Professional Documents
Culture Documents
6.hafta AnlatımBozuklukları 2
6.hafta AnlatımBozuklukları 2
Dilbilgisi Yanlışları
Doğru bir cümle, yüklemin diğer ögelerle uyum içinde olmasını gerektirir. Bu uyumun
olmadığı cümleler, bozuk anlatımlıdır.
Ögelerle ilgili yanlışlıklar, daha çok birleşik cümlelerde görülür. Bu cümlelerde ögesel
yanlışlıkları belirgin biçimde görebilmek için, birleşen cümleleri tüm ögeleriyle açma yolunu
deneyebiliriz.
Özne ile yüklem, her şeyden önce, tekillik–çoğulluk ve kişi yönünden uyum içinde
olmalıdır.
“Hasan, çocukla yarış konusunu, kadınlar ise onun çocukla benzerliğini uzun uzun
tartıştılar.”
Görülüyor ki özne tek ve tekil iken yüklem çoğul kullanılmış, özne ile yüklem
arasında tekillik–çoğulluk bakımından uygunluk bozulmuştur. Doğru kuruluş şöyle olabilirdi:
“Hasan’la çocuk yarış konusunu, kadınlar ise Hasan’ın çocukla benzerliğini uzun uzun
tartıştılar.”
Öznesi ortak sıralı cümlelerde ortak özne, yüklemlerin tümüne kişi, anlam ve tekillik–
çoğulluk yönünden uygun değilse anlatım bozulur:
“Gözleri hiç görmüyordu; ama (o) hangi yöne gideceğini iyi biliyordu.”
Cümleden, “herkesin temiz olmasını istemiyoruz” şeklinde bir anlam çıkmaktadır. İlk
cümleye “istiyoruz” yüklemini getirirsek doğru anlatıma ulaşırız.
“İki üç hafta sonra Şişli’de, cadde üstünde büyük bir apartmanın ikinci katını
kiraladılar ve (oraya) taşındılar.”
“Bir sorunun üzerinde enine boyuna düşünmeyi, anlamak için çaba harcamayı
öğrenememişler.”
“Bir sorunun üzerinde enine boyuna düşünmeyi, (soruyu) anlamak için çaba
harcamayı öğrenememişler.”
“Ne ile, kiminle” başa çıktığımız sorusuna “bütün bu zorlukları” yanıtını alırız. Böyle
olamayacağına göre, “…onlarla nasıl başa çıktı.” dersek anlatım düzelecektir.
Yardımcı eylemlerle kurulan cümlelerde, yardımcı eylem birden çok adı yüklem
yapıyorsa, bu adlardan birinin yardımcı eylemle uyumsuzluğu anlatım bozukluğuna neden
olur.
İlk cümlede özne ile yüklem kişi yönünden uygun değildir. Doğru cümle şöyle
olmalıydı:
Bu cümlede “kuşlar”ın tamlanan ögesi eksiktir. Bu eksiklik “kuşlar”ın bir ses gibi
görülmesine neden olmaktadır. “… kuşlardan başka ses …” Bozukluğu şöyle düzeltebiliriz:
Birleşik cümlelerde yüklemlerin aynı çatı ile kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol
açar:
Cümleyi yalınlaştıralım:
Başka örnekler:
Hiç’in olumlusu çokluk anlatır. “Sizinle çok tanışmıştık.” olmaz. Doğru cümle şöyle
olabilirdi:
“Burada yükselen sevgi ve barış ruhu, Türkiye’nin her köşesinde yapılmalıdır bence.”
G. Anlamda Belirsizlik
Adlaşmış bir sıfattan sonra bir ad geliyorsa, bu sözcüklerin virgülle ayrılması gerekir:
“Seyyah kadının evine vardığında, bir de baktı ki dış kapı onun için ardına kadar açık
bırakılmış.”
(O), seyyah kadının evine vardığında mı, yoksa Seyyah, kadının evine vardığında mı?
“Her insan anadilini dil bilgisi bakımından çok iyi bilmeli artı söyleyiş kurallarına
uygun konuşmalı.”
“Her insan anadilini dil bilgisi bakımından çok iyi bilmeli ve söyleyiş kurallarına
uygun konuşmalı.”
“Nasılsınız inşallah?”
“Nasılsınız?”
“Evli misiniz?”
UYGULAMA
1991 yılı 15 Eylül-15 Aralık ayları arasında en çok dolar değer kazandı.
Hızı saatte 120 km’yi bulan fırtına, İskenderun’da başta elektrik direkleri olmak üzere,
pek çok ağacın devrilmesine yol açtı.
Geçen yıl çok ucuza kaçırdığımız şampiyonluğa bu yıl kesin gözüyle bakıyoruz.
Ünlü ressamın 7.5 milyon dolar değerindeki paha biçilmez tablosu çalındı.
Bu iki kavramı birbirine karıştırıyoruz. Oysa aralarında küçük de olsa bir ayrıntı var.
Ekonomik kriz böyle devam ederse ben işimden sen de parandan olacaksın.
Hangi tür konuşma olursa olsun herhangi bir konuşmada başarılı olmak için birtakım
hazırlıklar yapmak ve bazı kurallara uyulmalıdır.
Bunlar köylerinde çiftçi iken az veya hiç toprak sahibi olmadıklarından 20-30 yaşları
arasında İstanbul’a göç etmişlerdir.