Professional Documents
Culture Documents
Prathamadhikara Vivrti
Prathamadhikara Vivrti
現観荘厳論釈の梵文写本(5)
天 野 宏 英*
は し が き
本稿は,先年来紹介している<現観荘厳論釈の梵文写本>の一部であり,その第一章に相当す
るものである。
本章の写本は完全ではなく,一葉分,正確には第ハ葉曇と第七葉表の欠落が認められる。この
欠落個所は内容的には第42偶の注釈部分から第53偶の注釈部分までに相当している。そして,こ
の個所には,チベット訳テキストを参看すると,A1okaと文字通りに対応していない部分が多く
含まれており,しかもV1vrt1にのみあってA1okaにない部分(たとえば]施na−sambharaに関す
る偶など)が含まれている。
第一章の約÷にも当たる部分が欠けているということのみならず,上記のような事膚からして
も,この欠落は当論釈の研究上大きな損失といわなければならない。
本稿では当該欠落個所を指摘するにとどめて,梵文を復元することはしなかった。当該個所の
内容およびA1okaの対応個所などについては拙著を参照せられたい※。
なお文中の不鮮明な個所などについては従来と同様の手続きを経てこれを補い,そしてそれを
イタリックでもって示した。
本稿で用いる略号は次の如くである。
N1 MS No5−237,v1,Bauddhadar§ana2ka Abh1samaya1amkara−vyakhya
AorW Abh1samaya1amkar’a1okaPra噸param1ta−vyakhyaby Har1bhada,ed by
Unrai Wogihara.
T Tucc1’s ed1t1on of the above mentloned Text
T1b T1betan▽ers1on of the Abh1s−kar1ka一§astra−v1vrt1(v1d “A Study on the
Abh1samaya1amkara−kar1ka一§astra−vrtt1”)
BCA Bodh1caryavatara,BST,No12
※ A Study・,PP・54−69・なお丁三ipa㌻hi教授は当該個所をチベツト訳からの還梵によって補われている
(Abh1samaya1ankaravrtt1h Sphut婁rtha,1977,pp19−22)。
*島根大学教育学部杜会科教育研究室
lO
PRATHAMADHIKARA-VIVRTI
(tol. 2b*)
pi c rtham adar yaivam bodhim anupr ptu-kamena bodhisattvena phalatv t sarv =
k rajftat dhigantavyety dau sarvakaraJnatam tat samgraha karika vyakhyana dvarena
vyakhy tu-kama
(1 )
(4
(2) (3... ...3)
buddho bhiitv par rtham prati yathabhavyatay yatnam kury m iti samyaksambodhi-
4)
k mat -lak a alp par rthaya prapidhi-prasth na-svabh vo dvividha iti cittotp d h/
(5...
sattvasya sarve ku al dharmm vrddhim y ntiti jfi pan ya copac rah sam rita ity ad0=
a /
atha keya l samyaksambodhih/ ka ca par rtho yat-k mat tmako/ yad-artha citt=
otp da ity aha/
sam sa-vy satah s ca yath sntram sa cocyate/ (18c. d) iti/
(3.*)
tri-vidhay m api jinajananyam prajfi p ramitayam sarvvatra ca d n dau deya-dayaka-
pratigr hakady-anupalabdhir iti prajfiah karyeti jfi pan rthakena yatkabhavyatay ca
sarvva-sattv n mrvane matsara dis ca d n dau pratisthapayitu-kamen traiva prajfi pa=
ranutay m pratipatti k ryety- di-pradar na-parena ca v kyena samksepa-vistaratah
(n)
sutr rth natikramena samyaksambodhih par rtha ca nirdis t a
ity evam samyaksambodhi-kamat tmakah par rth ya cittotp do jfieyah/
jfia :panatvena prakrt rtha-pratip dana-parah sarvatrokto 'py ars o grantho grantha-
pracurya-bhay n na likhyata iti/
s lambana-svar pam evam cittotp dam uktved nim tasya dv vim ati-vidham pra=
(a')
(*') (2)
chanda - aya - adhy aya- prayoga -d na- Ila- k s nti - virya - dhy na - pra jfi - u p ya- k u =
(3)
ala-pranidhana-bala- jfi na- p ramit -abhi jfi -punya- jfi na-sambhara-bodhipaksya-dha=
(4)
(5 (6)
(1"""I) 'sadhi-mitrais cint' A. (2) kau' A. (3) ksa' A. (4) s amatha-vipa yana for karun -vidar ana A. (5)
prthivi for bhnmi A. (6) om. A. (7) mah rnava A, rgya-mtsho chen po Tib. (8) om. A. (9) samgati A. (10) udaka,
om. A. (11) rotro Nl. (12・・・・・・12) sarva- ukla-pak a-dharma A. (13) aprameya for sarva A. (14) aksobhyatva
A. (15) 'abhedyatva A. (16) niskampyatva for aprakampya A. (17) vara for kara W
12 i: : i "- =-ma o:) C c(5)
16) bahu-punya-jfi na-sambhara-k0 a-sth na-
(2...t ...2)
17) sarv rya-y nuy ta-
(3)
(5)
21) bhinna-para-karya-karana-
22) tusita-bhavana-v sadi-sattv rtha-samdar ana-
yogyatvena yathasamkhyam/
(12)
samudaye tinyat -hetu-bhtita-rtip dyor avyatiriktatvena rnpadi na samudaya-nirodha-
samkle a-vyavad na-dharmmiti/
(1) sthanatva A. (2・・・・・・2) arya-pudgala-y nauyatatva W ; yatanu' T. (3) 'vahana W. (4) 'sambinna A. (5)
kriyatva for karana A. (6) 'tayadi' A. (7) sambhara-bhtimi A. (8> pramudit di for da a-paramit di A. (9)
bhnmih A. (10・ 10) bhivrddhy artham for abhivarddhanam upadaya A (lD ranatayanu A (12) adayor
W.
(1)
catu -satya-sa lg hita- 0 a a-k a a-svabhavam dar ana-m rggam dharm nvaya-
(7)
jfi na-ks nti-jfi n tmakam sarvva-dharmma-nihsvabh v vabodhena m yakaraiva sar=
watr nabhinivi st a-mtirtis tat - prahatavya-vastu-pratipak s atvena yogi vibhavayatiti
de an dar ana-margg vavadah/
(1) v , inserted here in W ; dam Tib. (2) saha, inserted here in W (3) 't y W ; 't yam T. (4) artha-mar' W.
(5) 'tayaika' A. (6) iksanam for de ana A. (7) 'bh va-bodhena A
14 : j: j: i"- 'pB :cD c(5)
(a')
sa lskrt samskrtayor eka-rtlpatvena parasparam asakya vyatireka praJnaptivat
・・-
yathokta-dar ana-m rgga-sammukhik r ta-vastv-avyatirekalamban d dar ana- h van -
'l)
( *')
(*.) (8)
tato 'n g my-antaropapadya-s bhisamskar nabhisamsk ra-parinirvayiti caturvidhah/
tatah sa evakani s t ha-paramah plut rddha-pluta-sarvva (9...
- sth na - cyutatvenordhvam
9)
(1"""I) bkavanayor A. (2) vibhavayate W. (3) om. W. (4) ya c ra' A (5) iti _yathoktanupnrvi nirdi o da a'
A. (6) srota' W. (7・・・・・・7) kulamkulatvena sa evanyo A. (8) abhi' A. (9・・・ ・ ・ ・9) 'tvenakanistha-prave as
trividhah A. (lO) trdhva-srotas W. (11) om. A. (12) arhattva W
: 15
(3... ...3)
graha-rahitam caturvidha-vikalpa-yogenotpadyata iti ny y t/
(b=)
katham lambanak ra-vi esa ity lambanak ran saptabhir antara lokair ha/
lambanam anityadi satyadharam tad-akrtih/
'* * ...4)
tray dhigama-pr ptaye sarvV6s m evosm din m boddhavyah/
adhim trasya sarwa-dharmm nam prajfiaptir ddharmma-s mketiki rtlpam yavad bu=
(1)
ddha ity alambanam/ s na kenacid dharmmena ku al ditvena v cyety ak rah/
( 5^
(5) (6...
tayoh parasparam ekam rtipam iti tatra r p dau na nityaditven vasth nam
.6)
nnyat y m
anity dy-abh vatvenety ak rah/
(7
madhyasya dharma-dh tu-rtipatay nityatadi- iinyatan 1 sva-sva-bhavena nihsva=
(8... ...8) (9... (.') ...9)
(ro... ...ro)
pratisedhena yo 'svik ro rtipadin m iti sa karah/
(u...
adhimatrasya svabh vabhavatayaiva tes m rtip...n)
din m nll di-nimitt dar anam ity
(12...
lambanar l/ samyag-dharmma-pravicayatvena nirupanam prajfi y h sarva-vastuno 'nupa=
'12)
lambhataya ity ak rah/
ity
(") (13)
lambanak ravac cala-ku ala-mtila-mtirddhatvat mtirddha-gatam trividham/
(1) 'adina A. (2) 'v W. (3・・・・・・3) Ex. conj. yasmat svabhava- nnyataya rnpadin m rtip di-svabhavenapagata
-svabkavata/ tasmat asthan rhatva-vi istam rtlpady-alambanam A. (4) yat, inserted here in A. (5) eka-
rtipam W. (6・・・・・・6) tinyat yam anityadinam abh vena rtipadau na nityanity dibhir akaraih sthana L
vidheyam A. (7) 'di-sarvakarajfiat - ti' A. (8・・・・・・8) 'tvat paras' A. (9・・・・・・9) es m aikatmyen nimittatva-
vi i s t am rtipady - alambanam A. (lO・・・・・・10) 'dhen svikaro rtipadinam dharmata - mukhen kara iti A
(11""・'11) om. A. (12,・・・・・・12) Ex. conj. prajfiayah sarva-vastuno 'nupalambhataya nirtipanad A. (13) 'tvan A
(14・・・・・・14) Iaksya-laksanayor A. (15) om. A
(1"' "'1)
madhyasya prakrty-ajatatvena r lpadinam notp do na nirv nam ity alambanam/ sarvva-
(2) (3・.. ・・・3)vi uddhir ity ak rah/
dharmma-svartip vabodhenaiva k y dtn m sarvak ratay
(*.)
madhyasya dharmatais samyak-pratipanna-sam dher yogino buddhair vy karanam
kriyata ity alambanam/ sarvva-vikalp nupapatty vidita-sam dhi-svarnpasya bodhi=
sattvasy ham sam hita ity- di-jfi nanupapattir ity ak rah/
(5) (b')
(1"""I) asvabh vatvenanutp d nirodha-viSistam A. (2) eva, om. A. (3・・・・・・3) 'k ra-vi uddhir A. (4)
adhimoksa A. (5) These words are not clear in MS, so supplied according to Tib. (rnam pa gcig tu na =atha
va).
18 ; : E "- *・RB ) c(5)
samkle a-vastv-adhisth na-pratipaks dhisth natvena dvividho gr hya-vikalpah/
avidy -vaiyavadanika-skandh di-prabhed dibhis pratyekam nava-prakarah/
(4)
pudgala-dravy dhis t h naih svatantraika-karana-dras tr tma-samkle a-vair gya-
dar ana-bhavana-krtarthat dh r tma-grahaka-vikalpaih/
karik -bandh nusarena ptlrvvokte 'pi samparigrahe pa cad antara lokam tad-balena
yathokta-vai is tyam iti va pratipadan yaha/
citt navalinatv di-naihsv bkavy di-de ak ah/
(b')
tad-vipaksa-parity gah sarwath samparigraha (36) iti/
(5...
(1・- ・1) Ex . conj. pudgala-dravya A. (2) prajfiaptika A. (3) 'paksa-vastv-adhi' A. (4) dra r- dy-atma A
(5・- .5) Ex . con j . matsaryadi-dharma-viyukta samasta-vastu-nairatmyadi-de aka A
dau taval laukika-nirvedhabhagty n n
tato y vad sams ram nirnimtt n bhoga-para-k rya-jfi nasya cotp dan t/
iyam nup rvi/ anay ca sarvah purusarthah sampanna iti/
The back of the Folio No. 6 and the front of the Folio
No. 7 (i. e., from the Commentary of K rika No. 42 to
it of Karika No. 54) are wholly lacking in Ms
(1) sarva-dharman, inserted here in A. (2) 'krt n A. (3) om. A (4・- .4)
Ex conj. adhigam nukramena
sarvadharma mayopamataya yathavad iyanta evalambyanta A. (5・- .5) Ex. conj. evam lambana-
pratipatter A. (6) bodhisattvasya, inserted here in A
The some following words are lacking.
3.
(1) tol. 7b*) (2)
adhika pr rthanam
(3)
6. dinava-dars ana-kama-guna-nindanam
(6)
8. sarwa-sva-parity gah
(8)
9. ku al nusthana-citt samkocah
(9)
10. sarvva-vastu-nirapeksana
(10)
ity evam parikarmmana ptirvvavad dasa-prak rena caturthy arccismatl bhtimir abhi=
ruhyata iti/
(b')
samstavam kula-m tsaryam stkanam sanganikavaham/
tmotkarsa-par vajfie karmma-marggan da a ubh n// (55)
m nam stambham vipary sam vimatim kle a-marsanam/
vivarjayan sam pnoti da ait n paficamlm bhuvam// (56)
f-abhady - artham pravarjitadi
(n - samv sah/ I_slraddh - kulanupadarSana m/ Julanaktrna-
nagar dih/ srvva-pra amsana-para-nindane/ dVa a-ku ala-karmma-path h/ rutady -
abhim nah/ par prapamanam/ u alaku ala -viparit bhinive 0 mithy - drsty - adi - mati hl
sxarwa-r g di-kle mukhikaranam iti/
(14
(15)
evam-laksan n da a-dharmm n vivarjayann arthad aksipta-viparyaya-dharmmena
(16)
da a-prak ra-parikarmmap ptlrwavat paficami sudurjay bhnmir akramyata iti/
(b')
d na- ila-ksam -virya-dhy na-pra jfi -prap ranat/
isya-khadga-sprha-trasa-cetasam parivarjakah// (57)
y cito 'navalina ca sarvva-ty ge 'py adurmman h/
kr 0 'pi narthinam ksept sasthim bhnmim sama nuta (58) iti/
(17) ' ' ' ' ' ' ' (18)
s a t -p ramit -paripnranena
(1 9)
r vaka-pratyekabuddh bhilas a-
(1) Tripatl's Text supplies here prapta-labdhesv ; rfied pa thob pa la Tib (2) cf. No. 3 in A ; praptenapi
pranlta-vastunamananata/ (3) No. 4 in A ; gambhira-dharma-ksanti-nidhyanady-aparityagah/ (4) No. 5 in
A ; sarva- iksanam aparityajanam/ (5) No. 6 in A ; kama-cittasyanutp dah/ (6) No. 7 in A ; sarva-
dharman m anabhisamskarah/ (7) No. 8 in A ; sarva- artr dy-agrahanata/ (8) No. 9 in A ; ku ala-dhar=
m lambana-citt sal rkoca / (9) No. 10 in A ; sarva-vastv-amanasikara (10) sakala-kle endhana-dahana-
jvalayopetatvad, inserted here in A. (ll) grhi-pravarjitaih saha A. (12) gamana for nagara A. (13) satkaya for
mithy A. (14) ity evam A. (15) bodhi-vibandhakatvena, inserted here in A. (16) susthu duhkhena jtyata iti,
inserted here in A. (17) danadi-sat A. (18) 'sasya A. (19) 'sa-cittasya A. (20) 'ca-cittasya A. (2D 'syasya A
22 ; j: : ) c c(5)
d ridry rt ',i-jana-pratik epa-cit(t2a) varjane a
carva l dv das abhih parikarmmabhih pnrvvavad abhimukhi sast'hl bhnmir jfi yata
it i /
(5)
tma-sattva-graho jlva-pudgaloccheda- vate/
(6)
nimitta-hetvoh skandhesu dhatusv yatanesu ca// (59)
(b*)
traidh tuke pratis thanam saktir lina-cittat /
ratna-tritaya- ilesu tad-drs ty-abhinive it // (60)
.(7)
(1) 'dryad arthi A. (2)'ttasya A. (3・・・・・・3) nenety evam A. (4・・・・・・4) Ex. conj. sasthi sarva-buddha-dharm =
bhimukhy d abhimukht W. (5) 'vatah W ; 'tah T. (6) hetoh W. (7) vivada A. (8) eka-pud' A. (9) ni raya for
abhinive a A. (lO) nnyata for tad A. (lD 'vana A. (12) utsrsti for parivarjana A. (13) cf. vim ati-prak rena
parikarma-dharmena ptirvavat krta-vi esa-laksana-parikarman dhigatena yathokta-vim ati-prakara-
dharma-kalankapagamat saptaml samyag-anabhoga-margopa lesat susthu-dnramgatatvat dtiramgama
bhumih samtyate/ A. (14) 'ddhit Nl. (15) jfiata N1. (16) 'dhekarana Nl. (17) om. A. (18) tri-mandala-vi uddha-
da a A. (19・・・・・・19) duhkh rtha for ghatya-ghataka-ghata A. (20) sarva-vastu A. (2D mahayanatvenaika-
y nava' A. (22) nama-rtipady-anut' A. (23) dharmanam for jfieya A. (24) mukhena A. (25) 'ttodgra' A. (26)
anavabodhah, om. A. (27・・・・・・27) 'na-satkayadi-drsti-ragadi-kle a-varjana A. (28) bh vana for bh vana A
(Z9) up ya, om. A. (30) kau alya A. (31) om. A
clttopa amo rnp dy-apratighati-jfi nam/ abhinive sth nain/ yathestam sama-kala-sarwa-
(5)
buddha-k s etra-gamanam/ viney nurtipa-sarvvatr tmabh va-dar anam ity
( *' )
(20)
pranidh n ny anantani dev din m ruta-jfiata/
nadtva pratibhan n m garbh vakr ntir uttam // (68)
kula-jaty0 ca gotrasya parivarasya janmanah/
naiskramya-bodhi-vrks n m guna-ptire ca sampada (69) iti/
(21) ' ' ' ' ' ' (22)
1) ananta-pranidh nam/ 2) dev di-sarva-sattva-ravita-jfi nam/
(a')
3) nady-upamitaksaya-pratibhanam/
(23)
4) sarva-jana-pra asta-garbhavakramanam/
5) r j di-sthanam/ 6) dityady-anvayo 7) m tr di-samband 4a)-jfiatih/
8) sva-vidheya-pariv rah/ 9) akr dy-abhinanditotp do
lO) buddh di-samcodana-niskramanam/, 11) cint mani-sadr vattha-vrksadih/
{
(7)
(n)
sambh ta-sambh rasyaiva L niry pam iti niry na-pratipattim caturtlm ha/
udde e samatay m ca sattv rthe yatna-varjane/
(12)
atyant ya ca mry nam mry nam pr pti-laksanam// (72)
sarvak rajfiat y fi ca niry nam m rgga-gocaram/
(b'l
mry na-pratipaj jfiey seyam astavidh tmiketi/ (73)
1) 3) 5) 6) 8)
(13)
yathokta-trividha-samudde ah/ 2) sar ra-dharmma-samat /
. . 4) nirnimitta-sarvakaryataya an bhogo
ak snna-vedhane sattv rtho
(14... "'14)
' pagata- vatoccheda-rtipavastha-vi e s o
y na-traya-sarvv rtha-pr ptir 7) yath vihita-sarvakarajfiat
tad-vi e a-m rgga ceti/
eva m niry tavya - vastusu prativi ist nya - dharmm bh v t sarv nupalambhatay
niry nam asta-vidham ity asta-prakara-niry na-pratipattih/
(1) 'bhavena A. (2) sarva-dhann nupa' A. (3 3) niryanad evam ebhir astabhir niryan. air niry n. a-
pratipattir veditavya/ A