T.C.

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ

FEN EDEBİYAT FAKÜLTESİ

Matematik Bölümü

TBFİZ 118 Fizik II Lab.(Elektrik)

KİRCHHOFF KURALLARI ve ÜRETEÇLERİN

SERİ/PARALEL BAĞLANMASI
8.HAFTA

Kurupelit Kampüsü 55139 SAMSUN Tel: +90 362 312 19 19 Faks: +90 362 457 60 91 iletisim@omu.edu.tr www.omu.edu.tr
 1

DENEYİN AMACI
Kirchhoff Kurallarını test etmek.

DENEYDE KULLANILAN ARAÇLAR

DC güç kaynağı, temel elektrik seti, multimetre, bağlantı kabloları, pil, milimetrik
grafik kağıdı.

TEORİK BİLGİ

Bazı elektrik devrelerinde, devreyi basit bir devreye dönüştürmek kolay

olmayabilir. Hatta bazı devrelerde, devre kolları öyle karışıktır ve devrede birden
fazla üreteç vardır ki bu durumda akımın yönüne bile karar veremeyebiliriz. Bu tür
başa çıkmakta zorlandığımız devreler için Kirchhoff Kurallarını uygularız. Kirchhoff
Kuralları ile akımın yönünü bilmemize gerek yoktur. Şimdi bu kuralları inceleyelim:

Kirchhoff Kuralları:

1. Düğüm noktası kuralı: Kapalı herhangi bir elektrik devresinde, herhangi bir
noktaya gelen akımların toplamı o noktadan çıkan akımların toplamına eşittir.

I2

I1 I3

I4
I1=I2+I3+I4

Kurupelit Kampüsü 55139 SAMSUN Tel: +90 362 312 19 19 Faks: +90 362 457 60 91 iletisim@omu.edu.tr www.omu.edu.tr
 2

I1 I3

I4

I2 I5
I1+ I2=I3+I4+I5

2. Halka kuralı: Tüm elektrik devrelerinde; kapalı bir halka üzerinde herhangi bir
noktadan başlayıp kapalı halkayı herhangi bir yönde takip ederek tekrar
başladığımız noktaya geldiğimiz zaman devre elemanlarının uçları arasındaki
gerilim farklarının toplamı sıfır olur.

Bu ikinci kuralı uygulayabilmek için dikkat etmemiz gereken bazı önemli noktalar
vardır:

I
A B DV=-IR
AB

I
A B DV=+IR
AB

e
- +
A B DV=+
AB
e

e
+ -
A B DV=-
AB
e

Şekil 1. Gerilim farklarının gösterimi

Kurupelit Kampüsü 55139 SAMSUN Tel: +90 362 312 19 19 Faks: +90 362 457 60 91 iletisim@omu.edu.tr www.omu.edu.tr
 3

Yükler, direncin yüksek potansiyelli ucundan düşük potansiyelli ucuna hareket

ettiği için bir direnç akım yönünde geçiliyorsa, direnci uçları arasındaki potansiyel
değişimi –IR’dir. Direç akımla ters yönde geçiliyorsa, direncin uçları arasındaki
potansiyel farkı +IR’dir.

Bir emk kaynağı, emk yönünde (- uçtan + uca doğru) geçiliyorsa, potansiyel
değişimi + ’dir. Bir emk kaynağı (iç direnci sıfır farzediliyor), emk’nın ters yönünde
(+ uçtan - uca doğru) geçiliyorsa, potansiyel değişimi - ’dir.

Şekildeki gibi bir devreyi inceleyelim. Bu devrede akım yönlerine karar

veremediğimizi düşünelim. O zaman, akım için her hangi bir yön seçelim ve o yönde
devre elemanlarının uçları arasındaki gerilim farklarını toplayarak devam edelim.

Örneğin; aşağıda verilen devrede ABCF halkasını inceleyelim.

ABCF: Gösterilen yönde akım aktığını varsayalım ve o yönde kuralı uygulayalım:

V1 - I1R1 -I3R3 = 0

DEFC: Gösterilen yönde akım aktığını varsayalım ve o yönde kuralı uygulayalım:

-V2 -I3R3 -I2R2 = 0

Seçtiğimiz yönlerdeki akım şiddetlerinin 1. kurala göre yazarsak I1 +I3 =I2

denklemini elde ederiz. Bu üç denklemi kullanarak üç bilinmeyenli üç denklemi
çözdüğümüz zaman tek tek tüm akımları bulabiliriz. Eğer bu sonuçlara göre akımlar –
işaretli çıkarsa bunun anlamı; o akım seçtiğimiz yönün ters yönünde akmaktadır.

Kurupelit Kampüsü 55139 SAMSUN Tel: +90 362 312 19 19 Faks: +90 362 457 60 91 iletisim@omu.edu.tr www.omu.edu.tr
 4

DENEYİN YAPILIŞI

1. Aşağıda verilen devreyi Temel Elektrik Setinde kurun.

R1 R3

R5

R2 R4
- +

e
2. Kurduğunuz devrede, ampermetre yardımıyla her bir koldaki akımları ve yönlerini
belirleyin.

3. Her bir devre elemanının uçları arasındaki gerilim farkını ölçün.

4. Bu devre için Kirchhoff kuralları kullanılarak hesaplama yapın. Ölçümlerinizdeki

akım yönleri ve büyüklükleri ile hesaplamalarınızı karşılaştırın.

Kurupelit Kampüsü 55139 SAMSUN Tel: +90 362 312 19 19 Faks: +90 362 457 60 91 iletisim@omu.edu.tr www.omu.edu.tr
 5

R2

R4
R5

R3
BREAD BOARD
R1 R3

R4
R5

e
+
R1

R2

Kurmanız gereken devrenin deney seti bordu üzerine örnek bir yerleştirilmesi.

Kurupelit Kampüsü 55139 SAMSUN Tel: +90 362 312 19 19 Faks: +90 362 457 60 91 iletisim@omu.edu.tr www.omu.edu.tr
 6

Akım değerleri Gerilim değerleri

Ölçümler
ve yönleri ve yönleri

R1 R3 IAB= AB VAB= AB

D
C E IBC= BC VBC= BC

ICD= CD VCD= CD

R5 IDE= DE VDE= DE

IEF= EF VEF= EF

B F
R2 H R4 IFG= FG VFG= FG

- + IBH= BH VBH= BH

A G
e IHF= HF VHF= HF
Ampermetre ve voltmetre ile okuduğunuz
değerleri kaydedin  IAG= A  G VAG= AG

Şimdi Kirchhoff kurallarını kullanarak kollardaki akımları ve voltajları

hesaplayın ve aşağıdaki tabloya kaydedin. Hesaplanan değerler ile ölçülen değerleri
karşılaştırın. Yorumlarınızı yazın.

Akım değerleri ve Gerilim değerleri

Hesaplama
yönleri ve yönleri

R1 R3 IAB= AB VAB= AB

D
C E IBC= BC VBC= BC

ICD= CD VCD= CD

R5 IDE= DE VDE= DE

IEF= EF VEF= EF

B F
R2 H R4 IFG= FG VFG= FG
- +
A G IBH= BH VBH= BH

e IHF= HF VHF= HF

Ampermetre ve voltmetre ile okuduğunuz
değerleri kaydedin  IAG= AG VAG= AG

Kurupelit Kampüsü 55139 SAMSUN Tel: +90 362 312 19 19 Faks: +90 362 457 60 91 iletisim@omu.edu.tr www.omu.edu.tr