2017 Metal Ueruenlerin Imalatı Press

T.C.
AİLE, ÇALIŞMA VE SOSYAL HİZMETLER BAKANLIĞI

Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı
GENEL DEĞERLENDİRME RAPORU
ANA METAL SANAYİSİ, FABRİKASYON METAL ÜRÜNLERİN

İMALATI VE OTOMOTİV YAN SANAYİSİNDE
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PROGRAMLI TEFTİŞİ
Aralık 2017
T.C.
T.C.
ÖNSÖZ
İş teftişi, devletin çalışma hayatı ile ilgili mevzuatın uygulanmasının izlenmesi, denetlenmesi
ve teftişine verilen genel isimdir. Çalışma hayatının dinamik yapısı, meydana gelen hızlı
değişim ve yenilikler, işçi ve işverenler için olduğu gibi iş teftişi için de önemli sorunları
beraberinde getirmektedir. Bu sorunlar, hızla gelişen teknolojiye ayak uydurmak, değişen veya
yeni oluşan riskler, kayıt dışı istihdam, olumsuz çalışma şartları, toplumsal ve ekonomik
şartların değişmesi şeklinde sıralanabilir.
Gerek belirtilen bu sorunların çözümüne yönelik olarak, gerekse iş teftişinin önlemedeki
rolünü ve önlemeye katkısını sağlamak amacıyla oluşturulan teftiş yaklaşımı; çalışma barışının
sağlanması ile toplumların gelişmelerine ve sosyal refahlarının artmasına olan etkisinden
hareketle, işyeri çalışma ortamı ve şartlarından kaynaklanan riskleri ortadan kaldırmaya
yönelik olarak ‘Risk’, ‘İşkolu/Sektör’ ve ‘Alan’ esaslı programlı teftişler yapılması şeklinde
özetlenebilir.
İş teftişleri; işyeri çalışma ortamı ve koşullarından kaynaklanan risklere karşı sağlık ve
güvenliğin korunmasına, çalışma koşullarının iyileştirilmesine, çalışma ortam ve koşulları
konularında işçi ve işverenlerin bilgilendirilmesine, teftişlerde iş müfettişlerinin öncelikle bir
rehber gibi davranmaları ve yol göstermelerine, yaş, cinsiyet ve benzeri nedenlerle özel olarak
korunması gereken kişilerin korunmasına, güvenlik kültürü ve sosyal sorumluluk konularında
bilinç oluşturulmasına katkı sağlayacak hedeflere yönelik olarak planlanmakta ve
uygulanmaktadır.
Yukarıda açıklanan hedeflere yönelik olarak, 2017 yılında gerçekleştirilen “Ana Metal
Sanayisi, Fabrikasyon Metal Ürünlerin İmalati ve Otomotiv Yan Sanayisinde İş Sağlığı ve
Güvenliği Programlı Teftişi”ne ilişkin hazırlanan Genel Değerlendirme Raporu, çalışma
hayatına katkı sağlaması amacıyla ilgili taraflara sunulmaktadır.
Hulusi AY
Rehberlik ve Teftiş Başkanı
ii
T.C.
BİLGİLENDİRME
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın görev, yetki ve sorumlulukları 1 sayılı
Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 65’inci maddesi ile
kurulan Çalışma, Sosyal Hizmetler ve Aile Bakanlığı’na verilmiştir. Bakanlığın adı 15 sayılı
Bazı Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Değişiklik Yapılmasına Dair Cumhurbaşkanlığı
Kararnamesi ile Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı olarak değiştirilmiştir.
Yine 703 sayılı Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun
ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde
Kararname’nin 4’üncü maddesi ile 3146 sayılı kanunun “İş Teftiş Kurulu Başkanlığı” başlıklı
15’inci maddesi mülga olmuştur. İş Teftiş Kurulu Başkanlığı’nın yetki, görev ve
sorumlulukları 10/07/2018 tarih ve 30474 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe
giren 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin
78’inci maddesi ile kurulan Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı’na verilmiştir.
Yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda 2017 yılı iş teftiş faaliyetleri için hazırlanan bu
raporda; iş teftiş faaliyetlerinin birleşmeden önceki İş Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından
yapılmış olması nedeniyle, bu raporun içeriğinde “Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı” ile
“İş Teftiş Kurulu Başkanlığı” unvanları kullanılmıştır.
ii ii
T.C.
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ i
BİLGİLENDİRME ii
İÇİNDEKİLER iii
ŞEKİL DİZİNİ vii
TABLO DİZİNİ ix
KISIM I
ANA METAL SANAYİSİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PROGRAMLI 1
TEFTİŞİ
I. BÖLÜM: GENEL BİLGİLER 2
1.Teftişin Adı 2
2.Teftişin Amacı 2
3.Teftişte Görev Alan Müfettişler 2
4. Çalışma Takvimi 2
5. Görev Yapılan İller 2
6. Teftişe Alınan İşyerleri Hakkında Genel Bilgiler 2
II. BÖLÜM: TEFTİŞİN TANIMI 4
1. Gerekçe 4
2. Yöntem 4
3. İşyerlerinin Seçim Kriterleri 5
4. Teftişe Alınan İşyerlerinin Belirlenme Yöntem ve Kaynakları 6
5. Faaliyet Alanı Bilgileri (Sektör, İl, vb.) 6
5.1. Tanımlar 7
5.2. İşyerlerinin Tanımı 11
5.3. Üretim Akış Şeması 12
5.4. Yapılan İşler 13
5.5. Kullanılan İş Ekipmanları 14
5.6. Kullanılan Kimyasallar 15
III. BÖLÜM: TEFTİŞ KAPSAMINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR 16
1. Hazırlık Aşaması 16
2. Teftiş Aşaması 16
3. Teftişlerde Giderilen Mevzuata Aykırılıklara Dair Örnek Fotoğraflar 17
4. İstatistikler 27
4.1. İşyeri İstatistikleri 27
4.2. Çalışan Sayısı İstatistikleri 28
4.3. Programlı Teftişlerde Tespit Edilen Noksanlık İstatistikleri 29
4.4. Teftiş Sonucu İstatistikleri 34
IV. BÖLÜM: MEVZUATA AYKIRILIKLAR 38
iiiiii
T.C.
V. BÖLÜM: SONUÇ 43
1. Giderilemeyen Mevzuat İhlalleri ve Yapılan İdari İşlemler 43
1.1. Uygulanması İstenilen İdari Para Cezaları 43
2. Teftişin Sonuçları İle İlgili Genel Değerlendirme 43
3. Sektör/Alan Temsilcilerinin Önerileri 44
3.1. İş Teftişi İle İlgili Önerileri 44
3.2. Sektör/Alana İlişkin Sorunlara Yönelik İşyerlerinin Beyanları 44
3.3. İş Müfettişlerinin Değerlendirme ve Görüşleri 44
3.3.1.Mevzuatla İlgili Öneriler 44
3.3.2. İş Teftiş Kurulu Başkanlığı ve Diğer Kamu Kurum/Kuruluşlarla İlgili
45
Öneriler
KAYNAKÇA 48
KISIM II
FABRİKASYON METAL ÜRÜNLERİN İMALATINDA İŞ SAĞLIĞI VE 49
GÜVENLİĞİ PROGRAMLI TEFTİŞİ
1.Teftişin Adı 50
1. Gerekçe 53
2. Yöntem 53
5.1. Tanımlar 56
iv iv
T.C.
3.1. İşyeri İstatistikleri 62

3.2. Çalışan Sayısı İstatistikleri 62
3.3. Programlı Teftişlerde Tespit Edilen Noksanlık İstatistikleri 63
3.4. Teftiş Sonucu İstatistikleri 66
1.1. Giderilmeyen Mevzuat İhlalleri 77
1.3. Suç Duyurusu ve İhbarlar 79
3. İş Müfettişlerinin Değerlendirme ve Görüşleri 80
4. Mezuatla İlgili Öneriler 80
5. İş Teftiş Kurulu Başkanlığı ve Diğer Kamu Kurum/Kuruluşlarla İlgili Öneriler 82
KAYNAKÇA 84
KISIM III
OTOMOTİV YAN SANAYİSİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 85
PROGRAMLI TEFTİŞİ
1.Teftişin Adı 86
1. Gerekçe 89
2. Yöntem 90
5.1. Tanımlar 92
vv
T.C.

3.1. Teftişin Birinci Aşamasında Tespit Edilen Noksanlıklara İlişkin Bilgiler 100
3.2. Teftişin İkinci Aşamasında Tespit Edilen Noksanlıklara İlişkin Bilgiler 105
3.3. Teftişlerde Yapılan İyileştirmelere Ait Örnekler 108
1.1. Giderilmeyen Mevzuat İhlalleri 116
1.3. Suç Duyuru ve İhbarlar 117
3. Sektör/Alan Temsilcilerinin Önerileri 118
3.1. İş Teftişi İle İlgili Önerileri 118
3.2. Sektör/Alana İlişkin Sorunlara Yönelik İşyerlerinin Beyanları 118
3.3. İş Müfettişlerinin Değerlendirme ve Görüşleri 118
3.3.1.Mezuatla İlgili Öneriler 118
3.3.2.İş Teftiş Kurulu Başkanlığı ve Diğer Kamu Kurum/Kuruluşlarla İlgili
120
Öneriler
KAYNAKÇA 123
vi vi
T.C.
ŞEKİL DİZİNİ
KISIM I
ANA METAL SANAYİSİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PROGRAMLI
TEFTİŞİ
Şekil 2.1- Döküm üretim akış şeması 12
Şekil 2.2- Metallerin makinede işlenmesi ve şekil verilmesi süreci 12
Şekil 2.3- Kaynak işi süreci 12
Şekil 3.1- Ekstrüzyon hattının pres bölümünde operasyon bölgesine erişimi
17
engellemek için switch tertibatı takılması
Şekil 3.2- Boya fırını kapağına düşme riskine karşı switch tertibatlı koruyucu
17
takılması
Şekil 3.3- Profil makinesinin sac besleme bölümüne koruyucu yapılması 18
Şekil 3.4- Tehlikeli bölgelere temas riskine karşı önlem alınması 18
Şekil 3.5- Sac dilme makinesi etrafındaki tehlikeli boşluklar ekipmanın hareketiyle
19
açılıp kapanabilen kepenkle kapatılarak düşme riskine karşı tedbir alınması
Şekil 3.6- Tehlikeli alanlara tel kafesler yapılması 19
Şekil 3.7- Profil makinesine koruyucu kafes yapılarak tehlikeli alana erişimin
20
engellenmesi
Şekil 3.8- Satıh taşlama makinesine koruyucu yapılması 20
Şekil 3.9- Matkaba operasyon bölgesi koruyucusu yapılması 20
Şekil 3.10- Switch tertibatlı tel kafesler yapılarak giyotin makasın arka tarafındaki
21
tehlikeli alana geçişin engellenmesi
Şekil 3.11- Kesme makinesinin yan kısmında kesme bıçağının bulunduğu alan
21
kapatılarak tehlikeli bölgeye temasın engellenmesi
Şekil 3.12- Dilme makinesinde operasyon bölgesine erişim tel kafes yapılarak
22
engellenmesi
Şekil 3.13- Aynı hat üzerinde çalışan vinçlerin birbirine çarpma riskine karşı sensör
22
takılması
Şekil 3.14- Vinçlerin kancalarına emniyet mandalı takılması 23
Şekil 3.15- Patlamaya karşı exproof aydınlatma takılması 23
Şekil 3.16- Patlamaya karşı exproof motor takılması 24
Şekil 3.17- Döner aksamlara tehlikeli temas riskine karşı koruyucu yapılması 24
Şekil 3.18- Ekstrüzyon makinesinin arka ksımı kapatılarak operasyon bölgesine
25
erişimin engellenmesi
Şekil 3.19- Planyaya koruyucu yapılması 25
Şekil 3.20- Preslere koruyucu yapılması 26
Şekil 3.21- Operasyon bölgesine erişimi engelleyecek tedbir alınması 26
Şekil 3.22- Teftişi yapılan işyerlerinin illere göre yüzdesel dağılımı 27
Şekil 3.23- Ulaşılan çalışan sayısının cinsiyete göre dağılımı 29
Şekil 3.24- Tespit edilen noksanlıklara ilişkin bilgiler 30
Şekil 3.25- İşyerlerinde tespit edilen mevzuata aykırılıkların yönetmelik bazlı ilk ve
32
son tespit sayılar
viivii
T.C.
Şekil 3.26- Teftiş sonuçlarına ilişkin bilgiler 34

Şekil 3.27- Uygulanan idari para cezalarının kanunlara göre yüzdesel dağılımı 34
Şekil 3.28-Mevzuata aykırılıktan uygulanan idari para ceza miktarlarının yönetmelik
36
bazlı değerlendirilmesi
Şekil 3.29- Yönetmeliklere göre yazılan idari para cezalarının yüzdesel dağılımı 37
KISIM II
FABRIKASYON METAL ÜRÜNLERİN İMALATINDA İŞ SAĞLIĞI VE
Şekil 2.1 - Fabrikasyon metal ürünlerin imalatına örnek üretim akış şeması 57
Şekil 3.1 - Teftiş yapılan işyerlerinin illere göre yüzdelik dağılımı 62
Şekil 3.2 - Teftiş sonucu ulaşılan kadın ve erkek çalışana ait yüzdelik dağılım 63
Şekil 3.3 - Teftişlerin birinci aşamasında yapılan uygulamaların illere göre dağılımı 67
Şekil 3.4 - Teftişlerin ikinci aşamasında yapılan uygulamaların illere göre dağılımı 67
Şekil 4.1 - Teftişlerin birinci ve ikinci aşamalarında tespit edilen mevzuata aykırılıklar 70
Şekil 4.2 - Yapılan teftişler sonucunda tespit edilen mevzuata aykırılıkların giderilme
73
oranı
KISIM III
OTOMOTIV YAN SANAYİSİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
Şekil 3.1- İllere göre yapılan teftiş sayıları 98
Şekil 3.2- Cinsiyete göre çalışanların dağılımı 98
Şekil 3.3- Çalışan sayısına göre işyerlerinin dağılımı 99
Şekil 3.4- Tespit edilen ve giderilen noksanlıklar 99
Şekil 3.5- Teftiş sonucuna göre işyerleri sayısı 100
Şekil 3.6- Teftişin ilk aşamasında tespit edilen noksanlıklara ilişkin grafik 103
Şekil 3.7- Teftişin ikinci aşamasında tespit edilen noksanlıklara ilişkin grafik 107
Şekil 3.8- Preslere koruyucu ve lokal havalandırma sistemi takılması 108
Şekil 3.9- Preslere fotosel takılması 109
Şekil 3.10- Pres sürücü bölümleri koruyucu içerisine alınması 109
Şekil 3.11- Forkliftin raf ayaklarına ve köşelerine çarpmaması için tedbir alınması 110
Şekil 3.12- Giyotinin arka tarafında ışın perdesi bulunmaktadır. 110
Şekil 3.13- Presin arka ve yan kısımlarına koruyucu yapılması, operasyon 111
Şekil 3.14- Akü şarj alanının dışarıya korumalı bir alana alınması 111
viii viii
T.C.
TABLO DİZİNİ
KISIM I
ANA METAL SANAYİSİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PROGRAMLI
Tablo 2.1- Son üç yıl (2013, 2014 ve 2015) Sosyal Güvenlik Kurumu verilerine göre
ana metal sanayi sektöründe iş kazası sayıları 6
Tablo 2.2- İş ekipmanları listesi 14
Tablo 2.3- Kimyasallar listesi 15
Tablo 3.1- Teftişi yapılan işyerlerinin illere göre dağılımı 27
Tablo 3.2- Teftişi planlanan, yapılan ve yapılamayan işyerlerinin dağılımı 28
Tablo 3.3- Çalışan sayılarının illere göre dağılımı 29
Tablo 3.4-İşyerlerinde tespit edilen risklerin yönetmelik bazlı değerlendirilmesi 31
Tablo 3.5- İşyerlerinde tespit edilen risklere ilişkin analiz 33
Tablo 3.6- İdari yaptırım uygulanan tespitlerin değerlendirilmesi 35
KISIM II
FABRIKASYON METAL ÜRÜNLERİN İMALATINDA İŞ SAĞLIĞI VE
Tablo 1.1 - 2008-2016 yıllarına ait iş kazası istatistikleri 50
Tablo 1.2 - Programlı teftiş çalışma takvimi 51
Tablo 1.3 - Görev yapılan illerin aylara göre dağılımı 51
Tablo 2.1 - Teftiş programına alınan işyerlerinin NACE kodları 54
Tablo 2.2 - 2015 yılı iş göremezlik sürelerine (gün) göre iş kazası geçiren sigortalı 55
sayıları
Tablo 2.3 - 2016 yılı iş göremezlik sürelerine (gün) göre iş kazası geçiren sigortalı 55
sayıları
Tablo 2.4 - Fabrikasyon metal işyerlerinde başlıca iş ekipmanları listesi 58
Tablo 2.5 - Fabrikasyon metal işyerlerinde kullanılan başlıca kimyasal maddelerin listesi 58
Tablo 3.1 - Teftiş alanı içerisindeki illerde 2015 yılı SGK iş kazası istatistikleri 59
hakkındaki bilgiler
Tablo 3.2 - Teftiş alanı içerisindeki illerde 2015 yılında iş göremezlik sürelerine (gün) 60
göre iş kazası geçiren sigortalı sayıları
Tablo 3.3 - Teftiş alanı içerisindeki illerde 2016 yılında iş göremezlik sürelerine (gün) 60
göre iş kazası geçiren sigortalı sayıları
Tablo 3.4 - İşyerlerinde yapılan teftişlerde tespit edilen noksan hususların noksan 65
gruplarına göre sayısı
Tablo 4.1 - Birinci ve ikinci aşama teftişlerde tespit edilen mevzuata aykırılıklar 68
Tablo 4.2 - Teftişlerde tespit edilen noksan hususların tüm noksan hususlar arasındaki 71
yüzdelik dilimi
Tablo 4.3 - Yapılan teftişler sonucu tespit edilen mevzuata aykırılıkların giderilme 74
oranları
Tablo 4.4 - Teftişler süresince mevzuat dayanaklarına göre noksan hususların tespit 75
edilme ve giderilme oranları
ixix
T.C.
Tablo 5.1 - Yapılan teftişlerin ikinci aşamasında tespit edilen mevzuata aykırılıklar 77
Tablo 5.2 - Uygulanan idari para cezalarının iller bazında dağılımı 78
KISIM III
OTOMOTİV YAN SANAYİSİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
Tablo 1.1- Çalışma takvimi 87
Tablo 2.1- Sektöre ait iş kazası istatistikleri 89
Tablo 2.2- Sektöre ait 2016 yılı iş kazası istatistikleri 89
Tablo 2.3- Seçilen işyerlerine ait NACE kodları 91
Tablo 2.4- Proje kapsamında işyerlerin NACE kodları ve tanımı 94
Tablo 2.5- Sektöre ait iş ekipmanlarından örnekler 96
Tablo 3.1- Teftişin ilk aşamasında tespit edilen noksanlıklar ve işyerleri sayıları 101
Tablo 3.2- Mevzuata maddesine göre tespit edilen eksikliklerin sınıflandırılması 104
Tablo 3.3- Teftişin ikinci aşamasında tespit edilen noksanlıklar ve işyeri sayıları 105
x x
T.C.
KISIM I
ANA METAL SANAYİSİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

11
T.C.
I. BÖLÜM: GENEL BİLGİLER
1. Teftişin Adı
Ana Metal Sektöründe Faaliyet Gösteren İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı
Teftişi
2. Teftişin Amacı
“Ana Metal Sektöründe Faaliyet Gösteren İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı
Teftişi” proje kapsamına giren işyerlerde 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve bu
kanuna bağlı mevzuatın uygulanması konusunda işverenlerin ve ilgili kişilerin
bilgilendirilmesi ve yapılan uygulamaların denetlenmesidir.
3. Teftişte Görev Alan Müfettişler

“Ana Metal Sektöründe Faaliyet Gösteren İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı
Teftişi” kapsamında 7 iş başmüfettişi, 5 iş müfettişi ve 20 iş müfettişi yardımcısı olmak üzere
32 müfettiş görev almıştır.
4. Çalışma Takvimi
Raporlandırma ile birlikte toplam 11 ay sürecek şekilde planlanan “Ana Metal Sektöründe
Faaliyet Gösteren İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı Teftişi” 2017 yılının Şubat ve
Ekim ayları arasında yapılmıştır. Kasım ve Aralık aylarında 3 iş müfettişi yardımcısı
tarafından “Ana Metal Sektöründe Faaliyet Gösteren İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği
Programlı Teftişi” için genel değerlendirme raporu yazılmıştır.
5. Görev Yapılan İller

Programlı teftiş kapsamında İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli, Bursa, Hatay, Sakarya,
Karabük, Osmaniye ve Zonguldak illerinde teftiş yapılmıştır.
6. Teftişe Alınan İşyerleri Hakkında Genel Bilgiler

Programlı teftişler 2410 NACE Rev.2 kodlu “Ana demir ve çelik ürünleri ile ferro alaşımların
imalatı”, 2420 NACE Rev.2 kodlu “Çelikten tüpler, borular, içi boş profiller ve benzeri
bağlantı parçalarının imalatı”, 2442 NACE Rev.2 kodlu “Alüminyum üretimi”, 2451 NACE
Rev.2 kodlu “Demir döküm” faaliyetindeki işyerlerinde yürütülmesi planlanmış ve projenin
hazırlık aşamasında 337 işyeri programlı teftişe alınmıştır.
Programlı teftişin ilk döneminde teftişi yapılan işyerlerinin çoğunda; sigortalı hizmet listesinde
belirtilen NACE kodu ile işyerinde yürütülen işin uyuşmadığı tespit edilmiştir. Bu durumun
ardından uygulama esasları; metal işkolunda yer alması halinde faaliyet konusuna
bakılmaksızın işyerinin teftişi yapılması yönünde revize edilmiştir.
2 2
T.C.
2410, 2420, 2442 ve 2451 NACE Rev.2 kodlu işyerlerinin yanısıra; 2431 NACE Rev.2 kodlu
“Barların soğuk çekilmesi”, 2434 NACE Rev.2 kodlu “Tellerin soğuk çekilmesi”, 2442 NACE
Rev.2 kodlu “Alüminyum üretilmesi”, 2445 NACE Rev.2 kodlu “Demir dışı diğer metallerin
üretimi”, 2451 NACE Rev.2 kodlu “Demir döküm”, 2453 NACE Rev.2 kodlu “Hafif
metallerin dökümü”, 2511 NACE Rev.2 kodlu “Metal yapı ve yapı parçaları imalatı”, 2512
NACE Rev.2 kodlu “Metal kapı ve pencere imalatı”, 2550 NACE Rev.2 kodlu “Metallerin
dövülmesi, preslenmesi, baskılanması ve yuvarlanması; toz metalürjisi”, 2562 NACE Rev.2
kodlu “Metallerin makinede işlenmesi ve şekil verilmesi”, 2599 NACE Rev.2 kodlu “Başka
yerde sınıflandırılmamış diğer fabrikasyon metal ürünlerin imalatı”, 2751 NACE Rev.2 kodlu
“Elektrikli ev aletlerinin imalatı”, 2892 NACE Rev.2 kodlu “ Maden, taş ocağı ve inşaat
makineleri imalatı” faaliyeti içerisinde olan işyerlerinin de teftişi yapılmıştır.
33
T.C.
II. BÖLÜM: TEFTİŞİN TANIMI
1. Gerekçe
İş kazalarına ilişkin Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yayınlanan istatistikler
incelendiğinde ana metal sanayi faaliyet grubuna ait faaliyet kodlarının her yıl ilk 50 faaliyet
kodu arasında yer aldığı söylenebilir. İstihdam edilen çalışan sayısı bakımından önemli bir
konuma sahip olan sektörün ağır çalışma koşulları iş kazalarını kaçınılmaz kılmaktadır. İş
kazalarına neden olan hususları ortadan kaldırmak için ve çalışma koşulların iyileştirmeye
yönelik olarak “Ana Metal Sektöründe Faaliyet Gösteren İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği
Programlı Teftişi” hazırlanmıştır.
2. Yöntem
Teftiş programı kapsamında “2017 Yılında İş Sağlığı ve Güvenliği Yönünden Yürütülecek
Teftişlere İlişkin Uygulama Esasları”nda belirtilen riskler üzerinden (iş ekipmanlarında
güvenlik, elle taşıma işleri ve ergonomik riskler, yangın, parlama ve patlama, iş güvenliği
uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli, risk değerlendirmesi, çalışan temsilcisi ve iş
sağlığı ve güvenliği kurulu; kayıtdışı istihdam, yabancı çalışanlar, çocuk işçiler, eşitlik ilkesi,
korumalı işyerleri) çalışma yapılmıştır.
Programlı teftişler, Bakanlığımızın 2015/4 Sayılı Genelgesi eki Teftiş Rehberi'nin Birinci
Kitap Birinci Kısım Dördüncü Bölüm 1.15’inci maddesinde yer alan "Yapılan teftiş esnasında,
Birinci Kitap Birinci Kısım Dördüncü Bölüm 4.4 üncü madde hükümleri çerçevesinde,
mevzuata aykırılıklar tespit edilmesi ve bunların işverence giderileceğinin beyan edilmesi
halinde, mevzuata aykırılıkların işverence uygun sürede giderilebileceğinin müfettişçe takdir
edilmesi durumunda bir bildirim düzenlenerek işverene süre verilir. Söz konusu bildirim
işveren veya vekiline tebliğ edilerek teftişe ara verilir. Teftiş, işverene verilen süre sonunda ve
planlanan dönem içinde müfettiş tarafından belirlenen bir tarihte tamamlanır. Ancak, yapılan
teftişlerde ara verme süresi her halde görev ve rapor devrine neden olmayacak şekilde
uygulanır." hükümleri dikkate alınarak düzenlenmiştir. Programlı teftiş kapsamında
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği mevzuatının gerektirdiği yükümlülüklerin varlığı,
uygunluğu ve yeterliliği değerlendirilerek, uygun olmayan durumlardan çalışanların yaşamı
için yakın tehlike oluşturanlar var ise 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 25.
maddesi uyarınca işin durdurulması uygulanmış, hayati tehlike oluşturmayan mevzuata
aykırılıklar için teftiş süresi içerisinde giderilmesi sağlanmaya çalışılmıştır. Teftiş sonunda
mevzuata uygun olmayan tespitlerin bulunması durumunda, tespit edilen husus ya da hususlar
için idari para cezası uygulanması istenmiştir.
4 4
T.C.
3. İşyerlerinin Seçim Kriterleri

Çalışma hayatında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili sorunların değerlendirilmesi, mevcut
verilere göre mevzuata aykırılığın fazla olabileceği sektörlerin ve faaliyet alanlarının ortaya
koyulması, önceliklendirilmesi, bu öncelikler kapsamında 2017 yılında yürütülecek iş sağlığı
ve güvenliği programlı teftişlerinin belirlenmesi ve planlanması amacıyla Sosyal Güvenlik
Kurumu tarafından tutulan iş kazası bildirimlerine ilişkin veri tabanları kullanılmıştır.
Bu amaçla 2013, 2014 ve 2015 yıllarında farklı faaliyet kodunda gerçekleşmiş iş kazaları
incelenmiştir. Bu kazalara ait NACE Rev.2 kod sisteminde faaliyet grupları ve kodları, ilgili
faaliyet grubu veya faaliyet kodunda çalışan sayısı, kaza dönemi, kaza ili, kazanın
gerçekleştiği işyeri, ilgili işyerinin çalışan sayısı, kaza geçirene ait çeşitli bilgiler, kaza
sebepleri, kaza alt sebepleri, kaza sonucu, iş göremezlik süresi, yara sebebi, yara türü, yaranın
vücuttaki yeri vb. bilgiler incelenmiştir.
Sonuç olarak 2013, 2014 ve 2015 yıllarında gerçekleşen iş kazaları incelendiğinde;

 2410 NACE Rev.2 kodlu “Ana demir ve çelik ürünleri ile ferro alaşımların imalatı”nın,
556 farklı faaliyet kodu arasında 100.000 çalışanda 7.776 iş kazası ile iş kazası sıklık
oranı bakımından 11’inci ve toplam 11.382 iş kazası ile iş kazası sayısı bakımından
6’ncı sırada,
 2420 NACE Rev.2 kodlu “Çelikten tüpler, borular, içi boş profiller ve benzeri bağlantı
parçalarının imalatı”nın 556 farklı faaliyet kodu arasında 100.000 çalışanda 9.609 iş
kazası ile iş kazası sıklık oranı bakımından 5’inci ve toplam 6.893 iş kazası ile iş
kazası sayısı bakımından 15’inci sırada,
 2442 NACE Rev.2 kodlu “Alüminyum üretimi”nin 556 farklı faaliyet kodu arasında
100.000 çalışanda 6.748 iş kazası ile iş kazası sıklık oranı bakımından 14’üncü ve
toplam 3.188 iş kazası ile iş kazası sayısı bakımından 42’nci sırada,
 2451 NACE Rev.2 kodlu “Demir döküm”ün 556 farklı faaliyet kodu arasında 100.000
çalışanda 10.571 iş kazası ile iş kazası sıklık oranı bakımından 2’nci ve toplam 6.149 iş
kazası ile iş kazası sayısı bakımından 18’inci sırada,
yer aldığı tespit edilmiştir. Tüm bu veriler kullanılarak iş teftiş otomasyon sisteminden son 3
senede teftiş görmemiş işyerleri seçilmiştir.
55
T.C.
Tablo 2.1- 2013, 2014 ve 2015 yılları Sosyal Güvenlik Kurumu verilerine göre ana metal sanayi sektöründe
iş kazası sayıları
Ekonomik faaliyet sınıflaması (NACE kodu) İş kazası sayıları
1-Ana demir ve çelik ürünleri 0-Ana demir ve çelik ürünleri ile demir
11.382
ile demir alaşımları imalatı alaşımları imalatı
2-Çelikten tüpler, borular, içi 0-Çelikten tüpler, borular, içi boş
boş profiller ve benzeri profiller ve benzeri bağlantı parçalarının 6.893
24-Ana bağlantı parçalarının imalatı imalatı
Metal 4-Değerli ana metaller ve
Üretimi diğer demir dışı metallerin 2- Alüminyum üretimi 3.188
imalatı
5-Metal döküm sanayi 1-Demir döküm 6.149
4. Teftişe Alınan İşyerlerinin Belirlenme Yöntem ve Kaynakları

Sosyal Güvenlik Kurumu’na ait elektronik veri tabanından seçilen işyerleri NACE kodlarına
göre sınıflandırılmış ve bakanlığımızın elektronik doküman yönetim sistemi’ndeki “Sendika
Yetki” bölümünden çalışan sayısı dikkate alınarak İTOS (İş Teftiş Otomasyon Sistemi)
üzerinden programa alınacak işyerlerinin seçimi yapılmıştır.
5. Faaliyet Alanı Bilgileri (Sektör, İl, vb.)

Ana Metal Sanayisinde İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı Teftişi’nin, “2451 - Demir döküm”,
“2442 - Alüminyum üretimi”, “2420 - Çelikten tüpler, borular, içi boş profiller ve benzeri
bağlantı parçalarının imalatı” , “2410 - Ana demir ve çelik ürünleri ile ferro alaşımların
imalatı” faaliyet kodlarında toplam 69.941 çalışan ile 2.502 işyerinin faaliyet gösterdiği
Ankara, Bursa, Hatay, İstanbul, İzmir, Karabük, Kocaeli, Osmaniye ve Sakarya illerinde
gerçekleştirilmesi planlanmış olup teftiş sürecinde NACE kodlarının yapılan iş ile uyuşmadığı
tespit edilmesi üzerine 2410, 2420, 2442 ve 2451 NACE Rev.2 kodlu işyerlerinin yanısıra;
2431 NACE Rev.2 kodlu “Barların soğuk çekilmesi”, 2434 NACE Rev.2 kodlu “Tellerin
soğuk çekilmesi”, 2442 NACE Rev.2 kodlu “Alüminyum üretilmesi”, 2445 NACE Rev.2
kodlu “Demir dışı diğer metallerin üretimi”, 2451 NACE Rev.2 kodlu “Demir döküm”, 2453
NACE Rev.2 kodlu “Hafif metallerin dökümü”, 2511 NACE Rev.2 kodlu “Metal yapı ve yapı
parçaları imalatı”, 2512 NACE Rev.2 kodlu “Metal kapı ve pencere imalatı”, 2550 NACE
Rev.2 kodlu “Metallerin dövülmesi, preslenmesi, baskılanması ve yuvarlanması; toz
metalürjisi”, 2562 NACE Rev.2 kodlu “Metallerin makinede işlenmesi ve şekil verilmesi”,
2599 NACE Rev.2 kodlu “Başka yerde sınıflandırılmamış diğer fabrikasyon metal ürünlerin
imalatı”, 2751 NACE Rev.2 kodlu “Elektrikli ev aletlerinin imalatı”, 2892 NACE Rev.2 kodlu
“ Maden, taş ocağı ve inşaat makineleri imalatı” faaliyeti içerisinde olan söz konusu illerdeki
işyerleri de programa alınmıştır.
6 6
T.C.
5.1. Tanımlar
Metal sektöründe faaliyet gösteren işyerlerinde üretim tekniklerine yönelik en sık karşılaşılan
terimler şu şekildedir;
Döküm; Metal veya alaşımların ergitilerek önceden hazırlanmış bir kalıp boşluğuna
doldurulması ile parça imalatını kapsamaktadır.
Tek kullanımlık kalıba döküm; Bu kalıplar harcanan kalıp olarak da ifade edilir. Adından
anlaşılacağı üzere bu yöntemle hazırlanan kalıplar döküm işleminin ardından bir daha
kullanılamaz. Dökülecek her parça için tekrar hazırlanır.
Kum kalıba döküm; Kum kalıba döküm tüm döküm yöntemleri içerisinde en yaygın olanıdır.
Çok farklı büyüklükteki parçalara uygulanışı ve kalıplama maliyetlerinin az oluşu tercih
nedenlerinin başında gelir.
Hassas döküm; Bu yöntemin prensibi mum ve benzeri modeller kullanılarak yapılan

kalıplama sonrası kalıpların ısıtılarak modelin ergitilmesi ve dışarı akıtılması ile kalıp
boşluğunun oluşturulmasıdır. 2. Dünya Savaşına kadar ticari olarak sadece dişçilik ve
kuyumculuk sektöründe kullanılan bu yöntem zamanla uçak, tekstil, elektronik, makine ve
savunma sanayinde hassas parçalara duyulan ihtiyaca paralel olarak endüstriyel uygulaması
yaygınlaştırılmıştır.
Kabuk kalıba döküm; Bu metot geleneksel kum kalıba kıyasla daha iyi yüzey bitirme,
yüksek boyutsal hassasiyet ve düşük işçilik maliyeti gibi avantajlar mevcuttur. Çoğu
uygulamada proses mekanize edilerek seri ve kütlesel imalata uygun hale getirilmiştir.
Seramik kalıba döküm: Seramik kalıba döküm yüzey düzgünlüğünü bozmadan uygun
geçirgenliğe sahip kalıp üretme yöntemlerinden biridir. Çamur haline getirilen refrakter
karışımı malzeme, hidrolize etil silikat, alkol ve jel tekrar kullanılabilen bir model üzerine
dökülür. Karışım bir süre sonra plastiklik kazanarak kalıp boşluğunun şeklini bozmadan
modelin çıkarılmasını mümkün kılar.
Alçı kalıba döküm: Bu yöntem genellikle bakır ve alüminyum alaşımları gibi düşük
sıcaklıkta ergiyen demir dışı malzemelerin dökümünde kullanılır. Mum gibi dayanımı düşük
olan model malzemelerinin kullanılması halinde kum gibi dövülerek sıkıştırılan kalıp
malzemeleri uygun olmadığından başlangıçta sulu harç halinde olan alçı tercih edilir. Bu
yöntemle üretilen parçaların döküm yüzeyleri çok temiz olur. Alçının ısı transferi düşük
olduğundan soğuma yavaş ve üniform olur.
77
T.C.
Dolu kalıba döküm: Köpük model döküm yöntemi olarak da bilinir. Dolu kalıba döküm
yöntemi, yanarak gaz fazına geçen polistiren köpük modellerin kullanıldığı bir kalıplama
tekniğidir. Kalıplama sonrasında köpük model kalıptan çıkarılamaz ve sıvı metal kalıba
dökülünce yanarak gaz halinde kalıbı terkeder. Böylece erimiş metalin köpük modelin yerini
almasıyla parça biçimlenir.
Çok kullanımlık kalıba döküm; Bu kalıplar kalıcı kalıplar olarak da adlandırılır. Tek
kullanımlık kalıpların bazı dezavantajları mevcuttur. Bunların başında her defasında yeni bir
kalıbın hazırlanması zorunluluğudur. Buna ilaveten kalıp uyumluluğu, kalıp direnci, rutubet
içeriği, model çıkarma ve diğer faktörler üretimde boyut ve özellik değişmelerine neden olur.
Bu gibi dezavantajları yüzünden tasarım mühendisleri tarafından yeni kalıplama yöntemleri
arayışına girilmiştir.
Sürekli döküm: Bu süreç alüminyum, bakır ve çelik ingot (külçe), bilet ve barların
dökümünde yaygınca kullanılır. Katılaşma su soğutmalı kalıp ve hemen altındaki su perdesi
vasıtasıyla gerçekleştirilmektedir. Katılaşma devam ederken dökülen ingot yatay ya da düşey
olarak çekilir.
Savurma (Santrifüj) döküm: Sıvı metalin bir eksen etrafında döndürülen kalıp içine
dökülerek şekillenmesi ve katılaşması sağlanır. Merkezkaç kuvvetlerin oluşturduğu basınç
hem metalin kalıp içinde homojen dağılmasını, hem de temiz ve gözeneksiz bir içi yapı elde
edilmesini sağlar.
Basınçlı döküm: Bu yöntemde ergimiş metal, metalik malzemeden yapılmış kalıba çok
yüksek basınçlar altında doldurulur. Katılaşma devam edinceye kadar basınç uygulanmaya
devam eder. İşlemlerin tümü makineler tarafından yapıldığı için üretim hızı yüksektir.
Metal (kokil) kalıba döküm: Bu yöntem daha ziyade karmaşık şekilli, dar boyut toleransları
olan ve çok sayıda üretilmesi istenen parçalar için kullanılır. Kalıp malzemesi olarak
genellikle dökme demir veya çelik kullanılır. Düşük sıcaklıkta ergiyen metallerin dökümü için
bronz da kullanılmaktadır.
Plastik şekil verme: Bazı malzemelerin son derece önemli bir karakteristiği olan, özelliklerini
kaybetmeden katı halde plastik şekil değiştirebilme kabiliyetini kullanır. Plastik şekillendirme
operasyonları esnasında malzemelerin hacmi sabit kalır.
Dövme: El ile veya güç çekiçleri, presleri veya diğer özel dövme ekipmanları vasıtasıyla
uygulanan bölgesel darbe ve basma kuvvetleri vasıtasıyla plastik deformasyonu sağlayarak
metale istenen şekil verme yöntemidir.
8 8
T.C.
Haddeleme: Metalik malzemelerin merdane adı verilen ve eksenleri etrafında dönen

silindirler arasından geçirilerek şekillendirilmesine haddeleme denir. Malzemenin kesiti
sürekli küçültülür ve boyuma uzama sağlanır. İşlem sıcaklığına göre sıcak ve soğuk
haddeleme olarak ayrılır.
Ekstrüzyon: Silindirik bir metal bloğun bir alıcı (kovan) içinde büyük bir kuvvet uygulayan
pistonla sıkıştırılıp çeşitli şekillerdeki kalıptan geçirilerek şekillendirilmesi işlemidir.
Çubuk ve Tel çekme: Metalik bir malzemenin matris adı verilen bir kalıp içinden çekilerek
kesitinin küçültülüp boyunun uzatılmasına işlemine çekme denir. Matrisin çıkış ucundan
malzemeye bir çekme kuvveti uygulanır ve matrisin çıkış kesiti elde edilir.
Birleştirme teknikleri: Kaynak ve lehimleme ana birleştirme prosesleridir.
Kaynak: Kaynak, malzemeleri birbiri ile birleştirmek için kullanılan bir imalat yöntemidir.
Genellikle metal veya termoplastik malzemeler üzerinde kullanılır. Bu yöntemde genellikle
çalışma parçalarının kaynak yapılacak kısmı eritilir ve bu kısma dolgu malzemesi eklenir,
daha sonra ek yeri soğutularak sertleşmesi sağlanır, bazı hâllerde ısı ile birleştirme işlemi
basınç altında yapılır.
Sürtünme kaynağı: Geleneksel kaynak yöntemlerinden farklı olarak, kaynak yapılacak

parçaların birbirlerine belirli bir hız ile dönerek ve basınç altında temasları ile birleşmeleriyle
yapılan bir kaynak yöntemidir. Özellikle diğer kaynaklama yöntemleri ile kaynağı zor olan
farklı türde malzemelerin kaynatılması için kullanılır. Torna benzeri bir makine ile parçalar,
parçanın türüne bağlı bir döner hız ve basınç altında birleştirilir.
Lehim: İki ya da daha fazla sayıda metal parçanın, görece düşük erime sıcaklığına sahip bir
dolgu metali eritilip bağlantı yerine akıtılarak, tutturulması işlemidir. En yaygın lehimleme
uygulaması baskı devrelerdeki (PCB) elektronik bileşenlerin montajıdır. Sıhhi sistemlerindeki
bakır boruların bağlanmasında da lehim kullanılır. Konserve tenekeleri gibi sac metallerdeki
bağlantılar, çatı izolasyonu ve yağmur olukları ve araba radyatörleri de geçmişte geleneksel
olarak lehimlendiği gibi günümüzde de kısmen lehimlemektedir. Mücevher parçalarının
bağlanması ve tamirinde, küçük mekanik parçaların tutturulmasında da genellikle lehim
kullanılır. Cam vitray yapımı da bir başka uygulama alanıdır.
Talaşlı imalat: Tasarlanmış bir iş parçasının standartlara uygun olarak projelendirilmiş teknik
resmi referans alınarak, parça üzerinden farklı şekil ve büyüklüklerde talaş kaldırılarak
istenilen geometrik şekli verme işlemidir. Bu şekil verme işlemi, uygun takım ve tezgahlar
aracılığıyla yapılmalıdır. Talaşlı imalatta kullanılan takımların veya iş parçasının birbirine
99
T.C.
göre izafi hareketi sağlanarak, oluşturulan gerilim yoluyla malzeme üzerinden talaş kaldırmak
suretiyle yapılan bu üretim şeklinin farklı çeşitleri bulunmaktadır.
Tornalama: İş parçası ayna (iş parçasının torna tezgahında bağlandığı hareketli parça)
ekseninde dönerken sabit kesici takımların ilerleme ve paso verme şeklinde olan izafi
(göreceli) hareket yapması esnasında talaş kaldırılarak iş parçasının istenilen geometriye
getirilmesine tornalama işlemi denilmektedir.
Frezeleme: Frezeleme işlemi de tornalama işlemine benzemekle birlikte burada önemli bir
fark bulunmaktadır. Tornalama işleminde iş parçası dönme hareketi yaparken takım sabit
kalmakta yani dönme hareketi yapmamaktadır. Frezelemede ise iş parçası sabit kalırken
takımlar dönme hareketi yaparak talaş kaldırmaktadır. Bu sayede torna tezgahlarında elde
edilemeyen geometrileri (kanal açma gibi) frezeleme teknolojisi sayesinde elde edilebilir.
Delik açma: Kendi ekseni etrafında dönen kesici matkap, freze çakıları ile parça yüzeyine
boydan boya silindirik deliklerin veya bir tarafı kapalı belirli ölçülerdeki (kör delik)
silindirik deliklerin açılmasıdır. Delik delme işlemi için matkap tezgâhları kullanılmaktadır.
Fakat bunun yanında tezgaha delik delme aparatı takılarak CNC torna tezgâhlarında veya
CNC freze tezgâhlarında da delik delinebilmektedir. Delik delme işlemi matkap uçları ile
yapıldığı gibi silindirik freze çakıları ile de yapılabilmektedir.
Raybalama işlemi: Raybalama, yüksek kalite ve uygun hassasiyette deliklerin imal edilmesi
için, çok az talaş kaldırarak yapılan delik iyileştirme işlemidir. Raybalama işlemi delinmiş
olan deliklere eksenel düzgünlük, hassas ölçü tamlığı ve ince yüzey pürüzlülüğü sağlamak için
kullanılır.
Taşlama: Taşlama işlemi, çeşitli tane büyüklüğündeki silindirik taşlarla işlenmiş

makine parçaları yüzeyinden az miktarda talaş kaldırma işlemi ile çok ince şekilde yüzey
hassasiyeti elde etme, ölçü tamlığı sağlama, daha düşük pürüzlülüğe sahip yüzey elde etme
işlemidir. Taşlama işlemi, bağlayıcı maddelerle bir araya getirilen taneciklerin oluşturduğu
zımpara taşlarının iş parçasından çok küçük miktarlarda kesme yapması yani iş
parçasını aşındırmasıdır.
Toz metalurjisi: toz malzeme kullanarak metalleri şekillendirme yöntemi olarak tarif
edilebilir. Toz metalurjisi daha az işlem basamakları ve birçok uygulamada talaşlı imalata
gerek olmaması sayesinde yaklaşık %98 malzeme kullanım oranı ile daha düşük maliyetle
parça üretimini mümkün kılar. Toz metalurji tekniklerinin hammaddesi “toz” adı verilen
parçacık/tanecik kümesinden oluşur ve toz metal parça imalatında taneciklerin boyutu
çoğunlukla 200 mikrondan daha küçüktür.
10 10
T.C.
Polisaj: Bakır, alüminyum, zamak, pirinç, demir gibi metal hammaddelerden elde edilen
musluk, kapı kolu, batarya, banyo ve mutfak su armatürleri, lama, topuz, boru gibi çeşitli
materyallerin polisaj zımparalama yağlama keçe ve fırçalama gibi teknik işlemlerden geçirilip
yüzey parlatılmasıdır.
Eloksal kaplama: Eloksal kaplama, alüminyuma özel bir kaplama çeşitidir. Alüminyum
bilindiği üzere dayanıklı bir metaldir. Fakat çeşitli korozif ortamlarda alüminyumun direnci
yeterli değildir. Bu nedenle alüminyumun eloksal kaplanması gerekmektedir.
5.2. İşyerlerinin Tanımı

Teftiş programı kapsamında teftişi yapılan işyerlerine ait NACE kodları ve işyerlerinin tanımı
aşağıda özetlenmiştir;
 2410; Ana demir ve çelik ürünleri ile demir alaşımları imalatı,
 2420; Çelikten tüpler, borular, içi boş profiller ve benzeri bağlantı parçalarının imalatı,
 2431; Barların soğuk çekilmesi,
 2434; Tellerin soğuk çekilmesi,
 2442; Alüminyum üretilmesi,
 2445; Demir dışı diğer metallerin üretimi,
 2451; Demir döküm,
 2453; Hafif metallerin dökümü,
 2511; Metal yapı ve yapı parçaları imalatı,
 2512; Metal kapı ve pencere imalatı,
 2550; Metallerin dövülmesi, preslenmesi, baskılanması ve yuvarlanması; toz metalürjisi,
 2562; Metallerin makinede işlenmesi ve şekil verilmesi,
 2599; Başka yerde sınıflandırılmamış diğer fabrikasyon metal ürünlerin imalatı,
 2751; Elektrikli ev aletlerinin imalatı,
 2892; Maden, taş ocağı ve inşaat makineleri imalatı.
1111
T.C.
5.3. Üretim Akış Şeması

Programlı teftiş kapsamında yer alan işyerlerinin yaptığı üretimler en basit akış şemaları ile
Şekil 2.1-2.3’te özetlenmiştir.
Kalıp Hazırlama Ocakta Ergitme Kalıp Bozma Çapak Alma

İşlemi İşlemi ve Döküm
Şekil 2.1- Döküm üretim akış şeması
Frezeleme
CNC tezgahında İşlemi Kaynak ve
Ebatlandırma
operasyon Montaj İşlemi
Şekil 2.2-Metallerin makinede işlenmesi ve şekil verilme süreci
Parçanın Kaynak
Kaynağa İşleminin Kaynak Yapılan Kontroller
Hazırlanması Yapılması Yüzeyin
Temizlenmesi
Şekil 2.3- Kaynak işi süreci
12 12
T.C.
5.4. Yapılan İşler

Ana Metal Sanayisinde İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı Teftişi kapsamında teftişi yapılan
işyerlerinde çoğunlukla ana demir ve çelik ürünleri ile demir alaşımları imalatı; inşaat sektörü,
yapı iskeleleri, mobilya sanayi, çit ve bariyer imalatı ile makine endüstrisinde kullanılan
çelikten tüpler, borular, içi boş profiller ve benzeri bağlantı parçalarının imalatı, metallerin
soğuk çekilmesi; soğutucu yapımında, spot ışıklarda, mutfak gereçleri yapımında, hafiflik esas
olan araçların yapımında (uçak, bisiklet otomobil motorları, motorsikletler v.b) kullanılması
amacıyla alüminyum üretilmesi; demir dışı diğer metallerin üretimi, demir döküm, hafif
metallerin dökümü, metal yapı ve yapı parçaları ile metal kapı ve pencere imalatı, metallerin
dövülmesi, preslenmesi, baskılanması, yuvarlanması, makinede işlenmesi ve şekil verilmesi,
elektrikli ev aletlerinin imalatı ile maden, taş ocağı ve inşaat makineleri imalatı yapılmaktadır.
Teftişi yapılan işyerlerindeki en temel üretim faaliyetleri; döküm, profil üretimi, metallere
şekil verilmesi ve kaynak işlemleri adı altında gerçekleştirilmektedir. Döküm işlemi özetle,
istenilen şekildeki kalıpların hazırlanmasıyla başlamakta olup hammedenin ocakta ergitme
işleminin ardından kalıplara dökülmesiyle devam etmektedir. Belli bir süre sonra kalıplardan
çıkarılan ürünler yüzey çapaklarını alma ve temizleme işlemiyle son bulmaktadır.
İşyerlerindeki bir diğer temel faaliyet olan profil üretimi süreci; döküm tesislerinde, külçe
halindeki hammaddenin biyete dönüştürülmesiyle başlamakta olup CNC takım tezgahlarında
hazırlanan kalıpların ardından ekstrüzyon hattına girmekte, bu işlemden sonra çıkan ürünlere
farklı renk ve yüzey özelliklerinde eloksallama işlemi gerçekleştirilmektedir. Alüminyum
profillerin ve aksesuarların istenen renklerde, farklı parlaklıklarda boyanması işlemi için toz
boya işlemi ayrıca gerçekleştirilmektedir. Mekanik işlem adı altında kesme, çapak alma, boy
tamamlama, CNC işlemleri, presleme (punch press), birleştirme (yapıştırma, perçin, kaynak
cıvata vb.), delme ve büküm yapılarak mekanik işlemli ve yüzey işlemli profillerin nihai ürün
haline getirilmesi tamamlanmaktadır.
İşyerlerinde yapılan işlerden bir diğeri ise metallerin makinede işlenmesi işidir. Bu anlamda
hammedenin eritilmesi ve döküm işlemiyle birlikte dövme-şekillendirme ve presleme işlemi
gerçekleştirilmekte olup kaynak, metal kesme işleminin ardından tornalama, frezeleme ile ilk
aşama tamamlanmaktadır. Ardından taşlama, parlatma, zımparalama ve yüzey işlemleri
yapılarak nihai ürün haline getirilmektedir.
İşyerlerinde yapılan işlerin ortak kısmı ise nihai ürünlerin sevkiyata çıkarılmadan önce
ambarlarda veya uygun alanlarda depolama işlemleridir. Aynı zamanda, mekanik atölyelerde
makine ve tezgahların bakım onarım işleri de gerçekleştirilmektedir.
1313
T.C.
5.5. Kullanılan İş Ekipmanları

Programlı teftiş kapsamında teftişi yapılan işyerlerinde yoğun olarak kullanılan iş ekipmanları
Tablo 2.2’de özetlenmiştir.
Tablo 2.2- İş ekipmanları listesi

No Ekipman türü No Ekipman türü
1 Abkant Pres 32 Seyyar Zımpara Taşı
2 Hidrolik Pres 33 Argon Kaynak Makinesi
3 Eksantrik Pres 34 Punta Kaynak Makinesi
4 Punch Pres 35 Elektrik Kaynak Transformatörü
5 Kremayerli Kollu Pres 36 Oksijen Kaynak Makinesi
6 Lazer Kesim 37 Oksijen Kesme Makinesi
7 Giyotin Makas 38 Boya Pompaları
8 Plazma Kesim 39 Köprü Vinç
9 Şerit Testere 40 Pergel Vinç
10 Daire Testere 41 Monoray Vinç
11 Kombine Makas 42 Ceraskal
12 Profil Bükme 43 Hava Tankı
13 Sütunlu Matkap 44 Jeneratör
14 Universal Torna 45 Hidrolik Boru Bükme Makinesi
Cnc Torna, Freze, İşleme Merkezleri
15 46 Sac Makası
(Dik, Yatay)
16 Seyyar Taşlama 47 El Aletleri
17 Jet Taşlama 48 Zımba Teli Çakma Tabancası
18 Kaplama Banyoları 49 Hidrolik İstif Makinesi
19 Kaplama Redresörleri 50 Manipülatör
20 Durulama Banyoları 51 Çemberleme Makinesi
21 Yağ Alma Banyoları 52 Gömlek Kesim Makinesi
22 Hava Kompresörleri 53 Kurutma Makinesi
23 Forklift 54 Honlama Makinesi
24 Transpalet 55 Silindirik Rektifiye Tezgahı
25 Freze Makinesi 56 CNC Puntasız Taşlama Tezgahı
26 Radyal Matkap 57 Cebri Havalandırma Makinesi
27 Sac Yuvarlama Silindiri 58 Bileme Makinesi
28 Manyetik Masa Matkabı 59 Perçin Makinesi
29 Sabit Zımpara Makinesi 60 Kumlama Makinesi
30 Döküm Ocakları 61 Toz Boyama Kabinleri
31 Döküm Potaları 62 Boya Kurutma Fırınları
14 14
T.C.
5.6. Kullanılan Kimyasallar

Programlı teftiş kapsamında teftişi yapılan işyerlerinde yoğun olarak kullanılan kimyasal
maddeler Tablo 2.3’te özetlenmiştir.
Tablo 2.3- Kimyasallar listesi

No Kimyasal türü No Kimyasal türü
1 Krom VI 22 UV ışınlarından koruyucular
2 Krom 3 23 Optik beyazlaştırıcı
3 Nikel 24 Katalizörler
4 Çinko 25 Buhar Kesiciler
5 Alüminyum 26 Emaye Hammaddeleri
6 Çinko Fosfat 27 Teflon Hammaddeleri
7 Demir Fosfat 28 Oksijen
8 Mangan Fosfat 29 Hidroklrorik Asit
9 Kromat 30 Asetilen
10 Fosfat 31 Karbondioksit
11 Alüminyum Kromat 32 LPG
12 Kurşun 33 Argon
13 Kalay 34 Helyum
14 Surfektanlar 35 Hidrojen
15 Islatıcılar 36 Doğalgaz
16 Kurutucular 37 Bor Yağı
17 Matlaştırıcılar 38 Toz Boya Pigmentleri
18 Kaymak kesici 39 Yaş Boya Pigmentleri
19 Çökme engelleyici 40 Tiner
20 Köpük kesiciler 41 Asetik Asit
21 Asit Buhar Önleyici 42 Fosforik Asit
1515
T.C.
III. BÖLÜM: TEFTİŞ KAPSAMINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR
1. Hazırlık Aşaması
“Ana Metal Sanayisinde İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı Teftişi” 7 iş başmüfettişi, 5 iş
müfettişi ve 20 iş müfettişi yardımcısı olmak üzere 32 müfettişten oluşan 14 heyet ile
yürütülmüştür. Ocak ayı içerisinde İş Teftiş Ankara Grup Başkanlığı’nda gerçekleştirilen
eğitimde, teftişlerin yürütülmesindeki uygulama esasları ve ana metal sektöründe
karşılaşılabilecek prosesler, tehlike kaynakları, iyi uygulama örnekleri vb. unsurları içeren
bilgilendirme faaliyetleri gerçekleştirilmiş olup İş Teftiş Ankara Grup Başkanlığı tarafından
teftişler için kullanılacak istatistik formları hazırlanmıştır.
2. Teftiş Aşaması
“Ana Metal Sanayisinde İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı Teftişi” kapsamında 329 işyerinin
teftişine, 7 iş başmüfettişi, 5 iş müfettişi ve 20 iş müfettişi yardımcısı olmak üzere 32 müfettiş
ile 2017 yılının Şubat ayında başlanmış ve Ekim ayında tamamlanmıştır.
Teftiş programı kapsamında, İş Teftiş Kurulu Başkanlığı’nca alınan karar gereği,

Bakanlığımızın 2015/4 Sayılı Genelgesi eki İş Teftişi Rehberi'nin Birinci Kitap Birinci Kısım
Dördüncü Bölüm 1.15’inci maddesinde yer alan "Yapılan teftiş esnasında, Birinci Kitap
Birinci Kısım Dördüncü Bölüm 4.4 üncü madde hükümleri çerçevesinde, mevzuata aykırılıklar
tespit edilmesi ve bunların işverence giderileceğinin beyan edilmesi halinde, mevzuata
aykırılıkların işverence uygun sürede giderilebileceğinin müfettişçe takdir edilmesi
durumunda bir bildirim düzenlenerek işverene süre verilir. Söz konusu bildirim işveren veya
vekiline tebliğ edilerek teftişe ara verilir. Teftiş, işverene verilen süre sonunda ve planlanan
dönem içinde müfettiş tarafından belirlenen bir tarihte tamamlanır. Ancak, yapılan teftişlerde
ara verme süresi her halde görev ve rapor devrine neden olmayacak şekilde uygulanır."
hükümleri dikkate alınarak teftişler yapılmıştır. Bu bağlamda teftişin ilk aşamasında tespit
edilen aykırılıkları gidermek için işverenin talepleri üzerine müfettişlerin uygun gördüğü
işverenliğe, bildirim ve tutanak bırakılarak teftişe ara verilmiştir. Verilen süre sonunda
işyerine tekrar gidilerek, giderilen ve giderilmeyen noksan hususlar tespit edilmiş;
giderilmeyen mevzuata aykırılıklar için ise idari para cezası uygulanması istenmiştir. Yapılan
denetimlerde tespit edilen mevzuata aykırılıklar konusunda işverenler ve ilgililer ayrıntılı
olarak bilgilendirilmiştir.
Programlı teftiş neticesinde Kasım ve Aralık ayları içerisinde, teftişlerin başarısını ölçmek ve
programlı teftiş genel değerlendirme raporunda kullanılmak üzere hazırlık aşamasında
hazırlanan istatistik formları derlenmiş ve bu kapsamda genel değerlendirme raporu
hazırlanmıştır.
16 16
T.C.
3. Teftişlerde Giderilen Mevzuata Aykırılıklara Dair Örnek Fotoğraflar

“Ana Metal Sanayisinde İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı Teftişi” sırasında giderilmiş olan
noksanlıklara ait fotoğraflar aşağıda verilmiştir.
Öncesi Sonrası
Şekil 3.1- Ekstrüzyon hattının pres bölümünde operasyon bölgesine erişimi engellemek için
switch tertibatı takılması
Öncesi Sonrası
Şekil 3.2- Boya fırını kapağına düşme riskine karşı switch tertibatlı koruyucu takılması
1717
T.C.
Öncesi Sonrası
Şekil 3.3- Profil makinesinin sac besleme bölümüne koruyucu yapılması
Öncesi Sonrası
Şekil 3.4- Tehlikeli bölgelere temas riskine karşı önlem alınması
18 18
T.C.
Öncesi Sonrası
Şekil 3.5- Sac dilme makinesi etrafındaki tehlikeli boşluklar ekipmanın hareketiyle açılıp
kapanabilen kepenkle kapatılarak düşme riskine karşı tedbir alınması
Öncesi Sonrası
Şekil 3.6- Tehlikeli alanlara tel kafesler yapılması
1919
T.C.
Öncesi Sonrası
Şekil 3.7- Profil makinesine koruyucu kafes yapılarak tehlikeli alana erişimin engellenmesi
Öncesi Sonrası
Şekil 3.8- Satıh taşlama makinesine koruyucu yapılması
Öncesi Sonrası
Şekil 3.9- Matkaba operasyon bölgesi koruyucusu yapılması
20 20
T.C.
Öncesi Sonrası
Şekil 3.10- Switch tertibatlı tel kafesler yapılarak giyotin makasın arka tarafındaki tehlikeli
alana geçişin engellenmesi
Öncesi Sonrası
Şekil 3.11- Kesme makinesinin yan kısmında kesme bıçağının bulunduğu alan kapatılarak
tehlikeli bölgeye temasın engellenmesi
2121
T.C.
Öncesi Sonrası
Şekil 3.12- Dilme makinesinde operasyon bölgesine erişim tel kafes yapılarak engellenmesi
Öncesi Sonrası
Şekil 3.13- Aynı hat üzerinde çalışan vinçlerin birbirine çarpma riskine karşı sensör
takılması
22 22
T.C.
Öncesi Sonrası
Şekil 3.14- Vinçlerin kancalarına emniyet mandalı takılması
Öncesi Sonrası
Şekil 3.15- Patlamaya karşı exproof aydınlatma takılması
2323
T.C.
Öncesi Sonrası
Şekil 3.16- Patlamaya karşı exproof motor takılması
Öncesi Sonrası
Şekil 3.17- Döner aksamlara tehlikeli temas riskine karşı koruyucu yapılması
24 24
T.C.
Öncesi Sonrası
Şekil 3.18- Ekstrüzyon makinesinin arka ksımı kapatılarak operasyon bölgesine erişimin
engellenmesi
Öncesi Sonrası
Şekil 3.19- Planyaya koruyucu yapılması
2525
T.C.
Öncesi Sonrası
Şekil 3.20- Preslere koruyucu yapılması
Öncesi Sonrası
Şekil 3.21- Operasyon bölgesine erişimi engelleyecek tedbir alınması
26 26
T.C.
4. İstatistikler
Ana metal sanayisinde iş sağlığı ve güvenliği programlı teftişi kapsamında 2017 yılı Şubat-
Ekim ayları arasında yapılan teftişlere ilişkin aşağıda başlıklar halinde sıralanan istatistikler bu
bölümde ayrıntılı olarak incelenmiştir.
 İşyeri istatistikleri,
 Çalışan sayısı istatistikleri (illere, cinsiyete göre),
 Programlı teftişlerde tespit edilen mezuata aykırılıklara ilişkin istatistikler (giderilen,
giderilmeyen, giderilme yüzdeleri),
 Teftiş sonucu istatistikleri (noksan yok, idari para cezası, durdurma).
4.1. İşyeri İstatistikleri

Programlı teftiş kapsamında teftişi yapılan 329 işyerinden 112’sini; %34,05’lik oranla İstanbul
ili oluşturmakta olup diğer illere göre yüzdesel dağılımı Şekil 3.22’de ; sayısal dağılımı ise
Tablo 3.1’de belirtilmiştir.
3,99%
3,07% 0,31%
25,15%
16,56%
0,31%
9,51% 6,75%
34,05% 0,31%
Ankara Bursa Hatay İstanbul İzmir

Karabük Kocaeli Osmaniye Sakarya Zonguldak
Şekil 3.22- Teftişi yapılan işyerlerinin illere göre yüzdesel dağılımı
Tablo 3.1- Teftişi yapılan işyerlerinin illere göre dağılımı

İl İşyeri sayısı İl İşyeri sayısı
İstanbul 112 Sakarya 13
Ankara 83 Osmaniye 10
Kocaeli 55 Hatay 1
İzmir 31 Karabük 1
Bursa 22 Zonguldak 1
2727
T.C.
Programlı teftiş kapsamında, 405 işyerinin teftişinin yapılması planlanmış, 37 adet ek görev
verilmiş toplam 113 işyerinin teftişi ise işyerinin; kapalı veya gayrifaal olması, adres
değişikliği, görev mükerrerliği, süre yetersizliği veya diğer sebepler yüzünden yapılamamıştır.
Teftişi planlanan, yapılan ve yapılamayan işyerlerinin illere göre dağılımı ve teftiş
yapılamama nedenleri Tablo 3.2’de belirtilmiştir.
Tablo 3.2- Teftişi planlanan, yapılan ve yapılamayan işyerlerinin dağılımı
Teftiş Teftiş yapılan iş yeri

sürecinde Teftiş Yapılmama Nedenleri
sayısı
verilen
Planlanan ek görev
İl işyeri
sayısı
Asıl İşveren
Yetersizliği
Alt İşveren
Gayri Faal
Değişikliği
Mükerrer
Toplam
Toplam
Kapalı
Adres
Diğer
Süre
İstanbul 145 9 112 0 112 3 4 6 2 7 20 42
Ankara 104 15 83 0 83 2 0 11 1 0 22 36
Kocaeli 57 4 55 0 55 1 0 2 1 0 2 6
İzmir 35 4 31 0 31 1 0 3 0 0 4 8
Bursa 25 1 22 0 22 0 0 2 0 0 2 4
Sakarya 18 3 13 0 13 1 0 1 1 0 5 8
Osmaniye 18 1 10 0 10 1 2 6 0 0 0 9
Hatay 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0
Kararabük 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0
Zonguldak 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0
Toplam 405 37 329 0 329 9 6 31 5 7 55 113
4.2. Çalışan Sayısı Istatistikleri

Programlı teftişlerde, %6,72’lik oranla 1.893 kadın çalışan, %93,28’lük oranla 26.286’i erkek
çalışan olmak üzere toplam 28.179 çalışana ulaşılmış olup çalışan sayılarının illere göre
dağılımı Tablo 3.3’te; cinsiyete göre dağılımı ise Şekil 3.23’te verilmiştir.
28 28
T.C.
Tablo 3.3- Çalışan sayılarının illere göre dağılımı

İller Sayı
Ankara 2.048
Bursa 622
Hatay 4.864
İstanbul 4.832
İzmir 740
Karabük 3.917
Kocaeli 3.726
Osmaniye 854
Sakarya 862
Zonguldak 5.714
TOPLAM 28.179
1.893; 7%
26.286; 93%
Ulaşılan kadın çalışan sayısı Ulaşılan erkek çalışan sayısı
Şekil 3.23- Ulaşılan çalışan sayısının cinsiyete göre dağılımı
4.3. Programlı Teftişlerde Tespit Edilen Noksanlık İstatistikleri

Programlı teftiş kapsamında yapılan ilk teftişlerde toplam 6.998 adet noksan husus tespit
edilmiştir. Son teftişlerde ise söz konusu noksanlıklardan 6.627’si giderilerek % 94,7 oranında
iyileşme sağlanmıştır. Devam ettiği tespit edilen 371 madde noksan husus için toplam 878.137
TL idari para cezası uygulanması talep edilmiştir. Tespit edilen risklerin yönetmelik bazlı
değerlendirilmesi Tablo 3.4’te belirtilmiştir.
2929
T.C.
371
6998
6627
İlk Teftişte Tespit Edilen Noksan Husus Sayısı

Giderilen Noksan Husus Sayısı
Son Teftişte Tespit Edilen Noksan Husus Sayısı
Şekil 3.24- Tespit edilen noksanlıklara ilişkin bilgiler
30 30
T.C.
Tablo 3.4- İşyerlerinde tespit edilen risklerin yönetmelik bazlı değerlendirilmesi

İlk teftişte
Son teftişte tespit edilen Giderilen
tespit edilen İyileştirme
Yönetmelik adı mevzuata aykırılık mevzuata
mevzuata oranı (%)
sayısı aykırılıklar
aykırılık sayısı
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Madde:6/1-(a)'ya
111 2 109 98,2
Aykırılık
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Madde:10/4'e Aykırılık 14 0 14 100
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Madde:17'e Aykırılık 37 8 29 78,4
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Madde:20'ye Aykırılık 52 0 52 100
Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması
429 48 381 88,9
Hakkında Yönetmelik’e Aykırılık
Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği’ne Aykırılık 59 2 57 96,7
İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları
4.005 229 3.776 94,3
Yönetmeliği’ne Aykırılık
İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik’e Aykırılık 16 0 16 100
İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği 293 8 285 97,3
İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
1.214 48 1.166 96,1
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik’e Aykırılık
İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik’e Aykırılık 352 11 341 96,9
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
333 8 325 97,6
Hakkında Yönetmelik’e Aykırılık
Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında
42 0 42 100
Yönetmelik’e Aykırılık
Diğer 41 7 34 82,9
TOPLAM 6.998 371 6.727 94,7
31
31
T.C.
32
Şekil 3.25- İşyerlerinde tespit edilen mevzuata aykırılıkların yönetmelik bazlı ilk ve son tespit sayıları
32
T.C.
Tablo 3.5- İşyerlerinde tespit edilen risklere ilişkin analiz

Son teftişte Giderilen
İlk teftişte tespit
tespit edilen mevzuata İyileştirme
Riskin Adı edilen mevzuata
mevzuata aykırılık oranı (%)
aykırılık sayısı
aykırılık sayısı sayısı
Risk Değerlendirmesi 393 14 379 96,4
Acil Durum Planı / Tatbikat 322 6 316 98,2
Çalışan Temsilcisi 52 0 52 100
İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu 16 0 16 100
İş Güvenliği Uzmanı 41 1 40 97,6
Operasyon Noktası Koruyucusu 709 48 661 93,3
Parça / Talaş Fırlaması 369 9 360 97,6
Durdurma Sistemleri 197 6 191 96,9
Bakım Onarım 97 3 94 96,9
Lokal Havalandırma 241 46 195 80,9
Elektirik / Kaçak Akım / Gövde Güvenlik
602 29 573 95,2
Topraklaması
Paratoner 18 2 16 88,9
Sıcak Yüzeylere Temas 41 3 38 92,7
Ergonomi 59 2 57 96,6
Sesli Işıklı İkaz 133 3 130 97,7
Çalışma Talimatları 144 2 142 98,6
Operatör Belgesi 37 8 29 78,4
Kaldırma İletme Ekipmanları Noksanları
560 22 538 96,1
(Vinç, Forklift vb)
Tesisatlar Periyodik Kontrol 475 35 440 92,6
Basınçlı Kaplar Periyodik Kontrol 241 7 234 97,1
Kaldırma İletme Ekipmanları Periyodik
341 19 322 94,4
Kontrol
Periyodik Kontrol Raporlarında
439 24 415 94,5
Uygunsuzluklar
Acil Çıkış Yolları ve Kapıları 157 8 149 94,9
İşyeri Aydınlatması 25 0 25 100
Trafik Yolları ve Tehlikeli Alanlar,
225 4 221 98,2
Yükleme yeri, Rampalar
Kişisel Koruyucu Donanım 42 0 42 100
Tüplerin Depolanması / Devrilmesi 192 4 188 97,9
Ortam Ölçümleri 14 0 14 100
Patlama İle İlgili Riskler / Patlamadan
429 48 381 88,8
Korunma Dokümanı
Kimyasalların Depolanması Taşınması,
141 4 137 97,2
MSDS
Yangın Önlemleri 205 7 198 96,6
Diğer Hususlar 41 7 34 82,9
TOPLAM 6.998 371 6.627 94,7
3333
T.C.
4.4. Teftiş Sonucu İstatistikleri

Programlı teftiş sonucunda Şekil 3.26’da belirtildiği gibi 240 işyerinin noksansız olduğu tespit
edilmiş, 1 işyerine durdurma ve 89 işyerine toplam 878.137TL idari para cezası uygulanması
talep edilmiştir. İdari para cezası uygulanması istenen 89 işyerinin tamamında 6331 Sayılı İş
Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’ndan, 1 işyerinde 6735 Sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu’ndan,
1 işyerinde ise 4857 Sayılı İş Kanunu’ndan idari para cezası yazılmıştır. Şekil 3.27’de;
uygulanan idari para cezalarının kanunlara göre yüzdesel dağılımı belirtilmiştir.
238
250
200 88
150
100 1
50
0
Noksansız İşyeri Sayısı İdari Para Cezası Durdurma Uygulanan
Uygulanan İşyeri İşyeri Sayısı
Sayısı
Şekil 3.26- Teftiş sonuçlarına ilişkin bilgiler
1%1%
98%
6735 Sayılı uluslararası işgücü kanunu 6331 Sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu
4857 Sayılı iş kanunu
Şekil 3.27- Uygulanan idari para cezalarının kanunlara göre yüzdesel dağılımı
İşyerlerine uygulanan idari para cezaları ve noksan hususlar ile ilgili bilgiler Tablo 3.6’da
verilmiştir. Bir işyerine durdurma uygulanmış olup bu işyerindeki durdurma kararına konu
olan patlama riski ile ilgili 5 madde noksan husus için ayrıca idari para cezası
uygulanmamıştır.
34 34
T.C.
Tablo 3.6- İdari yaptırım uygulanan tespitlerin değerlendirilmesi

İlk Teftişte
Son Teftişte Uygulanan
Tespit Edilen Uygulanan
Kanun Sayısı Ve Tespit Edilen Giderilme İdari Para
Noksan Hususun Açıklaması Mevzuata Durdurma
Madde Numarası Mevzuata Yüzdesi(%) Ceza Miktarı
Aykırılık Kararı
Aykırılık Sayısı (TL)
Sayısı
Risk Değerlendirmesi 6331-Madde 30 393 14 96,4 19.918
Acil Durum Planı / Tatbikat 6331-Madde 30 322 6 98,2 6.075
Çalışan Temsilcisi 6331- Madde 20 52 0 100 0
İş Sağlığı Ve Güvenliği Kurulu 6331-Madde 22 16 0 100 0
İş Güvenliği Uzmanı 6331-6/1-(a) 41 1 97,6 8.450
Operasyon Noktası Koruyucusu 6331-Madde 30 709 48 93,3 44.887
Parça / Talaş Fırlaması 6331-Madde 30 369 9 97,6 19.237
Durdurma Sistemleri 6331-Madde 30 197 6 96,9 15.525
Bakım Onarım 6331-Madde 30 97 3 96,9 7.425
Lokal Havalandırma 6331-Madde 30 241 46 80,9 181.255
Elektirik / Kaçak Akım / Gövde Güvenlik
6331-Madde 30 602 29 95,2 63.786
Topraklaması
Paratoner 6331-Madde 30 18 2 88,9 6.750
Sıcak Yüzeylere Temas 6331-Madde 30 41 3 92,7 91.906
Ergonomi 6331-Madde 30 59 2 96,6 6.075
Sesli Işıklı İkaz 6331-Madde 30 133 3 97,7 9.450
Çalışma Talimatları 6331-Madde 30 144 2 98,6 4.725
Operatör Belgesi 6331- Madde 17 37 8 78,4 5.470
Kaldırma İletme Ekipmanları Noksanları
6331-Madde 30 560 22 96,1 57.723
(Vinç, Forklift Vb)
Tesisatlar Periyodik Kontrol 6331-Madde 30 475 35 92,6 56.149
35
Basınçlı Kaplar Periyodik Kontrol 6331-Madde 30 241 7 97,1 13.500
34
36
T.C.
Tablo 3.6 Devamı- İdari yaptırım uygulanan tespitlerin değerlendirilmesi

İlk Teftişte
Son Teftişte Uygulanan
Tespit Edilen
Kanun Sayısı Ve Tespit Edilen Giderilme İdari Para
Noksan Hususun Açıklaması Mevzuata
Madde Numarası Mevzuata Yüzdesi(%) Ceza Miktarı
Aykırılık
Aykırılık Sayısı (TL)
Sayısı
Kaldırma İletme Ekipmanları Periyodik
6331-Madde 30 341 19 94,4 24.425
Kontrol
6331-Madde 30 439 24 94,5 39.950
Uygunsuzluklar
Acil Çıkış Yolları Ve Kapıları 6331-Madde 30 157 8 94,9 16.200
İşyeri Aydınlatması 6331-Madde 30 25 0 100 0
Trafik Yolları Ve Tehlikeli Alanlar,
6331-Madde 30 225 4 98,2 10.800
Yükleme Yeri, Rampalar
Kişisel Koruyucu Donanım 6331-Madde 30 42 0 100 0
Tüplerin Depolanması / Devrilmesi 6331-Madde 30 192 4 97,9 10.800
Ortam Ölçümleri 6331- Madde 10/4 14 0 100 0
Patlama İle İlgili Riskler / Patlamadan
6331-Madde 30 429 48 88,8 97.568 5
Korunma Dokümanı
Kimyasalların Depolanması Taşınması,
6331-Madde 30 141 4 97,2 11.475
MSDS
Yangın Önlemleri 6331-Madde 30 205 7 96,6 10.800
Diğer Hususlar 41 7 82,9 37.813
Toplam 6.998 371 94,7 878.137 5
35
T.C.
581.204
600000
500000
400000
300000
200000
81.584 81.249
100000
37.813
19.918 25.649 16.900 22.275
6.075 5.470
0
İş Sağlığı ve Acil Durumlar 6331 Sayılı İş İş Ekipmanlarının Elle Taşıma İşleri 6331 Sayılı İş İşyeri Bina ve Kimyasal Çalışanların Diğer
Güvenliği Risk Hakkında Sağlığı ve Kullanımında Yönetmeliğine Sağlığı ve Eklentilerinde Maddelerle Patlayıcı
Değerlendirmesi Yönetmeliğe Güvenliği Kanunu Sağlık ve Güvenlik Aykırılık Güvenliği Kanunu Alınacak Sağlık ve Çalışmalarda Ortamların
Yönetmeliğine Aykırılık Madde:6/1-(a)'ya Şartları Madde:17'ye Güvenlik Sağlık ve Güvenlik Tehlikelinden
Aykırılık Aykırılık Yönetmeliğine Aykırılık Önlemlerine Önlemleri Korunması
Aykırılık İlişkin Hakkında Hakkında
Yönetmeliğe Yönetmeliğe Yönetmeliğe
Aykırılık Aykırılık Aykırılık
Şekil 3.28-Mevzuata aykırılıktan uygulanan idari para ceza miktarlarının yönetmelik bazlı değerlendirilmesi
37
T.C.
4,3% 2,7% 2,8% 1,8%

9,3%
2,4%
9,2%
0,6%
0,7%
66,2%
İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliğine Aykırılık

Acil Durumla Hakkında Yönetmeliğe Aykırılık
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Madde:6/1-(a)'ya Aykırılık
İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğine Aykıırılık
Elle Taşıma İşleri Yönetmeliiğine Aykırılık
6331 Sayılı İş Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Madde:17'ye Aykırılık
İşyeri Bina ve Eklentilerinde Aliınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmeliğe Aykırılık
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmeliğe Aykırılık
Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmeliğe Aykırılık
Diğer
Şekil 3.29- Yönetmeliklere göre yazılan idari para cezalarının yüzdesel dağılımı
38 37
T.C.
IV. BÖLÜM: MEVZUATA AYKIRILIKLAR
Programlı teftiş kapsamında 6.998 adet noksan husus tespit edilmiştir. Tespit edilen bu
mevzuata aykırılıklar aşağıdaki başlıklar şeklinde gruplandırılmış ve her bir grupta en fazla
tespit edilen mevzuata aykırılıkların neler olduğu detaylandırılmıştır.
İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’ne

Aykırılıklar
Ana metal sanayisinde iş sağlığı ve güvenliği programlı teftişi kapsamında yürütülen
teftişlerin hem ilk hem de son aşamalarında tespit edilen noksanlıklar arasından en çok İş
Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’ne aykırılıklar yer
almaktadır. 329 işyerinde yapılan ilk teftişlerde tespit edilen 6.998 noksanın 4.005’inin İş
Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’ne aykırılık olduğu,
bunun da toplam tespit edilen noksanların %57’sine tekabül ettiği görülmektedir. Kontrol
teftişlerin ardından yapılan son teftişlerde ise bu noksanların 3.776’sı giderilmiş ve %94, 3’lük
iyileştirme oranına ulaşılarak yüksek bir başarı elde edilmiştir.
Söz konusu yönetmelik kapsamında ilk teftişlerde tespit edilen noksanlar kategorize edilerek
incelendiğinde, en çok periyodik kontrol raporlarının olmaması ve mevcut kontrol raporları ile
ilgili uygunsuzluklar (1.496 madde), operasyon noktası koruyucusunun olmaması (709
madde), kaldırma ve iletme ekipmanları noksanlıkları (560 madde), talaş-parça fırlaması riski
(369 madde) ve lokal havalandırma (241 madde) ile ilgili mevzuata aykırılıkların yazıldığı
görülmüştür. Bu tespitlerden iyileştirme oranı en düşük olanı ise %80,9 ile ‘lokal
havalandırma’ dır. Bu durumun sebebi olarak lokal havalandırma ile ilgili iyileştirmelerin
maliyetli olması, noksanlığın giderilmesi için gereken sürenin uzun olması düşünülebilir.
Ayrıca işverenler noksanlığın giderilmesi için yapılan çalışmalar esnasında üretimin
aksayacağı endişesine kapılmakta ve iyileştirmeleri ertelemektedir. Lokal havalandırma ile
ilgili bir diğer olumsuz nokta ise tesis edilen lokal havalandırma sistemlerinin ortaya çıkan
gaz, buhar, sıvı veya tozu kaynağında tutacak veya çekecek nitelikte olmamasıdır. İşverenlerin
en kısa ve en maliyetsiz yoldan çözüm arayışına girmesi sebebiyle iş güvenliği kavramının
özünden uzaklaşarak sadece teftişi tamamlamak amacıyla hareket etmesi, riski ortadan
kaldırmaya yönelik iyileştirmeler yapmaması bu duruma sebebiyet vermektedir.
Kaldırma iletme ekipmanları, basınçlı kaplar ve tesisat noksanları (1.057 madde) ve periyodik
kontrol raporları ile ilgili uygunsuzluklarla (439 madde) hemen hemen her işyerinde
karşılaşılmıştır. Bu sonuç bize işyerinde görevli iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinin,
işverenlerin ve raporları düzenleyen teknik elemanların bu hususlarda yetersiz kaldığını
göstermektedir. Nitekim teftişlerde hazırlanan raporların birçoğunda İş Ekipmanlarının
Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’nde belirtilen hususlara uyulmadığı
tespit edilmiştir.
3839
T.C.
Programlı teftiş kapsamında tespit edilen mevzuata aykırılıklardan dayanak maddesi İş

Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği olan noksanlar içinde
en yüksek iyileştirme oranlarına ise çalışma talimatları, sesli-ışıklı ikaz sistemleri ve
talaş/parça fırlama riski ile ilgili tespitlerde ulaşılmıştır.
Operatör Belgeleri ile İlgili Aykırılıklar

Ana metal sanayisinde iş sağlığı ve güvenliği programlı teftişinde 6331 sayılı İş Sağlığı ve
Güvenliği Kanunu’nun Çalışanların Eğitimi başlıklı 17. maddesi kapsamında forklift ve vinç
operatörü belgeleri sorgulanmıştır. Yıl boyunca elde edilen teftiş sonuçları
değerlendirildiğinde en düşük iyileştirme oranının (%78,4) bu maddede görülmesi çalışanların
mesleki ve teknik eğitimleri ile ilgili işyerlerindeki gerekli bilincin henüz yerleşmemiş
olduğunun bir göstergesidir. Bunun yanı sıra mesleki eğitim kurslarının kontenjan dolmadan
başlayamaması ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın belirlediği belirli tarihlerde yapılabilmesi bu
sürecin uzamasına, dolayısıyla da teftiş süresini aşmasına sebep olmaktadır.
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında

Yönetmelik’e Aykırılıklar
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
kapsamında programlı teftişin ilk aşamasında 333 madde mevzuata aykırılık tespit edilmiş
olup bunlardan yalnızca 8’i giderilmemiştir. Tespit edilen hususlar ‘tüplerin depolanması ve
devrilmesi’ ve ‘kimyasal maddelerin depolanması, taşınması, MSDS’ başlıkları altında
toplanmıştır. Bu 2 başlıktan ‘tüplerin depolanması ve devrilmesi’ ile ilgili hususlar daha çok
tespit edilmiş olup söz konusu noksan hususlar ile ilgili olarak yaklaşık %97,6’lık iyileştirme
oranına ulaşılmıştır. Teftişi yapılan 329 işyerinde kontrol teftişleri sonucunda 4 işyerinde
tüplerin kullanılması, taşınması ve depolanması için gerekli düzenlemeler yapılmamış ve idari
para cezası uygulanması istenmiştir. Programlı teftiş süresince bu hususlarla ilgili hem noksan
sayısının az olması hem de iyileştirme oranının yüksek olması iş sağlığı ve güvenliğine
yönelik yapılan önceki teftişlerin olumlu bir sonucudur.
İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin

Yönetmelik’e Aykırılıklar
Ana metal sanayisinde iş sağlığı ve güvenliği programlı teftişinde İş Ekipmanlarının
Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’nden sonra en çok mevzuata aykırılık
tespit edilen yönetmelik İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik’tir. İlk teftişlerde 1.214 mevzuata aykırılık tespit edilmiş olup
ikinci aşama teftişlerinde söz konusu mevzuata aykırılıklardan 48 noksanın giderilmediği
görülmüştür. Sonuçlar değerlendirildiğinde yönetmelik kapsamında %96 oranında
iyileştirmenin sağlandığı sonucuna varılmıştır.
40 39
T.C.
İlk ve ikinci aşama teftişlerde yazılan mevzuata aykırılıklar incelendiğinde elektrik/kaçak

akım rölesi/ gövde güvenlik topraklaması ile ilgili noksanların sıklıkla yazıldığı belirlenmiştir.
Bu başlık altında ilk teftişlerde 602 madde mevzuata aykırılık tespit edilmiş olup 573’ü
giderilmiştir. Bu anlamda iyi bir sonuç elde edilmiş olsa da ilk teftişlerde elektrik ile ilgili
noksanların sayısının çok olması üzerine düşünülmesi gereken bir konudur. İşleyen bir
sistemde elektrik tesisatı ile ilgili iyileştirmelerin yapılması zaman ve maliyet açısından
dezavantajlı bir durum yaratacağından işletmelerin kuruluş aşamasında mevzuata ve
standartlara uygun olarak elektrik tesisatlarını devreye alması ve ayrıca elektrik tesisatı ile
ilgili hususların düzenli periyotlarla kontrolünün yapılması önem arz etmektedir.
Acil çıkış yolları ve kapıları ve yangın önlemleri ile ilgili mevzuata aykırılarla ilgili olarak
programlı teftiş süresince 362 madde yazılmış, bunların 15’i giderilmemiştir. Yönetmelik
kapsamında ilk teftişlerde yazılan mevzuata aykırılıkların çoğunun giderilmiş olması proaktif
teftiş yaklaşımının olumlu bir sonucudur. Ancak işverenlerin iki aşamalı teftiş sisteminden
haberdar olması kısa sürede yapılabilecek iyileştirmeleri göz ardı etmelerine sebep olmakta,
bu algı da teftişlerin verimliliğini negatif yönde etkilemektedir.
Patlayıcı Ortamların Tehlikelerine Karşı Alınması Gereken Önlemlere İlişkin Mevzuata

Aykırılıklar
Patlama ile ilgili riskler ve patlamadan korunma dokumanı ile ilgili programlı teftiş
kapsamında ilk teftişlerde 429 madde mevzuata aykırılık yazılmıştır. Tespit edilen bu
noksanların %88,9’u iyileştirilmiş, 48 madde noksan husus için ise idari para cezası
uygulanması talep edilmiştir. Bu 48 maddenin 38’inin mevzuat dayanağı Çalışanların Patlayıcı
Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik, 10’unun dayanağı ise İş
Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği Madde: 6/1(a) Ek-I –
2.18’dir. Yapılan teftişlerde patlamadan korunma dokümanının hazırlanması, dokümandan
elde edilen verilerin yorumlanması ve gerekli iyileştirmelerin gerçekleştirilmesi konularında
yetersiz kalındığı görülmüştür. Gerek dokümanları hazırlayan kişilerin gerek işverenlerin bu
konulardaki bilgi eksikliklerini giderebilmek için Bakanlıkça yapılacak bilgilendirme
toplantılarında patlayıcı ortamlarda çalışılan işlerle ilgili riskler üzerinde durulması
teftişlerden daha iyi sonuçlar alınmasını sağlayacaktır.
İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği’ne Aykırılıklar

Teftişi yapılan 329 işyerinde risk değerlendirmesi ile ilgili 393 madde noksan husus tespit
edilmiş olup bunlar çoğunlukla risk değerlendirmesinin tehlike sınıfına göre güncellenmemesi,
yapılan risk değerlendirmesinin işyerine özgü olmaması, bazı risklerin değerlendirilmemiş
olması, risk değerlendirme ekibinin oluşturulmaması ve risk değerlendirmesinin uygun şekilde
dokümante edilmemesi hususlarından oluşmaktadır.
4041
T.C.
Genel çerçevede bakıldığında risk değerlendirmesinin hazırlanmış olması; işverenin, iş sağlığı

ve güvenliği ile ilgili yükümlülüğünü yerine getirdiğini düşünmesine neden olmaktadır. Fakat
risk değerlendirmesi sonucunda tespit edilen risk kontrol tedbirleri ile ilgili çalışmaların
yapılmaması iş kazaları meydana gelmeden önce önlem alma amacına ters düşmektedir. Bu
konuda yapılacak çalışmaların bir külfet olarak görülmesi ve gerekli bütçenin ayrılmaması
işverenlerde iş sağlığı ve güvenliği kültürünün yerleşmemiş olduğu göstermektedir.
Acil Durumlara Karşı Alınması Gereken Önlemlere İlişkin Mevzuata Aykırılıklar

Teftişi yapılan 329 işyerinde acil durumlarla ilgili toplam 322 adet noksan husus yazılmış olup
ilk aşama teftişlerinde ilkyardım, arama, kurtarma, tahliye ve yangınla mücadele konularında
yeterli sayıda destek elemanı görevlendirilmediği, işyerinde yaşanabilecek acil olaylara karşı
hazırlanan ve çeşitli önlemleri kapsayan acil durum planında eksikliklerin bulunduğu, acil
durum planı hazırlandıktan sonra işyerinin tehlike sınıfı dikkate alınarak güncelleme
yapılmadığı ve ayrıca hazırlanan acil durum planlarının etkinliğinin belirlenmesi için
yapılması gereken acil durum tatbikatlarının gerçekleştirilmediği tespit edilmiştir. Bu hususlar
doğrultusunda bazı işyerlerinin acil durumlara karşı yeterince hazır olmadığı sonucu ortaya
çıkmaktadır.
Elle Taşıma İşleri İle İlgili Alınması Gereken Önlemlere İlişkin Mevzuata Aykırılıklar
Tespit edilen noksan hususların bir bölümünü elle taşıma işleri ile ilgili gerekli önlemlerin
alınmaması oluşturmaktadır. Yapılan teftişlerde 59 madde noksan hususla; işverenlerin
yüklerin elle taşınmasına gerek duyulmayacak şekilde iş organizasyonu yapmak ve yükün
uygun yöntemlerle, özellikle mekanik sistemler kullanılarak taşınmasını sağlamak için gerekli
tedbirleri almadığı bununla birlikte yükün elle taşınmasının kaçınılmaz olduğu durumlarda
riskleri azaltmak için uygun yöntemleri kullanmadığı tespit edilmiştir. Bu durumun çalışanlar
için uzun vadede kas ve iskelet sistemi rahatsızlıklarının özellikle bel ve sırt hastalıklarının
ortaya çıkmasına neden olacağı açıktır. Bu noksan hususların tespit edilmesinde en büyük
neden işverenlerin bu sistemlerin kullanılmasının işyerinde hareket alanını daraltacağını ve
iyileştirmelere ilişkin maliyetlerin yüksek olacağını düşünmeleridir.
İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyonelleri ile İlgili Aykırılıklar

İşyerlerinde iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirilmemesi
ile ilgili toplam 111 madde noksan husus tespit edilmiştir. Bu durumun nedenleri arasında
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun doğru şekilde anlaşılamaması yatmaktadır.
Çünkü işverenler kanunda belirtilen hükümler ile ilgili kulaktan dolma bilgilerle iş sağlığı ve
güvenliği profesyonelleri görevlendirme yükümlülüğünün ertelendiğini ve söz konusu
yükümlülüklerden muaf olduğunu düşünmektedirler.
42 41
T.C.
Diğer Mevzuata Aykırılıklar

Teftişi yapılan işyerlerinde; ilgili yönetmeliğe uygun şekilde sağlık ve güvenlik
işaretlemesinin yapılmaması, çalışanlara yangın ile ilgili bilgilendirme yapılmaması/eğitim
verilmemesi, tozlu ortamlarda gerekli önlemlerin alınmaması gibi mevzuata aykırılıklar ve
bunların yanısıra çağrıldıkları zaman gelmeme ve çalışma izni olmayan yabancı uyruklu
çalışanların tespiti gibi yukarıda belirtilenlerin dışında mevzuata aykırılıklar da tespit
edilmiştir.
4243
T.C.
V. BÖLÜM: SONUÇ
1. Giderilemeyen Mevzuat İhlalleri ve Yapılan İdari İşlemler

“Ana Metal Sanayisinde İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı Teftişi” kapsamında ilk aşama
teftişlerinde 6.998 madde, son aşama teftişlerinde ise 371 madde mevzuata aykırılık tespit
edilmiştir. Teftişi yapılan 329 işyerinin 240’ında ilk teftişler sonucu tespit edilen
noksanlıkların tamamı giderilmiş, 89 işyerinde ise giderilmeyen mevzuata aykırılıklar için
idari para cezası uygulanması talep edilmiştir.
1.1.Uygulanması İstenilen İdari Para Cezaları

Programlı teftiş kapsamında ikinci aşama teftişleri sonucu tespit edilen 371 madde noksan
husus için 89 işyerine toplam 878.137 TL idari para cezası uygulanması istenmiştir.
Giderilmeyen mevzuata aykırılıklar içinde en çok operasyon bölgesi koruyucusunun
olmaması, elektrik/kaçak akım rölesi, gövde güvenlik topraklaması ile ilgili uygunsuzluklar,
patlama ile ilgili riskler ve patlamadan korunma dokumanı ile ilgili tespitler bulunmaktadır.
Bu maddelere ilişkin iyileştirmeler teknik bilgi ve zaman gerektirmesinin yanı sıra yüksek
iyileştirme oranlarına ulaşılan acil durum planı, acil durum tatbikatı, çalışan temsilcisi, iş
sağlığı ve güvenliği kurulları ile ilgili mevzuata aykırılıklara kıyasla daha maliyetli olması
sebebiyle işverenler tarafından tamamlanamamış ve buna istinaden idari para cezası
uygulanması yoluna gidilmiştir.
2. Teftişin Sonuçları İle İlgili Genel Değerlendirme

“Ana Metal Sanayisinde İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı Teftişi” kapsamında 10 ilde, 14
heyet tarafından 329 işyerinde yapılan teftişlerde 28.179 çalışana ulaşılmış ve ilk aşama
teftişlerinde 6.998 adet noksan husus tespit edilmiştir. İkinci aşama teftişlerinin sonucunda ise
ilk aşama teftişlerinde tespit edilen noksan hususlardan 6.627 noksan hususun giderildiği, 371
noksan hususun giderilmediği görülmüştür. Bu sonuçlar değerlendirildiğinde programlı teftiş
kapsamında tespit edilen noksan hususlar ile ilgili olarak %94,7 oranında iyileşmenin
sağlandığı görülmüştür. Bu başarı oranın elde edilmesinde bazı işverenlerin ve çalışanların
gösterdiği çaba, teftiş sırasında noksanların nasıl giderileceği konusunda müfettişlerin verdiği
bilgiler vb. etkenlerin rol oynadığı sonucuna varılmıştır.
Programlı teftiş kapsamında uygulanan idari yaptırımlar değerlendirildiğinde ise 89 işyerinde

idari para cezası, 1 işyerinde ise patlama ile ilgili risklerin olması sebebiyle işin durdurulması
kararı uygulanması talep edilmiştir.
44 43
T.C.
3. Sektör/Alan Temsilcilerinin Önerileri
3.1.İş Teftişi İle İlgili Önerileri

Programlı teftiş kapsamında işverenlerce noksanlıkların giderilmesi için verilen sürenin
yetersiz olduğu sıkça dile getirilmiştir. Programlı teftiş kapsamında teftişler 2 aylık dönemler
halinde yapılmakta olup işverenlere, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu yürürlüğe
girdiği tarihten itibaren uymakla yükümlü olduğu hükümler çerçevesinde, tespit edilen
mevzuata aykırılıkların giderilmesi için 1 aya yakın süre verilmektedir. İşverenler bu sürenin,
tespit edilen birçok noksan hususun giderilmesi için yeterli olduğunu ancak havalandırma
sisteminin tesis edilmesi, operatörlük belgesi ve ilkyardımcı sertifikası alınması, exproof
ekipmanların temini, montajı gibi konularda yetersiz olduğunu düşünmekte ve gelecek yıllarda
hazırlanacak programlı teftişlerin program süreleri ayarlanırken bu durumunda göz önünde
bulundurulması ve program sürelerin uzatılmasını önermektedirler.
3.2.Sektör/Alana İlişkin Sorunlara Yönelik İşyerlerinin Beyanları

Teftişler sırasında işverenler tarafından çalışanların iş sağlığı ve güvenliği konularında verilen
talimatlara uymamaları, bu konuya gereken önemi vermemeleri, bilinç düzeylerinin yetersiz
olması gibi sorunlar beyan edilmiştir. Çalışanlara daha sık ve etkili yöntemlerle iş sağlığı ve
güvenliği eğitimi verilmesi, iş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri ve işveren tarafından
yapılan saha gezilerinde alınması gerekli önlemlere ilişkin uyarılarda bulunulması çalışanların
bu konuda bilinçlenmesine yardımcı olacaktır. Bunun yanı sıra verilen talimatlara uyan ve bu
konuda gerekli hassasiyeti gösteren çalışanların ödüllendirilmesi gibi uygulamalar çalışanların
iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uymasını teşvik edecek ve bu uygulamaların teftişler
sırasında anlatılması da bu konuda sorun yaşayan işverenlere yol gösterecektir.
İş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri tarafından ise işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği

konularına gerekli önemi vermemeleri, kendilerine bildirilen önlemleri almamaları veya
önlemler için yeterli bütçe ayırmamaları gibi sorunlar müfettişlere bildirilmiştir.
3.3.İş Müfettişlerinin Değerlendirme ve Görüşleri

3.3.1. Mevzuatla İlgili Öneriler
Proje kapsamında teftişi yapılan işyerlerinde döküm, boya, kaplama gibi patlayıcı ortam
oluşturabilecek prosesler ile karşılaşılmıştır. İşyerlerinde patlayıcı ortam oluşturabilecek
risklere yönelik önlem alınması amacıyla Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden
Korunması Hakkında Yönetmelik çerçevesinde patlamadan korunma dokümanı hazırlanması
gerekmektedir. Çoğu işyerinde patlamadan korunma dokümanın kimler tarafından
hazırlanacağı ve nasıl hazırlanması gerektiği ile ilgili bilgi eksikliğinin olduğu ve söz konusu
yönetmelik hükümlerinin uygulanması konusunda sıkıntı yaşandığı tespit edilmiştir.
Dolayısıyla da patlamadan korunma dokümanlarının ilgili yönetmeliğe ve yönetmeliğin atıfta
bulunduğu standartlara uygun hazırlanmadığı görülmüştür. Oysa patlayıcı ortam oluşabilecek
4445
T.C.
yerler ile ilgili sınıflandırmaların doğru şekilde yapılabilmesi için bilimsel verilerden de
faydalanılarak uygun yöntem ve kriterlere göre patlamadan korunma dokumanı hazırlanması
en önemli aşamadır. Çünkü tehlikeli yerlerde kullanılacak olan ekipmanların ve koruyucu
sistemlerin seçimi ve patlayıcı ortam risklerinden korunmak için alınması gereken önlemler bu
sınıflandırmaya göre belirlenmektedir. Bu açıdan patlamadan korunma dokumanını
hazırlayacak kişilerin işinin ehli olması önem arz etmektedir. Ancak Çalışanların Patlayıcı
Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik kapsamında bu konuya ilişkin
detaylı bir hüküm yer almamaktadır. Söz konusu yönetmelikte patlamadan korunma dokumanı
hazırlamaya yekili kişilere belirli kriterler getirilmesinin (özel olarak eğitim alması, branşı vb.)
uygun olacağı düşünülmektedir.
3.3.2. İş Teftiş Kurulu Başkanlığı ve Diğer Kurum/Kuruluşlarla İlgili Öneriler

2017 yılı “Ana Metal Sanayisinde İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı Teftişi”, İş Teftiş Kurulu
Başkanlığı’nın her yıl belirlediği ilkeler çerçevesinde mevzuata aykırılığın yaygın olduğu veya
mevcut verilere göre olabileceği düşünülen iş kolu, meslek kodları ve faaliyet grupları ile
çalışma yaşamının önem arz eden hususlarına öncelik verilmek suretiyle gerçekleştirilmiştir.
Programlı teftiş kapsamına alınacak işyerlerinin belirlenmesinde, iş kollarına ve meslek
kodlarına dikkat edilirken faaliyet gruplarının belirlenmesinde “İş Sağlığı ve Güvenliğine
İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliğinde” yer alan NACE kodları belirleyici olmuştur. Seçilen
NACE kodları kapsamında programlı teftişe alınan işyerlerinde gerçekleştirilen teftiş
faaliyetlerinde sıklıkla söz konusu NACE kodunun işyerinde yürütülen asıl işle uyuşmadığı
tespit edilmiştir. Örneğin, SGK numarasında belirtilen “24.42” NACE koduyla alüminyum
üretimi işinde faaliyet gösterdiği düşünülen ve teftiş programına alınan işyerinin, teftiş
sırasında herhangi bir imalat yapmadığı, alüminyumdan imal edilen malzemelerin ticaretini
yaptığı tespit edilmiştir. Bu durumun çözümüne yönelik olarak, işverenlerce yetkili kurumlara
yapılan işyeri açma ve çalışma ruhsatı başvuruları işyerinde yürütülen asıl işin içeriği
hakkında detaylı bilgileri içerecek şekilde yapılmalıdır. Bu başvuruları değerlendiren yetkili
kurumlarca başvurular detaylı bir şekilde kontrol edilmelidir. Ayrıca yetkili kurumlara NACE
kodlarının doğru şekilde belirlenmesi hakkında yapılacak bilgilendirmeler teftişlerde benzer
durumlarla karşılaşılması ihtimalini azaltacaktır.
Yıl boyunca gerçekleştirilen teftişlerin hedefleri ve sonuçlarına yönelik yıl sonunda genel
değerlendirme raporu hazırlanmaktadır. Söz konusu genel değerlendirme raporunun
hazırlanmasında, programlı teftiş süresi boyunca müfettişlerce yapılan tüm iş ve işlemler
hakkında bilgilerin özetlendiği istatistik tabloları kaynak olarak kullanılmaktadır. Ancak
tablolarda istenilen bilgilerin uygulama esaslarında belirtilen hususlarla tam anlamıyla
uyuşmaması, müfettişlerce tabloların düzenlenmesi aşamasında ve bu tablolardan elde edilen
46 45
T.C.
verilerin genel değerlendirme raporunda yorumlanması aşamasında sorunlara sebep

olmaktadır. Bu nedenle genel değerlendirme raporunun düzenlenmesinde kullanılan istatistik
tablolarının, programlı teftiş teklifindeki uygulama esasları çerçevesine uygun olarak her yıl
revize edilmesi ve programlı teftiş faaliyetleri başlamadan, müfettişlere tebliğ edilmesi uygun
olacaktır.
“Ana Metal Sanayisinde İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı Teftişi” kapsamında ve 2017

Yılında İş Sağlığı ve Güvenliği Yönünden Yürütülecek Teftişlere İlişkin Uygulama Esasları
uyarınca İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği hükümleri
arasında yer alan lokal havalandırma ile ilgili hususlara ilişkin tespitler programlı teftiş
süresince sıklıkla yapılmıştır. İşyerlerinde genel havalandırma sistemi kurulması ise uygulama
esasları dışında tutulmuştur. Ancak metal sektörü için işyerlerinde genel havalandırma ile
lokal havalandırma sistemlerinin birbirinden bağımsız olarak düşünülmesi mümkün değildir.
Toplu koruma önlemlerinden biri olan genel havalandırma sistemlerinin işyerinde kurulması
meslek hastalıklarına sebep olabilecek risk faktörlerinin azaltılması bakımından önem
taşımaktadır. Bu açıdan genel ve lokal havalandırma sistemlerinin birbirini tamamlayan
unsurlar olduğu düşünülerek bundan sonra yürütülecek projelerde genel havalandırma ile ilgili
hususların da uygulama esaslarında yer alması gerektiği sonucuna varılmıştır.
“Ana Metal Sanayisinde İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı Teftişi" hazırlık aşamalarında

yalnızca 1 kez toplantı yapılmış olup müfettişler yeterince bilgilendirilmemiş ve proje
uygulama esasları hakkında detaylı çalışmalar yapılmamıştır. Program süresince de görevli
müfettişler bir araya gelerek teftişlerde karşılaşılan sorunlar hakkında fikir alışverişinde
bulunamamıştır. Bu sorunların çözümü için proje koordinatörü görevlendirilmesinin doğru
olacağı düşünülmektedir. Bu durum proje çalışmalarının daha sistemli yapılmasını, teftişlerin
daha verimli yürütülmesini ve yürütülen teftişlerde uygulama birliğini sağlayacaktır.
Mevzuata aykırılık tespit edilen işyerlerde işverenliğin talebi ve müffetişlerin uygun görmesi
sonucunda bildirim ve tutanak bırakma suretiyle teftişe ara verilmiştir. Verilen süre sonunda,
çoğu işyerinde yapılan teftişlerde, giderilmediği tespit edilen noksan hususlar için işverenin
talebi üzerine teftiş programını aksatmayacak şekilde süre uzatımına gidilmiş, teftiş dönemini
aşan durumlarda ise Başkanlığın onayı ile ek süre verilmiştir. Ancak bu durum işverenler
üzerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yasal yükümlülüğün ilgili kanunun yürürlüğe girdiği
tarihten itibaren değil, müfettişlerin işyerini teftişe geldikleri tarihten itibaren başladığı algısı
oluşturmakta olup teftişten önce önlem almayarak bütçe ayırmadığı her hususu adeta mali
açıdan kâr saymaktadır. Bu durumun önüne geçilmesi için işyerlerinin daha önce teftiş görüp
görmediği, işyerinde iş kazası ve meslek hastalığı kaydı olup olmadığı, iş sağlığı ve güvenliği
profesyonellerinin çalışıp çalışmadığı gibi kriterlere göre sınıflandırma yapılarak teftişlerin tek
veya iki aşamadan oluşacağına karar verilmesinin; daha önce teftiş gören ve mevzuata
aykırılıkları gidermemekte ısrar eden işyerlerinde teftişin tek aşama yapılmasının; tespit
4647
T.C.
edilecek mevzuata aykırılıklar için uygulanacak olan idari para cezasının caydırıcı
etkisiyle işverenin iş sağlığı ve güvenliği kapsamında teftişten önce önlem alması konusunda
olumlu sonuçlar doğuracağı düşünülmektedir. Bu sayede tek aşamalı teftişe giden müfettişin,
aynı işyerine birden fazla gitmesinin yarattığı iş yükü azaltılarak teftiş sürecinin daha etkin ve
verimli kullanılması sağlanacaktır.
Teftişlerde ekipman ve tesisatlara ait periyodik kontrol raporlarının İş Ekipmanlarının

Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’nde belirtilen hükümler çerçevesinde
düzenlenmediği, özellikle uygulanan periyodik kontrol metodunun, test, deney ve muayene
yöntemlerinin belirtilmediği ve raporların yetkili kişilerce düzenlenmediği ile ilgili pek çok
kez tespit yapılmıştır. Bu durumun çözümüne yönelik olarak periyodik kontrolleri yapmaya
yetkili kişi ve kuruluşların bilgilendirilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.
Programlı teftiş kapsamında teftiş yapılan işyerlerinde 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği
Kanunu hükümlerin anlaşılmadığı ve iş sağlığı ve güvenliği kültürünün oturmadığı
görülmüştür. Bazı işverenler iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yükümlülüklerin yalnızca teftiş
sırasında yerine getirilmesi gerektiği düşüncesine kapılarak iş sağlığı ve güvenliğine yönelik
önlemleri zamanında almamaktadır. Ayrıca bazı işverenler tespit edilen noksanlıkların
iyileştirilmesi için ayrılan bütçe ile herhangi bir iyileştirme yapılmadığında ödenecek olan
idari para cezasını mukayese ederek idari para cezasını ödemeyi tercih etmektedir. İşverenlerin
iş sağlığı ve güvenliği konusundaki bilinç düzeyinin artırılması amacıyla meslek odaları ve
sanayi kuruluşları gibi kuruluşlarla işbirliği içerisinde bilgilendirme faaliyetlerinin
yapılmasının olumlu sonuçlar doğuracağı düşünülmektedir.
48 47
T.C.
KAYNAKÇA
1. http://www.canpolisaj.com/sayfa-polisaj-nedir---polisaj-nasl-yaplr-49.html
2. http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari
3. Metal Sektöründe Faaliyet Gösteren İşyerlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönünden
Programlı Teftişe Ait 2016 Yılı Genel Değerlendirme Raporu
49
48
T.C.
KISIM II
FABRİKASYON METAL ÜRÜNLERİN İMALATINDA

50
49
T.C.
1. Teftişin Adı
Fabrikasyon Metal Ürünlerin İmalatında İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı Teftişi
2. Teftişin Amacı
Ülkemizde meydana gelen iş kazalarının metal işyerlerindeki oranı için Sosyal Güvenlik
Kurumu Başkanlığı (SGK) tarafından yayınlanan son dokuz yıla (2008-2016) ait
istatistikler incelendiğinde; ülkemizde meydana gelen iş kazalarının 2008 yılında
%9,55’inin, 2009 yılında %11,37’sinin, 2010 yılında % 11’inin, 2011 yılında %10,5’inin,
2012 yılında %9,41’inin, 2013 yılında %8,2’sinin, 2014 yılında %8,37’sinin, 2015 yılında
%7,96’sının ve 2016 yılında %7,21’inin1 inşaat iş kolunda meydana geldiği görülmektedir.
Tablo 1.1 - 2008-2016 yıllarına ait iş kazası istatistikleri

İş Kazası Ölüm
Yıl Oran
Tüm İş Kolları Metal Sektörü Tüm İş Kolları Metal Sektörü Oran (%)
(%)
2008 72.963 6.971 9,55 865 34 3,93
2009 64.316 7.314 11,37 1.147 11 0,96
2010 62.903 6.918 11,00 1.444 43 2,98
2011 69.227 7.268 10,50 1.710 72 4,21
2012 74.871 7.045 9,41 745 25 3,36
2013 191.389 15.699 8,20 1.360 35 2,57
2014 221.366 18.529 8,37 1.626 31 1,91
2015 241.547 19.221 7,96 1.252 37 2,96
2016 286.068 20.616 7,21 1.405 27 1,92
Tablo 1.1’de yer alan istatistikler, 88 ekonomik faaliyet sınıflaması (NACE Rev. 2)
içerisinde sadece 1 sınıflandırmanın (25 numaralı “Fabrikasyon metal ürünleri imalatı
(Makine ve teçhizat hariç)”) ölümle sonuçlanan iş kazalarının diğer sektörlere oranla düşük
olduğu görünmektedir. Ancak toplam iş kazası oranında yıllar içerisinde düşüş
gözlenmekte olsa da, 88 sınıflandırma içerisinden bir sınıflandırmanın iş kazası sayısal
verisindeki artışı özellikle son istatistik yılı olan 2016 yılında toplam 20.616 iş kazası
sayısı ile dikkat çekmektedir.
Bu tespitler doğrultusunda, fabrikasyon metal ürünlerin imalatı yapılan işyerlerinde iş

sağlığı ve güvenliği koşullarının iyileştirilmesi, çalışanlara sağlıklı ve güvenli çalışma
alanlarının oluşturulması ve özellikle ölümle sonuçlanabilecek iş kazalarının önemli
51
1
SGK İstatistiklerinde yer alan 25 numaralı NACE kodunun verileri ile elde edilmiş verilerdir.
50
T.C.
oranda azaltılması amacıyla metal iş kolunun yoğun olarak faaliyet gösterdiği şehirlerde;
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve buna bağlı mevzuat hakkında işverenler
bilgilendirilerek; mevzuatın emrettiği şekilde çalışanların sağlığı ve güvenliği için alınması
gereken önlemleri içeren konular hakkında incelemeler yapılması amaçlanmıştır.
3. Teftişte Görev Alan Müfettişler

Programlı teftişler İş Teftiş İzmir Grup Başkanlığı’nda görevli 1 iş başmüfettişi, 5 iş
müfettişi, 8 iş müfettişi yardımcısı olmak üzere toplam 14 iş müfettişi tarafından
gerçekleştirilmiştir.
4. Çalışma Takvimi
Programlı teftişler, 14 müfettiş tarafından gerçekleştirilmiştir. Programlı teftişler
kapsamında 2017 yılı Ocak ayında programlı teftişlerin hazırlık aşaması kapsamında
eğitim, toplantı faaliyetleri yürütülmüş; Şubat ile Ekim ayları arasında 7 heyet ile
programlı teftişler kapsamında planlanan teftişlerin gerçekleştirilmesi ve Kasım-Aralık
aylarında programlı teftişlerin genel değerlendirme raporunun hazırlanması faaliyetleri
yürütülmüştür. Programlı teftişlere ilişkin çalışma takvimi Tablo 1.2’de belirtilmiştir.
Tablo 1.2- Programlı teftiş çalışma takvimi

Takvim Dönemi/Ay Eylem
Ocak Programlı Teftişlerin Hazırlık Aşaması
Şubat-Mart
Nisan-Mayıs Programlı Teftişler Kapsamında Planlanan Teftişlerin
Haziran-Temmuz-Ağustos Yapılması
Eylül-Ekim
Programlı Teftişlerin Genel Değerlendirme Raporunun
Kasım-Aralık
Hazırlanması
5. Görev Yapılan İller

Fabrikasyon Metal Ürünlerin Imalatında Iş Sağlığı ve Güvenliği Programlı Teftişi
kapsamında; Şubat - Ekim ayları arasında İş Teftiş İzmir Grup Başkanlığı tarafından;
İzmir, Manisa, Kocaeli ve Bursa illeri olmak üzere toplam 4 ilde programlı teftişler
gerçekleştirilmiştir. Görev yapılan illerin aylara göre dağılımı Tablo 1.3’te belirtilmiştir.
Tablo 1.3- Görev yapılan illerin aylara göre dağılımı

Teftiş Dönemi Görev Yapılan İller
Şubat-Mart İzmir, Manisa ve Kocaeli
Nisan-Mayıs İzmir, Manisa ve Bursa
Haziran-Temmuz-Ağustos İzmir, Kocaeli ve Bursa
Eylül-Ekim İzmir, Manisa ve Bursa
52
51
T.C.
6. Teftişe Alınan İşyerleri Hakkında Genel Bilgiler

Fabrikasyon metal ürünlerin imalatının yapıldığı işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği
koşullarının iyileştirilmesi, çalışanlara sağlıklı ve güvenli çalışma alanlarının oluşturulması
için iş sağlığı ve güvenliği kültürünün yaygınlaştırılarak, özellikle ölümle sonuçlanabilecek
iş kazalarının büyük oranda azaltılması gibi amaçları sağlamak için belirlenen teftiş
stratejisi çerçevesinde; NACE Rev. 2 sınıflamasına göre “Fabrikasyon Metal Ürünleri
İmalatı (Makine ve Teçhizat Hariç)” kapsamındaki işyerlerinin teftişi gerçekleştirilmiştir.
53
52
T.C.
1. Gerekçe
Ülkemizde son yıllarda meydana gelen iş kazası sayısı ve ölümle sonuçlanan kaza sayıları
Tablo 1.1’de yer almaktadır. Özellikle Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarındaki son dört
yıla ait istatistikler incelendiğinde, iş kazası sayısındaki ani artış ve sayısal verinin
büyüklüğü dikkat çekmektedir. Bu durumun başlıca sebepleri; ülkemizde yapılan yasal
düzenlemeler ile iş kazası bildirimlerinin öneminde bir farkındalık yaşanması, ilerleyen
teknolojiye ayak uydurulmaması, iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin ikinci plana atılması,
alınan önlemlerin çalışanın inisiyatifinde devam etmesi, çalışanların yasal haklarını
bilmemesi ve sektörde güvenlik kültürünün yeterince gelişmemiş olmasıdır.
Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 81 sayılı Sözleşmesi uyarınca çalışanları korumak

ve çalışma yaşamı ile ilgili mevzuatın uygulanıp, uygulanmadığını izlemek ve denetlemek,
çalışma barışını sağlamak, ülkemizdeki iş kazaları ve meslek hastalıklarını önlenmek,
programlı teftiş gerekçesidir.
Bu programlı teftiş; iş kazalarının sıkça meydana geldiği iş ekipmanları önlemleri başta

olmak üzere belirlenen risklerin giderilmesi amacıyla teftişlerde gözlemlenecek mevzuata
aykırılıkların tespit edilmesi ve iş sağlığı ve güvenliği kültürünün yerleşmesine katkı
sağlamak amacıyla planlanmış, hazırlanmış ve onaya sunulmuştur. 29.12.2016 tarih ve 26
sayılı Bakan Oluru ve 17.01.2017 tarih ve 506 sayılı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı’nın
yazısına istinaden belirlenen ‘2017 yılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yönünden Yürütülecek
Teftişlere İlişkin Uygulama Esasları’ doğrultusunda programlı teftişlere, Şubat ayı
itibariyle başlanılması ve yıl içinde Ekim ayına kadar devam edilerek tamamlanması
planlanmıştır.
2. Yöntem
kapsamında yapılan teftişlerde aşağıdaki aşamalar uygulanmıştır;
1. İşyerinde işveren ve çalışanların çalışma hayatı ile ilgili mevzuat ve özellikle 6331
sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda belirtilen yükümlülükleri hakkında
bilgilendirilmesi,
2. İşyerinde yapılan teftişte belirlenen riskler doğrultusunda mevzuata ayrılıkların
belirlenmesi, teftiş sırasında giderilebilecek mevzuata aykırılıkların giderilmesi,
3. İşyerinde çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edilmesi durumunda
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 25. maddesi ve İşyerlerinde İşin
Durdurulmasına Dair Yönetmelik’in 7. maddesi gereği işin durdurulması,
4. İşyerinde belirlenen ve işin durdurulmasına gerekçe olan mevzuata aykırılıkların dışında
kalan diğer mevzuata aykırılıkları gidermek için süre talebinde bulunan ve talebi
54 müfettişlerce uygun görülen işverenliğe bildirim ve tutanak bırakma suretiyle teftişe ara
verilmesi,
53
T.C.
5. Verilen süre sonunda tebliğ edilen mevzuata aykırılıkların giderilip giderilmediğinin

kontrol edilmesi; giderilmeyen aykırılıkları için idari para cezası uygulanması istenmesi,
6. Şayet işyerinde işin durdurulması tedbiri uygulanmış ise; işverenin talebi üzerine, 6331
sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 25. maddesi ve İşyerlerinde İşin
Durdurulmasına Dair Yönetmelik’in 10. maddesi gereği durdurulan işyerinde daha önce
belirlenen ve durdurmaya neden olan mevzuata aykırılıkların giderilip giderilmediğinin
kontrol edilmesi,
7. Yıl içerisinde yapılan tüm teftişlerinin raporlarının incelenerek 2015/4 Sayılı Teftiş
Rehberi’ne uygun olarak genel değerlendirme raporu yazılması.

kapsamında; çok sayıda çalışana ulaşılması, iş sağlığı ve güvenliği koşullarının niteliğinin
ölçülmesi, olumsuz koşulların kabul edilebilir seviyeye getirilebilmesi, öncelikli olarak
hayati tehlike içeren unsurların hızlı bir şekilde takibe alınması, etkin ve caydırıcı idari
yaptırımlar uygulanarak denetim sürecinin sonunda iş sağlığı ve güvenliği gerekliliklerinin
işverenlerce ivedilikle yapılmasının sağlanması amacıyla; Fabrikasyon Metal Ürünlerin
İmalatında İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı Teftişi kapsamına alınan illerde, işyerinin
büyüklüğü, çalışan sayısı vb. göz önüne alınarak İş Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından İş
Teftiş İzmir Grup Başkanlığı’nca uygun görülen işyerleri seçilerek teftiş programları
hazırlanmıştır. Program kapsamına alınan işyerlerinin NACE kodları Tablo 2.1’de
verilmiştir.
Tablo 2.1- Teftiş programına alınan işyerlerinin NACE kodları

NACE Kodu Kod Tanımı
25.11 Metal yapı ve yapı parçaları imalatı
Merkezi ısıtma radyatörleri (elektrikli radyatörler hariç) ve sıcak su kazanları
25.21
(boylerleri) imalatı
25.50 Metallerin dövülmesi, preslenmesi, baskılanması ve yuvarlanması; toz metalürjisi
25.92 Metalden hafif paketleme malzemeleri imalatı
55
54
T.C.
Tablo 2.2- 2015 yılı iş göremezlik sürelerine (gün) göre iş kazası geçiren sigortalı sayıları 2
Kaza günü
Ekonomik Faaliyet Kaza günü
(iş 2 3 4 5+(1) * Toplam
Sınıflaması (NACE Rev. 2) (Çalışır)
göremez)
Metal Sektörü Toplamı 6.197 708 1.120 1.479 461 9.256 19.221
Tüm Sektörler Toplamı 117.892 18.086 21.261 24.228 6.346 0.931 41.547
Tablo 2.3- 2016 yılı iş göremezlik sürelerine (gün) göre iş kazası geçiren sigortalı sayıları
Kaza
Ekonomik Faaliyet Kaza günü günü
2 3 4 5+(1) * Toplam
Sınıflaması (NACE Rev. 2) (Çalışır) (iş
göremez)
Metal Sektörü Toplamı 7.481 688 1.219 1.539 430 9.259 20.616
Tüm Sektörler Toplamı 146.120 6.386 11.838 16.703 4.502 100.519 286.068

kapsamına alınan illerde yapılan iş, çalışan sayıları vb. işyeri bilgilerini içeren veriler
toplanarak; işyerinin büyüklüğü, sosyal tesislerin varlığı, makine parkının varlığı gibi
konular işyeri belirlemede kriter olarak kullanılarak bilinç oluşturmak adına sanayinin
yoğunluğunun fazla olduğu bölgeler göz önüne alınarak, aynı işverenin aynı bölgede
birden çok işyeri olup olmadığı gibi kriterler değerlendirilerek ve Bakanlık Oluru ve İş
Sağlığı ve Güvenliği Yönünden Yapılacak Teftişlere İlişkin Uygulama Esasları’nda
belirtilen hususları da göz önünde bulundurularak işyeri bilgileri İş Teftiş İzmir Grup
Başkanlığı tarafından değerlendirilerek müfettişlere görevlendirme yapılmıştır.
2
İş kazası vaka sayıları: 2012 ve öncesi yıllarda iş kazası geçiren sigortalı sayılarına ait istatistikler
verilirken ödemesi yapılıp kapatılan iş kazası vaka sayıları esas alınmaktaydı. 2013 yılından itibaren iş kazası
bildirim formunun elektronik ortamda alınmaya başlanması ile iş kazası geçiren tüm sigortalı sayılarına ait
veriler Avrupa Birliği standartları da (ESAW) dikkate alınarak verilmeye başlanılmıştır. ESAW
metodolojisine göre iş kazası sonrası işe başlama kazadan sonraki 5. günde meydana gelmiş ise bu iş kazası
istatistiklere yansıtılmaktadır.
* 5+1 : “3 günden fazla raporlu olunan (işten uzak kalınan) iş kazaları” kavramı ESAW
metodolojisinde aşağıdaki şekilde açıklanmaktadır. İş kazası geçiren sigortalının raporlu olduğu tam çalışma
günleri, kaza gününü dışarıda bırakacak şekilde düşünülmelidir. Sonuç olarak, “3 günden fazla”, “en az 4
gün” demektir ve bu da sadece işe başlamanın kazanın beşinci günü veya daha sonraki raporlu olunan
56 günlerin dâhil edileceğini gösterir. Buna dayalı olarak, “raporlu olunan (kaybedilen) gün sayısı” kaza sonrası
işe başlama kazayı takip eden beşinci günde gerçekleşirse 4 kayıp gün, altıncı günde gerçekleşirse 5 kayıp
gün, vb. olarak sayılmalıdır.
55
T.C.
5. Faaliyet Alanı Bilgileri (Sektör, İl, vb.)

5.1.Tanımlar
İşyeri: Mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile çalışanın
birlikte örgütlendiği, işverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden
bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler ile dinlenme,
çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim
yerleri ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçları da içeren organizasyon,
Çalışan: Kendi özel kanunlarındaki statülerine bakılmaksızın kamu veya özel işyerlerinde
istihdam edilen gerçek kişiyi,
İşveren: Çalışan istihdam eden gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum
ve kuruluşları,
İş kazası: İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren
veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen engelli hâle getiren olayı,
Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini

etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini,
Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana

gelme ihtimalini,
Önleme: İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili
riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümünü,
İş ekipmanı: İşin yapılmasında kullanılan herhangi bir makine, alet, tesis ve tesisatı,
Acil durum: İşyerinin tamamında veya bir kısmında meydana gelebilecek yangın,
patlama, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım, doğal afet gibi acil
müdahale, mücadele, ilkyardım veya tahliye gerektiren olayları,
tanımlar.
5.2.İşyerlerinin Tanımı
Fabrikasyon metal ürünlerin imalatının yapıldığı işyerlerinde programlı teftiş kapsamında
NACE kodu, 25; fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç) ile
tanımlanan işyerleri seçilmiştir.
2017 yılı “Fabrikasyon Metal Ürünlerin İmalatında İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı

Teftişi” kapsamında İş Teftiş İzmir Grup Başkanlığı bünyesinde oluşturulan 7 heyet
tarafından yapılan denetimlerde toplam 208 işyerinin teftişi yapılmıştır.
57
56
T.C.
5.3.Üretim Akış Şeması
Kesim
Şekillendir
me
Montaj/
Birleştirme
Parça
Temizleme
Boya
Parça
Kontrolü
Mamülün
Tamamlan
ması /
Sevkiyat
Şekil II.1- Fabrikasyon metal ürünlerin imalatına örnek üretim akış şeması

İşyerine ham madde olarak gelen metal levhalar lazer, plazma vb. gibi tezgahlarda istenilen
ebatlarda parçalara ayrılır; pres, abkant, torna vb. gibi tezgahlarda parçalara ayrılan metal
yüzeyler şekillendirilir; kaynak vasıtasıyla şekillendirilmiş parçalar birleştirilir; taşlama,
kumlama gibi işlemler vasıtasıyla birleştirilmiş yüzeylerin temizliği yapılır; temizliği
yapılmış yüzeyler boyama işleminden geçer; kalite ve son kontrollerden sonra son mamul
olarak sevkiyata hazır olur.
58
57
T.C.

Fabrikasyon metal ürünlerin imalatının yapıldığı işyerlerinde kullanılan başlıca iş
ekipmanları Tablo 2.4’de belirtilmiştir.
Tablo 2.4- Fabrikasyon metal işyerlerinde başlıca iş ekipmanları listesi

No Ekipman Türü No Ekipman Türü
1 Torna/ Freze 13 Forkliftler
2 Matkap 14 Zımpara Tezgâhları
3 CNC Tezgâhları 15 Kumlama Ekipmanları
4 Plazma Kesim-Lazer Kesim 16 Daire Testere, Şerit Testere vb.
5 Kaynak, Punta Kaynak, Robotlu Kaynak vb. 17 Rendeleme Tezgâhları
6 Hidrolik, Pnömatik, Ekzantrik vb. Presler 18 Delme Tezgâhları (Punch)
7 Abkant Presler 19 Rulo Açma Makineleri
8 Vinç/Tavan Vinçler 20 Hava Tabancaları
9 Ceraskallar 21 Giyotin Makas vb. Makas Makineleri
10 Transpaletler 22 Taşlama tezgâhları
11 Konveyör Bant Sistemleri vb. 23 Jeneratörler
12 Basınçlı Tüpler 24 Kompresörler

Fabrikasyon metal ürünlerin imalatının yapıldığı işyerlerinde kullanılan başlıca kimyasal
maddeler Tablo 2.5’te belirtilmiştir.
Tablo 2.5- Fabrikasyon metal işyerlerinde kullanılan başlıca kimyasal maddelerin listesi
No Kimyasal Türü No Kimyasal Türü
1 Endüstriyel Yağlar 5 Boya (Toz, solvent, elektrostatik vb.)
2 Metal İşleme Sıvıları 6 Tiner, Vernik
Zımpara, Kumlama ve Parlatmada
3 7 Yapıştırıcılar
Kullanılan Aşındırıcılar
Sınai Gazlar (LPG, LNG, O2, CO, CO2
4 8 Benzin vb.
vb.)
59
58
T.C.
2017 yılı için planlanan Fabrikasyon Metal Ürünlerin İmalatında İş Sağlığı ve Güvenliği
Programlı Teftişi kapsamında çalışmalar üç aşamada gerçekleştirilmiştir.
 Hazırlık Aşaması
 Teftiş Aşaması
 Değerlendirme Aşaması
İş Teftiş İzmir Grup Başkanlığı, İş Teftiş Kurulu Başkanlığı’nca Grup Başkanlıklarından
istenilen teftiş önerileri ve gerekçelerini içeren Yıllık Teftiş Programlarına ilişkin
tekliflerini 2016 yılı içerisinde hazırlamıştır. İş Teftiş İzmir Grup Başkanlığı; işyerleri ve
seçilen illerle ilgili teftiş sıklığı, sayısı ve aralıklarını belirlerken çeşitli verileri
kullanmıştır. Bunlardan en etkili olan verilerden biri ise, Sosyal Güvenlik Kurumu
tarafından yayınlanan ve Tablo 3.1’de belirtilen iş kazası istatistikleridir. Teklif hazırlık
aşamasında Sosyal Güvenlik Kurumu’nun en son yayınladığı istatistik olan 2015 yılı
istatistiklerinden faydalanılmıştır. Ülkemizde 2015 yılında yaşanan 241.547 iş kazası ve
1.252 ölümlü iş kazası ile teftiş programına alınması planlanan illerin yüzdelik payı
hesaplanmıştır.
Tablo 3.1- Teftiş alanı içerisindeki illerde 2015 yılı SGK iş kazası istatistikleri hakkındaki bilgiler
Ölümle Sonuçlanan İş
İl İş Kazası Yüzdelik Payı Yüzdelik Payı
Kazası
İzmir 24.774 10,26 66 5,27
Manisa 10.869 4,50 25 2,00
Bursa 19.615 8,12 66 5,27
Kocaeli 17.426 7,21 41 3,27
Toplam 72.684 30,09 198 15,81
Tablo 3.1 incelendiğinde; İş Teftiş İzmir Grup Başkanlığı tarafından teftiş programına
alınan 4 ile ait iş kazası oranı tüm iş kazaları oranının üçte biridir. Tablo 1.1’de iş
kazalarında metal sektörünün tüm sektörler içerisindeki payı görülmektedir. Bu nedenle
metal sektöründe bir programlı teftiş hazırlama sürecinde iş kazalarını önlemek amacıyla
üretim sahasında bulunan mevzuata aykırılıkların giderilmesini öncelikli ve önemli
kılmaktadır.
60
59
T.C.
Tablo 3.2- Teftiş alanı içerisindeki illerde 2015 yılında iş göremezlik sürelerine (gün) göre iş kazası
geçiren sigortalı sayıları
İller Kaza günü Kaza günü
2 3 4 5+(1) Toplam
(çalışır) (iş göremez)
İzmir 10.827 569 1.060 1.117 362 8.637 22.572
Manisa 2.550 297 419 567 373 5.079 9.285
Bursa 6.965 771 860 1.441 391 7.373 17.801
Kocaeli 5.765 736 1.187 1.372 360 8.006 17.426
TOPLAM 26.107 2.373 3.526 4.497 1.486 29.095 67.084
Tablo3.3- Teftiş alanı içerisindeki illerde 2016 yılında iş göremezlik sürelerine (gün) göre iş kazası
geçiren sigortalı sayıları
Kaza günü Kaza günü
İller 2 3 4 5+(1) Toplam
(çalışır) (iş göremez)
İzmir 12.979 449 997 1085 382 8.882 24.774
Manisa 3.698 411 573 755 439 4.993 10.869
Bursa 8.121 793 975 1.539 423 7.764 19.615
Kocaeli 7.231 602 1.073 1.151 405 8.723 19.185
TOPLAM 32.029 2.255 3.618 4.530 1.649 30.362 74.443
İş Teftiş İzmir Grup Başkanlığı’nın programlı teftiş kapsamına aldığı 4 ilin (İzmir, Manisa,
Bursa ve Kocaeli) 2015 ve 2016 yıllarına ait iş kazası istatistikleri incelendiğinde, illere ait
iş kazası, ölümle sonuçlanan iş kazası ve iş göremezlik sonuçları ve 4 il içerisindeki
sayıları Tablo 3.1, Tablo 3.2 ve Tablo 3.3’te görülmektedir.
Bu veriler göz önüne alınarak fabrikasyon metal sektörü için hazırlanan programlı
teftişlerin illere göre teftiş sayısının belirlenmesi, teftiş aralıkları, sıklığı ve ulaşılması
planlanan çalışan sayılarını içeren yıllık teftiş programlarına ilişkin teklifler hazırlanmıştır.
Programlı teftişler ile ilgili İş Teftiş İzmir Grup Başkanlığı’nda, fabrikasyon metal
ürünlerin imalatında iş sağlığı ve güvenliği programlı teftişlerinde görevli iş başmüfettişi,
iş müfettişi ve iş müfettişi yardımcıları ile toplantılar yapılmıştır.
Grup toplantılarında programlı teftişlerde görevli müfettişlere; yapılacak olan programlı

teftişlerin amacı, kapsamı, hedefi, işyerlerinin durumu, teftiş programları, programlı
teftişlerin aylık ve yıllık planlaması, yapılacak teftişlerin yöntemi ve uygulamalarından
bahsedilmiştir. Teftişlerde müfettişler tarafından düzenlenmesi veya işveren/vekili
tarafından hazırlanması istenilen bilgi ve belgelere ilişkin formlar ile ilgili görüşülmüş,
tutanakta ve raporda ayrıca yer alması düşünülen hususlar hakkında kararlar alınmıştır.
1- Fabrikasyon Metal Ürünlerin İmalatında İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı Teftişi
kapsamında gerçekleştirilen denetimler; 29.12.2016 tarih ve 26 sayılı Bakan Oluru ve
17.01.2017 tarih ve 506 sayılı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı’nın yazısına istinaden belirlenen 61
60
T.C.
‘2017 yılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yönünden Yürütülecek Teftişlere İlişkin Uygulama

Esasları’nda belirtilen hususlara uygun olarak planlanmış olup, teftiş süreci boyunca
(Şubat-Ekim 2017), 14 müfettiş ile oluşturulmuş olan 7 heyet tarafından uygulamaya
konulmuştur. 7 heyet tarafından yapılan denetimlerde, metal iş kolu kapsamında 208 adet
işyerinin teftişi yapılmıştır.
2- Fabrikasyon Metal Ürünlerin İmalatında İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı Teftişi,

‘2017 yılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yönünden Yürütülecek Teftişlere İlişkin Uygulama
Esasları’nda belirtildiği üzere, en az iki aylık olarak ve risk esaslı olarak düzenlenmiştir.
2017 yılı fabrikasyon metal işleri ile ilgili programlı teftişlerde tehlike kaynaklarının
etkileşimi göz önünde bulundurularak, öncelikle aşağıdaki başlıklar ve işyerlerindeki
fiziksel unsurlar dikkate alınarak teftişler gerçekleştirilmiştir.
 İş ekipmanlarında güvenlik,
 Yangın, patlama ve parlama riski,
 Elle taşıma işleri ve ergonomik riskler,
 Teftiş Rehberi I. Kitap I. Kısım IV. Bölüm Madde 3.6’da yer alan hükümler:
“ a) İşyerinde görevli iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin
ad ve soyadları, mesleki formasyon ve belge numaraları,
b) İşyerinin risk değerlendirmesi ile ilgili olarak belge düzenlenme tarihi, belge
sayfa sayısı ve imza sahiplerinin ad ve soyadları,
c) Çalışan temsilcisi/temsilcilerinin adı soyadı, işyerindeki görevi,
d) İş sağlığı ve güvenliği kurulu üyelerinin ad ve soyadları, görevleri, son toplantı
tarihi,
e) İşyerinin özelliğine göre müfettişçe tutanakta değinilmesi gerekli görülen diğer
hususlar.”
3- İki aylık planlanan programlı teftişlerde, işyerlerinde tespit edilen ve hayati tehlike
içermeyen mevzuata aykırılıkları gidermek için süre talebinde bulunan ve talebi
müfettişlerce uygun görülen işverenliğe bildirim ve tutanak bırakma suretiyle teftişe ara
verilmiştir.
4- Mevzuata aykırılıkların giderilip giderilmediğinin kontrol edilmesi aşamaları ile teftişler

tamamlanmıştır. Verilen süre sonunda tebliğ edilen mevzuata aykırılıkların giderilip
giderilmediği kontrol edilerek; giderilmeyen aykırılıklar için idari para cezası uygulanması
istenmiştir.
3. İstatistikler
2017 yılı Fabrikasyon Metal Ürünlerin İmalatında İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı
Teftişinin tamamlanmasının ardından 7 heyetin yıl boyunca yaptıkları programlı teftişlerle
ilgili istatistikler oluşturulmuş, veriler toplanarak bu bölümde verilen istatistiklere
62 ulaşılmıştır.
61
T.C.
3.1.İşyeri İstatistikleri
Teftişi toplam 4 ilde gerçekleşmiştir. Bu iller; İzmir, Manisa, Bursa ve Kocaeli’dir. 2017
yılı içerisinde teftiş kapsamına alınmış 208 işyerinden; 74 işyeri İzmir; 54 işyeri Manisa;
49 işyeri Bursa ve 31 işyeri Kocaeli il sınırları içerisinde yer almaktadır. Teftişi
gerçekleşen işyerlerinin illere göre dağılımı Şekil 3.1’de verilmiştir.
15%
36%
23%
26%
İzmir Manisa Bursa Kocaeli
Şekil 3.1- Teftiş yapılan işyerlerinin illere göre yüzdelik dağılımı
3.2.Çalışan Sayısı İstatistikleri

2017 yılı içerisinde gerçekleştirilen programlı teftişler kapsamında, 208 işyeri ile ilgili
olarak, İzmir ilinde yapılan teftişlerde 152 kadın, 1.347 erkek çalışan olmak üzere toplam
1.499 çalışana; Manisa ilinde yapılan teftişlerde 220 kadın, 1.026 erkek çalışan olmak
üzere toplam 1.246 çalışana; Bursa ilinde yapılan teftişlerde 251 kadın, 1.564 erkek çalışan
olmak üzere toplam 1.815 çalışana; Kocaeli ilinde yapılan teftişlerde 250 kadın, 2.044
erkek çalışan olmak üzere toplam 2.294 çalışana ulaşılmıştır. 2017 yılında yapılan
programlı teftişler kapsamında 873 kadın, 5.981 erkek ve 1 genç çalışan olmak üzere
toplam 6.855 çalışana ulaşılmıştır. Ayrıca teftişlerde 18 çırak ve 33 stajyere ulaşılmıştır.
Bir işyerinde ulaşılan ortalama çalışan sayısı yaklaşık 33 olmuştur.
63
62
T.C.
87%
13%
Kadın Çalışan Sayısı Erkek Çalışan Sayısı
Şekil 3.2- Teftiş sonucu ulaşılan kadın ve erkek çalışana ait yüzdelik dağılım
3.3.Programlı Teftişlerde Tespit Edilen Noksan Hususlara İlişkin İstatistikler

Teftişi kapsamında uygulama esasları dikkate alınmıştır.
İş Teftiş İzmir Grup Başkanlığı bünyesinde görevli 14 müfettişten oluşan 7 heyet ile
gerçekleştirilen ilk aşama ve ikinci aşama teftişlerde tespit edilen noksan hususlar 42 ayrı
başlıkta toplanmıştır. Bu başlıklar;
 Risk Değerlendirmesi,
 Patlamadan Korunma Dokümanı,
 Acil Durum Planı / Tatbikat,
 Çalışan temsilcisi,
 İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu,
 İş Güvenliği Uzmanı,
 İşyeri Hekimi,
 Diğer Sağlık Personeli,
 Destek Elemanı (Yangın Ekibi, İlkyardımcı vb.),
 Eğitim (İş Ekipmanı Kullanımı, Elle Taşıma vb.),
 Malzeme Güvenlik Bilgi Formları,
 Tesisatlar Periyodik Kontrolü,
 Basınçlı Kaplar Periyodik Kontrolü,
 Kaldırma İletme Ekipmanları Periyodik Kontrolü,
 Periyodik Kontrol Raporlarında Uygunsuzluklar,
 İş Ekipmanları ile ilgili Diğer Evraklar,
 Ortam Ölçümleri,
 Çalışma Talimatları,
64  Operatör Belgesi,
63
T.C.
 Operasyon Noktasına Erişim,

 Parça / Talaş Fırlaması,
 İş Ekipmanları Acil Durdurma Sistemleri,
 Sıcak Yüzeylere Temas,
 Tüplerin Devrilmesi,
 Kaynak İşleri ile ilgili Riskler,
 Havalandırma,
 Elektrik ile ilgili Riskler,
 Paratoner,
 Kaçak Akım Rölesi,
 Gövde Koruma Topraklaması,
 Ergonomi,
 Yüksekte Çalışma,
 Basınçlı Kaplar ile ilgili Riskler,
 Kaldırma İletme Ekipmanları ile ilgili Riskler,
 Acil Durum ile ilgili Riskler (Çıkış yolları, kapıları vb.),
 Uyarı-İkaz-İşaretleme,
 Depolama – İstifleme,
 Trafik Yolları ve Tehlikeli Alanlar, Yükleme yeri, Rampalar,
 Kişisel Koruyucu Donanım,
 Parlama, Patlama ile ilgili Riskler,
 Kimyasallar ile ilgili Riskler,
 Yangın ile ilgili Riskler,
olarak belirlenmiştir.
Şubat-Ekim ayları arasında 7 heyet tarafından 208 işyerinde yapılan birinci aşama
teftişlerde toplam 4.334 noksan husus tespit edilmiştir. 2 işyerinde mevzuata aykırılık
tespit edilmemiş olup; 206 işyerinde süre verilmesi uygulamasına gidilmiştir. İkinci aşama
teftişlerde 206 işyerinde 4.132 noksan giderilmiş; 194 noksan husus giderilmemiş, 8 yeni
noksan husus olmak üzere toplam 202 noksan husus tespit edilmiştir.
65
64
T.C.
Tablo 3.4- İşyerlerinde yapılan teftişlerde tespit edilen noksan hususların noksan gruplarına göre
sayısı
İkinci Aşama Teftişlerde Tespit Edilen Noksan
Birinci Aşama
Husus Sayısı
Teftişlerde
Birinci Teftişte İkinci Teftişte
Tespit Edilen İkinci Teftişte
Noksan Husus Grupları Tespit Edilip Tespit Edilen
Noksan Husus Tespit Edilen
Giderilmeyen Toplam
Sayısı Yeni Noksan
Noksan Husus Noksan Husus
Husus Sayısı
Sayısı Sayısı
Risk Değerlendirmesi 225 6 0 6
Patlamadan Korunma Dokümanı 88 12 0 12
Acil Durum Planı / Tatbikat 230 7 0 7
Çalışan temsilcisi 81 2 0 2
İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu 21 0 0 0
İş Güvenliği Uzmanı 62 2 0 2
İşyeri Hekimi 76 2 0 2
Diğer Sağlık Personeli 8 0 0 0
Destek Elemanı (Yangın Ekibi,
103 24 0 24
İlkyardımcı vb.)
Eğitim (İş Ekipmanı Kullanımı,
97 1 0 1
Elle Taşıma vb.)
Malzeme Güvenlik Bilgi Formları 25 0 0 0
Tesisatlar Periyodik Kontrolü 353 7 1 8
Basınçlı Kaplar Periyodik Kontrolü 185 5 1 6
Kaldırma İletme Ekipmanları
213 3 0 3
Periyodik Kontrolü
175 10 6 16
Uygunsuzluklar
İş Ekipmanları İle İlgili Diğer
169 7 0 7
Evraklar
Ortam Ölçümleri 37 1 0 1
Çalışma Talimatları 56 2 0 2
Operatör Belgesi 52 9 0 9
Operasyon Noktasına Erişim 272 10 0 10
Parça / Talaş Fırlaması 144 4 0 4
İş Ekipmanları Acil Durdurma
112 3 0 3
Sistemleri
Sıcak Yüzeylere Temas 31 0 0 0
Tüplerin Devrilmesi 79 1 0 1
Kaynak İşleri İle İlgili Riskler 59 5 0 5
Havalandırma 78 6 0 6
Elektrik İle İlgili Riskler 136 4 0 4
Paratoner 31 1 0 1
Kaçak Akım Rölesi 144 5 0 5
Gövde Koruma Topraklaması 146 11 0 11
Ergonomi 33 3 0 3
66
65
T.C.
Tablo 3.5 Devamı- İşyerlerinde yapılan teftişlerde tespit edilen noksan hususların noksan gruplarına
göre sayısı
Birinci Aşama
Birinci Teftişte İkinci Teftişte
Teftişlerde İkinci Teftişte
Tespit Edilip Tespit Edilen
Tespit Edilen Tespit Edilen
Noksan Husus Grupları Giderilmeyen Toplam
Noksan Husus Yeni Noksan
Noksan Husus Noksan Husus
Sayısı Husus Sayısı
Sayısı Sayısı
Yüksekte Çalışma 27 0 0 0
Basınçlı Kaplar İle İlgili Riskler 52 2 0 2
Kaldırma İletme Ekipmanları İle
95 2 0 2
İlgili Riskler
Acil Durum İle İlgili Riskler (Çıkış
103 5 0 5
yolları, kapıları vb.)
Uyarı-İkaz-İşaretleme 76 2 0 2
Depolama – İstifleme 31 3 0 3
Trafik Yolları ve Tehlikeli Alanlar,
71 2 0 2
Yükleme yeri, Rampalar
Kişisel Koruyucu Donanım 34 1 0 1
Parlama, Patlama İle İlgili Riskler 88 9 0 9
Kimyasallar ile İlgili Riskler 64 6 0 6
Yangın İle İlgili Riskler 172 9 0 9
TOPLAM 4334 194 8 202
3.4. Teftiş Sonucu İstatistikleri

Teftişi iki aşamalı olarak yürütülmüş, genel olarak ilk teftişte belirlenen ve hayati tehlike
içermeyen noksan hususlar için süre talebinde bulunan işverene müfettişin kanaati ile
uygun bir dönem içerisinde süre verilmiştir. Bu süre sonunda noksanlıklarının tamamını
gidermeyen veya bu süre içerisinde işyerinde yeni bir noksan hususun oluştuğu işyerlerine
idari yaptırımlar uygulanmıştır.
Teftişlerin 1. aşamasında 208 işyeri teftiş edilmiş, 2 işyerinde mevzuata aykırılıklar tespit
edilmemiş, 206 işyerinde mevzuata aykırılık tespit edilmiş olup işverenliğe talebi üzerine
süre verilmiştir. Teftişlerin 2. aşamasında 206 işyerinde yapılan teftişlerde 77 işyerinde
idari para cezası uygulanmış, 129 işyerinde mevzuata aykırılıkların giderilmesi nedeniyle
idari yaptırım uygulanması istenmemiştir. Programlı teftişler kapsamında toplam
uygulanması istenen idari para cezası miktarı 563.607 TL’dir.
67
66
T.C.
80
70
60
50
40 74
30 52 49
20 31
10
0
İzmir Manisa Bursa Adana
Şekil 3.3- Teftişlerin birinci aşamasında yapılan uygulamalarda süre verilen işyeri sayısının illere göre
dağılımı
80
70
60
50
40
30
20
10
0
İzmir Manisa Bursa Kocaeli
İdari Para Cezası Uygulanan
27 13 24 13
İşyerleri
Mevzuata Aykırılık Tespit
47 41 25 18
Edilmemiş İşyerleri
Şekil 3.4- Teftişlerin ikinci aşamasında yapılan uygulamaların illere göre dağılımı
68
67
T.C.
Programlı teftişler sırasında tespit edilen noksanlıklar aşağıdaki tabloda 42 başlık altında
toplanmıştır. Yıl içerisinde yapılan ilk aşama teftişlerde belirlenen noksan hususların sayısı
ile ikinci aşama teftişlerde belirlenen ilk teftişte belirlenen ve giderilmeyen mevzuata
aykırılıklar (A), ikinci aşama teftişlerde belirlenen mevzuata aykırılıklar (B) ve ikinci
aşama teftişlerde belirlenen toplam mevzuata aykırılık sayısı (T) Tablo 4.1’de
belirtilmiştir.
Tablo 4.1- Birinci ve ikinci aşama teftişlerde tespit edilen mevzuata aykırılıklar
Noksan Husus Sayısı
Sıra Dayanak-Noksan Husus 2. Teftiş
1. Teftiş
A B T
1 Risk Değerlendirmesi 225 6 0 6
2 Patlamadan Korunma Dokümanı 88 12 0 12
3 Acil Durum Planı / Tatbikat 230 7 0 7
4 Çalışan temsilcisi 81 2 0 2
5 İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu 21 0 0 0
6 İş Güvenliği Uzmanı 62 2 0 2
7 İşyeri Hekimi 76 2 0 2
8 Diğer Sağlık Personeli 8 0 0 0
9 Destek Elemanı (Yangın Ekibi, İlkyardımcı vb.) 103 24 0 24
10 Eğitim (İş Ekipmanı Kullanımı, Elle Taşıma vb.) 97 1 0 1
11 Malzeme Güvenlik Bilgi Formları 25 0 0 0
12 Tesisatlar Periyodik Kontrolü 353 7 1 8
13 Basınçlı Kaplar Periyodik Kontrolü 185 5 1 6
14 Kaldırma İletme Ekipmanları Periyodik Kontrolü 213 3 0 3
15 Periyodik Kontrol Raporlarında Uygunsuzluklar 175 10 6 16
16 İş Ekipmanları İle İlgili Diğer Evraklar 169 7 0 7
17 Ortam Ölçümleri 37 1 0 1
18 Çalışma Talimatları 56 2 0 2
19 Operatör Belgesi 52 9 0 9
20 Operasyon Noktasına Erişim 272 10 0 10
21 Parça / Talaş Fırlaması 144 4 0 4
22 İş Ekipmanları Acil Durdurma Sistemleri 112 3 0 3
23 Sıcak Yüzeylere Temas 31 0 0 0
24 Tüplerin Devrilmesi 79 1 0 1
25 Kaynak İşleri İle İlgili Riskler 59 5 0 5
26 Havalandırma 78 6 0 6
69
68
T.C.
Tablo 4.1 Devamı- Birinci ve ikinci aşama teftişlerde tespit edilen mevzuata aykırılıklar
Noksan Husus Sayısı
Sıra Dayanak-Noksan Husus 2. Teftiş
1. Teftiş
A B C
27 Elektrik İle İlgili Riskler 136 4 0 4
28 Paratoner 31 1 0 1
29 Kaçak Akım Rölesi 144 5 0 5
30 Gövde Koruma Topraklaması 146 11 0 11
31 Ergonomi 33 3 0 3
32 Yüksekte Çalışma 27 0 0 0
33 Basınçlı Kaplar İle İlgili Riskler 52 2 0 2
34 Kaldırma İletme Ekipmanları İle İlgili Riskler 95 2 0 2
35 Acil Durum İle İlgili Riskler (Çıkış yolları, kapıları vb.) 103 5 0 5
36 Uyarı-İkaz-İşaretleme 76 2 0 2
37 Depolama - İstifleme 31 3 0 3
38 Trafik Yolları ve Tehlikeli Alanlar, Yükleme yeri, Rampalar 71 2 0 2
39 Kişisel Koruyucu Donanım 34 1 0 1
40 Parlama, Patlama İle İlgili Riskler 88 9 0 9
41 Kimyasallar ile İlgili Riskler 64 6 0 6
42 Yangın İle İlgili Riskler 172 9 0 9
TOPLAM 4334 194 8 202
Tablo 4.1 incelendiğinde, programlı teftişler kapsamında yapılan teftişlerde; birinci aşama
teftişlerde en çok tespit edilen 5 mevzuata aykırılık başlığı şu şekildedir:
 Tesisatlar Periyodik Kontrolü,
 Operasyon Noktasına Erişim,
 Acil Durum Planı / Tatbikat,
 Risk Değerlendirmesi,
 Kaldırma İletme Ekipmanları Periyodik Kontrolü.
Tablo 4.1 incelendiğinde, programlı teftişler kapsamında yapılan teftişlerde; ikinci aşama
teftişlerde en çok tespit edilen 5 mevzuata aykırılık başlığı şu şekildedir:
 Destek Elemanı (Yangın Ekibi, İlkyardımcı vb.),
 Periyodik Kontrol Raporlarında Uygunsuzluklar,
 Patlamadan Korunma Dokümanı,
 Gövde Koruma Topraklaması,
 Operasyon Noktasına Erişim.
70
69
T.C.
Birinci Aşama Teftişlerinde Tespit Edilen Noksan Husus Sayısı İkinci Aşama Teftişlerinde Tespit Edilen Noksan Husus Sayısı
400
350
300
250
200
150
100
50
71
Şekil 4.1- Teftişlerin birinci ve ikinci aşamalarında tespit edilen mevzuata aykırılıklar
70
T.C.
Tablo 4.2- Teftişlerde tespit edilen noksan hususların tüm noksan hususlar arasındaki yüzdelik dilimi
Birinci
Birinci Aşama İkinci Teftişte Aşamadaki İkinci Aşamadaki
Teftişlerde Tespit Edilen Tespitin Tespitin
Noksan Husus Grupları Tespit Edilen Toplam Mevzuata Mevzuata
Noksan Husus Noksan Husus Aykırılıkların Aykırılıkların
Sayısı Sayısı Tamamına Tamamına Oranı
Oranı
Risk Değerlendirmesi 225 6 5,19 % 2,97 %
Patlamadan Korunma
88 12 2,03 % 5,94 %
Dokümanı
Acil Durum Planı / Tatbikat 230 7 5,31 % 3,47 %
Çalışan temsilcisi 81 2 1,87 % 0,99 %
İş Sağlığı ve Güvenliği
21 0 0,48 % 0,00 %
Kurulu
İş Güvenliği Uzmanı 62 2 1,43 % 0,99 %
İşyeri Hekimi 76 2 1,75 % 0,99 %
Diğer Sağlık Personeli 8 0 0,18 % 0,00 %
Destek Elemanı (Yangın
103 24 2,38 % 11,88 %
Ekibi, İlkyardımcı vb.)
Eğitim (İş Ekipmanı
97 1 2,24 % 0,50 %
Kullanımı, Elle Taşıma vb.)
Malzeme Güvenlik Bilgi
25 0 0,58 % 0,00 %
Formları
Tesisatlar Periyodik
353 8 8,14 % 3,96 %
Kontrolü
Basınçlı Kaplar Periyodik
185 6 4,27 % 2,97 %
Kontrolü
Kaldırma İletme
Ekipmanları Periyodik 213 3 4,91 % 1,49 %
Kontrolü
Periyodik Kontrol
Raporlarında 175 16 4,04 % 7,92 %
Uygunsuzluklar
İş Ekipmanları İle İlgili
169 7 3,90 % 3,47 %
Diğer Evraklar
Ortam Ölçümleri 37 1 0,85 % 0,50 %
Çalışma Talimatları 56 2 1,29 % 0,99 %
Operatör Belgesi 52 9 1,20 % 4,46 %
Operasyon Noktasına
272 10 6,28 % 4,95 %
Erişim
Parça / Talaş Fırlaması 144 4 3,32 % 1,98 %
İş Ekipmanları Acil
112 3 2,58 % 1,49 %
Durdurma Sistemleri
Sıcak Yüzeylere Temas 31 0 0,72 % 0,00 %
Tüplerin Devrilmesi 79 1 1,82 % 0,50 %
Kaynak İşleri İle İlgili
59 5 1,36 % 2,48 %
Riskler
72 Havalandırma 78 6 1,80 % 2,97 %
T.C.
Tablo 4.2 Devam- Teftişlerde tespit edilen noksan hususların tüm noksan hususlar arasındaki yüzdelik
dilimi
Birinci
Birinci Aşama İkinci Teftişte Aşamadaki İkinci Aşamadaki
Teftişlerde Tespit Edilen Tespitin Tespitin
Noksan Husus Grupları Tespit Edilen Toplam Mevzuata Mevzuata
Noksan Husus Noksan Husus Aykırılıkların Aykırılıkların
Sayısı Sayısı Tamamına Tamamına Oranı
Oranı
Paratoner 31 1 0,72 % 0,50 %
Kaçak Akım Rölesi 144 5 3,32 % 2,48 %
Gövde Koruma
146 11 3,37 % 5,45 %
Topraklaması
Ergonomi 33 3 0,76 % 1,49 %
Yüksekte Çalışma 27 0 0,62 % 0,00 %
Basınçlı Kaplar İle İlgili
52 2 1,20 % 0,99 %
Riskler
Kaldırma İletme
Ekipmanları İle İlgili 95 2 2,19 % 0,99 %
Riskler
Acil Durum İle İlgili Riskler
103 5 2,38 % 2,48 %
(Çıkış yolları, kapıları vb.)
Uyarı-İkaz-İşaretleme 76 2 1,75 % 0,99 %
Depolama - İstifleme 31 3 0,72 % 1,49 %
Trafik Yolları ve Tehlikeli
Alanlar, Yükleme yeri, 71 2 1,64 % 0,99 %
Rampalar
Kişisel Koruyucu Donanım 34 1 0,78 % 0,50 %
Parlama, Patlama İle İlgili
88 9 2,03 % 4,46 %
Riskler
Kimyasallar ile İlgili Riskler 64 6 1,48 % 2,97 %
Yangın İle İlgili Riskler 172 9 3,97 % 4,46 %
TOPLAM 4.334 202 100 % 100 %
73
T.C.
4,7 %
95,3 %
Yapılan Teftişler Sonucu Devam Eden Noksan Husus Sayısı

Yapılan Teftişler Sonucu Giderilen Noksan Husus Sayısı
Şekil 4.2- Yapılan teftişler sonucunda tespit edilen mevzuata aykırılıkların giderilme oranı
Tablo 4.2 incelendiğinde, birinci aşama teftişlerde tüm mevzuata aykırılıklar arasında
“Patlamadan Korunma Dokümanı”, “Destek Elemanı (Yangın Ekibi, İlkyardımcı vb.)”,
“Periyodik Kontrol Raporlarında Uygunsuzluklar”, “Operatör Belgesi”, “Kaynak İşleri İle
İlgili Riskler”, “Havalandırma”, “Gövde Koruma Topraklaması”, “Ergonomi”, “Acil
Durum İle İlgili Riskler (Çıkış yolları, kapıları vb.)”, “Depolama – İstifleme”, “Parlama,
Patlama İle İlgili Riskler”, “Kimyasallar ile İlgili Riskler” ve “Yangın İle İlgili Riskler”
başlığındaki mevzuata aykırılıkların ikinci teftişlerde yüzdelik dilimi yükselmiştir.
Tablo 4.2 incelendiğinde birinci aşama teftişlerde en çok tespit edilen mevzuata
aykırılıklardan, tüm mevzuata aykırılıklar arasında;
 Tesisatlar periyodik kontrolü %8,14’lik yüzdelik dilime sahipken bu oran ikinci
teftişte %3,96’ya düşmüştür.
 Operasyon noktasına erişim %6,28’lik yüzdelik dilime sahipken bu oran ikinci
teftişte %4,95’e düşmüştür.
 Acil durum planı / tatbikat %5,31’lik yüzdelik dilime sahipken bu oran ikinci
teftişte %3,47’ye düşmüştür.
 Risk değerlendirmesi %5,19’luk yüzdelik dilime sahipken bu oran ikinci teftişte
%2,97’ye düşmüştür.
 Kaldırma iletme ekipmanları periyodik kontrolü %4,91’lik yüzdelik dilime
sahipken bu oran ikinci teftişte %1,49’a düşmüştür.
74
T.C.
Tablo 4.3- Yapılan teftişler sonucu tespit edilen mevzuata aykırılıkların giderilme oranları
TOPLAM SAYI Giderilme
Sıra Noksan Husus Grupları
1. Teftiş 2. Teftiş Oranı
1 Risk Değerlendirmesi 225 6 97,33 %
2 Patlamadan Korunma Dokümanı 88 12 86,36 %
3 Acil Durum Planı / Tatbikat 230 7 96,96 %
4 Çalışan temsilcisi 81 2 97,53 %
5 İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu 21 0 100 %
6 İş Güvenliği Uzmanı 62 2 96,77 %
7 İşyeri Hekimi 76 2 97,37 %
8 Diğer Sağlık Personeli 8 0 100 %
9 Destek Elemanı (Yangın Ekibi, İlkyardımcı vb.) 103 24 76,70 %
10 Eğitim (İş Ekipmanı Kullanımı, Elle Taşıma vb.) 97 1 98,97 %
11 Malzeme Güvenlik Bilgi Formları 25 0 100 %
12 Tesisatlar Periyodik Kontrolü 353 8 97,73 %
13 Basınçlı Kaplar Periyodik Kontrolü 185 6 96,76 %
14 Kaldırma İletme Ekipmanları Periyodik Kontrolü 213 3 98,59 %
15 Periyodik Kontrol Raporlarında Uygunsuzluklar 175 16 90,86 %
16 İş Ekipmanları İle İlgili Diğer Evraklar 169 7 95,86 %
17 Ortam Ölçümleri 37 1 97,30 %
18 Çalışma Talimatları 56 2 96,43 %
19 Operatör Belgesi 52 9 82,69 %
20 Operasyon Noktasına Erişim 272 10 96,32 %
21 Parça / Talaş Fırlaması 144 4 97,22 %
22 İş Ekipmanları Acil Durdurma Sistemleri 112 3 97,32 %
23 Sıcak Yüzeylere Temas 31 0 100 %
24 Tüplerin Devrilmesi 79 1 98,73 %
25 Kaynak İşleri İle İlgili Riskler 59 5 91,53 %
26 Havalandırma 78 6 92,31 %
27 Elektrik İle İlgili Riskler 136 4 97,06 %
28 Paratoner 31 1 96,77 %
29 Kaçak Akım Rölesi 144 5 96,53 %
30 Gövde Koruma Topraklaması 146 11 92,47 %
31 Ergonomi 33 3 90,91 %
32 Yüksekte Çalışma 27 0 100 %
33 Basınçlı Kaplar İle İlgili Riskler 52 2 96,15 %
34 Kaldırma İletme Ekipmanları İle İlgili Riskler 95 2 97,89 %
35 Acil Durum İle İlgili Riskler (Çıkış yolları, kapıları vb.) 103 5 95,15 %
36 Uyarı-İkaz-İşaretleme 76 2 97,37 %
37 Depolama – İstifleme 31 3 90,32 %
38 Trafik Yolları ve Tehlikeli Alanlar, Yüklemyeri, Rampalar 71 2 97,18 %
39 Kişisel Koruyucu Donanım 34 1 97,06 %
40 Parlama, Patlama İle İlgili Riskler 88 9 89,77 %
41 Kimyasallar ile İlgili Riskler 64 6 90,63 %
42 Yangın İle İlgili Riskler 172 9 94,77 %
75
TOPLAM 4334 202 95,34 %
T.C.
Tablo 4.3 incelendiğinde; “İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu”, “Diğer Sağlık Personeli”,
“Malzeme Güvenlik Bilgi Formları”, “Sıcak Yüzeylere Temas” ve “Yüksekte Çalışma” ile
ilgili mevzuata aykırılıkların %100 oranında giderildiği görülmektedir.
Tablo 4.3 incelendiğinde, birinci aşama teftişlerde tespit edilen mevzuata aykırılıkların
ikinci aşama teftişlerdeki giderilme oranları görülmektedir. İşyerlerinde en çok tespit
edilen mevzuata aykırılığın giderilme oranları incelendiğinde en yüksek giderilme oranı
%100 ile “İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu”, “Diğer Sağlık Personeli”, “Malzeme Güvenlik
Bilgi Formları”, “Sıcak Yüzeylere Temas” ve “Yüksekte Çalışma” ile ilgili mevzuata
aykırılıklar olduğu; en düşük giderilme oranı ise %76,70 ile “Destek Elemanı (Yangın
Ekibi, İlkyardımcı vb.)” ile ilgili mevzuata aykırılıklara ait olduğu görülmüştür. Şekil 4.2
ve Tablo 4.3 incelendiğinde, yapılan iki aşamalı teftişler sonucu ilk teftişte tespit edilen
mevzuata aykırılıkların yaklaşık %95’inin ikinci teftişlerde giderildiği görülmektedir.
Tablo 4.4- Teftişler süresince mevzuat dayanaklarına göre noksan hususların tespit edilme ve
giderilme oranları
Birinci
Teftiş
Teftişte İkinci Teftişte
Sonucu
Tespit Tespit Edilen
Kanun Madde Noksan
Yönetmelik Edilen Noksan
No No Hususların
Noksan Hususların
Giderilme
Hususların Oranı (%)
Oranı (%)
Oranı (%)
6331 10/1 - 0,51 0,50 95,45
6331 4/1-a - 0,07 0,00 100,00
6331 6/1-a - 0,53 0,50 95,65
6331 8/1 - 0,02 0,00 100,00
6331 10/4 - 0,16 0,50 85,71
6331 11 - 1,62 1,98 94,29
6331 14/1 - 0,05 0,00 100,00
6331 15/1 - 0,02 0,00 100,00
6331 15/2 - 0,07 0,00 100,00
6331 17 - 0,51 2,48 77,27
6331 20/1 - 1,32 0,50 98,25
6331 20/4 - 0,05 0,00 100,00
6331 22 - 0,02 0,00 100,00
Çalışanların Gürültü İle İlgili
6331 30 Risklerden Korunmalarına Dair 0,14 0,00 100,00
Yönetmelik
Çalışanların İş Sağlığı ve
6331 30 Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve 0,25 0,00 100,00
Esasları Hakkında Yönetmelik
Çalışanların Patlayıcı Ortamların
6331 30 Tehlikelerinden Korunması 5,08 11,39 89,55
Hakkında Yönetmelik
76
T.C.
Tablo 4.4 Devamı- Teftişler süresince mevzuat dayanaklarına göre noksan hususların tespit edilme ve
giderilme oranları
Birinci
Teftiş
Teftişte İkinci Teftişte
Sonucu
Tespit Tespit Edilen
Kanun Madde Noksan
Yönetmelik Edilen Noksan
No No Hususların
Noksan Hususların
Giderilme
Hususların Oranı (%)
Oranı (%)
Oranı (%)
6331 30 Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği 0,88 0,50 97,37
İş Ekipmanlarının Kullanımında
6331 30 Sağlık ve Güvenlik Şartları 57,94 54,95 95,58
Yönetmeliği
İş Güvenliği Uzmanlarının
6331 30 Görev, Yetki, Sorumluluk ve 0,67 0,00 100,00
Eğitimleri Hakkında Yönetmelik
İş Sağlığı ve Güvenliği
6331 30 0,37 0,00 100,00
Hizmetleri Yönetmeliği
İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları
6331 30 0,12 0,00 100,00
İş Sağlığı ve Güvenliği Risk
6331 30 4,66 1,49 98,51
Değerlendirmesi Yönetmeliği
İşyeri Bina ve Eklentilerinde
6331 30 Alınacak Sağlık ve Güvenlik 12,83 11,39 95,86
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik
İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık
Personelinin Görev, Yetki,
6331 30 1,25 0,00 100,00
Sorumluluk ve Eğitimleri
İşyerlerinde Acil Durumlar
6331 30 8,42 12,87 92,88
Kimyasal Maddelerle
6331 30 Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik 1,45 0,95 96,83
Önlemleri Hakkında Yönetmelik
Kişisel Koruyucu Donanımın
6331 30 İşyerlerinde Kullanılması 0,53 0,00 100,00
Sağlık ve Güvenlik İşaretleri
6331 30 0,41 0,00 100,00
Yönetmeliği
6331 30 Tozla Mücadele Yönetmeliği 0,05 0,00 100,00
Tablo 4.4 incelendiğinde, birinci teftişler sonucunda en çok tespit edilen mevzuata
aykırılık “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği”
kapsamında olmuştur. Teftişler sonucunda bu mevzuata aykırılık dayanağı ile ilgili
%95,58’lik oran ile iyileştirme sağlanmıştır. Teftişler sonucu en az iyileştirme oranına
%77,27’lik orana sahip olan 6331 sayılı Kanun’un “Çalışanların eğitimi” başlıklı 17.
maddesinde olduğu görülmektedir.
77
T.C.
V. BÖLÜM: SONUÇ
1. Giderilmeyen Mevzuat İhlalleri ve Yapılan İdari İşlemler
1.1. Giderilmeyen Mevzuat İhlalleri

Teftişi kapsamında teftişi gerçekleştirilen 208 işyerinde yapılan teftişlerin sonuçları
incelendiğinde; toplam 4.334 adet mevzuata aykırılık tespit edilmiştir. Tespit edilen 4.334
noksanlıktan 4.132 madde ikinci teftişler sonucunda giderilmiştir.
Giderilmeyen mevzuata aykırılıklar tespit edilen toplam noksan hususların yaklaşık

%4,7’ini oluşturmaktadır. İkinci aşama teftişlerde tespit edilen 202 adet mevzuata
aykırılığın 194 maddesi birinci aşama teftişlerde tespit edilmiş ve giderilmemiş aykırılıklar
iken 8 maddeyi ikinci aşama teftişte yeni tespit edilen aykırılıklar olmuştur. Teftişler
sonucunda giderilmediği tespit edilen mevzuata aykırılıkların noksanlık sınıfına göre
dağılımına bakıldığında genel çalışma şartları ile ilgili noksanlıkların ilk sırada olduğu
görülmektedir.
Tablo 5.1- Yapılan teftişlerin ikinci aşamasında tespit edilen mevzuata aykırılıklar
2. Teftiş Sonucu
Sıra Noksan Husus Grupları Giderilmeyen
Noksan Sayısı
1 Risk Değerlendirmesi 6
2 Patlamadan Korunma Dokümanı 12
3 Acil Durum Planı / Tatbikat 7
4 Çalışan temsilcisi 2
5 İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu 0
6 İş Güvenliği Uzmanı 2
7 İşyeri Hekimi 2
8 Diğer Sağlık Personeli 0
9 Destek Elemanı (Yangın Ekibi, İlkyardımcı vb.) 24
10 Eğitim (İş Ekipmanı Kullanımı, Elle Taşıma vb.) 1
11 Malzeme Güvenlik Bilgi Formları 0
12 Tesisatlar Periyodik Kontrolü 8
13 Basınçlı Kaplar Periyodik Kontrolü 6
14 Kaldırma İletme Ekipmanları Periyodik Kontrolü 3
15 Periyodik Kontrol Raporlarında Uygunsuzluklar 16
16 İş Ekipmanları İle İlgili Diğer Evraklar 7
17 Ortam Ölçümleri 1
18 Çalışma Talimatları 2
19 Operatör Belgesi 9
20 Operasyon Noktasına Erişim 10
21 Parça / Talaş Fırlaması 4
22 İş Ekipmanları Acil Durdurma Sistemleri 3
78 23 Sıcak Yüzeylere Temas 0
T.C.
Tablo 5.1 Devamı- Yapılan teftişlerin ikinci aşamasında tespit edilen mevzuata aykırılıklar
2. Teftiş Sonucu
Sıra Noksan Husus Grupları Giderilmeyen
Noksan Sayısı
24 Tüplerin Devrilmesi 1
25 Kaynak İşleri İle İlgili Riskler 5
26 Havalandırma 6
27 Elektrik İle İlgili Riskler 4
28 Paratoner 1
29 Kaçak Akım Rölesi 5
30 Gövde Koruma Topraklaması 11
31 Ergonomi 3
32 Yüksekte Çalışma 0
33 Basınçlı Kaplar İle İlgili Riskler 2
34 Kaldırma İletme Ekipmanları İle İlgili Riskler 2
35 Acil Durum İle İlgili Riskler (Çıkış yolları, kapıları vb.) 5
36 Uyarı-İkaz-İşaretleme 2
37 Depolama - İstifleme 3
38 Trafik Yolları ve Tehlikeli Alanlar, Yükleme yeri, Rampalar 2
39 Kişisel Koruyucu Donanım 1
40 Parlama, Patlama İle İlgili Riskler 9
41 Kimyasallar ile İlgili Riskler 6
42 Yangın İle İlgili Riskler 9
TOPLAM 202
1.2. Uygulanması İstenilen İdari Para Cezaları

Teftişi kapsamında toplam uygulanan idari para cezası miktarı (77 işyeri) 563.607 TL’dir.
Bu para cezalarının istatistiki verileri Tablo 5.2’de belirtilmiştir.
Tablo 5.2- Uygulanan idari para cezalarının iller bazında dağılımı

İdari Para Cezası Uygulanan İşyeri
İller Uygulanan Toplam İdari Para Cezası
Sayısı
İzmir 159.612 27
Manisa 113.897 13
Bursa 111.149 24
Kocaeli 178.949 13
TOPLAM 563.607 77
79
T.C.
1.3. Suç Duyurusu ve İhbarlar

Teftişi kapsamında suç duyurusu, ihbar ve bildirimde bulunulmamıştır.
2. Teftiş Sonuçları İle İlgili Genel Değerlendirme

Teftişi, İş Teftiş İzmir Grup Başkanlığı’nda görevli iş başmüfettişi, iş müfettişi ve iş
müfettişi yardımcıları tarafından Şubat ile Ekim ayları arasında gerçekleştirilmiştir.
İki aşamalı olarak gerçekleştirilen programlı teftişlerde iş ekipmanlarında güvenlik ile ilgili
olarak; “Operasyon Noktasına Erişim” noksanının iyileştirme oranı %96,32; “Parça / Talaş
Fırlaması” noksanının iyileştirme oranı %97,22; “İş Ekipmanları Acil Durdurma
Sistemleri” noksanının iyileştirme oranı %97,32; “Sıcak Yüzeylere Temas” noksanının
iyileştirme oranı % 100,00; “Tüplerin Devrilmesi” noksanının iyileştirme oranı % 98,73;
“Kaynak İşleri İle İlgili Riskler” noksanının iyileştirme oranı % 91,53; “Gövde Koruma
Topraklaması” noksanının iyileştirme oranı % 92,47; “Basınçlı Kaplar İle İlgili Riskler”
noksanının iyileştirme oranı % 96,15 ve “Kaldırma İletme Ekipmanları İle İlgili Riskler”
noksanının iyileştirme oranı % 97,89’dur.
Yapılan iki aşamalı teftişler sonucu ilk teftişte tespit edilen mevzuata aykırılıklar ve ikinci
teftişte tespit edilen yeni mevzuata aykırılıklar ile birlikte teftiş sonucu toplam giderilme
oranının %95,3 olduğu görülmektedir.
Kişisel koruyucu donanımlar ile ilgili iyileştirme oranı %97’dir. Teftişlerde bu husus ile
ilgili iyileştirmeler iyi düzeyde sağlanmakta; fakat genel olarak kullanımın devamlılığı ile
ilgili sorunlarla karşılaşılmaktadır.
Belirlenen öncelikli riskler arasında bulunan elektrik ile ilgili noksan hususların en yüksek
oranda tespit edildiği görülmektedir. İşyerlerinde kaçak akım rölesi tesis edilmemesi,
edilse dahi kullanılan iş ekipmanlarının iç düzeneklerindeki hatalar yüzünden çalışmaması
nedeniyle etkisiz hale getirilmesi; elektrik kablolarının, prizlerinin yerleşimlerinin yapılan
işe uygun şekilde tesis edilmesinin planlanmaması bu sonucun başlıca nedenlerindendir.
Programlı teftişler kapsamında yapılan toplam 208 işyerinden 206 işyerine işverenliğin
talebi üzerine mevzuata aykırılıkların giderilmesi için süre verilmiştir. 2 işyerinde
mevzuata aykırılık tespit edilmemiş veya teftiş sırasında mevzuata aykırılıklar
giderilmiştir.
Teftişin ikinci aşamasında toplam 206 işyerine süre verilmiş, 129 işyerinde (%62,6)
mevzuata aykırılık tespit edilmemiştir; 77 işyerinde (%37,3) idari para cezası uygulanması
istenmiştir.
80
T.C.
3. İş Müfettişlerinin Değerlendirme ve Görüşleri

Teftişin heyet halinde yapılması ile teftişte geçirilen sürenin uzatılmasının iş mevzuatına
yönelik ihlallerin azaltılmasına ve daha verimli teftiş yapılmasına olumlu katkısı
gözlemlenmiştir.
Programlı teftiş kapsamında iki aşamalı denetim yapmanın hem işveren hem de çalışanlar
için eğitici bir yönü olduğu düşünülmektedir. Bu denetim şekliyle sektörel bazlı noksanlar
tespit edilmekte ve verilen süre sonunda büyük ölçüde giderilmektedir.
Genel olarak fabrikasyon metal sektöründe iş sağlığı ve güvenliği denildiğinde işverenlerin

ve çalışanların akıllarına sadece kişisel koruyucu donanımları temin etmeleri ve
kullanmaları gelmektedir. Genel olarak kişisel koruyucu donanımların, işyeri bina ve iş
ekipmanlarında tehlike kaynaklarının tüm önlemlere rağmen sıfır riske indirilemeyen
durumlarda kullanmaları gereken bir donanım olduğu bilinci görülememiştir.
Fabrikasyon metal sektöründe, çalışanların kullandıkları iş ekipmanlarında yeterli güvenlik

şartları bulunmadığı anlaşılmıştır. Yapısal olarak da (elektrik hattı, alan darlığı,
havalandırma yetersizliği gibi) bir takım uygunsuzlukların iş sağlığı ve güvenliğini
sağlamada engelleyici birer faktör olduğu ortaya çıkmıştır.
Metal sektörü makine ve ekipmanların yoğun olarak kullanıldığı ve emek iş gücünün

bulunduğu bir sektör olup ülkemizde çok yaygındır. İş sağlığı ve güvenliği yönünden
ortaya çıkan bu risklerin tespit edilebilmesi ve gerekli önlemlerin alınabilmesi için sektöre
yönelik bilgi birikimine sahip olunması önem taşımaktadır. İş güvenliği uzmanları ile ilgili
yapılması düşünülen sektörel uzmanlaşma konusu kapsamında metal sektörünün de ele
alınması ve bu sektörde uzmanlık yapacak kişilerin uygun formasyona sahip olanlar
arasından seçilmesine yönelik yasal düzenlemelerin yapılmasının faydalı olacağı
değerlendirilmektedir.
4. Mevzuatla İlgili Öneriler

2017 yılı “Fabrikasyon Metal Ürünlerin İmalatında İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı
Teftişi” kapsamında iş sağlığı ve güvenliği konularında işyerlerinde yapılan çalışmalar
genel olarak değerlendirildiğinde; işyerlerinde yaygın olarak kalifiye eleman sıkıntısı,
çalışan sirkülasyonunun fazla oluşu, metal sektörünün çoğunlukla orta ve küçük işletme
düzeyinde oluşu hem çalışma koşul ve şartlarının iyileştirilmesini, hem de iş sağlığı ve
güvenliği organizasyonun yapılarak gerekli önlenmelerin alınmasını güçleştirmektedir.
İş sağlığı ve güvenliği mevzuatımızda hayati tehlike oluşturan hususların neler olduğu ve

tespit edilen hususlardan hangilerinin acil müdahaleyi gerektirdiği konusunda bir 81
düzenleme bulunmamaktadır. İşyerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve
T.C.
şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hangi hususların hayati tehlike olarak
kabul edileceği ve bu hususlardan hangilerinin acil müdahaleyi gerektirdiği konularında
düzenleme yapılması bu konularda oluşan tereddüt ve uygulama farklılıklarını ortadan
kaldıracaktır.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 6. maddesinde; “Mesleki risklerin önlenmesi ve bu

risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak, iş sağlığı ve güvenliği
hizmetlerinin sunulması için işverenlerin çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri
hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirir. Çalışanları arasında belirlenen niteliklere
sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık
ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir. Ancak belirlenen niteliklere ve
gerekli belgeye sahip olması hâlinde, tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak, bu
hizmetin yerine getirilmesini kendisi üstlenebilir.” hükmü bulunmaktadır. Bu hüküm
gereğince işverenler iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinin görevlendirilmesini ya kendi
bünyelerinde çalışan kişilerden ya da anlaşma yaptıkları ortak sağlık ve güvenlik
birimlerinden hizmet alımı suretiyle gerçekleştirmektedir. İş sağlığı ve güvenliği
profesyonellerinin ücretleri hizmet verdikleri işverenler tarafından ödenmektedir. Bu
durum iş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimlerinin, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak
yapmış oldukları öneri ve tespitlerin işveren tarafından dikkate alınmamasına, çoğu
zamanda uygulanmamasına neden olabilmektedir. Bu sebeple mevzuatımızda iş güvenliği
uzmanının maddi bakımdan işverenle olan bağını ortadan kaldıracak mevzuat
düzenlemesinin yapılması, iş güvenliği profesyonellerinin daha sağlıklı olarak çalışma
yapmasını sağlayacaktır.
İşverenler ile sözleşme imzalayan ortak sağlık ve güvenlik Birimleri, İSG-Katip sisteminde
işyerinde çalışan sayısı değiştiğinde; iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi veya diğer sağlık
personellerinin sürelerini güncellememektedir. İşyerlerinde teftiş yapıldığı sırada sürelerin
güncellenmesi gerektiği belirtildiğinde ortak sağlık ve güvenlik birimi firmalarının
sorumlu müdürleri, çalışma sürelerini ayda bir güncellediklerini ve bunun yeterli olduğunu
söylemektedirler. Hatta bu durumun mevzuatta yer aldığı gibi yanlış bir algı oluşmuştur.
Bu şekilde çalışan iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi veya diğer sağlık personelleri
mevzuatın öngördüğünden daha fazla işyerinde görevlendirilmektedir. İSG-Katip
sisteminde düzenleme yapılarak ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin çalışan iş güvenliği
uzmanı, işyeri hekimi veya diğer sağlık personellerinin sürelerini güncellemeden yeni bir
işyerine görevlendirilmesi işlemi yapılmasına izin verilmemesi, süresi yetersiz durumda
olan işyerleri için uyarı sisteminin ve kısa yolların olması gibi İSG-Katip sisteminde
sürelerin güncel tutulmasını zorunlu kılacak düzenlemeler yapılması, iş güvenliği uzmanı,
işyeri hekimi veya diğer sağlık personellerinin etkin ve verimli çalışmasına olanak
sağlayacaktır.
82 Metal sektöründe önlemlerin bir aşaması da kullanılan iş ekipmanlarının üretimi safhasında

sağlanabilir. Yer asansörü, gırgır vinç, cephe iskeleleri, seyyar iskeleler, el merdivenleri
T.C.
gibi ekipmanların üretim aşamalarında kullanım aşamasında iş sağlığı ve güvenliği için

gerekli donanım ve eklentilerin üretimi ile ilgili TSE standartları zorunlu standartlar
değildir. Bu durum ekipmanların maliyetinin düşürülmesi için, ilk eksiltilen sistemlerinin
iş güvenliği sistemleri olması sonucunu doğurmaktadır. İlgili standartlara atıf yapan
mevzuatımız ekipmanların önlemlerinin alınması yükümlülüğünü işverene vermektedir.
İşveren önlem almakta, fakat bu durum önlemler için kalıcı çözümler sağlamamaktadır. Bu
ekipmanlar için hazırlanan TSE standartlarının zorunlu olması üretimden başlayarak
çalışma hayatında iş sağlığı ve güvenliği seviyesinin yükseltilmesine katkı sağlayacaktır.
Yapılan denetimlerde sıkça rastlanan bir husus iş ekipmanlarının periyodik kontrol

raporlarına dair uygunsuzluklardır. Maalesef halen periyodik kontrol raporlarındaki
bölümler mevzuatta belirtildiği şekillerde yapılmamakta, hatalar ortaya çıkmaktadır. Bir
diğer husus ekipmanın kontrollünde çıkan uygunsuzlukların giderilip yenisinin
düzenlenmesi gerektiği kontrolü yapan kişilerce benimsenip uygulanmamaktadır. Bu
durumla ilgili olarak mevzuatta belirtilen kriterlere uygun periyodik kontrol raporların
hazırlanıp ilgili yönetmeliklere eklenmesi doğru uygulama yapılmasını sağlayacaktır.
5. İş Teftişi ve Diğer Kurum/Kurumlarla İlgili Öneriler

Yapılan teftişlerde işverenlerce çalışacak kalifiye eleman sıkıntısı olduğu sıkça belirtilmiş
olup, bunun için meslek lisesi, meslek yüksekokulları gibi eğitim kurumlarının teşvik
edilmesi gerektiği ve yeterli donanımlı işgücü sağlayacak şekilde planlama yapılması
gerektiği düşünülmektedir.
Öğrenim düzeyinin, güvenlik kültürü ile yakından ilişkili olduğu, öğrenim düzeyi
yükseldikçe iş kazası oranlarının düşeceği bilinen bir gerçektir. Güvenlik kültürü,
ilkokuldan itibaren olmalıdır ve bu bilincin oluşturulmasına öğrenim hayatıyla
başlanmalıdır. İş sağlığı ve güvenliği kültürünün oluşması ve bu konuda alt yapısı sağlam
işyerleri ve çalışanlar için çok küçük yaşta eğitilmenin şart olduğu gerçektir. İlköğretim
düzeyinden başlanarak özellikle teknik eleman yetiştiren okullarda iş sağlığı ve güvenliği
eğitimi içerikli dersler verilmeli ve sürdürülebilir hale getirilebilir.
Çalışanların ve işverenlerin güvenlik kültürünü artırılması amacıyla işyerlerinde güvenli

çalışmayı teşvik edici çalışmalar, eğitici ve faydalı uygulama modelleri geliştirilebilir.
İşyerlerinde makine ve ekipmanlardan kaynaklanan güvenlik problemlerinin başında

makina ve ekipmanların standartlara uygun olmaması veya gerekli koruyucu donanımların
bulunmaması gelmektedir. Ekipmanlara ait güvenlik donanımlarının opsiyonel olarak
sunulmakta ve güvenlik donanımına sahip olmayan ürünler fiyat açısından daha uygun
olması sebebiyle işverenlerce tercih edilmektedir. Hem ülkemizde üretilen hem de ihraç
edilen ürünlerde güvenlik donanımı olmayan ekipman ve makinaların piyasaya
sürülmesine izin verilmez ise bu durumun önüne geçilebilir.
83
T.C.
Fotosel, ışın bariyeri, switch, dedektör gibi güvenlik donanımlarının temin edilmesindeki
aksaklıklar meydana gelmekte ve eski makinelere bu tip güvenlik donanımlarının
entegresinde sıkıntı yaşanmaktadır. Bu tip güvenlik sistemlerinin geliştirilmesinin
kullanımının yaygınlaştırılması üzerine çalışmalar yapılabilir.
Eski ve güvenlik donanımların entegresi zor ve uyumsuz iş ekipmanlarının yerine

yenilerinin temin edilmesi için gerekli teşvik ve iyileştirme programları uygulanabilir.
İş sağlığı ve güvenliğini bir kurum kültürü haline getirmiş ve bu durumu sürdürebilir kılan
işverenlere yönelik kamusal avantajlar sağlanabilir.
84
T.C.
KAYNAKÇA
1. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, T.C. Resmi Gazete, 28339, 30/06/2012

2. İş Teftiş İzmir Grup Başkanlığı 2017 yılı Fabrikasyon Metal Ürünlerin İmalatında İş
Sağlığı ve Güvenliği Programlı Teftişleri kapsamında görevlendirilmiş müfettişlerin
teftişlerinden elde edilen veriler
3. T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu Yıllık İstatistikleri,
2008-2016
8485
T.C.
KISIM III
OTOMOTİV YAN SANAYİSİNDE

86 85
T.C.

1.Teftişin Adı
Otomotiv Yan Sanayisinde İş Sağlığı ve Güvenliği Programlı Teftişi
2.Teftişin Amacı
Yapılacak olan programlı teftişler ile;
 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve bu kanuna bağlı mevzuatın uygulanması
konusunda işverenlerin ve ilgili kişilerin bilgilendirilmesi,
 Risk değerlendirmesi, acil durum eylem planı gibi iş güveliği açısından önem arz eden
dökümanların mevzuata uygun şekilde ele alınmasının sağlanması,
 İşyerinde bulunan riskler ve bu riskler sonucu meydana gelebilecek iş kazaları
hakkında işverenlere rehberlik edilmesi,
 Teftişlerde tespit edilecek mevzuata aykırılıkların giderilmesinin sağlanması,
 Otomotiv yan sanayi ürünleri imalatında kullanılan presler, karıştırıcılar, silindir
çiftleri, enjeksiyon presleri, kaldırma araçları vb. gibi iş ekipmanlarında kazalara sebep
olabilecek hareketli ve döner parçalar gibi risklerin tespit edilmesi ve teftiş süresi
içerisinde giderilmesinin sağlanması,
 Yangın ve patlama riskinin bulunduğu ortamlarda yangına ve patlamaya karşı yeterli
önlem alınmasının sağlanması, bu ortamlarda kullanılacak ekipmanların gerekli
durumlarda exproof özellikte olmasının sağlanması,
 Yangın ve acil durum ekiplerinin oluşturulması, eğitilmesi ve periyodik tatbikatların
yapılması ile işletmelerin acil durumlara hazırlıklı olmalarının sağlanması,
 Kullanılan kimyasallar ve iş akışına bağlı olarak iş ekipmanlarından zararlı gaz ve
tozların ortaya çıktığı yerlerde uygun lokal ve genel havalandırma sistemlerinin
bulunmasının sağlanması ve gereken durumlarda uygun kişisel koruyucuların
kullanılmasının sağlanması ile meslek hastalıklarının önlenmesi,
 İşyerlerinde yapılan işlerin ergonomi prensiplerine uygun şekilde yürütülmesi için
bilinç oluşturulması, ağır yüklerin elle taşınması yerine ergonomik aparatların
kullanılmasının sağlanması ve ergonomik risk analizleri ile kas- iskelet sistemiyle ilgili
meslek hastalıklarının önlenmesi,
 Elektrik ve topraklama tesisatı ile ilgili eksikliklerin giderilerek ilgili mevzuata uygun
hale getirilmesi ve gerek yangın gerek elektrik çarpması şeklindeki iş kazalarının
azaltılmaya çalışılması,
 İşyerlerinde bulunan riskler ile ilgili olarak gerekli yerlerde yeterli miktarda uyarı ve
ikaz işaretlerinin bulunmasının sağlanması ile çalışanların bu risklerin farkındalığının
arttırılması,
8687
T.C.
 Sonuç olarak işveren ve işyeri çalışanlarının bilinçlendirilerek işyeri ortamlarının daha

güvenli hale getirilmesi ve iş kazası ve meslek hastalıklarının azaltılmasına yardımcı
olunması,
amaçlanmıştır.
3.Teftişte Görev Alan Müfettişler

Programlı teftişlerde, 8 heyet halinde; 4 iş müfettişi ve 12 iş müfettişi yardımcısı olmak üzere
toplam 16 müfettiş görev almıştır.
4.Çalışma Takvimi
Çalışma takvimi Tablo 1.1’de verilmiştir.
Tablo 1.1- Çalışma takvimi

Aylar İl Faaliyet
Ocak Bursa Teftişe Hazırlık
Şubat - Mart
Nisan- Mayıs Teftişlerin Gerçekleştirilmesi ve Raporların
Bursa-İzmir-Kocaeli
Haziran -Temmuz-Ağustos Yazılması
Eylül-Ekim
Kasım-Aralık Bursa Değerlendirme Raporunun Yazılması
5.Görev Yapılan İller

Teftişler; Bursa, İzmir ve Kocaeli olmak üzere sektörün yoğunlaştığı 3 ilde
gerçekleştirilmiştir.
6.Teftişe Alınan İşyerleri Hakkında Genel Bilgiler

Otomotiv ana ve yan sanayisi ülkemizin en önemli lokomotif sektörlerinden biridir. Otomotiv
yan sanayisinde faaliyet gösteren firmalar genellikle İstanbul, Bursa ve İzmir’de yoğunlaşmış
olup, bölgesel bazda değerlendirildiğinde, firmalarının % 75’inin Marmara, % 13’ünün Ege,
% 7’sinin İç Anadolu ve % 5’inin de diğer bölgelerde bulunduğu görülmektedir. Otomotiv yan
sanayisi toplam 150.000 kişiye doğrudan, yaklaşık 750.000 kişiye de dolaylı istihdam
sağlamaktadır. Sektör, yazılım ağırlıklı üretimi nedeniyle büyük ölçüde teknik personel
istihdam etmektedir. Bu nedenle, ülkenin teknik kültür düzeyinin artmasına katkıda
bulunmaktadır. Diğer taraftan, küçük işyerleri yaratma özelliği ile teknik kültürün topluma
yayılmasını sağlamaktadır.
Türk otomotiv yan sanayisi, mamul üretim kapasitesi, mamul çeşitliliği ve ulaştığı standartlar
itibariyle, Türkiye’de imal edilen taşıt araçları için gerekli olan ve aşağıda özetlenen parça ve
komponentlerin hemen hemen tamamını karşılayabilecek düzeye erişmiştir;
88 87
T.C.
• Komple motor ve motor parçaları,

• Aktarma organları,
• Fren sistemleri ve parçaları,
• Hidrolik ve pnömatik aksamlar,
• Süspansiyon parçaları,
• Emniyet aksamları,
• Kauçuk ve lastik parçalar,
• Şasi aksam ve parçaları,
• Dövme ve döküm parçaları,
• Elektrik ekipmanları ve aydınlatma sistemleri,
• Akü,
• Oto camları,
• Koltuklar
İş sağlığı ve güvenliği açısından değerlendirildiğinde, otomotiv yan sanayisinde yapılan işler

tehlikelidir. Çünkü presler, CNC makineleri, metal şekillendirme makineleri (kesim, büküm
vb.) gibi çok tehlikeli iş ekipmanlarının kullanımı söz konusudur. Ayrıca otomotiv yan
sanayisi işyerlerinde ihtiyaca göre astarlama, boyama gibi işlemlerin yapılması yanıcı
kimyasalların kullanılmasını zorunlu kılmakta, bundan dolayı yangın parlama patlama riskleri
ortaya çıkmaktadır. Ergonomi ise otomotiv yan sanayisinde önem arz eden diğer bir husustur.
Ergonomi prensiplerinin dikkate alınmaması sonucu üretim ve montaj aşamalarında sürekli
yapılan tekrarlı çalışmalar ve zorlanmalar nedeniyle çalışanlarda kas ve iskelet sistemi
rahatsızlıkları meydana gelebilmektedir.
8889
T.C.

1. Gerekçe
Ülkemizde otomotiv yan sanayisi sektöründe kullanılan başta presler, cnc makineleri ve kaldırma
araçları gibi iş ekipmanlarında yeterli iş güvenliği önlemleri alınmaması ve iş güvenliği
eğitimlerinin yetersiz olması gibi çeşitli nedenlerle çok sayıda yaralanmalı, uzuv kayıplı ve
ölümlü iş kazaları meydana gelmektedir. Ayrıca çalışanların işletmelerde kaynak, boya vb.
üretim prosesleri sırasında ortaya çıkan zararlı toz, duman ve gazlara maruz kalması sonucu
sağlığı bozulabilmekte veya yapılan çalışmalarda ergonomi prensiplerinin dikkate alınmaması
sonucu kas ve iskelet sistemi rahatsızlıkları şeklinde meslek hastalığı oluşma riskleri de ortaya
çıkmaktadır.
Sektörde meydana gelen kazalara ilişkin bilgiler Tablo 2.1’de verilmiştir. Tabloda açıkça
görüldüğü üzere sektörde yaşanan iş kazası sayıları artmaktadır.
Tablo 2.1- Sektöre ait iş kazası istatistikleri

Yıllar İş Kazası Sayısı Ölüm Sayısı Meslek Hastalığı
2016 9.533 3 18
2015 8.107 8 32
2014 6.375 5 22
2016 yılı için bu kazaların sektörün hangi alt dallarında meydana geldiği Tablo 2.2’de detaylı
olarak verilmiştir.
Tablo 2.2- Sektöre ait 2016 yılı iş kazası istatistikleri

İş Kazası Ölüm Meslek
Sayısı Sayısı Hastalığı
0-Motorlu kara taşıtlarının
29-Motorlu kara taşıtı. treyler (römork)
1-Motorlu kara
1.945 1 9
ve yarı treyler (yarı römork) imalatı
taşıtlarının imalatı imalatı

2-Motorlu kara taşıtları
karoseri (kaporta)
karoseri (kaporta) imalatı,
imalatı, treyler(römork) 788 0 1
treyler (römork) ve yarı
ve yarı treyler (yarı
treyler (yarı römork) imalatı
römork ) imalatı
1-Motorlu kara taşıtları için
elektrik ve elektronik 238 0 0
donanımlarının imalatı
için parça ve aksesuar
2-Motorlu kara taşıtları için
imalatı
diğer parça ve aksesuarların 6.562 2 8
imalatı
Toplam 9.533 3 18
90 89
T.C.
Bu istatistikler incelendiğinde, sektörde iş kazası sayıları “motorlu kara taşıtları için diğer parça
ve aksesuarların imalatı” işini yapan işletmelerde diğer işletmelere göre çok yüksektir. Çünkü bu
işletmelerde proses gereği yeterli tedbirler alınmadığı durumda tehlike arz eden iş ekipmanı
çeşidi ve kullanımı fazladır. Ayrıca bu işletmelerin sayısı da ana sanayi işletmelere göre çok daha
fazladır.
Yukarıda belirtilen iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesine yardımcı olunması ve

işyerlerinin daha güvenli daha getirilmesi amacıyla; İş Teftiş Kurulu Başkanlığımızca
programlı teftiş konusunda dikkate alınacak riskler ve hususlar; iş ekipmanlarında güvenlik,
elle taşıma işleri ve ergonomik riskler, yangın, parlama ve patlama ve Teftiş Rehberi I. kitap I.
kısım IV. bölüm Madde:3.6’da yer alan hükümler olarak belirlenmiştir. Bu riskler ve hususlar
aşağıda alt maddeler halinde detaylı olarak açıklanmıştır.
 Presler, CNC makineleri, giyotin makas, abkant pres vb. metal şekillendirici iş
ekipmanları, karıştırıcılar, silindir çiftleri, kayış kasnak sistemler, dişli çark sistemler
vb. gibi iş ekipmanlarının döner ve hareketli aksamlarının oluşturduğu riskler,
 Yangın, parlama ve patlamalarla ilgili oluşması muhtemel riskler,
 Lokal ve genel havalandırma sistemlerinin yokluğu veya uygunsuzluğundan
kaynaklanan riskler,
 İşe uygun kişisel koruyucu donanım kullanılmamasından kaynaklanan riskler,
 Çalışanın ağır kaldırma, sürekli tekrarlanan hareketlerle çalışma gibi ergonomik
olmayan şekillerde çalışmasından kaynaklanan ergonomik riskler,
 Elektrik tesisatı ve kullanımından kaynaklı riskler,
 Uyarıcı levhalar ve işaretlerin yokluğundan doğabilecek riskler,
 Kayma ve yüksekten düşme ile ilgili riskler,
 İşyerinde mevzuata uygun isg profesyonellerinin istihdamının sağlanması
 İşyeri risk değerlendirmelerinin mevzuata uygun şekilde düzenlenmesi,
 İşyerinde mevzuata uygun çalışan temsilcisi/temsilcilerinin görevlendirilmesi,
 İşyerinde mevzuata uygun iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturulması ve düzenli olarak
toplantıların yapılması
2. Yöntem
Programlı teftiş kapsamında Bakanlığımızın 2015 /4 Sayılı Genelgesi eki Teftiş Rehberi 1.
Kitap 1. Kısım 2. Bölüm 4.4. Maddesinde yer alan "İş teftişine ilişkin gerek uluslararası
mevzuatta gerekse ulusal mevzuatta, teftiş süresi içinde tamamlanabilecek ve düzeltilebilecek
mevzuata aykırılıklarla ilgili olarak önel verilmesi uygulaması getirilmiş olduğundan, hem
programlı hem de program dışı teftişlerde, işverence noksanlık ve aykırılıkların giderilmesine
yönelik talepler ile ilgili olarak teftişe ara verilmesi yoluna gidilmesi, önleme odaklı iş teftişi
anlayışının bir parçası olacağından; yapılan teftiş esnasında mevzuata aykırılıklar tespit
edilmesi ve bunların işverence giderileceği beyan edilmesi halinde, mevzuata aykırılıkların
9091
T.C.
işverence uygun sürede giderilebileceğinin müfettişçe takdir edilmesi durumunda bir bildirim
düzenlenerek işverene süre verilir. Söz konusu bildirim işveren veya vekiline tebliğ edilerek
teftişe ara verilir. " hükümleri dikkate alınarak teftişler yapılmıştır.
Görevler 2 (iki) aylık programlar şeklinde düzenlenmiş ve iki aşamalı şekilde

gerçekleştirilmiştir. Teftişin birinci aşamasında eksiklikler tespit edilmiş ve gidermek için süre
talebinde bulunan ve talebi müfettişlerce uygun görülen işverenliğe bildirim düzenlenerek süre
verilmiş, verilen süre sonunda işyerine tekrar gidilerek eksikliklerin giderilip giderilmediği
kontrol edilerek teftişler tamamlanmıştır.

İşyerlerini seçerken otomotiv yan sanayisi ürünleri imalatını belirten 29.32 nolu NACE kodu
dikkate alınmıştır. Bu NACE kodunun ve alt dallarına ait kodların açıklaması Tablo 2.3’te
verilmiştir.
Tablo 2.3- Seçilen işyerlerine ait NACE kodları

29.32 Motorlu kara taşıtları için diğer parça ve aksesuarların imalatı
Motorlu kara taşıtları için diğer parça ve aksesuarların imalatı (fren, vites
kutusu, jant, süspansiyon sistemleri, amortisör, radyatör, egzoz, debriyaj,
29.32.20 Tehlikeli
direksiyon kutusu, rot, rotbaşı, rotil vb.) (traktör, itfaiye araçları, vb. için olanlar
dahil)
Motorlu kara taşıtları için karoser, kabin ve kupalara ait parça ve aksesuarların
29.32.21 Tehlikeli
imalatı (tamponlar, koltuk emniyet kemerleri, hava yastıkları, kapılar vb. dahil)
Motorlu kara taşıtları için koltuk imalatı (demiryolu ve havayolu için olanlar
29.32.22 Tehlikeli
hariç)
İşyeri seçiminde daha önce hiç teftiş görmemiş veya uzun yıllardır teftiş görmeyen işyerlerine
öncelik verilmiştir.
Daha çok çalışana ulaşılabilmesi açısından işyerleri işçi sayılarına göre sıralanmış ve işçi
sayısı daha çok olan işyerlerine öncelik verilmiştir.

Belirlenen illerde program kapsamında faaliyet gösteren işyerlerinin listeleri oluşturulmuştur.
Oluşturulan listelerden işyerleri belirlenirken çalışan sayısı, daha önce işyerinde meydana
gelen iş kazası sayısı, işyerinin büyüklüğü, daha önce teftiş geçirmiş olmaları, en son teftiş
geçirdiği tarih gibi hususslar dikkate alınmıştır. Ayrıca Sosyal Güvenlik Kurumunun veri
tabanı ve İş Teftiş Otomasyon Sistemi kullanılmıştır.
92 91
T.C.
5. Faaliyet Alanı Bilgileri

5.1. Tanımlar
Acil Durum Eylem Planı: İşyerlerinde meydana gelebilecek acil durumlarda yapılacak iş ve
işlemler dahil bilgilerin ve uygulamaya yönelik eylemlerin yer aldığı plandır.
Risk Değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin

belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden
kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin
kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalardır.
Patlamadan Korunma Dökümanı: İşyerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların

tehlikelerinden çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak amacıyla hazırlanan dokümanı,
Göz ve Boy Duşu: Kimyasal maddeye maruz kalındığı anda acil müdahale olarak su ile
yıkamanın gerekli olduğu durumlarda kullanılmak üzere kolay ulaşılabilir ve kullanılabilir
şekilde tesis edilen yıkama duşlarıdır.
Kaçak Akım Koruma Rölesi: Faz kutbundan giden elektrik akımı ile nötr kutuptan dönen
elektrik akımı arasındaki farkın, insan için hayati değer olan 30 mA’ye ulaştığı durumlarda
300 milisaniyede devreyi açarak ve enerji akışını keserek elektrik çarpılmalarını önleyen
anahtarlama cihazları.
Yangından Korunma Rölesi: Kaçak akım koruma rölesi ile aynı prensip ile çalışan, kablo
yalıtkanının herhangi bir darbe sonucu zarar görmesi ya da zamanla eskimesi, kablolardan
geçen aşırı akım sonucu yalıtkanın ısınması ve erimesi, yalıtkanda bir kaçak akım oluşması
gibi sebeplerle meydana gelebilecek 300 mA’lik kaçak akım değeri oluşumunda ısıdan dolayı
doğurabilecek yangın tehlikesini, devreyi açıp elektriği keserek bertaraf eden anahtarlama
cihazları.
Exproof: Potansiyel parlayıcı, patlayıcı ortamlarda kullanılmak amacıyla üretilen ekipman ve

koruyucu sistemlerdir.
Kataforez: Paslanmaya karşı metal yüzeylerin korozyon direncini arttırmak amacı ile elektro
kimya prensiplerine dayanarak yapılan yüzey kaplama işlemi.
Kapalı Tip Aydınlatma: Nemli ve ıslak yerlerdeki su damlaları ile toz ve lifli maddelerin
üretildiği, depolandığı ve kullanıldığı alanlarda bu toz ve liflerin aydınlatma ekipmanlarının
içerisine girişine engel olan, dış kısmında koruyucu bir kapak bulunan aydınlatma armatürleri.
9293
T.C.
Ergonomi: İş kazası ve meslek hastalıklarını önlemek, yorgunluğu ve çalışan vücudunun aşırı

kullanımını en alt düzeye indirmek, verimliliği, kaliteyi, güvenliği, konforu ve üretkenliği en
üst düzeye çıkarmak için fiziksel çalışma şartlarının çalışana uyumlaştırılması.
Basınçlı Kaplar ve Ekipmanlar: İç basıncı 0.5 bardan büyük olan, içinde çeşitli büyüklükte
gaz veya sıvı basıncı bulunan, her türlü basınçlı kap ve bunlar ile bağlantılı boru donanımı,
emniyet donanımları olan kompresör hava tankı, buhar kazanı, gibi ekipmanlar.
Çift El Butonu: Pres vb. tehlikeli ekipmanlarda çalışanın ellerinin tehlikeli bölgeden uzak
tutulması ve ekipmanın kazara çalıştırılamaması için tasarlanmış çalıştırma mekanizması.
Eş Zaman Rölesi: Pres vb. tehlikeli ekipmanlarda çalışanın çift el butonlarından birini devre
dışı bırakarak tehlikeli şekilde çalışmasını engellemek amacıyla tasarlanmış ve iki butona
aynı anda basılmadığı takdirde ekipmanın çalışmasını engelleyen sistem.
PLC (Programlanabilir Mantıksal Denetleyici): İş güvenliği açısından; “tehlikeli bir iş

ekipmanı çalışmaya başlamadan önce bu ekipmanın güvenlik donanımlarının düzgün bir
şekilde çalışıp çalışmadığını denetleyen ve eğer güvenlik donanımı çalışmıyorsa ekipmanın da
çalışmasına izin vermeyen sistem”.
Çift Bobinli Emniyet Valfi: Preslerde valfin tek bobinli olması durumunda meydana
gelebilecek herhangi tıkanıklık ya da elektriksel arıza nedeniyle, istem dışı kavrama ile
koçbaşında beklenmedik bir hareket meydana gelmesini önleyen güvenlik donanımı.
Statik Yük Giderici Levha: Parlama-patlama riskinin olduğu alan ve durumlarda kişilerin
temas ile üzerlerindeki statik elektriği toprağa aktardıkları topraklama sistemi.
Alev Geri Tepme Emniyet Ventili: Parlayıcı gazlar ile yapılan kaynak vb. işlemlerde ateşin
geriye doğru tepmesi durumlarda alevin tüpe doğru ilerleyişini durdurarak patlamayı önleyen
sistem.
Karpal Tünel Sendromu: El bileği bölgesinde median sinirin, taşlama, zımparalama,

cilalama, montaj vb. işlemler ile baskı altında kalması sonucu oluşan mesleki kas iskelet
sistemi rahatsızlığı
Epiondilit, Tenisçi Dirseği, Radiyal Tünel Sendromu: Atma hareketleri, tenis, bowling,
oynama, çekiç, tornavida kullanma, küçük parça montajı, et kesme gibi hareketler ile
tendonlarda yırtıklar vb. şekilde oluşan mesleki kas iskelet sistemi rahatsızlığı
94 93
T.C.
Tetikçi Parmağı: Parmakların yumuşak ve rahatça açılamaması, ağrı olması ve parmağın

kıvrık pozisyonda “kilitli” kalması sonucu oluşan mesleki kas iskelet sistemi rahatsızlığı
Raynaud Sendromu (Beyaz Parmak Sendromu): Ağırlıklı olarak titreşimli/elektrikli el

aletleri ile çalışırken oluşan titreşim sonucu meydana gelen, elde hissizlik ve fonksiyon kaybı
yaratan hastalıktır.
Boyun Gerilim Sendromu: Boynun, levator skapula ve trapezius kas grubu tarafından sürekli
statik gerginliğe zorlanmasının sonucudur. Baş hizasından yukarıda, boyun arkaya atılarak
yapılan sürekli veya tekrarlanan hareketler veya ağır taşıma işleriyle tetiklenir.
5.2. İşyerlerinin tanımı

Programlı teftişler kapsamında teftiş edilen işyerlerine ait NACE kodları ve işyerlerinin tanımı
Tablo 2.4’te belirtilmiştir.
Tablo 2.4-Proje kapsamındaki işyerlerinin NACE kodları ve tanımı

29.32 Motorlu kara taşıtları için diğer parça ve aksesuarların imalatı
Motorlu kara taşıtları için diğer parça ve aksesuarların imalatı (fren, vites kutusu, jant,
29.32.20 süspansiyon sistemleri, amortisör, radyatör, egzoz, debriyaj, direksiyon kutusu, rot, rotbaşı,
rotil vb.) (traktör, itfaiye araçları, vb. için olanlar dahil)
Motorlu kara taşıtları için karoser, kabin ve kupalara ait parça ve aksesuarların imalatı
29.32.21
(tamponlar, koltuk emniyet kemerleri, hava yastıkları, kapılar vb. dahil)
29.32.22 Motorlu kara taşıtları için koltuk imalatı (demiryolu ve havayolu için olanlar hariç)
5.3. Üretim Akış Şeması

Otomotiv yan sanayisi alanında faaliyet gösteren işletmelerde iş akışı ürüne göre çok çeşitlilik
göstermektedir. Her ürünün ayrı ayrı iş akışına yer vermek mümkün olmayacağından
teftişlerde en çok karşılaşılan faaliyet alanları hakkında bilgi verilmiştir.
a) Talaşlı imalat ile metal şekillendirme

b) Talaşsız imalat ile metal şekillendirme
c) Plastik enjeksiyon
A) Talaşlı İmalat İle Metal Şekillendirme

Tasarlanan bir iş parçasının meydana getirilebilmesi için kullanılan malzemeden farklı şekil ve
büyüklüklerde talaş kaldırılması işlemi olarak açıklanabilir. Talaş kaldırma işlemi farklı iş
ekipmaları ve uygulamalarla gerçekleştirilir. Tornalama, frezeleme, delik delme, raybalama,
taşlama gibi işlemler birer talaş kaldırma prosesidir. CNC tezgahlar bu işlerde en çok
kullanılan makinelerdendir.
9495
T.C.
Üretimi gerçekleştirilecek olan iş parçasının özelliklerine göre istenen malzeme çeşidinden

döküm, boru veya silindir şeklindeki hammadde yukarıda belirtilen talaş kaldırma
proseslerinden biri veya birkaçı birlikte uygulanarak istenen şekil ve ölçü özelliklerine
eriştirilir. İhtiyaca göre, boyama, kaplama ve/veya montaj gibi ek işlemlerde yapılmaktadır.
B) Metal Şekillendirme Talaşsız İmalat

Tasarlanan iş parçasının ortaya çıkarılması için hammadde üzerine kuvvet uygulanarak kalıcı
şekil değişikliğinin yapıldığı, istenilen şekil ve ölçülerin elde edildiği üretim yöntemidir.
Başlıca talaşsız imalat yöntemleri ise presleme, bükme, döküm, kaynak, lehim, plastik şekil
verme vb. dir. Bu yöntemlerden sadece biri kullanılarak üretim yapıldığı gibi ihtiyaca veya iş
parçasının özelliğine göre birden fazla yöntemin hammadde üzerinde uygulanması ile de
üretim gerçekleştirilebilmektedir.
Örnek olarak pres işlemini ele alacak olursak; pres işleminde hammadde kalıplara
yerleştirilerek pres ile kuvvet uygulanır. Uygulanan kuvvet ile hammaddenin kalıbın şeklini
alması sağlanır. Böylece üretilmek istenen iş parçasının imalatı gerçekleştirilir. İhtiyaca göre,
boyama, kaplama ve/veya montaj gibi ek işlemlerde yapılmaktadır.
C) Plastik Enjeksiyon
Plastik enjeksiyon üretim yönteminde kırma ve geri kazanımdan elde edilen veya orijinal
olarak alınan hammadde karıştırılma işlemine tabi tutulur. Ardından plastik enjeksiyon/şişirme
preslerinde eritilerek preslenir ve kullanılan kalıba göre ürün elde edilir. Elde edilen üründe
gerekli temizleme işlemleri yapılarak üretim aşamaları tamamlanmış olur.
İmalatı gerçekleştirilen ürünler sevke hazır hale geldiği gibi bazen de ihtiyaca göre boya
işleminin veya birkaç ürünün montajının yapılmasının ardından sevke hazır duruma
gelmektedir.
Boyama işleminde astar, toz boya, yaş boya vb. işlemlerden ihtiyaç duyulan yönteme göre
üretim gerçekleştirilmektedir. Montaj işlemi ise üretimi gerçekleştirilen ürünler birbirine
montaj edilerek veya üretimi gerçekleştirilen ürünlere satın alımı yapılmış ürünler monte
edilerek birden fazla ürünün entegre edilmesidir.

Sektörde yapılan işler genel olarak, şekil verme (kesim, büküm, presleme vb.), kaynak, plastik
enjeksiyon, döküm, boyama, montaj, kalite kontrol, depolama ve sevkiyat olarak
sınıflandırılabilir.
96 95
T.C.

Sektörde kullanılan bazı iş ekipmanları aşağıda verilmiştir.
Tablo 2.5- Sektöre ait iş ekipmanlarından örnekler

No Ekipman No Ekipman
1 CNC İşleme tezgahları 31 Kaynak Robotları
2 Presler (Hidrolik, mekanik) 32 Kompresörler ve hava tankları
3 Kaynak Makinası 33 Elektrik Kaynak Takımları
4 Forklift ve El Liftleri 34 Konveyör
5 Freze Tezgahları 35 Elektrikli Şerit Testere
6 Universal Torna Tezgahları 36 Endüstriyel Robotlar
7 Askılı Punta Kaynak Makinası 37 Abkant Pres
8 Vinç, Caraskal vb. Kaldırma Araçları 38 Isıl İşlem Fırını
9 Abkant presler 39 Matkap Tezgahları
10 Giyotin Makas 40 Metal Kesme
11 Gaz Altı Kaynak Takımları 41 Oksi-Asetilen Kaynak Takımları
12 Boru Bükme makineleri 42 Otomasyon Fikstürü
13 Boya Haz. ve Uygu. Kabinleri 43 Otomasyon Kolu
14 Boya Tabancası 44 Ozon Test
15 Buhar Kazanları 45 Parça Boyama ve Kurutma Kabinleri
16 Saç Yuvarlama Makinaları 46 Pasta Motoru
17 3D Boyutsal Ölçüm Cihazı 47 Perçin Makinası
18 Çekme Makinası 48 Planya
19 Dolum Pompası 49 Manipülatörler
20 Kalıp Taşıma Arabası 50 Proses Kontrol Ekipmanı
21 Kalıp Yıkama Makinası 51 PT-ED Tesisleri (Fosfatlama-Kataforez hatları)
22 Kalite Kontrol Ekipmanları 52 Punta Kaynak Tabancası
23 Rot Ayar Cihazları 53 PVC Kabini, Pompası
24 Rötuş Kabini 54 PVC Tabancası
25 Sabit Punta Kaynak Makinası 55 Somun Sıkma Tabancası
26 Etiket Basma Makinası 56 Son Kat Boya Uygulama ve Kurutma Fırınları
27 Filtreler 57 Şişirme Tabancaları
28 Alan Sensörü 58 Montaj Aparatları
29 Blok Boya Kabinleri 59 Test Cihazları
30 Astar Toz Alma Makinası 60 Torkmetre

Sektörded genel itibariyle yoğun bir kimyasal kullanımı söz konusu değildir. Sadece üretilen
ürünlerin boyanması durumunda değişik türde boya ve astarlar, tiner vb. kimyasallar
kullanılmaktadır.
9697
T.C.

Programlı teftişlerin hazırlık aşamasında ilk olarak teftişlerde görev alacak müfettişler
belirlenerek heyetler oluşturulmuştur. Bu kapsamda sene başında belirlenen 4 iş müfettişi ve
12 iş müfettişi yardımcısından 8 heyet oluşturulmuştur.
Programlı teftiş konuları ve teftiş edilecek otomotiv yan sanayisi hakkında daha detaylı bilgi
sahibi olunması amacıyla Ocak ayı içerisinde görevli her müfettişe bir konu verilerek
araştırma yapılması sağlanmıştır. İş Teftiş Bursa Grup Başkanlığı Toplantı Salonu’nda bu
konular diğer müfettişlere sunum halinde anlatılarak eğitim verilmiştir. Ayrıca her heyet kendi
konusu ile ilgili işyerlerinde karşılaşılabilecek noksanları ve bu noksanların mevzuat
karşılıklarıyla ilgili çalışmalar yapmıştır. Çalışmanın sonlarında müfettişlerce tartışılmış ve
uygulamada birlik sağlanması amaçlanmıştır.
Yukarıda belirtilen hazırlık çalışmalarının akabinde Şubat ayında teftişlere başlanmış ve Ekim
ayı sonunda tamamlanmıştır. Teftiş kapsamına alınan 3 ilde 215 işyeri teftiş edilmiştir. Her
ayın ilk günlerinde ve gerek görülen diğer zamanlarda heyetler arası uygulama birliğinin
sağlanması amacıyla toplantılar yapılmıştır. Ayrıca bu toplantılarda teftiş yapılan işletmelerde
görülen iyi uygulama örnekleri ve yapılması sağlanan iyileştirmeler de resim, video vb.
şekillerde müfettişlere gösterilmiştir.
Teftiş programları 2 aylık programlar şeklinde düzenlenmiştir. Teftişin birinci aşamasında

eksiklikler tespit edilerek ve bildirim düzenlenerek işverenlere süre verilmiş, verilen süre
sonunda işyerine tekrar gidilerek teftişler tamamlanmıştır. Tespit edilen noksan hususların
büyük oranda giderilmesi sağlanmış olup giderilmeyen noksan hususlar için idari para cezası
uygulanması istenmiştir.
Tespit edilen noksanlıklarla ilgili ayrıntılı bilgi teftiş sırasında yapılan görüşmelerde
işverenlere ve çalışanlara aktarılmıştır. Ayrıca iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı hakkında işyeri
yetkilileri bilgilendirilmiştir.
3. İstatistikler
Yapılan programlı teftişler kapsamında 215 işyeri teftiş edilmiştir. Bu işyerlerinin illere göre
dağılımı Şekil 3.1’de verilmiştir. Teftişler otomotiv sanayisinin yoğun olduğu Bursa ve
Kocaeli illerinde yoğunlaşmıştır. En çok teftiş 112 işyeri ile Bursa’da gerçekleştirilmiştir.
98 97
T.C.
112
120
100
54
80 49
60
40
20
0
Bursa Kocaeli İzmir
Şekil 3.1- İllere göre yapılan teftiş sayıları
Yapılan teftişlerde 16.805 erkek, 4.103 kadın olmak üzere toplamda 20.908 çalışana
ulaşılmıştır. Çalışanların yaklaşık beşte birini bayan çalışanlar oluşturmaktadır. Çalışan
sayılarının cinsiyete göre dağılımı Şekil 3.2’de verilmiştir.
20%
80%
Ulaşılan kadın çalışan sayısı Ulaşılan erkek çalışan sayısı
Şekil 3.2- Cinsiyete göre çalışanların dağılımı
Teftiş edilen işyerlerinin önemli bir kısmının (%42) çalışan sayısı 10-49 aralığındadır. Çalışan
sayılarına göre işyerlerinin dağılımı Şekil 3.3’te verilmiştir. Şekilde teftiş edilen işyerlerinin
çok büyük bir kısmının kobi sayılan küçük ve orta büyüklükteki işletmeler olduğu dikkat
çekmektedir.
9899
T.C.
250 ve üstü
9%
10-49 arası
1-9 arası
42%
18%
50-249 arası
31%
10-49 arası 50-249 arası 1-9 arası 250 ve üstü
Şekil 3.3- Çalışan sayısına göre işyerlerinin dağılımı
Teftiş edilen 215 işyerinde toplam 3.479 noksanlık/mevzuata aykırılık tespit edilmiştir. Bu
noksanlıkların giderilmesi için verilen sürenin sonunda bunlardan 3.202’sinin (% 92 oranında)
giderilmesi sağlanmıştır. 277 noksanlık ise (% 8) işverenler tarafından giderilmemiştir. Bu
verilere göre bir işyerinde ortalama olarak yaklaşık 16 noksan tespit edilmiştir.
4%
50%
46%
Toplam mevzuata aykırılık sayısı Giderilen mevzuata ayrkılık sayısı

Devam eden mevzuata aykırılık sayısı
Şekil 3.4- Tespit edilen ve giderilen noksanlıklar
Giderilmeyen 277 noksanlık için bu noksanlıkları gidermeyen 75 işyerine toplam 558.932 TL

idari para cezası uygulanması istenmiştir.
100 99
T.C.
35%
65%
İdari para cezası uygulanan işyeri sayısı Noksan yok işyeri sayısı
Şekil 3.5- Teftiş sonucuna göre işyerleri sayısı
3.1. Teftişin birinci aşamasında tespit edilen noksanlıklara ilişkin bilgiler

Teftişlerde tespit edilen noksanlıkların sınıflandırılması ve kaç işyerinde tespit edildiğine dair
bilgiler Tablo 3.1 ve Şekil 3.6 da verilmiştir.
100101
T.C.
Tablo 3.1- Teftişin ilk aşamasında tespit edilen noksanlıklar ve işyerleri sayıları
NOKSANLIK İşyeri Sayısı % Oran Noksan Sayısı
Koruyucu-fotosel-çift el-siviçler-plc- emniyet valfi-torna-zımpara-
185 87 700
siperlik-kapak vb. hususlar.
Risk değerlendirmesi yoktur./uygun değildir./ekip uygun değil vb.
151 71 295
hususlar.
Tesisat kontrolü yoktur. 179 84 277
Acil çıkış kapıları eksik./Aydınlatma yok/İşaretleme yok/Önleri

129 61 187
kapalı
Kaçak akım rölesi yok 153 72 153
Yangın ekipmanları yetersiz, dedektör yok, alarm

92 43 151
yok/İşaretlenmemiş/Önünde malzeme vb.
Acil durum ve tahliye tatbikatı./yangın tatbikatı ile ilgili eksiklikler 121 57 126
Tüm periyodik kontrol raporlarındaki giderilmeyen hususlar 81 38 114
Kaldırma araçlarının kontrolü yoktur. 99 46 111
Basınçlı kap kontrolü yoktur. 102 48 108
Acil durum planı yoktur./eksik/yenilenmemiştir. 85 40 95
Lokal havalandırma ile ilgili eksiklikler 83 39 89
Acil durum ekipleri ile ilgili eksiklikler. 68 32 83
Elektrik ile ilgili diğer tedbirler ( elektrik kabloları ve fiş priz

64 30 74
sistemleri yalıtkan paspas)
KKD yok uygun değil./Yok./verilmemiştir. 50 23 62
İSG uzmanı-işyeri hekim- diğer sağlık personeli yoktur. 37 17 60
Kimyasalların uygun depolanmaması ile ilgili/taşma havuzu vb.

41 19 57
hususlar.
Çalışan temsilcisi bulunmamaktadır./eksiktir. 54 25 54
Genel havalandırma ile ilgili eksiklikler. 47 22 48
Ergonomi/elle taşıma uygunsuzlukları vb. hususlar. 40 19 46
Yüksekten düşmeye karşı korkuluk. 36 17 43
33 15 38
Basınçlı tüplerin uygunsuz depolanması ile ilgili eksiklikler.
102 101
T.C.
Tablo 3.1 Devamı- Teftişin ilk aşamasında tespit edilen noksanlıklar ve işyerleri sayıları
NOKSANLIK İşyeri Sayısı % Oran Noksan Sayısı
Patlamadan korunma dökümanı yoktur./uygun değildir. 34 16 35
Tehlikeli alanları işaretlenmesi/girişin engellenmesi gibi hususlar. 31 15 35
Genel ve iş ekipmanı uyarı - ikaz işaretlemeleri ile ilgili eksiklikler. 30 14 34
Kaldırma araçlarında tespit edilen uygunsuzluklar. 24 11 30
6331 Madde 4.1.a eksiklikleri 26 12 27
İSG kurulu yok/eksik/zamanında toplanmamış vb. hususlar. 26 12 26
Acil durdurma sistemi yoktur. 24 11 26
Ortam ölçümleri ile ilgili eksiklikler.(Gürültü, Toz, VOC,

19 9 25
Aydınlatma)
Alev geri tepme ventili, boya tabancası topraklaması vb. hususlar. 24 11 25
İSG eğitimi yok/eksik/yenilenmemiştir. 18 8 25
İş ekipmanı çalışma talimatı yoktur./eksiktir. 20 9 21
MSDS ile ilgili eksiklikler. 16 8 19
İş ekipmanın sabitlenmesi ile ilgili eksiklikler. 14 7 16
İş ekipmanlarının bakımı ile ilgili eksiklikler. 12 6 16
Gaz (doğal gaz, lpg vb) dedektörü bulunmamaktadır. 13 6 13
İş ekipmanın sesli ve ışıklı uyarı ikazı ile ilgili eksiklikler 9 4 11
Periyodik sağlık raporları yoktur. 11 5 11
Mesleki eğitim/Operatör Belgesi ile ilgili eksiklikler. 9 4 9
Göz ve vücut duşu yoktur. 6 3 6
Exproof değil./Zone uygun değil. 2 1 2
Paratoner yoktur. 1 0 1
Diğer hususlar. 82 38 95
102103
T.C.
0 100 200 300 400 500 600 700 800

Koruyucu- fotosel-çift el-Siviçler-PLC- Emniyet… 700
Risk Değerlendirmesi yoktur./Uygun… 295
Tesisat kontrolü yoktur. 277
Acil çıkış kapıları eksik./Aydınlatma… 187
Kaçak akım rölesi yok 153
Yangın ekipmanları yetersiz, dedektör yok, alarm… 151
Acil durum ve tahliye tatbikatı./Yangın tatbikatı 126
Tüm Periyodik kontrol raporlarındaki… 114
Kaldırma araçlarının kontrolü yoktur. 111
Basınçlı kap kontrolü yoktur. 108
Acil durum planı yoktur./Eksik/Yenileme. 95
Lokal… 89
Acil durum ekipleri ile ilgili eksiklikler.İlk… 83
Elektrik İle İlgili Diğer… 74
KKD yok uygun değil.… 62
İSG Uzmanı-İşyeri Hekim- Diğer sağlık personeli… 60
Kimyasalların Uygun Depolanmaması ile… 57
Çalışan temsilcisi bulunmamaktadır.… 54
Genel Havalandırma 48
Ergonomi/Elle taşıma uygunsuzlukları vb. 46
Yüksekten düşmeye karşı korkuluk. 43
Basınçlı tüplerin uygunsuz depolanması 38
Patlamadan korunma dökümanı Yoktur./Uygun… 35
Tehlikeli alanları işaretlenmesi.… 35
Genel ve iş ekipmanı uyarı - ikaz işaretlemeleri . 34
Kaldırma araçlarında tespit edilen… 30
6331 Madde 4.1.a 27
İSG Kurulu YOK/Eksik/Zamanında toplanmamış… 26
Acil durdurma sistemi yok 26
Ortam Ölçümleri ile ilgili eksiklikler.… 25
Alev geri tepme ventili.… 25
İsg eğitimi yok./Eksik/yenilenmemiş. Vb. 25
İş ekipmanı çalışma talimatı yoktur.… 21
MSDS ile ilgili husular 19
İş ekipmanın sabitlenmesi. 16
İş ekipmanlarının bakımı. 16
Gaz (doğal gaz, lpg vb) detektörü bulunmamaktadır. 13
İş ekipmanın sesli ve ışıklı uyarı ikazı. 11
Periyodik Sağlık… 11
Mesleki eğitim/Operatör Belgesi 9
Göz ve vücut duşu 6
Exproof değil.… 2
Paratoner yok 1
Diğer 95
Şekil 3.6- Teftişin ilk aşamasında tespit edilen noksanlıklara ilişkin grafik
104 103
T.C.
Tablo 3.2- Mevzuat maddesine göre tespit edilen eksikliklerin sınıflandırılması
MEVZUAT ADI 1. AŞAMA 2.AŞAMA
İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları

1.678 159
Yönetmeliği
İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
585 50
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik
İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik 327 20
İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği 295 7
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
109 5
Önlemleri Hakkında Yönetmelik
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 102 10
Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması
72 8
Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
58 1
Sağlık ve Güvenlik İşaretleri Yönetmeliği 58 5
İşyeri Hekimi Ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki,
40 1
Sorumluluk Ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik
İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve
36 1
Eğitimleri Hakkında Yönetmelik
İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik 28 0
İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği 26 2
Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve
23 1
Esasları Hakkında Yönetmelik
İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar
10 3
Tozla Mücadele Yönetmeliği 8 3
Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği 2 0
Çalışanların Gürültü ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair
2 0
Yönetmelik
Diğer Yönetmelikler 20 1
Toplam 3.479 277
Tablo 3.2 incelendiğinde en çok ihlal edilen iki yönetmeliğin İş Ekipmanlarının Kullanımında
Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği ve İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve
Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik olduğu görülmektedir. Bu iki yönetmelik uygulama
alanı çok geniş olan yönetmeliklerdir. Özellikle iş ekipmanları çok önemli bir kaza kaynağı
olduğundan bu ekipmanlar ve ekipmanların kullanımında alınması gereken tedbirleri
düzenleyen İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği ile ilgili
çok sayıda tespit yapılmıştır.
104105
T.C.
3.2. Teftişin ikinci aşamasında tespit edilen noksanlıklara ilişkin bilgiler

Birinci aşamada tespit edilen bu noksanlıkların % 92 oranında teftişin ikinci aşamasında
giderilmesi sağlanmıştır. Teftişin ikinci aşamasında tespit edilen noksanlıklara ilişkin bilgiler
Tablo 3.3 ve Şekil 3.7’de verilmiştir.
Tablo 3.3- Teftişin ikinci aşamasında tespit edilen noksanlıklar ve işyeri sayıları
İşyeri Noksan
NOKSANLIK
Sayısı Sayısı
Koruyucu-fotosel-çift el-siviçler-plc- emniyet valfi-torna-zımpara-siperlik-kapak vb.
35 85
hususlar.
Basınçlı kap kontrolü yoktur. 28 28
Tesisat kontrolü yoktur. 17 21
Yangın ekipmanları yetersiz, dedektör yok, alarm yok/ İşaretlenmemiş/Önünde malzeme

13 13
vb. hususlar.
Lokal havalandırma ile ilgili eksiklikler. 12 12
Acil durum ekipleri ile ilgili eksiklikler. 11 11
Genel havalandırma ile ilgili eksiklikler. 10 10
İSG uzmanı-işyeri hekim- diğer sağlık personeli yoktur. 6 9
Kaldırma araçlarının kontrolü yoktur. 7 7
Elektrik ile ilgili diğer tedbirler ( elektrik kabloları ve fiş priz sistemleri yalıtkan paspas) 7 7
Risk değerlendirmesi yoktur./uygun değildir./ekip uygun değil vb. hususlar. 4 7
Acil çıkış kapıları eksik./Aydınlatma yok/İşaretleme yok/Önleri kapalıdır. 6 6
Tüm periyodik kontrol raporlarındaki giderilmeyen hususlar 6 6
MSDS ile ilgili eksiklikler. 6 6
Kaçak akım rölesi yoktur. 5 5
Kimyasalların uygun depolanmaması ile ilgili/taşma havuzu vb. hususlar. 4 4
Yüksekten düşmeye karşı korkuluk. 3 4
106 105
T.C.
Tablo 3.3 Devamı- Teftişin ikinci aşamasında tespit edilen noksanlıklar ve işyeri sayıları
İşyeri
NOKSANLIK Noksan Sayısı
Sayısı
Acil durum planı yoktur./eksik/yenilenmemiştir. 3 3
Çalışan temsilcisi bulunmamaktadır./eksiktir. 3 3
Ergonomi/elle taşıma uygunsuzlukları vb. hususlar. 3 3
Basınçlı tüplerin uygunsuz depolanması ile ilgili eksiklikler. 3 3
Tehlikeli alanları işaretlenmesi/girişin engellenmesi gibi hususlar. 2 2
Acil durdurma sistemi yoktur. 2 2
İSG eğitimi yok/eksik/yenilenmemiştir. 2 2
Exproof değil./Zone uygun değil. 2 2
Gaz (doğal gaz, lpg vb) dedektörü bulunmamaktadır. 1 2
Acil durum ve tahliye tatbikatı./yangın tatbikatı ile ilgili eksiklikler. 1 1
KKD yok uygun değil./yok./verilmemiştir. 1 1
Patlamadan korunma dökümanı yoktur./uygun değildir. 1 1
Alev geri tepme ventili, boya tabancası topraklaması vb. hususlar. (İş ekipmanı
1 1
patlama olasılığı)
Ortam ölçümleri ile ilgili eksiklikler.(Gürültü, Toz, VOC, Aydınlatma) 1 1
İSG kurulu yok/eksik/zamanında toplanmamış vb. hususlar. 1 1
Diğer 8 8
106107
T.C.
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
Koruyucu- fotosel-çift el-Siviçler-PLC- Emniyet… 85
Basınçlı kap kontrolü yoktur. 28
Tesisat kontrolü yoktur. 21
Yangın ekipmanları yetersiz, dedektör yok, alarm… 13
Lokal Havalandırma 12
Acil durum ekipleri ile ilgili eksiklikler.İlk yardımcı… 11
Genel Havalandırma 10
İSG Uzmanı-İşyeri Hekim- Diğer sağlık personeli… 9
Kaldırma araçlarının kontrolü yoktur. 7
Elektrik İle İlgili Diğer Tedbirler ( Elektirk… 7
Risk Değerlendirmesi yoktur./Uygun değildir./Ekip… 7
Acil çıkış kapıları eksik./Aydınlatma yok/İşaretleme… 6
Tüm Periyodik kontrol raporlarındaki giderilmeyen… 6
MSDS ile ilgili husular 6
Kaçak akım rölesi yok 5
Kimyasalların Uygun Depolanmaması ile… 4
Yüksekten düşmeye karşı korkuluk. 4
Acil durum planı yoktur./Eksik/Yenileme. 3
Çalışan temsilcisi bulunmamaktadır./Eksiktir. 3
Ergonomi/Elle taşıma uygunsuzlukları vb. 3
Basınçlı tüplerin uygunsuz depolanması 3
Tehlikeli alanları işaretlenmesi./girişin engellenmesi 2
Acil durdurma sistemi yok 2
İsg eğitimi yok./Eksik/yenilenmemiş. Vb. 2
Exproof değil./Zone uygun değil. 2
Gaz (doğal gaz, lpg vb) detektörü bulunmamaktadır. 2
Acil durum ve tahliye tatbikatı./Yangın tatbikatı 1
KKD yok uygun değil.… 1
Patlamadan korunma dökümanı Yoktur./Uygun… 1
Alev geri tepme ventili.Boya tabancası… 1
Ortam Ölçümleri ile ilgili eksiklikler.(Gürültü, Toz,… 1
İSG Kurulu YOK/Eksik/Zamanında toplanmamış vb. 1
Diğer 8
Şekil 3.7- Teftişin ikinci aşamasında tespit edilen noksanlıklara ilişkin grafik
Tablo 3.3 ve Şekil 3.7 incelendiğinde yapılan teftişler ile işyerlerinde önemli oranda iyileşme
sağlandığı açıktır. Toplamda tespit edilen eksikliklerin % 92’sinin giderilmesi sağlanmıştır.
İşyerlerinde giderilemeyen noksan hususlar incelendiğinde koruyucular ve tesisat

kontrollerinin yapılmaması yine ön plana çıkmaktadır. Kaçak akım rölesi, ilk yardımcı, yangın
ekipmanları ile ilgili eksikliklerin, lokal ve genel havalandırma gibi hususların giderilme
oranının diğer hususlara göre daha düşük olduğu ve bu nedenle ikinci listede daha üst sıralarda
görüldüğü ortaya çıkmaktadır. Bunun nedeni; işverenlerin bu konulara gereken önemi
108 107
T.C.
vermemeleri, bu hususların giderilmesinin daha uzun zaman alması ve bazen de yatırım

gerektirmesidir. Özellikle tesisat uygun olmadığı zaman kaçak akım rölelerinin takılması,
yangın tesisatlarının çekilmesi, havalandırma sistemlerinin kurulması gibi hususlar uzun vakit
alan eksikliklerdir. Aslında bu hususların işletme kurulurken çözülmesi en uygun olanıdır.
Sonradan bu tür ilavelerin ve tesisatların yapılması hem zaman almakta hem de yapılan işi
etkilemektedir.
3.3. Teftişlerde yapılan iyileştirmelere ait örnekler

Bu bölümde verilen resimlerde teftişler ile yapılması sağlanan bazı iyileştirme örnekleri
sunulmuştur.
Önce Sonra
Şekil 3.8- Preslere koruyucu ve lokal havalandırma sistemi takılması
108109
T.C.
Önce Sonra
Şekil 3.9- Preslere fotosel takılması
Önce Sonra
Şekil 3.10- Pres sürücü bölümleri koruyucu içerisine alınması
110 109
T.C.
Önce Sonra
Şekil 3.11- Forkliftin raf ayaklarına ve köşelerine çarpmaması için tedbir alınması
Önce Sonra
Şekil 3.12- Giyotinin arka tarafında ışın perdesi bulunmaktadır.
110111
T.C.
Önce Sonra
Şekil 3.13- Presin arka ve yan kısımlarına koruyucu yapılması, operasyon
Önce Sonra
Şekil 3.14- Akü şarj alanının dışarıya korumalı bir alana alınması
112 111
T.C.
Programlı teftiş sırasında tespit edilen başlıca mevzuata aykırılıklar aşağıda verilmiştir.
Koruyucular ile ilgili eksiklikler

Tespit edilen noksanlıklar değerlendirildiğinde öne çıkan en önemli unsuru koruyucular olarak
sınıflandırılan sabit koruyucu, karıştırma silindirlerine göğüs barı, fotosel, ışın bariyeri, çift el
kumanda sistemleri, güvenlik PLC sistemleri, eş zaman röleleri ve alan tarayıcı vb.
koruyucuların uygunsuzluğu/eksikliği oluşturmaktadır. Bu koruyucu ekipmanların görevi,
çalışanın hareketli parçalara teması sonucu meydana gelebilecek bir iş kazasının önlenmesidir.
İş güvenliğinin olmazsa olmazı olan bu koruyucular ile ilgili 215 işyerinde 700 noksan tespit
edilmiş olup 700 rakamı makine yada ekipman sayısını belirtmemektedir. Örnek olarak
işyerinde 5 preste koruyucu yok ise bu bir noksan olarak yazılmaktadır. Bu nedenle
koruyucusu uygun olmayan ya da hiç olmayan makine sayısı çok daha fazladır. Koruyucular
ile ilgili bu kadar noksan hususun tespit edilmesi iş güvenliğinin öneminin yeterince
anlaşılmadığını, işe ekipmanlarının hareketli parçalarına karşı yeterli teknik tedbirlerin
alınmadığını göstermektedir.
Koruyucular ile ilgili diğer önemli bir husus bu koruyucuların çalışanlar tarafından değişik
bahanelerle ya da işlerini zorlaştırdıkları gerekçesiyle devre dışı bırakılmasıdır. Özellikle kapı
siviçlerinin devre dışı bırakılmış olduğu tespit edilmiştir. Bu şekilde birçok makinenin
koruyucu ekipmanları görev yapmamaktadır. Bu olumsuzluğun giderilmesi açısından
teftişlerde çalışanların koruyucuların önemi hakkında bilgilendirilmesi ve işverenlerin denetim
gözetim yükümlülükleri üzerinde durulmuştur.
Risk değerlendirmesinin yapılmaması veya mevzuata uygun olmaması

En çok karşılaşılan 2. noksanlık risk değerlendirmelerinin mevzuata uygun olmamasıdır. Risk
değerlendirmesi 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun temel taşlarından biridir.
Buna paralel olarak işletmelerin çok büyük kısmında risk değerlendirmelerin yapıldığı
görülmüştür. Ancak teftişlerde incelenen risk analizlerinin genellikle işyerindeki tüm riskleri
kapsamadığı, çok yüzeysel olduğu, risk değerlendirmesi ekibinin uygun kişilerden
oluşturulmadığı ve dokümantasyonunun mevzuata uygun yapılmadığı gibi hususlar tespit
edilmiştir. Ayrıca risk analizleri hazırlandıktan sonra bir kenara konulmakta, yapılan işlerde
bu analizlere dikkat edilmemekte veya alınan tedbirler bu analizlere işlenmemektedir. Bu
hususlar proaktif yaklaşımın en önemli unsuru olan risk analizlerin öneminin yeterince
anlaşılmadığını göstermektedir.
112113
T.C.
Tesisatların periyodik kontrollerinin yapılmaması

İşyerlerinde elektrik, topraklama, paratoner, yangın uyarı ve söndürme, havalandırma gibi
tesisatlar bulunmakta olup mevzuat gereği periyodik olarak kontrol edilmesi gerekmektedir.
Tesisatların periyodik kontrollerinin yapılmamasının en fazla tespit edilen üçüncü noksan
olmasından bu hususun işyerlerinde tam olarak yerleşmediği anlaşılmaktadır. İşyerlerinde
genel anlamda sadece topraklama tesisatının kontrollerinin yapıldığı, havalandırma ve yangın
tesisatı gibi diğer tesisat kontrollerinin ise önemsenmediği görülmüştür. Bu nedenle teftişlerde
işyerinde bir periyodik kontrol planı oluşturulması ve bu plana göre takibinin yapılarak ve
mevzuata uygun süre aralıklarında kontrolünün sağlanması üzerinde durulmuştur.
Acil çıkış yolları ve kapıları ile ilgili uygunsuzluklar

En çok karşılaşılan diğer bir noksanlık yangın, deprem gibi acil durumlarda çok önem arz
eden acil çıkış kapısı ve yollarındaki eksikliklerdir. Bu konuda en çok karşılaşılan
uygunsuzluk acil çıkış kapılarının içeriye doğru açılması, önlerinde engel olması ve yetersiz
olmasıdır. Bu konudaki genel sıkıntı acil çıkış yollarının ve kapılarının binanın inşaat
aşamasında planlanmaması ve işyerine sonradan yapılan eklemeler ile dışarı çıkışın adeta bir
labirente benzemesi nedeniyle yaşanmaktadır. Ayrıca teftişlerde acil çıkış yollarının
aydınlatılmasına da özel önem verilmiştir.
Kaçak akım rölesinin takılmaması

Kaçak akım rölesi özellikle son 10 yılda iş güvenliğinde önem kazanmış olan bir husustur.
Çok basit ve ucuz bir önlem olmasına rağmen elektrik çarpmalarında çalışanların hayatını
kurtarabilmektedir. Ucuzluğuna ve basitliğine rağmen işyerlerinde bu kadar çok tespit
edilmesinin nedeni işlevinin bilinmemesi ve bazı işyerlerinde elektrik tesisatının eski ve
uygunsuz olması nedeniyle kaçak akım rölesinin sürekli atmasıdır. Bu nedenle bazı
işyerlerinde kaçak akım rölelerinin takılabilmesi için elektrik tesisatının uygun hale getirilmesi
gerekmektedir. Teftişlerde elektrik çarpmalarını önlemeye yönelik 30 mA ve elektrik kaynaklı
yangınları önlemeye yönelik 300 mA kaçak akım röleleri hakkında rehberlik edilerek bu
konudaki eksikliklerin giderilmesi sağlanmaya çalışılmıştır.
Yangına karşı alınan tedbirler ile ilgili eksiklikler

İşyerlerinde özellikle yeterli miktarda ve uygun yangın söndürme sistemlerinin bulunmaması,
yangın dedektör ve/veya alarm sistemlerinin bulunmaması, yangınla mücadele ekipmanları
işaretlemelerinin yetersiz olması ve yangın ekipmanlarının önüne malzeme istifi yapılması
gibi eksiklikler ön plana çıkmaktadır. Bu eksiklikler genel olarak işletmelerin yangına hazır
olmadıklarını göstermektedir. Yapılan teftişlerde bu eksikliklerin giderilmesine çalışılmış ve
114 113
T.C.
özellikle yangının ilk aşamada fark edilmesini sağlayacak alarm ve dedektör sistemleri ile
otomatik olarak devreye girecek söndürme sistemleri üzerinde durulmuştur.
Acil durum planlarının mevzuata uygun şekilde hazırlanmaması ve tatbikatlarının

yapılamaması
İşyerlerinin, acil durumlara hazır olabilmesi için bu acil durumlar ile ilgili alınacak tedbirlerin
önceden belirlenmesi ve bir acil durum planının hazırlanması gerekmektedir. Gerek bu
noktada gerekse tatbikatların yapılması noktasında bazı eksiklikler tespit edilmiştir.
İşyerlerinin bazılarında yangın vb. acil durum tatbikatı yapılmamıştır. Bu tür durumlar
işletmelerin her gün başına gelen durumlardan değildir. Yangın gibi olumsuz durumlarda
işletmelerin soğukkanlı ve hızlı bir şekilde olaya müdahale etmeleri ancak periyodik olarak bu
tatbikatların yapılması ile mümkündür. Aksi durumlarda panik ve yapılan yanlış müdahaleler
olayın boyutunu daha da arttırmaktadır. İşletmelerde bu plan ve tatbikatların öneminden
bahsedilmiş ve eksiklerin giderilmesi sağlanmıştır.
Periyodik kontrol raporlarında belirtilen eksikliklerin giderilmemesi

Önceki sayfalarda belirtildiği üzere basınçlı kapların, kaldırma araçlarının ve tesisatların
kontrollerinin yapılmaması ile ilgili önemli eksiklikler tespit edilmiştir. Bunun yanında
incelenen bazı kontrol raporlarında kontrolden sonra kontrolü yapan kişilerce tespit edilen
eksikliklerin giderilmediği veya giderildiğine dair ikinci raporun alınmadığı görülmüştür. Bu
eksikliklerin giderilmeden iş ekipmanlarının kullanılmasının uygun olmadığı belirtilmiş ve
eksiklikler giderilerek ikinci raporların alınması sağlanmaya çalışılmıştır.
Basınçlı kapların ve kaldırma araçlarının kontrollerinin yapılmaması

Teftiş sonuçlarına bakıldığında işyerlerinin çoğunda basınçlı kapların ve kaldırma araçlarının
kontrolünün yapılmadığı görülmektedir. Bu sonuçlar bize, işyerlerinde periyodik kontrollerin
öneminin anlaşılmadığını göstermektedir. Oysaki kaldırma araçları ile yapılan çalışmalarda
çok sayıda iş kazası meydana gelmekte, basınçlı kaplarda yaşanabilecek bir patlamada ise
çoklu ölümler yaşanabilmekte ve işyerleri tahrip olmaktadır. Yapılan teftişlerde bu kazaların
yaşanmaması için işyerlerinde bir periyodik kontrol planı oluşturularak mevzuata uygun
aralıklarla bu ekipmanların kontrol edilmesi üzerinde durulmuştur.
Lokal ve genel havalandırma sistemi ile ilgili eksikliler

Diğer önemli bir husus işyerlerinde lokal havalandırmaların eksikliğidir. Lokal havalandırma
sistemlerinin bulunmadığı durumlarda çalışanların meslek hastalığına yakalanma riski
artmakta ortamın hava kalitesi de düşmektedir.
Bazı işyerlerinde zararlı gaz, duman, toz vb. maddelerin ortama yayılmaması ve çalışana
maruziyetinin önlenmesi için lokal havalandırma yapılmadığı bunun yerine işverenlere daha
114115
T.C.
kolay geldiği için çalışanlara maske dağıtıldığı görülmüştür. İş güvenliğinde toplu koruma
önlemleri kişisel koruma önlemlerinden önce gelmektedir. Bu nedenle tedbir olarak maske
kullanımından önce lokal havalandırmaların yapılması gerekmektedir. Bu havalandırmalar
zararlı gaz ve tozları çalışanın solunum bölgesine ulaşmadan çekebilmelidir.
Bu nedenle yapılan teftişlerde işverenlere lokal havalandırmanın önemi ile ortaya çıkan zararlı
gaz, duman, toz vb. etkin bir şekilde çekebilecek şekilde olması konusunda rehberlik
edilmiştir ve bu konuda önemli iyileştirmeler sağlanmıştır. Ayrıca lokal havalandırma ile
beraber genel havalandırma konusuna da önem verilmiştir. İşletme genelinde çalışanların
ihtiyacı olan temiz havanın sağlanması için gerek görülen işletmelerde genel havalandırma
sisteminin kurulması, iyileştirilmesi ve mevcut havalandırma sistemlerinin de periyodik
kontrollerinin yaptırılması sağlanmıştır. İşyerlerinde ortam ölçümlerinin de yapılması
sağlanarak uygun olmayan sonuçların görüldüğü işyerlerinde havalandırma ile ilgili gerekli
tedbirlerin aldırılmasına çalışılmıştır.
Elektrik ile ilgili diğer tedbirler

Elektrik ile ilgili diğer tedbirler kaçak akım rölesi hariç tesisat ile ilgili diğer eksikliklerdir. Bu
eksikliklere fiş-priz bağlantılarındaki bozukluklar, kabloların fiziksel etkenlere karşı
korumasının olmaması, pano altlarında yalıtkan paspasların olmaması, gereken yerlerde bazı
lambaların (kapalı tip) etanj olmaması gibi eksikliklerdir.
Kişisel koruyucu donanımların verilmemesi/uygun olmaması ile ilgili eksiklikler

İşyerlerinde yapılan teftişlerde kişisel koruyucu donanımlar ile ilgili en önemli tespit; uygun
kişisel koruyucu donanımların seçilmemesi ve çalışanlar tarafından düzenli kullanılmamasıdır.
Bazı işletmelerde özellikle maske türlerinin daha düşük koruma düzeyinde seçildiği
görülmüştür. Teftiş yapılan işyerlerinde CE işareti taşıyan standartlara uygun kişisel
koruyucuların temini sağlanmış olup işverenlere çalışanların bu koruyucuları kullanıp
kullanmadıkları hususunu takip etmeleri gerektiği anlatılmıştır.
Yüksekten düşmeye karşı korkuluk yapılmaması

En basit ve kolayca çözülebilecek bir husus olmasına rağmen işverenler ve çalışanlarca
işletme körlüğü, alışkanlık gibi nedenlerle bir iş kazası oluşuncaya kadar bu hususlar göz ardı
edilmektedir. Bazı durumlarda da işverenlerin malzeme alış verişine engel olduğu gibi
gerekçelerle korkuluk yapmak istemedikleri anlaşılmış olup bu işyerlerine gerektiğinde
sökülüp takılabilen korkulukların takılması sağlanmıştır.
116 115
T.C.
V. BÖLÜM: SONUÇ
İş Teftiş Bursa Grup Başkanlığımızca, Bursa, İzmir ve Kocaeli olmak üzere 3 ilde, otomotiv
yan sanayisinde faaliyet gösteren 215 işyerinde, “Otomotiv Yan Sanayisinde İş Sağlığı ve
Güvenliği Programlı Teftiş” başlığı altında iş sağlığı ve güvenliğine yönelik risk esaslı
programlı teftişler gerçekleştirilmiştir.
Teftişlerde cezalandırmaktan çok iş sağlığı ve güvenliği konusunda işverenleri ve çalışanları

bilinçlendirmek, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve bu kanuna bağlı mevzuatın
işyerlerinde uygulanmasına rehberlik etmek ön planda tutulmuştur.
1. Giderilemeyen Mevzuat İhlalleri ve Yapılan İdari İşlemler
1.1. Giderilemeyen Mevzuat İhlalleri

Teftiş edilen 215 işyerinde toplam 3.479 noksanlık/mevzuata aykırılık tespit edilmiştir. Bu
noksanlıkların giderilmesi için talepte bulunan ve talepleri müffetişler tarafından uygun
görülen işverenlere süre verilmiş ve verilen sürenin sonunda bunlardan 3.202’sinin (% 92
oranında) giderilmesi sağlanmıştır. 277 noksanlık ise (% 8) işverenler tarafından teftiş süresi
içerisinde giderilmemiştir.
Yapılan teftişlerin ilk aşamasında sektörde sırasıyla aşağıdaki hususların öne çıktığı
görülmüştür.
 Koruyucular ile ilgili eksiklikler

 Tesisatların periyodik kontrollerinin yapılmaması
 Risk değerlendirmesinin yapılmaması veya mevzuata uygun olmaması
 Yüksekten düşmeye karşı korkuluk yapılmaması
 Yangına karşı alınan tedbirler ile ilgili eksiklikler
 Acil çıkış yolları ve kapıları ile ilgili uygunsuzluklar
 Kaçak akım rölesinin takılmaması
 Elektrik ile ilgili diğer tedbirler
 Lokal ve genel havalandırma sistemi ile ilgili eksikliler
 Basınçlı kapların ve kaldırma araçlarının kontrollerinin yapılmaması
 Periyodik kontrol raporlarında belirtilen eksikliklerin giderilmemesi
 Acil durum tatbikatlarının yapılamaması
 Kişisel koruyucu donanımların verilmemesi/uygun olmaması ile ilgili eksiklikler
116117
T.C.
Yapılan teftişlerin ikinci aşamasında ise sektörde aşağıdaki hususların öne çıktığı (işverenlerce
giderilmediği) görülmüştür.
 Koruyucular ile ilgili eksiklikler
 Tesisatların periyodik kontrollerinin yapılmaması
 Kaçak akım rölesinin takılmaması
 İlk yardımcı olmaması
 Yangına karşı alınan tedbirler ile ilgili eksiklikler
 Lokal havalandırma uygunsuzluğu
 Genel havalandırma uygunsuzluğu
 Mesleki eğitim, operatör belgesi vb. olmaması
 Periyodik kontrol raporlarında belirtilen eksikliklerin giderilmemesi
 Acil çıkış yolları ve kapıları ile ilgili uygunsuzluklar
 Kaldırma araçlarının kontrollerinin yapılmaması
İşyerlerinde giderilemeyen noksan hususlar incelendiğinde koruyucuların ve tesisat

kontrollerinin yapılmaması ön plandadır. Eksikliklerin giderilme oranları ayrı ayrı
incelendiğinde ise kaçak akım rölesi, ilk yardımcı, yangın ekipmanları, lokal ve genel
havalandırma sistemleri ile ilgili eksikliklerin giderilme oranının diğer hususlara göre daha
düşük olduğu ve bu nedenle ikinci listede daha üst sıralarda görüldüğü ortaya çıkmaktadır.
Bunun nedeni; işverenlerin bu konulara gereken önemi vermemeleri ve aynı zamanda bu
hususlar ile ilgili eksikliklerin giderilmesinin daha uzun zaman alması ve bazen de yatırım
gerektirmesidir. Özellikle ilgili tesisatlar uygun olmadığı zaman kaçak akım rölelerinin
takılması, yangın tesisatların çekilmesi, havalandırma sistemlerinin kurulması gibi hususlar
uzun vakit alan eksikliklerdir. Aslında bu eksikliklerin işletme kurulurken çözülmesi en uygun
olanıdır. Sonradan bu tür ilavelerin ve tesisatların yapılması hem zaman almakta hem de
yapılan işi etkilemektedir.
1.2. Uygulanması İstenilen İdari Para Cezaları

Giderilemeyen 277 noksan husus için bu noksanlıkları gidermeyen 75 işyerine toplam 558.932
TL idari para cezası uygulanması istenmiştir.
1.3. Suç Duyurusu ve İhbarlar

Programlı teftişler kapsamında herhangi bir suç duyusu ve ihbar yapılmamıştır.
2. Teftişin Sonuçları ile İlgili Genel Değerlendirme

Yapılan teftişler genel olarak değerlendirildiğinde; sektörün en önemli iş güvenliği
eksikliklerinin bu bölümün 1.1. bölümünde belirtilen eksiklikler olduğu ortaya çıkmıştır.
İşyerlerinde tespit edilen eksikliklerin 1 ay gibi kısa bir süre içerisinde %92 oranında
118 117
T.C.
işverenlerce giderilmiş olması eksikliklerin istenildiği zaman kısa sürede giderilebildiğini

fakat dışarıdan bir etki beklendiğini göstermektedir. İşyerlerinin çoğunun, müfettişler
gelmeden kendiliğinden bu eksiklikleri gidermedikleri görülmüştür. Bu durumda, işverenlerde
ve işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kültürünün yerleşmediğini göstermektedir. Her ne kadar
teftiş edilen işyerlerinde çok önemli iyileştirmeler sağlansa da işyerlerinde iş sağlığı ve
güvenliği kültürünün yerleşmediği sürece bu iyileşmelerin kalıcı ve sürdürülebilir olması ve iş
kazalarının azaltılabilmesi mümkün değildir.
3. Sektör/Alan Temsilcilerinin Önerileri

3.1. İş Teftişi İle İlgili Önerileri
Teftiş edilen işyerlerinde işverenlerin teftişten ve teftiş yönteminden (doğrudan idari para
cezası uygulamak yerine süre verilmesi) memnun oldukları gözlenmiştir. Genel olarak
belirtilen öneri teftişlerin sektörde yer alan tüm işyerlerinde gerçekleştirilmesidir. İşverenlerce
teftiş görmeyen işyerlerinin iş güvenliği ile ilgili maliyetlere katlanmadığı için daha ucuz
fiyatlar verdikleri ve piyasada haksız rekabete sebep oldukları belirtilmiştir.
3.2. Sektör/Alana İlişkin Sorunlara Yönelik İşyerlerinin Beyanları

Yapılan teftişlerde işverenlerce; sektörde çalışacak eleman sıkıntısı olduğu belirtilmiş bu
hususu iş güvenliği ile ilişkilendirerek bazı çalışanların kişisel koruyucuları kullanmak
istemedikleri ve işten ayrılırlar korkusuyla bu çalışanlar üzerinde çok ısrarcı olamadıklarını
belirtmişlerdir. Bunun için meslek liselerinin teşvik edilmesi gerektiğini ve her sektöre yeterli
işgücü sağlayacak şekilde planlama yapılması gerektiği önerisi işverenlerce beyan edilmiştir.
İşverenlerce belirtilen diğer husus ise aldıkları iş ekipmanlarının CE belgesi olduğu halde
müfettişlerce iş ekipmanlarında koruyucu vb. eksiklikler tespit edilmesidir. İşverenlerce;
koruyucusu olmayan veya eksik olan makinanın üretimine engel olunması, asıl sorunun
makine üretiminden kaynaklandığı ve bu makineleri üreten işletmelerin (üretilen ürüne
yönelik) teftiş edilmesi gerektiği belirtilmiştir.
3.3. İş Müfettişlerinin Değerlendirme ve Görüşleri

3.3.1. Mevzuatla İlgili Öneriler
Sektörde kullanılan karıştırma silindirleri, presler gibi makineler çok tehlikeli olduğu halde
bazı durumlarda göğüs barı ya da koruyucu fotosel gibi güvenlik donanımları opsiyonel olarak
sunulmakta ve güvenlik donanımı olmayan ürünler az da olsa daha ucuza satılmaktadır. Bu
nedenle gerek yerli üretim makinalarda gerekse yurt dışından ithal edilecek ürünler bu hususa
dikkat edilmeli, güvenlik donanımı olmayan makinelerin piyasaya sürülmesine izin
verilmemelidir. Bu konu ile ilgili olarak Bakanlığımız ile Bilim, Sanayi ve Teknoloji
118119
T.C.
Bakanlığı ve Gümrük ve Ticaret Bakanlığı gibi ilgili diğer Bakanlıkların ortak bir çalışma
yapmasında fayda görülmektedir.
İş ekipmanlarına CE verilmesi sürecindeki eksiklikler

Makine ve ekipmanlardan kaynaklanan güvenlik problemlerinin başında makine ve
ekipmanların standartlara uygun olmaması veya gerekli koruyucu donanımlarının
bulunmaması gelmektedir. Teftişler sırasında işverenler, işletmelerinde sahip oldukları makine
ve ekipmanlarında CE işaretinin mevcut olmasına rağmen gerekli güvenlik önlemlerini
taşımadığı gerekçesiyle problem yaşamaktadır. CE işareti, ürünlerin, insan, can ve mal
güvenliği ile çevreye zarar vermeyeceğini, diğer bir ifadeyle ürünün güvenli bir ürün olduğunu
gösteren bir işarettir. Burada bazı makinelerde güvenlik donanımları olmamasına rağmen CE
belgesinin olması bu belgeyi almakla ilgili mevcut bir zaafı ortaya koymaktadır. Ayrıca
güvenlik PLC sistemine sahip olmayan yani çalışmaya başlamadan önce ekipmanın güvenlik
donanımlarının devre dışı bırakıldığını tespit edemeyen ürünlere CE sertifikası verilmemelidir.
Ürünlerin CE belgesi alma prosedürleri makine emniyeti yönünden daha ayrıntılı incelenmeli
ve bu gerekleri yerine getirmeyen ürünlere bu belgenin verilmemesi gerekmektedir. Makine
üretimi esnasında iş güvenliği donanımlarının uygunluğu kaynağında sağlanmadığı müddetçe,
tüm işyerlerinin teftiş kapsamına alınması mümkün olmadığından, iş kazalarının da
azaltılabilmesi mümkün değildir. Ayrıca yurt dışından ithal edilen CE sertifikalı makine ve
ekipmanların iş güvenliği donanımlarının kontrolü de yapılamamaktadır. Bu sebeple makine
üretim aşamasında, yurt dışından ithal edilen makine ve ekipmanların iş güvenliği mevzuatına
uygunluğunun Bakanlığımız ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından kontrolünün
sağlanması için ortak çalışma ile yasal düzenlemenin yapılması gerekmektedir.
Periyodik kontroller ile ilgili standart formların oluşturulması

Yapılan teftişlerde işyerlerinde bulunan periyodik kontrol formları ile ilgili önemli sayıda
eksiklik tespit edilmiştir. Özellikle yangın tesisatı, havalandırma tesisatı gibi tesisat kontrolleri
ile ilgili olarak piyasada standart bir form ya da kontrol kriterleri yerleşmediğinden farklı
farklı türde raporlar ile karşılaşılmış ve bu raporlarda eksiklikler tespit edilmiştir. Bu nedenle
periyodik kontrole tabi her ekipman ve tesisat için ayrı ayrı standart formlar oluşturulursa bu
konuda belli bir iyileşme sağlanabilir. Bu konuda İş Teftiş Kurulu Başkanlığı, İş Sağlığı ve
Güvenliği Genel Müdürlüğü ve meslek odalarının ortak bir çalışma yapmaları gerektiği
düşünülmektedir.
Periyodik kontrol raporlarının İSG Katip’e yüklenmesi,

İşyerlerinde yapılan periyodik kontrol raporlarının İSG-Katip’e eklenecek bir modül ile İSG-
Katip’e yüklenmesinin yararlı olacağı düşünülmektedir. Bu sağlandığı durumda kontrol
raporlarının işyeri yetkililerinden istenmesi yerine daha kolay bir şekilde sistem üzerinden
kontrolünün yapılması mümkün olacaktır. Ayrıca yapılmayan periyodik kontrollerde hemen
120 119
T.C.
tespit edilebilecek, geriye dönük olarak usulsüz rapor düzenlenmesi de önlenebilecektir. Aynı
zamanda İSG-Katip üzerinden periyodik kontrollerini yapmayan işyerlerine otomatik uyarı
verilmesi de sağlanabilir.
3.3.2. İş Teftiş Kurulu Başkanlığı ve Diğer Kurum/Kuruluşlarla İle İlgili Öneriler

İşyerlerinde yakın dönemde yapılan bazı teftişler, rapor daha ulaşmadığı için İl
Müdürlüklerinde yapılan dosya incelemelerinde görülmeyebilmektedir. Önceki bu teftişler,
işyerlerinde bazen işverenlerin beyanlarından anlaşılmakta, bazense fark edilmeyebilmektedir.
Bu nedenle müfettişler kendilerine verilen işyerlerinin gördüğü teftişleri ve raporlarını İTOS
(İş Teftiş Otomasyon Sistemi) ortamında görebilmelidir. Bu raporları müfettişler zaten dosya
incelemesinde göreceği için İTOS ortamında önceden görülmesinin bir sakıncasının
olmayacağı değerlendirilmektedir.
Teftiş edilecek işyerine ait kaza bildirimlerinin müfettişlerce görülebilmesi

Benzer şekilde iş kazalarının elektronik ortamda Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimi
yapıldığı halde iş müfettişleri teftiş edecekleri işyerlerindeki iş kazası bildirimlerini
görememektedir. KADİMBİS ya da İTOS’ a yapılacak bir eklenti ile müfettişlerin o işyerine
ait kaza bildirimlerini görmeleri sağlanmalıdır. Bu şekilde müfettişler o işyerindeki kaza
sebeplerini ve bu kazaya ilişkin önlemlerin alınıp alınmadığını inceleme fırsatı bulabilir.
Teftişlerin doğru planlanabilmesi

Teftiş edilen bazı işyerlerinin düzenli aralıklarla teftiş gördüğü bazı işyerlerinin ise çalışan
sayısı çok olduğu halde çok uzun zaman boyunca (15 yıl vb.) teftiş görmediği tespit edilmiştir.
Bu nedenle İTOS ya da başka bir bilgisayar ortamında gelişmiş filtreleme yapabilen bir
programa ihtiyaç olduğu anlaşılmıştır. Bu program sektöre, çalışan sayısına, teftiş yapılıp
yapılmadığına, teftişin ne kadar süre önce yapıldığına, NACE koduna, tehlike sınıflarına, il ve
ilçeye vb. göre işyerlerini çok farklı şekilde filtreleme yeteneğine sahip olmalıdır. Böyle bir
programın oluşturulması, programlı teftişlerin daha etkin planlanmasına katkı sağlayacaktır.
Programlı teftiş süreleri

Programlı teftiş kapsamında teftiş programları 2 aylık olarak düzenlendiğinden havalandırma
ya da yangın tesisatı gibi birtakım kapsamlı işlerde bazı işverenlere verilen süre yetersiz
olabilmektedir. Bu nedenle teftiş programlarının kaç aylık olacağının her programlı teftiş
başlığı için programlı teftişi yapacak heyetler tarafından belirlenmesi daha uygun olacaktır.
İşyerlerinin tek sicil numaralarının olması

İşyerlerinin hem İl Müdürlüğü dosya sicil numaralarının bulunması hem de Sosyal Güvenlik
Kurumu sicil numaralarının bulunması teftişlerin programlanması aşamasında hem de diğer
bazı konularda karışıklıklara sebep olmaktadır. Bu nedenle İl Müdürlüğü dosya sicil
120121
T.C.
numaralarının kaldırılarak sadece SGK sicil numaralarının kullanılması bu tür karışıklıkların

önlenmesi açısından oldukça önemlidir.
Güvenlik donanımlarının ülkemizde üretiminin yaygınlaştırılması

Bazı işyerlerinde fotosel, alan tarayıcı, switch, dedektör vb. çok yaygın kullanımı olan
güvenlik donanımlarının yurt dışından getirilmesi uzun bir süre alması nedeniyle bazı
eksiklikler teftiş süresi içerisinde giderilememiştir. Fotosel, alan tarayıcı, switch, eş zaman
rölesi, vb. sistemlerin verilecek olan teşviklerle ülkemizde de üretiminin sağlanmasının ve
yaygınlaşmasının yararlı olacağı düşünülmektedir.
Tehlikeli ve eski ekipmanların daha güvenli olanlarla değiştirilmesi için teşvik

Sektörde kullanılan eski preslerin yeniler kadar güvenli hale getirilmesi çalışma prensipleri
gereği her zaman mümkün olmamaktadır. Bu nedenle sektörde tehlikeli ve eski ekipmanların
daha güvenli olanları ile değiştirilmesi için bir vergi indirimi, hurdaya ayırma vb. bir teşvik
planının oluşturulması faydalı olacaktır.
Toplumdaki güvenlik kültürünün arttırılması

Genellikle yabancı ortağa sahip ya da tamamen yabancı sermayeye sahip işletmelerde iş
sağlığı ve güvenliğinin çok daha üst düzeyde olduğu görülmüştür. Bu farkın, toplumumuzdaki
güvenlik kültürün eksikliğinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu nedenle radyo, televizyon
vb. medyada yer alan kamu spotlarında iş sağlığı ve güvenliğine daha fazla yer ayırılması,
devlete ait kanallarda iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili belgesel vb. bilinçlendirici programların
yapılması, iş güvenliği ile ilgili örnek işyerleri ve uygulamaların tanıtılması uygun olacaktır.
Ayrıca bu kültürün erken yaşlarda kazanılması açısından ilköğretimden başlanarak Milli
Eğitim müfredatında iş sağlığı ve güvenliğine yer verilmelidir. Almanya vb. ülkelerde olduğu
gibi belli şehirlerde iş sağlığı ve güvenliği müzeleri kurularak, buralarda öğrencilere iş
güvenliği ekipmanlarının ve önlemlerinin önemi ve nasıl işe yaradığı eğlenceli bir şekilde
aktarılabilir.
Fabrikaların yapılış aşamasında acil çıkışlar ve yangın ile ilgili hususların planlanması
Fabrikaların önemli bir bölümü organize sanayi bölgeleri bünyesinde olduğu halde ve bu
binalara itfaiye raporu verildiği halde acil çıkışlar ve yangın ile ilgili çok husus tespit edilmesi
tezat teşkil etmektedir. Bakanlığımız ile OSB Müdürlükleri, belediyeler ve İtfaiye teşkilatı ile
yapılacak görüşmeler ile acil çıkışlar ve yangın ile ilgili hususların özellikle kuruluş ve itfaiye
raporu aşamalarında tamamlatılması uygun olacaktır.
Bunun yanında kazan dairelerinin ve kompresör hava tankı gibi basınçlı tankların patlamaya
dayanıklı ortamda olacak şekilde tesis edildikleri de kuruluş ve itfaiyeden rapor alma
aşamalarında kontrol edilerek ileride olabilecek patlamaların etkisinin büyük olmasının önüne
geçilmelidir.
122 121
T.C.
İş güvenliğine önem veren işletmelere avantajlar sağlanması

İş sağlığı ve güvenliğine önem veren ve kaza sıklık hızı ile kaza ağırlık hızı düşük olan
işletmelere teşvik ve vergi prim indirimi vb. avantajlar sağlanarak iş güvenliği
uygulamalarının yaygınlaşması sağlanmalıdır.
Exproof ekipmanların kontrolü

Ülkemizde exproof ekipmanların kullanımından belli bir süre sonra veya tamir ve bakımından
sonra hala exproof özelliğini koruyup korumadığını kontrol edecek kuruluşlar oldukça azdır.
Bu husus hayati öneme sahip olduğundan ülkemizde sanayinin gelişmiş olduğu büyük
şehirlerde ve maden bölgelerinde hızlı bir şekilde bu ekipmanları kontrol edecek kuruluşların
ve laboratuvarların kurulması sağlanmalıdır.
Meslek hastalıkları
Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliğine gerektiği kadar önem verilmediği halde çok az sayıda
meslek hastalığı tespit edilmektedir. Meslek hastalığı yeterince tespit edilemediğinden
Bakanlığımız ve Sağlık Bakanlığı’nın ortak çalışmaları ile işyeri hekimlerinin ve diğer
hekimlerin bu konuda bilinçlendirilmesi gerekmektedir.
122123
T.C.
KAYNAKÇA
1. İş Teftiş Bursa Grup Başkanlığı, Motorlu Kara Taşıtları İmalatında İş Sağlığı ve

Güvenliğine Yönelik Risk Esaslı Programlı Teftiş Değerlendirme Raporu, Bursa, 2014
2. İş Teftiş Bursa Grup Başkanlığı, Kauçuk ve Plastik Ürünler İmalatı İş Kolunda Risk Esaslı
Programlı Teftiş Değerlendirme Raporu, Bursa, 2016
3. SGK istatistik yıllıkları http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik
4. TAYSAD Taşıt Araçları Yan Sanayicileri Derneği Parça Sektörü ( Otomotiv Yan Sanayii )
2023 Vizyonu Çalışması Draft Raporu
5. T.C. Ekonomi Bakanlığı Otomotiv ve Yan Sanayii Sektörü Sektör Raporları, 2016
6. TAYSAD Sektör Raporu, 2016
7. İş Teftiş Bursa Grup Başkanlığı, Preslerde Güvenli Çalışma Koşullarını Sağlamaya Yönelik
Eğitim Programı,
8. Mesleki Eğitim ve Öğretim Sistemini Güçlendirme Projesi, Eğitim ve Öğretim Modülleri,
http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/El%20Ile%20Kesme.pdf
9. Mesleki Eğitim ve Öğretim Sistemini Güçlendirme Projesi, Eğitim ve Öğretim Modülleri,
http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Frezede%20B%C3%B6l
me%20%C4%B0%C5%9Flemleri.pdf
124 123

2017 Metal Ueruenlerin Imalatı Press

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2017 Metal Ueruenlerin Imalatı Press

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

AİLE, ÇALIŞMA VE SOSYAL HİZMETLER BAKANLIĞI

GENEL DEĞERLENDİRME RAPORU

ANA METAL SANAYİSİ, FABRİKASYON METAL ÜRÜNLERİN

3.1. İşyeri İstatistikleri 62

III. BÖLÜM: TEFTİŞ KAPSAMINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR 97

Şekil 3.26- Teftiş sonuçlarına ilişkin bilgiler 34

ANA METAL SANAYİSİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

I. BÖLÜM: GENEL BİLGİLER

3. Teftişte Görev Alan Müfettişler

5. Görev Yapılan İller

6. Teftişe Alınan İşyerleri Hakkında Genel Bilgiler

II. BÖLÜM: TEFTİŞİN TANIMI

3. İşyerlerinin Seçim Kriterleri

Sonuç olarak 2013, 2014 ve 2015 yıllarında gerçekleşen iş kazaları incelendiğinde;

5-Metal döküm sanayi 1-Demir döküm 6.149

4. Teftişe Alınan İşyerlerinin Belirlenme Yöntem ve Kaynakları

5. Faaliyet Alanı Bilgileri (Sektör, İl, vb.)

Hassas döküm; Bu yöntemin prensibi mum ve benzeri modeller kullanılarak yapılan

Haddeleme: Metalik malzemelerin merdane adı verilen ve eksenleri etrafında dönen

Birleştirme teknikleri: Kaynak ve lehimleme ana birleştirme prosesleridir.

Sürtünme kaynağı: Geleneksel kaynak yöntemlerinden farklı olarak, kaynak yapılacak

Taşlama: Taşlama işlemi, çeşitli tane büyüklüğündeki silindirik taşlarla işlenmiş

5.2. İşyerlerinin Tanımı

5.3. Üretim Akış Şeması

Kalıp Hazırlama Ocakta Ergitme Kalıp Bozma Çapak Alma

Şekil 2.1- Döküm üretim akış şeması

Şekil 2.2-Metallerin makinede işlenmesi ve şekil verilme süreci

Şekil 2.3- Kaynak işi süreci

5.4. Yapılan İşler

5.5. Kullanılan İş Ekipmanları

Tablo 2.2- İş ekipmanları listesi

5.6. Kullanılan Kimyasallar

Tablo 2.3- Kimyasallar listesi

III. BÖLÜM: TEFTİŞ KAPSAMINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR

Teftiş programı kapsamında, İş Teftiş Kurulu Başkanlığı’nca alınan karar gereği,

3. Teftişlerde Giderilen Mevzuata Aykırılıklara Dair Örnek Fotoğraflar

4.1. İşyeri İstatistikleri

Ankara Bursa Hatay İstanbul İzmir

Şekil 3.22- Teftişi yapılan işyerlerinin illere göre yüzdesel dağılımı

Tablo 3.1- Teftişi yapılan işyerlerinin illere göre dağılımı

Tablo 3.2- Teftişi planlanan, yapılan ve yapılamayan işyerlerinin dağılımı

Teftiş Teftiş yapılan iş yeri

4.2. Çalışan Sayısı Istatistikleri

Tablo 3.3- Çalışan sayılarının illere göre dağılımı

Ulaşılan kadın çalışan sayısı Ulaşılan erkek çalışan sayısı

Şekil 3.23- Ulaşılan çalışan sayısının cinsiyete göre dağılımı

4.3. Programlı Teftişlerde Tespit Edilen Noksanlık İstatistikleri

İlk Teftişte Tespit Edilen Noksan Husus Sayısı

Şekil 3.24- Tespit edilen noksanlıklara ilişkin bilgiler

Tablo 3.4- İşyerlerinde tespit edilen risklerin yönetmelik bazlı değerlendirilmesi

Tablo 3.5- İşyerlerinde tespit edilen risklere ilişkin analiz

4.4. Teftiş Sonucu İstatistikleri

Şekil 3.26- Teftiş sonuçlarına ilişkin bilgiler

Tablo 3.6- İdari yaptırım uygulanan tespitlerin değerlendirilmesi

Tablo 3.6 Devamı- İdari yaptırım uygulanan tespitlerin değerlendirilmesi

4,3% 2,7% 2,8% 1,8%

İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliğine Aykırılık

IV. BÖLÜM: MEVZUATA AYKIRILIKLAR

İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’ne

Programlı teftiş kapsamında tespit edilen mevzuata aykırılıklardan dayanak maddesi İş

Operatör Belgeleri ile İlgili Aykırılıklar

Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında

İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin