Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών

Τομέας Θερμότητας
Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Θερμοδυναμικής

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΜΟΝΑΔΑΣ

ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΗΣ STIRLING SOLO 161

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Δ. ΑΝΤΩΝΑΚΟΣ
Δρ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΕΜΠ
ΕΔΙΠ

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2020

1
 1. Ιστορική αναδρομή
Η πρώτη μηχανή Stirling κατασκευάστηκε από τον σκωτσέζο ιερέα Robert Stirling το
1816. Ένα τμήμα του αρχικού σχεδίου όπως το παρουσίασε το 1917 στο
επιστημονικό περιοδικό της εποχής “Τhe Engineer” ο Finkelstein φαίνεται στο σχήμα
1.1:

Σχήμα 1.1: Η μηχανή Stirling όπως εμφανίστηκε σε επιστημονικό περιοδικό της εποχής
(“Τhe Engineer” 1907)

Ήταν μια από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις μέχρι τότε σε αυτόν τον τομέα της
επιστήμης και τεχνολογίας, αν αναλογιστεί κάποιος ότι ο Sadi Carnot παρουσίασε
την θεωρία του Reflection on the Motive Power of Fire το 1824, ενώ ο Joule
καθόρισε το μηχανικό ισοδύναμο της θερμότητας και έτσι έθεσε τις βάσεις για την
διατύπωση του 1 ου θερμοδυναμικού νόμου μόλις το 1849.

2
Η σύγχρονη μηχανή Stirling αποτελείται από:
• Χώρος εκτόνωσης: Είναι ένας ολόκληρος κύλινδρος ή το θερμό άκρο
ενός κυλίνδρου στον οποίο βρίσκεται και παλινδρομεί το έμβολο εκτοπισμού
(ή αλλιώς «εκτοπιστής»)
• Χώρος συμπίεσης: Είναι ένας ολόκληρος κύλινδρος ή το κρύο άκρο
ενός κυλίνδρου στον οποίο βρίσκεται και παλινδρομεί το έμβολο ισχύος
• Θερμαντήρας: Εναλλάκτης θερμότητας μέσω του οποίου εισέρχεται
θερμότητα στο εργαζόμενο μέσο που βρίσκεται στους χώρους της μηχανής
από μία εξωτερική πηγή θερμότητας. Βρίσκεται στο άκρο του χώρου
εκτόνωσης.

2. Θερμοδυναμικός κύκλος Stirling

Ο ιδανικός κύκλος Stirling επίσης ικανοποιεί τις απαιτήσεις αντιστρεπτής λειτουργίας
του Carnot και περιγράφεται στα σχήματα 2.1 έως 2.4.

I. Iσοθερμοκρασιακή εκτόνωση (expansion)

Στο σημείο αυτό το μεγαλύτερο μέρος του εργαζόμενου αερίου μέσα στο κλειστό
σύστημα έχει οδηγηθεί μέσα στο θερμό κύλινδρο. Το αέριο θερμαίνεται και
εκτονώνεται οδηγώντας και τα δύο έμβολα προς τα μέσα (στο σχήμα μας το έμβολο
του θερμού κυλίνδρου προς τα δεξιά ενώ του ψυχρού κυλίνδρου προς τα κάτω).
Αρχή Φάσης Τέλος Φάσης

Σχ. 2-1 : Ισοθερμοκρασιακή εκτόνωση

3
 II. Ισόογκη ψύξη - μεταφορά θερμής μάζας (transfer)
Καθώς μεταφέρεται θερμός όγκος αερίου από το θερμό στον κρύο κύλινδρο,
αποθηκεύεται ποσό θερμότητας στον αναγεννητή (regenerator).
Στην αρχή της φάσης ο στρόφαλος στις 90ο ενώ στο τέλος στις 180ο.
Αρχή Φάσης Τέλος Φάσης

Σχ. 2-2 : Ισόογκη ψύξη

III. Συστολή - Ισοθερμοκρασιακή συμπίεση (contraction)

Το αέριο ψύχεται και συστέλλεται, μαζεύοντας και τα δύο έμβολα προς το εσωτερικό
των κυλίνδρων τους (στον κάτω αριστερό κύλινδρο προς τα αριστερά ενώ στον
πάνω κύλινδρο προς τα πάνω). Ο αναγεννητής συνεχίζει να απορροφά θερμότητα
από το εργαζόμενο αέριο καθώς αυτό περνά από το θερμό προς το ψυχρό
κύλινδρο. Στην αρχή της φάσης ο στρόφαλος στις 180 ο ενώ στο τέλος στις 270 ο.
Αρχή Φάσης Τέλος Φάσης

Σχ. 2-3 : Ισοθερμοκρασιακή συμπίεση

4
 IV. Ισόογκη θέρμανση - μεταφορά ψυχρής μάζας (transfer)
Τώρα το αέριο που έχει ήδη συσταλεί βρίσκεται κυρίως στον κρύο κύλινδρο. Ο
στρόφαλος στρέφεται ακόμη κατά 90 ο αναγκάζοντας το αέριο να επιστρέψει στον
θερμό κύλινδρο και να συμπληρωθεί ο κύκλος. Στην αρχή της φάσης ο στρόφαλος
στις 2700 ενώ στο τέλος στις 360 ο
Αρχή Φάσης Τέλος Φάσης

Σχ. 2-4 : Ισόογκη θέρμανση

Ο αναγεννητής από την άλλη μεριά παρουσιάζει βαθμό απόδοσης της τάξης του
98%. Γι’ αυτό προτείνεται η χρήση ξεχωριστών εναλλακτών (ψύκτες και
αναθερμαντές). Ο ιδανικός κύκλος Stirling να αποτελείται από δύο
ισοθερμοκρασιακές μεταβολές, μία για κάθε εναλλάκτη θερμότητας και δύο ισόογκες
μεταβολές, μία σε κάθε εργαζόμενο χώρο.

5
 3. Μονάδα συμπαραγωγής Solo Stirling 161
H μονάδα συμπαραγωγής SOLO STIRLING 161 - microCPH-Module (Σχ. 3-1)
αποτελείται από τις ακόλουθες διατάξεις:

Σχ.3-1: Μονάδα συμπαραγωγής Solo Stirling 161.

• Το πλαίσιο . Λειτουργεί ως θερμικός και ηχητικός μονωτής.

• Τη μηχανή Stirling. Είναι εγκατεστημένη στο μπροστινό μέρος του πλαισίου.
• Την ηλεκτρική γεννήτρια. Είναι συνδεδεμένη άμεσα με το στροφαλοφόρο
άξονα της μηχανής.
• Τη φιάλη αποθήκευσης και τροφοδο σίας του εργαζόμενου μέσου (He).
Είναι τοποθετημένη εξωτερικά στο σώμα της μηχανής.
• Τον θάλαμο καύσης και τον καυστήρα. Βρίσκονται ακριβώς στο πάνω
μέρος της μηχανής και περιβάλλονται από το θερμαντήρα.
• Τον πλακοειδή εναλλάκτη θερμότητας . Ανακτά θερμότητα από το
εσωτερικό σύστημα ψύξης της μηχανής και τη μεταφέρει σε εξωτερικό
κύκλωμα για την παραγωγή της θερμικής ισχύος της μονάδας.
• Τον εναλλάκτη θερμότητας καυσαερίων . Ανακτά θερμότητα από τα
καυσαέρια αυξάνοντας σημαντικά τη θερμική απόδοση της μονάδας.
• Το ηλεκτρικό και ηλεκτρονικό σύστημα ελέγχου.

6
Η απόδοση της μηχανής ελέγχεται από τη μέση πίεση του εργαζόμενου μέσου, η
οποία κυμαίνεται μεταξύ των 30 – 130 bar για εύρος ισχύος 3 – 9 kWe. Όλη η
μηχανή ελέγχεται ηλεκτρονικά διατηρώντας σταθερή τη θερμοκρασία του
εργαζόμενου αερίου He στο θερμαντήρα.

Σχ.3-2: Κύρια μέρη Solo Stirling 161V.

4. Το σύστημα του εργαζόμενου αερίου Ηe

Το εργαζόμενο μέσο, βρίσκεται:
• Μεταξύ των ανώτερων ορίων των εμβόλων, στο θερμαντήρα, στον
αναγεννητή και στον ψύκτη αερίου.
Στις κοιλότητες πίσω από τα έμβολα και στην ενδιάμεση περιοχή μετα ξύ των
κυλίνδρων (χώρος buffer).
• Μέσα στο δοχείο αποθήκευσης και τροφοδοσίας He.

7
 Σχ. 4-1: Το σύστημα He για τη Solo Stirling 161V.

Κατά τη λειτουργία της μηχανής η πίεση στο δοχείο He πρέπει να είναι συνεχώς 10
bar υψηλότερη από την μέση πίεση του κύκλου. Όταν τερματιστεί η λειτουργία της
μηχανής, η πίεση του He μέσα στη μηχανή μειώνεται σταδιακά μέχρι τα 32 bar
Τα βασικά μέρη του συστήματος He απεικονίζονται στο σχήμα 4 -2.

Σχ. 4-2: Τα μέρη του συστήματος He για τη Solo Stirling 161.

8
 5. Το κύκλωμα καυσίμου & καυσαερίων
Η τροφοδοσία του θαλάμου καύσης με καύσιμο, στην προκειμένη περίπτωση
φυσικό αέριο, γίνεται με εύκαμπτους ανοξείδωτους σωλήνες (Σχ. 5-1). Η πίεση του
αερίου τροφοδοσίας πρέπει είναι μεταξύ 45-65 mbar. Αν είναι μικρότερη, η απόδοση
της μηχανής θα μειωθεί σημαντικά.
Μια σημαντική ποσότητα καυσαερίων επανακυκλοφορεί στο θάλαμο καύσης για τη
μείωση των εκπομπών ρύπων. Η διαδικασία αυτή αναφέρεται ως «άφλογη
οξείδωση» (flameless oxidation - Flox) και πραγματοποιείται όταν ο θάλαμος
καύσης φτάσει σε θερμοκρασία κανονικής λειτουργίας (720 οC)

Σχ. 5-1: Προθερμαντήρας αέρα (κόκκινος σωλήνας παροχής αέρα καύσης, μεταλλικός αγωγός
απαγωγής καυσαερίων και δύο μικρής διαμέτρου μεταλλικοί αγωγοί παροχής καύσιμου).

6. Θερμοδυναμική ανάλυση της μηχανής Stirling Solo 161

Η θερμοδυναμική ανάλυση των μηχανών Stirling παρουσιάζει είναι μία πολύπλοκή
και απαιτητική διαδικασία άμεσα συνυφασμένη με την πολυπλοκότητα της ροής του
εργαζόμενου μέσου σε αυτήν και της ύπαρξης του αναγεννητή.
Το εργαζόμενο μέσο βρίσκεται στους χώρους της μηχανής και παλινδρομεί μεταξύ
του θερμού και του κρύου άκρου της. Τόσο κατά τη θερμή ροή, από το θερμό στο
κρύο άκρο, όσο και κατά την ψυχρή, από το κρύο στο θερμό άκρο, το αέριο
διέρχεται μέσα από τον αναγεννητή, ο οποίος λειτουργεί ως αποθήκη θερμότητας.
9
Κατά το πρώτο μισό του κύκλου το θερμ ό εργαζόμενο μέσο απορρίπτει θερμότητα
στον αναγεννητή η οποία αποθηκεύεται στο μεταλλικό του πλέγμα. Τη θερμότητα
αυτή την ανακτά το εργαζόμενο μέσο κατά το δεύτερο μισό του κύκλου (ψυχρή ροή)
όταν επιστρέφει από τον ψύκτη. Ο λόγος της ανακτώμενης προς την
απορριπτόμενη τιμή θερμότητας προσδιορίζει την αποτελεσματικότητα του
αναγεννητή (Σχ. 6-1).

Σχ. 6-1: Κατανομή και διακύμανση της θερμοκρασίας του εργαζόμενου

μέσου και του μεταλλικού πλέγματος του αναγεννητή της μηχανής Stirling
Solo 161 κατά τη διάρκεια ενός κύκλου λειτουργίας

Στο σχήμα 6-2 παρουσιάζεται η διακύμανση και η κατανομή της θερμοκρασίας του
εργαζόμενου μέσου σε όλους τους χώρους της μηχανής Stirling Solo 161 στη
διάρκεια ενός κύκλου λειτουργίας σε μόνιμη κατάσταση. Παρατηρείται ότι η ύπαρξη
του αναγεννητή οδηγεί στην έντονη αλλά ομαλή μεταβολή της θερμοκρασίας του
αερίου μεταξύ των δύο θερμοκρασιακών ορίων λειτουργίας της μηχανής.

10
 Σχ. 6-2: Κατανομή και διακύμανση της θερμοκρασίας του εργαζόμενου
μέσου σε όλους τους χώρους της μηχανής Stirling Solo 161 κατά τη διάρκεια
ενός κύκλου λειτουργίας

Παρά το γεγονός ότι το εργαζόμενο αέριο παλινδρομεί μέσα στους χώρους της
μηχανής, σημαντική ποσότητα του παραμένε ι εγκλωβισμένο σε συγκεκριμένες
θέσεις μειώνοντας έτσι την πραγματική απόδοση της μονάδας (Σχ. 6-2).

Σχ. 6-2: Συσσώρευση και διακύμανση μάζας εργαζόμενου αερίου στους χώρους της μηχανής

11
Για τη λειτουργία της μηχανής Stirling δύο έμβολα, το ισχύος και ο εκτοπιστής
συνεργάζονται για την παραγωγή του ωφέλιμου έργου. Μπορεί να θεωρηθεί ότι
κάθε ένα από αυτά πραγματοποιεί έναν ανεξάρτητο θερμοδυναμικό κύκλο, των
οποίων ο συνδυασμός οδηγεί στο κύκλο Stirling. Στο Σχήμα 6-3 παρουσιάζονται τα
διαγράμματα πίεσης – όγκων για τους χώρους συμπίεσης, εκτόνωσης και του
χώρου απόσβεσης.

Σχ. 6-3: Διάγραμμα πίεσης – όγκων μηχανής Stirling Solo 161 για μέση πίεση λειτουργίας
30 bar

7. Θερμικός ισολογισμός μονάδας συμπαραγωγής

Για τον υπολογισμό του θερμικού ισολογισμού της μηχανής Solo 161 στο χώρο του
εργαστηρίου, χρησιμοποιούνται τα εξής ενδεικτικά και καταγραφικά όργανα:
• Θερμιδομετρητής Siemens WFZ.E110-I.
• Αναλογικός μετρητής φυσικού αερίου.
• Ψηφιακός αναλυτής καυσαερίων.
• Ψηφιακός μετρητής ταχύτητας αέρα TESTO 425.
• Μετρήσεις από την ενσωματωμένη οθόνη της μονάδας
Τα μεγέθη, που λαμβάν ονται από τη χρήση των παραπάνω οργάνων είναι:
Από το μετρητή παροχής αερίου.
.
Παροχή φυσικού αερίου ............................................... V σε [ m3 h ]

12
 Από τον πίνακα ενδείξεων της μηχανής SOLO:

Η μέση πίεση της μηχανής ....................................... Pm [ bar ]

Η ηλεκτρική ισχύς..................................................... Wel [ kW ]
Από τον αναλυτή καυσαερίων:
Ποσοστό διοξειδίου του άνθρακα στα καυσαερίων .. CO 2 [%]
Βαθμός απόδοσης της καύσεως .............................. pend [%]

Θερμοκρασιακή διαφορά καπναερίων– αέρα........... NET [ oC ]

Θερμοκρασία καυσαερίων........................................ FLUE (T F ) [ oC ]
Θερμοκρασία περιβάλλοντος ( εσωτ.)...................... INLET [ o C ]
Με τον αναλυτή καυσαερίων πραγματοποιείται ταυτόχρονα και η μέτρηση της
θερμοκρασίας του αέρα που βγαίνει από την οπή εξαερισμού του πλαισίου της
μηχανής
o
Θερμοκρασία αέρα ....................................................... T A σε C

Από το όργανο μέτρησης της ταχύτητας του αέρα και των καυσαερίων έχουμε:

Ταχύτητα καυσαερίων .................................................. u f [m ]

sec

Ταχύτητα αέρα στην οπή του πλαισίου του κινητήρα u a [ m ]

sec
Από τον θερμιδομετρητή στο σύστημα απόδοσης της θερμότητας, έχουμε:
Θερμική ισχύς................................................................ Qq [ kW ]

8. Διαδικασία μετρήσεων - υπολογισμών

Η κυκλική διατομή από την έξοδο των καπναερίων, που είναι:
π ⋅d
A= (1)
4
Όπου: d = 0,08m

Άρα: A = 0,005024m 2

Το εμβαδό της δ ιατομής αερισμού στο προστατευτικό πλαίσιο της μηχανής, που
αποτελείται από δύο ημικύκλια και ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο είναι το
εξής :

13
 π ⋅d 2 π ⋅d 2
A1 = + (x ⋅ y )+ (2)
8 8

Όπου: d = 0,08m
x = 0,11m
y = 0,08m

Άρα: A = 0,01267m 2

Η θερμοκρασία στο χώρο του εργαστηρίου:

INLET = 20,5 ( oC )

Η εισερχόμενη ισοδύναμη θερμότητα που προκύπτει από την καύση του

καυσίμου
⋅
Qu = V ⋅ H ub [kW ]

Όπου H ub η θερμογόνος δύναμη του φυσικού αερίου.

H τιμή της θερμογόνου δύναμης έχει άμεση σχέση με την σύσταση του φυσικού
αερίου και έχει ληφθεί από τα δεδομένα της εταιρίας παροχής αερίου Αττικής. Για το
διάστημα 1-2-2018 έως 15-02-2018, η τιμή ήταν:

H ub = 11,5416 [kW ⋅ h Nm ]
3

Παραγόμενη ηλεκτρική ισχύς.

Wel [kW ]

Θερμική ισχύς προς το εξωτερικό κύκλωμα νερού.

Qq [kW ]
Απώλειες λόγω απόδοσης καυστήρα (εσωτερικός βαθμός απόδοσης καύσης).
Q f = QF ⋅ (1 − EFFN ) [kW ]

14
 Θερμικές απώλειες από τον αερισμό του πλαισίου.
⋅
Qa = m⋅ c p ⋅ ∆Τ [kW ]
⋅ ⋅
Όπου: m = ρ ⋅Va ⎡ kg ⎤
⎢⎣ h ⎥⎦

Η πυκνότητα του αέρα είναι για τους 45 , είναι :

ρ = 1, 29 ⎡ kg ⎤
⎢⎣ m 3 ⎥⎦
⋅
Va = u a ⋅ A1 ⋅ σ x [m h ]
3

3600 1
σx = = συντελεστής μετατροπής του χρόνου
sec h
Η ειδική θερμοχωρητικότητα 𝑪𝒑 του αέρα στους 50οC

c p = 1008,5 ⎡ J kg ⋅ K ⎤
⎢⎣ ⎥⎦
Η θερμοκρασιακή διαφορά του αέρα αερισμού:
∆Τ = Τ A − INLET [ C]
o

Θερμικές απώλειες καπναερίων.

Η θερμότητα που αποβάλλεται από το σύστημα μέσο των καπναερίων είναι:

⋅
Qc = mc ⋅ c p ⋅ ∆Τ [kW ]
⋅ ⋅
Όπου: m c = ρ cm ⋅Vc ⎡ kg ⎤
⎢⎣ h ⎥⎦

ρcm η μέση πυκνότητα του καπναερίου

pL ⎡ kg ⎤
ρ cm =
R ⋅ TA ⎢⎣ m 3 ⎥⎦

p L είναι η πίεση του εξωτερικού αέρα

− g ⋅z

p L = 97000 ⋅ e RL ⋅TL
[Pa ]

g είναι η επιτάχυνση της βαρύτητας

g = 9,81 [m sec ]2

15
z είναι το υψόμετρο της καμινάδας [m ]
⎡ J kg ⋅ K ⎤
RL = 288 ⎢⎣ ⎥⎦

Η παροχή όγκου του καυσαερίου είναι:

⋅
V c =uf ⋅ A
[m h ]
3

3600 1
σx = = συντελεστής μετατροπής του χρόνου
sec h

Όπου cc η ειδική θερμοχωρητικότητα του καυσαερίου:

⎡ J kg ⋅ K ⎤
1011 + 0.05 ⋅ TA + 0,0003⋅ TA2 + ( f co + f c1 + f c 2 + c 3 )⋅ σ (CO2 ) ⎣⎢ ⎥⎦
cc =
1 + f c 3 + σ (CO2 )

Όπου f c 0 fc1 f c 2 fc3 οι συντελεστές για το φυσικό αέριο είναι:

f c0 = 17,6

f c1 = 0,015

f c 2 = −0,000009

f c3 = 0,0116

Τέλος όπου 𝛥𝛵 η θερμοκρασιακή διαφορά των καπναερίων σε σχέση με το

περιβάλλον του εργαστηρίου.
∆Τ = NET ( C)
o

16
10. Πίνακας Μετρήσεων

Παροχή αερίου lit/min

solo Ηλεκτρική Ισχύς KW
O2 %
CO2 %
CO ppm
EFF N %
0
NET C
Καυσαναλυτής

0
FLUE C
0
INLET C
CO/CO2
X AIR %
CO ppmn
O2 REF %
PRS mbar
0
Θερμοκρασία αερισμού C
Ταχύτητα αερισμού m/sec
Ταχύτητα καυσαερίων m/sec
Παροχή νερού m3/h
0
Θερμοκρασία εξόδου C
siemens

0
Θερμοκρασία εισόδου C
0
Διαφορά θερμοκρασία C
Θερμική Ισχύς KW

min
sec
Παροχή συμπυκνωμάτων
lit/h
m3/h

17
 11. Αποτελέσματα
I. Να συμπληρωθεί ο παρακάτω πίνακας αποτελεσμάτων

P [bar] Qu [kW] Qf [kW] Wel [kW] Qq [kW] Qa [kW] Qc [kW] Qlost [kW] V [Nm^3/h]

II. Να κατασκευάσετε το διάγραμμα Sankey του παραπάνω θερμικού

ισολογισμού.
III. Να αναφέρετε τους λόγους της απόκλισης στο θερμικό ισοζύγιο που
υπολογίσατε παραπάνω

12. Αναφορές
1. “Installation and operation instructions Stirling 161 micro CHP module”:
Solo Stirling GmbH, version 4.2, March 2005.
2. «Θερμοδυναμική ανάλυση μηχανών ισχύος Stirling» Αντωνάκος
Γεώργιος, , Διπλωματική Εργασία Ε.Μ.Π., 2001
3. «Εγκατάσταση θερμοκινητήρα Stirling συμπαραγωγής SOLO 161V στο
εργαστήριο Εφαρμοσμένης Θερμοδυναμικής Ε.Μ.Π. Συσχετισμός των
πρώτων πειραματικών & υπολογιστικών αποτελεσμάτων»,
Παπαβλασόπουλος Σπυρίδων, Διπλωματική Εργασιά Ε.Μ.Π. 2010
4. http://www.animatedengines.com/ Animated engines ιστοσελίδα.

18