Noach, Noeh en Het epos van Gilgames

Door Mrvvet Aydin 1542804 en Laura Cuppen 1528523 Geschiedenis van de Islam December 2009

Inhoud
Inleiding Noach in de Bijbel Noeh in de Koran Het epos van Gilgamesh De vergelijking van Noach en Noeh De vergelijking van Noach en het epos van Gilgamesh Bronnenlijst

Inleiding
Drie bijna identieke overstromingsverhalen: twee in heilige geschriften, een in een historische vondst. Het verhaal van Noach, Noeh en Ut-napistim. In hoeverre verschillen deze bijzondere maar vooral beroemde verhalen?

Het gebied waar het verhaal van Noach uit de Bijbel zich afspeelt, Mesopothami kent vele overstromingsverhalen. Mesopothami betekent dan ook letterlijk tweestromenland, het land tussen de 2 rivieren Eufraat en Tigris. Tegenwoordig kennen wij dit gebied als Irak. Deze rivieren traden regelmatig buiten hun oevers met als gevolg de vele overstromingsverhalen die tot stand zijn gekomen in dit gebied.

Noach in de Bijbel
Naar Genesis 6 - 10 De Bijbel beschrijft Noach als een rechtvaardig en onberispelijke man. Noach wandelt samen met God (Genesis 6: 10) wordt er geschreven. In de tijd van Noach was God ontevreden over de mensheid. Maar Noach was de enige op aarde die genade vond in de ogen van God. God besloot het veertig dagen en nachten te laten regen. Daarop gaf hij Noach de opdracht een ark te bouwen waar plaats was voor Noach en zijn vrouw en voor zijn drie zonen: Sem, Cham, Jafet en hun drie vrouwen. Ook moesten van elk soort reine dieren zeven paar mee met de ark en een paar van elk onrein dier. Toen de ark af was begon het te regenen. Het water steeg en de ark begon te varen. Veertig dagen en veertig nachten duurde vloed. Noach bleef op de ark tot het strandde in Oost Turkije op de berg Ararat. Noach zond eerst een raaf uit, die boven het water bleef vliegen. Daarna zond Noach een duif uit. De duif kwam terug omdat zij nog geen droge woonplek had kunnen vinden. Een week later liet Noach de duif weer naar buiten, deze keer kwam zij terug met een olijfblad. Na zeven dagen zond Noach zijn duif opnieuw naar buiten waarna zij niet meer terug keerde. Voor God bouwde Noach een altaar waar hij rein vee en gevogelte voor hem kon offeren. God beloofde hierop dat zolang de aarde bestaat, zaaiing en oogst, zomer en winter, dag en nacht, niet zullen ophouden. Ook sloot hij een verbond met Noach en zijn nageslacht: Niets dat leeft zal door Zijn wateren van de zondevloed worden uitgeroeid. Het teken van dat verbond is de regenboog.

Noeh in de Koran
Naar 3:33; 4:163; 6:84; 7:59-64,69; 9:70; 10:71-73; 11:25-48,89; 14:9; 17:3, 17; 19:58; 21:76-77; 22:42; 23:23; 25:37; 26:105-120; 29:14; 33:7; 37:7583; 38:12; 40:5,31; 42:13; 50:12; 51:46; 53:52; 54:9; 57:26; 66:10; 71:1-28 Omdat de Koran meer verzen kent dan verhalen is het lastig Noehs verhaal terug te vinden. Uit alle verschillende Soeras staat ongeveer hetzelfde verhaal over Noeh als over Noach in de Bijbel. Een duidelijk beschrijving van de zondevloed is niet terug te vinden in de Koran. Noeh wordt in de Koran wel net als in de Bijbel- beschreven als een barmhartig man. In de Koran waarschuwt Noeh zijn volk dat er een bestraffing van God wacht als zij niet die ene God zouden dienen. Er wordt niet naar Noeh geluisterd. Hij wordt met zijn familie gered door God die Noeh eerder de opdracht gaf een schip te bouwen. Het schip belaadt hij met dieren, van alle soorten twee stuks. Een zoon van Noeh besluit niet mee te gaan en zoekt een onderkomen op een berg. Vanwege hun zonden liet God de hemel over de ongelovigen regenen. Door het stijgende water verdrinken de ongelovigen maar ook de zoon van Noeh. Wanneer het water is gezakt, strandt het schip op een berg, de Djoedi.

De vergelijking van Noach en Noeh

In grote lijnen zijn beide verhalen hetzelfde: het volk is ongelovig en wordt daardoor gestraft door God. Omdat Noach wel een gelovig man is, wordt hij samen met zijn familie gered door God die Noach de opdracht geeft een ark te bouwen. In de Koran ligt vooral de nadruk op het volk dat polythestisch is. Soera 71 (22) En zij hebben grote listen beraamd (23) en zij zeiden: Verlaat jullie goden niet. Verlaat Wadd niet, noch Soewaa, noch Jaghoeth, Ja oek en Nasr. (24) En zij hebben velen tot dwaling gebracht. Laat dan de onrechtplegers alleen maar meer dwalen. Noeh probeert het volk in maar een God, de ene, te laten geloven. Daardoor wordt door het volk de spot met hem gedreven. In de Bijbel is dit niet het geval. Daar draait het vooral om de ontevredenheid van God over de mensheid. De samenstelling van Noach zijn familie verschilt ook. In de Bijbel heeft Noach drie zonen: Sem, Jafet en Cham. Zij gaan alle drie mee op de ark. In de Koran is het niet duidelijk hoeveel zonen Noach precies heeft. Wel wordt gesproken over een zoon die niet mee de ark in wil (Soera Hud 43-44). Hij verdrinkt samen met de andere ongelovigen. Ook de dieren die mee de ark op gaan verschillen in de Bijbel en de Koran. Noach neemt van de reine dieren zeven paar mee en van de onreine dieren een paar. Noeh neemt van alle dieren een paar mee op zijn ark. In de Bijbel wordt nog gesproken over de zonde van Cham (Genesis 9:20). Hier staat verder niets over in de Koran. Ook het verbond dat God sloot met Noach (Genesis 9:8) komt niet terug in de Koran.

Het epos van Gilgames

Een voorbeeld van een van de oudste overstromingsverhalen en een van de best bewaarde is het epos van Gilgames. Dit verhaal is een helden epos, waarin Gilgames de hoofdpersoon, koning van de Sumerische stadstaat Uruk (gelegen aan de rivier de Eufraat) een bestuursfunctie in de Onderwereld heeft. Het verhaal is ontstaan in dit gebied en dateert uit ongeveer 2150 voor Christus. Ongeveer 300 jaar later in1850 voor Christus krijgt het verhaal zijn uiteindelijke vorm. Het Gilgames epos is geschreven op 12 kleitabletten in spijkerschrift. Tablet 11 van het verhaal gaat over een overstromingsverhaal vergelijkbaar met het Bijbelse verhaal over Noach in Genesis. Gilgames is een wrede koning die zijn volk onderdrukt en onophoudelijk oorlogen met hen voert. Gilgames wordt omschreven als een machtig man, een halfgod. Hij is zeer aantrekkelijk, dapper, sterk en boven al vol van eigenwaan. De bevolking heeft genoeg van zijn onderdrukking en gaat zich beklagen bij de goden. Ze creren Enkidu, hij zal Gilgames proberen te vernietigen. Gilgames is ontzettend nieuwsgierig geworden en hij bedenkt een plan om Enkidu naar zich toe te lokken. Gilgamesh slaagt hier uiteindelijk ook in. Hij en Enkidu raken vreemd genoeg bevriend met elkaar en daarmee is het plan van de goden helaas mislukt. Na de dood van zijn dierbare vriend raakt Gilgames gevuld met angst

voor de dood en besluit hij op zoek te gaan naar het eeuwige leven. Hij reist af naar Ut-napistim en zijn vrouw. Ut-napistem heeft namelijk zijn onsterfelijkheid als geschenk gekregen van de goden. Gilgames wil graag weten wat hij hiervoor heeft moeten doen, in de hoop zijn eigen onsterfelijkheid te kunnen bemachtigen.

De vergelijking van Noach en het epos van Gilgames

Na het lezen van zowel het epos van Gilgames als het verhaal over Noach in de Bijbel zijn wij tot onze grote verbazing een aantal zeer opvallende overeenkomsten tussen de twee verhalen tegengekomen. Dit neemt niet weg dat er natuurlijk ook een aantal verschillen zijn. Maar de rode draad oftewel de essentie van de twee verhalen is in wezen hetzelfde. De eerste overeenkomst tussen de 2 verhalen is wanneer de twee hoofdpersonen van de verhalen worden aangesproken door een god, die hen meedeelt dat er een allesverwoestende vloed zal komen die al het leven op aarde zal wegvagen. Om hiervan gespaard te blijven moeten zij een ark bouwen. In het epos van Gilgames vertelt Ut-napistem dat de grote Goden hadden besloten een vloed te zenden die de mensheid zou wegvagen. Ut-napistim wordt echter gewaarschuwd door de god Ea. Hij raadt hem aan een ark te bouwen. De god Ea spreekt tot Ut-napistem: Man van Suruppak, zoon van Ubar-Tutu, haal neer je huis! Bouw een boot!. Iets verder in het verhaal staat er: Laad in je boot het zaad van alles wat leeft!. Ut-napistem neemt al zijn levende bezittingen mee in de ark, zo ook de dieren. In het verhaal van Noach uit de Bijbel zegt God tegen Noach: Ik ga hen vernietigen, en de aarde erbij. Maak jij nu een ark van pijnboomhout. Met hen worden hier de mensen bedoeld die in Gods ogen slecht waren. Noach behoorde niet tot deze groep mensen, hij was namelijk een goed man die door zijn manier van leven dichtbij God stond. En dat was ook de reden waarom God besloot een verbond te sluiten met Noach. Noach en zijn gezin zal van de dood bespaard blijven. In zijn ark neemt hij zijn vrouw en zonen, maar ook diens vrouwen mee. Van alle dieren die er zijn, mogen er steeds twee van elk soort mee (een mannetje en vrouwtje). De levende wezens die meegaan met de ark zullen van de dood gered worden. Een volgende overeenkomst zien wij wanneer we kijken naar de indeling en de vorm van de twee arken waarover in beide verhalen wordt gesproken, de arken zijn gebouwd uit verschillende compartimenten. Ze zijn volledig afgesloten met een kleine opening waar alleen daglicht door heen kan komen. Verder worden de arken bestreken met pek, een substantie die ervoor zorgde dat ze waterdicht werden, ook dit aspect komt in beide verhalen voor. Wanneer de vloed voorbij is stranden beide arken wederom aan de flanken van een berg. In het verhaal van Ut-napistem uit het Epos van Gilgames strandt de boot op de berg Nimus we lezen het volgende: De berg Nimus hield de boot vast, liet hem niet bewegen. Om er achter te komen of het water is gedaald laat Utnapistem na een aantal dagen enkele vogels los. Eerst keren ze terug maar de laatste niet. Ut-napistem maakt hieruit op dat de vloed wel gedaald moet zijn en zo besluit hij zijn ark te verlaten. In het verhaal van Noach komt de ark vast te zitten op de berg Ararat. In de Bijbel lezen we hierover het volgende: Op de zeventiende dag van de zevende maand liep de ark vast op het Ararat gebergte.

Noach laat net als Ut-napistem drie vogels los waarvan de laatste niet meer terugkomt. God spreekt tegen Noach en gebiedt hem de ark te verlaten. Noach gehoorzaamd God en verlaat zijn ark. De laatste grote overeenkomst die wij graag willen benoemen is het offer dat de twee hoofdpersonen brengen aan God of de goden als dank voor het leven dat zij mochten behouden. Ut-napistem vertelt hierover: Ik bracht toen een offer: ik plengde (water) aan de vier windstreken, plaatste wierook boven op de top van de berg, zette zeven kruiken op, in wiens bodem ik (olie van) riet, ceder en mirte uitgoot. In het verhaal uit de Bijbel bouwt Noach een altaar voor de Heer: Daarop bracht hij brandoffers van al het reine vee en alle reine vogels. De geuren van deze offers stijgen omhoog en bereiken de Goden in het verhaal van Ut-napistem en God in het verhaal van Noach. Naast de grote overeenkomsten in dit verhaal zijn er ook een aantal verschillen. We zullen er een aantal benoemen. Bijvoorbeeld wanneer god Ea Ut-napistem beveelt een ark te gaan bouwen, vraagt Ut-napistem wat hij tegen de nieuwsgierige mensen moet zeggen. Ut-napistim moet ze om de tuin leiden door zijn werkelijke bedoelingen te verbergen en een onzin verhaal te vertellen. In het verhaal van Noach wordt er niet gesproken over mensen die mogelijker wijs de ark hebben zien bouwen. Een ander verschil is het aantal dagen dat deze vloed over de wereld zou hebben geraasd volgens de twee verhalen. In het verhaal van Ut-napistem duurt de vloed zes dagen en zeven nachten lang. Op de zevende dag hield de vloed op. Het water zakt in de dagen erna geleidelijk terug. Pas op de zevende dag is het mogelijk om uit de ark te komen. In het verhaal van Noach uit de Bijbel laat God het veertig dagen en veertig nachten lang regenen. Het duurt ongeveer een jaar voordat het water wat is neergekomen uit de hemel op de aarde is weggezakt. Veel langer dan in het verhaal van Ut-napistem.

Bronnenlijst
Literatuur Het Nederlands Bijbelgenootschap, Gezinsbijbel, in de vertaling 1951, 1981 Nederlands Bijbelgenootschap. Fred Leemhuis, De koran, negende druk, 1998, Uitgeverij Fibula/ Unieboek Vanstiphout, H. (2001). Het epos van Gilgames. Nijmegen: SUN. De Bijbel: literaire editie (2004) Amsterdam/Heerenveen: Querido/Jongbloed.

Websites Online vrije encyclopedie Wikipedia, http://nl.wikipedia.org/wiki/Noach Online vrije encyclopedie Wikipedia, http://nl.wikipedia.org/wiki/Utnapishtim