribonükleaz, difosfopiridin
nükleotidaz, esteraz gibi enzim özellikli maddeler de
yaparlar.
 Virülans faktörleri
 Lipoteikoik asit: Bakterinin mukozaya
yapışmasını sağlar.
 Kapsül: Bazı suşlarda hiyalüronik asitten
oluşan bir kapsülü vardır. Fagositoza karşı
korunmada rol alır. Epitel hücrelerine
adhezyonda etkili olur.
 M proteini: İki polipeptitten oluşur. Hücre
zarına bağlıdır, peptidoglikan tabakasına
doğru uzar ve bakteri yüzeyinden dışarı
doğru uzanır.

 Antifagositik etkisi vardır.

 Pirojenik ekzotoksinler
(Eritrojenik Toksinler)
 Farklı immünojenik tipleri vardır:
 Pirojenik A ve C lizojenik bakteriyofajla
kodlanır
 B tipi ise kromozomaldır. Tüm A grubu
streptokoklarda bulunmasına rağmen
diğerleri bulunmayabilir. İnsan Ig,
fibronektin ve diğer hücreleri parçalar.
Eritrojenik toksinler ateşi indükler ve
süperantijen gibi davranırlar.
 Süperantijenler: T lenfositlerini sınıf II
MHC moleküllerine bağlanarak uyarabilen
ve monosit ve lenfositlerden çok fazla
miktarda çeşitli sitokinlerin (TNF-alfa,
interleukin 1,2 ve interferon gamma)
salınmasına neden olan antijenlerdir.
Kompleman aktivasyonu, koaglütinasyon
hipotansiyon ve şoka neden olur
 Eritrojenik toksin
Kızıl döküntüsünün oluşmasına neden
olurlar. Bu toksinleri yapan streptokoklarla
oluşan infeksiyonlarda ve bağışık olmayan
kişilerde kızıl döküntüsü ortaya çıkar.
 Deoksiribonükleaz
 DNA’yı depolimerize eder.
 A,B,C,D tipleri vardır.
 İrinin koyuluğunu oluşturan
deoksiribonükleoproteinleri parçalayarak
ortamı akıcı yapar.
 B ve D’nin RNAaz etkinliği de vardır.
 Hiyalüronidaz
Bağ dokunun hiyalüronik asitini parçalar.
Bakterinin yayılmasına yardımcı olur.
 Streptokinazlar
Fibrin ağlarını parçalar. Streptokokkal
lezyonların çevresindeki fibrin
bariyerlerinin oluşumunu önleyerek
virulansta rol oynar.
C ve G streptokoklar da bu maddeyi
oluşturabilirler.
 A Grubu Beta Hemolitik
Streptokokların Yaptıkları Hastalıklar
Streptokok anjini (farenjit)
Kızıl
Loğusa ateşi (püerperal sepsis)
Deri ve deri altı enfeksiyonları
– İmpetigo contagiosa
– Erizipel (yılancık)
Septisemi
Endokardit
 A Grubu Beta Hemolitik Streptokokların
Yaptıkları Hastalıklar

 Toksik şok benzeri ateş

 Akut romatizmal ateş
 Akut glomerulonefrit
 B Grubu Streptokoklar
(Streptococcus agalactiae)
 Streptococcus agalactiae adı verilen B
grubu streptokoklar, kanlı agar besiyerinde
A grubu streptokoklardan daha büyük,
morumsu renkte koloniler ve koloniler
etrafında dar bir hemoliz bölgesi bulunur.
 % 5-15 ’inde hemoliz görülmez.
 Sodyum hippüratı hidroliz ederler.
 CAMP faktörü oluştururlar. Hemoliz
yapma gücünü artırıcı bir faktördür.
 %6.5 NaCl’lü ortamda üreyebilirler.
 B grubu streptokoklar insanların genital
bölge ve bağırsak normal florasında,
gebelerde, kreş personelinde, yeni
doğanlarda özellikle göbek bağı ve
çevresinde hastalık yapmaksızın bulunur.
 Yaptıkları Hastalıklar
Yeni doğanlarda septisemi, pnömoni, osteomiyelit,
artrit, menenjit görülebilir.
Erişkinlerde, endometrit, endokardit, piyelonefrit,
pnömoni, sellülit, septik artrit, menenjit’ den
sorumlu olabilir. Vajinalarında B grubu streptokok
bulunan kadınların eşlerinin %50' sinde üretrada
görülür ve üretrit oluşabilir.
Bağışık yanıt eksikliği olan kişilerde piyelonefrit,
pnömoni, sellülit, septik artrit, menenjit ve
endokardite neden olabilir.
 C Grubu Beta Hemolitik
Streptokoklar
 S. equisimilis, S. zooepidemicus, S. equi beta
hemoliz yapan türler ve S. dysgalactiae gibi
alfa hemolizli veya hemoliz yapmayan
türlerden meydana gelir.
 İnsanlarda enfeksiyonlarına en sık rastlanılanı
S. equisimilis’dir
 Farenjit, tonsillit, pnömoni, septisemi,
menenjit, beyin absesi, osteomiyelit, artrit,
endokardit ve toksik şok benzeri
sendromuna neden olabilir.
 D Grubu Streptokoklar
 Enterococcus faecalis, Enterococcus
faecium ve Streptococcus durans Penisiline
dirençlidirler. Alfa, beta ve gama hemolitik
özellik gösterirler.
 Streptococcus bovis ve Streptococcus
equinus Enterokok olmayan D grubu
streptokoklardır.
 Alfa hemolitik veya nonhemolitiktirler.
 Penisiline dirençsizdirler.
 45oC’de % 40 safralı besiyerinde ürerler
 Eskulini hidrolize ederler
 %6.5 NaCl’lü ortamda üreyemezler.
 D grubu streptokoklar ve enterokoklar insan
ve bazı hayvanların bağırsak ağız ve bazen
deri normal florasında bulunurlar.

 Uygun koşullarda insanlarda endokardit,

pnömoni, artrit, bakteremia, menenjit, idrar
yolları enfeksiyonları, beyin abseleri,
kolesistit gibi çeşitli hastalıklara yol
açabilirler.
 G grubu beta-hemolitik streptokoklar:
Normal GİS, vajina, orofarenks ve deri
florasında bulunabilir.

 Farenjit, otitis media, sellülit, tromboflebit,

bakteremia, endokardit, menenjit

 F grubu Streptokoklar: Sellülit, derin doku

abseleri, bakteremia, osteomiyelit, ve
endokardite neden olabilir.
 Viridans Streptokoklar
 Alfa hemolitik ve nonhemolitik türleri içerir.
 Üst solunum sistemi ve ürogenital florada
bulunur.
 Viridans grubu (oral) streptokoklar insanda
normal ağız florasının %30-60’ını
oluştururlar.
 Diş yüzeyi, diş eti aralıkları, diş kökü kanalı,
dil ve farinks mukozalarında bulunurlar.
 Pnömokoklardan, optokine dirençli
olmaları ve safrada erimemeleriyle,

 Enterokoklardan, % 6.5 NaCl’lü besi

yerlerinde üreyememeleriyle ayrılırlar.
 Enfeksiyon yapabilmeleri için, bulundukları
yerden ayrılmaları ve organizmanın
direncinin kırılması gerekmektedir.

 Periodontal hastalıklar, subakut bakteriyel

endokardit, kronik akciğer, genital bölge,
üriner enfeksiyonlar, kolanjit, peritonit,
beyin absesi ve diğer organ abselerinin
etkeni olarak izole edilebilir.
 Laboratuar Tanısı
Streptokok enfeksiyonlarının çeşidine
göre alınan maddeler değişir.
 Deri ve mukozadaki kapalı enfeksiyon yeri
bir antiseptik ile temizlenir ve steril
enjektörle ponksiyon yapılır ya da lezyon
bistüriyle açılarak eküvyonla irin alınır.

 Boğaz ve püerperal enfeksiyonlarda

eküvyonla örnek alınır.
 Septisemi, bakteriyel endokarditlerde kan
alınarak hemokültür yapılır.
 Menenjitlerde BOS incelenir.
İrinli örneklerden preparat yapılır. Gram ile
boyanır. Mikroskopta Gram pozitif kısa ya da
uzun zincir yapmış ve çoğu kez ikişerli veya
birkaç koktan ibaret zincir şeklindeki
streptokoklar görülür.
 Eküvyon ile alınan örnekler at veya koyun
kanlı agar plaklarına tek koloni düşecek
şekilde ekim yapılarak 37 oC de 18 saat
inkübe edilir.
 Kolonilerin tipi, hemoliz yapıp yapmadıkları
incelenir.
 Hemokültür için kan 1/10 oranında
sulandırılarak özel hemokültür besiyerine
alınır
 Beta hemolizli kolonilere katalaz testi
uygulanır. Katalaz negatifse streptokok
yönünde olumlu olarak değerlendirilir.

 A grubu beta hemolitik streptokokların

laboratuvar tanısında bacitracin testi
uygulanır. A grubu streptokokların, diğer
streptokoklardan ayıran en önemli özelliği
bacitracin’ e duyarlı olmasıdır.
 Dirençliyse CAMP ve hippurat deneyi
yapılır.
– Pozitif ise, B grubu Streptokok,
– Negatif ise, %40 safrada üreme ve
eskulin testi yapılır.
• Pozitif ise, D grubu Streptokok
• Negatif ise, Diğer Streptokoklar
 Hemoliz yapmayan streptokok kolonisine
 %40 safrada üreme
Eskulini hidroliz etme deneyleri yapılır.
– Negatif ise, viridans veya B grubu
Streptokok
– Pozitif ise, %6.5 NaCl’de üreme deneyi
yapılır.
• Negatif ise, D grubu Streptokok
• Pozitif ise, enterokok olarak adlandırılır.
 ASO Reaksiyonu
 A grubu streptokok enfeksiyonlarının serolojik
tanısı için serumdaki Anti Streptolysin O titresi
(ASO) ölçülür.
 Post streptokok hastalıklarda devam eden bir
streptokok enfeksiyonunun bulunup
bulunmadığı ve hastalığın düzeyi tespit edilir.
 ASO titresinin 200 ünitenin üzerine çıkması
anlamlıdır.
 ASO Reaksiyonu
 A grubu streptokok hastalıkları geçirenlerde
ve akut romatizmal ateş geçirmekte olan;
kimselerde ASO yanında antihiyalüronidaz
ve anti DNAse düzeyinde de artış
görülebilir.
 Tedavi
 Streptokok enfeksiyonlarının tedavisi
tamamen antibiyotiklere dayanır
 Epidemiyoloji ve Korunma
İnsan A Grubu Beta Hemolitik Streptokokların
yayılma kaynağıdır.
Özellikle üst solunum yolları hastaları ve
belirti vermeden streptokokları bulunduran
kişiler (taşıyıcılar) enfeksiyonu yayıcılardır.
Koruyucu önlemler; taşıyıcıların tedavi
edilmesi, toplu yaşanılan yerlerde kişilerin
gerekli hijyen koşullarına uyması ile sağlanır.
 KAYNAKLAR
 Streptokoklar. Erişim Tarihi: 18.03.2020. Erişim adresi:
http://www.mikrobiyoloji.org/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433C
FFAAF6AA849816B2EF32855A6FE3B7C2C1
 Streptokok ve Pnömokokların mikrobiyolojisi ve enfeksiyon oluşturma
mekanizmaları. Erişim Tarihi: 18.03.2020. Erişim adresi:
http://azkurs.org/streptokok-ve-pnomokoklarn-mikrobiyolojisi-ve-enfeksiyon-
olust.html
 Erişim Tarihi: 18.03.2020. Erişim adresi:
https://www.google.com/search?q=f%C4%B1gure+115+group+a+streptococc
us+pneumoniae+on+blood+agar&tbm=isch&source=univ&sa=X&ved=2ahU
KEwjvt8iPi6foAhWLDmMBHWAEAsgQ420oCnoECAkQGA&biw=1920&b
ih=904#imgrc=vbHa58U2ckHRIM