పిల్లలు నేర్చుకోవడంలో ఎలా వెనుక పడతారు

Ñ≤Å¡Å∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_»OÖ’
ZÖÏ "≥#∞Hõ|_»`å~°∞
*Ï<£ Ç¨ÏŸÖòì
Ñ≤Å¡Å∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_»OÖ’ ZÖÏ "≥#∞Hõ|_»`å~°∞ ? 1

2 *Ï<£ Ç¨ÏŸÖòì
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ <Õ~∞° ÛHÀ=_»OÖ’
ZÖÏ "≥#∞Hõ|_»`å~°∞?
*Ï<£ Ç¨ÏŸÖòì
„Ñ¨`«∞Å‰õΩ
„Ñ¨*Ïâ◊HÎ̃ |∞H±Ç¨Ï∫ãπ (`≥ÅOQÍ})

Z"£∞ÇÃ ÏKü Éè=í <£, áê¡\ò <≥O. 21/1, J*Ï=∂ÉÏ^£, P~ü\ã˜ ≤ HõàÏº}=∞O_»ÑO¨ ^ŒQ~æÆ °
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£–20. á¶È<£ : 040 - 27660013
English Title : How Children Fail?
Author : John Holt
J#∞"å^ŒO : _ç. áêáê~å=Ù
„Ñ¨K«∞~°} ãÖYº : 747

„Ñ¨^äŒ=∞ =Ú„^Œ} : [#=i, 2003
kfifÜ«∞ =Ú„^Œ} : ãÃ ÑÃ Oì |~°∞, 2004
`«$fÜ«∞ =Ú„^Œ} : ãÃ ÑÃ Oì |~°∞, 2014
"≥Å : ~°∞.100/
>ˇÿ\˜Öò : K«O„^Œ
„Ñ¨`«∞Å‰õΩ
„Ñ¨*Ïâ◊HÎ̃ |∞H±Ç¨Ï∫ãπ (`≥ÅOQÍ})
ZZî∞£ ÇÃ ÏKü Éè=í <£, áê¡\ò <≥O. 21/1, J*Ï=∂ÉÏ^£,
P~ü\ã˜ ≤ HõàÏº}=∞O_»ÑO¨ ^ŒQ~æÆ ° ÇÃ Ï· ^Œ~åÉÏ^£–20. á¶È<£ : 040 - 27660013.
„ÉÏOpÅ∞
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ (zHõ¯_»Ñë¡) , ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ (Zãπ.q.ÔH.) ,
#ÖÁæO_», Ç¨Ï#‡H˘O_», HõsO#QÆ~,ü Y=∞‡O
q[Ü«∞"å_», qâßYÑ¨@flO, u~°∞Ñü, QÆ∞O@∂~°∞, XOQÀÅ∞.
=Ú„^Œ}
„Ñ¨*Ïâ◊HÎ̃ _≥·b „Ñ≤O\ÕQ∑ „ÃÑãπ, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
website : www.psbh.in
q+¨Ü«∞ã¨∂zHõ
XHõ k‰õÄûz ............ 6

=ÚO^Œ∞=∂@ .......... 11
ã¨=iOz# „Ñ¨K«∞~°}‰õΩ =ÚO^Œ∞=∂@ .......... 15
"≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏQÆO : =ÓºÇ¨ÏO .......... 19
Ô~O_»= ÉèÏQÆO : ÉèíÜ«∞=Ú, "≥·Ñ¶¨Åº=Ú .......... 65
=¸_»=ÉèÏQÆO : Jã¨Öˇ·# <Õ~°∞ÛHÀ=_»O ........ 135
<åÅæ= ÉèÏQÆO : áê~î°âßÅÅ∞ ZÖÏ qÑ¶¨ÅO J=Ù`å~Ú? ........ 227
J~Ú^Œ= ÉèÏQÆO : ãÖHΔ̃ÑÎ̈OQÍ ~°K«~Ú`« QÆ∞iOz ........ 267

XHõ k‰õÄûz
Ñ≤ÅÅ¡ K«^∞Œ =ÙÅ q+¨Ü∞« OÖ’ =∞#O Ñ≤ÅÅ¡ HõO>Ë U=∞O`« "≥∞~°∞QÍæ
=º=Ç¨ÏiOK«ÖË=∞x JO@∞O\Ï~°∞. XHõ \©K«~°∞ ~À[O`å áê~î°âßÅÖ’
Ñ¨x KÕã#≤ `«~åfi`« `«# W|ƒOkx WÖÏ "≥Å_¡ ™ç êÎ~∞° :
'' <Õ#∞ É’kè™êÎ#∞. HÍx "åà◊√¡ <Õ~∞° ÛHÀ~°∞——.
D =∂@Å PO`« ~ ° º O ã¨ Ê +¨ ì " Õ ∞ Hõ ^ •. <Õ ~ ° ∞ ÛHÀ=_» O Ö’
qÑ¶Å¨ =∞=_»O Ñ≤ÅÅ¡ `«ÑÊ≤ ^ŒO. =∞#O Ñ≤ÅÅ¡ "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºÅ QÆ∞iOz `«~K° ∂«
=∂\Ï¡_∞» `«∞O\ÏO. HÍx áê~îâ° ßÅÅ "≥Ñ· Å¨¶ ºO QÆ∞iOz =∞#O =∂\Ï¡_O»
KåÖÏ J~°∞^Œ∞.
„Ñü L^ŒÜ«∞O áê~î°âßÅÅ >ˇÿ"£∞HÍQÍ<Õ Ü«¸xá¶êO "Õã¨∞‰õΩ#fl
|∞e¡Ããx· ‰õΩÅ∞ P\’ÅÖ’, "åº#∞Ö’¡, |ã¨∞ûÅÖ’ `«~e° áÈ=_®xfl =∞#O
K«∂™êÎO. ÉˇÅ∞ìÅ∞, >ÿ̌Å∞, ÉÏ_ç̊Å∞, +¨Øãπ Jxfl\˜x q∞Oz |~°∞"≥#· ÉÏºQÆ∞!
Jk ÖËHáõ È`Õ Ü«¸xá¶êO Ñ¨Ó~°~Î Ú#@∞ìHÍ^Œ∞ Hõ^•.
HÕ_»~Qü ÍÔ~<ì £ ^Œâ◊ #∞Oz WO`« Ããx· Hõ tHõ}
Δ J=ã¨~=° ∂? D
ÖÏOK«#Ñ¨Ù =ã¨∞Î=ÙÅxfl H˘#QÆey# â◊H˜Î ZO^Œi‰õΩO@∞Ok? D
ã¨~O° *Ï=∂#∞ ã¨∞Y „Ñ¨^"Œ ∞≥ #ÿ ™ê÷~ÚH˜ `«yOæ KÕ =∂~°"æ ∞Õ ÖË^•?
=∞#O Jã¨Å∞ Ñ≤Å¡Å∞ U=∞#∞‰õΩO@∞<åfl~À `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« uflOK«O. D ã¨~O° *Ï=∂JO`å U „áêuÑ¨kHõ# `«ÑÊ¨ xãïQÍ `«Ü∂« ~Ô ·
‰õÄK«∞O^À \©K~« ∞° ¡ q=∞~°≈<å`«‡HõOQÍ ÑïjeOKåe.
=∞# "å`å=~°}=∂?ÖËHõ =∞# ãÖã¨¯ $`å? J`«ºO`« JãÖ|^Œ"Ì ∞≥ #ÿ
D =º=Ç¨~åxfl =∞# Ñ≤ÅÅ¡ ÃÑ· ~°∞^ÕÌ JOâ◊"∞Õ k?
''<Õ~∞° ÛHÀ=_»OÖ’ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ZÖÏ "≥#Hõ|_»`å~°∞?——( Ç¨Ï∫ z„Å¤<£ ÃÑÖ·¶ ò)
J<Õk *Ï<£ Ç¨ÏŸÖòì Ñ¨ÙãÎ̈HOõ ji¬H.õ JO^Œ∞Ö’ PÜ«∞# áê~îâ° ßÅÅ∞ ZÖÏ
qÑ¶Å¨ =∞=Ù`åÜ≥∂ K≥|∞`å~°∞.
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ qÑ¶Å¨ "≥∞`ÿ Õ P Ö’ÑÖ "åi `≥eq `«‰Ωõ ¯= `«#=∞<À S‰õÄº
ÖËHáõ È=_»=∞<À, ãÔ̈~#· <ÕÑ^¨ ºŒä O ÖË^<Œ À WOHÍ WÖÏ\˜ U"À HÍ~°}ÏÅ∞
K≥|∞`åO.
áê~î°âßÅ "≥·Ñ¶¨ÖÏºÅ ^ŒQÆæ~°‰õΩ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ =∞#O D ÉèÏ+¨Ö’
=∂\Ï¡_O» .^•x x~å‡} =º=ã¨÷ QÆ∞iOz, ^•xÖ’ Ñ¨x KÕ¿ã Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞,
É’^è<Œ å Ñ¨^`úŒ ∞« Å QÆ∞iOz WÖÏ "åºMÏºxOK«O.
''=∞#O "åiH˜ ZÖÏ K≥|∞`«∞<åfl"≥∂ "åÔ~O^Œ∞‰õΩ <Õ~∞° ÛHÀ~°∞?——
nxH˜ Ç¨ÏŸÖòì ã¨=∂^è•#O WÖÏ =ÙOk:
''=∞#O "åiH˜ É’kèã¨∞Î<åflO QÆ#Hõ– JO>Ë "åi "≥∞^Œà◊¡Ö’
™ê~åOâßxfl J^Œ∞Ñ¨Ù KÕÜ∞« _®xH˜ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞<Î åflO QÆ#Hõ——
''"åÔ~O^Œ∞Hõx qÑ¶Å¨ =∞=Ù`å~°∞?——
''ZO^Œ∞HõO>Ë "å~°∞ ÉèíÜ«∞Ñ¨_»`å~°∞. qã¨∞QÆ∞ K≥O^Œ∞`å~°∞.
QÆO^Œ~°QÀàÏxH˜ Ö’#=Ù`å~°∞.Jxfl\˜x q∞Oz qÑ¶¨Å=∞=Ù`å=∞<Õ [O‰õΩ
"åi<≥‰Ωõ ¯=QÍ ^≥|ƒ fã¨∞OÎ k——
qÑ¶¨Å=∞=Ù`å=∞<Õ ÉèíÜ«∞O `«e^ŒO„_»∞Å#∞ x~°∞`åûÇ¨xH˜ QÆ∞i
KÕ™êÎ=∞<Õ ÉèíÜ«∞O Ñ≤Å¡Å#∞ x[OQÍ <Õ~°∞ÛHÀ_®xH˜ „Ñü|O^èŒHõOQÍ
=ÙO@∞#fl@∞ì HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k.Ñ≤ÅÅ¡ ãÖHõ@ Ñïã≤u÷ x QÆ#Hõ \©K~« ∞° ¡ J~°O÷
KÕã¨∞HÀHõáÈ`Õ "å~°∞ D „Ñü|O^èŒHÍxfl JkèQÆq∞OK«_»OÖ’ Ñ≤Å¡Å‰õΩ
ã¨Ç¨Ü«∞Ñ¨_»ÖË~°∞.
''D Ñ¨ÙãÎ̈HOõ Ö’ K≥ÑÊ¨ ^ŒÅ∞K«∞‰õΩ#flk ~Ô O_»∞ =∂@Ö’¡ K≥ÑÊ¨ =K«∞Û.–
Ñ≤ÅÅ¡ #∞ qâ◊fiã≤OK«O_ç.WO`«H<õ åfl ã¨∞ÅÉè"í ∞≥ #ÿ ÖË^• J`«ºO`« Hõ+`ì̈ ~« "° ∞≥ #ÿ
q+¨Ü∞« O =∞~˘Hõ\ ˜ =ÙO_»^∞Œ .Ñ≤ÅÅ¡ #∞ qâ◊fiã≤OKåÅO>Ë =∞#g∞^Œ =∞#‰õΩ
qâßfiãÖ =ÙO_®e.J~Ú`Õ =∞#O qâ◊fiã≤OK«^yŒ # "å~°O HÍ=∞x =∞#O
Ñ≤ÅÅ¡ ∞QÍ =Ù#flÑ¨ÙÊ_»∞ =∞#‰õΩ <Õ~åÊ~°∞.J^Õ JÑ¨#=∞‡HõO =∞# Ñ≤ÅÅ¡ #∞
qâ◊fiã≤OK«_®xfl Hõ+Oì̈ QÍ KÕã∞¨ #Î flk——
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ZÖÏ <Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°∞ J<Õ Ñ¨Ùã¨HÎ Oõ LáÈ^•…Ò« Ö’ *Ï<£ÇÏ¨ ŸÖòì
"åºYº Wk.
D q+¨Ü∞« OÖ’ J<åfl Ç¨Ï*Ïˆ~ „Ñ¨Ü∂≥ QÆO ÑïjeOK«^yŒ #k.PÜ«∞#
#_ç¿Ñ ã¨∂¯Å∞Ö’ „Ñ¨"âÕ ßxH˜ XHõ qÅHõ} Δ "≥∞#ÿ x|O^è#Œ =ÙOk.U=∞O>Ë
XHõ HÍ¡ã∞¨ Ö’ ~Ô O_»∞ ™ê~°∞¡ `«ÑÊ≤ # "å~°∞ =∂„`«"∞Õ ^•O\’¡ „Ñ¨"âÕ ßxH˜
J~°∞›Å∞.J<åfl Ç¨Ï*Ïˆ~ ÉèÏ"åÅ „Ñ¨HÍ~°O #_çKÕ D ã¨∂¯Å∞ "åi "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºÅ#∞
q[Ü«∂Å∞QÍ =∂~°∞ã¨∞OÎ k.^ÕâO◊ Ö’ WOHÍ J<ÕHõ W`«~° KÀ@¡ ‰õÄ_®
„Ñ¨Ü≥∂QÍ`«‡HõOQÍ<≥·<å WÖÏ\˜ áê~î°âßÅÅ∞ "≥Å∞ã¨∞Î<åfl~Ú. g\˜<Õ
S–ã¨∂¯Öòû(W<˘fl"Õ\ ˜"£ ã¨∂¯Öòû) JO@∞<åfl~°∞.g\˜Ö’ Ñ≤Å¡Å∞ Ç¨~ÚQÍ
=ÙO_»\Ïxfl K«∂¿ãÎ ÃÑ^Œ"Ì åà◊‰¡ Ωõ ‰õÄ_® =∞m¡ÑÅ≤ Å¡ "≥∞áÿ È^•=∞xÑ≤ã∞¨ OÎ k.
Ñ¨sHõΔ JO>Ë =¸_»HõΔ~åÅ =∂@. HÍx Jk ˆH=ÅO =¸_»∞
JHõ~Δ åÅ =∂@ J#∞HÀ‰õÄ_»^∞Œ .D Ñ¨q„`« Ñ¨sHõ#Δ ∞ Hˆ =ÅO =º~°÷ Ñ¨ÔŒ
™ê÷~ÚH˜ kQÆ*Ï~°Û_»O XHõ q^è"Œ ∞≥ #ÿ JÑ¨Kå~°O.
ã¨=∞„QÆ „Ñ¨„H˜Ü∞« QÆ#Hõ XHõ ™êi „áê~°OÉè"í ∞≥ `ÿ Õ Jk x~°=kèHõ
L„kHõ`Î ‰« Ωõ <åOk J=Ù`«∞Ok. `«e^¡ OŒ „_»∞Å‰õΩ, Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ‰õÄ_®.WHõ Ñ¨sHõÅΔ ∞
x~°fiÇ≤ÏOKÕ "åiH˜ Jk r=#‡~°} ã¨=∞¿ãº.
ZÑ≤Zãπ P~ü\ ã˜ ≤ Ñ¨~∞° QÆ∞Å∞ fÜ«∞_®xH˜ ã≤ÔÌŒ QÍ=ÙO_®e.JÖÏˆQ
ZÑ≤ZãπWa ÖË^• ^•x `å*Ï J=`å~åÅ∞ ‰õÄ_® J„Ñ¨=∞`«OÎ HÍ"åe. WHõ
ZãπZãπã≤, WO@~ü Ô~O_»∞ É’~°∞¤Å∞ HõÅã≤ ã¨∞=∂~°∞ 20 ÅHõΔÅ =∞Ok
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ Ñ¨sHõÅΔ ∞ ÃÑ_»`å~Ú. "åà◊¡ `«e^ŒO„_»∞Å#∞ ‰õÄ_® HõÅ∞Ñ¨Ù‰õΩO>Ë
20 ÅHõÅΔ ‰õΩ `À_»∞ =∞~À #ÅÉè·ˇ P`«‡Å∞ Ñ¨sHõÅΔ K«∞@∂ì Ñï„Éèqí ∞OKåeûO^Õ.
ã≤aZãπW #∞Oz g∞ á⁄~°∞QÆ∞# QÆÅ z#fl áê~îâ° ßÅ ^•HÍ ZHõ¯_≥<· å
Ñ¨sHõΔ JO>Ë =∞eìÑ¨ÙÖò Kå~Úãπ á⁄_»∞QÍ\˜ „Ñ¨â◊flÅ∞, á⁄\˜ì „Ñ¨â◊flÅ`À
‰õÄ_ç# XHõ Ñ¨~=° ∞Ñ¨ÔŒ . ã≤Å|ãπÖ’ =ÙO_Õ ÖËx #=¸<åÅ∞, ãÖH˜ÑΔ HÎ‘ ~õ }° Å∞
‰õÄ_® =ÙO\Ï~Ú.=¸_»HõΔ~åÖˇ·<å Z‰õΩ¯"≥·<å Ñ¨sHõΔÅO>Ë KåÅ∞–
„ÑüXHõ¯iÖ’ ¿ÇÏÜ«∞ÉèÏ=O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
WHõ ã≤Å|ãπ QÆ∞iOz# XHõ ã¨~^° • Hõ^.Œè ‰õΩO^ÕÅ∞, KÕÑ,¨ L_»`,«
ÉÏ`«∞ =ÔQ~· åÅ∞ áê~îâ° ßÅ „áê~°OaèOKåÅx x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ<åfl~Ú. J=hfl
"Õ\ H˜ "õ Õ XHõ ã≤Å|ãπ `«Ü∂« ~°∞ KÕ¿ã Ñ¨x „áê~°OaèOKå~Ú.‰õΩO^ÕÅ∞
ã≤Å|ãπÖ’ Ñ¨~∞° QÆ∞ =ÙO_®Åx Ñ¨@∞ìÑ\¨ Oì̃ k.ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ Ñ¨HΔ̃ JHÍâ◊OÖ’
ZQÆ~_° O» =ÙO_®ÅO>Ë KÕÑ¨ h\˜Ö’ D^Œ_O» QÆ∞iOz <˘H˜¯Ok.WHõ L_»`«
K≥@¡ÃÑ·ÔHHõ¯_»O =ÙO_®Åx K≥Ñ≤ÊOk. W`«~° [O`«∞=ÙÅ∞ ‰õÄ_® `«‰õΩ¯=
u#‰õΩO_® `«=∞ `«=∞ JÅ"å@∞¡, „Ñ¨`ÕºHõ`«Å∞ ã≤Å|ãπÖ’ =ÙO_®Åx
Ñ¨ @ ∞ì Ñ ¨ \ Ïì ~ Ú.ã≤ Å |ãπ ~° ∂ Ñ¨ H õ Å Ê# Ñ¨ Ó ~° Î ~ Ú# `« ~ åfi`« J=hfl
U=∞#∞‰õΩ<åflÜ«∞O>Ë Jxfl [O`«∞=ÙÅ∂ Jxfl q^ŒºÅ∂ <Õ~°∞ÛHÀ"åÅx,
^•x =Å¡ "Õ∞^è• Ñ¨~O° QÍ#∂ ÉèÏ"å"ÕâßÅÖ’#∂ „Hõ=∞tHõ} Δ ™ê=∞~°º÷ O
ÃÑ~°∞QÆ∞`åÜ«∞x ÉèÏqOKå~Ú.
Ñ¨~∞° QÆ∞Å∞ fÜ«∞_»OÖ’ ‰õΩO^ÕÅ∞`À Z=~°∂ áÈ\©Ñ_¨ Ö» ~Ë ∞° .J~Ú`Õ
‰õΩO^ÕÅ∞ ZQÆ~_° O» ‰õÄ_® <Õ~∞° ÛHÀ=Åã≤ =zÛOk.nx=Å¡ XHõ J^Œ#Ñ¨Ù
J~° › ` « Hõ e y#@¡ = Ù`« ∞ Ok.WO^Œ ∞ Ö’ q∞ye# Hõ ^ è Œ # ∞ `Õ e QÍæ < Õ
=ÓÇ≤ÏOK«=K«∞Û.ZQÆ~°_»O <Õ~°∞ÛHÀÉ’~Ú ‰õΩO^ÕÅ∞ HÍÅ∞ q~°Q˘æ@∞ì‰õΩx
`«ÅÑ¨QÅÆ Q˘@∞ì‰Ωõ Ok. ^•O`À ÑïQÔ `ÕÎ â◊HÎ̃ ‰õÄ_® HÀÖ’Ê~ÚOk.(Z) „ˆQ_»∞
`≥K«∞ÛHÀ=Åã≤OkáÈ~Ú Jk Ñ¨~°∞QÆ∞Ö’(ã≤), ZQÆ~°_»OÖ’(_ç) „ˆQ_»∞Å∞
`≥K«∞Û‰õΩOk.. D Ñï}Ï=∂xH˜ ã≤Å|ãπ Hõq∞\© =∂„`«O =∞Ç¨
ãÖ`À+≤OzOk.
áê~î°ºÑ¨Ùã¨ÎHõ"Õ∞ J`«∞º`«Î=∞ „QÆO^èŒ=∞x g∞~°∞ K≥a`Õ Z=Ô~·<å
#=Ú‡`å~å?áê~îåºOâßÅ QÆ∞iOz# q"å^ŒO ãÖQÆ`qÕ ∞\˜? ^ÕjÜ«∞"≥∞Oÿ ^≥<· å
=∞~À>ˇ ÿ < å JHõ ™ ê‡`« ∞ Î Q Í XHõ Ñ¨ Ù ã¨ Î H õ O ˆ H O„^Œ ™ê÷ < åxH˜ =zÛ
‰õÄK«∞O@∞Ok.J~Ú`Õ P Ñ¨ÙãÎ̈HOõ `«~∞° Ñ¨Ù# =∂\Ï¡_Õ „Ñü Ñ¨k =∞O^≥`· Õ
Jk <Õ ~ ° ∞ ÛHÀ=_®xH˜ P@OHõ = ∞x K≥ ¿ ÑÊ"å~° ∂ JO`« = ∞Ok
=ÙO\Ï~° ∞ .x["≥ ∞ ÿ # JÉè Ï ºã¨ O g∞~° ∞ áê~î ° º Ñ¨ Ù ã¨ Î H õ O =¸¿ã¿ãÎ < Õ
„áê~°OÉè=í ∞=Ù`«∞O^Œx "å~°O\Ï~°∞.
D ~ÀA =∞#O K«∂¿ã áê~îº° Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅ Ü«Ú^ŒOÌ x*ÏxH˜ Ü«Ú=
"Õ∞^èÅŒ #∞ J^Œ∞Ñ¨Ù KÕÜ∞« _®xH˜ [iˆQ Ü«Ú^ŒOÌ . q^•º ãÖã¨Ö÷ Ë É’^è#Œ Å#∞
=∞Åz, =∞ã≤ÑÓ¨ ã≤ =∂ˆ~_»∞ HÍÜ«∞ KÕ¿ã „Ñ¨^âÕ ßÅ∞.
''kÖò |^ŒÖò *Ï`Õ ÃÇÏ· , `«e"¡ ∞£ |^ŒÖò *Ï<Õ ¿ã——
(q^Œº#∞ =∂~°ÛO_ç. g∞~°∞ =∞#ã¨∞Å#∞ =∂ˆ~Ûã≤#>Ë)ì
áê~îåºOâßÅ∞ =∂~°Û_»O ^•fi~å q^Œº#∞ =∂~°Û=K«∞Û#x KåÖÏ
=∞Ok =ÚK«Û@ Ñ¨_∞» `«∞O\Ï~°∞.„Ñü "å~°∂ q*Ï˝<åxfl `«=∞ KÕ~∞° =Ö’H˜
`≥K∞« Û‰õΩO@∞#fl WO@~ü<\≥ ò Ü«ÚQÆOÖ’ Wk ™ê^èºŒ "Õ∞<å? K«i„`«Ö’ [iy#
WÖÏ\˜ KåÖÏ „Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞ qÑ¶¨Å"≥∞ÿ<å~Ú.1989Ö’ Éˇi¡<£ QÀ_»
Ñ¨_áç È=_®xH˜ HÍ~°}O á¶êH±û q∞+¨<£ J<åfl~°∞. ÉèÏ"åÅ J^Œ∞Ñ¨Ù XHõ
ãÖH˜+¡ ì̈ =º=Ç¨~°O.
U"≥∞ÿ<å =∞# „áê^èŒ=∞ºO Uq∞\˜? PÖ’zOKÕ "≥∞^Œ_®? ÖËHõ
zÅHõ Ñ ¨ Å ∞‰õ Ω Å "≥ ∞ ^Œ _ ®? L`« ∞ Î u Î <Õ ~ ° ∞ ÛHÀ=_» = ∂?ÖË H õ x[OQÍ
<Õ~°∞ÛHÀ=_»=∂?
=ÚO^Œ∞=∂@
áê~îâ° ßÅÖ’ ZO^Œ~À Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "≥Ñ· Å¨¶ ºO K≥O^Œ∞`å~°∞. giÖ’ Ñ¨Å∞=ÙiH˜ D

"≥·Ñ¶¨ÅºO ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ#k, u~°∞QÆ∞ ÖËxkQÍ JxÑ≤ã¨∞ÎOk. L#fl`« áê~î°âßÅÖ’ KÕi#
q^•º~°∞Å÷ Ö’ ^Œi^•Ñ¨Ù #ÅÉè̌â· ß`«O =∞Ok =∞^èºŒ Ö’<Õ q^•ºÉèÏº™êxfl =∂x<Õ™êÎ~∞° .
WHõ HõàÏâßÅ q+¨Ü∞« OÖ’ „Ñü =ÚQÆ∞~æ ∞° q^•º~°∞Å÷ Ö’#∂ XHõ~∞° =∞^èºŒ Ö’<Õ K«^∞Œ =Ù
P¿Ñ™êÎ~°∞.
qÑ¶Å¨ =∞Ü«∂º~°xÑ≤OK«∞HÀHõáÈ~Ú<å "åã¨"Î åxH˜ WOHÍ KåÖÏ =∞Ok "≥Ñ· Ö¨¶ Ïºxfl
Z^Œ∞~˘¯O\Ï~°∞. "åiH˜ Uq∞ `≥eã≤<å, `≥eÜ«∞‰õΩ<åfl =∞#O "åix „ˆQ_£Å ^•fi~å
=ÚO^Œ∞‰õΩ <≥\ ,ì˜ áê~îâ° ßÅ #∞Oz |Ü«∞\˜H˜ ÑÖÑ≤"Ü Õ ∞« ^ŒÅ∞K«∞‰õΩ<åflO HÍ|>Ë,ì "åi
áê~îâ° ßÅ K«^∞Œ =Ù Ñ¨Ó~°=Î Ù`«∞Ok. =∞#O TÇ≤ÏOz#^•xHõO>Ë W@∞=O\˜ Ñ≤ÅÅ¡ ãÖYº
KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ<Õ =ÙO@∞Ok. Ñ¨Å∞=Ù~°∞ HÀ~°∞`«∞#fl@∞¡QÍ =∞#O ''=∞# q^•º
„Ñ¨=∂}ÏÅ#∞ ÃÑOz`Õ——, W@∞=O\˜ q^•º~°∞Å÷ ∞ ZO`« =∞Ok =Ù<åfl~À J#u HÍÅOÖ’<Õ
`≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅO. ÃÑ· `«~Q° uÆ Ö’xH˜ „Ñ¨"tÕ OKÕO^Œ∞‰õΩ [iˆQ Ñ¨sHõÅΔ Ö’ LfÎ~`‚° « ™êkèOK«ÖHË õ
`å=Ú#fl `«~Q° uÆ Ö’<Õ =ÙO_çáÈÜÕ∞ q^•º~°∞Å÷ `À =∞# `«~Q° uÆ QÆ^∞Œ Å∞ H˜H¯˜ iã≤áÈ`å~Ú.
J~Ú`Õ, =∞iO`« „Ñ¨^•è #"≥∞#ÿ J~°O÷ Ö’ H˘kÌ =∞Okx q∞#Ç¨~Ú¿ãÎ ^Œi^•Ñ¨Ù
JO^Œ~∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ qÑ¶Å¨ O J=Ù`«∞<åfl~°<Õ K≥áêÊe. "å~°∞ =∞Oz q^•º~°∞Å÷ ∞ HÍ=K«∞Û,
HÍHõáÈ=K«∞Û. <Õ~∞° ÛHÀQÆÅ_æ O» , J=QÍÇ¨Ï# KÕã∞¨ HÀQÆÅ_æ O» , `«=∞ ã¨ÇÏ¨ [ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ ã¨$[##∞
x[O KÕã∞¨ HÀQÆÅ_æ O» =O\˜ `«=∞ J#O`«"∞≥ #ÿ â◊HÎ˜ ™ê=∞~å÷ºÅÖ’ "å~°∞ <å=∞=∂„`«"∞≥ #ÿ
ÉèÏQÍxfl =∂„`«"∞Õ qHõãO≤ Ñ¨KãÕ ∞¨ HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞. HÍQÍ, D â◊HÎ˜ ™ê=∞~å÷ºÅ#∞
"å~°∞, "åi rq`åÅÖ’x "≥Ú^Œ\ ,˜ ~Ô O_»∞ ÖË^• =¸_»∞ ãÖ=`«û~åÅ „áêÜ«∞O
=~°̂H ÑïÑ¨Ó~°O‚ QÍ qxÜ≥∂yOK«∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞.
"åÔ~O^Œ∞‰õΩ "≥Ñ· Å¨¶ ºO áêÅ=Ù`«∞<åfl~°∞ ?
"åi"≥ · Ñ ¶ ¨ Ö ÏºxH˜ HÍ~° } O "å~° ∞ Éè í Ü « ∂ xH˜ , qã¨ ∞ QÆ ∞ ^Œ Å ‰õ Ω ,
QÆO^Œ~Q° ÀàÏxH˜ QÆ∞iHÍ=_»O.
JxflO\˜HOõ >Ë q∞Oz "å~°∞ "≥Ñ· Å¨¶ ºO QÆ∞iOz ÉèÜ í ∞« Ñ¨_∞» `«∞<åfl~°∞.
`«=∞ K«∞@∂ì P`«$`«`À Z^Œ∞~°∞ K«∂™ÈÎ#fl ÃÑ^ŒÅÌ #∞ x~åâ◊Ñ~¨ ∞° ™êÎ"∞Õ "≥∂#x,
JãÖ`«∞+¨μÅì #∞ KÕ™êÎ"∞Õ "≥∂#x "å~°∞ ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_∞» `«∞<åfl~°∞. D ÃÑ^ŒÅÌ J#O`«"∞≥ #ÿ
Pâ◊Å∞, xsHõ} Δ Å∞ "åi t~°ã∞¨ ûÅÃÑ· "Õ∞Ñ¶∂¨ ÅÖÏ JÅ=Ú‰õΩx =Ù<åfl~Ú.
áê~îâ° ßÅÖ’ "åi =ÚO^Œ∞ =ÙOKÕ q+¨Ü∂« Å∞, ÖË^• "å~°∞ KÕÜ∂« Åx
HÀˆ~ JOâßÅ∞ KåÖÏ JÅÊ"≥∞#ÿ q, x¿ã[Î "≥∞#ÿ qQÍ =ÙO_»_O» "åiH˜ qã¨∞QÆ∞
Hõey™ÈÎOk. "åi q™êÎ~"° ∞≥ #ÿ `≥eq`Õ@Å∞, â◊HÎ˜ ™ê=∞~å÷ºÅ∞, „ÑüÉèÏáê@"åÅÃÑ·
W@∞=O\˜ Ñïq∞`«"∞≥ #ÿ , ãÖ‰õΩz`«"∞≥ #ÿ ÅHΔÍºÅ∞ =ÙOK«|_»∞`«∞<åfl~Ú.
áê~îâ° ßÅÅÖ’ „Ñ¨"åÇ¨ÏOÖÏ ‰õΩi¿ã =∂@Å =~°¬O "åiH˜ J~°O÷ Ñ¨~O÷°
ÖËxkQÍ =ÙO_»_O» =Å# "å~°∞ QÆO^Œ~Q° Àà◊O áêÅ=Ù`«∞<åfl~°∞. "åiH˜ K≥ÑÊ¨ |_Õ
W`«~° JOâßÅ`À D =∂@Å „Ñ¨"åÇ¨ÏO Ñ¨ÓiÎ q~°∞^ŒOú QÍ =ÙO\’Ok. "åiH˜
"åã¨=Î OQÍ `≥eã≤# q+¨Ü∂« Å`À D =∂@Å‰õΩ Z@∞=O\˜ ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ .
Jq "åi =∞ã≤ëÎ ê¯ÅÖ’ "åã¨=Î „Ñ¨ÑO¨ K«O QÆ∞iOz# z`«∞Î #=¸<å`À á⁄ã¨QxÆ q.
D =¸‰õΩ=∞‡_ç "≥·Ñ¶¨ÅºO ZÖÏ [~°∞QÆ∞`ÀOk? `«~°QÆu QÆkÖ’
"åã¨"Î åxH˜ UO [~°∞QÆ∞`ÀOk? qÑ¶Å¨ O K≥O^Œ∞`À#fl D Ñ≤ÅÅ¡ ∞ UO KÕã∞¨ <Î åfl~°∞?
"åi "≥∞^Œà§◊ Ö’ UO [~°∞QÆ∞`ÀOk? "åi ™ê=∞~å÷ºxfl =∞iO`«QÍ "å~°∞ ZO^Œ∞‰õΩ
qxÜ≥∂yOK«∞HÀ=_»O ÖË^∞Œ ?
D „Ñ¨âfl◊ Å‰õΩ ["å|∞Å∞ "≥`H« _õ O» Ö’ D Ñ¨ÙãÎ̈HOõ XHõ =Ú`«H,õ áêHΔ̃Hõ
„Ñ¨Ü∞« `«flO. <å ã¨ÇÏ¨ Ÿ^Àºy, q∞„`«∞_»∞ J~Ú# aÖò Ç¨ÏÖò‰Ωõ <Õ#∞ ™êÜ«∞O ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’
~åã≤# "≥∞"≥∂ Ñ¨~O° Ñ¨~Q° Í Wk P~°OÉèOí J~ÚºOk. PÜ«∞# É’kèOKÕ J~Ú^Œ= `«~Q° uÆ x
<Õ#∞ Ñ¨Q\Æ ˜ "ÕàÖ◊ ’¡ QÆ=∞xOKå#∞. ^•x`Àáê@∞QÍ P `«~Q° uÆ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ q^•ºÉ’^è#Œ
KÕâß#∞. `«~°∞"å`« "≥∞"≥∂Å#∞ Pã¨H˜Î =Ù#fl W`«~° Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞, `«e¡^ŒO„_»∞Å‰õΩ
ÑÖÑ≤OK«_O» [iyOk. "å\˜Ö’x H˘kÌáê\˜ "å\˜`À D Ñ¨Ùã¨HÎ Oõ `«Ü∂« ~°~ÚºOk.
g\˜x ÃÑ^ŒQÌ Í u~°Q~Æ åÜ«∞ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ g\˜x <åÅ∞QÆ∞ „Ñ¨^•è # ji¬HÅõ ∞QÍ ãÖHõÅ#O
KÕÜ∞« _»O, Ñ¨Ù#ˆ~H©Hiõ OK«_O» [iyOk. P <åÅ∞QÆ∞ ji¬HÅõ ∞: =ÓºÇ¨ÏO: ÉèÜ í ∞« O =∞iÜ«Ú
"≥·Ñ¶¨ÅºO: x["≥∞ÿ#k <Õ~°∞ÛHÀ=_»O. Ñ¨Ù#ifiÉèílOK«_»O áê~î°âßÅÅ∞ ZÖÏ qÑ¶¨ÅO
J=Ù`å~Ú "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q. áê~îâ° ßÅÖ’ ÃÑ^ŒÅÌ ∞ `«=∞ÃÑ· ÃÑ>Ëì _ç=∂O_»#¡ ∞ ÑïÑ¨ÓiÎ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
ÖË^• @ÖÏ~ÚOKÕO^Œ∞‰õΩ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "å_Õ Ñ¨^`úŒ ∞« Å QÆ∞iOz =ÓºÇ¨ÏO q=iã¨∞OÎ k. Ñ≤ÅÅ¡ Ö’
ÉèÜ í ∞« O "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºÅ Ñ¨~ã° Ê¨ ~°K~« º° QÆ∞iOz ÉèÜ
í ∞« O =∞iÜ«Ú "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºÅ∞ JOâ◊O q=iã¨∞OÎ k.
JÖÏˆQ =ÓºÇ¨ÏO, <Õ~∞° ÛHÀ=\ÏÅÃÑ· nx „Ñ¨ÉÏè "åxfl `≥Å∞Ñ¨Ù`«∞Ok. Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ `≥eã≤#@∞¡QÍ
Hõ#Ñ¨_kÕ ÖË^• `≥Å∞ã¨∞HÀ=Åã≤#qQÍ PtOK«|_Õk, "åiH˜ x[OQÍ `≥eã≤Ok J<Õ
q+¨Ü∂« Å=∞^èºŒ `Õ_® QÆ∞iOz x["≥∞#ÿ <Õ~∞° ÛHÀ=_»O qâ◊nHõiã¨∞OÎ k. WHõ z=~°QÍ
ã¨~Ô #· q HÍx =ÓºÇ¨Å#∞ ÃÑOz áÈ+≤OK«_O» , Ñ≤ÅÅ¡ ÉèÜ í ∂« Å#∞ ÃÑOK«_O» , ™ê^è•~°}OQÍ
YO_» YO_®Å∞QÍ LO_Õ, =„H©HõiOK«|_ç#, `å`å¯eHõ r= Ñïkè <Õ~°∞ÛHÀ=\Ïxfl
áê~îâ° ßÅÅ∞ ZÖÏ `«Ü∂« ~°∞KÕ™êÎÜ∂≥ , Ñ≤ÅÅ¡ x["≥∞#ÿ J=ã¨~åxfl JO^Œ∞HÀQÆÅQÆ_O» Ö’
ZÖÏ qÑ¶Å¨ O J=Ù`åÜ≥∂ 'áê~îâ° ßÅÅ∞ ZÖÏ qÑ¶Å¨ O J=Ù`å~Ú— qâı+¡ ã≤ ∞¨ OÎ k.
D <åÅ∞QÆ∞ JOâßÅ∞ ã¨∞ã¨Ê+ì̈OQÍ "Õ\ H˜ qõ q_çq_çq HÍ=Ù. Jq XHõ^•xÃÑ·
XHõ\ ˜ P^è•~°Ñ_¨ #ç HõÅQÆeã≤ áÈÜÕ∞ f~°∞Ö’<Õ LO\Ï~Ú. =∞Ç¨J~Ú`Õ Jq Ñ≤ÅÅ¡
PÖ’K«# QÆ∞iOz, „Ñ¨=~°#Î QÆ∞iOz aè#fl^Œ$HõÊ^ä•Å #∞Oz K«∂_»_O» , PÖ’zOK«_O» QÍ
=∂„`«"∞Õ LO\Ï~Ú.
D Ñ¨ÙãÎ̈HOõ =∞s Ñ¨xH˜=∂e# áê~îâ° ßÅÅ∞ ÖË^• "≥#∞Hõ|_ç# Ñ≤ÅÅ¡ QÆ∞iOz
HÍ^Œx ã¨Ê+Öì KÕÜ∂« e. nxÖ’ q=iOz# J#∞Éè"í åÅ∞ J`«∞º#fl`« „Ñ¨=∂}ÏÅ∞, ¿Ñ~°∞
„Ñ¨MÏº`«∞Å∞ QÆÅ „ÃÑ"· @
Õ ∞ áê~îâ° ßÅÖ’ [iy#"Õ. JuH˘kÌ q∞#Ç¨~ÚOÑ¨ÙÅ∞<åfl WO^Œ∞
q=iOz# q^•º~°∞Å÷ Hõ$+≤ ã¨Q@ Æ ∞™ê÷~Ú `≥eq`Õ@Å∞ HõO>Ë ÃÑ|· _ç L#fl^Õ. WHõ, ÃÑH· ˜
Hõ#Ñ¨_ç# "Õ∞~°‰õΩ D q^•º~°∞÷Å∞ q[Ü«∞=O`«O J~Ú#"åˆ~. "å~°∞ ''=∞Oz——
L#fl`« áê~î°âßÅÅ‰õΩ, HõàÏâßÅÅ‰õΩ "≥àı§ kâ◊QÍ<Õ L<åfl~°∞. <Õ#∞ K«∂ã≤#
áê~îâ° ßÅÅHõO>Ë =∞ixfl Z‰õΩ¯= áê~îâ° ßÅÅ#∞ K«∂ã≤# "å~°∞, Ñ≤ÅÅ¡ QÆ∞}QÆ}ÏÅ∞,
"Õ∞^äŒã¨∞ûÅÃÑ· <Õ\ ˜ áê~î°âßÅÅ q<åâ◊Hõ~° „Ñ¨ÉèÏ=O QÆ∞iOz <Õ#∞ K≥Ñ¨Ê_®xH˜
„Ñ¨Ü«∞uflOz#^•xx J~°÷O KÕã¨∞‰õΩ#fl q∞„`«∞Å∞, ã¨Ç¨^ÀºQÆ∞Å∞, <Õ#∞ K«∂_»x
áê~îâ° ßÅÅ∞, <Õ#∞ K«∂ã≤#"å\˜HOõ >Ë U=∂„`«O "≥∞~°∞QÆ∞QÍ ÖË=h, `«~K° ∞« QÍ =∞iO`«
^•~°∞}OQÍ =Ù<åflÜ«∞x <å`À K≥áêÊ~°∞.
ã¨=iOz# „ÑK¨ ∞« ~°}‰õΩ =ÚO^Œ∞=∂@
D Ñ¨ÙãÎ̈HOõ "≥Å∞=_ç# `«~∞° "å`«, ''Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ ZÖÏ qÑ¶Å¨ O J=Ù`å~°∞

J<Õ ^•x QÆ∞iOz g∞~°∞ ZÑ¨C_»∞ Ñ¨Ùã¨HÎ Oõ „"å™êÎ~∞° ?—— Jx Ñ¨Å∞=Ù~°∞ J_»∞QÆ∞`«∞O_Õ"å~°∞.
''D Ñ¨Ùã¨HÎ Oõ ^•x QÆ∞iOKÕ—— J#flk "åiH˜ <å ["å|∞.
J~Ú`Õ, D Ñ¨Ùã¨ÎHõO `«~°K«∞QÍ qÑ¶¨ÅO JÜÕ∞ºŒ Láê^è•ºÜ«Úx QÆ∞iOz
=∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞ – qÑ¶Å¨ O K≥Ok`Õ =Ó~°∞HÀx, "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºxH˜ `«Å=OK«x Láê^è•ºÜ«ÚÅ
QÆ∞iOz ‰õÄ_®. Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ <Õ~∞° ÛHÀ=_»OÖ’ ã¨Ç¨ Ü«∞ Ñ¨__» O» <å Ñ¨x. Jk <Õ#∞ ZOK«∞‰õΩ#fl
ÅHõΔ ºO. <Õ#∞ É’kèOzOk Ñ≤Å¡Å∞ <Õ~°∞ÛHÀ‰õΩO>Ë, JO^Œ∞‰õΩ W`«~° =∂~åæÅ#∞
J<Õfi+≤OK«_O» <åÑ¨x, ÅHõΔ ºO. "åiH˜ É’kèOKÕ ãÔ̈~#· Ñ¨ûúŒ x Hõ#∞Q˘<Õ=~°‰Äõ <Õ#∞
„Ñ¨Ü∞« `«flO ™êy™êÎ#∞.
`«=∞Ñ¨xÑ¨@¡ D q^è"Œ ∞≥ #ÿ ^Œ$HõÊ^ä•xfl fã¨∞HÀ=Åã≤OkQÍ KåÖÏ ãÖ=`«û~åÅ
„H˜Ò« #∞OKÕ <Õ#∞ Láê^è•ºÜ«ÚÅ#∂, Láê^è•ºÜ«∞tHõ} Δ Ö’ =Ù#fl"åih HÀ~°∞`«∞<åfl#∞,
Ji÷ã¨∞Î<åfl#∞. ''áê~î°âßÅÖ’ [iˆQ „Ñ¨f `«Ñ¨C‰õÄ =∞=Ú‡Å<Õ ZO^Œ∞‰õΩ "ÕÖˇuÎ
K«∂Ñ¨Ù`«∞<åfl~°∞? D JÑ¨~å^èŒ ÉèÏ"åxfl JO`å =∂ÃÑ· ZO^Œ∞‰õΩ ~°∞^ŒÌ K«∂ã¨∞<Î åfl~°∞?——
Jx "åiÖ’ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ „Ñ¨tflOKå~°∞.
J~Ú`Õ, <Õ#∞ =∂„`«O JÖÏO\˜ ÉèÏ=#Å‰õΩ Ö’#=fi_»OÖË^Œ∞. <Õ#∞
É’kèã∞¨ #Î fl^•xx <å q^•º~°∞Å÷ ∞ KåÖÏ `«~K° ∞« QÍ <Õ~∞° ÛHÀÖËHáõ È`«∞#flO`«=∂„`å# ##∞fl
<Õ#∞ xOkOK«∞HÀ=_»O ÖË^∞Œ . ÖË^•, JÑ¨~å^èŒ ÉèÏ=#‰õΩ Ö’#∞HÍ=_»OÖË^∞Œ . JÖÏˆQ,
<Õ#∞ xˆ~tÌ OK«∞‰õΩ#fl@∞¡ KÕÜ∞« ÖËHáõ È~Ú#O^Œ∞‰õΩ, ZÖÏ KÕÜ∂« Ö’ `≥Å∞ã¨∞HÀÖË#O^Œ∞‰õΩ
‰õÄ_® <Õ#∞ JÑ¨~å^èŒ ÉèÏ=#‰õΩ QÆ∞~°=fi_»O ÖË^∞Œ . P`«‡xO^Œ KÕã∞¨ HÀ=_»OÖË^∞Œ . J~Ú`Õ,
JO^Œ∞‰õΩ ##∞fl <Õ#∞ ÉÏ^è∞Œ ºxQÍ ÉèÏqã¨∞<Î åfl#∞. ''xO^Œ——, ''JÑ¨~å^èŒ ÉèÏ=#—— J<Õq
p\˜H˜ =∂\˜H˜ U_ÕÛ Ñ¨ãÑ≤ Ö≤ Ï¡_ç =∂@Å∞. q^Œº QÆ∞iOz# =∞# =∂@Å #∞Oz "å\˜x
`˘Åy^•ÌO. g\˜H˜ |^Œ∞Å∞QÍ ''ÉÏ^èºŒ `«—— J<Õ =∂@#∞ LÑ¨Ü∂≥ y^•ÌO. `å=Ú KÕ¿ã
Ñ¨x Ñ¶e¨ `åÅ‰õΩ áê~îâ° ßÅÅ∞, Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ `«=∞#∞ `å=Ú ÉÏ^è∞Œ ºÅ∞QÍ ÉèÏqOK«∞‰õΩ<ÕÖÏ
K«∂_»_®xfl P~°Oaè^•ÌO.
<Õ#∞ ##∞fl ÉÏ^èŒ∞ºxQÍ KÕã¨∞‰õΩ<åfl#∞. <Õ#∞ É’kèOKÕk <å q^•º~°∞÷Å∞
<Õ~∞° ÛHÀ‰õΩO>Ë, JÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ [~°∞QÆ∞`«∞O^À `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O <å qkè. <Õ#∞ K≥ÑÊ≤ #@∞¡QÍ,
ZO^Œ∞H˜ÖÏ [~°∞QÆ∞`ÀOk Jx `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ KÕã≤# „Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞ U=∞O`«
q[Ü«∞=O`«O HÍÖË^∞Œ . HÍx P „Ñ¨Ü∞« `«flOÖ’ XHõ áêH˜HΔ õ Ñ¶e¨ `«"∞Õ ''Ñ≤ÅÅ¡ ∞ <Õ~∞° ÛHÀ_»OÖ’
ZÖÏ "≥#∞Hõ|_»`å~°∞—— J<Õ Ñ¨Ùã¨ÎHõO. D Ñ¨Ùã¨ÎHõOÖ’ KåÖÏ "Õ∞~°‰õΩ „"åã≤ W~°"≥·
ãÖ=`«û~åÖˇO· k. WÑ¨C_»∞, <å‰õΩ D ZO^Œ∞‰õΩ QÆ∞iOz =∞iO`« Z‰õΩ¯= `≥Å∞ã¨∞#x
J#∞‰õΩO@∞<åfl#∞. D Ñ¨ÙãÎ̈HOõ `åÅ∂‰õΩ ãïH˘`«Î =Ú„^Œ} nx QÆ∞iOKÕ.
Ñ¨ÙãÎ̈HOõ Jã¨Å∞ =¸ÖÏxfl, <Õ#∞ =ÚO^Œ∞QÍ „"åã≤# q^èOŒ QÍ<Õ =ÙOKåÅx
x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ<åfl#∞. JÑ¨C_»∞ „"åã≤#^•xH˜ ãÖ|OkèOz U ÜÕ∞ ãÖ^Œ~åƒùÖ’¡ <å‰õΩ
H˘`«Î PÖ’K«#Å∞ ã¨∞ÊùiOKåÜ≥∂, "å\˜x JHõ¯_» KÕ~åÛ#∞. <Õ#∞ H˘`«Î q+¨Ü«∂Å∞
<Õ~∞° ÛHÀ=_®xH˜ KåÖÏ Z‰õΩ¯=HÍÅO Ñ¨\ Oì̃ ^Œx H˘O^ŒiH˜ JxÑ≤OK«=K«∞Û. <Õ#∞ J<ÕHõ
Jq"ÕH"õ ∞≥ #ÿ á⁄~°áê@∞¡ KÕâß#h JxÑ≤OK«=K«∞Û. JÖÏˆQ, Ñ¨Å∞ ã¨∞ã¨Ê+ì̈"∞≥ #ÿ JOâßÅ#∞
‰õÄ_® <Õ#∞ QÆ=∞xOK«ÖHË áõ ÈÜ«∂#x "å~°∞ J#∞HÀ=K«∞Û. J~Ú`Õ, <Õ#∞ D q+¨Ü∞« OÖ’
Z@∞=O\˜ JÑ¨~å^èŒ ÉèÏ=#‰õΩ Ö’#=fi_»OÖË^∞Œ . Hõ+"ì̈ ∞≥ #ÿ ^•xx, „áê^è•#º`«QÅÆ ^•xfl
Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ âßÜ«∞â◊‰õΩÎÖÏ „Ñ¨Ü«∞uflã¨∞Î<åfl#∞. nxÔH· <Õ#∞ J#∞ãïOz#
=∂~°Oæ HõO>Ë =∞iO`« `«fii`«"∞≥ #ÿ ÖË^• ^ŒQiæÆ ^≥#· „`À= =Ù#fl^Œx <å‰õΩ JxÑ≤OK«_O» ÖË^∞Œ .
<å Hõ$+≤ „áê~°OÉèí Ñ¶∞¨ \ÏìÅ#∞ H˘xfl "≥∞eHõÅ∞, =∞Å∞Ñ¨ÙÅ#∞, <Õ#∞ D ~ÀA# ZHõ¯_çH˜
KÕ~∞° ‰õΩ<åfl<À ^•xfl g∞~°∞ D Ñ¨ÙãÎ̈HOõ Ö’ K«∂_»=K«∞Û.
=∞# „Ñ¨=∂}ÏÅ#∞ =∞iO`« L#fl`«OQÍ ÃÑOK«∞HÀ=_»O QÆ∞iOz, Ñ≤ÅÅ¡ #∞
ÃÑ· `«~Q° uÆ Ö’H˜ ÑÖ¿ÑO^Œ∞‰õΩ J#∞=∞uOKÕ =ÚO^Œ∞QÍ ''"å~°∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x =ÙO_»=Åã≤#q——
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°x ''x~åúiOK«∞HÀ=_»O—— QÆ∞iOp „Ñ¨ã∞¨ `Î O« KåÖÏ K«~Û° [~°∞QÆ∞`ÀOk.
PK«~}° Ö’ Wk ^ÕxH˜ ^•ifã¨∞OÎ k? D Ñ¨Ùã¨HÎ Oõ Ö’ <Õ#∞ ¿Ñ~˘¯#fl =∞iO`« |∂@Hõ`åfixH˜
Wk Z‰õΩ¯=QÍ ^•i fÜ«∞QÆÅ^Œ∞ – JO>Ë, Ñ¨sHõÅΔ ‰õΩ =ÚO^Œ∞ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ =∞iO`«
L^èŒ$`«"≥∞ÿ# tHõΔ}#∞ WKÕÛO^Œ∞‰õΩ, `«^•fi~å "åã¨Î"åxH˜ "åiH˜ U=∂„`«O `≥eÜ«∞x
q+¨Ü∂« Å∞ "åiH˜ `≥eã≤#@∞¡ Hõ#Ñ¨_ÖÕ Ï KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ =∂„`«"∞Õ Wk =ÙÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ Q» ÅÆ ^Œ∞.
JO`ÕHÍ‰õΩO_®, D x|O^è#Œ Å#∞ q=Hõ`Δ `« À J=∞Å∞ KÕÜ∞« _®xH˜ ^•i fÜ«∞QÆÅ^Œ∞.
ãÖÑ¨#fl âıfi`« *ÏfÜ«ÚÅHõO>Ë, ¿Ñ^Œ, ÖË^• âıfi`« *Ï`Õ`~« ° q^•º~°∞Å÷ #∞ Z‰õΩ¯==∞Okx
ÃÑ· `«~Q° uÆ H˜ ÑÖÑ¨‰Ωõ O_® =ÙO_ÕO^Œ∞‰õΩ =∂„`«"∞Õ Wk Ñ¨xH˜=ã¨∞OÎ k. z=~°QÍ WOHÀ\˜
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. J^Õ `«~°QÆuÖ’ q∞yeçáÈ~Ú#, ÃÑ‰õΩ¯=∞Ok Ñ≤Å¡Å∞, "≥Ú^Œ\ ˜ ^Œá¶ê
HõO>Ë, ~Ô O_»= =∂~°∞ Ug∞ "≥∞~°∞QÆ∞QÍ =ÙO_»^xŒ =∞#O WÑ¨Ê\˜Hˆ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl JOâßxfl
=∞#O =∞~À=∂~°∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\ÏO. "åÔ~O^Œ∞‰õΩ "≥∞~°∞QÆ∞ HÍQÆÅ~°∞? "≥Ú^Œ\ ˜ ^Œáê¶
q^Œº#∞ QÆ~°Ñ¨ÖËx XHõ `«~°Ç¨ É’^èŒ#, Ô~O_»==∂~°∞ PHõ™ê‡`«∞ÎQÍ ZÖÏ Ñ¶ë`åxfl
W=fiQÆÅ^Œ∞? ã≤Q∞Æ ,æ P„QÆÇÏ¨ O JÖÏˆQ qã¨∞QÆ∞, QÆO^Œ~Q° ÀàÏÅ‰õΩ Ö’<≥#· q^•º~°∞Å÷ ∞ Ñ¨Å∞
ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ ^Œáê¶ HõO>Ë ~Ô O_À™êi J^è•fi#=∞=Ù`å~°∞. |Ç¨ïâß "å~°∞ `«~Q° uÆ H˜
ÉèOí QÆO HõeyOKÕ "å~°∞QÍ ‰õÄ_® =ÙO\Ï~°∞.
=∞~À =∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë, ™ê=¸Ç≤ÏHõ L„kHõ`Î ‰« Ωõ =ºuˆ~HõOQÍ ™êˆQ D
Ü«Ú^ŒOú ZO`À HÍÅO ™êQÆ^∞Œ , ™ê=∂lHõOQÍ ™ê#∞‰õÄÅ Ñ¶e¨ `åÅ#∞ W=fiÖË^∞Œ .
Ç¨~°fi~ü¤ „QÍ_»∞ºÜÕ∞\ò ã¨∂¯Öò PÑ¶π Z_»∞ºˆH+¨<‰£ Ωõ K≥Ok# _®Hõ~ì ü ~À<åÖò¤ Z_»‡O_£û
#∂ºÜ«∂~ü¯ #QÆ~°Ñ¨Ù Ñä¡H± áê~î°âßÅÅ JÉèíº~°÷#"Õ∞~°‰õΩ `å#∞ KÕã≤# „áê^è•#º`«QÆÅ
Ñïâ’^èŒ# QÆ∞iOz, D =∞^èŒºHÍÅOÖ’, q^•º ãÖ|Okè`« ~°K«~Ú`«Å ãÖÑ¶¨∂Å
ã¨ = ∂"Õ â ◊ O Ö’ KÕ ã ≤ # LÑ¨ < åº™êxfl <Õ # ∞ q<åfl#∞. H˘xfl áê~î ° â ßÅÅ#∞
''ã¨=∞~°=÷ O`«"∞≥ #ÿ q——QÍ KÕ¿ã JOâßÅ∞ Uq∞@<Õ q+¨Ü∂« xfl `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞HÔ · Z_»‡O_£û,
PÜ«∞# ã¨ÇÏ¨ Ÿ^ÀºQÆ∞Å∞ „Ñ¨Ü∞« uflOKå~°∞. "åi Jaè„áêÜ«∞OÖ’ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ UO <Õ~∞° ÛHÀ"åÅx
`å=Ú xˆ~ÌtOKå"≥∂ ^•xfl <Õ~°∞ÛH˘x LO_®e. U `«~°QÆuÖ’<≥·<å Z@∞=O\˜
_˘OHõu~°∞QÆ∞_»∂ ÖË‰Ωõ O_® `«~∞° "å`« `«~Q° uÆ Ö’xH˜ ÑÖÑ¨|_ÕÖÏ LO_®e. J~Ú`Õ JÖÏ
`«y#O`« "Õ∞~°‰Ωõ <Õ~∞° Û‰õΩ#fl ¿Ñ^ŒÑÅ≤ Å¡ âß`«O, =∞^èºŒ `«~Q° uÆ ÖË^• ^èxŒ Hõ=~°æ Ñ≤ÅÅ¡
âß`«O`À ã¨=∂#OQÍ =ÙO>Ë P áê~îâ° ßÅ#∞ ã¨=∞~°=÷ O`«"∞≥ Oÿ ^Œx QÆ∞iÎ™êÎ~∞° .
D Ñ¨ i â’^è Œ ‰ õ Ω Å∞ J"≥ ∞ iHÍÖ’x "≥ Ú `« Î O Dâß#º qÉè Ï QÆ O Ö’ D
''ã¨=∞~°=÷ O`«"∞≥ #ÿ —— J<Õ x~°fiK«<åxH˜ ãï`«∂QÆQÅÆ áê~îâ° ßÅÅ#∞ Ü«∂Éè̌· J~ÚkO\˜x
=∂„`«"∞Õ Hõ#∞Q˘#QÆÅQÆ_O» "≥Ú^Œ@QÍ QÆ∞iÎOK«^yŒ # „áê^è•#º`« QÆÅ q+¨Ü∞« O.
D áê~î°âßÅÅ =∞^èŒº ™ê~°∂Ñ¨º`«QÆÅ JOâßÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
Ñïâ’^è‰Œ Ωõ Å∞ `«~∞° "å`« D áê~îâ° ßÅÅ#∞ ÑïjeOKå~°∞. "å~°∞ Hõ#∞Q˘#fl J~Ú^Œ∞
JOâßÅÖ’ ~Ô O_»∞ <å‰õΩ H©ÅHõ"∞≥ #ÿ qQÍ QÀK«iOKå~Ú.
Jq : (1) q^•º~°∞Å÷ ∞ QÆ#∞Hõ <Õ~∞° ÛHÀHõáÈ`Õ, D áê~îâ° ßÅÅ∞ "åixQÍh,
ÖË^• "åi ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞QÍh, "åi <ÕÑ¨^ä•ºxflQÍh, "åi W~°∞QÆ∞á⁄~°∞QÆ∞#∞QÍh,
^èÀ~°}∞Å#∞QÍh, "Õ∞^èÀâ◊HxÎ˜ QÍh, ÖË^• =∞ˆ~ W`«~° JOâßxflQÍh `«ÑÙ¨ ÊÑ¨@Öì ^Ë ∞Œ . ™ê‰õΩÅ∞
K«∂Ñ¨Ö^Ë ∞Œ . P q^•º~°∞Å÷ Hõ$+≤ Ñ¶e¨ `åÅ‰õΩ ÖË^• Ñ¶e¨ `åÅ∞ ~åHõáÈ=_®xH˜ P áê~îâ° ßÅÅ∞
Ñ¨ÓiÎ ÉÏ^èºŒ `«#∞ ã‘fiHõiOKå~Ú. (2) `å=Ú `«~Q° uÆ QÆkÖ’ KÕ¿ã^Õ^<·≥ å Ñ¶e¨ `åÅ#∞
W=fi‰õΩO>Ë, ^•x J=∞Å∞ xeÑ≤"Õ™ê~Ú. W`«~°Ñ¨^Œú`«∞Å#∞ J=∞Å∞ [i¿ÑO^Œ∞ÔH·
„Ñ¨Ü∞« uflOKå~Ú. ÃÑ· áê~îâ° ßÅÅ∞ P Ñ≤ÅÅ¡ #∞HÍHõ, Ñ¨xH˜~åx Ñ¨^`úŒ ∞« Å#∞ Ñï`«ºlOKå~Ú.
=∞iO`«=∞Ok Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞, JkèHÍ~°∞Å∞ D q^èOŒ QÍ PÖ’zOKÕÖÏ =∞#O
#K«ÛK≥ÑÊ¨ QÆey`Õ, =∞#O =∞# áê~îâ° ßÅÖ’ `«fi~°Ö’<Õ "≥∞~°∞QÆ∞^ŒÅ#∞ K«∂_»=K«∞Û. J~Ú`Õ,
ã¨g∞Ñ¨ Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ Wk [iˆQ J=HÍâ◊O |Ç¨ï `«‰Ωõ ¯=QÍ Hõ#Ñ¨_∞» `ÀOk. „Ñ¨ã∞¨ `Î «
^èÀ~°}∞Å∞ Jhfl JO^Œ∞‰õΩ aè#fl"≥∞ÿ# suÖ’ Hõ#Ñ¨_»∞`«∞<åfl~Ú. Ñ¶ë`åÅ∞ ZO`«
x~åâß[#HõOQÍ =ÙO>Ë, `å=Ú ã¨~Ô #· suÖ’ =º=Ç¨Ïiã¨∞<Î åfl=∞x áê~îâ° ßÅÅ∞ JO`«QÍ
K≥ÑÙ¨ Ê‰õΩO@∞<åfl~Ú. „Ñü‰õÄÅ Ñ¶e¨ `åÅ∞ `«=∞ `«¿ÑÊg∞HÍ^Œx K≥|∞`«∞<åfl~Ú.
z=~°QÍ =∞~À q+¨Ü«∞O – <Õ#∞ WHõ¯_» =i‚Oz# Ñ≤Å¡Å `≥eq`Õ@Å#∞
^èfiŒ OãÖ KÕÜ∞« _»O J<Õk W~°"·≥ ãÖ=`«û~åÅ „H˜Ò« #∞Op [~°∞QÆ∞`ÀOk.
=ÓºÇ¨ÏO

Ñ¶≤„|=i 13, 1958.
<≥Öò#∞ <Õ#∞ =∞izáÈÖË‰Ωõ <åfl#∞. D ~ÀA P J=∂‡~Ú <å`À aè<åflÅ
QÆ∞iOz =∂\Ï¡_#ç Ñ¨ÙÊ_»∞, P"≥∞ "≥∞^Œ_∞» "å\˜x J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ u~°ã¯¨ i™ÈÎO^Œx
JxÑ≤OzOk. Wk J™ê^è•~°}=∂? Ñ≤Å¡Å∞ `«~°K«∞QÍ J~°÷O KÕã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
u~°ã¯¨ i™êÎ~∞° . J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕÜ∞« ~°∞. J~Ú`Õ, `«~K° ∞« QÍ "å~°∞ XHõ
ÉèÏ"åxfl J=QÍÇ¨Ï#KÕã∞¨ ‰õΩx, `«~∞° "å`« =ke"Õ™êÎ~∞° . "å~°ÖÏ KÕ™êÎ~å? J~Ú`Õ,
<≥Öò KÕ™ÈÎOk J^Õ#x JxÑ≤OzOk. <å =∂@Å#∞ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ P J=∂‡~Ú
x[OQÍ<Õ KåÖÏ™ê~°∞¡ „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕ™ÈÎOk. "å\˜x =~°ã„¨ Hõ=∞OÖ’ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩO\’Ok
‰õÄ_®. `«~∞° "å`« ÉèÏ"åxfl P™êO`«O „QÆÇÏ≤ ã¨∞OÎ ^Œx JxÑ≤OKÕ PYi^ŒâÖ◊ ’, P J=∂‡~Ú
`«Å#∞ J_»¤OQÍ TÑ≤, ''<å‰õΩ J~°÷O HÍÖË^Œ∞—— JO\’Ok. JÖÏ J~°÷OHÍÖË^Œ#flk
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ U^≥<· å ãÖ‰õΩz`« „Ñ¨Ü∂≥ [#O =ÙO^•? |Ç¨ïâß J^Õ"∞≥ ÿ =ÙO@∞Ok? JOÔHÅ`À
P@ÖÏ_»∞`«∂, =∂~å÷ ‰õÄ_® `«~K° ∞« QÍ WÖÏˆQ KÕã∞¨ OÎ k. P J=∂‡~ÚH˜ J~°O÷ HÍÖË^∞Œ .
J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_»O W+ì̈OÖË^∞Œ ‰õÄ_®. g∞~°∞ q=iOz K≥|∞`«∞#flÑ¨ÙÊ_»∞ P J=∂‡~Ú
q#^Œ∞. `«~∞° "å`« ''<å‰õΩ QÆO^Œ~Q° Àà◊OQÍ =ÙOk— JO@∞Ok.
|Ç¨ïâß WHõ¯_» Ñ¶e¨ `åxfl K«∂¿Ñ"å~°∞ – PÖ’K«<åÑ¨~∞° Å∞ J<Õ =ÓºÇ¨Å‰õΩ
ãÖ|O^èŒO =ÙO_»=K«∞Û (WHõ¯_» Ñ¶ë`åÅ∞ K«∂¿Ñ"å~°∞ JO>Ë ã¨Ô~·# ["å|∞Å∞
™êkèOK«_O» Ö’ =∂„`«"∞Õ Pã¨HÎ˜ Hõey# "å~°∞,xÜ«∞=∂Å#∞, ã¨∂„`åÅ#∞ ã¨~Ô #· ["å|∞Å∞
™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ ^Œi^•Ñ¨Ù ÑïjÅ<å~°ÇÏ≤ `«OQÍ qxÜ≥∂yOKÕ q^•ºi÷x =i‚OKÕO^Œ∞‰õΩ
=∞#O "å_®O. WHõ, PÖ’K«<åÑ¨~°∞Å∞ JO>Ë `å#∞ Ñ¨xKÕ™ÈÎ#fl JOâßÅ‰õΩ
J~å÷ÅQÆ∞iOz, "åã¨=Î O QÆ∞iOz PÖ’zOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOKÕ q^•ºi÷H˜ ãÖ|OkèOz
"å_®O.) ãÔ̈~#· ["å|∞ ^Œi^•Ñ¨ÙÅ‰õΩ KÕ~∞° ‰õΩx, ^•xfl Ñ¨@∞ìHÀÖËx q^•ºi÷ `«~K° ∞« QÍ
x~åâ◊Ö’H˜, xã¨Ê $Ç¨ÏÖ’H˜ *ÏiáÈ`å_»∞. =∞i WOˆHO KÕÜ∂« Ö’ P q^•ºi÷H˜ É’^èÑŒ _¨ ^» ∞Œ .
PÖ’K«<åÑ¨~°∞_»∞ ã¨=∞ã¨º Ñïëê¯~°O JÜÕ∞º=~°‰õÄ ^•xx =^ŒÅ‰õΩO_® Ñ¨@∞ì‰õΩx
=ÙO_Õ J=HÍâ◊O "≥∞O_»∞.
D Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ ''<Õ#∞ "≥Ú^Œ∞#Ì ∞—— J#_»O Pâ◊Û~°ºO Hõeyã¨∞OÎ k. D
^èÀ~°}˜ Zkw Z^ŒQxÆ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =ã¨∞OÎ ^Œ#∞‰õΩ<Õ"å}Ë.‚ Jk ãïHÍ#@∞ìOk.
JOÔHÅ„H©_Ö» ’ D ~ÀA <å `«~Q° uÆ Ö’x |$O^ŒO ãÖ`«$Ñ≤HÎ ~õ O° QÍ Ñ¶e¨ `åÅ∞
™êkèOzOk. (H˘xfl Ñ‘iÜ«∞_»Ö¡ ’, `«~Q° uÆ QÆkÖ’x =¸_çO@ ~Ô O_»∞ =O`«∞Å∞ z„`«ÖYË #O
ÖË^• =~°∞¯ëêÑ¨Ù‰õΩ "≥o§áÈÜÕ∞k. WHõ q∞QÆ`å"å~°∞ aÖòÇ¨ÏÖò „Ñ¨"Õâ◊ÃÑ\˜ì# ÃãÊ+¨Öò
HÍ¡ã∞¨ ''~°∂"£∞ Ñ‘iÜ«∞_£——ÔH· <å`À =ÙO_Õ"å~°∞. "Õ∞=Ú `«~Q° uÆ QÆk "≥Å∞Ñ¨Å XHõ z#flQÆkÖ’
‰õÄ~°∞Û<Õ"å~°O. JHõ¯_» "Õ∞=Ú "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ "Õ∞`«ÃÑ>Ëì qq^èŒ ~°HÍÅ P@Å∞ P_Õ"åà◊§O.
Ñ¨là◊√§ Ñ¨ÓiÎKÕ¿ã"åà◊§O. =∂=¸Å∞ `«~°QÆu QÆk Ñ¨^ŒúuH˜ ™ê^èŒº"≥∞ÿ#O`« aè#flOQÍ
K«~Û° Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕ"åà◊§=Ú. D ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ "Õ∞=Ú W~°"·≥ „Ñ¨âfl◊ Å=O\˜ P@#∞
P_Õ"åà◊§O. D P@Ö’ Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ XHõ JOÔH PÖ’zOz, ^•xfl =∞#ã¨∞ûÖ’<Õ
"Õã∂¨ Î =ÙOK«∞‰õΩO\Ï_»∞. Láê^è•ºÜ«Úx #∞Oz J=Ù#∞ ÖË^• HÍ^Œ∞ J<Õ ~Ô O_Õ ["å|∞Å∞
=KÕÛ „Ñ¨âfl◊ Å∞ q^•º~°∞Å÷ ∞ P JOÔH#∞ Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ~∞° .) „Ñ¨âfl◊ Å_»Q_Æ O» Ö’
ÖÏ~å ZÑ¨C_»∞ "≥#∞Hõ|_Õk. J~Ú`Õ, Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ =¸_»∞, <åÅ∞QÆ∞ JOÔHÅ #∞O_ç
ZOÑ≤Hõ KÕÜÚ« ã≤u÷ Ö’ P"≥∞ =O`«∞ =KÕÛk. JÑ¨ÙÊ_»∞, P J=∂‡~Ú P JOÔH#∞ ãïQÍ
=ÓÇ≤ÏOK«QeÆ Qˆ k. nO`À P ~ÀA‰õΩ `å<Õ JOÔHÅ P@ q*Ë`#« x P"≥∞ `«##∞
ÉèÏqOK«∞‰õΩ<Õk. W@∞=O\˜ P@ ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ ÖÏ~å, XHõ™êiH˜ÃÑ·QÍ ZOÑ≤Hõ
KÕã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ WOHÍ _»*#∞ JOÔHÅ∞ q∞ye=ÙO_»QÍ<Õ `«# `˘e TÇ¨QÍ#O
„Ñ¨H\õ O˜ zOk. Wk á⁄~°áê@∞ K«~º° J<Õk ã¨Ê+ì̈O. P"≥∞ D TÇ¨QÍ#O KÕÜ∞« QÍ<Õ
q∞QÆ`å "å~°∞ ‰õÄ_® JÖÏ<Õ KÕÜ∞« <å~°OaèOKå~°∞. WÖÏ "å~°∞ P TÇ¨ÏÅ`À <åÅ∞QÆ∞
ZOÑ≤HÅõ #∞ =$^è• KÕ™ê~°∞. `«~∞° "å`« `å#∞ =∞#ã¨∞ûÅ#∞ K«^=Œ QÆÅ#x "Õ∞sH˜ PÖ’K«#
=zÛOk. WHõ P"≥∞ JOÔHÅ#∞ "≥Ú^Œ\ #˜ ∞Op P~°OaèOz TÇ≤ÏOK«_O» „áê~°OaèOzOk.
P JOÔH#∞ Hõ#∞Q˘<Õ Ñ¨ûúŒ H˜ =∞àı§Ö’Ñ¨ÙQÍ, P"≥∞ |$O^ŒOÖ’x"å~°∞ H˘O`«¿ãÑ¨Ù W^Õ
=ÓºÇ¨ÏO áêÅÑ¨_®¤~∞° .
XHÀ¯ ZOÑ≤HÖõ ’ `«y#xfl JOÔHÅ#∞ *Ïa`å#∞Oz `˘ÅyOK«∞HÀÖËHáõ È~Ú<å,
P ~À[O`å "å~°∞ ã¨=∞`«∞Åº`«`À#∞, ã≤`÷ „« Ñ¨[`˝ `« À#∂ =º=Ç¨ÏiOKå~°∞. XHõ |$O^ŒOQÍ
ÉÏQÍ Ñ¨xKÕ™ê~°∞. P JOÔH 250H˜ 300‰õΩ =∞^èºŒ =Ù#fl^Œx „QÆÇÏ≤ Oz# "å~°∞, Jk
''250 =∞iÜ«Ú 260Å =∞^èºŒ =Ù#fl^Œx—— K≥áêÊ~°∞. JO`ÕQÍx gˆ~^Œ∂~°ÑÙ¨ TÇ¨QÍ<åÅ∂
KÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
<åhû ÉÏQÍ P_çOk. J~Ú`Õ, XHõ ^Œâ◊ `«~åfi`«, P@`åÅ∂‰õΩ LkfiQÆfl`«
P"≥∞#∞ =ÚOK≥uÎOk. ^•x`À P"≥∞ "≥∞^Œ_»∞ K«∞~°∞‰õΩQÍ Ñ¨xKÕÜ«∞_»O =∂<Õã≤Ok.
J~Ú`Õ, P J=∂‡~Ú <≥ÖòÖÏQÍ<À ÖË^• =∂~å÷ÖÏQÍ<À L„kHõ`Î ‰« Ωõ Ö’#∞ HÍÖË^∞Œ .
â◊$uq∞Oz# TÇ¨QÍ<åÅ∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. Ug∞ K≥Ñ¨ÊÖËx PÖ’K«<å~°Ç≤Ï`« ã≤÷uÖ’
=ÙO_çáÈ~ÚOk. ^•x`À, P J=∂‡~Ú WOˆHO =∂\Ï¡_» ÖË^∞Œ .. Wk ã¨∞~°H`Δ̃ "« ∞≥ #ÿ
q^è•#O.
Ñ¶≤„|=i 18,1958.
`≥eq`Õ@Å∞ J<Õq XHõ JO`«∞|>ìx q+¨Ü«∞O. Ñ¨Å∞=Ù~°∞ `«=∞ xH˜ΔÑ¨Î
"Õ∞^è•â◊HÖÎ̃ ’ Ju H˘kÌ ÉèÏQÍxfl q∞Oz U<å_»∂ =$kú KÕã∞¨ HÀ~°x =∞#O qO@∞O\Ï=Ú.
|Ç¨ïâß JÖÏ HÍHõáÈ=K«∞Û, J~Ú`Õ, ZO^Œ∞‰õΩ HÍ‰õÄ_»^Œ∞? =∞#Ö’ Ñ¨Å∞=Ùi
â◊H˜Î™ê=∞~å÷ºÅ∞ L#fl "≥Ú`«ÎOÖ’ Ñ¨k âß`«O "Õ∞~°ˆH Ñ¨x KÕã¨∞ÎO\Ï~Ú. WO`«HõO>Ë
Z‰õΩ¯= ZO^Œ∞‰õΩ [~°QÆ^Œ∞? H˘O^Œ~°∞ `«=∞ Ñ¨ÓiÎ ™ê=∞~°úºOÖ’ W~°"≥·âß`«O ÖË^•
=ÚÃÑÊ· âù ß`«O "Õ∞~°‰Ωõ , ÖË^• JO`«‰Ωõ q∞Oz ‰õÄ_® ZÖÏ K«∞~°∞‰õΩQÍ =ÙOK«∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞?
=∞# ™ê=∞~å÷ºxfl HõÑÊ≤ ÃÑ>Ëkì Uq∞\,̃ ÖË^• Jk ZÑÊ̈\H˜ © |Ç≤Ï~°`æ O« HÍQÆ∞O_® x~ÀkèOKÕk Uq∞\˜?
H˘Å~å_À ~åH© =∞øO>ˇ<£ áê~î°âßÅÖ’ QÆ`« <åÅ∞QÆ∞ ãÖ=`«û~åÅ∞QÍ D
ã¨=∞ã¨ºÃÑ· <Õ#∞ =∞Å¡Q∞Æ ÖÏ¡Å∞ Ñ¨_®¤#∞. H˘O^Œ~∞° =∞#∞+¨μÅ∞ Ñ¨Ù@∞ìH`õ À<Õ q∞QÆ`å"åiHõO>Ë
`≥e"≥#· "å~°∞QÍ =ÙO\Ï~°h, WHõ ^•x QÆ∞iOz, ÃÑ^ŒQÌ Í KÕÜ∞« QÆey#k Ug∞ ÖË^hŒ
<Õ#∞ `˘Å∞`« ÉèÏqOKå#∞. Ñ¨Å∞=Ù~°∞ =∂#ã≤Hõ âß„ãÎ̈"`Õ ÅÎ« JkèHÍiHõ JOK«<å W^Õ.
q^•º~°∞÷Å`À g∞‰õΩO_Õ ãÖ|O^è•Åhfl `«~°QÆuQÆkÖ’<À =∂#ã≤Hõ Ñ¨sHõΔÅ QÆkÖ’<À
=∂„`«"∞Õ J~Ú`Õ, D Jaè„áêÜ«∞O `«ÑÊ¨ Hõ U~°Ê_»∞`«∞Ok. J~Ú`Õ, g∞~°∞ XHõ z#fl
áê~îâ° ßÅÖ’ =ÙO_ç, q^•º~°∞Å÷ #∞ `«~Q° uÆ QÆkÖ’#∂, q„âßOu QÆ^∞Œ ÅÖ’#∂, "åi
=ºH˜QÎ `Æ « rq`åÅÖ’#∞, "åi q<À^•ÅÖ’#∞, P@ÅÖ’#∞, âßs~°Hõ „â◊=∞Ö’#∂ QÆ=∞x¿ã,Î
"åiÖ’ H˘O^Œ~∞° H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’HõO>Ë, W`«~° ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ Z‰õΩ¯= `≥eq`Õ@Å`À
=Ù<åfl~°<Õ x~åú~} ° ‰õΩ ~åHõ`Ñ« Ê¨ ^Œ∞. Wk ZO^Œ∞KÕ`?« H˘xfl ™ê~°∞¡ Ü«ÚHÎ̃Ñ~¨ ∞° Å∞QÍ
QÆ=∞xOKÕ"å~°∞QÍ#∞, TÇ¨â◊HÎ̃HõÅ"å~°∞QÍ#∂, qâı¡+¨}Ï`«‡‰õΩÅ∞QÍ#∂, XHõ¯=ÚHõ¯Ö’
K≥áêÊÅO>Ë – `≥eqQÍ =ÙO_Õ ÉÏÅ∞_»∞ ÖË^• ÉÏeHõ `«~Q° uÆ QÆkÖ’H˜ ~åQÍ<Õ, U^À
QÍ~°_ô [iy#@∞¡ Ñ¨ÓiÎ "≥Ú^Œ∞ÅÌ ∞QÍ =∂iáÈ=_»O ZO^Œ∞‰õΩ [~°∞QÆ∞`ÀOk?
=∂ =^ŒÌ =Ù#fl J`«ºO`« J^è•fi#fl"≥∞#ÿ q^•ºi÷, JO>Ë – <Õ#∞ K«∂ã≤# q^•º~°∞Å÷ ∞
JO^ŒiÖ’#∂ Ñ¨xH˜~åx"å_»∞ ‰õÄ_» `«~°QÆuQÆk "≥Å∞Ñë `«# rq`«OÖ’ =∂„`«O
Z=fiiH© fã≤áÈx Ñï}u, `≥eq`Õ@Å∞ Hõey=Ù<åfl_»∞. JO^Œ~∞° q^•º~°∞Å÷ ÖÏQÍ<Õ
J`«QÍ_»∂ Pã¨HHÎ̃ ~õ "° ∞≥ #ÿ =ºHÎ̃`fi« O HõÅ"å_»∞. `«ÑÙ¨ Ê ZHõ¯_» [iyOk? xÑ¨Ù}∞Å∞, P
q^•ºi÷ `«e^¡ OŒ „_»∞Å‰õΩ J`«x "≥∞^Œ_∞» ^≥|ƒuO^Œx â‹ÅqKåÛ~°∞. W`«~„° `å U~°HOõ QÍ#∂
g∞~°∞ q=iOK«ÖxË =∞~å‡xfl KèkÕ OKÕO^Œ∞‰õΩ Wk ã¨∞Å∞"≥#· =∂~°Oæ . Ñ¶Å¨ <å „Hõ=∞OÖ’
ZHõ¯_À J`«x `≥eq`Õ@Å∞ K«^∞Œ =Ù #∞Oz `≥Q`Æ O≥ Ñ¨ÙÖˇá· ÈÜ«∂~Ú. ZHõ¯_»? ZO^Œ∞‰õΩ?
QÆ`« ãÖ=`«û~°O H˘O^Œ~°∞ H˘~°Hõ~åx H˘Ü«∞ºÅ =O\˜ q^•º~°∞÷Å∞ <å‰õΩ
`å~°ã¨Ñ¨_®¤~°∞. <Õ#∞ Z‰õΩ¯= =∞Ok Ñ≤Å¡Å#∞, „Ñ¨^è•#OQÍ „ÃÑ¶Oz ÉèÏ+¨Ö’#∞,
c[QÆ}`˜ O« Ö’#∞ `«ÑÊ≤ OKå#∞. D ãÖYº áê~îâ° ßÅÖ’x JO^Œ~∞° Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ Hõeã≤
`«Ñ≤ÊOz# q^•º~°∞÷Å HõO>Ë ‰õÄ_® Z‰õΩ¯=. "åix LfÎ~°∞‚Å#∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ, <å
âßÜ«∞â◊‰Ωõ ÖÎ Ï „Ñ¨Ü∞« uflOKå#∞. „Ñü Ñ¨sHõ‰Δ Ωõ =ÚO^Œ∞, 'ã¨g∞Hõ—Δ Jx Q“~°=hÜ«∞OQÍ
Ñ≤Å=|_Õ HÍ~°º„Hõ=∞O =∂‰õΩ =ÙO_Õk. áê~îåÅ#∞ „áêH©ãì ∞¨ KÕ~ÚOKÕ ÃÑ^ŒÌ ‰õΩ‰õΩ¯_»∞
`«Ò« QÆ=∞k J~Ú<å, "å~°∞ LfÎ~∞° Å‚ ∞ HÍHõáÈ`Õ, "Õ∞=Ú ^•x QÆ∞iOz â◊Åº Ñ¨sHõΔ
KÕ¿ã"å~°O. `«~°∞"å`« =∞iO`« ã¨g∞HõΔ. WHõ z=~°QÍ =∞~À=∂~°∞ q^•ºi÷x
ZÖÏQÀ<≥@_ì ®xH˜ J=HÍâ◊O, WKÕÛ =∞~À Ñ¨sHõΔ (Wk `«ÑÊ¨ xãïQÍ "≥Ú^Œ\ ˜ Ñ¨sHõÅΔ HõO>Ë
ã¨∞Å∞=ÙQÍ =ÙO_Õk). WHõ q^•º~°∞Å÷ ∞ D Ñ¨sHõÖΔ ’ ‰õÄ_® ^Œi^•Ñ¨Ù Jxfl=∂~°∞¡ `«¿ÑÊ"å~°∞.
D ã¨=∞ã¨º#∞ ZÖÏ Ñï+¨¯iOKåÖ’ <å‰õΩ `≥Å∞ã¨x <Õ#∞ ÉèÏqOKå#∞. KÕ¿ã
Ñ¨x Pã¨H^Î˜ •Ü«∞HõOQÍ =∂~°Û_»O, `«~Q° uÆ QÆkx ã¨r="≥∞#ÿ , L`åûÇ¨ÏÑ¨Ói`«"∞≥ #ÿ „Ñ¨^âÕ O◊ QÍ
KÕÜ∞« _»"∞Õ , Ñ¨sHõÅΔ Ö’ `«ÑC¨ `À#fl D q^•º~°∞Å÷ Ö’ Ñ¨Å∞=Ù~°∞, HõhãÖ H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’
<å É’^è#Œ #∞ W+ì̈Ñ_¨ ®¤~∞° . `«=∞‰õΩ J~°O÷ HÍx JOâßÅ#∞ K≥¿ÑÊO^Œ∞‰õΩ Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ LO_Õ
ÉèíÜ«∂xfl áÈQ˘@ìO_ç. "åiH˜ J~°÷O JÜÕ∞º =~°‰õÄ q=iã¨∂Î<Õ =ÙO_»O_ç. "åiÃÑ·
xÅHõ_#·≥ , ã≤~÷ z° `«OÎ `À ‰õÄ_ç# =uÎ_xç =ÙOK«O_ç. D Ñ¨#∞ÖË <Õ#∞ KÕ™ê#∞. Ñ¶e¨ `«O
Uq∞\˜? =∞Oz q^•º~°∞Å÷ ∞ =∞OzQÍ<Õ =ÙO_çáÈÜ«∂~°∞. "åiÖ’ H˘O^Œ~∞° "≥∞~°∞QÔ ·
‰õÄ_® =ÙO_»=K«∞Û. J~Ú`Õ, "≥#∞Hõ|_ç# q^•º~°∞Å÷ ∞ JÖÏˆQ =ÙO_çáÈÜ«∂~°∞. "åiÖ’
H˘O^Œi Ñïã≤u÷ =∞iO`«QÍ kQÆ*Ïi#@∞¡QÍ Hõ#Ñ¨_Oç k. "å~°∞ #=O|~°∞ <≥Å Ñ¨sHõÅΔ Ö’
`«ÑÊ≤ =ÙO>Ë, E<£ =∂ãÖÖ’ ‰õÄ_® "å~°∞ `«ÑC¨ `«∂<Õ =Ù<åfl~°∞. nxH˜ =∞iO`« "≥∞~°∞QÔ #·
["å|∞ HÍ"åe. Jã¨Å∞ Ñ≤Å¡Å∞ Z_»`≥QÆx "≥·Ñ¶¨ÖÏºÅ ÉÏi# Ñ¨_»‰õΩO_® =∞#O
x"åiOK«QÆÅ"Õ∞"≥∂!
Ñ¶≤„|=i 24, 1958.
aÖò Ç¨ÏÖò `«~Q° uÆ QÆkÖ’ ÑïjÅ#: D~ÀA HÍ¡ã∞¨ Ö’ =ÚQÆ∞~æ ∞° , #Å∞QÆ∞~°∞
q^•º~°∞Å÷ ∞ g∞ ã¨Ç¨ Ü«∞O HÀã¨"∞≥ ÿ =KåÛ~°∞. "å~°O^Œ~∂° , P ~Ô O_»= QÆ}`˜ « ã¨=∞ã¨º =^ŒÌ
#@∞ìÑ_¨ áç ÈÜ«∂~°∞. g∞~°∞ P ÖˇY#ö ∞ É’~°∞Ã¤ Ñ· q=iã¨∞#Î flÑ¨C_»∞ "åÔ~=fi~°∂ q<ÕO^Œ∞‰õΩ
U=∂„`«O „Ñ¨Ü«∞`«flO KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. <Õ#∞ *Ï~ü̊x QÆ=∞xã¨∂Î<Õ =Ù<åfl#∞. <Õ#∞ ÖˇYö#∞
K≥|∞`«∞#flÑ¨C_»∞ J`«#∞ `«# |Å¡‰Ωõ z#fl Éˇ[O˚ KÕã,≤ ^•xx ÃÑ^ŒkÌ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ÃÑxûÖò`À
„Ñ¨Ü«∞`«flO KÕã¨∞Î<åfl_»∞. J`«#∞ `å<å Ñ¨xKÕÜ«∞ÖË^Œx HÀÑÖQÍ "åkOKå_»∞. <Õ#∞
J`«#∞ KÕã#≤ Éˇ*Ï˚xfl K«∂Ñ≤OKå#∞. ^•x`À =∞ø#O =Ç≤ÏOKå_»∞. QÔ ~åÖòì TÇ¨ÏÅÖ’
`ÕeÜ«∂_»∞`«∞<åfl_»∞. "≥Ú`«OÎ g∞^Œ <åhû „Ñ¨=~°#Î ‰õÄ_® JÖÏˆQ =ÙOk. J~Ú`Õ, <Õ#∞
„Ñ¨â◊fl J_çy#Ñ¨Ê\˜#∞Op P"≥∞ ^•iÖ’H˜ =zÛOk. Wk P J=∂‡~Ú q+¨Ü«∞OÖ’
J™ê^è•~°}O. _®<£ <Õ#∞ K≥|∞`«∞#flk ã¨QOÆ ¿ãÑ¨Ù =∂„`«"∞Õ q<åfl_»∞. ÖÏ~å ‰õÄ_®
JO`Õ. =∂~å÷ `«# KÕux [O`«∞=ÙÖÏ ÃÑ\˜ì |Å¡ K«∞@∂ì „áêHÕK«∞‰õΩO@∂
P#O^ŒÑ¨_»∞`ÀOk. =Ü«∞ã¨∞Ö’ ÃÑ^ŒÌ"åÔ~·# Ñ≤Å¡Å∞ K«^Œ=_®xfl ÖË^• K«^Œ=_®xH˜
„Ñ¨Ü∞« uflOK«_®xfl QÆ=∞xOz# <Õ#∞, "å~°∞ áê~îåºOâ◊O #∞Oz `«=∞ =∞#ã¨∞ûÅ∞ ZÑ¨C_»∞
„Ñ¨H¯õ ‰õΩ áÈ`«∞<åflÜ≥∂ QÆ=∞xOK«QeÆ y#O`« ã¨fiÜ«∞OK≥`· <« åºxfl HõeyÖË~x° H˘kÌ¿ãÑ¨\ ˜
`«~åfi`« QÆ∞iÎOKå#∞. Z=Ô~<· å XHõ Ñ¨Q\Æ ˜ HõÅ HõO@∞#fl"åix <Õ#∞ ¿Ñ~°∞ÃÑ\ì̃ Ñ≤ez
WÇ¨ÏÖ’HõOÖ’H˜ `≥zÛ#Ñ¨C_»∞ J`«#∞ `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® xâıÛ+¨μ_ì ∞» JÜÕ∞º"å_»∞. Jk, J`«QÍ_»∞
K«^Œ=_»O ÖË^Œx <Õ#∞ QÆ∞iÎ™êÎ#x J`«#∞ J#∞HÀHõáÈ=_»O =Å# =∂„`«O HÍ^Œ∞.
J~Ú`Õ, J`«#∞ ‰õÄ_® ã¨fiÜ«∞OQÍ `«# Ñ¨~^° •è º<åxfl QÆ∞iÎOK«ÖHË áõ È=_»O nxH˜ HÍ~°}O.
XHõ~°Hõ"≥∞ÿ# x„^•=ã¨÷ ##∞fl Hõ=Ú‡‰õΩ#flÑ¨C_»∞, "Õ∞Å∞H˘x =ÙO_»\ÏxH˜
`«O\ÏÅ∞Ñ¨_@ » "Õ∞ <å J#∞Éè=í O. W@∞=O\˜ ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ =∞# =∞#ã¨∞û `«=∂ëê
J~Ú# H˜@∞‰õΩÅ#∞ KÕã∞¨ OÎ k. Láê^è•ºÜ«Úx ã¨fi~°O qO@∞#flÑ¨C_»∞ `«~Q° uÆ QÆkÖ’
x„^ŒÖ’H˜ *ÏiáÈ~Ú# <å áê~îâ° ßÅ J#∞Éè=í O <å‰õΩ QÆ∞~°∞Î =ÙOk. Láê^è•ºÜ«Úx
=∂@Å â◊|OÌ PyáÈ`«∞O_»QÍ<Õ ''"Õ∞Å∞H˘x =ÙO_»∞, F =¸~°∞_ö ®!—— Jx K≥¿ÑÊ <å
"≥∞^Œ_∞» Ö’x ''HÍÑ¨ÖÏ^•~°∞—— ÉèÏQÆO ##∞fl "Õ∞ÖÁ¯ÅÊ_®xfl <Õ#∞ QÆ=∞xOKÕ"å_çx. J~Ú`Õ
<å "≥∞^Œ_∞» Ö’ x„^Œ#∞ HÀ~°∞`«∞#fl, ÖË^• JO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ÉèÏQÆO JO`« `ÕeHõQÍ
ÖÁOˆQk HÍ^Œ∞. Jk (WÑ¨Ê\˜H˜ ‰õÄ_®) #H˜b Q˘O`«∞Hõ#∞ ã¨$+≤Oì KÕk. `«^•fi~å <Õ#∞
x„^ŒáÈ`«∞O_»QÍ XHõ TÇ¨[x`« Q˘O`«∞Hõ <å "≥∞^Œ_∞» Ö’ â◊ÉÏÌxfl KÕã∂¨ <Î Õ =ÙO_Õk.
Jk, HÍÑ¨ÖÏ^•~°∞ WHõ ZO`«=∂„`«=¸ x„^Œ#∞Oz ÖËÑÖ¨ xË Ñïã≤u÷ Ö’ Ñ¨_=Õ ~°‰Äõ
##∞fl "≥∂ãÖ KÕ¿ãk. HÍQÍ, HÍÑ¨ÖÏ^•~°∞, D #H˜b Q˘O`«∞Hõ "Õ̂~^À =∂\Ï¡__» ®xH˜
HÍ~°}O Jh, Jk L`«Î K≥`Î« Jh `≥Å∞ã¨∞HÀQÆeyOk. `«^•fi~å Jk #H˜b Jx
HÍÑ¨ÖÏ^•~°∞ QÆ∞iÎOK«_»O <Õ~°∞Û‰õΩOk. Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ <Õ#∞, <å `«ÅÖ’ XHõ â◊|ÌO
q#Ñ¨_∞» `«∞O_»QÍ x„^ŒÖ’H˜ *Ï~°∞‰õΩ<åfl#∞. J~Ú`Õ, HÍÑ¨ÖÏ^•~°∞ ''FÜü∞! x„^ŒÖ!Ë Jk
#H˜b Q˘O`«∞Hõ!—— Jx K≥ÑÊ¨ _»O [iˆQk.
=∞#Ö’ Ñ¨Å∞=ÙiH˜ =∞#™ê=^è•#`«ÃÑ· KåÖÏ Ñïq∞`«OQÍ =∂„`«"∞Õ Ñ¨@∞ì
=ÙO@∞Ok. =∞#O QÆ ∞ iÎ O KÕ Ö’Ñ¨ Ù QÍ<Õ =∞# =∞#ã¨ ∞ ûÅ∞ Hõ ~ ° Î = ºOÃÑ· # ∞Oz
"≥^· ˘ÅyáÈ`å~Ú. `«# =∞#ã¨∞ûÖ’x D ã≤u÷ x, `«# J=QÍÇ¨Ï# `åÅ∂‰õΩ ™ê÷~Úx
QÆ∞~Ô iÎ y =ÙO_»_®xfl <Õ~∞° ÛHÀ=_»O =∞Oz q^•ºi÷ HÍ=_»OÖ’ XHõ JO`«~åƒùQOÆ . `«#
J=QÍÇ¨Ï#ÃÑ· x~°O`«~"° ∞≥ #ÿ `«xvx =ÙOK«∞‰õΩO\Ï_»∞ QÆ#∞Hõ, q+¨Ü∞« O J~°O÷ HÍÖË^xŒ
K≥¿ÑÊ =ºHÎ̃ =∞Oz q^•ºi÷ J~Úº=ÙO_Õ J=HÍâ◊O =ÙOk. `å#∞ J~°O÷ KÕã∞¨ H˘<Õ
„Ñ¨Ü∞« `åflxfl QÆ=∞xOK«∞HÀ_»∞ QÆ#∞Hõ "≥#∞Hõ|_ç# q^•ºi÷ Ñ¨Å∞ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ `«#‰õΩ
J~°O÷ J=Ù`«∞O^À, ÖË^À ‰õÄ_® `«#Hˆ `≥eÜ«∞x ã≤u÷ Ö’ LO\Ï_»∞. HÍ|\ì̃ q^•º~°∞Å÷ ∞
`«=∞‰õΩ `≥eÜ«∞x^•xx =∞#Å#∞ J_çˆQÖÏ KÕÜ«∞QÆÅQÆ_»O J<Õk Jã¨Öˇ·# ã¨=∞ã¨º
HÍ^Œ∞. "åiH˜ `≥eã≤#k Uq∞\˜, `≥eÜ«∞xk Uq∞\˜ J<Õ `Õ_®#∞ "å~°∞ QÆ∞~Ô iÎ Qˆ ÖÏ
KÕÜ∞« QÆÅQÆ_"» ∞Õ Jã¨Ö#·ˇ ã¨=∞ã¨º.
W^ŒO`å <å PÖ’K«##∞ ÃÇÏ~üƒÃÑH· ˜ =∞o§™ÈÎOk. J`«#∞ „"å¿ã =∂@Å∞
¿Ñr JOK«∞ ^•\˜áÈÜÕ∞ Ñïã≤u÷ ZO^Œ∞‰õΩ =ã¨∞OÎ ^À <Õ<˘Hõ ~ÀA# QÆ=∞xOKå#∞.
J`«<˘Hõ =∂@#∞ „"åã¨∞‰õΩO@∞#flÑ¨C_»∞, XHõ¯=∂~°∞ J`«#∞ ~Ô O_»∞ JHõ~Δ åÅ K˘Ñ¨C#
„"å™êÎ_∞» . P ~Ô O_»∞ JHõ~Δ åÅ#∞ q∞Oz J`«#∞ U"≥∞<ÿ å QÆ=∞xã¨∞<Î åfl_® J<Õk <å‰õΩ
ãÖ^ÕÇ¨ ã¨Ê^Œ"∞Õ . =∂@#∞ „"å¿ã@Ñ¨C_»∞ =∞^èºŒ Ö’ Jã¨Å∞ "≥Ú`«OÎ =∂@ Uq∞@#flk
J`«#∞ =∞#‰õΩ K≥Ñ¨ÊQÆÅ_® J<Õk ‰õÄ_® „Ñ¨âßfl~°÷Hõ"Õ∞. J`«#∞ XHõ =∂@#∞
„"åã¨∞‰õΩO@∞#flÑ¨C_»∞, Jk ZO`« ^Œ∂~°O ™êQÆ∞`«∞Ok, ÖË^• ZO`« MÏmx P„Hõq∞ã¨∞OÎ k
J<Õk ‰õÄ_® J`«xH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞.
U„Ñ≤Ü«∞Öò 21, 1958.
QÆ}`˜ « Ñ¨sHõÅΔ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <Õ#∞ ~°∂`üx QÆ=∞xOKå#∞. J~ÚkO@ <åÅ∞QÆ∞
=O`«∞Å ã¨=∞Ü«∞O P J=∂‡~Ú H˜\ H˜ Ö© ’ #∞Oz |Ü«∞@‰õΩ K«∂_»_"» ∂≥ , ÖË^• `«#
ÃÑxûÖò`À P_»∞HÀ=_»"∂≥ , ÖË^• `«# "ÕeQÀà◊√§ H˘~°∞HÀ¯=_»"∂≥ , ÖË^• U ã¨=∂Kå~åxfl
<≥Öò Ñ¨@∞ìHÀQÆÅ^À K«∂ã¨∞OÎ _»_"» ∂≥ [iˆQk. P J=∂‡~Ú ÖËâ◊ =∂„`«"∞≥ <ÿ å ÉèÜ í ∞« O
ÖË^• QÆO^Œ~Q° Àà◊O =Ù#fl@∞¡QÍ Hõ#Ñ¨_Ö» ^Ë ∞Œ . QÆ}`˜ « Ñ¨sHõ#Δ ∞ JO^ŒiÖÏQÍ ™ê^è•~°}
Ñ¨sHΔÍ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ñ¨ÓiÎ KÕÜ∞« #=ã¨~O° ÖË^xŒ P J=∂‡~Ú x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ#fl@∞¡QÍ
HõxÑ≤™ÈÎOk. P Ñ¨sHõ#Δ ∞ â◊√„Hõ"å~°O<å_»∞ HÍ#Êù~Ô <£û ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Láê^è•ºÜ«Ú_»∞
JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ L#flÑ¨C_»∞ „"åã¨∞HÀ=K«∞Û#∞ J#fl@∞¡QÍ P J=∂‡~Ú f~°∞ =ÙOk.
Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ ã¨g∞ÑÖÖ’ =ÙO>Ë, U^≥·<å ãÖ^ÕÇ¨ÏO =¿ãÎ `«HõΔ}O ™êÜ«∞O
á⁄O^Œ=K«∞Û#∞ J<Õk P J=∂‡~Ú PÖ’K«# HÍ=K«∞Û.
Uq∞ KÕÜ∂« Ö’ `ÀK«x Ñïã≤u÷ P"≥∞‰õΩ ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ =ÙO_»_O» =Å#, P
J=∂‡~Ú Ug∞ KÕÜ∞« ‰õΩO_® =ÙO_»_®xfl HÀ~°∞‰õΩO\’Ok. ^•xH˜ |^Œ∞Å∞QÍ `å#∞
ZHõ¯_»~Ú<å #@∞ìÑ_¨ áç È`Õ ã¨Ç¨ Ü«∞OHÀãÖ Z^Œ∞~°∞K«∂¿ã ã¨=∞Ü«∞O HÀãÖ K«∂™ÈÎOk.
<Õ\ ˜ HÍ#Êù~Ô <£û ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® P"≥∞ Ug∞ „"åÜ«∞‰õΩO_®<Õ ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈ~ÚOk.
`«# |Å¡ #∞Oz ^Õx<À ^˘OQÆKå@∞QÍ f¿ãO^Œ∞‰õΩ P J=∂‡~Ú „Ñ¨Ü∞« ufl™ÈÎOk. P
J=∂‡~Ú HÍã¨ÎO`« LeH˜áê@∞QÍ =ÙOk. JO^Œ∞=Å# P"≥∞ |Å¡K≥Hõ¯#∞ ÃÑ·ÔHuÎ#
„Ñü™ês, <Õ#∞ <å Hõ#∞H˘ã¨Å #∞Oz P J=∂‡~Úx K«∂ã¨∞<Î åfl#∞. Wk P"≥∞‰õΩ
xã¨Ê $Ç¨Ï HõeyOKÕkQÍ =ÙOk. J~Ú<å, Jxfl=∂~°∞¡ ^˘iH˜áÈ~Ú<å HÕz`«∞Î a_çÜ∞« O
‰õÄ_® ÖË‰Ωõ O_®, KåÖÏ¿ãÑ¨Ù `«# „Ñ¨Ü∞« `åflxfl H˘#™êyã¨∂<Î Õ =Ù#flk.
Zq∞bx '"≥∞„ÿ HÀ™È¯Ñ≤H—± J<Õ Ñ¨^•xfl LK«ÛiOK«=∞#flÑ¨C_»∞, P J=∂‡~Ú
'q∞<£HÀÑ¨~üì— Jx „"åã≤O^Œ<Õk QÆ∞~°∞ÎO^•? Wk, |Ç¨ïâß KåÖÏ "å~åÅ „H˜`«O
J~Ú=ÙO@∞Ok. W"åfià◊ <Õ#∞ q∞<£HÀÑ¨~üì#∞ É’~°∞¤ÃÑ· „"åâß#∞. P"≥∞ ^•xx
QÆ∞iÎOK«QÅÆ QÆ_O» <å‰õΩ KåÖÏ Pâ◊Û~åºxfl HõeyOzOk. <Õ#∞ P =∂@#∞ „"åÜ«∞_»O
K«∂ã≤# H˘O^Œ~∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ''^•x J~°O÷ Uq∞\˜?—— Jx Pâ◊Û~°ºOQÍ J_çQÍ~°∞. 'h=Ù
U=∞#∞‰õΩO@∞<åfl=Ù— Jx <Õ#∞ Zq∞bx J_çQÍ#∞. ''"≥∞ÿ„HÀ™È¯Ñ≤H±—— Jx Zq∞b
["å|∞ K≥Ñ≤ÊOk. q∞<£HÀÑ¨~üì J<Õ =∂@#∞ „"åã≤Ok `å<Õ#x QÆ∞iÎOz#@∞¡QÍ P
J=∂‡~Ú U=∂„`«O QÆ∞~°∞Î ÃÑ@∞ìHÀÖË^∞Œ .
Ñ¨^•Å ÖËMÏ#∞„Hõ=∞O K≥¿ÑÊ Ñ¨sHõÖΔ ’ P J=∂‡~Ú '\ÏiÑ¶—π J<Õ =∂@#∞
'\˜Ü«∞~üZ~üÑ¶≤\ò— (TEARERFIT) „"åã≤Ok. D q+¨Ü«∞OÖ’ P J=∂‡~Ú Uq∞
K≥|∞`«∞O^À W"åfià◊ ÑïjeOKåÅx <Õ#∞ x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ<åfl#∞. D™êi P J=∂‡~Ú
\˜Ü«∞~üÑ¶≤\ò (Tearfit) Jx „"åã≤Ok. W@∞=O\˜ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ P J=∂‡~Ú UO
KÕ™ÈÎOk? P"≥∞ aQÆ~æ Q° Í K«^=Œ _»O D „Ñ¨âfl◊ ‰õΩ ["å|∞ K≥ÑÙ¨ OÎ k. Hõà√◊ § =¸ã¨∞‰õΩx,
HÍ~°∞ pHõ\’¡ â◊‡âß<åxfl ^•@∞‰õΩO@∂ Ñ¨~∞° QÔ uÎáÈÜÕ∞"åiÖÏ P"≥∞ =∂@Å#∞ Ju"ÕQOÆ QÍ
K≥|∞`ÀOk. HõhãÖ `«~∞° "å`« `å<ÕO K≥ÑÊ≤ O^À ‰õÄ_® Ñ¨\ Oì̃ K«∞HÀ=_»OÖË^∞Œ .
Wk <å‰õΩ |Ç¨ïâß „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’x J`«∞º`«=Î ∞ Ñ≤âßKåÅ Hõ^Œä J~Ú# 'k
Ux¬Ü∞« O\ò "≥∞~Ô #· ~ü—Ö’x XHõ ÉèÏQÍxfl QÆ∞~°∞Î KÕ™ÈÎOk.
XO@i ~°ÇÏ¨ ^•iÖ’ #_»∞ã¨∞#Î fl XHõiÖÏ
ÉèÜ
í ∞« OÖ’#∂, X}∞‰õΩÖ’#∂ #_çK"Õ åiÖÏ,
XHõ¯™êi "≥#H˜¯ uiyK«∂ã≤ QÆ|QÆÉÏ #_çzáÈÜÕ∞
WHõ =∞ˆ~=∂„`«=Ú `«ÅuÑ¨Ê‰õΩO_® áÈÜÕ∞"åiÖÏ,
ÉèÜ
í ∂« #Hõ"∞≥ #ÿ XHõ ^≥Ü∞« ºO
`«# "≥#∞Hõ ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ J#∞ãï™ÈÎO^Œx `«#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞ Hõ#∞Hõ.
D Ñ≤ Å ¡ Å Ö’ H˘O^Œ ~ ° ∞ rq`« O Ö’ `« = ∞ Ñ¨ Ü « ∞ <åxfl D q^è Œ O QÍ
H˘#™êyã¨∞Î<åfl~å?
"Õ∞ 8, 1958.
Ñïâ’^èŒ<å ãÖÑ¶¨∂xH˜ XHõ „"å`«Ñ¨Ó~°fiHõ „Ñ¨Hõ@#
Ñ¨Å∞ W`«~° áê~îâ° ßÅÅÖÏQÍ<Õ D áê~îâ° ßÅÖ’ ‰õÄ_® – QÆ}`˜ O« ,
POQÆ¡O, K«i„`«, "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜H˜ Ñ¨Å∞ É’^èŒ<å ãÖ|Okè`« ãÖÑ¶¨∂Å∞
L<åfl~Ú. P ãÖÑ¶∂¨ ÅÖ’ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ `å=Ú Uq∞ É’kèOKåe J<Õ
q+¨Ü∞« O K«iÛOKÕ"å~°∞. J~Ú`Õ, D ãÖÑ¶∂¨ Å∞ <Õ#∞, `å#∞ =∂ `«~Q° uÆ
QÆ^∞Œ ÅÖ’ KÕã∞¨ #Î fl q^èOŒ QÍ Ñ≤ÅÅ¡ PÖ’K«##∞, Ñ¨xx ÑïjeOK«_O» ÖË^xŒ
D áê~îâ° ßÅ‰õΩ <Õ#∞ ~åHõ=ÚO^Œ∞ Ñ¨k ãÖ=`«û~åÅ #∞Oz É’kè™ÈÎ#fl aÖò
Ç¨ Ï Öò ‰ õ Ω `≥ Å ∞ã¨ ∞ . <Õ ~ ° ∞ ÛHÀ=_» O Ö’ Ñ≤ Å ¡ Å ã¨ = ∞ã¨ º Å QÆ ∞ iOz
=∂\Ï¡_®Å#∞‰õΩ<åfl_»∞. `«~Q° uÆ QÆkÖ’ Ñ≤ÅÅ¡ "Õ∞^èÀ„Ñ¨=~°#Î QÆ∞iOz, D
„Ñ¨=~°#Î "å~°∞ <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ „Hõ=∂xfl Ñ¨^ÑÕ ^¨ Õ ZÖÏ x~Àkè™ÈÎO^À, D „Ñ¨=~°#Î #∞
=∂ˆ~ÛO^Œ∞‰õΩ =∞#O KÕÜ«∞QÆeyO^Õ"≥∞ÿ# =ÙO@∞O^• Jx K«iÛOKåÅx
ÉèÏqOKå_»∞. K«iÛOKÕO^Œ∞‰õΩ JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ ã¨=∂"Õâ=◊ ∞ÜÕ∞ºO^Œ∞‰õΩ H˘O^Œ~∞°
Láê^è•ºÜ«ÚÖˇ#· |Ç¨ïâß W+¨Ñì _¨ `» åˆ~"≥∂#x aÖò Ç¨ÏÖò ÉèÏqOKå_»∞. "Õ∞=Ú
Ñïâ’^è<Œ å ãÖÑ¶∞¨ OQÍ Ñ≤eKÕ D Hõq∞\© `˘e ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ |Ç¨ïâß XHõ
_»[#∞ =∞Ok Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ L<åfl~°∞. HÍQÍ, aÖò D ã¨=∂"ÕâßÅÖ’
ÑïjeOKåÅx, =∂\Ï¡_®Åx J#∞‰õΩO@∞<åfl_® ~Ô O_»= ã¨=∂"ÕâO◊ <å\˜H˜
ã¨Ê+¨ìO J~ÚºOk. JO`Õ, ã¨=∂"ÕâßÅ‰õΩ Ç¨[~°∞ JÜÕ∞º"åi ãÖYº
Ñ¨_çáÈ~ÚOk. =¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞ ã¨=∂"ÕâßÅ `«~°∞"å`« D K«~°ÛÅÑ¨@¡
JO`«HOõ `«‰Ωõ `«‰Ωõ ¯==∞Ok Láê^è•ºÜ«ÚÖË Pã¨HÎ̃ K«∂Ñ¨™êQÍ~°∞. ^•O`À
"Õ∞=Ú Hõq∞\© ã¨=∂"ÕâßÅ<Õ xeÑ≤"ÕÜ«∂eû=zÛOk. WÖÏ [~°QÆ_®xfl
Z=fi~°∂ Ñ¨\ Oì̃ K«∞‰õΩ#fl@∞¡ Hõ#Ñ¨_Ö» ^Ë ∞Œ .
''"≥∞„ÿ HÀ™È¯Ñ≤H—± — J<Õ =∂@#∞ 'q∞<£HÀÑ¨~—ìü Jx „"åã≤# Zq∞b QÆ∞iOz <Õ#∞
¿Ñ~˘¯<åfl#∞. P J=∂‡~Ú `≥yOz U^À XHõ ["å|∞#∞ @HÍ=∞x „"å¿ãk. „"åã≤#
`«~∞° "å`« P ["å|∞#∞ ^•xx ZÑ¨C_»∂ K«∂ã¨∞‰õΩ<Õk HÍ^Œ∞. P ["å|∞ ã¨~Ô #· ^À,
HÍ^À Ñ¨Ù#óÑïjeOK«∞‰õΩ<Õn HÍ^Œ∞. "≥#∞uiy ^•xx K«∂_»‰õΩ J<Õ W@∞=O\˜
u~°∞QÆ∞^•iÖËx, =ÓºÇ¨xfl q^•º~°∞÷ÅÖ’ <Õ#∞ KåÖÏ K«∂™ê#∞. Jk – KåÖÏ
ÉèÜ
í ∂« #Hõ"∞≥ #ÿ k „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ Zq∞b „Ñ¨=~°#Î Ö’ D =ÓºÇ¨ÏO ZÖÏ Ñ¨x KÕ¿ãk KåÖÏ
„Ñ¨ã¨∞Êù@OQÍ K«∂âß=Ú. JO^Œ∞KÕ`«<Õ g\˜x QÆ∞iOz g∞~°∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx <Õ#∞
HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl#∞.
ÃãÊeOQ∑ >ˇãìπ [iy# H˘kÌHÍÅO `«~∞° "å`« <Õ#∞ É’~°∞Ã¤ Ñ· 'q∞<£HÀÑ¨~—ìü J<Õ
=∂@#∞ „"å™ê#∞. Pã¨HHÎ̃ ~õ "° ∞≥ #ÿ suÖ’ Zq∞b`À áê@∞QÍ ÃãÊeOQ∑ ÉÏQÍ K≥¿ÑÊ
=∞~À q^•ºi÷ ‰õÄ_® P =∂@#∞ ''"≥∞ÿ„HÀ™È¯Ñ≤H±——QÍ QÆ∞iÎOKå_»∞. Zq∞b`À ã¨Ç¨
`«~Q° uÆ Ö’x „Ñü q^•ºi÷ nxx QÆ∞iOz KåÖÏ Pâ◊Û~°ºáÈÜ«∂~°∞. `«# Q˘O`«∞HõÖ’#∞,
PHõ$uÖ’#∂, ~°OQÆ∞Ö’#∞, HõêŒ HõÅ f~°∞Ö’#∞ `å#∞ Uq∞ PÖ’z™ÈÎO^À Zq∞bH˜
KåÖÏ=~°‰Äõ `≥Å∞ã¨∞. q∞<£HÀÑ¨~ìü J<Õ =∂@ ã¨$+≤Hì ~õ #Î° ∞ `å<Õ Jx `«#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞#x
ã¨∂K«#„áêÜ«∞OQÍ ‰õÄ_® P"≥∞ K«∂Ñ¨Ö^Ë ∞Œ . "åãÎ̈"åxH˜ P"≥∞ ^èÀ~°}˜ K«∂¿ãÎ `å#∞ P
=∂@#∞ =∞~À q^èOŒ QÍ „"å¿ãO`« Jq"Õ‰Ωõ ~åex ZÑ¨Ê\˜H© HÍ^Œx u~°ã¯¨ iã¨∞#Î fl@∞¡Ok.
XHõ k#Ñ¨„uHõ #∞Oz `«# q∞„`«∞~åÅ∞ HõuiÎ Oz# H˘xfl *’‰õΩû#∞ XHõ Kèå~°∞Ãì Ñ·
JuHÕz, „Ñ¨^~Œ ≈° #‰õΩ ÃÑ>ËOì ^Œ∞HÔ · Zq∞b <Õ_∞» <å‰õΩ WzÛOk.
P *’‰õΩÅÖ’ z=i^•xÃÑ· <å ^Œ$+≤ì "≥o§#Ñ¨C_»∞, "åãÎ̈"åxH˜ P *’H±‰Ωõ
|^Œ∞Å∞ J~°O÷ Ñ¨~Oú° ÖËx XHõ "å~åÎ "åºYº =ÙO_»_®xfl QÆ=∞xOKå#∞. JO>Ë – Zq∞b
^•xfl u~°̂Qã≤, "≥#∞HõÉÏè QÆOÖ’H˜ =ÙOz JuHÕzOk. P"≥∞ ãïQÍ K«∂ã¨∞HÀ‰õΩO_®
WÖÏ *’H±x "≥#∞Hõ„Ñ¨H¯õ ‰õΩ =ÙOz JuHÕz "ÕÜ∞« _»O <å‰õΩ Pâ◊Û~åºxfl HõeyOzOk.
P Kèå~°∞#ì ∞ „Ñ¨^~Œ ≈° #‰õΩ ÃÑ@ìQÍ, W`«~° q^•º~°∞Å÷ ∞ ^•xx K«∂ã¨∞#Î flÑ¨Ê_»∞ ''P z=i
*’H± =∂‰õΩ J~°O÷ HÍ=_»OÖË^∞Œ . ^•xfl #∞"Õfi =∂‰õΩ q=iOKåe—— Jx Zq∞b`À
J<åfl#∞. ^•xfl P J=∂‡~Ú "≥Ú^Œ\ ™˜ êiQÍ QÆ=∞xOz, Jk J~°O÷ Ñ¨~Oú° ÖËx^Œx
`å#∞ ^•xfl `«ÑÙ¨ CQÍ JuHÕKå#x QÆ∞iÎã∞¨ OÎ ^Œx J#∞‰õΩ<åfl#∞. J~Ú`Õ, Pâ◊Û~°ºO
HõeyOKÕ suÖ’, P"≥∞ #=Ùfi`«∂, Z@∞=O\˜ HõOQÍ~°∂ ÖË‰Ωõ O_® ''ãÖQÆu K≥áêÊÅO>Ë,
Jk <å‰õΩ‰õÄ_® J~°O÷ HÍ=_»O ÖË^∞Œ ——. Jx K≥ÑÊ≤ Ok. P"≥∞ ^•xfl K«∂ã≤Ok. `å#∞
J~°O÷ Ñ¨~O÷° ÖËx *’H± JuHÕKå#x XÑ¨ÙÊ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ P"≥∞ ãÖÑ¨Ó~°O‚ QÍ ã≤ÔúŒ QÍ =ÙOk.
`å#∞ á⁄~°áê@∞ KÕ™ê#x, Jã¨Å∞ *’H± "≥#∞HõÑH¨ ¯õ # =ÙO_çáÈ~ÚO^Œ<Õ q+¨Ü∞« O P"≥∞‰õΩ
`«@ìÖË^Œ∞.
q+¨Ü∂« Å#∞ `«=∞ "≥∞^Œà§◊ Ö’ u~°Q"Æ ãÕ ≤ K«∂_»QÅÆ Ñ≤ÅÅ¡ ™ê=∞~°º÷ OÑ¨@¡ <å‰õΩ
‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅO HõeyOk. XHõ ~ÀA `«~°QÆuQÆkÖ’ Ñ≤Å¡Å#∞ <Õ#∞ H˘xfl HÍy`åÅÃÑ·
=∂@Å#∞ K«∂Ñ≤ „"åÜ«∞=Åã≤OkQÍ HÀ~å#∞. `«~∞° "å`« P =∂@Å#∞ J^ŒOÌ Ö’ K«∂¿ãÎ
Jq ZÖÏ Hõ#Ñ¨_»`åÜ≥∂ „"åÜ«∞=Åã≤OkQÍ HÀ~å#∞. P =∂@Å#∞ "å~°∞ <Õ#∞
„"åã≤# q^èOŒ QÍ<Õ ÃÑ^ŒHÌ ~Δõ åÅÖ’ ÖË^• z#fl JHõ~Δ åÅÖ’ „"åÜ«∞ =Åã≤OkQÍ K≥áêÊ#∞.
"≥Ú^Œ@ <Õ#∞ HÍº\ò (CAT) J<Õ =∂@#∞ „"å™ê#∞. Zq∞b HÍº\ò Cat Jx „"åã≤Ok.
P J=∂‡~Ú "å\˜Ö’ ~Ô O_»∞ JHõ~Δ åÅ∞ ÃÑ^ŒÌ |_çq Jh, XHõ\ ˜ z#flk Jh
QÆ∞iÎOz#>Ë¡ ÖË^∞Œ . J^ŒOÌ Ö’ QÆ#∞Hõ K«∂¿ãÎ P JHõ~Δ åÅ „Hõ=∞O u~°Q"Æ ãÕ =≤ ã¨∞OÎ ^Œx P"≥∞
ÉèÏqOz >ËH± (Tac) Jx „"åã≤Ok. z#fl|_ç `åÅ∂‰õΩ t, ÃÑ^Œ|Ì _ç JHõ~Δ O° J~ÚºOk.
A z#fl JHõ~ Δ O° J~ÚºOk. `«~∞° "åu =∂@ |~ü¤ (Bird), JHõ~Δ åÅ#∞ `å#∞ JO`«‰Ωõ
H˘OK≥O =ÚO^Õ. "≥#Hõ #∞Oz „"åã≤# ãÖQÆux P J=∂‡~Ú Ñ¨ÓiÎQÍ =∞~°záÈ~ÚOk.
P JHõ~Δ åÅ#∞ J^Õ „Hõ=∞OÖ’ =ÙOz, "å\˜x u~°Q"Æ ãÕ ≤ „"åÜ«∞_»"∞Õ Jã¨Å∞ H˜@∞‰õΩ
Jx D™êi P J=∂‡~Ú ÉèÏqOzOk. P"≥∞ `«#HÍy`«OÃÑ· a~ü¤ (Bird) Jx „"åã≤Ok.
P"≥∞ a (B) JHõ~Δ åxfl ãïQÍ<Õ `«Å„HÕ^Œ∞Å∞ KÕã≤ „"åã≤Ok. I#∞ ‰õÄ_® JÖÏˆQ KÕãO≤ k.
`«~∞° "å`« z#fl |_çÖ’ =Ù#fl r#∞ K«∂ã≤Ok. Jk P"≥∞‰õΩ `«Å„HÕ^Œ∞Å∞QÍ =Ù#fl L
ÖÏQÍ Hõ#Ñ¨_ç=ÙO_»=K«∞Û. ''nxx <Õ#∞ ã¨Ô~·#"≥·Ñ¨Ù ÃÑ·H˜ "≥àı§ „"åÜ«∂e—— Jx
x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩOk. JO^Œ∞KÕ`« L Jx „"åã≤Ok. `«~∞° "å`« B =∞iÜ«Ú D JHõ~Δ åÅ#∞
u~°Q"Æ ãÕ ≤ ~åÜ«∞‰õÄ_»^xŒ x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩOk. Ñ¶e¨ `«OQÍ, P"≥∞ Hõ_Ñ» \¨ ˜ ["å|∞ Bild
Jx =zÛOk. Wk U „Ñ¨âfl◊ ‰õΩ ["å|∞? P"≥∞‰õΩ ^•xQÆ∞iOz ÖËâ=◊ ∂„`«"∞≥ <ÿ å PÖ’K«#
~åÖË^∞Œ . "≥Ú^Œ\ Ö˜ ’ `å#∞ xˆ~tÌ OK«∞‰õΩ#fl ÅHõΔ ºO P"≥∞ "≥∞^Œ_∞» #∞Oz `˘ÅyáÈ~ÚOk.
P"≥∞ q+¨Ü∞« O z=~°‰Ωõ KÕ~_° ®xH˜ KåÖÏ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ Wk [iyOk. Jk, =∞ˆ~^À
"Õ̂~ q+¨Ü∞« OQÍ =∂iáÈ~ÚOk. JHõ~Δ åÅ#∞ `«Å„¡ HÕ^Œ∞Å∞QÍ<À, ÖË^• "≥#∞Hõ‰Ωõ uáÈÊ,
ÖË^• =∞ˆ~ W`«~° q^èOŒ QÍ<À „"å¿ã q^èOŒ QÍ Jk =∂iOk.
D ÉÏeHõ KÕãO≤ k ãÔ̈~O· ^≥· =ÙO_®e. P J=∂‡~Ú `«ÑC¨ QÍ KÕÜ∞« _®xfl, ÖË^•
HõhãÖ `å#∞ `«ÑC¨ KÕã≤ =ÙO_»=K«∞Û#<Õ TÇ¨Ï#∞ ‰õÄ_® Éèií OK«ÖHË áõ È`ÀOk. `«~K° ∞« QÍ
[~°∞QÆ∞`«∞#fl q^èOŒ QÍ, `å#∞ á⁄~°áê@∞ KÕã#≤ Ñ¨Ù_»∞, KÕÜ∞« QÆeyO^ŒÖÏ¡ ^•xfl ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ O`«
`«fi~°QÍ =∞iÛáÈ=_»O. ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ, `å#∞ á⁄~°áê@∞ KÕ™ê#x `«#‰õΩ `å#∞
JOwHõiOK«∞HÀÖË^∞Œ . P q+¨Ü∞« O W`«~∞° Å∞ P"≥∞‰õΩ K≥ÑÊ¨ _»O =∞iO`« ^Œ∞~°ƒ~ù O° QÍ
=ÙO@∞Ok. P"≥∞‰õΩ U^≥<· å KÕÜ∞« =∞x K≥ÑÊ≤ #Ñ¨C_»∞, P J=∂‡~Ú Ç¨Ï_®=Ù_çQÍ ÉèÜ í ∞« O`À
KÕã∞¨ OÎ k. P Ñ¶e¨ `åxfl ÃÑ· "åiH˜ Wã¨∞OÎ k. "åi #∞Oz `«ÑC¨ <À, XÑ¨C<À =∞O„`«=ÚQÆOú
KÕ¿ã =∂@ÅÔH· Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞OÎ k. P =∂@ ãÔ̈~#· k J~Ú`Õ, P ã¨=∞ã¨º QÆ∞iOz P"≥∞
WHõ ZO`« =∂„`«=¸ PÖ’zOK« #=ã¨~O° ÖË^∞Œ . P =∂@ `«ÑC¨ J~Ú`Õ P"≥∞ ^•x
QÆ∞iOz PÖ’zOK« W+ì̈Ñ_¨ ^» ∞Œ , Ñ¨_Ö» ^Ë ∞Œ .
D ÉèÜ í ∞« O P"≥∞#∞ W`«~° =ÓºÇ¨Å"≥Ñ· Ù¨ #_çÑã≤ ∞¨ OÎ k. W^Õ Ñ¨ûúŒ x W`«~°
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ‰õÄ_® J#∞ãï™êÎ~∞° . HõO~îã° OÎ̈ KÕ¿ã `«~Q° uÆ Ö’ Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ XˆH™êi 20
=∞Okx K«∂_®eû =ÙO@∞O^Œx P J=∂‡~ÚH˜ `≥Å∞ã¨∞. QÆO^Œ~Q° Àà◊OÖ’ L#fl@∞¡QÍ
Hõ#Ñ¨_Õ "åix ÖË^• ™ê=^è•#`« K«∂Ñ¨x q^•º~°∞÷Å#∞ „Ñ¨â◊flÅ∞ J_»QÆ@O \©K«~ü
=ÓºÇ¨Ï=∞x ‰õÄ_® P J=∂‡~ÚH˜ `≥Å∞ã¨∞. JO^Œ∞KÕ`« P J=∂‡~Ú `«#‰õΩ ["å|∞
`≥eã≤<å, `≥eÜ«∞‰õΩ<åfl, `å#∞ ["å|∞ K≥¿ÑÊO^Œ∞‰õΩ J`«∞º`åûÇ¨ÏO`À =Ù#fl@∞¡QÍ
K≥Ü≥∞º`«Î_»O „âıÜ≥∂^•Ü«∞Hõ"≥∞ÿ#^Œx ÉèÏq™ÈÎOk. P q^èŒOQÍ `«~°QÆu QÆkÖ’ UO
[~°∞QÆ∞`«∞O^Œ<=Õ ~°HÔ <· å `«#‰õΩ Ñ¨ÓiÎQÍ `≥Å∞ã¨∞#x <å‰õΩ K≥áêÊÅ#∞‰õΩO@∞Ok. W`«~∞° Å∞
Z=Ô~<· å ãÔ̈~#· ["å|∞ K≥a`Õ, P"≥∞ ^•x`À JOwHõiOz#@∞¡QÍ =uÎ K≥¿ÑÊ f~°∞Ö’
`«Å TÑ¨Ù`«∞Ok. H˘xfl=∂~°∞¡ P J=∂‡~Ú, P ["å|∞‰õΩ `«# "åºMÏº<åxfl ‰õÄ_®
*’_çã∞¨ OÎ k. J~Ú`Õ, P"≥∞ ÉèÏ==ºH©HÎ ~õ } ° , Q˘O`«∞Hõ f~°∞ W|ƒOkHõ~O° QÍ =Ù#fl@∞¡
`≥Å∞ã¨∞OÎ @∞Ok. ["å|∞ K≥¿ÑÊO^Œ∞‰õΩ HõhãÖ =∞~À J~° _»[#∞ KÕ`∞« Å∞ ÃÑH· ˜ ÖË¿ãÎ
q∞#Ç¨, P"≥∞ KÕ~Ú Z`«HÎ áõ È=_»O ‰õÄ_® QÆ=∞xOK«^yŒ #, Pã¨HHÎ̃ ~õ ° q+¨Ü∞« O.
XHÀ¯™êi ["å|∞ K≥Ñ¨Ê=Åã≤OkQÍ P"≥∞<Õ J_»QÆ_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. XHõ
~ÀA, ''#ÅÉè̌· Zxq∞kÖ’ ã¨QOÆ ZO`«?—— J<Õ „Ñ¨âfl◊ "Õâß#∞. ^•xH˜ P"≥∞ K≥Ü∞≥ ºuÎOk.
ã¨#flQÍ Q˘}∞QÆ∞`«∞#fl@∞¡QÍ ''W~°"≥·<åÅ∞QÆ∞—— Jx P"≥∞ K≥Ñ≤ÊOk. =∞~À™êi
K≥Ñ¨Ê=Åã≤OkQÍ J_çQÍ#∞. P"≥∞ aQÆæ~°QÍ, ''<Õ#∞ K≥áêÊ#∞—— Jx, `«~°∞"å`«
Q˘}∞QÆ∞`«∞#fl@∞¡QÍ ''W~°"<·≥ åÅ∞QÆ∞—— Jx K≥ÑÊ≤ Ok. KåÖÏ =∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞ P"≥∞ ["å|∞
q#ÖËHáõ ÈÜ«∂~°∞ Hõ#∞Hõ, ^•xx =∞~°ÖÏ K≥ÑÊ¨ =Åã≤OkQÍ P J=∂‡~Úx <Õ#∞ J_çQÍ#∞.
P"≥∞ =ÚYOÖ’ PO^Àà◊# ^Àº`«H=õ ∞~ÚOk. P"≥∞ KåÖÏ aQÆ~æ Q° Í, ''#ÅÉè·ˇ Zxq∞kÖ’
ã¨QOÆ ZO`À <Õ#∞ K≥áêÊ#∞—.. Jx K≥ÑÊ≤ , `«~∞° "å`« KåÖÏ =∞$^Œ∞=ÙQÍ, ''W~°"<·≥ åÅ∞QÆ∞——
Jx K≥ÑÊ≤ Ok. JÑ¨Ê\˜H,© KåÖÏ =∞Ok q^•º~°∞Å÷ ∞ ^•xx q#ÖËHáõ ÈÜ«∂~°∞. P"≥∞
P„QÆÇÏ¨ OQÍ, ''ã¨~ˆ , <Õ#∞ WOHõ QÆ\ Qì˜ Í K≥|∞`å#∞—— J#flk. J^Õ ã¨~Ô #· ^Œx <Õ#∞ J<åfl#∞.
P"≥∞ `å#∞ KåÖÏ ãïQÍ =º=Ç¨Ïiã¨∞<Î åfl#∞ J<Õ ÉèÏ=OQÆÅ Q˘O`«∞Hõ`À, ''#ÅÉè̌·
Zxq∞kÖ’ ã¨QÉÆ Ïè QÆO Uq∞\© J<Õ^Õ Hõ^• „Ñ¨âfl◊ ?—— Jx aQÆ~æ Q° Í JOk. <Õ#∞ J=Ù#∞
J<åfl#∞. WHõ =∞m§ P"≥∞ q#Ñ¨_ô q#Ñ¨_‰» Ωõ O_® ''W~°"<·≥ åÅ∞QÆ∞—— Jx K≥ÑÊ≤ Ok. P"≥∞
„Ñ¨âfl◊ #~Ú`Õ Jiz K≥|∞`ÀOk, ["å|∞#∞ =∂„`«O aQÆ~æ Q° Í K≥ÑÊ¨ _»O ÖË^xŒ P"≥∞‰õΩ
J~°O÷ JÜÕ∞ºÖÏ KÕÜ∞« ÖËHáõ ÈÜ«∂#∞.
„Ñ¨âfl◊ J_çy# Láê^è•ºÜ«Ú_»∞, ãÔ̈~#· ["å|∞#∞ q<ÕO^Œ∞‰õΩ `«##∞ `å#∞
ã≤^ÑúŒ ~¨ K° ∞« ‰õΩx LO\Ï_»∞. q<ÕO^Œ∞‰õΩ L`«∞ûHõ``« À LO\Ï_»∞. ãÔ̈~#· ["å|∞ =¿ãÎ `«#
É’^è#Œ ÉÏQÆ∞#fl@∞¡ Hõ#∞Hõ, `å#∞ `«~∞° "å`« JOâßxH˜ "≥à§◊ =K«∞Û Hõ#∞Hõ Láê^è•ºÜ«Ú_»∞
JÖÏ KÕ™êÎ_∞» . ãÔ̈~#· ["å|∞‰õΩ ^ŒQ~æÆ Q° Í Hõ#Ñ¨_Õ ^Õx<≥<· å P Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ ãÔ̈~#·
["å|∞QÍ<Õ ÉèÏq™êÎ_∞» . HÍ|\˜,ì ["å|∞#∞ QÆ∞iOz YzÛ`«"∞≥ #ÿ qâßfiãÖ ÖËx q^•ºi÷H˜
ã¨}∞QÆ∞_»∞QÍ ["å|∞#∞ K≥ÑÊ¨ _»O J`«∞º`«=Î ∞ Ñ¨ûúŒ QÍ LO_»=K«∞Û. JHõ¯_» K≥ÑÊ≤ Ok
A<À O<À q^•ºi÷H˜ ã¨Ê+ì̈O HÍHõáÈ`Õ, P q^•ºi÷ D ~ Ô O_»∞ JHõ~Δ åÅÖ’ ^ÕxÖÏQÍ<≥<· å
HõxÊOKÕ q^èOŒ QÍ „"å™êÎ_∞» .
D ã¨}∞QÆ∞_»∞ =ÓºÇ¨ÏO „Ñ¨^•è #OQÍ ÉèÏëê É’^è#Œ ‰õΩ ãÖ|OkèOz# `«~Q° `Æ ∞« ÅÖ’
ÉÏQÍ Ñ¨x KÕã¨∞ÎOk. „ÃÑ¶OKü ÉèÏëêÉ’^èŒ<å`«~°QÆ`«∞ÅÖ’, [~°∞QÆ∞`«∞#fl^Õq∞\’ <å‰õΩ
J~°O÷ HÍ‰õΩO_® q^•º~°∞Å÷ ∞ <åÃÑ· nxx „Ñ¨Ü∂≥ yOKÕ"å~°∞. `«# LKåÛ~°}Å QÆ∞iOz
Kå^ŒãOÎ¨ QÍ LO_Õ, QÆ~fi° Ñ¨_Õ Láê^è•ºÜ«Úx q+¨Ü∞« OÖ’ D =ÓºÇ¨ÏO WOHÍ ÉÏQÍ Ñ¨x
KÕã∞¨ OÎ k. J@∞=O\˜ Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ `«# „Ñ¨âfl◊ ‰õΩ `å<Õ ["å|∞ K≥¿ÑÊÖÏ KÕÜ∞« @O
KåÖÏ `ÕeHõ. ã¨}∞QÆ∞`«∂, H˘O`« ÉèÏQÍxfl q∞Oy, qHÍ~°"∞≥ #ÿ suÖ’ '„ÃÑO¶ Kü U`«~°
["å|∞ K≥a`Õ KåÅ∞ – WHõ P Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ Éè∞í *ÏÅ#∞ ZQÆ~"° ãÕ ≤ ™⁄QÆÃã#· „ÃÑO¶ Kü
ÉèÏ+¨Ö’ ãÔ̈~#· ["å|∞#∞ W™êÎ_∞» . J@∞`«~∞° "å`«, P q^•ºi÷ P ["å|∞#∞ uiy
K≥ÑÊ¨ =Åã≤ LO@∞Ok. J~Ú`Õ, JÑ¨Ê\˜Hˆ P q^•ºi÷ ÃÑ^ŒÌ „Ñ¨=∂^ŒO #∞O_ç |Ü«∞@Ñ¨_®Î_∞» .
g∞~°∞ F@q∞ áêÅÜÕ∞º Ñïã≤÷u QÆ#∞Hõ =¿ãÎ, g∞~°∞ ÔQeKÕ J=HÍâßÅ#∞
J`«∞º`«=Î ∞OQÍ =ÙOKÕ, JÖÏˆQ g∞ #ëêìÅ#∞ Hõhã¨Ñi¨ KÕ =ÓºÇ¨xfl „H©_® ã≤^•úO`«HÍ~°∞Å∞
"å~°∞ q∞x=∂H±û Jx Ñ≤Å∞™êÎ~°∞. J@∞=O\˜ =ÓºÇ¨Å#∞ Hõ#∞Q˘#_»OÖ’ Ñ≤Å¡Å∞
=∞Oz xÑ¨Ù}∞Å∞. `«=∞‰õΩ =KÕÛ #ëêìxfl `«yOæ K«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ, `«=∞ JOK«<åÅ#∞ `≥eqQÍ
^•K«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ "å~°∞ ã¨^• =∂~åæÅ∞ Hõ#∞Q˘#QÆÅ~°∞. H˘kÌ ~ÀAÅ „H˜Ò« , "Õ∞=Ú
HÍ¡ã∞¨ Ö’, ã≤~÷ `° åfixfl WKÕÛ XHõ ^Œ∂ÅO`À Ñ¨x KÕã∞¨ <Î åfl=Ú. ã¨áÈ~°∞#ì ∞ WKÕÛ XHõ K≥H¯õ
ÖË^• ^Œ∂ÅOÃÑ· „Hõ=∂#∞QÆ`« HÍÅ =º=^è∞Œ ÅÖ’, H˘Å`«#∞ ã¨∂zOKÕ QÆ∞~°∞ÅÎ ∞ ÃÑ_»∞`«∂
=Ù<åfl=Ú. P K≥H¯õ =∞^èºŒ ÉèÏQÆOÖ’ =Ù#fl W~°∞ã¨∞ÃÑ· =ÙOk. P ^Œ∂ÖÏxfl XHõ H˘Ü«∞º
"Õ∞‰õΩ`À ã¨=∞`«∞Åº ã≤u÷ Ö’ |OkèOz =ÙOK«=K«∞Û. ^Œ∂ÅOÃÑ· XHõ „Ñ¨H¯õ ZOÑ≤Hõ KÕã#≤
„Ñ¨^âÕ O◊ Ö’ XHõ |~°∞=Ù#∞ =ÙOKåO. `«~∞° "å`« q^•ºi÷H˜ =∞~˘Hõ |~°∞=Ù#∞ WKåÛO.
Jk, "≥Ú^Œ\ ˜ |~°∞=Ù`À ã¨=∂#"≥∞ÿOk, ÖË^• Z‰õΩ¯= |~°∞"≥·#k, ÖË^• `ÕeÔH·#k
HÍ=K«∞Û#∞. ^•xx ^Œ∂ÅO `åÅ∂‰õΩ ~Ô O_»= "≥Ñ· Ù¨ # =ÙOKåe. `«^•fi~å, ^Œ∂ÅOÃÑ·
|O^è•xfl `˘ÅyOz#Ñ¨C_»∞, Jk ã¨=∞`«∞Åº ™ê÷#OÖ’ =ÙO_Õ q^èOŒ QÍ KÕâß=Ú. XHõ
q^•ºi÷ ^Œ∂ÅOÃÑ· ~Ô O_À „Ñ¨H¯õ |~°∞=Ù#∞ =ÙOz#Ñ¨C_»∞, P |$O^ŒOÖ’x W`«~° ã¨É∞íè ºÅ∞,
`«=∞ =O`«∞QÍ, ^Œ∂ÅO ã¨=∞`«∞Åº ã≤u÷ Ö’ =ÙO@∞O^À ÖË^À J<Õ `«=∞ JOK«<å#∞
K≥¿ÑÊ"å~°∞.
XHõ ~ÀA#, ^Œ∂ÅOÃÑ· |~°∞=Ù#∞ =ÙOKÕ =O`«∞ Zq∞bk J~ÚOk. KåÖÏ¿ãÑ¨Ù
PÖ’zOz# `«~∞° "å`«, P J=∂‡~Ú |~°∞=Ù#∞ `«ÑC¨ ™ê÷#OÖ’ =ÙOzOk. ^Œ∂ÅO
K≥H¯õ ã¨=∞`«∞Åº ã≤u÷ Ö’ =ÙO_»^xŒ `å=Ú ÉèÏqã¨∞#Î fl@∞¡ XHõi `«~∞° "å`« XHõ~∞° QÍ |$O^ŒO
ã¨É∞íè ºÅ∞ K≥áêÊ~°∞. XH˘¯Hõ¯~°∞ D ["å|∞#∞ K≥|∞`«∞#flH˘nÌ, Zq∞b `«# ["å|∞ÃÑ·
~å#∞~å#∞ =∞iO`«QÍ qâßfi™êxfl HÀÖ’Ê~ÚOk. z=~°QÍ, "åà◊§O^Œ~∂° `«=∞ Jaè„áêÜ«∞O
K≥ÑÊ≤ # `«~åfi`«, P"≥∞ P K≥H¯õ ^Œ∂ÅO |O^è•xfl fã≤"Ü Õ ∂« e. JÑ¨C_»∞ P"≥∞ KåÖÏ
`≥eqQÍ, K«∞@∂ìK∂« ã≤, ''<Õ#∞‰õÄ_® =ºH˜QÎ `Æ O« QÍ ^Œ∂ÅO ã¨=∞`«∞Åº ã≤u÷ Ö’ =ÙO@∞O^Œx
ÉèÏqOK«_O» ÖË^∞Œ —— Jx J#flk. JÑ¨Ê\˜ P"≥∞ Q˘O`«∞Hõ f~°∞#∞ „"å`«Ö’ =ºH©HÎ iõ OK«Ö=Ë Ú.
P Ñ¨xKÕã#≤ J*Ï˝#Ñ¨Ù =∞x+≤#∞Oz (Jk Z=Ô~<· å HÍ=K«∞Û) P J=∂‡~Ú `«##∞
`å#∞ Ñ¨ÓiÎQÍ "Õ~∞° KÕã∞¨ ‰õΩOk. JO>Ë, Ç¨™êºã¨Ê^Œ"∞≥ #ÿ J@∞=O\˜ ™ê÷#OÖ’ |~°∞=Ù#∞
=ÙOz#k Z=~À J#fl@∞¡ P"≥ ∞ =∂\Ï¡ _ ç O k. P"≥ ∞ P ^Œ ∂ ÅÑ¨ Ù |O^è • xfl
`˘ÅyOz#Ñ¨C_»∞ f„=OQÍ ‰õΩ^Œ∞Ñ¨ÙÅ‰õΩ Ö’#~ÚºOk. J@∂ W@∂ "ÕQÆOQÍ
=ÓyáÈ~ÚOk. `«# =∂@Å∞ x~åú~} ° J~Ú#@∞¡QÍ P"≥∞ f~°∞ JÑ¨C_»∞ Hõ#Ñ¨_Oç k.
Ñ¨Å∞=Ù~°∞ Ñ≤Å¡Å∞ `«=∞ JOK«<åÅ#∞Oz ^Œ∂ˆHã≤, `«Ñ≤Ê^•Å#∞ QÆ∞iOz *Ï„QÆ`«ÎÅ∞
fã¨∞HÀK«∂™êÎ~∞° . J~Ú`Õ, H˘O^Œ~∞° D Ñ¨x Z@∞=O\˜ a_çÜ∞« O ÖË‰Ωõ O_® KÕ™êÎ~∞° .
WHõ =∞iH˘O^Œ~∞° `«=∞ qâßfi™êÅ∞, JOK«<åÅ QÆ∞iOz JO`« `«‰Ωõ ¯= ^è~·≥ º° O, qâßfiãÖ`À
=ÙO_»_O» , U^À JQ“~°="≥∞#ÿ q+¨Ü∞« OQÍ ÉèÏqã¨∞#Î fl@∞¡QÍ ‰õÄ_® Hõ#Ñ¨_`» å~°∞.
Zq∞b ÅHõΔ ºO QÆ∞iOz <å á⁄~°áê@∞#∞ <Õ#∞ JÑ¨C_»∞ QÆ∞iÎOKå#∞.
P J=∂‡~Ú ÅHõΔ ºO ''"≥∞„ÿ HÀ™È¯Ñ≤H—± —#∞ Ñ¨^•Å ÖˇH¯õ # „Hõ=∞OÖ’ K≥ÑÊ¨ _»"∂≥ ,
ÖË^• XHõ =∂@#∞ "≥#∞Hõ‰Ωõ „uÑ≤Ê„"åÜ«∞_»"∂≥ , ÖË^• XHõ |~°∞=Ù#∞ ã¨=∞`«∞Åº
ã≤u÷ Ö’ =ÙOK«_"» ∂≥ HÍ^Œ∞. ''D Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ <å`À U^À KÕ~ÚOKåÅx
K«∂™êÎ~∞° . J^Õq∞\’ ‰õÄ_® <å‰õΩ ÖËâ=◊ ∂„`«=¸ J~°O÷ HÍ^Œ∞, P Ñ¨x <å`À
KÕ~ÚOKåÅx "å~°∞ Jã¨Å∞ ZO^Œ∞‰õΩ HÀ~°∞‰õΩO\Ï~°∞? J~Ú`Õ, <Õ#∞ "åi
K≥ÑÊ≤ Ok KÕÜ∞« #∞. WHõ JÑ¨C_»∞ "å~°∞ <å ^•i# ##∞fl =ke"Õ™êÎ~∞° .——
P"≥∞ =∞#ã¨∞ûÖ’x PÖ’K«# `«ÑÊ¨ xãïQÍ W@∞=O\˜^·≥ =ÙO_»=K«∞Û.
"Õ∞ 10, 1958.
Láê^è•ºÜ«Úx #∞Oz ["å|∞Å∞ ~å|>ËìO^Œ∞‰õΩ `å=Ú LÑ¨Ü≥∂yOKÕ
=ÓºÇ¨Å#∞ QÆ∞iOz Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«~K° ∞« QÍ KåÖÏ x*Ï~ÚfQÍ LO\Ï~°∞. XHõ Láê^è•º~Úx
`«# q^•º~°∞Å÷ #∞ "åHõºÉèÏQÍÅ#∞ QÆ∞iOz Ñ¨sHΔ̃ã∞¨ #Î fl HÍ¡ã∞¨ #∞ XHõ™êi QÆ=∞xOKå#∞.
P Láê^è•º~Úx É’~°∞g¤ ∞^Œ <å=∞"åK«HOõ , qâı+¡ } ¨ O, „H˜Ü∞« J<Õ =¸_çO\˜x ã¨∂zOKÕ
qÉèÏQÍÅ#∞ „"å™ê~°∞. P"≥∞ XH˘¯Hõ¯ =∂@ K≥|∞`«∂, P =∂@ D =¸_»∞ qÉèÏQÍÅÖ’
^Õx„HÕ^Œ‰Ωõ =ã¨∞OÎ ^Œx Ñ≤ÅÅ¡ #∞ J_»∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞. "≥Ú^Œ@QÍ, P"≥∞ WzÛ# =∂@ÅÖ’
KåÖÏ ÉèÏQÆO XHõ^•xHõO>Ë Z‰õΩ¯= qÉèÏQÍÅ „HÕ^Œ‰Ωõ =™êÎÜ∞« x P"≥∞ QÆ=∞xOK«Ö^Ë ∞Œ .
WHõ Ô~O_»=k, XHõ =∂@#∞ "å_ç#f~°∞ ‰õÄ_® Jk U qÉèÏQÍxH˜ K≥OkO^Œ<Õk
x~°~‚ Úã¨∞OÎ ^Œ<kÕ ‰õÄ_® P"≥∞ QÆ=∞xOK«Ö^Ë ∞Œ . KåÖÏ =∞Ok Láê^è•ºÜ«ÚÅ ÖÏQÍ<Õ,
`å#∞ KÕã∞¨ #Î fl^Õq∞\’ P"≥∞ ãÖÑ¨Ó~°O‚ QÍ PÖ’zOK«Ö^Ë ∞Œ .
["å|∞ K≥ÑÊ¨ @O P~°OaèOz# `«~åfi`« Láê^è•ºÜ«Úx =ÚYHõ=oHõÅ#∞ |\˜ì
`å=Ú K≥¿ÑÊk ã¨~Ô #· ["åÉ’ HÍ^À TÇ≤ÏOK«∞ – =∞iÜ«Ú QÆ=∞xOK«∞ J<Õ =ÓºÇ¨ÏO
^•fi~å q^•º~°∞Å÷ ∞ x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. Ñ¨Å∞=Ù~°∞ Láê^è•ºÜ«ÚÖ q+¨Ü∞« OÖ’ WO`«‰Ωõ
q∞Oz# =ÓºÇ¨ÏO J=ã¨~O° =ÙO_»^∞Œ . Ñ¨Å∞ W`«~° =ÓºÇ¨ÅHõO>Ë D =ÓºÇ¨ÏOÖ’
=ÚYHõ=oHõÅ∞ ÉÏQÍ `≥eã≤áÈ`å~Ú. JO^Œ∞KÕ`« TÇ≤ÏOK«∞ – =∞iÜ«Ú – QÆ=∞xOK«∞
J<Õ =ÓºÇ¨ÏO ÉÏQÍ Ñ¨xKÕÜ∞« _»O ÖË^∞Œ . J~Ú<å, D =ÓºÇ¨ÏO ^•fi~å q^•º~°∞Å÷ ∞
KåÖÏ=∂~°∞¡ KÕÜ∞« QÆeQÍ~°∞. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∂\Ï¡_∞» `«∞#fl, „Ñ¨=iÎã∞¨ #Î fl f~°∞#∞|\ì̃ Jã¨Å∞
"åiH˜ <å=∞"åK«HOõ , qâı+} ¨ O, „H˜Ü∞« J<Õ "å\˜x QÆ∞iOz# J=QÍÇ¨Ï<Õ ÖË^xŒ <å‰õΩ
J~°O÷ J~ÚºOk. JO^Œ∞KÕ`« "åiKÕÛ ["å|∞Å∞ Hˆ =ÅO TÇ≤ÏOz Wã¨∞#Î fl"Õ#x <Õ#∞
QÆ=∞xOK«QeÆ QÍ#∞.z=~°QÍ XHõ q^•ºi÷x WÖÏ J#fln, ''q∞ãπ–––, q∂~°∞ „Ñü™êi
["å|∞#∞ ã¨∂zOK«‰Äõ _»^∞Œ ——. WHõ Pâ◊Û~°ºáÈ=@O Láê^è•ºÜ«Ú~åe =O`«∞ J~ÚºOk.
P q^•ºi÷x UO K≥|∞`«∞#fln Jx P Láê^è•ºÜ«∞x J_çQÍ~°∞. ^•xH˜ P q^•ºi÷x
WÖÏ |^Œ∞Å∞K≥ÑÊ≤ Ok: ''g∞~°∞ É’~°∞¤ ÃÑ· P ["å|∞‰õΩ ãÖ|OkèOz# KÀ@∞‰õΩ =^ŒÌ
^ŒQÆæ~°QÍ xÅ∞K«∞O@∞<åfl~°∞.—— J~Ú`Õ, D ["å|∞ U=∞O`« ã¨Ê+¨ìOQÍ ÖË^Œ∞.
ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë, Láê^è•º~Úx XˆHKÀ@ xÅ∞K«∞x LO@∞<åfl~°∞ HÍx, H˘OK≥O¿ãÑ¨\ ˜
`«~°∞"å`«, HÍ¡ã¨∞ [~°∞QÆ∞`«∂ LO_»QÍ, P q^•ºi÷x K≥Ñ≤ÊOk Uq∞\’ <å‰õΩ J~°÷O
J~ÚºO^ŒxÑ≤OzOk. Láê^è•ºÜ«Úx q^•ºi÷#∞Å∞ WzÛ# ["å|∞Å∞ ^•x ã¨~Ô #· ™ê÷#OÖ’
„"åã¨∞<Î åfl~°∞. JO>Ë, XHõq^èOŒ QÍ `å#_çy# „Ñ¨âfl◊ ‰õΩ ["å|∞#∞ ã¨∂zOKÕ ™ê÷<åxfl
ã¨∂zOKÕ q^èOŒ QÍ P"≥∞ KÕu HõêŒ HõÅ∞<åfl~Ú. P"≥∞ KÕu HõêŒ HõÅ#∞|\ì̃ q^•º~°∞Å÷ ∞
ãÔ̈~#· ["å|∞ U^Œ<kÕ ã¨∂K«#„áêÜ«∞OQÍ TÇ≤ÏOK«QÅÆ ∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞.
WO`«\ `˜ À<Õ Ñ¨ÓiÎHÍÖË^∞Œ . „Ñü =¸_»= =∂@ `«~∞° "å`«, É’~°∞Ã¤ Ñ· L#fl
=¸_»∞ qÉèÏQÍÅ∞ ãïã¨=∂#OQÍ xO_çáÈ`«∞<åfl~Ú. JO>Ë, P"≥∞ ãïã¨=∂#"≥∞#ÿ
ã¨ O Yº#∞ <å=∞"åK« H ÍÅ#∞, qâı + ¨ } ÏÅ#∞, „H˜ Ü « ∞ Å#∞ ã¨ ∂ zOKÕ =∂@Å#∞
J_»∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞. nx J~°O÷ , P"≥∞ =∞~À ^Œáê¶ „Ñ¨âfl◊ Å∞ P~°OaèOz#Ñ¨C_»∞, =¸_»∞
["å|∞Å#∞O_ç U^À XHõ^•xx QÆ∞_çQ¤ Í TÇ≤ÏOKÕ XHõ¯ J=HÍâ◊O LO\’Ok. HÍx
`«~∞° "åu =∂@Å#∞ TÇ≤ÏOKÕO^Œ∞‰õΩ ~Ô O_çO@ XHõ =O`«∞ J=HÍâ◊O LO\’Ok. WHõ
z=i =∂@ q+¨Ü«∞OÖ’ – P „Ñ¨â◊fl‰õΩ ["å|∞ W=fi=Åã≤# J^Œ$+¨ì=O`«∞~åÖˇ·#
q^•ºi÷xH˜ P á⁄~°áê@∞ KÕ¿ã J=HÍâ◊"∞Õ ÖË^∞Œ . JO>Ë, z=i ["å|∞ q+¨Ü∞« OÖ’ U
J=HÍâßhfl q^•º~°∞÷Å∞ KÕ*Ï~°∞ÛHÀ=@O ÖË^Œ∞. "å~°∞ P „Ñ¨â◊fl‰õΩ Láê^è•º~Úx
(KåÖÏ=∞OkHõO>Ë `≥e"≥#· ) J`«ºO`« "ÕQOÆ QÍ ["å|∞ K≥|∞`«∞<åfl~°∞. nx`À "å~°∞
["å|∞eKÕÛ Ñ¨^Œúux J~°÷O KÕã¨∞‰õΩ#fl Láê^è•º~Úx `å#∞ „Ñ¨â◊flÅ_çˆQ f~°∞
=∂~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞. ^•O`À =ÓºÇ¨`«‡HõOQÍ =º=Ç¨ÏiOK«@O q^•º~°∞÷Å‰õΩ H˘O`«
Hõ+¨ì`«~°=∞~ÚºOk.
n#O`«\ ˜ =∞^èŒº, =∞#O áê~î°âßÅÖ’ K≥¿ÑÊ q+¨Ü«∞OÖ’x J~°÷Ñ¨~°÷O ÖËx
JOâ◊O `åÅ∂‰õΩ ã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ L^•Ç¨Ï~°} ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. Jk, ^•x #∞Oz J~å÷xfl
„QÆ Ç ≤ Ï OK« \ ÏxH˜ „Ñ¨ Ü « ∞ uflOKÕ PÖ’K« < åÑ¨ ~ ° ∞ _≥ · # q^•ºi÷ x uHõ = ∞Hõ Ã Ñ\˜ ì
QÆO^Œ~Q° Àà◊Ñi¨ KÕkQÍ =∂„`«"∞Õ LO@∞Ok. POQÆ¡ ÉèÏ+¨Ö’ „áêg}ºOQÆÅ Láê^è•º~Úx
D Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ „H˜Ü∞« J<Õk HÍ~åºK«~} ° O ã¨∂zOKÕ =∂@ Jx K≥áêÊ~°∞. Wk Jxfl
"ÕàÅ◊ x[O HÍ^Œ∞. P"≥∞ J_çy# =∂@ÅÖ’ XHõ\ ˜ ''Hõà—◊ — J<Õk Láê^è•º~Úx =∞#ã¨∞Ö’
L#flk, P =∂@ <å=∞"åK«H=õ ∞<Õk. J~Ú`Õ ''Hõà—◊ — J<Õ =∂@#∞ „H˜Ü∞« QÍ ‰õÄ_®
TÇ≤ÏOK«∞=K«Û<Õk P"≥∞‰õΩ ã¨Ê+ì̈OQÍ `«@Öì ^Ë ∞Œ . P =∂@ „H˜Ü∞« #∞ ã¨∂zã¨∞OÎ ^Œx Ñ¨ÓiÎ
TÇ¨QÍ#OÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ,ç XHõ z#flÉÏƒ~Ú ["å|∞ WKåÛ_»∞. WHõ¯_», P q^•ºi÷H˜
ã¨Ç¨ Ü«∞Ñ¨_OÕ ^Œ∞HÔ · Láê^è•º~Úx ''q=~°}Å——`À ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O JOkOKå~°∞. D q=~°},
P q^•ºi÷H˜ ã¨Ç¨ Ü«∞Ñ¨_H» áõ ÈQÍ, Jk =∞iO`« P@OHõOQÍ =∂iOk. ''„H˜Ü∞« J<Õk
HÍ~åºK«~} ° #∞ ã¨∂zOKåe, 'Hõà—◊ J<Õ =∂@#∞ "å_ç, HÍ~åºK«~} ° #∞ ã¨∂zOKÕ XHõ
"åHÍºxfl h=Ù <å‰õΩ K≥ÑÊ¨ QÆÅ"å?—— Jx Láê^è•º~Úx J_çQÍ~°∞. P q^•ºi÷ H˘OK≥O
PÖ’zOz, ''„\Ï*ˇ<£ Ü«Ú^ŒOú QÆ∞iOz <å‰õΩ XHõ HõÅ =zÛOk—— Jx K≥áêÊ_»∞. WHõ
WÑ¨C_»∞, ^•xHõO>Ë q∞Oz# HÍ~åºK«~} ° ã¨∂zHõ#∞ ¿Ñ~˘¯#@O Hõ+Oì̈ , J~Ú`Õ, P
q^•ºi÷ ["å|∞ `« Ñ ¨ Ê x Láê^è • ºÜ« Ú ~åÅ∞ K≥ á êÊ~° ∞ . J`« # ∞ =∞ø#OQÍ
‰õÄ~°∞ÛO_çáÈÜ«∂_»∞. QÆO^Œ~Q° Àà◊O, ÉèÜ í ∞« O `åÅ∂‰õΩ =ºH©HÎ ~õ }
° Å∞ J`«x =ÚYOÖ’
Hõ#Ñ¨_®¤~Ú, Láê^è•ºÜ«Ú~åÅ∞, P q^•ºi÷ K≥ÑÊ¨ =Åã≤Ok Uq∞\’ PÖ’zOK«@OÖ’
Ñ¨ÓiÎQÍ x=∞QÆfl"≥∞ÿ L<åfl~°∞. `«# =∞#ã¨∞ûÖ’ L#fl ã¨Ô~·# ["å|∞ J<Õk P"≥∞#∞
Ñ¨ÓiÎQÍ P=Ç≤ÏOzOk. P q^•ºi÷ "åã¨=Î OQÍ K≥|∞`«∞#flk, PÖ’zã¨∞#Î flk Uq∞\’
P"≥∞ TÇ¨Ï‰õΩ `«@Öì ^Ë ∞Œ P ÉÏÅ∞_ç PÖ’K«<åã¨~o° `«~¯° |^Œ"ú ∞≥ #ÿ n, ãÔ̈~#· n Jx P"≥∞
QÆ∞iÎOK«ÖHË áõ È~ÚOk. á⁄~°áê@∞ q^•ºi÷k HÍ^Œ∞, Láê^è•ºÜ«Ú~åe^Õ á⁄~°áê@∞.
`«# `«~Q° uÆ QÆkÖ’ Uq∞ [~°∞QÆ∞`«∞#fl^À Láê^è•ºÜ«Ú_çH˜ `≥eÜ«∞Hõ áÈ=K«∞Û#<Õ
^•x f~°∞‰õΩ, =∂ ¿Ñ~°∞QÆÅ áê~î°âßÅÖ’ <Õ#∞ XHõ~ÀA#, XHõ L^•Ç¨Ï~°}#∞
QÆ=∞xOKå#∞.
Jk QÆ}`˜ â« ß„ãÎ̈ `«~Q° uÆ . P ~ÀA\˜ É’^è<Œ åOâßxfl J#∞Éè=í OQÆÅ XHõ_∞»
É’~°∞Ã¤ Ñ· q=iã¨∞<Î åfl_»∞. QÆ}`˜ åxfl É’kèOKÕ@Ñ¨C_»∞ „Ñü KÀ\Ï 'Jk J~°=÷ ∞~ÚO^•?——
Jx J_»QÆ_»O ^•fi~å PÜ«∞# `«# `«~°QÆux Ñ¨ÓiÎ J„Ñ¨=∞`«ÎÖ’ LOKÕO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« uflOKÕ"å_»∞. Jk Ñ¨ÓiÎQÍ J<åã¨HHÎ̃ ~õ "° ∞≥ #ÿ `«~Q° uÆ . ^•xÃÑ· Hˆ O„nHõiOK«\Ïxfl
<Õ#∞ KÕÜ∞« ÖËHáõ ÈÜ«∂#∞. `«~Q° uÆ QÆkÖ’x KåÖÏ=∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ PÖ’K«#Å∞ =∞i ZHõ¯_À
L<åflÜ«∞x <å‰õΩ JxÑ≤OzOk. J~Ú`Õ, `«=∞ ¿Ñ~°#¡ ∞ Ñ≤ez#Ñ¨C_»∞ =∂„`«O "åix
J„Ñ¨=∞`«ÎO KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ XHõ =∂#ã≤Hõ HÍÑ¨ÖÏ^•~°∞ L#fl@∞¡QÍ JxÑ≤OzOk. „Ñü
¿Ñ~°∞#∞ Ñ≤ez#Ñ¨C_»ÖÏ¡, Ñ¶Ö¨ Ï#k ã¨~Ô #· ^• Hõ^• Jx „Ñ¨tflOK«|_ç# ÉÏÅ∞_»∞, ã¨~Ô #· ^Õ#x
["å|∞ WKÕÛ"å_»∞. P ~°HõOQÍ, P `«~°QÆu x~åã¨HõÎOQÍ ™êyáÈÜÕ∞k. ã¨=∞Ü«∞O
QÆ_zç #H˘nÌ <å =∞#ã¨∞û Ñ¨ÓiÎQÍ TÇ¨ÏÅÖ’H˜ "≥o§áÈ~ÚOk. JÖÏ ZO`«¿ãÑ¨Ù [iyO^À
<åˆH `≥eÜ«∞^Œ∞. JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ XHõ q+¨Ü«∞O ##∞fl J„Ñ¨=∞`«∞Î_çx KÕã≤Ok. <Õ#∞
Láê^è•ºÜ«Úx"≥·Ñ¨Ù K«∂™ê#∞. `«~°QÆuÖ’x „Ñü q^•ºi÷‰õÄ_® Láê^è•ºÜ«Úx"≥·¿Ñ
K«∂ã¨∞<Î åfl_»∞. JÑ¨C_Õ É’~°∞¤ q∂^Œ „"åã≤#k ãÔ̈~#· ^• HÍ^• Jx „Ñ¨tflOK«|_ç# q^•ºi÷
É’~°∞"¤ Ñ·≥ Ù¨ „â◊^QúŒ Í K«∂ã¨∞<Î åfl_»∞. XHõ¯ Hõ}
Δ O `«~∞° "å`«, ''ÖË^∞Œ ™ê~ü, Jk ãÔ̈~#· k HÍ^Œ∞.
Jk Ñ¶Ö¨ Ï<å q^èOŒ QÍ LO_®e—— Jx J`«#∞ K≥áêÊ_»∞. ^•xH˜ Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ Jaè#O^Œ#
Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ =∞O^ŒÇ¨ ãÖ KÕã,≤ ''#∞=Ùfi K≥ÑÊ≤ Ok ã¨~Ô #· ^Õ. Jk #∞=Ùfi K≥ÑÊ≤ #>Ë¡ LO_®e——
Jx J<åfl_»∞. `«~°∞"å`« Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ É’~°∞¤ÃÑ· „"åã≤#^•xx =∂~åÛ_»∞. WHõ
J@∞`«~∞° "å`« <å`À ã¨Ç¨ "≥Ú`«OÎ `«~Q° uÆ Ö’x "å~°∞ q∞QÆ`å ã¨=∞Ü«∞=∞O`å `«=∞
`«=∞ PÖ’K«#Ö’¡H˜ uiy *ÏiáÈÜ«∂~°∞.
q^•º~°∞Å÷ ∞ "≥o§áÈ~Ú# `«~∞° "å`«, `«~Q° uÆ QÆkÖ’ ‰õÄ~°∞Û<ÕO^Œ∞‰õΩ J#∞=∞u
xzÛ#O^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ P Láê^è•ºÜ«ÚxH˜ Hõ$`«[˝`«Å∞ `≥eáê#∞. ''<Õ#∞ q^•º~°∞÷Å#∞
z#fl JãÖ`«∞+¨ìHõ~°"≥∞ÿ# Ñ¨^Œúu ^•fi~å Pâ◊Û~°ºÑïKå#∞. `«~°K«∞ <Õ#∞ JÖÏ KÕã¨∂Î
LO\Ï#∞. Jk "åix J„Ñ¨=∞`«OÎ QÍ LOK«∞`«∞Ok—— Jx PÜ«∞# J<åfl_»∞. <Õ#∞ P
=∂@Å`À UH©Éqíè ã¨∂Î <å‰õΩ `Àz#k K≥áêÊ#∞. J~Ú`Õ, P JãÖ`«∞+¨Hì ~õ "° ∞≥ #ÿ Pâ◊Û~°ºO
HõeyOKÕ f~°∞Ö’ „Ñ¨tflOKÕ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞# ã¨fi~°O =∂~°∞`«∞O^Œx, `«^•fi~å Jk
ÃÇÏK«ÛiHõQÍ Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ ^Œx K≥ÑÊ¨ _®xH˜ <å‰õΩ ãÖ^Œ~ƒ° Où QÍ JxÑ≤OK«Ö^Ë ∞Œ . "åãÎ̈"åxH˜
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞# Q˘O`«∞Hõ, Hˆ =ÅO q^•º~°∞Å÷ Hˆ QÍHõ, Ñ¨ÓiÎQÍ Ñ¨~å~Ú"åiH˜
‰õÄ_®, U^À =ÚOK«∞‰õΩ =ã¨∞OÎ ^Œx, HÍ|\˜ì J„Ñ¨=∞`«OÎ QÍ LO_»@O =∞Oz^Œx JxÑ≤OKÕ
q^èOŒ QÍ LO\’Ok.
D Ñ¨Ùã¨ÎHõO "≥Å∞=_ç# J#uHÍÅOÖ’<Õ ZO.S.\˜.H˜ K≥Ok#
„QÍ_»∞ºÜÕ∞@∞ HõàÏâßÅÖ’ XHõ ZÅ„Hì̃HÖõ ò WO[h~°∞ qÉèÏQÆOÖ’ PKå~°∞º_»∞
=∂\Ï¡_#ç XHõ ã¨=∂"ÕâßxH˜ Ç¨[~°Ü∂« º#∞. <Õ#∞ D Ñ¨Ùã¨HÎ Oõ Ö’ q=iOz#
ã¨}∞QÆ∞_»∞, TÇ≤ÏOK«∞ – =∞iÜ«Ú QÆ=∞xOK«∞, ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ O`« qâßÅ ÑïkèÖ’
TÇ¨QÍ#O KÕ~Ú =∞iÜ«Ú UO [~°∞QÆ∞`«∞O^À K«∂_»∞, Láê^è•ºÜ«Ú_»∞
`« # „Ñ¨ â ◊ fl ‰õ Ω `å<Õ ["å|∞K≥ ¿ ÑÊÖÏ KÕ ~ Ú =O\˜ `« Ñ ≤ Ê OK« ∞ H˘<Õ
=ÓºÇ¨ÅxflO\˜x `«# q^•º~°∞÷Å∞ `å#∞ PKå~°∞ºxQÍ L#fl D Ñ¨k
ãÖ=`«û~åÅ HÍÅO #∞Oz `«#ÃÑ· „Ñ¨Ü∂≥ yã¨∞<Î åfl~°x D Ñ¨ÙãÎ̈HÍxfl K«kq#
`«~∞° "å`« `å#∞ QÆ∞iÎOKå#x PÜ«∞# K≥áêÊ_»∞. J~Ú`Õ, `«=∞ÃÑ· f~°∞Ê
K≥¿ÑÊ ™ê÷#OÖ’ W`«~°∞Å∞ ‰õÄ~°∞Ûx L#flÑ¨C_»∞ =∞#∞+¨μºÅO^Œ~°∞ D
=ÓºÇ¨Å#∞ J#∞ãï™êÎ~x° <Õ#∞ J@∞`«~∞° "å`« QÆ∞iÎOKå#∞.
EÖˇ· 7, 1958.
QÆ`« j`åHÍÅO, =ãÖ`«HÍÅO #∞Oz <Õh „"åã≤# "å\˜x, <Õ#∞ Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ
K«^∞Œ =Ù‰õΩO@∞<åfl#∞. Wk XHõ Pã¨HHÎ̃ ~õ "° ∞≥ #ÿ , Jã≤~÷ Ñ° i¨ KÕ „Ñ¨„H˜Ü∞« . =∞#‰õΩ ™ê#∞‰õÄÅ
qâßfi™êÅ∞ L#fl JOâßÅÃÑ· =∞# =∞#ã¨∞û#∞ =∂~°∞Û‰õΩ<Õ „Ñ¨„H˜Ü∞« . q^•º~°∞Å÷ #∞ XuÎ_ç
HÕ^Œ LOK«=Åã≤# J=ã¨~O° QÆ∞iOz <Õ#∞ K≥áêÊ#∞. „"å™ê#∞ ‰õÄ_®. `«=∞HõO>Ë
ÃÑ^Œ"Ì åix U ~°HOõ QÍ <≥<· å ãÖ`À+¨ÃÑ\ÏìÅ<Õ ÉèÏ=O #∞Oz q^•º~°∞Å÷ ãÖ‰õΩz`«,
~°H}
Δõ Ï`«‡Hõ =ÓºÇ¨Å∞ Ñ¨Ù@∞ì‰Ωõ =™êÎ~Ú. Wk "åi PÖ’K«##∞ P@OHõÑ~¨ ∞° ã¨∞OÎ ^Œx
<Õ#∞ QÆ∞iÎOK«™êQÍ#∞. `«=∞HõO>Ë ÃÑ^Œ"Ì åix ãÖ`À+¨ÃÑ@ì #=ã¨~O° ÖË^xŒ JO`« |ÅOQÍ
HÀ~°∞HÀx q^•º~°∞Å÷ ∞ =∞# `«~Q° uÆ QÆkÖ’ x["≥∞#ÿ , ã¨=∞~°=÷ O`«"∞≥ #ÿ PÖ’K«<åÑ¨~∞° Å∞QÍ
LO_»@O q∞#Ç¨~ÚOÑ¨ÙÖËx q+¨Ü∞« O. "åiÖ’ H˘O^Œ~∞° q^•º~°∞Å÷ ∞ ÉÏQÍ `≥e"≥#· "å~°∞,
=∞iH˘O^Œ~∞° JO`« `≥e"≥#· "å~°∞ HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ, `≥eq`Õ@Å`À xq∞`«OÎ ÖË‰Ωõ O_®,
"å~°∞ W`«~∞° Å#∞ ãÖ`À+¨ÃÑ>ËOì ^Œ∞‰õΩ Ñ¨x KÕÜ∞« @O ÖË^∞Œ . "å~°∞ `«=∞#∞ `å=Ú `«$Ñ≤QÎ Í
LOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞<Î åfl~°∞.
"åÅì~ü J<Õ q^•ºi÷ nxH˜ Ñ¨ÓiÎQÍ aè#fl"≥∞#ÿ "å_»∞. J`«#∞, W`«~∞° Å∞ `å<Õq∞
KÕÜ«∂Åx HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl~À Jk KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ KåÖÏ L`«∞ûHõ`«`À LO\Ï_»∞. JÖÏ
KÕÜ«∞@OÖ’ J`«#∞ ã¨=∞~°∞÷_»∞ (=∂=¸Å∞ „Ñ¨=∂}ÏÅ „Ñ¨HÍ~°OQÍ J`«#∞ =∞Oz
q^•ºi÷. ZO`« =∞Oz q^•ºi÷ JO>Ë J`«xfl JO^Œ~∞° KåÖÏ `≥e"≥#· "å_çQÍ ÉèÏqOKÕ"å~°∞.
(J~Ú`Õ, HõzÛ`«OQÍ J`«#∞ JO`« `≥e"≥#· "å_Õg∞ HÍ^Œ∞.) =∂ =ÚO^Œ∞ XHõ QÆ}`˜ «
ã¨=∞ã¨º L#flk, ''q∂~°∞ QÆO@‰õΩ 40 "≥∞àÿ §◊ "ÕQOÆ `À "≥à√◊ OÎ >Ë, 10 "≥∞àÿ §◊ ^Œ∂~åxfl
"≥à§ı O^Œ∞‰õΩ q∂ÔHO`« ã¨=∞Ü«∞O Ñ¨_∞» `«∞Ok?——
"åÅì~:ü 4 xq∞ëêÅ∞.
*ˇ.ÇÃ ÏKü (JO>Ë <Õ#∞): P ["å|∞ ZÖÏ =zÛOk?
"åÅì~:ü 40 xII`À qÉèlí OKå#∞.
##∞fl `«fi~°QÍ QÆ=∞xOz# `«~åfi`«, <å =ÚYHõ=oHõÅ#∞ |\ì̃ Jk ãÔ̈~#·
["å|∞ HÍ^Œx J`«_∞» QÆ∞iÎOKå_»∞. HÍ¿ãÑ¨\ ˜ `«~åfi`« ''15 xq∞ëêÅ∞—— Jx J`«#∞
K≥áêÊ_»∞. J`«x J=QÍÇ¨Ï##∞ ÑïjeOKåÅx <Õ#∞ ÉèÏqOKå#∞.
*ˇ.ÃÇÏKü: h=Ù QÆO@‰õΩ 50 Uà◊§ "ÕQÆO`À "≥à◊√`«∞O>Ë, 24 xq∞ëêÅÖ’
ZO`« ^Œ∂~°O "≥à`◊ å=Ù?
"åÅì~ü (`«fi~°QÍ): 36 "≥∞àÿ √◊ §.
*ˇ.ÃÇÏKü: P ["å|∞ ZÖÏ =zÛOk.
"åÅì~:ü 60 #∞Oz 24#∞ fã≤"âÕ ß#∞.
JÑ¨Ê\˜H˜ J`«xH˜ ãÔ̈~#· ["å|∞ `≥eÜ«∞ÖË^∞Œ . <Õ#∞ =∞~°Å „Ñ¨Ü∞« uflOKå#∞.
*ˇ.ÃÇÏKü: h=Ù QÆO@‰õΩ 50 "≥∞àÿ §◊ "ÕQOÆ `À "≥à√◊ `«∞O>Ë, 30 xq∞ëêÅÖ’
ZO`« ^Œ∂~°O "≥à`◊ å=Ù?
"åÅì~:ü 25 "≥∞àÿ §◊ . 30 xq∞ëêÅ∞ JO>Ë QÆO@Ö’ ã¨QOÆ . 50 Ö’ ã¨QÆ ÉèÏQÆO
25.
z=~°‰õΩ `å<Õq∞ KÕã¨∞Î<åfl_À J`«xH˜ J~°÷=∞~ÚO^Œx JxÑ≤OzOk. 24
xq∞ëêÅ ã¨=∞ã¨º#∞ Ñï+¨¯iOK«@OÖ’ J`«xH˜ U W|ƒOn LO_»^xŒ <Õ#∞ ÉèÏqOKå#∞
J~Ú`Õ, ["å|∞ xKÕÛO^Œ∞‰õΩ J`«xH˜ KåÖÏ ã¨=∞Ü«∞O Ñ¨\ Oì˜ k. <Õ#∞ H˘O`« ™êÜ«∞O
JOkOz# `«~åfi`« 24 xq∞ëêÅO>Ë XHõ QÆO@Ö’ 2/5 =O`«x J`«#∞ QÆ∞iÎOKå_»∞.
JO^Œ∞KÕ`« 50 "≥∞àÿ §◊ ^Œ∂~°OÖ’ `å#∞ 24 xq∞ëêÅÖ’ 2/5= =O`«∞ ÉèÏQÆO ÖË^• 20
"≥∞àÿ √◊ § "≥à§◊ QÆÅ#x J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞. <Õ#∞ ã¨=∞ã¨º‰õΩ Ñïëê¯~åxfl ã¨∂zOKÕ kâ◊QÍ
„Ñ¨âfl◊ #∞ "ÕÜ∞« ‰õΩO>Ë J`«<å ["å|∞#∞ Hõ#∞Q˘#QÆeQˆ "å_®? K≥ÑÊ¨ @O Hõ+"ì̈ ∞Õ .
15 xq∞ëêÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz# ã¨=∞ã¨º‰õΩ ["å|∞ K≥ÑÊ≤ # `«~åfi`«, J`«<OÕ
KÕã∞¨ <Î åfl_À J`«xH˜ `≥Å∞ã¨x KåÖÏ =∞Ok Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ TÇ≤ÏOKÕ J=HÍâ◊O LOk.
QÆÒ« Ö’ <Õ#∞ ‰õÄ_® WÖÏˆQ PÖ’zOKÕ"å_çx. 30 xq∞ëêÅ ã¨=∞ã¨º‰õΩ `«# q=~°}
WzÛ# `«~åfi`« ÉÏQÍ ãÖ^ÕÇ¨ã¨Ê^Œ∞Å∞QÍ L#fl"å~°∞ ‰õÄ_® W^Õ q+¨Ü«∂xfl #"Õ∞‡
J=HÍâ◊O LOk. J~Ú`Õ, „Ñü ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’#∂, J`«<OÕ KÕã∞¨ <Î åfl_À J`«#∞ "åã¨"Î åxH˜
J~°O÷ KÕã∞¨ HÀÖËHáõ È`«∞<åfl_»∞. WÑ¨Ê\˜H© J`«#∞ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_® J<Õk „Ñ¨âßfl~°H÷ "õ ∞Õ .
WHõ¯_» J`«x =ÓºÇ¨ÏO Uq∞\˜? YzÛ`«OQÍ J`«#∞ ãÖYºÅ#∞ K«∂KåÜ«∞QÍ
TÇ≤Ïã¨∞<Î åfl_»∞. JO`ÕQÍHõ `å<å ã¨=∞ã¨º<≥ÖÏ Ñï+¨¯iã¨∞<Î åfl_»∞ J<Õ^•xH˜ ¿ÇÏ`«∞|^ŒOú QÍ
HõxÑ≤OKÕ q=~°}#∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ `≥ã∞¨ <Î åfl_»∞. J~Ú`Õ J~°Qú OÆ @Ö’ 50 "≥∞àÿ §◊ Ö’ ã¨QOÆ
^Œ∂~°O áÈQÆÅ=∞x K≥ÑÊ¨ _»OÖ’ J`«#∞ `«# JOÔHÅ JOK«<å‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ =∂@Å
JOK«<å#∞ LÑ¨Ü≥∂yã¨∞Î<åfl_»<Õk "åã¨Î=OHÍ=K«∞Û. q=~°} <å‰õΩ ¿ÇÏ`«∞|^ŒúOQÍ
JxÑ≤OzOk. ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë, D q+¨Ü∞« OÖ’, JOÔHÅ#∞ K«∂KåÜ«∞QÍ JOK«<å
"ÕÜ∞« @O ãÔ̈~#· ^Õ J~ÚºOk. HÍx, JOÔHÅ#∞ `«ÑC¨ QÍ JOK«<å "Õã∞¨ #Î flÑ¨C_»∞ ‰õÄ_®
`«# q=~°}Å Ñ¨@¡ J`«#∞ JO`Õ ãÖ`À+ÖQÍ L<åfl_»∞.
Wk PO^Àà◊# HõeyOKÕ q+¨Ü∞« O. D áê~îâ° ßÅÖ’, QÆ}`˜ O« Ö’ `å"Õ∞q∞
KÕã∞¨ <Î åfl~À q^•º~°∞Å÷ ∞ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<ÕÖÏ É’kèã∞¨ <Î åfl=∞x "Õ∞=Ú K≥|∞`«∞<åfl=Ú,
qâ◊fiã≤ã∞¨ <Î åfl=Ú. ZÖÏ? "å~°∞ KÕã∞¨ #Î fl^•xx QÆ∞iOz "Õ∞=Ú q=iOK«@O—— ^•fi~å
(P q=~°} uiy K≥¿ÑÊÖÏ KÕÜ∞« @O ^•fi~å) "Õ∞q∞k KÕã∞¨ <Î åflO. J~Ú`Õ, nxfl Ñ≤ÅÅ¡
^Œ$HõÊ^äOŒ #∞Oz K«∂^•ÌO. D áê~îâ° ßÅÖ’ h=Ù ãÔ̈~#· ["å|∞#∞ K≥ÑÊ¨ _»"∞Õ HÍ^Œ∞,
^•x`Àáê@∞QÍ P ["å|∞#∞ QÆ∞iOz# q=~°} ‰õÄ_® W"åfie Jx, "åÅì~ü
ÉèÏqOz#@∞¡QÍ<Õ „Ñü Ñ≤Å"¡ å_»∞ ÉèÏqOK«∞`å_»∞ Hõ^•. ãÔ̈~#· ["å|∞, ^•xH˜ `À_»∞QÍ
ã¨Ô~·# Ñ¨^Œq<åºãÖ Wk áê~î°âßÅ f~°∞. J~Ú`Õ WHõ¯_» ''q[Ü«∞=O`«O—— J~Ú#
q^•ºi÷, `å#∞ UO KÕã∞¨ <Î åfl_À ÖË^• K≥|∞`«∞<åfl_À J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ‰õΩO_®<Õ ["å|∞#∞
W=fiQÆÅ_»∞, Ñ¨^Œ q<åºãÖ KÕÜ∞« QÆÅ_»∞ J<Õk K«∂_»=K«∞Û.
^è#Œ =O`«∞Öˇ#· , KåÖÏ ™êkèOKåÅx `åÑ¨„`«Ü∞« O QÆÅ `«e`¡ O« „_»∞Å
a_»Ö¤ #·ˇ KåÖÏ `≥eq`Õ@Å∞ (S‰õÄº) QÆÅ q^•º~°∞Å÷ ‰õΩb# „áê^äqŒ ∞Hõ áê~îâ° ßÅ
Wk J<Õk =∞#O QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ"åe. ^•xQÆÒ« KåÖÏ „Ñ¨QuÆ jÅ"≥∞#ÿ k.
Q˘Ñ¨Ê ÅHΔÍºÅ∞ HõÅk. J~Ú`Õ, <Õ_∞» P áê~îâ° ßÅ Jx"å~°ºOQÍ =∞øeHõ
JOâßÅ#∞ "≥`∞« ‰õΩÖÏ_»∞‰õΩ<Õ ã≤u÷ H˜ "≥o§áÈ~ÚOk.
AÖˇ· 25,1958.
aÖò Ç¨ÏÖò `«~Q° uÆ QÆkÖ’ Ñïjeã¨∂.Î ...
QÆ`« P~°∞ <≥ÅÅ HÍÅOÖ’ <Õ#∞ K«∂ã≤#, <Õ~∞° Û‰õΩ#fl "å\xflO\˜Ö’#∂, XHõ
q+¨Ü∞« O „Ñ¨^•è #O J~Ú#k. `«~Q° uÆ QÆkÖ’ [iˆQk JO`å "åã¨"Î åxH˜ Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ
`≥eÜ«∞^Œ∞. P =∂@H˘¿ã,Î Jk <å‰õΩ ‰õÄ_® ZÑ¨C_»∂ `«@xì k. <å `«~Q° uÆ ZÖÏ
=Ù#flk J<Õ ^•xx QÆ∞iOz KåÖÏ ãÖ=`«û~åÅ #∞Op <å =∞#ã¨∞ûÖ’ XHõ ^Œ$â◊ºO
=Ù#flk. P ^Œ$â◊ºO =∞#ã¨∞ûÖ’ =ÙOK«∞‰õΩ<Õ <Õ#∞ Ñ¨x KÕã∞¨ <Î åfl#∞. <Õ#∞, <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞#x
J#∞‰õΩO@∞#fl D "åã¨=Î O, áêH˜HΔ Oõ QÍ Éè∫uHõ"∞≥ #ÿ k, áêH˜HΔ Oõ QÍ "Õ∞^èÀ ãÖ|kè`"« ∞≥ #ÿ k.
ÖË^• Pu‡Hõ"≥∞ÿ#k. =∞~À =∂@Ö’, q^•º~°∞÷Å∞ UO KÕã¨∞Î<åfl~À, JÖÏˆQ UO
PÖ’zã¨∞<Î åfl~À U ÉèÏ=#Å‰õΩ QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~À, ™ê^è•~°} suÖ’ <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞#x
J#∞‰õΩ<åfl#∞. "åãÎ̈=O `åÅ∂‰õΩ <åÖ’x ^Œ$â◊ºO ^Œi^•Ñ¨ÙQÍ Ñ¨ÓiÎQÍ `«ÑÊ¨ x <Õ#∞
WÑ¨C_»∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl#∞. <Õ#∞ D q+¨Ü∂« xfl WO`«‰Ωõ =ÚO^Õ ZO^Œ∞‰õΩ K«∂_»ÖHË õ
áÈÜ«∂#∞?
`«~Q° uÆ QÆkÖ’ „Ñ¨H¯õ QÍ ‰õÄ~°∞Ûx, D Ñ≤ÅÅ¡ #∞ QÆ=∞xã¨∞<Î åfl#∞. Jk "åiÃÑ·
xÑ¶∂¨ "Õã≤ =ÙOKÕO^Œ∞‰õΩ HÍ^Œ∞. "å~°∞ ZÖÏ =Ù<åfl~°∞ <Õ#∞ QÆÒ« Ö’ Ñ¨x KÕã#≤ <å‰õΩ
`≥eã≤# Ü«ÚHõ=Î Ü«∞ã¨∞¯Å #∞Oz "å~°∞ U q^èOŒ QÍ aè#flOQÍ =Ù<åfl~°∞. `≥Å∞ã¨∞HÀ
K«∂ã¨∞<Î åfl#∞. <å‰õΩ "≥∞Å¡QÍ XHõ q+¨Ü∞« O J~°O÷ J~ÚºOk. XHõ q^•ºi÷x ["å|∞#∞
WKÕÛO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨tflOz#Ñ¨C_»∞ =∂„`«"∞Õ K«∂ã≤, P q^•ºi÷ `«~Q° uÆ QÆkÖ’ UO KÕã∞¨ <Î åfl_À
g∞~°∞ `≥Å∞ã¨∞HÀÖË~∞° . P q^•ºi÷H˜ `≥eÜ«∞‰õΩO_®, J`«xx KåÖÏ¿ãÑ¨Ù =∞#O QÆ=∞xOKåe.
q^•º~°∞Å÷ O^Œ~∂° XHõ Ü«¸x@∞ìQÍ Hõeã≤ Ñ¨x KÕã∞¨ <Î åfl~°x ÉèÏqOK«∞`«∞#fl
`«~∞° "å`« #_çKÕ Ñ¨Ù#â◊Û~°} `«~Q° `Æ ∞« ÅÖ’ ÃÑ^ŒQÌ Í Hˆ O„nHõiOz K«∂_»#=ã¨~O° ÖË^#Œ ∞‰õΩ<Õ
KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= „â◊^úŒ K«∂Ñ¨Ù`«∞<åfl~°∞. g∞~°∞ J_»∞QÆ∞`«∞#fl „Ñ¨âfl◊ ‰õΩ ãÔ̈~#· ["å|∞ `≥eã≤#
q^•º~°∞Å÷ ∞, g∞‰õΩ P q+¨Ü∞« O `≥e¿ãÖÏ KÕÜ∞« QÆÅQÍÅx HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. JO^Œ∞KÕ`<« Õ
"åi KÕ`∞« Å∞ Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ ÃÑH· ˜ ÖËã∞¨ <Î åfl~Ú. ãÔ̈~#· ["å|∞ `≥eã≤# "å~°∞QÍ, "å~°∞ `«=∞
^Œ∞~°^Œ$+¨ì=O`«∞Öˇ·# W`«~° ™È^Œ~° q^•º~°∞÷Å∞ WKÕÛ Ç¨™êºã¨Ê^Œ ["å|∞Å#∞ qx
P#OkOK«QÅÆ ã≤u÷ Ö’ =Ù<åfl~°∞. J~Ú`Õ, Jxfl `«~Q° uÆ QÆ^∞Œ ÅÖÏQÍ<Õ D ã¨=∞~°∞Ö÷ #·ˇ
q^•º~°∞Å÷ ãÖYº H˘kÌáê\˜^.Õ q[Ü«∞=O`«O HÍÖËx J`«ºkèHõ ãÖMÏºHõ q^•º~°∞Å÷
=∂>Ëq∞\˜? `«~Q° uÆ QÆkÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl^•xÃÑ· "åi „â◊^úŒ P^è•~°Ñ_¨ ç =Ù#flk.
`«~Q° uÆ QÆkÖ’x "å`å=~°}O "Õ_H≥ ¯˜ #Ñ¨C_»∞ U^≥<· å "å^Œ# [~°∞QÆ∞`«∞<åfl,
ÖË^• W`«~∞° Å∞ Z=Ô~<· å W~°HÍ@OÖ’ Ñ¨_<ç å, ÖË^• W`«~∞° Öˇ=~Ô <· å ÑïÇ¨™êã¨Ê^Œ"∞≥ #ÿ
["å|∞‰õΩ #=ÙfiÅ áêÖˇ<· å, "å~°∞ ^•xx *Ï„QÆ`QÎ« Í QÆ=∞xOKÕ"å~°∞. HÍQÍ, q∞QÆ`å
"å~°O^ŒiH© KåÖÏ ã¨∞Å∞"≥#· ã¨∞ã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ q+¨Ü∂« xfl, XHõ "ÕQOÆ QÍ <Õ~∞° ÛHÀÖËx q^•ºi÷H˜
g∞~°∞ q=iã¨∞Î#flÑ¨C_»∞ "å~°∞ KÕ`«∞Å∞ Z`ÕÎ"å~°∞. PO^Àà◊#`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl, ã¨QÆO
„`˘H˜¯Ñ¨@∞ì‰Ωõ #fl ''FÇπÏ! FÇπÏ—— J<Õ =ºH©HÎ ~õ }° #∞ KÕ¿ã"å~°∞. J~Ú`Õ q=~°}, „Ñ¨tflOK«_O» ,
ÖË^• K«~Û° [~°∞QÆ∞`«∞#flÑ¨C_»∞ KåÖÏ ¿ãÑ¨Ù J`«ºkèHõ ãÖMÏºHõ q^•º~°∞Å÷ ∞ H˘kÌáê\˜
„â◊^Œú, ÖË^• Ñ¨ÓiÎ J<åã¨HõÎ`« K«∂¿Ñ"å~°∞. H˘O^Œ~°∞ Ñ¨QÆ\ ˜ HõÅÅ∞ HõO@∞O_Õ"å~°∞.
"åix WÇ¨ÏÖ’HõOÖ’H˜ `≥KÛÕ O^Œ∞‰õΩ, W`«~∞° Å∞ JO^Œih Pâ◊Û~°ºÑ¨~K° qÕ ^èOŒ QÍ ZO`«QÍ
„Ñ¨Ü∞« uflOz<å, "åi JÅ"å@∞ =∂ˆ~k HÍ^Œ∞. W`«~∞° Å∞ <À\òû ~åã¨∞‰õΩ<Õ"å~°∞, ÖË^•,
^•xx XHõiH˜ XHõ~∞° WK«∞Û‰õΩ<Õ"å~°∞, ÖË^• ã¨#flx Q˘O`«∞`À =∂\Ï¡_∞» ‰õΩ<Õ"å~°∞.
ÖË^•, ãÖ*Ï˝ ÉèÏ+¨`À K«~Û° Å∞, [i¿Ñ"å~°∞. ÖË^• `«=∞ HÍy`åÅ∞, |Å¡ÅÃÑ· =OHõ~\° O˜ Hõ~°
ÉÁ=∞‡Å∞, ÖË^• ~å`«Å∞ ~åã¨∞OÎ _Õ"å~°∞. ÖË^• U^À XHõ =ã¨∞=Î Ù`À P_»∞‰õΩO@∞O_Õ"å~°∞.
"å~°∞ Ñ¨Q\Æ ˜ HõÅÅ∞ HõO@∞O_Õ "å~°∞. Zxfl™ê~°∞¡ "å~°∞ P ã≤u÷ Ö’
^˘iH˜áÈ~Ú<å, JÖÏ KÕã#≤ O^Œ∞‰õΩ HõÅ=~° Ñ¨_<ç å, Ñ¨Q\Æ ˜ HõÅÅ∞ Hõ#_»O
=∂x"Õ¿ã"å~°∞ HÍ^Œ∞. =∞#O `«~°QÆu QÆkx ZO`« Pã¨HÎ̃ ^•Ü«∞HõOQÍ,
ˆHΔ=∞Hõ~°OQÍ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü«∞uflOz<å, Jk qã¨∞QÆ∞ Ñ¨Ù\˜ìOKÕkQÍ#∞,
QÆO^Œ~Q° Àà◊OQÍ#∞, „Ñ¨=∂^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ „Ñ¨^âÕ O◊ QÍ#∂ =∂„`«"∞Õ q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ
Hõ x Ñ≤ ™ ÈÎ O k. gÖˇ · ` Õ ^•x #∞Oz `« Ñ ≤ Ê OK« ∞ HÀQÆ Å QÍÅx "å~° ∞
HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. JÖÏ `«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩ<Õ UÔHH· =õ ∂~°Oæ Ñ¨Q\Æ H˜ Åõ Å∞ Hõ#_»O.
q^•º~°∞Å÷ O^Œih Hˆ =ÅO =∞ø#OQÍ, Ñ¨xÖ’ x=∞QÆflO JÜÕ∞ºÖÏ =∂„`«"∞Õ
KÕÜ∞« ‰õΩO_®, Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ x[OQÍ É’kèã∂¨ =Î ÙO>Ë, nxx QÆ∞iOz WHõ J`«QÍ_»∞
ÃÑ^ŒÌQÍ KÕÜ«∞QÆeyOk Ug∞ÖË^ŒxÑ≤ã¨∞ÎOk. `«~°QÆuÖ’ =Ù#fl Láê^è•ºÜ«Ú_»∞,
z=∞‡pHõ\ Ö˜ ’ J_»qÖ’, KÕuÖ’ HÍOunÑÖ`À =Ù#fl =ºH˜Î =O\˜"å_»∞. J`«#∞ náêxfl
U k‰õΩ¯‰õΩ „uÑ≤Ê`Õ, P k‰õΩ¯# =Ù#fl "å~°O^Œ~∂° ^•xx QÆ∞iÎ™êÎ~∞° . `å=Ú pHõ\ Ö˜ ’
„Ñ¨=iÎã¨∞Î#fl f~°∞Ö’ H˘#™êQÆ_®xfl PÑ≤"Õ™êÎ~°∞. HÍ|\˜ì Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ "åix
QÆ=∞xOK«_O» J<Õ q+¨Ü∞« "Õ∞ "åi „Ñ¨=~°#Î #∞ aè#flOQÍ =∂iÛ"Õã∞¨ OÎ k. JO^Œ∞KÕ`,«
J`«#∞ HÍOux „Ñ¨ãi¨ Oz# KÀ@ q∞#Ç¨, q∞QÆ`å HÍ~°_q» Ö’ pHõ\ ˜ rq`«O QÆ∞iOz
J`«xH˜ ÃÑ^ŒQÌ Í `≥eÜ«∞^Œ∞.
HÍ|\˜ì, `«~°QÆu QÆkÖ’ Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ `«# nÑ¨ HÍOux XHõ™êi D
q^•ºi÷ÃÑH· ˜ uÑ¨ÊQÆÅ_»∞, `«~∞° "å`« =∞~À q^•ºi÷ÃÑH· ˜ uÑ¨ÊQÆÅ_»∞. J~Ú`Õ, Láê^è•ºÜ«Úx
^Œ$+≤ì `«=∞ÃÑ· ZÑ¨C_»∞ „Ñ¨ãi¨ OzO^À q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. "å~°∞ Láê^è•ºÜ«Úx ^Œ$+≤ì
`«=∞ÃÑ· ÖË#Ñ¨C_»∞ „Ñ¨=iÎOz# q^èŒOQÍ Jk [~°QÆ#Ñ¨C_»∞ Z\˜ì Ñïã≤÷uÖ’#∂
„Ñ¨=iÎOK«~∞° . XHÍ<˘Hõ q^•ºi÷ Uq∞ KÕã∞¨ <Î åfl_À ÖË^• J_»∞QÆ∞`«∞<åfl_À J<Õ ^•xÃÑ·
„â◊^úŒ ÃÑ\ì̃#Ñ¨C_»∞, ÖË^• `å#∞ q=iOK«êŒ z# ^•xÃÑ· Hˆ O„nHõiOz#Ñ¨C_»∞, q∞QÆ`å
`«~Q° uÆ QÆkÖ’ Uq∞ [~°∞QÆ∞`«∞O^À `≥Å∞ã¨∞HÀÖË_∞» . HÍQÍ, W`«~° q^•º~°∞Å÷ ∞ `«~Q° uÆ
QÆkÖ’ KÕÜ∞« ‰õÄ_»x Ñ¨#∞Å∞ KÕã∞¨ <Î åfl~°x J`«#∞ QÆ=∞x¿ã,Î P Ñ¨#∞Å#∞ g∞"å~°∞ qx
=∞O^Œe™êÎ~∞° . J~Ú`Õ Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ =∞~°ÖÏ `«# Ñ¨xÖ’ Ñ¨_áç È`Õ `«=∞ H˜+"ì̈ ∞≥ #ÿ
Ñ¨x `å=Ú KÕã∞¨ ‰õΩáÈ=K«Ûx P q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. `«~Q° uÆ QÆkx ÑïjeOKÕ
KåÖÏ =∞OkH˜ D q+¨Ü∞« O `≥eÜ«∞^Œx JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. ZO^Œ∞‰õΩ HÍ^Œ∞? Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞
™êxfl^èºŒ OÖ’ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ „Ñ¨=iÎOK«_O» P~°OaèOKÕO`« ã¨=∞Ü«∞O =~°‰Äõ H˘O^Œ~∞°
ÑïjÅ‰õΩÅ∞ `«~Q° uÆ QÆkÖ’ =ÙO_»~∞° . HÍQÍ, `«~Q° uÆ QÆkÖ’ `«y#O`« ã¨=∞Ü«∞O
=~°‰õÄ =Ù#fl ÑïjÅ‰õΩÅ∞ ‰õÄ_®, Láê^è•ºÜ«Ú_çx =∂„`«"Õ∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ
QÆ=∞xOK«_O» J<Õ H˜+¡ "ì̈ ∞≥ #ÿ á⁄~°áê@∞#∞ KÕ™êÎ~∞° . Ñ≤ÅÅ¡ #∞ "å~°∞ Ju `«‰Ωõ ¯=QÍ
QÆ=∞x™êÎ~∞° . Láê^è•ºÜ«∞ =$uÎÖ’ tHõ} Δ á⁄O^Œ∞`«∞#fl"å~°∞ `«~Q° uÆ QÆkÖ’ KåÖÏ
ã¨=∞Ü«∞O QÆ_∞» Ñ¨Ù`å~°∞. J~Ú`Õ, "å~°∞ ZÖÏ É’kèOKåÖ’ <Õ~∞° Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ `å=Ú
JHõ¯_» L<åfl=∞x J#∞‰õΩO\Ï~°∞. É’kè™ÈÎ#fl ã‘xÜ«∞~ü Láê^è•ºÜ«Úx #∞Oz Ñ≤ÅÅ¡ #∞
J[=∂~Ú+‘ KÕ¿ã H˜@∞‰õΩÅ#∞ <Õ~∞° ÛHÀE™êÎ~∞° . "åi ^è•ºã¨ JO`å, Ñ≤ÅÅ¡ #∞ J~°O÷
KÕã∞¨ HÀ=@OÃÑH· ÍHõ, "åix `«=∞‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ =∞Å∞K«∞HÀ=@O, J^Œ∞Ñ¨Ù KÕÜ∞« @OÃÑ<· Õ
LO@∞Ok. JO^Œ∞KÕ`« "å~°∞ Láê^è•ºÜ«Ú_ç<Õ QÆ=∞xã¨∂Î LO\Ï~°∞. Láê^è•ºÜ«Ú_»∞
K«∂ã¨∞#Î fl^•<Õfl K«∂ã¨∞OÎ \Ï~°∞. ^•x`À "å~°∞ qÅ∞"≥#· J#∞Éè=í O á⁄O^Œ@OÖ’ qÑ¶Å¨ O
J=Ù`å~°∞.
W~°∞=Ù~°∞ J#∞Éèí=O QÆÅ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞, XˆH `«~°QÆu QÆkÖ’ KåÖÏ
Ñïã≤`÷ ∞« Å#∞ ÑÖK«∞H˘<Õ J=HÍâ◊O LO_®e. XˆH |$O^ŒÑÙ¨ q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ É’kèOKÕ,
"åix QÆ = ∞xOKÕ J=HÍâ◊ O LO_®e. "å~° ∞ Hõ e ã≤ PÖ’zOK« Q Æ Å QÍe.
=∂\Ï¡_»∞HÀQÆÅQÍe. J~Ú`Õ, Ñ¨Å∞ áê~î°âßÅÅ‰õΩ D ™È÷=∞`« LO_»^Œ∞. Jq XHõ
`«~Q° uÆ Ö’ XˆH Láê^è•ºÜ«ÚxH˜ =∂„`«"∞Õ "Õ`#« O K≥eO¡ K«QÅÆ =Ù. qq^èŒ ãÖã¨Å÷ ∞
W@∞=O\˜ Hõ$+≤H˜ ™êÜ«∞Ñ¨_®Å<Õk <å Jaè„áêÜ«∞O. Hˆ =ÅO, „Ñ¨Kå~åxfl, Q“~°=
Ñ¨\ÏìÅ näãã≤ Åπ #∞ `«Ü∂« ~°∞KÕ¿ã Ñ¶∞¨ #"≥∞#ÿ „áê*ˇ‰Ωõ Åì ÃÑ· HÀ\Ï¡k ~°∂áêÜ«∞Å _»|∞ƒ#∞
"≥zÛOKÕO^Œ∞‰õΩ P ãÖã¨÷Å∞ ã≤^ŒúOQÍ<Õ LO\Ï~Ú. |Ç¨ïâß, q^•º~°∞÷Å QÆ∞iOz
`«=∞‰õΩ =ÚO^Õ `≥eã≤#^•xHõO>Ë ÉÏQÍ Z‰õΩ¯=QÍ <Õ~°∞ÛH˘<ÕO^Œ∞‰õΩ W^ŒÌ~°∞
Láê^è•ºÜ«ÚÅ#∞ xÜ«∞q∞OK«@OÃÑ· ^è<Œ åxfl "≥zÛOK«@O U=∞O`« `≥e"≥#· Ñ¨x HÍ^Œx
P ãÖã¨Å÷ ∞ ÉèÏqOK«=K«∞Û. J^Õ x["≥∞`ÿ Õ P ãÖã¨Å÷ ∞ `«ÑC¨ QÍ PÖ’zã¨∞<Î åflÜ«∞<Õk <å
L^ÕâÌ O◊ . <Õ#∞ D ãÖ=`«û~åÅ J#∞Éè=í OÖ’ q^•º~°∞Å÷ Hõ$+≤, „Ñ¨=~°#Î , PÖ’K«#Å
QÆ∞iOz, J=hfl =∞iO`« ÑïjÅ#‰õΩ, TÇ¨QÍ<åÅ‰õΩ `≥~° ÖËÑ#≤ J=HÍâßÅ QÆ∞iOz
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl^•x ^Œ$ëêì º, W`«~° „áêO`åÅÖ’x W`«~° Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ D ~°HOõ QÍ Hõ$+≤
KÕ¿ãÎ <Õ~°∞ÛHÀ=@O QÆ∞iOz# Z@∞=O\˜ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂Å∞ É’^èŒÑ¨_»`å~Ú
J<Õ ^ •xQÆ ∞ iOz J|∞ƒ~° Ñ ¨ _ » ∞ `« ∞ <åfl#∞.
áê~îâ° ßÅ `«~Q° uÆ QÆ^∞Œ ÅÖ’ ÃÑ^Œ"Ì å~°∞ =O@iQÍ É’kèã∞¨ #Î flÑ¨C_»∞
"å~°∞ KÕÜ∞« =Åã≤#^Õq∞\˜ J<Õ ^•xH˜ Wk ãÖHˆ `åÅ#∞ W=fiQÆÅ^Œ∞. =¸_»∞
ãÖ=`«û~åÅ `«~∞° "å`« <å 5 = `«~Q° uÆ QÆkÖ’ <Õ#∞ Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ KÕã∞¨ #Î flk
W^Õ. *Ë"∞£ û ÃÇÏ~üfl_»~flü ''h ã‘fiÜ«∞~°OQÆOÖ’ ZÖÏ =∞#∞QÆ_» ™êkèOKåe——
J<Õ Ñ¨Ùã¨HÎ Oõ Ö’ q=iOzOk ‰õÄ_® W^Õ. Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ "≥Ú^Œ@ Éè∫uHõOQÍ,
"Õ∞^äÀÑ¨~°OQÍ, ÉèÏ"å"Õâ◊ Ñ¨~°OQÍ – JO>Ë q^•º~°∞÷Å∞ Pã¨H˜ÎHõ~°"≥∞ÿ#
Ñïã≤`÷ ∞« Ö’¡ QÆ_Ñ» Q¨ ÅÆ =∞Oz J=HÍâßxfl HõeÊOKÕ Ñïã≤u÷ x ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ O`«
ã≤ÔúŒ KÕÜ∂« e. WHõ J@∞ `«~åfi`«, P Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ q^•º~°∞Å÷ ∞ UO KÕã∞¨ <Î åfl~°∞
J<Õk QÆ=∞xOK«@O Láê^è•ºÜ«Úx QÆ∞~°∞`«~° Hõ~=Î° ºO. laëê ~°zOz#
'ã‘[~ü JO_£ H˜Ü ¡ ∂≥ áê„`«— Ñ¨Ùã¨HÎ Oõ Ö’ `«# K≥eHõ`ÅÎ≥ `À Ü«Ú=~å}˜ D q^èOŒ QÍ
K≥ÑÊ≤ Ok – K≥eHõ`ÅÎ≥ ∞ Uq∞ K≥|∞`«∞<åfl~À, "å~°∞ ^•xx ¿ãfiK«ÛQù Í K≥¿ÑÊÖÏ
J=HÍâ◊O W=Ùfi Jx ã‘[~ü K≥áêÊ_»∞. ã‘[~ü ZO^Œ∞‰õΩ JÖÏ K≥áêÊ_»x
K≥eHõ`ÅÎ≥ ∞ `«##∞ J_çy#Ñ¨C_»∞, Ü«Ú=~å}˜ WÖÏ ["å|∞ WzÛOk: ''"å~°∞
Uq∞\’ h=Ù `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ Jk ãÔ̈~·# Ñ¨^Œúu.—— `«Ñ¨Ê‰õΩO_®, =∞#
q^•º~°∞Å÷ QÆ∞iOz =∞#O <Õ~∞° ÛHÀ=Åã≤Ok "å~°∞ Uq∞\˜ J<Õk. nxH˜
ãÔ̈~#· Ñ¨ûúŒ ‰õΩÇ¨Ï<å =∂#ã≤Hõ qâı+¡ } ¨ Å`À ‰õÄ_ç# q=~°}Å `åÅ∂‰õΩ
Hõ@Åì H˘nÌ ÃÑà·¶ #¡◊ ∞ K«^=Œ _»O HÍ^Œ∞. JÖÏˆQ D qâı+¡ }¨ Å∞ K≥¿ÑÊ, q^•º~°∞Å÷ Ö’
L<åflÜ«∞#|_Õ Ö’áêÅ `åÅ∂‰õΩ JÅOHÍ~° „áêÜ«∞"≥∞#ÿ z\ÏìÅ#∞ K«^=Œ _»O
‰õÄ_® =∂~°Oæ HÍ^Œ∞. nxH˜ ãÔ̈~#· =∂~°Oæ q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ H˘O`« PÖ’zOKÕ,
=∂\Ï¡_Õ, „H˜Ü«∂jÅ`«#∞ K«∂¿Ñ ¿ãfiK«Ûù#∞ W=fi_»O. J~Ú`Õ, W^ŒO`å
áê~îâ° ßÅ J#∞=∞uOKÕ Ñï^è∞Œ ÅÖ’<Õ. WHõ J@∞ `«~∞° "å`« q^•º~°∞Å÷ ∞ Uq∞
KÕã∞¨ <Î åfl~°<kÕ QÆ=∞xOKåe.
=∞#O Uq∞ HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl"≥∂, ÖË^• "å~°∞ Uq∞ KÕÜ∞« ~å^Œx
HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl"≥∂ Jk Ñ≤Å¡Å∞ KÕã¨∞Î<åfl~å ÖË^• Jx =∂„`«"Õ∞
K«∂¿ã@@¡~Ú`Õ, =∞#O "åix QÆ∞iOz# Jxfl Pã¨H^Î˜ •Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ „Ñ¨^•è #"≥∞#ÿ
q+¨Ü∂« Å#∞ QÆ=∞xOK«ÖHË áõ È=K«∞Û. D HÍ~°}O =Å#<Õ, KåÖÏ ãÖ=`«û~åÅ
J#∞Éè=í O `«~∞° "å`« ‰õÄ_® Ñ¨Å∞=Ù~°∞ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ Ñ≤ÅÅ¡ Jã¨Å∞ ã¨fiÉèÏ=O
QÆ∞iOz KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=QÍ =∂„`«"∞Õ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆÅ~°∞. HÍQÍ, `«=∞ Wà◊Ö¡ ’x
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ K«^∞Œ =Ù K≥ÑC¨ ‰õΩO@∞#fl"å~°∞, Ñ≤ÅÅ¡ QÆ∞iOz ÉÏQÍ <Õ~∞° ÛHÀQÆÅ~°∞.
ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë, Ñ≤ÅÅ¡ Pã¨‰Ωõ ÅÎ #∞, "å~°∞ `«=∞ ÉèÏ"åÅ#∞ =ºH©HÎ iõ OKÕ,
K«∂¿Ñ ãÖ[˝Å#∞ QÆ=∞xOKÕ ã¨=∞Ü«∞O – WK«Ûù "åiH˜ LO\Ï~Ú.
™êO„Ñ¨^•Ü«∞HõOQÍ Láê^è•ºÜ«Úx ÉÏ^èºŒ `«Ö<·ˇ å – Ü«∞[=∂x, HÍÑ¨ÖÏ^•~°∞,
<åºÜ«∞xˆ~‚`« J<Õ"å\˜#∞Oz Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ |Ü«∞@Ñ¨_»¤Ñ¨C_Õ – "å~°∞
`«=∞ q^•º~°∞÷Å QÆ∞iOz `«y#O`«QÍ <Õ~°∞ÛHÀQÆÅ~°∞. JÖÏˆQ, `å=Ú
q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ Uq^èOŒ QÍ ÉÏQÍ ã¨Ç¨ Ü«∞Ñ¨_Q» ÅÆ "≥∂ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆÅ~°∞.
=∞#ã¨∞ûÖ’ Z@∞=O\˜ Q˘Ñ¨Ê „Ñ¨}ÏoHÍ ÖË‰Ωõ O_®<Õ, áê~îâ° ßÅÖ’
<Õ#∞ q^•º~°∞Å÷ ∞ =∂\Ï¡_OÕ ^Œ∞‰õΩ, Hõeã≤ "≥∞eã≤ Ñ¨x KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ =∞iO`«
Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∂xfl J#∞=∞uOK«_»O P~°OaèOz#Ñ¨C_Õ, "åi QÆ∞iOz
`≥Å∞ã¨∞HÀQÆeQÍ#∞. "åi J#∞Éèí"åÅ∞, "åiH˜ ã¨∞ÊùiOKÕ PÖ’K«#Å∞,
`«y#O`«QÍ "åi Pã¨‰õΩÎÅ QÆ∞iOz <Õ~°∞ÛHÀQÆeQÍ#∞. `«^•fi~å `«~°QÆu
QÆkx =∞iO`« LÑ¨Ü«ÚHõÎ"≥∞ÿ# „Ñ¨^Õâ◊OQÍ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ H˘xfl =∂~åæÅ#∞
<Õ#∞ K«∂_»QeÆ QÍ#∞. <Õ#∞ "åiH˜ É’kèOK«@O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ>Ë=ì ÚO^Œ∞ "å~°∞
<å‰õΩ É’kèOK«=Åã≤#k ‰õÄ_® L#flk.
XHõ q^•ºi÷x `«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å`À =∂\Ï¡_»∞`«∞#flÑ¨C_»∞, <å
q^•º~°∞Å÷ Ö’ XHõiH˜ QÆ∞„~åÅ∞ JO>Ë W+¨=ì ∞x <Õ#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl#∞. `«^•fi~å
P"≥∞ ''J^èºŒ Ü«∞# ã¨=∞ã¨º——Ö’ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ ''<Õ+#¨ Öò "≥Öò"\≥ ò——
Ñ¨ÙãÎ̈HOõ HÍÑ‘x P"≥∞‰õΩ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ `≥KåÛ#∞. P"≥∞ <Õ#∞ TÇ≤ÏOz#
q^èŒOQÍ<Õ ^•xfl KåÖÏ W+¨ìÑ¨_çOk. JO^Œ∞Ö’x Hõ^äŒ, =∞#∞+¨μºÅ Ñ¨@¡
P"≥∞H˜ L#fl Jaè=∂#O, P"≥∞ `«# ''J^èºŒ Ü«∞# ã¨=∞ã¨º——#∞ JkèQqÆ ∞OKÕO^Œ∞‰õΩ
J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ WK«Û#ù ∞, |ÖÏxfl WzÛOk. `å#∞ x[OQÍ K«^=Œ ÖË#x, J^Õ
QÆ#∞Hõ x~°∂Ñ≤OK«|_ç`Õ `å#∞ á⁄Ok# J==∂#O ÉèÜ í ∂« xfl Wk áÈQ˘\Õì k.
EÖˇ· 27, 1958.
D Ñ≤ÅÅ¡ ∞ áê~îâ° ßÅ#∞ „Ñü ~ÀA, „Ñü QÆO@ =∞#O "åiÃÑ· ~°∞^ÕÌ ÉÏ^èºŒ `«Å
~°∂ÑÖÖ’<Õ Ñ¨ÓiÎQÍ K«∂ã¨∞<Î åfl~°x <å‰õΩ D ãÖ=`«û~°HÍÅOÖ’ ã¨Ê+ì̈O J~ÚºOk.
J~Ú`Õ, Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ áê~îâ° ßÅ QÆ∞iOz PÖ’zOKÕ f~°∞ =∂„`«O Wk Z@∞=O\˜
Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’#∞ HÍ^Œ∞. JO`«~å`«‡QÆÅ Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ `å#∞ Ñ≤ÅÅ¡ #∞, Hõ+"ì̈ ∞≥ #ÿ ^Õ#x
ãÔ̈~#· ^Õ#x XHõ Ñ¶∞¨ #"≥∞#ÿ ÅHõΔ ºO"≥Ñ· Ù¨ „Ñ¨Ü∂« }ÕÑ¨ KÕã∞¨ <Î åfl#x (HõhãÖ ^•xÖ’ H˘O`«
^Œ∂~°"∞≥ <ÿ å), `«# QÆ∞iOz `å#∞ J#∞‰õΩO@∞O\Ï_»∞. J`«#∞ Hõ#∞Hõ K«i„`«#∞ É’kèã∂¨ Î
LO>Ë, K«i„`«#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O ZO`« Pã¨H˜ÎHõ~°"≥∞ÿ#^À, L`«∞ûHõ`«#∞ ˆ~¿Ñ^À,
LÑ¨Ü≥∂QÆHõ~°"≥∂, `«# q*Ï˝<åxfl q^•º~°∞÷Å∞ ÑÖK«∞HÀ<å~°OaèOz#Ñ¨C_»∞ "åÔ~O`«
J^Œ$+ì̈=O`«∞Ö∫`å~À Jx J#∞‰õΩO\Ï_»∞. J`«#∞ Hõ#Hõ „ÃÑO¶ z ÉèÏ+¨#∞ É’kèã∂¨ Î LO>Ë:
„ÃÑO¶ z ™êÇ≤Ï`«ºÑ¨Ù Ñ¶∞¨ #`«#∞, ÖË^• „ÃÑO¶ z ÉèÏ+¨ LKåÛ~°}Ö’x JO^•xfl, ÖË^• „ÃÑO¶ z
=O@HõÑ¨Ù H˜@∞‰õΩÅ =∞Ç¨Ï^•#O^•Å#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»OÖ’ `«# q^•º~°∞÷Å‰õΩ
ã¨Ç¨ Ü«∞Ñ¨_∞» `«∞<åfl ##∞‰õΩO\Ï_»∞.
WHõ q∞QÆ`å É’^èŒ<åOâßÅ q+¨Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ WÖÏˆQ
ÉèÏq™êÎ~°∞.
`«=∞ Pã¨‰Ωõ ÅÎ ∞, `«=∞ q^•º~°∞Å÷ Pã¨‰Ωõ ÅÎ ∞ ‰õÄ_® =∞øeHõOQÍ XˆHq^è"Œ ∞≥ #ÿ =x
<Õ#∞ ‰õÄ_® XHõÑC¨ _»∞ ÉèÏqOz#>Ë,¡ Láê^è•ºÜ«ÚÅO^Œ~∂° ÉèÏqã¨∂Î LO\Ï~°∞. `å=Ú
KÕÜ«∞^ŒÅK«∞‰õΩ#fl q*Ï˝# „Ñ¨Ü«∂}OÖ’, <Õ#∞ q^•º~°∞÷Å‰õΩ =∂~°æ^Œ~°≈‰õΩ_ç#x,
ã¨Ç¨Ü«∞Ñ¨_»∞`«∞<åfl#x, "å~°∞ D q+¨Ü«∞OÖ’ <å ã¨Ç¨Ü«∞O ÖË‰õΩO_® =ÚO^Œ∞‰õΩ
™êQÆÖË~°x <Õ#∞ QÆ`«OÖ’ J#∞‰õΩ<Õ"å_çx. =∂~°æO Hõ+¨ìOQÍ Hõ#Ñ¨_»∞`ÀO^Œx <å‰õΩ
`≥Å∞ã¨∞. J~Ú`Õ, <Õ#∞ K«∂ã≤#O`« ã¨Ê+ì̈OQÍ<Õ q^•º~°∞Å÷ ∞ ‰õÄ_® ÅHΔÍºxfl K«∂_»QÅÆ ~°x
<Õ#∞ TÇ≤ÏOK«∞H˘<Õ"å_çx. "å~°∞ ‰õÄ_® P ÅHΔÍºxfl KÕ~∞° ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ <å`À ^Œi^•Ñ¨Ù
ãïã¨=∂#OQÍ P„`«∞`«`À L<åfl~°x <Õ#∞ J#∞‰õΩ<Õ"å_çx. „Ñ¨âã◊ "Î¨ ∞≥ #ÿ ÅHΔÍºxfl KÕ~∞° H˘<Õ
„Ñ¨Ü«∂}OÖ’ "å~°∞ L<åfl~°<Õ ÉèÏ=##∞ q^•º~°∞÷Å‰õΩ HõeÊOK«@O <å‰õΩ KåÖÏ
„áê^è•#º`«QÆÅ q+¨Ü«∞OQÍ Hõ#Ñ¨_Õk. D "Õ∞~°‰õΩ <Õ#∞ =∂\Ï¡_ç#^ŒO`å =$^è•
„Ñ¨Ü∂« ¿ã#x <å‰õΩ WÑ¨C_»∞ J~°=÷ ∞~ÚºOk. <Õ#∞ É’kèOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞#Î fl^•xx
<Õ~∞° ÛH˘<Õ P`«$`«`À<Õ q^•º~°∞Å÷ ∞ <å `«~Q° uÆ QÆkÖ’ L<åfl~°x |Ç¨ïâß <Õ#∞ J#∞H˘x
LO_»=K«∞Û. J~Ú`Õ, "åÔ~O^Œ∞‰õΩ JHõ¯_» L<åfl~À <åHõO>Ë "åiH˜ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞. "å~°∞
JHõ¯_» LO_ç f~åe Hõ#∞Hõ, "å~°∞ áê~îâ° ßÅÖ’ L<åfl~°∞. JÖÏˆQ, "å~°∞ <å `«~Q° uÆ
QÆkÖ’ LO_ç f~åe Hõ#∞Hõ, ÖË^• =∞iO`« W|ƒOkHõ~"° ∞≥ #ÿ U^À XHõ `«~Q° uÆ QÆkÖ’
LO_ç f~åe Hõ#∞Hõ "å~°∞ JHõ¯_» L<åfl~°∞.
áê~îâ° ßÅÖ’ L#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "≥^· ∞Œ ºx =^ŒÌ L#fl Ñ≤ÅÅ¡ =O\˜"åˆ~. `åxzÛ#
=∞O^Œ∞ "åi P~ÀQÍºxfl ZÖÏ ÉÏQÆ∞ KÕã∞¨ OÎ ^À, `å#∞ É’kèOKÕk "å~°∞ q#HõáÈ~Ú<å
Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ K≥¿ÑÊ "≥^· ∞Œ ºx =^ŒÌ L#fl@∞¡QÍ<Õ, áê~îâ° ßÅÖ’x Ñ≤Å"¡ å_ç Ñïã≤u÷ LO@∞Ok.
P Ñ≤Å"¡ å_ç PÖ’K«#O`å P =∞O^Œ∞ `«##∞ ZÖÏ W|ƒOk ÃÑ_»∞`«∞O^À, ÖË^• ^•x
~°∞z ZO`« K≥_∞» QÍ LO@∞O^À J<Õ^•xÃÑ<· Õ LO@∞Ok. "åi ^•i# "åix =kÖË¿ã,Î
"å~°∞ nx#O`«\ x˜ u~°ã¯¨ i™êÎ~∞° .
=∞Oz Pâß=Ç¨Ï"≥∞#ÿ ÅHõΔ ºO"≥Ñ· Ù¨ <Õ#∞ #_çÑã≤ ∞¨ <Î åfl#x ÉèÏqOz# ^è~·≥ º° OQÆÅ,
Ñ¨@∞ì^ÅŒ QÆÅ „Ñ¨Ü∂« }©‰Ωõ Å |$O^ŒO, "åã¨"Î åxH˜ XHõ ^˘OQÆÅ =Ú~îåÖ’x tHõΔ qkèOK«|_»¤
Mˇn· Å=O\˜"å~°∞QÍ `«=∞#∞ ÉèÏqOK«∞‰õΩO@∞#fl@∞¡ <å‰õΩ J~°=÷ ∞~ÚºOk. H˘kÌ ^Œ∂~°O
=∂„`«"∞Õ K«∂_»QÅÆ , U f~åÅ‰õΩ "≥à√◊ `«∞<åfl"≥∂ `≥eÜ«∞x Hõ~Àî ~° =∂~åæÅÖ’, tHõΔ J<Õ
ÉˇkiOÑ¨Ù HÕ^Œ „Ñ¨Ü«∂}˜™ÈÎ#fl Mˇ·nÅ f~°∞Ö’ W^ŒO`å LOk. Ñ≤Å¡Å‰õΩ áê~î°âßÅ
WÖÏˆQ Hõ#|_»∞`«∞Ok. Jk, g∞~°∞ "åix |Å=O`«OQÍ ÑÖ¿Ñ KÀ@∞QÍ<Õ "åiH˜
JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. áê~îâ° ßÅÖ’ "åiH˜ Uq∞ KÕÜ∂« Ö’ K≥|∞`å~°∞. JÖÏ KÕÜ∞« ‰õΩ<åfl ÖË^•
`«ÑC¨ KÕã<≤ å "åi rq`åÅ#∞ ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ KÕ¿ã „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕ™êÎ~∞° .
D K«∂KåÜ«∞ J~Ú# =∂@ J~°O÷ U^≥<· å, Ñ≤ÅÅ¡ ^Œ$+≤Öì ’ áê~îâ° ßÅ „Ñ¨^•è #
L^ÕâÌ O◊ <Õ~∞° ÛHÀ=_»O HÍ^Œ∞. Jk, ~ÀA"ås Ñ¨#∞Å#∞ KÕÜ∞« _»O, ÖË^• HõhãÖ "å\˜
P@OHÍxfl `˘ÅyOK«∞HÀ=_»O, Hõhã¨ „Ñ¨Ü∞« `«flO`À `«^•fi~å J„Ñ≤Ü∞« "≥∞#ÿ ^•x ÉÏi#
Ñ¨_‰» Ωõ O_® LO_»_O» "åi ÅHõΔ ºO. „Ñüqkè ^•xHõ^Õ =ÚyOÑ¨Ù. ^•xx ZÖÏ ÑïÑ¨ÓiÎ
KÕã∞¨ <Î åfl~°<kÕ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ xq∞`«OÎ ÖËx q+¨Ü∞« O. P qkèx KÕÜ∞« _»O ^•fi~å, ^•xx `«=∞
=∂~°Oæ #∞Oz `˘ÅyOK«∞HÀQÆey`Õ "å~°∞ ^•xx Ñ¨ÓiÎ KÕ™êÎ~∞° . D Ñ¨x Hõ#∞Hõ `å=Ú
ÉÏQÍ KÕÜ∞« ÖËHáõ È`«∞<åfl=∞x "åiH˜ "åi J#∞Éè=í O <ÕiÊ`Õ, "å~°∞ W`«~° Ñ¨^`úŒ ∞« Å‰õΩ
=∞à◊√§`å~°∞. Jq <åºÜ«∞ã¨=∞‡`«"∞≥ #ÿ q HÍ‰õΩ<åfl, W^ŒO`å P q^è∞Œ Å#∞ "åiH˜ Wã¨∞#Î fl
Láê^è•ºÜ«Úx =∞#ã¨∞ûÖ’ L#fl U L^ÕâÌ ßºxfl J~Ú<å Ñ¨ÓiÎQÍ F_çã∞¨ OÎ k.
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ D q+¨Ü∞« OÖ’ KåÖÏ ã¨=∞~°∞Å÷ ∞. W`«~∞° Å∞ `«=∞ q^è∞Œ Å#∞ `«=∞
HÀã¨"∞≥ ÿ x~°fiÇ≤ÏOKÕÖÏ "å~°∞ KÕÜ∞« QÆÅ~°∞. D =∞^èºŒ <Õ ~°∂`ü J<Õ q^•ºi÷x D q+¨Ü∞« OÖ’
<å Hõà√◊ § `≥iÑ≤Oz# ãÖQÆu, <å‰õΩ WOHÍ QÆ∞~°∞OÎ k. "Õ∞=Ú QÆ}`˜ O« KÕã∞¨ <Î åfl=Ú.
P"≥∞‰õΩ <Õ#∞ ["å|∞Å#∞ K≥¿ÑÊ |^Œ∞Å∞QÍ, ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ ZÖÏ KÕÜ∂« Ö’ K«∂Ñ¨Ù`«∞<åfl#∞.
P"≥∞#∞ „Ñ¨âfl◊ Å∞ J_»Q_Æ O» ^•fi~å <Õ#∞ P"≥∞ ''PÖ’zOKÕÖÏ KÕã∞¨ <Î åfl#∞.—— Wk <å
Ñ¨ûúŒ Ñ¨@¡ <å‰õΩ P#O^•xfl HõeyOzOk. Wk KåÖÏ "≥∞Å¡<#·≥ Ñ¨ûúŒ . „Ñü „Ñ¨âfl◊ ‰õΩ
P"≥∞ #∞Oz =∞ø#"Õ∞ ["å|∞QÍ LO@∞Ok. P"≥∞ Ug∞ K≥ÑÊ¨ _»O ÖË^∞Œ . Ug∞ KÕÜ∞« _»O
ÖË^∞Œ . `«# Hõà§◊ *’_»∞Ö’Oz ##∞fl K«∂ã¨∂Î ["å|∞ÔH· ‰õÄ~°∞ÛO_çáÈ`ÀOk. WHõ „Ñü™êi
=∞iO`« ã¨∞Å∞"≥·# „Ñ¨â◊flÔH·, =ÚO^Œ\ ˜ „Ñ¨â◊flHõO>Ë ã¨∂\˜ J~Ú# „Ñ¨â◊flÔH· <Õ#∞
PÖ’zOK«=Åã≤ =™ÈÎOk. z=~°‰Ωõ P"≥∞ ["å|∞ K≥ÑÊ¨ _®xH˜ [OHõx XHõ Ju ã¨∞Å∞"≥#·
„Ñ¨â◊fl#∞ Hõ#∞Q˘<åfl#∞. JÖÏ, "Õ∞=Ú H˘O`« =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥à◊§QÆeQÍ=Ú. J~Ú`Õ,
HÍ¿ãÑ¨\’¡<Õ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í =∞~À „Ñ¨âfl◊ ‰õΩ ["å|∞ÔH· <Õ#∞ Z^Œ∞~°∞K«∂_»=Åã≤ =zÛOk.
<Õ#∞ J_çy# „Ñ¨âfl◊ QÆ∞iOz P"≥∞ U=∂„`«O HõÅ=~°Ñ_¨ H» áõ È=_®xfl <Õ#∞ QÆ=∞xOKå#∞.
"åã¨"Î åxH˜, ^•xx QÆ∞iOz P"≥∞ U=∂„`«O PÖ’zOK«_O» ÖË^∞Œ . P"≥∞ „Ñ¨âßO`«OQÍ
##∞fl JOK«<å "Õ™ÈÎOk. <å ã¨ÇÏ¨ <åxfl Ñ¨sH˜™Δ ÈÎOk. WHõ J@∞ `«~∞° "å`« <Õ#∞ J_»QÉÆ ’ÜÕ∞,
`«#∞ YzÛ`«OQÍ ["å|∞ K≥Ñ¨ÊQÆÅ ã¨∞Å∞"≥·# „Ñ¨â◊flHÀãÖ Z^Œ∞~°∞K«∂™ÈÎOk. ''<Õ#∞
LK«∞ÛÖ’ Ñ¨_®¤#∞—— Jx <Õ#∞ QÆ∞iÎOKå#∞. `«# Ñ¨xx <å KÕ`<« Õ KÕ~ÚOK«@O ZÖÏQÀ
P"≥∞ <Õ~∞° Û‰õΩOk. `«# W`«~° Láê^è•ºÜ«ÚÅ`À ‰õÄ_® WÖÏˆQ KÕ~ÚOK«_O» P"≥∞ QÆÒ« Ö’<Õ
<Õ~∞° Û‰õΩOk. <Õ#∞ Hõ#∞Hõ P"≥∞‰õΩ ["å|∞#∞ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ W=fi‰õΩO>Ë, P ["å|∞#∞
`åx=fiQÆÅ „Ñ¨âfl◊ #∞ <Õ#∞ J_ç̂Q=~°‰Ωõ P"≥∞ Ñïã≤u÷ x `≥ã∞¨ OÎ k.
q^•º~°∞Å÷ =ÓºÇ¨ÅÑ¨@¡ <åÖÏˆQ áê~îâ° ßÅÅ∞, W`«~° Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ ‰õÄ_®
™ê^è•~°}OQÍ QÆ∞_çQ¤ Í<Õ L<åfl~°∞. ÖËxÑ¨HOΔõ Ö’, "å~°∞ `«=∞ HÀ~°∞ûÅ#∞ É’kèOK«\Ïxfl,
ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ W=fi_®xfl, q+¨Ü∞« O `åÅ∂‰õΩ J~å÷xfl x[OQÍ PÖ’zOz# q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ
=∂„`«"∞Õ ÑïÑ¨ÓiÎ KÕ¿ã Z‰õΩ¯= J=HÍâ◊O L#fl q^èOŒ QÍ xˆ~tÌ OK«∞HÀQÆÅ~°∞. HÍQÍ,
D Ñ¨^Œúu =Å# q^èŒ∞Å#∞ J„Hõ=∞ Ñ¨^Œú`«∞Å∞, J<åÖ’z`«OQÍ#∞ ÖË^• J~°÷O
KÕã∞¨ HÀ‰õΩO_®#∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOKÕ q^•º~°∞Å÷ „Ñ¨Ü∞« `åflÅ∞ qÑ¶Å¨ O J=Ù`å~Ú.
J~Ú`Õ, "åãÎ̈"åxH˜ [~°∞QÆ∞`«∞#flk nxH˜ q~°∞^Œ"ú ∞≥ #ÿ kQÍ Hõ#Ñ¨_∞» `ÀOk. áê~îâ° ßÅÅ∞
Ñ¶e¨ `åÅ#∞ WKÕÛ"åiH˜ Jxfl ~°HÍÅ „áÈ`åûÇ¨xfl W™êÎ~Ú. U Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞ Z@∞=O\˜
Ñ¨^`úŒ ∞« Å ^•fi~å<≥<· å ã¨~Ô #· ["å|∞Å#∞ ™êkèOK«_O» PÖ’K«#QÍ QÆÅ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ „áÈ`åûÇ¨ÏO
Åaèã¨∞ÎOk. ''ã¨Ô~·# ["å|∞Å——ÃÑ· #_çKÕ q^•º=º=ã¨÷Ö’ "åiH˜ =∞~À =∂~åæO`«~°O
ÖË^∞Œ . PÖ’K«<åÑ¨~∞° Öˇ#· q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ D áê~îâ° ßÅÅ∞ `«~K° ∞« QÍ KåÖÏ x~åâß[#HõOQÍ
LO\Ï~Ú.
"≥#∞Hõ|_»¤ q^•º~°∞Å÷ ∞ `«=∞ Ñ¨xx QÆ∞iOz =∞Oz q^•º~°∞Å÷ HõO>Ë qaè#flOQÍ
PÖ’z™êÎ~x° <å‰õΩ D =∞^èºŒ =~°‰Ωõ `«@Öì ^Ë ∞Œ . "≥#∞Hõ|_»¤ q^•º~°∞Å÷ ∞ HÍãÎ̈O`« `«‰Ωõ ¯=
xÑ¨Ù}`«`À<≥<· å `≥e"≥#· q^•º~°∞Å÷ ÖÏQÍ<Õ PÖ’z™êÎ~x° <Õ#∞ ÉèÏqOKÕ"å_çx. HÍQÍ,
"åiÃÑ· "åiH˜ L#fl JqâßfiãÖ, "≥Ñ· Å¨¶ ºO `åÅ∂‰õΩ ÉèÜ í ∞« O `«y# "Õ∞~°‰Ωõ „Ñ¨QÍ_èO» QÍ
LO>Ë – Jk Ñ≤ÅÅ¡ #∞ „Ñ¨`ºÕ Hõ `«~Ç° ¨ Ö’ PÖ’zOKÕÖÏ, „Ñ¨=iÎOKÕÖÏ KÕÜ∞« QÆÅ^Œx
WÑ¨C_»∞ <å‰õΩ Hõ#Ñ¨_∞» `ÀOk. nx=Å# "å~°∞ P`«‡qâßfiãÖ L#fl q^•º~°∞Å÷ HõO>Ë
aè#fl =ÓºÇ¨Å#∞ J#∞ãï™êÎ~°∞. Zq∞b nxH˜ K«Hõ¯x L^•Ç¨Ï~°}. `«# Ñ¨xx
ÑïjeOK«∞HÀ=_»OÖ’#∞, `«# PÖ’K«#Å#∞ "åã¨=Î O`À ãïáÈÅ∞ÛHÀ=_»OÖ’#∞, `«#
PÖ’K«#Å qÅ∞=ÃÑ· Z@∞=O\˜ qK«H} Δõ <≥<· å K«∂Ñ¨_O» Ö’#∂ P"≥∞ =∂#ã≤HOõ QÍ#∞,
"Õ∞^è•Ñ¨~°OQÍ#∞ ‰õÄ_® Jâ◊‰õΩÎ~åÅ∞. P"≥∞ <å‰õΩ „Ñ¨=∂^ŒO #∞Oz áêiáÈ`«∞#fl
[O`«∞=Ù#∞ QÆ∞~°∞Î KÕã∞¨ OÎ k. – QÍeÖÏ "≥o§áÈ, "≥#‰õΩ¯ uiy K«∂_»‰Ωõ , „Ñ¨=∂^ŒO
ZHõ¯_» LO^À QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ, h‰õΩ ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ O`«QÍ ^•xH˜ ^Œ∂~°OQÍ LO_»∞ – Wn P"≥∞
Ñ¨ûúŒ . `«=∞ ÉèÜí ∂« Å Ñ¨@¡ D q^èOŒ QÍ „Ñüã¨ÊOkOKÕ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ W`«~° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ‰õÄ_®
L<åfl~å?
ÃãÃÑìO|~°∞ 22, 1958.
`«=∞ Láê^è•ºÜ«ÚÅ#∞ JOK«<å "Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ P>Ëì ã¨=∞Ü«∞O Ñ¨@^ì ∞Œ .
ÉÏQÍ Z‰õΩ¯=QÍ =∂\Ï¡_@ » O ^•fi~å, Jq ZO`« J™ê^è•~°}"≥∞#ÿ "≥<· å KåÖÏ Z‰õΩ¯=
#∂`«# PÖ’K«#Å ^•fi~å ÉÏQÍ Ñ¶e¨ `åÅ#∞ ™êkèOK«=K«Ûx giÖ’ H˘O^Œi Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
WÑ¨Ê\˜Hˆ `≥Å∞ã¨∞. J~Ú`Õ PÖ’zOK«_®xH˜ Z‰õΩ¯=QÍ W+¨Ñì _¨ ,Õ `«‰Ωõ ¯=QÍ =∂\Ï¡__» ®xH˜
W+¨Ñì _¨ Õ Ñ≤ÅÅ¡ `À =∞#O Uq∞KÕÜ∞« =K«∞Û?
<å QÆ}`˜ « `«~Q° uÆ Ö’ <Õ#∞ =∞~À ãÖ^ÕÇÏ¨ Ñ¨Ù JOK«∞# =Ù<åfl#∞. "å~°∞ UO
KÕã∞¨ <Î åfl~À PÖ’zOK«=Åã≤OkQÍ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ <Õ#∞ HÀ~°#∞. <Õ#∞ <å „Ñ¨âfl◊ Å#∞ Hõi#î `«~O°
KÕã#≤ H˘nÌ "å~°∞ <å =∞#ã¨∞û#∞ K«k"ÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« `«flO „áê~°Oaè™êÎ~∞° . ÖË^•, L^ŒÜ∞« O
KÕã#≤ @∞¡ `å_»∞ÉÁOQÆ~O° ÖËx PÖ’K«#Å#∞ Wëêì#∞™ê~°OQÍ "≥Å_¡ Oç K« <å~°Oaè™êÎ~∞° .
<å „Ñ¨âfl◊ Å#∞ Ñ¨ÓiÎQÍ L#flk =Ù#fl@∞¡QÍ fã¨∞H˘x, Jã¨Å∞ U ["å|∞ K≥ÑÊ¨ HõáÈ=_»OHõO>Ë,
`«Ñ¨C ["å|∞ K≥Ñ≤Ê<å Ñ¶¨~°"åÖË^Œ#fl@∞¡ „Ñ¨=iÎ™êÎ~°∞. HÍ‰õΩO_®, =∞~À "≥·Ñ¨Ù <Õ#∞
áê~îåºOâßxfl QÆ#∞Hõ <Õ#∞ z#flz#fl YO_®Å∞QÍ qÉèlí Oz, „Ñ¨âfl◊ #∞ J_çy#Ñ¨C_»∞,
HÍ¡ã∞¨ Ö’ Z‰õΩ¯= =∞Ok P`«‡ qâßfiãÖ`À ["å|∞ WKÕÛ J=HÍâ◊O HõeÊ¿ã,Î <Õ#∞ QÆ`«
ãÖ=`«û~°O ~°∂`ü`À KÕã≤# q^èŒOQÍ JO>Ë, Ñ≤Å¡Å `«~°Ñ¨Ù# PÖ’zOKÕÑ¨x, KåÖÏ
"Õ∞~°‰Ωõ <Õ<Õ KÕãÃ≤ Ñ\ì̃#@∞ìHÍ^•?
|Ç¨ïâß, =∞~À =∞^èÕº =∂~°æO ÖË^Œ∞. <Õ#∞ KÕÜ«∞=Åã≤O^ŒÖÏ¡ H˘xfl=∂~°∞¡
Hõ+"ì̈ ∞≥ #ÿ „Ñ¨âfl◊ Å∞ J_»Q_Æ O» , W`«~° ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ `ÕeHÔ #· „Ñ¨âfl◊ Å#∞ J_»Q_Æ O» .
ã¨=∞ã¨ºÖÏ¡, <Õ#∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ „Ñ¨âfl◊ Å∞ J_»∞QÆ∞`«∞<åfl#∞. HÍÅ„Hõ"∞Õ }Ï
<Õ#∞ =∞ø<åxfl „Ñ¨âfl◊ Å∞ PÑ≤"Ü Õ ∞« _®xfl <Õ~∞° Û‰õΩ<åfl#∞. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ZO`« J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~À
x~°O`«~O° QÍ <Õ~∞° ÛH˘<Õ"åà◊√§ `å=Ú `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕÜ∞« @O =∂<Õâß#∞.
ZÑ¨C_»∞ „Ñ¨âfl◊ Å∞ J_»QÍÖ’ x~°~‚ ÚOKÕO^Œ∞‰õΩ =∞#O J=HÍâ◊O HõeÊOKåe. U „Ñ¨âfl◊ Å∞
J_»QÍÖ’ x~°‚~ÚOK«∞HÀ_®xH˜ "åiH˜ `«~°K«∞QÍ KåÖÏ ã¨=∞Ü«∞"Õ∞ Ñ¨_»∞`«∞Ok.
<Õ~∞° ÛH˘<Õ"åà◊§ J=QÍÇ¨Ï##∞ J^Õ Ñ¨xQÍ Ñ¨sHΔ̃OK«_O» , qKåiOK«@O Láê^è•ºÜ«ÚxH˜
Jã¨Ö#·ˇ Hõ~=Î° ºO HÍ^Œ∞. Jk <Õ~∞° ÛH˘<Õ"åi Hõ~=Î° ºO. <Õ~∞° ÛH˘<Õ"å~°∞ =∂„`«"∞Õ ^•xx
KÕÜ∞« QÆÅ~°∞. <Õ~∞° ÛH˘<Õ"å~°∞ „Ñ¨âfl◊ Å#∞ J_çy#Ñ¨C_»∞ "å\˜H˜ ["å|∞Å∞ K≥ÑÊ¨ _»O, ÖË^•,
"å~°∞ ã¨Ç¨ Ü«∞O HÀi#Ñ¨C_»∞, "≥∞~°∞QÔ #· J=QÍÇ¨Ï#ÔH· <Õ~∞° ÛH˘<Õ"åiH˜ ™êÜ«∞Ñ¨_OÕ ^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« uflOK«_O» Láê^è•ºÜ«Úx Ñ¨x.
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∞#O K≥¿ÑÊ^•xx "≥∞~°∞QÍæ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_»O HÀãÖ Jã¨Å∞ "å~°∞
Uq∞ J~°÷O KÕã¨∞‰õΩ<åfl~À Hõ#∞Q˘<Õ „Ñ¨Ü«∞`«flO =∞#O KÕã¨∞Î<åfl=Ú. J~Ú`Õ, "åi
J=QÍÇ¨Ï# QÆ∞iOz =∞#O "Õ¿ã „Ñ¨âfl◊ Å∞, "åiH˜ áê~îâ° ßÅ `åÅ∂‰õΩ W`«~° Ñ¨sHõÅΔ =O\˜".Õ
P „Ñ¨âfl◊ Å∞ "åix JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ\ ˜ HõO>Ë =∞iO`« PO^Àà◊#‰õΩ, QÆO^Œ~Q° ÀàÏxH˜
QÆ∞iKÕã¨∞Î<åfl~Ú.
JHÀì|~°∞ 13, 1958.
P~°= `«~°QÆu É’kèOKÕ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞, WO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ ~ÀA# K≥Ñ≤Ê#
=∂@Å∞, =∞#O QÆ ` « ã¨ O =`« û ~° O J#∞ã¨ i Oz# H˘xfl =ÓºÇ¨  Å∞ WOHÍ
ãÖã¨¯iOÑ¨|_»HõáÈ=_®xfl ã¨∂zã¨∞Î<åfl~Ú. nxfl QÆ∞iOz =∞#O Z‰õΩ¯=QÍ
x~åâ◊Ñ_¨ ~» å^Œ∞. `å`å¯eHõ ÅaúHÔ · L^ÕtÌ Oz#, P`«‡q<åâ◊H~õ ° =ÓºÇ¨Å#∞ J#∞ãïOKÕ
H˘O^Œ~∞° D q^•º~°∞Å÷ ∞, JÖÏˆQ, ["å|∞Å#∞ QÆ_Q» _Æ » K≥¿ÑÊ"å~°∞, Láê^è•ºÜ«ÚÅ#∞
ãÖ`«$Ñ≤ÑÎ ~¨ K° K« ∂« ¿ã H˘O^Œi q+¨Ü∞« OÖ’ =∞#O H˘O`«"∞Õ ~°‰Ωõ n~°H… ÍÅ „áêuÑ¨kHõ#,
"åiÖ’x H˘O^ŒÔ~·<å "åi "≥∞^Œà◊§#∞ =∞iO`« "≥∞~°∞QÆ∞QÍ LÑ¨Ü≥∂yOKÕO^Œ∞‰õΩ
ãÖã≤^ÑúŒ _¨ ÖÕ Ï Ñïã≤`÷ ∞« Å#∞ ã¨$+≤Oì K«=K«∞Û. giÖ’ H˘O^Œ~∞° , `«=∞ =O`«∞QÍ, D #∂`«#
PÖ’K«<å q^è•<åÅ#∞, #∂`«# Ñïã≤÷uÖ’ ‰õÄ_® J#fi~ÚOKÕ J=HÍâ◊O =Ù#flk.
J~Ú`Õ, JO^Œ~∞° q^•º~°∞Å÷ ∞ WÖÏ KÕ™êÎ~x° PtOK«Ö=Ë Ú. "åiÖ’x Ñ¨Å∞=Ù~°∞ –
|Ç¨ïâß `«=∞‰õΩ ÉÏQÍ `≥eã≤#, W|ƒOkÖËx =ÓºÇ¨ÅÖ’xH˜ uiy "≥#∞Hõ‰Ωõ =∞~°Å=K«∞Û.
q^•º~°∞÷ÅÖ’ KåÖÏ =∞Ok `«=∞ "≥Ú`«ÎO r=# ^Œ$HõÊ^ä•xfl U_®kÖ’<Õ
Ñ¨Ù#~üx~°fizOK«∞HÀ~°∞. J^Œ$+ì̈O ÉÏ=ÙO>Ë, =∞#O "åiÖ’ H˘O^ŒiH˜, ã¨=∞ã¨ºÃÑH· ˜ Ñ¨ÓiÎ
"Õ∞^äãŒ ∞¨ û#∞ =∞o§OK«_O» ZÖÏ =ÙO@∞Ok J<Õ^•x `åÅ∂‰õΩ J#∞Éè"í åxfl HõeyOK«QÅÆ =Ú.
ã¨$[<å`«‡HõOQÍ, ã¨fi`«O„`«OQÍ, x~å‡}Ï`«‡HõOQÍ PÖ’zOK«_»O <Õ~°ÊQÆÅ=Ú.
ã‘fiÜ«∞ã¨=∞~°H÷ ,õ ^•\˜"`Õ « Ñ¨^`úŒ ∞« Å#∞Oz |Ü«∞@Ñ¨_"» Ü Õ ∞« QÆÅ=Ú. "å~°∞, P J#∞Éè"í åxfl
`«y#O`«"Õ∞~° P#OkOK«QÆÅ~°x =∞#O PtOK«QÆÅ=Ú. `«^•fi~å #∂`«# su#
PÖ’zOKÕO^Œ∞‰õΩ, „Ñ¨=iÎOKÕO^Œ∞‰õΩ =∞~°ÖÏ, „Ñ¨Ü∞« uflOK«QÅÆ ~°x HÀ~°∞HÀQÆÅ=Ú. J~Ú`Õ,
Wk Hˆ =ÅO Pâ◊ =∂„`«"∞Õ . =∞~À~°HOõ QÍ K≥áêÊÅO>Ë – "Õ∞^äÀÑ¨~O° QÍ "å~°∞ K«∂ã≤
Z~°QxÆ f~åÅ#∞ =∞#O "åiH˜ H˘O`«"∞Õ ~°‰Ωõ K«∂Ñ¨QÅÆ =Ú. P f~åÅ#∞ "å~°∞ HõhãÖ
H˘O`«¿ãÃÑ<· å KÕ~∞° ‰õΩx ã¨fiÜ«∞OQÍ K«∂¿ãÖÏ "åix =∞#O XÑ≤ÊOK«QÅÆ O. J~Ú`Õ,
"å~°∞ P #∂`«# "Õ∞^äÀf~åÅ áœ~°∞Å∞QÍ =∂ˆ~ q^èOŒ QÍ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ =∞#‰õΩ KåÖÏ
ã¨=∞Ü«∞O Ñ¨_∞» `«∞Ok. JO`« ã¨=∞Ü«∞O =∞#‰õΩ ^˘~°H¯õ áÈ=K«∞Û.
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ áê~îâ° ßÅÖ’ KÕi# "≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀAÅ #∞Oz =∞#O "åi "Õ∞^äãŒ ∞¨ û
ÃÑiˆQÖÏ ÉÏQÍ J=HÍâ◊O HõeÊOKÕ Ñïã≤`÷ ∞« ÅÃÑ· ^Œ$+≤xì Hˆ O„nHõi¿ã,Î Ñ≤ÅÖ¡ ’¡ =∞#O
J#O`«"≥∞ÿ# q[Ü«∂xfl ™êkèOK«=K«∞Û. J~Ú`Õ, =∞Oz PÖ’K«##∞ KÕÜ«∞QÆÅ
Ñïã≤`÷ ∞« Å#∞ ã¨$+≤Oì z#O`« =∂„`å<Õ, J@∞=O\˜ PÖ’K«#Å∞ Jxfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’#∞
U~°Ê_»`åÜ«∞x K≥ÑÊ¨ ÖË=Ú.
âß"£∞<Õ fã¨∞HÀO_ç. ÉÏQÍ PÖ’zOKÕO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ J`«#∞ ã¨fiÉèÏ= s`åº
ã≤ÔúŒ QÍ<Õ L#fl@∞¡ Hõ#|_»`å_»∞. J~Ú`Õ, J`«#∞ J~°∞^Œ∞QÍ =∂„`«"∞Õ P Ñ¨x KÕ™êÎ_∞» .
XHõ ~ÀA# <Õ#∞ É’~°∞¤ g∞^Œ XHõ JOÔHÅ =~°ã„¨ Hõ=∂xfl WKåÛ#∞. P =~°∞ã¨ „Hõ=∞OÖ’
"å~°∞ K«∂_»QÆey# U ãÖ|O^è•Å<≥·<å <å‰õΩ K≥Ñ¨Ê=Åã≤OkQÍ Ñ≤Å¡Å#∞ HÀ~å#∞.
âß"£∞ "≥Ú^Œ\ ˜ ~Ô O_»∞ ÖË^• =¸_»∞ ^Œáê¶ Å∞ D q+¨Ü∞« O QÆ∞iOz K≥ÑÊ≤ # ["å|∞Å∞
D „Hõ=∞OÖ’ L<åfl~Ú: ''ÃÑ· =~°∞ã¨Ö’ XHõ XHõ\ ˜ L#flk, =∞^èºŒ =~°∞ã¨Ö’ =∞~À
XHõ\ ˜ L#flk, =¸_»= ãÖYºÖ’ XHõ ~Ô O_»∞ L#flk S^Œ= ãÖYºÖ’ XHõ ~Ô O_»∞
L#flk...—— Wk KåÖÏ „áê^è•#º`« ÖËx, KåÖÏ Ñïq∞`«"≥∞ÿ#, U ™ê^è•~°}`«fiOÖËx
ãÖYºÅ =~°∞ã¨. WHõ, n#O`«\ ˜ =∞^èºŒ Ö’#∞, âß"£∞ =∞~À â◊H=Î˜ O`«"∞≥ #ÿ ™ê^è•~°}H© ~õ }° `À
["å|∞#∞ WKåÛ_»∞. nxx <Õ#∞‰õÄ_® =ÚO^Œ∞ QÆ=∞xOK«ÖHË áõ ÈÜ«∂#∞.
`åxzÛ# ["å|∞ÅÖ’, XHõ^•xHõO>Ë "Õ~˘Hõ\ ˜ "≥∞~°∞QÆx âß"£∞ J#∞HÀHõáÈ=_»O
qO`«Q˘e¿Ñ q+¨Ü∞« O. P=ÙÅ∞, QÆ∞„~åÅ∞ XˆH ~°H"õ ∞≥ #ÿ [O`«∞=ÙÅx J`«#∞ XHõ ~ÀA#
["å|∞#∞ K≥ÑÊ¨ =K«∞Û. ^•xH˜ HÍ~°}OQÍ, Jq ~Ô O_»∂ =∞zÛHõ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ, =º=™êÜ«∂xH˜
LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_Õ [O`«∞=ÙÅh, Ô~O_»∂ Ñ¨K«ÛQÆ_ç¤<Õ uO\ÏÜ«∞h J`«#∞ K≥Ñ¨Ê=K«∞Û.
=∞~°∞ã¨\ ~˜ ÀA#, `«#∞ P ~Ô O_çO\˜ÃÑ<· å ã¨"ås KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . QÆ#Hõ, Jq ~Ô O_»∂ XˆH
~°H"õ ∞≥ #ÿ [O`«∞=ÙÅx K≥ÑÊ¨ =K«∞Û. ÖË^• =∞i U W`«~° q^è"Œ ∞≥ #ÿ ["å|∞<≥<· å J`«#∞
K≥ÑÊ¨ =K«∞Û. "åã¨"Î åÅ#∞ K«∂¿ã H˘xfl~°HÍÅ f~°∞`≥#∞flÅ∞, "å\˜x „Hõ=∞|^ŒOú QÍ LOK«_O»
J<Õq, W`«~° Ñ¨^`úŒ ∞« ÅHõO>Ë =∞iO`« LÑ¨Ü∂≥ QÆH~õ "° ∞≥ #ÿ =x J`«#∞ K«∂_»QeÆ Qˆ ÖÏ =∞#O
UO KÕÜ∞« QÆÅO?
„Ñ¨âfl◊ Å∞ J_çQˆ O^Œ∞‰õΩ "å~°∞ ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_~» å^Œx Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ =∞#O #K«ÛK≥ÑÊ¨ QÆÅQÍe.
J~Ú`Õ, JO`«H<õ åfl =ÚYºOQÍ =∞#O H˘xfl „Ñ¨âfl◊ Å∞ =∞i U W`«~° „Ñ¨âfl◊ ÅHõO>Ë
‰õÄ_® ÉÏQÍ LÑ¨Ü∂≥ QÆH~õ "° ∞≥ #ÿ =h "åiH˜ ã¨∞ÊùiOÑ¨KÜ Õ ∞« QÆÅQÍe. JÖÏˆQ, ãÔ̈~#· `«~Ç° ¨
„Ñ¨âfl◊ ‰õΩ ''HÍ^Œ∞—— J<Õ ["å|∞, ''J=Ù#∞—— J<Õ ["å|∞`À ãïã¨=∂#OQÍ *Ï˝<å~°̊#‰õΩ
LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ^Õ xŒ "åiH˜ <Õ~Ê° QÆÅQÍe. WHõ¯_Õ, HÍ~°∞¤ Qˆ "£∞, ã¨=∞`«∞Åº`«QÅÆ K≥H¯õ ^Œ∂~°O
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ `«~Ç° ¨ W~°"·≥ „Ñ¨âfl◊ Å∞ =∞#‰õΩ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ `» å~Ú. ã¨fiÉèÏ=O QÆ∞iOz „Ñ¨âfl◊ #∞
J_ç̂Q âß„ãÎ̈"`Õ Î« – JO>Ë, „Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕ¿ã âß„ãÎ̈"`Õ Î« – `«# „Ñ¨Ü∂≥ QÆO U k‰õΩ¯QÍ
"≥o§<å, `å#∞ ã¨=Úáêi˚OKÕ ã¨=∂Kå~°O, `«~∞° "å`« UO KÕÜ∂« Ö’ ã¨∞ÊùiOÑ¨K¿Õ ãÖÏ
K«∂_»QÅÆ QÍe. P âß„ãÎ̈"`Õ ,Î« XHõ ÅHõΔ ºO`À „Ñ¨âfl◊ Å∞ J_»∞QÆ∞`å_»∞. Wk ã¨∞xfl`«"∞≥ #ÿ
HõÅ. S^Œ= `«~Q° uÆ q^•º~°∞Å÷ ∞ nxÖ’ H˘O`« <Õ~∞° ÛHÀQÆÅ~å?
QÆ`« ãÖ=`«û~°O, ã¨=∞`«∞Åº K≥H¯õ |Å¡`À Ñ¨xKÕã#≤ Ñ¨C_»∞ <åhû +‘ÖÏ, `«~K° ∞« QÍ
ã¨`åºxH˜ ^ŒQ~æÆ Q° Í =KåÛ~°∞. J~Ú`Õ, "å~°∞ P ã¨`åºxfl ÑïÑ¨Ó~°O‚ QÍ JO\˜ÃÑ@∞ìH˘x
LO_»ÖËHõ áÈÜ«∂~°∞. nxH˜ HÍ~°}O, "å~°∞ P ã¨`åºxfl XHõ „Ñ¨Ü≥∂QÆO ^•fi~å
Ñ¨sHΔ̃OK«∞HÀQÆÅ ~°∂ÑÖÖ’ ZÑ¨C_»∂ `«=∞ ÉèÏ"åÅ#∞ =ºH©HÎ iõ OK«ÖHË áõ ÈÜ«∂~°∞. "åiÖ’
XHõ~∞° , XHõ™êi WÖÏ J<åfl~°∞: ''K≥H¯õ |Å¡ÃÑ· "≥Å∞ÑëH˜ "≥o§# H˘nÌ =ã¨∞=Î ÙÅ |~°∞=Ù
=∞iO`« ÃÑ~°∞QÆ∞`ÀOk.—— Wk <Õ~∞° ÛHÀ_»OÖ’ KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ =ÚO^Œ_∞» QÆ∞. J~Ú`Õ "å~°∞,
D #∂`«# PÖ’K«##∞ Ñ¨sH˜ΔOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ, ÖË^• "≥∞~°∞QÆ∞Ñ¨~°∞K«∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ
LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ Õ =∂~åæxfl PÖ’zOK«ÖHË áõ ÈÜ«∂~°∞. =ã¨∞=Î ÙÅ∞ K≥H¯õ |Å¡ÃÑ· =∞iO`« z=~°‰Ωõ
"≥o`Õ, Jq ZO`« Z‰õΩ¯=QÍ |~°∞=Ù `«∂QÆ∞`åÜ«∞<Õ „Ñ¨âfl◊ #∞ "å~°∞ `«=∞#∞ `å=Ú
"Õã∞¨ HÀÖË^∞Œ . ("åi PÖ’K«<å ã¨~o° Ö’<Õ K≥áêÊÅO>Ë).
=∂ `«~Q° uÆ QÆkÖ’ Ñ≤ÅÅ¡ =∞^èºŒ `Õ_®Å∞ PÖ’zOK«_O» `åÅ∂‰õΩ
H˜@∞‰õΩÅÖ’ `Õ_®Å∞ =∂„`«"∞Õ #<Õ á⁄~°áê@∞ PÖ’K«# <Õ#∞, aÖò KÕ™ê=Ú
Wk KåÖÏ ã¨ÇÏ¨ [O. q[Ü«∞=O`«"∞≥ #ÿ Ñ≤ÅÅ¡ =^ŒÌ ÉÏQÍ PÖ’zOKÕ H˜@∞‰õΩÅ∞
L<åflÜ«∞x "Õ∞=Ú ÉèÏqOKå=Ú. HÍQÍ, =∞~À „Ñ¨H¯õ #, qÑ¶Å¨ "≥∞#ÿ q^•º~°∞Å÷ ∞
JO>Ë ''Ñ¶ ¨ e `åÅ#∞WKÕ Û "åi—— =^Œ Ì J@∞=O\˜ H˜ @ ∞‰õ Ω Å∞ ÖË = x
J#∞‰õΩ<åfl=Ú. JO`ÕQÍHõ "åi =^ŒÌ Ñ¨xKÕÜ«∞x H˜@∞‰õΩÅ∞ L<åflÜ«∞x
"Õ∞=Ú ÉèÏqOKå=Ú. JO>Ë, D qÑ¶Å¨ O J=Ù`À#fl q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ "≥∞~°∞QÔ #·
H˜@∞‰õΩÅ∞ É’kèOK«_"» ∞Õ =∂ Ñ¨x J#∞‰õΩ<åfl=Ú. HÍQÍ, qÑ¶Å¨ O J=Ù`À#fl
q^•º~°∞÷Å#∞, HõhãÖ `«Ñ¨C Ñ¨^Œú`«∞ÅÖ’<≥·<å, q[Ü«∞=O`«O J=Ù`«∞#fl
"åiÖÏ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOK«_O» ÖË^∞Œ . "å~°∞ Ñ¨ÓiÎQÍ aè#fl"≥∞#ÿ k U^À
KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. "å~°∞ áê~îâ° ßÅ#∞, `«=∞ Ñ¨xx aè#flOQÍ K«∂ã¨∞<Î åfl~°∞. "åi
^Œ$+≤Öì ’ áê~îâ° ßÅ XHõ „Ñ¨=∂^ŒH~õ ° „Ñ¨^âÕ O◊ . WHõ "åi Ñ¨x, `«=∞‰õΩ ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ
"Õ∞~°‰Ωõ „Ñ¨=∂^ŒO #∞Oz ^Œ∂~°OQÍ LO_»_"» ∞Õ . "åi Jã¨Å∞ Ñ¨x <Õ~∞° ÛHÀ=_»O
HÍ^Œ∞: `«ÑÊ≤ OK«∞HÀ=_»O =∂„`«"∞Õ ##fl =∂@.
^Œi^•Ñ¨Ù =¸_»∞ ãÖ=`«û~åÅ `«~∞° "å`«, W`«~° Ñ¨#∞Å`Àáê@∞QÍ,
<Õ#∞ „Ñ¨`ºÕ Hõ J^èºŒ Ü«∞# É’^è‰Œ Ωõ _çQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ <Î åfl#∞, =∞~ÀÖÏ K≥áêÊÅO>Ë
<Õ#∞ Ô~O_»∞ ãÖ=`«û~åÅáê@∞ S^Œ= `«~°QÆuH˜ É’kèOz# áê~î°âßÅÖ’
tHõ‰Δ Ωõ _çQÍ (@∂º@~üQÍ) Ñ¨xKÕã∞¨ <Î åfl#∞. "≥Ú^Œ\ ˜ `«~Q° uÆ , `«~Q° uÆ QÆkÖ’
QÍº>ˇOQÀ Hõ#∞Q˘#fl '~°OQÆ∞ÅÖ’ =∂@Å∞— J<Õ Ñ¨ûúŒ x "å_»=Åã≤OkQÍ
áê~îâ° ßÅ "åix XÑ≤ÊOK«QeÆ QÍ#∞. Wq |∞kúH˜ ÉÏQÍ Ñ¨^∞Œ #∞ÃÑ>Ëì ÑïHõ~åÅ∞.
g\˜Ö’ POQÆO¡ Ö’ LK«ÛiOz# „Ñü Ñ¨^•xH˜ QÆ∞~°∞QÎ Í XHõ ~°OQÆ∞ LO@∞Ok.
<Õ#∞ É’kè™ÈÎ#fl ÉÏÅ∞~°Ö’ XHõ_»∞ U_ÕO_»¡ "å_»∞. J`«#∞ K«^Œ=_»O
<Õ~∞° ÛHÀ=_»OÖË^∞Œ . `«#‰õΩ É’kèOKÕO^Œ∞‰õΩ [iˆQ Jxfl „Ñ¨Ü∞« `åflÅ#∞ ==Ú‡
KÕã∞¨ <Î åfl_»∞. JO^Œ∞KÕ`,« J`«x`À =O@iQÍ Ñ¨x KÕÜ∞« =Åã≤OkQÍ ##∞fl
HÀ~å~°∞. D '~°OQÆ∞ÅÖ’ =∂@Å∞— Kå~°∞Åì #∞Oz <Õ#∞ HõuiÎ Oz# JHõ~Δ åÅ#∞
fã¨∞H˘x, D JHõ~Δ åÅ#∞ LÑ¨Ü∂≥ yOz z#fl Ñ¨^•OâßÅ#∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕ¿ã
Ñ¨ûúŒ <Õ#∞ J#∞ãïOKå#∞. P Ñ¨^•OâßÅ#∞ K«^=Œ =Åã≤OkQÍ, P q^•ºi÷x
<Õ#∞ HÀ~å#∞. J~Ú`Õ, J`«<Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ Ñ¨^•OâßÅ#∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕã/≤
ÖË^•, =∂@Å#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕã≤, <Õ#∞ "å\˜x LK«ÛiOKÕÖÏ KÕ¿ãÎ
(JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞, "Õ∞=Ú P q^èOŒ QÍ ‰õÄ_® Ñ¨x KÕã#≤ Ñ¨Ê\˜H)© |Ç¨ïâß <Õ#∞
"≥∞~°∞QÔ #· Ñ¶e¨ `åÅ#∞ ™êkèOK«QeÆ Qˆ "å_ç#x <ÕxÑ¨C_»∞ QÆ∞iÎOKå#∞.
U^Õ"∞≥ <ÿ å, <Õ#∞ JHõ~Δ åÅ#∞ LÑ¨Ü∂≥ yOz PAT (Ñ≤Z\˜) J<Õ `«~Ç° ¨
=∂@#∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕ¿ã"å_çx. ^•xfl K«^=Œ =Åã≤OkQÍ ÉÏÅ∞_çx HÀˆ~"å_çx.
J`«#∞ ^•xfl K«k"Õ"å_»∞. `«~∞° "å`« Ñ≤ J<Õ JHõ~Δ åxfl `˘ÅyOz, ^•x
™ê÷#OÖ’ ã≤ J<Õ JHõ~Δ åxfl ÃÑ>Ë"ì å_çx. ^•xx K«^=Œ =Åã≤OkQÍ J`«xfl
HÀˆ~"å_çx. QÍº>ˇOQÀ g\˜<Õ ''Ñï=~°#Î Å∞—— Jx Ñ≤eKå_»∞. XHõ =∂@Ö’x
XHõ JHõ~Δ åxfl =∂~°Û_»O =∂@ `åÅ∂‰õΩ â◊ÉÏÌxfl ZÖÏ =∂~°ÛQÆÅ^À K«∂_»_O»
nx L^ÕâÌ O◊ . `≥e"≥#· PÖ’K«#. P ÉÏÅ∞_»∞, W@∞=O\˜ =¸_»∞ ÖË^•
<åÅ∞QÆ∞ Ñï=~°#Î Å#∞ YzÛ`«OQÍ ãïQÍ<Õ KÕ¿ã"å_»∞. J~Ú`Õ "≥∞Ö¡QÍ –
JO>Ë, <ÕxÑ¨C_»∞ QÆ=∞xOz# q^èŒOQÍ, J`«#∞ x[OQÍ K«^Œ=QÆÅ_»∞.
`å#∞ K«^∞Œ =Ù`«∞#fl^Õq∞\’ x[OQÍ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆÅ_»∞. J~Ú`Õ, J`«#∞
JHõ™ê‡`«∞QÎ Í `«# J~°O÷ Ñ¨~O÷° ÖËx Ñ¨^•Oâßxfl <å‰õΩ K≥¿ÑÊ"å_»∞. P Ñ¨^•Oâ◊O,
Jxfl =∂~°∞¡ XˆHÖÏ LO_Õk. I ÖË^• T J<Õ JHõ~Δ åÅ∞ ÖËx ––– RUN,
FUN, BUN =O\˜ =∂@Å`À "Õ∞=Ú Ñ¨x KÕã∞¨ O Î _»=K«∞Û. JHõ™ê‡`«∞QÎ Í XHõ
=∂@#∞ K«^=Œ =∞#flÑ¨C_»∞, J`«#∞ "stut" Jx K≥¿ÑÊ"å_»∞. ''J^Õq∞\˜?——
Jx <Õ#∞ J_çy`Õ J`«#∞ „Ñ¨âßO`«OQÍ, ã¨Ê+ì̈OQÍ "stut" Jx K≥¿ÑÊ"å_»∞.
P =∂@ ##∞fl "≥#Hõ‰Ωõ „`Àã≤"¿Õ ãk. ''J`«#∞ ^•xfl ãïQÍæ<Õ J~°O÷
KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. =∂@Å QÆ∞iOz, â◊ÉÏÌÅ QÆ∞iOz J`«#∞ J~°÷O
KÕã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl_»∞.—— Jx <Õ#∞ ÉèÏqOK«_O» "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ@ìQÍ<Õ, D J~°O÷
Ñ¨~°÷OÖËx Ñ¨^•Oâ◊O =ÚO^Œ∞‰õΩ =KÕÛk. J`«#∞ P á⁄~°áê@∞ ZÖÏ
KÕã∞¨ <Î åfl_»∞? ^•x J~°O÷ Uq∞\˜? D Ñïã≤u÷ x <Õ#∞ ZÖÏ Z^Œ∞~˘¯<åe?
D ÉÏÅ∞_»∞ “stut” Jx K≥ÑÊ≤ #Ñ¨C_»∞, ^•O\’¡ Uq∂ á⁄~°áê@∞
ÖË^xŒ <Õ#∞ QÆ∞iÎOKÕO^Œ∞‰õΩ KåÖÏ "å~åÅ∞ ÖË^• <≥ÅÅ∞ Ñ¨\ Oì˜ k. J`«#∞
Ñïã≤u÷ x =∂iÛ"Õã∞¨ <Î åfl_»∞. <Õ#∞ J`«x =ÚO^Œ∞ LOz# =∂@Å#∞ J~°O÷
KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ „Ñ¨Ü∞« `«flOÖ’, J`«#∞ <Õ#∞ WzÛ# XHõ Ñ¨x KÕã∞¨ <Î åfl_»∞. WHõ
WÑ¨C_»∞, J`«#∞ aè#fl"≥∞#ÿ Ñ¨xx KÕã∞¨ <Î åfl_»∞. `«#‰õΩ `å#∞ z#fl q~å=∂xfl
WK«∞Û‰õΩO@∞<åfl_»∞. <å „Ñ¨âfl◊ Å `åÅ∂‰õΩ ÉèÏ~åxfl Éè∞í [Oq∂^Œ #∞Oz HÍ¿ãÑ¨Ù
kOK«∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. "åã¨"Î åxH˜, ``stut” Jx J`«#∞ K≥ÑÊ¨ _»O ZO^Œ∞‰õΩ
KÕã¨∞Î<åfl_À PÖ’zOKÕÖÏ <åˆH XHõ z#fl Ñ¨xx J`«#∞ ÃÑ_»∞`«∞<åfl_»∞.
<Õ#∞ ^•xx QÆ∞iOz UO KÕ™êÎ<À K«∂ã¨∞Î<åfl_»∞. WO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞
PÖ’zOK«_O» J`«x Ñ¨xQÍ LOk. WHõ WÑ¨C_»∞ Jk <å Ñ¨x.
UO [~°∞QÆ∞`«∞O^À `«∞^Œ‰Ωõ <Õ#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆeQÍ#∞. |Ç¨ïâß, J`«#∞
##∞fl K«∂ã¨∞#Î fl f~°∞ Jk – =∂@Å#∞ K«∂¿ã f~°∞Ö’ PO^Àà◊#, UHÍ„QÆ``« À
J`«#∞ ^Õxh KÕÜ«∞_»O ÖË^Œ∞. ##∞fl J`«#∞ „Ñ¨âßO`«OQÍ, Pã¨H˜ÎQÍ
QÆ = ∞xã¨ ∞ Î < åfl_» ∞ . <Õ # ∞ `« ~ ° ∞ "å`« Uq∞ KÕ ™ êÎ < À K« ∂ ¿ãO^Œ ∞ ‰õ Ω
„Ñ¨Ü«∞uflã¨∞Î<åfl_»∞. <Õ<Õ WÑ¨C_»∞ J`«xH˜ |^Œ∞Å∞QÍ „Ñ¨Ü≥∂QÆâßÅ
[O`«∞=Ù#Ü«∂º#∞.
<å‰õΩ WÑ¨Ê\˜ˆH TÇ≤ÏOK«∞ – =∞iÜ«Ú – QÆ=∞xOK«∞ =ÓºÇ¨ÏO
`≥Å∞ã¨∞. XHõ =∂@#∞ J`«xH˜ „Ñ¨âfl◊ QÍ WzÛ#Ñ¨C_»∞ J`«#∞ <å =ÚMÏxfl
K«∂_»‰Ωõ O_® LO_ÕO^Œ∞‰õΩ, <Õ#∞ `«ÅuÑ¨CHÀ=_»O <Õ~∞° Û‰õΩ<åfl#∞. J`«#∞
`«ÑC¨ TÇ¨Ï, ÖË^• ZOÑ≤Hõ KÕã#≤ Ñ¨C_»∞, <Õ#∞ =∞ø#OQÍ ‰õÄ~°∞Û<Õ "å_çx.
=∞~À TÇ¨Ï, ÖË^• ZOÑ≤H#õ ∞ J`«#∞ KÕ¿ã=~°‰Ωõ JÖÏˆQ LO_Õ"å_çx. <Õ#∞
Uq∂ =∂\Ï¡_"Õ å_çx HÍ^Œ∞. J`«#∞ ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ O`« "ÕQOÆ QÍ<Õ KÕÜ∞« _®xH˜
J#∞=∞uOKÕ "å_çx J~Ú`Õ, J`«#∞ “stut” Jx K≥ÑÊ≤ #Ñ¨C_»∞ <Õ#∞ =∞ø#OQÍ
LO_Õ"å_çx. Z@∞=O\˜ HõêŒ HÍ ÖË‰Ωõ O_®, Hˆ =ÅO Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∂,Î `«~∞° K«∞QÍ
XHõ\ ˜ ÖË^• ~Ô O_»∞ xq∞ëêÅ xâ◊≈|Ì "å`å=~°}O LO_Õk. WHõ J@∞`«~∞° "å`«,
=∞Oz q„âßOu á⁄Ok# P ÉÏÅ∞_»∞, ["å|∞ K≥¿ÑÊ ÉèÏ~°O uiy `«#ÃÑ<· Õ
Ñ¨_çO^Œx QÆ∞iÎOKÕ"å_»∞. HÍ¿ãûÑ¨\ ˜ `«~°∞"å`« `«# Ñ¨x =∂=¸Å∞QÍ
KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ áÈÜÕ∞"å_»∞.
n#O`«\`˜ À ÃÑ^ŒÌ XiyO^Õq∂ÖË^∞Œ . JÑ¨Ê\’¡ ^•xH˜ <å‰õΩ HÍ~°}ÏÅ∞
J~°÷O HÍÖË^Œ∞. WÑ¨C_»∞ P HÍ~°}ÏÅ∞ ã¨Ê+ì̈O JÜ«∂º~Ú D ÉÏÅ∞_»∞,
`ÕeHÔ #· =∂@Å ''~°ÇÏ¨ ™êºxfl KèkÕ OK«QÅÆ _»∞.—— "åãÎ̈"åxH˜, P =∂@Å#∞
K«^Œ=QÆÅ_»∞ ‰õÄ_®. J~Ú`Õ, J`«xH˜ P Ñ¨x KÕÜ«∞_»O W+¨ìO ÖË^Œ∞.
u~°ã¯¨ iOKÕO^Œ∞‰õΩ x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. J`«#∞ ZOÑ≤Hõ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅ
#∞Oz, "Õ∞q∞^Œ~Ì O° Hõeã≤ ÃÑ^ŒQÌ Í K«^=Œ _®xH˜, ÖË^• J`«#∞ =∞ø#OQÍ
K«^∞Œ =ÙHÀ=_®xH˜, J`«xH˜ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ KÀ@ J~°O÷ HÍx =∂@Å‰õΩ q=~°}
W=fi_®xH˜ <Õ#∞ HÍÖÏxfl qxÜ≥∂yOz LO>Ë – Jk J`«xH©, <å‰õÄ
‰õÄ_® |Ç¨ïâß =∞iO`« LÑ¨Ü∂≥ QÆH~õ O° QÍ LO_Õk.
Z@∞=O\˜ „Ñ¨âfl◊ Å∞ ÖË‰Ωõ O_®, q=~°}Å∞ ÖË‰Ωõ O_®, ÖË^• aQÆ~æ Q° Í
LK«ÛiOKÕ Ñ¨x ÖË‰Ωõ O_® W^ŒO`å [iy LO_»=Åã≤Ok.
_çãÃ O|~ü 7, 1958.
Ñ¨xÖ’ x=∞QÆfl"≥∞ÿ =Ù#fl H˘O^Œ~∞° =∂ =ÓºÇ¨ÏHõ~ÅÎ° ∞:
„Ñ¨ÑO¨ K«Ñ\¨ ÏÅ ¿ÑÑ¨~∞° #O|~°∞ 2Ö’ D „Ñ¨âfl◊ =ÙO@∞Ok: ''„Ñ¨ÑO¨ K«Ñ\¨ ÏÅ
Ñ¨Ùã¨HÎ Oõ `åÅ∂‰õΩ q+¨Ü∞« ã¨∂zHõ „Ñü Ñ¨Ù@Ö’x UÔ~O_»∞ H©ÅHõ Ñ¨^•Å∞, K«∂ã‘ K«∂_»QÍ<Õ,
P Ñ¨Ù@Ö’ PQÆ∞Ñ≤OKÕ ¿Ñ~°#¡ ∞ K≥|∞`å~Ú?—— U Ñ¨Ù@Ö’<≥<· å, "≥Ú^Œ\ ˜ z=i „Ñ¨^âÕ ßÅ
`åÅ∂‰õΩ ¿Ñ~°∞¡ – Ñ¨^HŒ Àâ◊OÖ’ÖÏQÍ<Õ, Ñ¨Ù@ÃÑÉ· Ïè QÍ# ÃÑ^ŒÌ JHõ~Δ åÅÖ’ „Ñ¨K∞« i`«"∞≥ ÿ
=ÙO_»_®xfl q^•º~°∞Å÷ ∞ QÆ=∞xOKåe J<Õk nx L^ÕâÌ º◊ O. XHõ ~ÀA#, Zcƒ, *Ë<£ J<Õ
q^•º~°∞Å÷ ∞ D „Ñ¨âfl◊ <Õ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀÖËHáõ ÈÜ«∂~°∞. ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë, "≥Ú`«OÎ g∞^Œ "å~°∞
„Ñ¨â◊fl#∞ q<Õ^•xHõO>Ë, ["å|∞ W=fi_»OÃÑ·#<Õ Z‰õΩ¯=QÍ PÖ’zã¨∞Î<åfl~°∞. Ñ¨Ù@Ö’
WzÛ# ["å|∞Ö#∞ "Õ∞=Ú K«k"å=Ú. J~Ú`Õ, Jk x~°∞Ñ¨Ü∂≥ QÆH~õ "° ∞Õ . `«∞^Œ‰Ωõ , `«=∞
|Å¡Å=^ÕÌ ‰õÄ~°∞Ûx, D „Ñ¨âfl◊ QÆ∞iOz =∞iO`«QÍ PÖ’zOK«=Åã≤OkQÍ K≥áêÊ#∞.
XHõ xq∞+Ö `«~∞° "å`« *Ë<£ `«Å∞Ñ¨Ù=^Œ‰Ì Ωõ =zÛOk. ~À+ÖQÍ WÖÏ J#flk: ''Ñ¨Ù@ÃÑ#·
=Ù#fl P Ô~O_»∞ =∂@Å∞ HÍ^Œ<Õk g∞‰õΩ ã¨∞ã¨Ê+¨ì=∂?—— J@∞=O\˜k Ug∞ <Õ#∞
K≥ÑÊ≤ =ÙO_»Háõ È=_»O=Å# YOQÆ∞u<åfl#∞. H˘O`« Pâ◊Û~°ºO`À, ''JÖÏ <Õ#∞ ZÑ¨C_»∞
K≥áêÊ#∞?—— Jx J<åfl#∞. P"≥∞ "≥O@<Õ, `«Å∞Ñ¨Ù‰õΩ |Ü«∞@ Z^Œ∞~°∞ K«∂™ÈÎ#fl Zcƒ
"≥Ñ· Ù¨ `«Å„uÑ≤Ê ''^•xx „"åã¨∞HÀ!—— Jx J#flk. P"≥∞‰õΩ ["å|∞#∞ WKÕÛO^Œ∞‰õΩ HÍ=Åã≤#
P^è•~åÅ∞ Jhfl ^˘iHÍ~Ú.
=∂iÛ 21, 1959.
ã¨=∞`«∞Åº K≥Hõ¯^Œ∂ÅO „Ñ¨Ü≥∂QÆOÖ’ Ñ¨xKÕ™ÈÎ#fl H˘O^Œ~°∞ Ñ≤Å¡Å∞ WHõ¯_»
=Ù<åfl~°∞ ("Õ∞ 8, 1958= ãÖ=`«û~°ÑÙ¨ "≥∞"≥∂Ö’ =i‚Oz#), XHõ q^•ºi÷ K≥H¯õ ^Œ∂ÖÏxfl
ã¨=∞`«∞Åº ã≤u÷ Ö’ =ÙOK«∞`«∞O^Œx `å#∞ PtOz# KÀ@ |~°∞=Ù#∞ =ÙOKå_»∞. Jk
ã¨=∞`«∞Åº ã≤u÷ Ö’ =ÙO@∞O^À, ÖË^À JOK«<å "ÕÜ∞« =Åã≤OkQÍ, W`«~° Ñ≤ÅÅ¡ #∞ J_çQÍ#∞.
Zcƒ: Jk H˘kÌQÍ XHõ „Ñ¨H¯õ ‰õΩ X~°Q=Æ K«∞Û – J~Ú`Õ, Jn H˘OK≥O =∂„`«"∞Õ .
ZÖˇ<· :£ Jk H˘OK≥O Ñ¨_ÖÕ ÏQÍ =ÙO_»=K«∞Û. `«~∞° "å`« ã¨=∞`«∞Åã≤u÷ H˜ =ã¨∞OÎ k. HÍh
"åã¨=Î OQÍ [~°Q^Æ ∞Œ . (P"≥∞ ^Œi^•Ñ¨Ù Jxfl J=HÍâßÅ#∂ ¿Ñ~˘¯O\’Ok)
~åK≥Öò: Jk ã¨=∞`«∞Åã≤u÷ H˜ =ÙO_»=K«∞Û.
áê\ò: Jk KåÖÏ ã¨=∞`«∞ÅOQÍ =ÙO@∞Ok
ZÖˇ<· :£ H˘OK≥O Ñ¨_ÖÕ Ï H˘OK≥O =Óy, `«~∞° "å`« ã¨=∞`«∞Åã≤u÷ H˜ =ã¨∞OÎ k.
D, `«~∞° "åu L^•Ç¨Ï~°}Ö’, 4˛5—— JO>Ë, "Õ∞=Ú <åÅ∞QÆ∞ |~°∞=ÙÅ#∞, K≥H¯õ ^Œ∂ÅOÃÑ·
J~Ú^Œ∞ JOQÆ∞àÏÅ |Ü«∞@‰õΩ ÃÑ\Ïì=Ú. 2˛?, JO>Ë, "Õ∞=Ú Ñ≤Å"¡ å_çH˜ ^Œ∂ÅOÃÑ·
ÃÑ>ËOì ^Œ∞‰õΩ ~Ô O_»∞ |~°∞=ÙÅ#∞ WKåÛ=Ú. D q+¨Ü∞« OÖ’, 2˛10—— J<Õk ^Œ∂ÅO
ã¨=∞`«∞Åã≤u÷ Ö’ =ÙO_ÕÖÏ KÕÜ∞« QÆÅ^Œ∞.
4˛5——, 2˛?† ZÖˇ<· £ "å\˜x 2—— ^Œ∂~°OÖ’#∂, `«~∞° "å`«, 9—— ^Œ∂~°OÖ’#∂,
J@∞ `«~∞° "å`« ''^Œ∂~°OÖ’#∂ ÃÑ\ì̃Ok. ''Jk h ZOÑ≤HÍ?—— Jx <Õ#∞ J_çQÍ#∞.
''J=Ù#∞, J~Ú`Õ Jk ã¨=∞`«∞Åã≤u÷ Ö’ =ÙO@∞O^Œx <Õ#∞ J#∞HÀ=_»O ÖË^∞Œ —— Jx
P"≥∞ J#flk. ^Œ∂ÖÏxfl ã¨=∞`«∞Å ã≤u÷ H˜ `Õ=_»O „Ñ¨Ü∂≥ QÆÑÙ¨ ÅHõΔ ºO. |~°∞=ÙÅ#∞ 9——
^Œ∂~°OÖ’ =ÙOKÕO^Œ∞‰õΩ, P"≥∞ x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ#flk.
^Œ∂ÅO ã¨=∞`«∞Å ã≤u÷ Ö’ =ÙO@∞O^• Jx ÃÇÏãì̈~#ü ∞ J_çQÍ#∞. ''"≥Ú`«OÎ g∞^Œ
JÖÏˆQ =ÙO_»=K«∞Û—— Jx ÃÇÏãì̈~ü K≥ÑÊ≤ Ok.
8 ˛ 2——, 4˛?
~åK≥Öò : (P`«‡qâßfiãÖ ÖË‰Ωõ O_® |~°∞=ÙÅ#∞ J@∂ W@∂ HõkeOzOk) |Ç¨ïâß,
ã¨=∞`«∞ÅºO HÍ^Œ∞.
ÉÏ~°ƒ~å : Jk ZHõ¯_» ã¨=∞`«∞ÅOQÍ =ÙO@∞O^Œx J#∞‰õΩO@∞<åfl"À, JHõ¯_»
|~°∞=ÙÅ#∞ =ÙOK«∞ (=∂‰õΩ =Ù#fl H˘kÌ=∞Ok ™ê#∞‰õÄÅ =ÓºÇ¨ÏHõ~ÅÎ° `À ÉÏ~°ƒ~å XHõ~∞° .
P"≥∞ Jxfl Ñ¨#∞ÅÖ’#∂ =ÓºÇ¨`«‡HõOQÍ<Õ =ÙO@∞Ok.)
~åK≥Öò |~°∞=ÙÅ#∞ 1—— ^Œ∂~°OÖ’ =ÙOzOk. ^Œ∂ÅO ã¨=∞`«∞Å ã≤÷ux
HÀÖ’Ê~ÚO^Œx "Õ̂~ K≥ÑÊ¨ #=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
3 ˛ 2——, 6˛? ÃÇÏãì̈~ü P~°∞ |~°∞=ÙÅ#∞ ^Œ∂ÅOÃÑ· K≥ÖÏ¡K^≥ ∞Œ ~°∞QÍ ÃÑ\Õì k.
"å\˜Ö’ U^À XHõ\ ˜ =∞O„`«QiÆ ƒùÒ« QÍ ã¨~Ô #· ™ê÷#OÖ’ =ÙO@∞O^Œx PtOzOk.
WHõ ÉÏ~°ƒ~å =O`«∞ =zÛOk. ^Œ∂ÅO ã¨=∞`«∞Å ã≤u÷ Ö’ =ÙO@∞O^Œx „Ñü"å~°∂
JOK«<å "Õ™ê~°∞. 2˛3—, 1˛? "≥Ú^Œ@, P"≥∞ "å\˜x 5—— ^Œ∂~°OÖ’ =ÙOzOk. P"≥∞
|~°∞=ÙÅ =∞^èºŒ MÏmÅ#∞HÍHõ, ~ˆ YÅ#∞ ÖˇH¯˜ ™ÈÎOk. `«~∞° "å`«, P"≥∞ `«# á⁄~°áê@∞#∞
QÆ∞iÎOzOk. |~°∞=ÙÅ#∞ 6—— ^Œ∂~°OÖ’H˜ =∂iÛOk. ÃÇÏãì̈~ü q∞#Ç¨ q∞QÆ`å"å~°∞
JO^Œ~∂° ^Œ∂ÅO ã¨=∞`«∞Åº ã≤u÷ Ö’ =ÙO@∞O^Œx ["å|∞ WKåÛ~°∞.
1˛10——, 2˛?
ÉÏ~°ƒ~å : 2˛5——. `«~∞° "å`« P"≥∞ P`«‡qâßfiãÖ`À xO_ç# ã¨fi~°O`À, J~Ú`Õ
H˘O`« "åº‰õΩÅ`«`À ''Jk ÅHΔÍºxfl ™êkèOK«QÅÆ ^Œ∞—— J#flk.
ZÖˇ<· :£ h=Ù WHõ¯_» XHõ |~°∞=Ù#∞ =ÙOKå=Ù (1——) Jk ^•xx `ÕeHõ Ñ¨~∞° ã¨∞OÎ k,
WHõ¯_» (5——) Jk |~°∞=Ù#∞ ÃÑOK«∞`«∞Ok.
`«# =O`«∞ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞, QÍºs WÖÏ J<åfl_»∞: ''Jk „HÕ^Œ‰Ωõ [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx
<Õ#∞ J#∞‰õΩO@∞<åfl#∞ – Jk Hˆ =Δ ∞^•Ü«∞HõO.——
1 ˛ 10——, 1˛? Éˇ\ ì© 10—— ^Œ∂~°OÖ’ |~°∞=Ù#∞ =ÙOzOk.
yÖò : H˘OK≥O „HÕ^Œ‰Ωõ áÈ~Ú, `«~∞° "å`« =∞~°ÖÏ ÃÑH· ˜ ~å=K«∞Û.
QÍºs: Jk ãïã¨=∂#OQÍ =ÙO@∞Ok.
Éˇ\ ì© : Jk ã¨=∞`«∞Åã≤u÷ Ö’ =ÙO@∞O^Œx <Õ#∞ J#∞‰õΩO@∞<åfl#∞.
4˛6——, 4˛? ~åÖòÊù |~°∞=ÙÅ#∞ 6—— ^Œ∂~°OÖ’ =ÙOKå_»∞. J~Ú`Õ, Jk
ã¨=∞`«∞ÅOQÍ =ÙO_»^xŒ |$O^ŒOÖ’x W^Œ~Ì ∞° TÇ≤ÏOKå~°∞. `«~∞° "å`« Éˇ\ ì© WÖÏ J#flk:
''Jk ã¨=∞`«∞ÅOQÍ =ÙO@∞Ok. JÖÏ QÆ#∞Hõ [iy`Õ, =∂‰õΩ =∞s `«‰Ωõ ¯= ™È¯~°∞
~å^Œ∞—— Hõh™êxfl JOK«<å KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ =∂@Å∞.
„Ñü ãÔ̈~#· JOK«<å‰õΩ XHõ¯ áê~ÚO@∞#∞ WKÕÛ q^èOŒ QÍ "Õ∞=Ú ™È¯~°∞ "Õ¿ã
Ñ¨ûúŒ x x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ<åfl=Ú. P>Ëì ã¨=∞Ü«∞O QÆ_=» Hõ=ÚO^Õ, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ^Œ∂ÖÏxfl ã¨=∞`«∞Åº
ã≤u÷ Ö’ =ÙOKÕ PÖ’K«#‰õΩ |^Œ∞Å∞QÍ, =∞Oz ™È¯~°∞#∞ ãÖáêkOKÕ =∞ixfl =∂~åæÅ#∞
PÖ’zOK« <å~°OaèOKå~°∞. ^Œ∂ÖÏxfl ã¨=∞`«∞Åº ã≤÷uÖ’ =ÙOKÕ =∂~åæÅ#∞ "å~°∞
PÖ’zOKåÅx "Õ∞=Ú HÀ~°∞‰õΩ<åfl=Ú. ^•xÔH· „¿Ñ~°} WKÕÛO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ ™È¯~°∞ "Õ¿ã
Ñ¨ûúŒ x „Ñ¨"âÕ Ã◊ Ñ\Ïì=Ú. J~Ú`Õ, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∂HõO>Ë `≥eqQÍ =º=Ç¨ÏiOK«™êQÍ~°∞.
^Œ∂ÅO ã¨=∞`«∞Åº ã≤u÷ Ö’ =ÙO@∞O^•, ÖË^• J<Õ^•x`À xq∞`«OÎ ÖË‰Ωõ O_®<Õ
=∞Oz ™È¯~°∞ á⁄O^Õ =∂~åæÅ#∞ Hõ#∞Q˘<åfl~°∞.
4˛9——, 4˛? âß"£∞ |~°∞=ÙÅ#∞ 9—— ^Œ∂~°OÖ’ =ÙOKå_»∞. ^•xH˜ ~åÖòÊù WÖÏ
J<åfl_»∞: ''J`«#∞ ##∞fl qâ◊fiã≤OK«_∞» . J~Ú`Õ, <Õ#∞ =∂„`«O J`«xfl qâ◊fiã≤™êÎ#∞.
ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë, <Õ#∞ ‰õÄ_® |~°∞=ÙÅ#∞ P ^Œ∂~°OÖ’<Õ ÃÑ\ì̃ =ÙO_Õ"å_çx.——
`«~∞° "å`« âß"£∞ =∞~À P@QÍ_ç`À WÖÏ J<åfl_»∞: ''h=Ù ~Ô @ · #∞‰õΩ#flk KÕ~Ú.——
^•xH˜ ["å|∞QÍ, ™ê^è•~°}OQÍ ™ê#∞‰õÄÅOQÍ =º=Ç¨ÏiOKÕ Éˇ\ ©ì WÖÏ J#flk:
''„Ñ¨=∂^Œ~Ç° Ï≤ `«OQÍ P_»∞.——
D ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ, =∞Oz ™È¯~°∞ á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ Éˇ\ ì© =∂~åæxfl Hõ#∞Q˘#flk.
Jk á⁄~°áê@∞ ™ê÷#O Jx `≥eã≤# KÀ@ |~°∞=ÙÅ#∞ ÃÑ@ì_O» . WHõ J@∞ `«~åfi`« g∞
[@∞ìÖ’x JO^Œ~°∂, P ™ê÷#O `«Ñ¨Ê<ÕÖÏ ["å|∞Å∞ WKÕÛ@∞¡ KÕÜ«∞_»O, `«^•fi~å,
ãïQÍ JOK«<å "Õã≤#O^Œ∞‰õΩ, "å~°O^ŒiH© áê~ÚO@∞¡ Åaè™êÎ~Ú. `«~°∞"å`«, <å\ò
WÖÏ J<åfl_»∞: ''`«ÑC¨ J<Õ ["å|∞Å∞ ãÔ̈~#· ^Õ J<Õ ["å|∞Å`À ãï`«∂Qˆ "Õ<å?—— Jk
=∞Oz „Ñ¨âfl◊ .
ã¨~Ô #· ^Õ J<Õ ["å|∞Å‰õΩ "Õ∞=Ú =∞iO`« qÅ∞=#∞ WzÛ =ÙO_®eûOk.
=∞~À [@∞ì Ñ¨xf~°∞:
4˛8——, 4˛? Ö’x |~°∞=ÙÅ#∞ 7— ^Œ∂~°OÖ’ =ÙOKå_»∞: `«~∞° "å`«, WÖÏ
J<åfl_»∞, ''qÉèkË OKÕO^Œ∞‰õΩ ã≤ÔúŒ HõO_ç.—— `«~∞° "å`«, J`«#∞ P |~°∞=ÙÅ#∞ 8—— ^Œ∂~åxH˜
=∂~åÛ_»∞. JO^Œ~°∂ Jk ã¨Ô~·#^Õ Jx K≥áêÊ~°∞. J~Ú`Õ, <Õ\ò J„Ñ¨=∞`«ÎOQÍ
=º=Ç¨ÏiOKå_»∞.
`«~∞° "å`« ["å|∞#∞ TÇ≤ÏOKÕ =O`«∞ `«#‰õΩ =zÛ#Ñ¨C_»∞, <Õ\ò WÖÏ J<åfl_»∞,
''KåÖÏ `«ÑC¨ , g∞~°∞ =∞iO`« xiÌ+Oì̈ QÍ =ÙO_®e.——
WHõ¯_» QÆ=∞<å~°›"∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« O XHõ\ ˜ =Ù#flk. ~Ô O_»∞ ãÖ=`«û~åÅ
`«~∞° "å`«, <Õ#∞ ã¨=∞`«∞Åº ã≤u÷ H˜ ~å"åeû# ^Œ∂ÖÏxfl XHõ^•xx `«~Q° uÆ
QÆkÖ’ "≥#∞Hõ „Ñ¨H¯õ # =ÙOKå#∞. ^•x`Àáê@∞QÍ H˘xfl |~°∞=ÙÅ#∞ ‰õÄ_®
XHõ |Å¡ÃÑ· =ÙOKå#∞. ^•x`À Uq∞ KÕÜ∂« Ö’ K≥ÑÊ¨ ‰õΩO_®<Õ, ÖË^• ^•x
QÆ∞iOz ''É’kèOKÕO^Œ∞‰õΩ—— „Ñ¨Ü∞« uflOK«‰Ωõ O_®<Õ, ^•xx JHõ¯_» =ke"Õ™ê#∞.
`«~Q° uÆ QÆkÖ’x ÃÑ‰õΩ¯=∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞, ÉÏQÍ "≥#∞Hõ|_ç# H˘O^Œ~∞° q^•º~°∞Å÷ `À
ã¨Ç¨ , ^•x`À Hˆ =ÅO HõÅQÍÑ¨ÙÅQÆOQÍ P_ç, Jk ZÖÏ Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ ^À
"å~°O`«@ "åˆ~ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆeQÍ~°∞.
U„Ñ≤Öò 28, 1959.
<åÅ∞QÆ= `«~Q° uÆ H˜ K≥Ok#"å~°∞ W~°"·≥ „Ñ¨âfl◊ Å#∞ J_»∞QÆ∞`«∞#flÑ¨C_»∞, =Ú#∞Ñ¨\ ˜
~ÀA# QÆ∞iÎOz# JOâßÅ∞ Wq:
„Ñ¨â◊fl J_»QÆ=Åã≤# `«=∞ =O`«∞ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞, "åiÖ’ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ KåÖÏ
PO^Àà◊#‰õΩ QÆ∞~°Ü∂« º~°∞. =∞#ã¨∞ûÖ’ ^•y=Ù#fl PÖ’K«##∞ Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ, "å~°∞
=∞iO`« ã¨=∂Kå~° ¿ãHõ~}° [~°ÑQ¨ ÅÆ LÑ¨ÜÚ« Hõ"Î ∞≥ #ÿ „Ñ¨âfl◊ Å#∞ J_»Q@Æ O <Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°<Õ
Pâ◊`À, "Õ∞=Ú "åix W~°"·≥ „Ñ¨âfl◊ Å P@#∞ P_»=Åã≤OkQÍ HÀ~°∞`å=Ú. J~Ú`Õ,
"å~°∞ P P@#∞ Ñ¨ÓiÎQÍ aè#flOQÍ K«∂™êÎ~∞° . ''<å =O`«∞ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞, <Õ#∞ „Ñ¨âfl◊ #∞
J_»QÍe.—— J<Õ J#∞‰õΩ<åfl~°∞. P@ ÅHõΔ ºOQÆ∞iOz "åiH˜ Hõhã¨ Pã¨H‰Î̃ Äõ _® ÖË^∞Œ .
`«=∞ „Ñ¨âfl◊ LÑ¨ÜÚ« Hõ"Î ∞≥ #ÿ ã¨=∂Kå~åxfl ãÖáêkOK«QÅÆ ^•, J<Õ Pã¨H‰Î̃ Äõ _® ÖË^∞Œ .
Jã¨Å∞ ã¨=∞ã¨ºÖÏ¡, J_»QÆ=Åã≤# „Ñ¨â◊fl#∞ QÆ∞iOz PÖ’zOK«_»"Õ∞. U áê`« „Ñ¨â◊fl
J~Ú<å KåÅ∞. „Ñ¨â◊fl Uq∞ J_»QÍÖ’ áêÅ∞áÈHõ, JHõ¯_» ™ê÷}∞=ÙÖÏ¡ g∞~°∞
‰õÄ~°∞ÛO_çáÈ=_»O nxÖ’x "≥Ú^Œ\ ˜ „Ñ¨=∂^ŒO. `«~∞° "å`«, g∞~°∞ „Ñ¨âfl◊ #∞ J_çy#Ñ¨C_»∞,
Jk Jq"ÕH"õ ∞≥ #ÿ k Jx ÉèÏqOz, W`«~° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ^•xx ÑïÇ¨ãÖ KÕã≤ ''Jk L`«KÎ `≥ —Î« —
Jx J#_»O, ~Ô O_»= „Ñ¨=∂^ŒO.
HÍ|\ì̃ Hˆ =ÅO „Ñ¨âfl◊ Uq∞ J_»QÍÖ’ PÖ’zOK«_"» ∞Õ HÍHõ, =∞Oz „Ñ¨âfl◊ QÍ
^èfiŒ xOKÕ „Ñ¨âfl◊ #∞ J_»Q_Æ O» ‰õÄ_® ã¨=∞ã¨º J=Ù`«∞Ok. D Ñ¨x KÕÜ∞« QÆeQˆ O^Œ∞‰õΩ
=∞Oz =∂~°Oæ , ÉÏQÍ K«∞~°∞HÔ #· Ñ≤ÅÅ¡ ∞QÍ g∞‰õΩ `≥eã≤#"å~°∞ J_»∞QÆ∞`«∞#fl „Ñ¨âfl◊ Å#∞
q#_»O. "å~°_Qç̂ „Ñ¨âfl◊ ÅÖÏ ^èfiŒ xOKÕq J_»Q_Æ O» . JO^Œ∞KÕ`,« ''Wk hˆ~<å?—— Jx
J_»Q_Æ ®xfl XHõ P@Ö’ LÑ¨Ü∂≥ QÆH~õ "° ∞≥ #ÿ „Ñ¨âfl◊ QÍ Hõ#∞Q˘#fl Ñ≤Å"¡ å_»∞, `«~∞° "å`«
Jxfl P@ÅÖ’#∂ J^Õ „Ñ¨âfl◊ #∞ uiy J_»Q™Æ êQÍ_»∞. "Õ̂~ P@ÅÖ’x W`«~° „Ñ¨âfl◊ Å∞,
¿ãHõiOK«=Åã≤# ã¨=∂Kå~°O`À h\˜H˜ U =∂„`«O ãÖ|O^èOŒ ÖË^xŒ x~åúiOz<å, J`«_∞»
W^Õ q^èOŒ QÍ KÕ™ê_»∞.
=∞# Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ W^Õ ~°HOõ QÍ P_»`å~°∞. P@ ÅHõΔ ºO Uq∞\˜, ÖË^•
JÑ¨Ê\˜Hˆ J_çy# „Ñ¨âfl◊ Å∞ U ã¨=∂Kå~åxfl ¿ãHõiOKå~Ú J<Õ^•xH˜ ãÖ|OkèOz#
Z@∞=O\˜ PÖ’K«# ‰õÄ_® áêº\ò‰Ωõ , ~ˆ K«Öò‰Ωõ , =∞iH˘O^Œ~∞° W`«~∞° Å‰õΩ ZÑ¨C_»∂
ÖË^Œ∞. `«=∞ =O`«∞ =zÛ#Ñ¨C_»∞, `«=∞#∞ #=ÙfiÅáêÅ∞ KÕÜ«∞x q^èŒOQÍ „Ñ¨â◊fl
J_»QÆQÆÅQÆ_»"Õ∞ "å~°∞ HÀ~°∞‰õΩ<Õk. *ˇã‘û nxx WOHÍ =∞iO`« „Ñ¨=∂^Œ~°Ç≤Ï`«OQÍ
P_»∞`«∞Ok. P"≥∞, „Ñ¨âfl◊ J_çQˆ O^Œ∞‰õΩ x~åHõiã¨∞OÎ k. ''<Õ#∞ <å =O`«∞#∞ =kÖËã∞¨ <Î åfl#∞——
Jx P J=∂‡~Ú K≥|∞`«∞Ok. P `«~∞° "å`«, `«##∞ QÆ∞iOz `å#∞ KåÖÏ ãÖ`«$Ñ≤Î
Ñ¨_#ç @∞¡QÍ ‰õÄ_® Hõ#Ñ¨_∞» `«∞Ok.
áê~îâ° ßÅ q^Œº ÖË‰Ωõ O_® Z^ŒQ_Æ O» #∞Oz, =∂‰õΩ XHõ`#« ∞, `å#∞
`«# áê~îâ° ßÅÖ’ "å_ç# =∂@Ö’x JHõ~Δ ° „Hõ=∂xfl ã¨∂zOKÕ =ÓºÇ¨ÏO
QÆ∞iOz K≥|∞`«∂ XHõ ÖËY#∞ „"å™ê_»∞. `«#‰õΩ #∂~°∞âß`«O ãÔ̈~·#^Œx
`≥eÜ«∞x =∂@Ö’x JHõΔ~°„Hõ=∂xfl K≥Ñ¨Ê=Åã≤OkQÍ Láê^è•ºÜ«Ú_»∞
J_ç y #Ñ¨ Ù Ê_» ∞ , J`« # ∞ Ug∞ ["å|∞ W=fi‰õ Ω O_®, =∞ø#OQÍ
xÅ∞K«∞xáÈÜÕ∞"å_»∞. U q^èŒ"≥∞ÿ# TÇ¨QÍ<åÅ∞ ÖË=Ù, Z@∞=O\˜
„Ñü„Ñ¨âfl◊ Å∞ ÖË=Ù – Hˆ =ÅO ãÖÑ¨Ó~°‚ =∞ø#O =∂„`«"∞Õ . J`«#∞, `«ÑÙ¨ Ê
["å|∞#∞ K≥Ñ≤Ê=ÙO>Ë `«Ñ¨ÊxãïQÍ ÑïÇ¨ãÖ KÕã≤=ÙO_Õ `À_ç Ñ≤Å¡Å∞,
J`«x =∞ø<åxfl P^ŒiOKå~°∞. nx=Å#, J`«#∞ Uq^è"Œ ∞≥ #ÿ W|ƒOkÖ’#∂
Ñ¨_»ÖË^Œ#flk ã¨∞ã¨Ê+¨ìO. J`«x =∞ø<åxfl, Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ kèHÍ¯~°OQÍ
ÉèÏqOK«Háõ È=_»O nxH˜ HÍ~°}O. Wk xMÏ~°û~Ú# áê~îâ° ßÅ =ÓºÇ¨ÏO.
<å‰õΩ,. aÖò‰õΩ ‰õÄ_® =∞ø#Ñ¨Ù =ÓºÇ¨ÏHÍ~°∞Å∞ `«@ã¨÷Ñ¨_®¤~°∞.
=∞ø#OQÍ =ÙO_çáÈ=_»O ^•fi~å "å~°∞ "Õ∞=Ú HÀ~°∞`«∞#fl ^•xx KÕÜ∞« _»O
ÖË^xŒ "åiH˜ ã¨Ê+ì̈OQÍ `≥Å∞ã¨∞. J~Ú`Õ, JÑ¨Ê\˜H˜ `«=∞ =∞ø#"Õ∞ `«=∞‰õΩ
J`«∞º`«=Î ∞ =∂~°=æ ∞x "å~°∞ J#∞‰õΩ<Õ"å~°∞.
_˘OHõu~°∞QÆ∞_»∞QÍ QÆ∞_ç¤ TÇ¨Ï KÕÜ∞« _»O J<Õk =∞~À Z‰õΩ¯=QÍ "å_»|_Õ
=ÓºÇ¨ÏO. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "≥Ú^Œ\ Q˜ Í D P@#∞ P_»∞`«∞#flÑ¨C_»∞, „Ñü „Ñ¨âfl◊ TÇ¨QÍ#"Õ∞.
=ÚO^Œ∞#∞OKÕ TÇ¨QÍ<åÅ∞ KÕÜ∞« _»O `≥eq`«‰Ωõ ¯= Ñ¨x Jx, `«~∞° "å`« Ñ≤ÅÖ¡ ’¡ H˘O^Œ~∞°
QÆ∞iÎOKÕ"å~°∞. ["å|∞ Ñïkèx ‰õΩkã¨∂,Î ãÔ̈~#· ["å|∞ K≥¿ÑÊ J=HÍâßÅ#∞ ~å#∞~å#∞
=∞iO`«QÍ qãÎ̈iOK«∞HÀ=_»O `≥e"≥#· Ñ¨x Jx "å~°∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ"å~°∞. J`«ºO`«
`«fii`«OQÍ TÇ¨QÍ<åÅ∞ KÕÜ∞« _»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ>Ëì [@∞ìÖ’x"åix, "å~°∞ KåÖÏ f„=OQÍ
q=∞i≈OKÕ"å~°∞. HÍ|\ì̃, TÇ¨QÍ#OÖÏ Hõ#Ñ¨_x» TÇ¨[x`« „Ñ¨âfl◊ #∞ J_»Q_Æ O»
H˜@∞‰õΩQÍ =ÙO@∞Ok. <å\ò J_çQˆ ''J`«xx „|∂@ãπ K«Oáê_®?—— =O\˜ „Ñ¨âfl◊ Å∞.
nxH˜ L^•Ç¨Ï~°}ÖË. J`«x [@∞ìÖ’ Wk XHõ Ç¨™ÈºHÎ̃QÍ =∂iOk. J~Ú<å, J`«_∞»
J_çQˆ „Ñü„Ñ¨âfl◊ Ö’ XHõ TÇ¨QÍ#O JO`«s#¡ OQÍ =ÙO@∞Ok.
"Õ∞=Ú XHõ ~ÀA# „Ñ¨ÑO¨ K« Ñ¨\ÏÅ Ñ¨ÙãÎ̈HÍxfl LÑ¨Ü∂≥ yã¨∞<Î åfl=Ú. P P@
ÅHõΔ ºO Éè∫QÀoHõ „Ñ¨^âÕ ßÅ∞. 'Wk W@bÜ«∂— Jx âß"£∞ J_»QÍÅx J#∞‰õΩ<Õ"å_»∞.
J~Ú`Õ, Jk TÇ¨QÍ#"Õ∞. JO^Œ∞KÕ`,« J`«#∞, ''Jk |∂@∞ÖÏQÍ Hõ#Ñ¨_∞» `«∞O^•?——
Jx J_çˆQ"å_»∞. ["å|∞ K≥Ñ¨Ê=Åã≤# `«# =O`«∞ =zÛ#Ñ¨ÙÊ_»ÖÏ¡ J`«#∞, ''<Õ#∞
TÇ¨QÍ#O KÕÜ∞« =KåÛ?—— Jx J_çQˆ "å_»∞. ["å|∞`åÅ∂‰õΩ Ñïkèx ‰õΩkOK«∞‰õΩO@∂
~å=_»=∞<Õ =ÓºÇ¨ÏO J`«xH˜ `«@Öì ^Ë ∞Œ . ÖË^•, P =ÓºÇ¨ÏO J`«xH˜ `≥eã≤<å, ^•xx
ZÖÏ qxÜ≥∂yOK«∞HÀ"åÖ’ J`«xH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞.
Éˇ\ ì© XHõ\ H˜ ˜ <åÅ∞QÆ∞ TÇ¨QÍ<åÅ#∞ KÕã∞¨ OÎ k. HÀiûHÍ ÖË^• âßs¤xÜ«∂ÅÖ’
U^À XHõ\ ˜ ã¨~Ô #· ["å|∞ Jx TÇ≤ÏOz, ''P ["å|∞ ã≤`À P~°OÉèOí J=Ù`«∞O^•,
ÖË^• Zãπ`À<å?—— Jx J_çyOk. =∞~À™êi, P"≥∞ WÖÏ J#flk, ''P ["å|∞ a,_ç,ã≤,Ñ≤
ÖË^• \˜ ÅÖ’ "Õ\ ˜`À P~°OÉèíO J=Ù`«∞Ok? ''Wk =ÓºÇ¨Ï JO`« K≥_»¤k HÍ^Œ∞.
J„Ñ¨=∞`«OÎ QÍ =º=Ç¨Ïi™ÈÎ#fl `«# [@∞ì ã¨É∞íè º~åe`À, P"≥∞ =∞~À ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ WÖÏ
J#flk, '' HÍ=K«∞Û<å? Jx J_»Q‰Æ Ωõ , 'J^Õ<å?— Jx J_»∞QÆ∞.—— P"≥∞ ™ê#∞‰õÄÅ"≥Y· iQÆÅ
z#flÑ≤Å¡.

H˘xfl™ê~°∞¡, W~°"≥· „Ñ¨â◊flÅ ^•fi~å "Õ∞=Ú XHõ ãÖYº#∞ Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« ufl™êÎO. XHõ ~ÀA# <Õ#∞ 1 =∞iÜ«Ú 10,000 =∞^èºŒ QÆÅ JOÔH#∞ QÆ∞iOz
J_»∞QÆ∞`«∞<åfl#x K≥áêÊ#∞. 1 =∞iÜ«Ú 100, ÖË^• 1 =∞iÜ«Ú 500 Å ãÖYºÅ
=∞^èºŒ =ÙO_Õ ãÖYº#∞ Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ ã¨=∂^è•#O Ñïkèx ã¨=∞~°O÷ QÍ ‰õΩkOK«∞‰õΩO@∂
=KÕÛ q^•º~°∞Å÷ ∞, WO`« `Õ_® =Ù#fl ãÖYºÖˇ#· 1 =∞iÜ«Ú 10,000 =∞^èºŒ ãÖYº
QÆ∞iOz <Õ#∞ J_çˆQãïH˜ HõOQÍ~°∞Ñ¨_çáÈÜ«∂~°∞. Ñ¨Å∞=Ù~°∞, Pk#∞OKÕ ["å|∞#∞
TÇ≤ÏOK«_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ_»`å~°∞. P ãÖYº KåÖÏ ÃÑ^ŒÌk Jx <Õ#∞ K≥Ñ≤Ê#Ñ¨Ê\˜H©,
"å~°∞ 65,113,92 =O\˜ ["å|∞Å#∞ W=fi_®xH˜ „Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ~∞° . P ãÖYº 8000
"ÕÅÖ’ =Ù#fl^Œx Hõ#∞Q˘#QÆeQˆ =~°‰Äõ W`«~° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñïkèx ‰õΩkã¨∂Î =™êÎ~∞° . `«~∞° "å`«,
WHõ TÇ≤ÏOK«_O» P~°Oaè™êÎ~∞° . WHõ WÑ¨ÙÊ_»∞ ZOÑ≤Hõ KÕã∞¨ ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ KåÖÏ
`«‰õΩ¯= ãÖYºÅ∞ =Ù#fl@∞ìQÍ#∂, TÇ≤ÏOK«_»O P"≥∂^ŒÜ≥∂QÆº"≥∞ÿ#@∞¡QÍ#∞ "å~°∞
„Ñ¨=iÎ™êÎ~∞° . pHõ\ Ö˜ ’ "å~°∞ D ãÖYºÔH· ~åà◊√§qã≤~ˆ f~°∞Ö’x P`«‡qâßfiãÖ JK≥Û~°∞=Ù
Q˘e¿Ñk ''D ™êi, "Õ∞=Ú P ãÖYº#∞ QÆ∞iÎOKåO!—— Jx "å~°∞ K≥|∞`å~°∞. `å=Ú
K≥ÑÊ≤ # ãÖYº `«ÑÊ¨ x `≥eÜ«∞QÍ<Õ ZÑ¨ÙÊ_»∂ Pâ◊Û~°ºáÈ`«∂<Õ =ÙO\Ï~°∞.
J~Ú`Õ, WÑ¨Ê\˜H© "å~°∞ XˆH =∞Oz ["å|∞ J<Õk, ã¨~Ô #· k K≥ÑÊ¨ _»O
=∂„`«"∞Õ #<Õ PÖ’K«#‰õΩ "≥ÚO_çQÍ JO\˜ÃÑ@∞ì‰Ωõ x =Ù<åfl~°∞. Wk, ã¨ÇÏ¨ [OQÍ `«ÑC¨ „^À=
Ñ¨\ Oì̃ KÕ q^Œº Ñ¶e¨ `«O. D ~°HOõ q^Œº =∞Oz Ñ¶e¨ `åxfl WKÕÛ UÔHH· õ ["å|∞ ''ãÔ̈~#·
["å|∞ÖË Jx <Õ~°∞Ê`ÀOk. XHõ á⁄~°áê@∞ #∞Oz <Õ~°∞ÛHÀ=_»O ZÖÏQÀ, "å~°∞
<Õ~fi° ÖË^∞Œ . ÖË^• HõhãÖ á⁄~°áê@¡ #∞Oz <Õ~∞° ÛHÀ=_»O ™ê^èºŒ =∞x ‰õÄ_® "åiH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞.
"å~°∞ ''P ãÖYº 5,000Å‰õΩ 10,000 Å‰õΩ =∞^èºŒ # =Ù#fl^•?—— Jx J_çy #Ñ¨C_»∞,
<Õ#∞QÆ#∞Hõ ãÔ̈~#· ^Õ Jx K≥a`Õ "å~°∞ KåÖÏ ãÖ`À+¨Ñ_¨ áç È`å~°∞. HÍ^Œ∞ Jx K≥a`Õ
"å~°∞ ÉÏ^èQŒ Í x@∂ì~∞° ™êÎ~∞° . D ~Ô O_»∞ ["å|∞Å∞ "åiH˜ XˆH "≥∂`å^Œ∞Ö’ ã¨=∂Kå~åxfl
WzÛ#Ñ¨Ê\˜H© "å~°∞ JÖÏˆQ „Ñüã¨ÊOk™êÎ~∞° . ã¨~Ô #· k J<Õ ["å|∞#∞ q<Õ ãÖ`«$Ñ≤Î
HÀã¨"∞Õ , PO^Àà◊# Z‰õΩ¯=QÍ =Ù#fl"å~°∞, JÑ¨Ê\˜Hˆ ["å|∞Å∞ ÅaèOz# „Ñ¨âfl◊ Å#∞,
=∞~°ÖÏ =∞~°ÖÏ J^Õ Ñ¨xQÍ J_»∞QÆ∞`«∞O\Ï~°∞.
g∞‰õΩ JÑ¨Ê\˜Hˆ ["å|∞ `≥eã≤ =Ù#flÑ¨C_»∞, XHõ „Ñ¨âfl◊ #∞ =∞~°ÖÏ J_»Q_Æ O»
Ñ≤zÛÑ¨x Jx q^•º~°∞Å÷ Ö’ ÉÏQÍ K«∞~°∞HÔ #· "å~°∞ `«=∞ [@∞ìÖ’x"åiH˜ ã¨∂zOz#Ñ¨Ê\˜H©
„Ñ¨Ü∂≥ [#O =ÙO_»^∞Œ .
Z=fi~°∂ J_çy =ÙO_»~x° JxÑ≤OKÕ XHõ KåÖÏ ã¨~à° "◊ ∞≥ #ÿ „Ñ¨âfl◊
=Ù#flk. Láê^è•ºÜ«ÚÅO J~Ú# =∞#O KÕ¿ã Ñ¨#∞ÅÖ’ Uq <Õ~∞° ÛHÀ=_®xH˜
ã¨Ç¨Ü«∞Ñ¨_»`å~Ú? Uq <Õ~°∞ÛHÀ‰õΩO_® x~Àkè™êÎ~Ú? q^•ºi÷Ö’ U^À
Ö’ÑÖ =ÙO>Ë q∞#Ç¨, É’^è#Œ JO`å <Õ~∞° ÛHÀ=_®xH˜ LÑ¨Hiõ ã¨∞OÎ ^Œx,
HÍ|\˜ ì =∞#O PÖ’zOK« = Åã≤ O ^Œ Ö Ï¡ Ñ≤ Å ¡ Å ∞ Uq∞ <Õ ~ ° ∞ ÛHÀ"åÖ’
x~°~‚ ÚOK«_O» Jx =∞#O ÉèÏqã¨∞OÎ \ÏO. JO^Œ∞KÕ`<« ,Õ =∞#O D „Ñ¨âfl◊
^Œi^•Ñ¨ÙQÍ "Õã∞¨ HÀ=Ú.
Láê^è•ºÜ«ÚÅ"≥∞ÿ# =∞#O KÕ¿ã H˘xfl Ñ¨#∞Å∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_®xH˜
™êÜ«∞Ñ¨_»`å~Ú. H˘xfl ˆH=ÅO x~°∞Ñ¨Ü≥∂QÆOQÍ =ÙO\Ï~Ú. =∞iH˘xfl
ã¨∞ã¨Ê+ì̈OQÍ, Ç¨xHõ~=° ∞=Ù`å~Ú Jx =∞#O QÆ∞iÎOK«QeÆ y`Õ =∞#O KÕ™ÈÎ#fl
Ñ¨#∞ÅÖ’ Uk Z@∞=O\˜k J<Õ q+¨Ü∂« xfl =∞#O „Ñ¨tflOK«∞HÀ=K«∞Û.
J~Ú`Õ, Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ =∂„`«"Õ∞ J@∞=O\˜ „Ñ¨â◊flÅ#∞ J_»QÆ=K«∞Û.
q^•º~°∞÷Å`À ~ÀA"ås Ñ¨xx, "åi ["å|∞Å#∞ Ñ¨sH˜ΔOKÕO^Œ∞‰õΩ
qxÜ≥∂yOK«=K«∞Û. É’^èŒ<å=∂~åæÅ#∞ "≥∞~°∞QÆ∞ÑïKÕO^Œ∞‰õΩ KÕ¿ã W`«~°
Jxfl~°HÍÅ Ñïâ’^è#Œ ÃÑ‰õΩ¯=∂~°∞¡ Ys^≥#· `å`å¯eHõ á¶êº+¨#∞, ÖË^• L`«Î
Ñ¨xH˜=∂e# Ñ¨#∞Å‰õΩ =∂„`«"∞Õ ^•ifã¨∞OÎ @∞Ok.
Pi÷Hõ ~°OQÍxfl q∞#Ç¨~Ú¿ãÎ, |Ç¨ïâß q^Œº J<Õ^Õ =∂#=
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ `åÅ∂‰õΩ Ju ÃÑ^ŒÌ ~°OQÆO, J~Ú`Õ, D ~°OQÆOÖ’ ã≤^•úO`åxH©
J#∞Éèí"åxH© =∞^èŒº ^Œi^•Ñ¨ÙQÍ ãÖ|O^èŒO ÖË^Œ∞. D ~°OQÆOÖ’ =Ù#fl
ã≤^•úO`åÅ#∞ Jq PK«~} ° Ö’ Ñ¨x KÕ™êÎÜ∂≥ , ÖË^À Ñ¨sHΔ̃OKÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨[Å∞
J~°∞^Œ∞QÍ =∂„`«"∞Õ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞<Î åfl~°∞. J~Ú`Õ, Ñ¨x KÕÜ∞« x ã≤^•úO`åÅ#∞
u~°ã¯¨ iOKåÅ#fl =∂~°∞ÛHÀ"åÅ#fl Ñ¨sHΔ̃OK«_O» `«ÑÊ¨ xãï J=ã¨~O°
S^Œ= `«~Q° uÆ QÆkÖ’, "Õ∞=Ú L=∞‡_çQÍ „áê^äqŒ ∞Hõ Hõ$+≤ KÕã#≤ Ñ¨Ù_»∞
aÖò Ç¨ÏÖò, <Õ#∞ XHõ q+¨Ü∂« xfl ãïQÍ<Õ QÆ=∞xOKå=Ú. =∞# `«~Q° uÆ
QÆ^Œ∞ÅÖ’ KåÖÏ =∞Ok q^•º~°∞÷Å∞ KåÖÏ `«‰õΩ¯=QÍ <Õ~°∞ÛHÀ=_®xH˜
HÍ~°}O "åi JãÖ|^Œú PÖ’K«#Å∞, ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ Ñï+¨¯iOKÕ J#∞z`«
=ÓºÇ¨Å#∞ =ÙÑ¨Ü∂≥ yOK«_"» ∞Õ . <Õ#∞ KåÖÏ HÍÅO =~°‰Äõ QÆ∞iÎOK«x =∞~À
q+¨Ü«∞O =ÙOk: =∞#O, =∞# `«~°QÆu QÆk, Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞QÍ =∞#
™ê÷#O JO>Ë P[˝Å∞ *Ïs KÕ¿ã"å~°∞. <åºÜ«∞ xˆ~`‚ Å« ∞, „ˆQ_£Å∞ WKÕÛ"å~°∞QÍ,
Ñ≤ÅÅ¡ D =ÓºÇ¨Å‰õΩ =∞#"Õ∞ =¸ÅO. QÆ}`˜ O« , ÖË^• K«^=Œ _»O, ÖË^•
LK«ÛiOK«_O» , ÖË^• K«i„`«Å#∞ <Õ~∞° ÛHÀ=_»O `åÅ∂‰õΩ ã¨=∞ã¨ºÅ∞ Ñ≤ÅÅ¡
=ÓºÇ¨Å‰õΩ =¸ÅO HÍ^Œ∞. =∞#"Õ∞ Jã¨Å∞ ã¨=∞ã¨º. =∞##∞ `«@∞ì‰Ωõ <ÕO^Œ∞Hˆ
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞ =ÓºÇ¨Å#∞ `«Ü∂« ~°∞KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~°∞.
<å#∞OzQÍh, XHõi #∞Oz "Õ~˘Hõ~°∞QÍh Ñ≤Å¡Å∞, Z@∞=O\˜
„Ñ¨=∂^Œ cèu ÖË‰õΩO_®áÈ"åÅO>Ë UO [~°QÍe? `å=Ú Ñ¨ã≤"å~°∞QÍ
=Ù#flÑ¨Ê\˜ÖÏ, =∞~À =∂~°∞ "åã¨"Î åxfl „QÆÇÏ≤ OKÕO^Œ∞HÔ · L`«∞ûHõ``« À =ÚO^Œ∞‰õΩ
™êˆQO^Œ∞‰õΩ J#∞=ÙQÍ `«~°QÆu QÆkx `«Ü«∂~°∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ U q^èŒOQÍ
™êÜ«∞Ñ¨_Q» ÅÆ #∞ J<Õ q+¨Ü∞« "≥∞ÿ <Õ#∞ `«~∞° "å`« KåÖÏ HÍÖÏxH˜ =∞#ã¨∞
ÃÑ\Ïì#∞. =∞~À áê~îâ° ßÅÖ’ K≥`· #« º=O`«OQÍHõO>Ë Z‰õΩ¯= ~ˆ MÏ=∂„`«OQÍ
`«~#°̊ Éè~í #°̊ Ñ¨_<» å~°OaèOKå#∞. Wk Láê^è•ºÜ«Úx QÆ∞~°∞`«~° Hõ~=Î° ºO.
z#fl Ñ≤ÅÅ¡ q+¨Ü∞« OÖ’ Wk =∞iO`« x[O. ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ O`« Pã¨H^Î˜ •Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ ,
L`åûÇ¨ÏHõ~°"≥∞ÿ#, J~°÷=O`«"≥∞ÿ#, =Úã¨∞QÆ∞Å∞ ÖËx, P"ÕâßÅÑ¨~°OQÍ
ˆ H Δ = ∞Hõ ~ ° " ≥ ∞ ÿ # „Ñ¨ Ñ ¨ O Kåxfl, ÖË ^ • =∂#= J#∞Éè í " åxfl Ñ≤ Å ¡ Å ‰õ Ω
JOkOK«QÆÅQÍe.
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ, `«=∞ Wà◊§Ö’<Õ É’kèOK«∞‰õΩ<Õ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ ÃÑ^ŒÅÌ ∞ KÕ¿ãk
W^Õ. ''\©Kü Ü«Ú=~ü F<£—— J<Õ <å Ñ¨ÙãÎ̈HOõ Ö’, "å~°∞ P Ñ¨x ZÖÏ KÕ™êÎ~À
<Õ#∞ ã¨q=~°OQÍ =i‚OKå#∞. W@∞=O\˜ `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ `«=∞ Ñ¨^`úŒ ∞« Å
QÆ∞iOz K≥¿ÑÊ q+¨Ü∂« Å #∞Oz, `«~Q° uÆ QÆkÖ’ Ñ¨x KÕ™ÈÎ#fl Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞
Ñ¨Å∞ LÑ¨Ü∂≥ QÆH~õ "° ∞≥ #ÿ JOâßÅ#∞ <Õ~∞° ÛHÀ=K«∞Û.
ÉèÜ
í ∞« =Ú –
"≥·Ñ¶¨Åº=Ú

Ñ≤ÅÅ¡ #∞ XHõi #∞Oz =∞~˘HõiH˜ ÉÏ^èºŒ `« HõeyOKåÅx <Õ#∞
WO`«‰Ωõ =ÚO^Õ „"å™ê#∞. J~Ú`Õ, WHõ¯_» <Õ#∞ Éè∫uHõ Ç≤ÏOã¨ QÆ∞iOz
ÃÇÏK«∞ÛQÍ PÖ’zOK«_O» ÖË^∞Œ . (J~Ú`Õ, Wk Jxfl KÀ@¡ XHõ ã¨=∞¿ãº.
z#fl `«~Q° `Æ ∞« ÅÖ’ ‰õÄ_® Wk ã¨=∞¿ãº.) <Õ#∞ =∂\Ï¡_∞» `«∞#flk Pu‡Hõ
Ç≤ÏOã¨ QÆ∞iOKÕ. `å=Ú K«∂ã≤# `«~Q° uÆ QÆ^∞Œ ÅÖ’, `«=∞ #∞Oz PtOK«|_ç#
Ñ¨#∞Å#∞ KÕÜ∞« ÖËx, ÖË^• `«ÑC¨ QÍ KÕ¿ã q^•º~°∞Å÷ #∞ "åi ™ê\˜ q^•º~°∞Ö÷ Ë
ÑïÇ¨ãÖ KÕÜ∞« _»O, JO`«HOõ >Ë ‰õÄ_® `«~K° ∞« QÍ "åi Láê^è•ºÜ«ÚÖË
WÖÏ KÕÜ∞« _»O QÆ∞iOz =O^ŒÖÏk =∞Ok Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ <å`À K≥áêÊ~°∞.
=∂r Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞, tHõΔ}Ö’ L#fl Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞, `«=∞ Ñ≤Å¡Å‰õΩ
`å"Õ∞ É’kèOK«∞‰õΩO\’#fl `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞, WHõ ã¨fiÜ«∞OQÍ Ñ≤ÅÖ¡ Ë ‰õÄ_® D
ãÖQÆu K≥áêÊ~°∞. áê~îâ° ßÅÖ’x Ñ¨Å∞=Ù~°∞ q^•º~°∞Å÷ ∞, `«=∞ Láê^è•ºÜ«ÚÅ
ÑïÇ¨ãÖ QÆ∞iOz ÉèíÜ«∞Ñ¨_»¤@∞¡QÍ<Õ `«=∞ `À\˜"åi "≥H˜¯iO`«Å‰õΩ,
u~°™ê¯~åxH˜ ‰õÄ_® JO`«QÍ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_∞» `«∞<åfl~°∞.
<Õ#∞ S^Œ= `«~Q° uÆ QÆkÖ’ É’kèOK«_O» P~°OaèOz#Ñ¨C_»∞, D
Ñïã≤÷u =∂ˆ~ÛO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü«∞uflOKåÅx x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ<åfl#∞. D ã≤÷u
<Õ~°∞ÛHÀ=_®xfl ZÖÏ „Ñ¨ÉèÏq`«O KÕã¨∞ÎO^Œ<Õ ÃÑ^ŒÌ ã≤^•úO`«O Un D
x~°Ü
‚ ∂« xH˜ HÍ~°}O HÍ^Œ∞. J@∞=O\˜ ã≤^•úO`åÅ∞ `«~∞° "å`« =KåÛ~Ú.
<å‰õΩ ™ê^è•~°}OQÍ Ñ≤ÅÅ¡ O>Ë W+Öì Hõ#∞Hõ, "åi ™êxfl^è•ºxfl P#Ok™êÎ#∞
Hõ#∞Hõ, "å~°∞ Ñ≤^ÑŒ ¨ |∞^Œ∞Åú `À, „‰õÄ~°OQÍ#∂ „Ñ¨=iÎOK«_O» <å‰õΩ Jã¨ÇÏ¨ ºO
Hõ#∞Hõ <Õ#∞ D x~°Ü ‚ ∞« O fã¨∞‰õΩ<åfl#∞.
Ñ¨Å∞ q^è•Å∞QÍ `≥e"≥·#, =∞Oz`«#OQÆÅ Láê^è•ºÜ«Úx =^ŒÌ
K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl <åÅ∞QÆ= `«~°QÆu q^•º~°∞÷ÅÖ’ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ <å `«~°QÆuH˜
KÕ~∞° ‰õΩ<Õ"å~°∞. P Láê^è•ºÜ«ÚxH˜ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ W`«~° Láê^è•ºÜ«ÚÅ ÖÏQÍ<Õ,
`«# `«~°QÆu QÆkH˜ `å<Õ UÔH·Hõ JkèHÍiHõ =¸ÅO Jx, Éèí„^Œ`«#∞
HõeÊOKÕ^•x#x ÉèÏqOK«∞‰õΩ<Õ |Å"≥∞#ÿ =∂#ã≤Hõ J=ã¨~O° LOk. P"≥∞O>Ë
q^•º~°∞Å÷ Ñ¨@¡ Ñ≤^ÑŒ ¨ |∞kú`À „Ñ¨=iÎOKÕk HÍ^Œ∞. P"≥∞ `«~Q° uÆ Ö’ Ñ¨Å∞=Ù~°∞
q^•º~°∞Å÷ ∞ P"≥∞#∞ ÉÏQÍ W+ì̈Ñ_¨ "Õ å~°∞. J~Ú`Õ, q^•º~°∞Å÷ ∞ `«=Ú‡ `å=Ú
Ñ≤^ÑŒ ¨ |∞kú`À =º=Ç¨ÏiOK«_®xfl JiHõ>OìË ^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOKåÅ<Õk P"≥∞‰õΩ
ZÑ¨C_»∂ `«@Öì ^Ë <Œ kÕ ã¨∞ã¨Ê+ì̈O. `«~Q° uÆ x ÉèQí flÆ Ñ¨~K° ÖÕ Ï D Ñ≤^ÑŒ ¨ |∞^Œ∞Åú ∞
QÍ=Ù Hˆ HõÅ`À#∞, ÖË^• Ç≤ÏO™ê ~°∂ÑÖÖ’#∞ L#flÑ¨C_»∞ =∂„`«"∞Õ P"≥∞
*’HõºO KÕã∞¨ ‰õΩ<Õk. |Ç¨ïâß P"≥∞ D q+¨Ü∞« OÖ’, D ~°H"õ ∞≥ #ÿ „Ñ¨âfl◊ Å∞
J_çˆQ J=HÍâ◊O LOk. ''Ñ≤Å¡Å∞ XHõi`À =∞~˘Hõ~°∞ Ñ≤^ŒÑ¨ |∞kú`À
=º=Ç¨ÏiOz#O`« =∂„`å# =KÕÛ LÑ¨„^Œ=O Uq∞\˜. <Õ#∞ KÕÜ∞« =Åã≤#
KåÖÏ W`«~° Ñ¨#∞Å∞ LO_»QÍ, P ã¨=∞ã¨ºÃÑ· ZO^Œ∞‰õΩ „â◊^úŒ K«∂áêe?——
|Ç¨ïâß P"≥∞ =∞~˘Hõq^èŒOQÍ ‰õÄ_® PÖ’zOz LO_»=K«∞Û.
Ñ¨Å∞=Ù~°∞ ÃÑ^Œ"Ì åi ÖÏQÍ<Õ, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ‰õÄ_® ''ã¨ÇÏ¨ [OQÍ—— „‰õÄ~°∞Å∞ Jx
P"≥∞ ÉèÏqOz LO_»=K«∞Û. D q+¨Ü∞« OÖ’ `å#∞ KÕÜ∞« QÆeyOk Uq∂ÖË^xŒ
P"≥∞ J#∞H˘x LO_»=K«∞Û. |Ç¨ïâß, Hˆ =ÅO Ñ≤ÅÅ¡ „‰õÄ~°`fi« OÃÑ· "≥Å∞Ñë
Ñï^è∞Œ Å#∞ =∂„`«"∞Õ `å#∞ J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ ÃÑ@ìQÅÆ #<Õk P"≥∞ Jaè„áêÜ«∞O
HÍ=K«∞Û. ÖË^•, Ñ≤Å¡Å∞ =∞OzQÍ<Õ „Ñ¨=iÎã¨∞Î<åfl~å (`å#∞ HÀ~°∞‰õΩ#flk
"å~°∞ KÕã∞¨ <Î åfl~å) J<Õ =∂„`«"∞Õ P"≥∞ K«∂ã¨∞OÎ _»=K«∞Û, ÖË^•, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ K≥_∞» QÍ
(`å#∞ K≥Ñ≤Ê#k KÕÜ«∞HõáÈ=_»O) „Ñ¨=iÎã¨∞Î<åfl~å Jx =∂„`«"Õ∞ P"≥∞
K«∂ã¨∞ÎO_ç LO_»=K«∞Û. D „Hõ=∞OÖ’, Ñ≤Å¡Å∞ XHõi`À XHõ~°∞ ZÖÏ
„Ñ¨=iÎã¨∞Î<åfl~°<Õk P"≥∞ QÆ∞iÎOK«ÖËHõ áÈ~Ú LO_»=K«∞Û. ˆH=ÅO XHõ¯
ãÖ=`«û~°O „H˜`"« ∞Õ <å q∞„`«∞~åÅ∞ XHõ~∞° D „áêO`«OÖ’x XHõ ''J`«∞ºÎ `«=Î ∞——
áê~îâ° ßÅÖ’ [iy# ãÖÑ¶∞¨ @# K≥ÑÊ≤ Ok. P"≥∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞~åe Ñ¨^àÕ §◊ ‰õÄ`«∞~°∞
áê~î ° â ßÅÖ’ K« ^ Œ ∞ =Ù`ÀOk. P"≥ ∞ `À\˜ Ñ≤ Å ¡ Å ∞ P"≥ ∞ `À Z=fi~° ∞
=∂\Ï¡_‰» Äõ _»^<Œ Õ ‰õΩ„@ KÕã≤ ÉÏ^èÃŒ Ñ\Ïì~∞° . D =º=Ç¨~°O KåÖÏ "å~åÅáê@∞
™êyOk. J~Ú`Õ, "åi Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ nxx HõhãÖ QÆ=∞xOK«Ö^Ë ∞Œ .
=∞Ozk, W=hfl Ñ¶∞¨ @# [iyáÈ~Ú# `«~∞° "å`« KÕ¿ã PÖ’K«#Å∞.
q^•º ãÖ=`«û~°O P~°OÉè"í ∞≥ #ÿ `«~åfi`«, P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <Õ#∞ QÆ=∞xOz#
q+¨Ü«∂Å∞ L<åfl~Ú. Ñ≤Å¡Å∞, <å ^Œ$+≤ìÖ’ Ñ¨_ÕO^Œ∞‰õΩ, `«=∞ `À\˜
q^•º~°∞Å÷ ÃÑ· ÃÑK· ~Õ Ú ãÖáêkOKÕO^Œ∞‰õΩ KåÖÏ P„`«∞`«QÍ „Ñ¨Ü∞« uflOKÕ"å~°∞.
W`«~°∞Å QÆ∞iOz Kå_ôÅ∞ K≥¿ÑÊ"å~°∞. ''Ç¨ÏŸÖòìQÍ~°∞ Ñ¶¨ÖÏ<å – Ñ¶¨ÖÏ<å
q^•ºi÷ WÖÏ J<åfl_»∞ ÖË^• D q^èOŒ QÍ KÕâß_»∞—— JO@∂ <å =^Œ‰Ì Ωõ
`«~K° ∞« QÍ =zÛ K≥¿ÑÊ"å~°∞. Wk <å‰õΩ Ñ¨~=° ∞ Jã¨ÇÏ¨ ºHõ~"° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« O.
nxx <Õ#∞ Éèií OK«Ö#Ë ∞. HÍ|\ì̃, D HÍHõ=∞‡ Hõ^ÅŒä `À Ñ≤ÅÅ¡ ∞ <å =^Œ‰Ì Ωõ
=zÛ#Ñ¨C_»∞, <Õ#∞ "åi Hõà§◊ Ö’H˜ ã¨∂\˜QÍ K«∂ã¨∂,Î =∞$^Œ∞"≥#· J~Ú`Õ
^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ Q˘O`«∞Hõ`À, ''h ãÖQÆu h=Ù K«∂ã¨∞HÀ—— Jx K≥¿ÑÊ"å_çx. "å~°∞
YOQÆ∞ u<Õ"å~°∞. <À~°∞ "≥à§◊ Éˇ>"ìË å~°∞. `«~K° ∞« QÍ ''h ãÖQÆu h=Ù K«∂ã¨∞HÀ——
Jx <Õ#∞ ~Ô O_»=™êi ‰õÄ_® K≥ÑÊ¨ =Åã≤ =KÕÛk. `«~åfi`« <Õ#∞ D q^èOŒ QÍ
‰õÄ_® H˘xfl=∂~°∞¡ K≥¿ÑÊ"å_çx. ''<å‰õΩ K≥ÑÊ≤ #O^Œ∞‰õΩ ^è#Œ º"å^•Å∞. ™êÜ«∞O
KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ q∂~°∞ KÕã∞¨ #Î fl „Ñ¨Ü∞« `åflxfl <Õ#∞ Jaè#Okã¨∞<Î åfl#∞. J~Ú`Õ
(<å Hõà§◊ "≥Ñ· Ù¨ "ÕÅ∞ K«∂Ñ¨Ù`«∂) <Õ#∞ K«∂_»QÅÆ #∞, (K≥=ÙÅ∞ K«∂Ñ¨Ù`«∂) <Õ#∞
q#QÆÅ#∞, <Õ#∞ K«∂_»QeÆ y#, q#QÆey# ^•x`À <Õ#∞ KÕÜ∞« =Åã≤Ok
KåÖÏ LOk. HÍ|\˜,ì Z=Ô~<· å x[OQÍ QÍÜ«∞Ñ¨_`ç Õ q∞#Ç¨ ÖË^• Éè∫uHõOQÍ
„Ñ¨=∂^ŒOÖ’ LO>Ë q∞#Ç¨, =¸_»∞ "Õà§◊ `À H˜\ H˜ x© Ñ¨@∞ìHÀx "ÕàÏ§_»∞`«∂
("Õ∞=Ú =¸_»= JO`«ã∞¨ ÖÎ ’ L<åfl=Ú) LO>Ë q∞#Ç¨ WOˆHq∞ q<ÕO^Œ∞‰õΩ
ã≤ÔúŒ QÍ ÖË#∞.—— nx`À JÜ≥∂=∞Ü«∞OÖ’ Ñ¨_ç Ñ¶~≤ åº^Œ∞ KÕã#≤ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "≥#‰õΩ¯
"≥o§áÈÜÕ∞"å~°∞. Wk U `«~Ç° ¨ `«~Q° uÆ QÆk? J~Ú`Õ, "å~°∞ <å ã¨ÊO^Œ#
`åÅ∂‰õΩ áê~îåxfl "ÕQÆOQÍ<Õ <Õ~°∞Û‰õΩ<Õ"å~°∞. Ñ¶≤~åº^Œ∞Å Ñ¨~°OÑ¨~° H˘kÌ
"å~åÅÖ’<Õ PyáÈÜÕ∞k.
ã¨ÇÏ¨ HõiOK«∞‰õΩ<Õ `«~Q° uÆ QÆkx `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« QÆey`Õ, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ XHõi
#∞Oz XHõ~∞° KåÖÏ <Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°<Õ ã≤^•úO`«O JÑ¨Ê\’¡ <å =∞#ã¨∞ûÖ’
ÖË^Œ<Õ q+¨Ü«∂xfl =∞~À=∂~°∞ =HÍ¯}ÕK«hÜ«∞O_ç. D q+¨Ü«∞O <å‰õΩ
Z=Ô~<· å ã¨∂zOz<å |Ç¨ïâß <Õ#∞ JÑ¨#=∞‡HõO`À<Õ LO_ç LO_Õ"å_çx.
ãÖ‰õΩz`«`åfixfl, Ñ≤^ÑŒ ¨ |∞^Œ∞Åú #∞, „‰õÄ~°`åfixfl <å‰õΩ ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ O`«"∞Õ ~°‰Ωõ ,
P¿ÑO^Œ∞‰õΩ =∂„`«"∞Õ <Õ#∞ „Ñ¨Ü∞« uflOKå#∞. D ^èÀ~°}∞Å∞ `«~Q° uÆ QÆkÖ’#∞,
<å Ñ¨xÖ’#∞ <å‰õΩ#fl P#O^•xfl K≥_Q» ˘>Ëqì QÍ HÍ|>Ëì JÖÏ KÕ¿ã"å_çx.
<å #∞Oz KåÖÏ ãÖHˆ `åefl JO^Œ∞‰õΩ#fl q^•º~°∞Å÷ ∞, `å=Ú KÕã∞¨ #Î fl^•xx
ãÖ`À+ÖQÍ PÑ≤ "Õ¿ã"å~°∞. `«~∞° "å`« "å~°∞ Ñ¨~ã° Ê¨ ~°O ã¨ÇÏ¨ HõiOK«∞H˘<Õ
`«~Q° uÆ QÆkx ã¨$+≤Oì KÕ"å~°∞. `«~∞° "å`« "å~°∞, J@∞=O\˜ `«~Q° uÆ QÆkÖ’
ZÖÏ ™êÜ«∞Ñ¨_Q» ÅÆ ~À, <Õ~Ê° QÆÅ~À, XHõi #∞Oz XHõ~∞° <Õ~∞° ÛHÀQÆÅ~À <å‰õΩ
É’^èŒÑ¨~°K«QÆeQÍ~°∞. WO^Œ∞Ö’ <å áê„`«, D q^èŒ"≥∞ÿ#k [iˆQÖÏ
J#∞=∞uOK«_O» , JÖÏ [iˆQO^Œ∞‰õΩ Ñïã≤`÷ ∞« Å#∞ J#∞=∞uOK«_O» =∂„`«"∞Õ .
WHõ, JÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞#flO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ ãÖ`À+¨Ñ¨_»∞`«∞<åfl#x Ñ≤Å¡Å∞
QÆ=∞xOK«QeÆ Qˆ ÖÏ KÕ¿ã"å_çx.
W^ŒO`å áê~îâ° ßÅÅ∞ ÖË^• Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ Ju `ÕeHõQÍ KÕÜ∞« QÆey#
Ñ¨x. "åiÑ¨Ê\˜Hˆ Y~°∞Û ÃÑ_»∞`«∞#fl^•xHõO>Ë Z‰õΩ¯= ^è#Œ =ºÜ«∞O Ug∞
HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ, nxÖ’ XˆH ã¨=∞ã¨ºÖÏ¡, Wk QÆ#∞Hõ áê~îâ° ßÅ q^è•#OQÍ
KÕÜ∞« |_ç LO_»Háõ È`Õ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOz# Láê^è•ºÜ«ÚÅ∂, ã¨=∞ã¨ºÖ’
Ñ¨_`» å~°∞– <Õ#∞ W|ƒOkÖ’ Ñ¨_#ç >Ë,¡ l"£∞ ¿ÇÏ~üfl_®<£ W|ƒOkÖ’ Ñ¨_#ç >Ëì
(k "Õ W\ò ã¨áÈ*ò_∞» @∂ ch K«∂_»O_ç). JÖÏˆQ áê~îâ° ßÅ q^è•<åÅ‰õΩ
aè#fl"≥∞#ÿ PÖ’K«#Å „Hõ=∞OQÆÅ JO^Œ~∞° Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ W|ƒOkÖ’ Ñ¨_#ç >Ë.¡
PÖ’K«#Å „Hõ=∞O. D Ñ¨^|Œ O^èOŒ "åÖËãπ ã‘"ì <≥ û£ „"åã≤# Hõq`«
#∞Oz =zÛOk. P Hõq`« ¿Ñ~°∞, ''H©ÅHõ Ñ¨tÛ=∂# PÖ’K«#Å „Hõ=∞O.——
<å PÖ’K«#Å „Hõ=∞O QÆ∞iOz# H˘O`« ã¨~Ô #· K«∂KåÜ«∞ J=QÍÇ¨Ï#
g∞H˜KÛÕ O^Œ∞‰õΩ, <Õ#∞ '‰õÄº— QÆ∞iOz K≥|∞`å#∞.
aÖòÇÏ¨ Öò`À Hõeã≤ <Õ#∞ Ñ¨x KÕã#≤ `˘eáê~îâ° ßÅÖ’, `«~Q° uÆ QÆk
Ñ¨xx aÖò <å‰õΩ Z‰õΩ¯=QÍ JÑ¨ÊyOKÕ"å_»∞. z#fl `«~Q° `Æ ∞« ÅÖ’x XHõi^Œ~Ì ∞°
Láê^è•ºÜ«ÚÅ`À Hõeã≤ `å#∞ QÆ}`˜ « Ñïâ’^è#Œ KÕÜ∞« _»OÖ’ `«Å =Ú#HõÅ∞
J=@O WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O. j`åHÍÅO z=i <å\˜H˜ JO>Ë áê~îâ° ßÅÖ’x
<å ~Ô O_»= ãÖ=`«û~°ÑÙ¨ =ãÖ`«HÍÅO <å\˜H,˜ P `«~Q° uÆ aÖòkQÍ HõO>Ë
^Œi^•Ñ¨Ù Ñ¨ÓiÎQÍ <å^Õ J~ÚºOk. aÖòHOõ >Ë ‰õÄ_® <Õ#∞ `«~Q° uÆ QÆkÖ’
ÃÇÏK«∞Û™ê÷~Ú â◊ÉÏÌÅ#∞, HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ ã¨ÇÏ≤ OK«QeÆ Qˆ "å_çx. JO`ÕHÍ^Œ∞,
W+¨Ñì _¨ "Õ å_çx. JO^Œ∞KÕ`« <Õ#∞ ^•xh J#∞=∞uOKÕ"å_çx. J~Ú`Õ, Wk
<å‰õΩ XHõ ã¨=∞ã¨º `≥zÛÃÑ\Õì k. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ XHõi`À XHõ~∞° =∂\Ï¡_∞» ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ,
XHõi ™êxflÇ≤Ï`åºxfl XHõ~∞° P#OkOK«_®xH˜ "åiH˜ Ñ¨Ù+¨¯Å"≥∞#ÿ J=HÍâ◊O
W"åfiÅx <Õ#∞ HÀ~°∞‰õΩ<åfl#∞. J~Ú`Õ, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Z‰õΩ¯= â◊HQÎ˜ ÅÆ "å~°∞, L`Õ[Î O
HõÅ"å~°∞. ^•x`À "å~°∞ â◊$uq∞Oz áÈÜÕ∞"å~°∞. JÅ¡ix J^Œ∞Ñ¨Ù KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
<å‰õΩ XHõ =∂~°Oæ J=ã¨~=° ∞~ÚOk. `«ÑÊ¨ xãï J~Ú`Õ JÅ¡ix Ñ¨ÓiÎQÍ
J^Œ∞Ñ¨Ù KÕÜ∞« =Åã≤ =KÕÛk. `«~Q° uÆ QÆkx âßâ◊fi`«OQÍ =∞ø# ã¨=Ú„^ŒOÖÏ
LO_®Åx <Õ#∞ HÀ~°∞HÀÖË^∞Œ . J~Ú`Õ, =∞ø#OQÍ LO_»=Åã≤OkQÍ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
K≥ ¿ ÑÊ Ñ¨ x Ö’H˜ – JO>Ë , "åiÃÑ· QÆ \ ˜ ì Q Í JiKÕ Ñ¨ x Ö’H˜ <Õ # ∞
kQÆ^ŒÅK«∞HÀÖË^Œ∞.
JO^Œ∞KÕ`« <Õ#∞ ‰õÄº#∞ Hõ#∞Q˘<åfl#∞. D Pq+¨¯~°} J=ã¨~=° ∞x
ZO^Œ∞‰õΩ ÉèÏqOKå<À Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ q=iOKå#∞. "å~°∞ =∂\Ï¡_∞» ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
Ñ¨Ù+¨¯ÅOQÍ J=HÍâßÅ∞ W=fi_»O <å‰õΩ W+¨ì"Õ∞#x K≥áêÊ#∞. J~Ú`Õ,
H˘xfl=∂~°∞¡ P â◊|OÌ KåÖÏ ÃÇÏK«∞Û ™ê÷~ÚH˜ ÃÑiyáÈ`«∞O^Œx "åiH˜ K≥áêÊ#∞.
<Õ<^Õ <·≥ å q=iOKÕO^Œ∞HÀ, K≥¿ÑÊO^Œ∞HÀ H˘xfl™ê~°∞¡ xâ◊≈|ÌO J=ã¨~=° ∞ø`«∞O^Œx
q=iOKå#∞. HÍ|\ì̃, <å‰õΩ =∞ø#O J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ Ñ¨C_»∞, <Õ#∞ É’~°∞Ã¤ Ñ· XHõ
=¸Å ÃÑ^Œ|Ì _çÖ’ '‰õÄº— JHõ~Δ åxfl „"å™êÎ#x "åiH˜ K≥áêÊ#∞. Wk P~°OÉè"í ∞≥ #ÿ
`«~åfi`«, áê~îâ° ßÅ `åÅ∂‰õΩ „áê=∂}˜Hõ x|O^è#Œ PK«~} ° Ö’H˜ =zÛOk.
KÕ~Ú ZuÎ J#∞=∞u fã¨∞‰õΩO>Ë q∞#Ç¨ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∂\Ï¡_~» å^Œ∞. XHõ ÃÑ^ŒÌ
HÍ~°∞É¤ ’~°∞Ã¤ Ñ· <Õ<˘Hõ x|O^è#Œ „"å™ê#∞. ''É’~°∞Ãì Ñ· ‰õÄº L#flÑ¨C_»∞ KÕ`∞« Å∞
ZuÎ#"å~°∞, J#∞=∞u fã¨∞‰õΩ#fl"å~°∞ q∞#Ç¨ W`«~∞° Öˇ=fi~°∞ =∂\Ï¡_~» å^Œ∞.——
Jk ‰õÄº "åHõºO. ‰õÄº J<Õ JHõ~Δ O° É’~°∞Ã¤ Ñ· L#flÑ¨C_»∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ QÆ#Hõ
=∂\Ï¡_`ç ,Õ "åi ¿Ñ~°‰¡ Ωõ Z^Œ∞~°∞QÍ <Õ<˘Hõ ãÖHˆ `åxfl „"å¿ã"å}˜.‚ nxx
''"åiH˜ XHõ ‰õÄº#∞ W=fi_»O——QÍ ¿Ñ~˘¯<Õ"åà◊§O. g∞‰õΩ =zÛ# „Ñü ‰õÄº‰õΩ,
`«~°QÆ`«∞Å =∞^èŒº q~å=∞ã¨=∞Ü«∞OÖ’, g∞~°∞ P_»∞HÀ=_®xH˜ |Ü«∞\˜H˜
"≥àı§=ÚO^Œ∞QÍ ‰õÄº "åHÍºxfl „"åã≤f~åe. 3 ‰õÄºÅ∞ JO>Ë, =¸_»∞
"åHÍºÅ∞.
`«~åfi`« <Õ#∞ P "åHÍºxfl H˘OK«O z#flkQÍ KÕâß#∞. Ñ≤Å¡Å
q~å=∞ã¨=∞Ü«∂xfl â◊$uq∞Oz ‰õΩkOz"ÕÜ«∞_»O <å‰õΩ W+¨ìO ÖË^Œ∞.
JO`ÕHÍ‰õΩO_®, q~å=∞ ã¨=∞Ü«∞O "åiH˜ KåÖÏ J=ã¨~=° ∞x ÉèÏqOK«_O»
WO^Œ∞‰õΩ áêH˜ΔHõ HÍ~°}O. ‰õÄº tHõΔ `åÅ∂‰õΩ x["≥∞ÿ# qÅ∞= ^•x
J"åO`«~åxfl HõeyOK«QÅÆ qÅ∞= HÍ=_»O ‰õÄ_® =∞~À áêH˜HΔ õ HÍ~°}O.
J "åHÍºÅ#xflO\˜x „"åÜ«∞_»OÖ’#∞ Jk XHõ¯ xq∞+¨"∞≥ <ÿ å ã¨~ˆ – ^•xÔH·
ã¨=∞Ü«∞O "≥zÛOK«_»OÖ’#∞ q∞QÆ`å Ñ≤Å¡ÅO^Œ~°∞ P@ ã¨÷ÅOÖ’H˜
ÑïÔQ`«∞Î`«∞#flÑ¨C_»∞, Ñ¨#∞Å#∞ K«Hõ¯ Éˇ@∞ì‰õΩO@∞#flÑ¨C_»∞ Jk ˆH=ÅO
J"åO`«~Ñ° Ù¨ qÅ∞=#∞ =∂„`«"∞Õ Hõey LO@∞Ok. nxfl „"åÜ«∞_®xÔH· "≥zÛOKÕ
XHõ¯ xq∞+Ö ‰õÄ_®, S^Œ∞ xq∞ëêÅO`«QÍ `«Ñ¨C Ñ¨xx KÕÜ«∞‰õΩO_®
PÑ¨_O» Ö’ JO`Õ ã¨=∞~°=÷ O`«"∞≥ #ÿ k. |Ç¨ïâß =∞iO`« Z‰õΩ¯=QÍ ‰õÄ_®
HÍ=K«∞Û.
HÍ|\ì̃ ‰õÄº JO>Ë J^Õ ‰õÄº#∞ "≥Ú^Œ@QÍ É’~°∞¤ g∞^Œ „"åã≤#Ñ¨Ù_»∞,
<Õ#∞ ^•x K«∞@∂ì z#fl w`« wâß#∞. (ˆ~MÏ z„`«O K«∂_»O_ç) WHõ D
q^èŒOQÍ ‰õÄº K«∞@∞ì w`«#∞ w¿ã=~°‰õΩ, Jk JkèHÍiHõOQÍ É’~°∞¤ÃÑ·
„"åÜ«∞|_ç#@∞¡ HÍ^Œx, ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ =∞Oz <åºÜ«∞"å^Œ∞Öˇ·# Ñ≤Å¡Å∞
"åkOK«<å~°OaèOKå~°∞. <Õ#∞ ^•xx JOwHõiOKå#∞. WHõ J@∞ `«~åfi`«,
"≥∞Å¡QÍ, Ñ≤Å¡Å∞ J`«ºO`« ãÖ`Àëêxfl HõeæOKÕ XHõ P#"å~Úuh
Pq+¨¯iOKå~°∞, ÖË^Œ∞, ÃÑOá⁄OkOKå~°∞. ‰õÄº#∞ <Õ#∞ „"åÜ«∞_»O
P~°OaèOK«QÍ<Õ "å~°O`å XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ ‰õÄx~åQÍxfl ÖË^• ã¨}∞QÆ∞_»∞#∞
ÖË^• â◊ÉÏÌxfl KÕ¿ã "å~°∞. Jk „Hõ"∞Õ } =∞iO`« aQÆ~æ Q° Í =∂ˆ~k. ‰õÄº#∞
<Õ#∞ JÅOHÍ~°„áêÜ«∞"≥∞#ÿ w`«Ö’H˜ LOKÕ@Ñ¨Ê\˜H˜ P â◊|OÌ H©K∞« =∞<Õ ^èfiŒ xQÍ
ÃÑiyáÈÜÕ∞k. <å KÕuÖ’x ã¨∞^Œ=Ì ÚHõ¯ É’~°∞¤ JOK«∞#∞ KÕ̂~ãïH˜, JO>Ë–
‰õÄº K«∞@∂ì w¿ã ~ˆ Y#∞ Ñ¨ÓiÎ KÕ¿ããïH˜, ãÖÑ¨Ó~°‚ =∞ø#O U~°Ê_Õk.
"Õ∞=Ú ‰õÄº‰õΩ JÅ"å@∞ Ñ¨_#ç H˘kÌ, <Õ#∞ ‰õÄº „"å¿ã =ÚO^Œ∞

Ñ≤ÅÅ¡ ∞ KÕ¿ã H©K∞« â◊ÉÏÌxH˜ ãÖ|OkèOz H˘xfl Ñ¨#∞Å#∞ KÕÜ∞« =Åã≤ LO^•
Jx JÑ¨C_»Ñ¨C_»∞ J#∞‰õΩO@∞O_Õ"å_çx. J~Ú`Õ, <Õ#∞ ^•x QÆ∞iOp
Ug∞ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë, <Õ#∞ ^•xfl W+ì̈Ñ_¨ "Õ å_çx. P â◊|OÌ
Ñ≤ÅÅ¡ J`åº#O^•xfl QÆ∞iOz, H˘`«^Î •xx Hõ#∞QÆ∞<Õ QÆ∞}O QÆ∞iOz <å‰õΩ
KåÖÏ `≥eÜ«∞ K≥¿ÑÊk. Ju™ê^è•~°}"≥∞#ÿ q+¨Ü∞« O QÆ∞iOz, "åiH˜ x[OQÍ
W+Öì ÖËx q+¨Ü∂« xH˜ ãÖ|OkèOz ‰õÄ_®, "å~°∞ U^À XHõ Pã¨H^Î˜ •Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ
^•xfl ZÖÏ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞QÆÅ~À Jk K≥¿ÑÊk. ‰õÄº Ñ¶ë`åÅxKÕÛÖÏ
KÕÜ∞« @OÖ’ Jk x[OQÍ ÉÏQÍ Ñ¨x KÕ¿ãk. P H©K∞« â◊|OÌ ‰õÄ_® XHõ
ÉèÏQÆ=∞x <Õ#∞ "≥Ú^Œ@QÍ ~ˆ MÏ =∂„`«OQÍ#∞, `«~åfi`« KåÖÏ PÖ’zOz
QÆ∞iÎOKå#∞. ‰õÄº#∞ <å`Àáê@∞QÍ `«=∞kQÍ ‰õÄ_® ™⁄O`«O KÕã¨∞H˘<Õ
Ñ≤Å¡Å Ñ¨^Œúu Jk. Jk <å`Àáê@∞QÍ "åik QÆ#∞Hõ, "å~°∞ ^•xx
Q“~°qOKÕ"å~°∞.
<Õ#∞ KåÖÏ™ê~°∞¡ HÀ~°∞‰õΩ<Õk =∞ø#OQÍ LO_»_®<Õfl– xâ◊≈ÉÏÌxfl
HÍ^Œ∞ Jx QÆ∞iÎOz, `«~åfi`« <Õ#∞ ‰õÄº#∞ =∂~°∞Û‰õΩ<åfl#∞. É’~°∞‰¤ Ωõ XHõ
=¸Å <Õ#∞ z#fl|_çÖ’ ‰õÄº J<Õ JHõΔ~åxfl „"åã≤#Ñ¨Ù_»∞, ã¨#flQÍ
=∂\Ï¡_∞» HÀ=_»O JOwHÍ~°=∞<Õ J~°O÷ =KÕÛk. aQÆ~æ Q° Í =∂\Ï¡_OÕ ^Œ∞‰õΩ,
=∂=¸Å∞QÍ „"å¿ã ‰õÄº x|O^è#Œ WÑ¨Ê\˜H© =iÎã∞¨ OÎ k.
XHõ ãÖ=`«û~°O `«~åfi`« =∞~À áê~îâ° ßÅÖ’ <å^ŒO@∂ XHõ S^Œ=
`«~Q° uÆ LO_Õk. uiy <Õ#∞ ‰õÄº#∞ „Ñ¨"âÕ Ã◊ Ñ\Ïì#∞. QÆÒ« Ö’x <å `«~Q° uÆ
QÆkÖ’ <Õ#∞ ‰õÄº#∞ Hõ#∞Q˘<åfl#x Ñ≤Å¡Å‰õΩ K≥áêÊ#∞. ^•xfl ZO^Œ∞‰õΩ
Hõ#∞Q˘<åfl<À ‰õÄ_® q=iOKå#∞. Jk ÉÏQÍ Ñ¨x KÕãO≤ ^Œx "åiH˜ K≥áêÊ#∞.
^•xx QÆ∞iOz, JO`«‰Ωõ q∞Oz <Õ#∞ "åiH˜ Uq∞ K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ,
‰õÄº#∞ „Ñ¨"âÕ Ã◊ Ñ\ì̃# XHõ "å~°O ÖË^• ~Ô O_»∞ "å~åÅÖ’ D `«~Q° uÆ Ñ≤ÅÅ¡ ∞
H©K∞« =∞<Õ â◊ÉÏÌxfl `«=∞O`«@ `å=ÚQÍ uiy Hõ#∞Q˘<åfl~°∞. <Õ#∞ ‰õÄº#∞
„"åÜ«∞@O K«∂ã≤#Ñ¨Ù_»∞, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "≥Ú^Œ@QÍ, aQÆ~æ Q° Í =∂\Ï¡_"Õ å~°∞. J~Ú`Õ,
Ju `«fi~°Ö’<Õ áê`« Ñ¨ûúŒ JO`å =zÛOk. "≥Ú^Œ@QÍ XHõ ‰õÄx~åQÆO,
Q˘}∞QÆ∞_»∞ P~°OÉèOí JÜÕ∞ºq. <Õ#∞ ‰õÄº#∞ ZO`« "ÕQOÆ QÍ „"åÜ«∞QÆe`æ Õ
JO`« "ÕQOÆ QÍ „"å¿ã"å_çx. Wk=~°Ö’ÖÏ H©K∞« â◊ÉÏÌxfl ~ˆ HÔ uÎOKÕk. J~Ú`Õ,
‰õÄº K«∞@∞ì ~ˆ Y#∞ <å ã¨∞^Œ=Ì ÚHõ¯ Ñ¨ÓiÎKÜ Õ ∞« QÍ<Õ H©K∞« â◊|OÌ J~°Oú `«~O° QÍ
PyáÈÜÕ∞k.
WÖÏ [iy#Ñ¨Ù_»∞, <Õ#∞ K≥ÑÊ¨ ÖË#O`«QÍ Pâ◊Û~°ºÑ¨_"Õ å_çx, ZO`À
P#O^ŒÑ¨_Õ"å_çx. `å=Ú Éèí„^Œ`« LO^Œx `«Åz# U `«~°QÆuÖ’<≥·<å,
Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ ‰õÄº#∞ „Ñ¨"âÕ Ã◊ Ñ_ç`,Õ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ J#u HÍÅOÖ’<Õ ‰õÄº `åÅ∂‰õΩ
H©K∞« =∞<Õ â◊ÉÏÌxfl Hõ#∞Q˘O\Ï~°x <Õ#∞ YzÛ`«"∞≥ #ÿ x~åú~} ° ‰õΩ =KåÛ#∞. P
â◊ÉÏÌxfl J#∞=∞uOKÕ q"ÕHOõ Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ LO^Œx <Õ#∞ PtOKå#∞.
XˆH XHõ¯=∂~°∞, P `«~åfiu `«~Q° uÆ Ö’ ‰õÄº#∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨sHΔ̃OKå~°∞.
JÑ¨Ê\˜Hˆ , QÆÒ« Ö’x áê~îâ° ßÅ `«~Q° uÆ Ö’x HõO>Ë D `«~Q° uÆ QÆk KåÖÏ
"Õ∞~°‰Ωõ ãÖ„Ñ¨^•ÜÕ∞`«~O° QÍ LO_Õk. JO`ÕHÍ‰õΩO_®, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ <å`À `ÕeHõQÍ
Hõeã≤"∞≥ eã≤ áÈÜÕ∞"å~°∞. XHõ ~ÀA# ‰õÄº, „"åÜ«∞_»O Ñ¨ÓiÎ J~Ú#Ñ¨Ù_»∞
<Õ#∞ „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ Jaè=∂xOKÕ"åi`À ã¨Ç¨ H˘O^Œ~∞° ^è~·≥ º° ã¨∞ÖÎ #·ˇ q^•º~°∞Å÷ ∞
Z‰õΩ¯=QÍ =∂\Ï¡__» O» P~°OaèOKå~°∞. WHõ "åi ¿Ñ~°HÔ¡ ^Œ∞~°∞QÍ <Õ#∞ J^Õ
Ñ¨xQÍ =∂~°∞¯Å∞ „"åÜ«∞_»O "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ\Ïì#∞. [~°∞QÆ∞`«∞#fl^Õq∞\’ W`«~°
Ñ≤ÅÅ¡ ∞‰õÄ_® QÆ=∞xOKå~°∞. "å~°∞ ‰õÄ_® =∂\Ï¡__» O» "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ\Ïì~∞° .
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ Ç¨ÏŸÖòì =∂~°∞¯Å∞ „"åÜ«∞_®xfl ZÖÏ "ÕQ=Æ O`«O KÕÜ∞« QÆÅ"≥∂
K«∂_®e J<Õ P@ "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. HÍ¿ãûÑ¨\ ˜ `«~∞° "å`«, UO [~°∞QÆ∞`ÀO^À
<Õ#∞ ã¨Ê+ì̈OQÍ QÆ=∞xOKå#∞. <Õ#∞ KÕ¿ã „Ñü Ñ¨xh PÑ≤"âÕ ß#∞. Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
XHõ z#fl LÑ¨<åºãÖ WKåÛ#∞. Jk WÖÏ ™êyOk: „Ñü"å~°∞ K«∂_»O_ç.
WHõ¯_» UO [~°∞QÆ∞`«∞#fl^À <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. ‰õÄº =º=ã¨#÷ ∞ „|^ŒÅÌ ∞ KÕÜ∞« QÆÅ=∂
Jx g∞~°∞ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞<Î åfl~°∞. g∞~°ÖÏ KÕÜ∞« QÆÅ~°∂ J#flk, ^•xH˜ ["å|∞.
Jk ÉÏQÍ <åºÜ«∞"≥∞#ÿ , J~°=÷ O`«"∞≥ #ÿ =º=ã¨.÷ ^•xx Ñ¨x KÕÜ∞« x"åfie
Jx g∞~°∞ =∞øeHõOQÍ ÉèÏqOK«_O» =Å#<Õ Jk Ñ¨x KÕ™ÈÎOk. J~Ú`Õ,
XHõ q+¨Ü∞« "Õ∞q∞@O>Ë– =∞#O QÆ#Hõ ‰õÄº =º=ã¨#÷ ∞ HÀÖ’Ê`Õ, ™ê÷#OÖ’
UO LOK«É’`«∞<åfl=Ú? D `«~Q° uÆ QÆkÖ’, <å‰õΩ xâ◊≈ÉÏÌxfl ÖË^• =∞ø<åxfl
á⁄O^Õ U^À XHõ =∂~°Oæ HÍ"åe. Jk <å‰õΩ J=ã¨~O° J<Õk <å L^ÕâÌ O◊ .
g∞~°∞ =∂\Ï¡_∞» HÀ=_®xH˜ J#∞=∞uOK«@O <å‰õΩ W+¨"ì ∞Õ . Jk H˘xfl=∂~°∞¡
KåÖÏ â◊ÉÏÌxfl ã¨$+≤Oì z#Ñ¨Ê\˜ J~Ú`Õ, <Õ#∞ ^•xfl J^Œ∞Ñ¨Ù KÕÜ∞« QÆÅ ã≤u÷ Ö’
LO_®e. ‰õÄº Hõ#∞Hõ <å‰õΩ ÖËHõáÈ`Õ, W`«~° Láê^è•ºÜ«ÚÅ Ñ¨^ŒúuÖ’<Õ
<Õ#∞ `«~Q° uÆ QÆkx J^Œ∞Ñ¨Ù KÕÜ∞« =Åã≤ =ã¨∞OÎ k. JO>Ë, g∞~°∞ Jã¨Å∞
=∂\Ï¡_‰» Ωõ O_® KÕÜ∞« =Åã≤ =ã¨∞OÎ k.—— ‰õÄº =º=ã¨÷ J<åºÜ«∞"≥∞#ÿ ^Œx g∞~°∞
ÉèÏqã¨∞<Î åfl~å Jx <Õ#∞ J_çQÍ#∞. Z=fi~°∞ JÖÏ ÉèÏqOK«@OÖË^∞Œ . P
=º=ã¨#÷ ∞ U^À XHõ f~°∞Ö’ =∂~åÛÅx "å~°∞ HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl~å Jx ‰õÄ_®
J_çQÍ#∞. JÖÏ ‰õÄ_® Z=fi~°∞ J#∞HÀ=@OÖË^∞Œ . <Õ#∞ WHõ WÖÏ K≥áêÊ#∞,
''=∞Ozk, =∞#O =∞~°Å P~°Oaè^•ÌO. =º=ã¨÷ Ñ¨x KÕÜ∞« @O g∞‰õΩ W+Öì
HÍ‰õΩO>Ë Jk Ñ¨x KÕÜ∞« ÖË^<Œ Õ q+¨Ü∂« xfl g∞~°∞ x~°∂Ñ≤OKå~°∞. WHõ WÑ¨C_»∞
‰õÄº =∂~°∞¯Å `åÅ∂‰õÄ D HÍy`åxfl áê~°"™Õ êÎ#∞. =∞#O áê`« =º=ã¨‰÷ Ωõ
áÈ^•O.—— "Õ∞=Ú JÖÏˆQ KÕâßO. P Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∞Ô~Ñ¨C_»∂ Ñ¨sHΔ̃OK«Ö^Ë ∞Œ .
ãÖ=`«û~°O QÆ_zç #H˘nÌ, `«~Q° uÆ QÆk Hˆ =ÅO <åkQÍ<Õ HÍHõ =∞iO`«QÍ
JO^ŒikQÍ#∞ =∂iOk. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞ â◊ÉÏÌxfl J^Œ∞Ñ¨Ù KÕã∞¨ HÀ=_®xfl ÉÏQÍ
<Õ~∞° Û‰õΩ<åfl~°∞. ^•x`À <å‰õΩ ‰õÄº J=ã¨~O° ~å#∞ ~å#∞ `«yáæ È~ÚOk.
"åã¨"Î åxH˜, ZÑ¨C_≥<· å QÆ#Hõ ^•xfl <Õ#∞ ~å¿ã,Î ^•xH˜ ™ê^è•~°}OQÍ HÍ~°}O
=∞iO`« âßOu, xâ◊≈ÉÏÌÅHÔ · Ñ≤ÅÖ¡ Ë ã¨fiÜ«∞OQÍ ##∞fl HÀ~°_O» .
J~Ú`Õ , Ñ¨ Å ∞ áê~î ° â ßÅÖ’ PÖ’K« # Å su „Hõ = ∞|^Œ ú ` « # ∞
™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ `«ÑÊ¨ xãïQÍ ÉèÜ í ∂« xfl, ÉˇkiOÑ¨Ù#∞, tHõ#Δ ∞ "å_®Å<Õ^.Õ
P áê~î°âßÅÅ∞ Ñ¨xKÕÜ«∞HõáÈ~Ú<å ÉèíÜ«∞OÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç# „Hõ=∞|^Œú`å
=º=ã¨#÷ ∞ Hõey LO_»_®xˆH W+ì̈Ñ_¨ `» å~Ú. Jq ÉÏQÍ Ñ¨x KÕ¿ã Ñ≤ÅÅ¡
ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O „áêuÑ¨kHõ U~°Ê_ç# „Hõ=∞|^Œ`ú å =º=ã¨#÷ ∞ PK«iOK«=Ù.
=∂iÛ 27, 1958
Ñ≤ÅÅ¡ O^Œ~∞° q[Ü«∞=O`«O HÍ"åÅx HÀ~°∞‰õΩO\Ï~°x =∞#O J#∞‰õΩO\ÏO.
J~Ú`Õ, =∞# Jã¨Å∞ L^ÕâÌ O◊ J^Õ<å? q[Ü«∞O J<Õk Ñ¶e¨ `«OQÍ#∞ ÖË^• `ÕeHõQÍ#∞,
Jxfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’#∞ ‰õÄ_® ~å‰õÄ_»^<Œ kÕ <å L^ÕâÌ O◊ . q[Ü«∞O JO>Ë P@OHÍÅ#∞
JkèQqÆ ∞OK«_O» . |Ç¨ïâß nxÖ’ ÉèÏQÆ"∞Õ =∞#O q[Ü«∞=O`«O HÍHõáÈ=K«∞Û##fl =∞#
=∞#ã¨∞ûÅÖ’x PÖ’K«#. Jk ''<Õ#∞ q[Ü«∞=O`«O HÍ#∞—— #∞Oz <Õ#∞ q[Ü«∞=O`«O
J=Ù`å#∞, JÜ«∂º#∞QÍ =∞Å∞Ñ¨Ù u~°∞QÆ∞`«∞Ok. ÉÏQÍ `˘e^Œâ◊ #∞OKÕ P~°OaèOz
=∞#O „Ñü=∂~°∞ q[Ü«∞=O`«O HÍÖË=∞x ‰õÄ_® =∞#O `«ÑÊ¨ xãïQÍ <Õ~∞° ÛHÀ"åe.
ÉËãÉπ ÏÖò P@Ö’ =∞Oz ÉÏº\ÕQÆ∞ `åÅ∂‰õΩ ã¨~åãï 300. J~Ú`Õ, rq`«OÖ’ =∞Oz
ÉÏº\ÕQÆ∞ `åÅ∂‰õΩ ã¨~åãï nxHõO>Ë KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=QÍ<Õ LO@∞Ok. rq`«OÖ’ =∞#O
q[Ü«∂Å HõO>Ë =∞Ô~<Àfl Ñ¨~å[Ü«∂Å#∞ Z^Œ∞~˘¯O\ÏO. rq`«O `˘e^Œâ◊ #∞OKÕ
nxH˜ =∞#O JÅ"å@∞ Ñ¨_=» Åã≤# J=ã¨~O° ÖË^•? =∞#O ™êkèOK«QeÆ y# ^•xHõO>Ë
ÃÑ^ŒÌ ÅHΔÍºxfl ÃÑ@∞ìHÀ=_®xfl ‰õÄ_® =∞#O <Õ~°∞ÛHÀ"åe. ''XHõ =∞x+≤ `«#‰õΩ
JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ L#fl ^•xHõO>Ë ÃÑHˆ· PÖ’zOKåe, ÖË^• Jã¨Å∞ ã¨fi~°Oæ ZO^Œ∞‰õΩ?——
<Õ_∞» =∞#O KÕÜ∞« _»OÖ’ qÑ¶Å¨ =∞~Ú# ^•xx, =∞#"Õ∞HÍx, ÖË^• =∞ˆ~ W`«~∞° ÅÖ’
HÍx ~ˆ Ñ¨Ù ™êkèOK«=K«∞Û. =∞# Ñ¨~å[Ü«∞O "Õ~˘Hõi q[Ü«∂xH˜ =∂~°Oæ "ÕÜ∞« =K«∞Û#∞.
"≥Ñ· Ö¨¶ ÏºÅ Ñ¨~O° Ñ¨~° #∞O_ç =∞#‰õΩ ™ê^èºŒ "≥∞`ÿ ,Õ `«ÑÊ¨ xãïQÍ =∞#O Ñ≤Å"¡ å_çx
~°H˜ΔOKåe. =∞iO`« ã¨∂\˜QÍ K≥áêÊÅO>Ë |Ç¨ïâß "≥·Ñ¶¨Åº=∞<Õk J==∂#Hõ~°OQÍ
HÍ‰õΩO_® Q“~°=hÜ«∞OQÍ#∂ x~å‡}Ï`«‡HõOQÍ#∂ LO_Õ q^èOŒ QÍ =∞#O K«∂_®e.
|Ç¨ïâß =∞#‰õΩ, WHõ¯_», q[Ü«∞=O`«O HÍHõáÈ=_»O, "≥Ñ· Å¨¶ ºO J<Õ =∂@Å =∞^èºŒ
L#fl J~°O÷ `åÅ∂‰õΩ `Õ_® J=ã¨~O° .
`å=Ú KåÖÏ Z‰õΩ¯= ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ q[Ü«∞=O`«O J=Ù`«∞<åfl=∞x,
q[Ü«∞=O`«OHÍx Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ÉèÏqOKÕÖÏ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ =∞#O U~åÊ@∞ KÕÜ∞« =K«∞Û#<Õk
=∞#ã¨∞û#∞ PHõi¬OKÕ PÖ’K«#. J~Ú`Õ, `«# =Ü«∞ã¨∞ûÖ’x W`«~° Ñ≤ÅÅ¡ ∞, `«# áê~îâ° ßÅÖ’
HÍx, ÖË^• W`«~° áê~îâ° ßÅÖ’ HÍx UO KÕã∞¨ <Î åfl~°∞ J<Õ ~°ÇÏ¨ ™êºxfl Ñ≤Å"¡ å_ç #∞Oz
=∞#O ZÖÏ ^•zÃÑ@ìQÅÆ O? D Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ H˘O^ŒiH˜ HÍ=Åã≤#k XHõ Ñ¨xx x[OQÍ
ÉÏQÍ KÕã≤# `åÅ∂‰õΩ J#∞Éèí=O – ZO`« ÉÏQÍ JO>Ë, "åiH˜ W`«~°∞Öˇ=fi~°∂
K≥ÑÊ¨ ‰õΩO_®<Õ, `«=∞O`«@ `å"Õ∞ P Ñ¨xx ÉÏQÍ KÕâß=∞x `≥Å∞ã¨∞HÀQÆey#O`«. |Ç¨ïâß
nx J~°O÷ "≥Å∞Ñë #∞O_ç Z=~À X‰õ~∞° "åiÖ’ Ö’Ñ≤Oz# UHÍ„QÆ`#« ∞, ^Œ$_è» ãÖHõÖÏÊxfl
JOkOK«QÆÅQÍe.
<Õ#∞ áê`«|_»¤ ziyáÈ~Ú# K˘HÍ¯ÖÏ, <å áê`« ™êO„Ñ¨^•Ü«∞Hõ
Láê^è•ºÜ«Úx #=∞‡‰õO `åÅ∂‰õΩ KèåÜ«∞ÅÖ’<Õ L#flÑ¨C_»∞, JO>Ë aÖò`À
<å ã¨ÇÏ¨ HÍ~°ÑÙ¨ Ju `˘e ^ŒâÖ◊ ’ D "≥∞"≥∂#∞ „"åâß#∞– JÑ¨Ê\’¡ <Õ#∞
Ñ≤ÅÅ¡ #∞ ''J`«∞º#fl`« „Ñ¨=∂}ÏÅ‰õΩ =ÚO^Œ∞ xÅÉˇ\ —ì˜ — Wk KÕ~Ú ÖË^• Jk
KÕ~Ú Jx K≥ÑÊ≤ KÕ~ÚOK«QÅÆ #x U^À XHõ HÍ~°}O KÕ`« qâ◊fiã≤OKÕ"å_çx.
Ñ¨Å∞ áê~î°âßÅÖ’¡ ™ê^è•~°}"≥∞ÿ#, Ñ¨Ó~°fi xˆ~Ìt`« É’^èŒ# "≥#∞Hõ
L#fl PÖ’K«# XHõ¯>Ë. Ñ≤Å¡Å∞ `«=∞#∞ QÆ∞iOz `å=Ú =∞OzQÍ
ÉèÏqOK«∞‰õΩ<ÕÖÏ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩQÍ#∞, "å~°∞ Z@∞=O\˜ Ñïã≤÷`«∞ÅÖ’<≥·<å
`ÕeHõQÍ KÕÜ«∞QÆÅ Ñ¨#∞Å#∞ W=fi_»O. D ÉèÏ=<Õ D "≥∞"≥∂#∞ <Õ#∞
„"åã¨∞#Î flÑ¨C_»∞ <Õ#∞ K≥|∞`«∞#flk. J~Ú`Õ, W@∞=O\˜ „Ñ¨Ü∞« `«flO J~°∞^Œ∞QÍ
=∂„`«"Õ∞ Ñ¶ë`åÅ#∞ Wã¨∞ÎOk. Ñ≤Å¡Å∞ `å"Õ∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ ÅHΔÍºxfl
xˆ~tÌ OK«∞HÀ=_»O HÍ‰õΩO_®, =∞#"Õ∞ ^•xx xˆ~tÌ ¿ã,Î "å~°∞ ÅHΔÍºxfl QÆ∞iOz
HÍHõ =∞# QÆ∞iOKÕ PÖ’z™êÎ~∞° . <Õ#∞ K«∂ã≤#@∞¡QÍ<Õ nx Ñ¶e¨ `åÅ∞ Ñ≤ÅÅ¡ #∞
=∂#ã≤HOõ QÍ ^Œ∞~°ƒÅ∞Å#∞ KÕ¿ãqQÍ LO\Ï~Ú.
ÅHΔÍºxfl `ÕeHõ KÕÜ∞« _»O ^•fi~å =∞#O Ñ≤ÅÅ¡ q[Ü«∂xH˜ =∂„`«"∞Õ
Ç¨g∞ W=fiQÆÅ=Ú. J~Ú`Õ, P Ñ¨x KÕÜ«∞_»OÖ’ Ñ≤Å¡Å∞ Z@∞=O\˜
P#O^•xfl ÖË^• P`«‡Q“~°"åxfl á⁄O^ŒÖ~Ë ∞° .
''"≥Ñ· Å¨¶ ºO——, JO`« ™ê÷~ÚÖ’<Õ ''q[Ü«∞O—— J<Õq =∞#O Ñ≤ÅÅ¡ ÃÑ·
~°∞^ÕÌ ÃÑ^ŒÅÌ „Ñ¨ÑO¨ K«ÑÙ¨ ÉèÏ=#Å<Õk <ÕxHõ¯_» ã¨∂zOK«^ÅŒ ∞K«∞‰õΩ#fl q+¨Ü∞« O.
D ~Ô O_»∞ ÉèÏ=#Å∞ HõÅQÆe¿ã LO\Ï~Ú. Jq <å}ÏxH˜ ÉÁ=∞‡, ÉÁ~°∞ã¨∞
=O\˜q. Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ''q[Ü«∞=O`«O HÍ=_»O—— `åÅ∂‰õΩ „¿Ñ=∞#∞ W=fi_®xfl
=∞#O J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ''"≥Ñ· Å¨¶ ºO K≥O^Œ_O» —— `åÅ∂‰õΩ ãïã¨=∂#"≥∞#ÿ
f„= ÉèÜ í ∂« xfl W=fi‰õΩO_® KÕÜ∞« QÆÅ=∞#∞HÀ=_»O J~°~÷ Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ PÖ’K«#.
#_»Hõ <Õ~∞° Û‰õΩO@∞#fl Ñ¨ãÑ≤ Å≤ Å¡ ∞, P „Ñ¨Ü∞« `«flOÖ’ Ñ¨_áç È~Ú#Ñ¨C_»∞,
ÖË^• ÃãH· Å˜ ∞ `˘Hõ¯_»O <Õ~∞° Û‰õΩO@∞#fl P~°∞, U_ÕO_»¡ P~ÀQÆº=O`«"∞≥ #ÿ Ñ≤ÅÅ¡ ∞
`å=Ú Ñ¨_áç È~Ú#Ñ¨C_»∞, JÖÏ Ñ¨_áç È~Ú# „Ñ¨f™êi, ''<Õ#∞ =∞~°Å qÑ¶Å¨ O
JÜ«∂º#∞—— Jx J#∞HÀ~°∞. `å=Ú Hõ+¨ì"≥∞ÿ# Ñ¨#∞Å∞ <Õ~°∞Û‰õΩO@∞#fl
P~ÀQÆ º =O`« " ≥ ∞ ÿ # Ñ¨ ã ≤ Ñ ≤ Å ¡ Å ∞ ÖË ^ • H˘OK≥ O ÃÑ^Œ Ì Ñ≤ Å ¡ Å ∞
`å=ÚÑ¨_áç È~Ú#Ñ¨C_»∞, ''FÇπÏ, WOHÍ ~åÖË^∞Œ , =∞~À™êi „Ñ¨Ü∞« uflOK«∞——
Jx =∂„`«"∞Õ PÖ’z™êÎ~∞° . `«∞^Œ‰Ωõ "å~°∞ #_»=_»O ÖË^• ÃãH· Å˜ ∞ „`˘Hõ¯_»O
P~°OaèOz#Ñ¨C_»∞, ''FÇπÏ, Ñ≤Å"¡ å_®, <Õ#∞ q[Ü«∞O ™êkèã∞¨ <Î åfl#∞—— Jx
‰õÄ_® PÖ’zOK«~∞° . ''<Õ#∞ WÑ¨C_»∞ #_»∞ã¨∞<Î åfl#∞! <Õ#∞ WÑ¨C_»∞ ÃãH· Å˜ ∞
„`˘‰õΩ¯`«∞<åfl#∞—— Jx "å~°∞ PÖ’z™êÎ~∞° . "åi P#O^Œ=∞O`å P „H˜Ü∞« Ö’<Õ
L#flk. Jk #_»=_»O HÍ=K«∞Û ÖË^• ÃãH· Å˜ ∞ „`˘Hõ¯_»O HÍ=K«∞Û. Jk U^À
XHõ q[Ü«∞O J<Õ ÉèÏ=#Ö’ ÖË^∞Œ .
WHõ ÃÑ^ŒÌÅ q+¨Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_®, "åã¨Î"åxH˜, ''q[Ü«∞=O`«O——
(^è#Œ =O`«∞Å∞ HÍ=_»O, H©i=Î O`«∞Å∞ HÍ=_»O J<Õ J~°O÷ Ö’ ^•xx =∞#O
LÑ¨Ü∂≥ yOK«‰Ωõ O>Ë) J<Õk ~Ô O_»∞ – qÅ∞= Hõ@|ì _Õ Hõ~"Î° åºÅ‰õΩ =∂„`«"∞Õ
=iÎã¨∞ÎOk. J"Õ, XHõ Ñ¨lÖòx Ñ¨ÓiÎ KÕÜ«∞_»O ÖË^• XHõ áÈ\©Ö’
QÔ Å=_»O.JO>Ë, h=Ù P Ñ¨xx KÕâß"å ÖË^• KÕÜ∞« ÖË^• J<Õk ã¨Ê+ì̈OQÍ
L#flÑ¨C_»∞ =∞#O Jxfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’#∞, rq`«=∞O`å, "å\˜x KÕã∞¨ #Î flH˘nÌ
"≥∞~°∞QÆÜÕ∞º Ñ¨Å∞ ÅHΔÍºÅ∞, xÑ¨Ù}`«Å`À nxH˜ U =∂„`«O ãÖ|O^èŒO
ÖË^∞Œ . ÃãÖ’¡ "å~Ú^•ºxfl LÑ¨Ü∂≥ yã¨∞#Î flÑ¨C_»∞, (<å q+¨Ü∞« OÖ’) Hõ+"ì̈ ∞≥ #ÿ
H˘`«Î q+¨Ü∂« xfl <Õ~∞° Û‰õΩO@∞#Ñ¨C_»∞, JO>Ë <Õ#∞ KÕã∞¨ #Î fl q^èOŒ QÍ Ñ¨Å∞
"å~Ú^•ºÅ ã¨"∞Õ ‡à◊<åxfl <Õ~∞° Û‰õΩO@∞#flÑ¨C_»∞ JO>Ë _®fi~°H± ''J"≥∞iHõ#∞——,
+¨Ø|~üì ''_≥`ü JO_£ k "Õ∞_≥<—£ — =O\˜q <Õ#∞ <Õ~∞° Û‰õΩO@∞#flÑ¨C_»∞ <å‰õΩ
z#fl^≥#· , xiÌ+ì̈ Hõ~"Î° åºxfl ÃÑ@∞ìHÀ=K«∞Û. JO>Ë, "å\˜Ö’x H˘xfl ÉèÏQÍÅ#∞
<å *Ï˝ÑH¨ âõ H◊ Î˜ P^è•~°OQÍ "å~ÚOK«_O» ÖË^• XHõ xiÌ+ì¨ â◊|"Ì QÕ OÆ Ö’ áê@Ö’x
XHõ ÉèÏQÍxfl "å~Úã¨∞#Î flÑ¨C_»∞ <Õ#∞ JÖÏ KÕÜ∞« =K«∞Û. J@∞=O\˜ Ñ¨#∞ÅÖ’
<Õ#∞ JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ ''<Õ#∞ WÑ¨C_»∞ q[Ü«∞O ™êkèOKå#∞—— Jx K≥ÑÊ¨ =K«∞Û.
(HÍx, J^Õ ÅHΔÍºxfl <Õ#∞ =∞~°Å XHõ\,˜ ~Ô O_»∞ ~ÀAÅ `«~∞° "å`« <Õ~∞° ÛHÀ=Åã≤
~å=K«∞Û.) J~Ú`Õ ÃãÖ’¡ "å~Ú^•ºxfl "å~Úã¨∞Î#flÑ¨C_»∞ ‰õÄ_® WÖÏ
J#∞HÀ=_»O J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O. q[Ü«∞O Jx XHõ Ñ¨H¯õ #, "≥Ñ· Å¨¶ ºO J<Õ =∞~À
„Ñ¨H¯õ # „"åã≤# Z@∞=O\˜ qÉè[í # ~ˆ MÏ ÖË^∞Œ . =∞#=Ú, JÖÏˆQ Ñ≤ÅÅ¡ ∞
‰õÄ_® Ñ¨#∞Å∞ ZÖÏ KÕ™êÎ~À, ZÖÏ "≥∞~°∞QÆ∞QÍ KÕ™êÎ~À J<Õ =∞# J=QÍÇ¨Ï##∞
D =∂@Å∞ f„=OQÍ =„H©Hiõ ™êÎ~Ú.
S^Œ∞ ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ <å q∞„`«∞_≥#· q\Ï =Ü«∞e<£#∞
<Õ~∞° ÛHÀ=_®xH˜ ÉÏQÍ Hõ$+≤x P~°OaèOKå_»∞. W@∞=O\˜ Ñ¨#∞Å∞ KÕÑ\¨ #ì˜
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ q\Ï ÖÏQÍ<Õ, q[Ü«∞O, "≥Ñ· Å¨¶ ºO J<Õ =∂@Å f~°∞Ö’ PÖ’zOK«~∞° ,
nxH˜ |^Œ∞Å∞QÍ "å~°∞ „Ñ¨Ü«∞`«flO, ™êÇ¨ÏãÖ J<ÕsuÖ’ PÖ’z™êÎ~°∞.
ÃÑ^ŒÌÅ#∞ "å~°∞ ãÖ`À+¨ÃÑ@ì_»O „áê^è•#º`«QÆÅ JOâ◊O HÍ=_»O`À<Õ
q[Ü«∞O, Ñ¨~å[Ü«∞O J<Õ =∂@Å =∞^èŒº ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# qÉèí[# ˆ~Y
U~°Ê_»∞`«∞Ok.
_çÃãO|~°∞ 3, 1958
Uq∞ [~°∞QÆ∞`«∞#fl^À q∂‰õΩ J~°O÷ HÍ#Ñ¨C_»∞ [iˆQk Uq∞\˜ J<Õ ^•xx
QÆ∞iOz =∞~À qÉèÏQÆO`À =∂\Ï¡_®Åx <Õ#∞ XHõ ~ÀA# x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ<åfl#∞. "Õ∞=Ú
~°H~õ H° ÍÅ q+¨Ü∂« Å QÆ∞iOz Ñ≤KåÛáê\˜ Hõ|∞~°∞¡ K≥ÑC¨ ‰õΩO@∞<åfl=Ú. „Ñü"å~°∞ U
HÀâß# PO^Àà◊# ÖËx =∞<Àã≤u÷ Ö’ L#fl@∞¡QÍ HõxÑ≤OKå~°∞. JO^Œ∞KÕ`,« <Õ#∞ WÖÏ
J<åfl#∞, ''<Õ#∞ XHõ q+¨Ü∞« O QÆ∞iOz Pã¨HQÎ̃ Í L<åfl#∞. q∂~°∞ ^•x QÆ∞iOz <å‰õΩ
K≥ÑÊ¨ QÆÅ~å J<Õk <å ãÖ^ÕÇÏ¨ O.—— "å~°∞, ''Uq∞\˜?—— J<åfl~°∞. <Õ#∞ WÖÏ K≥áêÊ#∞,
''q∞=Ú‡Å#∞ XHõ „Ñ¨â◊fl J_çy#Ñ¨C_»∞, ^•xH˜ q∂ =^ŒÌ ["å|∞ ÖËHõáÈ`Õ,
q∂ˆ~=∞#∞‰õΩO\Ï~°∞, q∂ =∞#ã¨∞ûÅÖ’ Uq∞ [~°∞QÆ∞`«∞Ok?——
D „Ñ¨âfl◊ HõOÑ¨~åxfl ~ˆ HÔ uÎOzOk. "≥#∞"≥O@<Õ QÆkÖ’ Ñ¨H"Δõ å`«O `«~Ç° ¨
xâ◊≈|ÌO JÅ∞=Ú‰õΩOk. LkfiQÆflÉèií `« =ÚYHõ=oHõÅ`À „Ñü"å~°∞ <å"≥Ñ· Ù¨ `≥iáê~°
K«∂âß~°∞. KåÖÏ ¿ãÑ¨\ ˜ =~°‰Ωõ Z@∞=O\˜ â◊|=Ì ¸ ÖË^∞Œ . z=~°‰Ωõ ,KåÖÏ=∞Ok HõO>Ë
^è~·≥ º° ã¨∞_÷ #·≥ Éˇ<£ LkfiQÆfl`«#∞ KèkÕ OKå_»∞. JÖÏˆQ, <å „Ñ¨âfl◊ ‰õΩ ["å|∞xKåÛ_»∞. J`«#∞
aQÆ~æ Q° Í ''QÆ∞@HõÅ∞ q∞OQÆ_O» !—— Jx K≥áêÊ_»∞.
J`«#∞ JO^Œi `«~Ñ° Ù¨¶ # =∂\Ï¡_®_»∞. "å~°O^Œ~∞° QÆQÀæÅ∞Ñ¨_™» êQÍ~°∞. JO^Œ~∞°
Éˇ<£ K≥ÑÊ≤ #^Õ K≥áêÊ~°∞. Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ J_çy# „Ñ¨âfl◊ ‰õΩ `«=∞‰õΩ ["å|∞ `≥eÜ«∞HõáÈ`Õ
"å~°∞ ã¨QOÆ aHõ¯K«zÛáÈ`å~°∞. z#flÑ≤ÅÅ¡ ÃÑ· XuÎ_ç ÃÑ@ì‰Ωõ O_® LO_ÕO^Œ∞‰õΩ âßÜ«∞â◊‰Ωõ ÅÎ
„Ñ¨Ü∞« uflOKÕ, z#fl `«~Q° `Æ ∞« ÅÖ’ =∂~°∞¯Å∞ WKÕÛ Ñ¨ûúŒ x KåÖÏ „Ñ¨QuÆ jÅ"≥∞#ÿ kQÍ
JO^Œ~∂° J#∞H˘O\Ï~°∞. ^•xfl J#∞ãïOK«x "Õ∞~°‰Ωõ Jk `å=Ú XHõ `«~Ç° ¨ Ñ¨~∞° QÆ∞
ÑÖ^≥OÖ’ L<åfl=∞x Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ÉèÏqOK«‰Ωõ O_® LO_ÕÖÏ K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOKÕ P
áê~îâ° ßÅÖ’ D q+¨Ü∂« xfl `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl <Õ#∞ – Ñ¨ÓiÎQÍ YOQÆ∞u<åfl#∞.
"å~°∞ ZO^Œ∞‰õΩ QÆ∞@HõÅ∞ q∞OQÆ∞`«∞<åfl~°x "åix <Õ#∞ J_çQÍ#∞. `å=Ú
"≥ · Ñ ¶ ¨ Å ºO K≥ O ^Œ _ ®xH˜ Éè í Ü « ∞ Ñ¨ _ » ∞ `« ∞ <åfl=∞x, "≥ # ∞Hõ | _ç á È~Ú LO_Õ O ^Œ ∞ ‰õ Ω
ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_∞» `«∞<åfl=∞x, =¸~°∞Åö ∞QÍ Ñ≤Å=É_ÕO^Œ∞‰õΩ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_∞» `«∞<åfl=∞x "å~°∞ K≥áêÊ~°∞.
=¸~°∞Åö ∞! "å~°∞ Ñ¨~ã° Ê¨ ~°O xOkOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ "å_Õ J`«ºO`« K≥_^¤» #·≥ =∂@! D
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ J@∞=O\˜ =∞$`«∞º„áêÜ«∞"≥∞#ÿ J==∂#OQÍ ZO^Œ∞‰õΩ `À™ÈÎOk? "å~°∞ nxfl
ZHõ¯_» <Õ~∞° Û‰õΩ<åfl~°∞?
J`«ºO`« ã¨ÇÏ¨ $^ŒÜ∞« "≥∞#ÿ , ã¨∞xfl`«"∞≥ #ÿ áê~îâ° ßÅÖ’ ‰õÄ_® Ñ¨Å∞=Ù~°∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞
J`«ºkèHõ ã¨=∞Ü«∞Oáê@∞, ÉèÜ í ∞« OÖ’ „=∞QÆ∞`æ ∞« <åfl~°∞. WHõ =∞i H˘O^Œ~∞° Jxfl "ÕàÅ◊
J^Õ ã≤u÷ Ö’ =ÙO@∞<åfl~°∞. Wk rq`«O `åÅ∂‰õΩ Z^Œ∞~˘¯x f~°=Åã≤# Hõ~Àî ~° "åã¨=Î O.
D q+¨Ü∞« OÖ’ =∞#O Uq∞ KÕÜ∞« QÆÅ=Ú.
_çãÃ O|~°∞ 30, 1958
*ÏH± ™ÈHõ~ü P_»_»OÖ’ JO`«QÍ ZO^Œ∞‰õΩ `«Å =Ú#HõÅ∞ J=Ù`«∞<åfl_»x
<Õ#∞ P‰õΩ~åÅ∞ HÍÅ=∞O`å Pâ◊Û~°ºáÈ`«∂ =KåÛ#∞. J`«#∞ KåÖÏ "ÕQÆO, =∞Oz
ã¨=∞#fiÜ«∞OQÆÅ ÉÏÅ∞_»∞. KåÖÏ K«H¯õ QÍ ÉÏºÖˇ#∞û KÕã∞¨ HÀQÆÅ_»∞. W`«~∞° Å∞ Z=fi~°∂
J`«xx Ñ¨_„» ^ÀÜ«∞ÖË~∞° . J`«#∞ P@ ã¨Å÷ OÖ’ JO`« `«~K° ∞« QÍ ZO^Œ∞‰õΩ LO@∞<åfl_»∞?
XHõ ~ÀA# JHõ™ê‡`«∞QÎ Í <å‰õΩ ["å|∞ ^˘iHÕk.
<Õ#∞ Ñ¶¨Ó¡\ò "å~ÚOK«_»O <Õ~°∞Û‰õΩO@∞#flÑ¨C_»∞ <åÖ’ [=∞QÆ∂_»∞`«∞#fl
L„kHõ`Î #« ∞ J^Œ∞Ñ¨Ù KÕã∞¨ HÀ=_»O HÀãÖ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞#Î flÑ¨C_»∞ <Õ#∞ nxfl Hõ#∞Q˘<åfl#∞.
Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ ãÖw`åxfl J^èºŒ Ü«∞#O KÕÜ∞« _»O KåÖÏ LÑ¨Ü∂≥ QÆH~õ O° . ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë,
Ñ≤Å¡Å∞ `«~°QÆu QÆkÖ’ ZÅ¡"Õà◊Å J#∞ÉèíqOKÕ `«~°Ç¨ L„kHõÎ`«#∞ Jk ãÖw`«O
<Õ~∞° Û‰õΩ<Õ"åiÖ’ ã¨$+≤Oì K«QÅÆ ^Œ∞. D L„kHõ`Î #« ∞ QÆ∞iOz ÃÇÏK«∞Û=∞Ok ÃÑ^ŒÅÌ ∞ n~°H… ÍÅO
„H˜`"« ∞Õ =∞~°záÈ`å~°∞. QÍº>ˇQÀfl Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ÖˇH¯õ Å∞ <ÕiÊOK«_®xH˜ "å_Õ ÑïHõ~O° QÆ∞iOz
Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ q=iã¨∞#Î flÑ¨C_»∞, "å~°O^Œ~∞° W@∞=O\˜ L„kHõ`Î Ö« ’<Õ LO_»_O» KåÖÏ
Pã¨H˜ÎHõ~°"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O. QÍº>ˇQÀfl =OHõ ÉÏ^èŒQÍ K«∂ã¨∂Î, ÖË^• J`«x ÉèÏ"åÅ#∞
„uÑ≤ÊH˘_»∞`«∂, #∂`«# ÉèÏ=#Ñ¨@¡ JK≥Û~°∞=Ù K≥Ok# S^Œ= `«~Q° uÆ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ''Wk "≥„i,
Hõi#î "≥∞#ÿ , =º=Ç¨~°O Ñ¨^ÑÕ ^¨ Õ Ñ¨Ù#~°∞K«ÛiOK«|_Õk—— Jx ÉèÏqOKÕ D Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞
ã¨q=~°"∞≥ #ÿ ÉèÏ+¨Ö’ K≥ÑÊ¨ _»O KåÖÏ "Õ∞~°‰Ωõ Ñ≤ÅÅ¡ „Ñüã¨ÊO^Œ#<Õ áÈe=ÙOk.
XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ ã¨=∞ã¨ºÅ∞ XHõ\ ˜ ÖË^• ~Ô O_çO\˜x Z@∞=O\˜ W|ƒOk Ñ¨_‰» Ωõ O_®
KÕÜ∞« QÆÅ Ñ≤ÅÅ¡ ∞, J^Õ ~°H"õ ∞≥ #ÿ ÖˇH¯õ Å ÃÑ^ŒÌ z\Ïì#∞ W¿ãÎ ‰õΩÑ¨Ê‰õÄeáÈ=_®xfl <Õ#∞
KåÖÏ=∂~°∞¡ QÆ=∞xOKå#∞. ãÖw`« ™ê^è#Œ Ö’ ‰õÄ_® W@∞=O\˜k U^À [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
<Õ # ∞ ã¨ O w`« ™ê^è Œ # Ö’ J`« º O`« "Õ Q Æ O QÍ KÕ Ü « ∞ _®xH˜ (<å HÀã¨ " ≥ ∞ ÿ )
„Ñ¨Ü∞« uflOz#Ñ¨C_»∞,<Õ#∞ L„kHõ`Î Ö« ’ =Ù<åfl#∞. P ™ê^è#Œ `åÅ∂‰õΩ ã¨=∞Ü«∞O–HÍÅ=º=kè
`«‰Ωõ ¯= J~Ú`Õ, L„kHõ`Î « Ñ¨ÓiÎQÍ =ÚOK≥`ÎÕ Ö’Ñ¨ÙQÍ, ^•#∞flOz |Ü«∞@ Ñ¨_Q» ÅÆ #x
ÉèÏqã¨∞Î<åfl#∞. J~Ú`Õ, P ™ê^èŒ# Z‰õΩ¯=¿ãÑ¨ÙO>Ë QÆ#∞Hõ, Z@∞=O\˜ á⁄~°áê@∞
KÕÜ∞« ‰õΩO_® Ñ¨ÓiÎ KÕÜ∞« QÆÅ#<Õ qâßfiãÖ <åÖ’ =ÚO^Œ∞#∞OKÕ `«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO@∞Ok.
™ê^è#Œ KÕã∞¨ #Î flÑ¨C_»∞, ^•xx QÆ∞iOz "åºMÏºxOKÕ <åÖ’x JO`«~Ê° }˜ JO@∞Ok:
''WÑ¨Ê\˜ =~°‰Äõ ÉÏQÍ<Õ =Ù#flk, P G ëê~ü#ì ∞ *Ï„QÆ`QÎ« Í QÆ=∞xOK«∞, FÇπÏ! HÍãÎ̈O`«Ö’
`«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩ<åfl=Ù, h=Ù ^Œi^•Ñ¨ÙQÍ f <åK«∞~°Öò‰Ωõ |^Œ∞Å∞QÍ f ëê~üÊ#∞ "å~ÚOKå=Ù,
WÖÏ, WÖÏ—— ~å#∞ ~å#∞ =∞iO`« aQÆ~æ Q° Í =∂~°∞`«∞Ok. z=~°‰Ωõ Jk U ™ê÷~ÚH˜
KÕ~∞° `«∞O^ŒO>Ë P@OHõÑ~¨ K° |« _»`å~Ú. Ug∞ JO^Œ‰Ωõ O_® áÈ`«∞Ok. ã¨=∞#fiÜ«∞O
qzÛù#fl"≥∞áÿ È`«∞Ok. <Õ#∞ U á⁄~°áê>ˇ`ÿ Õ KÕÜ∞« ‰õÄ_»^xŒ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_`» å<À J^Õ á⁄~°áê@∞#∞
YzÛ`«OQÍ KÕ™êÎ#∞.
<Õ#∞ *ÏH±#∞, J`«_»∞ ‰õΩÑ¨Ê‰õÄeáÈ=\Ïxfl =∞izáÈÖË^Œ∞. g∞~°∞ `«Ñ¨C
KÕã≤#Ñ¨C_»∞ XHõ „Ñ¨`ÕºHõ `«~°Ç¨ LÑ¨â◊=∞#O, L„kHõÎ`« `«QÆ∞æ`«∞O^Œx Hõ#∞Q˘<åfl#∞.
ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë q∂~°∞ P `«ÑC¨ KÕã#≤ `«~∞° "å`« WHõ P `«ÑC¨ ^˘~°∞`¡ ∞« O^Œ<Õ PO^Àà◊#‰õΩ
ZO`« =∂„`«=¸ QÆ∞iHÍ~°∞. QÍeÖ’ Hõ\ #ì̃ `å_»∞ÃÑ· #_»∞ã¨∞#Î flÑ¨C_»∞ Ñ¨_áç È`å<Õ"∂≥ #<Õ
ÉèÜ í ∞« O g∞Ö’ LO@∞Ok. J~Ú`Õ XHõ™êi Ñ¨_áç È~Ú# `«~∞° "å`« WHõ ^•x QÆ∞iOz
PO^Àà◊ # K≥ O ^Œ = eû#k Uq∂ LO_» ^ Œ ∞ . á⁄~° á ê@∞¡ KÕ Ü « ∞ @O Ñ≤ Å ¡ Å ‰õ Ω
ZO`ÀÉÏ^è•Hõ~O° QÍ LO@∞Ok. JO^Œ∞KÕ`« "å~°∞ U^≥<· å ãïQÍ KÕã∞¨ #Î flÑ¨C_»∞ Z‰õΩ¯=
L„kHõ`Î `« À LO\Ï~°∞. `å=Ú KÕã#≤ `«ÑC¨ Å QÆ∞iOz Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ HõeQˆ PO^Àà◊# `å=Ú
KÕÜ∞« =K«∞Û<Õ"∂≥ #x ÉèÜ í ∞« Ñ¨_Õ á⁄~°áê@¡ `åÅ∂‰õΩ ÉèÜ
í ∞« O`À ãïã¨=∂#OQÍ<Õ LO@∞Ok.
JO^Œ∞KÕ`«<Õ, g∞~°∞ Ñ≤Å¡"å_»∞ XHõ QÆ}˜`« ã¨=∞ã¨º `«Ñ¨CQÍ KÕâß_»x K≥Ñ≤Ê#Ñ¨C_»∞,
`«~K° ∞« QÍ LÑ¨â=◊ ∞# ã¨∂K«H"õ ∞≥ #ÿ x@∂ì~∞° Ê=^ŒÅ_»O QÆ=∞xOK«=K«∞Û. J`«#∞, ''Jk
`«Ñ¨C J=Ù`«∞O^Œx <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞—— Jx JO\Ï_»∞. `å#∞ `«Ñ¨C KÕã¨∞Î<åfl_À ÖË^•
ã¨~Ô #· k KÕã∞¨ <Î åfl_À `≥eÜ«∞x ã≤u÷ Ö’ LO_ÕHOõ >Ë, P `«ÑC¨ KÕã,≤ KÕâß#x `≥Å∞ã¨∞HÀ=\Ïxfl
Z‰õΩ¯=QÍ HÀ~°∞‰õΩO\Ï_»∞.
*ÏH± Ñ¨_çáÈ=_»O ™ÈHõ~ü P_»∞`«∞#flÑ¨C_»∞ H˘kÌ ÃãHõO_»¡áê@∞, J`«#∞
=Ù#fl@∞=O\˜ ÃÇÏK«∞Û L„kHõ`Î « #∞Oz q=Ú‰õΩ} Î ‚˜ KÕã∞¨ OÎ k. J^Õ JÖÏ [~°Q_Æ ®xH˜
HÍ~°}O. ÉèÏs â◊s~°O ÖËx"å_»∞ Hõ#∞Hõ PHõ$`«∞Å∞ HõÅ W`«~° ÉÏÅ∞~°#∞ _èHô ˘O\Ï<Õ"∂≥
J<Õ ÉèÜ í ∞« O J`«xÖ’ =ÙO@∞Ok. J~Ú`Õ, JÖÏ\˜ ÃÑ^ŒÌ ÉèÜ í ∂« xfl "≥Å_¡ Oç KÕO^Œ∞‰õΩ
‰õÄ_® J`«xH˜ ÉèÜ í ∞« "Õ∞. J`«#∞, `å#∞ P@#∞ P_»=Åã≤# ^•xQÍ ÉèÏqOKÕ f~°∞‰õΩ
^Œ$_è» ãÖHõÅÊO`À JO\˜ÃÑ@∞ì‰Ωõ x =ÙO_ÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ_∞» . nx=Å# J`«x <å_ô
=º=ã¨÷ =uÎ_Hç ˜ QÆ∞~°=Ù`«∞Ok. Jk J`«#∞ Éèií OK«ÖxË ™ê÷~ÚÖ’ =ÙO@∞Ok. Hõ#∞Hõ
J`«_∞» , P_»ÑÅ≤ Ö¡ Ï, P@ #∞Oz `«ÑC¨ HÀÖË_∞» . ÖË^•, `«#HõO>Ë ÉèÏsHÍÜ«ÚÅ∞ J~Ú#"å~°∞
`«#"≥Ñ· Ù¨ QÍ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ "åi #∞Oz Ñ¨H¯õ ‰õΩ `«ÑC¨ HÀÖË_∞» . HÍ|\ì̃, J`«#∞ Ñ¨Å∞=∂~°∞¡
Ñ¨_áç È`«∞O\Ï_»∞. `«^•fi~å, XHõ\ ˜ ÖË^• ~Ô O_»∞ÃãHõO_»á¡ ê@∞ Q“~°=„Ñ¨^"Œ ∞≥ #ÿ q„âßOu
á⁄O^Œ∞`å_»∞.
`«~∞° "åu ãÖ=`«û~°O S^Œ= `«~Q° uÆ Ö’ Éè∫uHõ QÍÜ«∂Å‰õΩ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_x» J`«ºO`«
^è~·≥ º° =O`«∞Öˇ#· Ñ¨Å∞=Ù~°∞ ÉÏeHõÅ∞ =Ù<åfl~°∞. J~Ú`Õ, WÑ¨Ê\˜HOõ >Ë ‰õÄ_® `«=∞ ÉèÜ í ∂« xfl
QÆ∞iOz XÑ¨CHÀ=_»O, ÖË^• ^•xx „Ñ¨îŒ ≈OK«_O» Ö’ ÉÏeHõÅ‰õΩ, ÉÏÅ∞~°‰Ωõ aè#fl"≥∞#ÿ
Ñ¨ûúŒ QÆÒ« Ö’<Õ LO_Õk J<Õk "åãÎ̈=O.
„"å`« Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ KÕ¿ã Ñ¨xx QÆ∞iOz, Wk ##∞fl PÖ’zOKÕÖÏ KÕ™ÈÎOk.
ÃÇÏK«∞Û „"å`« Ñ¨x J<Õk Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ Z‰õΩ¯= Éè„í ^Œ`å ÉèÏ"åxfl Wã¨∞OÎ ^Œx H˘O^Œ~∞° K≥|∞`å~°∞.
|Ç¨ïâß x["Õ∞HÍ=K«∞Û. J~Ú`Õ, „Ñü Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ Z@∞=O\˜ `«ÑC¨ Å∂ ÖË‰Ωõ O_®,
K«∂ã¨∞HÀ=_®xH˜ ÖË^• `«# L^ÀºQÆO áÈQ˘@∞ìHÀ‰õΩO_® LO_ÕO^Œ∞HÔ · Ñ¨k ¿ÑrÅ J^Œ#Ñ¨Ù
ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ KÕÜ∂« Åx K≥a`Õ, U=∞ø`«∞Ok? ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ *Ï„QÆ`QÎ« Í KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ `«y#O`«
ã¨=∞Ü«∂xfl WzÛ<å, JÖÏˆQ "å\˜x ãïK«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ ‰õÄ_® `«y#O`« ã¨=∞Ü«∂xfl
WzÛ<å U Láê^è•ºÜ«ÚxH© ‰õÄ_® Z@∞=O\˜ `«ÑC¨ Å∂ ÖËx ¿ÑÑ¨~∞° á⁄O^Õ J=HÍâßÅ∞
|Ç¨ï`«‰Ωõ ¯=QÍ<Õ LO\Ï~Ú. <Õ#∞ Ñ¶Ó¨ @ ¡ ∞ "å~Úã¨∞#Î flÑ¨Ê\˜ ÖÏQÍ<Õ Jk Láê^è•ºÜ«ÚÅ
PO^Àà◊ # #∞ ÃÑOKÕ ã ¨ ∞ Î O k. PY~° ∞ ‰õ Ω "åi ã¨ = ∞#fiÜ« ∂ xfl, P`« ‡ qâßfi™êxfl
|ÅÇ‘Ï#Ñ¨~∞° ã¨∞OÎ k. Ñ¨ÓiÎQÍ ‰õΩÑ¨Ê‰õÄeÛ "Õã∞¨ OÎ k. ã¨∞ÅÉè"í ∞≥ #ÿ JOHõQ}Æ `˜ « ã¨=∞ã¨º#∞
KÕã¨∞Î#flÑ¨C_»∞ g∞~°∞ ã¨Ô~·#^Õ KÕâß~°<Õ P`«‡qâßfiãÖ ÖËx f~°∞Ö’ ["å|∞ Ñ¨^ÕÑ¨^Õ
K«∂ã¨∞HÀ=@O ZÖÏ =ÙO@∞O^À g∞~°∞ ZÑ¨C_≥<· å QÆ=∞xOKå~å? <Õ#∞ QÆ=∞xOKå#∞.
=∞# `«~Q° uÆ QÆ^∞Œ ÅÖ’ =Ù#fl Ñ≤ÅÅ¡ ™ê÷~ÚÖ’<Õ =∞#O ‰õÄ_® „Ñ¨=∂^ŒO JOK«∞#
=ÙO>Ë =∞#O W@∞=O\˜ Ñ¨<Õ `«~K° ∞« KÕ™êÎO.
|Ç¨ïâß Ñ≤Å¡Å‰õΩ KåÖÏ „"å`« Ñ¨x J=ã¨~°O HÍ=K«∞Û. Wk
=ÚYºOQÍ QÆ}`˜ åxH˜ ÉÏQÍ =iÎOK«=K«∞Û. J~Ú`Õ D Ñ¨x "åiH˜ XˆH=∂~°∞
„â◊√u q∞Oz W=fi~å^Œ∞. XˆH „Ñ¨âßflÑ¨„`«OÃÑ· "≥Ú`«ÎO ã¨=∞Ü«∂#flO`å
QÆ_»Ñ¨=eûOkQÍ Ñ≤Å¡Å#∞ J_çyK«∂_»O_ç. P^Œ∞~åÌ‰õΩ qã¨∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ
`≥eq`«‰Ωõ ¯= `«ÑC¨ Å∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ "åix <≥\ "ì̃ Ü Õ ∞« _»O MÏÜ«∞O. J`«ºO`«
Z‰õΩ¯= á⁄~°áê@∞¡ KÕ¿ã, J`«ºO`« `«‰Ωõ ¯= =∂~°∞¯Å∞ =KÕÛ q^•º~°∞Ö÷ Ë `«=∞
["å|∞ Ñ¨„`åÅ#∞ JO^ŒiHõO>Ë =ÚO^Œ∞QÍ WKÕÛ"å~°∞ HÍ=@O ##∞fl
Pâ◊Û~°ºK«H`˜ ∞« _çfl KÕ¿ãk. "åi`À WÖÏ J<Õ "å}˜,‚ ''g∞~°∞ =ÚO^Œ∞QÍ „"åÜ«∞@O
Ñ¨ÓiÎKÕ¿ãÎ g∞ ["å|∞Å∞ ãïK«∂ã¨∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞Ü«∂xfl fã¨∞HÀO_ç.
H˘xfl ÖˇH¯õ Å#∞ =∞~À™êi KÕÜ∞« O_ç.—— Wk ™ê^è•~°}OQÍ „Ñü Láê^è•ºÜ«Ú_»∂
WKÕÛ ã¨ÅÇ¨<Õ. <Õ#∞ |Ç¨ïâß "åiH˜ KÕ`«∞Å∞ ^Œ∞Å∞Ñ¨ÙH˘x Ç¨~ÚQÍ
"≥o§áÈ=eûOkQÍ ‰õÄ_® K≥ÑÊ≤ =ÙO_»=K«∞Û. ["å|∞ Ñ¨„`åÅ∞ <å‰õΩ WzÛ#
`«~∞° "å`« "åi L„kHõ`Î « `«yáæ È`«∞Ok. WHõ "åi Éèqí +¨º`«∞Î ^Õ=Ùà◊§ KÕuÖ’
=ÙOk. ["å|∞Å∞ ã¨Ô~·# ™ê÷~ÚÖ’ „"åÜ«∞ÖË^Õ"≥∂#x "å~°∞ JÑ¨Ê\˜H©
PO^Àà◊# K≥O^Œ∞`«∂<Õ =ÙO_»=K«∞Û. J~Ú`Õ, Jk ÉèQí =Æ O`«∞xÃÑ· ÉèÏ~°O
"ÕÜ«∞@O =O\˜k. ^•xÖ’ ZOÑ≤Hõ `«=∞ KÕuÖ’ =ÙOK«∞HÀ"åÅ#∞‰õΩ<Õ
J`«ºO`« f„="≥∞#ÿ =∞<À"Õ^#Œ ÖË^∞Œ . [iyáÈ~Ú# ^•xx QÆ∞iOz WHõ
"å~°∞ KÕÜ∞« QÆeOæ k Ug∞ÖË^∞Œ . `å=Ú ãÔ̈~#· ["å|∞Å#∞ WKåÛ"≥∂ ÖË^À
J<Õ PO^Àà◊# ÉÏ^è•Hõ~"° ∞≥ #ÿ ^Õ. J~Ú`Õ, Jk ã¨~Ô #· ["å|∞Å#∞ W"åfiÅx
PO^Àà◊# K≥O^Œ@O HõO>Ë D ÉÏ^èŒ `«‰Ωõ ¯"Õ.
P Ñ¨x ZÑ¨C_»∞, ZO`« KÕÜ∂« Ö’ `«=∞‰õΩ`å=ÚQÍ<Õ HõzÛ`«OQÍ
=∂„`«"∞Õ x~°~‚ ÚOK«∞HÀQÆey#Ñ¨C_Õ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯= „"å`« Ñ¨x KÕÜ∞« @O
#∞Oz |Ç¨ïâß H˘O`« Éè„í ^Œ`å ÉèÏ"åxfl á⁄O^Œ=K«∞Û. J~Ú`Õ, Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
P`«‡qâßfi™êxfl, Éè„í ^Œ`å ÉèÏ"åxfl, xtÛ`« ã≤u÷ x ã¨$+≤Oì KÕO^Œ∞‰õΩ áê~îâ° ßÅÖ’
=∞#O "åiH˜ ÃÑ^Œ*Ì Ïa`åQÍ JOHõQ} Æ `˜ « ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ WzÛ#Ñ¨C_»∞ =∞#O
™ê^è•~°}OQÍ Ñ¨ÓiÎ q~°∞^ŒOú QÍ „Ñ¨=iÎ™êÎO. =∞#O "åiÖ’ qã¨∞QÆ∞^ŒÅ#∞,
PO^Àà◊##∞, =∞iO`« `«‰õΩ¯=QÍ ™ê=^è•#`« `åÅ∂‰õΩ K«∞~°∞‰õΩ^Œ<åxfl
ã¨$+≤ãì ∞¨ OÎ \ÏO. ^•x`À `«ÑC¨ Å∞ =∞iO`« Z‰õΩ¯=QÍ ^˘~°∞`¡ å~Ú. WHõ =∞ixfl
Z‰õΩ¯= `«Ñ¨CÅ∞ KÕ™êÎ"Õ∞"≥∂#<Õ ÉèíÜ«∞O ^•#O`«@ JkQÍ Ñ≤Å¡Ö’¡
U~°Ê_»∞`«∞Ok.
D Ñ¨Ùã¨HÎ Oõ "≥Ú^Œ\™˜ êiQÍ „Ñ¨K∞« i`«"∞≥ #ÿ `«~∞° "å`« Ö’~ü ~åãπ=ÚÃãû<£
<å‰õÄ, aÖò‰Äõ =∞Oz q∞„`«∞~åÖ~ÚºOk. P"≥∞ `«# QÆ}`˜ « `«~Q° `Æ ∞« ÅÖ’
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ „"å`«ÑÓ¨ ~°fiHõ Ñ¨x #∞Oz Éè„í ^Œ`å ÉèÏ"åxfl á⁄O^Õ XHõ =∂~åæxfl
Hõ#∞Q˘#flk. P"≥∞ Ñ¨Å∞ "≥·q^èŒºOQÆÅ, |∞kú ‰õΩâ◊Å`« QÆÅ =~ü¯+‘@¡#∞
Hõ#∞Q˘#flk ("å\˜Ö’ ÃÑ‰õΩ¯ ÉèÏQÆO <Õ_∞» =∂Ô~¯\’¡ J=∞‡HÍxH˜ Åaèã∞¨ <Î åfl~Ú).
D =~°∞¯ +‘@Ö¡ ’ XH˘¯Hõ¯\˜ QÆ}`˜ O« ÖË^• JOHõQ} Æ `˜ O« Ö’x XH˘¯Hõ¯ xiÌ+ì̈
JOâßxH˜ ãÖ|OkèOz#k. XHõ ÃÑà·¶ §◊ ™⁄~°∞QÆ∞Ö’ g\˜ `åÅ∂‰õΩ KåÖÏ
HÍÑ‘Å∞ P"≥∞ =^ŒÌ =ÙO_Õq. JÖÏˆQ D =~ü¯+‘@¡ =∂ãì̈~ü HÍº@ÖÏQ∑ `åÅ∂‰õΩ
XHõ HÍÑ‘ P"≥∞ |Å¡ÃÑ· =ÙO_Õk. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ P HÍº@ÖÏQ∑ (*Ïa`å)#∞ K«∂ã≤
`å=Ú U =~ü¯+‘@∞ÃÑ· Ñ¨x KÕÜ∞« ^ŒÅ∞K«∞‰õΩ<åfl~À x~°~‚ ÚOK«∞HÀ=K«∞Û. ^•xx
"å~°∞ ™⁄~°∞QÆ∞Ö’x ÃÑÖ·¶ ò #∞Oz fã¨∞H˘x „"å`«Ñx¨ x KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û.
`å=Ú ZOK«∞‰õΩ#fl xiÌ+ì¨ =~ü¯+‘\ò#∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ KåÖÏ `«~K° ∞« QÍ ãïQÍæ<Õ
KÕ¿ã"å~°x Ö’~ü `«fi~°Ö’<Õ Hõ#∞Q˘Ok. JÖÏˆQ "å~°∞, `å=Ú ^•xx ãïQÍ
KÕâß"≥∂ ÖË^À J~°_»[#∞™ê~°∞¡ ÃÑ·QÍ<Õ K«∂ã¨∞H˘<Õ"å~°∞. Ñ≤Å¡Å∞ hà◊√§
J_»∞QÆO\˜áÈ~Ú# ÉÏ=ÙÅ #∞Oz `åQÆ~∞° "å~°∞ D =~ü¯+‘@#¡ ∞ =∞Oz
=∂~°∞¯Å#∞ ãÖáêkOKÕO^Œ∞HÀ ÖË^• Ö’~ü#∞ ãÖ`«∞+¨μ~ª åex KÕ¿ãO^Œ∞HÀ
KÕÜ∞« _»O ÖË^∞Œ – "å~°∞, ^•xx `«=∞ Ñ¨xQÍ ÉèÏqOz KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. XˆH
=~ü¯ +‘@∞#∞ Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ KÕã#≤ `«~∞° "å`« "å~°∞ ^•x #∞Oz =∞iO`« H˘`«Î
q+¨Ü«∂Å#∞ <Õ~°∞Û‰õΩO@∞<åfl~°#flk ã¨∞ã¨Ê+¨ìO. ÖË^•, `«=∞‰õΩ JÑ¨Ê\˜ˆH
`≥eã≤#^•xfl "å~°∞ =∞iO`« ^Œ$_èO» KÕã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl~°∞. XHõ xiÌ+ì̈ q*Ï˝#
JOâßxfl `å=Ú x[OQÍ ã¨fiO`«O KÕã∞¨ H˘<åfl=∞x "å~°∞ ÉèÏqOz# `«~∞° "å`«
^•xx KÕÜ∞« @O PÑ≤"¿Õ ã"å~°∞. J#O`«~O° `«~∞° "åu =~ü¯+‘@∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
=ÚO^Œ∞‰õΩ ™êyáÈÜÕ∞"å~°∞.
Ñ≤ÅÅ¡ ã¨=∞Ü«∂xfl ZÖÏQÀÖÏ Ñ¨x`À xO¿ÑO^Œ∞‰õΩ =∂„`«"∞Õ Hˆ =ÅO
L^ÕtÌ OÑ¨|_ç#Ñ¨C_»∞, KåÖÏ ÉèÏQÆO Ç¨ÏŸO =~ü¯ `«=∞‰õΩ `≥eã≤# q+¨Ü∂« xfl
`«=∞‰õΩ `å"Õ∞ "≥#∞fl `«@∞ìH˘x x~åúiOK«∞HÀQÆeQˆ O^Œ∞‰õΩ Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ
=∂„`«"∞Õ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ kÕ . Jk Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ^» ∞Œ . Jk J~°∞^Œ∞QÍ
=∂„`«"∞Õ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ "Õ∞Å∞ KÕ‰Äõ ~°ÛQÆÅ^Œ∞. ™ê^è•~°}OQÍ "åiH˜ Ç¨<Õ KÕã∞¨ OÎ k.
L„kHõ`Î « `«yOæ K«∞HÀ_®xH˜ XHõ =∂~°Oæ ^•xx QÆ∞iÎOK«QÅÆ QÆ@O. ^•x ã¨fiÉèÏ=O
Uq∞\’ `≥Å∞ã¨∞HÀ‰õΩO_®, Uq∞ =∂\Ï¡_‰» Ωõ O_® XHõ q+¨Ü∂« xfl ^•x „`À=# ^•xx
=^Œe "ÕÜ∞« =eûOkQÍ <Õ#∞ QÆ}`˜ « `«~Q° uÆ Ö’ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ K≥áêÊ#∞. Wk HÍ~°∞Ö’ ã¨∞n~°…
„Ñ¨Ü∂« }O KÕã∞¨ #Î flÑ¨C_»∞ Ç¨Ï∫"£ =~üì *Ï#û<£ KÕuÖ’ "≥Ú`«OÎ ÉèÏ~åxfl ÃÑ\ì̃ „Ñ¨âßO`«OQÍ
‰õÄ~ÀÛ=_»O =O\˜^.Õ g∞~°∞ z=~°‰Ωõ ZÖÏQÆ∞ P ã¨=∞ã¨º"≥Ñ· Ù¨ "≥#‰õΩ¯ "≥à§◊ Hõ `«ÑÊ¨ ^Œ∞.
Jk ZO`« `«fi~°QÍ [iy`Õ JO`« =∞Ozk. D Jq"ÕHõ"≥∞ÿ# áÈeHõ Ñ≤Å¡Å‰õΩ
ã¨Ç¨ Ü«∞Ñ¨_Oç k. ÖË^•, HõhãÖ "å~°∞ JÖÏ K≥áêÊ~°∞. KåÖÏ H˘kÌQÍ<Õ<<·≥ å ÉèÜ í ∂« O^Àà◊##∞
HõeyOKÕ QÆO^Œ~Q° Àà◊O "≥∞Å¡QÍ "åiÃÑ· J^Œ∞Ñ¨Ù#∞ ãÖáêkã¨∞OÎ ^Œx QÆ∞iÎOK«\Ïxfl "å~°∞
<Õ~∞° Û‰õΩ<åfl~°∞. ''<Õ#∞ Ç¨Ï∫"£ =~üì *Ï#û<£ KÕuÖ’ =ke"ÕÜ∞« |_»∞`«∞<åfl#∞—— Jx "å~°∞
K≥ÑÊ¨ QÆeQˆ "å~°∞. Wk "å~°∞ `«=∞ =∞<ÀÉèÏ"åxfl J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ =ÙOK«∞HÀ=\ÏxH˜ LÑ¨Hiõ OKÕk.
J~Ú`Õ, Jk â◊$u q∞OzáÈ~Ú#Ñ¨C_»∞, "åi KÕ~Ú ^•\˜ áÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ `å=Ú
"≥#∞Hõ|_çáÈÜ«∂=∞x ZÑ¨C_»∞ <å‰õΩ K≥ÑÊ¨ =K«∞Û. JÑ¨C_»∞ "åiH˜ KÕÜ¸ « `«xzÛ =ÚO^Œ∞‰õΩ
fã¨∞‰õΩ~å=@OÖ’ U^À XHõ\ ˜ KÕÜ∞« QÆÅ#∞.
D Ñ≤ÅÅ¡ ÃÑ· =∞#O ÃÑ>Ëì XuÎ_Hç ˜ =∞#O XHõ Ñïq∞ux U~°Ê~°∞K«∞HÀ"åe.
ÖËxÑ¨HõΔOÖ’ UHÍ„QÆ`« HÀÖ’Ê=@O ^•fi~å#∞, K«∞@∞ìÑ¨Hõ¯Å‰õΩ K«∂ã¨∂Î#∂, J=ã¨~°O
ÖË‰Ωõ O_®<Õ ''<å‰õΩ Jk J~°O÷ HÍÖË^∞Œ —— Jx K≥ÑÊ¨ @O^•fi~å#∂, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "åi Ñïq∞`«∞Å∞
"åˆ~ x~°‚~ÚOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. "≥Ú`«ÎO `«~°QÆu ã¨=∞Ü«∞O JO`å `å=Ú L„kHõÎOQÍ
LO_»#=ã¨~O° ÖË^xŒ =∞#O Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ `≥eÜ«∞K≥ÑÊ¨ QÆÅQÍe. Jk‰õÄ_®
J=ã¨~"° ∞≥ `ÿ <Õ .Õ P L„kHõ`Î #« ∞ JkèQqÆ ∞OKÕO^Œ∞‰õΩ "åi =^ŒÌ =∂~åæÅ∞<åflÜ«∞x "åiH˜
=∞#O É’^èÑŒ _¨ ÖÕ Ï KÕÜ∂« e.
QÆ}˜`« `«~°QÆ`«∞Å É’^èŒ<å „Ñ¨^Œ~°≈#Å#∞ Wã¨∂Î KåÖÏ áê~î°âßÅÅ‰õΩ "≥àı§
QÍºO>ËOQÀ =O\˜"å~°∞ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ Ñ¶e¨ `åÅ#∞ ™êkèOK«\ÏxH˜ |Ç¨ïâß Wk XHõ
HÍ~°}O HÍ=K«∞Û. Jk ~ÀA"åi áê~îâ° ßÅÖ’ ÉèÏQÆO HÍ^Œx, D JÑïz`«∞_»∞ `«=∞
Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ HÍ^Œx, `å=Ú `«ÑC¨ Å∞ KÕã<≤ å U LÑ¨„^Œ=O ~å^Œx, U^Õ"∞≥ <ÿ å P
„Ñ¨^~Œ ≈° # `«fi~°QÍ<Õ =Úyã≤áÈ`«∞O^Œx Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. D ~°HOõ QÍ ÉèÜ í ∞« O #∞Oz
¿ãfiK«Û#ù ∞ á⁄Ok# Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞ "≥∞^Œà§◊ #∞ LÑ¨Ü∂≥ yOKÕO^Œ∞‰õΩ ãÖã≤ÔúŒ QÍ LO_Õ"å~°∞.
J~Ú`Õ, D q^è"Œ ∞≥ #ÿ ã¨∂ÊùixÎ ~ÀA"ås `«~Q° uÆ QÆkÖ’ ZÖÏ xÅÉˇ@∞ìHÀQÆÅO? Wk
Jã¨Å∞ ™ê^èºŒ "Õ∞<å?
Ñ¶„≤ |=i 5, 1959
Hˆ =ÅO Ñ¨k =∞O^Õ =Ù#fl D Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ `«=∞ QÆ∞iOz |Å"≥∞#ÿ ÉèÏ"åÅ∞
LO_»@O ZÖÏ ™ê^èºŒ O? D „Ñü‰õÄÅ"≥∞#ÿ ÉèÏ"åÅ∞ ã‘fiÜ«∞ u~°™ê¯~°O, ã‘fiÜ«∞ ^Õfi+Ö
™ê÷~Ú =~°‰Äõ ‰õÄ_® LO_»@O ZÖÏ ™ê^èºŒ O? ÃÑ^ŒÑÌ Å≤ Å¡ q+¨Ü∞« OÖ’ =∞#O nxfl
TÇ≤ÏOK«QÅÆ O. J~Ú`Õ Jk KåÖÏ ^Œ∂~°O, KåÖÏ `«fi~°QÍ "≥o§áÈ~Ú =ÙO_»=K«∞Û.
"åiÖ’ Z=Ô~<· å K«∞@∂ì =Ù#fl „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ `«Å=Ú#HõÖ·ˇ fiHõ ÖË‰Ωõ O_® =ÙO@∂,
`«=∞ QÆ∞iOz `å=Ú Jã¨Å∞ Ñ¨\ Oì˜ K«∞HÀ=_»O ÖË^•? Jk |Ç¨ïâß Éˇ\ ì© HÍ=K«∞Û.
ÖË^• Ç¨Öò HÍ=K«∞Û. Ñ¨Å∞=Ù~°∞ W`«~∞° Å∞ =∂„`«O HÍ^Œ∞.
|Ç¨ïâß "å~°∞ KåÖÏ =ÚO^Œ~Q° Í, KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ, W`«~° Ñ≤ÅÅ¡ ã¨=¸Ç¨ÏO
`åÅ∂‰õΩ ã¨=∂[OÖ’xH˜ <≥\ ì˜ "ÕÜ∞« |_ç =ÙO_»=K«∞Û. ^•x`À "å~°∞ „Ñ¨ÑO¨ K«O QÆ∞iOz
HÍHõ P „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ "åi ™ê÷#O QÆ∞iOz PÖ’zOK«∞HÀ=eû# Ñïã≤u÷ U~°Ê_ç =ÙO_»=K«∞Û.
QÆÒ« Ö’ HõO>Ë WÑ¨C_»∞ <åÖ’ D Jaè„áêÜ«∂Å∞ =∞iO`« |ÅÑ¨_∞» `«∞<åfl~Ú.
ãÖÑ¨Ó~°‚ =∞$^Œ∞`åfixfl, #K«ÛK≥ÑÊ¨ _®xfl =∂#= ãÖ|O^è•Å „áêuÑ¨kHõQÍ
KÕã∞¨ ‰õΩ#fl =∞# P^è∞Œ xHõ É’^è<Œ å Ñ¨ûúŒ , |Ç¨ïâß, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "åi =ºHÎ̃`åfiÅ#∞, "åi
Ñ¨xx HõÅQÍÑ¨ÙÅQÆOQÍ HõeÑ≤ "Õã¨∞‰õΩ<ÕÖÏ KÕã¨∞Î#fl^•? <Õ#∞ K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl "≥Ú^Œ\ ˜
áê~îâ° ßÅ nxH˜ Ñ¨ÓiÎQÍ aè#fl"≥∞#ÿ k. <å =Ü«∞ã¨∞û S^Œ∞ ãÖ=`«û~åÖË J~Ú#Ñ¨C_»∞
‰õÄ_®, JHõ¯_ç Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ ##∞fl Ç¨ÏŸÖòì Jx =∂„`«"∞Õ Ñ≤eKÕ"å~°∞. <å QÆ∞iOz
=ºH˜ÎQÍ#∂, "å~°∞ ##∞fl ÃÑ^ŒÌQÍ QÆ∞iÎOz#@∞¡ Hõ#Ñ¨_Õ"å~°∞ HÍ^Œ∞. "åiH˜ <Õ#O>Ë
W+¨"ì ∂≥ HÍ^À ‰õÄ_® <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. ^•xx QÆ∞iOz PÖ’zOKåÅx <å‰õΩ ZÑ¨C_»∂
`«@Öì ^Ë ∞Œ . <Õ#∞ KÕ¿ã Ñ¨x =∂„`«"∞Õ P Láê^è•ºÜ«ÚÅ ^Œ$+≤Öì ’ LO_Õk. P Ñ¨x ÉÏQÆ∞O>Ë,
Jk "≥∞K«∞Û‰õΩ<Õ"å~°∞. ÖË‰Ωõ O>Ë Jk q=∞~°≈Å∞. Ñ≤ÅÅ¡ `À =º=Ç¨ÏiOK«@OÖ’ D áê`«
`«~Ç° ¨ Ñ¨ûúŒ Ö’<Õ L#fl Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ =∞#O TÇ≤ÏOz#^•xHõO>Ë Z‰õΩ¯==∞O^Õ
LO_»=K«∞Û. ÃÑ^ŒÅÌ „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’H˜ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ K˘~°|_ç#Ñ¨C_»∞, "åi`À Hõ@∞=ÙQÍ, =ã¨∞=Î ÙÅ`À
=º=Ç¨ÏiOz#@∞¡QÍ K«∂_»@O J^˘Hõ Hõ~‡° HÍO_»ÖÏQÍ#∞ =º=Ç¨ÏiOKÕ „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’,
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ W`«~„° `å "åi „^À=# "å~°∞ =ke"ÕÜ∞« |_Õ „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ Z^ŒQ@ Æ O
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ |Ç¨ïâß ã¨∞Å∞=Ù HÍ=K«∞Û.
âß"£∞ „á⁄„ÔQãπ iáÈ~°∞Ãì Ñ· J`«#∞ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀÖË_<» Õ XHõ =∂@ =Ù#flk. ^•x
QÆ∞iOz J`«_∞» Hõà§◊ hà◊§ Ñ¨~º° O`«O JÜ«∂º_»∞. Jk KÕ^∞Œ =∂@ Jx J`«_∞» J#∞HÀ_®xH˜
HÍ~°}"Õ∞q∞\˜? ÃÑ^ŒÅÌ ∞ `«=∞Ö’ ÖË^• Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ z#fl, xiÌ+ì̈ "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºÅ#∞ =∂„`«"∞Õ
K«∂ã≤, Jq ™ê^è•~°} "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºxH©, Jã¨=∞~°`÷ ‰« Ωõ , J#~°›`‰« Ωõ ~°∞A=ÙÅ∞QÍ ÉèÏqOK«@O
™ê^è•~°}OQÍ [iˆQ^Õ. Wk ãÖã¨¯ $uH˜ ãÖ|OkèOz# q+¨Ü«∞O U^≥·<å ãïQÍ
KÕÜ∞« ÖËHáõ È=@O J==∂#Hõ~O° QÍ ÉèÏqOK«x „Ñ¨[Å∞ „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’<Õ ÖË~å?
z#fl Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ "åi QÆ∞iOz "åiH˜ =ÙO_Õ Jaè„áêÜ«∂xfl LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞‰õΩx,
"å~°∞ ãïQÍ Ñ¨x KÕ¿ãÖÏ K«∂_»_O» Ö’ „Ñ¨=∂^•xfl K«∂_»O_ç. ''„Ñ¨Ü∞« ufl¿ã,Î h=Ù D
ã¨=∞ã¨º#∞ `ÕeHõQÍ KÕÜ∞« QÆÅ=Ù. q"ÕHOõ QÆÅ, K«∞~°∞HÔ #· , =∞Oz W`åºk `«~Ç° ¨ ÉÏÅ∞_çq
ÖË^• ÉÏeHõ=Ù—— Jx =∞#O JO\Ï=Ú. J~Ú`Õ, P ã¨=∞ã¨º#∞ "å~°∞ `«ÑC¨ QÍ KÕ¿ã,Î
^•x`Àáê@∞QÍ "åi QÆ∞iOz# "åi Jaè„áêÜ«∞O ‰õÄ_® ^≥|ƒuO@∞Ok. ZO`« Hõ+Ñì¨ _¨ ç
„Ñ¨Ü∞« uflOz<å, J`«#∞ QÆ#∞Hõ ã¨=∞ã¨º#∞ ãïQÍ KÕÜ∞« ÖËHáõ È`Õ, WHõ J@∞ `«~åfi`«
ã¨∞ã¨Ê+Öì QÍ J`«#∞ q"ÕHOõ QÆÅ, K«∞~°∞HÔ #· ÖË^• =∞Oz"å_çx HÍ^Œ#∞‰õΩ<Õ Ñïã≤u÷ =ã¨∞OÎ k.
q[Ü«∞O `åÅ∂‰õΩ „áê^è•#º`«#∞ â◊$uq∞Oz JOK«<å "Õã∞¨ HÀ=@O, ^•xÃÑ·
=∞i Z‰õ Ω ¯=QÍ P^è • ~° Ñ ¨ _ » _ » O Ñ≤ Å ¡ Å ∞ "≥ · Ñ ¶ ¨ Å ºO QÆ ∞ iOz JO`« Z‰õ Ω ¯=QÍ
ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_∞» `«∞O_»\ÏxH˜ HÍ~°}O HÍ^•? |Ç¨ïâß, HÕk `«~Q° `Æ ∞« ÅÖ’ ãïQÍ KÕã#≤
Ñ¨xH˜ Ñïq∞uH˜ q∞Oz# á⁄QÆ_Î» ÅaèOK«∞`«∂ LO_»=K«∞Û. *Ïh Ñ¨x ãïQÍ KÕã#≤ Ñ¨C_»∞
=∞#O J`«#∞ `«# QÆ∞iOz `å#∞ ''=∞OzQÍ—— ÉèÏqOK«∞H˘<ÕÖÏQÍ#∂, L^ÕâÌ º◊ Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ
HÍHõáÈ~Ú<å J`«#∞ Ñ¨xx ãïQÍ KÕÜ«∞#Ñ¨C_»∞, `«#QÆ∞iOz `å#∞ ''K≥_»∞QÍ——
ÉèÏqOK«∞H˘<ÕÖÏQÍ#∂ KÕã∞¨ <Î åfl=∂?
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ x[OQÍ JO`« á⁄QÆ_Î» J=ã¨~=° ∂? KåÖÏ ¿ãÑ¨Ù =∞Å¡Q∞Æ ÖÏ¡Å∞ Ñ¨_¤»
`«~∞° "å`« XHõ Ñ≤Å"¡ å_»∞ z=~°‰Ωõ ZÖÏÔQ`· <Õ OÕ Ñ¶∞¨ <åHÍ~°ÑÙ¨ Ñ¨lÖò#∞ q[Ü«∞=O`«OQÍ
KÕÜ∞« QÆey#Ñ¨C_»∞, J`«#∞ ÉÏQÍ KÕâß_»x J`«xH˜ K≥ÑÊ¨ @O J=ã¨~=° ∂? `å#∞ q[Ü«∞O
™êkèOKå#x W`«~∞° Å∞ Z=~°∂ K≥ÑÊ¨ ‰õΩO_®<Õ J`«xH˜ `≥eÜ«∞^•? "åã¨"Î åxH˜ =∞#O
J`«xfl á⁄QÆ∞_»∞`«∞#flÑ¨C_»∞ |Ç¨ïâß J`«#∞ ™êkèOz#^•x `åÅ∂‰õΩ L`åûÇ¨ÏOÖ’
ÉèÏQÆO fã¨∞HÀ=@O ÖË^•? J`«x H©iÖÎ ’ H˘O`« ÉèÏQÍxfl HÍ*ËÜ∞« @O ÖË^•? =∞#Å#∞
=∞#O #Å∞QÆ∞i ^Œ$+≤Öì ’ Ñ¨_ÖÕ Ï =ÚO^Œ∞‰õΩ <≥@∞ìHÀ=@O ÖË^•? J@∞=O\˜ `≥e"≥#·
ÉÏÅ∞_ç x `« Ü « ∂ ~° ∞ KÕ Ü « ∞ @OÖ’ ã¨ Ç ¨  Ü« ∞ Ñ¨ _ ç # O^Œ ∞ ‰õ Ω =∞#Å#∞ =∞#O
Jaè#OkOK«∞HÀ=@O ÖË^•? ÃÑ^ŒÅÌ ∞ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ á⁄QÆ_@ » O J<Õ^•xÖ’ KåÖÏ "Õ∞~°‰Ωõ
XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ ™Èfi`«¯~°¬ ÖË^•? `«# WO\’¡ Éè’[<åÅ QÆkH˜ ãÖ|OkèOz <À\ò „"åã≤#
J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# HõOáÈl+¨<£ QÆ∞iOz <Õ#∞ PÖ’zã¨∞Î<åfl#∞. P HõOáÈl+¨<£ QÆ∞iOz
ãÖ`«$Ñ≤Î`À PÖ’zã¨∞Î#flÑ¨C_»∞ ^•xÖ’ <å ÉèÏQÆO QÆ∞iOz "åãÎ̈"åxH˜ ##∞fl <Õ#∞
Jaè#OkOK«∞HÀ=@O J<Õk <åH˜ÑC¨ _»∞ ÉèÜ í ∂« #HõOQÍ Hõ#Ñ¨_∞» `ÀOk. D ÉÏÅ∞_»∞
ZO`« J^Œ∞ƒù`« „ÑüÉèÏ=O`«∞_»∞! J`«#∞ P Ñ¨x KÕÜ∞« @OÖ’ ã¨ÇÏ¨ HõiOz#O^Œ∞‰õΩ <Õ#∞
ZO`« J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ "å_çx!
Ñ¶|„≤ =i 11, 1959
''=∞#O ZO^Œ∞‰õΩ áê~îâ° ßÅ‰õΩ "≥_`» å=Ú?—— Jx XHõ ~ÀA# Z=~À áê\ò#∞
J_çQÍ~°∞. P"≥∞ ™ê^è•~°}OQÍ `«#Ö’ HõxÑ≤OK«x L`åûÇ¨ÏO`À, WÖÏ |^Œ∞Å∞ WzÛOk:
''"Õ∞=Ú ÃÑiy ÃÑ^Œ"Ì åà◊§=Ú J~Ú#Ñ¨C_»∞ =¸_è∞» Å∞QÍ =ÙO_»‰Ωõ O_® =ÙO_ÕO^Œ∞‰õΩQÍ#∞.——
D Ñ≤Å¡Å∞ =¸_è»`åfixfl J*Ï˝#OQÍ ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞. `«=∞#∞ `å=Ú =¸_è»∞Å∞QÍ
K≥Ñ¨C‰õΩO@∞#flÑ¨C_»∞ "åi L^ÕÌâ◊ºO W^Õ<å? U^≥·<å `≥eÜ«∞HõáÈ`Õ "å~°∞ JO`«QÍ
ã≤QÆ∞æÑ¨_»_®xH˜ Wk XHõ HÍ~°}=∂? W^Õ x["≥∞ÿ`Õ, "å~°∞ JÖÏ ÉèÏqOKÕÖÏ
<Õ~∞° Ê`«∞<åfl=∂? =∞#O =¸_è`» fi« O, J*Ï˝<åÅ =∞^èºŒ QÆÅ `Õ_®#∞ "åiH˜ `≥eÜ«∞K≥áêÊe.
Ju H˘kÌ q+¨Ü«∂Å∞ =∂„`«"Õ∞ =∞#O `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ J=HÍâ◊O =Ù#fl^Œx "åiH˜
K« ∂ Ñ¨ Q Æ Å QÍe. J~Ú`Õ , P H˘kÌ á ê\˜ `≥ e ã≤ # q+¨ Ü « ∂ Å#∞ ‰õ Ä _® ÉÏQÍ
LÑ¨Ü≥∂yOK«∞HÀ=K«∞Û#x "åiH˜ <Õ~°ÊQÆÅQÍe. nxH˜ aè#flOQÍ, KåÖÏ q+¨Ü«∂Å∞
`≥eã≤#"å~°∞ ‰õÄ_® =¸_è»OQÍ „Ñ¨=iÎOK«=K«∞Û. q^•º=O`«∞Öˇ·# Jq"Õ‰õΩÅ‰õΩ D
^ÕâO◊ Ö’ H˘~°`« ÖË^∞Œ .
''=∞Oz—— áê~îâ° ßÅÖ’ K«^∞Œ =Ù`À#fl, ''KåÖÏ `≥e"≥#· —— J`«ºkè‰Ωõ Öˇ#·
Ñ¨Å∞=Ù~°∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞#∞ `å=Ú =¸_è∞» Å∞QÍ Ñ≤Å∞K«∞HÀ=_®xfl JÑ¨Ê\˜#∞Op
<Õ#∞ q<åfl#∞. "åi L^ÕâÌ º◊ OÖ’ ^•x J~°O÷ J*Ï˝#∞Å∞QÍ =ÙO_»_O» –
J~Ú`Õ, "å~°∞ nxH˜ WK«∞Û‰õΩ<Õ W`«~° J~å÷Å∞ – `≥eqQÍ ÖËHáõ È=_»O,
JO`ÕQÍHõ ™ê^è•~°}OQÍ Ü≥∂QÆº`« ÖËx"å~°∞QÍ, qâ◊fiã≤OK« gÅ∞ÖËx"å~°∞QÍ,
`«ÑÊ¨ xãïQÍ á⁄~°áê>Ë KÕ¿ã"åiQÍ =ÙO_»_O» . `«=∞#∞ QÆ∞iOz `å=Ú D
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ZO^Œ∞H˜ÖÏ ÉèÏqã¨∞<Î åfl~°∞? J^Õ x["≥∞#ÿ @∞¡QÍ ™ê^è•~°}OQÍ ÃÑ^ŒÅÌ ∞
"åi`À =º=Ç¨ÏiOK«_O» =Å# Wk [~°∞QÆ∞`ÀOk.
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ J~Ú^Œ= `«~Q° uÆ Ö’H˜ =KÕÛ=~°‰Äõ , "åix =∞^è•ºÇ¨Ïfl Éè’[#
|Å¡Å =^ŒÌ =_çO¤ KÕ"å~°∞QÍ =ÙO_ÕO^Œ∞‰õΩ D áê~îâ° ßÅÖ’ J#∞=∞uOKÕ"å~°∞
HÍ^Œ∞. Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ Ñ¨^àÕ §◊ „áêÜ«∞O =KÕÛ=~°‰Äõ , "å~°∞ =O@HÍÅ áê„`«Å#∞
fã¨∞‰õΩx "å\˜x HÕ^ŒÑ_¨ "» Ü Õ ∞« ‰õΩO_® ÖË^• qã≤i"ÕÜ∞« ‰õΩO_® ‰õÄ_® |Å¡Å
=^ŒÌ u~°QQÆ ÅÆ ~°x qâ◊fiã≤OK«Ö=Ë ∞x áê~îâ° ßÅ ÃÑ^ŒÅÌ ∞ ÉèÏqOKÕ"å~°∞. "åiÖ’
Ñ¨Å∞=Ù~°∞ =∞#ãÎ̈`fi« âß¢ã"Î̈ `Õ ÅÎ« ∞ ‰õÄ_®.
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ XHõ `«~Q° uÆ QÆk #∞Oz "Õ~˘Hõ `«~Q° uÆ QÆkÖ’H˜, ÖË^• XHõ
Éè=í Ou #∞Oz =∞~À Éè=í OuÖ’H˜ "≥à§ı @Ñ¨C_»∞ "åix *Ï„QÆ`QÎ« Í =~°∞ã¨Ö’
ÃÑ^Œ Ì Å Ñ¨ ~ ° º "Õ H õ Δ } H˜ O ^Œ #_ç Ñ ≤ O Kåe – nxÖ’ Láê^è • ºÜ« Ú xH˜
ã¨Ç¨Ü«∞Ñ¨_ÕO^Œ∞‰õΩ XHõ Ñ≤Å¡"å_çx ‰õÄ_® =~°∞ã¨„Hõ=∂xH˜ <åÜ«∞‰õΩxQÍ
xÜ«∞q∞OKÕ"å~°∞. „Ñü"åi Jaè„áêÜ«∞OÖ’#∞ W@∞=O\˜ U^À XHõ Ñ¨ûúŒ
ÖË‰Ωõ O_® Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Z\ì̃ Ñïã≤u÷ Ö’#∂ KÕ~∞° HÀ=eû# KÀ@∞H˜ KÕ~∞° HÀ~°∞.
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ JO>Ë J`«ºO`« „¿Ñ=∞QÆÅ <Õ#∞, aÖò ‰õÄ_® "åi QÆ∞iOz
D UHõÑH¨ Δõ Jaè„áêÜ«∂<Õfl Hõey =ÙO_Õ"åà◊§O. J~Ú`Õ, H˘xfl ãÖ=`«û~åÅ
`«~∞° "å`« WOQÍ¡O_»∞Ö’x ÖˇÃ· ããì̈~ü Ã+~· Öü ’ =Ù#fl „Ñ¨É∞íè `«fi áê~îâ° ßÅÖ’ P~°∞
ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =O@QÆk #∞Oz =∞^è•ºÇ¨ÏflÑ¨Ù Éè’[<åÅ
|Å¡ =^Œ‰Ì Ωõ PÇ¨~°ÑÙ¨ y<≥flÅ#∞ fã¨∞‰õΩ"≥à§◊ _»O, ÖË^• ÃÑ^ŒÅÌ Ñ¨~º° "ÕH} Δõ
ÖË‰Ωõ O_®<Õ `«~Q° uÆ QÆ^∞Œ Å #∞Oz JÃãOc¡Å‰õΩ "≥à§◊ _»O, uiy "≥#∞Hõ‰Ωõ
~å=@O K«∂ã≤ KåÖÏ Pâ◊Û~°ºáÈÜ«∂O. "Õ∞=Ú =∂ ã¨fiã¨Ö÷ ÏÅ‰õΩ uiy =zÛ
D J^Œ∞ƒù`åÅ QÆ∞iOz W`«~∞° Å‰õΩ K≥ÑÊ≤ #Ñ¨C_»∞ "å~°∞ WÖÏ J<Õ"å~°∞,
''=∞Ozk, WOQÍ¡O_»∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ YzÛ`«OQÍ aè#fl"≥∞#ÿ "å~°∞ J~Ú =ÙO_»=K«∞Û.
J"≥∞iHÍ‰õΩ K≥Ok# Ñ≤ÅÅ¡ #∞ JÖÏ =∞#O ZÑ¨C_»∂ KÕÜ∞« ÖËO.——
D u~° ™ ê¯~° Ñ¨ Ó i`« " ≥ ∞ ÿ # Éè Ï =#Å∞ Ñ¨ Å ∞=Ù~° ∞ Ñ≤ Å ¡ Å Ö’
<Õ~∞° ÛHÀ=@OÖ’ ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ HÍ~°}O HÍ=K«∞Û#<Õ q+¨Ü∞« O =∞#Ö’ Z=fiiH©,
ZÑ¨C_»∂ `«@Öì ^Ë ∞Œ . „Ñ¨ÑO¨ K«O QÆ∞iOz ÉÏQÍ <Õ~∞° ÛHÀQÆeQˆ @O^Œ∞‰õΩ =∞#O
^•xfl qâ◊fiã≤OKåe, ™ê^è•~°}OQÍ Jk „Hõ=∞|^Œú`« HõÅ^Œx, J~°÷O
KÕã¨∞HÀgÅÜÕ∞º^Œx `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅQÍe. nxfl q∞Oz „Ñ¨ÑÖKåxfl =∞#O
J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆÅ=∞x =∞#Ö’ =∞#‰õΩ qâßfiãÖ =ÙO_®e. áê~îâ° ßÅÖ’
"å~°∞ KÕ¿ã Ñ¨#∞Å ^•fi~å =∞#O D Ñ≤ÅÅ¡ =ÚO^Œ∞ =ÙOK«∞`«∞#fl „Ñ¨ÑO¨ K«O
J~°~÷ Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ z#fl z#fl YO_®Å∞QÍ qÉèlí OK«|_ç# „Ñ¨ÑO¨ K«O. P „Ñ¨ÑO¨ K«O
`åÅ∂‰õΩ ÉèÏQÍÅ∞ XHõ^•x#∞O_ç XHõ\ ˜ "Õ~∞° KÕÜ∞« |_®¤~Ú. JÖÏˆQ P
YO_®Åhfl Ñ≤Å¡Å x["≥∞ÿ# „Ñü J#∞Éèí=O #∞Oz Ñ¨ÓiÎQÍ "Õ~°∞
KÕÜ∞« |_®¤~Ú. =∞#O "åi`À =º=Ç¨ÏiOKÕ Jxfl Ñ¨^`úŒ ∞« ÅÖ’#∂, "å~°∞
"åiÃÑ· qâßfiãÖ HÀÖ’ÊÜÕ∞ÖÏ =ÙO_Õ^.Õ Hõ#∞Hõ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "å~°∞ J#∞ãïã¨∞#Î fl
=ÓºÇ¨Å#∞ LÑ¨Ü∂≥ yOK«@OÖ’ Pâ◊Û~°ºO Uq∂ÖË^∞Œ .
WÑ¨Ê\˜Hˆ KåÖÏ =∞Ok ã¨∂zOz#@∞¡QÍ =∞#O W`«~∞° Å QÆ∞iOz
J#∞H˘<Õ K≥_¤» q+¨Ü∂« Å∞ `«ÑÊ¨ Hõ "åãÎ̈= ~°∂ÑÖ ^èiŒ ™êÎ~Ú. JO>Ë Jq,
''`«=∞#∞ `å=Ú x[O KÕã∞¨ HÀQÆÅ Éèqí +¨º`ü ^Œ~≈° <åÅ∞——QÍ =∂~°`å~Ú.
Ñ≤Å¡Å∞ KÕ¿ãÎ J`«ºO`« =¸~°ö"≥∞ÿ#, „Ñ¨=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# Ñ¨x U^Œx
`≥Å∞ã¨∞HÀ_»O Ñ≤Å¡Å QÆ∞iOz „â◊^Œú =Ç≤ÏOKÕ =∂~°æ=∞x Ñ¨Å∞=Ù~°∞
PÖ’zã¨∞#Î fl@∞¡ Hõ#Ñ¨_∞» `ÀOk. WHõ J@∞ `«~∞° "å`«, P Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«ÑÊ¨ xãïQÍ
JÖÏˆQ =º=Ç¨Ïi™êÎ~x° ÉèÏqOz HÍ~åºK«~} ° ‰õΩ kQÆ∞`å~°∞. "≥KÛ« QÍ =Ù#fl
U„Ñ≤Öò =∂ã¨ÑÙ¨ XHõ L^ŒÜ∂« # É’ã¨<ì £ ÑäH¡ ± QÍÔ~<¤ Ö£ ’x XHõ H˘Å#∞ JOK«∞#
‰õÄ~˘Ûx <Õ#∞ ÃãÖ’¡ "å~Úã¨∞<Î åfl#∞. JOK«∞# P H˘Å#∞ Ö’`«∞ |Ç¨ïâß
XHõ J_»∞QÆ∂ ÖË^• JO`«HOõ >Ë `«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙOk. K«∞@∂ì "≥_Å» Ê~Ú# #Å¡~åu
Hõ@_ì O» =ÙOk. <Õ#∞ JHõ¯_» =Ù#fl QÆO@#fl~° =º=kèÖ’ Ñ¨ãÑ≤ Å≤ Å¡ #∞ |O_çÖ’
`Àã¨∞H˘x #Å∞QÆ∞~°∞ `«Å∞¡Å∞ =KåÛ~°∞. "åiÖ’ ÉÏQÍ z#fl Ñ≤Å"¡ å_ç =Ü«∞ã¨∞û
ã¨∞=∂~°∞ ãÖ=`«û~°O#fl~°.ÉÏQÍ ÃÑ^ŒÌ Ñ≤Å"¡ å_ç =Ü«∞ã¨∞û ^Œi^•Ñ¨Ù <åÅ∞QÆ∞
ãÖ=`«û~åÅ∞. D #Å∞QÆ∞~°∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ h\˜ÃÑ· Pã¨HÎ̃ K«∂áê~°∞. ^•x ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ
"≥o§ K«∂_»QÀ~°∞`«∞<åfl~°∞. J~Ú`Õ, D #Å∞QÆ∞~°∞ `«Å∞¡Å∂ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ QÆ#∞Hõ
h\˜H˜ ^ŒQÆæ~°QÍ H˘Å#∞ JOK«∞‰õΩ "≥o`Õ "å~°∞ ^•O\’¡ Ñ¨_çáÈ`å~°x
ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_®¤~∞° . "åà◊√§ Ñ≤ÅÅ¡ ÃÑ· QÍ=ÙˆHHõÅ∞ ÃÑ@ìÖ^Ë ∞Œ . ÖË^• "åix ÉˇkiOK«#∂
ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ, „Ñü `«b¡ =ÚO^Œ∞‰õΩ ^Œ∂ã¨∞‰õΩ=zÛ `«# Ñ≤Å"¡ å_çH,˜ h\˜H©
=∞^èºŒ xÅ|_ÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOzOk. ÖË^•, P Ñ≤Å"¡ å_ç K«∂Ñ¨ÙÅ∞ =∞~À
"≥Ñ· Ù¨ =∞~°ÖÛË O^Œ∞‰õΩ P `«Å∞¡Å∞ „Ñ¨Ü∞« uflOKå~°∞. ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ, h\˜ #∞Oz
`«=∞ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ ^Œ∂~°OQÍ =ÙOKåÅx `«Å∞¡Å∞ „Ñ¨Ü∞« uflOz#H˘nÌ, Ñ≤ÅÅ¡ ∞
H˘Å#∞ K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ JO`«QÍ ÃÑ#∞QÆ∞ÖÏ_®~°∞. P `«Å∞¡Å∞ ''=^Œ∞,Ì =^Œ∂,Ì
h=Ù Ñ¨_áç È`å=Ù, h=Ù h\˜Ö’ Ñ¨_áç È`å=Ù!—— Jx PO^Àà◊#QÍ Jiz<å
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "åix ÖˇH¯õ ÃÑ@ìÖ^Ë ∞Œ .
J~Ú`Õ, D Ñ≤ÅÅ¡ O`å ÉÏQÍ #_»Hõ <Õ~∞° Û‰õΩ#fl "åàı§ |∞_ç|∞_ç
J_»∞QÆ∞Å ^ŒâQ◊ Í ^•\˜ Zky#"åˆ~. "åix "ÕkOè K«‰Ωõ O_® =ÙO>Ë, JÖÏˆQ
"åix x~°¡HõΔ ºO =kÖËÜ«∞HõáÈ`Õ "åà◊√§ hà◊§Ö’ Ñ¨_çáÈÜÕ∞ J=HÍâßÅ∞
KåÖÏ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=. ÉÏQÍ z#fl Ñ≤Å"¡ å_çHÔ `· Õ #∂~°∞Ö’ XHõ =O`«∞, ÉÏQÍ
ÃÑ^ŒÌ Ñ≤Å"¡ å_çHÔ `· Õ ÅHõÖΔ ’ XHõ =O`«∞QÍ =ÙO\Ï~Ú.
D `«Å∞¡Å∞ QÆ#∞Hõ W^Õ q^èOŒ QÍ KåÖÏHÍÅOáê@∞ ''*Ï„QÆ`—Î« — „Ñ¨îŒ ≈¿ãÎ
=∞~À J=HÍâ◊O =ÙOk. "≥Ú^Œ\ ˜ "åã¨"Î åxH˜ z#flÑ≤ÅÅ¡ ∞ KåÖÏ *Ï„QÆ`ÑÎ« ~¨ ∞° Å∞.
"åix ÃÑ·JO`«ã¨∞÷Ö’<À ÖË^• "≥∞@¡ÃÑ·<À QÆ=∞xOK«O_ç. HÕk kâ◊QÍ
=ÚO^Œ∞‰õΩ J_»∞QÆ∞"ÕÜ∂« ÖÏ ÖË^• HÕk kâ◊QÍ "≥#∞Hõ‰Ωõ áêHÍÖÏ =^•Ì
J<Õk "å~°∞ KåÖÏ *Ï„QÆ`QÎ« Í KÕ™êÎ~∞° . "å~°∞ H˘`«Î Ñ¨#∞Å#∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« uflOKÕO^Œ∞HÔ · KåÖÏ P„`«∞`«QÍ =ÙO\Ï~°∞. J~Ú`Õ, J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
"å~°∞ `å=Ú Uq∞ KÕÜ∞« QÆÅ"≥∂ ÖË^• Uq∞ KÕÜ∞« ÖË"∂≥ J<Õ q+¨Ü∞« OÖ’
KåÖÏ ÉèÏQÆO ãÔ̈~#· JOK«<åÖË Hõey =ÙO\Ï~°∞. =Ü«∞ã¨∞û ÃÑiy#H˘nÌ nx
QÆ∞iOz "åi qK«H}Δõ ‰õÄ_® "≥∞~°∞QÆ=Ù`«∞Ok. J~Ú`Õ, QÆO^ŒQÀà◊Ñ~¨ K° |« _ç#
D Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ H˘O^Œ~∞° UO KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOK«Ö#Ë @∞¡ =∞s ÉèÜ í ∞« ã¨∞Å÷ ∞QÍ
`«Ü«∂~°ÜÕ∞º J=HÍâ◊O, ÖË^• =∞iH˘O^Œ~°∞ Uk `å=Ú KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü«∞uflOK«=KÀÛ, Uk KÕÜ«∞~å^À `≥Å∞ã¨∞HÀÖËx Jux~°¡HõΔ º"≥∞ÿ#,
ÖˇH¯õ ÖËx"å~°∞QÍ `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º J=HÍâ◊O =ÙO\Ï~Ú.
`«=∞‰õΩ ÉèÜ í ∞« O ÖË^xŒ x~°∂Ñ≤OKÕO^Œ∞HÔ · "å~°∞ U HÍãÎ̈O`« *Ï˝#O
=Ù#fl, *Ï„QÆ`ÑÎ« ~¨ ∞° Öˇ#· Ñ≤ÅÅ¡ ∞ KÕÜ∞« x Ñ¨#∞Å#∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ~∞° .
WHõ ^•O`À „Ñ¨=∂^ŒOÖ’ Ñ¨_,ç qâßfi™êxfl, ã¨=∞`«∞Åº`«#∞ áÈQ˘@∞ì‰Ωõ O\Ï~°∞.
H˘xfl ãÖ=`«û~åÅ „H˜Ò« <Õ#∞ ÅO_»<Ö£ ’x Ç¨ÖˇO_»∞ áê~°∞¯Ö’
=Ù#fl XHõ ™êÇ¨Ï™êÅ P@ ã¨Ö÷ Ïxfl ãÖ^Œi≈OKå#∞. D P@ã¨Å÷ O xO_®
ÃÑH· ˜ ZˆH¯O^Œ∞‰õΩ É’Öˇ_x» fl K≥@∞¡, TˆQO^Œ∞‰õΩ `åà◊¥§, `«k`«~° ''„Ñ¨=∂^ŒH~õ —° —
JOâßÅ∞ =Ù<åfl~Ú. JHõ¯_» Z‰õΩ¯= =∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞ QÍÜ«∞Ñ¨_`» å~å Jx
<Õ#∞ áê~°∞¯#∞ Ñ¨~º° "ÕH™Δ̃ ÈÎ#fl Ü«Ú=‰õΩÅ#∞ J_çQÍ#∞. ''ÖË^∞Œ , ÃÑ^Œ"Ì åà◊§‰õΩ
„Ñ¨"âÕ O◊ ÖË^xŒ "Õ∞=Ú x|O^è#Œ qkèOz# `«~∞° "å`« JÖÏ [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ —— Jx
"å~°∞ K≥áêÊ~°∞. `«Å∞¡Å∞ Ö’Ñ¨Å‰õΩ =KÕÛ J=HÍâ◊O =Ù#flÑ¨C_»∞, "å~°∞ Ñ≤ÅÅ¡ `À
x~°O`«~åÜ«∞OQÍ ''Wk KÕÜ«∞=^Œ∂Ì, Jk KÕÜ«∞=^Œ∂Ì, Jk KåÖÏ
„Ñ¨=∂^ŒH~õ O° —— Jx K≥|∞`«∞O_Õ"å~°∞. D =∂@Å`À Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ KåÖÏ HÀÑÖ
=ã¨∞ÎOk. "å~°∞ J==∂#Ñ¨~°K«|_ç#@∞¡ ÉèÏq™êÎ~°∞. WHõ ''<Õ#∞ KÕã≤
K«∂Ñ≤™êÎ#∞—— J<Õ Ñ¨@∞ì^ÅŒ `À P Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "≥#∞HÍ =ÚO^Œ∂ K«∂ã¨∞HÀ‰õΩO_®
=∞s ÃÑ^ŒÌ K≥@¡#∞ ZˆH¯O^Œ∞‰õÄ ÖË^• JuHõ+¨ì"≥∞ÿ# P@ ÑïHõ~åÅ#∞
LÑ¨Ü∂≥ yOKÕO^Œ∞‰õÄ „Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ~∞° . XHõ¯™êi „Ñ¨=∂^ŒO [iˆQ J=HÍâ◊O
U~°Ê_ç#Ñ¨C_»∞,—— #∞=Ùfi Ñ¨_áç È`å=Ù, #∞=Ùfi Ñ¨_áç È`å=Ù—— J<Õ `«=∞ `«Å∞¡Å
=∂@Å∞ `«=∞ K≥=ÙÅ∞ yOQÆ∞~°∞Å∞ u~°∞QÆ∞`«∞O_»QÍ "å~°∞ QÍ=ÙˆHHõÃÑ_»∞`«∂
HÕ^Œ‰Ωõ Ñ¨_áç ÈÜÕ∞"å~°∞. JO^Œ∞KÕ`,« P@ã¨Ö÷ Ïxfl Ñ¨~º° "ÕHãΔ˜ ∞¨ #Î fl "å~°∞ `«Å∞¡Å∞
‰õÄ~ÀÛx =∂\Ï¡_∞» HÀ=_®xH˜ XHõ z#fl q„âßOu QÆkx xi‡OKå~°∞. `«^•fi~å,
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ P_»∞‰õΩO@∞#flÑ¨C_»∞ "å~°∞ K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ J=HÍâ◊O ÖË‰Ωõ O_® KÕâß~°∞.
Ñ¨~°º"ÕHõΔ‰õΩÅ∞ K≥Ñ≤Ê#^•x „Ñ¨HÍ~°O, `«~°∞"å`«, JHõ¯_» Ñ≤Å¡Å‰õΩ `«ye#
JuÃÑ^ŒÌ QÍÜ«∞O, XHõ ÉÏÅ∞_»∞H˜ "≥∂HÍÅ∞ HÍãÎ̈O`« Éˇ}Hõ_O» =∂„`«"∞Õ .
HÍ|\˜ì "åi ^•i# "åix =kÖË¿ãÎ – H˘kÌ ™êÇ¨Ï™êÅ∞ KÕÜ«∞_®xH˜
W+¨ìÑ¨_»∞`«∂<Õ ZO`«"Õ∞~°‰õΩ `≥QÆ∞= KÕÜ«∞=K«∞Û#<Õ q+¨Ü«∞OÖ’ Ñ≤Å¡Å∞
q"ÕHOõ `À =º=Ç¨ÏiOKÕ"å~°∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „Ñ¨=∂^ŒH~õ ° Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’
q"ÕHõO HÀÖ’Ê‰õΩO_®#∞, ‰õΩâß„QÆ|∞kú`À#∂ =º=Ç¨ÏiOK«_»O "å~°∞
<Õ~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞.
nxx qâ◊fiã≤OKÕO^Œ∞‰õΩ H˘O^Œ~∞° KåÖÏ =~°‰Ωõ J~Ú+¨`ì « K«∂áê~°∞.
XHõ `«~Ç° ¨ ''¿ã"å—— ãÖã¨Ö÷ ’ Ñ¨x KÕ™ÈÎ#fl W@∞=O\˜ XHõ =ºHÎ̃x, <Õ<˘Hõ
~ÀA# WO\’¡<Õ Ñ≤Å¡Å‰õΩ K«^Œ∞=Ù K≥Ñ¨CHÀ=_®xH˜ ãÖ|OkèOz# XHõ
ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ Hõeâß#∞. P ãÖã¨÷ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ ãÖ~°HOΔ̃ K«_O» Ö’ Ñ¨xKÕ™ÈÎ#fl
=$uÎ ãÖã¨.÷ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ÉÏ^èºŒ `«Å#∞, Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ W=fi_»O, WO\˜Ö’ XO@iQÍ
"åix =ÙO_»hÜ«∞_»O`À ã¨Ç¨ , "å~°∞ =∞Oz „Ñ¨Ü∞« `«flÑ¨Ó~°fiHõ"∞≥ #ÿ Ñ¨#∞Å#∞
KÕÜ«∞_®xfl J#∞=∞uOK«_»O J<Õ q+¨Ü«∂ÅÃÑ· <Õ#∞ P ã¨=∂"Õâ◊OÖ’
=∂\Ï¡_ç# =∂@Å∞ P"≥∞‰õΩ f„= P„QÆÇ¨xfl HõeyOKå~Ú. Ñ≤Å¡Å‰õΩ
J@∞=O\˜ Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ«∞_®xH˜ HÍ=eû#O`« qK«HõΔ} LO_»^Œx P"≥∞
J<åfl~°∞. nxx x~°∂Ñ≤OKÕO^Œ∞‰õΩ P"≥∞ 12 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ
`«# ‰õΩ=∂Ô~Î QÆ∞iOz# XHõ L^ŒO`åxfl K≥áêÊ~°∞. P"≥∞ P L^ŒO`åxfl
KåÖÏ qO`≥#· , Ñ¨~ã° Ê¨ ~° q~°∞^Œ"ú ∞≥ #ÿ Q˘O`«∞Hõ`À K≥áêÊ~°∞. ''D q+¨Ü∞« O
K≥ÑÊ¨ =Åã≤ ~å=_»O <å‰õΩ W+ì̈O ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ, <Õ#∞ Wk K≥ÑÊ≤ f~åe—— Jx
XHõ Ñ ¨ H õ ¯ HÀÑ¨ O Hõ O >Ë qëê^Œ O Z‰õ Ω ¯=QÍ xO_ç # Q˘O`« ∞ Hõ ` À
=∂\Ï¡_∞» `«∞#fl@∞¡QÍ Hõ#Ñ¨_®¤~∞° . =∞~À „Ñ¨H¯õ , P"≥∞ Q˘O`«∞Hõ ÑïÑ¨Ó~°‚ ãÖ`«$Ñ≤,Î
q[Ü«∞O `åÅ∂‰õΩ P#O^ŒO`À#∞ xO_ç=ÙOk. K«∂_»O_ç, Ñ≤ÅÅ¡ #∞ qâ◊fiã≤OK«
gÅ∞HÍ^Œx Wk x~°∂Ñ≤ã∞¨ OÎ k. "åix Ñ¨~º° "ÕHOΔ˜ KÕO^Œ∞‰õΩ <åÖÏO\˜"å~°∞
Z=~À XHõ~∞° (ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë KåÖÏ=∞Ok `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ ã¨∞tH˜`Δ ∞« Å∞ HÍ^Œ∞
QÆ#∞Hõ) ZÅ¡ÑC¨ _»∞ HÍ"åe.
P L^ŒO`«O Wk: XHõ ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O P"≥∞ =O@ KÕ™ÈÎOk.
JHõ™ê‡`«∞QÎ Í P"≥∞ H˘O`«¿ãÑ¨Ù |Ü«∞@‰õΩ "≥à§◊ =Åã≤ =zÛOk. =O@ ^ŒQ~æÆ °
HÍ¿ãÑ¨Ù K«∂ã¨∂Î =ÙO_»=Åã≤OkQÍ `«# ‰õΩ=∂Ô~‰Î Ωõ K≥ÑÊ≤ Ok. J~Ú`Õ, WHõ¯_»
K≥ÑÊ≤ # q=~åÅ∞ Jã¨Ê+Öì QÍ L<åfl~Ú. P"≥∞ H˘OK«O ¿ãÑ¨\ ˜ `«~åfi`« á⁄~Úº
Hõ\ "ì̃ Ü
Õ ∞« =Åã≤OkQÍ `«# ‰õΩ=∂Ô~‰Î Ωõ K≥ÑÊ≤ O^À, ÖË^• `å<Õ uiy =zÛ
ã¨=∞Ü«∂xH˜ á⁄~Úºx Hõ\ ˜ì"Õ™êÎ#x K≥Ñ≤ÊO^À, ÖËHõ =∞ˆ~q∞\˜ J<Õk
ã¨Ê+¨ìOQÍÖË^Œ∞. U^Õ"≥∞ÿ<å, P"≥∞ Ñ¨kxq∞ëêÅ `«~°∞"å`« uiy=KÕÛãïH˜
(P"≥∞ JÖÏ K≥Ñ≤ÊOk) JO`å =∂_çáÈ~Ú =ÙOk. WÖ¡O`å á⁄QÆ
xO_çáÈ~ÚOk. WOHÍ Ug∞ LÑ¨„^Œ"åÅ∞ [iQÍÜ≥∂ ÉèQí =Æ O`«∞xˆH Z~°∞Hõ.
D Hõ^,Œä Jk K≥ÑÊ¨ |_ç# f~°∞#∞ |\˜ì H˘OK«O qâ◊fiã≤OK«_®xH˜ gÅ∞ÖËxk.
q∂~°∞ =O@#∞ QÆ#∞Hõ ˆH=ÅO Ñ¨k xq∞ëêÅ∞ K«∂_»HõáÈ~Ú#O`«
™ê^è•~°}OQÍ WÖ¡O`å á⁄QÆK∂« ~°^∞Œ . P"≥∞ =∂„`«O `«# ÉÏ^èŒ xO_ç#,
J~Ú`Õ q[Ü«∞KèåÜ«∞Å∞ QÆÅ Q˘O`«∞Hõ`À WÖÏ K≥|∞`«∂<Õ =ÙOk, ''K«∂_»O_ç,
D J=∂Ü«∞Hõ ÉÏeHõ `å#∞ KÕÜ∞« QÆeyO^ŒO`å KÕãO≤ k. J~Ú`Õ, P"≥∞
Hˆ =ÅO z#fl Ñ≤Å¡ =∂„`«"∞Õ . P"≥∞‰õΩ `«y#O`« qK«H} Δõ Ï *Ï˝#O ÖË^∞Œ —— K«~Û°
ZÑ¨C_»∞ LÑ¨Ü∂≥ QÆH~õ "° ∂≥ , K«~Û° ZÑ¨C_»∞ LÑ¨Ü∂≥ QÆH~õ O° HÍ^À ZÖÏQÀÖÏ
<Õ~∞° Û‰õΩ#fl <Õ#∞, á⁄~Úºx Hõ\"ì˜ ¿Õ ãO^Œ∞‰õΩ ZO`« qK«H}Δõ J=ã¨~=° ∞x P"≥∞#∞
J_»QÖÆ ^Ë ∞Œ . <Õ#∞ |Ç¨ïâß J_»Q\Æ ÏxH˜ W+ì̈Ñ_¨ ,Õ ''g∞~°∞, g∞ J=∂‡~Ú
Ñ¨~ã° Ê¨ ~°O Z@∞=O\˜ `«~Ç° ¨ P@Å#∞ P_»∞‰õΩO@∞<åfl~À <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞.
ÖË^• P P@Å‰õΩ HÍ~°}O ‰õÄ_® <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. J~Ú`Õ, q∂ ‰õΩ=∂Ô~Î
=Ü«∞ã¨∞ûÖ’ ã¨QÆO =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ H˘kÌ =∞Ok Ñ≤Å¡Å∞ Uq∞=O_®Ö’
x~°‚~ÚOK«∞H˘x, HÍ=Åã≤# ã¨~°‰õΩÅxfl H˘x `«~°K«∞QÍ =O@ KÕÜ«∞_»O
<å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞—— J<Õ q+¨Ü∞« O ‰õÄ_® <Õ#∞ P"≥∞‰õΩ K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ .
Ñ≤ÅÅ¡ ÃÑ· D f„= qâßfiã¨~åÇ≤Ï`«ºO, U Hõ} Δ Ï<≥<· å "å~°∞ U^À XHõ
f„="≥∞#ÿ =¸~°"ö ∞≥ #ÿ , q<åâ◊H~õ "° ∞≥ #ÿ Ñ¨<^Õ À KÕ™êÎ~<° Õ D ÉèÏ=#, ^Œi^•Ñ¨ÙQÍ
<Õ#∞ K«∂ã≤# HÕ_»~ü QÍÔ~<ì ,£ #~°ûs, Ñ≤ÅÅ¡ ãÖ~°H} Δõ #∞ áê~îâ° ßÅÅ∞ Jxfl\’¡
"å`å=~°}Ïxfl H˘O`« "Õ∞~°‰Ωõ q+¨ÑÓ¨ i`«O KÕãO≤ k. D áê~îâ° ßÅÅ#∞ <å‰õΩ
K«∂Ñ≤Oz#"å~°∞, ZÑ¨C_»∞ `å=Ú <å‰õΩ J`«∞º#fl`«"≥∞ÿ# áê~î°âßÅÅ#∞
K«∂Ñ¨Ù`«∞<åfl=∞x ÉèÏqOKÕ"å~°∞. KåÖÏ LÖÏ¡ãÑ¨ Ó¨ i`«"∞≥ #ÿ , =∞Oz, `≥e"≥#·
Ü«Ú=`«∞Å∞ ™ê^è•~°}OQÍ D áê~îâ° ßÅÅ#∞ #_»∞Ñ¨Ù`«∞O_Õ"å~°∞. J~Ú`Õ,
"å~°O^ŒiÖ’#∂ ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯#fl `«~°Ç¨ PO^Àà◊# KåÖÏ f„=™ê÷~ÚÖ’
Hõ#Ñ¨_çOk. J~Ú`Õ, "å~°∞ ZÑ¨C_»∂ XHõi^ŒÌ~°∞ Ñ≤Å¡Å`À q„âßOu
q„âßOuQÍ, Ç¨~ÚQÍ, „Ñ¨âßO`«OQÍ =∂@Ö’¡ =ÚxyáÈQÆeQˆ "å~°∞ HÍ^Œ∞.
JÖÏ\˜ P@QÍx „áê*ˇ‰Ωõ Qì Íx KÕÑ>¨ ìË "å~°∞ HÍ^Œ∞. „Ñü"å~°∂ U^À XHõ
Ñ¨x KÕã¨∞Î<åfl~å ÖË^•, Z=fi~°∂ U á⁄~°áê@∞ KÕÜ«∞_»OÖË^Œ∞Hõ^•
x~åúiOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞Hˆ "å~°∞ x~°O`«~O° LeH˜áê@∞`À PO^Àà◊#Å`À ‰õÄ_ç#
^Œ$‰õΩ¯Å`À QÆk#O`å HõeÜ«∞K«∂¿ã"å~°∞. Ñ¶e¨ `«OQÍ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ, ÃÑ^ŒÅÌ #∞Oz
J~°∞^Œ∞QÍ =∂„`«"∞Õ Ñ¨ÓiÎ ™ê=^è•#`« ÅaèOKÕk, "åix x~°O`«~O° Z=~À
XHõ~°∞ xÑ¶¨∂"Õã≤ K«∂ã¨∞ÎO_Õ"å~°∞. "åi "åº‰õΩÅ`« Ñ≤Å¡ÅO^Œih ‰õÄ_®
W|ƒOkÖ’ ÃÑ>Ëkì . XHõ "Õà◊ P Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "≥Ú`«OÎ g∞^Œ `å=Ú P#OkOK«QÅÆ
Ñ¨#∞Å∞ KÕã∞¨ #Î flÑ¨C_»∞ ‰õÄ_® WÖÏˆQ =ÙO_Õk.
Ñ≤Hfl˜ H±HÀ ÖË^• Ñ¨_=» „Ñ¨Ü∂« }ÏxHÀ ÖË^• QÍeÖ’#∂, Ñ¨KÛ« QÆ_Ö¤ç ’#∂
ãÖ`À+ÖQÍ P_»∞HÀ=_®xHÀ "≥o§# HÕ_»~ü QÍÔ~<ì ,£ #~°ûs áê~îâ° ßÅHÀ
ÖË^• „Hõ+Åπ HÀ K≥Ok# z#flÑ≤ÅÅ¡ |$O^•Å#∞ KåÖÏK«∂âß#∞. D Ñ≤ÅÅ¡ ∞
P_» ∞ HÀ=_®xfl QÆ = ∞xOKÕ O ^Œ ∞ ‰õ Ω <Õ # ∞ „Ñ¨ u ™ês H˘kÌ xq∞ëêÅ∞
Hˆ \Ï~ÚOKÕ"å_çfl. JÖÏ KÕã∞¨ #Î flÑ¨Ê\˜H˜ D |$O^•Å#∞ J[=∂~Ú+‘ KÕã∞¨ #Î fl
ÃÑ^ŒÅÌ "≥Ñ· Ù¨ ‰õÄ_® K«∂¿ã"å_çx. giÖ’ Z=fi~°∂ Ñ≤ÅÅ¡ `À L#flO^Œ∞‰õΩ
ãÖ`À+ÖQÍ L#fl@∞¡QÍ ^Œi^•Ñ¨ÙQÍ Hõ#Ñ¨_"Õ å~°∞ HÍ^Œ∞. "åã¨"Î åxH˜, "åiÖ’
KåÖÏ =∞Ok HÀÑÖQÍ LO_Õ"å~°∞. Hõiî#"≥∞ÿ#, J#OwHÍ~°Ü≥∂QÆº"≥∞ÿ#
Q˘O`«∞HõÅ`À "å~°∞ Ñ≤Å¡Å`À Ñ¨^ÕÑ¨^Õ WÖÏ K≥|∞`«∞O_Õ"å~°∞, ''ã≤÷~°OQÍ
xÅ∞KÀO_ç, JÅ¡i KÕÜ∞« =^Œ∞,Ì ÑïQÔ `«=Î ^Œ∞,Ì ^•xx PÑÖ_ç, <å‰õΩ ^ŒQ~æÆ Ö° ’
LO_»O_ç.—— J~Ú`Õ, ãÖ‰õΩz`«OQÍ#∂, HÀÑÖQÍ#∂ H˘kÌ=∞Ok ÃÑ^Œ"Ì åà◊√§
‰õÄ_® U=∞O`« P#O^ŒOQÍ L#fl@∞¡ Hõ#Ñ¨_"Õ å~°∞ HÍ^Œ∞. `«=∞ Ñ¨ãÑ≤ Å≤ Å¡ ∞
P_»∞‰õΩ<Õ ^Œ$âßºxfl „Ñ¨â◊Oã¨`À#∂, ãÖ`À+Ö`À#∂ <Õ#∞ K«∂_»_®xfl
QÆ=∞xOKÕ „¿Ñ=∂ã¨Ê^Œ∞Öˇ·# `«Å∞¡Å∞ ™ê^è•~°}OQÍ P ãÖ`Àëêxfl
ÑÖK«∞‰õΩO@∂ ^•xfl ^•zÃÑ@∞ì‰Ωõ O@∂ K«∂¿ã"å~°∞. HÍx JÖÏ\˜ K«∂Ñ¨ÙÅ∞
gÔ~Ñ¨C_»∞ <å "≥Ñ· Ù¨ ™êiOKÕ"å~°∞ HÍ^Œ∞. `«=∞ ÉÏÅ<Õ™êÎÅ #∞Oz Z@∞=O\˜
P#O^•xfl g~°∞ á⁄O^ŒÖHË áõ ÈÜÕ∞"å~°∞. HÍ~°}O, D Ñ≤ÅÅ¡ |$O^•Å#∞
J[=∂~Ú+‘ KÕ™ÈÎ#fl ¢ãÅÎ‘ ∞, |Ç¨ïâß `å=Ú [~°Q=Æ K«∞Û#x ÉèÏqOKÕ Jxfl
^Œ∞¢+Ê¨ ÉèÏ"åÅ QÆ∞iOz KåÖÏ PO^Àà◊#QÍ LO_Õ"å~°∞. J~Ú`Õ, UO „Ñ¨=∂^ŒO
[~°∞QÆ∞`«∞Ok? ~°ÇÏ¨ ^•i KåÖÏ ^Œ∂~°OQÍ<Õ LOk. =∞^èºŒ Ö’ HõOK≥ LOk.
XHõ"àÕ ,◊ U Ñ≤Å"¡ å_≥<· å ~°ÇÏ¨ ^•i"≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ Ñ¨~∞° QÔ _ç`Õ "åix Ñ¨@∞ì‰Ωõ <ÕO^Œ∞‰õΩ
ÃÑ^Œ"Ì åiH˜ H˘kÌ J_»∞QÆ∞Å HõO>Ë Z‰õΩ¯= ^Œ∂~°O "≥àÏ§eû# JQÆ`º« O LO_»^∞Œ .
x*ÏxH˜ Z=_»∂ JÖÏ KÕÜ∞« _»O ZÑ¨C_»∂ K«∂_»Ö^Ë ∞Œ .
|$O^ŒOÖ’ Ñ≤Å¡Å x+¨ÊuÎ ÃÑ^ŒÌÅ`À áÈe¿ãÎ U q^èŒOQÍ L#flk
J<Õk HÍHõ, "≥Ú`«OÎ Ñ≤ÅÅ¡ ãÖYº ÃÑ^ŒÅÌ PO^Àà◊<å ™ê÷~Úx x~°~‚ ÚOKÕkQÍ
Hõ#Ñ¨_∞» `ÀOk. D q^èOŒ QÍ K«∂¿ã,Î S^Œ∞QÆ∞~°∞ ÃÑ^ŒÅÌ J[=∂~Ú+‘Ö’ 30
=∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞ L#fl |$O^ŒO, XHõ ÃÑ^Œ"Ì åi J[=∂~Ú+‘Ö’ P~°∞QÆ∞~°∞
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ L#fl |$O^•xH˜ aè#flOQÍ LO_Õk. D HÍ~°}O KÕ`« ÃÑ^ŒÌ Ñ≤ÅÅ¡
|$O^•xfl J[=∂~Ú+‘ KÕ™ÈÎ#fl S^Œ∞QÆ∞i ÃÑ^ŒÅÌ Ö’ „Ñü XHõ¯~°∂ "≥Ú`«OÎ
30 =∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ QÆ∞iOz PO^Àà◊# K≥O^Œ∞`«∞O\Ï~°∞. |$O^ŒO ÃÑ^Œ^Ì #·≥
H˘nÌ, ZO`« =∞Ok ÃÑ^ŒÅÌ ∞ L<åfl~°<Õ ^•x`À xq∞`«OÎ ÖË‰Ωõ O_® PO^Àà◊#
Z‰õΩ¯=QÍ LO_Õk.
Jxfl =Ü«∞ã¨∞ûÅ "åix HõÅQÆeÑ≤ =∞#O QÆ#∞Hõ XˆH QÆk
áê~îâ° ßÅÅ#∞ Ñ¨Ù#~°∞^Œiú OK«QeÆ y`Õ ã¨=∞~°=÷ O`«"∞≥ #ÿ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ 30
=∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞ áê~îâ° ßÅ#∞ J[=∂~Ú+‘ KÕÜ∞« _»O Hõ+Oì¨ QÍ ÉèÏqOK«~∞° .
`«=∞HõO>Ë H˘kÌQÍ ÃÑ^Œ"Ì åà◊§~Ú# Ñ≤ÅÅ¡ #∞Oz z#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ <Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°∞.
D z#fl Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ Zky#"åiÖÏ HõxÑ≤OKÕ ÃÑ^ŒÌ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ãÖ~°H‰Δõ Ωõ Å∞QÍ
LO_»QÅÆ ~°∞. J~Ú`Õ, "Õ~Ú =∞Ok ÖË^• JO`«‰Ωõ q∞Oz Ñ≤ÅÅ¡ ∞ L#fl Ju
ÃÑ^ŒÌ áê~îâ° ßÅÖ’x 30 =∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«~Q° uÆ QÆkÖ’ Ñ¨x KÕÜ∞« _»O H˘kÌ
=∞Ok q∞#Ç¨ q∞QÆ`å Láê^è•ºÜ«ÚÅO^ŒiH© KåÖÏ Hõ+Oì¨ QÍ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
JO^Œ∞KÕ`« =∞#O z#flqQÍ KÕÜ∞« =Åã≤Ok áê~îâ° ßÅÅ#∞, `«~Q° uÆ QÆ^∞Œ Å#∞
HÍ^Œ∞.
U„ÑÖ≤ ò 24, 1959
ã¨fiÉèÏ=O #∞Oz ÃÑOá⁄O^Õ^Õ =ÓºÇ¨ÏO. `å=Ú ÉèÏqOKÕ f~°∞, „Ñ¨ÑO¨ K«OÑ¨@¡
`«=∞‰õΩ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ =Ù#fl JOK«<åÅ∞, `«=∞‰õΩ `å=Ú, JÖÏˆQ `«=∞ `«~Q° uÆ QÆkH˜
`å=Ú WK«∞Û‰õΩ<Õ qÅ∞=, `«=∞ÃÑ· ÃÑ@ì|_Õ _ç=∂O_»∞¡ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ HÍ~°}ÏÅ∞ JxflO\˜
<ÕÑ^¨ ºŒä OÖ’ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `å=Ú =ÙÑ¨Ü∂≥ yOKÕ =ÓºÇ¨Å#∞ x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. `«##∞
H˘xfl Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ∞« =Åã≤OkQÍ HÀˆ~ „Ñ¨^âÕ O◊ QÍ ~åK≥Öò `«~Q° uÆ QÆkx K«∂ã¨∞OÎ k. P
Ñ¨#∞Å∞ `å#∞ ãïQÍ KÕ¿ãÎ `«#‰õΩ á⁄QÆ_Î» ÅaèOKÕ KÀ@∞QÍ#∞, `«ÑC¨ QÍ KÕ¿ãÎ q=∞i≈OK«|_Õ
KÀ@∞QÍ#∞ P"≥∞ ^•xfl ÑïQÆ}ã˜ ∞¨ OÎ k. =∞#O ZO`«QÍ P"≥∞ÃÑ· =uÎ_ç `≥zÛ<å P"≥∞
=∞Oz =ÓºÇ¨xfl J#∞ãïOKÕ J=HÍâ◊O ÖË^∞Œ . P"≥∞ PÖ’zOz f~°=Åã≤# ã¨=∞ã¨ºÅ#∞
Ñï+¨¯iOKÕO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ P"≥∞‰õΩ WzÛ#Ñ¨C_»∞ ‰õÄ_®, P"≥∞ "å\˜ QÆ∞iOz PÖ’zOz,
Ñï+¨¯iOz#Ñ¨C_»∞ ‰õÄ_® (Wk KåÖÏ J~°∞^Œ∞QÍ [iˆQk), P"≥∞ nxx JO`«\ x˜ XHõ
~°Hõ"≥∞ÿ# L`åÊ^ŒHõ =ÓºÇ¨ÏOQÍ =∂ˆ~Ûk. |Ç¨ïâß P"≥∞ WÖÏ JO@∞Ok Jx
J#∞‰õΩO\Ï#∞, ''Wk XHõ qO`≥#· `«~Q° uÆ , D =∞u`«ÑÊ≤ # =∞x+≤ „Ñü™ês qO`«
qO`≥#· ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ =∞Å¡Q∞Æ ÖÏ¡Å∞ Ñ¨_OÕ ^Œ∞‰õΩ Wã¨∞<Î åfl_»∞.—— J~Ú`Õ P"≥∞ ã¨=∞ã¨ºÅÃÑ·
Ñ¨x KÕ¿ã D f~°∞ W`«~° Ñ¨#∞ÅÖ’H˜ H˘#™êQÆhÜ«∞^Œ∞. ÖË^•, D f~°∞ P"≥∞ `«#
rq`«OÖ’x „Ñ¨^•è # ÉèÏQÆOÖ’H˜ ~åhÜ«∞^Œ∞. J~Ú`Õ, JÑ¨Ê\˜H© P"≥∞ zO`« „Ñ¨^•è #OQÍ
P`«‡~°H} Δõ KÕã∞¨ HÀ=_»"∞Õ .
=∞# `≥e"≥#· Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ =∞#O K«∂_»QÅÆ XHõ JOâ◊O "å~°∞ rq`«OÖ’ K«∞~°∞QÍæ
ÉèÏQÆO ÑÖK«∞‰õΩO@∂ LO_»_"» ∞Õ . ~ˆ K«Öò, áê\ò, ZÖˇ<· ,£ QÍºs "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å~°O`å Ñ¨Q\Æ ˜
HõÅÅ∞ Hõ<"Õ å~°∞, HÍQÍ, ÉÏ~°ƒ~å, Éˇ\ ,ì̃ "Õ∞iÜ«∂, ~åÖòÊ,ù Ç¨ÏÖò "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å~°∞ rq`«O
#∞Oz HõÅÖ’H˜ *Ï~°∞HÀQÆ~∞° . "å~°∞ rq`å<Õfl JO\˜ÃÑ@∞ì‰Ωõ x LO\Ï~°∞. <Õ~∞° ÛHÀ=_»O`À
„¿Ñ=∞Ö’ Ñ¨__» O» QÆ∞iOz =∞#O XHõ™êi =∂\Ï¡_∞» ‰õΩ<åflO. D Ñ≤ÅÅ¡ ∞ rq`«O`À
„¿Ñ=∞Ö’ Ñ¨_@ ¤» ∞¡ Hõ#|_»`å~°∞. Éˇ\ ,ì© ÖË^• ÉÏ~°ƒ~å, ÖË^• âß"£∞ `«=∞ QÆ∞iOz `å=Ú
J`«ºO`« L`åûÇ¨ÏO`À K≥¿ÑÊ Ju™ê^è•~°} q+¨Ü∞« O Jq∞`À`åûÇ¨ÏO`À K≥¿ÑÊ f~°∞
QÆ∞iOz PÖ’zOK«O_ç.
„Ñ¨ÑÖKåxH˜ U^À J~°÷O LO^Œx `å=Ú PÖ’zã¨∞Î#fl@∞¡ `≥e"≥·# Ñ≤Å¡Å∞
„Ñ¨=iÎ™êÎ~∞° . "å~°∞ `«=∞ ["å|∞Å#∞, PÖ’K«#Å#∞, WOy`«*Ï˝#O`À Ñ¨sHÕΔ K«∞‰õΩO\Ï~°∞.
HÍQÍ, W`«~° Ñ≤ÅÅ¡ ∞, `«=∞ ["å|∞Å∞ J~°=÷ O`«O HÍ"åÅx PtOK«Háõ È=_»O^•fi~å,
JÖÏˆQ J~°O÷ JO>Ë Uq∞\’ `≥eÜ«∞‰õΩO_® LO_çáÈ=_»O ^•fi~å WÖÏ Ñ¨sHÕΔ K«∞QÍ<Õ
„Ñ¨Ü∞« `«flO KÕÜ∞« ~°∞. J~Ú`Õ, D ~Ô O_»∞ `«~Ç° ¨ Å Ñ≤ÅÅ¡ =∞^èºŒ `Õ_® WOHÍ Ö’`«∞QÍ
LO_»=K«∞Û. „Ñ¨ÑO¨ KåxH˜ U J~°=÷ ¸ ÖËHáõ È~Ú<å ^•xfl qâ◊fiã≤OK«=K«∞Û#x, =∞#O
`≥e"≥#· Ñ≤ÅÅ¡ ∞QÍ Ñ≤eKÕ"åà◊√§ ÉèÏqã¨∞#Î fl@∞¡QÍ Hõ#Ñ¨_∞» `ÀOk. g∞‰õΩ „Ñ¨ÑO¨ K«O J~°O÷
HÍ#Ñ¨C_»∞ ‰õÄ_®, g∞ Ñ¨@¡ Jk „Ñ¨=∂^ŒH~õ ° Z`«∞QÎ _Æ Å» `À =º=Ç¨ÏiOK«^xŒ g∞~°∞
xâ◊ÛÜ«∞OQÍ #=∞‡=K«∞Û. S<£ã<ì‘ £ ¿Ñ~˘¯#fl =∂@Å‰õΩ Wk ZO`« ^ŒQ~æÆ Q° Í =Ù#flk,
''^≥=· O, „Ñ¨ÑO¨ K«O`À áêzHõÅ∞ P_»∞`«∞<åfl_»x <Õ#∞ J#∞HÀ#∞.——
1958= ãÖ=`«û~°ÑÙ¨ EÖˇ· <≥Å ''ÃãO· \˜ÑH≤¶ ± J"≥∞iHõ<—£ — Ñ¨„uHõ 54= ¿ÑrÖ’
''ã¨$[<å`«‡Hõ`« ã¨fi~°∂ÑÖ ¿Ñi@ =zÛ# "åºãÖÖ’ D „HÕk `«Q∞Æ q^è"Œ ∞≥ #ÿ áÈeHõ
=Ù#flk:
''ã¨$[<å`«‡Hõ âß¢ãÎ̈"Õ`«Î ã¨=∞ã¨º#∞ "≥∞Å¡QÍ, *Ï„QÆ`«ÎQÍ qâı¡+≤™êÎ_»∞. `«~°∞"å`«,
XHõ Ñïëê¯~°O`À J`«ºO`« "ÕQOÆ QÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥_`» å_»∞. HÍQÍ, JO`« ã¨$[<å`«‡Hõ`Ö« xË
=ºH˜Î `«fii`«QÆu# ["å|∞#∞ á⁄O^ÕO^Œ∞ÔH· „Hõ=∞~°Ç≤Ï`« „Ñ¨Ü«∞`åflÅ`À `«_»ÉÏ@∞
áêÅ=Ù`å_»∞.——
"åã¨"Î åxH˜ J`«#∞ KÕ¿ãk W^Õ! =∞# Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ ["å|∞Ö`À Zyi^Œ∂Hˆ "å~°∞
WHõ¯@¡ áêÅ∞HÍ=_»O =∞#O Zxfl™ê~°∞¡ K«∂âß=Ú! XHõ ãÖ|O^è•xfl, XHõ x~å‡}Ïxfl,
XHõ „Hõ=∂#∞QÆ``« åfixfl ™ê^è•~°}OQÍ aè#fls`«∞ÅÖ’ K«∂¿ã Ñ¨^`úŒ ∞« ÖË ã¨=∞ã¨ºÅ∞, ["å|∞Å∞
J<Õk "åãÎ̈=O. ã¨~fi° ã¨=∞„QÆ`Ö« ’x XHõ JOâ◊O Ö’Ñ≤Oz# ^Œ$â◊º"Õ∞ ã¨=∞ã¨º. WHõ P
Ö’Ñ≤Oz# JOâ◊"Õ∞ ["å|∞. ã¨=∞ã¨º#∞ QÆ=∞xOKÕO^Œ∞‰õΩ, ã¨Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O`À J~°÷O
KÕã∞¨ ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ, ^•xÃÑ· Ñ¨@∞ì ãÖáêkOKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞Ü«∂xfl fã¨∞‰õΩ<Õ Ñ≤ÅÅ¡ ∞, ["å|∞
JHõ¯_Õ L#fl^Œx `«fi~°QÍ<Õ Hõ#∞HÀ¯QÆÅ~°∞. HÍQÍ, XHõ P~°OÉè™í ê÷#O #∞Oz `≥eÜ«∞x
kâ◊Ö’ `≥eÜ«∞x ÅHõΔ ºO "≥Ñ· Ù¨ Ju "ÕQOÆ QÍ ÑïQÔ `«_Î ®xfl P~°OaèOK«_®xH˜ ã¨=∞ã¨º#∞
P*˝QÍ ÉèÏqOKÕ Ñ≤Å¡Å∞ W|ƒO^Œ∞ÅÖ’ Ñ¨_»`å~°∞. ã¨=∞ã¨º#∞ Ñ¨ÓiÎQÍ J~°÷O
KÕã∞¨ ‰õΩ<ÕÖ’Ñ¨ÙQÍ<Õ "å~°∞ ["å|∞HÀã¨"∞≥ ÿ =ÚO^Œ∞‰õΩ L~°∞‰õΩ`å~°∞. "åi `˘O^Œ~° JO`å
Uq∞\˜?
3/4{2/5´ ZO`«? J<Õ ÖˇH¯õ ["å|∞ÅÔH· Zyi ^Œ∂Hˆ ZÖˇ<· ,£ ["å|∞Å#∞
PÖ’zOz WKÕÛ ÉÏ~°ƒ~åÅ f~°∞ WÖÏ LO@∞Ok:
ZÖˇ<· £ (ÃÑ· ãÖYºÅ#∞ÃÑ#· , „HÕ^Œ ãÖYºÅ#∞ „HÕ^Œ, `«# =∂=¸Å∞ Ñ¨ûúŒ Ö’
‰õÄ_ç) : 5/9 ZO^Œ∞‰õΩ HÍ^Œ∞?
ÉÏ~°ƒ~å : 5/9 J<Õk 3/4 HõO>Ë `«‰Ωõ ¯=. 3/4‰õΩ 2/5 ‰õÄ_®=Ú Hõ#∞Hõ
["å|∞ J<Õk 3/4 HõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ LO_®Åx P"≥∞ QÆ∞iÎOzOk. HÍ|\˜ì 5/9 J<Õk
["å|∞ HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ D ["å|∞ ZÖˇ<· £ "åãÎ̈=O K«∂_»QeÆ Qˆ ÖÏ KÕÜ∞« ÖËHáõ È~ÚOk.
ZÖˇ<· £ : 3/4 ZHõ¯_» LOk?
ÉÏ~°ƒ~å : ã¨=∞ã¨ºÖ’ !
J~Ú`Õ ZO`« q=iOz<å ÉÏ~° ƒ ~å ZÖˇ · < £ J~° ÷ O KÕ ã ¨ ∞ ‰õ Ω <Õ Ö Ï
KÕÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`«∞O^• J<Õk <å‰õΩ ãÖ^ÕÇ¨ã¨Ê^Œ"Õ∞. ÃÑ·QÍ ZÖˇ·<£ ÉÏ~°ƒ~å=Öˇ
PÖ’zOK«QÅÆ QÆ@O ^Œ∞~°ƒÅO.
ãïQÍ PÖ’K«# KÕÜ∞« ÖËx"å~°∞ U^À XHõ ["å|∞ "≥#∞Hõ "≥„iQÍ ÑïQÔ _»∞`å~°∞.
=∞Oz PÖ’K«<åÑ¨~∞° Å∞ `«=∞ ã¨=∞Ü«∂xfl `å=Ú fã¨∞‰õΩx ã¨=∞ã¨º#∞ Ñïje™êÎ~∞° .
D `Õ_® ˆH=ÅO PÖ’K«<å <≥·Ñ¨Ù}ÏºxH˜ ãÖ|OkèOz#k =∂„`«"Õ∞<å? HÍã¨ÎO`«
‰õΩâ◊Å`«`À#∂, J^Œ$+ì̈O`À#∂ D H˜@∞‰õΩ#∞ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ =∞#O É’kèOz, <Õ~Ê° =K«∞Û<å?
JÖÏ ™ê^èºŒ OHÍ^Œ<kÕ <å ÉèÜ
í ∞« O. ãÖkQÆú ã≤u÷ x Éèií OK«QÅÆ _»∞ Hõ#∞Hõ<,Õ `≥eÜ«∞x`«<åxfl
`«@∞ìHÀQÆÅ_»∞ Hõ#∞Hõ<Õ =∞Oz PÖ’K«<åÑ¨~°∞_»∞ ["å|∞#∞ W=fi_®xH˜ ã¨=∞Ü«∂xfl
fã¨∞HÀQÆÅ_»∞, ãïQÍ PÖ’zOK«ÖxË "å~°∞ `≥eÜ«∞HõáÈ=_®xfl `«@∞ìHÀÖË~∞° . Jk "åix
QÆOQÆ"≥„~°∞ÖˇuÎã¨∞ÎOk.
`«Ñ¨C ["å|∞ QÆ∞iOz# ÉèíÜ«∞O =ÙO@∞O^Œ<Õ =∂@`À nxx Ñ¨ÓiÎQÍ
q=iOK«Ö=Ë Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ, D ÉèÜ í ∞« O "≥∂xHÍ#∞ f„="≥∞#ÿ =uÎ_Hç ˜ QÆ∞iKÕÜ∞« =K«∞Û.
J~Ú`Õ Ç¨ÏÖò ‰õÄ_® J^Õ ~°H"õ ∞≥ #ÿ =uÎ_„ç HÕ^Œ =Ù<åfl_»∞. |Ç¨ïâß, <Õ#∞ ‰õÄ_® JÖÏˆQ
=ÙO_ç =ÙO_»=K«∞Û. ãÔ̈~#· ["å|∞ W"åfiÅx HÀ~°∞HÀ=_»O, `«ÑC¨ K≥|∞`å<Õ"∂≥ #x
ÉèíÜ«∞Ñ¨_»_»O q+¨Ü«∞OÖ’ "≥∂xHõ XO@ik HÍ^Œ∞. WHõ¯_» =Ù#flk =∞~À `«~°Ç¨
Éè„í ^Œ`å~åÇ≤Ï`«º ÉèÏ=#. Wk ã¨=∞ã¨º‰õΩ Z@∞=O\˜ ["å|∞ `«=∞ =^ŒÖÌ HË áõ È=_»O=Å¡
HõeQˆ JÉè„í ^Œ`åÉèÏ=O. "≥∂xHÍ‰õΩ ã¨~Ô #· ["å|∞ HÍ"åe. Wk x[O. J~Ú`Õ, JO`«HOõ >Ë
=ÚO^Œ∞ P"≥∞‰õΩ U^À XHõ ["å|∞ HÍ"åe. U áê`« ["å|∞ J~Ú<åã¨~ˆ . U^À XHõ
~°H"õ ∞≥ #ÿ ["å|∞HÀã¨"∞≥ ÿ P"≥∞ ^Œi^•Ñ¨Ù U"≥∞<ÿ å KÕã∞¨ OÎ k. WHõ XHõ™êi P"≥∞ P ["å|∞
á⁄Ok# `«~åfi`«, P"≥∞ÃÑ· =Ù#fl =uÎ_Öç ’ KåÖÏ ÉèÏQÆO `«yáæ È`«∞Ok. ~ˆ K≥Öò ‰õÄ_®
WÖÏˆQ =Ù<åfl_»∞. JÖÏˆQ QÔ ~åÖò¤ ‰õÄ_®. Ñ¨Å∞=Ù~°∞ W`«~∞° Å f~°∂ W^Õ. Ñïëê¯~°O
ÖË^• ["å|∞ ÖËx U ã¨=∞ã¨º#∂ "å~°∞ `«@∞ìHÀÖË~°∞. `«=∞ ["å|∞ |Ç¨ïâß
`«ÑC¨ HÍ=K«∞Û<Õ"∂≥ #<Õ q+¨Ü∞« O "åiH˜ `≥eã≤<å ã¨~ˆ . xtÛ`åÅÔH· f„="≥∞#ÿ ÉèÜ í ∞« O`À
‰õÄ_»∞‰õΩ#fl W@∞=O\˜ "≥`∞« ‰õΩÖÏ@, ["å|∞ K≥ÑÊ¨ x „Ñ¨âfl◊ Å#∞ Éèií OK«ÖxË `«#O, JÖÏˆQ
JÑï+¨¯ $`« ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ `«@∞ìHÀÖËx`«#O `≥eq`Õ@Å‰õΩ ãÖ|OkèOz# Ñ¨Å∞ ã¨=∞ã¨ºÅÖ’
Hˆ O„^Œ aO^Œ∞=ÙÅ∞QÍ =ÙO\Ï~Ú. J~Ú`Õ, WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O Uq∞\˜?
W^ŒO`å, =∂#ã≤Hõ "≥^· ∞Œ ºÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz# q+¨Ü∞« O Jx H˘O^Œ~∞° J#=K«∞Û.
<Õ#∞ D q+¨Ü«∞OÖ’ ãÖkQÆúOÖ’ =Ù<åfl#∞. =ºH˜ÎQÆ`« ãÖ|O^è•ÅÖ’ XHõ =∞x+≤
J#∞=∂#Ñ¨Ù Ñ¨H˜ΔQÍ =ÙO_»=K«∞Û. J~Ú<å „Ñ¨ÑÖK«OÑ¨@¡ J`«xH˜ XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ#
"Õ∞^èÀãÖ|Okè`« qâßfiãÖ =ÙO_»=K«∞Û#∞. Wk ™ê^èºŒ O HÍ=KåÛ? JÖÏ J~Ú# Ñ¨HOΔõ Ö’,
nxx áê~îâ° ßÅÖ’ É’kèOK«QÅÆ =∂?
E<£ 16, 1959
XHõ Ñ≤Å"¡ å_ç ÉèÜ
í ∂« Å∞ J`«x =ÓºÇ¨Å#∞ |Ç¨ïâß U q^èOŒ QÍ „Ñ¨ÉÏè q`«O
KÕÜ∞« =K«∞Û#<Õ q+¨Ü∞« O QÆ∞iOz XHõ ãÖ=`«û~°O „H˜Ò« <Õ#∞ J|∞ƒ~°Ñ_¨ ∞» `«∞O_Õ"å_çx.
D ãÖ=`«û~° HÍÅÑ¨Ù Hõ$+‘ <å‰õΩ ["å|∞ WzÛOk. D Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ Ñ¨Å∞=Ùi =ÓºÇ¨Å∞
ZÑ¨C_»∂ ã‘fiÜ«∞Hˆ O„k`«OQÍ#∞, P`«‡~°H} Δõ ÏÑ¨Ó~°fiHõOQÍ#∞ =ÙO\Ï~°∞. JxflO\˜H© q∞Oz
W|ƒOkx, Hõ Å =~åxfl, tHõ Δ # ∞, u~° ™ ê¯~åxfl, ÖË ^ • Q“~° = O HÀÖ’Ê=_®xfl
`«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ =ÙÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ qÕ QÍ#∞ =ÙO\Ï~Ú. áê~îâ° ßÅÖ’ ÉÏQÍ W|ƒOkx
Z^Œ∞~˘¯O@∞#fl "åi P q+¨Ü∞« OÖ’ Wk =∞iO`« xiÌ+ì̈ "åã¨=Î O. "åiH˜ XHõ ã¨=∞ã¨º
=zÛ#Ñ¨Ù_»∞, "åi =ÚMÏÅÖ’<Õ "åi PÖ’K«#Å#∞ <Õ#∞ K«^=Œ QÆÅ#∞. "å~°∞ WÖÏ
J#∞HÀ=_®xfl <Õ#∞ ^Œi^•Ñ¨ÙQÍ QÆ∞iÎOK«QÆÅ#∞, ''nxH˜ <Õ#∞ ã¨Ô~·# ã¨=∂^è•#O
W=fiQÆÅ<å? |Ç¨ïâß ÖË^Œ∞. <Õ#∞ QÆ#∞Hõ `«Ñ¨C ["å|∞#∞ K≥a`Õ <å‰õΩ Uq∞
[~°∞QÆ∞`«∞Ok? Láê^è•ºÜ«ÚxH˜ f„="≥∞#ÿ P„QÆÇÏ¨ O HõÅ∞QÆ∞`«∞O^•? W`«~° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ##∞fl
K«∂ã≤ #=Ùfi`å~å? <å `«e^¡ OŒ „_»∞Å‰õΩ nx QÆ∞iOz `≥eã≤áÈ`«∞O^•? "å~°∞ ##∞fl D
ãÖ=`«û~°O ÃÑ`· ~« Q° uÆ H˜ ÑÖÑ¨~å? <Õ#∞ ZO^Œ∞‰õΩ WO`« `≥eq`«‰Ωõ ¯="å_çQÍ=Ù<åfl#∞?——
WÖÏ ™êQÆ∞`«∞Ok.
`«~Q° uÆ QÆkÖ’ Ñ¨xx ã¨∞~°H`Δ˜ O« QÍ =ÙO_ÕÖÏ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ KÕÜ∞« QÆey#^ŒO`å
KÕâß#∞. J~Ú`Õ, JÑ¨Ê\˜H© Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞ JOK«<åÅ∞ `«ÃÑÊ· `Õ [iˆQ ^•xx QÆ∞iOz
=ÚO^Œ∞ *Ï„QÆ`«ÎÅ∞ =Ç≤ÏOK«_»O, `«=∞ #ëêìÅ q+¨Ü«∞OÖ’ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ *Ï„QÆ`«ÎÅ∞
fã¨∞HÀ=_»O, Uk [iy<å `å=Ú K≥Ñ≤Ê#k ã¨Ô~·#^Õ#x ÉèÏqOK«∞HÀgÅÜÕ∞ºÖÏ
q+¨Ü∂« Å#∞ ã≤ÔúŒ KÕã∞¨ HÀ=_»O, ÖË^• `å=Ú ãïHÍx Ñ¨HOΔõ Ö’ W`«~∞° ÅHõO>Ë Z‰õΩ¯=
`«ÑÙ¨ ÊQÍ ÖËHáõ È=_»O =O\˜ =ÓºÇ¨Å‰õΩ áêÅÊ_»_O» ##∞fl x~°O`«~O° QÍ Pâ◊Û~°ºK«H`˜ ∞« _çx
KÕ¿ãq. "åº‰õΩÅÑ¨~K° qÕ . "å~°∞ QÀ_»g∞k Ñ≤e"¡ å@OQÍ =ÙO_Õ"å~°∞ `«=∞#∞ `å=Ú XHõ
Jaè„áêÜ«∂xH˜, ["å|∞‰õΩ x|^Œ∞úÅ∞QÍ KÕã¨∞HÀÖËx"å~°∞QÍ =Ù<åfl~°∞. 20 „Ñ¨â◊flÅ
P@=O\˜ "å\˜x "å~°∞ q<À^ŒO HÀã¨"∞≥ ÿ P_®Åx =∞#O Ptã¨∞<Î åflO. J~Ú`Õ, Ñ¨k
ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ "åiÖ’x Ñ¨Å∞=Ù~°∞ `«=∞#∞ `å=Ú `≥e"≥·#"å~°∞QÍ
„Ñ¨^Œi≈OK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ `å=Ú KÕã¨∞Î#flk `≥eã≤<å, `≥eÜ«∞‰õΩ<åfl, Jk `«=∞‰õΩ
`≥Å∞ã¨∞##fl@∞¡ Hõ#Ñ¨_OÕ ^Œ∞‰õΩ D P@ ^•fi~å „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞<Î åfl~°∞.
=ºH˜`Î åfixfl Ñïq∞`«O KÕ¿ã D P`«‡q<åâ◊H~õ ° =ÓºÇ¨Å#∞ "å~°∞ ÉèÜ í ∞« O=Å¡<Õ
J#∞ãïã¨∞<Î åfl~°∞. `≥e"≥#· Ñ≤ÅÅ¡ ∞ áê~îâ° ßÅÖ’ `≥eqQÍ ZO^Œ∞‰õΩ =ÙO_»ÖHË áõ È`«∞<åfl~°x
Ñ¨Å∞ ãÖ=`«û~åÅ∞QÍ <å‰õΩ ãÖ^ÕÇÏ¨ O HõÅ∞QÆ∞`ÀOk. ''"å~°∞ Ñ¨ÓiÎQÍ ÉèÜ í ∞« HõOÑ≤`∞« Å∞
J=Ù`«∞<åfl~°∞—— J<Õk nxH˜ ã¨∞Å∞"≥#· ["å|∞. Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ x~åâß"å^ŒO áê~îâ° ßÅÖ’
"å~°∞ ãïQÍ Ñ¨x KÕÜ∞« ÖËHáõ È=_®xH˜ HÍ~°}=∞x <Õ#∞ J#∞=∂xã¨∞OÎ _Õ"å_çx. J~Ú`Õ,
''=ÚO^Œ∞‰õΩ! #_»=O_ç g∞~°∞ KÕÜ∞« QÆÅ~°∞!—— J<Õ ^è~·≥ åºxfl WKÕÛ Ñ≤Å∞Ñ¨ÙÅ ^•fi~å D
x~åâß"å^•xfl áê~°„^ÀÅQÆÅ#x <Õ#∞ ÉèÏqOKå#∞. ÉèíÜ«∞O Ñ≤Å¡Å `≥eq`Õ@Å#∞
<åâ◊#O KÕ¿ã f~°∞#∞, "å~°∞ ^•xfl K«∂¿ã f~°∞#∞, PÖ’zOKÕ f~°∞#∞ Ñ¨ÓiÎQÍ Jk
ZÖÏ „Ñ¨ÉÏè q`«O KÕã∞¨ OÎ ^À, rq`åxfl Z^Œ∞~˘¯<Õ ã¨~o° x ZÖÏ xˆ~tÌ ã¨∞OÎ ^À J<Õ"å\˜
`åÅ∂‰õΩ Ñ¨x f~°∞#∞ <Õ#∞ WÑ¨C_»∞ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ™˜ êiQÍ K«∂ã¨∞<Î åfl#∞. JO>Ë, =∞#
=ÚO^Œ∞ =Ù#flk XHõ¯ ã¨=∞ã¨º HÍ^Œ∞. Jq ~Ô O_»∞ ã¨=∞ã¨ºÅ∞– Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_‰» Ωõ O_®
K«∂_»_O» "≥Ú^Œ\ k˜ . WHõ J@∞ `«~∞° "å`«, "åi ÉèÜ í ∂« Å∞ "åiÃÑ· ~°∞kÌ# P"åOK«hÜ«∞
PÖ’K«<å Ñ¨^`úŒ ∞« Å #∞Oz "åix |Ü«∞@Ñ¨_"» Ü Õ ∞« _»O ~Ô O_»=k.
áê~îâ° ßÅÖ’ U ™ê÷~ÚÖ’ ÉèÜ í ∞« O <≥ÅH˘x =Ù#flk J<Õk J`«ºO`«
Pâ◊Û~°ºHõ~"° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« O. ^•x QÆ∞iOz `«y#O`«"∞Õ ~°‰Ωõ K«~Û° ZO^Œ∞‰õΩ
[~° Q Æ Ö Ë ^ Œ ∞ ? |Ç¨ ï âß, Ñ¨ Å ∞=Ù~° ∞ ÃÑ^Œ Ì Å ∞ Ñ≤ Å ¡ Å Ö’x Éè í Ü « ∂ xfl
QÆ∞iÎOK«ÖHË áõ È`«∞<åfl~°∞. J`«ºO`« f„= ™ê÷~ÚÖ’ =ÙO_Õ ÉèÜ í ∞« O KèåÜ«∞Å#∞
"å~°∞ K«∂_»QÆÅ~°∞. XHõ Ñ≤Å¡"å_»∞ f„=OQÍ ~Àkã¨∂Î `«# `«e¡x
JO\˜ÃÑ@∞ì‰Ωõ #flÑ¨C_»∞ ã¨=∞ã¨º Uq∞\’ "åiH˜ `≥Å∞ã¨∞. J~Ú`Õ, ÃÑH· ˜ Hõ#Ñ¨_x»
ÉèíÜ«∞O ãÖˆH`åÅ#∞ "å~°∞ K«∂_»ÖËHõáÈ`«∞<åfl~°∞.ÃÇÏK«∞Û=∞Ok Ñ≤Å¡Å∞
áê~îâ° ßÅÖ’ KåÖÏ ã¨=∞Ü«∞Oáê@∞ f„="≥∞#ÿ ÉèÜ í ∂« O^Àà◊#Å HÕ^Õ =Ù<åfl~°x
Ñ≤Å¡Å =ÚMÏÅ∞, Q˘O`«∞HõÅ∞, â◊s~° Hõ^ŒeHõÅ∞, Ñ¨xf~°∞–W=hfl <å‰õΩ
ã¨∞Å∞=ÙQÍ J~°O÷ JÜÕ∞ºÖÏ K≥|∞`«∞<åfl~Ú. "åiÖ’ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ ZO`«QÍ<À
ÉèíÜ«∞HõOÑ≤`«∞Öˇ· =Ù<åfl~°∞. =∞Oz Ãã·x‰õΩÅÖÏ "å~°∞, `«=∞ ÉèíÜ«∂Å#∞
J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ =ÙOK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. "å\˜`À ã¨Ç¨Ïr=#O KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
ã¨~∞° ‰Ì Ωõ áÈ`«∞<åfl~°∞. J~Ú`Õ WHõ¯_» ã¨=∞ã¨ºÖÏ¡, áê~îâ° ßÅ‰õΩ, Ü«Ú^•úxH˜ =∞^èºŒ #
XHõ „Ñ¨^•è # `Õ_® =Ù#flk. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ÉèÜ í ∂« xH˜ ã¨~∞° ‰Ì Ωõ áÈÜÕ∞ f~°∞ Ñ¨ÓiÎQÍ
ãÔ̈~#· kHÍ^Œ∞. Wk "åi "Õ∞^èãŒ ∞¨ û#∞ <åâ◊#O KÕã∞¨ OÎ k. "åi ™ê=∞~å÷ºxfl
H˘~°QÍ‰õΩO_® KÕã¨∞ÎOk. HÍQÍ, ÉèíÜ«∞HõOÑ≤`«∞_≥·# Ãã·x‰õΩ_»∞ J`«∞º`«Î=∞
áÈ~å@HÍ~°∞_»∞ HÍ=K«∞Û#∞. J~Ú`Õ, <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ =ºHÎ̃ ÉèÜ í ∞« HõOÑ≤`∞« _≥`· Õ
J^Õ ã¨^• ãïQÍ <Õ~°∞ÛHÀÖËx"å_çQÍ<Õ =ÙO\Ï_»∞. Hõeã≤ Ñ¨xKÕ™ÈÎ#fl
`˘e^Œâ◊Ö’ aÖòÇ¨ÏÖò XHõ™êi <å`À WÖÏ J<åfl_»∞, ''D `«~°QÆuÖ’
"åi=ÚO^Œ∞ =∞#O Ñ¨~ã° Ê¨ ~°O XˆH `«~Ç° ¨ QÍ =ÙO_»QÅÆ QÍe.—— JÖÏ =∞~À
=∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë, "Õ∞=Ú =∂ ¿Ñ~°∞¡ J~Ú# aÖòÇÏ¨ Öò ÖË^• *Ï<£ Ç¨ÖòQì Í
"åiH˜ q_çq_çQÍ JxÑ≤OK«~å^Œ∞. "Õ∞=Ú =∂ ¢ÃÑ·"Õ@∞ ãÖÉèÏ+¨}ÅÖ’
Z@∞=O\˜ Láê^è•ºÜ«Úx #=¸<åQÍ =ÙO_»^ÅŒ Kå"≥∂ JÖÏˆQ HõxÑ≤OKåe.
J~Ú`Õ, JÖÏ KÕÜ∞« ÖË=∞x "Õ∞=Ú `«fi~°Ö’<Õ QÆ∞iÎOKå=Ú. "Õ∞=Ú KåÖÏ
`Õ_®Å∞QÆÅ =º‰õΩÎÅO. H˘xfl q+¨Ü«∂ÅÖ’, =∂ =∞^èŒº "Õ∞=Ú "≥Ú^Œ@
TÇ≤ÏOz#^•xHõO>Ë Z‰õΩ¯= `Õ_®ÖË =Ù<åfl~Ú. "Õ∞=Ú Jã≤`Î fi« O ÖËx"åiQÍ
J~ÚáÈ`Õ q∞#Ç¨, XˆH~°H"õ ∞≥ #ÿ "åiQÍ #\ÕK«Ö=Ë Ú.
Jã≤`Î fi« O ÖËx"å_çQÍ #\ÕKÕ =∞x+≤ KåÖÏ ÉèÜ
í ∞« HõOÑ¨~O° Hõey™êÎ_∞» .
Ñ≤ÅÅ¡ q+¨Ü∞« OÖ’ Wk =∞iO`« x[O. <åÅ∞QÆ∞ ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ
`«# ‰õΩ=∂Ô~Î QÆ∞iOz <å q∞„`«∞~åÅ∞ XHÍq_» K≥ÑÊ≤ # K«H¯õ x Hõ^Œä <å‰õΩ
QÆ∞~°∞‰Î Ωõ =™ÈÎOk: "å~åO`«ÑÙ¨ ~ÀA# P WO\’¡ XHõ x|O^è#Œ LO_Õk.
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞‰õΩ "≥∞Å‰õΩ= =zÛ#Ñ¨C_»∞ ÖË=K«∞Û. J~Ú`Õ, "å~°∞ `«=∞ `«e¡
x„^ŒÖKË =Õ ~°‰Ωõ H˜=∞‡#‰õΩO_® LO_®e. XHõ Pk"å~°O ~ÀA#, JO`«‰Ωõ
=ÚO^Œ∞ ~ÀA ÉÏQÍ Jeã≤áÈ~Ú# `«e¡ =∂=¸Å∞HõO>Ë Z‰õΩ¯=¿ãÑ¨Ù
x„^ŒáÈ~ÚOk. D z#flÑ≤Å¡ H˘kÌ¿ãÑ¨Ù xâ◊≈|ÌOQÍ<Õ Ñ¨_∞» ‰õΩOk. J~Ú`Õ,
ã¨=∞Ü«∞O QÆ_zç #H˘nÌ, `«e¡ ™ê^è•~°}OQÍ x„^ŒÖKË Õ ã¨=∞Ü«∞O ^•\˜áÈÜÕ∞H˘nÌ
P áêÑ¨ `«# `«e`¡ À_»∞ „Hõ"∞Õ }Ï =∞iO`« Z‰õΩ¯= HÀ~°∞HÀ™êyOk. WHõ P
áêÑ¨ z#fl ''Ü«∂^Œ$zÛùH—õ ' â◊ÉÏÌÅ#∞ KÕÜ∞« _»O, XHõ ÉÁ=∞‡#∞ JHõ¯_À WHõ¯_À
Ñ¨_"» Ü Õ ∞« _»O, JHõ¯_Õ L#fl |Å¡ ™⁄~°∞QÆ∞#∞ H˘OK≥O QÆ\ Qì˜ Í "ÕÜ∞« _»O =O\˜q
KÕÜ«∞™êyOk. HÍ¿ãÑ¨\ ˜HõÖÏ¡ D â◊ÉÏÌÅ‰õΩ `«e¡ x„^ŒÖËzOk. J~Ú`Õ,
=∞iO`«¿ãÑ¨Ù ÖË=‰õΩO>Ë P áêÑ¨ `«##∞ ÖË¿Ñ „Ñ¨Ü∞« `«flO =∂#∞‰õΩO@∞O^Œh,
`«# `À=# `«##∞ =ke"Õã∞¨ OÎ ^Œx ÉèÏqOzOk. JO^Œ∞KÕ`« P"≥∞ x„^Œ
#\˜ã∂¨ Î Ñ¨_∞» ‰õΩO_çáÈ~ÚOk.
z=~° ‰ õ Ω P áêÑ¨ D Ñ¨ i ã≤ ÷ u x WHõ ZO`« =∂„`« = Ú
Éèií OK«ÖHË áõ È~ÚOk. `«e¡ õ Ñ¨H¯õ ‰õΩ =zÛ =¸ã≤=Ù#fl `«# `«e¡ Hõà§◊ Ö’
XHõ^•xfl KåÖÏ <≥=∞‡kQÍ `≥iz, ^•xÖ’H˜ K«∂ã¨∂Î =∞$^Œ∞=ÙQÍ ''h=Ù
WHõ¯_Õ L<åfl"å?—— Jx J#flk.
=∞# Hõà§◊ Ö’H˜ K«∂¿ã Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∞#=Ú JHõ¯_Õ ZO^Œ∞‰õΩ L<åfl"≥∂
ÖË^À `≥Å∞ã¨∞HÀQÀ~°∞`å~°∞. =∞#O QÆ#∞Hõ "åi#ÖÏ K«∂_»hÜ«∞‰õΩO>Ë, ÖË^•
JÖÏ K«∂ã≤#Ñ¨C_»∞ "åiH˜ JHõ¯_» Z=fi~°∂ Hõ#Ñ¨_‰» Ωõ O>Ë "å~°∞ q„ÉèÏOuH˜,
f„=ÉèÜ í ∂« xH˜ Ö’#=Ù`å~°∞. W@∞=O\˜ ÃÑ^ŒÅÌ ^ŒQ~æÆ ∞° O_ç Ñ≤ÅÅ¡ ∞ „Ñ¨ÑO¨ K«O
QÆ∞iOz ÃÑ^ŒQÌ Í <Õ~∞° ÛHÀÖË~∞° . ÃÑ^ŒÅÌ QÆ∞iOz "åi `«~åfiu K«~º° QÆ∞iOz
PÖ’zOK«_®xˆH P Ñ≤ÅÅ¡ ∞ KåÖÏ ã¨=∞Ü«∂xfl, â◊HxÎ˜ qxÜ≥∂yOKåeû
=ÙO@∞Ok.
WHõ¯_» XHõ "≥~· ∞° ^èºŒ O LOk. Ñ≤ÅÅ¡ #∞Oz `«=∞#∞ `å=Ú ^•K«∞‰õΩ<Õ
Ñ¨Å∞=Ù~°∞ ÃÑ^ŒÅÌ ∞ JÖÏˆQ, P^Œ~≈° =O`«"∞≥ #ÿ ''Láê^è•ºÜ«∞—— #=¸<åÖÏQÍ
#\ÕKÕ"å~°∞ xÅHõ_Q» ÅÆ "åiQÍ#∂, TÇ≤ÏOÑ¨gÖˇ#· "åiQÍ#∂ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
HõxÃÑOKÕO^Œ∞HÔ · WÖÏ KÕã∞¨ <Î åfl=∞x K≥ÑC¨ HÀ=K«∞Û. x["≥∞#ÿ <Õ#∞ ã≤~÷ `° fi« O
ÖËx^Œx, Jã≤÷~°z`«ÎO HõÅ^Œx, XHõ~ÀA LÖÏ¡ãÖQÍ#∂, =∞~À~ÀA#
xã¨û`«∞=Î QÍ#∂ LO_Õ^xŒ "å~°∞ K≥ÑC¨ HÀ=K«∞Û. x~°O`«~O° QÍ =∂iáÈ`«∂
TÇ≤ÏOKÕO^Œ∞‰õΩ JO^Œx W@∞=O\˜ x["≥∞#ÿ =ºH˜`Î À =º=Ç¨ÏiOK«=Åã≤
~å=@O Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ KåÖÏ Hõ+Oì¨ . WO^Œ∞‰õΩ |^Œ∞Å∞QÍ <Õ#∞ "åiH˜ x|O^è#Œ Å#∞
J#∞ãïã¨∂,Î `«^•fi~å Ñ¨ÓiÎQÍ JOK«<å "ÕÜ∞« gÅÜÕ∞º =ºH˜xÎ HõxÃÑ\˜ì "åiH˜
W™êÎ#∞. Wk "åã¨"Î åxH˜, Ñ¨ÓiÎ q~°∞^Œú kâ◊Ö’ Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ k. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "åÔ~O`À
^Œ∞~°^$Œ +ì̈=O`«∞Öˇ`· Õ q∞#Ç¨, JÖÏˆQ #=¸<å `«e^¡ OŒ „_»∞Å#∞QÍh ÃÑ^ŒÅÌ `À
XHõ WO\˜Ö’ rqã¨∂Î =ÙO>Ë q∞#Ç¨ (Wk <å<å\˜H˜ ÃÑiyáÈ`«∞#fl ^èÀ~°})˜ ,
"å~°∞ x["≥∞#ÿ , K«ÑÅ¨ z`«OÎ QÆÅ, ~ÀAHÀ q^è"Œ ∞≥ #ÿ =∞<Àã≤u÷ Ö’ =ÙO_Õ ÃÑ^ŒÅÌ `À
Hõeã≤ rqOKÕO^Œ∞‰õΩ JÅ"å@∞Ñ¨_=ç ÙO\Ï~°∞.
`«=∞ Ñ¨^∞Œ <≥#· QÆ=∞xOKÕ â◊H`Î̃ À#∂, K«∞~°∞HÔ #· "≥∞^Œ_∞» `À#∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞
D qO`≥#· ÉèÏsr=ÙÅ#∞ JOK«<å "ÕÜ∞« _»O, "åiKÕÛ QÆO^Œ~Q° Àà◊Ñi¨ KÕ
ãÖHˆ `åÅ#∞ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆÅQÆ_O» <Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°∞. "åiH˜ ÃÑ^ŒÅÌ ãÖH˜+¡ "ì¨ ∞≥ #ÿ
=∞<Àã≤u÷ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞. "åiH˜ `«=∞ QÆk QÆ∞iOz, WO\˜ QÆ∞iOz,
ÃÑ~°_∞» QÆ∞iOz, ÖË^• gkè QÆ∞iOz `≥eã≤#O`«QÍ Wk ‰õÄ_® `≥Å∞ã¨∞.
J~Ú`Õ, XHõ~°Hõ"≥∞ÿ# Ü«∞O„`«OQÍ `«=∞#∞ `å=Ú =∞Å∞K«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü«∞uflOKÕ ÃÑ^ŒÌÅ`À =º=Ç¨ÏiOK«_»O ^Œ@ì"≥∞ÿ# á⁄QÆ=∞OK«∞Ö’ ^•ix
"≥^∞Œ HÀ¯=_»O =O\˜k. ÖË^•, Ñ¨ÓiÎQÍ JO^è∞Œ Öˇ#· "å~°∞QÍ LO_»_O» =O\˜k.
"≥∞^ÿ •#O L#flk. J~Ú`Õ g∞ˆ~ ^•xx K«∂_»ÖHË áõ È`«∞<åfl~°∞. H˘kÌ =∂™êÅ∞
QÆ_zç áÈ~Ú# `«~∞° "å`«, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ <Õ#∞ =∞Oz ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å"≥∞#ÿ `«~∞° "å`«,
"åiÖ’ XHõ ÉÏeHõ <Õ#∞ ZÑ¨C_»∞ ''HÀáêxH˜ Ö’#=Ù`«∞<åfl<À—— `å#∞
ZÑ¨C_≥·<å K≥Ñ¨ÊQÆÅ#x K≥Ñ≤ÊOk. P"≥∞‰õΩ Jk ZÖÏ `≥Å∞ã¨∞#x <Õ#∞
J_çQÍ#∞. <˘ã¨Å∞ z\Õ¡ z P J=∂‡~Ú WÖÏ K≥ÑÊ≤ Ok: ''=∞Ozk, #∞k\˜ÃÑ·
~°OQÆ∞ `Õ_® =ã¨∞ÎOk.—— #∞k\˜ K«~°‡O Jx <åÖ’ <Õ#∞ J#∞‰õΩ<åfl#∞.
JÑ¨C_»∞ <åHÀ q+¨Ü∞« O QÆ∞~°∞‰Î Ωõ =zÛOk. <Õ#∞, <å ™È^Œi D áêÑ¨
=Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ LO_»QÍ =∂ J=∞‡ (P"≥∞ ™ê^è•~°}OQÍ #Å¡Hõà◊§^•ÌÅ∞
ÃÑ@∞ì‰Ωõ <Õk) HÀÑÖQÍ LO>Ë "Õ∞=Ú „QÆÇÏ≤ OK«QeÆ Qˆ "åà◊§O. =∂ `«e¡ #∞k\˜
f~°∞#∞ K«∂ã≤ JÖÏ K≥ÑÊ¨ QÆeQˆ "åà◊§O. J~Ú`Õ, P"≥∞ #∞k\˜ K«~‡° "Õ∞g∞
~°OQÆ∞ =∂ˆ~k HÍ^Œ∞ HÍh Jk ÉÏQÍ ™êy# aQÆ∞ã¨∞‰õΩ áÈ~Ú# q^èOŒ QÍ
=ÙO_Õk. <Õ#∞ 5= `«~Q° uÆ "åiH˜ É’kèOKÕ<å\˜Hˆ <å‰õΩ |@ì`Å« LO_Õk.
<å K«~‡° O KåÖÏ Ñ¨Å∞K«QÍ LO_ç, KåÖÏ `ÕeHõQÍ ZO_»‰Ωõ ~°OQÆ∞ =∂ˆ~k.
HÍ|\˜,ì D Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞ K«∞~°∞HÔ #· Hõà§◊ `À <å #∞k\˜ÃÑ· [iˆQ Ju ã¨∂HõΔ ‡"≥∞#ÿ
~°OQÆ∞ =∂~°∞Ê#∞ ‰õÄ_® K«∂_»QeÆ Qˆ "å~°∞. `«^•fi~å <Õ#∞ ZÑ¨C_»∞ qã¨∞QÆ∞‰õΩ
Ö’#=Ù`«∞<åfl<À QÆ∞iÎOK«QeÆ Qˆ "å~°∞.
~ÀE ã¨QOÆ ã¨=∞Ü«∞O ZÖÏQÆ∂ =∞#"Õ∞ D x|O^è#Œ Å∞ áê\ÕK«O
Hõ#∞Hõ P x|O^è#Œ ÅHõO>Ë D ã¨∞xfl`«"∞≥ #ÿ =∂#= ãÖ[˝Å#∞, ãÖHˆ `åÅ#∞
=∞iO`« "≥∞~°∞QÍæ Ñ≤Å¡Å∞ Hõ#∞HÀ¯QÆÅ~°∞. J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆÅ~°∞. `«~°∞"å`«
S^Œ= `«~Q° uÆ QÆkÖ’ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ JÅ¡i KÕã∞¨ #Î flÑ¨C_»∞ Jk
<å‰õΩ W|ƒOk HõeyOK«<å~°OaèOKÕk. P Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ XHõ~∞° q∞QÆ`å "åix
`«~°K«∞ ÃÇÏK«ÛiHõ WÖÏ KÕ¿ã"å_»∞, ''*Ï„QÆ`«ÎQÍ LO_»O_ç, PÜ«∞# ‰õÄº
„"å¿ãO^Œ∞‰õΩ ã≤ÔúŒ J=Ù`«∞<åfl~°∞!—— – ‰õÄº J<Õk =∞ø#OQÍ LO_»=Åã≤OkQÍ
HÀˆ~ <å ãÖHˆ `«=∞x WO`«‰Ωõ =ÚO^Õ K≥ÑC¨ ‰õΩ<åfl=Ú. "å~°∞ D q+¨Ü∞« OÖ’
^•^•Ñ¨ÙQÍ ZÑ¨C_»∞ á⁄~°áê@∞ Ñ¨_Ö» ^Ë ∞Œ . "å~°ÖÏ J#flÑ¨C_»∞ <å‰õΩ #=Ùfi
PˆQk HÍ^Œ∞. K«∞~°∞HÔ #· z#fl Éè_í =» Å∞! J~Ú`Õ, J^Õ q^èOŒ QÍ "å~°∞ <Õ#∞
Ug∞ K≥ÑÊ¨ HõáÈ~Ú# ZÑ¨C_»∞ Jeã≤ =Ù<åfl<À, ÖË^• PO^Àà◊#`À L<åfl<À,
ÖË^• U^À XHõ HÍ~°}OKÕ`« QÆO^Œ~°QÀà◊OÖ’ L<åfl<À ™ê^è•~°}OQÍ
QÆ∞iÎOK«QÆeˆQ"å~°∞. JÑ¨C_»∞ <åÑ¨@¡ ÉèíÜ«∞O`ÀHõO>Ë Q“~°=O`À =∞ø#O
áê\ÕKÕ "å~°∞. =∂=¸Å∞ HõO>Ë =uÎ_ç `«yOæ KÕ"å~°∞
PQÆã∞¨ ì 12, 1959
D L^ŒÜ∞« O ã¨=Ú„^Œf~å# |Ç≤Ï~°OQÆ„Ñ¨^âÕ O◊ Ö’ Ñ≤ÅÅ¡ ãÖw`« qÉèÏ=i
=ÚyOÑ¨ÙÖ’ ‰õΩ_ç Ñ¨H¯õ # ã¨∞=∂~°∞ <å‰õΩ 40 J_»∞QÆ∞Å ^Œ∂~å# ‰õÄ~°∞Ûx=Ù#fl, =∂#ã≤Hõ
Ñï}˜u ~å#@∞¡ Hõ#Ñ¨_∞» `«∞#fl XHõ ÉÏeHõ#∞ K«∂™ê#∞. P"≥∞ „Ñ¨H¯õ # PHõ~¬° }Ü
© ∞« "≥∞#ÿ ,
#QÆ~° t"å~°∞ „áêO`åxH˜ K≥Ok#@∞¡ Hõ#|_»∞`«∞#fl `«e¡ =∞~À ¢ãÎ‘ L<åfl~°∞. K≥ÑÊ¨ _»O
H˘OK≥O Hõ+"ì¨ ∞Õ J~Ú<å, P ÉÏeHõ =Ü«∞ã¨∞û ã¨∞=∂~°∞ 13 ãÖ=`«û~åÅ∞ LO_»=K«∞Û#x
JxÊOzOk. P ÉÏeHõ âßO_£qKü uO@∂ ¢™êì`À XHõ áêºÔH\òÖ’ L#fl áêÅ∞
`åQÆ∞`ÀOk. Ñ¨^ÑÕ ^¨ Õ P ÉÏeHõ <≥=∞‡kQÍ „Ñ¨Ü∞« `«flÑ¨Ó~°fiHõOQÍ âßO_£qKü#∞ `«#
<À\˜ =^ŒÌ‰õΩ `≥K«∞Û‰õΩO\’Ok. ^•x z#fl=ÚHõ¯#∞ H˘iH˜ ^•xx =∞~°ÖÏ X_çÖ’H˜
`≥K∞« Û‰õΩO@∂ #=∞Å∞`ÀOk. `«~∞° "å`« P"≥∞ *Ï„QÆ`QÎ« Í áêÅáêºÔH\ò#∞ ÃÑHÔ· uÎ, ¢™êì#∞
ãïQÍæ =∞^èºŒ Ö’ LOz *Ï„QÆ`QÎ« Í XHÀ¯QÆ∞@HÍ `åQÆ∞`ÀOk. P"≥∞ P áêÅáêºÔH\ò#∞
Ñ¨@∞ì‰Ωõ #fl f~°∞ K«∂¿ãÎ P áêºÔH\òÖ’ <≥„· \’y¡ãi¨ <£ L#fl^• Jx PÖ’K«# ~å=K«∞Û.
`«~K° ∞« QÍ P J=∂‡~Ú Hõ} Δ HÍÅOáê@∞ =∞ø#OQÍ `«# `«e¡ "≥Ñ· Ù¨ K«∂™ÈÎOk. J~Ú`Õ,
P Ñ¨H¯õ #=Ù#fl Pq_»`À =∂\Ï¡_∞» `ÀOk. D ÉÏe‰õ#∞ Ñ¨\Oì˜ K«∞‰õΩ#fl@∞¡QÍ Hõ#Ñ¨__» O» ÖË^∞Œ .
P ÉÏeHõ `å#∞ KÕã∞¨ #Î flk ã¨~Ô #· ^Õ<å Jx x~åúiOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ `«# `«e¡ "≥Ñ· Ù¨ K«∂™ÈÎO^Œx
`«~∞° "å`« <Õ#∞ QÆ∞iÎOKå#∞.
D ÉÏeHõ q+¨Ü∞« OÖ’ <å‰õΩ "≥Ú^Œ@QÍ Hõ#Ñ¨_Oç k =∂#ã≤Hõ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ
ÖËx Ñ≤Å¡Å q+¨Ü«∞OÖ’ =ÚYO J™ê^è•~°}"≥∞ÿ# ‰õΩ~°∂Ñ≤`«#O. =∂#ã≤Hõ qHÍãÖ
ÉÏQÍ `«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO_Õ "åiÖ’ Wk `«~K° ∂« HõxÑ≤ã∞¨ OÎ @∞Ok. J~Ú`Õ, P"≥∞ ~°∂ÑÖÖ’
„Ñ¨`ºÕ HõOQÍ Ö’Ñ¨"∞Õ g∞ ÖË^∞Œ . Hˆ =ÅO P"≥∞ <À~°∞ =∂„`«"∞Õ [|∞ƒ Ñ¨_@ ¤» ∞¡QÍ „HÕ^Œ‰Ωõ
"åe LOk. P"≥∞ JO^ŒOQÍ LO^Œx Z=fi~°∂ ÉèÏqOK«~∞° . J~Ú`Õ, P ÉÏeHõ =ÚY
Hõ=oHõÅ∞ ™ê^è•~°}OQÍ<Õ, =∂=¸Å∞QÍ<Õ L<åfl~Ú. P"≥∞ â◊s~° KèåÜ«∞ ‰õÄ_®
=∂=¸Å∞QÍ<Õ LOk. J~Ú`Õ, P ÉÏeHõ HÍãÖÎ `« áêeáÈ~Ú#@∞¡, J<å~ÀQÆºOQÍ<Õ
Hõ#Ñ¨_∞» `ÀOk. P ÉÏeHõÑ@¨ ¡ P"≥∞ `«eÑ¡ @¨ ¡ <å‰õΩ q„ÉèÏOu, f„=ÉèÜ í ∞« O, *Ïe HõeQÍ~Ú.
Jq <å PÖ’K«#Å#∞ ãÎ̈OaèOÑ¨KÕâß~Ú. QÆ=∞xã¨∞Î#fl@∞¡QÍ Hõ#Ñ¨_»‰õΩO_® <Õ#∞ P
ÉÏeHõ#∞ K«∂_»@OÖ’ x=∞QÆflO JÜ«∂º#∞. P"≥∞ áêÅ∞ „`åQÆ_O» , âßO_£qKü#∞ u#_»OÖ’
b#=∞~ÚáÈ~Ú ##∞fl QÆ=∞xOK«Ö^Ë ∞Œ . <Õ#∞ JÖÏ QÆ=∞xã¨∂Î LO_»QÍ<Õ XHõ Pã¨HHÎ̃ ~õ °
q+¨Ü∞« O [iyOk. ãÖw`« |$O^ŒO `«# HÍ~°º„Hõ=∂xfl =ÚyOKÕ ^Œâ‰◊ Ωõ KÕ~∞° ‰õΩOk.
Jk "å~ÚOKÕ ~åQÆO P"≥∞‰õΩ `≥eã≤ =ÙO_»^xŒ YzÛ`«OQÍ K≥á⁄ÊK«∞Û. P ÉÏeHõ `«#∞
u<Õ âßO_£qKü#∞ „HÕ^ŒÃÑ\˜ì PÔ~¯¢™êì"Ñ·≥ Ù¨ K«∂ã¨∂Î ''K«ÑÊ¨ @∞¡ H˘>ËOì ^Œ∞‰õΩ KÕ`∞« Å∞ ÃÑHÔ· uÎOk.
=∞~À Hõ} Δ O `«~∞° "å`« ãÖw`« HÍ~°º„Hõ=∞O =Úyã≤Ok. W`«~∞° Å∞ K«ÑÊ¨ @∞¡ H˘@ì@O
q#fl P"≥∞ ‰õÄ_® K«ÑÊ¨ @∞¡ H˘@ì™êyOk.
ãÖw`« HÍ~°º„Hõ=∞O =ÚyâßHõ ^•x x~åfiÇ¨Ï‰õΩ_»∞ Ü«∞^ä•qkèQÍ `«# =∂@Å#∞
K≥ÑÊ¨ <å~°OaèOKå_»∞, ''g∞~°O`å =zÛ#O^Œ∞‰õΩ <å‰õΩ ãÖ`À+ÖQÍ LOk. =KÕÛ ãÖ=`«û~°O
‰õÄ_® =∞~°ÖÏ ~°O_ç,—— W`åºk. WHõ P áêÑ¨ `«# =ÚYOÖ’x ÉèÜ í ∂« xfl `≥ÖÊË =ºH©HÎ ~õ }° #∞
=∂~°∞ÛHÀ‰õΩO_®<Õ, g_À¯Å∞ K≥|∞`«∞#fl@∞¡QÍ `«# KÕux QÆ\ Qì̃ Í ÃÑHÔ· uÎOk, Jx <Õ#∞
HÍ¿ãÑ¨\ ˜ `«~∞° "å`« QÆ∞iÎOKå#∞. XHõ `«O`«∞QÍ [iˆQ HÍ~°º„Hõ=∂xfl P"≥∞ KÕã∞¨ #Î fl@∞¡QÍ
Hõ#Ñ¨_Oç k. Z=Ô~<· å q∞=Ú‡Å#∞ =keÃÑ_»∞`«∞#flÑ¨C_»∞, g∞~°∞ KÕ~Ú TÑ≤ g_À¯Å∞
K≥|∞`å~°∞. D PÔ~¯¢™êì x~°fiÇ≤ÏOz#"å~°∞ "≥o§áÈ`«∞<åfl~°∞. ^•x`À P"≥∞ g_À¯Å∞
K≥|∞`«∂ KÕ~Ú TÑ≤Ok. JO>ËP~Ô ¯¢™êì HõàÏHÍ~°∞Å‰õΩ `«# ÉèÏ=##∞ `≥eÜ«∞*ËÜ∂« Å#flk
P"≥∞ L^ÕâÌ O◊ HÍ^Œ∞. P"≥∞‰õΩ JÖÏ KÕÜ∞« _»OÖ’ tHõ} Δ WKåÛ~°∞. Hõ#∞Hõ<Õ P ÉÏeHõ JÖÏ
KÕ™ÈÎOk.
P ÉÏeHõ `«e,¡ P"≥∞ q∞„`«∞~åÅ∞ âßO_£qKü uO@∂ Hõ|∞~°∞¡ K≥ÑC¨ ‰õΩO@∞O_»QÍ,
<Õ<˘Hõ K≥@∞ì h_»‰Ωõ KÕ~∞° ‰õΩ<åfl#∞. JHõ¯_» #∞Oz <Õ#∞ "åix U P@OHõO ÖË‰Ωõ O_®
QÆ=∞xOK«=K«∞Û. <å‰õΩ JÑ¨C_»∞ D=∞^èÕº <Õ#∞ XHõ ã¨xflÇ≤Ï`« q∞„`«∞_ç`À [iÑ≤#
ãÖÉèÏ+¨} QÆ∞~°∞‰Î Ωõ =zÛOk. Ö’áêÅ`À Ñ¨Ù\ì̃# Ñ≤ÅÅ¡ #∞ Ñ¨ã`≤ #« OÖ’<Õ K«OÑ≤"Ü Õ ∞« @O
`åÅ∂‰õΩ `«á⁄ÊÑ¨ÙÊÅ QÆ∞iOz P K«~Û° [iyOk. `å#∞ Ö’áêÅ`À Ñ¨Ù\ì̃# Ñ¨ãÑ≤ Å≤ ¡
=ÚYO kO_»∞Hˆ ã≤ <å‰õΩ`«∞#fl@∞¡ LOz =ke "Õ™êÎ#x J`«#∞ K≥áêÊ_»∞. `«^•fi~å P
Ñ¨ãÑ≤ Å≤ ¡ Kå=Ù „Ñ¨=∂^Œ=âß`«∞Î [iy#kQÍ Hõ#Ñ¨_∞» `«∞O^Œ<kÕ ZÅ¡ÑC¨ _»∞ `«# PÖ’K«#x
J`«#∞ K≥áêÊ_»∞. J~Ú`Õ, XHõ ÉèÏ~°º nxH˜ JOwHõiOK«QÆÅ^• Jx <Õ#∞ J`«xfl
J_çQÍ#∞. XHõ `«e¡ |Ç¨ïâß ZÑ¨C_»∞ D Ñ¨xx KÕÜ∞« *ÏÅ^Œ<Õ q+¨Ü∞« OÖ’ =∂ =∞^èºŒ
UHÍaè„áêÜ«∞O =zÛOk.
<å J=∂Ü«∞Hõ`åfixH˜, J*Ï˝<åxH˜ *Ïe Ñ¨_»∞`«∞<åfl#∞. "ÕÖÏk,
ÅHõÖΔ Ïk =∞Ok `«Å∞¡Å∞ `«=∞ <≥~· åâ◊ºO, ^≥#· ºO HÍ~°}OQÍ U =∂„`«O
Ö’áêÅ∞ ÖËx Ñ≤ÅÅ¡ Ñ¨@¡ ÃÑ#· K≥ÑÊ≤ #^•xHõO>Ë ‰õÄ_® =∞iO`« ^•~°∞}OQÍ
„Ñ¨=iÎOKå~°∞, WOHÍ „Ñ¨=iÎã∞¨ <Î åfl~°∞ J<Õk WÑ¨C_»∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl=Ú.
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’, J@∞=O\˜ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ ã¨r=OQÍ LOK«_O» J@∞ `«eH¡ ,˜
W@∞ a_»‰¤ Ωõ ‰õÄ_® Éèií OK«ÖxË ^Œx <å q∞„`«∞_»∞ ÉèÏqOKå_»∞. JO^Œ∞=Å# P a_»¤
=∞~°}O˜ K«@"Õ∞ "≥∞~°∞QÆ∞ J<Õk J`«x Jaè„áêÜ«∞O.
D ãÖÉèÏ+¨} <å "≥∞^Œ_∞» Ö’ L_»∞HÔ `«∞`Î ∞« #fl HÍ~°}OQÍ <Õ#∞ P =∂#ã≤Hõ
qHõÖÏOQÆ∞~åÖˇ·# ÉÏeHõ QÆ∞iOz HÍ¿ãÑ¨Ù Uq∂ PÖ’zOK«ÖËHõáÈÜ«∂#∞. J~Ú`Õ,
HÍ¿ãÑ¨\ ˜ `«~°∞"å`« =∞~°ÖÏ P"≥∞#∞ QÆ∞iOz PÖ’zOK«<å~°OaèOKå#∞. P ÉÏeHõ
K«∂_»_®xH˜ ZO^Œ∞‰õΩ JO`« ÉèÜ í ∂« #HõOQÍ LOk? =∂#ã≤HOõ QÍ qHõÖÏOQÆ∞Öˇ#· Ñ≤ÅÅ¡
q+¨Ü∞« OÖ’ ™ê^è•~°}OQÍ f„="≥∞#ÿ ÉèÜ í ∂« O^Àà◊# HõeyOKÕk Uq∞\˜? =∂#=ÙÅ
QÆ∞}ÏÅ∞QÍ =∞#O J#∞‰õΩ<Õq =∂#"åHõ$uÖ’<Õ =Ù#fl H˘O^ŒiÖ’ ÖËHáõ È=_»O J<Õ
"≥~· ∞° ^èºŒ O nxH˜ HÍ~°}=∂? Z=fii`À<À =∂\Ï¡_∞» `«∞#fl@∞ìQÍ <å =∞#ã¨∞ XHõ "åHÍºxfl
`«Ü∂« ~°∞ KÕãO≤ k. ''=∂#=Ù_»O>Ë Uq∞\’ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆÅQÍÅO>Ë, "≥∞K«∞ÛHÀQÆÅQÍÅO>Ë
=∞#O =∂#=ÙÅ QÆ∞}ÏÅ∞ Jã¨Å∞ ÖËx"åix K«∂ã≤f~åe. ''J~Ú`Õ, =∂#= QÆ∞}ÏÅ∞
Jã¨ûÅ∞ ÖËHáõ È=_»O, L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ [O`«∞=ÙÅ q+¨Ü∞« OÖ’ U=∂„`«O ÉèÜ í ∂« #HõOQÍ
Hõ#Ñ¨_^» ∞Œ Jx JÑ¨C_»∞ <Õ#∞ PÖ’zOKå#∞. D ÉÏeHõ q+¨Ü∞« OÖ’ K«∂_»_®xH˜
ÉèÜ í ∂« #HõOQÍ Hõ#Ñ¨_Õ JOâßÅ∞ [O`«∞=ÙÅÖ’ ‰õÄ_® JO`Õ ™ê÷~ÚÖ’ ÉèÜ í ∂« #HõOQÍ
Hõ#Ñ¨_`» åÜ«∞x <Õ#∞ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í QÆ∞iÎOKå#∞. `«# „Ñ¨Ü∞« `åflÖÖ’ qÑ¶Å¨ "≥∞ÿ Z_»`Q≥ xÆ
ÉèÜ í ∂« xH˜ Ö’#ÜÕ∞º ‰õΩHõ¯#∞ g∞~°∞ ZÑ¨C_≥<· å K«∂âß~å? `«# HÍà◊§ =∞^èºŒ `ÀHõ =Ú_çz,
ã¨^• HõOQÍ~°∞ Ñ¨_∞» `«∂, ÉèÜ í ∞« O`À =Ú_»∞K«∞‰õΩáÈ~Ú u~°∞QÍ_»∞`«∂, „Ñ¨f â◊ÉÏÌxH˜
PO^Àà◊#QÍ Jk ZyiÔQO`«∞`«∂ =ÙO_»_®xfl g∞~°∞ K«∂âß~å? J^ŒO`å ‰õÄ_®
ÉèÜ í ∂« #HõOQÍ<Õ LO@∞Ok. D ÉÏeHõ ÑïÑ¨Ó~°O‚ QÍ =∂#"åHõ$uÖ’ Hõ#Ñ¨_H» áõ È=@O
=∂„`«"∞Õ Hˆ =ÅO ÉèÜ í ∂« xfl H˘ÖËÊk HÍ^Œ∞. Jã¨Å∞ ÉèÜ í ∂« xfl H˘ÖËÊ^ŒÖÏ¡, P"≥∞ Ñ¨ÓiÎQÍ
[O`«∞=Ù ™ê÷~Ú HõO>Ë HÍãÎ̈ Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO_»_O» .
WÑ¨Ê\˜Hˆ <Õ#∞ ''=∂#ã≤HOõ QÍ Z^ŒQxÆ —— Ñ≤ÅÅ¡ #∞, ÃÑ^ŒÅÌ #∞ KåÖÏ
=∞Okx K«∂âß#∞. "å~°O^ŒiÖ’#∞ W^Õ~H° "õ ∞≥ #ÿ ã≤Q∞Æ ,æ PO^Àà◊#, ÉèÜ í ∂« Å
`åÅ∂‰õΩ ÉèÜ í ∂≥ `åÊ`åxfl H˘e¿Ñ =ºH©HÎ ~õ }° LO@∞Ok.
XHõ a_»¤ =∂#ã≤HOõ QÍ Z^ŒQÖÆ ^Ë xŒ J#flÑ¨C_»∞, =∞#O K≥|∞`«∞#flk Uq∞\˜?
D ÉÏeHõ ZO^Œ∞Hõx `«# =Ü«∞ã¨∞û HõO>Ë =∂#ã≤HOõ QÍ#∞, P"ÕâßÅÑ¨~O° QÍ#∞ KåÖÏ
`«‰Ωõ ¯= =Ü≥∂™ê÷~ÚÖ’ LOk? ™ê^è•}OQÍ z#flÑ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨KÛ« QÆ_Ö¤ç ’#∞, q#_»OÖ’#∞
^À|∂K«∞ÖÏ_»∞`«∂, Ñ¨Q\Æ H˜ Åõ Å∞ HõO@∂, P_»∞‰õΩO@∂, XHõi<˘Hõ~∞° P@Ñ¨\Oì˜ K«∞‰õΩO@∂
LO_»_®xfl =∞#O K«∂_»=K«∞Û. D ^Œ∞~°^$Œ +ì̈=O`«∞~åÖˇ#· a_»,¤ =∂#ã≤HOõ QÍ |Ç¨ïâß
P~°∞ ÖË^• U_»∞ ãÖ=`«û~åÅ P =Ü«∞ã¨∞û Hõey L#flÑ¨Ê\˜H,˜ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ"åiÖÏ
ÖËHáõ È=@O, ÖË^• =¸_»∞ ãÖ=`«û~åÅ"åiÖÏQÍ ‰õÄ_® ÖËHáõ È=_»O QÆ=∞<å~°›O.
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P Ñ≤Å`¡ e« ,¡ P"≥∞ q∞„`«∞~åÅ∞ ÃÑH· ˜ ÖËz `«=∞ ^Œ∞Ñ¨Ê\˜
=∞_»`« ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl~°∞. <Õ#∞#fl "≥Ñ· Ù¨ #∞Oz =∞~À kâ◊Ö’ QÆ_Ã¤ç Ñ· #_»=™êQÍ#∞. D
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „Ñ¨ã∞¨ `Î O« PÔ~¯¢™êì"å~°∞ MÏmKÕã≤ "≥o§# ã¨Ö÷ Ïxfl ^•\˜ "≥_∞» `«∞#flÑ¨Ê_»∞ P
ÉÏeHõ =∞~À=∂~°∞ aQÆ∞`«∞QÍ KÕux ÃÑH· ˜ ÖËÑ≤ TÑ¨™êyOk – JÑ¨C_»∞ P ÉÏeHõ `«e¡
"≥∞Å¡QÍ P ÉÏeHõ KÕux HÕ^Œ‰Ωõ kOzOk. J~Ú`Õ P ÉÏeHõ `«# K«~º° #∞ =∞O^ŒeOÑ¨ÙQÍ
ÉèÏqOK«‰Ωõ O_® K«∂¿ãO^Œ∞HÔ · P `«e,¡ QÆ_Ö¤ç ’ #_»∞ã¨∞#Î flO`«¿ãÑ¨Ù P ÉÏeHõ KÕux `«#
KÕuÖ’ Ñ¨@∞ìH˘x #_çzOk. PÔ~¯¢™êì"å~°∞ MÏmKÕã#≤ P ÉÏeHõ KÕux TÑ¨_O» ÉèÏqOz
P `«e,¡ P ÉÏeHõ KÕux kOz"ÕãO≤ ^Œx <å‰õΩ JxÑ≤OzOk. W@∞=O\˜ Ñ¨xx P
ÉÏeHõ HõO>Ë KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= =Ü«∞ã¨∞û=Ù#fl"åˆ~ KÕ™êÎ~∞° . JÖÏ KÕ¿ãÎ P z#fl Ñ≤ÅÅ¡ #∞
=Ú^Œ∞Ì KÕÜ∞« _»O, Jaè=∂xOK«_O» ã¨~fi° ™ê^è•~°}O.
=∂#ã≤HOõ QÍ Z^ŒQxÆ Ñ≤ÅÅ¡ ∞, U^À XHõ HÍ~°}OKÕ`,« "≥∞Å¡QÍ<Õ <Õ~∞° ÛHÀQÆÅ~°∞.
JÖÏˆQ "å~°∞ "åi =Ü«∞ã¨∞û‰õΩ `«y# „Ñ¨=~°#Î QÍ ÃÑ^ŒÅÌ ∞ ÉèÏqOKÕ "å\˜x "≥∞Å¡QÍ<Õ
<Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°∞ Jx =∞#O K≥ÑC¨ ‰õΩO^•O. "åi QÆ$Ç¨Ï rq`«O ZÖÏ =ÙO_ç =ÙO_»=K«∞Û?
D ÉÏeHõ rq`«O QÆ∞iOz# XHõ =ÓÇ¨z„`«O <åÖ’ =Ù#flk. U q^èOŒ QÍ#∂ K≥_^¤» À,
`«ÑC¨ HÍHõáÈ~Ú<å Hˆ =ÅO P ÉÏeHõ =Ü«∞ã¨∞û‰õΩ `«QxÆ Ñ¨x P"≥∞ KÕÜ∞« _»O <Õ#∞ =O^ŒÖ,
"ÕÖ™ê~°∞¡ QÆ=∞xOKå#∞. P ÉÏeHõ WÖÏ „Ñ¨=iÎOz#Ñ¨C_»∞, JÖÏ KÕÜ∞« =^ŒxÌ ã¨∞xfl`«OQÍ
ÖË^• ÉÏ^èQŒ Í K≥ÑÊ¨ _®xfl ‰õÄ_® ÖˇH¯õ ÖË#xfl™ê~°∞¡ K«∂âß#∞. P ÉÏeHõ =∞#ã¨∞Ö’ ZO`«
QÆO^Œ~Q° Àà◊O! ^•xfl =Ú@∞ìHÀ=^Œ∞,Ì gkèÖ’H˜ ÑïQÔ `«=Î ^Œ∞,Ì =∞O^Œ∞Å ™⁄~°∞QÆ∞Ö’ KÕ~Ú
ÃÑ@ì=^Œ∞Ì– W`åºk x[OQÍ<Õ J=ã¨~°"≥∞ÿ#q KÕÜ«∞_®xfl <Õ~°∞ÛHÀ=_»O ÖË^•
<Õ~∞° ÛHÀHõáÈ=_»O Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ KåÖÏ Hõ+Oì̈ . Jã¨ÖË ÃÑ^Œ^Ì #·≥ D *Ïa`å‰õΩ, ''h =Ü«∞ã¨∞û‰õΩ
Ñ¨x HÍ^Œx—— =∂#ã≤HõOQÍ Z^ŒQÆx Ñ≤Å¡Å‰õΩ, K≥Ñ¨Ê|_Õ Jxfl q+¨Ü«∂Å#∞ KÕi¿ãÎ,
Ñïã≤u÷ =ÓÇ≤ÏOK«∞HÀ=K«∞Û. J@∞=O\˜ a_»Ö¤ ’ ¿ÇÏ`«∞|^ŒOú QÍ PÖ’zOKÕ â◊H,Î˜ „Ñ¨ÑO¨ K«OÃÑ·
qâßfiãÖ Uq^èOŒ QÍ Ñ¨ÓiÎQÍ `«∞<å`«∞#HõÖá·ˇ È`åÜ≥∂ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_»O ã¨∞ÅÉè"í ∞Õ .
<å L^ÕâÌ º◊ OÖ’ =∂#ã≤HOõ QÍ Z^ŒQxÆ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ JÖÏ `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« |_»`å~°∞.
"å~°∞ Ñ¨Ù@∞ìH`õ À<Õ JÖÏ LO_»~∞° . HÍ^Œ∞, D ÉÏeHõ =∂#ã≤Hõ qHõÖÏOQÆ∞~åÅx K≥¿ÑÊ
™êÇ¨Ï™êxfl <Õ#∞ KÕÜ∞« #∞.
''=∂#ã≤HOõ QÍ qHõÖÏOQÆ∞Öˇ#· —— Ñ¨Å∞=Ù~°∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù@∞ìH`õ À<Õ JÖÏ LO_»~x° ,
"å~°∞ JÖÏ `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« |_»`å~°x <ÕxÑ¨C_»∞ ãÖ^ÕÇÏ≤ ã¨∞<Î åfl#∞. D „Ñ¨„H˜Ü∞« WÖÏ
Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ k: "≥Ú^Œ@QÍ ™ê^è•~°} Ñ¨^`úŒ ∞« Å#∞ ÖË^• Ñï}u „Hõ=∂xfl J#∞ãïOK«x
a_»#¤ ∞ ''"≥^· ºŒ Ñ¨~O° QÍ qâı+¡ ™≤ êÎ~∞° .—— JO>Ë, Ö’ÑÖ L#fl"åiQÍ =Ú„^Œ "Õ™êÎ~∞° . ~Ô O_»=k,
„â◊^,úŒ "≥^· ºŒ O, =∂#ã≤Hõ zH˜`û« =ÔQ~· åÅ ¿Ñi@ P ÉÏÅ∞_»∞ ÖË^• ÉÏeHõ Ö’ÑÖ =Ù#fl"å~°∞QÍ
ÑïQÆ}O˜ Ñ¨|_»`å~°∞. =¸_»=k, a_»¤ `«##∞ `å#∞ Ö’ÑÖ =Ù#fl =ºHÎ̃QÍ PÖ’zOK«_O»
<Õ~∞° Ê`å~°∞. z=~°QÍ, P a_»¤ xÑ¨Ù}∞Å∞ `«# QÆ∞iOz K≥ÑÊ≤ # q^èOŒ QÍ<Õ `«Ü∂« ~°∞HÍ=_»O
WOHÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
H˘xfl ãÖ=`«û~åÅ „H˜Ò« Ñ¨tÛ=∞ #∂ºÜ«∂~ü¯ #QÆ~O° Ö’ <Õ<˘Hõ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ
„Ñ¨É∞íè `«fi „áê^äqŒ ∞Hõ áê~îâ° ßÅ Láê^è•º~Úxx Hõeâß#∞. =∞Ô~Hõ¯_® LOKÕO^Œ∞‰õΩ J=HÍâ◊O
ÖËHáõ È=@O =Å# =∂#ã≤Hõ qHõÖÏOQÆ∞_»x =Ú„^Œ "ÕÜ∞« |_ç# XHõ JÉÏƒ~Úx P"≥∞
`«~Q° `Æ ∞« ÅÖ’ ÃÑ\Ïì~∞° . P ÉÏÅ∞_»∞ ^•~°∞} x~°H¡ ÍΔ ºxH˜ QÆ∞~Ô <· å_»∞. J`«xH˜ ãÔ̈~#·
áÈ+¨} ÖË^∞Œ . ~À`«QÍ#∞, =ÚiH˜QÍ#∞ L<åfl_»∞. =O\˜ÃÑ· zxy# áê`« QÆ∞_»Å¤ ∞ L<åfl~Ú.
J`«_∞» Ñ¨ÓiÎQÍ ÉèÜ í ∞« O, ã≤Q∞Æ `æ À =Ù<åfl_»∞. P ÉÏÅ∞_ç D Éè∫uHõ J=ã¨~åÅ#∞ fˆ~ÛO^Œ∞‰õΩ,
P Láê^è•º~Úx =∂~åæÅ#∞ Hõ#∞Q˘#flk. `«~∞° "å`«, g\˜HOõ >Ë =ÚYº"≥∞#ÿ q+¨Ü∞« O.
P ÉÏÅ∞_çH˜ =∞iO`« J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ =∞~åº^Œ Ñ¨Ó~°fiHõ"∞≥ #ÿ ™ê=^è•#`«, ™êxflÇ≤Ï`«ºO,
<≥u· Hõ =∞^Œ`Ì ∞« Å∞ P"≥∞ W=fi™êyOk. `«~K° ∞« QÍ [iˆQq^èOŒ QÍ<Õ „¿Ñ=∞ Ñ¨Ó~°fiHõ"∞≥ #ÿ D
„â◊^úŒ =Å#, Z@∞=O\˜ áê~îâ° ßÅ xÑ¨Ù}`«Å∞ ^Œi^•Ñ¨ÙQÍ ÖËx P ÉÏÅ∞_»∞ S^Õà√◊ §
ÖË^• JO`«HõO>Ë Z‰õΩ¯= HÍÅOÖ’ <Õ~°∞ÛH˘<Õ^•xfl XHõ¯ ãÖ=`«û~°O HÍÅOÖ’<Õ
<Õ~∞° Û‰õΩ<åfl_»∞. `«~Q° uÆ W`«~° q^•º~°∞Å÷ ™ê÷~Ú JO^Œ∞HÀQÆeQÍ_»∞.
D ã≤÷uÖ’ P ÉÏÅ∞_ç áê~î°âßÅ iHÍ~°∞¤Å#∞ K«∂™ÈÎ#fl "åi =^ŒÌ‰õΩ P
Láê^è•ºÜ«Ú~åÅ∞ "≥àÏ§~°∞. P ÉÏÅ∞_ç iHÍ~°∞¤ #∞Oz ''=∂#ã≤Hõ qHõÖÏOQÆ∞_»∞—— J<Õ
=∂@#∞ `˘ÅyOK«=Åã≤OkQÍ HÀ~å~°∞. P ÉÏÅ∞_»∞ XHõ¯ ãÖ=`«û~°O HÍÅOÖ’<Õ
S^Œ∞ ãÖ=`«û~åÅ HõO>Ë Z‰õΩ¯= Ñ¨x KÕâß_»x P"≥∞ P^è•~åÅ∞ K«∂áê~°∞. JÖÏˆQ, P
ÉÏÅ∞_ç `≥eq`Õ@Å∞, ™ê=∞~°º÷ O QÆ∞iOz# W`«~° P^è•~åÅ#∞ ‰õÄ_® P"≥∞ K«∂áê~°∞.
`«# P^è•~åÅ#∞ K«∂ã≤# xÑ¨Ù}∞Å∞ D q+¨Ü∞« OÖ’ `«#`À Q˘O`«∞ HõÅ∞Ñ¨Ù`å~°x P"≥∞
Ñ¨ÓiÎQÍ qâ◊fiã≤OzOk, ''=∞Ozk. D ÉÏÅ∞_»∞ =∂#ã≤Hõ qHõÖÏOQÆ∞_»∞ HÍ_»∞. =∞Oz
ã¨=∞~°`÷ « HõÅ"å_»∞. D q+¨Ü∞« O `≥Å∞ã¨∞HÀ=@O =∂‰õΩ =∞Ç¨Ï^•#O^•xfl Hõey™ÈÎOk.
ZO`« J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ "å~°!Î WÑ¨Ê\˜HÑ˜ C¨ _Õ P iHÍ~°∞Å¤ #∞ "Õ∞=Ú =∂~°∞™êÎ=Ú.—— JO\Ï~°x
ÉèÏqOKå~°∞. J~Ú`Õ, "åã¨Î"åxH˜ [iyOk nxH˜ Ñ¨ÓiÎ aè#flOQÍ LOk. `å=Ú
™êÜ«∞Ñ¨_»=Åã≤# ÉÏÅ∞_çx ã¨=∞i÷Oz, J`«xH˜ ™êÜ«∞Ñ¨_Õ q^èŒOQÍ iHÍ~°∞¤Å
J[=∂~Ú+‘^•~°∞ „Ñüã¨ÊO^Œ# ÖË^∞Œ . `å#∞, W`«~° xÑ¨Ù}∞Å∞ WzÛ# f~°∞Ê ã¨"åÅ∞
KÕÜ∞« |_ç#@∞¡QÍ J`«xH˜ JxÑ≤OzOk. WHõ P f~°∞Ê#∞ ã¨=∞i÷OK«∞HÀ=@O iHÍ~°∞Å¤
J[=∂~Ú+‘^•~°∞Å Ñ¨x J~ÚºOk. Ñ≤Å"¡ å_ç iHÍ~°∞Å¤ #∞Oz =∂#ã≤Hõ qHõÖÏOQÆ∞_»<Õ
=Ú„^Œ#∞ `˘ÅyOKÕO^Œ∞‰õΩ "å~°∞ u~°ã¯¨ iOKå~°∞. ^•xÔH· "å~°∞ Ñ¨^ÑÕ ^¨ –Õ D =Ú„^Œ#∞
`˘ÅyOKÕO^Œ∞Hˆ D Láê^è•ºÜ«Ú~åÅ∞ ãÖ=`«û~åxH˜ ÃÑQ· Í HÍÅO QÆ_Ñç O≤ k – P"≥∞
`«ÑÊ¨ xãïQÍ U^À á⁄~°áê@∞ KÕã≤ =ÙO@∞Ok Jx J<åfl~°∞. P =Ú„^Œ "Õã#≤ "åiH˜
`«ÑÊ¨ xãïQÍ `å=Ú KÕã∞¨ #Î flk Uq∞\’ `≥Å∞ã¨∞ J<Õk iHÍ~°∞Å¤ J[=∂~Ú+‘^•~°∞Å
L^ÕÌâ◊ºO.
P Ñ≤Å"¡ å_ç ‰õΩ@∞O|O =∞~À #QÆ~åxH˜, "≥o§áÈ`«∞O^Œ<kÕ P Láê^è•º~Úx
<å‰õΩ z=~°QÍ K≥ÑÊ≤ # q+¨Ü∞« O. `å#∞ P ÉÏÅ∞_»∞ H˘`«QÎ Í KÕi# áê~îâ° ßÅ JkèHÍ~°∞Å‰õΩ,
P ÉÏÅ∞_ç "≥∞~°∞QÔ #· Ñ¨x QÆ∞iOz K≥|∞`«∂ ÖËYÅ∞ „"åâß#x, WHõ=ÚO^Œ∞‰õÄ_® „"åã¨∂<Î Õ
=ÙO\Ï#x P"≥∞ K≥áêÊ~°∞. `«^•fi~å P áê~îâ° ßÅ Ü«∂[=∂#ºO P ÉÏÅ∞_çx uiy
=∂#ã≤Hõ qHõÖÏOQÆ∞Å `«~Q° uÆ Ö’H˜ <≥\"ì˜ Ü Õ ∞« ‰õΩO_® LO_ÕO^Œ∞‰õΩ `å#∞ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞<Î åfl#x
P"≥∞ K≥áêÊ~°∞. z=iH˜ UO [iyO^À <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞.
S.‰õÄº.(WO@e*ˇ<û£ H˘+≤Ü∞« O\ò–`≥eq`Õ@Å ™ê÷~Ú) J<Õk QÆ#∞Hõ HõhãÖ
K«∂KåÜ«∞QÍ<≥<· å =∞#O <Õ~∞° ÛH˘<Õ "ÕQÍxfl H˘Å=QÆey`Õ, S.‰õÄº. 50 ™ê÷~ÚÖ’ =Ù#fl
Ñ≤Å"¡ å_»∞ HÍÅ„Hõ"∞Õ }Ï `«y# ™ê÷~ÚÖ’ ™ê^è•~°}, ã¨=∞~°=÷ O`«∞_≥#· =ºHÎ̃QÍ ZO^Œ∞‰õΩ
Z^ŒQÖÆ _Ë ∞» J<Õk <å‰õΩ Pâ◊Û~åºxfl HõeyOKÕ q+¨Ü∞« O. `«#‰õΩ `≥eã≤#k, `å#∞ J~°O÷
KÕã¨∞HÀQÆey#k J<Õ q+¨Ü«∂ÅÖ’ ÃÑ^ŒÌÅ ã¨QÆ@∞ ™ê÷~Ú, Ñ¨<≥flO_»∞ ãÖ=`«û~åÅ
=Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ "åi ã¨Q@ Æ ∞ ™ê÷~Ú HõO>Ë U=∞O`« `«‰Ωõ ¯=QÍ LO_»^∞Œ Jx K≥|∞`å~°∞.
`≥eq`Õ@Å#∞ H˘Å=_»O, Ñ¨sHÕΔ K«\ÏxH˜ ãÖ|OkèOz <å‰õΩ#fl ãÖ^ÕÇ¨ Å#∞ Ñ¨H¯õ #
ÃÑ_ç`Õ =ÚO^Œ∞ "åHõºOÖ’ K≥Ñ≤Ê# =∂@ÅÖ’ ZO`ÀH˘O`« ã¨`«ºO L#fl^Œx <Õ#∞
ÉèÏqã¨∞<Î åfl#∞. JÖÏO@Ñ¨C_»∞ S.‰õÄº. ™ê÷~Ú 50 QÍ =∂„`«"∞Õ =Ù#fl Ñ≤Å"¡ å_»∞ `«#‰õΩ
W~°"·≥ S^Œ∞ ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û =KÕÛ <å\˜H˜ q∞QÆ`å QÆ∞OÑ¨Ù`À ã¨=∂# ™ê÷~ÚH˜
ZO^Œ∞‰õΩ KÕ~∞° HÀÖË_∞» ? JÖÏ J`«#∞ KÕ~∞° HÀÖËHáõ È=\Ïxfl Y~å~°∞ KÕã∞¨ #Î flk, J`«x
Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ =∂~°Oæ Ö’ Uq∞\˜?
S.‰õÄº. ''ã¨∞=∂~°∞QÍ<≥<· å =∞#O <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ "ÕQÍxfl H˘Å=QÆÅ^Œx——
<ÕxÑ¨C_»∞ U =∂„`«O qâ◊fiã≤OK«_»OÖË^Œ∞. "≥Ú`«ÎO g∞^Œ =∞#O H˘xfl
q+¨Ü∂« Å#∞ <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ "ÕQÍxfl =∂„`«"∞Õ S.‰õÄº. ã¨∞=∂~°∞QÍ H˘Å=QÆÅ^Œ∞.
P q+¨Ü∂« Å∞ =∞^èºŒ `«~Q° uÆ Ö’x ÃÑ=· ~°Oæ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ <Õ~∞° Û‰õΩ<ÕqQÍ#∞, KÕ¿ãqQÍ#∞
=ÙO\Ï~Ú. WHõ PÃÑ#· S.‰õÄº. Ñ¨sHõÅΔ ∞, ™ê^è•~°}OQÍ ÖÏOKè#« „áêÜ«∞"≥∞#ÿ ,
KåÖÏ Ñïq∞`« ÑïkèQÅÆ , `«‰Ωõ ¯= HÍÅ=º=kèÖ’ H˘xfl ~°HÍÅ H˜+¡ ì¨ ã¨=∞ã¨ºÅ#∞
Ñï+¨¯iOK«QÅÆ =∞# ™ê=∞~å÷ºxfl H˘Å∞™êÎ~Ú. `≥eq`Õ@ÅÖ’ J`«ºO`« „Ñ¨^•è #
JOâ◊O =∞Oz „Ñ¨âfl◊ Å∞ J_»QQÆ ÅÆ ™ê=∞~°º÷ O, J_ç̂QO^Œ∞‰õΩ x[OQÍ XHõ
™ê÷~ÚQÆÅ „Ñ¨âfl◊ Å∞ Uq∞@<Õk `≥Å∞ã¨∞HÀ=@O. P ™ê=∞~å÷ºxfl S.‰õÄº.
Ñ¨sHΔ̃OK«^xŒ , ZÑ¨Ê\˜H© Ñ¨sHΔ̃OK«Ö^Ë xŒ "≥\· òÃÇÏ_£ qâ◊nHõiOKå~°∞. JÖÏˆQ,
n~°H… ÍÅ „áêuÑ¨kHõ# ÃÑ^ŒqÌ , H˜+¡ "ì¨ ∞≥ #ÿ q J~Ú# ã¨=∞ã¨ºÅÃÑ· Ñ¨xKÕÜ∞« QÆÅ,
"å\˜x JOu=∞OQÍ Ñï+¨¯iOK«QÆÅ ™ê=∞~å÷ºxfl S.‰õÄº. Ñ¨sH˜ΔOK«^Œ∞.
Jã¨Å∞ Ñ¨sH˜ΔOÑ¨ÖË^Œ∞. D S.‰õÄº. Ñ¨sHõΔÅÖ’H˜ K˘Ñ≤ÊOK«|_çOk. XHõ
ãÖã¨¯ $uÑ¨@¡ "≥ÚQÆ∞æ áêHΔ̃Hõ ^Œ$+≤xì ‰õÄ_® =∞#O Ñ¨H¯õ #ÃÑ\ì̃ K«∂ã≤<å,
S.‰õÄº. Ñ¨sHõÅΔ ∞, qãÎ̈ $`« =∂#= "Õ∞^èÀ ™ê=∞~å÷ºÅÖ’x Ju Ñïq∞`«"∞≥ #ÿ ,
Ju z#fl ÉèÏQÍxfl =∂„`«"∞Õ H˘Å=QÆÅ=Ù.
JO^Œ∞KÕ`,« XHõ Ñ≤Å"¡ å_»∞ ''=∂#ã≤Hõ qHõÖÏOQÆ∞_»∞—— Jx Z=Ô~<· å
<å`À K≥ÑÊ≤ #Ñ¨Ù_»∞, <Õ#∞ "åix ZÑ¨C_»∂ ''g∞‰õΩ ZÖÏ `≥Å∞ã¨∞? ^•xH˜
P^è•~°O Uq∞\˜?—— Jx J_»∞QÆ∞`å#∞. =¸_»∞ ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û
=KÕÛ=~°‰Äõ #_»=_»O, =∂\Ï¡__» O» P~°OaèOK«x XHõ Ñ≤Å"¡ å_»∞ <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞.
P Ñ≤Å"¡ å_çH˜ J~Ú^Œ∞ ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û =KÕÛ=~°‰Äõ J`«x LKåÛ~°}#∞
P ÉÏÅ∞_ç ‰õ Ω @∞O| ã¨ É è í ∞ ºÅ∞ q∞#Ç¨  =∞Ô ~ =fi~° ∂ J~° ÷ O
KÕã∞¨ HÀÖËHáõ ÈÜÕ∞"å~°∞. J~Ú`Õ J@∞ `«~∞° "å`« J#u HÍÅOÖ’<Õ Z@∞=O\˜
„Ñ¨`ÕºHõ "≥·^Œº zH˜`åû ÖË‰õΩO_®<Õ P ÉÏÅ∞_»∞ ^è•~åà◊OQÍ, <≥·Ñ¨Ù}ºO`À
=∂\Ï¡__» O» P~°OaèOKå_»∞. JO`ÕQÍHõ <å‰õΩ `≥eã≤# „H©_®HÍ~°∞ÅO^ŒiHõO>Ë
J`«#∞ Z‰õΩ¯= ã¨∂HõΔ ‡|∞kúQÅÆ ã¨ÇÏ¨ [ „H©_®HÍ~°∞_»∞ ‰õÄ_® JÜ«∂º_»∞.
=∞øeHõOQÍ =∞# á⁄~°áê@ÖÏ¡ ÉèÏ+¨‰Ωõ ãÖ|OkèOzOk. ''™ê^è•~°}`«—— J<Õ
=∂@#∞ =∞#O =∂=¸Å∞QÍ [iˆQk, Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ [iˆQk J<Õ J~°O÷ Ö’
fã¨∞‰õΩO\ÏO. J@∞`«~∞° "å`« ^•xfl ãÔ̈~#· , `«y#, PtOK«^yŒ #, Jxfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’
[iyf~°=Åã≤#^•xQÍ =∞Å∞K«∞‰õΩO\ÏO.
`«# „Ñ¨=~°#Î `À áÈe¿ãÎ P ÉÏeHõ â◊s~°O Ju ÃÑ^ŒkÌ QÍ =ÙO_˘K«∞Û. HÍx P
ã≤÷u #∞Oz P"≥∞#∞ =∞#O K«∂_»\ÏxˆH q=ÚY`« HõeyOKÕ ÉèíÜ«∞O, L„kHõÎ`«QÆõÅ
XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ ÃÑ#∞Éè∂í `«OQÍ =∂iÛOk Uq∞\˜?
`«# =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ ã¨QOÆ L#fl"åiÖÏ ™ê^è•~°}OQÍ, P~ÀQÆºOQÍ P ÉÏeHõ
„Ñ¨=iÎã∂¨ Î LO>Ë P"≥∞#∞ K«∂_»_O» WO`« ^Œ∞~°ƒ~ù Ö° ’ LOk HÍ^Œx <Õ#∞ J#∞‰õΩ<åfl#∞.
P ÉÏeHõ P~°∞ ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û Hõey#^•xÖÏ ãÖw`« HÍ~°º„Hõ=∞O =^ŒÌ P#O^ŒOQÍ
ˆHHõÅ∞ ÃÑ_»∞`«∂ K«∞@∂ì ÑïÔQ_»∞`À#fl XHõ ^Œ$âßºxfl <å =∞#ã¨∞ûÖ’ <Õ#∞
TÇ≤ÏOK«∞‰õΩ<åfl#∞. Jk K«∂ã≤#"å~°O^ŒiÖ’#∂ =Ü«∞ã¨∞û‰õΩ `«QxÆ D „Ñ¨=~°#Î ~ˆ HÔ uÎOKÕ
f„="≥∞ÿ# ÉèíÜ«∂xfl <Õ#∞ KåÖÏ ã¨Ê+¨ìOQÍ QÆ∞iÎOK«QÆeQÍ#∞. HÍ|\˜ì, =∂#ã≤Hõ
qHõÖÏOQÆ∞Öˇ#· Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ =∞#O K«∂¿ã L„kHõ`Î ,« "åiH˜ ã¨ÇÏ¨ ["≥∞#ÿ qQÍ Hõ#Ñ¨_Õ Ñ¨#∞Å#∞
KÕÜ∞« ‰õΩO_® PÑ¨_O» #∞Oz HõÅQÆ^∞Œ . |Ç¨ïâß "åi Jã¨=∞O[ã¨ „Ñ¨=~°#Î `«e^¡ OŒ „_»∞Å`À
ã¨Ç¨ "åix K«∂¿ã"å~°O^ŒiÖ’ ˆ~ÔHuÎOKÕ f„="≥∞ÿ# ÉèíÜ«∞O, UÇ¨ÏºÉèÏ=O #∞Oz
Pq~°ƒqù ã¨∞OÎ k. ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "å~°∞ =∂#ã≤Hõ qHõÖÏOQÆ∞Öˇ<· å, HÍ‰õΩ<åfl D
ÉèÏ"åÅ#∞ Ñ¨ãQ≤ @ Æ Qì ÅÆ ~°∞, J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆÅ~°∞ J<Õ q+¨Ü∞« OÖ’ =∞#‰õΩ Z@∞=O\˜
ãÖ^ÕÇ¨ÏO LO_»#=ã¨~°OÖË^Œ∞. D ÉèÏ"åÅ∞ =∞ˆ~ W`«~° ~°Hõ"≥∞ÿ# tHõΔHõO>Ë ‰õÄ_®
f„=OQÍ Ñ≤ÅÅ¡ ÃÑ· Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú, "åix ÉèÜ í ∞« HõOÑ≤`∞« Å#∞ KÕ™êÎ~Ú.
=∂#ã≤Hõ qHõÖÏOQÆ∞Öˇ·# Ñ≤Å¡Å‰õΩ WKÕÛ tHõΔ} "åi Ñïã≤÷ux ^•zÃÑ>Ëì
ÅHõΔ ºO`À<Õ KåÖÏ"Õ∞~°‰Ωõ ™êQÍe.`«=∞ `≥eq`Õ@Å∞ L#fl^•xHõO>Ë Z‰õΩ¯= ™ê÷~ÚÖ’
Hõ#Ñ¨_ÖÕ Ï "åix ÉèÏqOÑ¨KÜ Õ ∞« QÆÅQÍe. =∂#ã≤HOõ QÍ P~°∞ ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ
Ñ≤Å"¡ å_»∞ Ñ¨<fl≥ O_»∞ ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ Ñ≤Å"¡ å_çÖÏ „Ñ¨=iÎOK«_O» `«ÑÊ¨ xãï
KÕÜ∂« e, D L^ŒÜ∞« O <Õ#∞ K«∂ã≤# ÉÏeHõÖ’ÖÏQÍ. P ÉÏeHõ "≥Ú`«OÎ ™ê=^è•#`«
áêÅ∞ „HÕ^Œ áÈ‰õΩO_® LO_»@OÃÑ<· Õ Hˆ O„nHõiOK«|_ç LOk (J~Ú`Õ P~°∞ ãÖ=`«û~åÅ
a_»¤ U^≥#· XÅHõáÈ¿ãÎ ^•xfl Z=~°∞ `«ÑC¨ QÍ ÉèÏq™êÎ~∞° ?) "å~°∞ KÕ¿ã „Ñü Ñ¨xx "å~°∞
ã¨fiÜ«∞OQÍ QÆ∞iÎOK«QeÆ Qˆ ÖÏ P`«‡KÕ`#« #∞ "åiÖ’ HõeyOKåe. `«ÑÊ¨ xãïQÍ =∂~°∞"Õ+O¨
"Õã∞¨ ‰õΩ#fl Hõ^ÅŒä Ö’x Ç‘Ï~ÀÅÖÏ "å~°∞ `«=∞ rq`åÅ#∞ QÆ_á» êe. "å~°∞ "Õ~˘HõiÖÏ
#\˜ã∂¨ Î x~°O`«~O° QÍ P W`«~° =ºH˜ÖÎ Ï #_»=_»O, =∂\Ï¡__» O» , DÅ "ÕÜ∞« _»O, áê_»_O» ,
QÀHÀ¯=_»O, XHõ „Ñ¨`ÕºHõ Ñ¨^ŒúuÖ’ Hõ^ŒÖÏ_»\ÏÅ#∞ x~°O`«~°OQÍ QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ"åe.
WÖÏ KÕÜ∞« _»O =∞iÛáÈ`Õ "åi Jã¨Å∞ ã¨fi~°∂ÑÖ |Ü«∞@Ñ¨_áç È=_»O, |OnÅ∞ HÍ=_»O,
=∞~°}tHõΔ qkèOK«|_»_»O =O\˜ tHõΔÅ∞ Ñ¨_»`åÜ«∂ J#flO`«QÍ Wk [~°QÍe. D
ÅHõΔ ºO J`«ºO`« ã¨∞tH˜Δ`«∞Öˇ·#, „Hõ=∞tHõΔ}QÆÅ, P`«‡qâßfiãÖQÆÅ ÃÑ^ŒÌÅ#∞ q∞#Ç¨
=∞Ô~=fii ã¨∂Êùi<Î <·≥ å „|^ŒÅÌ ∞ KÕ¿ãkQÍ LO_»QÖÆ QÍe. tHõ} Δ ÖËx, ÉèÜ
í ∞« HõOÑ≤`∞« _≥#· ,
Ñ¨Å∞=Ù~°∞ W`«~∞° ÅÖ’ `«#Ñ¨@¡ L#fl z#flK«∂Ñ¨Ù#∞ ã¨Ê+Öì QÍ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆÅ Ñ≤Å"¡ å_çH˜
Wk |Ç¨ïâß ^Œ∞~°ƒ~ù O° QÍ LO_ç f~°@O U=∞O`« Pâ◊Û~°ºHõ~O° HÍ^Œ∞. =∂~°∞"Õ+O¨
"Õã∞¨ ‰õΩ#fl "åiÔH<· å ã¨~ˆ , JO>Ë QÆ∂_èK» åiÔH<· å JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ q~å=∞O Åaèã∞¨ OÎ k.
HÍQÍ, =∂#ã≤HOõ QÍ P~°∞ ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞¿ãû Hõey Ñ¨<fl≥ O_»∞ ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ
"åiÖÏ „Ñ¨=iÎOK«=Åã≤# "åiH˜ D q~å=∞O ‰õÄ_® ÅaèOK«^∞Œ . D "≥Ú`«OÎ ^Œ$â◊ºO
PÖ’zOK«\ÏxˆH ÃÑ^ŒÌ Ñ‘_H» Åõ QÍ HõxÊã¨∞OÎ k. |Ç¨ïâß <Õ#∞ n##O`«\ x˜ Juâ◊Ü∂≥ H˜QÎ Í
K≥ÑÊ≤ LO_»=K«∞Û. J~Ú`Õ, D ÉÏeHõ q+¨Ü∞« O QÆ∞~°∞KÎ ãÕ ∞¨ ‰õΩO>Ë Jk Juâ◊Ü∂≥ HÎ̃QÍ
Hõ#Ñ¨_»^Œ∞. rq`«Ñ¨Ù Ñ‘_»HõÅ =∂„`«"Õ∞ Éèí∂`«O`À "≥O\Ï_»|_»∞`À#fl J@∞=O\˜
ÉèÜ
í ∂« O^Àà◊##∞ P"≥∞ =ÚYOÖ’ HõeyOK«QÅÆ ^Œ∞.
ˆH=ÅO "≥∞Å¡QÍ <Õ~°∞Û‰õΩ<Õ"åiÖÏQÍ =∂„`«"Õ∞ P~°OÉèí=∞~Ú# D Ñ≤Å¡Å∞
`«=∞‰õΩ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ HõxÑ≤OKÕ `«=∞Ñ¨@¡ ÃÑ^ŒÅÌ Jã¨ÇÏ¨ #O =Å# ÉèÜ í ∞« HõOÑ≤`∞« Öˇ#·
ÉèíÜ«∞OHõ~° ã¨fi~°∂Ñ¨ÙÅ∞QÍ =∂~°‰õΩO_® LO_»QÆeˆQO^Œ∞‰õΩ =∞#"Õ∞O KÕÜ«∂e?
P"≥∂^ŒÜ∂≥ QÆº"≥∞#ÿ , P"≥∂^ŒÜ∂≥ QÆºOHÍx „Ñ¨=~°#Î =∞^èºŒ =∞#O qÉè[í # ~ˆ Y#∞ wÜ«∂ÖÏ?
ÖË^•, P a_»¤ ZÖÏ <Õ~∞° ÛHÀ"åÖ’ x~°~‚ ÚOK«∞HÀ"åÖÏ? ™ê^è•~°} Ñ≤Å"¡ å_çH,˜ =∂#ã≤Hõ
qHõÖÏOQÆ∞_≥#· Ñ≤Å"¡ å_çH˜ =∞^èºŒ ÃÑ^ŒÅÌ „Ñ¨=~°#Î Ö’ KåÖÏ `Õ_® =ÙOk. ™ê^è•~°}"≥∞#ÿ
Ñ≤Å"¡ å_çx J`«x ''K≥_—¤» — „Ñ¨=~°#Î ‰õΩ ÃÑ^ŒÅÌ ∞ tHΔ̃™êÎ~∞° . HÍQÍ, =∂#ã≤Hõ qHõÖÏOQÆ∞_≥#·
Ñ≤Å¡"å_çx tH˜ΔOÑ¨HõáÈ=K«∞Û. J~Ú`Õ, D „Ñ¨=~°Î#‰õΩ P Ñ≤Å¡"å_çx u~°™ê¯~åxH˜
QÆ∞iKÕ™êÎ~∞° . Wk =∞iO`« ÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ k.
Ñ≤ÅÅ¡ JÑ¨ã=¨ º „Ñ¨=~°#Î Ñ¨@¡ ÃÑ^ŒÅÌ ∞ K«∂¿Ñ D â◊$uq∞Oz# „Ñüã¨ÊO^Œ#Å∞
P Ñ≤ÅÅ¡ #∞ ÉÏÅ<Õ~ã° ∞¨ ÅÎ ∞QÍ =∂ˆ~Û J=HÍâ◊O LO^•? XHõ ~ÀA# <Õ#∞ ÉÏÅ<Õ~ã° ∞¨ ÅÎ
áê~îâ° ßÅÖ’ u~°∞QÆ∞`«∞#flÑ¨C_»∞ W~°∞=Ù~°∞ ÉÏÅ∞~°∞ L=Ú‡Å∞ Tã¨∞‰õΩ<Õ áÈ\©x Ñ¨__» ®xfl
K«∂âß#∞. Z=Ô~<· å Wk K«∂¿ãÎ ã¨ÇÏ≤ OK«~∞° . =∞#O Lq∞‡"ÕÜ∞« _»OÑ¨@¡ JO`« q=ÚY`«#∞
ZO^Œ∞‰õΩ Hõey=Ù<åflO? HÍx Jk ##∞fl JO`«QÍ HõÅ=~°ÃÑ@ìÖ^Ë ∞Œ . JO^Œ∞KÕ`« P
áÈ\©Ö’ Z=~°∞ QÔ Å∞™êÎ~À K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ, ^•i# "≥_∞» `À#fl W`«~∞° Å „Ñüã¨ÊO^Œ#Å#∞
K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ P Ñ≤Å¡Å‰õΩ ^ŒQÆæ~°QÍ "≥àÏ§#∞. `«~°∞"å`« "åi^ŒÌiÖ’x z#flÑ≤Å¡"å_»∞
ã¨ÇÏ¨ #Ü≥∂QÆº"≥∞#ÿ kQÍ <Õ#∞ ÉèÏqOKÕ „Ñ¨=~°#Î Ñï^è∞Œ Å#∞ ^•\˜ „Ñ¨=iÎOK«<å~°OaèOKå_»∞.
J`«_»∞ Ô~O_»= ÉÏÅ∞xÃÑ· Lq∞‡"ÕÜ«∞™êQÍ_»∞. J~Ú`Õ, J`«_»∞ ãïQÍ QÆ∞i
K«∂_»ÖHË áõ È`«∞<åfl_»∞. J`«_ç Lq∞‡ ~Ô O_»= ÉÏÅ∞_çÃÑ· Ñ¨__» O» ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ, Jk
##∞fl HõÅ=~°ÑïzOk. P z#fl ÉÏÅ∞x ÃÑ^ŒÌ Q˘O`«∞Hõ, Hõiî#`«fiO, Hõ~°∞‰õΩ^Œ#O,
x~°O`«~° `«QÍ^•‰õΩ JOK«∞# L#fl Ç≤Ïã‘iì Ü«∂ "åºkè„QÆã∞¨ xÎ KèåÜ«∞Å∞ QÆÅ Q˘O`«∞Hõ
##∞fl =∞iO`« HõÅ=~°Ñi¨ Kå~Ú. P ã≤u÷ Ö’ "å~°∞ ##∞fl QÆ=∞xOKå~°∞. W^Œ~Ì ∂° XˆH
Q˘O`«∞Hõ`À WÖÏ J#™êQÍ~°∞: ''F ÃÑ^Œ=Ì ∞x+‘ WO\˜H˜ "≥à§ı O^Œ∞‰õΩ =∂‰õΩ _»|∞ƒÅ∞
W=Ùfi,—— W`åºk. WHõ <Õ#∞ "åix Éèií OK«^ÅŒ ∞K«∞HÀÖË^∞Œ . <å ^•i# <Õ#∞ "≥o§áÈÜ«∂#∞.
<å „Ñüã¨ÊO^Œ# <å‰õΩ ÉÏ^è#Œ ∞ HõeyOzOk. J~Ú`Õ, =∞~À™êi J@∞=O\˜ Ñïã≤`÷ Õ
=zÛ<å <Õ#∞ =∞~°ÖÏ |Ç¨ïâß J^Õ q^èOŒ QÍ „Ñüã¨ÊOk™êÎ#∞.
ÃÑ^ŒÌ"åiÖ’ `«=∞ „Ñ¨=~°Î# ˆ~ÔHuÎOKÕ q„ÉèÏOu, ÉèíÜ≥∂`åÊ`«OÑ¨@¡ =∞#O
K≥ÑC¨ ‰õΩO@∞#fl ^Œ∞~°^$Œ +ì̈=O`«∞~åÖˇ#· , =∂#ã≤Hõ qHõÖÏOQÆ∞~åÖˇ#· ÉÏeHõ‰Ωõ aè#flOQÍ
„Ñüã¨ÊOkOKÕ |Å"≥∞#ÿ =ºHÎ̃`fi« O HõÅ"å~°∞ H˘O^Œ~∞° , Ñ≤ÅÖ¡ ’¡ `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® LO\Ï~°∞.
D z#fl ÉÏÅ∞_»∞ ‰õÄ_® `«Ñ¨ÊxãïQÍ "åiÖ’ XHõ_≥· =ÙO_»=K«∞Û. ÃÑ^ŒÌÅÖ’ D
ÉèíÜ≥∂`åÊ`åxfl ˆ~ÔHuÎOK«‰õΩO_® =ÙO_ÕO^Œ∞‰õΩ KÕ¿ã „Ñ¨Ü«∞`«flOÖ’ `«=∞#∞ `å=Ú
PO^Àà◊#`À ~°∞QÆ‡`å„QÆã∞¨ ÅÎ ∞QÍ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ^•xH˜ |^Œ∞Å∞QÍ D Ñ≤ÅÅ¡ ∞ P ÉèÜ í ∂≥ `åÊ`åxfl
~ˆ HÔ uÎOKÕ =∂~åæÅ∞ "≥`∞« ‰õΩ`«∞O\Ï~°∞. q„ÉèÏOu, ÉèÜí ∂≥ `åÊ`«O HõeyOK«QÅÆ `«=∞ ™ê=∞~°º÷ O
W`«~° =º‰õΩÅÎ ÃÑ· `«=∞ PkèÑ`¨ åºxH˜ „ÑüaO|OQÍ "å~°∞ ÉèÏq™êÎ~∞° .
Ñ≤Å¡Å „Ñ¨=~°Î##∞ |ÅOQÍ u~°™ê¯~°O áêÅ∞KÕÜ«∞@O XHõÑ¨Hõ¯ =∂#ã≤Hõ
~°∞QÆ‡`å„QÆã∞¨ ÅÎ #∞, =∞~À Ñ¨H¯õ f„="å^Œ∞Å#∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ #Î flÑ¨C_»∞ =∞#O UO KÕÜ∂« e?
`å=Ú ÉèíÜ«∂O^Àà◊#‰õΩ Ö’#∞HÍ=@"≥∂, ÖË^• W`«~°∞ÅÖ’ ÉèíÜ«∂xfl HõeæOK«@"≥∂
KÕ¿ã |^Œ∞Å∞QÍ `«=∞ =∂#= â◊H˜Î Ü«Ú‰õΩÎÅ#∞ =∞iO`« Pã¨H˜ÎHõ~°"≥∞ÿ# Ñ¨#∞ÅÃÑ·
Hˆ O„nHõiOKÕÖÏ D ~Ô O_»∞ ~°HÍÅ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ J=HÍâßÅ#∞ HõeÊOK«@"Õ∞ |Ç¨ïâß nxH˜
["å|∞. WÖÏ KÕÜ∞« @O U=∞O`« `ÕeHÔ #· Ñ¨x HÍ^Œx <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. J~Ú<å, =∞#O
`«ÑÊ¨ Hõ D ÅHΔÍºxfl ÃÑ@∞ìHÀ"åe.
JHÀì|~ü 3, 1959
x#fl =ÚQÆ∞~æ ∞° z#fl ÉÏÅ∞~°∞ áê~ü¯ ¢ã\ì‘ ò‰Ωõ "≥à§ı O^Œ∞‰õΩ ã¨ÉfiË ~Ô Å· ∞Ö’ „Ñ¨Ü∂« }O
KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. "å~°∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ JÅ¡i KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. J`«∞º`åûÇ¨ÏOQÍ#∞, "≥∂@∞QÍ#∞
„Ñ¨=iÎã∞¨ <Î åfl~°∞. "å~°∞ |Ç¨ïâß ''<Õ~ã° ∞¨ ÅÎ ∞—— HÍHõáÈ=K«∞Û. J~Ú`Õ, "å~°∞ <Õ~Q° Íà◊√§
J~Úº=ÙO_Õ "åˆ~"≥∂#<Õ q^èOŒ QÍ HõxÑ≤ã∞¨ <Î åfl~°∞.
JHõ¯_»=Ù#fl q∞QÆ`å"å~°O^Œih `å=Ú <Õ~Q° Íà◊§x ÉèÏqOKÕÖÏ KÕÜ∞« _»"∞Õ "åi
L^ÕâÌ O◊ QÍ Hõ#Ñ¨_∞» `ÀOk. JHõ™ê‡`«∞QÎ Í "åiH˜ ^ŒQ~æÆ Q° Í LO_»=Åã≤ ~å=@O q„ÉèÏOu
HõeyOKÕkQÍ LOk. =∞#O =∞#∞+¨μÅÖ’ ™ê^è•~°}OQÍ K«∂_»_®xH˜ JÅ"å@∞Ñ¨_#ç
f~°∞‰õΩ "å~°∞ KåÖÏ ^Œ∂~°OQÍ L#fl@∞¡ Hõ#Ñ¨_∞» `ÀOk. "åi „Ñ¨=~°#Î J_»q [O`«∞=ÙÅ
f~°∞Ö’ LOk. J~Ú`Õ, JÖÏ K≥ÑÊ¨ @O [O`«∞=ÙÅ#∞ ‰õÄ_® J==∂xOK«@"Õ∞. "åi
=∞#ã¨∞ûÖ’¡ „Ñ¨"tÕ OKÕO^Œ∞‰õΩ U =∂~°=æ Ú ÖË^xŒ ÉèÏqOK«=Åã≤ ~å=@O ÉÏ^è•Hõ~"° ∞≥ #ÿ
q+¨Ü∞« O. K«∞@∞ì Ñ¨H¯õ Å ‰õÄ~°∞Û#fl "åiÖ’, "åi QÆ∞iOz XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ aQÆ∞ã¨∞‰õΩáÈ~Ú#,
PO^Àà◊#`À ‰õÄ_ç# J~Ú+ì̈`« <≥ÅH˘x LOk. P Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ‰õÄ_® Jk QÆ∞iÎOz#>Ë¡
L<åfl~°∞. J~Ú`Õ, "å~°∞ P ã≤u÷ H˜ P#Okã¨∞<Î åfl~°∞.
<Õ#∞ D ÉÏÅ∞~°#∞ QÆ=∞xOz#H˘nÌ "åi ã¨fiÉèÏ=O Uq∞\’ „Hõ"Õ∞}Ï
QÆ∞iÎOK«™êQÍ#∞. `«=∞ `À_ç „Ñ¨Ü«∂}©‰õΩÅ#∞ q„ÉèÏOuH˜ QÆ∞i KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ `«=∞Ö’
XHõ~∞° U^À XHõ\ ˜ K≥ÑÊ≤ # ÖË^• KÕã#≤ „Ñ¨f™êi, P ÉÏÅ∞_»∞ `«# W`«~° ã¨ÇÏ¨ K«~∞° Å
=ÚMÏÅ"≥·Ñ¨Ù "ÕQÆOQÍ#∞, P„`«∞`«QÍ#∞ K«∂ã¨∞Î<åfl_»∞. `å#∞ "åi P"≥∂^•xfl
QÔ Å∞Û‰õΩ<åfl#x J`«#∞ x~åúiOK«∞HÀK«∂ã¨∞<Î åfl_»∞. WHõ J@∞ `«~∞° "å`« "≥Ú^Œ\ ˜ "å_çx
q∞Oz# ÃÑ^ŒÌ Q˘O`«∞Hõ`À#∞, ~“_ô`#« O`À#∞ „Ñ¨=iÎOzK«∂_»@O =∞~À ÉÏÅ∞_ç =O`«∞
J=Ù`«∞Ok. WHõ `«# ã¨ÇÏ¨ K«~∞° Å #∞Oz P"≥∂^ŒO HÀãÖ K«∂_»_O» D ~Ô O_»= ÉÏÅ∞_ç
=O`«∞ J=Ù`«∞Ok. D ÉÏÅ∞~°∞ =O@iQÍ, PO^Àà◊#QÍ, ÉèÜ í ∂≥ `åÊ`«O U Ñ¨x<≥<· å
KÕÜ∞« \ÏxH˜ ã≤ÔúŒ QÍ L#fl@∞¡QÍ <å‰õΩ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í J~°O÷ J~ÚOk. `«=∞ q∞„`«∞Å
#∞Oz `«=∞‰õΩ HõΔ}˜HõOQÍ<≥·<å P"≥∂^•xfl `≥zÛÃÑ>Ëì^•xx U^≥·<å ã¨ˆ~ g~°∞
KÕÜ∞« Eã¨∞<Î åfl~°∞. `«=∞ Éè„í ^Œ`HÔ« · Ñ¨~ã° Ê¨ ~°O P^è•~°Ñ_¨ @
» O q∞#Ç¨ "åi=^ŒÌ =∞ˆ~k
ÖË^∞Œ . "å~°∞#fl@∞=O\˜ PO^Àà◊#Ö’ JO`«H<õ åfl Éè„í ^Œ`« ^Œi^•Ñ¨ÙQÍ Uq∂ ÖË^∞Œ . "åiÖ’
XHõ Ç¨™ÈºH˜HÎ ˜ "åiÖ’x "Õ~˘Hõ~∞° #qfi# „Ñ¨f™êi, J`«x #=Ùfi‰õΩ =∞~˘Hõ~∞° "≥#∞"≥O@<Õ
P@OHõO Hõeyã¨∞<Î åfl~°∞. `«##∞ K«∂ã≤, `«=∞Ö’x q∞QÆ`å"å~°∞ #"ÕfiÖÏ KÕã∞¨ ‰õΩ<ÕO^Œ∞HÔ ·
`«# =∂#ã≤Hõ J=ã¨~O° ^Œ$ëêì º U^À XHõ\ ˜ KÕã≤ `å#∞ ‰õÄ_® W`«~∞° Å#∞ #qfiOKÕO^Œ∞‰õΩ
P ÉÏÅ∞~°Ö’ „Ñ¨f"å_»∞ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞<Î åfl_»∞. "åiÖ’ "åiH˜ Ñ¨~ã° Ê¨ ~°O =Ù#fl P"≥∂^ŒO
^Œi^•Ñ¨Ù =∞~°∞Hõ} Δ OÖ’<Õ D~°¬ºQÍ =∂iáÈ`ÀOk.
Ñ¨~ã° Ê¨ ~°O WK«∞Û‰õΩ<Õ `å`å¯eHõ"∞≥ #ÿ , "åº‰õΩÅ`«`À ‰õÄ_ç# P"≥∂^ŒO`Àáê@∞
"åi P`«‡Q“~°"åxfl ÃÑOz áÈ+≤OK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ D ÉÏÅ∞~°∞ KÕÜ∞« =Åã≤Ok Uq∞\˜?
ÉèÜ
í ∂« xH˜ Ju ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ LO_Õ u~°™ê¯~°O =O\˜^•xx `«=∞ K«∞@∂ì L#fl „Ñü"åi
#∞Oz á⁄O^Œ@O =∂„`«"∞Õ . gi K«∞@∂ì L#fl"å~°∞ `«=∞#∞ W+ì̈Ñ_¨ ÖÕ Ï KÕã∞¨ HÀÖË‰Ωõ O>Ë,
ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_ÖÕ Ï KÕã∞¨ HÀQÆÅQÆ@O J<Õk giH˜ J=ã¨~=° ∞=Ù`ÀOk.
Ç¨Ïsã¨<£ ™êbãπ|i J<Õ áê„uˆHÜ«Ú_»∞ ''k +¨ØºHõÑπ [#ˆ~+¨<—£ — J<Õ Ñ¨ÙãÎ̈HÍxfl
~åâß_»∞. "å„Ô~<£ q∞Å¡~ü J<Õ #=ÖÏ ~°K«~Ú`« ''k ‰õÄÖò =~°Öò¤—— J<Õ Ñ¨Ùã¨ÎHÍxfl
~åâß_»∞. D Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅÖ’ <Õ~ã° ∞¨ ÅÎ =∞<À „Ñ¨ÑO¨ Kåxfl QÆ∞iOz "å~°∞ „"åâß~°∞. "åi
~°K#« ÅÖ’ K≥ÑÊ≤ #^•x „Ñ¨HÍ~°OQÍ J`«ºO`« ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ "≥∞eˆQ <Õ~Q° Íà◊§ gkè =Ú~îåÅÖ’
‰õÄ_® =∞#O ¿ãflÇ¨ÏO Jx Ñ≤Å∞K«∞‰õΩ<Õk <å=∞=∂„`«OQÍ =∂„`«"∞Õ LO@∞Ok. D
=Ú~îå ã¨É∞íè ºÅ∞ `«ÑÊ¨ xãï Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ q∞„`«∞Å∞QÍ LO@∞#fl"åˆ~. |Ü«∞\˜ „Ñ¨ÑO¨ K«O
QÆ∞iOz# ÉèÜ í ∞« O H˘O`«, „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ =∞ˆ~ W`«~∞° Å∞ `«=∞#∞ QÆ∞iOz gã¨"∞≥ `≥<Î· å
Ñ¨\ Oì˜ K«∞HÀ~°x YzÛ`«"∞≥ #ÿ J=QÍÇ¨Ï# H˘O`« gix SHõºOQÍ =ÙOK«∞`å~Ú.
_çãÃ O|~ü 14, 1959
`«#‰õΩ qO`«QÍ QÀK«iOKÕ q[Ü«∞O `åÅ∂‰õΩ „Ñ¨ÑÖKåxfl QÍºs L^ÕÌâ◊º
Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ<Õ u~°ã¯¨ iã¨∞<Î åfl_»x <å‰õΩ QÆ`« ãÖ=`«û~°O `«~K° ∞« QÍ JxÑ≤OzOk. P
„Ñ¨ÑO¨ K«O „H˘`«,Î uÜ«∞ºx |Ç¨ï=∞`«∞Å∞ JOkOK«QÅÆ ^Œ∞. J~Ú`Õ, J^Õ „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’
xQÆ∂_è»OQÍ „Ñ¨=∂^•Å∞ ‰õÄ_® =Ù<åfl~Ú. HÍ|\˜ì "≥·Ñ¶¨ÅºÑ¨Ù „Ñ¨ÑÖKåxfl J`«#∞
ZOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. Jk J`«xH˜ KåÖÏ ãÖ`Àëêxfl W=fiHõáÈ~Ú<å, HõhãÖ XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ
=∂#ã≤Hõ Éèí„^Œ`«#∞ W™ÈÎOk. H˘O^Œ~°∞ q^•º~°∞÷Å‰õΩ ZO^Œ∞KÕ`« áê~î°âßÅÖ’#∞,
rq`«OÖ’#∞ ‰õÄ_® Pâß=Ç¨Ï"≥∞#ÿ =ÓºÇ¨ÏOQÍ LO@∞O^À <Õ#∞ <Õ_∞» QÆÒ« Ö’HõO>Ë
ã¨Ê+ì̈OQÍ K«∂_»QeÆ QÍ#∞.
„@∂_ç ÉÏQÍ `≥e"≥#· q^•ºi÷x. JÑ¨Ç¨ ™êºxfl QÆ∞iÎOKÕ ã¨∂HõΔ ‡|∞kú P"≥∞‰õΩ
LOk. "≥Ú`«OÎ g∞^Œ P"≥∞ `«~Q° uÆ QÆkÖ’ qaè#fl"≥∞#ÿ ÉÏeHõ. P"≥∞ áê~îâ° ßÅÖ’ KÕ¿ã
Ñ¨x U H˘Å|^Œ`Ì À K«∂ã≤<å KåÖÏ x~åâß[#HõOQÍ LO_Õk. P"≥∞ LKåÛ~°} |Ç¨ïâß
JxflO\˜HOõ >Ë ‰õÄ_® J^è•fi#OQÍ LO_Õk. P"≥∞ HÍy`«OÃÑ· ~å¿ã =∂@Å∞ ã¨Q@ Æ ∞
=¸_»= `«~Q° uÆ Ñ≤ÅÅ¡ HõO>Ë J^è•fi#OQÍ LO_Õk. P‰õΩ~åÅ∞ HÍÅÑ¨Ù "≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏQÆOÖ’
P ÉÏeHõ D q+¨Ü∞« Ö’ U=∂„`«O "≥∞~°∞QÆ∞Ñ¨_Ö» ^Ë ∞Œ . Ñ¨Å∞ "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºÅ∞, `«~#°̊ Éè~í #°̊ Å
`«~°∞"å`«, `«∞^Œ‰õΩ – H˘xfl #∂`«# PÖ’K«#Å#∞ Hõ#∞Q˘#QÆeQÍ#∞. ÉÏQÍ
x~°∞`åûÇ¨ÏÑïKÕ q^èOŒ QÍ =∂@Ö’¡x JHõ~Δ ° „Hõ=∂xfl „"å¿ã q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ ‰õÄ_® |Ç¨ïâß
LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»QÆÅ JOâßÅx É’^èŒ# QÆ∞iOz <Õ#∞ <Õ~°∞Û‰õΩ#fl^ŒO`å, <Õ#∞ `«~°QÆu
QÆ^∞Œ ÅÖ’ "≥#∞Hõ|_ç# q^•º~°∞Å÷ #∞OKÕ <Õ~∞° Û‰õΩ<åfl#∞ J<Õk‰õÄ_® WHõ¯_» K≥áêÊe.
XHõ q^•ºi÷ HÍy`«OÃÑ· XHõ =∂@#∞ `«ÑC¨ QÍ „"åã≤#Ñ¨C_»∞, <Õ#∞ P =∂@#∞
=∂ºlH± =∂~°¯~ü`À 3˛5 HÍ~°∞Ã¤ Ñ· ãïQÍ „"å¿ã"å_çx. D HÍ~°∞Å¤ #∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∂@Å
QÆ∞iOz `«=∞ *Ï˝Ñ¨Hõâ◊HÎ̃x "≥∞~°∞QÆ∞Ñ¨~°K«∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ LÑ¨Ü≥∂yOK«∞H˘<Õ"å~°∞. <Õ#∞
=∂@#∞ ãïQÍ „"åã≤# HÍ~°∞#¤ ∞ „HÕ^Œ =ÙOz, ^•xÃÑ· XHõ MÏm HÍ~°∞#¤ ∞ "ÕQOÆ QÍ
Ñ¨H¯õ ‰õΩ HõkeOK«@O ^•fi~å, P =∂@ K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ Hõ} Δ HÍÅO J=HÍâßxfl
WKÕÛ"å}˜.‚ `«~∞° "å`« "åix P =∂@Ö’x JHõ~Δ ° „Hõ=∂xfl K≥ÑÊ¨ =Åã≤OkQÍ J_ç̂Q"å}˜.‚
"å~°∞ `å=Ú HÀi#xfl™ê~°∞¡ HÍ~°∞Ã¤ Ñ· =Ù#fl P =∂@#∞ K«∂_»=K«∞Û. J~Ú`Õ, „Ñü™êi
P =∂@ Hõ} Δ HÍÅOáê@∞ =∂„`«"∞Õ K«∂Ñ¨|_»∞`«∞Ok. nx=Å# q^•º~°∞Å÷ ∞ P =∂@#∞
`«=∞ "≥∞^Œ_∞» Ö’ ÃÑ^ŒQÌ Í LK«ÛiOK«∞‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O ÖË‰Ωõ O_®áÈ`ÀOk. WÖÏ ÃÑ^ŒQÌ Í
LK«ÛiOK«∞H˘x `å=Ú ''K≥ÑÊ≤ #—— ^•xx QÆ∞~°∞Î ÃÑ@ì‰Ωõ <ÕO^Œ∞‰õΩ KÕ¿ã „Ñ¨Ü∞« `åflxfl ‰õÄ_®
Wk x~°fiiÎã∞¨ OÎ k. P =∂@ ZÖÏ Hõ#Ñ¨_∞» `«∞O^À K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ "å~°∞ `«=∞ Hõà§◊ #∞
LÑ¨Ü∂≥ yOKåÅ<Õk <å L^ÕâÌ º◊ O. JÖÏˆQ P =∂@ Hõ#Ñ¨_Õ f~°∞#∞ QÆ∞~°∞OÎ K«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
"å~°∞ `«=∞ "Õ∞^èÀ<Õ„`åxfl qxÜ≥∂yOKåÅ<Õk ‰õÄ_® <å „Ñ¨Ü∞« `«flO. =∂@ÅÖ’ JHõ~Δ åÅ
„Hõ=∂xfl `«~K° ∞« QÍ `«ÑC¨ QÍ „"å¿ã q^•º~°∞Å÷ ∞ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ D HÍ~°∞Å¤ ∞ KåÖÏ ‰õÄ_»
ÃÑ@∞ìH˘<Õ"å~°∞. =ÚO^Œ∞QÍ K≥ÑÊ¨ ‰õΩO_® ÃÑ>Ëì Ñ¨sHõÖΔ ’ "å~°∞ QÆ#∞Hõ D =∂@ÅÖ’x
XHõ^•xx ãïQÍ „"å¿ã,Î "å~°∞ ‰õÄ_»É@ ˇ ∞ì‰Ωõ #fl HÍ~°∞Å¤ Hõ@ì #∞Oz P =∂@ `åÅ∂‰õΩ
HÍ~°∞#¤ ∞ `˘Åy™êÎ#x <Õ#∞ "åiH˜ K≥áêÊ#∞. `«=∞ HÍ~°∞Å¤ Hõ@ì Ñ¨Å∞K«|_»_O» "å~°O^ŒiH˜
ãÖ`Àëêxfl HõeyOKÕk. Wk "åi `«ÅÃÑ· L#fl ÉèÏ~åxfl H˘OK≥O `«yOæ z#@∞¡QÍ Hõ#|_Õk.
<Õ#∞ D ~ÀA# „@∂_ôH˜ PHõã‡≤ HõOQÍ Ñ¨sHõΔ ÃÑ\Ïì#∞. P"≥∞ <Õ#∞ „"åÜ«∞=∞x J_çy#
ã¨∞=∂~°∞ W~°"·≥ =∂@Å#∞ ãïQÍ „"åÜ«∞_»O <å‰õΩ Pâ◊Û~åºxfl HõeyOzOk. J~Ú`Õ,
D =∞Oz Ñ¶e¨ `«O `«~∞° "å`« P ÉÏeHõ ãÖ`«$Ñ≤QÎ Í#∞ ÖË^• ãÖ`À+¨Ñ_¨ ∞» `«∞#fl@∞¡QÍ#∞
Hõ#Ñ¨_»HõáÈQÍ, PO^Àà◊# K≥O^Œ∞`«∞#fl@∞¡ Hõ#Ñ¨_»@O <å‰õΩ =∞iO`« Pâ◊Û~åºxfl
HõeyOzOk. <ÕxÖÏ J#∞‰õΩ<åfl#∞, ''=∞Oz LKåÛ~°‰Ωõ ~åÅ∞ HÍ=@O D ÉÏeHõ‰Ωõ
=ÚÑ¨CÅ#∞ `≥zÛÃÑ_»∞`«∞Ok. |Ç¨ïâß P =ÚÑ¨CÅ∞ U"≥· =ÙO_»=K«∞Û?—— H˘O^Œ~°∞
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ |ÅÇ‘Ï#`«, KÕ`Q« Íx`«#O, Jã¨=∞~°`÷ « ZO^Œ∞‰õΩ =∞Oz =ÓºÇ¨ÏOQÍ Hõ#Ñ¨_`» åÜ≥∂
<Õ#∞ J@∞ `«~∞° "å`« K«∂_»QeÆ QÍ#∞. `å=Ú Uq∂ KÕÜ∞« ÖË=∞x "Õ∞=Ú `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë,
WHõ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ "å~°∞ `å=Ú U^≥<· å KÕÜ∂« Åx PtOK«=Ú J<Õk H˘O^Œ~∞° q^•º~°∞Å÷
=ÓºÇ¨ÏO. JÑ¨C_»∞ `å=Ú KÕÜ∞« =Åã≤OkQÍ K≥ÑÊ¨ |_Õ^•xx KÕÜ∞« ÖË#O^Œ∞‰õΩ "å~°∞
`«=∞#∞ xOkOK«~x° ÖË^• tHΔ̃OK«~<° kÕ D =ÓºÇ¨ÏO. P`«‡~°H} Δõ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞#fl f~°∞Ö’
P ÉÏeHõ `«#Ö’ `å#∞ WÖÏ J#∞HÀ=_®xfl <Õ#∞ ^Œi^•Ñ¨ÙQÍ q#QÆeQÍ#∞: ''|Ç¨ïâß
WHõ WÑ¨C_»∞ PÜ«∞# „Ñü™êi <Õ#∞ =∂@Å LKåÛ~°}#∞ ãïQÍ „"åÜ«∂Åx Pt™êÎ_∞» .
<Õ#∞ "å\˜x ãïQÍ LK«ÛiOK«ÖHË áõ È~Ú#Ñ¨C_»∞ ##∞fl ZQÆ`åo KÕÜÚ≥ K«∞Û.——
ÃÑ^ŒÌÅ P"≥∂^ŒOÃÑ· Z‰õΩ¯=QÍ P^è•~°Ñ¨_Õ Ñ≤Å¡Å∞, `å=Ú ÑïÑ¨Ó~°‚OQÍ
q[Ü«ÚÅ∞ HÍÖËHõáÈ`Õ `«~°∞"åu J`«∞º`«Î=∞ Ñ¨^ŒúuQÍ Ñ¨ÓiÎ "≥·Ñ¶¨ÅºO á⁄O^Œ\Ïxfl
ZOK«∞‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O LOk. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ UO KÕÜ∂« Åx =∞#O HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl"≥∂, ^•xfl
"å~°∞ KÕ¿ãÖÏ K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ "åiH˜ P"≥∂^•xfl W=fi@O ÖË^• u~°ã¯¨ iOK«\Ïxfl
=∂~°æOQÍ ZOK«∞HÀ=@O WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O. D Ñ¨^Œúu ^•fi~å =∞#O Ñ≤Å¡Å∞
L^ÕâÌ º◊ Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ "≥Ñ· Ö¨¶ Ïºxfl HÀ~°∞H˘<Õ"åiQÍ `«Ü∂« ~°=fi_»OÖ’ ã¨ÇÏ¨ Hõiã¨∞<Î åflO. QÆÒ« Ö’
<å‰õΩ `≥eã≤# XHõ Ñ¨^ÇŒ ¨ ~°∞ ãÖ=`«û~åÅ ÉÏÅ∞_»∞ <å‰õΩ WÑ¨C_»∞ QÆ∞~°∞‰Î Ωõ =ã¨∞<Î åfl_»∞.
`«# `«O„_ç `«#ÃÑ· ÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl ÃÑ^ŒÌ Pâ◊Å#∞ <≥~"° ~Õ Û° ÖËx ã≤u÷ Ö’ P ÉÏÅ∞_»∞ `«# `«O„_ç
Pâ◊ÅÖ’ "Õ\ ˜h <≥~°"Õ~°Û~å^Œx x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. P `«O„_ç ã¨=∂[OÖ’ XHõ
„Ñ¨=ÚY∞_»∞. KåÖÏ Ñ¨#∞Å∞ ã¨=∞~°÷OQÍ KÕÜ«∞QÆÅ=x WHõ P ÉÏÅ∞_»∞ ã¨~°^•
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_çQÍ#∞, `åQÆ∞É’`«∞QÍ#∞ =∂~å_»∞. XHõ ~ÀA ~å„u XHõ áêsìÖ’ `«# ‰õΩ=∂~°∞_»∞
ÉÏQÍ `åy, qÑ¨s`«OQÍ #=Ùfi Ñ¨Ù\Õì KÕ \ÏOQÀ _®#∞û "ÕkHõÃÑ· XO@iQÍ KÕÜ∞« @O P
`«O„_ç K«∂ã¨∞Î<åfl_»∞. J`«QÍ_»∞ KÕ™ÈÎ#fl _®#∞û#∞ K«∂ã≤ JHõ¯_» KÕi# JO^Œ~°∂
#=Ùfi`«∞<åfl~°∞, Jaè#Okã¨∞<Î åfl~°∞. JÑ¨C_»∞ <å "≥∞^Œ_∞» Ö’ XHõ PÖ’K«# "≥∞~°∞Ñ¨ÙÖÏ
Hõ^ÖŒ Ï_çOk: ''=∞Ozk, J`«#∞ `«O„_çHOõ >Ë "≥∞~°∞QÍæ KÕÜ∞« QÆey# Ñ¨#∞ÅÖ’ Jk XHõ\ .˜ ——
`åQÆ∞É’`«∞Å∞ |Ç¨ïâß KåÖÏ â◊HÎ̃ ™ê=∞~å÷ºÅ∞#fl =º‰õΩÅÎ x `«~K° ∞« QÍ K≥ÑÊ¨ |_»∞`«∞Ok.
J~Ú`Õ, "å~°∞ `«=∞‰õΩ `å"Õ∞ xˆ~tÌ OK«∞‰õΩ#fl L#fl`« „Ñ¨=∂}ÏÅ#∞ JO^Œ∞HÀÖË=∞x
ÉèÏqã¨∞OÎ \Ï~°∞. JO^Œ∞KÕ`« "å~°∞ „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕÜ∞« _»"∞Õ =∂#∞‰õΩO\Ï~°∞. D q^èOŒ QÍ
`åQÆ∞É’`«∞ =∞^•ºxfl P„â◊~ÚOz#>Ë¡ |Ç¨ïâß Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ‰õÄ_® Z@∞=O\˜ Pâß=Ç¨Ï`«‰Ωõ
`å=ÙÖËx KÕ`Q« Íx `«#OÖ’ P„â◊Ü∞« O á⁄O^Œ∞`å~°∞, ÖË^• á⁄O^•Åx „Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ~∞° .
J~Ú`Õ, =∞#O D "≥Ñ· Å¨¶ ºÑ¨Ù JÅ"å@∞#∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞ #∞Oz |Ü«∞@‰õΩ <≥\ "ì˜ ¿Õ ãÖÏ
ZÖÏ KÕÜ∞« QÆÅO? nxÃÑ· =∞#O "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºÅ∞ á⁄O^Õ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ XHõ ãÖÑ¶∞¨ OQÍ U~°Ê~°KåÖÏ
(ÃÑ~¶ ÚÅ~üû J<åx=∞ãπ)? KÕ`Q« Íx`«#OÖ’ =∞~À ™œÅÉèºí O L#flk. Jk g∞#∞Oz
W`«~∞° Å∞ PtOKÕ, HÀˆ~ ^•xx `«yOæ K«@O =∂„`«"∞Õ HÍHõ g∞~°∞ g∞#∞Oz PtOKÕ ÖË^•
HÀ~°∞‰õΩ<Õ^•xx ‰õÄ_® `«yãæ ∞¨ OÎ k. g∞~°∞ qÑ¶Å¨ O K≥O^Œ\Ïxfl ÅHõΔ ºOQÍ ZOK«∞‰õΩO>ËQ#Æ ∞Hõ
XHõ q+¨Ü∞« O YzÛ`«OQÍ [iyf~°∞`«∞Ok. g∞~°∞ x~åâ◊ K≥O^Õ Ñïã≤u÷ ÖË‰Ωõ O_® XHõ
áê`« ™ê"≥∞`« K≥ÑÊ≤ #@∞¡QÍ, g∞~°∞ QÆ#∞Hõ <ÕÅÃÑ· x„k¿ãÎ g∞‰õΩ =∞OK«OÃÑ#· ∞Oz Ñ¨_áç ÈÜÕ∞
„Ñ¨=∂^ŒO LO_»^∞Œ .
[#=i 3, 1960
áê`«HÍÅÑ¨Ù =∂Ü«∞Å∞–=∞O„`åÅ Hõ^ÅŒä #∞ z#flÑ≤ÅÅ¡ ‰õΩ K«kq qxÑ≤OK«@O
=∞Ozk HÍ^Œx H˘O^Œ~°∞ K≥|∞`«∞O\Ï~°∞. D Hõ^äŒÅ∞ Ñ≤Å¡Å#∞ ÉèíÜ«∞ÃÑ_»`åÜ«∞<Õk
"åi L^ÕâÌ º◊ O. J~Ú`Õ, D Hõ^ÅŒä ∞ K≥ÑÊ¨ HõáÈ~Ú# z#fl Ñ≤ÅÅ¡ rq`åÅ∞ Ñ¨ÓiÎQÍ
ÉèÜ
í ∂« Å`À<Õ xO_ç =Ù<åfl~Ú. KåÖÏ Pk=∞ =∂#=ÙÖ’¡ D z#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `å=Ú J~°O÷
KÕã∞¨ HÀ=@O P~°OaèOK«ÖxË „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ rqã¨∞<Î åfl~°∞. Ñ¨Ù~å}QÍ^äÅŒ ∞, Hõ~‡° HÍO_»,
=∞`«O Pk=∞ =∂#=ÙÅ‰õΩ n~°H… ÍÅOáê@∞ "åi ÉèÜ í ∂« Å‰õΩ ¿Ñ~°∞Å#∞, QÆ∞iÎOÑ¨Ù#∞
WzÛ, "å\˜x áê~°„^ÀÖËO^Œ∞‰õΩ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_ç# q^èŒOQÍ<Õ =∂Ü«∞=∞O„`åÅ Hõ^äŒÅ∞
‰õÄ_® z#fl Ñ≤Å¡Å‰õΩ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»`å~Ú. `≥eÜ«∞x^•x `åÅ∂‰õΩ `«# ÉèíÜ«∂xfl
^≥Ü∂« ºÅ∞ =∞O„`«Ò« „`åÅ∞, ~åHõãΔ ∞¨ Å∞, ÉèÜ í ∂« #Hõ â◊‰Ωõ ÅÎ ∞, „‰õÄ~°"∞≥ #ÿ =∂O„u‰õΩÅ∞
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ `«~Ç° ¨ "å\˜ `åÅ∂‰õΩ ÉèÜ í ∞« OÖ’H˜ =∞~°Å∞ÛHÀQÆey# Ñ≤Å"¡ å_»∞ J@∞ `«~∞° "å`«
W@∞=O\˜ â◊‰Ωõ ÖÎ qË ∂ ÖË=x `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl J#O`«~O° P ÉèÜ í ∂« ÅÖ’x KåÖÏ ÉèÏQÍxfl
=keOK«∞HÀQÆÅ_»∞. JÖÏ [~°Q‰Æ Ωõ <åfl J`«_∞» ÉèÜ í ∂« xfl ZÖÏ Z^Œ∞~À¯"åÖ’ PK«~} ° Ö’
<Õ~∞° ÛHÀQÆÅ_»∞. `å#∞ ÉèÜí ∞« Ñ¨_∞» `«∞#fl ^•xx =ÚMÏ=Úd Z^Œ∞~˘¯x, ^•xx QÆ∞iOz
PÖ’zOK«QÆÅ_»∞.
<å‰õΩ `≥eã≤# XHõ ÉÏÅ∞_»∞ `«#‰õΩ <åÅ∞QÆ∞ ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û LO_»QÍ
`«# =∂@Å#∞ „¿Ñ=∞QÍ q#QÆÅ "åiH˜ Z=fiiÔH<· å `«#‰õΩ ãÖÉèqí Oz# XHõ „Ñ¨`ºÕ Hõ
~åHõãΔ ≤ QÆ∞iOz =ÚyOÑ¨Ù ÖËx J#O`«"∞≥ #ÿ Hõ^ÅŒä #∞ K≥|∞`«∂ LO_Õ"å_»∞. P ~åHõãΔ x≤
J`«#∞ H˘O_» „áêO`« ã≤OÇ¨Å#∞ u<Õ ~åHõãΔ Q≤ Í Ñ≤eKÕ"å_»∞. |Ç¨ïâß P ÉÏÅ∞_»∞
"≥Ú^Œ@QÍ H˘O_»„áêO`« ã≤OÇ¨Å QÆ∞iOz# Hõ^ÅŒä #∞ qx LO_»=K«∞Û. Jk J`«xH˜
JÑ¨C_»∞ J`«QÍ_»∞ PÖ’zOK«QeÆ y# J`«ºO`« ÉèÜ í ∂« #Hõ"∞≥ #ÿ k. `«~∞° "å`« P ÉÏÅ∞_»∞
x["≥∞#ÿ H˘O_» „áêO`« ã≤OÇ¨Å QÆ∞iOz `«y#O`«QÍ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. ^•x`À P
[O`«∞=ÙÖ’H˜ `å#∞ K˘Ñ≤ÊOK«^ÅŒ ∞ÛH˘#fl `«# f„="≥∞#ÿ ÉèÜ í ∂« xfl W=Ú_»∞ÛHÀQÆÅ JO`«QÍ
D ã≤OÇ¨Å∞ ÃÑ^ŒqÌ , ÖË^• ÉèÜ í ∂« #Hõ"∞≥ #ÿ q HÍ=x J`«#∞ QÆ∞iÎOKå_»∞. J~Ú`Õ, D
H˘O_» ã≤OÇ¨Åx ux"ÕÜ∞« QÆÅ =∞ˆ~^≥<· å LO>Ë<À? P ÉÏÅ∞_çH˜ U~°Ê_»¤ Ö’@∞#∞ D
H˘`«Î ÃÑ#∞Éè∂í `«O f~°ÛQÆÅ^Œ∞. W^Õq∂ ™ê^è•~°}"≥∞#ÿ ~åHõãΔ ≤ HÍ^Œ∞. D ~åHõãΔ ≤ `å#∞
HÀ~°∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ H˘O_»ãO≤ Ç¨Å<Õ HÍHõ, Wà◊§#∞, W~°∞QÆ∞á⁄~°∞QÆ∞Å#∞, #QÆ~åÅ#∞, "≥Ú`«OÎ
„Ñ¨ÑO¨ Kå<Õfl ux"ÕÜ∞« QÆÅ^Œ∞. H˘xfl Hõ^ÅŒä Ö’ D z#fl ÉÏÅ∞_»∞ ~åHõãΔ Ã≤ Ñ· q[Ü«∂xfl
™êkèOKÕ"å_»∞. =∞iH˘xflO\˜Ö’ D ~åHõ¿Δ ã J`«xfl ux "Õ¿ãk. P Hõ} Δ Ï# J`«#∞ U
q^èOŒ QÍ PÖ’zã¨∞<Î åfl_»<Õ ^•xÃÑ· W^ŒO`å P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙO_Õk. U^≥"· ∞≥ <ÿ å, J`«x =ºH˜QÎ `Æ «
Ñ¨ÙH˜¯\˜ Ñ¨Ù~å}O P ÉÏÅ∞_çH˜ KåÖÏ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ Oç k. D Ñ¨Ù~å}O ^•fi~å P ÉÏÅ∞_»∞
áêHΔ̃HOõ QÍ `«##∞ `å#∞ "≥Å∞Ñë #∞Oz ÑïjeOK«∞HÀQÆeQˆ "å_»∞. `«# ^è~·≥ åºxfl, ÖË^•
ÉèÜ í ∂« xfl ã‘fiHõiOK«QeÆ Qˆ "å_»∞.
AÖˇ· 20, 1960
XHõ ~ÀA# Ñ¨k¿ÇÏ_»∞ <≥ÅÅ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ <å "Õ∞#HÀ_»Å∞ <Õ#∞ "å_Õ
ÉÏÖòáê~ÚO@∞ K«∂ã≤ JO^Œ∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOzOk. P HõÖÏxH˜ XHõ áê¡ãHì≤ ±
HÍÑπ LOk. P a_»¤ ÃÑ#∞flfã¨∞H˘x HÍ¿ãÑ¨Ù J@∞ W@∂ ÖÏy# `«~∞° "å`« P HÍÑπx
`˘eyOK«QeÆ yOk. HÍ¿ãÑ¨Ù K«∂ã≤# `«~∞° "å`« uiy ÃÑ>Ëãì O≤ k. =∞~°ÖÏ fã≤Ok. =∞~°ÖÏ
ÃÑ>Ëãì O≤ k. XHõ =∞Oz P@! WHõ WÑ¨C_»∞ <Õ#∞ <å HõÖÏxfl "å_»∞HÀ"åÅO>Ë ^•xx <å
"Õ∞#HÀ_»Å∞‰õΩ Hõ#Ñ¨_»‰õΩO_® ^•K≥Ü«∂ºe. ZO^Œ∞KÕ`«#O>Ë, P áêÑ¨ ^•xx
K«∂ã≤#Ñ¨C_»ÖÏ¡ ^•x`À P_»∞H˘O@∞Ok. P"≥∞‰õΩ HÍºÑπx uiy ÃÑ@ì@OÖ’ ZO`«
<≥Ñ· Ù¨ }ºO L#fl^ŒO>Ë – Jk <å‰õΩ J|∞ƒ~°O HõeyOKÕk. <Õ#∞ Ñ¨ãÑ≤ Å≤ Å¡ Ö’ ã¨=∞#fiÜ«∞O
ÖËHáõ È=@O, "åi HõêŒ HõÅ QÆ∞iOz K«kq =Ù<åfl#∞. ãÔ̈~#· Ñïã≤`÷ ∞« ÅÑ¨@¡ `«=∞‰õΩ
Pã¨HÎ̃ QÆ#Hõ =ÙO>Ë Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∞#O PÖ’zOz# ^•xHõO>Ë KåÖÏ Z‰õΩ¯= xÑ¨Ù}`«
„Ñ¨îŒ ≈OKÕ J=HÍâ◊O =ÙOk.
ÃÑ^ŒQÌ Í Ç¨Ï_®=Ù_çÖxË "Õãq¨ k<åÅÖ’ D ÉÏeHõ#∞ QÆ=∞xã¨∂Î <Õ#∞ KåÖÏ
QÆO@Å∞ QÆ_¿ç Ñ"å}˜.‚ P"≥∞ XHõ `«~Ç° ¨ âß¢ã"Î̈ `Õ Î« J<Õk KåÖÏ ã¨Ê+ì̈OQÍ Hõ#Ñ¨_kÕ . P"≥∞
ã¨^• QÆ=∞xã¨∂,Î „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ∞ KÕã∂¨ Î =ÙO_Õk. ZÑ¨C_»∂ MÏmQÍ =ÙO_Õk HÍ^Œ∞. "Õ∞Å∞H˘x
L#flO`«¿ãÑ¨Ù P ÉÏeHõ „Ñ¨QÍ_èO» QÍ, ÅHõΔ ºÑ¨Ói`«OQÍ, K«∞~°∞‰õΩQÍ =ÙO_Õk. J#∞Éè"í åxfl
r~°O‚ KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ ^•x #∞Oz J~å÷xfl „QÆÇÏ≤ OKÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∂Î =ÙO_Õk `«#
K«∞@∂ì =Ù#fl =ã¨∞=Î ÙÅ∞ ZÖÏ „Ñ¨=iÎ™êÎÜ∂≥ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOKÕk. Jq
`å#∞ HÀ~°∞‰õΩ#fl q^èOŒ QÍ „Ñ¨=iÎOKÕÖÏ KÕã∞¨ HÀK«∂¿ãk.
=ÚyOÑÖ@∂ÖËx "≥Ñ· Å¨¶ ºOQÍ Hõ#Ñ¨_Õ Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ P ÉÏeHõ JÅ∞Ñ¨Ù ÖË‰Ωõ O_®
„Ñ¨Ü«∞uflã¨∂Î<Õ =ÙO_Õk. `«# Ñïã¨~åÅ#∞ TÇ≤ÏOKÕO^Œ∞‰õΩ, J~°÷O KÕã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
P"≥∞ KÕ¿ã Ñ¨Å∞ „Ñ¨Ü∞« `åflÅ∞, „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ∞ qÑ¶Å¨ O JÜÕ∞ºq. J~Ú`Õ, HÍãÎ̈O`« ‰õÄ_®
x~°∞`åûÇ¨Ï Ñ¨_‰» Ωõ O_® P ÉÏeHõ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êyáÈÜÕ∞k. |Ç¨ïâß nxH˜ HÍ~°}O
XHõ>.Ë ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ „Ñ¨H$õ u qkèOKÕ Ñïq∞`«∞Å∞ q∞#Ç¨, P"≥∞ "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºxH˜ =∞ˆ~ W`«~°
tHõÅΔ ∞ Ñ¨_qÕ HÍ=Ù. =∞#O QÆ#Hõ XHõ |OuÃÑ· HÍÅ∞ "Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« ufl¿ãÎ – =∞#O
*ÏiÑ¨_áç È`åO. HÍx "≥Ñ· Å¨¶ ºO Ñ¨@¡ Ñ≤ÅÅ¡ „Ñüã¨ÊO^Œ#, ÃÑ^ŒÅÌ „Ñüã¨ÊO^Œ#‰õΩ aè#flOQÍ
=ÙO@∞Ok. S^Œ∞ ãÖ=`«û~åÅ ÉÏeHõ ‰õÄ_». "≥·Ñ¶¨ÅºO J<Õk J==∂#OQÍ#∞,
ã≤QÆ∞æÑ¨_»=Åã≤OkQÍ#∞, <Õ~°OQÍ#∞ ÉèÏqOKÕÖÏ KÕÜ«∞|_»HõáÈ=@O=Å# WÖÏ
„Ñ¨=iÎOK«QÅÆ ∞QÆ∞`«∞Ok. Hõ+"ì̈ ∞≥ #ÿ , =ÚO^Œ∞QÍ `≥eÜ«∞x „Ñü q+¨Ü∞« O, JO`«‰Ωõ q∞Oz
`«##∞ `å#∞ ~°HOΔ˜ K«∞HÀ"åÅ<Õ „Ñ¨Ü∞« `åflxfl P ÉÏeHõ ÃÑ^ŒÅÌ ÖÏ KÕÜ∞« ^Œ∞. P"≥∞ J#∞Éè=í O
HÀãÖ KÕ~Ú KåÑ¨Ù`«∞Ok, rq`åxfl =∞#ã¨∂ÊùiQÎ Í ã‘fiHõiã¨∞OÎ k.
"≥Å∞Ñë #∞Oz |Ç¨ï=∞`«∞Å∞, tHõÅΔ ∞ ÖË‰Ωõ O_® Ñ≤ÅÅ¡ ∞ <Õ~∞° ÛH˘<Õ ÉèÏ=O,
qã¨Î $`« „áêK«∞~°ºOÖ’ =ÙOk. D ÉÏeHõ#∞ QÆ=∞xOz# `«~°∞"å`«, P JÑ¨ã¨=ºÑ¨Ù
Jaè„áêÜ«∂xfl ãÔ̈~#· ^Œx ÉèÏqOK«@O Hõ+`ì̈ ~« O° . D ÉÏeHõ rq`«OÖ’ ‰õÄ_® H˘xfl
|Ç¨ï=∞`«∞Å∞ – tHõÅΔ ∞ =Ù<åfl~Ú. P"≥∞ KÕ¿ã H˘xfl Ñ¨#∞Å#∞ K«∞@∂ì =Ù#fl ÃÑ^ŒÅÌ ∞
P"≥∂kã¨∞OÎ \Ï~°∞. =∞iH˘xfl Ñ¨#∞Å#∞ u~°ã¯¨ iã¨∞OÎ \Ï~°∞. J~Ú`Õ, "≥Ú`«OÎ g∞^Œ Z‰õΩ¯=
¿ãÑ¨Ù P ÉÏeHõ á⁄QÆ_Î» ÖË^• xO^ŒÅ∞ ÖË‰Ωõ O_®<Õ rq™ÈÎOk. nxH˜ HÍ~°}O <Õ~∞° Û‰õΩ<ÕO^Œ∞HÔ ·
P"≥∞ KÕ¿ã Ñ¨Å∞ „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ∞ ÃÑ^ŒÅÌ ^Œ$+≤Öì ’ Ñ¨_H» áõ È=_»"∞Õ . P ÉÏeHõ JÅ¡i KÕÜ∞« ‰õΩO_®,
ãÖ`«∞+¨μ~ì åÅ∞QÍ L#flO`«¿ãÑ¨Ù P"≥∞ KÕ¿ã Ñ¨#∞Å `åÅ∂‰õΩ J~å÷xfl QÆ∞iOz Z=fi~°∞
PÖ’z™êÎ~∞° QÆ#Hõ? J~Ú`Õ, HÍ¿ãÑ¨Ù QÆ=∞xOK«O_ç, ^•xx QÆ∞iOz PÖ’zOK«O_ç. P
ÉÏeHõ‰Ωõ `«# K«∞@∂ì =Ù#fl „Ñ¨ÑO¨ K«O `åÅ∂‰õΩ J~å÷xfl `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ<Õ |Å"≥∞#ÿ
"åOKè« =ÙO^Œ<Õ g∞~°∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. `å#∞ <Õ~∞° ÛHÀ=@O W`«~∞° Å∞ Z=fi~°∞ QÆ∞iÎOz<å,
ÖË^• QÆ∞iÎOK«‰Ωõ <åfl P ÉÏeHõ =∂„`«O ^•x#∞Oz KåÖÏ ãÖ`«$Ñ≤xÎ á⁄O^Œ∞`«∞Ok.
|Ç¨ï=∞`«∞Å∞ – tHõÅΔ ∞ ÖË‰Ωõ O_® Ñ≤ÅÅ¡ ∞ <Õ~∞° ÛHÀ~°<Õ PÖ’K«#,
ÖË^• „Ñ¨=~°<Î å"å^Œ =∂#ã≤Hõ "Õ`ÅÎ« J==∂#Hõ~"° ∞≥ #ÿ ÉèÏ+¨Ö’ K≥áêÊÅO>Ë,
''™ê#∞‰õÄÅ „Ñü‰õÄÅ „Ñ¨ÉÏè "åÅ∞, =∞iO`« ^Œ$_èO» KÕ¿ã „Ñ¨ÉÏè "åÅ∞,—— J<Õ
ã≤^•úO`«O ™ê^è•~°}OQÍ `«##∞ `å#∞ x[O KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ Éèqí +¨º`«∞Î `åÅ∂‰õΩ
TÇ¨QÍ#OQÍ =ÙO@∞Ok. W^Õ x["≥∞ÿ#@∞¡QÍ =∞#O QÆ#∞Hõ Ñ≤Å¡Å`À
n~°H… ÍÅOáê@∞ „Ñ¨=iÎ¿ã,Î J^Õ x[=∞x Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ‰õÄ_® #=∞‡_»O P~°Oaè™êÎ~∞° .
KåÖÏ =∞Ok <å`À WÖÏ J<Õ"å~°∞, ''Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨#∞Å∞ KÕ¿ãÖÏ =∞#O QÆ#∞Hõ
KÕÜ«∞‰õΩO>Ë, Jã¨ûÅ∞ "åˆ~q∂ KÕÜ«∞~°∞.—— WOHÍ ^•~°∞}OQÍ, "åiOHÍ
WÖÏ J<Õ"å~°∞, ''`«ÑÊ¨ xãï HÍHõáÈ`Õ, <Õ#∞ U Ñ¨xh KÕÜ∞« #∞.——
Wk XHõ ÉÏxã¨ `åÅ∂‰õΩ qâßfiãÖ!
=∞#∞+¨μÅ∞ `«=∞#∞ QÆ∞iOz `å"Õ∞ HÕK«Ñ~¨ K° ∞« ‰õΩ<Õ P q+¨Ü∂« Å#∞
K≥ÑÊ≤ #Ñ¨C_»∞, <Õ#∞ WÖÏ J<Õ"å}˜,‚ ''g∞~°∞ ^•xx qâ◊fiã≤OK«=K«∞ÛQÍHõ!
J~Ú`Õ, <Õ#∞ =∂„`«O ^•xx #=∞‡#∞. g∞~°∞ Ñ¨ã"≤ å~°∞QÍ L#flÑ¨C_»∞ g∞
QÆ∞iOz g∞~°∞ JÖÏ ÉèÏqOK«ÖË^Œ∞. g∞~°ÖÏ ÉèÏqOKÕÖÏ g∞‰õΩ <ÕiÊOk
Z=~°∞?—— KåÖÏ"Õ∞~°‰Ωõ JÖÏ <ÕiÊOk áê~îâ° ßÖË. áê~îâ° ßÅÅ∞ D ãÖ^Õâßxfl
„Ñ¨=∂^Œ=âß`«∞Î <Õ~∞° Ê`åÜ«∂, ÖË^• L^ÕâÌ º◊ Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ <Õ~∞° Ê`åÜ«∂? ["å|∞
<å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. "åiÔH·<å `≥Å∞ã¨∞#x <Õ#∞ J#∞HÀ=_»O ÖË^Œ∞. D
~°Hõ"≥∞ÿ#^•xx #q∞‡#"å~°∞, Jk "åã¨Î=O J<Õq^èŒOQÍ =∂„`«"Õ∞
„Ñ¨=iÎOK«QÅÆ ~°∞. JO^Œ∞KÕ`<« Õ "å~°∞ ^•x<Õ É’kè™êÎ~∞° .
Ñ¶|„≤ =i 26, 1961
H˘O^Œ~°∞ Ñ≤Å¡Å∞ #=∞‡â◊HõºOHÍ#O`« Jã¨=∞~°÷`« „Ñ¨^Œi≈™êÎ~°∞. Jk ##∞fl
H˘xfl™ê~°∞¡ P„QÆÇ¨ÏŸ#‡`«∞Î_çx KÕã¨∞ÎOk. "å~°∞ Zxfl ãïQÍ Hõ#∞HÀ¯ÖË~°∞. Ñ¨x KÕ¿ã
ã¨=∞Ü«∞O =KÕÛãïH˜ "åi =^ŒÌ HÍy`«"∂≥ , ÖË^• ÃÑxûÖ’ LO_»^∞Œ . "åi _≥ã∞¨ ¯Å∞
QÆO^Œ~°QÀà◊ ã≤÷uÖ’ LO\Ï~Ú. "å~°∞ „QÆO^ä•ÅÜ«∞O #∞Oz fã¨∞‰õΩ#fl Ñ¨Ùã¨ÎHÍÅ#∞
áê~°"ãÕ ∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞. Ç¨ÏŸO=~°∞¯ KÕÜ∞« ~°∞. WO\’¡ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ Ñ¨xx JÑ¨Êy¿ãÎ ^•xx
"å~°∞ áê~îâ° ßÅÖ’<Õ =ke"Õã≤ "≥à`◊ å~°∞. "å~°∞ <À@∞ Ñ¨ÙãÎ̈HOõ Ö’x HÍy`åÅ#∞ ãïQÍ
LOK«∞HÀÖË~°∞. J~Ú`Õ, "å~°∞ =¸~°∞öÅ∞ HÍ~°∞, KÕ`«QÍx"å~°∞ HÍ~°∞. "å~°∞ KåÖÏ
Ñ¨#∞Å#∞ ÉÏQÍ<Õ KÕ™êÎ~∞° .
>ˇ_£ KåÖÏ `≥e"≥·#, K«∞~°∞ÔH·#, L`«∞ûHõ`«QÆÅ, Ç¨™êºxfl ÑÖK«QÆÅ,
PHõ~¬° }Ü© ∞« "≥∞#ÿ ÉÏÅ∞_»∞. J~Ú`Õ, áê~îâ° ßÅÖ’ J`«<Ñ≥ C¨ _»∂ qÑ¶Å¨ =∞=Ù`«∞O\Ï_»∞.
J`«x iHÍ~°∞¤ KåÖÏ x~°∞`åûÇ¨ÏHõ~O° QÍ =ÙO@∞Ok. J`«#∞ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ „H©_®HÍ~°∞_»∞.
^Œ$_èO» QÍ#∞, "ÕQOÆ QÍ#∞, =∞Oz ã¨=∞#fiÜ«∞O`À#∞ =ÙO\Ï_»∞. J~Ú`Õ, J`«x áê~îâ° ßÅ
HÍy`åÅ∞ <Õ#∞ Z=fii q+¨Ü∞« OÖ’#∞ K«∂_»xq^èOŒ QÍ ziyáÈ~Ú, Jã¨Ê+Öì QÍ, =ÚiH˜QÍ,
K«^Œ=\ÏxH˜ J~°÷O HÍxqQÍ =ÙO\Ï~Ú. XHõ ~ÀA# "≥Ú`«ÎO <å `«~°QÆu QÆkÖ’
JO^Œ~∂° `«=∞ ™⁄~°∞QÆ∞Å#∞ â◊√„ÉèOí KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. <Õ#∞ P ÉÏÅ∞_çH˜ ''ã¨Ç¨ Ü«∞O—— KÕã∞¨ <Î åfl#∞.
J`«x ™⁄~°∞QÆ∞Ö’ XHõ ÃÑ^ŒÌ Hõ@Qì Í q_ç q_ç HÍy`åÅ∞ =Ù<åfl~Ú. "å\˜x <À\ò|∞H±Ö’
ÃÑ@ì=Åã≤OkQÍ <Õ#∞ J`«xH˜ K≥áêÊ#∞. L„kHõOÎ QÍ =Ù#fl „Ñ¨f™êiÖÏQÍ<Õ J`«x
=ÚYO Z~°∞ÃÑHõ¯™êyOk. J`«#∞ HÍãÎ̈O`« yOA‰õΩO@∂, `«`«Î~°Ñ¨_»™êQÍ_»∞. U^À
Q˘}QÆ™êQÍ_»∞. ''Jq Ñ¨ÙãÎ̈HOõ Ö’ W=∞_»=Ù, <À@∞ Ñ¨ÙãÎ̈HOõ ÃãA · `Õ_® J~Ú#k—— – D
=∂@Å∞ x[O HÍ^Œ∞. z=iH˜ J`«#∞ XHõ =∞O^Œ"≥∞ÿ# Hõ@ì HÍy`åÅ#∞ XHõKÀ@
KÕ~åÛ_»∞. "å\˜x `«# <À@∞ Ñ¨ÙãÎ̈HOõ Ö’x ÃÑ#∞fl `åÅ∂‰õΩ =ÅÜ«∞OÖ’H˜ ‰õΩHˆ ¯O^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« uflOK«™êQÍ_»∞. HÍy`åxH˜ =Ù#fl zÅ∞¡Å∞ P =ÅÜ«∞O #∞Oz HõhãÖ J~åúOQÆ∞à◊O
^Œ∂~°OÖ’ =Ù<åflÜ«∞x J`«#∞ QÆ=∞xOK«_»O ÖË^Œ∞. J`«#∞ HÍy`åÅ#∞ „`Àã¨∂Î,
`«_»|_»∞`«∂, Q˘}∞QÆ∞`«∂ L<åfl_»∞. <å ~°HõÎáÈ@∞ ÃÑ~°QÆ\Ïxfl <Õ#∞ QÆ=∞xOKå#∞.
z=~°‰õΩ, f„="≥∞ÿ# HÀÑÖ`À, ÃÑ^ŒÌQÍ WÖÏ J<åfl#∞, ''<åÜ«∞<å! ^•xx JÖÏˆQ
=ke"Õ~Ú. `«~∞° "å`« KÕã∞¨ HÀ. h=Ù KÕã∞¨ #Î fl Ñ¨x WHõ ZO`«=∂„`«=¸ <Õ#∞ K«∂_»Ö#Ë ∞.——
D ^Œ$â◊ºO QÆ∞iOz, W@∞=O\˜ Ñ¨Å∞ W`«~° ^Œ$âßºÅ QÆ∞iOz PÖ’zOz#Ñ¨Ù_»∞
<å‰õΩ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í XHõ ã≤x=∂ QÆ∞~°∞‰Î Ωõ =ã¨∞OÎ k. ''Z "åH± W<£ k ã¨<.£ —— Ç¨s „É∫<£
#=ÅÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ç fã≤# z„`«q∞k. W@bÃÑ· ^•_ç [iy# `˘e ~ÀAÖ’¡ U <åÜ«∞‰õΩ_»∞
ÖËx Ñ¨^•u^Œà◊ Ããx· ‰õΩÅ ™êÇ¨Ï™êÅ#∞ P z„`«O K«∂Ñ≤Ok. XHõ ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ P Ããx· Hõ
^ŒàO◊ J_»qÖ’Oz "≥à√◊ `«∞O_»QÍ "åiH˜ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í â◊„`«∞=Ù `åÅ∂‰õΩ XHõ `ÕeHõ
~°HOõ \ÏºO‰õΩ Z^Œ∞~Ô O· k. KåÖÏ QÆO^Œ~Q° Àà◊O `«~∞° "å`« "å~°∞ ^•xÃÑ· ^˘OQÆ^|≥ ƒ
fÜ«∞QÆeQÍ~°∞. D ^•_ç =Úyã≤# `«~°∞"å`« P Ãã·x‰õΩÅ∞, =∞iO`« PO^Àà◊#‰õΩ
QÆ∞~°=Ù`«∞#fl, Ü«Ú^ŒOú ÖÏ ÉÏQÍ_»ãû≤ áÈ~Ú# `«=∞ ™ê~°O˚ @∞ Ñ¨ÓiÎQÍ `«=∞#∞ `«=∞ „^À=#
=ke"Õâß_»x QÆ=∞xOKå~°∞. J`«#∞ Éè∂í q∞x =Ú^•Ì_∞» `«∂ P™êO`«O =}˜Há˜ È`«∂,
J~°O÷ Ñ¨~O÷° ÖËx suÖ’ Q˘}∞HÀ¯=_®xfl "å~°∞ K«∂âß~°∞. ã¨Ê+ì̈OQÍ xˆ~tÌ OK«∞HÀx
ÅHõΔ ºO "≥Ñ· Ù¨ ™êyáÈ`«∂ P Ããx· ‰õΩÅ∞ ™ê~°̊O@∞#∞ "≥#∞Hõ<Õ =^Œe"Õã≤ "≥o§áÈÜ«∂~°∞.
P ™ê~°O˚ @∞ `«∞^Œ‰Ωõ `å#∞ |Ü«∞@Ñ¨_» ™ê^èºŒ OHÍx, =∞Ô~=fi~°∂ ‰õÄ_® |Ü«∞@Ñ¨_"» Ü Õ ∞« ÖËx
QÀuÖ’H˜ `«##∞ `å#∞ Ñ¨_Õã¨∞H˘<åfl_»x XHõ Ãã·x‰õΩ_»∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êyáÈ`«∂
"åºMÏºxOKå_»∞.
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ‰õÄ_® áê~îâ° ßÅÖ’ `«=∞HÀã¨"∞≥ ÿ `å"Õ∞ W@∞=O\˜ P`«‡~°H}Δõ Ï QÀ`«∞Å#∞
„`«=Ùfi‰õΩO\Ï~°x <å‰õΩ JxÑ≤™ÈÎOk. KåÖÏHÍÅOáê@∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯= =uÎ_ç HÕ^Œ
L#fl Ñ¨Å∞=Ù~°∞ ÃÑ^ŒÅÌ =∂#ã≤Hõ ~°∞QÆ‡`å„QÆã÷¨ „Ñüã¨ÊO^Œ#Å`À, D Ñ≤ÅÅ¡ `«_|» _Õ
Jã¨=∞~°`÷ #« ∞ Ñ¨Å∞q^è•Å∞QÍ áÈÅÛ=K«∞Û. D áÈeHõ KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ Juâ◊Ü∂≥ HÎ̃ Jx,
Jã¨=∞O[ã¨"∞≥ #ÿ ^Œx Ñ¨Å∞=Ù~°∞ u~°ã¯¨ i™êÎ~∞° . "åik á⁄~°áê@∞. Ñ¨Å∞=Ù~°∞ ÃÑ^ŒÅÌ ∞
Éèií OK«ÖxË kQÍ ÉèÏqOKÕ PO^Àà◊##∞, L„kHõ`Î #« ∞ áê~îâ° ßÅÖ’ L#flÑ¨C_»∞ KåÖÏ ¿ãÑ¨Ù
K«∂Ñ¨x Ñ≤Å¡Å∞ KåÖÏ `«‰õΩ¯= ãÖYºÖ’<Õ LO\Ï~°∞. KåÖÏ =∞Ok ÃÑ^ŒÌÅ∞ `«=∞
Ñ‘_H» Åõ ÖÖ’, `å=Ú uiy áê~îâ° ßÅÖ’ L#fl@∞ì HõÅQÆ#_»O Hˆ =ÅO Ü«∂^Œ$zÛùHOõ =∂„`«"∞Õ
HÍ^Œ∞. <Õ#∞ áê~îâ° ßÅÖ’ LO_»QÍ =∞Oz q^•ºi÷x. J~Ú`Õ, ã¨fiÜ«∞OQÍ <Õ#∞ ‰õÄ_®
JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ W@∞=O\˜ Ñ‘_H» Åõ ‰õΩ QÆ∞i J=Ù`«∞O\Ï#∞. U HÍ~°}O ÖË‰Ωõ O_®<Õ
<≥ÅÅ `«~|° _ç <Õ#∞ _»∞=∂‡ H˘\ì̃# `«~Q° uÆ Hˆ <Õ<Ñ≥ C¨ _»∂ "≥à√◊ `«∞O\Ï#∞. <Õ#∞ J`«ºO`«
n~°H… ÍÅOáê@∞ áê~îâ° ßÅ‰õΩ "≥à§◊ HõáÈ=_»O ##∞fl f„="≥∞#ÿ W|ƒOkÖ’ Ñ¨_"» ãÕ ∞¨ OÎ ^Œh
<å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. J~Ú`Õ, P W|ƒOk Z@∞=O\˜^<Œ kÕ <å‰õΩ YzÛ`«OQÍ `≥eÜ«∞^Œ∞.
HÍx, WOHÍ ZO`À HÍÅO <Õ#∞ áê~îâ° ßÅ‰õΩ "≥à§◊ ‰õΩO_® LO_»QÅÆ #x ÉèÏqOK«_O»
ÖË^∞Œ . <Õ#∞ "≥o§f~åe!
=∞# `«~Q° uÆ Ö’ K«^∞Œ =Ù‰õΩO\’#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞, n~°H… ÍÅ „áêuÑ¨kHõ#QÍx H˘kÌ
HÍÅÑïq∞uÖ’QÍx `«=∞ "≥∞^Œà§◊ K≥`· #« º=O`«"∞≥ #ÿ , J^Œ∞Ñ¨ÙQÆÅ ÉèÏQÍÅ#∞ Z@∞=O\˜
„Ñ¨Ü∂≥ [#OÖËx, Ñïq∞`«"∞≥ #ÿ , P`«‡q<åâ◊H~õ ° Ñ¨^`úŒ ∞« ÅÖ’ "å_»∞`«∞<åfl~°x ÉèÏqOK«_O»
Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞QÍ =∞#‰õΩ `«Q^Æ ∞Œ . `«=∞‰õΩ Hˆ \Ï~ÚOK«|_ç# Ñ¨xx q^Œ∞ºHõ^Î ~Œè ‡° OÖÏ
x~°fiÇ≤Ïã¨∂,Î Ñ≤ÅÖ¡ ·ˇ LO_ÕÖÏ K«∂_»_O» JÖÏ ^•xÖ’ "å~°∞ ÖËâ=◊ ∂„`«"∞≥ #ÿ `«=∞ "≥∞^Œà§◊ #∞
áÈ+≤OK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ J=HÍâ◊O HõeÊOK«HõáÈ=_»O `«QÆx Ñ¨x. JÖÏˆQ, <Õ_»∞ "å~°∞
<Õ~°∞ÛH˘#flkQÍ Hõ#|_Õk =∞~°∞ã¨\ ˜ <≥ÅÖ’<À, ÖË^• "å~°OÖ’<À, ÖË^• ˆ~Ñ¨\ ˜HÀ
=∞izáÈ`å~°x `≥eã≤‰Äõ _® WÖÏˆQ KÕÜ∞« _»O á⁄~°áê@∞.
áê~îâ° ßÅ Ñ¨^`úŒ ∞« Å‰õΩ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞, Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞QÍ `«=∞‰õΩ U=∂„`«=Ú
J^Œ∞Ñ¨ÙÖËx f~°∞Ö’ „Ñüã¨ÊOkã¨∞<Î åfl~°x ÉèÏqOK«_O» ‰õÄ_® KåÖÏ"Õ∞~°‰Ωõ ÃÑ^ŒÌ `«ÑÊ≤ ^ŒO.
q∂~°∞, "å~°∞ =∂#ã≤Hõ ~°∞QÆ‡`å„QÆã∞¨ Å÷ ∞QÍ JÜÕ∞ºO^Œ∞‰õΩ ‰õÄ_® HÍ~°}=∞=Ù`«∞<åfl=∞x
QÆ∞iÎOK«‰Ωõ O_®, Hˆ =ÅO Jk Ñ≤ÅÅ¡ Jq"ÕH=õ ∞x Jx Pâ◊Û~°ºÑ¨__» O» ‰õÄ_® qëê^ŒH~õ "° ∞Õ .
=∂iÛ 2, 1961
<Õ~∞° ÛHÀ=@OÖ’ f„="≥∞#ÿ ã¨=∞ã¨ºÅ∞QÆÅ Ñ≤ÅÅ¡ `À Ñ¨Å∞ ãÖ=`«û~åÅ∞ Ñ¨x
KÕã#≤ XHõ Pq_» <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞#∞. ™êO„Ñ¨^•Ü«∞Hõ áê~îâ° ßÅÅ∞ Ju "≥∞Å¡QÍ <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ
"åiHÀã¨"∞≥ ÿ U~åÊ@∞ KÕã#≤ `«~Q° uÆ QÆ^∞Œ ÅÖ’ ‰õÄ_® q^ŒºQÆ~=° x Ñ≤ÅÅ¡ HÀã¨"∞≥ ÿ U~åÊ@∞
KÕã#≤ áê~îâ° ßÅÖ’ D"≥∞ Ñ¨x KÕ™ÈÎOk. P"≥∞ XHõ ~ÀA# Láê^è•ºÜ«ÚÅÔH· U~åÊ@∞
KÕã#≤ ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’, K«^=Œ ÖËx Ñ≤ÅÅ¡ HÔ · Ñïâ’^è‰Œ Ωõ Å∞ ã¨$+≤Oì z# ''=∂@Å JO^è`Œ fi« O——
J<Õ =∂@#∞ K≥ÑÊ≤ Ok. JÑ¨Ê\˜ #∞Oz, D =∂@Å JO^è`Œ fi« O QÆ∞iOz KåÖÏ K«~Û°
[iyOk. „Ñ¨ã∞¨ `Î O« xÑ¨Ù}∞Å∞ nxH˜ HÍ~°}O #~åÅ ãÖ|Okè`"« ∞≥ #ÿ ^Œx qâ◊fiã≤ã∞¨ <Î åfl~°∞.
H˘kÌâß`«O Ñ≤Å¡ÅÖ’ "åi "≥∞^Œà◊§ `åÅ∂‰õΩ =º=ã‘÷Hõ~°}, x~å‡}ÏÅ∞ =∂@Å#∞
QÆ∞iÎOK«_O» Hõ+Oì̈ QÍ, ÖË^• J™ê^èºŒ OQÍ KÕ™êÎÜ∞« <Õk D xÑ¨Ù}∞Å Jaè„áêÜ«∞O.
|Ç¨ïâß K«^=Œ _»O `åÅ∂‰õΩ H˘xfl ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ Wk HÍ~°}O HÍ=K«∞Û. J~Ú`Õ,
J^Õ Jxfl™ê~°∞¡ ÖË^• KåÖÏ Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ HÍ~°}=∞x ÉèÏqOK«_O» =∂„`«O J`«ºO`«
ãÖ^ÕÇ¨ ã¨Ê^Œ"∞≥ #ÿ k. =∂@Å =O\˜ #=¸<åÅ∞ ÖË^• QÆ∞~°∞ÅÎ Ñ¨@¡ =ÙO_Õ JO^è`Œ fi« O
J<Õ k KåÖÏ ã¨ O ^Œ ~ åƒù Å Ö’ P"Õ â ßÅ∞, =∂#ã≤ H õ ã¨ O |O^è Œ " ≥ ∞ ÿ # ^Œ h , #~åÅ
ãÖ|Okè`"« ∞≥ #ÿ kHÍ^Œh <å qâßfiãÖ. <Õ#∞ <åÖ’ `«~K° ∞« QÍ J#∞Éèqí Oz# q^èOŒ QÍ<Õ
Jk Ju Z‰õΩ¯= =uÎ_=ç Å¡ U~°Ê_Õ =∂#ã≤Hõ ~°∞QÆ‡`å„QÆã÷¨ „Ñüã¨ÊO^Œ#.
Ñ¶¨Ó¡\ò "å~ÚOKÕ áê~îåÅ ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ W@∞=O\˜ XHõ f„="≥∞ÿ# Ñïã≤÷u
=zÛOk. nxfl <Õ#∞ H˘xfl q=~åÅ`À q∂‰õΩ K≥|∞`å#∞. Ü«Ú^ŒOú ÖË^• J`«ºO`« ÃÑ^ŒÌ
„Ñ¨=∂^ŒO ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ q∞#Ç¨ ÃÑ‰õΩ¯=∞Ok ÃÑ^ŒÅÌ J#∞Éè=í OÖ’H˜ ~åx W@∞=O\˜
`«~°Ç¨ L„kHõÎ`«Å QÆ∞iOz ã¨q=~°OQÍ<Õ K≥áêÊe. ZO^Œ∞KÕ`«#O>Ë, D f„="≥∞ÿ#
L„kHõ`Î Å« ∞ Z@∞=O\˜q JO>Ë, Jq J~°=÷ O`«OQÍ K«∂_»QeÆ y# ™ê=∞~å÷ºxfl #tOÑ¨K¿Õ ã
™ê÷~ÚÖ’ =ÙO\Ï~Ú.
D áê~îO° =∞^è•ºÇ¨ÏflO KåÖÏ QÆ_zç áÈ~Ú# `«~åfi`« U~åÊ@∞ KÕÜ∞« |_çOk.
P ~ÀA# `«~°QÆu QÆkÖ’ <Õ#∞ Hõ+¨ì"≥∞ÿ#, x~åâß=∞Ü«∞ Ñïã≤÷ux Z^Œ∞~˘¯<åfl#∞.
`«~∞° "å`« U=∂„`«O P#O^ŒH~õ O° HÍx LkfiQÆflÉèií `«"∞≥ #ÿ Hõq∞\© ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ áêÖÁæ<åfl#∞.
P ã¨=∂"ÕâO◊ #∞Oz <Õ#∞ PÅã¨ºOQÍ |Ü«∞\˜H˜ =KåÛ#∞. ~À_»∞¤ f„="≥∞#ÿ ~°nÌ =Å#
PÅã¨º=∞Ü«∂º#∞. áê~îO° <Õ~∞° ÛHÀ=Åã≤# KÀ@∞‰õΩ PÅã¨ºOQÍ KÕ~∞° ‰õΩ<åfl#∞. ^•O`À
<å‰õΩ HÍãÎ̈O`« ‰õÄ_® â◊HxÎ̃ Ñ¨ÙOA‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O ÅaèOK«Ö^Ë ∞Œ . WHõ <å‰õΩ áê~îO° K≥¿ÑÊ
Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ ‰õÄ_® J`«ºO`« =uÎ_`ç À QÆ_Ñç ≤ JHõ¯_çH˜ =KåÛ_»∞. PÜ«∞# =∂=¸Å∞QÍ
K«∂¿Ñ ã¨ÇÏ¨ #O <å‰õΩ P ~ÀA# PÜ«∞#Ö’ Hõ#|_»Ö^Ë ∞Œ . WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ\ ˜ áê~îO°
`«~∞° "å`« <Õ#∞ Ju H˘kÌQÍ =∂„`«"∞Õ <Õ~∞° ÛHÀQÆÅQÆ_O» PÜ«∞# ã¨ÇÏ¨ <åxfl Ç¨ÏiOz"ÕãO≤ k.
WHõ qã¨∞QÆ∞ =zÛ# Láê^è•ºÜ«ÚÅ ÖÏQÍ<Õ <å‰õΩ WzÛ# ãÖw`« áê~îåxfl PtOz#O`«
"ÕQOÆ QÍ "å~ÚOK«=Åã≤#kQÍ P Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ <åÃÑ· x~åÌH}Δ˜ ºOQÍ =uÎ_xç `Õ™êQÍ_»∞.
P "ÕQÆO KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ LOk. <Õ#∞ `«Ñ¨CÅ∞ KÕÜ«∞™êQÍ#∞. Ñ¶¨Ó¡\ò
"å~ÚOK«_O» P¿Ñ¿ãÎ ÉÏQÆ∞O@∞O^Œx HÀ~°∞‰õΩ<åfl#∞. J~Ú`Õ, Láê^è•ºÜ«Úx Ñ¨@∞ì^ÅŒ ‰õΩ
ÖÁOyáÈ~Ú#O^Œ∞=Å¡ P ã¨∂K«##∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ãÖ^ÕÇÏ≤ OKå#∞. WHõ ^•x`À Éè∫uHõ
=uÎ_ç `åÅ∂‰õΩ XHõ ÉèÏ=# <å `«ÅÖ’ U~°Ê_»™êyOk. P =uÎ_xç „|^ŒÅÌ ∞ KÕã∂¨ Î
|Ü«∞@ Ñ¨_Ü Õ ∂« Åx <åÖ’x U^À „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞#Î fl@∞¡QÍ JxÊOzOk. J~Ú`Õ, JÖÏˆQ
|Ü«∞\˜ #∞Oz U^À XHõ\ ˜ =uÎ_ç ÃÑ_»∞`«∞#fl@∞¡QÍ JxÊOzOk. <å ^ŒÜ∞« hÜ«∞"≥∞#ÿ
ãÖw`« ™ê^è#Œ f~°∞`Àáê@∞QÍ =∞ˆ~^À ~°H"õ ∞≥ #ÿ W`«~° â◊|OÌ <å K≥=ÙÅÖ’ „"≥∂QÆ∞`ÀOk.
JHõ™ê‡`«∞QÎ Í <Õ#∞ <å =ÚO^Œ∞#fl ãÖw`« áê~îåxfl K«^=Œ ÖËx „QÆ∞_ç`¤ <« åxH˜ Ö’#Ü«∂º#∞.
<å Hõà§◊ =ÚO^Œ∞#fl ãÖw`«áê~îO° Ñ¨ÓiÎQÍ HÀÖ’Ê~ÚOk. P Hõ}Δ OÖ’ <å ã≤u÷ x =i‚OK«_O»
Hõ+¨ìO. P ã≤÷u XHõ\ ˜ ÖË^• Ô~O_»∞ ÃãHõO_»¡HõO>Ë Z‰õΩ¯=¿ãÑ¨Ù ÖË^Œ∞. <Õ#∞ ãÖw`«
"å^•ºxfl P¿Ñ =~°‰Ωõ , ãÖw`« áê~îO° #∞Oz `«Å„uÑ≤Ê K«∂¿ã=~°‰Ωõ =∂„`«"∞Õ P ã≤u÷
=ÙOk. <Õ#∞ ãÖw`« áê~îåxfl K«∂_»QÅÆ ∞QÆ∞`«∞<åfl#∞. J~Ú`Õ, Ñïã≤u÷ <Õ#∞ ^•xx
K«∂_»ÖËx q^èŒOQÍ =Ù#flk. J@∞=O\˜ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ „Ñün =∞ã¨HõÉÏi#@∞¡QÍ
LO@∞O^Œx K≥|∞`å~°∞. |Ç¨ïâß Wk x[O HÍ=K«∞Û. ã¨Ê+Öì QÍ K«∂_»_O» Éèií OK«Ö#Ë O`«
ÉÏ^è•Hõ~°OQÍ =∂i#Ñ¨C_»∞ =∞# Hõà◊√§ WHõ U=∂„`«=Ú ^Œ$+≤ìx UHÍ„QÆ`«`À
™êiOK«ÖËHõáÈ=K«∞Û. ãÖw`« áê~î°O HÍy`«OÃÑ· Hõ^Œ∞Å∞`«∞#fl@∞¡, =∞~˘Hõ KÀ@∞‰õΩ
=∂iáÈ`«∞#fl@∞¡QÍ ‰õÄ_® JxÑ≤OzOk. n#O`«\ ˜ q∞Oz <Õ#∞ K«∂ã¨∞Î#fl ^•xx
=Ú#∞Ñ¨Ù Z#fl_»∂ K«∂_»Ö^Ë xŒ , q#ÖË^xŒ , TÇ≤ÏOK«Ö^Ë xŒ ÉèÏ=O <åÖ’ U~°Ê_çOk. P
áê~îO° `À <å‰õΩ =Ù#fl ãÖ|O^èOŒ "≥Ú`«OÎ P Hõ} Δ ÏxH˜ ^èfiŒ OãÖ J~ÚáÈ~ÚOk. "≥Ú`«OÎ
<å QÆ`« J#∞Éè=í O`À P áê~îåxH˜ Ñ¨ÓiÎQÍ ãÖ|O^èOŒ ÖË‰Ωõ O_® áÈ~ÚOk.
D ÉèÏ"åÅ∞ =i‚OK«Ö#Ë O`«QÍ ÉèÜ í ∞« O Q˘e¿Ñq, ÉÏ^è#Œ ∞ HõeyOKÕq. XHõ\ ˜
~Ô O_»∞ ÃãHõO_»¡ `«~∞° "å`« <Õ#∞ <å Ñ¶Ó¨ \¡ ò „HÕ^Œ ÃÑ\ì̃"âÕ ß#∞. ãÖw`« áê~îO° #∞Oz
^Œ$+≤xì =∞~°ÖÏÛ#∞. <Õ#∞ ZHõ¯_çHÀ JQÍ^äOŒ JOK«∞‰õΩ <≥\"ì˜ Ü Õ ∞« |_®¤#x <å Láê^è•ºÜ«Ú_»∞
QÆ∞iÎOKå_»∞. H˘OK≥O ¿ãÑ¨\ ˜ q~å=∞O `«~∞° "å`«, "Õ∞=Ú =∞iO`« `åÑ‘ J~Ú# "ÕQOÆ `À
áê~îåxfl H˘#™êyOKå=Ú. J~Ú`Õ, L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ <Õ<Õ QÆ#Hõ z#fl Ñ≤Å"¡ å_ç<·≥ =ÙO>Ë?
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ <å‰õΩ ¿ãfiK«ÛÖù HË áõ È`Õ? ÖË^•, áê~îåxfl PÑ≤ "Õã,≤ `«Å „uÑ≤Ê"Õ¿ã ¿ãfiK«Ûù
<å‰õΩ =ÙO^Œx <Õ#∞ ÉèÏqOK«Háõ È`Õ? QÆÒ« Ö’, HõO>Ë "ÕQÍxfl =∞iO`« ÃÑOKåÅx, Jk
<å <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ QÆ∞}ÏxH˜ =∞Oz^Œx <å Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ QÆ#Hõ ÉèÏqOz=ÙO>Ë?
D Ñ¨Ùã¨HÎ Oõ "≥Ú^Œ\ ™˜ êiQÍ q_»∞^ŒÅ J~Ú# `«~∞° "å`« KåÖÏ =∞Ok,
"åiÖ’ H˘O^Œ~∞° =$uÎ s`åº ãÖw`«HÍ~°∞Å∞ ‰õÄ_®, "åiH˜ ‰õÄ_® W^Õ
`«~Ç° ¨ J#∞Éè=í O =ÙO^Œx <å`À K≥áêÊ~°∞.
<Õ#∞, <å ''<≥=~ü @∂ ÖË\ò——Ö’x "≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏQÍÅÖ’ =i‚Oz#@∞¡QÍ<Õ
PÔ~¯¢™êìÖ’x <å =O`«∞ ÉèÏQÍxfl <å â◊HHÎ˜ ˜ q∞Oz# "ÕQOÆ `À "å~ÚOKÕO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« uflã¨∞#Î flÑ¨C_»∞ `«~K° ∞« WÖÏˆQ [iˆQk. U^À XHõ q^èOŒ QÍ <å "≥∞^Œ_∞»
ãÖw`« áê~îåxfl J~°O÷ KÕã∞¨ HÀÖËHáõ ÈÜÕ∞k. WOHÍ K≥áêÊÅO>Ë H˘O`«"∞Õ ~°‰Ωõ
"≥∞^Œ_∞» ^•xx K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ |Ç¨ïâß x~åHõi™ÈÎOk.
ÃãÖ’¡ "å~Ú^•ºxfl <Õ~∞° Û‰õΩO@∞#fl U_»∞#fl~° ãÖ=`«û~åÅ HÍÅOÖ’
"≥Ú`«OÎ g∞^Œ K«∂ã≤#^•xfl K«^=Œ _»OÖ’ KåÖÏ "≥#Hõ|_Õ =Ù<åfl#∞. XHõ
H˘`«Î ãÖw`« ÉèÏQÍxfl <Õ#∞ K«∂ã≤#Ñ¨C_»∞, ^•xx <Õ#∞ `«fi~°Ö’<Õ
"å~ÚOK«QeÆ y<å, <Õ#∞ "≥Ú^Œ\ ™˜ êi ^•xx K«∂ã≤#Ñ¨C_»∞ =∂„`«O <Õ#∞
^•xx ã¨~Ô #· "ÕQOÆ Ö’ "å~ÚOK«ÖHË áõ ÈÜÕ∞"å_çx. "å~ÚOKÕ =ÚO^Œ∞QÍ P
ãÖw`« áê~îO° =ÚO^Œ∞QÍ <Õ#∞ K«kq J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=Åã≤=KÕÛk.
ÉÏQÍ K«^=Œ ÖËx"å~°∞ ÖË^• K«^=Œ @O JÑ¨C_Õ <Õ~∞° ÛH˘O@∞#fl"å~°∞
JK«∞ÛÖ’ =Ù#fl^•xx K«^∞Œ =Ù`«∞#fl>Ë¡ <Õ#∞ ãÖw`« áê~îåxfl K«k"Õ"å_çx.
W^˘Hõ qO`≥#· , Pã¨H^Î̃ •Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ J#∞Éè=í O. ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë, KåÖÏ z#fl
=Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ JK«∞ÛÖ’x =∂@Å#∞ K«^=Œ @O <Õ#∞ <Õ~∞° Û‰õΩ<åfl#∞. `«fi~°Ö’<Õ
KåÖÏ ^è•~åà◊OQÍ K«^=Œ QÆeQÍ#∞. Jk‰õÄ_®, ^Œi^•Ñ¨Ù PÖ’zOK«‰Ωõ O_®<Õ.
Hˆ =ÅO ãÖw`«OÖ’ =∂„`«"∞Õ K«^=Œ ÖËHáõ È=@O `åÅ∂‰õΩ =∞#óã≤u÷ x <Õ#∞
`≥Å∞ã¨∞HÀQÆeQÍ#∞.
<Õ#∞ JHõΔ~åÅ∞ K«^Œ=ÖËx"åiH˜ PO^Àà◊# =^ŒÌx K≥Ñ≤Ê#>Ëì
ãÖw`«HÍ~°∞Å∞ ‰õÄ_® <å`À J`«∞º`«=Î ∞ =∂~°Oæ ^•xx QÆ∞iOz PO^Àà◊#
K≥O^Œ@O HÍ^Œx K≥áêÊ~°∞. =∞Oz K«^∞Œ =i JÜÕ∞º =∂~°Oæ =∞iO`« Z‰õΩ¯=QÍ
K«^=Œ _»"∞Õ J<Õk "å~°∞ K≥áêÊ~°∞. P Ñ¨ûúŒ Ñ¨x KÕ™ÈÎOk. <Õ#∞ WÑ¨Ê\˜H©
K«∂ã≤ K«^=Œ _»OÖ’ ÃÑ^ŒÌ ã¨=∞~°∞_÷ xç HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ "≥∞~°∞QÆ∞ J=Ù`«∞<åfl#∞.
XH˘¯Hõ¯™êi XHÀ¯ ã¨fi~åxfl =∂„`«"∞Õ K«^=Œ ‰õÄ_»^xŒ ‰õÄ_® ãÖw`«
xÑ¨Ù}∞Å∞ <å`À K≥áêÊ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ aè#flOQÍ XHõ ã¨fi~åÅ ã¨=Ú^•Ü«∂xfl
HõeÑ≤ XˆH™êi K«^=Œ =∞<åfl~°∞. JO>Ë, ãÖw`«ÑÙ¨ ''=∂@Öˇ#· —— ã¨fi~åÅ#∞,
Ñ¨^Œ |O^è•Å∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#"å\˜x HõeÑ≤ XˆH™êi K«^Œ==Åã≤OkQÍ "å~°∞
<å‰õΩ ã¨ÅÇ¨ WKåÛ~°∞. WÖÏ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ KåÖÏHÍÅO „Ñ¨Ü∞« uflOKå#∞.
J~Ú`Õ, Jk KåÖÏ Hõ+Oì¨ JxÑ≤OzOk. ã¨fi~åÅ ã¨=Ú^•Ü«∂xfl K«k"ÕO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« uflOKå#∞. J~Ú`Õ, P Ñ¨x KÕÜ∞« ÖËHáõ ÈÜ«∂#∞. XHÀ¯=∂~°∞ XHÀ¯
ã¨fi~åxfl =∂„`«"∞Õ K«∂_»QeÆ Qˆ "å_çx. XHõ ~ÀA# <Õ#∞ XHõ ã¨fi~° ã¨=Ú^•Ü«∞O
`åÅ∂‰õÄ <åÅ∞QÆ∞ Ñ‘iîHõÅ∞ K«^Œ∞=Ù`«∞<åfl#∞. JÑ¨C_»∞ XHõ q+¨Ü«∂xfl
QÆ∞iÎOKå#∞. Jk <å‰õΩ Pâ◊Û~åºxfl, P#O^•xfl HõeyOzOk. <Õ#∞ KåÖÏ
`«~K° ∞« QÍ Ñ¨Å∞ ã¨fi~åÅ#∞ XˆH=∂~°∞ K«∂_»QÅÆ ∞QÆ∞`«∞<åfl#∞. H˘xfl™ê~°∞¡ ã¨fi~åÅ
ã¨=Ú^•Ü«∞O U=∞O`« ^ŒQ~æÆ ° ^ŒQ~æÆ Q° Í ÖË‰Ωõ <åfl <Õ#∞ "å\˜ ã¨~o° x XˆH=∂~°∞
K«∂_»QÅÆ ∞QÆ∞`«∞<åfl#∞. Jk "å\˜x K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ KÕ¿ã „Ñ¨Ü∞« `«flO `åÅ∂‰õÄ
q+¨Ü∞« O HÍ^Œ∞. <Õ#∞ KåÖÏ =∂=¸Å∞QÍ "å\˜x K«∂_»QeÆ QÍ#∞. J=hfl
JHõ¯_»<Õ =Ù<åfl~Ú. <Õ#∞ WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ "å\˜x K«∂_»ÖHË áõ ÈÜ«∂#∞. WÑ¨C_»∞
K«∂_»QÅÆ ∞QÆ∞`«∞<åfl#∞. UO [iyOk?
<å PO^Àà◊# `«Q@ æÆ O=Å# „Ñ¨H¯õ #=Ù#fl"å\˜x K«∂_»QÅÆ <å â◊HÎ̃
ÃÑiyO^Œx – <Õ#∞ XˆH=∂~°∞ Ñ¨Å∞ q+¨Ü∂« Å#∞ K«∂_»QÅÆ ∞QÆ∞`«∞<åfl#x
QÆ∞iÎOKå#∞. <Õ#∞ K«∂_»QeÆ y#, ÖË^• „â◊^úŒ ÃÑ@ìQeÆ y# q+¨Ü∂« Å Ñïkèx
PO^Àà◊ # , Éè í Ü « ∞ O, L„kHõ Î ` « |Ç¨ ï âß ‰õ Ω kOz"Õ â ß~Ú. D
‰õΩkOz"ÕÜ∞« |_»@O ZHõ¯_» [~°∞QÆ∞`«∞O^Œ<kÕ <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. HõO\˜Ö’<å,
HõO\˜ QÆ∞_»∞¤Ö’<å, ÖË^• Jk HõO\˜ `åÅ∂‰õΩ #~°O #∞Oz "≥∞^Œ_»∞‰õΩ
ÑÖÑ¨|_Õ ã¨=∂Kå~°ÑÙ¨ ™ê÷~Ú, ãÖH˜+¡ `ì¨ `« À U"≥∞<ÿ å ãÖ|O^èOŒ Hõey=ÙO^•,
ÖË^• D ã¨=∂Kå~°OÖ’ ZO`« ÉèÏQÍxfl "≥∞^Œ_∞» „QÆÇÏ¨ } â◊HQÎ˜ Í =∂~°ÛQÆÅ^Œ<Õ
^•x`À nxH˜ U"≥∞<ÿ å ãÖ|O^èOŒ =ÙO^• J<Õq ‰õÄ_® <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞.
J~Ú`Õ, ÃÑiyáÈ`À#fl PO^Àà◊# P Ñïkèx ‰õΩkOz"ÕÜ∞« QÆÅ^Œx =∂„`«O
K≥ÑÊ¨ \ÏxH˜ `«y#O`« P^è•~°O =ÙO^ŒxÑ≤™ÈÎOk.
„H©_Å» QÆ∞iOz „"åã¨∂Î *Ï~ü˚ eÜ≥∂<å~ü¤ ''ˆHO„nHõ$`«——, ''qˆHO„nHõ$`«——
^Œ$+¨μìÅ∞QÍ `å#∞ Ñ≤eKÕ"å\˜=∞^èŒº XHõ =ÚYº"≥∞ÿ# `Õ_®#∞ `≥eáê_»∞.
ã¨∂HõΔ ‡^Œi≈x #∞Oz, ÖË^• >ˇe™È¯Ñπ #∞Oz K«∂¿ã@Ñ¨C_»∞, ÖË^• =∞#O
H˘@ì_®xH˜ „Ñ¨Ü∞« ufl™ÈÎ#fl |Oux K«∂¿ã@Ñ¨C_»∞ =∞#O Hˆ O„nHõ$`« ^Œ$+≤xì
LÑ¨Ü∂≥ y™êÎO. WHõ =∞# ^Œ$+≤ì ÑïkèÖ’x KåÖÏ ÉèÏQÆOÖ’ UO [~°∞QÆ∞`«∞O^À
K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ =∞#O qˆHO„nHõ$`« ^Œ$+≤xì qxÜ≥∂y™êÎO. nxH˜ `å~å¯}"Õ∞
ÉÏÃã¯\ò ÉÏÖò P_Õ „H©_®HÍ~°∞_»∞ (eÜ≥∂<å~ü¤ ¿Ñ~˘¯#fl L^•Ç¨Ï~°}) D
„H©_®HÍ~°∞_»∞ HÀ~°∞Öì ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl^•xx "≥Ú`åÎxfl XˆH™êi K«∂_»QÅÆ _»∞.
JÖÏˆQ Ñ¶Ù¨ \òÉÏÖò P@Ö’ |Oux `«O`À#fl „H©_®HÍ~°∞_»∞ ‰õÄ_® ^•xx
JO^Œ∞HÀQÆÅ `«# [@∞ìÖ’x "å~°O^Œix XˆH=∂~°∞ K«∂_»QÅÆ _»∞. WÖÏ, D
„H©_®HÍ~°∞Å∞ `«=∞ [@∞ìÖ’x "åix q_çq_çQÍHÍHõ, XˆH=∂~°∞ K«∂_»QÅÆ ~°∞.
F. *ˇ. ã≤"∞£ ã¨<#£ ∞, KåÖÏ =∞Ok P@ã¨Å÷ OÖ’ JO`« J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ „ÑüÉèí
ZÖÏ K«∂Ñ¨QÅÆ ∞QÆ∞`«∞<åfl=x J_çQÍ~°∞. KåÖÏ=∞Ok J`«∞º`«=Î ∞ „H©_®HÍ~°∞Å
ÖÏQÍ<Õ PÜ«∞# ‰õÄ_® D „Ñ¨âfl◊ ‰õΩ, `«#‰õΩ ["å|∞ `≥eÜ«∞^Œx K≥áêÊ_»∞.
`å#∞ =∂=¸Å∞QÍ<Õ "≥Ú`«OÎ „H©_®ã¨Ö÷ Ïxfl K«∂™êÎ#x, `«# HÀãÖ =∂~°Oæ
"Õã≤ ÃÑ\ì̃#@∞¡QÍ `«#‰õΩ Hõ#Ñ¨_∞» `«∞O^Œx J`«#∞ K≥áêÊ_»∞.
Xˆ H =∂~° ∞ KåÖÏ ã¨ = ∂Kå~åxfl "≥ ∞ ^Œ _ » ∞ Ö’H˜ fã¨ ∞ H˘x
qxÜ≥∂yOK«∞HÀQÆÅ D ™ê=∞~°º÷ O qã¨Î $`« J~°O÷ Ö’ `≥eq `Õ@Å `åÅ∂‰õΩ
J`«ºO`« ÃÑ^ŒÌ ã¨∂zHõQÍ <å‰õΩ QÀK«i™ÈÎOk. JO^Œ∞KÕ`<« Õ ÉÏÃã¯\ò ÉÏÖò
„H©_®HÍ~°∞Å QÆ∞iOz XHõ ã¨^ãŒ ∞¨ ûÖ’ XHõ~∞° J=¿ÇÏà◊#QÍ "åºMÏºxOz#Ñ¨C_»∞
<Õ#∞ HÍ^Œx ["å|∞ K≥áêÊ#∞. ã¨Q@ Æ ∞ Ñ≤.ÃÇÏKü._ç. näãã≤ #π ∞ „"åÜ«∞_»OHõO>Ë
ÉÏÃã¯\ò ÉÏÖò P@ ÉÏQÍ P_ÕO^Œ∞‰õΩ x["≥∞ÿ# `≥eq`Õ@Å∞ |Ç¨ïâß
Z‰õΩ¯=QÍ HÍ"åÅx <Õ#∞ K≥áêÊ#∞. <å D ["å|∞‰õΩ aè#fl „Ñüã¨ÊO^Œ#Å∞
=KåÛ~Ú.
PO^Àà◊##∞ ÖË^• "åº‰õΩÅ`«#∞ HÀ~°∞‰õΩ#fl `«_=» ÙQÍ<Õ ÃÑOK«_®xH˜
`«yOæ K«_®xH˜ QÆ#∞Hõ =∞#O =∂~åæxfl Hõ#∞H˘¯x, ^•xx `«H} Δõ O JOK«<å
"ÕÜ∞« QÆey`Õ "åº‰õΩÅ`«‰Ωõ Ö’<≥#· Ñ¨C_»∞ =∞# ™ê=^è•#`« ÉÏQÍ `«yáæ È`«∞O^Œx
x~°∂Ñ≤OK«QÅÆ „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ∞ KÕÜÚ≥ K«∞Û. Uk U"≥∞<ÿ å, ãÖw`« ™ê^è#Œ Ö’
K«^=Œ _®xfl QÆ∞iOz "åº‰õΩÅ`« `«y`æ Õ <å ™ê=^è•#`« ÃÑ~°∞QÆ∞`ÀO^Œx <å‰õΩ
J~°O÷ J~ÚºOk.
<å KÕ`∞« Å∞ "å~Ú™ÈÎ#fl ã¨fi~åÅ `«~∞° "åu "å\˜x ÃÑH· ˜ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ
<å K«∂Ñ¨Ù#∞ Hõ^áŒ êÅx ‰õÄ_® <å ãÖw`« q∞„`«∞Å∞ <å`À K≥¿ÑÊ"å~°∞.
JK«∞ÛÖ’x JHõ~Δ åÅx aQÆ~æ Q° Í K«^∞Œ =Ù`«∞#flÑ¨C_»∞ <Õ#∞ D Ñ¨x `ÕeHõQÍ
KÕÜ∞« QÆeQˆ "å_çx. <å Hõà√◊ § ZÑ¨C_»∂ <å Q˘O`«∞Hõ K«^∞Œ =Ù`«∞#fl ^•xHõO>Ë
=ÚO^Œ∞Hˆ ™êˆQq. J~Ú`Õ, <Õ#∞ JK«∞Û JHõ~Δ åÅÖ’ `ÕeHõQÍ KÕÜ∞« QÆey#
D Ñ¨xx ãÖw`« ã¨fi~åÅ q+¨Ü∞« OÖ’ KÕÜ∞« ÖËHáõ ÈÜ«∂#∞.
nxH˜ ~Ô O_»∞ HÍ~°}ÏÅ∞ =Ù<åfl~Ú. g\˜Ö’ XHõ\˜ ÃÑH· ˜ ã¨Ê+ì̈OQÍ
Hõ#Ñ¨_kÕ . ~Ô O_»=k H˘OK≥O xQÆ∂_èO» QÍ =ÙO_Õk. ÃÑH· ˜ ã¨Ê+ì̈OQÍ Hõ#Ñ¨_Õ
HÍ~°}O Uq∞@O>Ë – <Õ#∞ ã¨fi~åxfl "å~ÚOz# „Ñü™êi <å "≥∞^Œ_∞» Ö’x
Láê^è•ºÜ«Ú_»∞, ÖË^• `«ÑC¨ Å∞ ãïk^Õ"Ì å_»∞ WÖÏ J<Õ"å_»∞. ''Jk ãÔ̈~#·
ã¨fi~°"∞Õ #x h‰õΩ YzÛ`«OQÍ `≥Å∞™ê?—— =∞~À =∂@Ö’, <Õ#∞ P Hõ} Δ O
"å~ÚOz# ã¨fi~°O QÆ∞iOKÕ <Õ#∞ ZÑ¨C_»∞ PÖ’zã¨∞Î<åfl#∞. <Õ#∞
"å~ÚOK«É’ÜÕ∞ ã¨fi~°O QÆ∞iOz =ÚO^Œ∞QÍ PÖ’zOK«ÖHË áõ È`«∞<åfl#∞. <Õ#∞
ZÑ¨C_»∂ JÖÏ KÕã∞¨ <Î åfl<À QÆ=∞xOK«∞HÀQÆÅQÆ@O J<Õk D JÅ"å@∞#∞
PÑ≤"Õ¿ã Ñ¨^Œú`«∞Å#∞ <Õ~°∞ÛHÀ=@O ("å\˜ QÆ∞iOz <Õ#∞ WÑ¨C_»∞
„Ñ¨™êÎqOK«#∞) ‰õÄ_® =ÚYºO.
ãÖw`åxH˜ P=Å [~°∞QÆ∞`«∞#fl^•xx K«∂_»Háõ È~Ú<å <å KÕ`∞« Å∞
"å~Ú™ÈÎ#fl ã¨fi~åÅ#∞ ^•\˜ K«∂_»Háõ È~Ú# =ÚO^Œ∞QÍ<Õ K«∂_»QÅÆ QÆ@O
J<Õk <å‰õΩ KåÖÏ Hõ+Oì̈ QÍ Hõ#Ñ¨_Oç k. nxÖ’ H˘O`« ÉèÏQÆO "åº‰õΩÅ`«
`åÅ∂‰õΩk. Jk, <å "≥∞^Œ_∞» Ö’ ~Ô O_»∞ PÖ’K«#Å#∞ J™ê^èºŒ O KÕ™ÈÎOk.
"Õ~˘Hõ JOâ◊O ‰õÄ_® LOk. ^•xx <Õ#∞ H˘kÌ "å~åÅ „H˜Ò« =∂„`«"∞Õ
^•xfl QÆ∞iÎOKå#∞. Hõ+"ì¨ ∞≥ #ÿ ãÖw`«O `åÅ∂‰õΩ „H˘`«Î JOâßxfl K«k"Õ@Ñ¨C_»∞
<Õ#∞ "å~Ú™ÈÎ#fl ã¨fi~åxH˜ <å Hõà√◊ § JO\˜ÃÑ@∞ì‰Ωõ x LO_çáÈ`«∞<åflÜ«∞x
<Õ#∞ QÆ∞iÎOKå#∞. H˘kÌQÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ K≥·`«#ºÑ¨Ó~°fiHõOQÍ
„Ñ¨Ü∞« `«flO KÕâß#∞. J~Ú`Õ, Jk KåÖÏ Hõ+Oì¨ JxÑ≤OzOk. Jk <åÖ’
KåÖÏ "åº‰õΩÅ`«#∞, ÖË^• PO^Àà◊##∞ HõeyOzOk. nxx QÆ∞iOz# <å
PÖ’K«#Å#∞, ÉèÏ"åÅ#∞ <Õ#∞ ÑïjeOK«∞‰õΩ<åfl#∞. WHõ¯_» <å‰õΩ ~Ô O_»∞
q+¨Ü∂« Å∞ J~°O÷ JÜ«∂º~Ú. "≥Ú^Œ@QÍ, <Õ#∞ "å~Ú™ÈÎ#fl ã¨fi~°O #∞Oz
QÆ#Hõ <Õ#∞ ^Œ$+≤xì =∞o§¿ãÎ <Õ#∞ ^•xx =∞~°ÖÏ K«∂_»Ö#Ë ∞, ''^•i `«ÑÊ≤
áÈ`å#∞—— J<Õ ÉèÜ í ∞« O. <Õ#∞ ^•xfl Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ ãÖw`« áê~îO° "≥Ú`«OÎ
ÃÑH· ˜ "≥„~Ô uÎ#@∞¡ <å ^Œ$+≤xì „Ñ¨ãi¨ OKåÅ<Õk <å ÉèÜ í ∞« O.
ãÖw`« ã¨fi~°O ÃÑ#· ∞Oz <å Hõà§◊ #∞ =∞~°e¿ãÎ ^•xx <Õ#∞ =∞~°ÖÏ
Hõ#∞Q˘#ÖË#<Õ D ÉèÏ=# ##∞fl =∞~˘Hõ =∞iO`« qO`≥·#, =∞iO`«
Jã¨¿ÇÏ`«∞Hõ"∞≥ #ÿ PO^Àà◊#Ö’H˜ <≥\ Oì̃ k. P ã¨fi~°O "åãÎ̈"åxH˜ <å Hõà§◊
HÕ^Œ #∞Oz `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩáÈÜÕ∞O^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü«∞uflã¨∞Î#fl@∞¡ P PO^Àà◊#.
JO^Œ∞=Å#, =∞~À ~°HõOQÍ K≥áêÊÅO>Ë, <Õ#∞ QÆ#∞Hõ <å HõO\˜`À P
ã¨fi~åxfl HÍy`«OÃÑ· XHõKÀ@ QÆ∞zÛ =ÙOK«ÖHË áõ È`Õ Jk *ÏiáÈ`«∞O^Œ<Õ
ÉèÜ
í ∞« O. D ÉèÏ"åxfl Hõ#∞Q˘#flÑ¨C_»∞ <å‰õΩ Hõey# Jq∞`åâ◊Û~°ºO <å‰õΩ
aQÆ~æ Q° Í #=Ùfi#∞ `≥ÑÊ≤ OKÕkQÍ =ÙOk. J@∞=O\˜ q+¨Ü∂« xfl PÖ’zOK«@"Õ∞
ÑïÇ¨™êã¨Ê^ŒO! <Õ#∞ ^•xx Hõ#∞Q˘#flÑ¨C_»∞ á⁄Ok# Q˘Ñ¨Ê LÑ¨â=◊ ∞<åxfl,
P#O^•xfl, L^ÕfiQÍxfl QÆ∞iOz <Õ#∞ KåÖÏ PÖ’zOKå#∞ Jx K≥ÑÊ¨ QÆÅ#∞.
<Õ#∞ WÑ¨C_»∞ nxx QÆ∞iÎOz# `«~∞° "å`«, <å HõO\˜`À ã¨fi~åxfl HÍy`åxH˜
QÆ∞zÛ =ÙOKÕ „Ñ¨Ü∞« `åflxfl <Õ#∞ WÖÏ K≥ÑC¨ H˘<Õ"å_çx, ''HõOQÍˆ~q∂ ÖË^∞Œ ,
Jk Hˆ =ÅO HÍy`«OÃÑ· =Ù#fl ã≤~å =∂„`«"∞Õ , Jk Hõke "≥o§áÈÖË^∞Œ .—— D
q+¨Ü∞« O QÆ∞iOz ##∞fl <Õ#∞ x[OQÍ XÑ≤ÊOK«∞HÀQÆey# ™ê÷~ÚÖ’ <Õ#∞
ã¨fi~°OÃÑ#· ∞Oz <å Hõà§◊ #∞ =∞o§OK«∞HÀQÆeQˆ "å_çx. `«~∞° "å`« J=ã¨~"° ∞≥ `ÿ Õ
=∞~°ÖÏ "≥#Hõ‰Ωõ "≥o§<Õ#∞ P ã¨fi~åxfl =ke "Õã#≤ KÀ@<Õ <Õ#∞ ^•xx
Hõ#∞Q˘#QÆeˆQ"å_çx. JO>Ë, <Õ#∞ <å ^Œ$+≤ìx KåÖÏ qã¨Î $`« ÖË^•
qˆ H O„nHõ $ `« Ñ ¨ ~ ° K « ∞ HÀQÆ e ˆ Q "å_ç x . JÑ¨ C _» Ñ ¨ C _» ∞ <Õ # ∞ XHõ Ñ¨ x x
KÕÜ«∞QÆeˆQ"å_çx. QÆ`« ~å„u _Àfi~åH± ~°zOz# ''J"≥∞iHõ<£—— ÃÑ· Ñ¨x
KÕã∞¨ #Î flÑ¨Ù_»∞ ^•xx KÕâß#∞. "åãÎ̈"åxH˜, H˘kÌ HÍÅO „H˜Ò« ‰õÄ_® JÖÏ
KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ ™êÇ¨Ïã≤OKÕ"å_çx HÍ^Œ∞, ÖË^• JÖÏ KÕÜ∞« QÆeQˆ "å_çx
‰õÄ_® HÍ^Œ∞. ÃÑH· ˜ Jhfl XˆH ~°HOõ QÍ Hõ#Ñ¨_∞» `À#fl ã¨fi~åÅ#∞ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ
K«∂ã¨∂Î <Õ#∞ "å\˜ z=i =~°‰õΩ J@∞ `«~°∞"å`« =KÕÛ ã¨fi~åÅ#∞
K«∂_»QeÆ QÍ#∞. JÖÏ KÕã∞¨ OÎ _»QÍ <Õ#∞ HÍãÎ̈O`« iã¨∞¯#∞ fã¨∞‰õΩO@∞<åfl#x
<Õ#∞ ÉèÏqOKå#∞. J~Ú`Õ, Jk <å‰õΩ Ñ¨x KÕãO≤ k. <Õ#∞ "å~Ú™ÈÎ#fl
"≥∞Å¡<#·≥ "ÕQOÆ Ö’ <Õ#∞ "åãÎ̈"åxH˜ XHõ q+¨Ü∂« xfl =∂„`«"∞Õ "å~ÚOz,
`«~∞° "åu =∂„`«"∞Õ J@∞ `«~∞° "åu ã¨fi~åxfl K«∂_»QeÆ Qˆ "å_çx.
ã¨=∞~°÷=O`«OQÍ JK«∞ÛÖ’x ^•xx K«^Œ=ÖËx"å~°∞ YzÛ`«OQÍ
W@∞=O\˜ ÉèÏ"å<Õfl Hõey =ÙO\Ï~°x x~°∂Ñ≤OKÕO^Œ∞Hˆ <Õ#∞ D q+¨Ü∂« Å∞
JxflO\˜x ¿Ñ~˘¯<åfl#∞. "å~°∞ K«^∞Œ =Ù`«∞#fl =∂@ÃÑ#· ∞Oz QÆ#∞Hõ, ÖË^•
JHõ~Δ O° ÃÑ#· ∞Oz J~Ú<å ^Œ$+≤xì =∞~°e¿ãÎ Jk "åi HõO\˜ „HÕk #∞Oz
*Ïi áÈ`« ∞ O^Œ < Õ k W@∞=O\˜ "åi Éè Ï =#. Jk K« ^ Œ ∞ =Ù`« ∞ #fl
HÍy`«OÃÑ#· ∞Oz áêiáÈ`«∞O^Œ<Õ ÉèÜ í ∞« O. WHõ =∞~°ÖÏ ^•xx uiy `å=Ú
ZÑ¨Ê\˜H˜ Hõ#∞Q˘#ÖË=∞<Õ ÉèíÜ«∞O. W`«~°∞Å =ÚO^Œ∞ aQÆæ~°QÍ K«k"ÕÖÏ
KÕÜ∞« |_ç# Ñ≤ÅÅ¡ ∞, `å=Ú K«^∞Œ =Ù`«∞#fl ^•iÖ’ ^•i `«ÑÊ≤ áÈ~Ú#Ñ¨C_»∞,
W`« ~ ° Ñ≤ Å ¡ Å ∞ Láê^è • ºÜ« Ú Å∞ xOkOz#Ñ¨ Ù _» ∞ ÖË ^ • f„=OQÍ
P@Ñ¨ \ ˜ ì O z#Ñ¨ Ù _» ∞ ã¨ O ^Œ ~ ° ƒ ù O Ö’ D Éè Ï "åÅ∞ =∞iO`« f„=OQÍ
=ÙO_»=K«∞Û#∞.
J^Õ ãÖw`«O iHÍ~°∞¤ KÕÜ∞« |_ç# HÍºÃã@∞ìx qO@∞#flÑ¨C_Õ <å
ÃãÖ’¡ ãÖw`åxfl K«^Œ=_»O <å‰õΩ ÉÏQÍ JÅ"å@∞. HÍºÃã\ò #∞O_ç
q#Ñ¨_∞» `À#fl ã¨fi~°O #∞O_ç ^Œ$+≤xì =∞~°eOz, uiy =∞~°ÖÏ ^•xÃÑH· ˜
^Œ$+≤xì fã¨∞‰õΩ~å=_»O <Õ#∞ KÕÜ∞« QÆÅ#∞. W^Õ q^èOŒ QÍ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞
=∂=¸Å∞QÍ KÕ¿ã q^èOŒ QÍ Ñ¨ÙãÎ̈HOõ K«kq qxÑ≤OK«|_»∞`À#fl HÍºÃã\òx
qO@∂<Õ J^Õ Ñ¨ÙãÎ̈HÍxfl K«^=Œ _»O KÕÜ∞« QÆey`Õ Jk ÃÑ‰õΩ¯=∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
ÉÏQÍ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok (HÍºÃã@¡‰Ωõ Hõ$`«[`˝ Å« ∞).
`«e¡^ŒO„_»∞Å∞ `«=∞ z#flÑ≤Å¡Å#∞ ^ŒQÆæ~°QÍ Xà’§ ‰õÄ~ÀÛÉˇ@∞ìH˘
ÖË^• „Ñ¨Hõ¯<Õ ‰õÄ~ÀÛÉˇ@∞ìH˘x "åiH˜ ÃÑ^ŒÌQÍ K«kq qxÑ≤Oz#Ñ¨C_»∞
ã¨Ç¨Ï[OQÍ [iˆQ XHõ q+¨Ü«∞O W^Õ. Ñ≤Å¡Å∞ H˘O`«¿ãÑ¨\ ˜áê@∞
xã¨ û O^Õ Ç ¨ Ï OQÍ `å=Ú qO@∞#fl =∂@ÅÖ’x XHÀ¯ =∂@<Õ
J#∞ã¨ i OK« Q Æ Å ~° ∞ . J~Ú`Õ , W`« ~ ° ã¨ = ∞Ü« ∞ OÖ’ "åi Hõ à ◊ √ §
"≥`∞« ‰õΩÖÏ_»∞`å~Ú. "å~°∞ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ K«∂_»QÅÆ ~°∞. Jk ZO`«^∂Œ ~°OQÍ
LO^À K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ P Ñ¨Ó@ z=i =~°‰Ωõ ‰õÄ_® K«∂™êÎ~∞° . `«~∞° "å`«
"≥#∞Hõ‰Ωõ =∞~°e, `å=Ú JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ ZHõ¯_» L<åfl"≥∂ 'ãïQÍ— J^Õ
™ê÷<åxH˜ uiy ~åQÆÅ~°∞. D q^èŒOQÍ "å~°∞ `«=∞‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ
K«^=Œ _»O `åÅ∂‰õΩ XHõ „Ñ¨^•è # xÑ¨Ù}`«#∞ <Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°∞. KåÖÏ "åº‰õΩÅ`«
L#fl U Ñïã≤u÷ Ö’<≥<· å D xÑ¨Ù}`«#∞ "å~°∞ <Õ~∞° ÛHÀÖË~∞° .

=∂iÛ 5, 1961
ÃÑ^ŒQÌ Í K«^=Œ x Ñ≤ÅÅ¡ QÆ∞iOz H˘O^Œ~∞° WÖÏ JO\Ï~°∞, ''D Ñ≤ÅÅ¡ ∞ K«^=Œ ÖË~∞° .
ÖË^•, "å~°∞ `«=∞ "≥∞^Œà§◊ #∞ LÑ¨Ü∂≥ yOKÕ Ñ¨ûúŒ =Å# "å~°∞ K«^=Œ ~°∞.—— W`«~∞° Å∞
nxx YO_çã∂¨ Î WÖÏ JO\Ï~°∞, ''HÍ^Œ∞, "åi "≥∞^Œà√◊ § L#fl `«~Ç° ¨ =Å# =∂„`«"∞Õ
"å~°∞ K«^=Œ ~°∞.—— D "å^Œ# <å‰õΩ J"åãÎ̈qHõ"∞≥ #ÿ kQÍ#∞, x~°∞Ñ¨Ü∂≥ QÆH~õ "° ∞≥ #ÿ kQÍ#∞
Hõ#|_»∞`«∞Ok. =∞# "≥∞^Œà√◊ § Uq∞\˜,"å\˜x =∞#O ZÖÏ LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞‰õΩO\ÏO J<Õ
"å\˜=∞^èºŒ `Õ_® Hˆ =ÅO "åQÆ∞º^•úxH˜ =∂„`«"∞Õ Ñïq∞`«"∞≥ #ÿ k. Jk "åãÎ̈=O `åÅ∂‰õΩ
™ê÷~ÚÖ’ Jã≤`Î fi« OÖ’ ÖËx `Õ_®. "≥∞^Œ_∞» J<Õk XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ PÖ’zOKÕ Ü«∞O„`«O
HÍ^Œ∞. Jk =∞#Ö’x Z=fi~À, ÖË^• U^À =∞OzQÍ<À, ÖË^• K≥_∞» QÍ<À LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞‰õΩ<Õ
Ü«∞O„`«O HÍ^Œ∞.
Jk JÖÏ, Jk Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ k, |Ç¨ïâß ÉÏQÍ#∞, |Ç¨ïâß Jã¨=∞~°O÷ QÍ#∞
HÍ=K«∞Û. Jk XHõ™êi Ñ¨x KÕ¿ã Ñ¨ûúŒ =∞~À™êi Ñ¨x KÕ¿ã Ñ¨ûúŒ Ö’ KåÖÏ ^ŒQiæÆ
ãÖ|O^èOŒ Hõey LO@∞Ok.
ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’x |∞∞+¨μÅ∞, KåÖÏ ãÖ=`«û~åÅáê@∞ XHõ KÕ~Ú ÃÑH· ˜ ZuÎ,
ÖË^• XHõ HÍÅ∞ =OHõ~Q° Í ÖË^• HõêŒ Hõ ÖË‰Ωõ O_® XˆH ~°HOõ QÍ KåÖÏ ãÖ=`«û~åÅáê@∞
#∞OK«∞x LO\Ï~°x =∞#O qO@∞O\ÏO. H˘O`«HÍÅO `«~∞° "å`« P J=Ü«∞=O Ñ¨x
KÕÜ∞« ^Œ∞. nxH˜ HÍ~°}O Éè∫uHõ"∞≥ #ÿ ^•, ÖË^• P J=Ü«∞=O qxÜ≥∂yOK«|_ç# f~°∞H˜
ã¨ O |Okè O z#^• Jx "åkOK« _ » O Ö’ J~° ÷ O Uq∞ L#flk? P J=Ü« ∞ =O
qxÜ≥∂yOK«|_ç# f~°∞ P J=Ü«∞"åxfl ^•x `«~Ç° ¨ Ö’ `«Ü∂« ~°∞ KÕãO≤ k. JO>Ë, P
J=Ü«∞"åxfl =∞ˆ~ W`«~° ~°HOõ QÍ#∞ qxÜ≥∂yOK«∞HÀ gÅ∞HÍ^Œ∞. "≥∞^Œ_∞» q+¨Ü∞« OÖ’
‰õÄ_® |Ç¨ïâß W^Õ x[O. =∞#O ^•xx qxÜ≥∂yOKÕ f~°∞, |Ç¨ïâß =∞#O ^•xx
qxÜ≥∂yOK«QÅÆ f~°∞x x~°~‚ Úã¨∞OÎ k. n~°H… ÍÅOáê@∞ QÆ#∞Hõ =∞#O ^•xx ãïQÍ
qxÜ≥∂yOK«∞HÀ‰õΩO>Ë, WHõ J@∞ `«~°∞"å`« ^•xx ÉÏQÍ qxÜ≥∂yOK«∞HÀ=_»O
~å#∞~å#∞ =∞iO`« Hõ + ¨ ì ` « ~ ° O J=Ù`« ∞ Ok. JÖÏˆ Q =∞#O ^•xx ÉÏQÍ
qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩO>Ë, ^•xx =∞iO`« "≥∞~°∞QÍæ LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O WOHÍ
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO^Œ∞KÕ`« <Õ~∞° ÛHÀ=_»OÖ’x W|ƒO^Œ∞Å∞ "≥∞^Œ_∞» `åÅ∂‰õΩ ãïQÍ Ñ¨x
KÕÜ«∞HõáÈ=_»OÖ’ L#fl@∞¡ Hõ#|_»∞`«∞<åfl~Ú. Hõ#∞Hõ Jq Ñï+¨¯iOK«ÖËx=x
ÉèÏqOK«_O» Ö’ =∞#O J„Ñ¨=∞`«OÎ QÍ LO_®e. XHõ JOQÆOQÍ "≥∞^Œ_∞» KåÖÏ Z‰õΩ¯=
"≥ã¨∞Å∞ÉÏ@∞`«<åxfl, uiy HÀÅ∞HÀQÆÅ â◊‰õΩÎÅ#∞ Hõey =ÙO_»=K«∞Û#x =∞#O
QÆ∞iÎOK«QÆÅQÍe. XHõ~°HõOQÍ `å#∞ ™êkèOK«ÖËx^•xx "≥∞^Œ_»∞ =∞~À ~°HõOQÍ
™êkè O K« Q Æ Å QÆ = K« ∞ Û. "Õ ˆ ~ q^è Œ O QÍ K« ∂ ¿ãÎ Ñ≤ Å ¡ Å ∞ `« = ∞ "≥ ∞ ^Œ à ◊ § #∞ ã¨ i QÍ
LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞HÀÖË‰Ωõ O_® KÕÜ∞« _»O ^•fi~å =∞#O "åi "≥∞^Œà§◊ „Ñ¨Ü∂≥ [<åxfl U"Õ∞~°‰Ωõ
`«yãæ ∞¨ <Î åfl"≥∂ =∞#O QÆ∞iÎOKåe.
=∂iÛ 12, 1961
D ~ÀA# PO_ç <å`À ã¨∞n~°…"≥∞ÿ#, Hõ+ì̈`«~°"≥∞ÿ# ã¨=∞Ü«∂xfl QÆ_çáê_»∞.
`«∞^Œ‰Ωõ <Õ#∞ J`«xH˜ WzÛ# ã¨=∞ã¨º#∞ Ñï+¨¯iOKå_»∞. J~Ú`Õ J`«#∞ nx #∞Oz
Uq∞ <Õ~∞° Û‰õΩ<åfl_»<kÕ <å‰õΩ WÑ¨Ê\˜H© J~°O÷ HÍx q+¨Ü∞« "Õ∞. ÃÑ^ŒQÌ Í Ug∞ <Õ~∞° ÛHÀÖË^∞Œ .
<å‰õΩ Pã¨HHÎ̃ ~õ "° ∞≥ #ÿ ÖˇH¯õ Å‰õΩ ãÖ|OkèOz# ÅHõ} Δ ÏÅ QÆ∞iOz J`«#∞ Uq∞ J~°O÷
KÕã∞¨ HÀÖË^∞Œ . `å#∞ D QÆ}`˜ « ÖˇH¯õ KÕ¿ãO^Œ∞HÔ · "≥zÛOz# ã¨=∞Ü«∞O `åÅ∂‰õΩ Ñ¶e¨ `«OQÍ
J`«#∞ K«∂Ñ¨QeÆ yOk Ñ¨ÓiÎQÍ "≥Ñ· Å¨¶ ºO, x~åâ◊, "åº‰õΩÅ`«, L„kHõÅÎ `À‰õÄ_ç# ã¨∞n~°,…
ÉÏ^è•Hõ~° J#∞Éè=í O `åÅ∂‰õΩ *Ï˝ÑH¨ Íxfl =∂„`«"∞Õ . P ã¨=∞ã¨º#∞ ãïQÍ KÕÜ∞« _»O
Ñ¨ÓiÎ J~Ú# `«~∞° "å`« J`«_∞» ãÖ`«$Ñ≤xÎ ‰õÄ_® á⁄O^ŒÖHË áõ ÈÜ«∂_»∞. WHõ ^•xx
QÆ∞iOz ZO`« =∂„`«=Ú PÖ’zOK« #=ã¨~O° ÖËHáõ È=_»O =∂„`«"∞Õ J`«xH˜ LÑ¨âßOux
WzÛOk.
J`«_∞» `≥eq`«‰Ωõ ¯="å_»∞ HÍ^Œ∞. `«`~Î« á° ê@∞QÍ, "åº‰õΩÅ`«QÍ L#flÑ¨Ê\˜H© J`«#∞
H˘xfl q+¨Ü∂« Å QÆ∞iOz L`«∞ûHõ`« HõÅ"å_»∞. Ñ¨^∞Œ <≥#· `≥eq`Õ@Å∞, L`åûÇ¨ÏO, „QÆÇÏ¨ }â◊HÎ˜
HõÅ"å_»∞. `å#∞ „"å¿ã^•xÖ’ ÉÏQÍ TÇ¨â◊HÎ˜ QÆÅ"å_»∞. J~Ú`Õ, J`«_∞» x[OQÍ<Õ
ÉèÜ
í ∞« HõOÑ≤`∞« _çQÍ L<åfl_»∞. J`«x "≥∞^Œ_∞» XHõ PÖ’K«# #∞Oz "Õ~˘Hõ PÖ’K«#‰õΩ ÉÏQÍ
"≥∞Å¡QÍ Hõ^∞Œ Å∞`«∞#flk. nx=Å# P PÖ’K«#Å =∞^èºŒ ãÖ|O^èOŒ `≥yáÈ`«∞#flk. ^•x`À
J`«QÍ_»∞ QÆ}`˜ åxfl <Õ~∞° ÛHÀÖËHáõ È`«∞<åfl_»∞. J`«#∞ <Õ~∞° Û‰õΩ#fl^•xx J`«x *Ï˝ÑH¨ âõ H◊ Î˜
xÅÉˇ\ì˜ LOK«∞HÀÖËHáõ È`«∞Ok. nxH˜ „Ñ¨^•è # HÍ~°}O `«# *Ï˝ÑH¨ õ â◊HÃÎ˜ Ñ· P ÉÏÅ∞_çHˆ
qâßfiãÖ ÖËHáõ È=_»O. 9{7´16 Jx „Ñü ~ÀA J`«_∞» uiy =∞~°Å ÖˇH¯˜ OK«∞HÀ=Åã≤O^Õ.
ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë, Jk =∂~°Ö^Ë xŒ J`«xH˜ Ç¨g∞ Uq∞\˜? ÖË^•, `å#∞ KÕ™ÈÎ#fl J#O`«"∞≥ #ÿ
`«ÑC¨ ÅÖ’ =∞~À^•xx KÕÜ∞« ÖË^xŒ J`«xH˜ Ç¨g∞ Uq∞\˜? `«# PÖ’K«#ÅÖ’ ÃÑ‰õΩ¯ÉèÏQÆO
`«ÑC¨ QÍ ~°∞A=~Ú#Ñ¨C_»∞ `«# PÖ’K«#Å#∞ J`«#∞ U q^èOŒ QÍ qâ◊fiã≤OK«QÅÆ _»∞?
"≥Ñ· Å¨¶ ºO, x~°∞`åûÇ¨ÏO, ÉèÜ í ∞« O J<Õ LK«∞ÛÅÖ’ z‰õΩ¯‰õΩáÈ~Ú# J`«#∞ D
q+¨=ÅÜ«∞O #∞O_ç |Ü«∞@Ñ¨_»x Ñ¨HõΔOÖ’ Uq^èŒOQÍ#∞ "≥∞~°∞QÆ∞Ñ¨_»QÆÅ_»x <Õ#∞
J#∞HÀ=_»O ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ, D q+¨=ÅÜ«∞O #∞O_ç J`«#∞ ZÖÏ |Ü«∞@ Ñ¨_Q» ÅÆ _À
<å‰õΩ É’^èÑŒ _¨ @ » OÖË^∞Œ . nxHõO>Ë ^•~°∞}O Jã¨Å∞ "Õ∞=Ú, J`«x ÃÑ^ŒÅÌ ∞, J`«#∞ D
q+¨=ÅÜ«∞O #∞O_ç x[OQÍ |Ü«∞@Ñ¨_®Åx HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl=∂ J<Õ^Õ ãÖ^ÕÇ¨ ã¨Ê^ŒO.
D ÉÏÅ∞_»∞ ÉèÜ í ∞« „ÉèÏO`«∞_»∞QÍ LO_»_O» Hˆ =ÅO Ü«∂^Œ$zÛùHOõ HÍ^Œ∞. =∞#O J`«#∞
ÉèíÜ«∞Ñ¨_ÕÖÏ KÕâßO. Jk ‰õÄ_® `≥eã≤ `≥eã≤, L^ÕÌâ◊Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ KÕâßO. `«^•fi~å
J`«x „Ñ¨=~°Î##∞ `ÕeHõQÍ J^Œ∞Ñ¨Ù KÕÜ«∞QÆeˆQÖÏ J`«xx =∂~°∞Û‰õΩ<åflO. =∞#O
K≥ÑÊ≤ #^ŒÖÏ¡ J`«#∞ KÕ¿ãÖÏ `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ ‰õΩ<åflO.
ÉèÜ
í ∂« xfl "åº‰õΩÅ`«#∞ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ J^Œ∞Ñ¨Ù KÕ¿ã ™ê^è<Œ åÅ∞QÍ <Õ#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ
U"Õ∞~°‰Ωõ "å_»∞`«∞<åfl#<Õk QÆ∞iÎOK«_O» ##∞fl ÉèÜ í ∞« „ÉÏO`«∞_çx KÕã∞¨ OÎ k. <å `«~Q° uÆ
QÆkÖ’x Ñ≤ÅÅ¡ ∞ H˘O`«"∞Õ ~°‰Ωõ W`«~° `«~Q° `Æ ∞« ÅÖ’HõO>Ë `«‰Ωõ ¯= ÉèÜ í ∞« O`À L<åfl~°x,
ÖË^• W`«~° `«~Q° uÆ QÆ^∞Œ ÅÖ’x ÃÑ‰õΩ¯=∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ HõO>Ë `«‰Ωõ ¯= ÉèÜ í ∞« O HÕ^Œ L<åfl~°x
<Õ#∞ J#∞‰õΩO@∞<åfl#∞, ÖË^• HõhãÖ Ptã¨∞<Î åfl#∞. Ju `«‰Ωõ ¯= J^Œ∞Ñ¨Ù#∞, =uÎà§◊ #∞
LÑ¨Ü≥∂yOKÕO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ „Ñ¨Ü«∞uflã¨∞ÎO\Ï#∞. JÑ¨Ê\˜H© KÕÜ«∞=Åã≤# Ñ¨xx
KÕ Ü « ∞ =Åã≤ O ^Õ Q Í KÕ Ü « ∞ #=ã¨ ~ ° O ÖË ^ •? `« ~ ° Q Æ u QÆ k Ö’ "å~° ∞ KÕ Ü « ∞ _®xH˜
J#∞=∞uOKÕ^•xÃÑ· `«Ñ¨ÊxãïQÍ H˘xfl Ñïq∞`«∞Å∞O_®e. KÕÜ«∞=Åã≤# Ñ¨xx
KÕ~ÚOK«_®xH˜, „Ñ¨=~°#Î #∞ J^Œ∞Ñ¨Ù KÕÜ∞« _®xH˜ <Õ#∞ LÑ¨Ü∂≥ yOKÕ Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞ JOu=∞
Ñ¨sHõÖΔ ’ ÉèÜ
í ∞« OÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ #ç "Õ. Jk <å q+¨Ü∞« OÖ’#∂, ÖË^• áê~îâ° ßÅÖ’#∂,
ÖË^• `«=∞ `«e^¡ OŒ „_»∞Å q+¨Ü∞« OÖ’#∂ `«ÑC¨ KÕ™êÎ"∞Õ "≥∂#<Õ `åÅ∂‰õΩ ÉèÜ í ∞« O.
WHõ WÑ¨C_»∞ PO_ç QÆ∞iOz. J`«x ÉèÜ í ∂« Å∞ J`«xx Ñ¨Å∞ ~°HÍÅ x~å‡}Ï`«‡Hõ
PÖ’K«#Å∞, Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ∞« ÖËx "å_çQÍ KÕã"≤ ãÕ ∞¨ <Î åfl~Ú. XHõ „Ñ¨H¯õ , <Õ#∞ P ÉèÜ í ∂« Å#∞
áê~°„^ÀÖËO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞<Î åfl#∞. J~Ú`Õ, =∞~À „Ñ¨H¯õ , J`«#∞ KÕÜ∞« _®xH˜ W+¨Ñì _¨ x»
Ñ¨xx J`«xKÕ`« KÕ~ÚOKÕO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ U^À XHõ\ ˜ KÕÜ∂« e. <Õ#∞ KÕ¿ãk `«∞^Œ‰Ωõ XHõ
=~°ã„¨ Hõ=∞Ñ¨Ù tHõQΔ Í =∂„`«"∞Õ `ÕÅ∞`«∞Ok. <Õ#∞ J`«xÖ’ áê~°^ÀÅK«∂™ÈÎ#fl `«~Ç° ¨ ÉèÜ
í ∂« Å<Õ
D tHõÅΔ ∞ J`«xÖ’ ~ˆ HÔ uÎOK«QÅÆ =Ù. P ™ê÷~ÚÖ’ =∂„`«"∞Õ Jq ã¨=∞~°=÷ O`«OQÍ Ñ¨x
KÕã∞¨ <Î åfl~Ú. `å=Ú #Å∞QÆ∞`«∂, Éèií OKÕO^Œ∞‰õΩ JÅ"å@∞Ñ¨_¤» "åº‰õΩÅ`« `åÅ∂‰õΩ ÉèÏ~°O
#∞Oz |Ü«∞@Ñ¨_¤» Ñ≤ÅÅ¡ `åÅ∂‰õΩ „Ñ¨=~°#Î *ˇÅ· ∞ #∞Oz q_»∞^ŒÖ#·ˇ Mˇn· Å∞, qÑ¨=¡ OÖ’
q[Ü«∞O ™êkèOz#"å~°∂, J"≥∞iHÍÖ’x ÖˇH¯õ ÖË#xfl ™êO„Ñ¨^•Ü«∂Å HÕ^Œ L#fl z#fl
Ñ¨@}ì OÖ’x "åºáê~°ã∞¨ ÅÎ ∞ WÖÏ „Ñ¨fÉèÏ~°O #∞Oz |Ü«∞@Ñ¨_¤» W`«~° =∞#∞+¨μºÅÖÏQÍ<Õ
LO@∞Ok. "å~°∞ ÖˇH¯õ ÖËx`«#O`À „Ñ¨=iÎã∂¨ ,Î ^è~·≥ åºxfl Ñ¨ÙOAH˘x Jã¨=∞O[ãÖQÍ
=º=Ç¨Ïi™êÎ~∞° . `«=∞#∞ WO`«HÍÅO W|ƒOkÃÑ\˜#ì ÃÑ^ŒÅÌ ‰õΩ W|ƒOkx HõeyOKÕO^Œ∞‰õΩ
‰õÄ_® H˘kÌHÍÅOáê@∞ „Ñ¨Ü«∞uflOK«=K«∞Û. ^•x`À, J`«xx ãïQÍ LOKÕO^Œ∞‰õΩ,
áê~îâ° ßÅ#∞, J`«x `«e^ŒO„_»∞Å#∞ ãÖ`«$Ñ≤ÑÎ i¨ KÕO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ =∞~°Å J`«xx ÉèÜ
í ∞« „ÉèÏO`«∞_çx
KÕÜ∞« =Åã≤ =ã¨∞OÎ k. <Õ#∞ XHõKuÕ `À J`«xH˜ WzÛ# q=ÚH˜xÎ ^Œi^•Ñ¨Ù "≥#∞"≥O@<Õ
=∞~ÀKÕu`À "≥#∞Hõ‰Ωõ fã≤"ãÕ ∞¨ ‰õΩO\Ï#∞.
nx=Å# LÑ¨Ü∂≥ QÆO U"≥∞<ÿ å LO^•?

Jã¨Öˇ·#
<Õ~°∞ÛHÀ=_»O

U„Ñ≤Öò 22, 1958
QÆ}`˜ « Hõq∞\©H˜ "≥∞"≥∂ : KÕã∞¨ #Î fl ^•x J~°"÷ ∞Õ q∞\’ PÖ’zOK«=Åã≤OkQÍ
"Õ∞=Ú WHõ¯_» Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ K≥|∞`å=Ú. ãÔ̈~#· ["å|∞#∞ ~å|>ËOì ^Œ∞‰õΩ Wk YzÛ`«"∞≥ #ÿ
=∂~°æ=∞x "Õ∞=Ú K≥|∞`å=Ú. J~Ú`Õ, nxH˜ aè#flOQÍ „áê^äŒq∞Hõ ™ê÷~Ú QÆ}˜`«O
xO_® LO_Õ "≥·z„`«∞Å∞, "≥·~°∞^è•ºÅÖ’ XHõ^•xH˜ |Ç¨ïâß Wk ^•i fÜ«∞=K«∞Û.
J@∞=O\˜ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ <åÖÏˆQ PÖ’zOKÕ q^•ºi÷, ''FÇπÏ, =∞Ozk. <Õ#∞ "å~°∞
K≥Ñ≤ÊOk =∂„`«"Õ∞ KÕ™êÎ#∞. ^•xx QÆ∞iOz PO^Àà◊# K≥O^Œ#∞,—— J#∞‰õΩO\Ï_»∞.
J`«QÍ_»∞ `«~K° ∞« QÍ Z@∞=O\˜ W|ƒOk ÖË‰Ωõ O_® =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆQÅÆ _»∞. J~Ú`Õ,
`å#∞ KÕã∞¨ #Î fl^•xx QÆ∞iOz Ö’`«∞QÍ PÖ’zOKÕ ÉÏÅ∞_»∞ z‰õΩ¯Ö’ Ñ¨_=» K«∞Û. ^•x#∞Oz
J`«_»∞ ã¨fiÜ«∞OQÍQÍx ÖË^• J`«x Láê^è•ºÜ«Ú_ç ™êÜ«∞O`ÀQÍx q=Ú‰õΩÎ_»∞
HÍÖËHõáÈ=K«∞Û.
JOÔHÅÖ’x aè<åflÅ`À ZÖÏ qÉèílOKåÖ’ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ S^Œ=
`«~Q° uÆ Ö’x XHõ |$O^ŒO q^•º~°∞Å÷ ∞ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞<Î åfl~°∞. "åiH˜, ''6 ãÖYº#∞ 1/2`À
ÉèÏQÆÇ¨ ~°O—— ã¨=∞ã¨º WKåÛ#∞. Jk ZÖÏ KÕÜ∂« Ö’ "å~°∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ Hõ#∞HÀ¯=Åã≤
LOk. ÉèÏQÆÇ¨~°O `åÅ∂‰õΩ áê~î°âßÅ JkèHÍiHõ x~°fiK«#O P Ñ≤Å¡Å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞.
JO>Ë, ''8x 4`À ÉèÏy¿ã—Î — JO>Ë, ''8Ö’ Zxfl 4Å∞ L<åfl~Ú?—— J<Õk, ÖË^• ''8x
QÆ#∞Hõ 4 ã¨=∂# ÉèÏQÍÅ∞QÍ q_»Q˘_ç`Õ, XHÀ¯ ÉèÏQÆOÖ’ Zxfl LO\Ï~Ú?—— J<Õ
Ñ¨ûúŒ . |$O^ŒOÖ’x Z‰õΩ¯==∞Ok D ã¨=∞ã¨º‰õΩ qÉèlí OK«_O» `åÅ∂‰õΩ "≥Ú^Œ\ ˜ J~å÷xfl
J#fi~ÚOKå~°∞. ^•xfl "å~°∞, ''6 ãÖYºÖ’ Zxfl 1/2Å∞ =Ù<åfl~Ú?——QÍ fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
^•x`À ["å|∞ 12 J<åfl~°∞. J~Ú`Õ, aè<åflÅ#∞ ÃÇÏK«Û"ÕÜ∞« _»OÖ’ H˘kÌ ~ÀAÅ
„H˜`"« ∞Õ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ PÖ’K«#Å∞ KÕã#≤ W~°∞=Ù~°∞ ÉÏeHõÅ∞ qÉè[í #‰õΩ ãÖ|OkèOz#
~Ô O_»= Ñ¨ûúŒ x J=∞Å∞ÑïKÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOKå~°∞. "å~°∞ `«=∞#∞ `å=Ú D q^èOŒ QÍ
„Ñ¨tflOK«∞‰õΩ<åfl~°∞: ''6#∞ QÆ#Hõ q∂~°∞ ã¨QÍÅ∞QÍ qÉèlí ¿ã,Î "å\˜Ö’x „Ñüã¨QOÆ ZO`«
ÃÑ^ŒkÌ QÍ LO@∞Ok?—— ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ, "åiH˜ 3 J<Õ ["å|∞ =zÛOk.
"åik =∞Oz PÖ’K«<å ã¨~o° . HÍx <å PÖ’K«#Ö’x Ö’ÑÖ=Å¡ "å~°∞
W|ƒOkÖ’ Ñ¨_®¤~°∞. qÉèí[#‰õΩQÆÅ Ô~O_»∞ J~å÷ÅÖ’ Ô~O_»=k D ã¨=∞ã¨º‰õΩ
J#fi~ÚOK«^Œx <Õ#∞ "åiH˜ K≥Ñ¨ÊÖË^Œ∞. "åã¨Î"åxH˜ P Ñ¨^Œúu aè#flO`À qÉèílOKÕ
q+¨Ü∞« OÖ’ J~°~÷ Ç° Ï≤ `«"∞Õ . <Õ#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ D q+¨Ü∂« xfl QÆ∞iÎOK«Háõ È=_»O=Å¡ "åiH˜
K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ . <Õ#∞ XHõ x|O^è#Œ WKåÛ#∞ Hõ#Hõ ^•xH˜ `«ÑÊ¨ xãïQÍ U^À J~°O÷ LO^Œx
"å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. JO^Œ∞=Å¡ `«=∞‰õΩ J~°÷=∞ÜÕ∞º XˆH XHõ Ñ¨^ŒúuÖ’ ^•xfl "≥∞e
uÑ¨C‰õΩ<åfl~°∞. ã¨QÆO ÉèÏQÆOQÍ qÉèílOK«|_Õ P~°∞ JO>Ë XˆH J~°÷O ã¨QÍÅ∞QÍ
qÉèlí OK«|_ç# P~°∞ J<Õ.
ÉèÏ+¨ <Õ#∞ ãïQÍ LÑ¨Ü≥∂yOK«HõáÈ=_»O "åi á⁄~°áê@∞ J=QÍÇ¨Ï#‰õΩ
=∞iO`« |ÖÏxfl KÕ‰Äõ iÛOk. KåÖÏ =∞Ok ÖÏQÍ<Õ, <Õ#∞ ‰õÄ_® ''qÉèlí OK«_O» —— J<Õ
=∂@#∞ `«~K° ∞« QÍ ^•x QÆ}`˜ « ãÖ|Okè`« J~å÷xH˜ "å_»∞`å#∞. =∞#O WÖÏ JO\Ï=Ú:
'ÃÑ—· x <åÅ∞QÆ∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèlí OK«O_ç.—— "åãÎ̈"åxH˜ =∞#O KÕÜ∞« ^ŒÅK«∞‰õΩOk ''ÃÑ—· —
`åÅ∂‰õΩ Hˆ O„^ŒO #∞Oz ~Ô O_»∞ xÅ∞"≥#· ÉèÏQÍÅ#∞ KÕÜ∞« _»O. =∞#O WÖÏ K≥|∞`åO,
''XHõ ~ˆ Y#∞ ~Ô O_»∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèlí OK«O_ç.—— "åãÎ̈"åxH˜ =∞#O K≥ÑÊ¨ ^ŒÅK«∞‰õΩ#flk
P ~ˆ Y `åÅ∂‰õΩ Hˆ O„^Œ aO^Œ∞=Ù#∞ Hõ#∞Q˘#=∞x. XHõ ^•xfl ã¨QOÆ Ö’H˜ qÉèlí OK«_O»
QÆ∞iOz =∞#O =∂\Ï¡_∞» `åO. J~Ú`Õ, ^•xfl ~Ô O_»∞QÍ qÉèlí OK«_O» QÆ∞iOz =∂\Ï¡__» O»
=∞iO`« ã¨~Ô #· k. D HÍ~°}ÏÅxflO\˜ ^Œ$ëêì º D ÉÏeHõÅ∞ 6#∞ 1/2`À qÉèlí OK«_O»
JO>Ë, ^•xx ~Ô O_»∞ ã¨QÍÅ∞QÍ, ÖË^• ~Ô O_»∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèlí OK«_O» J#∞HÀ=_»O
ã¨Ç¨Ï[O.
XHõ ã¨=∞~°∞_÷ #·≥ ÉÏÅ∞_»∞ `«#‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ "åi QÆO^Œ~Q° ÀàÏxfl =∞iO`«
ÃÑOKå_»∞. `«~Q° uÆ P~°OÉèOí Ö’ J`«#∞ É’~°∞Ã¤ Ñ· ã¨=∞ã¨º J_»∞QÆ∞`«∞#flk 6Ö’ Zxfl 1/
2Å∞ L<åflÜ«∞<Õk Jx q=iOKå_»∞. WHõ `«~∞° "å`« =∞Oz ~ˆ MÏ z„`«O`À ["å|∞ 12
Jx K«∂áê_»∞. `«~∞° "å`« J`«#∞ XHõ á⁄~°áê@∞#∞ KÕâß_»∞. P á⁄~°áê@∞ ÃÑ^ŒÅÌ ∞
‰õÄ_® `ÕeQÍæ K≥¿ÑÊ^Õ J`«#∞ WÖÏ K≥áêÊ_»∞, ''Ñ¨<fl≥ O_»∞ Uq∞\˜?—— `«~∞° "å`«, XHõ¯
Hõ}
Δ O áê@∞ PÖ’zOz J`«#∞, ''Ñ¨<fl≥ O_»∞ ã¨QÍÅ∞—— Jx ["å|∞ WKåÛ_»∞. É’~°∞Ã¤ Ñ·
12/2 Jx „"åâß_»∞. HÍ¿ãÑ¨\ Ö˜ ’<Õ J`«#∞ `«# á⁄~°áê@∞x QÆ∞iÎOKå_»∞. ^•xx
ãïk^Œ∞‰Ì Ωõ <åfl_»∞. J~Ú`Õ, D ["å|∞ HÍã¨Î PÅã¨ºOQÍ ~å=_»O =Å# P ÉÏeHõÅ∞
ÖˇH¯õ #∞ `«ÑC¨ QÍ KÕâß~°∞. "å~°∞, |$O^ŒOÖ’x XHõ „Ñ¨^•è # ã¨É∞íè º_»∞ É’~°∞¤ =^Œ‰Ì Ωõ "≥o§
qÉè[í # `åÅ∂‰õΩ =∞~À J~å÷xfl LÑ¨Ü∂≥ yOK«_O» K«∂âß~°∞. J`«#∞ 6#∞ QÆ#Hõ 1/2`À
qÉèlí ¿ãÎ 12/2 J=Ù`«∞O^Œx, JO>Ë 6 J=Ù`«∞O^Œx K«∂áê_»∞. D ["å|∞ L`«Î K≥`Î«
QÆ#∞Hõ, P ÉÏeHõÅ∞ `«=∞ ã¨fiO`« ["åÉË ãÔ̈~#· ^Œx =∞iO`«QÍ qâ◊fiã≤OKå~°∞.
"å~°∞ ZHõ¯_» `«ÑC¨ KÕâß~À P ÉÏeHõÅ‰õΩ K«∂¿ÑO^Œ∞‰õΩ W`«~° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ qÑ¶Å¨
„Ñ¨Ü∞« `«flO KÕâß~°∞. J_»qÖ’ ^•i `«ÑÊ≤ áÈ~Ú# =∞x+≤x ~°HOΔ˜ KÕO^Œ∞‰õΩQÍ#∞, =ÚO^Œ∞QÍ
q∂~°∞ J`«#∞ L#fl ™ê÷<åxH˜ "≥àÏ§e. D ÉÏeHõÅ∞ L#fl ™ê÷<åxH˜ W`«~° Ñ≤ÅÅ¡ ∞
"≥à§◊ ÖËHáõ ÈÜ«∂~°∞. "åiH˜ P *"å|∞ ZÖÏ =zÛO^À `≥Å∞ã¨∞HÀÖËHáõ ÈÜ«∂~°∞. JO^Œ∞KÕ`«
"åiH˜ ™êÜ« ∞ O KÕ Ü « ∞ ÖË H õ á ÈÜ« ∂ ~° ∞ . Ñ¨ Å ∞=Ù~° ∞ Láê^è • ºÜ« Ú ÅÖÏQÍ<Õ "å~° ∞
KÕÜ∞« QÆeyO^ŒÖÏ¡ `å=Ú ™êkèOz# ["å|∞ `«=∞‰õΩ ZÖÏ =zÛO^À Ñ¨^ÑÕ ^¨ Õ =∞~°ÖÏ
"åiH˜ uiy K≥ÑÊ¨ _»"∞Õ – J~Ú`Õ Wk x„+¨ÊÜ≥∂[#O. 6˛1/2 ã¨=∞ã¨º#∞ É’~°∞Ã¤ Ñ·
KÕÜ∞« =Åã≤OkQÍ XHõ ÉÏÅ∞_»∞ P ÉÏeHõÅÖ’ XHõix HÀ~å_»∞. P"≥∞, ''6˛1/2´3——
Jx „"åã≤Ok. "å~°∞ JO`«‰Ωõ H˘OK≥O =ÚO^Õ 6#∞ 1/2`À qÉèlí OK«_O» 3`À ã¨=∂#=∞x
K≥áêÊ~°x JÑ¨C_»∞ J`«#∞ ZuÎK∂« áê_»∞. P ÉÏeHõ `«# `À_ç ÉÏeHõ"Ñ·≥ Ù¨ K«∂ã≤ WÖÏ
J#flk, ''=∞#O `«ÑC¨ ^À= Ñ¨\ Oì˜ K«|_®¤O!—— Láê^è•ºÜ«ÚÅO J~Ú# =∞#O ZO`«
`«~K° ∞« QÍ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ WÖÏ ÉèÏqOKÕÖÏ KÕã∞¨ <Î åfl"≥∂ Hõ^• Jx <å‰õΩ JxÑ≤OzOk.
D ã≤u÷ Ö’ 3 J<Õ ["å|∞ U^À q^èOŒ QÍ `«ÑÊ¨ ~Ú =ÙO@∞O^Œx XHõ ÉÏeHõ
ÉèÏqOK«™êyOk. `«#`À_ç ÉÏeHõ`À ''=∞#O =¸~°∞Åö O KÕÜ∞« |_®¤O—— Jx "≥∞Å¡QÍ
JOk. `«~°∞"å`« P ÉÏeHõ WÖÏ JOk, ''6Ö’ 1/2 ÉèÏQÆO ÃÇÏK«Û"Õ`« =O\˜^Õ.——
J~Ú`Õ, JÑ¨Ê\˜H© P ÉÏeHõ `å#∞ KÕã∞¨ #Î flk ÃÇÏK«Û"Õ`« Jx, qÉèlí OK«_O» HÍ^Œx
ã¨Ê+ì̈OQÍ K«∂_»ÖHË áõ È~ÚOk. `«∞^Œ‰Ωõ KåÖÏ¿ãÑ¨\ ˜ "å^Œ# `«~∞° "å`« P ÉÏeHõ `«#`À_ç
ÉÏeHõ`À WÖÏ J#flk, ''WHõ =∞#O |Ç¨ïâß =ke"ÕÜ∞« =K«∞Û. 6Ö’ 1/2= =O`«∞
12. <å‰õΩ J~°O÷ HÍ=_»O ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ, J^Õ ["å|∞.——
áê~îâ° ßÅ „Ñ¨ÑO¨ Kåxfl Ñ≤ÅÅ¡ Hõà§◊ `À K«∂_®¤xH˜ ãÖ|OkèOz D =∂@Å∞
ZO`À J~å÷xfl „Ñ¨ãi¨ OÑ¨*âË ß~Ú. D ã¨∂Êùi`Î À K«∂¿ãÎ <å É’^è#Œ Ö’x ZO`« ÉèÏQÆO
Ñ≤ÅÅ¡ P"≥∂^ŒO á⁄O^Œ∞`ÀOk? Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ <Õ#∞ K≥¿ÑÊk |Ç¨ïâß "åi WOy`« *Ï˝<åxH˜,
™ê^è•~°}"≥∞#ÿ POQÆÉ¡ Ïè +¨ "å_»HÍxH˜, q∞Oz <Õ#∞ "åiH˜ K≥¿ÑÊ W`«~° q+¨Ü∂« Å‰õΩ
q~°∞^ŒúOQÍ LOk. HÍx, ^•xH˜ J~°÷O L<åfl ÖË‰õΩ<åfl P Ñ≤Å¡Å∞ `«=∞HõO>Ë ÃÑ^ŒÌ
â◊H=Î˜ ÚO^Œ∞ `«Å=OKåe. ^•xfl P"≥∂kOKåe.
"å~°∞ W~°∞‰õΩ¯áÈ~Ú# Ñïã≤÷u #∞Oz z=~°‰õΩ <Õ#∞ P ÉÏeHõÅ#∞
|Ü«∞@Ñ¨_"» Ü Õ ∞« QÆeQÍ#∞. "å~°∞ P Ñïã≤u÷ Ö’ Ñ¨__» O» Ö’ <å ÉÏ^èºŒ `«#∞ JOwHõiOKå#∞.
J~Ú`Õ, <å É’^è#Œ Ö’ L#fl "≥~· ∞° ^è•ºÅ QÆ∞iOz H˘xfl "å~åÅ∞QÍ <Õ#∞ PÖ’zã¨∞<Î åfl#∞.
=∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl#∞. Hõ#∞Hõ D q+¨Ü«∞OÖ’ <Õ#∞ „Ñ¨`ÕºHÕz ã¨∞xfl`«OQÍ L<åfl#∞.
Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ =∞# PÖ’K«#Å∞, É’^è#Œ Å QÆ∞iOz, Ug∞ `≥eÜ«∞x "åi =∞~À HÀ}O
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. x~°∂Ñ¨} ÖË‰Ωõ O_® ^Õxx JOwHõiOK«x, Ñ¨~ã° Ê¨ ~° q~°∞^Œ"ú ∞≥ #ÿ ^•xx,
"≥~· ∞° ^è•ºxfl Éèií OK«ÖxË "åi ^Œ$+≤#ì ∞Oz, `«ÑÊ¨ xãïQÍ K«∂_»QÅÆ QÍe. J^Õ D L^ŒO`«O
x~°∂Ñ≤™ÈÎOk. _ÀÖÏÜ«∞=∂# ã≤u÷ , QÆO^Œ~Q° Àà◊O, ã‘fiÜ«∞ "≥~· ∞° ^è•ºÅ #∞Oz =∞# É’^è#Œ #∞
q=ÚH˜Î KÕã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ =∞#O `«Ñ¨ÊxãïQÍ „Ñ¨Ü«∞uflOKåe. ''„áê^äŒq∞Hõ ™ê÷~Ú——
QÆ}`˜ O« Ö’ ã¨Ê+ì̈`#« ∞ fã¨∞‰õΩ~å=_»O, "≥~· ∞° ^è•ºÅ∞ `˘ÅyOK«_O» . =∞# HÍÅÑ¨Ù QÆ}`˜ «
âß„ãÎ̈ ã¨=∞ã¨ºÅÖ’ XHõ Hˆ O„^Œ aO^Œ∞=Ù. D Hõ~=Î° ºO U=∞O`« `ÕeHÔ #· k HÍ^Œ∞.
AÖˇ· 28, 1958

H˘xfl ãÖ=`«û~åÅ „H˜Ò« H˘O^Œ~∞° q∞„`«∞Å∞ WÖÏ J_çQÍ~°∞: ''ZÑ¨C_≥<· å,
U^≥<· å ã≤eHÀ<£ Ñ¨Ù\˜ì (Hõ$„u=∞OQÍ `«Ü∂« ~°∞ KÕã#≤ Éˇ*Ï˚Å#∞ xO¿Ñ áêe=∞~ü Ñ¨^•~°O÷ )x
K«∂âß"å?—— <Õ#∞ J@∞=O\˜ ^•x QÆ∞iOz ZÑ¨C_»∂ qx ‰õÄ_® LO_»Ö^Ë xŒ <Õ#∞
K≥áêÊ#.∞ "å~°∞ <åH˘Hõ =Ú^Œ#Ì ∞ WKåÛ~°∞. <Õ#∞ ^•xx Ñ≤O_çx Ñ≤ãH≤ #˜ @∞¡ Ñ≤ãH≤ Í#∞.
K«^~Œ O° QÍ KÕâß#∞. á⁄_»"å\˜ ã¨#flx =ÚHõ¯QÍ ^•xx ™êQÆn™ê#∞. z#flz#fl =ÚHõ¯Å∞QÍ
KÕâß#∞. `«~∞° "å`« "å~°∞ WÖÏ J<åfl~°∞: ''^•xfl XHõ |OuÖÏ KÕ~Ú, `«~∞° "å`« <ÕÅHˆ ã≤
H˘@∞ì.—— <Õ#∞ JÖÏˆQ KÕâß#∞. Uq∞ [~°∞QÆ∞`«∞O^À <å HõO\˜H,˜ <å "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ, <å‰õΩ
ãÖÑ¨Ó~°O‚ QÍ `≥Å∞ã¨∞ – P =Ú^ŒÌ <ÕÅÃÑ· K«^∞Œ #∞QÍ J`«∞‰õΩ¯áÈ`«∞Ok. <Õ#∞ ^•xfl
qã≤~å#∞. <Õ#∞ <ÕÅ "≥·Ñ¨Ù K«∂ã¨∞ÎO_»QÍ<Õ P =Ú^ŒÌ <å `«Å Z`«∞Î‰õΩ ZyiOk.
Pâ◊Û~°ºOQ˘e¿Ñ Hõ} Δ HÍÅOÖ’Ñ¨Ù <Õ#∞ a`«~Î á° ÈÜ«∂#∞. <Õ#∞ ÉèÜ í ∂≥ `åÊ`«O JOK«∞#
L<åfl#∞. `«~∞° "å`« J^Õ Hõ} Δ OÖ’ <å =∞#ã¨∞ûÖ’ U^À K«=∞`å¯~°OQÍ WÖÏ J#flk:
''ã¨~ˆ , Jk ÃÑH· ˜ ZQÆ∞~°∞`ÀOk. JO>Ë, Jk qO`≥#· q+¨Ü∞« O. "å~°∞ `«~∞° "å`« Uq∞
PÖ’z™êÎ~∞° ? WHõ JÑ¨C_»∞ <Õ#∞ „Hõ=∞|^Œ`ú ,« ¿ÇÏ`«∞|^Œ`ú Q« ÅÆ „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’H˜ uiy
~åQÆeQÍ#∞.
Wk ##∞fl XHõ z#fl ÉÏeHõ QÆ∞iOz PÖ’zOKÕÖÏ KÕ™ÈÎOk. "≥Ú^Œ\ ˜ `«~Q° uÆ
q^•ºi÷<å? ~Ô O_»= `«~Q° uÆ q^•ºi÷<å? XHõ ~ÀA#, P ÉÏeHõ Láê^è•ºÜ«Ú~åÅ∞
''=<£û—— (ONCE) J<Õ =∂@Ö’x JHõΔ~°„Hõ=∂xfl K≥Ñ¨Ê=Åã≤OkQÍ `«# `«~°QÆu
QÆkÖ’x"åix HÀi#Ñ¨C_»∞ D ÉÏeHõ U_»=™êyOk. P =∂@ D ÉÏeHõ U_»∞™ÈÎO^Œx
Láê^è•ºÜ«Ú~åÅ∞ |Ç¨ïâß J#∞‰õΩ#flk. Jk Ñ≤zÛ J#∞H˘x =∂@ KåÖÏ "≥„ik
Hõ#∞Hõ P ÉÏeHõ U_çÛ LO_Õ J=HÍâßÅ∞ ‰õÄ_® =Ù<åfl~Ú. =∂@Å#∞ LK«ÛiOKÕ f~°∞
QÆ∞iOz `å#∞ `«# =∞#ã¨∞ûÖ’ „â◊^ŒúQÍ xi‡OK«∞‰õΩ#fl J=QÍÇ¨Ï##∞ D =∂@
`«∞<å`«∞#HõÅ∞ KÕã≤"Õã≤Ok. P =∂@ "≥„ik HÍ^Œx K≥Ñ¨Ê_®xH˜ Láê^è•ºÜ«Ú~åÅ∞
HÍã¨ÎO`« Hõ+¨ìÑ¨_ç LO>Ë D ÉÏeHõ D qO`« =∂@`À |Ç¨ïâß ~år Ñ¨_Õk.
Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞, `«=∞‰õΩ J~°O÷ QÀK«iOK«x^•x QÆ∞iOz Z‰õΩ¯=QÍ K≥ÑÊ¨ @O =∂„`«"∞Õ
.
PÖ’K«<å Ñ¨~∞° _≥#· q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ áê~îâ° ßÅ#∞ q∞OQÆ∞_»∞ Ñ¨_x» kQÍ KÕ¿ãk
HÍ^Œ∞. "åã¨Î"åxH˜ ÉÏQÍ J~°÷=O`«"≥∞ÿ#q K≥Ñ≤Ê#@∞¡QÍ<Õ, J~°÷OÖËx "å\˜x ‰õÄ_®
^•O`À Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞ #∞Oz PtOz# q^èOŒ QÍ<Õ Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ J_çy#k J~°O÷
HÍHõáÈ`Õ Jk `«=∞ `«¿ÑÊ#x ÉèÏq™êÎ_∞» .
=∞#‰õΩ ã¨~à° "◊ ∞≥ #ÿ kQÍ#∂, ã¨ÇÏ¨ ["≥∞#ÿ kQÍ#∂, ã¨∞ã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ kQÍ#∂ HõxÑ≤OKÕk
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ JÖÏ HõxÊOK«Háõ È=K«∞Û. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ 10 J<Õ ãÖYº#∞ fã¨∞HÀO_ç. =∞#O
^•xfl K«∂_»\ÏxH˜ ZO`«QÍ JÅ"å@∞ Ñ¨_áç ÈÜ«∂Ü«∞O>Ë– Jk ZÖÏ Hõ#Ñ¨_∞» `«∞O^À
‰õÄ_® =∞#O TÇ≤ÏOK«ÖË=Ú. 1 =∞iÜ«Ú 0 J<Õq =∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞QÆ#∞Hõ, "å\˜
~Ô O_çO\˜x „Ñ¨H¯õ „Ñ¨H¯õ # ÃÑ_ç`Õ U~°Ê_Õ ãÖYº P ~Ô O_»∞ ãÖYºÅ HõO>Ë ‰õÄ_®#∞
Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞O^Œx =∞#‰õΩ K≥ÑÊ¨ @O qO`«#∞ Q˘Å∞Ê`«∞Ok."å~°∞ QÆO^Œ~Q° Àà◊ÃÑ>Ëì
~°ÇÏ¨ ™êºxH˜ P=Å =Ù#fl@∞¡QÍ ÉèÏqOK«‰Ωõ O_® =ÙO_ÕO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ D ãÖYº#∞ =∞#O
"≥Ú^Œ@ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ K≥¿ÑÊÑ¨C_»∞ U~°Ê_Õ Jk HõeyOKÕ ã¨∞ã¨Ê+ì̈"∞≥ #ÿ "≥„i`«<åxfl =∞#O
JOwHõiOK«QÅÆ QÍe. ÖË‰Ωõ O>Ë J^Õ^À `«=∞‰õΩ JO`«∞Ñ¨@xì xQÆ∂_è» ~°ÇÏ¨ ã¨º=∞x ÉèÏq™êÎ~∞° .
Ñ¨k ãÖYº`À "≥Ú^Œ\ ˜ =ÚMÏ=Úd Ñ≤ÅÅ¡ #∞ q„ÉèÏO`«∞Å#∞ KÕã∞¨ OÎ k. ^•#∞flOz "å~°∞
ZÑ¨C_»∂ Ñ¨ÓiÎQÍ HÀÅ∞HÀÖË~∞° . ^•x QÆ∞iOz PÖ’zOz# „Ñü™ês "åi "≥∞^Œà√◊ §
"≥Ú^Œ∞ÌÉÏiáÈ`å~Ú.
KåÖÏ =∞Ok Ñ≤ Å ¡ Å ÖÏQÍ `« = ∞O`« @ `å"Õ ∞ K« ^ Œ = _» O
<Õ~∞° Û‰õΩO@∞#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ''=<£û—— J<Õ =∂@#∞ K«∂ã≤#Ñ¨Ù_»∞ Hõhflà◊√§ ÃÑ@∞ìHÀ~°∞.
JHõ~Δ åÅ‰õΩ–LK«Û~ù } ° ‰õΩ `Õ_® =ÙO_Õ =O^ŒÖÏk W`«~° =∂@Å∞ K«∂ã≤#Ñ¨Ù_»∞
‰õÄ_® "å~°∞ Hõà§◊ hà◊§ Ñ¨~º° O`«O HÍ~°∞. `«=∞O`«@ `å=Ú Pã¨HHÎ̃ ~õ "° ∞≥ #ÿ q
<Õ~∞° Û‰õΩO@∞#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ J™ê^è•~°}"≥∞#ÿ , ÖË^• qO`≥#· ^Õxfl K«∂ã≤<å „Ñü™êi
`«Å„¡ HÕ^Œ∞Öˇá· È~°∞. z#flÑ≤ÅÅ¡ ‰õΩ „Ñ¨f q+¨Ü∞« =¸ qO`Õ. `«=∞‰õΩ J~°O÷
HÍx ^•x QÆ∞iOz "å~°∞ KåÖÏ PÖ’zOK«=K«∞Û. TÇ≤ÏOK«∞HÀ=K«∞Û. J~Ú`Õ,
^•x QÆ∞iOz "å~°∞ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=QÍ<Õ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_`» å~°∞. W`«~∞° Å∞, JO>Ë
ÃÑ^ŒÅÌ ∞ "å~°∞ <Õ~∞° ÛHÀ=\Ïxfl J^Œ∞Ñ¨ÙKÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞#Î flÑ¨Ù_»∞, "åiÃÑ·
J=QÍÇ¨Ï##∞ |Å=O`«OQÍ ~°∞^Œ∞Ì`«∞#flÑ¨Ù_»∞ =∂„`«"Õ∞ `å=Ú J~°÷O
KÕã∞¨ HÀÖËHáõ È=_»O QÆ∞iOz PO^Àà◊# K≥O^Œ∞`å~°∞. JÖÏ QÆ#∞Hõ J~°O÷
KÕã∞¨ HÀÖËHáõ È`Õ HÍãÎ̈O`« J\’ W\’QÍ ZÑ¨C_À XHõ™êi P ÃÑ^ŒÅÌ KÕuÖ’
`å=Ú W|ƒOkÖ’ Ñ¨_Q» ÅÆ =∞x D Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ `≥eã≤ áÈ=_»"∞Õ WO^Œ∞‰õΩ
HÍ~°}O.
J^Õ q^èŒOQÍ, `«=∞‰õΩ W+¨ì"≥∞ÿ#Ñ¨C_Õ Ñ¨k ãÖYº#∞ QÆ∞iOz
PÖ’zOKÕ J=HÍâ◊O =Ù#flÑ¨C_»∞, P ãÖYº#∞ `«=∞‰õΩ W+Öì =zÛ#O`«¿ãÑ¨Ù
K«∂_»QeÆ y#Ñ¨C_»∞ P ãÖYº `åÅ∂‰õΩ "≥„i`«#O, "≥z· „u QÆ∞iOz Ñ≤ÅÅ¡ ∞
q„ÉèÏOu K≥O^Œ~°∞. JO>Ë, D Ñ≤Å¡Å‰õΩ =∞~À Ñ≤Å¡"å_ç QÆ∞iOz
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ =Ù#flO`« ¿ãfiK«Ûù 10 ãÖYº#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ =ÙO>Ë
"å~°∞ q„ÉèÏOu K≥O^Œ~°∞. U^À XHõ ~ÀA# "å~°∞ 10 ãÖYº#∞
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. "åiH˜ WHõ WÑ¨C_»∞ Jk qO`«QÍ Hõ#|_»@O [~°Q^Æ ∞Œ .
`«=∞‰õΩ JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ Jk ZO^Œ∞‰õΩ qO`«QÍ Hõ#Ñ¨_çO^Œx "å~°∞
Pâ◊Û~°ºáÈ<å~°OaèOK«=K«∞Û ‰õÄ_®.
<Õ#∞ z#fl"å_çQÍ =Ù#flÑ¨C_»∞ <å‰õΩ Z=fi~°∂ =∞# ãÖMÏº"åK«HOõ
`åÅ∂‰õΩ =º=ã¨Å÷ Ö’x 10x QÆ∞iOz ÖË^• P~°OÉèOí , ™ê÷<åÅ QÆ∞iOz
''q=iOK«Ö^Ë ∞Œ .—— <Õ<˘Hõ KåÖÏ áê`« `«~Ç° ¨ É’^è<Œ å Ñ¨ûúŒ QÆÅ áê~îâ° ßÅÖ’
K«^∞Œ =Ù‰õΩ<åfl#∞. JHõ¯_» "å~°∞ <å‰õΩ Hˆ =ÅO ã¨=∞ã¨º ZÖÏ KÕÜ∂« e =∂„`«"∞Õ
K«∂áê~°∞. JÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ KÕÜ∂« Ö’ J<Õ HÍ~°}Ïxfl q=iOKÕO^Œ∞‰õΩ ZÑ¨C_»∂
„Ñ¨Ü«∞uflOK«ÖË^Œ∞. JÖÏ KÕÜ«∞@OÖ’ XHõ J~°÷O =Ù#fl^Œx =∂‰õΩ
K≥¿ÑÊO^Œ∞‰õΩ‰õÄ_®. Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ ZÑ¨C_»∂ „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . zÅHõ
Ñ¨Å∞‰õΩÅ∞ Ñ¨Å∞Hõ@O JO`«QÍ <Õ~Ê° x Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ |Ç¨ïâß Wk KåÖÏ Hõ+Oì̈ QÍ
=ÙO_ç=ÙO_»=K«∞Û. J~Ú`Õ, <Õ#∞ zÅHõÑÅ¨ ∞‰õΩÅ∞ Ñ¨ÅHõ@OÖ’ ã¨=∞~°∞} ÷ .‚˜
D É’^è<Œ å =º=ã¨Ö÷ ’ <å‰õΩ#fl =∞~À ã¨^=Œ HÍâ◊O 10 J<Õ^•xH˜ J~å÷xfl
Hõ#∞‰õΩ¯<ÕO^Œ∞‰õΩ <å „`À=Ö’ ##∞fl =ke"Õâß~°∞. WÖÏ WOHÍ KåÖÏ W`«~°
q+¨Ü«∂ÅÖ’ ‰õÄ_® <Õ#∞ <Õ~°∞ÛHÀ=@O <å ã¨=∞Ü«∂xH˜, <å Ñ¨^ŒúuH˜
J#∞QÆ∞}OQÍ ™êyOk.
`«Ñ¨C q=~°} W=fi@O Jã¨Å∞ U q=~°} W=fiHõáÈ=_»OHõO>Ë =∞iO`«
„Ñ¨=∂^ŒHõ~°O.
#=O|~°∞ 13, 1958
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ JOHõ QÆ}`˜ O« `À KåÖÏ W|ƒOk LO@∞Ok. XHõ Ñ¨ûúŒ , J~°O÷ ,
ÖË^• Pã¨HÖÎ̃ xË KåÖÏ q=~åÅ#∞ "å~°∞ QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ=Åã≤ ~å=@O nxH˜ XHõ HÍ~°}O.
J~Ú`Õ D JOÔHÅ#∞ LÑ¨Ü∂≥ yOKÕO^Œ∞‰õΩ `å=Ú QÆ∞_çQ¤ Í qâ◊fiã≤OK«=Åã≤# Ñ¨Å∞
x|O^è#Œ Å∞ "åiH˜ W=fi|_»@O ‰õÄ_® nxH˜ =∞~À ÃÑ^ŒÌ HÍ~°}O. <å JOHõQ} Æ `˜ «
Ñ¨ûúŒ x <Õ#∞ x~°O`«~O° QÍ ãÖYºÅ „Ñ¨ÑO¨ K«O`À ÉËsA "Õã∞¨ HÀ=Åã≤# PQÆ`º« O ÖË^∞Œ .
nxH˜ HÍ~°}O D ãÖYºÅ#∞ LÑ¨Ü∂≥ yOKÕO^Œ∞‰õΩ =Ù#fl x|O^è#Œ Å =¸ÖÏÅ∞ x["≥∞#ÿ
Ñï=∂}ÏÅ „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ =Ù<åflÜ«∞x, Jq JHõ¯_» x[OQÍ Ñ¨x KÕ™êÎÜ∞« x <Õ#∞ <å‰õΩ
ãÖ`«$Ñ≤Î HõeQˆ ÖÏ ~°∞A=Ù KÕã∞¨ HÀQÆeQÍ#∞. 24˛36#∞ ÃÇÏK«Û"Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ ™êO„Ñ¨^•Ü«∞Hõ
Ñ¨ ^ Œ ú u x ˆ H Δ = ∞Hõ ~ ° O QÍ "å_» = K« ∞ Û#x <å‰õ Ω `≥ Å ∞ã¨ ∞ . D ÃÇÏK« Û "Õ ` « J~° ÷ O
(20˛30){(4˛30){(2˛6){(4˛6) =O\˜^#Õ x <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞ QÆ#∞Hõ Wk ™ê^èºŒ O.
J~Ú`Õ, D q+¨Ü«∞O QÆ#∞Hõ <å‰õΩ `≥eÜ«∞HõáÈ`Õ, ÃÇÏK«Û"Õ`«Å∞ KÕ¿ã `åÅ∂‰õΩ
™êO„Ñ¨^•Ü«∞Hõ Ñ¨ûúŒ <å‰õΩ Uq^èOŒ QÍ J~°O÷ J=Ù`«∞Ok? qO`≥#· =º=Ç¨~°"∞≥ #ÿ ''ã¨∞<åfl#∞
„HÕ^Œ‰õΩ fã¨∞‰õΩ~å=@O,—— ''`«~°∞"åu =~°∞ã¨#∞ ÃÑ·H˜ fã¨∞‰õΩ"≥à◊§@O—— <å‰õΩ ã¨Ô~·#
["å|∞ Wã¨∞OÎ ^Œx <Õ#∞ ZÖÏ ÉèÏqOK«QÅÆ #∞? n#O`«\ x˜ <Õ#∞ "åã¨=Î O`À#∞, WOy`«
*Ï˝#O`À#∞ ZÑ¨C_≥<· å ZÖÏ ãïáÈeÛ K«∂ã¨∞HÀQÆÅ#∞?
‰õΩºÃã<≥~· ü ~å_£ÖÖ’ XHõ ™œÅÉèºí O =Ù#flk. Jq Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ H˘xfl
QÆ}ÏOHõ HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ Hõ#∞Q˘#\ÏxˆH QÍHõ, D HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ x[OQÍ Ñ¨x KÕ™êÎÜ∞« x,
[iˆQ^•xfl x[OQÍ q=i™êÎÜ∞« x "åiH˜ "å~°∞ ãÖ`«$Ñ≤ÑÎ _¨ ÖÕ Ï KÕÜ∞« QÆÅ=Ù.
''~å_»¡ `åÅ∂‰õΩ ™œÅÉèíºO....—— QÆ∞iOz <Õ#∞ WÑ¨C_»∞ KåÖÏ
ãÖâ◊Ü∂« `«‡Hõ`Ö« ’ =Ù<åfl#∞. aÖò`Àáê@∞QÍ <Õ#∞ ‰õÄ_® D ~å_»¡ QÆ∞iOz
KåÖÏ L`åûÇ¨ÏÑ¨_®¤#∞. nxH˜ HÍ~°}O D ~å_»¡ „Ñ¨ÑÖK«O– ãÖYºÅ
„Ñ¨ÑO¨ KåÅ =∞^èºŒ "Õ∞=Ú |Å"≥∞#ÿ ãÖ|O^è•Å#∞ K«∂_»QÅÆ QÆ_"» ∞Õ . Ñ≤ÅÅ¡ ∞
~å_»#¡ ∞ K«∂ã≤, "å\˜`À Ñ¨x KÕã∂¨ Î ãÖYºÅ „Ñ¨ÑO¨ K«O, ãÖYºÅ`À Ñ¨x
KÕÜ«∞_»O ZÖÏ LO\ÏÜ≥∂ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ~°x "Õ∞=Ú ÉèÏqOK«_»O nxH˜
HÍ~°}O. D ã≤^•úO`«OÖ’ XHõ ã¨=∞ã¨º =Ù#flk. aÖò‰õΩ, <å‰õΩ ‰õÄ_®
WÑ¨Ê\˜Hˆ ãÖYºÅ „Ñ¨ÑO¨ K«O ZÖÏ Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ ^À `≥Å∞ã¨∞. "Õ∞=Ú, ''FÇπÏ,
~å_»∞¡ ‰õÄ_® JK«∞Û ãÖYºÅ ÖÏQÍ<Õ „Ñ¨=iÎ™êÎ~Ú—— Jx J#∞HÀQÆÅ=Ú.
J~Ú`Õ, ãÖYºÅ∞ ZÖÏ „Ñ¨=iÎ™êÎÜ∂≥ Hõ#∞Hõ =∂‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_® Hˆ =ÅO
~å_»#¡ ∞ K«∂_»@"Õ∞ [iy`Õ JÖÏ J#∞HÀQÆÅ=∂? HÍ=K«∞Û, HÍHõáÈ=K«∞Û.
=∂ `«~°QÆ`«∞ÅÖ’#∞, W`«~° KÀ@¡ ‰õÄ_® D ~å_»∞¡ H˘O^Œ~°∞ Ñ≤Å¡Å‰õΩ
LÑ¨ Ü ≥ ∂ QÆ Ñ ¨ _ ®¤ ~ Ú. J~Ú`Õ , Jq KåÖÏ =∞Ok W`« ~ ° Ñ≤ Å ¡ Å ‰õ Ω
LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»ÖË^Œ<Õk ã¨∞ã¨Ê+¨ìO. D ~å_»¡#∞ U^À XHõ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
LÑ¨Ü≥∂yOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü«∞uflOz# ÃÑ‰õΩ¯=∞Ok Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ "å\˜x
J~°O÷ KÕã∞¨ HÀÖËHáõ ÈÜ«∂~°∞, "å\˜x ãïQÍ "å_»ÖHË áõ ÈÜ«∂~°∞ J<Õk ‰õÄ_®
ã¨∞ã¨Ê+ì̈O. ãÖYºÅ „Ñ¨ÑO¨ Kåxfl, ãÖYºÅ`À Ñ¨x KÕÜ∞« \Ïxfl D ~å_»∞¡
"åiH˜ ã¨Ê+Öì KÕÜ∞« ÖËHáõ ÈÜ«∂~Ú.^•O`À ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ D q+¨Ü∂« Å∞ `«=∞
q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ É’kèOKÕO^Œ∞‰õΩ "å~°∞ ~å_»#¡ ∞ qxÜ≥∂yOK«ÖHË áõ ÈÜ«∂~°∞.
#=O|~°∞ 26, 1958
á⁄~°ÉÏ@∞ =ÓºÇ¨xfl =∂~°Û_»OÖ’ D ‰õΩºÃã<≥~· ü ~å_»∞¡ =∂‰õΩ HÀ~°∞‰õΩ#flO`«QÍ
LÑ¨Hiõ OKåÜ«∂? H˘O^Œ~∞° WÑ¨Ê\˜H© Ñ¨ÓiÎQÍ `≥eÜ«∞‰õΩO_® D =ÓºÇ¨Å#∞ J#∞ãïOKÕ
J=HÍâ◊O ÖË‰Ωõ O_® áÈ~ÚO^•? =∞# áê`« q∞„`«∞~åÖˇ#· Zq∞b =O\˜ "åi QÆ∞iOz
<Õ#∞ TÇ≤Ïã¨∞<Î åfl#∞. <Õ#∞, ''4Ö’ 3= =O`«∞ ZO`«?'' ''<åÅ∞yO@ 3 =O`«∞Å∞.——
''<åÅ∞QÆ∞Ö’ =¸_»∞ =O`«∞Å∞ ZO`«?—— ''<åÅ∞QÆ∞Ö’ =¸_»= =O`«∞.—— ''5Ö’ 4=
=O`«∞ ZO`«?—— 'SkO@ <åÅ∞QÆ∞ =O`«∞Å∞.—— ''4Ö’ 5= =O`«∞ ZO`«?—— ''S^Œ∞Ö’
<åÅ∞QÆ= =O`«∞.—— WÖÏ\˜q KÕã∞¨ #Î flÑ¨C_»∞ ~å_»"¡ Ñ·≥ Ù¨ K«∂_»=Åã≤OkQÍ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ <Õ#∞
YzÛ`«OQÍ HÀ~°`å#∞. J~Ú`Õ, ~å_»∞¡ =∂„`«"∞Õ ["å|∞ x~°~‚ ÚOK«QÅÆ "å? =∂@Å#∞
J@∞ W@∂ „`À¿ã XHõ P@#∞ q^•º~°∞÷Å∞ |Ç¨ïâß =∂`À P_»_»OÖË^Œ∞ Hõ^•?
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ Zq∞b`À <Õ#∞ ''a¡Ñπ PÑ¶π k ÉÏ¡Ñπ ZO`«?—— Jx =ÙO>Ë, P"≥∞, ''|¡Ñπ
ÉÏ¡ÑûÎπ ?—— Jx ["åazÛ =ÙO_Õ^•? JÖÏˆQ ''ÉÏ¡Ñπ PÑ¶π k a¡Ñπ ZO`«?—— Jx J_çy
=ÙO>Ë, ''ÉÏ¡Ñπ a¡ÑπÎû—— Jx ["åazÛ =ÙO_Õ^•? Wk YzÛ`«OQÍ =∞Oz =ÓºÇ¨ÏO
HÍ^•? D =ÓºÇ¨ÏO ã¨~Ô #· ["å|∞Å#∞ W=fiQÆÅ^Œ∞. HÔ ~Àe<£, "≥∂xHÍÅ∂ ãïQÍæ W^Õ
KÕã∞¨ <Î åfl~°<kÕ <å ãÖ^ÕÇÏ¨ O. XHõ ~ÀA# yÖò <å ã¨=∞HõOΔ Ö’ WÖÏ ''"≥Ú^Œ@ =KÕÛ^•xx
g∞~°∞ fã¨∞‰õΩO\Ï~°∞....—— ~å_»#¡ ∞ Ñ¨@∞ì‰Ωõ x ‰õÄ~ÀÛ=∞x, "å\˜x K«∂_»=∞x "åiH˜
K≥ÑÊ≤ #O`«=∂„`å# D =ÓºÇ¨ÏO Ñ¨xKÕÜ∞« ‰õΩO_® =ÙO_»^∞Œ .
=∞# „Ñ¨âfl◊ Å f~°∞ =∂~°∞ÛHÀ=@O D =ÓºÇ¨ÏHõ~ÅÎ° `À =º=Ç¨ÏiOK«@OÖ’
XHõ =∂~°Oæ . =∞#O Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù Ñ¨KÛ« ~°OQÆ∞ (5) ~å_»∞#∞ ÃÑHÔ· uÎ Ñ¨@∞ì‰Ωõ x, ''Wk QÆ#∞Hõ 1
J~Ú`Õ, 3/5#∞ <å‰õΩ K«∂ÑÖ_ç—— Jx K≥ÑÊ¨ =K«∞Û. ÖË^• ''Wk QÆ#∞Hõ 2 J~Ú`Õ, 4#∞
<å‰õΩ K«∂ÑÖ_ç.—— "å~°∞ x[OQÍ ~å_»#¡ ∞ K«∂ã¨∞<Î åfl~å, "å\˜ ãÖ|O^è•Å#∞ K«∂ã¨∞<Î åfl~å
J<Õ ^•xfl W@∞=O\˜ „Ñ¨âfl◊ Å∞ =∞iO`« ãÖÑ¨Ó~°O‚ QÍ Ñ¨sHΔ̃OK«=K«∞Û.
™ê^èºŒ "≥∞#ÿ "Õ∞~°‰Ωõ =∂@Å`À xq∞`«OÎ ÖË‰Ωõ O_® ["å|∞Å∞ W=fiQÆÅ „Ñ¨âfl◊ Å
QÆ∞iOz K≥ÑÊ¨ =Åã≤Ok U"≥∞<ÿ å =ÙO^•? JO>Ë, U^≥<· å KÕÜ∞« @O ^•fi~å#∞, ^Õ<fl·≥ <å
K«∂Ñ¨_O» ^•fi~å#∞ =∞#‰õΩ ["å|∞ W=fiQÆÅ „Ñ¨âfl◊ Å∞?
''["å|∞ W=fiQÆÅ „Ñ¨âfl◊ Å∞...—— J<Õk U=∞O>Ë K≥_¤» PÖ’K«# HÍ^Œ∞.
J~Ú`Õ, Jk ZO`À ^Œ∂~°O fã¨∞HÔ à◊§^Œ∞. Hˆ =ÅO U^À XHõ\ ˜ K≥ÑÊ≤ OKÕHOõ >Ë,
U^À XHõ\ ˜ KÕ~ÚOKÕ „Ñ¨âfl◊ Å#∞ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ J_»Q_Æ O» ÃÑ^ŒÌ "≥∞~°∞QÆ∞^ŒÅ HÍ^Œ∞.
ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë, =∞#=Ú J_çyOk KÕ¿ã „Ñ¨Ü∞« `«flOHõO>Ë, Jk ãïQÍ KÕâß~À
ÖË^À J<Õk `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ =∞#O K≥¿ÑÊ^•xÃÑ·<Õ "å~°∞ JÑ¨Ê\˜H©
P^è•~°Ñ_¨ =» Åã≤ =ÙOk. `å=Ú ™êkèOz#^•xfl ã¨fiÜ«∞OQÍ<Õ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆÅ
ÅHΔÍºÅ#∞ Hõey=Ù#fl Hõ~°Î"åºÖË =∞#‰õΩ HÍ=Åã≤#q. JO>Ë Ñ¨là◊√§ –
iOQÆ∞Å =Ú_ç qÑ¨Ê_»O, |Ou Éˇ[O˚ Ö’H˜ áÈÜÕ∞ÖÏ "ÕÜ∞« _»O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q.
W@∞=O\˜ Ñ¨#∞Ö’¡ Z=~°∞, ZÑ¨C_»∞ ''D Ñ¨lÖò#∞ <Õ#∞ ãïQÍ KÕâß<å?——
Jx J_»Q~Æ ∞° .
`«~°∞"å`« QÆ}˜`« „Ñ¨Ü≥∂QÆâßÅ#∞ QÆ∞iOz <Õ#∞ q=iOKÕ@Ñ¨C_»∞, nx
QÆ∞iOz =∞iO`«QÍ K≥|∞`å#∞.
_çÃãO|~ü 6, 1958
aÖò Ç¨ÏÖò `«~Q° uÆ QÆkÖ’ Ñïjeã¨∂Î XHõ ~ÀA# g∞~°∞ `«~Q° uÆ QÆkÖ’
~Ô O_»∞ ~å_»#¡ ∞ ZuÎ Ñ¨@∞ìH˘x, "å\˜Ö’ XHõ\ ˜ ~Ô O_»= ^•xÖÏ U=∞=Ù`«∞Ok Jx
J_»∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞. q∂~°∞ „Ñü™ês "≥Ú^Œ@ ÃÑ^ŒÌ ^•x`À áÈe¿ãÎ z#flk Uq∞\˜ Jx
J_»∞QÆ∞`«∞<åfl~°x HÍ¿ãÑ¨\ ˜ `«~∞° "å`« <Õ#∞ QÆ∞iÎOKå#∞. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ XHõ qÉè[í # ÉèÏQÆO`À

["å|∞#∞ WKÕÛ"å~°∞. nxÖ’ z#fl ãÖYº qÉèlí OK«|_Õ ÉèÏQÆOQÍ =ÙO_Õk. g∞~°∞
QÆ#∞Hõ =∞ø#OQÍ =ÙO_çáÈ`Õ, ÖË^• ãÖ^ÕÇ¨ ã¨Ê^Œ`#« ∞ „Ñ¨îŒ ≈¿ã,Î ÖË^• „Ñ¨âfl◊ #∞ uiy
=∞~°ÖÏ J_çy`Õ, "åiÖ’x H˘O^Œ~∞° "≥O@<Õ "å~°∞ `«=∞ ["å|∞#∞ =∂iÛ K≥ÑÊ¨ _»O
<Õ#∞ QÆ=∞xOKå#∞. "å~°∞ QÆ#∞Hõ =ÚO^Œ∞ U_çO@ J~Ú^Œ∞=O`«∞Å∞ Jx K≥ÑÊ≤ =ÙO>Ë,
`«~∞° "å`« "å~°∞ SkO@ U_»∞ =O`«∞Å∞ Jx K≥¿ÑÊ"å~°∞. =ÚQÆ∞~æ ∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ WÖÏ KÕâß~°∞–
~ˆ K«Öò, XHõ WOHÀ J=∂‡~Ú ÉÏ~°ƒ~å.
giÖ’ <å‰õΩ Z‰õΩ¯=QÍ ÉÏ^èŒ HõeyOzOk ÉÏ~°ƒ~å q+¨Ü∞« O. ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë,
=∂=¸Å∞QÍ<≥`· Õ P J=∂‡~Ú KåÖÏ PÖ’K«<å â◊HQÎ̃ ÅÆ , ã¨=∞~°=÷ O`«∞~åÖˇ#· q^•ºi÷x.
g∞~°∞ #Å¡ ~å_»∞#∞ (7) ÃÑHÔ· uÎ Ñ¨@∞ìH˘<åfl~°∞, JÖÏˆQ hÅO ~å_»∞#¤ ∞ (9) ‰õÄ_®.
JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ\ ˜ h Ñ¨ûúŒ x `«Å„¡ HÕ^Œ∞Å∞ KÕã∂¨ ,Î ''hÅO ~å_»∞‰õΩ #Å¡ ~å_»∞`À =Ù#fl
ãÖ|O^èOŒ Uq∞\˜?—— Jx J_çQÍ~°∞. P"≥∞ ^•xH˜ '' `˘q∞‡kO@ U_»∞=O`«∞Å∞—— Jx
["å|∞#∞ WzÛOk. g∞~°∞ ãÖ^ÕÇÏ≤ ã¨∂Î PyáÈÜ«∂~°∞. P"≥∞ =ÚYO Z„~°|_çOk. P"≥∞
~å_»¡"≥·Ñ¨ÙHÍHõ g∞ "≥·Ñ¨Ù XHõ¯ HõΔ}Oáê@∞ `Õiáê~° K«∂ã≤Ok. `«~°∞"å`«, ''U_çO@
`˘q∞‡k=O`«∞Å∞—— Jx K≥ÑÊ≤ Ok. "≥Ú^Œ\ ˜ ["å|∞ ZO^Œ∞‰õΩ `«áÈÊ, ~Ô O_»= ["å|∞
ZO^Œ∞‰õΩ ãÔ̈~O· ^À P"≥∞‰õΩ ÖËâ=◊ ∂„`«"∞≥ <ÿ å `≥Å∞ã¨∞ J<Õ Jaè„áêÜ«∞O `«=∞‰õΩ ÖË^xŒ
=ÚY Hõ=oHõÅ∞, ã¨~fi° O =∂\Ï¡_Õ f~°∞ Jxfl K≥|∞`«∞<åfl~Ú. ~Ô O_»= ["å|∞ ã¨~Ô #· k
Jx P"≥∞‰õΩ YzÛ`«OQÍ `≥Å∞ã¨∞#∞ Jx ‰õÄ_® <å‰õΩ JxÑ≤OK«Ö^Ë ∞Œ . P"Õ∞ YzÛ`«"∞≥ #ÿ
x~åú~} ° ‰õΩ ~åÖË#Ñ¨C_»∞ W`«~∞° Å QÆ∞iOz PÖ’zOK«@O <å‰õΩ W+Öì ÖË^∞Œ .
JOHõQ}Æ `˜ O« `åÅ∂‰õΩ QÆO^Œ~Q° Àà◊O JOâßÅ#∞ ~å_»∞¡ J~°=÷ O`«"∞≥ #ÿ qQÍ
=∂~åÛÅ<Õk =∞# L^ÕâÌ º◊ O. J~Ú`Õ, nxH˜ |^Œ∞Å∞QÍ J~°Q÷ }Æ `˜ O« `åÅ∂‰õΩ QÆO^Œ~Q° Àà◊"∞Õ
~å_»#¡ ∞ Ãã`· O« q∞Oy"ÕÜ∞« QÆÅ „Ñ¨=∂^ŒO |Ç¨ïâß =ÙOk. `å#∞ ~å_»#¡ ∞ K«∂ã≤#Ñ¨Ù_»∞
ã¨=∞ã¨º‰õΩ ["å|∞ ^˘~°∞‰õΩ`«∞O^Œ<Õ qâßfiãÖ "≥∂xHÍ‰õΩ ÖË#Ñ¨C_»∞ ~å_»¡#∞
K«∂_»=Åã≤OkQÍ P"≥∞‰õΩ K≥ÑÊ¨ @O U=∂„`«O LÑ¨Ü∂≥ QÆH~õ O° HÍ^Œ∞. WHõ WÑ¨C_»∞ P"≥∞
=ÚO^Œ∞ XˆH z‰õΩ¯=Ú_çH˜ |^Œ∞Å∞ ~Ô O_»∞ =Ú}ÏÅ∞ ÃÑ\˜#ì @∞¡ J=Ù`«∞Ok.
_çÃãO|~ü 7, 1958
XHõ ~ÀA# <Õ#∞ QÆ}`˜ « `«~Q° uÆ Ö’ qÉèlí OK«_O» J<Õk Hˆ =ÅO =∞#O JOÔHÅ`À
KÕ¿ã XHõ QÍ~°_ç =∂„`«"∞Õ HÍ^Œx, P Ñ¨x JOÔHÅ∞ `≥eÜ«∞x"å~°∞ ‰õÄ_® KÕÜ∞« QÆÅ~°x
K≥¿ÑÊO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞<Î åfl#∞. L^•Ç¨Ï~°}QÍ, Ñ≤ÅÅ¡ #∞ "åi =^ŒÌ XHõ ÃÑ^ŒÌ ãÖzÖ’
QÆ∞ÅHõ~åà◊√§ =Ù<åflÜ«∞x J#∞HÀ=∞<åfl#∞. "å\˜x "å~°∞ #Å∞QÆ∞~°∞ =º‰õΩÎÅ‰õΩ
ãïã¨=∂#OQÍ ÑÖKåÅx J#∞HÀ=∞x, "å\˜x ÖˇH¯˜ OKÕO^Œ∞‰õΩ "åiH˜ U J=HÍâ◊O
ÖË^xŒ K≥áêÊ#∞. D #Å∞QÆ∞iÖ’ XH˘¯Hõ¯ =ºHÎ̃H© Jxfl QÆ∞ÅHõ~åà◊√§ J~ÚáÈÜÕ∞=~°‰Ωõ ,
=~°∞ã¨ „Hõ=∞OÖ’ XHÀ¯ QÆ∞ÅHõ ~å~Úx Wã¨∂Î áÈ=@O ^•fi~å D Ñ¨x KÕÜ∞« =K«∞Û#x
ÃÑ‰õΩ¯=∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞ QÆ∞iÎOKå~°∞. J~Ú`Õ, áêº\ò‰Ωõ , WOHÀ JÉÏƒ~ÚH˜ =∞~À PÖ’K«#
=zÛOk. áêº\ò HÍy`«OÃÑ· „"åã≤# ["å|∞ Wk:
ãÖzx XHõ H˘Å|^ŒÌ`À g∞~°∞ H˘Å==K«∞Û. Jk Zxq∞k ãÖYº#∞
ã¨∂zOzO^Œx J#∞‰õΩO^•O. JÑ¨C_»∞ g∞~°∞ =Ù#fl #Å∞QÆ∞~°∞ =º‰õΩÅÎ ‰õΩ ~Ô O_»∞ JOQÆ∞àÏÅ
K˘Ñ¨C# H˘ez W=fi=K«∞Û. WHõ 2˛4 JO>Ë 8 J=Ù`«∞Ok. HÍ|\˜ì g∞~°∞ <åÅ∞QÆ∞ 2
JOQÆ∞àÏÅ QÆ∞~°∞ÎÅ#∞ H˘Å==K«∞Û. `«~°∞"å`« „Ñü Ô~O_»∞ JOQÆ∞àÏÅ ˆ~Y=^ŒÌ D
q^èOŒ QÍ (ãïã¨=∂# ^Œ∂~°OÖ’ =Ù#fl <åÅ∞QÆ∞ ~ˆ YÅ∞QÆÅ XHõ QÆ∞ÅHõ ~åà◊§ ãÖz
z„`åxfl WHõ¯_» wâß~°∞.) HõuiÎ OK«=K«∞Û. `«~∞° "å`« „Ñü =ºHÎ̃H˜ WÖÏ HõuiÎ Oz# ~Ô O_»∞
JOQÆ∞àÏÅ ÉèÏQÆO #∞Oz =zÛ# QÆ∞ÅHõ~åà◊§#∞ W=fi=K«∞Û.
WHõ =∞~À JÉÏƒ~Ú W^Õ q+¨Ü∂« xfl aè#fl"≥∞#ÿ =∂@ÅÖ’ K≥áêÊ_»∞. "åi`À
XH˘¯Hõ¯iQÍ <Õ#∞ =∂\Ï¡_®#∞. D W~°∞=ÙiÖ’ „Ñü ÉÏÅ∞_çH˜ <Õ#∞, ''<å KÕuÖ’ XHõ
ÃÑ^ŒÌ ãÖz xO_® QÆ∞ÅHõ~åà◊√§ L<åflÜ«∞x TÇ≤ÏOK«∞HÀO_ç—— (ãÖ[˝Å`À P QÆ∞ÅHõ~åà◊§
ãÖz ZO`« ÃÑ^ŒQÌ Í, |~°∞=ÙQÍ LO@∞O^À, ZÖÏ Hõ#|_»∞`ÀO^À K«∂Ñ≤OKå#∞) Jx
K≥áêÊ#∞. `«~∞° "å`« <Õ#∞ WÖÏ K≥áêÊ#∞. ''WÑ¨C_»∞ <å ~Ô O_»= KÕuÖ’ Hõ`~Î≥ ° LOk——
(Hõ`~Î≥ #° ∞ J#∞Hõiã¨∂)Î ''<Õ#∞ WÑ¨C_»∞ D KÕuÖ’ ãÖzx Ñ¨@∞ìH˘x L<åfl#∞: Hõ`~Î≥ °
^ŒQ~æÆ Q° Í `≥KåÛ#∞. D ãÖzx ã¨QÍxH˜ HõuiÎ Oz P~°OaèOKå#∞. (HõuiÎ ã¨∞#Î fl@∞¡ KÕux
Hõkeã¨∂Î) Uq∞ [~°QÆ=K«∞Û?—— Wk K≥|∞`«∞O_»QÍ áêº\ò WÖÏ J<åfl_»∞: ''FÇπÏ!——
~Ô O_»= Ñ≤Å"¡ å_»∞ #"åfi_»∞. `«~∞° "å`« "å~°∞ W~°∞=Ù~°∂ QÆ∞ÅHõ~åà◊√§ <ÕÅO`å K≥ÖÏ¡K^≥ ∞Œ ~°∞QÍ
Ñ¨_áç È`åÜ«∞x K≥áêÊ~°∞. JÑ¨C_»∞QÍx "åà◊√§ QÆ∞ÅHõ~åà◊§#∞ qÉèlí OK«_=» ∞<Õ ã¨=∞ã¨º‰õΩ
`å=Ú WzÛ# ["å|∞ J~°O÷ ÖËx^Œx QÆ∞iÎOKå~°∞.
J~Ú`Õ, x[rq`«OÖ’ QÆ∞ÅHõ~åà◊§ ãÖzx #Å∞QÆ∞~°∞ =º‰õΩÅÎ ‰õΩ
Ñ¨ O KÕ ã¨ = ∞ã¨ º D Ñ≤ Å ¡ Å =ÚO^Œ ∞ LO_ç L O>Ë , g~° ∞ Z@∞=O\˜
Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’#∞ P ãÖzx <åÅ∞QÆ∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ HõuiÎ OKÕO`« =¸~°`ö fi« O
„Ñ¨îŒ ≈OKÕ "å~°∞ HÍ^Œ∞. áê~îâ° ßÅÖ’ =∂„`«"∞Õ "å~°∞ JÖÏ PÖ’zOKå~°∞.

Ñ¨sHõÅΔ ‰õΩ ã≤ÔúŒ J=Ù`À#fl áê~îâ° ßÅÖ’ <Õ#∞ LO_»QÍ [iy# XHõ Ñ¶∞¨ @#
WHõ¯_» <å‰õΩ QÆ∞~°∞‰Î Ωõ =™ÈÎOk. XHõ q∞„`«∞_»∞ ~°™êÜ«∞# âß¢ãÎ̈ Ñ¨sHõHÔΔ · K«^∞Œ =Ù`«∞<åfl_»∞.
h\˜Ö’ HõiQˆ Å=}ÏÅ *Ïa`å#∞ J`«#∞ QÆ∞~°∞Î ÃÑ@∞ì‰Ωõ <ÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞<Î åfl_»∞.
*Ïa`å K«^∞Œ =Ù`«∂, J`«#∞ HÍºe¬Ü∞« "£∞ HÍ~˘ƒ<Õ\ò h\˜Ö’ HõiQˆ Å=}=∞x K«k"å_»∞.
HÍe¬Ü∞« O HÍ~˘ƒ<Õ\ò`À `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º H˘xfl ™ê^è•~°} Ñ¨^•~å÷Å ¿Ñ~°#¡ ∞ K≥ÑÊ¨ =Åã≤OkQÍ
J`«xx <Õ#∞ J_çQÍ#∞. J`«#∞, ã¨∞#flÑ¨Ù~å~Ú, „QÍ<≥\· ò, áêÅ~åà◊§ ¿Ñ~°#¡ ∞ K≥áêÊ_»∞.
JÑ¨C_»∞ <Õ#∞, ''g\˜Ö’ U"≥<· å "å# hà◊§Ö’ Hõ~Q° \Æ Ïxfl h=Ù K«∂âß"å?—— Jx J_çQÍ#∞.
J`«#∞ ^•x QÆ∞iOz Jã¨Å∞ PÖ’zOK«<ÕÖË^Œ∞. J`«#∞ ~°™êÜ«∞# âß¢ã¨ÎOÖ’
K«^∞Œ =Ù`«∞#fl^•xH˜, "åãÎ̈= „Ñ¨ÑO¨ KåxH˜ =∞^èºŒ #, J`«x WO„kÜ«∞ *Ï˝<åxH˜, WOy`«
*Ï˝<åxH˜ =∞^èºŒ Z@∞=O\˜ ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ .
Ñ¶„≤ |=i 6, 1959
<å‰õΩ JÑ¨C_»∞ XHõ q+¨Ü∞« O ã¨∞ÊiOzOk. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ, =∞#O Hõ#∞Hõ
Ñ≤ÅÅ¡ #∞ ~Ô O_»∞ ~ˆ YÅ∞, JO>Ë "å\˜Ö’ XHõ\ ˜ ~Ô O_»= ^•xÖ’ U_çO@ S^Œ∞=O`«∞Å∞
LO_Õ q^èOŒ QÍ wÜ«∞=Åã≤OkQÍ HÀi`Õ, "å~°∞ |Ç¨ïâß XHõ S^Œ∞ JOQÆ∞àÏÅ, =∞~˘Hõ
U_»∞ JOQÆ∞àÏÅ ~ˆ Y#∞ w™êÎ~∞° . J~Ú`Õ, `«~∞° "å`« L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ =∞#O QÆ#∞Hõ "åix
=∞~À ~Ô O_»∞ ~ˆ YÅ∞, "å\˜Ö’ XHõ\ ˜ ~Ô O_»= ^•xÖ’ Ñ¨k¿ÇÏ_çO@ S^Œ∞ =O`«∞Å∞QÍ
LO_Õ q^èOŒ QÍ wÜ«∞=∞O>Ë HÍ¿ãÑ¨\ ˜ `«~∞° "å`« J~Ú<å ã¨~ˆ , "åiÖ’ ZO`« =∞Ok
Jk ™ê^èºŒ O HÍ^Œx K≥|∞`å~°∞ Jx <Õ#∞ J|∞ƒ~°Ñ_¨ ™» êQÍ#∞. ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë, `«=∞
HÍy`«OÃÑ· "å~°∞ 17 JOQÆ∞àÏÅ ~ˆ Y#∞ Ñ¨>ÖìË Ï wÜ«∞ÖË~∞° . "åiÖ’x ^Œi^•Ñ¨Ù JO^Œ~∂°
W^Õ ["å|∞ K≥áêÊ~°∞.
J=QÍÇ¨Ï# KÕã∞¨ HÀ=_»O QÆ∞iOz |Ç¨ïâß =∞#O XHõ q+¨Ü∞« O K≥ÑÊ¨ =K«∞Û.
=∞#‰õΩ XHõ q+¨Ü∞« O ZO`« ÉÏQÍ J~°=÷ ∞~Ú`Õ, JO`«QÍ ^•xx JxflKÀ@¡ =∞#O
qxÜ≥∂yOK«∞HÀQÆÅ=Ú. JO>Ë, aè<åflÅ∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ÉÏQÍ J~°=÷ ∞ÜÕ∞ºÖÏ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ XHõ
=∂~°Oæ |Ç¨ïâß "å~°∞ "å\˜x ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ xfl ~°HÍÅ∞QÍ LÑ¨Ü∂≥ yOKÕ q^èOŒ QÍ Ñ¨^`úŒ ∞« Å#∞
J<Õfi+≤OK«_»"Õ∞.
Ñï=∂}Ï`«‡HÍÅ∞QÍ aè<åflÅ∞, QÆ}`˜ « „Ñ¨„H˜Ü∞« Ö’ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ qÕ QÍ aè<åflÅ
=∞^èºŒ L#fl `Õ_®#∞ <Õ#∞ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl#x <å‰õΩ JxÑ≤OzOk. "≥2· {"≥3· ´5/
6 J<Õ =ºH©HÎ ~õ } ° (1) `åÅ∂‰õΩ "≥2· QÍ Ñ¨ã¡ π 1 `åÅ∂‰õΩ "≥3· J<Õk 1 `åÅ∂‰õΩ 5/6
J<Õ ^•x`À ã¨=∂#O J<Õ J~°O÷ ~å=K«∞Û. ÖË^•, Jk U^À XHõ ãÖYº `åÅ∂‰õΩ
H˘xfl 1/2Å∞ Ñ¨ã¡ π J^Õ ãÖYº `åÅ∂‰õΩ H˘xfl 1/3Å`À Hõe¿ãÎ J^Õ ãÖYº `åÅ∂‰õΩ 5/
6`À ã¨=∂#=∞<Õ J~°O÷ ‰õÄ_® ~å=K«∞Û– P ãÖYº U^≥<· å ã¨~ˆ .
J~Ú`Õ, XHõ¯ Hõ}Δ O PQÆO_ç. Jxfl ãÖYºÅ∞ QÆ}`˜ « „Ñ¨„H˜Ü∞« Ö’ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ "Õ Õ
Hõ^•? =∞#O 2{3´5 Jx K≥ÑÊ≤ #Ñ¨C_»∞, 2 U"À XHõ\ ,˜ 3 U"À XHõ\ `˜ À Hõe¿ãÎ Jk
"å\˜ `åÅ∂‰õΩ 5`À ã¨=∂#O J=Ù`«∞O^Œx =∞#O K≥Ñ¨Ê_»OÖË^•? XHõ¯ =ÚHõ¯Ö’
K≥áêÊÅO>Ë =∞#O JOHõ QÆ}`˜ åxfl É’kèã∞¨ #Î flÑ¨C_»∞ =∞#‰õΩ `≥eã≤<å ÖË^• `≥eÜ«∞‰õΩ<åfl
‰õÄ_® c[QÆ}`˜ åxfl Jxfl "ÕàÖ◊ Ï É’kèOK«_O» ÖË^•? =∞# W|ƒO^Œ∞Å∞, QÆO^Œ~Q° ÀàÏÅÖ’
H˘xfl D q+¨Ü∞« O =∞#‰õΩ `≥eÜ«∞HõáÈ=_»O #∞Oz, ÖË^• =∞#O ^•xx QÆ∞iÎOK«Háõ È=_»O
#∞Oz |Ç¨ïâß Pq~°ƒqù OK«_O» ÖË^•? =∞#O, 2{2´4 Jx „"åã≤#Ñ¨C_»∞, =∞#O
"åã¨"Î åxH˜ K≥|∞`«∞#flk 2˛ { 2˛ ´4˛ Jx =∂„`«"∞Õ .
XˆH ãÖYº`À qÉèlí OKÕ J=HÍâ◊O LO>Ë q∞#Ç¨ =∞#O aè<åflÅ#∞ ‰õÄ_»Ö=Ë ∞<Õ
ÉèÏ=#‰õΩ JÅ"å@∞ Ñ¨_áç ÈÜ«∂O. J~Ú`Õ, Wk "Õ\ <˜ <·≥ å ÖˇH¯˜ OK«_®xH˜ LÑ¨Ü∂≥ yOKÕ
(whole numbers) q+¨Ü∞« OÖ’ ‰õÄ_® x["Õ∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ 2 QÆ∞„~åÅ∞ { 3 QÆ∞„~åÅ∞´
5 QÆ∞„~åÅ∞, J~Ú`Õ 2 QÆ∞„~åÅ∞ {3 ã¨~∞° ‰õΩÅ#∞ "≥∂ã¨∞‰õΩ"≥à§ı ~Ô à· √◊ §´ZO`«? |Ç¨ïâß
5 =ã¨∞=Î ÙÅ∞, 5 Ñ¨x=Ú@∞¡. J~Ú`Õ, =∞#O QÆ∞„~åÅ#∞, ã¨~∞° ‰õΩÅ#∞ "≥∂ã¨∞‰õΩ"≥à§ı
~Ô à· §◊ #∞ HõeÑ≤ XHõ ™ê^è•~°} H˘Å|^ŒÌ J~Ú#, ÑïHõ~åÅ∞ J<Õ^•xx WKåÛO.
JOHõQ} Æ `˜ åxfl ''J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_»O J<Õ—— D „Hõ=∞O `åÅ∂‰õΩ q+¨Ü∞« OÖ’
HõO\˜H˜ HõxÑ≤OKÕ^•xHõO>Ë U^À XHõ\ ˜ Z‰õΩ¯=QÍ<Õ L#fl^Œx <Õ#∞ KåÖÏ HÍÅOQÍ
ãÖ^ÕÇ≤Ïã¨∞Î<åfl#∞. Jk ZO`« Z‰õΩ¯= J<Õ q+¨Ü«∞O WÑ¨C_çÑ¨C_Õ <å‰õΩ QÀK«~°O
J=Ù`ÀOk. ''ã¨∞ÅÉè=í ∞~Ú#—— JOHõ QÆ}`˜ åxH˜ ãÖ|OkèOz „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ ã¨∞ÅÉè"í ∞≥ #ÿ k
Ug∞ÖË^∞Œ . U =∞Oz, ã¨ÇÏ¨ $^ŒÜ∞« `«QÅÆ ¢ãÎ‘ J~Ú<åã¨~ˆ Z@∞=O\˜ Z‰õΩ¯= PÖ’K«#
ÖË‰Ωõ O_®<Õ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ JOHõ QÆ}`˜ O« ''J~°=÷ ∞ÜÕ∞ºÖÏ—— É’kèOK«QÅÆ ^Œ∞ J<Õ ÉèÏ=# Hˆ =ÅO
™ê^•ã‘^• J*Ï˝#O =∂„`«"∞Õ .
JÖÏˆQ, QÆ}`˜ « âß¢ãOÎ¨ Ö’ _®Hõ~ˆì @∞ Hõey#"å~°∞ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ JOHõQ}Æ `˜ O«
''J~°÷=∞ÜÕ∞ºÖÏ—— É’kèOK«QÆÅ~°<Õ PÖ’K«# ‰õÄ_® ˆH=ÅO J*Ï˝#O
=∂„`«"∞Õ #x "Õ∞=Ú `«fi~°Ö’<Õ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆeQÍ=Ú. QÆ}`˜ « É’^è#Œ Ö’ PKå~°∞ºÅ
<åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x qÑ¨¡=O JHõ¯_»Hõ¯_» H˘xfl z#fl =∞Oz PÖ’K«#Å#∞
=ÚO^Œ∞‰õΩ `ÕQeÆ yOk. "≥Ú`«OÎ q∂^Œ, QÆ}`˜ « âß¢ãÎ¨ É’^è#Œ "≥∞~°∞QÆ∞ÑïKÕO^Œ∞‰õΩ
Jk Ju `«‰Ωõ ¯=QÍ =∂„`«"∞Õ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ Oç k. JO`ÕQÍHõ Ñ¨Å∞ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’
Jk P É’^è#Œ #∞ =∞iO`« <åâ◊#O KÕãO≤ k.
^Õ<fl·≥ <å J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<ÕÖÏ Z=iÔH<· å É’kèOK«_O» ™ê^èºŒ "Õ∞<å J<Õ
ãÖ^ÕÇÏ¨ O ##∞fl "≥O\Ï_»∞`«∞O@∞Ok. JO>Ë, XHõ ã¨=∞ã¨ºÖ’x qq^èŒ ÉèÏQÍÅ∞
"å\˜ `åÅ∂‰õΩ W`«~° Jxfl ÉèÏQÍÅ`À#∞ Uq^èŒOQÍ ãÖ|O^èŒO Hõey
L<åflÜ«∞<Õk K«∂ã≤, x~å‡}O `åÅ∂‰õΩ XHõ #=¸<å#∞ XHõ =ºHÎ̃ `«#
"≥∞^Œ_»∞Ö’ Hõey LO_»_»O ™ê^èŒº"Õ∞<å J<Õk ãÖ^ÕÇ¨ã¨Ê^Œ"Õ∞. =∞#O
W`«~∞° Å‰õΩ ¿Ñ~°#¡ ∞, *Ïa`åÅ#∞ W=fiÖË=Ú. „Ñü"å~°∞ "åi ã¨fiO`« =∂#ã≤Hõ
x~å‡}ÏÅ#∞ "åˆ~ xi‡OK«∞HÀ"åe. U q*Ï˝# âß„ã¨Î~°OQÍxfl J~Ú<å,
J#∞Éè"í åxfl J~Ú<å XHõ „Ñ¨âfl◊ Å∞, ["å|∞Å Ñ¨~O° Ñ¨~Q° Í KÕÜ∞« QÆÅ=∞<Õk
Ñ¨Å∞=Ùi qâßfiãÖ. JO>Ë, „áÈ„QÍ"£∞ KÕÜ∞« |_ç# <Õ~∞° ÛHÀ=_®xfl `«Ü∂« ~°∞
KÕÜ∞« QÆÅ=∞<Õk "åi qâßfiãÖ. D Ñ¨ûúŒ Ö’x Ö’áêxfl <å‰õΩ XHõ ~ÀA#.
XHõ ãÖ=`«û~°O ÖË^• ~Ô O_»∞ ãÖ=`«û~åÅáê@∞ „áÈ„QÍ"£∞ KÕã#≤ QÆ}`˜ «
âß„ãÎ̈O É’kèOK«|_ç# XHõ Ñ¨^HŒ ˘O_»= `«~Q° uÆ q^•ºi÷ ZuÎ K«∂áê_»∞.
|Ç¨ïâß J`«xH˜ ‰õÄ_® `å#∞ QÆ∞iÎOz# q+¨Ü«∞O `åÅ∂‰õΩ „Ñ¨QÍ_è»`«
`≥eÜ«∞^Œ∞. J`«#∞ WÖÏ K≥áêÊ_»∞ ''<Õ#∞ KåÖÏ "Õ∞~°‰õΩ ["å|∞Å∞
QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀQÆey# „Ñ¨âfl◊ Å#∞ <å‰õΩ W`«~∞° Å∞ W=fi=K«∞Û. J~Ú`Õ, <Õ#∞
ZÑ¨C_»∂ P „Ñ¨â◊flÅ#∞ QÆ∞~°∞Î ÃÑ@∞ìHÀÖË#∞.—— J<åfl_»∞ JK«ÛOQÍ WÖÏˆQ
[~°∞QÆ∞`«∞Ok.
=∂iÛ 8, 1959
aè<åflÅ`À `å=Ú KÕ¿ã Ñ¨x QÆ#∞Hõ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ~ˆ MÏz„`åÅ ~°∂ÑÖÖ’ K«∂¿ÑÖÏ
KÕÜ∞« QÆey`Õ, "å~°∞ `å=Ú UO KÕã∞¨ <Î åfl~À J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆÅ~°x, `«ÑC¨ Å∞ KÕÜ∞« ~°x
D áê~îâ° ßÅ ã≤^•úO`«OQÍ Hõ#|_»∞`ÀOk. D ã≤^•úO`«ÑÙ¨ Ñ¨xf~°∞‰õΩ Pã¨H^Î̃ •Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ
L^•Ç¨Ï~°} <Õ#∞ XHõ ~ÀA# K«∂âß#∞. áêº\ò =ÚO^Œ∞ 1/2 { 1/3´? J<Õ ã¨=∞ã¨º
L#flk P"≥∞ ^•xx QÆ∞iOz HÍ¿ãÑ¨Ù PÖ’zOzOk. `«~∞° "å`« ~Ô O_»∞ n~°K… `« ∞« ~°„™êÅ#∞
wã≤Ok. P Ô~O_çO\˜x XH˘¯Hõ¯^•xfl =¸_»∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèílOzOk. XHõ
n~°…K«`«∞~°„ãÖÖ’x Ô~O_»∞ qÉèÏQÍÅ#∞ „Ñ¨`ÕºHõOQÍ QÆ∞iÎOzOk. `«~°∞"å`« "å\˜Ö’
WÖÏ „"åã≤Ok, ''Wk 1/2.—— `«~°∞"å`« Ô~O_»= n~°…K«`«∞~°„ãÖÖ’x XHõ qÉèÏQÍxfl
QÆ∞iÎOz WÖÏ „"åã≤Ok, ''Wk 1/3.—— "å\˜ "≥·Ñ¨Ù HÍãÎ̈O`« K«∂ã≤, `«~°∞"å`« WÖÏ
„"åã≤Ok, ''1/2{1/3´1 "≥Ú`«OÎ .—— WHõ J#O`«~O° `«# P#O^ŒO, ãÖ`«$Ñ≤`Î À #=Ùfi`«∂
Ç¨~ÚQÍ "≥#‰õΩ¯"åe ‰õÄ~°∞ÛOk.
¿ÇÏãì̈~ü WÖÏ „"åã≤Ok, ''1/2{1/3´3/4.—— WHõ P"≥∞ Ñ¨H¯õ # ‰õÄ~˘Ûx L#fl
ÉÏ~üƒ~å "≥O@<Õ WÖÏ JOk, ''1/3 J<Õk 1/4 ÖÏO\˜k HÍ^Œ∞!—— P"≥∞ K≥Ñ≤ÊOk
Uq∞\’ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ <å‰õΩ XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ Hõ} Δ ÏÅ∞ Ñ¨\ Oì˜ k. 1/2{1/4´3/4
Hõ#∞Hõ, 1/2{1/3, 3/4‰õΩ ã¨=∂#O HÍÖË^∞Œ . `å#∞ KÕ¿ã „Ñü Ñ¨x D ÉÏeHõ Ñ¨Å∞
aè#fl HÀ}ÏÅÖ’Oz K«∂ã¨∞OÎ k. Jk ãïQÍ W=Ú_»∞`«∞O^À ÖË^À, J~°=÷ O`«OQÍ LO^À
ÖË^À ~°∂_èç KÕã∞¨ ‰õΩO@∞Ok. J~Ú`Õ, P"≥∞ KåÖÏ J~°∞^≥#· ÉÏeHõ.
XHõ ã¨=∞„QÆ "≥Ú`«OÎ Ö’ Zxfl =ÚáêÊuHõÅ∞ L<åflÜ«∞x <Õ#∞ XHõ ~ÀA#
"≥∂xHÍ#∞ J_çQÍ#∞. P"≥∞ WÖÏ K≥ÑÊ≤ Ok, ''P "≥Ú`«OÎ ZO`« ÃÑ^ŒkÌ QÍ LO^Œ<Õ ^•xÃÑ·
Jk P^è•~°Ñ¨_ç LO@∞Ok.—— =∞# q^•º~°∞÷Å =∞#ã¨∞ûÅÖ’H˜ =∞#O QÆ#∞Hõ
`˘OyK«∂_»QeÆ y`Õ, D PÖ’K«##∞ =∞#O ZO`«=∞OkÖ’ K«∂_»QÅÆ O? Jk `«ÑÊ¨ h,
K≥ÑÊ¨ ‰õÄ_»^hŒ "åà◊§‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. J~Ú`Õ, "åà◊§Ö’ ZO`«=∞Ok ^•x QÆ∞iOz =∞ø#OQÍ
PÖ’z™êÎ~°∞?
áêº\ò H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ "åã¨=Î „Ñ¨ÑO¨ K«O`À ãÖ|O^èOŒ Hõey LO@∞Ok.
<Õ#∞ P"≥∞#∞ WÖÏ J_çQÍ#∞, ''h‰õΩ u<ÕO^Œ∞‰õΩ U"≥∞<ÿ å W¿ãÎ ^•xÖ’ h=Ù 1/3 =O`«∞
ÉèÏQÍxfl fã¨∞‰õΩO\Ï"å, ÖË^• 1/4 =O`«∞ ÉèÏQÍxfl fã¨∞‰õΩO\Ï"å?—— eÑÎ̈HÍÅOÖ’
P"≥∞ WÖÏ JOk, ''WKÕÛ^Õq∞\˜ J#fl^•xÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ç LO@∞Ok.——
ÃãÅ=ÙÅ∞ J~ÚáÈ~Ú# "≥O@<Õ, <Õ#∞ =∞^è•ºÇ¨ÏflO `«~Q° uÆ Ö’ „Ñü"åiH˜
~å_»¡#∞ WKåÛ#∞. 1/2{1/3 Ñ¶ë`«O Hõ#∞HÀ¯=∞x J_çQÍ#∞. ["å|∞ K≥¿ÑÊO^Œ∞‰õΩ
"åiH˜ Uq^è"Œ ∞≥ #ÿ ã¨∂K«#Å∂ KÕã#≤ @∞¡ QÆ∞~°∞ÖÎ ^Ë ∞Œ . U ã¨∂K«#Å∂ KÕÜ∞« ÖË^xŒ <å‰õΩ
^Œi^•Ñ¨Ù YzÛ`«OQÍ `≥Å∞ã¨∞. Z@∞=O\˜ ã¨∂K«#Å∂ ÖË‰õΩO_®<Õ `«~°QÆuQÆkÖ’x
ÃÇÏK«∞Û=∞Ok P ~å_»#¡ ∞ J@∂ W@∂ HõÅQÆeÑ≤ 6 ÃãO\©g∞@~°∞¡ ÖË^• 12 ÃãO\©g∞@~°¡
á⁄_»=Ù#∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« _»O, ÖË^• Hõ#∞Q˘<Õ „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕâß~°∞. ^•xÖ’ ã¨QÍxfl,
^•xÖ’ =¸_»= =O`«∞ ÉèÏQÍxfl Hõ#∞Q˘<åfl~°∞. P ~Ô O_çO\˜x ‰õÄ_®~°∞. `«~∞° "å`« 5/
6 J<Õ ["å|∞ WKåÛ~°∞. P „Ñ¨Ü∞« `åflxfl =∞~°ÖÏ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ ^Œi^•Ñ¨ÙQÍ KåÖÏ
ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_®¤#∞. ~å_»∞¡ ÖË‰Ωõ O_®<Õ Ñ≤ÅÖ¡ Ö’ H˘O^Œ~∞° KÕÜ∞« QÆeQˆ "åˆ~"≥∂. J~Ú`Õ, "åiÖ’
KåÖÏ=∞Ok KÕÜ∞« ÖË~∞° .
Éˇ\ ˜ì WÖÏ JOk, ''2/4{3/5 J<Õk 1 ÖË^• JO`«HõO>Ë Z‰õΩ¯=. 1x
™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ =∞#‰õΩ =∞~À ~Ô O_»∞ S^Œ∞ =O`«∞Å ÉèÏQÍÅ∞ HÍ"åe. 2/4 J<Õk 2/5
HõO>Ë Z‰õΩ¯=. HÍ|\ì̃, ["å|∞ 1 HõO>Ë Z‰õΩ¯= ™ê÷~ÚÖ’<Õ LO_ç f~åe.—— XHõ
J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ÉÏeHõ. J~Ú`Õ, ™êO„Ñ¨^•Ü«∞Hõ áê~î°âßÅÖ’ P"≥∞#∞ ''=∞O^Œ|∞kÌ——
q^•ºi÷xQÍ ÉèÏqOKÕ J=HÍâ◊O LOk. ^•x=Å# P"≥∞ JÖÏˆQ `«Ü∂« ~Ô · LO_Õk.
ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ Ñ¨Å∞ HÀ}ÏÅÖ’Oz K«∂_»_»O J~å÷xfl ÑïjeOK«_»OÖË^• ^Õ<≥·fl<å
KÕ¿ã=ÚO^Œ∞ KÕã∞¨ #Î fl^•x, J~å÷xfl `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O P"≥∞‰õΩ W+ì̈O. J~Ú`Õ, "≥Ú`«OÎ
q∂^Œ áê~îâ° ßÅÖ’ =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥à§◊ QÆeQˆ O^Œ∞‰õΩ Wk =∂~°Oæ HÍ^Œ∞.
J@∞ `«~"° å`« P"≥∞ "Õ~˘Hõix WÖÏ J_çyOk, ''20Ö’ =¸_»= =O`«∞
ZO`« – Z@∞=O\˜ J~°Éú Ïè QÍÅ∞ ÖË‰Ωõ O_®?——
WOHÍ J@∞ `«~"° å`« "å~°∞ 1/2{1/4 J<Õ ã¨=∞ã¨º fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. JÑ¨C_»∞
<Õ#∞ D "åºMÏº<åÅ#∞ q<åfl#∞:
~åÖòÊù : Jk 3/4. "Õ∞=Ú ^•xx ZÖÏ KÕâß=Ú J<Õk J_»Q=Æ ^Œ∞.Ì
yÖò : 1 HõeÑ≤`Õ q∂‰õΩ 3 =ã¨∞OÎ ^•?
Éˇ\ ì̃ : <Õ#∞ P q^èOŒ QÍ KÕÜ∞« _»OÖË^∞Œ .
<Õ#∞ ^•xx D q^èOŒ QÍ KÕã∞¨ <Î åfl#∞.
`«~∞° "å`«, 1/5{3/10ÃÑ· Ñ¨xKÕã∂¨ Î :
Éˇ\ ì˜ : ["å|∞ 5/10 ÖË^• 1/2.
yÖò : J~Ú`Õ, 5 J<Õk 10Ö’ ã¨QOÆ HÍ^Œ∞. JÖÏˆQ 10 J<Õk 3Ö’ ã¨QOÆ
HÍ^Œ∞.
*Ë<£ PÖ’K«<åÑ¨Ó~°fiHõOQÍ, ã¨fiQÆÒ« QÍ WÖÏ JOk, ''Zxq∞k J<Õk 24
=¸_»∞™ê~°∞¡ áÈ`«∞Ok. =¸_»∞ 24Ö’ Zxfl™ê~°∞¡ áÈ`«∞Ok?—— Wk ÖˇH¯˜ OKÕO^Œ∞‰õΩ
P"≥∞‰õΩ KåÖÏ ã¨=∞Ü«∞O Ñ¨\ Oì˜ k.
ãÖ^Œ~åƒùxfl |\ì̃ XHõ =∂@ K≥áêÊe. ''^•xÖ’ áÈ`«∞Ok—— J<Õ ^èÀ~°}Ã˜ Ñ· P
áê~îâ° ßÅ Ñ¨q„`« Ü«Ú^Œ"ú ∞Õ KÕã∞¨ #Î fl q^•º~°∞Å÷ ∞ =∂„`«O ^•xfl q∞#Ç¨~ÚOÑ¨Ù ÖË‰Ωõ O_®
"å_»∞`«∞<åfl~°∞.
U„ÑÖ≤ ò 24, 1959
qâ◊fiO J~°~÷ Ç° Ï≤ `«OQÍ Hõ#Ñ¨_∞» `ÀO^Œx Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ÉèÏqã¨∞<Î åfl~°O>Ë |Ç¨ïâ◊ ^•xH˜
HÍ~°}O =∞#O qâ◊fiO QÆ∞iOz =∂\Ï¡_Õ ÉèÏ+¨ "åiH˜ J~°=÷ O`«OQÍ JxÑ≤OK«Háõ È=_»"∞Õ
HÍ=K«∞Û. ÖË^•, =∞#O PK«~°}Ï`«‡HõOQÍ qâßfixfl K«∂¿ã f~°∞‰õΩ, ^•xx QÆ∞iOz
=∞#O =∂\Ï¡_Õ f~°∞‰õΩ "≥~· ∞° ^è•ºÅ∞ LO_çLO_»=K«∞Û.
"å~°∞ rqOKÕ „Ñ¨ÑÖK«O QÆ∞iOz <Õ~°∞Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ, PÖ’zOKÕO^Œ∞‰õΩ,
=∂\Ï¡_∞» ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ XHõ Ñ¨x=Ú@∞ì J~Ú#– ÉèÏ+¨#∞ – JOkOKÕO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« uflOK«_O» =∞#O áê~îâ° ßÖÖ’ „Ñ¨^•è #OQÍ KÕ¿ã XHõ Ñ¨x. ÖË^• HõhãÖ, "åi
=^ŒÌ JÑ¨Ê\˜Hˆ L#fl Ñ¨x=Ú@∞ì‰Ωõ Ñ¨^∞Œ #∞ ÃÑ@∞ì‰Ωõ <ÕO^Œ∞‰õΩ =∞#O "åiH˜ ã¨ÇÏ¨ HõiOKÕO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ=Ú. ÉèÏ+¨ J<Õ Ñ¨x=Ú@∞ì =∞#O PÖ’zOz# q^èOŒ QÍ<Õ J`«∞º`«=Î ∞"≥∞#ÿ ^Œ<ÖÕ Ï
=∞#O „Ñ¨=iÎ™êÎO. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Hˆ =ÅO ÉèÏ+¨ LÑ¨Ü∂≥ yOK«\Ïxfl, JO>Ë =∞#O LÑ¨Ü∂≥ yOz#
q^èOŒ QÍ<Õ LÑ¨Ü∂≥ yOK«\Ïxfl <Õ~∞° ÛHÀQÆe`æ Õ ãïáÈ`«∞O^Œx J#∞‰õΩO\ÏO. "åãÎ̈"åxH˜,
ÉèÏ+¨ J<Õk Ñ¨Å∞ q^è•Å∞QÍ KåÖÏ "Õ∞~°‰Ωõ JãÖÑ¨Ó~°"‚ ∞≥ #ÿ Ñ¨x =Ú@∞ì. ÉèÏ+¨ `åÅ∂‰õΩ
JãÖÑ¨Ó~°‚`« QÆ∞iOz =∞#O QÆ#Hõ =∞iO`« Ñï*Ï˝#O`À LO>Ë, Ñïã≤÷u "Õ~°∞QÍ
=ÙO@∞Ok. ÉèÏ+¨ =i‚OKÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü«∞ufl™ÈÎ#fl qâ◊fiO`À ^•xH˜ Ñ¨Å∞q^è•Å∞QÍ
JãÖ|^Œ`ú Å« ∞<åflÜ«∞x =∞#O QÆ∞iÎOK«QeÆ y`Õ, ^•x `åÅ∂‰õΩ "≥z· „`«∞Å∞, "≥~· ∞° ^è•ºÅ#∞
K«∂_»QÆeæ`Õ QÆ#∞Hõ =∞#O Ñ≤Å¡Å#∞ ÉèÏ+¨ `åÅ∂‰õΩ Ñïq∞`«∞ÅÑ¨@¡ J„Ñ¨=∞`«ÎOQÍ
LOK«QÆÅO. =∂@Å∞, J#∞Éèí=O XHõ^•x`À XHõ\ ˜ W=∞_»x ãÖ^Œ~åƒùÅ∞ "å~°∞
QÆ∞iÎOK«QeÆ Qˆ ÖÏ KÕÜ∞« QÆÅO. WOHÍ JÖÏˆQ, ÉèÏ+¨ `åÅ∂‰õΩ Ñïq∞`«∞Å#∞ H˘O`«"∞Õ ~°‰Ωõ
JkèQqÆ ∞Oz ^•xx qxÜ≥∂yOK«∞HÀQÆeQˆ q^è•<åÅ#∞ |Ç¨ïâ◊ =∞#O "åiH˜ K«∂Ñ¨QÅÆ O.
D qâı+} ¨ ÏÅ#∞ K«∂_»O_ç – g\˜Ö’ H˘xfl x~°¿ÑHõ"Δ ∞≥ #ÿ q: QÆ∞O„_»O, hÅO,
P‰õΩÑ¨KÛ« , K«`∞« ~°„ãÖ. J~Ú`Õ q∞QÆ`åq KåÖÏ ™ê¿ÑHõ"Δ ∞≥ #ÿ q: á⁄_»=Ù, ‰õΩ~°K,« =∞O^ŒO,
Ñ¨ÅK«#, |~°∞=Ù, `ÕeHõ, Z`«∞,Î Ñ¨ÅO¡ , ^ŒQ~æÆ ,° ^Œ∂~°O, ã¨∞ÅÉèOí , Hõ+Oì̈ , aQÆ~æ ,° =∞$^Œ∞=Ù,
"≥KÛ« , K«Å¡ g\˜Ö’ "Õ\ H˜ © x~°¿ÑHõ"Δ ∞≥ #ÿ J~°O÷ ÖË^∞Œ . á⁄_»"#·≥ , ‰õΩ~°K#·≥ JO>Ë U^À
XHõ^•xHõO>Ë á⁄_»"#·≥ , ÖË^• ‰õΩ~°K#·≥ Jx =∂„`«"∞Õ J~å÷Å#∞ W™êÎ~Ú. J~Ú`Õ,
=∞#O D =∂@Å#∞ Jq x~°¿ÑHõ"Δ ∞≥ #ÿ "≥#· @∞¡QÍ "å_»`å=Ú. "åãÎ̈"åxH˜ XHõ xiÌ+ì̈
JOâ◊O XHõ ~ÀA# á⁄_»"#·≥ kQÍ#∞, =∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA# ‰õΩ~°K#·≥ kQÍ#∞, ÖË^• XHõ

~ÀA, "Õ_ç J~ÚOkQÍ K«Å¡xkQÍ =∞~˘Hõ ~ÀA J#_®xfl XHõ ÉÏÅ∞_»∞ q#_»O
KåÖÏ™ê~°∞¡ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∂@Å‰õΩ XˆH J~°O÷ L#fl@∞¡QÍ =∞#O "å\˜x "å_»∞`åO.
J~Ú`Õ =∞#O "å\˜ J~å÷Å#∞ =∂~°∞ã¨∂<Î Õ LO\ÏO. K«Å|¡ _ç#@∞¡QÍ Hõ#|_Õ ã¨∂Ñ¨Ù
Ñ¨ã≤ Ñ≤Å¡"å_çH˜ JÑ¨Ê\˜H˜ KåÖÏ "Õ_çQÍ<Õ JxÑ≤OK«=K«∞Û. <Õ\ ˜ z#fl ÃÑxûÖò ˆ~Ñ¨Ù
á⁄_»"#·≥ ÃÑxûÖòQÍ =ÙO_»=K«∞Û. ÃÑ^ŒÌ H˜\ ¿ì© Ñ~°∞ =∞^èºŒ ~å„u HÍ=K«∞Û. J~Ú`Õ J`«x`À
Hõ@∞=ÙQÍ LO_»HõO_ç. J`«#∞ KåÖÏ z#fl"å_»∞. QÆ∞éÏ]Å∞ ÃÑ^ŒÌ [O`«∞=ÙÅ∞. z#fl
QÆ∞éÏ]xfl K«∂_»O_ç. (z#flÑ≤Å"¡ å_çHOõ >Ë Jk =¸_»∞ ~Ô @∞¡ ÃÑ^ŒkÌ ). g∞~°∞ ZO`« ÃÑ^ŒQÌ Í
ZkQÍ~°∂. g∞~°∞ ^•xh ™êkèOK«Ö~Ë ∞° . g∞~°∞ KåÖÏ z#fl"å~°∞. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ D ~°H"õ ∞≥ #ÿ
QÆO^Œ~°QÀàÏxH˜ ã¨~°∞Ì‰õΩáÈ=@O <Õ~°∞Û‰õΩO\Ï~°∞. J~Ú`Õ, W^Õ"≥∞ÿ<å "Õ∞^äÀÑ¨~°OQÍ
P~ÀQÆº=O`«"∞≥ #ÿ , Ñ¨xH˜=KÕÛ ã¨~∞° ‰Ì Ωõ áÈ=_»=∂, ÖË^• Hˆ =ÅO XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ L`åÊ^ŒHõ
=ÓºÇ¨Ï=∂? XHõ H˘O_»#∞ ZO^Œ∞‰õΩ z#flk JO\Ï"≥∂, XHõ Ñ≤eÑ¡ Å≤ #¡ ∞ ÃÑ^ŒkÌ Jx
ZO^Œ∞HõO\Ï"≥∂ QÆ∞iOz XHõ@= `«~°QÆu "åi`À =∂\Ï¡_»_»O LÑ¨Ü≥∂QÆHõ~°=∂?
ÖË^•, Wk P Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ `ÕeHõQÍ J~°=÷ ∞ÜÕ∞º q+¨Ü∞« =∂?
"åºHõ~°}Ïxfl ™êO„Ñ¨^•Ü«∞HõOQÍ É’kèOKÕ Ñ¨^Œúu QÆO^Œ~°QÀàÏxfl =∞iO`«
ÃÑOK«∞`ÀOk. <å=∞"åK«HÍÅ#∞, qâı+} ¨ ÏÅ#∞ Jq Ñ¨ÓiÎQÍ aè#fl"≥∞#ÿ q J#fl@∞¡ =∞#O
=∂\Ï¡_»∞`åO. qxÜ≥∂y™êÎO. J~Ú`Õ, Jq "åã¨Î"åxH˜ `«~°K«∞QÍ KåÖÏ"Õ∞~°‰õΩ
™ê~°∂Ñ¨º`«`À =ÙO\Ï~Ú. XHõ P‰õΩÑ¨KÛ« x |Ou, XHõ P‰õΩÑ¨KÛ« x =„ãÖÎ , XHõ P‰õΩÑ¨KÛ« x
Ãã·H˜Å∞, XHõ P‰õΩÑ¨K«Ûx [O`«∞=Ù ÉÁ=∞‡=O\˜=hfl Jq P‰õΩÑ¨K«ÛQÍ (qâı+¨}O)
LO_»_O» Ö’ Jq Jhfl P@ÉÁ=∞‡Å∞ (<å=∞"åK«HOõ ) HÍ=_»OÖ’ XˆH ~°H"õ ∞≥ #ÿ q. "å\˜x
P‰õΩÑ¨KÛ« QÍ L<åflÜ«∞x Ñ≤ez#Ñ¨Ù_»∞, J=hfl P‰õΩÑ¨KÛ« ~°OQÆ∞#∞ XˆH "≥∂ãÎ̈~∞° QÍQÆÅ
XˆH `«~Q° uÆ H˜ K≥Ok#=<Õk =∞# J~°O÷ . =∞#O "å\˜x P@ÉÁ=∞‡Å∞QÍ Ñ≤ez#Ñ¨Ù_»∞
Jq Ñ≤ÅÅ¡ ∞ P_»∞H˘<Õ XˆH ~°H"õ ∞≥ #ÿ `«~Q° uÆ H˜ K≥Ok#=<Õk =∞# L^ÕâÌ O◊ . D =sæH~õ }
° ‰õΩ
ãÖ|OkèOz U^À KåÖÏ `Õ_® L#fl@∞¡QÍ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ÉèÏqOKåÅx HÀ~°∞HÀ=@O ZO^Œ∞‰õΩ?
XHõ |Ou `åÅ∂‰õΩ P‰õΩÑ¨KÛ« ^Œ#O ^•x `åÅ∂‰õΩ |Ou–^Œ#O`À ZO^Œ∞‰õΩ `Õ_®
Hõey#k? <Õ#∞ D `Õ_®#∞ QÆ∞iÎOK«_O» ÖË^∞Œ . Wq ~Ô O_»∂ XHõ =ã¨∞=Î Ù QÆ∞iOz U^À
XHõ\ ˜ K≥¿ÑÊ Ñ¨^`úŒ ∞« ÖË. ÉèÏ+¨ `åÅ∂‰õΩ XHõ JOâßxH˜ "Õ~˘Hõ JOâßxH˜ =∞^èºŒ L#fl
`Õ_® J~å÷xH˜ ãÖ|OkèOz#^Õ#h =∞#O Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ K≥|∞`å=Ú. HÍQÍ, "åã¨"Î åxH˜ Jn
"å\˜x =∞#O "åHÍºÅÖ’ Wq∞_ÕÛ Ñ¨ûúŒ H˜ ãÖ|OkèOz#k.
U„ÑÖ≤ ò 30, 1959
aè<åflÅ`À XHõ ã¨=∞ã¨º#∞ J`«#∞ ZÖÏ Ñï+¨¯iOKå_»x <å\ò#∞ XHõ ~ÀA
J_çy#Ñ¨Ù_»∞, J`«#∞ Dq^èOŒ QÍ ["å|∞ WKåÛ_»∞: ''Jk ^Œi^•Ñ¨Ù Jxfl™ê~°∞¡ XHõ
qHõ~‚° ~°∂ÑÖÖ’ LO_»_®xfl <Õ#∞ QÆ=∞xOKå#∞.—— aè<åflÅ∞ "åã¨"Î åxH˜ ^Õxx ã¨∂z™êÎÜ∂≥
PÖ’zOK«‰õΩO_®<Õ Jxfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’#∞ Wq∞_Õ XHõ x|O^èŒ#HÀãÖ J`«#∞
"≥`∞« ‰õΩ`«∞<åfl_»∞. ‰õÄ_çHõ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ aè<åflÅ#∞ WzÛ#Ñ¨Ù_»∞ ZÖˇ<· £ WÑ¨Ê\˜H© ÃÑ#· =Ù#fl
JOÔHÅ#∞ÃÑ·<å, HÕ^Œ L#fl JOÔHÅ#∞ „HÕ^Œ ‰õÄ_ç "Õ™ÈÎOk. ({JO>Ë ‰õÄ_»_»O.
HÍ|\ì̃ h=Ù{#∞ K«∂ã≤#Ñ¨Ù_»∞, h ^Œ$+≤Öì ’ L#fl^•x#O`å ‰õÄ_ç"~Õ Ú.)
<å\ò 1/3{1/4´? J<Õ ã¨=∞ã¨ºÃÑ· Ñ¨x KÕã∞¨ #Î flÑ¨Ù_»∞ <Õ#∞ QÆ=∞xOKå#∞.
J`«#∞1/3‰õΩ ã¨=∂#"≥∞#ÿ aè<åflÅ#∞ JxflO\˜x „"åÜ«∞_»O P~°OaèOKå_»∞. JO>Ë,
J`«#∞ 1/3: 2/6, 4/12, 8/24, W`åºk „"åã¨∞<Î åfl_»∞. D ~Ô \Õì Ñ¨Ù KÕ¿ã „Ñ¨„H˜Ü∞« #∞
"å_ç J`«#∞ XHõ ÃÑ^ŒÌ z\Ïì aè<åflÅ#∞ „"åâß_»∞. WHõ `«~åfi`« J`«_∞» 1/4‰õΩ ‰õÄ_®
JÖÏˆQ KÕâß_»∞. 1/4:2/8, 4/16, 8/32 WÖÏ „"åã¨∞‰õΩO@∂ áÈÜ«∂_»∞. J~Ú`Õ, D
~Ô O_»∞ aè<åflÅ‰õΩ XˆH L=∞‡_ç QÆ}ÏOHÍxfl `«#∞ ZO^Œ∞‰õΩ ™êkèOK«ÖHË áõ ÈÜ«∂_À J`«#∞
`≥ Å ∞ã¨ ∞ HÀÖË H õ á ÈÜ« ∂ _» ∞ . 1/4#∞ 6/24QÍ „"åÜ« ∞ =K« ∞ Û#x âß"£ ∞ J`« x H˜
K«∂Ñ¨=Åã≤=zÛOk.
x|O^è#Œ Å#∞ J#∞ãïOK«@O! D Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ H˘O^Œ~∞° |Ç≤Ï~°OQÆ „Ñ¨^âÕ O◊ Ö’
\ÏºO‰õΩÖ’ „Ñ¨Ü«∂}˜™ÈÎ#fl =ºH˜Î =O\˜"å~°∞. "å~°∞ „Ñ¨ÑÖKåxfl XHõ z#fl ã¨#fl\˜
ãÖ^Œ∞Ö’Oz K«∂ã¨∞OÎ \Ï~°∞. XHõ ÅHõΔ ºO"≥Ñ· Ù¨ QÆ∞iK«∂ã≤, WHõ "≥Ú^ŒÅ∞ K≥_`» å~°∞. J~Ú`Õ,
U^≥#· P@OHõO "åiH˜ Z^Œ∞~Ô `· ,Õ WHõ ZO`«=∂„`«=Ú ÅHΔÍºxfl K«∂_»Ö~Ë ∞° . "åi Ñ¨x
J~ÚáÈ~Ú#>Ë.¡ `å=Ú ZHõ¯_» #∞Oz |Ü«∞Å∞^Õ~å"≥∂, ZO`« ^Œ∂~°O "≥àÏ§"≥∂, ZHõ¯_»
L<åfl"≥∂ ‰õÄ_® "åiH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞.
XHõ\= `«~°QÆuÖ’x XHõ q^•ºi÷ =~ü¯|∞H±Ö’ ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ KÕã¨∞Î<åfl_»∞.
["å|∞Å∞ ^•xÖ’<Õ =Ù<åfl~Ú. J~Ú`Õ, P ["å|∞ÅÖ’ H˘xfl ã¨~Ô #· q. H˘xfl HÍ^Œ∞.
P ÉÏÅ∞_»∞ "å\˜x QÆ∞~°∞Î ÃÑ@ì=Åã≤ LOk. "≥Ú^Œ\ ˜ =¸_»∞ ÖË^• <åÅ∞QÆ∞ ["å|∞Å#∞
J`«_∞» ãÔ̈~#· qQÍ QÆ∞~°∞Î ÃÑ\Ïì_∞» . `«~åfi`« ["å|∞‰õΩ Z^Œ∞~°∞QÍ ˛ ÃÑ\Ïì_∞» . J`«#∞ D
Ñ¨x ZO`À "ÕQOÆ QÍ KÕÜ∞« _»O`À `«ÑC¨ Jx hÔHÖÏ `≥Å∞ã¨∞#x Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ J_çQÍ_»∞.
^•xH˜ P ÉÏÅ∞_»∞ WÖÏ ["å|∞ WKåÛ_»∞, ''FÇπÏ, "å~°∞ ZÑ¨C_»∂ nx ^ŒQ~æÆ ° `«ÑC¨
QÆ∞~°∞Î KÕ™êÎ~°∞—— ã¨∂z™êÎ~°∞.
Ñ≤ÅÅ¡ x|O^è#Œ Å∞! aè<åflÅ`À Ñ¨x KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ x|O^è#Œ Å#∞
Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ D Ñ≤ÅÅ¡ ∞ KÕ¿ã „Ñ¨Ü∞« `åflÅÖ’ <Õ#∞ ZO`«=∂„`«O `«ÑC¨ #∞
K«∂_»_O» ÖË^∞Œ . D x|O^è#Œ ÅÖ’ H˘xfl Ñ¨ÓiÎQÍ J<åÖ’z`«"∞≥ #ÿ "≥<· åã¨~ˆ .
ã¨∂~°∞ºx K«∞@∂ì „QÆÇ¨ Å K«Å<åxfl J^Œ∞Ñ¨Ù KÕ¿ã x|O^è#Œ Å#∞ Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ
25 ãÖ=`«û~åÅáê@∞ `å#∞ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞OÎ _»QÍ, HÔ Ñ¨~¡ ü ‰õÄ_® `«#^≥#· â‹e· Ö’
H˘xfl qâ◊$OMÅ TÇ¨QÍ<åÅ#∞ KÕâß_»∞. `«=∞ x|O^è#Œ Å∞ Ñ¨x KÕ™êÎÜ∂«
J<Õk Hõ#∞Q˘#_»OÖ’ D Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ U =∂~°Oæ ÖËHáõ È=_»O Jã¨Å∞ ã¨=∞ã¨º.
`«=∞ x|O^è#Œ Å#∞ Ñ¨sHÕΔ K«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ "å~°∞ "åã¨"Î åxflHÍx ÖË^• JO`«~`æ° «
`«~å¯xflHÍh, „Hõ=∞Ñ¨ûúŒ xQÍh XHõ =∂~°Oæ QÍ qxÜ≥∂yOK«∞HÀÖË~∞° . g\˜H˜
|^Œ∞Å∞QÍ, "å~°∞ `«=∞ Ñïëê¯~åxfl Láê^è•ºÜ«Úx =^Œ‰Ì Ωõ fã¨∞‰õΩ"≥o§,
''Wk ãÔ̈~#· ^Õ<å?—— Jx J_ç̂Q"å~°∞.
JO`ÕQÍHõ "å~°∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ Hõ#∞Q˘#fl x|O^èŒ#Å∞ ZO`«
qâ◊$OYÅOQÍ, „Hõ=∞|^Œú`« ÖË‰õΩO_® ^Õx`À#∞ ãÖ|O^èŒO ÖË‰õΩO_®
LO_Õ=O>Ë, "å~°∞ XHõ Ñ¨x KÕ¿ã x|O^è#Œ #∞ ZÖÏQÀÖÏ Hõ#∞Q˘#QÆe#æ Ñ¨C_»∞
‰õÄ_®, JO>Ë XHõ Láê^è•ºÜ«Úx #∞Oz ''Jk ãÔ̈~#· ^Õ—— J#fl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’
‰õÄ_® P x|O^è#Œ #∞ QÆ∞~°∞Î ÃÑ@∞ìHÀ=_»O J~°∞^Œ∞QÍ [iˆQk. JÖÏˆQ P
x|O^è#Œ Z@∞=O\˜ ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ Ñï+¨¯iOKÕO^Œ∞‰õΩ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞O^Œ<kÕ
=∂„`«"∞Õ QÆ∞~°∞Î ÃÑ@∞ìHÀ=_»O ‰õÄ_® KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=.
E<£ 15, 1959
áê~îâ° ßÅÖ’ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ XHõ ã≤~÷ "° ∞≥ #ÿ =ÓºÇ¨xfl LÑ¨Ü∂≥ yã¨∞#Î fl@∞¡QÍ Hõ#|_»`å~°∞.
=∞Oz q^•º~°∞Å÷ ∞ ‰õÄ_® KåÖÏ™ê~°∞¡ D =ÓºÇ¨xfl J#∞ãï™êÎ~∞° . WHõ =∞Oz q^•º~°∞Å÷ ∞
HÍx"å~°∞ D =ÓºÇ¨xfl ZÅ¡"àÕ Ö◊ Ï LÑ¨Ü∂≥ y™êÎ~∞° . =uÎ_Hç ˜ QÆ∞~Ô #· q^•º~°∞Å÷ Ö’x
„Ñü"å~°∞ D =ÓºÇ¨xfl J#∞ãï™êÎ~∞° . D =ÓºÇ¨ÏO ã¨=∞™êº „Ñ¨^•è #"≥∞Oÿ kQÍQÍHõ
ã¨=∂^è•# „Ñ¨^•è #"≥∞Oÿ kQÍ K≥á⁄ÊK«∞Û. XHõ ã¨=∞ã¨ºÑ¨@¡ ~Ô O_»∞ ~°HÍÅ =∞#∞+¨μÅ∞ Uq^èOŒ QÍ
=º=Ç¨Ïi™êÎ~°∞ J<Õ^•xx áÈÅÛ@O ^•fi~å D Ô~O_»∞ Ñ¨^Œú`«∞Å =∞^èŒº `Õ_®#∂
J`«∞º`«=Î ∞OQÍ K«∂_»=K«∞Û.
ã¨=∞ã¨º – Hˆ O„^ŒOQÍ K«∂¿ã =ºHÎ̃ XHõ ã¨=∞ã¨º#∞ XHõ Ñïã≤u÷ `åÅ∂‰õΩ
"≥Å_¡ Oç Ñ¨ÙQÍ K«∂™êÎ_∞» . ^•xÖ’ U^À XHõ\ ˜ "≥Å_¡ Oç K«|_»Ö^Ë xŒ ÉèÏq™êÎ_∞» . =∞~À=∂@Ö’
K≥áêÊÅO>Ë– D ã≤u÷ `åÅ∂‰õΩ XHõ ãÖ|O^èOŒ , ÖË^• Ñï}Ï=∞O "≥Å_¡ Oç K«|_»Ö^Ë xŒ ,
^•xx Hõ#∞Q˘<åÅx ÉèÏq™êÎ_»∞. Ñïã≤÷ux QÆ∞iOz PÖ’zOK«@O ^•fi~å J`«#∞
ã¨=∞ã¨ºÃÑ· ^•_ç KÕ™êÎ_∞» . JO>Ë, `«=∞ "≥∞^Œ_∞» Ö’ ã¨~fi° ã¨=∞„QÆ ^Œ$âßºxfl ã¨$+≤Oì K«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ_∞» . ^•xfl ã¨~fi° ã¨=∞„QÆOQÍ K«∂_»QeÆ y#Ñ¨Ù_»∞, ^•xÖ’x U ÉèÏQÆO =ke
"ÕÜ∞« |_çO^À J`«xH© `≥Å∞ã¨∞OÎ k. `«^•fi~å ["å|∞ ^Œi^•Ñ¨Ù ^•#O`«@Hõ^Õ =ã¨∞OÎ k.
U ã¨=∞ã¨ºHÔ <· å, áê~îâ° ßÅ ã¨=∞ã¨º‰õΩ ["å|∞ P ã¨=∞ã¨ºÖ’<Õ ^•y=ÙOk. Jk Hˆ =ÅO
`å`å¯eHõOQÍ =∂„`«"∞Õ ^•z LOK«|_çOk. ^•xx Hõ#∞Q˘#@O lH±™êû Ñ¨lÖòÖ’x
XHõ Ö’Ñ≤Oz# ÉèÏQÍxfl Hõ#∞Q˘#_»O =O\˜k. Ñ¨lÖòÖ’x MÏm ã¨Ö÷ Ïxfl QÆ#∞Hõ g∞~°∞
K«∂¿ã,Î P ã¨Å÷ OÖ’ Ñ¨>ìË =ÚHõ¯ `åÅ∂‰õΩ PHõ$u g∞‰õΩ `≥Å∞™ÈÎOk.
J~Ú`Õ áê~îâ° ßÅÖ’ Z‰õΩ¯= =∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ã¨=∞ã¨º – Hˆ O„^ŒOQÍ HÍHõ, ["å|∞
– Hˆ O„^ŒOQÍ Ñ¨x KÕ™êÎ~∞° . U^À XHõ J^Œ∞ƒùÒ« Q˘e¿Ñ ["å|∞Å nfiÑÖÖ’x ã¨∞^Œ∂~°
„áêO`«OÖ’ XHõ ["å|∞ L#fl^Œx, ^•xx Hõ#∞Q˘#@"Õ∞ "åi Ñ¨x J<Õ `«~Ç° ¨ „Ñ¨H@õ #QÍ
"å~°∞ ã¨=∞ã¨º#∞ K«∂™êÎ~∞° . H˘O^Œ~∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ UHõOQÍ Láê^è•ºÜ«Úx =∞#ã¨∞ûÖ’ D
["å|∞ÔH· `˘OyK«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOK« <å~°Oaè™êÎ~∞° . z#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ D q+¨Ü∞« OÖ’
ÉÏQÍ ã¨=∞~°∞Å÷ ∞QÍ LO\Ï~°∞. =ÚYºOQÍ K«∂_»_®xH˜ JO^ŒOQÍ Hõ#|_Õ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `å=Ú
QÆ#Hõ, `«y# QÆO^Œ~Q° Àà◊Ñ_¨ #ç @∞¡, ÖË^• ÉèÜí ∞« Ñ¨_áç È~Ú#@∞¡ Hõ#Ñ¨_`ç ,Õ ["å|∞ HÀãÖ
Hõ+¨ìÑ¨_»‰õΩO_® Láê^è•ºÜ«Ú_Õ K≥|∞`å_»h `≥Å∞ã¨∞. nxfl ''"åiH˜ ™êÜ«∞Ñ¨_»_»O——QÍ
Ñ≤Å∞™êÎ~∞° . ã¨ÇÏ¨ ã¨=O`«∞Öˇ#· Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ["å|∞Å nfiÑÖÖ’H˜, P ["å|∞#∞ "≥`∞« ‰õΩ¯O@∂
XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ xkè "Õ@‰õΩ "≥o§#@∞¡ ^•_çH˜ "≥à§ı O^Œ∞‰õΩ ã≤ÔúŒ LO\Ï~°∞. "åi ^Œ$+≤Öì ’
ã¨=∞ã¨º J<Õk ["å|∞#∞ – ãÖáêkOKÕ z\Ï¯. UO KÕÜ∂« Ö’ `≥e¿Ñ ã¨∂K«#Å∞, ÖË^•
PK«∂H©Å ã¨=Ú^•Ü«∞OQÍ Jk LO@∞Ok. JO>Ë, áêuÃÑ@ì|_ç# ¢ÃÑ·"Õ@∞ xkèx
Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ WKÕÛ ã¨∂K«#Å=Öˇ LO@∞Ok. P ÃÑ^ŒÌ FH± =$HõOΔ =^Œ‰Ì Ωõ "≥à√◊ §, K«iÛ
`åÅ∂‰õΩ QÀÑ¨Ù~°ÑÙ¨ tY~°O K«∂¿Ñ ^•iÖ’ XHõ =O^Œ J_»∞QÆ∞Å∞ #_»∞=Ù– =ÔQ~· å D
`«~Ç° ¨ "å^Œ∞Å∞ WÖÏ PÖ’z™êÎ~∞° : ''W@∞=O\˜ ã¨=∞ã¨º <å =ÚO^Œ∞ L#flÑ¨C_»∞ QÆ`™« êi
<Õ#∞ Uq∞ KÕâß#∞?—— "åiH˜ QÆ#Hõ `«=∞ z\Ï¯Å∞ QÆ∞~°∞OÎ >Ë, "å~°∞ P z\Ï¯Å q+¨Ü∞« OÖ’
QÆO^Œ~Q° Àà◊Ñ_¨ H» áõ È`Õ– ["å|∞#∞ "Õ\Ï_Õ q+¨Ü∞« OÖ’ |Ç¨ïâß "å~°∞ "≥∞~°∞QÍæ LO_»=K«∞Û.
`«∞^Œ‰Ωõ "åiKÕÛ ["å|∞Å∂ `«~K° ∞« ãÔ̈~#· "Õ HÍ=K«∞Û.
D ã¨=∞ã¨º#∞ K«∂_»O_ç– ''U<£, "Õ∞sHõO>Ë 3 ãÖ=`«û~åÅ∞ ÃÑ^ŒkÌ . "åi^ŒiÌ
=Ü«∞ã¨∞ûÅ∞ HõeÑ≤`Õ 21 ãÖ=`«û~åÅ∞ J=Ù`å~Ú. "åi =Ü«∞ã¨∞ûÅ∞ ZO`≥O`«?——
ã¨=∞ã¨º Hˆ O„^ŒOQÍ PÖ’zOKÕ =ºHÎ̃ D ÉÏeHõÅ#∞ `«# "≥∞^Œ_∞» Ö’ x["≥∞#ÿ "åiQÍ
KÕã∞¨ H˘x K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ_∞» . "å~°∞ ÃÑ^Œ"Ì å~å? HÍ^Œ∞, JÖÏ J~Ú`Õ "åi
=Ü«∞ã¨∞ûÅ "≥Ú`«OÎ HõeÑ≤`Õ WOHÍ ÃÑ^ŒÌ ãÖYº =ã¨∞OÎ k. "åi =Ü«∞ã¨∞ûÅ∞ ã¨∞=∂~°∞
10 ãÖ=`«û~åÅ∞QÍ LO_»=K«∞Û. WHõ WÑ¨C_»∞ |Ç¨ïâß Ju H˘kÌ=∞Ok U<£Å∞,
"Õ∞sÅ∞ =∂„`«"∞Õ ^Œ$+≤Ñì ^¨ OŒä Ö’ q∞QÆ∞Å∞`å~°∞. q∞QÆ`å"å~°O`å J^Œ$â◊º"≥∞áÿ È`å~°∞. D
ÉÏeHõÅ ãÔ̈~#· [`« `åÅ∂‰õΩ z„`«O ~å#∞~å#∞ =∞iO`« ÃÑ^ŒkÌ QÍ J=Ù`«∞Ok. z=~°‰Ωõ ,
"åi =Ü«∞ã¨∞ûÅ∞ 9, 12 Jx `≥Å∞ã¨∞OÎ k.
ã¨=∞ã¨º – Hˆ O„^ŒOQÍ PÖ’zOKÕ =ºHÎ̃ XHõ ã¨∂„fHõ~} ° "å_»=K«∞Û.
J`«#∞ KåÖÏ "ÕQOÆ QÍ U<£ =∞iÜ«Ú "Õ∞sÅ =Ü«∞ã¨∞ûÅ∞ HõÅQÆeÑ≤`,Õ Jk
"Õ∞s =Ü«∞ã¨∞û‰õΩ ~Ô \ì̃OÑ¨Ù#∞ 3 J<Õ ãÖYº`À ‰õÄ_ç#^•xQÍ =ã¨∞OÎ k Jx
K«∂_»QÆÅQÆ=K«∞Û. J`«#∞ |Ç¨ïâß Z{ZO´21,ZO{ZO{3´21,
2ZO´18, HÍ|\˜ì ZO´9 =∞iÜ«Ú Z´12 Jx ÖˇHõ¯Å∞ KÕÜ«∞=K«∞Û.
J~Ú`Õ, Jã¨Å∞ q+¨Ü«∞O=Å¡ J`«#∞ D ã¨∂„fHõ~°}#∞ ã¨=∞ã¨º#∞ –
Ñï+¨¯iOKÕ „Ñ¨„H˜Ü∞« #∞, ã¨=∞ã¨º #∞OKÕ á⁄O^Œ∞`å_»∞– `«# *Ï˝ÑH¨ âõ H◊ Î˜ #∞Oz
HÍ^Œ∞.
WHõ =∞~À Ñ¨H¯õ #, ["å|∞ – Hˆ O„^ŒOQÍ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ =ºH˜,Î JO>Ë xÑ¨Ù}∞_≥#· "å_»∞,
Láê^è•ºÜ«Úx #∞Oz ["å|∞#∞ ~åÉ>ËOì ^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOK«x"å_»∞, ÖË^• Láê^è•ºÜ«Úx
=∞#ã¨∞û#∞ K«k"ÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOK«x"å_»∞, WÖÏ PÖ’z™êÎ_∞» , ''WHõ WÑ¨C_»∞ <Õ#∞
ã¨=∞ã¨º#∞ K«∂_®e, W@∞=O\˜ `«~Ç° ¨ ã¨=∞ã¨º#∞ "Õ∞=Ú ZÖÏ KÕÜ∂« e?W@∞=O\˜
ã¨=∞ã¨º#∞ WO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ <Õ#∞ ZÑ¨Ù_»∞ K«∂âß#∞? FÇπÏ, x["Õ∞, <å‰õΩ QÆ∞~°∞Î‰õΩ
=zÛOk, "åi =Ü«∞ã¨∞ûÅ QÆ∞iOz g∞~°∞ U^À „"åâß~°∞, ^•xx K«∂^•Ì=Ú, ˛ J<Õk
"Õ∞s =Ü«∞ã¨∞û‰õΩ ã¨=∂#O J#∞‰õΩO^•O, `«~åfi`« U<£ =Ü«∞ã¨∞û#∞ U^À XHõ\ Q˜ Í
J#∞HÀ"åe. ˛{3 Jx <Õ#∞ J#∞‰õΩO\Ï#∞, `«~åfi`« =∞#O Uq∞ KÕÜ∂« e, P ~Ô O_çO\˜x
‰õÄ_®e, |Ç¨ïâ◊ J=Ù#∂ J^Õ ã¨~Ô #· k, ˛{˛{3´21 `«~åfi`« =∞#O 3 ™ê÷<åxfl
ã¨g∞Hõ~} ° OÖ’ =∂~åÛe. ^•xfl ZÖÏ KÕ™êÎO? ~Ô O_»∞ Ñ¨H¯õ Å #∞Oz fã≤"`Õ « KÕÜ∂« e...——
WÖÏ J`«#∞ `«#‰õΩ ["å|∞ ÅaèOKÕ=~°‰Ωõ KÕ™êÎ_∞» . `«~åfi`« P ["å|∞#∞ Láê^è•ºÜ«Úx
=^Œ‰Ì Ωõ fã¨∞‰õΩ"≥o§, ''Wk ã¨~Ô #· ^Õ<å?—— Jx J_»∞QÆ∞`å_»∞. J~Ú`Õ, D ["å|∞ ã¨=∞ã¨ºÖ’
ÖË^Œ∞. "ÕÔ~Hõ¯_À LOk. ["å|∞#∞ ãÖáêkOKÕ „Ñ¨„H˜Ü«∞#∞ QÆ∞_ç¤ *Ï˝Ñ¨Hõâ◊H˜Î #∞Oz
`«qfifã≤ |Ü«∞@Ñ¨_"» Ü Õ ∂« e.
PK«~}° Ï`«‡HõOQÍ áê~îâ° ßÅÖ’ =∞#O KÕ¿ãk "≥Ú`«OÎ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ ["å|∞ –
ˆHO„^ŒOQÍ LO_Õ"åiQÍ =∂iÛ"ÕÜ«∞QÆÅ^Œ∞. nxÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜QÍ ã¨Ô~·# ["å|∞Å∞
ã¨`Ê« eù `åÅx™êÎ~Ú. áê~îâ° ßÅÅ∞ J<Õq ''ã¨~Ô #· ["å|∞Å‰õΩ—— XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ „áê~°<÷ åÅÜ«∂Å
=O\˜q. JHõ¯_» =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êˆQO^Œ∞‰õΩ ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ xfl ãÔ̈~#· ["å|∞Å#∞ ^≥=· Ñ‘~O°î ÃÑ·
ÃÑ@ì_"» ∞Õ =∂~°Oæ . WHõ ~Ô O_»= q+¨Ü∞« O, ã¨fi`«Ç¨ QÍ =∞Oz Láê^è•ºÜ«ÚÖˇ#· KåÖÏ=∞Ok
["å|∞Å – Hˆ O„^ŒOQÍ LO_»_O» Ö’ ã¨=∞~°∞Ö÷ ·ˇ LO_Õ J=HÍâ◊O LOk. Wk QÆ}`˜ « âß¢ãÎ̈
q+¨Ü«∞OÖ’ =∞iO`« YzÛ`«"≥∞ÿ# x[O. J~Ú`Õ, Jk QÆ}˜`« âß¢™êÎxH˜ =∂„`«"Õ∞
Ñïq∞`«"∞≥ ÿ ÖË^∞Œ . "å~°∞ JÖÏ KÕÜ∞« \ÏxH˜ HÍ~°}O "å~°∞ P q^èOŒ QÍ LO_»_"» ∞Õ .
ÖË^•, P q^èOŒ QÍ KÕÜ∂« Åx "åiH˜ K≥ÑÊ¨ _»"∞Õ . ÖË^•, Ñ¨ÙãÎ̈HOõ Ö’ JÖÏ KÕÜ∂« Åx
K≥ÑÊ¨ @"Õ∞. "å~°∞ ã¨^• J#∞ãïOKÕ Ñ¨ûúŒ J^Õ. WHõ =¸_»= q+¨Ü∞« O, ã¨fiÜ«∞OQÍ
["å|∞#∞ Hˆ O„^ŒOQÍ KÕã∞¨ H˘<Õ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ ‰õÄ_®, KåÖÏ ãÖ=`«û~åÅáê@∞ <Õ#∞
‰õÄ_® KÕã#≤ @∞¡QÍ<Õ, ["å|∞ – Hˆ O„nHõ$`«`åfixH˜ ã¨=∞ã¨º – Hˆ O„nHõ$`«`åfixH˜ =∞^èºŒ QÆÅ
`Õ_®#∞ |Ç¨ïâß QÆ=∞xOK«~∞° . ÃÑQ· Í D `Õ_® `åÅ∂‰õΩ „áê^è•#º`«#∞ `«y#O`«QÍ
J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ~°∞. HÍ|\ì̃ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ "å~°∞ É’kèOKÕ q^è•<åÅ∞, "å~°∞ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ WKÕÛ
â◊$uq∞Oz# Ñ¨x "≥Ú`«OÎ , Ñ≤ÅÅ¡ #∞ ["å|∞ – Hˆ O„^ŒOQÍQÆÅ =ÓºÇ¨ÅÖ’H˜ <≥_`» å~Ú.
=∞ˆ~ W`«~° Ñ¨x KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞Ü«∞O q∞QÆÅHõáÈ=@O=Å¡ ‰õÄ_® WÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
`«~°QÆu QÆkÖ’ Ñ¨xÉèÏ~°O `«‰õΩ¯=QÍ L#flÑ¨Ù_»∞, Ñ≤Å¡Å∞ HÍã¨ÎO`« PÖ’zOKÕO^Œ∞‰õΩ
ã¨∞=ÚYOQÍ LO_»_®xfl <Õ#∞ KåÖÏ ™ê~°∞¡ QÆ=∞xOKå#∞. JÖÏˆQ, D ã≤u÷ Ö’ "å~°∞
q+¨Ü∂« Å#∞ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞Ü«∂xfl Hˆ \Ï~ÚOK«QÅÆ ~°∞. HÍQÍ, Ñ¨x =uÎ_ç
Z‰õΩ¯=QÍ L#flÑ¨C_»∞, ''<å‰õΩ Jk J~°O÷ HÍÖË^∞Œ —— J<Õ =∂@Å∞ q#Ñ¨_`» å~Ú. PÖ’K«#
PyáÈ`«∞Ok. „Ñün K«∂Ñ¨=Åã≤OkQÍ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∞#x HÀ~°∞`å~°∞ JO>Ë, áê~îâ° ßÅÖ’
L#fl`« „Ñ¨=∂}ÏÅ#|_Õ "å\˜HÀãÖ KÕ¿ã „Ñ¨Ü∞« `«flO `åÅ∂‰õΩ ^Œ∞~°^$Œ +ì̈H~õ "° ∞≥ #ÿ XHõ
Ñï}Ï=∞O Ñ≤ÅÅ¡ ∞ PÖ’zOKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞Ü«∞O ÖË‰Ωõ O_® áÈ=_»O. <Õ<˘Hõ ~ÀA#,
XHõ 16 ãÖ=`«û~åÅ ÉÏÅ∞_ç`À Hõeã≤ Ñ¨x KÕã∞¨ <Î åfl#∞. J`«xH˜ "≥Ú^Œ\ ˜ ãÖ=`«û~°O
Éè∫uHõ âß¢ãOÎ¨ `À W|ƒOkQÍ =ÙOk. J`«x Ñ¨Ùã¨HÎ Oõ Ö’x XHõ ã¨=∞ã¨º#∞ KÕÜ∞« =Åã≤OkQÍ
<Õ#∞ P ÉÏÅ∞_çH˜ K≥áêÊ#∞. "≥O@<Õ J`«#∞ `«# HÍy`«OÃÑ· WÖÏ „"åÜ«∞™êQÍ_»∞:
W=fi|_ç`Õ:
Hõ#∞HÀ¯=Åã≤Ok:
LÑ¨Ü≥∂yOKÕk:
P MÏmÅ#∞ J`«#∞ `«#‰õΩ `≥eã≤# JHõ~Δ åÅ∞, ~ˆ MÏ z„`åÅ`À xOÑ¨™êQÍ_»∞.
''P, JHõ¯_Õ PQÆ∞. ã¨=∞ã¨º ^ÕxH˜ ãÖ|OkèOz#^Œ<kÕ ‰õÄ_® h‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞, QÆO^Œ~Q° Àà◊ÑÙ¨
=∂@Å∞ „"åÜ«∞_»O P~°OaèOKÕ =ÚO^Œ∞ HõhãÖ ^•x QÆ∞iOz PÖ’zOK«∞.—— J<åfl#∞
J`«#∞ WÖÏ J<åfl_»∞, ''J~Ú`Õ, =∂ ã¨=∞ã¨ºÅ∞ JxflO\˜h W^Õ q^èOŒ QÍ KÕÜ∂« Åx
=∂ Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ K≥|∞`«∞O\Ï~°∞.—— Jn, =∞#=Ú JHõ¯_» L<åflO. `«# q^•º~°∞Å÷ ∞
ã¨=∞ã¨ºÅ QÆ∞iOz PÖ’zOKåÅx `å#∞ HÀ~°∞‰õΩO\Ï#x D Láê^è•ºÜ«Ú_»∞
xã¨ûO^ÕÇ¨ÏOQÍ K≥|∞`å_»∞. ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ D Ñ¨^Œúu WzÛOk "å~°∞
PÖ’zOK«QeÆ Qˆ ÖÏ KÕ¿ãO^Œ∞Hˆ #x K≥|∞`å_»∞. J~Ú`Õ, J`«#∞ QÆ=∞xOK«xk, |Ç¨ïâß
ZÑ¨C_»∂ QÆ=∞xOK«ÖxË n, XHõ q+¨Ü∞« O LOk. ã¨Ê+ì̈"∞≥ #ÿ PÖ’K«# ÅHõΔ ºO`À J`«#∞
ã¨∂zOz# =∂~°æO ^•xHõ^Õ ÅHõΔ ºOQÍ =∂iáÈ~ÚOk. ["å|∞Å "Õ@Ö’ q^•ºi÷
Ñ¨Ü«∞xOK«=Åã≤# QÆO^Œ~°QÀà◊Ñ¨Ù `«`«OQÆOÖ’ Wk‰õÄ_® XHõ ÉèÏQÆO =∂„`«"Õ∞
J~ÚáÈ~ÚOk.
ãÔ̈~#· ["å|∞Å#∞ ™êkèOK«=Åã≤# "ÕQOÆ QÍ ã¨=∞ã¨º#∞ Ñï+¨¯iOK«=Åã≤#
=uÎ_ç ^•^•Ñ¨Ù ÖË#Ñ¨C_»∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ∞« QÆÅ~°∞. QÆ`« P‰õΩ~åÅ∞
HÍÅOÖ’, JO>Ë ã¨∞=∂~°∞ #=O|~ü <≥ÅÖ’ <Õ#∞ <å =∞^è•ºÇ¨ÏflÑ¨Ù `«~Q° uÆ QÆkÖ’
H˘xfl ã¨=∞ã¨ºÅ∞ WKåÛ#∞. <Õ#∞ WÖÏ K≥áêÊ#∞: ''W@∞=O\˜ ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ g∞~°∞
WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ ZÑ¨C_»∂ K«∂_»Ö^Ë ∞Œ . "å\˜x ZÖÏ Ñï+¨¯iOKåÖ’ g∞‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞.
g∞~°∞ "å\˜H˜ ã¨Ô~·# ["å|∞Å∞ W=fiQÆÅ~À ÖË^À <å‰õΩ J#=ã¨~°O. "å\˜x
Ñï+¨¯iOKÕO^Œ∞‰õΩ g∞~°∞ ZÖÏ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞<Î åfl~°<kÕ =∂„`«"∞Õ <Õ#∞ K«∂_»^ÅŒ K«∞‰õΩ<åfl#∞.——
Jq =∞øeHõOQÍ ã¨∞Å∞"≥#· c[QÆ}`˜ « ã¨=∞ã¨ºÅ∞. JO>Ë U<£, "Õ∞s ã¨=∞ã¨º=O\˜k.
ÖË^•, XHõ xiÌ+ì̈ ãÖYºÖ’x ™ê^è•~°}"≥∞#ÿ <å}ÏÅ#∞ 85 ÃãO@¡ =~°‰Ωõ ‰õÄ_»@O
=O\˜k. Ñ¨Å∞=Ù~°∞ "≥Ú^Œ\ ˜ ãÖ=`«û~°ÑÙ¨ c[QÆ}`˜ « q^•º~°∞Å÷ ∞ KåÖÏ Hõ+Oì̈ QÍ ÉèÏqOKÕ
`«~Ç° ¨ ã¨=∞ã¨º WHõ D S^Œ= `«~Q° uÆ q^•º~°∞Å÷ ∞ P ã¨=∞ã¨ºÅ ÃÑH· ˜ TÇ¨â◊H,Î̃ K«∞~°∞HÔ #·
PÖ’K«#, WOy`«*Ï˝#O – XHõ¯ =∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë, `≥eq`Õ@Å`À K˘K«∞Û‰õΩáÈÜ«∂~°∞.
"å~°∞ "å\˜x Ñ¨Å∞ q^è•Å∞QÍ Ñï+¨¯iOKå~°∞. "å\˜Ö’ H˘xfl <Õ#∞ ZÑ¨C_»∂
PÖ’zOK«xq Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞ ‰õÄ_® L<åfl~Ú. J~Ú`Õ, WHõ JÑ¨C_Õ <Õ#∞ KåÖÏ "≥∞Å¡QÍ
™êQÆ∞`«∞<åfl#x áê~î°âßÅ PO^Àà◊# K≥O^Œ™êyOk. "ÕQÆO ÃÑOK«=Åã≤OkQÍ
J#uHÍÅOÖ’<Õ <å‰õΩ K≥áêÊ~°∞. <Õ#∞ JÖÏˆQ KÕâß#x K≥ÑÊ¨ _®xH˜ ã≤Q∞Æ Ñæ _¨ ∞» `«∞<åfl#∞.
^•x`À Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∞~°Å `«=∞ áê`« =ÓºÇ¨Ö’¡H˜ "≥#‰õΩ¯=∞àÏ§~°∞.
JHÀì|~°∞ 1, 1959
Öˇ¿ã¡ – Ze¡ãπ áê~îâ° ßÅÖ’ _®Hõ~ì ü QÍº>ˇQÀfl H˘kÌHÍÅO„H˜Ò« ã¨q=~°OQÍ
É’kèOKÕ XHõ `«~Q° uÆ x x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. <Õ#∞ ^•xfl ZÑ¨Ê\˜H© =∞~°záÈÖË#∞. <å
rq`« HÍÅO "≥Ú`«ÎOÖ’ <Õ#∞ K«∂ã≤# J`«ºO`« J™ê^è•~°}"≥∞ÿ#, HõkeOz "Õ¿ã
`«~Q° `Æ ∞« ÅÖ’ Jk XHõ\ .˜
D xiÌ+¨ì `«~°QÆu É’^èŒ#‰õΩ ZOÑ≤Hõ KÕÜ«∞|_ç# "åiÖ’ f„= =∂#ã≤Hõ
qHõÖÏOQÆ∞Öˇ#· Ñ≤ÅÅ¡ |$O^ŒO ‰õÄ_® LOk. "åiÖ’ S^Œ∞ P~°∞QÆ∞~°∞ Ñ¨^•flÅ∞QÆ∞ #∞Oz
Ñ¨k¿ÇÏ#∞ ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û"å~°∞. J`«ºO`« ÉèÏ=~°ÇÏ≤ `«"∞≥ #ÿ =ÚMÏÅ∞QÆÅ H˘kÌ=∞Ok
q∞#Ç¨, q∞QÆ`å"å~°O^Œ~∂° KåÖÏ ™ê^è•~°}OQÍ =Ù<åfl~°∞. |Å¡ z=~° ‰õÄ~˘Ûx =Ù#fl
XHõ ÉÏÅ∞_»∞ <å ^Œ$+≤xì PHõi¬OKå_»∞. J`«#∞ á⁄_»=ÙQÍ, áêeáÈ~Ú, #Å¡x A@∞ì`À
=Ù<åfl_»∞. J`«x =ÚYOÖ’ Hõ#Ñ¨_∞» `«∞<åfl~Ú. JÖÏ\˜q KåÖÏ f„="≥∞#ÿ "åº‰õΩÅ`«,
L„kHõ`Î Å« J~°∞^Œ∞QÍ =∂„`«"∞Õ K«∂™ê#∞. XHõ Ñ¨HÖΔ˜ ÏQÆ J`«#∞ QÆk HõOQÍÔ~#· K«∂Ñ¨ÙÅ`À
K«∂ã¨∞<Î åfl_»∞. Hõ}Δ HÍÅO P^Œ=∞i¿ãÎ QÆkÖ’ U =¸Å #∞Oz J~Ú<å â◊„`«∞=ÙÅ∞ ^•_ç
KÕÜ∞« =K«∞Û#<Õ q^èOŒ QÍ J`«x K«∂Ñ¨ÙÅ∞ =Ù<åfl~Ú. J`«x <åÅ∞Hõ, J`«x <À\˜Ö’
x~°O`«~°OQÍ Hõ^Œ∞Å∞`«∂<Õ =Ù#flk. XHõ™êi XHõ |∞QÆæ #∞Oz á⁄_»∞K«∞‰õΩ =ã¨∂Î,
=∞~À™êi =∞~À |∞QÆæ #∞Oz JÖÏˆQ =ã¨∂Î =Ù#flk. WHõ |Å¡ HÕ^Œ J`«#∞ XHõ KÕu`À
`«# HÍeÃÑ· QÀ‰õΩ`«∂ =Ù<åfl_»∞ – ÖË^• QÀà◊§`À |~°∞‰õΩ`«∞<åfl_»∞. J`«xfl K«∂¿ã<Î Õ
ÉèÜ
í ∞« O, *Ïe HõÅ∞æ`∞« <åfl~Ú.
Z@∞=O\˜ ÖÏOKè«#„áêÜ«∞"≥∞ÿ# ÖË^• P~°OÉèíã¨∂K«Hõ"≥∞ÿ# =∂@Å∞,
"å`å=~°}Ïxfl J#∞‰õÄÅOQÍ =∞Å∞K«∞‰õΩ<Õ ÖË^• L`åûÇ¨ÏÑïKÕ =∂@Å∞ ÖË‰Ωõ O_®<Õ
QÍº>ˇQÀfl `«# Ñ¨x "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ\Ïì_∞» . g∞ KÕuÖ’ QÆ#Hõ ~å_»∞¡ =ÙO>Ë, <Õ#∞ q=iOKÕ
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ q∂~°∞ "åãÎ̈=OQÍ KÕ¿ãÎ [~°∞QÆ∞`«∞#flk Uq∞\’ =∞iO`« ã¨Ê+ì̈OQÍ
K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ Jk g∞‰õΩ ã¨ÇÏ¨ Hõiã¨∞OÎ k. "≥Ú^Œ@QÍ J`«#∞ ~Ô O_»∞ hÅO (9) ~å_»#¡ ∞
fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. "å\˜ =∞^èŒºÖ’ XHõ =Ú^Œ∞~°∞ P‰õΩÑ¨K«Û (6) ~å_»∞ =ÙOKå_»∞. D
~°HOõ QÍ, ~Ô O_»∞ |∂¡ ~å_»‰¡ Ωõ =∞^èºŒ #, =Ú^Œ∞~°∞ P‰õΩÑ¨KÛ« ~å_£ÃÑ#· 3 ÃãO\˜g∞@~°¡
á⁄_»"#·≥ MÏm *ÏQÍ =Ù#flk. J`«#∞ |$O^ŒO`À WÖÏ J<åfl_»∞: ''W@∞=O\˜ ^•x<Õ
XHõ\ ˜ KÕÜ∞« O_ç.—— "å~°∞ KÕâß~°∞. `«~∞° "å`« J`«#∞ WÖÏ K≥áêÊ_»∞: ''WÑ¨C_»∞ P MÏm
*ÏQÍ#∞ =∂„`«"∞Õ xOÑ¨QÅÆ ~å_£#∞ Hõ#∞HÀ¯O_ç.—— W`«~° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ P ã¨=∞ã¨ºÃÑ· ZÖÏ Ñ¨x
KÕâß~À <Õ#∞ K«∂_»Ö^Ë ∞Œ . <Õ#∞ P =Ú^Œ∞~°∞=~°O‚ A@∞ìQÅÆ ÉÏÅ∞_ç<Õ QÆ=∞xã¨∞<Î åfl#∞.
J`«x HõêŒ HõÅ∞ JxtÛ`«OQÍ#∞, ÉÏQÍ L„^ÕHOõ QÍ =Ù<åfl~Ú. |Å¡ÃÑ· =∞^èºŒ Ö’ =Ù#fl
‰õΩÑ¨ÊÖ’ #∞Oz P ÉÏÅ∞_»∞ XHõ ~å_£#∞ fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. J~Ú`Õ, J`«#∞ ^•xx `«#
hÅO ~å_»¡ =∞^èºŒ ÃÑ@ì_®xH˜ KåÖÏ W|ƒOk Ñ¨_®¤_∞» . Ñ¨Å∞ „Ñ¨Ü∞« `åflÅ `«~∞° "å`«
J`«#∞, W`«~∞° Å∞ ‰õÄ_® ÖË`« P‰õΩÑ¨KÛ« ~°OQÆ∞ (3) ~å_£ P MÏm *ÏQÍ#∞ xOÑ¨QÅÆ ^Œx
‰õ#∞Q˘<åfl~°∞.
`«~∞° "å`« QÍº>ˇQÀfl `«# hÅO ~å_»¡ ÃÑ#· =Ù#fl z=~°#∞ Ñ¨@∞ìH˘x "å\˜x
qkeOKå_»∞. `«^•fi~å, H˘OK≥O „Ñ¨Ü∞« `«flO `«~∞° "å`« =Ú^Œ∞~°∞ P‰õΩÑ¨KÛ« ~°OQÆ∞ ~å_£
|Ü«∞@‰õΩ Ñ¨_áç È~ÚOk. `«~∞° "å`« J`«#∞ ~å_»#¡ ∞ ÃÑ· "≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ uáêÊ_»∞. `«^•fi~å,
JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ =Ú^Œ∞~°∞ P‰õΩÑ¨KÛ« ~°OQÆ∞ ~å_£ =Ù#fl ™ê÷#OÖ’ WÑ¨C_»∞ 6 ÃãO\˜g∞@~°¡
MÏm *ÏQÍ U~°Ê_çOk. `«~Q° uÆ Ö’x "å~°O^Œix P q^èOŒ QÍ<Õ KÕÜ∞« =Åã≤#kQÍ PÜ«∞#
HÀ~å_»∞. "å~°∞ JÖÏˆQ KÕâß~°∞. WHõ JÑ¨C_»∞ P MÏm *ÏQÍ#∞ xOÑ¨QÅÆ ~å_£#∞
Hõ#∞Q˘#=Åã≤#kQÍ `«~Q° uÆ Ö’"åix J`«#∞ HÀ~å_»∞. JÑ¨C_Õ P MÏm *ÏQÍ #∞Oz
|Ü«∞@‰õΩ =zÛ# =Ú^Œ∞~°∞ P‰õΩÑ¨K«Û~°OQÆ∞ ~å_£#∞ P ~å_»¡ Hõ@ì #∞Oz "å~°∞
ZOK«∞‰õΩ<åfl~å? XHõ¯~°∞ ‰õÄ_® JÖÏ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . ^•xH˜ aè#flOQÍ "å~°∞ =∞ixfl qÑ¨ÙÅ
„Ñ¨Ü∞« `åflÅ∞ KÕâß~°∞. z=~°‰Ωõ "å~°O^Œ~∞° =Ú^Œ∞~°∞ P‰õΩÑ¨KÛ« ~°OQÆ∞ ~å_£ J=ã¨~=° ∞x
QÆ∞iÎOK«QÆeQÍ~°∞.
`«~∞° "å`« QÍº>ˇQÀfl ÖË`« P‰õΩÑ¨KÛ« ~°OQÆ∞ ~å_£ |Ü«∞@‰õΩ Ñ¨_áç ÈÜÕ∞ÖÏ `«#
KÕuÖ’x ~å_»#¡ ∞ qkeOKå_»∞. `«^•fi~å J`«#∞ "≥Ú^Œ@ =Ù#fl 3 ÃãO\˜g∞@~°¡ MÏm
*ÏQÍ#∞ =∞~°ÖÏ ã¨$+≤Oì Kå_»∞. uiy ~å_»#¡ ∞ ÃÑH· ˜ „uÑ≤Ê MÏm *ÏQÍ ÃÑH· ˜ =KÕÛÖÏ
KÕâß_»∞. `«~∞° "å`«, P MÏm *ÏQÍ#∞ xOÑ¨=Åã≤OkQÍ =∞~°ÖÏ PÜ«∞# Ñ≤ÅÅ¡ #∞ J_çQÍ_»∞.
WHõ =∞~°ÖÏ Ñ¨Å∞ qÑ¶Å¨ Ü«∞`åflÅ `«~∞° "å`« ÖË`« P‰õΩÑ¨KÛ« ~°OQÆ∞ ~å_£ J=ã¨~=° ∞x
"å~°∞ QÆ∞iÎOKå~°∞. WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ\ ˜ ÖÏQÍ<Õ, ãÔ̈~#· ~å_£#∞ Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ P #Å¡x
A@∞ìQÅÆ ÉÏÅ∞_çH˜ Ñ¨Å∞ „Ñ¨Ü∞« `åflÅ∞ J=ã¨~O° JÜ«∂º~Ú. D „Ñ¨Ü∞« `åflÅhfl Ñ¨ÓiÎQÍ
„Hõ=∞Ñ¨ûúŒ ÖËxqQÍ HõxÑ≤OKå~Ú. Jk #=∞‡â◊Hºõ O HÍ‰õΩ<åfl, ãÔ̈~#· ~å_£#∞ Z@∞=O\˜
`«_É» Ï@∞ ÖË‰Ωõ O_®, qÑ¶Å¨ Ü«∞`åflÅ∞ ÖË‰Ωõ O_® JO^Œ~∂° ZOK«∞HÀQÆeQˆ O^Œ∞‰õΩ =ÚO^Œ∞QÍ
QÍº>ˇQÀfl D „Hõ=∂xfl HõhãÖ <åÅ∞ÔQ^· ∞Œ ™ê~°∞¡ J#∞ãïOK«=Åã≤ =zÛOk. <Õ#∞ nxfl
QÆ=∞xã¨∂Î WÖÏ J#∞‰õΩ<åfl#∞, ''„Ñ¨ÑÖK«O Ñ¨x KÕ¿ã f~°∞Ñ¨@¡ J=QÍÇ¨Ï# WO`«
Ö’Ñ¨Éèí∂~Ú+¨ìOQÍ =ÙO_»@"Õ∞q∞\˜? =ã¨∞Î=ÙÅ `åÅ∂‰õÄ „Hõ=∞|^Œú`«, xÜ«∞=∂Å∞,
J~°=÷ O`«`Ñ« @ ¨ ¡ WO`« `«‰Ωõ ¯= J=QÍÇ¨Ï# =ÙO_»@O U q^è"Œ ∞≥ #ÿ k?—— D Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
`≥eã≤#O`« `«‰õΩ¯=QÍ `≥eã≤=ÙO_Õ ™ê÷<åxH˜ =∞#Å#∞ =∞#O "≥#∞Hõ‰õΩ, "≥#∞‰õΩ¯
<≥@∞ìHÀQÆeQˆ O^Œ∞‰õΩ =∞#‰õΩ KåÖÏ TÇ≤ÏOK«_O» `åÅ∂‰õΩ „Ñ¨Ü∞« `«flO J=ã¨~O° . Wk
Hˆ =ÅO D q+¨Ü∞« =¸ ÖË^• "Õ~˘Hõ q+¨Ü∞« =Ú `≥eã≤ =ÙO_»Háõ È=\ÏxH˜ ãÖ|OkèOz#k
=∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞. Jk ÉÁuÎQÍ TÇ≤ÏOK« gÅ∞HÍx, K«ÑÅ¨ "≥∞#ÿ , JÖÏˆQ ^ÕxH© =∞i^Õx`À#∞
U ãÖ|O^èOŒ ÖËx qâ◊fiOÖ’– JO>Ë Ju z#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ rqOKÕ `«~Ç° ¨ qâ◊fiOÖ’
rqOK«@O =O\˜k – D `Õ_®`À, KåÖÏ =∞Ok Ju z#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ÉèÏqOK«#@∞¡QÍ,
D Ñ≤ÅÅ¡ ∞ D qâßfixfl â◊„`«∞=ÙQÍ ÉèÏqã¨∞<Î åfl~°∞.
`«~∞° "å`« <Õ#∞ QÆ=∞xã¨∞OÎ _»QÍ<Õ P =Ú^Œ∞~°∞ =~°Ñ‚ Ù¨ A@∞ì Ñ≤Å"¡ å_»∞ K«∂âß_»∞!
J`«x `«ÅÖ’ U^À XHõ\ ˜ ''`«à√◊ ‰õΩ¯#—— "≥∞iã≤Ok. "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ™˜ êiQÍ L^ÕfiQÆO`À
`«# KÕ~Ú ã¨Ê+ì̈OQÍ =}∞‰õΩ`«∞O_»QÍ J`«_∞» Z@∞=O\˜ `«_É» Ï@∞ ÖË‰Ωõ O_® ãÔ̈~#·
~å_£#∞ JO^Œ∞‰õΩ<åfl_»∞. J`«#∞ Ju `ÕeHõQÍ P ~å_£#∞ MÏm *ÏQÍÖ’ =ÙOK«QeÆ QÍ_»∞.
<À\˜Ö’ <åÅ∞Hõ QÆ∞O„_»OQÍ u~°∞QÆ∞`«∞O_»_O» , |Å¡ „HÕ^Œ KÕ~Ú HÍex |~°H@ õ O J<Õq
~Ô \Õì Ñ¨Ù "ÕQOÆ `À [~°Q™Æ êQÍ~Ú. ~å_»#¡ ∞ `«Å„¡ HÕ^Œ∞Å∞QÍ u¿ÑÊ ã¨=∞Ü«∞O =zÛ `«~∞° "åu
MÏm *ÏQÍ#∞ xOÑ¨=Åã≤ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞, `å#∞ HÀ~°∞‰õΩ#fl ~å_£#∞ JO^Œ∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
J`«#∞ KåÖÏ LkfiQÆflOQÍ „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕâß_»∞. P LkfiQÆfl ã≤u÷ Ö’ ‰õÄ_® J`«#∞ ^•xx
JO^Œ∞HÀQÆeQÍ_»∞. ''Jk W=Ú_»∞`«∞Ok! Jk W=Ú_»∞`«∞Ok!—— Jx J`«#∞ J<åfl_»∞.
JÖÏ JO@∂ "Õ∞=Ú JO^Œ~°=Ú K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ gÅ∞QÍ ~å_»¡#∞ ZuÎÑ¨@∞ì‰õΩ<åfl_»∞.
J`«x LkfiQÆfl`«, P#O^ŒO, J`«x "≥∞^Œ_∞» P Hõ} Δ Ï# fã¨∞‰õΩ#fl ÃÑ^ŒÌ QÆO`«∞#∞ "Õ∞=Ú
QÆ∞iÎOK«QÆÅQÆ@O =Å# =∂Ö’x Ñ¨Å∞=Ù~°O Hõà◊§ hà◊§ Ñ¨~°ºO`«O JÜÕ∞ºÖÏ
K«eOzáÈÜ«∂O.
H˘O`«¿ãÑ¨\ ˜ `«~∞° "å`« QÍº>ˇQÀfl J^Õ ã¨=∞ã¨º#∞ =∞~°ÖÏ KÕâß_»∞. D™êi
J`«#∞ hÅO~å_»¡ =∞^èºŒ |K«ÛeÑÖ_»∞ ~°OQÆ∞ (4) ~å_£#∞, Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù Ñ¨KÛ« x (5) ~å_£#∞
LÑ¨ Ü ≥ ∂ yOKå_» ∞ . `« # ‰õ Ω J=ã¨ ~ ° O J~Ú#q D ~å_Õ ¡ # x `« # #∞ `å#∞
qâ◊fiã≤OÑ¨KãÕ ∞¨ ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ D™êi =Ú^Œ∞~°∞~°OQÆ∞ A@∞ì ÉÏÅ∞_çH˜ Hˆ =ÅO XHõ Ñ¨~åºÜ«∞Ñ¨Ù
„Ñ¨Ü∞« `«flO =∂„`«"∞Õ J=ã¨~O° J~ÚºOk. D™êi J`«#∞ „Ñ¨âßO`«OQÍ#∞, YzÛ`«OQÍ#∞
L<åfl_»∞– J`«xH˜ `≥Å∞ã¨∞#∞ QÆ#∞Hõ.
`«~∞° "å`« ~å_»#¡ ∞ =∞~°ÖÏ LÑ¨Ü∂≥ yOz, XHõ =ã¨∞=Î Ù ~Ô O_»= ^•xÖ’ ã¨QOÆ
Jx =∞#O K≥ÑÊ≤ #Ñ¨Ù_»∞, =∞#O K≥|∞`«∞#fl ^•x `åÅ∂‰õΩ J~°O÷ Uq∞\˜ J<Õ ^•xfl
`«~Q° uÆ H˜ QÍº>ˇQÀfl „Ñ¨îŒ ≈OKå_»∞. J`«#∞ ''ã¨QOÆ —— J<Õ ^•x J~å÷xfl „Ñ¨^~Œ ≈° # Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ
x~°∂Ñ≤OKÕO^Œ∞‰õΩ `≥Åx¡ (1), Z~°∞Ñ¨Ù~°OQÆ∞ (2), Z~°∞Ñ¨Ù~°OQÆ∞, |K«ÛeÑÖ_»∞ ~°OQÆ∞
(4) ~å_»#¡ ∞ qxÜ≥∂yOKå_»∞. `«~∞° "å`« J`«#∞ "åix H˘xfl W`«~° ~å_»¡ ã¨QÍxfl
Hõ#∞Q˘#=Åã≤OkQÍ HÀ~å_»∞. nxx #Å¡A@∞ì ÉÏÅ∞_»∞ KÕÜ∞« QÆeQÍ_»∞. „Ñ¨^~Œ ≈° # =Úy¿ã
H˘kÌ¿ãÑ¨\ ˜ =ÚO^Œ∞QÍ QÍº>ˇQÀfl "åiH˜ XHõ QÀ^è∞Œ =∞ ~°OQÆ∞ (8) ~å_£#∞ K«∂áê_»∞.
^•xÖ’x ã¨QÆ ÉèÏQÆOÖ’x, ã¨QÆ ÉèÏQÍxfl Hõ#∞Q˘#=Åã≤OkQÍ "åix HÀ~å_»∞. nxx
‰õÄ_® =Ú^Œ∞~°∞ ~°OQÆ∞ A@∞ì ÉÏÅ∞_»∞ KÕÜ∞« QÆeQÍ_»∞. P ÉÏÅ∞_ç S.‰õÄº. ZO`«
ÑïQÆ}O˜ K«|_ç#Ñ¨Ê\˜H,© `å#∞ ™ê^è•~°}OQÍ J#∞Éèqí OKÕ suÖ’ J`«#∞ rq`«OÑ¨@¡
U q^èOŒ QÍ „Ñüã¨ÊOkã¨∂Î =Ù#flÑ¨Ê\˜H,© D ÉÏÅ∞_»∞ P ã¨=∞Ü«∞OÖ’, KåÖÏ `≥eq`Õ@Å∞
QÆÅ áê„`«#∞ áÈ+≤OKå_»∞ Jx <Õ#∞ JÑ¨C_»∞, WÑ¨Ê\˜ÖÏQÍ<Õ J#∞HÀ‰õΩO_®
=ÙO_»ÖHË áõ ÈÜ«∂#∞. JÖÏˆQ J`«_∞» J`«ºO`« L#fl`« "Õ∞^äÀHõ$+≤x KÕâß_»x ‰õÄ_® <Õ#∞
J#∞HÀ‰õΩO_® =ÙO_»ÖHË áõ ÈÜ«∂#∞. J`«#∞ „áê~°OÉè"í ∞≥ #ÿ ™ê÷<åxfl QÆ∞iOz Hõ_‰» Ωõ KÕ~∞° ‰õΩ#fl
™ê÷<åxfl QÆ∞iOz PÖ’zOz#Ñ¨Ù_»∞, JO>Ë– #ÅÉè̌· xq∞ëêÅ∞ ÖË^• JO`«HOõ >Ë `«‰Ωõ ¯=
HÍÅOÖ’ J`«#∞ „Ñ¨Ü∂« }Õz# QÆ}hÜ«∞"≥∞#ÿ QÆ}ÏOHõ ãÖ|Okè`« Ñïkèx K«∂ã≤#Ñ¨Ù_»∞
P ÉÏÅ∞_çÖ’ J™ê^è•~°}"≥∞#ÿ ™ê=∞~°º÷ O x|_ôH$õ `«"∞≥ ÿ =ÙO^Œx #=∞‡‰õΩO_® =ÙO_»Ö#Ë ∞.
QÍº>ˇQÀfl =O\˜ =ºH˜Î #∞Oz |Ç¨ïâß rq`«OÖ’ =∞Ô~Ñ¨C_»∂ <Õ~°∞Û‰õΩ<Õ
J=HÍâ◊O ~åHõáÈ=_»O J<Õk P ÉÏÅ∞_ç `åÅ∂‰õΩ qëê^ŒO. `«# q^•º~°∞÷Å
`≥eq`Õ@Å`À, Jq ZHõ¯_» =Ù<åfl, U"≥<· å ãÖ|O^è•xfl U~°Ê~°K∞« HÀQÆÅQÆ@O `«=∞
Hõ~=Î° ºO Jx Ju H˘kÌ =∞Ok Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ ÖÏQÍ<Õ, ZO`« =∞OkH˜ `≥Å∞ã¨∞. JÖÏ
KÕÜ∞« QÆeQˆ O^Œ∞‰õΩ `«y#O`« ã¨∞xfl`« „QÍÇ¨Ïºâ◊H,Î̃ TÇ¨â◊HÎ̃ ZO`« =∞OkH˜ =Ù<åfl~Ú?
QÍº>ˇQÀfl =∂#ã≤Hõ qHõÖÏOQÆ∞Öˇ·# Ñ≤Å¡Å`À ÃÑ^ŒÌQÍ Ñ¨x KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ <Õ#∞
^•xfl |Ç¨ïâß KåÖÏ ~ÀAÅ∞ ÖË^• "å~åÅ∞ fã¨∞‰õΩ<Õ ÖË^• ZÑ¨Ê\˜H˜ Hõ#∞Q˘#ÖËHáõ È~Ú
=ÙO_Õ ^•xfl J`«#∞ Hõ}Δ HÍÅOÖ’<Õ Hõ#∞Q˘<åfl_»∞. D Ñ≤ÅÅ¡ `≥eq`Õ@Å`À ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ
=KÕÛO^Œ∞‰õΩ, "å~°∞ xÅ„^˘‰õΩ¯H˘x, =ÚO^Œ∞‰õΩ HõkÖËO^Œ∞HÔ · "åiH˜ ã≤~÷ "° ∞≥ #ÿ Ñ¨Ù<åkx
WKÕÛO^Œ∞‰õΩ QÍº>ˇQÀfl "≥#‰õΩ¯, KåÖÏ "≥#‰õΩ¯, <Õ~∞° ÛHÀ=@O, J=QÍÇ¨Ï# KÕã∞¨ HÀ=_®Å
`åÅ∂‰õΩ =¸ÖÏÅ‰õΩ "≥àÏ§e. J~Ú`Õ, J`«#∞ D `«~Q° uÆ QÆkÖ’H˜ `≥zÛOk "≥Ú`«OÎ
Wk =∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞. nx`À ãïã¨=∂# „áê^è•#º`« QÆÅk D Ñ≤ÅÅ¡ Ñ¨@¡ J`«xH˜ QÆÅ
XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ Q“~°=O. ã¨~Ô #· Ñïã≤`÷ ∞« Å`À P Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ^Œi^•Ñ¨ÙQÍ, `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® J`«∞º#fl`«
™ê÷~Ú PÖ’K«# KÕÜ∞« QÆÅ~°<Õ XHõ qâßfi™êxfl J`«#∞ Hõey =Ù<åfl_»∞. J`«x „Ñ¨=~°#Î Ö’
Z@∞=O\˜ *Ïe ÖË^• ^ŒÜ∞« ÖË=Ù. HõhãÖ QÆ∞iÎOK« gÅÜÕ∞º ™ê#∞Éè∂í u ‰õÄ_® ÖË^∞Œ .
`«~°QÆu [~°∞QÆ∞`«∞#flO`«¿ãÑ¨Ù QÍº>ˇQÀfl D Ñ≤Å¡Å`À XHõ ã¨Ç¨ÏK«~°∞x ÖÏQÍ<Õ
=º=Ç¨ÏiOKå_»∞. Hõ+¨ì"≥∞ÿ# ã¨=∞ã¨ºÃÑ· Hõ$+≤ KÕã¨∂Î ^•xx ™êkèã¨∂Î `«# É’^èŒ##∞
™êyOKå_»∞.
D L^ŒO`«O `åÅ∂‰õΩ XHõ JOâßxfl |Ç¨ïâß `«ÑC¨ QÍ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û.
"åãÎ̈"åxH˜ Jk `«ÑC¨ QÍ<Õ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ|_çOk. D ÉÏÅ∞~°`À QÍº>ˇQÀfl KÕã#≤ Hõ$+≤x
K«kq# KåÖÏ =∞Ok, QÍº>ˇQÀfl QÆ#∞Hõ P ÉÏÅ∞~°`À `«y#O`« ã¨=∞Ü«∞O QÆ_Ñ» Q¨ eÆ y
LO_Õ J`«#∞ "åix =∞iO`« K«∞~°∞HÔ #· "åiQÍ KÕÜ∞« QÆeQˆ "å_»x <Õ#∞ K≥|∞`«∞#fl@∞¡QÍ
J#∞‰õΩO\Ï~°∞. J~Ú`Õ, <Õ#∞ K≥ÑÊ¨ ^ŒÅK«∞‰õΩ#fl JOâ◊O Wk U =∂„`«=Ú HÍ^Œ∞. <Õ#∞
K≥|∞`«∞#fl^ŒÖÏ¡ "å~°∞ JÑ¨Ê\˜Hˆ K«∞~°∞HÔ #· "å~°∞QÍ L<åfl~°∞. QÍº>ˇQÀfl KÕãO≤ k. ã¨∞=∂~°∞
XHõ QÆO@áê@∞ P Ñ≤Å¡ÅH˜ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ ã¨∂HõΔ ‡~°∂ÑÖÖ’ qâßfixfl K«∂Ñ¨_»"Õ∞.
`«^•fi~å P Ñ≤Å¡Å∞ `«=∞‰õΩ JÑ¨Ê\˜ˆH L#fl `≥eq `Õ@Å∞ P ã¨∂HõΔ ‡q+¨Ü«∞OÃÑ·
qxÜ≥∂yOK«QeÆ QÍ~°∞. D ã¨∂HõΔ ‡qâ◊fiOÖ’ "å~°∞ x["≥∞#ÿ Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ∞« QÆeQÍ~°∞.
JÖÏˆQ, `å=Ú KÕã∞¨ #Î flk Ñ¨x KÕã∞¨ #Î fl^À ÖË^À ã¨fiÜ«∞OQÍ K«∂_»QeÆ QÍ~°∞.
=∂#=Ùx "Õ∞^èãŒ ∞¨ û U qãÎ̈ $`«, „Ñ¨^•è # J~°O÷ Ö’ J~Ú<å ã¨~ˆ =∂~°‰Ωõ O_®
LO_Õk HÍ^Œh, Jk KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ =∂~°QeÆ Qˆ ^Œx `«∞^Œ‰Ωõ QÆ∞iÎOz# Ñ¨Å∞=Ù~°∞
|Ç¨ïâß, x[OQÍ ‰õÄ_® XHõ `«ÑC¨ x~åú~} ° KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. =∞#O POQÆO¡ ÖË^• QÆ}`˜ O«
ÖË^• K«i„`«Å#∞ É’kèOKÕO^Œ∞‰õΩ JÅ"å@∞Ñ¨_»¤ÖÏQÍ<Õ `≥eq`Õ@Å#∞ ‰õÄ_®
''É’kèOKÕO^Œ∞‰õΩ—— ã¨#fl^ŒOú HÍ=K«∞Û#<Õ á⁄~°áê@∞ x~åú~} ° ‰õΩ "å~°∞ =ã¨∞<Î åfl~°∞. ''h=Ù
`«ÑÊ¨ xãïQÍ `≥Å∞ã¨∞HÀ=Åã≤#q H˘xfl <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞, <Õ#∞ "å\˜x h=Ù <Õ~∞° Û‰õΩ<ÕÖÏ
KÕÜ∞« É’`«∞<åfl#∞—— J<Õk áê~îâ° ßÅ É’^è<Œ åOâßÅ#∞ É’kèOK«_O» Ö’ Jxfl "ÕàÖ◊ Ï x[O
<Õ~∞° ÛHÀ=_®xfl JxflO\˜HOõ >Ë Z‰õΩ¯=QÍ J_»O¤ Ñ¨_kÕ Wk. J~Ú`Õ, Wk `≥eq`Õ@Å
q+¨Ü∞« OÖ’ ‰õÄ_® JO`Õ x[O.
=∞#O =∞#∞+¨μÅ#∞ K«∞~°∞HÔ #· "åiQÍ KÕÜ∞« #=ã¨~O° ÖË^∞Œ . "å~°∞ Ñ¨Ù@∞ìH`õ À<Õ
K«∞~°∞HÔ #· "å~°∞, `≥e"≥#· "å~°∞. =∞#O "åix =¸~°∞Åö ∞QÍ =∂ˆ~Û Ñ¨#∞Å∞ P¿Ñ¿ãÎ KåÅ∞.
|∞kú‰õΩâ◊Å`«QÆÅ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞, ''ã¨Ç¨Ï[OQÍ `≥e"≥·#—— Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞, JO>Ë–
q+¨Ü«∂Å#∞ É’kèOK«_»OÖ’ #∂`«#, "≥∞~°∞ÔQ·# Ñ¨^ŒÌ`«∞Å#∞ PÖ’zOK«_»OÖ’
ã¨=∞~°∞Ö÷ #·ˇ "å~°∞ ‰õÄ_®, `«=∞ q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ Ç¨x KÕÜ∞« _»OÖ’ „áê=∂}˜Hõ áê~îº° Ñ¨Ùã¨HÎ ÍÅ∞,
Láê^è•ºÜ«∞ x|O^è<Œ å Ñ¨„`åÅ`À ãïÃÑ@∞ìH˘x ãÖ`«$Ñ≤ÑÎ _¨ Õ Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ fã≤áÈ^Œ∞.
D J~°∞^≥#· xÑ¨Ù}`«QÅÆ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ É’kèOK«_®xfl PÑ≤"Ü Õ ∞« ÖË~∞° . P Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞
‰õÄ_®, HÍ~°∞#∞ "≥#∞Hõ #∞O_ç `ÀÜ«∞_»O ^•fi~å XHõ q∞„`«∞xH˜ ^•xx ™êì~ìü KÕÜ∞« _®xH˜
ã¨Ç¨Ü«∞Ñ¨_ÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü«∞uflOKÕ =ºH˜ÎÖÏO\˜"åˆ~. J`«#∞ QÆ\ ˜ìQÍ =¸Å∞QÆ∞`«∂
Hõ+Ñì¨ _¨ `» å_»∞. HÍ~°∞ Hõ^ÅŒ <å~°Oaèã∞¨ OÎ k. ^•x WO[#∞ Ñ¨ÙOAH˘O@∞Ok, Ñ¨xKÕÜ∞«
<å~°Oaèã∞¨ OÎ k. WHõ JÑ¨C_»∞ HÍ~°∞#∞ #_»∞Ñ¨Ù`«∞#fl =ºHÎ̃, ''Wk WÑ¨C_»∞ Hõ^∞Œ Å∞`«∞#flk,
WHõ `ÀÜ«∞#=ã¨~O° ÖË^∞Œ —— Jx JO\Ï_»∞. J~Ú`Õ, `Àã¨∞#Î fl =ºHÎ̃ =∂„`«O `«# Ñ¨x
=∂#∞HÀ_»∞. ''ÖË^∞Œ , ÖË^∞Œ , h=Ù <Õ#∞ ÖË‰Ωõ O_® =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈÖË=Ù. <Õ#∞ `À¿ãÎ `«ÑÊ¨
HÍ~°∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈ^Œ∞—— Jx J`«#∞ JO\Ï_»∞. ^•x`À, WHõ WÑ¨C_»∞ Ñ¨ÓiÎ "ÕQOÆ `À
Ñ¨~∞° QÆ∞Å∞ Z`ÕOÎ ^Œ∞‰õΩ ã≤ÔúŒ QÍ L#fl HÍ~°∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆ^∞Œ . P HÍ~°∞ #_»∞Ñ¨Ù`«∞#fl
=ºHÎ̃ `«#‰õΩ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕã∞¨ #Î fl =ºHÎ̃x ~À_»∞Ã¤ Ñ· É’~å¡ Ñ¨_ÖÕ Ï KÕã≤ `«# „^À=# `å#∞
áÈ`Õ q∞#Ç¨ HÍ~°∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆÖË^Œ∞. J~Ú`Õ, ÃÑ‰õΩ¯=∞Ok <Õ~°∞ÛH˘<Õ"å~°∞–
=ÚYºOQÍ q^•º~°∞Å÷ ∞, `«=∞ Láê^è•ºÜ«ÚÅ K≥~x° Oz `≥OK«∞H˘x JO`« ã¨∞ÅÉèOí QÍ
|Ü«∞@Ñ¨_»ÖË~°∞.
É’kèOK«_O» Ö’ `≥e"≥#· Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞ Hõ#∞Q˘<Õ"å~°∞ XHõ¯ =∞Oz JOâ◊O QÆ#∞Hõ
H˘O`« <Õ~∞° ÛHÀ_®xH˜ ™êÜ«∞Ñ¨_Q» eÆ y`Õ, #∂~°∞ PÖ’K«#Å∞ =O^Œ~Ô @∞¡ Z‰õΩ¯= <Õ~∞° ÛHÀ=_»O
[iˆQÖÏ KÕÜ∞« QÆÅ=x J#∞‰õΩO\Ï~°∞ HÍx, Wk x[O HÍ^Œ∞. #∂~°∞ =∞Oz PÖ’K«#Å∞
<Õ~∞° ÛHÀ=_®xfl Jã¨Å∞ Ñ¨ÓiÎQÍ<Õ PÑ≤"Ü Õ ∞« =K«∞Û.
É’^è#Œ `åÅ∂‰õΩ H˘xfl Q˘Ñ¨Ê PÖ’K«#Å`À J`«∞º`åûÇ¨ÏOQÍ <Õ#∞
`«~°QÆu QÆkH˜ "≥o§# ~ÀAÅÖ’, =∞Oz Ñ¶ë`åÅ∞ J~°∞^Œ∞QÍ =∂„`«"Õ∞
=KåÛÜ«∞x QÆ∞iÎOKÕO^Œ∞‰õΩ <å‰õΩ KåÖÏ HÍÅO Ñ¨\ ˜ìOk. <åÖ’ U^À
''Ç¨™êºã¨Ê^Œ"∞≥ #ÿ —— `Õ_® =Ù#fl^Œx Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Q˘Ñ¨Ê "ÕQOÆ `À#∂, „QÆÇÏ¨ }â◊HÎ̃
`åÅ∂‰õΩ ‰õΩâ◊Å|∞kú`À#∂ QÆ∞iÎOK«QÆeˆQ"å~°∞. P ã≤÷uÖ’ <Õ#∞ Ñ¨k
ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ =∞#∞+¨μÅ`À xO_ç =Ù#fl QÆkÖ’ #ÅÉèˇ·
ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ =ºH˜ÎQÍ =ÙO_Õ |^Œ∞Å∞QÍ, „Ñ¨Ü≥∂QÆâßÅ
[O`«∞=ÙÅ`À xO_ç# QÆkÖ’ =Ù#fl ''âß¢ã"Î̈ `Õ —Î« —ÖÏ LO_Õ"å_çx. <Õ#∞ WHõ
ZO`« =∂„`«=Ú <å‰õΩ ÖË^• Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ Pã¨HÎ˜ HõeyOz# q+¨Ü∂« Å#∞ QÆ∞iOz
HÍ¡ ã ¨ ∞ Ö’ =∂\Ï¡ _ » @ O ÖË ^ • Ñ≤ Å ¡ Å ∞ KÕ ã ¨ ∞ Î # fl ^•x P#OkOK« _ » O
KÕÜ∞« ÖËHáõ ÈÜÕ∞"å}˜.‚ |^Œ∞Å∞QÍ "åiÃÑ· U^À XHõ\ ˜ KÕÜ∂« Å<Õ `«~Ç° ¨ Ö’
=ÙO_çáÈÜ«∂#∞. nx`À, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ H˘kÌ ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ `«=∞ áê`« P`«‡~°H} Δõ Ï
Ñ¨^Œú`«∞Å‰õΩ, `«Ñ≤ÊOK«∞H˘<Õ =ÓºÇ¨Å‰õΩ "≥#‰õΩ¯=∞ÖË¡"å~°∞. <å "≥·Ñ¨Ù
^˘OQÆK«∂Ñ¨ÙÅ∞ K«∂_»_»O "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ>Ëì"å~°∞. „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ ["å|∞Å∞
K≥¿ÑÊO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ H˘kÌáê\˜ P^è•~åÅÔH· ##∞fl J_ç̂Q"å~°∞. ''<å‰õΩ J~°O÷
HÍÖË^∞Œ —— J<Õ"å~°∞. Hõà§◊ Z^Œ∞>Ë "å~°∞ `≥eq `«‰Ωõ ¯=QÍ =∂iáÈ=_®xfl
<Õ#∞ K«∂_»QeÆ Qˆ "å_çx. <å z=i S^Œ= `«~Q° uÆ QÆkÖ’ <Õ#∞ É’kèOKÕ
<å\˜H˜ <å‰õΩ Wk `«y#O`«QÍ J~°O÷ J~ÚºOk. Wk QÆ=∞xOz#Ñ¨C_»∞,
<Õ#∞ "≥#‰õΩ¯ `«yæ <å ÃÑ^ŒÌ „Ñ¨}ÏoHõ#∞ xeÑ≤"¿Õ ã"å_çx. =∂‰õΩ =∞iO`«
™ê^è•~°}"≥∞#ÿ , ã¨ÇÏ¨ ["≥∞#ÿ , x*Ï~Úf J~Ú# `«~Q° uÆ QÆk rq`«OÖ’H˜
=∞~°ÖË"å~°=Ú. Ñ≤Å¡Å‰õΩ |Ç¨ïâß Pã¨HÎ̃ Hõeyã¨∞ÎO^Œx <Õ#∞ ÉèÏqOz#
U^À XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ Ü«∞O„`« ÑïHõ~O° <å =^ŒÌ LO>Ë, <Õ#∞ ^•xfl `«~Q° uÆ
QÆkÖ’ XHõ =¸Å# =ke"Õ¿ã"å_çx. ^•x QÆ∞iOz Uq∂ K≥¿ÑÊ"å_çx
HÍ^Œ∞. ''Jk Uq∞\˜, ^•x LÑ¨Ü≥∂QÆO Uq∞\˜, ^•x`À ZÖÏ Ñ¨x
KÕÜ∞« =K«∞Û?—— Jx Z=Ô~<· å J_çQˆ =~°‰Äõ <Õ#∞ ^•x QÆ∞iOz „Ñ¨™êÎqOKÕ"å_çx
HÍ^Œ∞. ÖË^• <Õ#∞ "åiH˜ J#∞Éè=í OÖ’H˜ `Õ^ÅŒ K«∞H˘#fl U^À XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ
„H˜Ü∂« jÅ`« QÆÅ Ñ¨x LO>Ë <Õ#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ KÕ¿ã"å_çx. ^•x QÆ∞iOz
Ug∞ =∂\Ï¡_Õ"å_çx HÍ^Œ∞. <å‰õΩ Pã¨HÎ̃ HõeyOK«xk U^≥·<å |Ç¨ïâß
"åiH˜ ‰õÄ_® Pã¨HÎ̃ HõeyOK«^xŒ <Õ#∞ ÉèÏqã¨∞<Î åfl#∞. <å‰õΩ ã¨fiÜ«∞OQÍ
qã¨∞QÆ∞ Ñ¨Ù\ì̃OKÕ Ñ¨#∞Å‰õΩ "åix XÑ≤ÊOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOKÕ"å_çx HÍ^Œ∞.
J~Ú`Õ, <Õ#∞ KÕÜ∞« _®xH˜ W+ì̈Ñ_¨ Õ Ñ¨#∞Å∞ U"≥<· å LO>Ë, "å\˜x `«~Q° uÆ
QÆkÖ’ KÕ¿ã J=HÍâ◊O LO>Ë, <Õ#∞ "å\˜x `«~K° ∞« QÍ JHõ¯_Õ KÕ¿ã"å_çx.
Ñ¶|„≤ =i 14, 1960
<Õ#∞ Z_£=~ü‰¤ Ωõ KÕuxO_® Ñ¨>@ ìË xfl ~å_»#¡ ∞ WzÛ WÖÏ J_çQÍ#∞, ''g\˜`À
ã¨=∂#"≥∞#ÿ "å\˜x KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ h‰õΩ `≥Åq¡ Zxfl J=ã¨~O° ?—— J`«#∞ P ~å_»#¡ ∞ Ñ¨k
ÃãO\˜g∞@~°¡ =~°ãÅ¨ Ö’ ¿Ñ~åÛ_»∞. `«^•fi~å 10Å `åÅ∂‰õΩ Ñ¨k¿ÇÏ#∞ =~°∞ã¨Å#∂
`«Ü∂« ~°∞ KÕâß_»∞. XHõ |K«ÛeÑÖ_»∞ ~°OQÆ∞ (4) ~å_£ =∂„`«O q∞yeáÈ~ÚOk. `«~∞° "å`«
J`«#∞ P =~°∞ã¨Å#∞ Ñ¨^Œ∞ÅÖ’ ÖˇH˜¯OK«™êQÍ_»∞– ã¨Ô~·# Ñ¨^Œúu. „Ñü =~°∞ã¨#∞
=Ú@∞ì‰Ωõ O@∂, ''10, 20, 30...—— Jx K≥ÑÊ¨ ™êQÍ_»∞. JÖÏ 100 =~°‰Ωõ K≥áêÊ_»∞.
`«~∞° "å`« <å‰õΩ Ñ¨ÓiÎQÍ qã¨‡Ü«∞O HõeQˆ q^èOŒ QÍ J`«#∞ q∞QÆ`å S^Œ∞ =~°∞ã¨Å#∂,
|K«ÛeÑÖ_»∞ ~°OQÆ∞ ~å_»∞#∞ ‰õÄ_® ÖˇH¯˜ ã¨∞#Î flÑ¨C_»∂, ''200, 300, 400, 500,
600, 604—— J# ™êQÍ_»∞. =∞~À™êi „Ñ¨Ü∞« uflOK«=Åã≤OkQÍ <Õ#∞ J`«xH˜ K≥áêÊ#∞.
`å#∞ ÖˇH˜¯OK«_»OÖ’ á⁄~°áê@∞ KÕâß#x J`«#∞ ÉèÏqOKå_»∞. D™êi J`«_»∞
JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ ÖÏQÍ<Õ 100 =~°‰õΩ ÖˇH˜¯OKå_»∞. `«~°∞"å`«, q∞QÆ`å =~°∞ã¨Å#∞
ÖˇH¯˜ ã¨∞#Î flÑ¨C_»∞, ''101, 102, 103, 104, 105, 109—— Jx J<åfl_»∞. J~Ú`Õ,
nx`À J`«#∞ ãÖ`«$Ñ≤ÑÎ _¨ #ç @∞¡QÍ HõxÑ≤OK«Ö^Ë ∞Œ .
`«~∞° "åu ^Œáê¶ 10Å `åÅ∂‰õΩ P =~°∞ã¨Å#∞ Z_£=~ü¤ ÖˇH¯˜ OK«<å~°OaèOz#Ñ¨Ù_»∞
WÖÏ J<åfl_»∞, ''D =~°∞ã¨ÅÖ’x „Ñü^•xfl <Õ#∞ 1QÍ Ñ≤Å∞™êÎ#∞.—— J~Ú<å, 10Å
`åÅ∂‰õΩ Ñ¨^=Œ =~°∞ã¨Ö’H˜ `å#∞ =zÛ#Ñ¨C_»∞ J`«_∞» ^•xx 100QÍ Ñ≤eKå_»∞. „Ñü
J^Œ#Ñ¨Ù =~°∞ã¨#∞ 100QÍ Ñ≤eKå_»∞. nx=Å# J`«x ["å|∞ 1500ÅÖ’ L#flk.
D Ñ¨x`À HÍãÎ̈O`« ã¨=∞Ü«∂xfl =$^è• KÕã#≤ `«~∞° "å`« J`«#∞ uiy =∞~°ÖÏ `«# áê`«
Ñ¨^ŒúuH˜ "≥o§áÈÜ«∂_»∞. 604 J<Õ ["å|∞#∞ Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ á⁄Ok# `«~°∞"å`«,
P`«‡qâßfiãÖ`À J^Õ ãÔ̈~#· ["å|∞ Jx K≥áêÊ_»∞.
~å_»∞¡ "≥Ú`åÎxfl <Õ#∞ Ô~O_»∞ qÉèÏQÍÅ∞QÍ KÕâß#∞. 10Å `åÅ∂‰õΩ Ñ¨k
=~°∞ã¨Å#∞ XHõ qÉèÏQÆOÖ’ LOKå#∞. 10Å `åÅ∂‰õΩ S^Œ∞ =~°∞ã¨Å#∞, |K«ÛeÑÖ_»∞
~å_»∞#¤ ∞ "Õ~˘Hõ qÉèÏQÆOÖ’ LOKå#∞. D qÉèÏQÍÅÖ’ XH˘¯Hõ¯ ^•xÖ’ Zxfl L<åflÜ«∞x
<Õ#∞ J_çQÍ#∞. "å\˜x ÖˇH¯˜ Oz# `«~∞° "å`«, ÃÑ^ŒÌ qÉèÏQÆOÖ’ 100 L<åflÜ«∞x J`«#∞
K≥áêÊ_»∞. z#fl qÉèÏQÆOÖ’ 54 L<åflÜ«∞x K≥áêÊ_»∞. WHõ JÑ¨C_»∞ P ~Ô O_»∞ qÉèÏQÍÅ#∞
XHõ\ Q˜ Í HõÅQÆÅáê#∞. "≥Ú`«OÎ Zxfl L<åflÜ«∞x J_çQÍ#∞. J`«#∞ `«# ™ê^è•~°}
Ñ¨ûúŒ Ö’<Õ "≥àÏ§_»∞. =∞~°Å ''604—— Jx K≥áêÊ_»∞.
<å „Ñ¨â◊fl J`«xH˜ J~°÷~°Ç≤Ï`«OQÍ L#fl^Œx D ã≤÷uÖ’ <Õ#∞ QÆ∞iÎOz
LO_»=Åã≤Ok. ãÖYºÅ QÆ∞iOz# J`«x PÖ’K«#Å#∞ Ñ¨sHÕΔ KÕO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ ~å_»#¡ ∞
"å_»∞`«∞<åfl#x <Õ#∞ ÉèÏqOKå#∞. Jq Z@∞=O\˜q J~Ú#Ñ¨Ê\˜H© ãÖYºÅ QÆ∞iOz#
J`«x PÖ’K«#Å∞, ~å_»‰¡ Ωõ =∞^èºŒ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= ãÖ|O^èOŒ LO^Œx, ÖË^• Jã¨Å∞
ãÖ|O^è"Œ ∞Õ ÖË^xŒ J`«xzÛ# ["å|∞Å #∞Oz <Õ#∞ WÑ¨C_»∞ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl#∞.
Z_»fi~ü¤ XHõ KåÖÏ "≥#∞Hõ|_ç# q^•ºi÷ Jx <Õ#∞ WHõ¯_» K≥áêÊe. J`«#∞
Jxfl ã¨É‰˚ˇ Ωõ Åì Ö’#∂, =ÚYºOQÍ JOHõQ}Æ `˜ O« Ö’ „ˆQ_£Å ™ê÷~ÚH˜ KåÖÏ "≥#∞Hõ# L<åfl_»∞.
J`«#∞ QÆ#∞Hõ áê~îâ° ßÅÖ’ JOHõQ} Æ `˜ åxfl KÕÜ∞« QÆey LO>Ë, |Ç¨ïâß <Õ#∞ J`«x
J=QÍÇ¨Ï# QÆ∞iOz Ñ¨\Oì̃ K«∞‰õΩ<Õ"å_çx HÍ^Œ∞.
J`«x |Å¡ÃÑ· <Õ#∞ LOz# ~å_»`¡ À J`«#∞ KÕÜ∞« QÆey#O`« ÃÑ^ŒÌ =~°∞ã¨#∞
`«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« QÆeQˆ @O^Œ∞‰õΩQÍ#∞, J`«xH˜ Zxfl `≥Å~¡ å_»∞¡ J=ã¨~"° ∂≥ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞HÔ ,·
J`«xH˜ XHõ ÃÑ^ŒHÌ @ õ ì `≥Å~¡ å_»#¡ ∞ WzÛ ["å|∞#∞ J_çy LO>Ë ÉÏQÆ∞O_Õk. JÖÏ KÕã≤
=ÙO_»=Åã≤Ok. KÕã≤ LO_»=Åã≤O^Œx Ptã¨∞Î<åfl#∞. JÖÏˆQ <Õ#∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯=
Ñï=∂}OÖ’ `≥Å¡ (1 ÃãO.g∞) ~å_»#¡ ∞ `ÕÖ#Ë ∞ Hõ#∞Hõ, g∞@~°#¡ ∞ H˘eKÕ ÖË^• g∞@~°∞/
ÃãO.g∞.Å#∞ H˘eKÕ >ËÑÙ¨ #∞ fã¨∞‰õΩ~å=_»O J<Õk ‰õÄ_® |Ç¨ïâß <Õ#∞ KÕã=≤ ÙO>Ë
ÉÏQÆ∞O_Õk. JÖÏ KÕã≤ LO_»=Åã≤Ok. ^•xx Z_»fi~°∞¤ ~å_»#¡ ∞ QÆ∞iOz# `«# PÖ’K«##∞
Ñ¨sHΔ̃OK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞HÀQÆey LO_Õ"å_»∞. Z_»fi~°∞`¤ À <Õ#∞ KÕã∞¨ #Î fl D
Ñ¨x ã¨~Ô #· ^Õ#x J#∞‰õΩO>Ë |Ç¨ïâß "≥Ú^Œ@QÍ <Õ#∞ – XHõ Ñï=∂}OÖ’ W=fi|_»¤
`≥Å¡ (1 ÃãO.g∞) ~å_»∞¡ L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ 6 ~å_»∞¡ J#∞‰õΩO^•O, "åã¨"Î åxH˜ 6 ÃãO\©g∞@~°¡
á⁄_»=Ù =~°∞ã¨#∞ ÖË^• 6 ÃãO\©g∞@~°¡ ~å_£ á⁄_»=Ù#∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« QÆÅ=x J`«#∞
Hõ#∞Q˘#QÆeˆQÖÏ ÖË^• HõhãÖ YzÛ`«OQÍ ÉèÏqOK«QÆeˆQÖÏ =ÚO^Œ∞QÍ KÕã≤
LO_»=Åã≤Ok. Wk J`«xH˜ ™êÜ«∞Ñ¨_kÕ QÍ LO_Õk. |Ç¨ïâß Jk `«ÑÊ¨ xãï. XHõ
Ñï=∂} ã¨∂K«HOõ QÍ ãÖYº J<Õ ÉèÏ"åxfl JO>Ë g\˜Ö’ 6, "å\˜Ö’ 5 á⁄_»=Ù J<Õ
ÉèÏ=O`À (6 ÃãO.g∞. á⁄_»=Ù, 5 ÃãO.g∞. á⁄_»=Ù) [`«Ñi¨ KÕ xiÌ+Ñì¨ i¨ KÕkQÍ LO_»_"» ∞Õ
~å_»`¡ À Ñ¨x KÕÜ∞« _»O `åÅ∂‰õΩ Jã¨Å∞ L^ÕâÌ º◊ O. Wk <å‰õΩ ã¨∞ã¨Ê+Öì QÍ J~°O÷ J=Ù`ÀOk.
J~Ú`Õ Z_»fi~°∞‰¤ Ωõ |Ç¨ïâß W^Õ=∂„`«=Ú ã¨∞ã¨Ê+ì̈OQÍ HÍ<ÕHÍ^Œ∞.
<å „Ñ¨â◊fl#∞ J`«#∞ ZÖÏ J=QÍÇ¨Ï# KÕã¨∞‰õΩ<åfl_À, J`«xx Uq∞
KÕÜ∞« =Åã≤#kQÍ <Õ#∞ HÀ~°∞`«∞<åfl#x J`«#∞ J#∞‰õΩ<åfl_À, <å‰õΩ ZÑ¨Ê\˜H© `≥eÜ«∞^Œ∞.
XHõ ãÖYº`À `å#∞ ["å|∞ W=fi=Åã≤# „Ñ¨âfl◊ #∞ <Õ#∞ J_çQÍ#x J`«xH˜ `≥Å∞ã¨∞.
ãÖYºÅ`À ~å_»Ö¡ ’x H˘xfl ãÖ|O^èOŒ Hõey L<åflÜ«∞x ‰õÄ_® J`«xH˜ `≥Å∞ã¨∞. P
ãÖYºÅ#∞ ~°Hõ~°HÍÅ∞QÍ HõÅQÆeÑ≤ ##∞fl ãÖ`«$Ñ≤Î Ñ¨~°K«QÆÅ XHõ ãÖYº#∞ `å#∞
W=fiQÆÅ<Õ"∂≥ #<Õk K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ J`«#∞ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞<Î åfl_»∞. <å J~°~÷ Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ „Ñ¨âfl◊ ‰õΩ
''ã¨~Ô #· —— ["å|∞QÍ Jk LO_®e Jx ‰õÄ_® HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. `«# *Ï˝<OÕ „kÜ«∂Å
^•fi~å `å#∞ „QÆÇÏ≤ Oz# "åã¨=Î O`À ["å|∞#∞ Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩHÍh ÖË^• `å#∞ WzÛ#
["å|∞Å∞ ãÔ̈~#· "å HÍ^• Jx Ñ¨sHΔ̃OK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩHÍh J`«xH˜ =∂~°Oæ ÖË^∞Œ . Ñ≤ÅÅ¡ ∞
`«=∞ PÖ’K«##∞ "åãÎ̈=O`À ãïáÈeÛ Ñ¨sHΔ̃OK«∞HÀQÆeQˆ ÖÏ KÕÜ∞« QÆey# ã¨=∞ã¨ºÅ#∞
<Õ#∞ XHõ ãÖ=`«û~°O `«~∞° "å`« =∂„`«"∞Õ PÖ’zOK«QeÆ QÍ#∞. nx QÆ∞iOz `«~∞° "å`«
=∞iO`« q=~°OQÍ K«∂^•ÌO.
<Õ#∞ |K«ÛeÑÖ_»∞ ~°OQÆ∞ ~å_£#∞ `˘ÅyOKÕ#∞. ~å_»#¡ ∞ ~Ô O_»∞ qÉèÏQÍÅ∞QÍ
qÉèlí OKå#∞. g\˜Ö’¡ XHõ ^•xÖ’ 100 L<åfl~Ú. ~Ô O_»= ^•xÖ’ 50 L<åfl~Ú.
`«~∞° "å`« D „Ñü qÉèÏQÆOÖ’#∞ Zxfl ~å_»∞¡ L<åflÜ«∞x „Ñ¨tflOKå#∞. =∞~°ÖÏ J`«#∞
ÃÑ^ŒÌ qÉèÏQÆOÖ’ 100 L<åflÜ«∞x, z#fl qÉèÏQÆOÖ’ 50 L<åflÜ«∞x K≥áêÊ_»∞. <Õ#∞
"å\˜x HõÅQÆeÑ≤"ãÕ #≤ Ñ¨C_»∞ 600 =Ù<åflÜ«∞x J`«#∞ K≥áêÊ_»∞.
`«~∞° "å`« <Õ#∞ 100 "Õ̂~ ÃÑ\Ïì#∞. ''Zxfl L<åfl~Ú?—— ''100.—— <Õ#∞ XHõ
`≥Å¡ ~å_£#∞ HõeÑ≤ WÖÏ J_çQÍ#∞, ''WÑ¨C_»∞ Zxfl L<åfl~Ú?—— ''101.—— <Õ#∞ =∞~˘Hõ
`≥Åx¡ ~å_£#∞ HõeÑ≤ WÖÏ J_çQÍ#∞, ''WÑ¨C_»∞ Zxfl L<åfl~Ú?—— ''102.—— JÖÏ 109
=~°‰Ωõ KÕâß=Ú. J~Ú`Õ, `«~∞° "å`« =∞~˘Hõ `≥Åx¡ ~å_£#∞ HõeÑ≤#Ñ¨Ù_»∞ 10Å ãÖYºÖq
Ñ¨^HŒ ˘O_»∞ =~°∞ã¨Å∞ U~°Ê_®¤~Ú. WÑ¨C_»∞ Zxfl L<åflÜ«∞x <Õ#∞ J_çQÍ#∞. J`«#∞
''200—— Jx K≥áêÊ_»∞.
''ã¨~ˆ , D ~ÀA‰õΩ PÑ≤"^Õ •Ì=Ú—— Jx J<åfl#∞.
WÑ¨C_»∞, Z_»fi~°∞‰¤ Ωõ É’kèOz# =∂r Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ JOHõQ} Æ `˜ O« ÃÑ· J`«xH˜
Z<Àfl QÆO@Åáê@∞ „Ñ¨`ºÕ Hõ, =ºHÎ̃Q`Æ « ''™êÜ«∂xfl—— JOkOKå~°∞. J~Ú`Õ, "åi ™êÜ«∞O
J`«#∞ ZÖÏ KÕÜ«∂Ö’ `≥Å∞ã¨∞HÀ=Åã≤# ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ =ÚO^Õ `«Ü«∂~°∞ KÕã≤ÃÑ\˜ì#
Ñïëê¯~åÅ#∞ J`«#∞ <Õ~∞° Û‰õΩ<ÕÖÏ KÕÜ∞« _»OQÍ =∂„`«"∞Õ L#flk. <Õ#∞ ‰õÄ_® KåÖÏ
ãÖ=`«û~åÅáê@∞ Ñ¨\ Oì˜ K«∞HÀ#>Ë,¡ P Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ ‰õÄ_® ãÖYºÅ QÆ∞iOz J`«xH˜
Uq∞ `≥Å∞ã¨∞ J<Õk `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOK«Ö^Ë ∞Œ . ãÖYºÅ „Ñ¨ÑO¨ K«O QÆ∞iOp,
Jq ZÖÏ „Ñ¨=iÎ™êÎ~Ú J<Õ ^•x QÆ∞iOp J`«x =^ŒÌ Z@∞=O\˜ =∂#ã≤Hõ #=¸<å
L#fl^Œ<kÕ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ "å~°∞ „Ñ¨Ü∞« uflOK«Ö~Ë ∞° . "åãÎ̈"åxH˜ D ÉÏÅ∞_»∞ `å#∞
QÆ#∞Hõ J#∞‰õÄÅ =∞#óã≤÷uÖ’ LO>Ë KåÖÏ JOHõQÆ}˜`« ã¨∂„`åÅ#∞ ãïQÍ<Õ
J=∞Å∞Ñ¨~K° Q« eÆ Qˆ "å_»∞. D q+¨Ü∞« OÖ’ J`«#∞ HÍ¡ã∞¨ Ö’ JO^ŒiHõO>Ë "≥#Hõ|_»"¤ å_»∞
Ug∞ HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ, D q*Ï˝#O ÃÑH· ˜ Hõ#|_Õ^,Õ "åãÎ̈="≥∞#ÿ k HÍ^Œ∞.
D `Õ_® H©ÅHõ"∞≥ #ÿ k. J~Ú`Õ, Ñ¨Å∞=Ù~°∞ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ `Õ_® L#fl@∞¡QÍ
QÆ∞iÎOz#@∞¡ Hõ#|_»_O» ÖË^∞Œ . XHõ Ñ≤Å"¡ å_çH˜ Hõ#∞Hõ ÃÇÏK«Û"ÕÜ∞« _»O `≥eÜ«∞HõáÈ`Õ,
q∂~°∞ J`«xH˜ ^•xx ZÖÏ KÕÜ∂« Ö’ K«∂Ñ≤OKåe. ^•xx J`«#∞ JÉèºí ã≤OKÕÖÏ KÕÜ∂« e,
Ñ¨^ÑÕ ^¨ Õ KÕ~ÚOKåe Jx =∂„`«"∞Õ "å~°∞ PÖ’z™êÎ~∞° . JÑ¨Ê\˜H© J`«#∞ `«ÑC¨ Å∞ KÕ¿ãÎ
q∂~°∞ =∞~°ÖÏ J`«xH˜ ZÖÏ KÕÜ∂« Ö’ K«∂Ñ¨Ù`å~°∞. J`«xH˜ =∞iO`« JÉèÏºãÖ W™êÎ~∞° .
XHõ _»[#∞™ê~°∞¡ q∂~°∞ WÖÏ KÕã#≤ `«~åfi`« ‰õÄ_® J`«#∞ JÑ¨Ê\˜H© `«ÑC¨ Å∞ KÕã∂¨ Î
LO>Ë – J`«#∞ <Õ~∞° ÛHÀ=_»OÖ’ ã¨=∞~°∞_÷ ∞» QÍ ÖË_x» , ÖË^• J~Ú+ì̈OQÍ L<åfl_»x
q∂~°∞ ÉèÏqOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. XHõ Láê^è•ºÜ«Úx =∂@ÅÖ’ K≥áêÊÅO>Ë, J`«#∞ `≥eq
`«‰õΩ¯="å_»∞, ™È=∞iáÈ`«∞, „Hõ=∞~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ#"å_»∞, ÖË^• =∂#ã≤HõOQÍ ã¨=∞`«∞Åº`«
ÖËx"å_»∞.
J`«ºO`« x~åâß[#Hõ"≥∞ÿ# #QÆ~°O Ö’Ñë „áêO`åÅÖ’x =∞# áê~î°âßÅ
"≥Ú^ŒÅ∞H˘x, J`«ºO`« MÏºuQÆÅ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å „QÍ_»∞ºÜÕ∞@∞ =∞# áê~îâ° ßÅÅ
=~°‰Ωõ "≥Ú`«OÎ W^Õ z~°HÍÅOQÍ =ã¨∞#Î fl áê~îâ° ßÅ x|O^è#Œ . <Õ~∞° ÛHÀ=_»O J<Õk
[iy#Ñ¨C_»∞, áê~î°âßÅ, Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ JO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨â◊Oã¨Å∞ á⁄O^Œ∞`å~°∞. Jk
[~°Q#Æ Ñ¨C_»∞, q^•º~°∞Å÷ ∞ xOkOK«|_»`å~°∞. D xO^ŒÅÖ’x =∂@Å∞ =∂„`«"∞Õ H˘OK≥O
H˘OK≥OQÍ `Õ_® =ÙO@∞Ok– K≥_,¤» `≥eq`«‰Ωõ ¯= xOz "≥Ú^ŒÅ∞H˘x ''™êOã¨¯ $uHõOQÍ
"≥#∞Hõ|_ç#——, ''<Õ~°∞ÛHÀ=_»OÖ’ ã¨=∞ã¨ºÅ∞ QÆÅ—— =~°‰õΩ D =∂@Å∞ LO\Ï~Ú.
g@xflO\˜ ™ê~°O XHõ>Ë–. Ñ¶ë`åÅ∞ ÉÏQÍ L#flÑ¨C_»∞ =∂„`«"Õ∞ áê~î°âßÅÅ∞,
Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ `å=Ú KÕã∞¨ #Î fl^•xH˜ ÉÏ^èºŒ `«#∞ ã‘fiHõi™êÎ~∞° .
`å#∞ Ñ¨xKÕ™ÈÎ#fl zÇ¨flÅ `åÅ∂‰õΩ =∞øeHõ ã¨fiÉèÏ=O QÆ∞iOz XHõ q^•ºi÷
J~°O÷ KÕã∞¨ HÀÖËHáõ ÈÜ«∂_»∞ Hõ#∞Hõ<,Õ |Ç¨ïâß J`«_∞» <Õ~∞° ÛHÀÖËHáõ È`«∞<åfl_»x =∞#O
ÉèÏqOK«O. ãÖYºÖË J~°~÷ Ç° Ï≤ `«OQÍ LO>Ë, ÃÇÏK«Û"ÕÜ∞« _»O J<Õk ZÖÏ J~°=÷ O`«O
HÍQÆÅ^Œ∞? J@∞=O\˜ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ÃÇÏK«Û"ÕÜ∞« _»O, qÉèlí OK«_O» =O\˜q É’kèOKÕO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« uflOK«_O» JO>Ë, Jk áê`« HÍ~°∞É¤ ’~°∞¤ ÃÑ>ì̌Å (J@ìÃÑ>ì̌Å∞) Ñ¨Ù<åkÃÑ· XHõ Ñ¨k
JO`«ã∞¨ Å÷ Éè=í Oux xi‡OKÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOK«_O» =O\˜^.Õ „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ÔHÖÏ¡ Z‰õΩ¯=
^Œ$_èã» O¨ HõÅÊO =Ù#fl P Ñ¨x KÕÜ∞« ÖË=Ú. WO^Œ∞HÀãÖ =ÚO^Œ∞ Ñ¨Ù<åkx uiy xi‡OKåe.
WzÛ# HÍÅ Ñïq∞uÖ’ "å~°∞ <Õ~∞° ÛHÀ=Åã≤#^ŒO`å Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ `≥Å∞ã¨∞##fl@∞¡ K«∂¿ÑO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« uflOKÕ |^Œ∞Å∞QÍ <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ HÍÅ=∞O`«\Ï Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ "≥∞Å¡QÍ, ^Œ$_èO» QÍ
Ñ¨Ù<åkx xi‡OKÕÖÏ „â◊^úŒ K«∂Ñ≤`,Õ Z_»fi~°∞¤ =O\˜ KåÖÏ =∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "å~°∞ WÑ¨C_»∞
L#fl Ñïã≤u÷ Ö’ LO_Õ"å~°∞ HÍ^Œ∞.
XHõ ~ÀA <Õ#∞ <å `«~Q° uÆ QÆkÖ’ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ xfl ãÖYºÅ [`«Å#∞
Hõ#∞HÀ¯=Åã≤OkQÍ HÀ~å#∞. D ãÖYºÅ [`«ÅÖ’ z#fl ãÖYº ÃÑ^ŒÌ ãÖYºÖ’ S^Œ=
=O`«∞QÍ LO_®e Jx K≥áêÊ#∞. Z_»fi~°∞¤ WÖÏ „"å™ê_»∞. 1, 5, `«~∞° "å`« 5, 25
`«~°∞"å`« J`«#∞ 1, 5 Jx `å#∞ „"åã≤# ^•x"≥·Ñ¨Ù HÍ¿ãÑ¨Ù `Õiáê~° K«∂™ê_»∞.
JÑ¨C_»∞ J`«xH˜ D Ô~O_»∞ ãÖYºÅÖ’x „Ñ¨f^•xH˜ 1 ãÖYº#∞ HõÅ∞Ñ¨Ù‰õΩO@∂
áÈÜÕ∞ Ñ¨ûúŒ x „Ñ¨Ü∞« uflOKåÅx ã¨∞ÊùiOzOk. nx ^•fi~å J`«#∞ 2,6, 3,7, 4,8
WÖÏ „"åã¨∂áÎ ÈÜ«∂_»∞. WHõ¯_» J`«#∞ Jã¨Å∞ ã¨=∞ã¨º#∞ =∞~°záÈÜ«∂_»∞. "Õ~ˆ ^•O\’¡H˜
=∞~°e áÈÜ«∂_»∞. ^•iH˜ `Õ=_»O ™ê^èŒºOHÍx Z_»fi~°∞¤ =∂#ã≤Hõ Ô~·Å∞|O_ç ^•i
`«Ñ≤ÊáÈ~ÚOk. WHõ WÑ¨C_»∞ Jk XHõ H˘`«Î kâ◊Ö’H˜ =∞o§áÈ~ÚOk. W@∞=O\˜
Ñ≤Å¡Å‰õΩ `«=∞ Ñ¨xx ÑïjeOK«∞HÀ=_»OÖ’ ã¨=∞ã¨º LO@∞Ok. HÍ~°}O, WÖÏ
ÑïjeOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ~Ô O_»∞ Ñ¨ÓiÎQÍ aè#fl"≥∞#ÿ q+¨Ü∂« Å#∞ q∂~°∞ KÕÜ∞« QÆÅQÍe
K«∂_»_O» , =∞#ã¨∞ûÖ’ ÃÑ@∞ìHÀ=_»O q∂~°∞ UO KÕã∞¨ <Î åfl~°∞, q∂~°∞ KÕÜ∞« ^ŒÅK«∞‰õΩ#fl
^•x J~°O÷ Uq∞\˜, q∂~°∞ KÕÜ∞« =Åã≤ L#flk Uq∞\˜ =ÔQ~· åÅ∞ Z_»fi~°∞¤ `«# ™ê=^è•#`«#∞
KåÖÏ "≥∞Å¡QÍ =∂„`«"∞Õ XHõ^•xÃÑ· #∞Oz "Õ~˘Hõ^•x "≥Ñ· Ù¨ =∞o§OK«QÅÆ _»∞. J`«#∞
`å#∞ KÕÜ∞« =Åã≤Ok Uq∞\’ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆeQˆ @Ñ¨Ê\˜Hˆ `å#∞ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ KÕã∞¨ #Î flk
Uq∞\’ =∞izáÈ`å_»∞. J`«#∞ XHõ á¶È#∞ #O|~°∞#∞ <˘Hõ¯_®xfl <Õ#∞ H˘xfl™ê~°∞¡
TÇ≤ÏOK«∞‰õΩ<Õ"å_çx. P #O|~°∞ J`«x =ÚO^Œ∞ „"åã≤ ÃÑ\˜ì LOk. J`«#∞ ^•xx
K«∂™êÎ_∞» . #O|~°∞¡ <˘Hõ¯_»O „áê~°Oaè™êÎ_∞» . ~Ô O_»∞ ÖË^• =¸_»∞ <≥O|~°∞¡ <˘ˆH¯ãïH˜
J`«#∞ q∞QÆ`å #O|~°∞#∞ =∞izáÈ~Ú LO\Ï_»∞. J`«#∞ uiy #O|~°∞ L#fl HÍy`«O
"≥Ñ· Ù¨ K«∂™êÎ_∞» . #O|~°∞¡ QÆ∞~°∞Î KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï_»∞. J~Ú`Õ, JÑ¨Ê\˜Hˆ J`«#∞ `å#∞ <˘H˜¯#
#O|~°#¡ ∞ =∞izáÈÜ«∂_»∞. WHõ =∞m§ "≥Ú^Œ\ ˜ #∞Oz "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ\Ïìe. |Ç¨ïâß
Z_»fi~°∞¤ á¶È#∞ #O|~°`¡ À D q^èOŒ QÍ KÕÜ∞« HõáÈ=K«∞Û. J~Ú`Õ J`«#∞ QÆ}`˜ O« KÕ¿ã
Ñ¨ûúŒ =∂„`«O YzÛ`«OQÍ W^Õ. J`«#∞ `«#Ö’ `å#∞ ''<Õ#∞ ZHõ¯_» L<åfl<À =∞~À™êi
K«∂_®e!——Jx Q˘}∞HÀ¯=_»O <Õ#∞ KåÖÏ™ê~°∞¡ q<åfl#∞,
XHõ^•xÖ’ XHõ\ ˜ ã¨QOÆ QÍ =Ù#fl ãÖYºÅ [`«Å#∞ <Õ#∞ „"åÜ«∞=∞#flÑ¨C_»∞,
J`«#∞ WÖÏ „"åâß_»∞: ''2Ö’ ã¨QOÆ 1, 4Ö’ ã¨QOÆ 2, 6Ö’ ã¨QOÆ 4, 8Ö’ ã¨QOÆ 6.——
n<Õfl =¸_çO@ XHõ =O`«∞ [`«Å‰õΩ J`«#∞ WÖÏ „"åâß_»∞: ''6Ö’ =¸_À =O`«∞ 3,
8Ö’ =¸_»= =O`«∞ 1, 12Ö’ =¸_À =O`«∞ 6, 18Ö’ =¸_À =O`«∞ 12.——
`«~∞° "å`« : ''4Ö’ <åÅ∞QÀ=O`«∞ 1, 40Ö’ <åÅ∞QÀ=O`«∞ 10, 70Ö’ <åÅ∞QÀ=O`«∞
40, 100Ö’ <åÅ∞QÀ=O`«∞ 70...—— ÖË^• ''14Ö’ ã¨QOÆ 7, 21Ö’ ã¨QOÆ 14, 28Ö’
ã¨QOÆ 21....—— ~Ô O_»∞ ãÖYºÅ =∞^èºŒ J`«#∞ K«∂_»QeÆ y# UÔHH· õ J~°=÷ O`«"∞≥ #ÿ ãÖ|O^èOŒ
‰õÄ_çHõ =∂„`«"∞Õ . |Ç¨ïâß nxH˜ HÍ~°}O, J`«#∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ ÖˇH¯˜ OK«_O» ÃÑ·
P^è•~°Ñ_¨ `» å_»∞. ÖˇH¯˜ OK«_O» J<Õk ‰õÄ_çHÅõ `À KÕ¿ã Ñ¨x.
ãÖ=`«û~åÅ `«~|° _ç `å#∞ Uq∞ KÕã∞¨ <Î åfl_À `«#Hˆ x[OQÍ `≥eÜ«∞‰õΩO_®
KÕã∞¨ OÎ _»_O» =Å# QÆ}`˜ « âß¢ãÎ¨ `«~Q° uÆ Ö’ `≥eq`Õ@Å∞ ÖË‰Ωõ O_® =º=Ç¨ÏiOKÕ JÅ"å@∞#∞
Z_»fi~°∞¤ U~°Ê~°K∞« ‰õΩ<åfl_»∞. D `≥eq`Õ@Å∞ ÖËx „Ñ¨=~°#Î ã≤~÷ Ñ° _¨ áç È~ÚOk. ^•xx
=∂~°Û_»O KåÖÏ Hõ+Oì̈ . J~Ú`Õ QÍº>ˇQÀflh, P =∂#ã≤Hõ qHõÖÏOQÆ∞Öˇ#· Ñ≤ÅÅ¡ #∂
QÆ∞~°∞Î KÕã∞¨ H˘x nxx ™êkèOK«=K«∞Û#x <Õ#∞ J#∞‰õΩO@∞<åfl#∞. `≥eq`Õ@Å#∞ ^èfiŒ OãÖ
KÕÜ∞« =K«∞Û. |Ç¨ïâß "å\˜x Ñ¨Ù#ifli‡OK«=K«∞Û ‰õÄ_®.
=∂iÛ 2, 1960
Ñ¶≤„|=i 14 `åÅ∂‰õΩ <å J#∞Éèí"åÅ #∞Oz <Õ#∞ WÑ¨Ê\˜ˆH H˘O`«
<Õ~∞° Û‰õΩ<åfl#x D "≥∞"≥∂#∞ K«∂¿ãÎ `≥Å∞ã¨∞OÎ k. U^≥<· å q+¨Ü∂« xfl x[OQÍ <Õ~∞° Û‰õΩ#fl
XHõ ÉÏÅ∞_»∞ ^•xx LÑ¨Ü∂≥ yOK«QÅÆ _»∞. LÑ¨Ü∂≥ y™êÎ_∞» ‰õÄ_®. J`«x "≥∞^Œ_∞» Ö’
Wk "åãÎ̈=O`À J#∞ãÖ^è•xOK«|_ç LOk. x["≥∞#ÿ J~°O÷ Ö’ <Õ~∞° ÛHÀHõáÈ`Õ ^•xH˜
ZÖÏ\˜ H˘HÍ¯Å∞ =ÙO_»=Ù. ^•xÃÑ#· ÖË#@∞=O\˜k. ^•xx =∞i ÜÕ∞ W`«~^° •x`À#∞
J#∞ãÖ^è•xOK«ÖOË . Wk <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ "åiH˜ U q^èOŒ QÍ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ^» ∞Œ .
=∞# "≥Ú^Œ\ ˜ `«~Q° uÆ "å~°∞ ~å_»#¡ ∞ LÑ¨Ü∂≥ yã¨∞<Î åfl~°∞. "å\˜ ¿Ñ~°`¡ À#∞,
á⁄_»=Ù`À#∞ "åiH˜ Jq `≥Å∞ã¨∞. <åiO[ ~å_£#∞ 10 ~å_£QÍ Ñ≤Å=_»O "åiH˜
JÅ"å>ˇOÿ k. Wk K≥_¤» JÅ"å@∞. "åiÖ’ D JÖ"å@∞#∞ =∂~°ÛÖË=Ú. "å~°∞ 100
ÖË^• PÃÑ· =~°‰Ωõ ÖˇH¯˜ OK«QÅÆ ~°∞. Ñ¨^∞Œ Å∞, qÉèÏQÍÅ∞, =ÔQ~· åÅ#∞ QÆ∞iOz# áê~îâ° ßÅÖ’x
™ê^è•~°} JO`«∂á⁄O`«∂ ÖËx =∂@Å∞ "åiH˜ K≥áêÊ~°∞. "åiÖ’ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ "å\˜x
Ñ¨Ù#~°∞^Œiú OK«QÅÆ ~°∞. 38 =O\˜ XHõ ãÖYº#∞ =¸_»∞ <åiO[ ~°OQÆ∞ (10) ~å_»`¡ À#∞,
XHõ QÀ^è∞Œ =∞~°OQÆ∞ (8) ~å_£`À#∞ K«∂Ñ¨=K«∞Û#x Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ ZO^Œ~∞° „QÆÇÏ≤ OK«QeÆ QÍ~°x,
P "åã¨"Î åxfl "åiÖ’ ZO`« =∞Ok qxÜ≥∂yOK«∞HÀQÆÅ~À K«∂_®Åx <Õ#∞ XHõ ~ÀA
J#∞‰õΩ<åfl#∞. XHõi `«~∞° "å`« XHõixQÍ "åix „Ñ¨tflOÑ¨™êQÍ#∞. "åi |Å¡ JOK«∞#
QÆ#∞Hõ =∞#O P~°Oaè¿ãÎ 38 `≥Å~¡ å_»¡ =~°∞ã¨ „Hõ=∞OÖ’ =∞#O ZHõ¯_» =~°‰Ωõ KÕ~∞° HÀQÆÅO
Jx J_çQÍ#∞. XHõ z#fl ÉÏeHõ "≥#∞"≥O@<Õ 3 <åiO[ÑÖ_»∞ ~°OQÆ∞ ~å_»#¡ ∞, 1
QÀ^è∞Œ =∞ ~°OQÆ∞ ~å_£#∞ |Ü«∞@‰õΩ fã≤Ok. "å\˜x =~°∞ã¨QÍ ÃÑ\˜ì <å‰õΩ K«∂Ñ≤Ok.
''nxÖ’ ÃÑ^ŒÌ Hõ+Oì̈ Uq∞ LOk?—— Jx P"≥∞ =ÚYOÖ’x =ºH©HÎ ~õ } ° ã¨Ê+ì̈OQÍ K«∂Ñ≤Ok.
`«~Q° uÆ QÆkÖ’x KåÖÏ =∞Ok ã¨=∞~°∞Ö÷ #·ˇ Ñ≤ÅÅ¡ `Àã¨Ç¨ U_≥xq∞k =∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ Ö’
„Ñü ~Ô O_»= ÉÏÅ∞_»∞, `≥Å¡ ~å_»#¡ ∞ =~°∞ã¨ „Hõ=∞OÖ’ xÅÉˇ@_ì O» ^•fi~å D ã¨=∞ã¨º#∞
Ñï+¨¯iOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü«∞uflOKå_»∞. D „Hõ=∞OÖ’ "å~°∞ KåÖÏ™ê~°∞¡ ÖˇH˜¯OK«_»OÃÑ·
J^Œ∞Ñ¨Ù HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞.
=Ú^Œ∞~°∞ P‰õΩ Ñ¨KÛ« ~°OQÆ∞ ~å_£#∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ 6QÍ Ñ≤ez#Ñ¨Ê\˜H,© "å~°∞ P ~å_£
6 `≥Å~¡ å_»`¡ À ã¨=∂#=∞x Ñ¨ÓiÎQÍ „QÆÇÏ≤ OK«ÖHË áõ È=_®xfl Wk ã¨∂z™ÈÎOk. J~Ú`Õ,
D q+¨Ü∞« O QÆ∞iOz "åix J_çy#Ñ¨Ù_»∞ "å~°∞ ãÔ̈~#· ["åÉË W=fiK«∞Û. P~°∞ J<Õk
=Ú^Œ∞~°∞ hÅO ~°OQÆ∞ ~å_£‰Ωõ ãÖ^Œ~ƒ° =ù âß`«∞Î =zÛ# ¿Ñ~°∞ =∂„`«"∞Õ . ^•xH˜ "Õ̂~
W`«~° ~å_£`À<À ^•x ÃãA · `À ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . "å~°∞ ~å_»#¡ ∞ =∞~À W`«~° ~°H"õ ∞≥ #ÿ
~°OQÆ∞ "Õã#≤ K≥H¯õ `À `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« |_ç# ãÖYºQÍ<À, zÇ¨ÏflOQÍ<À K«∂ã¨∞<Î åfl~°∞.
"å~°∞ "å\˜x HÍy`«OÃÑ· QÆ∞~°∞ÅÎ ∞QÍ K«∂_»_O» ÖË^∞Œ . 5{4´? Jx J_çy#Ñ¨C_»∞, 5
J<Õ ~å_£#∞ "å~°∞ fã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. ^•O`Àáê@∞QÍ 4 J<Õ ~å_£#∞ ‰õÄ_® fã¨∞‰õΩO\Ï~°∞.
P ~Ô O_çO\˜ z=~°Å#∞ HõÅ∞Ñ¨Ù`å~°∞. `«^•fi~å 9 J<Õ ~å_£QÍ "å\˜x [`«Ñ~¨ ∞° ™êÎ~∞° .
J~Ú`Õ, D ~°H"õ ∞≥ #ÿ HÍ~°ºHõÖÏÑÖ, 5 =ã¨∞=Î ÙÅ ã¨=Ú^•Ü«∂xfl =∞~À 4 q_çq_ç
=ã¨∞=Î ÙÅ ã¨=Ú^•Ü«∞O`À HõÅÑ¨_O» ÖÏO\˜^#Õ x "å~°∞ „QÆÇÏ≤ OK«Ö~Ë ∞° .
59{42{35 =O\˜ ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ WzÛ#Ñ¨C_»∞ H˘O^Œ~°∞ Ô~O_À `«~°QÆu
q^•º~°∞÷Å∞ ^•i`«Ñ≤ÊáÈ~Ú 1200ÅÖ’ ÖË^• JO`«HõO>Ë Z‰õΩ¯=™ê÷~ÚÖ’ ["å|∞
™êkèOKå~°∞. "å~°∞ ^•O`À ÉÏQÍ ãÖ`«$Ñ≤Î Ñ¨_#ç @∞¡ Hõ#|_®¤~∞° . 1200 J<Õk KåÖÏ
ÃÑ^ŒãÌ O¨ Yº Jx "åiH˜ `≥eÜ«∞HõáÈ=_®xH˜ XHõ HÍ~°}O, 1200 J<Õk ZO`« ÃÑ^ŒÌ
ãÖM’º "åiH˜ `≥eÜ«∞HõáÈ=_»"∞Õ . `«=∞‰õΩ J~°O÷ HÍx ™ê÷~Ú ãÖYºÅ#∞ QÆ∞}ÕK«_O»
KÕÜ∞« =∞x "åix J_çy#Ñ¨C_»∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ãÖYºÅ`À J~°=÷ O`«OQÍ Ñ¨x KÕÜ∂« Åx, `«=∞
Ñ¨xx "åã¨Î=O `åÅ∂‰õΩ XHõ ÉèÏ=O`À ãïáÈeÛ ÑïjeOK«∞HÀ"åÅx =∞#O
PtOK«Ö=Ë Ú. |Ç¨ïâß =∞#O W@∞=O\˜ „Ñ¨âfl◊ Å∞ =∞ixfl J_»QÍe. 38 (ÖË^• 50,
75, 100, 200, 500, 1000) `≥Å~¡ å_»∞¡ "å\˜x Ñ¨H¯õ Ñ¨H¯õ # ÃÑ_ç`Õ ZO`« á⁄_»∞"≥#·
=~°∞ã¨#∞ U~°Ê~°∞™êÎ~Ú? =∞# =ÚO^Œ∞ =Ù#fl n~°K… `« ∞« ~°„™êÅ#∞ HÍy`åxfl |Å¡ ÃÑÉ· Ïè QÍxfl,
QÆkÖ’x <ÕÅ#∞ xO¿ÑO^Œ∞‰õΩ =∞#‰õΩ Zxfl `≥Å~¡ å_»∞¡ HÍ"åe? qq^èŒ ÃãA · Å ÃÑ>ˇÅì #∞
xO¿ÑO^Œ∞‰õΩ Zxfl `≥Å~¡ å_»∞¡ HÍ=Åã≤ LO@∞Ok? q+¨Ü∂« Å#∞ QÆ#Hõ <Õ#∞ ã¨∞n~°O… QÍ
„"å¿ãO^Œ∞‰õΩ Hõ+ì̈Ñ¨_»ÖË#x Ñ≤Å¡Å‰õΩ K≥a`Õ "å~°∞ Jxfl ~°HÍÅ QÆ}ÏOHõ ãÖ|Okè`«
‰õΩkOÑ¨ÙÅ#∞ (shorthand) W+ì̈OQÍ P"≥∂kOKÕ"å~°∞. "≥Ú^Œ@QÍ, Wk "åãÎ̈=O. WHõ
~Ô O_»=k, <å ™È=∞iáÈ`«∞`«<åxfl JÑ¨Ç¨ ã¨ºO KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ Wk "åiH˜ J=HÍâßxfl
Wã¨∞OÎ k. JÖÏˆQ, <å ‰õΩkOÑ¨ÙÅ#∞ P"≥∂kOK«_O» ^•fi~å "å~°∞ <å‰õΩ XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ
"Õ∞Å∞ KÕã∞¨ <Î åfl~°<Õ ÉèÏ=O á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ (Wk x[O ‰õÄ_®) "åiH˜ J=HÍâ◊O Åaèã∞¨ OÎ k.
XHõ „Ñ¨`ÕºHõ zÇ¨ÏflO ''J~°÷O—— Wk Jx K≥Ñ¨Ê_»O "åi W+¨ìO LO_»^Œ∞. Wk
xˆ~›`∞« Hõ"∞≥ #ÿ kQÍ#∞, qO`«Q˘e¿ÑkQÍ#∞ Hõ#Ñ¨_∞» `«∞Ok. J~Ú`Õ, g∞~°∞ XHõ ãÖ|O^è•xfl
ÖË^• HÍ~°ºHõÖÏáêxfl (operation) "åiH˜ ÉÏQÍ `≥eã≤# f~°∞Ö’ QÆ#Hõ =ºH©HÎ iõ ¿ãÎ "å~°∞
`«fi~°Ö’<Õ, g∞~°∞ ^•xx =ºH©ÎHõiOKÕO^Œ∞‰õΩ XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# ‰õΩkOÑ¨Ù#∞ "å_»_®xfl
P"≥∂kOKÕO^Œ∞‰õΩ ãÖÑ¨Ó~°O‚ QÍ W+ì̈Ñ_¨ `» å~°∞. JO>Ë, =∞#O ''Ô~O_»∞ `≥Å¡ ~å_»∞,¡ XHõ
Z„~° ~°OQÆ∞ ~å_»O¤ `« á⁄_»"#·≥ q—— Jx K≥ÑÊ¨ _»O q∞Oz ''2 `≥Åx¡ ´1 Z~°∞Ñ¨Ùk——‰õΩ,
^•x #∞Oz ''2 ˛ _»|∞¡ º´‰õÄº.P~ü.——‰õΩ "≥à§◊ QÆÅ=Ú.
q+¨Ü∂« Å#∞ ã¨∞n~°O… QÍ „"å¿ã W|ƒOk #∞Oz |Ü«∞@Ñ¨_OÕ ^Œ∞Hˆ =∞#∞+¨μºÅ∞
QÆ}`˜ « âß¢ãÎ̈ zÇ¨flÅ#∞ Hõ#∞Q˘<åfl~°∞ J<Õk `≥eã≤#^Õ. HÍ|\ì̃ <Õ#∞ `«~Q° uÆ QÆkÖ’
KÕã∞¨ #Î flk `«~¯° |^ŒOú QÍ#∞, Kåi„`«HOõ QÍ#∞ ‰õÄ_® ã¨~Ô #· ^Õ. Jk XHõ J~å÷xfl ã¨∂zOKåÅx
XHõ q+¨Ü∞« O QÆ∞iOz =∞#O x~°~‚ ÚOK«∞H˘x, JOwHõiOKÕ=~°‰Ωõ U zÇ¨flxH˜ ''J~°O÷ ——
=ÙO_»^∞Œ . HÍ|\ì̃ D x~°Ü ‚ ∞« O KÕã∞¨ HÀ=@OÖ’ `å=Ú ‰õÄ_® ÉèÏQÆ™êfi=ÚÅ=∞x Ñ≤ÅÅ¡ ∞
ÉèÏqOK«_®xfl ZO^Œ∞‰õΩ J#∞=∞uOK«~å^Œ∞?
xiÌ+Oì̈ QÍ "å~°∞ x~°fiÇ≤ÏOK«ÖxË QÆ}ÏOHõ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞, zÇ¨flÅÑ¨~O° QÍ
x~°fiÇ≤ÏOK«=Åã≤OkQÍ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ HÀ~°@O ^•fi~å =∞#O KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ á⁄~°áê@∞ KÕ™êÎO.
`≥Å~¡ å_»∞,¡ 37 ~å_»¡ ã¨=Ú^•Ü«∞OÖ’ Z‰õΩ¯= L<åfl~Ú, ÖË^• 28 ~å_»¡ ã¨=Ú^•Ü«∞O
Z‰õΩ¯= =Ù<åfl~Ú, ^•xÖ’ Zxfl Z‰õΩ¯= L<åfl~Ú J<Õ^•xx Ñ≤Å"¡ å_»∞ =ÚO^Œ∞QÍ
`≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅQÍe. J@∞ `«~∞° "å`Õ 37–28´? J<Õ ã¨=∞ã¨º#∞ Ñï+¨¯iOK«=Åã≤OkQÍ
Ñ≤Å¡"å_çx =∞#O HÀ~åe. D Ô~O_»= `«~°Ç¨ ã¨=∞ã¨º#∞ ã¨∞ÅÉèíOQÍ KÕÜ«∞QÆey#
`«~°∞"å`« J`«xH˜ ^•xfl KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ XHõ ã¨∂„`«O K≥áêÊe. Wk Jxfl JOHõQÆ}˜`«
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ‰õΩ =iÎã∞¨ OÎ k. ãÖMÏºÑ¨~"° ∞≥ #ÿ JOHõQ}Æ `˜ O« J<Õk Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ `«=∞‰õΩ JÑ¨Ê\˜Hˆ
KÕÜ∞« @O `≥eã≤# q+¨Ü∂« Å#∞ KÕ¿ã ã¨∞Å∞"≥#· , "ÕQ=Æ O`«"∞≥ #ÿ =∂~°Oæ QÍ Hõ#Ñ¨_fç ~åe.
Jk J~°O÷ ÖËx „Ñ¨âfl◊ Å‰õΩ ã¨~Ô #· ["å|∞Å#∞ ~åÉ>Ëì JO`«∞Ñ¨@xì q^è•<åÅ ã¨=Ú^•Ü«∞OQÍ
=ÙO_»~å^Œ∞.
"≥Ú`«OÎ g∞^Œ <Õ#∞ WÑ¨Ê\˜H© nx`À UH©Éqíè ã¨∞<Î åfl#∞. J~Ú#Ñ¨Ê\˜H,©
<Õ\ ˜ KÒÔH#· HÍÅ∞‰õΩºÖË@~üÅ∞, "å\˜x LÑ¨Ü∂≥ yOKÕ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ãÖYºÅ#∞,
ãÖYºÅ Ñ¨xf~°∞#∞ Hõ#∞Q˘<Õ =∞~À =∂~åæxfl =∞#‰õΩ Wã¨∞<Î åfl~Ú. ‰õÄ_çHÅõ ∞,
fã≤"`Õ Å« ∞, ÃÇÏK«Û"Õ`Å« ∞, ÉèÏQÆÇ¨ ~åÅ∞ =∂„`«"∞Õ KÕ¿ã KåÖÏ ™ê^è•~°}"≥∞#ÿ
HÍe‰õΩºÖË@~°∞¡ =∞#O á⁄O^Œ=K«∞Û. H˘xfl ~°HÍÅ ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ ''KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ——
"å\˜x ZÖÏ LÑ¨Ü∂≥ yOKåÖ’ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ <Õ~Ê° =K«∞Û. HÍ|\˜,ì 3{8´?#∞
''KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ——, =∞#O WÖÏ K≥|∞`åO. HÍÅ∞‰õΩºÖË@~°∞fl P<£ KÕÜ∞« O_ç. 3
|@<£#∞ <˘Hõ¯O_ç. `«~∞° "å`« { |@<£#∞ <˘Hõ¯O_ç `«~∞° "å`« 8 |@<£#∞
<˘Hõ¯O_ç. `«~∞° "å`« ´ |@<£#∞ <˘Hõ¯O_ç. WHõ g∞ ["å|∞ g∞‰õΩ =ã¨∞OÎ k.
WHõ 4˛6#∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ, ''4 |@<£#∞ <˘Hõ¯O_ç. ˛ |@<£#∞, `«~∞° "å`« 6
|@<£#∞, `«~∞° "å`« ´ |@<£#∞, WHõ =KÕÛ^Õ g∞ ["å|∞.—— nx J~°O÷
Uq∞\˜ J<Õ ^•x QÆ∞iOz Z@∞=O\˜ q=~°}Å∞ ÖË=Ù. `«~∞° "å`« Ñ≤ÅÅ¡ #∞
"åi „`À=# "åix =ke"ÕÜ∞« O_ç. nx`À "åiÖ’x KåÖÏ =∞Ok W`«~°
ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ Hõ#∞Q˘# <å~°OaèOKÕ J=HÍâßÅ∞ =Ù<åfl~Ú. WHõ P ã¨=∞ã¨ºÅ#∞
"å~°∞ U „Hõ=∞Ñ¨^Œúu ÖË‰õΩO_® P ÑïHõ~°OÃÑ· KÕ™êÎ~°∞. WÖÏ KÕÜ«∞@O
^•fi~å "å~°∞ É’Öˇ_O» `« J~°~÷ Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ Ñ¨~ã° Ê¨ ~° ãÖ|O^èOŒ ÖËx ã¨=∂Kå~åxfl
¿ãHõi™êÎ~∞° . ÉèÏ+¨#∞ `˘Å∞`« "å~°∞ qO@∞#Ñ¨C_»∞ [iˆQ f~°∞Ö’<Õ Wk
‰õÄ_® LO@∞Ok. J~Ú`Õ, ÉèÏ+¨ q+¨Ü∞« OÖ’ ÖÏQÍ<Õ "å~°∞ "≥∞Å¡QÍ D
ãÖYºÅ∞, "å\˜ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ ZÖÏ Ñ¨x KÕ™êÎ~Ú J<Õ ^•xx QÆ∞iOz
TÇ≤ÏOK«@O, Ñ¨sHΔ̃OK«_O» „áê~°Oaè™êÎ~∞° . H˘O`«HÍÅO `«~∞° "å`«, `å=Ú
HÀ~° ∞ ‰õ Ω #fl@∞¡ P Ñ¨ i Hõ ~ ° O `À KÕ ¿ ãÖÏ ZÖÏ LÑ¨ Ü ≥ ∂ yOKåÖ’
`≥Å∞ã¨∞HÀQÀ~°∞`å~°∞. <Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°∞. P ÑïHõ~O° `À `å=Ú Ñ¨x KÕ¿ã@Ñ¨C_»∞
U Ñ¶e¨ `«O =ã¨∞OÎ ^À ‰õÄ_® =ÚO^Œ∞QÍ<Õ TÇ≤ÏOK«\Ïxfl <Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°∞.
XHõ =ÚHõ¯Ö’ K≥áêÊÅO>Ë– HõhãÖ ãÖYºÅ „Ñ¨ÑO¨ K«O `åÅ∂‰õΩ
XHõ ÉèÏQÆO QÆ∞iOz `«=∞ J~å÷xfl `å"Õ∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ HõeÊOK«∞HÀ=_»O, `«=∞
ã¨fiO`« =∂#ã≤Hõ #=¸<åÅ#∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ HÀ=_»O "å~°∞ „áê~°Oaè™êÎ~∞° .
U„ÑÖ≤ ò 16, 1960
<å QÆ}`˜ « `«~Q° uÆ Ö’ Ñ¨^ÇŒ ¨ ~°∞ =∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =Ù<åfl~°∞. "åiÖ’ #Å∞QÆ∞~°∞
ÉÏQÍ "≥#∞Hõ|_ç# q^•º~°∞Å÷ ∞. XHõ~∞° XHõ "≥∂ãÎ̈~∞° QÍ Ñ¶~¨ åfiÖË^∞Œ . q∞QÆ`å "å~°O`å
J™ê^è•~°}"≥∞#ÿ `≥eqQÆÅ"å~°∞, ã¨=∞~°∞Å÷ ∞, QÆ}`˜ O« Ö’ =∞Oz J=QÍÇ¨Ï# Hõey#"å~°∞.
"å~°O^ŒiH˜ <Õ#∞ Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ ™ê÷#O `åÅ∂‰õΩ qÅ∞= QÆ∞iOz q=iOKå#∞. <Õ#∞ XHõ
~ÀA# WÖÏ J_çQÍ#∞, ''<Õ#∞ 1437.50 K≥‰Ωõ ¯`À ÉÏºOH±‰Ωõ "≥àÏ§#∞ J#∞‰õΩO^•O.
^•xx ™⁄=Ú‡ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl#∞ ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ O`« _»|∞ƒ#∞ Ñ¨k _®Å~°¡ <À@¡ ~°∂ÑÖÖ’ <å‰õΩ
W=fi=Åã≤OkQÍ "åix HÀ~å#∞. <å‰õΩ Zxfl Ñ¨k _®Å~°¡ <À@∞¡ =™êÎ~Ú?—— <Õ#∞
ãÖYº#∞ É’~°∞¤ g∞^Œ „"å™ê#∞. `«~∞° "å`« ÃÑxûà◊√§, „"å¿ã HÍy`åÅ HÀã¨"∞≥ ÿ H˘O`«
=∞Å¡Q∞Æ ÖÏ¡Å∞ Ñ¨_¤» `«~∞° "å`« ["å|∞Å∞ ~å=_»O "≥Ú^ŒÖO·ˇ k. "å\˜Ö’ Un ãï J~Ú#
["å|∞ HÍ^Œ∞. Ñ¨Å∞ ["å|∞Å∞ "åã¨"Î åxH˜ KåÖÏ ^Œ∂~°OQÍ =Ù<åfl~Ú. H˘kÌ =∞Ok
Ñ≤Å¡Å∞ Ô~O_»∞ ÖË^• =¸_»∞™ê~°∞¡ „Ñ¨Ü«∞uflOz# `«~°∞"å`« ["å|∞ ™êkèOKå~°∞.
Z‰õΩ¯==∞Ok ZO`« „Ñ¨Ü∞« uflOz<å ["å|∞#∞ á⁄O^ŒÖHË áõ ÈÜ«∂~°∞.
=ÚO^Œ∞ „"åã≤# ãÖYº#∞ <Õ#∞ É’~°∞Ã¤ Ñ· #∞Oz K≥iÑ≤"™Õ ê#∞. 75.00 J<Õk
„"å™ê#∞. ''g∞‰õΩ Zxfl Ñ¨k _®Å~°¡ <À@∞¡ =™êÎ~Ú?—— Jx J_çQÍ#∞. „Ñü"åiH˜
["å|∞ `≥Å∞ã¨∞. `«~∞° "å`« <Õ#∞ 175.00#∞ „"å™ê#∞.—— ''WÑ¨C_»∞ Zxfl =™êÎ~Ú?——
Wk =∞i HÍã¨Î Hõ+¨ì"≥∞ÿOk. H˘kÌ=∞Ok ["å|∞#∞ ™êkèOK«QÆeQÍ~°∞. Z‰õΩ¯==∞Ok
qÑ¶Å¨ O JÜ«∂º~°∞. HÍ¿ãÑ¨\ ˜ `«~∞° "å`« 175Ö’x 7 ãÖYº#∞ K«∂Ñ≤Oz, <Õ#∞ WÖÏ
J_çQÍ#∞– ''D 7 <å‰õΩ Uq∞ `≥eÜ«∞*Ë™ÈÎOk?—— <å =^ŒÌ 70 _®Å~°∞¡ ÖË^• 7 Ñ¨^∞Œ Å∞
=Ù<åflÜ«∞x ^•x J~°O÷ Jx "å~°∞ K≥áêÊ~°∞. <Õ#∞ ^•xfl É’~°∞Ã¤ Ñ· „"å™ê#∞. `«~∞° "å`«
WÖÏ J<åfl#∞, ''WÑ¨C_»∞ D 1 =∂>Ëq∞\˜?—— =∞# =^ŒÌ =O^Œ _®Å~°∞¡ =Ù<åflÜ«∞x
^•x J~°O÷ Jx "å~°∞ JO`å K≥áêÊ~°∞. J~Ú`Õ, =∞# =^ŒÌ =∞~À Ñ¨k Ñ¨^∞Œ Å∞ =Ù<åflÜ«∞x
‰õÄ_® ^•xH˜ J~°O÷ =ã¨∞OÎ ^Œx Z=fi~°∂ K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ . <Õ#∞ WÖÏ J<åfl#∞, ''P =O^Œ‰Ωõ
=∞#O Zxfl Ñ¨^∞Œ Å#∞ á⁄O^ŒQÅÆ =Ú?—— 10 Jx "å~°∞ JO^Œ~∂° K≥áêÊ~°∞. D 10
Ñ¨^∞Œ Å∞ "å~°∞ JÑ¨Ê\˜Hˆ =∞#‰õΩ K≥ÑÊ≤ <å 7#∞ HõeÑ≤`,Õ =∞#‰õΩ 17 Ñ¨^∞Œ Å∞ =™êÎÜ∞« x
<Õ#∞ ZuÎ K«∂áê#∞. WHõ `«~∞° "å`« <Õ#∞ =∞# "≥Ú^Œ@ ãÖYº J~Ú# 1437.50 –
É’~°∞Ã¤ Ñ· „"å™ê#∞. „Ñü q_ç ãÖYº Zxfl Ñ¨^∞Œ Å#∞ ã¨∂z™ÈÎO^Œx "Õ∞=Ú ÑïjeOKå=Ú.
3 ãÖYº, 3 Ñ¨^∞Œ Å∞<åflÜ«∞x =∞#‰õΩ K≥|∞`ÀOk. 4, =∞~À 40 =Ù<åflÜ«∞x K≥|∞`ÀOk,
XHõ\ ˜ =∞# =^ŒÌ =∞~À 100 =Ù<åflÜ«∞x K≥|∞`ÀOk, Wk "≥Ú`«OÎ 143 Ñ¨^∞Œ Å‰õΩQÍ#∞.
1437 J<Õ ãÖYºÖ’ 143 JOÔHÅ K«∞@∂ì <Õ#∞ XHõ =$`åÎxfl w™ê#∞. Dáê\˜Hˆ
„Ñü"å~°∂ WÖÏ K≥|∞`«∞<åfl~°∞, ''FÇπÏ, J=Ù#∞, <å‰õΩ ["å|∞ ÅaèOzOk, <å‰õΩ
J~°÷O J~ÚºOk, Wk KåÖÏ `ÕeHõ, Wk KåÖÏ `ÕeÔH·# Ñ¨x.—— J~Ú`Õ, <Õ#∞
ãÖâ◊Ü∂« `«‡HõOQÍ<Õ =ÙO_çáÈÜ«∂#∞. ''=∞Ozq=~°}—— `åÅ∂‰õΩ =∂O„uHõ â◊HxÎ̃ <Õ#∞
WHõ ZO`«=∂„`«=Ú #=∞‡_»O ÖË^∞Œ .
~Ô O_»∞ ~ÀAÅ `«~∞° "å`« <Õ#∞ É’~°∞Ã¤ Ñ· 14357.50 Jx „"å™ê#∞. P "≥Ú`åÎxH˜
QÆ#Hõ <Õ#∞ ÉÏºO‰õΩÖ’ K≥‰Ωõ ¯#∞ ™⁄=Ú‡ KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë <å‰õΩ Zxfl =O^Œ _®Å~°¡ <À@∞¡
Åaè™êÎÜ∞« x J_çQÍ#∞. H˘xfl ["å|∞Å∞ Wq : 43, 17, 107, 142, 604, 34,
13100, 22. XHõ q^•ºi÷ =∂„`«"∞Õ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ™˜ êi ã¨~Ô #· ["å|∞#∞ ™êkèOKå_»∞.
P ã¨=∞ã¨º#∞ É’~°∞Ã¤ Ñ· <Õ#∞ KÕÜ∞« Hõ=ÚO^Õ, HÍãÖÎ `« „Ñ¨Ü∞« `«flO `«~∞° "å`« =∞~À #Å∞QÆ∞~°∞
["å|∞#∞ ãïQÍ K≥áêÊ~°∞. q∞QÆ`å 11 =∞Ok Ñ¨ÓiÎQÍ KÕ`∞« Å∞ ZuÎ"âÕ ß~°∞. =∞~°ÖÏ,
14357 ãÖYº#∞ <Õ#∞ É’~°∞Ã¤ Ñ· „"å™ê#∞. XH˘¯Hõ¯ JOÔHQÍ q=iã¨∂Î "≥àÏ§#∞. „Ñü
JOÔH Zxfl =O^ŒÅ#∞ ã¨∂z™ÈÎO^À "åiH˜ K«∂áê#∞. JO^Œ∞KÕ`,« "≥Ú`«OÎ ãÖYºÖ’
Zxfl =O^ŒÅ∞ =Ù<åflÜ≥∂ K«∂áê#∞. J~Ú`Õ, JO`«‰Ωõ =ÚO^Œi HõO>Ë D Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ™ê÷<åÅ
qÅ∞= QÆ∞iOz U"≥∞<ÿ å "≥∞~°∞QÍæ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~å J<Õk <å‰õΩ ãÖ^ÕÇ¨ ã¨Ê^Œ"∞Õ .
D J=QÍÇ¨Ï<å~åÇ≤Ï`«ºO KåÖÏ =∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞ á⁄_»"#·≥ ÉèÏQÆÇ¨ ~åÅ∞ KÕÜ∞« _»O
Hõ+¨ì`«~°=∞=Ù`«∞Ok. ÖË^• J™ê^èŒºOQÍ KÕã¨∞ÎOk. 260x 5`À ÉèÏyOKÕ ã¨=∞ã¨º#∞
fã¨∞‰õΩO^•O. =∞#O ~Ô O_»∞ =O^Œ<À@¡#∞ S^Œ∞QÆ∞~°∞ =∞#∞+¨μºÅ =∞^èºŒ ã¨=∂#OQÍ
qÉèlí OK«Ö=Ë Ú. HÍ|\˜ì "å\˜x =∞#O qÉèlí OK«_®xH˜ gÅ∞QÍ =∂~°∞ÛH˘x f~åe.
=∞#O D ~Ô O_»∞ =O^Œ <À@¡#∞ 20 Ñ¨^∞Œ Å∞QÍ =∂~°∞Û‰õΩO\ÏO. WÑ¨C_»∞ =∞# =^ŒÌ
"≥Ú`«OÎ 26 Ñ¨^∞Œ Å∞ =Ù<åfl~Ú. g\˜Ö’ 25 Ñ¨^∞Œ Å#∞ =∞# S^Œ∞QÆ∞iH˜ =∞#O ÑÖK«∞`åO.
XH˘¯Hõ¯iH© S^Œ∞ 10Å∞ W™êÎ=Ú. WHõ =∞# ^ŒQ~æÆ ° XHõ 10 q∞ye LOk. nxfl =∞#O
Ñ¨k 1Å∞QÍ =∂~°∞Û‰õΩO\ÏO. "å\˜x D S^Œ∞QÆ∞~°∞ =∞#∞+¨μÅ‰õΩ ÑÖK«∞`åO. z=~°‰Ωõ
"åiÖ’ XH˘¯Hõ¯i =^ŒÌ S^Œ∞ 10Å∞, ~Ô O_»∞ 1Å∞ =Ù<åfl~Ú. á⁄_»"å\˜ ÉèÏQÆÇ¨ ~åÅ#∞
KÕ¿ã =∞# Ñ¨^Œúu D zÅ¡~° =∂~°∞ÛHÀ=_»O J<Õ ÉèÏ=#ÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç =ÙOk.
qÉèlí OK«@OÖ’ ã¨∂HõΔ ‡O W^Õ Jx `≥eÜ«∞x Ñ≤Å"¡ å_»∞, ÖË^• JÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ KÕã∞¨ <Î åfl_À
`≥eÜ«∞x Ñ≤Å¡"å_»∞ á⁄_»"≥·# ÉèÏQÆÇ¨~åxfl KåÖÏ =∞Ok Ñ≤Å¡Å ÖÏQÍ<Õ J`«ºO`«
Hõ+"ì̈ ∞≥ #ÿ ^ŒxQÍ J~°~÷ Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ ^•xQÍ K«∂™êÎ_∞» .
*Ë"∞£ û ÃÇÏ~üfl_®<£ ~°zOz#, 'Ç¨Ï∫@∞ ãÔ̈~· fi"£ W<£ Ü«Ú=~ü <Õ\ "˜ £
ÖÏºO_£— J<Õ XHõ =ÚYº"≥∞#ÿ , Pã¨HHÎ˜ ~õ "° ∞≥ #ÿ Ñ¨Ùã¨HÎ Oõ Ö’ "åã¨"Î åÅ#∞ "≥Å_¡ Oç KÕ
''k _»OÉò HÍ¡ãπ—— J<Õ J^è•ºÜ«∞O =ÙOk. PÜ«∞# D `«~°QÆuÖ’ H˘kÌ
ãÖ=`«û~åÅáê@∞ É’kèOKå_»∞. Un PÜ«∞# Ñ¨x KÕã#≤ ExÜ«∞~ü L#fl`«
áê~î°âßÅÖ’x JO^ŒiHõO>Ë `≥eq`«‰õΩ¯="åÔ~·# D `«~°QÆuÖ’ Ñ≤Å¡Å∞
=Ù<åfl~°∞. D Ñ≤ÅÅ¡ ∞ <Õ~∞° ÛHÀÖËHáõ ÈÜÕ∞"å~°∞. <Õ~∞° ÛHÀ „Ñ¨Ü∞« uflOKÕ"å~°∞
‰õÄ_® HÍ^Œ∞. D "≥Ú`«OÎ "≥Ú^Œ∞Ì Ñ≤ÅÅ¡ `«~Q° uÆ Ö’ JO^ŒiHõO>Ë "≥Ú^Œ∞"Ì å_çQÍ
XHõ ÉÏÅ∞_»∞ `ÕÖÏ_»∞. J`«#∞ U áê~î°âßÅÖ’ J~Ú<å Ñ¨ÓiÎ x~åâ◊<Õ
Hõey™êÎ_»∞.
XHõ ~ÀA# l"£∞ D ÉÏÅ∞_çx XHõ É∫eOQ∑ qe¡ (XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ
W<£_À~ü P@)Ö’ Hõeâß_»∞. D ÉÏÅ∞_»∞ JHõ¯_» KÕã∞¨ <Î åfl_»x `≥Å∞ã¨∞H˘x
l"£∞ Pâ◊Û~°ºOÖ’ =ÚxyáÈÜ«∂_»∞. ÃÑQ· Í JHõ¯_» P ÉÏÅ∞_ç Ñ¨x ™êÜ«∞O„`«O
P_»_®xH˜ =KÕÛ"åi áÈ\©Ö’ JkèHÍiHõOQÍ ™È¯~°∞#∞ ÖˇH¯˜ OK«@O J<Õk
l"£∞‰õΩ =∞iO`« Pâ◊Û~°ºHõ~O° J~ÚºOk. P ÉÏÅ∞_»∞ P@ã¨Å÷ OÖ’x ~Ô O_»∞
w`«Å =∞^èŒº XHõ Z`«Î~Ú# ‰õΩsÛÃÑ· ‰õÄ~˘Ûx =Ù<åfl_»∞. J`«_»∞ Ô~O_»∞
Ñ¨H¯õ Å =Ù#fl"åiH˜ XˆH=∂~°∞ ™È¯~°∞#∞ "Õã∞¨ <Î åfl_»∞. P_Õ"å~°∞ ™êkèOz#
q[Ü«∂Å#∞ QÆ=∞xã¨∂Î ™È¯~°∞#∞ ãïQÍ "Õã¨∞Î<åfl_»∞. D L^ÀºQÆO
`≥eq`«‰Ωõ ¯= ÉÏÅ∞~°‰Ωõ U^À XHõ\ ˜ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ J=HÍâ◊O HõeÊOKÕ „Ñ¨É∞íè `«fi
HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’x ÉèÏQÆO HÍ^Œx l"£∞ ã¨Ê+Öì QÍ K≥áêÊ_»∞. P ÉÏÅ∞_»∞ "ÕQOÆ QÍ,
YzÛ`«OQÍ Ñ¨x KÕã∞¨ <Î åfl_»∞ QÆ#Hõ P P@ã¨Å÷ Ü«∂[=∂#ºO J`«xH˜ L^ÀºQÆO
WzÛOk. ™È¯~°∞ "Õã≤#O^Œ∞‰õΩ "Õ`«#O Wã¨∞ÎOk. áÈ\© f„=OQÍ =ÙO_Õ
bQÆ∞ÅÖ’ Z=fi~°∂ `«ÑC¨ Å∞ ã¨ÇÏ≤ OK«~∞° J<Õk `≥eã≤O^Õ.
áê~îâ° ßÅÖ’ D Ñ≤Å"¡ å_çH˜ É∫eOQ∑ P@ QÆ∞iOz# ã¨=∞ã¨ºÅ#∞
W"åfiÅx l"£ ∞ PÖ’zOKå_» ∞ . J~Ú`Õ , P ÉÏÅ∞_» ∞ "å\ ˜ x
Ñï+¨¯iOK«ÖHË áõ ÈÜ«∂_»∞! É∫eOQ∑Ö’ ™È¯~°∞ "ÕÜ∞« _»O QÆ∞iOz# ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ
ãÖ|OkèOz J`«x ["å|∞Å∞QÍ<ÕQÍHõ `«ÑC¨ JãÖ|^ŒOú QÍ ‰õÄ_® =Ù<åfl~Ú.
`≥eq `«‰õΩ¯="åiQÍ Hõ#|_Õ Ñ≤Å¡Å∞ |Ü«∞\˜ „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ `≥eqQÍ
LO_»=K«∞Û. J~Ú`Õ, "å~°∞ áê~îâ° ßÅÖ’ J_»∞y_ç# =∞~°∞Hõ} Δ O =∞m§ `≥eq
`«‰Ωõ ¯= "åiQÍ J~ÚáÈÜÕ∞"å~°∞. qã¨∞QÆ∞Ñ¨Ù\ì̃OKÕ, ÉˇkiOÑ¨Ù áê~îâ° ßÖË.
J#∞Éè=í O`À, L^•`«ÅÎ HõΔ ºO`À ãÖ|O^èOŒ ÖË‰Ωõ O_®áÈ~Ú# WÖÏ\˜ áê~îâ° ßÖË
"åix =¸QÆáÈÜÕ∞@∞¡ K«∂ã¨∞OÎ k.
E<£ 20, 1960
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ XHõ q+¨Ü∞« O J~°O÷ J~ÚºOn ÖËxn =∞#O ZÖÏ K≥ÑÊ¨ QÆÅO? <Õ#∞
q^•ºi÷QÍ L#flÑ¨C_»∞, <å‰õΩ J~°O÷ J~ÚºOk, J~°O÷ HÍÖË^∞Œ J<Õk <å‰õΩ ™ê^è•~°}OQÍ
`≥e¿ãk. nxH˜ Ñ¨sHõÅΔ Ö’ =KÕÛ =∂~°∞¯Å`À U =∂„`«O ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . HõàÏâßÅÖ’
<Õ#∞ „"åã≤# z=i QÆ}`˜ « âß¢ãÎ̈ Ñ¨sHõÖΔ ’ Q“~°=hÜ«∞"≥∞#ÿ „ˆQ_£ á⁄O^•#∞. J~Ú`Õ,
ãÖ=`«û~°O z=iH˜ K«∂¿ãÎ P HÀ~°∞û‰õΩ ãÖ|OkèOz <å‰õΩ ÖËâ◊ =∂„`«"∞≥ <ÿ å J~°O÷
HÍÖË^xŒ QÆ∞iÎOKå#∞. H˘Å~å_ÀÖ’ L#flÑ¨C_»∞ KåÖÏ HÍÅOáê@∞ <å q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ
<Õ#∞ K≥¿ÑÊk J~°O÷ J=Ù`«∞O^À ÖË^À `≥Å∞ã¨∞###∞‰õΩ<Õ"åx "åiH˜ J~°O÷ HÍ#Ñ¨C_»∞
<å‰õΩ K≥ÑÊ¨ =Åã≤OkQÍ ZÑ¨C_»∂ "åix HÀ~°∞`«∞O_Õ"å_çx. `«^•fi~å ã¨∂HõΔ ‡|∞kúQÅÆ
''q=~°}Å——`À "åiH˜ É’^èÑŒ ~¨ K° Q« ÅÆ #x ÉèÏqOKå#∞. J~Ú`Õ, "å~°∞ ZÑ¨C_»∂ <å`À
K≥¿ÑÊ"å~°∞ HÍ^Œ∞. =O^Œ =∞OkÖ’ XHõ Ñ≤Å"¡ å_çH˜ ‰õÄ_® `«#‰õΩ U q+¨Ü∞« "≥∞<ÿ å J~°O÷
J~ÚºO^À ÖË^À `≥eÜ«∞^Œh, ZO^Œ∞‰õΩ J~°O÷ HÍÖË^À "åiH˜ Jã¨Å∞ `≥eÜ«∞^Œx <Õ#∞
ÉÏ^è•Hõ~"° ∞≥ #ÿ J#∞Éè=í O ^•fi~å `≥Å∞ã¨∞HÀQÆeQÍ#∞. `≥eã≤# Ñ≤Å"¡ å_ç QÆ∞iOz =∞#O
PO^Àà◊# K≥O^Œ#=ã¨~O° ÖË^∞Œ . J`«#∞ 'Z— `«~Ç° ¨ q^•ºi÷QÍ LO\Ï_»∞. J~Ú`Õ q∞QÆ`å
W`«~∞° Å∞ ZÑ¨C_»∞, ^Õxx J~°O÷ KÕã∞¨ HÀÖË^À =∞#O ZÖÏ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅO?
<å =∞#ã¨∞ûÖ’ <å‰õΩ "≥Ú^Œ@QÍ `Àz#k |Ü«∞@ #∞Oz ÃÑ>Ëì Ñ¨sHõ.Δ J~Ú`Õ
Wk Z@∞=O\˜k? KåÖÏ™ê~°∞¡ Ñ≤Å¡Å∞ `å=Ú Uq∞ KÕã¨∞Î<åfl~À HÍã¨ÎO`« ‰õÄ_®
`≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ U =∂„`«O PÖ’K«#ÖË‰Ωõ O_® ã¨~Ô #· ["å|∞Å#∞ W=fi_®xfl
WÑ¨Ê\˜Hˆ K«∂ã≤ L<åfl#∞. QÆ∞_çQ¤ Í `«Ü∂« ~°∞ KÕãÃ≤ Ñ\ì̃# Ñ¨^`úŒ ∞« Å#∞ J#∞ãïOKÕ "å~°∞QÍ
L<åfl~°∞. "åiÖ’ H˘O^Œ~∞° <å q=~°}Å#∞ zÅHõ Ñ¨Å∞‰õΩÖÏ¡ <å‰õΩ uiy K≥ÑÊ¨ QÆeQˆ "å~°∞
‰õÄ_®. J~Ú`Õ W^ŒO`å `å=Ú K≥|∞`«∞#fl^•x J~°O÷ Uq∞\’ U =∂„`«O `≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ
KÕ¿ã"å~°∞. =∞~À „Ñ¨H¯õ #, Ñ¨sHõÅΔ ∞ JO>Ë ÉèÜ
í ∞« O`À KÕ+Åì¨ ∞_çyáÈÜÕ∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ KåÖÏ=∞O^Õ
L<åfl~°∞. W@∞=O\˜"å~°∞ `«=∞‰õΩ x[OQÍ `≥eã≤#^•xfl ‰õÄ_® Ñ¨sHõÅΔ Ö’ K«∂Ñ¨Ö~Ë ∞° .
HÍQÍ, =∞iH˘O^Œ~∞° , JO>Ë `å=Ú KÕã∞¨ #Î flk Uq∞\’ ã¨Ê+ì̈OQÍ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆey#
"å~°∞ ‰õÄ_® ^•xfl =∂@ÅÖ’ ÃÑ>ËOì ^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOz#Ñ¨C_»∞ QÆO^Œ~Q° Àà◊O, ÉèÜ í ∂« Å‰õΩ
Ö’#ÜÕ∞º"å~°∞. <Õ#∞ D ãÖ=`«û~°O LÑ¨Ü∂≥ yOz# `«~Ç° ¨ Ñ¨sHõÅΔ #∞ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ W¿ãÎ
D ã¨=∞ã¨º‰õΩ H˘O`«=~°‰Ωõ Ñïëê¯~°O ^˘~°H˘K«∞Û. D Ñ¨sHõÅΔ Ö’ <Õ#∞ Ñ¨Å∞ ~°HÍÅ
ã¨=∞ã¨ºÅ q∞„â◊=∂xfl LÑ¨Ü∂≥ yOKå#∞. Wq, PÖ’K«<å~°ÇÏ≤ `«OQÍ ["å|∞#∞ – Hõ#∞Q˘<Õ
Ü«∞O„`åOQÍxfl Ñ¨xH˜ ~å‰õΩO_® KÕÜ∞« QÆÅ=Ù. Ñ¨sHõÅΔ ∞ fã¨∞‰õΩ<Õ"å~°∞ `å=Ú KÕã∞¨ #Î fl^•xx
QÆ∞iOz H˘O`« PÖ’K«# KÕ¿ã q^èŒOQÍ KÕÜ«∞QÆÅ=Ù. ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ "åiH˜ JO`«‰õΩ
=ÚO^Œ∞ `≥eÜ«∞x #∂`«# ~°∂ÑÖÖ’ W=fi_»O ‰õÄ_® LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ =» K«∞Û. J~Ú`Õ,
=∞# q^•º~°∞Å÷ Ö’ Z=fi~°∂, ãÖ=`«û~°O JO`å =∞#O É’kèOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞#Î fl
^Õxh J~°O÷ KÕã∞¨ HÀÖËHáõ È`«∞<åfl~°x W@∞=O\˜ Ñ¨sHõÅΔ Ö’ "≥Å_¡ `·≥ Õ =∞#O Uq∞ KÕÜ∂« e?
J=QÍÇ¨Ï# JO>Ë =∞#O WK«∞Û‰õΩ<Õ J~°O÷ QÆ∞iOz =∞# "≥∞^Œà§◊ Ö’ XHõ
z„`åxfl Hõey LO_»_»O |Ç¨ïâß LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»=K«∞Û. D HÕk "å\˜Ö’ HõhãÖ
H˘xflO\˜<<·≥ å KÕÜ∞« QÆey`Õ <Õ#∞ XHõ q+¨Ü∂« xfl J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl#x ÉèÏqOK«QÅÆ #∞
: (1) <å ã¨fiO`« =∂@ÅÖ’ ^•xx uiy K≥ÑÊ¨ _»O, (2) ^•xH˜ L^•Ç¨Ï~°}Å∞ W=fi_»O,
(3) ^•xx qq^èŒ ~°∂áêÅÖ’#∂, Ñïã≤÷`«∞ÅÖ’#∂ QÆ∞iÎOK«QÆÅQÆ_»O, (4) ^•xH˜,
W`«~° "åãÎ̈"åÅ‰õΩ ÖË^• ÉèÏ"åÅ‰õΩ =∞^èºŒ ãÖ|O^è•Å#∞ K«∂_»QÅÆ QÆ_O» , (5) ^•xx
qq^èŒ ~°∂áêÅÖ’ qxÜ≥∂yOK«∞HÀQÆÅQÆ_O» : (6) ^•x `åÅ∂‰õΩ H˘xfl Ñï}Ï=∂Å#∞
=ÚO^Œ∞QÍ<Õ K«∂_»QÅÆ QÆ_O» , (7) ^•xH˜ =ºuˆ~Hõ"∞≥ #ÿ ^•xx ÖË^• `«ÅH¡ O˜ ^Œ∞Öˇ#· ~°∂áêxfl
K≥ÑÊ¨ QÆÅQÆ_O» . D *Ïa`å Hˆ =ÅO P~°OÉèOí =∂„`«"∞Õ . J~Ú`Õ, Wk |Ç¨ïâß =∞#‰õΩ
Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ =∞# q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ x[OQÍ `≥eã≤#k Uq∞\˜ J<Õ ^•xx Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ
ã¨Ç¨ Ü«∞Ñ¨_=» K«∞Û. "å~°∞ `«=∞‰õΩ x[OQÍ `≥eÜ«∞HõáÈ~Ú<å `«=∞‰õΩ `≥eã≤#@∞¡QÍ Hõ#|_Õ
q+¨Ü∂« Å#∞ QÆ∞iÎOK«_O» Ö’ Wk LÑ¨Hiõ OK«QÅÆ ^Œ∞. JO>Ë, Wk q^•º~°∞Å÷ Ö’ ÃÑH· ˜
Hõ#|_Õ q^èOŒ QÍ =∂„`«O <Õ~∞° Û‰õΩ#fl ^•xH˜ aè#flOQÍ x[OQÍ "å~°∞ <Õ~∞° Û‰õΩ#fl^•xx
`≥Å∞ã¨∞HÀ=_»OÖ’ =∞#‰õΩ ã¨Ç¨ Ü«∞Ñ¨_=» K«∞Û.
ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ D `Õ_® J<Õk LO_»^xŒ K≥¿ÑÊ"å~°∞ KåÖÏ=∞Ok LO\Ï~°∞.
J=QÍÇ¨Ï# ÖË^• J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_»O `åÅ∂‰õΩ z‰õΩ¯=Ú_çx Ñï+¨¯iOK«∞HÀ=_®xH˜
"åi ã¨∞Å∞"≥#· Ñ¨ûúŒ .Wk J@∞=O\˜k Ug∞ ÖË^xŒ K≥a`Õ ãïáÈ`«∞Ok. D ^Œ$HõÊ^äOŒ
„Ñ¨ã∞¨ `Î O« ã¨∞ã¨Ê+ì̈OQÍ =∂#ã≤Hõ âß¢ã"Î̈ `Õ ÅÎ« Ö’ á¶êº+¨<Q£ Í L#flk. "åiÖ’ Ñ¨Å∞=Ùi
Jaè„áêÜ«∞O „Ñ¨HÍ~°O q∂~°∞ QÆ#∞Hõ 7˛8´56 Jx K≥ÑÊ¨ QÆey`Õ, P „Ñ¨`ºÕ Hõ q+¨Ü∂« xH˜
ãÖ|OkèOz `≥Å∞ã¨∞HÀ=Åã≤#^ŒO`å `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl>Ë.ì JÖÏˆQ K≥ÑÊ¨ QÆey# ^•xfl QÆ∞iOz
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl>Ë.ì D „Ñ¨HÍ~°O D q+¨Ü∞« O QÆ∞iOz XHõ QÆ}`˜ « âß¢ã"Î̈ `Õ ‰Î« Ωõ , XHõ =¸_À
`«~Q° uÆ q^•ºi÷H,˜ |Ç¨ïâß XHõ ÉÏQÍ tHõ} Δ á⁄Ok# zÅ∞Hõ‰Ωõ ‰õÄ_® ã¨=∂#"≥∞#ÿ ,
XˆH ~°H"õ ∞≥ #ÿ J=QÍÇ¨Ï# LO@∞Ok. QÆ}`˜ « âß¢ã"Î̈ `Õ ‰Î« Ωõ Ñ≤Å"¡ å_çH˜ =∞^èºŒ =Ù#fl XˆH
`Õ_® Uq∞\˜ JO>Ë, QÆ}`˜ « âß¢ã"Î¨ `Õ Î« W@∞=O\˜ Ñ¨Å∞ W`«~° JOâßÅ QÆ∞iOz# Ñï*Ï˝#O
‰õÄ_® `«# Hõey LO\Ï_»∞. HÍ|\ì̃ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ QÆ}`˜ « âß¢ã"Î̈ `Õ ÅÎ« ∞QÍ KÕ¿ãO^Œ∞HÔ · =∞#O
KÕÜ∞« =Åã≤O^ŒÖÏ¡ Uq∞\˜ "å~°∞ W@∞=O\˜ Ñ¨Å∞ q+¨Ü∂« Å#∞ K≥ÑÊ¨ QÆeQˆ =~°‰Ωõ "åiH˜
tHõ} Δ #∞ W=fi_»O, "åix XHõ =¸ã¨Ö’ `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« _»O. S<£ã<ì‘ ‰£ Ωõ `≥eã≤#^ŒO`å
"å~°∞ K≥ÑÊ¨ QÆeQˆ ÖÏ É’kèOK«O_ç, =∞~À S<£ã<ì‘ £ `«Ü∂« ~°∞ J=Ù`å_»∞! =∞#∞+¨μÅ∞ WO`«
K≥`Î« ZÖÏ #=Ú‡`å~°<kÕ Pâ◊Û~°ºO HõeyOKÕ q+¨Ü∞« O.
J~Ú`Õ Ü«∞^è•qkèQÍ D ÉèÏ=# „Ñ¨=~°<Î å "å^ŒOÖ’ K«H¯õ QÍ Wq∞_çáÈ`«∞Ok.
D „Ñ¨=~°<Î å"å^ŒOÖ’ ‰õÄ_® q=iOK«ÖxË q+¨Ü∞« O KåÖÏ L<åfl WÑ¨Ê\˜H© ÉÏQÍ
=∞Oz á¶êº+¨<Q£ Í<Õ L#flk. q^•º ãÖ|Okè`"« ∞≥ #ÿ JÃãOc¡Ö#·ˇ ∞ ÃÑ#· `«=∞ =ÚO^Œ∞
<≥=∞‡kQÍ Hõ^Œ∞Å∞`À#fl, "≥Ú`«ÎO q∂^Œ MÏmq J~Ú# P "≥∞^Œà◊§Ö’H˜ z#fl z#fl
=ÚHõ¯Å∞QÍ L#fl ã¨=∂Kå~åxfl XH˘¯Hõ¯ =ÚHõ¯ XHÀ¯™êiQÍ Ñ¨_"» Ü Õ ∞« _»O ÖË^• „`ÀÜ«∞_»O
`«=∞ qkè Jx ZÅ¡"àÕ Ö◊ Ï J#∞‰õΩ<Õ Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ ‰õÄ_® Wk T~°_Oç Ñ¨Ù Wã¨∞OÎ k.
z=~°QÍ, Wk „áÈ„QÍ=Ú KÕÜ«∞|_ç# Ñ¨Ù~°=∂~ÚOKÕ Ü«∂O„uHõ É’^èŒ#‰õΩ `«fi~°QÍ
ÖÏÉèÏÅ#∞ Pi˚Oz ÃÑ@ìQÆÅ Ñ¨^Œú`«∞Å‰õΩ „áÈ`åûÇ¨xfl WzÛOk. WHõ D ÖÏÉèí™ê\˜
^è<Œ å~°̊# =∂~°Oæ Ö’H˜ „Ñü"å~°∞ P#O^ŒOQÍ ^Œ∞=Ú‰õΩ`«∞#fl@∞¡QÍ Hõ#|_»∞`ÀOk.
J~Ú`Õ 7˛8´56 =O\˜ ã¨=∂Kå~° JOâßÅ∞ W`«~° q+¨Ü∂« Å`À ãÖ|O^èOŒ
ÖËxq HÍ=Ù. Jq "≥Ú`«OÎ XHõ ^Œ$â◊º =∂eHõÖ’x ÉèÏQÍÅ∞. JO>Ë, Jq ãÖYºÅ
`åÅ∂‰õΩ Éè∂í ÉèÏQÆOÖ’x ÉèÏQÍÅ∞ =∂„`«"∞Õ . Jq ^Œ$â◊º=∂eHõÖ’#∞, ^•x `åÅ∂‰õΩ
W`«~° Jxfl ÉèÏQÍÅÖ’#∞ ZÖÏ W=Ú_»∞`åÜ≥∂ ÉÏQÍ ã¨Ê+ì̈OQÍ K«∂_»QeÆ y# =ºHÎ̃
"å\˜x J`«∞º#fl`«OQÍ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆÅ_»∞. Ñ¨Å∞ W`«~° q+¨Ü∂« Å`Àáê@∞QÍ, 7˛8´56
J<Õk ãïã¨=∂# Ñ¨Ó~å‚OHÍÅ `åÅ∂‰õΩ Ñ¶e¨ `åÅ∞ ‰õÄ_® ãïãÖYºÅ∞QÍ<Õ LO\ÏÜ«∞<Õ
"åãÎ̈"åxH˜ „ÑüaO|O Jx QÆ}`˜ « âß¢ã"Î̈ `Õ ‰Î« Ωõ `≥Å∞ã¨∞. JÖÏˆQ "åiH˜ 7˛8 J<Õk
14˛4`À#∞ ÖË^• 28˛2`À#∞ ÖË^• 56˛1 `À#∞ ã¨=∂#"≥∞#ÿ ^Œx `≥Å∞ã¨∞. JÖÏˆQ
D J#∞‰õÄÅ Ñ¨Ó~å‚OHÍÅ [`«Å∞ =∂„`«"∞Õ 56#∞ Ñ¶e¨ `«OQÍ W=fiQÆÅ=x "åiH˜
`≥Å∞ã¨∞. nx`Àáê@∞QÍ 7˛8 J<Õk (8˛8)–8, ÖË^• (7˛7){7, ÖË^• (15˛4)–4,
WÖÏ Zxfl J~Ú<å K≥ÑÊ¨ =K«∞Û. "åã¨=Î =ã¨∞=Î ÙÅ „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ Ñ¨Å∞ ~°∂áêÅ#∞ fã¨∞HÀQÆÅ
XHõ ãÖ|O^è•xfl zÇ¨flÅ ~°∂ÑÖÖ’ =ºH©HÎ iõ OKÕ XHõ =∂~°"æ ∞Õ 7˛8´56 J<Õk ‰õÄ_®
QÆ}`˜ « âß¢ã"Î̈ `Õ ‰Î« Ωõ Hõ~`° Ö« Ï=∞ÅHõO. Zxq∞k Ü«¸x@¡ á⁄_»=Ù, U_»∞ Ü«¸x@¡ "≥_Å» ∞Ê
L#fl n~°K… `« ∞« ~°„ãÖ 56 K«^~Œ Ñ° Ù¨ Ü«¸x@¡ qã‘~Î å‚xfl Hõey LO@∞O^Œx J`«xH˜ `≥Å∞ã¨∞#x
"Õ̂~ K≥ÑÊ¨ #=ã¨~O° ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ zÅ∞HõÖÏQÍ WÖÏ K≥ÑÊ¨ \ÏxH˜ JÅ"å@∞Ñ¨_¤» Ñ≤Å"¡ å_»∞,
''U_»∞#∞ Zxq∞k`À ÃÇÏK«Û"Õ¿ãÎ Ü«∂Éˇ· P~°∞ =ã¨∞ÎOk—— JO\Ï_»∞. J~Ú`Õ, x[
„Ñ¨ÑÖK«O`ÀQÍx ÖË^• ãÖMÏº „Ñ¨ÑÖK«O`ÀQÍh ^•xH˜ L#fl ãÖ|O^èŒO QÆ∞iOz
J`«xH˜ Ug∞ `≥eÜ«∞^Œ∞. J`«xH˜ ã¨Ç¨ Ü«∞Ñ¨_OÕ ^Œ∞‰õΩ QÆ∞_ç¤ *Ï˝ÑH¨ âõ H◊ Î̃ q∞#Ç¨ J`«x
=^ŒÌ =∞ˆ~g∞ÖË^∞Œ . *Ï˝ÑH¨ âõ H◊ QÎ̃ #Æ ∞Hõ Ñ¨xKÕÜ∞« HõáÈ`Õ J`«#∞ 7˛8´23 Jx Ç¨~ÚQÍ
K≥¿ÑÊ™êÎ_∞» . ÖË^• J`«#∞ 7˛8 J<Õn 7˛5 HõO>Ë z#flk Jh, ÖË^• 7˛10 HõO>Ë
ÃÑ^ŒnÌ Jx K≥ÑÊ¨ QÆÅ_»∞. J`«xH˜ 7˛8 ZO`À `≥eã≤<å, 8˛7 ZO`À `≥eÜ«∞HõáÈ=K«∞Û.
|Ç¨ïâ◊ J`«#∞ Jk Ñ¨ÓiÎQÍ aè#fl"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞=∞h K≥Ñ¨Ê=K«∞Û. 7˛8x J`«#∞
QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀQÆey<å, ^•xfl LÑ¨Ü∂≥ yOK«Ö_Ë ∞» . 7 ÃãO\©g∞@~°∞¡ ˛ 8 ÃãO\©g∞@~°¡
n~°K… `« ∞« ~°¢™êxfl QÆ#Hõ J`«xH˜ WzÛ, ^•xx Ñ¨ÓiÎQÍ xO¿ÑO^Œ∞‰õΩ J`«xH˜ Zxfl 1
K«^~Œ Ñ° Ù¨ ÃãO\©g∞@~°∞ =ÚHõ¯Å∞ HÍ"åÅx J_çy`Õ, J`«#∞ Ñ¨^ÑÕ ^¨ Õ =∞~°Å n~°… K«`∞« ~°¢™êxfl
K«`∞« ~°„ã¨ÑÙ¨ =ÚHõ¯Å`À xOÑ¨Ù`å_»∞, |Ç¨ïHõ+Oì̈ QÍ "å\˜x ÖˇH¯˜ ™êÎ_∞» . J~Ú`Õ, `«#
["å|∞‰õΩ, `å#∞ |\©Ñì \¨ #ì̃ QÆ∞}HÍ~°ÑÙ¨ Ñ¨\ Hì̃ Åõ ‰õΩ =∞^èºŒ Z@∞=O\˜ ãÖ|O^è•hfl
ZÑ¨Ê\˜H© K«∂_»Ö_Ë ∞» .
q*Ï˝#O, <Õ~∞° ÛHÀ=_»O, J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_»O J<Õq XˆH ~ˆ YQÍ ™êˆQqHÍ=Ù.
Jq =~°∞ã¨Å∞QÍ ‰õÄiÛ# XHõ^•xÃÑ· XHõ\ ˜ ¿Ñ~°Û|_ç# "åã¨Î"åÅ `åÅ∂‰õΩ z#fl
=ÚHõ¯Å∞ HÍ=Ù. Jk QÆ}`˜ "« ∞≥ <ÿ å, POQÆO¡ J~Ú<å, K«i„`« J~Ú<å, âß¢ã~Î̈ O° QÆ"∞≥ <ÿ å,
ãÖw`«"∞≥ <ÿ å, ÖË^• =∞ˆ~^≥<· å, Jk XHõ Éè∂í ÉèÏQÆO =O\˜k. ^•xx `≥Å∞ã¨∞HÀ=@O
JO>Ë P „áêO`«OÖ’x Jxfl ÉèÏQÍÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=@O =∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞. Jk, P
ÉèÏQÍÅ∞ XHõ^•x`À XHõ\ ˜ U q^è"Œ ∞≥ #ÿ ãÖ|O^è•xfl, áÈeHõ#∞ Hõey=Ù<åfl~Ú, Jq
XHõ^•x`À XHõ\ ˜ ZÖÏ W=Ú_»∞`å~Ú J<Õk `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O. Wk g∞ WO\˜Ö’x XHõ
QÆkÖ’ Wxfl |Å¡Å∞ L<åfl~Ú Wxfl ‰õΩsÛÅ∞ L<åfl~Ú Wxfl náêÅ∞ L<åfl~Ú Jx
K≥ÑÊ¨ QÆÅQÆ@O, Hõà√◊ § =¸ã¨∞H˘x U ‰õΩsÛ ZHõ¯_» L#fl^À, U |Ö¡ ZHõ¯_» L#fl^À
K≥ÑÊ¨ QÆÅQÆ_®Å =∞^èºŒ # L#fl `Õ_®. JÖÏˆQ Wk XHõ #QÆ~O° Ö’x g^è∞Œ Å ¿Ñ~°∞¡ JxflO\˜x
`≥Å∞ã¨∞H˘x LO_»_O» , U „Ñ¨^âÕ O◊ #∞OK≥<· å, =∞ˆ~ W`«~° „Ñ¨^âÕ ßxÔH<· å "≥à§◊ ^ŒÅ∞K«∞‰õΩ#fl
U =∂~°Oæ Ö’<≥<· å "≥à§◊ QÆÅQÆ_O» =∞^èºŒ LO_Õ `Õ_®.
<Õ#∞ WÑ¨C_»∞ nxfl QÆÒ« Ö’ ZÑ¨Ê\˜HOõ >Ë ‰õÄ_® =∞iO`« |ÅOQÍ
qâ◊fiã≤ã∞¨ <Î åfl#∞. JO`ÕHÍ‰õΩO_®, Wk <å‰õΩ D Ñ¨ÙãÎ̈HOõ Ö’ K≥ÑÊ≤ # q∞ye#
ÉèÏ"åÅ JO`«QÍ#∞ ã¨=∂#"≥∞#ÿ „áê^è•#º`« HõÅkQÍ<Õ HõxÑ≤™ÈÎOk.
=∞#O „Ñ¨ÑO¨ K«O QÆ∞iOz, ^•xH˜ ãÖ|OkèOz =∞# q*Ï˝#O QÆ∞iOz Jq
XHõ ã¨~à° ~ˆ◊ Y J~Ú#@∞¡QÍ ZO^Œ∞‰õΩ =∂\Ï¡_`» å=Ú, „"å™êÎ=Ú? nxH˜ HÍ~°}O, Jk
=∂\Ï¡_@» O `åÅ∂‰õΩ ã¨fiÉèÏ=O HÍ=_»"∞Õ . =∂@Å∞, XHÀ¯ ^Œáê¶ XHõ\ Q˜ Í, XˆH =~°∞ã¨Ö’
|Ü«∞@‰õΩ =™êÎ~Ú. =∂\Ï¡_OÕ ^Œ∞‰õΩ ÖË^• „"å¿ãO^Œ∞‰õΩ =∞ˆ~~Ú`«~° =∂~°Oæ ÖË^∞Œ . HÍ|\˜ì
^•xx QÆ∞iOz =∂\Ï¡_@Õ O^Œ∞‰õΩ, =∞#O x["≥∞#ÿ JqÉèHí Îõ „Ñ¨ÑO¨ Kåxfl z#fl =ÚHõ¯Å∞QÍ
HõuiÎ ™êÎO. D =ÚHõ¯Å#∞ =∂@Å fÔQÅ∞QÍ `«Ü∂« ~°∞ KÕ™êÎO. JO>Ë, XHõ HõO~îÇ° ¨ ~°OÖ’x
Ñ¨Óã¨Å∞QÍ "å\˜x KÕ™êÎO. J~Ú`Õ =∞#O Z\˜ì Ñïã≤÷uÖ’#∂ "≥∂ã¨áÈ~å^Œ∞. D
=∂@Å fQÆÅ∞, x[OQÍ „Ñ¨ÑÖK«O L#fl f~°∞‰õΩ ãïáÈÅ=Ù. =∞#O D =∂@Å
fQÆÅ#∞ fã¨∞H˘x ZÖÏQÀÖÏ "å\˜x „Ñ¨ÑO¨ K«ÑÙ¨ f~°∞‰õΩ ^ŒQ~æÆ Q° Í =∞# =∞#ã¨∞ûÅÖ’
=∂~°∞ÛHÀHõáÈ`Õ, JO>Ë =∞#‰õΩ `≥eã≤# q^èOŒ QÍ qâ◊fiO Ñ¨x KÕ¿ã =∂#ã≤Hõ #=¸<åQÍ
=∂~°∞ÛHÀHõáÈ`Õ =∞#O <Õ~∞° Û‰õΩ#flk "åãÎ̈="≥∞#ÿ kQÍ LO_»^∞Œ , ãÖÑ¨Ó~°O‚ QÍ LO_»^∞Œ ,
Ü«∞^ä•~°O÷ QÍ LO_»^∞Œ , g@xfl\˜h q∞Oz LÑ¨Ü∂≥ QÆH~õ O° QÍ LO_»^∞Œ . =∞#O J@∞=O\˜
XHõ #=¸<å#∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ HÀQÆey#Ñ¨C_Õ, P #=¸<å‰õΩ – "åãÎ̈"åxH˜ =∞^èºŒ
HõhãÖ XHõ ã¨∞=∂Ô~·# ^ŒQÆæi`«#O L#flÑ¨C_Õ =∞#O U^ÀXHõ\ ˜ <Õ~°∞Û‰õΩ<åfl=∞x,
=∞#QÆ∞iOz J#∞HÀ=K«∞Û. áê~îâ° ßÅÖ’ [iˆQk– Ñ≤ÅÅ¡ ∞ D =∂@Å fQÆÅ#∞ Ö’ÑëH˜
fã¨∞H˘x "å\˜x r~°O‚ KÕã∞¨ HÀ‰õΩO_®<Õ `«=∞ "≥∞^Œà§◊ Ö’ xÅfi KÕã∞¨ HÀ=_»O. `«^•fi~å
=∞#O HÀi#Ñ¨Ù_»∞ "å~°∞ "å\˜x |Ü«∞@‰õΩ HõH¯˜ "ÕÜ∞« QÆÅQÆ@O. J~Ú`Õ D =∂@Å∞
^Õxh =∂~°Û=Ù. ^ÕxÖ’#∞ W=∞_»=Ù, ^Õx`À#∞ ãÖ|O^èOŒ Hõey=ÙO_»=Ù. zÅ∞Hõ Ñ¨Å∞‰õΩÅ∞
XHõ zÅ∞Hõ‰Ωõ LO_Õ ™ê÷~ÚÖ’<Õ Jq ‰õÄ_® J~°~÷ Ç° Ï≤ `«OQÍ LO\Ï~Ú. áê~îâ° ßÅ#∞
Hˆ =ÅO =∂@Å∞ q∞OˆQ „Ñ¨^âÕ O◊ ÖÏ HÍHõ, x[OQÍ <Õ~∞° ÛHÀ=_»O [iˆQÖÏ =∞#O ZÖÏ
KÕÜ«∞QÆÅO?
=∞# q^•º~°∞Å÷ ∞ Uq∞ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl~À `≥Å∞ã¨∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ
QÆ#∞Hõ =∞#O „Ñ¨Ü∞« uflã¨∂=Î ÙO>Ë "åiÖ’ L#fl U J=QÍÇ¨Ï#<≥<· å =∞#O
<åâ◊#O KÕÜ∞« ‰õΩO_® K«∂¿ã J=HÍâ◊O Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. =∞#∞+¨μÅ∞
`«=∞ q*Ï˝#OÖ’ Ñ¨ÓiÎ =∂#ã≤Hõ Éè„í ^Œ`« Hõey#"åiQÍ J=#O`« =~°‰Ωõ ,
JÖÏˆQ P *Ï˝#O QÆ∞iOz =∂\Ï¡_@ » OÖ’ xÑ¨Ù}∞Å∞ J=#O`«=~°‰Ωõ –
Wk ÉÏQÍ z#flÑ≤Å¡Å#∞ ^Œi^•Ñ¨Ù Ñ¨ÓiÎQÍ q∞#Ç¨~ÚOÑ¨Ù KÕã¨∞ÎOk –
"åiH˜ `≥eã≤#^•x QÆ∞iOz =∂\Ï¡_=» Åã≤OkQÍ#∞, Jk `«=∞‰õΩ `≥Å∞ã¨∞#x
"åiH˜ ZÖÏ `≥Å∞™È K≥ÑÊ¨ =Åã≤OkQÍ#∞ "åix J_»Q_Æ O» Ö’ ÃÑ^ŒÌ „Ñ¨Ü∂≥ [#O
Ug∞ LO_»^∞Œ . "åiH˜ ÉÏQÍ Pã¨HÎ̃ L#fl^•xx KÕÜ∞« _»OÖ’ "åiH˜ ¿ãfiK«Ûù
L#flÑ¨C_»∞ =∂„`«"∞Õ , "å~°∞ UO KÕã∞¨ <Î åfl~À QÆ=∞xOK«@O J<Õk – Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
x[OQÍ Uq∞ `≥Å∞ã¨∞#x Hõ#∞Q˘#@OÖ’ =∞#O Ju ã¨g∞ÑÖQÍ
"≥à§◊ QÆey#k J~Ú`Õ, Jk JÑ¨Ê\˜H˜ Ñ¨ÓiÎ ã¨g∞ÑÖQÍ LO_»^∞Œ .
"å~°∞ QÆ#Hõ ^•xx W+ì̈Ñ_¨ `ç ,Õ "å~°∞ `«=∞ J=QÍÇ¨Ï##∞, ÖË^•
`«#∞ PÖ’K«#Å `åÅ∂‰õΩ ãïÜ≥ÿ∞#`«<åxfl Ñ¨sH˜ΔOK«∞HÀQÆeˆQO^Œ∞‰õΩ
q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ, =∂~åæÅ#∞ W=fi_»"∞Õ =∞#O H˘xfl™ê~°∞¡ KÕÜ∞« QÆey#k. J~Ú`Õ,
D q+¨Ü∞« OÖ’ ‰õÄ_® =∞#O KåÖÏ *Ï„QÆ`QÎ« Í LO_ç f~åe. ã‘fiÜ«∞ –
Ñ¨sHõ‰Δ Ωõ XHõ ÉèÏ=# QÆ#∞Hõ =∞Ozk J~Ú`Õ, ^•xH˜QÍ#∞ XHõ =O^Œ ÉèÏ=#Å∞
=∞iO`« =∞Oz=x ã¨∂zOK«_O» =∞#O KÕÜ∂« eû# Ñ¨xHÍ^Œ∞. <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ"å~°∞
`«=∞ ã¨fiO`« J#∞Éè=í O #∞Oz `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ"Õ WÑ¨Ê\˜ J`«∞º`«=Î ∞
x|O^èŒ#Å∞.
ÃãÃÑìO|~ü 11, 1960
XHõ KÀ@H˜ "≥o§#Ñ¨Ù_»∞, Ñ¨k ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ `«=∞ ‰õÄ`«∞iH˜
QÆ}`˜ O« <Õ~Ê° =Åã≤OkQÍ W^Œ~Ì ∞° q∞„`«∞Å∞ ##∞fl J_çQÍ_»∞. P ÉÏeHõ‰Ωõ QÆ}`˜ O« Ö’
H˘O`« W|ƒOk L#flk. <Õ#∞ ã¨~ˆ #<åfl#∞. KåÖÏ ãÖ=`«û~åÅ #∞Oz P ÉÏeHõ <å
q∞„`«∞~åÅ∞. JOHõQ}Æ `˜ « ã¨=∞ã¨ºÅ QÆ∞iOz# P"≥∞ PÖ’K«<å q^è•#O QÆ∞iOz <Õ<"Õ ∞≥ <ÿ å
|Ç¨ïâ◊ Hõ#∞Q˘#QÆÅ<Õ"∂≥ #x J#∞‰õΩ<åfl#∞. <Õ#∞ "≥Ú^Œ@QÍ =∞#ã¨∞ûÖ’<Õ ÖˇH¯õ Å∞
"Õã∞¨ H˘<Õ JOHõQ} Æ `˜ O« `À P~°OaèOKå#∞. 2˛76 ZO`« J=Ù`«∞O^Œx <Õ#∞ P"≥∞#∞
J_»QÍÅx J#∞‰õΩ<åfl#∞. P"≥∞ ["å|∞ WzÛ# `«~åfi`« 2˛77 ZO`«x J_»Q^Æ eŒ Kå#∞.
`«# "≥Ú^Œ\ ˜ ["å|∞‰õΩ P ÉÏeHõ 2#∞ Hˆ =ÅO ‰õÄ_»@O =∂„`«"∞Õ KÕã∞¨ OÎ ^• J<Õk
<Õ#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ#∞‰õΩ<åfl#∞. ÖË^• ~Ô O_»= ã¨=∞ã¨º#∞, Jk Ñ¨ÓiÎQÍ H˘`«^Î #·≥ ã¨=∞ã¨ºQÍ
P"≥∞ ÑïQÆ}ã˜ ∞¨ OÎ ^• J<Õk K«∂_»^ÅŒ ∞K«∞‰õΩ<åfl#∞. J~Ú`Õ 2˛76‰õΩ ["å|∞ 432
Jx P"≥∞ K≥ÑÊ≤ #Ñ¨Ù_»∞ <Õ#∞ "≥#∞Hõ_∞» QÆ∞ "Õâß#∞.
<å =∞#ã¨∞ûÖ’ <Õ#∞ H˘xfl ÖˇH¯õ Å∞ "Õã∞¨ ‰õΩ#fl `«~åfi`« P"≥∞ D ã¨=∞ã¨º#∞
KÕÜ∞« _»OÖ’ `«# "≥∞^Œ_∞» Ö’ 2#∞ 6`À ÃÇÏK«Û"ÕãO≤ ^Œx, `«~åfi`« 7#∞ 6`À ÃÇÏK«Û"ÕãO≤ ^Œx
QÆ∞iÎOKå#∞. XHõ¯=ÚHõ¯Ö’ K≥áêÊÅO>Ë– P"≥∞ 6˛72#∞ ãïQÍ<Õ ÃÇÏK«Û"ÕãO≤ k. P
ÃÇÏK«Û"Õ`#« ∞ =∞~°ÖÏ KÕÜ∞« =Åã≤OkQÍ <Õ#∞ P ÉÏeHõ#∞ HÀ~å#∞. =∞~°ÖÏ P"≥∞ 432
J<Õ K≥ÑÊ≤ Ok. `«^•fi~å, =∞# ã¨fiO`« á⁄~°áê@¡#∞ uiy KÕÜ∞« _»O, =∞#O JÑ¨Ê\˜Hˆ
`«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl =∂~åæÅÖ’<Õ "≥_∞» `«∂ LO_çáÈ=_»O J<Õ ^èÀ~°}˜ ZO`« |Å"≥∞#ÿ ^À
P"≥∞ K«∂Ñ≤Ok.
`«~åfi`« <Õ#∞, ''2˛100 Uq∞ J=Ù`«∞Ok?—— Jx J_çQÍ#∞. P"≥∞, ''200——
Jx K≥ÑÊ≤ Ok. 2˛90H˜ ["å|∞#∞ <Õ#∞ J_çQÍ#∞. 180. 2˛80? (HÍãÖÎ `« ¿ãÑ¨Ù
PQÆ_»O) 160. 2˛76? 432. 2˛70? 140. 2˛80? 160. 2˛76? 432.
2˛100? 200. 2˛200? 400. 2˛76?432... WHõ¯_» P"≥∞ PyáÈ~ÚOk.
"≥`«∞‰õΩ`«∞#fl@∞¡ <å"≥·Ñ¨Ù K«∂ã≤Ok. `«~åfi`«, ''WÑ¨C_»∞ XHõ xq∞+Ö PQÆO_ç—— Jx
J#flk. ÑïQÔ `«∞‰Î Ωõ "≥o§ XHõ ÃÑxûÖò#∞, HÍy`åxfl `≥zÛOk. WÖÏ J#flk, ''Wk `«ÑC¨
["å|∞, Jk ZO`À <Õ#∞ Hõ#∞Q˘O\Ï#∞.—— P ÖˇH¯õ #∞ HÍy`«OÃÑ· KÕãO≤ k. 2˛76
J<Õk 152 Jx K≥ÑÊ≤ Ok.
P"≥∞, ''WÑ¨C_»∞ XHõ xq∞+Ö PQÆO_ç—— Jx K≥ÑÊ≤ #Ñ¨Ù_»∞ U^À XHõ KåÖÏ
„áê^è•#º`« QÆÅk [iyOk. |Ç¨ïâß "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ P"≥∞ XHõ q+¨Ü«∂xfl
QÆ=∞xOzOk. ''Wk ãÔ̈~#· ^•?—— ÖË^• ''Wk ãÔ̈~#· k HÍ^•?—— Jx J_»Q_Æ O» ^•fi~å
=∂„`«"Õ∞ =∞#O XHõ ã¨=∞ã¨º‰õΩ ["å|∞#∞ J_»QÆ#=ã¨~°O ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ, ''Wk
J~°=÷ O`«"∞≥ #ÿ ^Õ<å?—— Jx ‰õÄ_® J_»Q=Æ K«∞Û. JÑ¨Ê\˜H,© ãÔ̈~#· ["å|∞ `≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ
=∞#O WzÛ# ["å|∞ J~°~÷ Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ ^Œx, =∞#‰õΩ ã¨~Ô #· =x `≥eã≤# W`«~° q+¨Ü∂« Å`À
á⁄ã¨QxÆ ^Œx =∞#O `«~K° ∞« QÍ K«∂_»=K«∞Û.
WOHÍãÎ̈ Ñ¨x KÕã#≤ `«~åfi`«, `å#∞ KÕã#≤ ^•x`À ãÖ`«∞+¨μ~ì åÖˇ· P"≥∞ x„^Œ‰Ωõ
LÑ¨„Hõq∞OzOk. J#O`«~O° ™ê^è•~°}OQÍ q+¨Ü∂« Å∞ "åiH˜ `≥eÜ«∞#Ñ¨C_»∞ ãÖYºÅ∞
ZÖÏ „Ñ¨=iÎ™êÎÜ≥∂, Ñ¨~°ã¨Ê~°O ãÖ|O^èŒOÖËx, Ñ¨_çHõ@∞ì ã¨∂„`åÅ#∞ =∂„`«"Õ∞
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ Z@∞=O\˜ W|ƒO^Œ∞ÅÖ’ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨_`» å~À K«∂¿ÑO^Œ∞‰õΩ, <Õ#∞ P
ÉÏeHõ `«e^ŒO„_»∞Å‰õΩ P"≥∞ Ñ¨xx QÆ∞iOz K≥áêÊ#∞. ‰õΩº*ˇ<· ~≥ ü ~å_»`¡ À "Õ∞=Ú Uq∞
KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞<Î åfl"≥∂ `«#‰õΩ =∞iO`« ã¨Ê+ì̈OQÍ J~°O÷ J~ÚºO^Œx P ÉÏeHõ
`«O„_ç K≥áêÊ_»∞. J~Ú`Õ, P ÉÏeHõ `«e¡ =∂„`«O, D H˘`«Î PÖ’K«#Å∞ JxflO\˜h
`å#∞ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀÖËHáõ È`«∞<åfl#h, `«# ‰õΩ=∂Ô~`Î À áê`« Ñ¨^`úŒ ∞« ÅÖ’<Õ Ñ¨x KÕÜ∞« _®xfl
H˘#™êy™êÎ#x u~°™ê¯~°OQÍ P„QÆÇÏ¨ O`À K≥ÑÊ≤ Ok. JO>Ë, P"≥∞ P ÉÏeHõ‰Ωõ „Ñü
~ÀA XHõ HÍy`«OxO_® ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ Wã¨∞OÎ k. "å\˜Ö’ `«ÑC¨ QÍ KÕã#≤ „Ñü ã¨=∞ã¨º‰õΩ,
„Ñ¨ u QÍ Ñ¨ Å ∞ W`« ~ ° ã¨ = ∞ã¨ º Å#∞ W™êÎ # <Õ Éˇ k iOÑ¨ Ù `À P"≥ ∞ `« # Ñ¨ x x
H˘#™êyOK«^ŒÅK«∞‰õΩOk.
D „Ñüã¨ÊO^Œ# ##∞fl Pâ◊Û~°ºK«H`˜ ∞« }˜‚ KÕãO≤ k. JO`«QÍ q∞Oz, Jk <å‰õΩ
"åº‰õΩÅ`«#∞ HõeyOzOk. `«# ‰õΩ=∂Ô~Î‰õΩ JOHõQÆ}˜`åxfl XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# tHõΔQÍ
LÑ¨Ü∂≥ yOKÕO^Œ∞‰õΩ D `«e¡ JO`« ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅOQÍ ZO^Œ∞‰õΩ LO_®e? <å‰õΩ `≥eã≤#
Ñ¨Å∞=Ù~°∞ W`«~° `«e^ŒO„_»∞Å#∞ P"≥∞ QÆ∞~°∞‰Î Ωõ `≥zÛOk. "å~°O`å `«=∞ Ñ≤ÅÅ¡ `À
ÉÏQÍ Hõ@∞=ÙQÍ =º=Ç¨ÏiOK«=Åã≤OkQÍ ZÑ¨C_À XHõÑC¨ _»∞ ##∞fl HÀˆ~ L<åfl~°∞.
W@∞=O\˜"å~°∞ áê~îâ° ßÅ#∞ XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ =º=ã‘H÷ $õ `« tHΔÍ ãÖã¨Q÷ Í K«∂ã¨∞<Î åfl~å?
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ P tHõ‰Δ Ωõ J~°∞›Å∞ JÜÕ∞º q^èOŒ QÍ U^≥<· å `«ÑC¨ KÕã<≤ å KÕÜ∞« ‰õΩ<åfl, "åiÑ¨@¡
JÖÏˆQ „Ñ¨=iÎOKÕ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ XHõ J„Ñ≤Ü∞« ã¨Å÷ OQÍ =∞#O áê~îâ° ßÅ#∞ K«∂ã¨∞<Î åfl=∂?
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ãÖ|OkèOz W@∞=O\˜"åiH˜ P q^èOŒ QÍ P„QÆÇÏ¨ O `≥ÑÊ≤ OKÕk Uq∞\˜?
JHÀì|~ü 16, 1960
H˘`«QÎ Í S^À `«~Q° uÆ Ö’H˜ =zÛ# Ñ≤ÅÅ¡ #∞ WÖÏ J_çQÍ#∞, ''g∞ |Å¡ á⁄_»=Ù<å
XHõ =~°∞ã¨QÍ J=∞~°ÛQÆeQˆ O^Œ∞‰õΩ g∞‰õΩ Zxfl `≥Å~¡ å_»∞¡ HÍ"åe?—— Ñ¨k¿ÇÏ#∞ =∞Ok
=Ù#fl `«~Q° uÆ QÆkÖ’ ã¨∞=∂~°∞ ã¨QOÆ =∞Ok H˘Å`«Å∞ "Õ¿ãO^Œ∞HÔ · <åiO[ ÑÖ_»∞
~°OQÆ∞ (10) ~å_»#¡ ∞ LÑ¨Ü∂≥ yOK«™êQÍ~°∞. WHõ q∞QÆ`å"åiÖ’ XHõ~∞° q∞#Ç¨ q∞ye#
"å~°O^Œ~°∞ `≥Å¡~å_»¡#∞ =~°∞ã¨QÍ ¿Ñ~°Û<å~°OaèOKå~°∞. "åi =^ŒÌ =Ù#fl `≥Å¡~å_»∞¡
J~ÚáÈ~Ú# `«~åfi`« "å~°∞ Z~°∞Ñ¨Ù ~°OQÆ∞ (2) ~å_»#¡ ∞ qxÜ≥∂yOKå~°∞. `≥Å~¡ O° QÆ∞
~å_»¡ ÖÏQÍ<Õ g\˜x ‰õÄ_® „Ñ¨H¯õ „Ñ¨H¯õ # ÃÑ@ì™êQÍ~°∞. WHõ, Z„~°~O° QÆ∞ ~å_»∞¡ J~ÚáÈ~Ú#
`«~åfi`«, "å~°∞ ÖË`« P‰õΩÑ¨KÛ« ~°OQÆ∞ (3) ~å_»#¡ ∞ "å_»™êQÍ~°∞. WÖÏ |Å¡ z=i=~°‰Ωõ
~å_»∞¡ ¿Ñ~ˆ Û =~°‰Ωõ "å~°∞ JÖÏ KÕâß~°∞. `«~∞° "å`« "å\˜x ÖˇH¯˜ OKå~°∞.
D Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =¸_»∞ "å~åÅ∞ ÖË^• =∞iH˘O`« Z‰õΩ¯= HÍÅO #∞O_ç ~å_»#¡ ∞
qxÜ≥∂yã¨∞<Î åfl~°∞. "å~°∞ "å\˜x LÑ¨Ü∂≥ yOKÕO^Œ∞‰õΩ JÅ"å@∞Ñ¨_®¤~∞° . "åiH˜ „Ñü
~å_£ `åÅ∂‰õΩ á⁄_»=Ù ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞. `«^•fi~å, "å~°∞ "å\˜x á⁄_»=ÙÅ`À<Õ QÆ∞iÎã∞¨ OÎ \Ï~°∞,
Ñ≤Å∞ã¨∞OÎ \Ï~°∞. <åiO[ ÑÖ_»∞ ~å_£#∞ "å~°∞ 10 ~å_£QÍ Ñ≤Å=_®xH˜ JÅ"å@∞
Ñ¨_®¤~∞° . P ~å_£ 10 `≥Å~¡ å_»∞¡ HõeÑ≤`Õ LO_Õ á⁄_»=ÙÖ’ LO@∞O^Œx "åiH˜ `≥Å∞ã¨∞.
J~Ú`Õ, `«=∞ Ñ¨xx =∞iO`« `ÕeHõ KÕÜ«∞QÆÅ Ñïã≤÷uÖ’H˜ "å~°∞ D q*Ï˝<åxfl
|^ŒÖÏ~ÚOÑ¨Ù KÕÜ∞« ÖË^∞Œ .
`«~åfi`« <Õ#∞ "åix WÖÏ J_çQÍ#∞, ''XHõ X`«∞_Î ∞» J@ìÃÑ· L#fl HÍy`åxfl
(ã¨∞=∂~°∞ 9—— ˛ 6——) xO¿ÑO^Œ∞‰õΩ g∞‰õΩ Zxfl `≥Å~¡ å_»∞¡ J=ã¨~O° ?—— ã¨∞=∂~°∞ Ñ¨k
=∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "≥Ú`«OÎ HÍy`åxfl ~å_»`¡ À xOÑ¨™êQÍ~°∞. giÖ’ H˘kÌ=∞Ok H˘OK≥O¿ãÑ¨\ ˜
`«~åfi`« `å=Ú KÕã∞¨ #Î fl Ñ¨x PÑ≤"âÕ ß~°∞. „Ñü =~°∞ã¨ XˆH á⁄_»=ÙÖ’ L#fl^Œx "å~°∞
QÆ∞iÎOK«_O» nxH˜ HÍ~°}O. q∞QÆ`å"åiÖ’ H˘O^Œ~∞° "≥Ú`«OÎ HÍy`åxfl ~å_»`¡ À xOÑ¨_O»
H˘#™êyOKå~°∞. `«~åfi`« "å~°∞ XHõ =~°∞ã¨ á⁄_»=Ù#∞ Hõ#∞Q˘<åfl~°∞. ^•xx =~°∞ã¨Å
ãÖYº`À ÃÇÏK«Û"Õâß~°∞. q∞QÆ`å"å~°∞, HÍy`åxfl "≥Ú`«OÎ ~å_»`¡ À xOÑ≤"ãÕ #≤ `«~åfi`«
`å=Ú HÍy`åxfl xO¿ÑO^Œ∞‰õΩ "å_ç# Jxfl ~å_»¡ á⁄_»=Ù#∂ ‰õÄ_ÕO^Œ∞HÔ ,· XH˘¯Hõ¯ ~å_£
á⁄_»=Ù#∞ =∞~˘Hõ ~å_£ á⁄_»=Ù`À ‰õÄ_çHõ KÕ¿ã Ñ¨ûúŒ x J#∞ãïOKå~°∞. W^Œ~Ì ∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞
`«=∞ HÍy`åÅ#∞ ~å_»`¡ À xOÑ¨™êQÍ~°∞. J~Ú`Õ "å~°∞ ~å_»#¡ ∞ x\Ï~°∞QÍ xÅÉˇ\Ïì~∞° .
^•x=Å# „Ñü ~å_£, ^•x á⁄_»=Ù ZO`≥<· å, ~°OQÆ∞ U^≥<· å, Jk Hˆ =ÅO XHõ K«^~Œ Ñ° Ù¨
ÃãO\©g∞@~°∞ qã‘Î~å‚xfl xOÑ¨QÆeyOk. nx`À ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ, HÍy`«O Ñ¨ÓiÎQÍ
xO_»H=õ ÚO^Õ "åi =^ŒÌ L#fl ~å_»∞¡ J~ÚáÈÜ«∂~Ú. WHõ `«~åfi`« Uq∞ KÕÜ∂« Ö’
"åiH˜ `≥eÜ«∞ÖË^∞Œ .
_»~Àu `«# HÍy`åxfl ~å_»`¡ À xOÑ≤Ok. HÍy`åxfl xO¿ÑO^Œ∞‰õΩ 44 `≥Å~¡ å_»∞¡
ãïáÈ`åÜ«∞x `«~åfi`« <å`À K≥ÑÊ≤ Ok. Wk XHõ QÆ∞_ç¤ TÇ¨Ï ÖË^• J<åÖ’z`« K«~º° .
<Õ#∞ P"≥∞#∞ J_çQÍ#∞, ''XHõ <åiO[ ÑÖ_»∞~°OQÆ∞ ~å_£ á⁄_»=Ù`À ãïã¨=∂#O
KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ h‰õΩ Zxfl `≥Å~¡ å_»∞¡ HÍ"åe?—— P"≥∞ WÖÏ K≥ÑÊ≤ Ok, ''ã¨∞=∂~°∞ 8.—— <Õ#∞
WÖÏ J<åfl#∞ ''^•O`À „Ñ¨Ü∞« uflOK«∞, ãÔ̈~#· ^À ÖË^À Hõ#∞HÀ¯—— P"≥∞ „Ñ¨Ü∞« uflOzOk.
Ñ¨k `≥Å~¡ å_»∞¡ J=ã¨~=° ∞x Hõ#∞Q˘#flk. `«~åfi`« <Õ#∞, <åÅ∞QÆ∞ <åiO[ ÑÖ_»∞ ~°OQÆ∞
~å_»¡ á⁄_»=Ù‰õΩ ãïã¨=∂#OQÍ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ P"≥∞‰õΩ Zxfl `≥Å~¡ å_»∞¡ HÍ"åÅx J_çQÍ#∞.
P"≥∞ =∞ø#OQÍ <å"≥Ñ· Ù¨ `Õiáê~° K«∂ã¨∂Î LO_çáÈ~ÚOk.
JHÀì|~°∞ 30, 1960
XHõ ~ÀA# "Õ∞=Ú ÃÇÏK«Û"Õ`Å« Ñ¨\ Hì˜ Åõ ‰õΩ ãÖ|OkèOz H˘O`« Ñ¨x KÕâß=Ú.
ZO`« `«yOæ z K≥áêÊÅ<åfl Jq qã¨‡Ü«∞ÑïKÕqQÍ =Ù<åfl~Ú. 10˛10 K«`∞« ~°„™êÅ∞QÍ
HÍy`«OÃÑ· xÅ∞=ÙQÍ, J_»O¤ QÍ w`«Å∞ wã≤ =Ù<åfl~Ú. JO>Ë, 10 J_»¤ =~°∞ã¨ÅÖ’
100 K«`∞« ~°„™êÅ∞ U~°Ê~°K|« _ç =Ù<åfl~Ú. „Ñü J_»=¤ ~°ãÖ¨ ’#∂ 10 K«`∞« ~°„™êÅ∞<åfl~Ú.
ÃÑ#· =Ù#fl J_»=¤ ~°∞ã¨ á⁄_»=Ù<å, Z_»=∞KÕu Ñ¨H¯õ # =Ù#fl xÅ∞= =~°∞ã¨‰Ωõ Z_»=∞
Ñ¨H¯õ #, 1 #∞Oz 10 ^•HÍ ãÖYºÅ∞ „"åÜ«∞|_ç=Ù<åfl~Ú. J~Ú`Õ, Jq XHõ =~°∞ã¨
„Hõ=∞OÖ’ „"åÜ«∞|_çÖË=Ù. JO>Ë– P xÅ∞=Ù, J_»¤w`«Å HÍy`«OÃÑ· =Ù#fl =O^Œ
K«`∞« ~°„™êÅÖ’x „Ñü XHõ¯\˜, XHõ ãÖYºQÆÅ xÅ∞=Ù w`« `åÅ∂‰õΩ K«`∞« ~°¢ãO¨ Ö’#∂,
XHõ ãÖYº`À QÆ∞iÎOK«|_ç# J_»w¤ `« `åÅ∂‰õΩ K«`∞« ~°„ãÖÖ’#∂ =Ù#flk. 2 ãÖYºQÆÅ
J_»=¤ ~°∞ã¨, 3 ãÖYºQÆÅ xÅ∞=Ù =~°∞ã¨Ö’ QÆ#∞Hõ XHõ K«`∞« ~°„ãÖ =ÙO>Ë, Ñ≤Å"¡ å_çH˜
2˛3 ÖË^• 6 Ñ¶e¨ `«OQÍ QÆÅ K«`∞« ~°„ãÖÖ’ =ÙOz#@∞ì. 5= <≥O|~°∞ J_»=¤ ~°∞ã¨Ö’
7= <≥O|~°∞ xÅ∞= =~°∞ã¨Ö’ =Ù#fl K«`∞« ~°„™êxfl 35 ãÖYº`À xOÑ¨Ù`å~°∞. WÖÏ
Jxfl K«`∞« ~°„™êÅ‰õΩ "å\˜ `åÅ∂‰õΩ xÅ∞=Ù, J_»=¤ ~°∞ã¨Å#∞ ãÖYºÅ∞ =ÙO\Ï~Ú.
=∂~À˚i J<Õ ÉÏeHõ HÍy`«OÃÑ· wã≤# ^•x #∞Oz <Õ#∞ WÖÏ J~°÷O
KÕã¨∞‰õΩ<åfl#∞: 4˛6˛22, 4˛4´20, 4˛7´32, `«~°∞"å`«, 10˛10´20, ^•x
„Ñ¨H¯õ <Õ, 10˛2´22, 8˛4´40, 8˛7´49, 8˛9´42. 7 ãÖYºQÆÅ J_»=¤ ~°∞ã¨Ö’,
7˛5´35, 7˛8˛24, 7˛7´47, 7˛9´45.
<å‰õΩ W^Õq∞\’ J~°O÷ HÍ=@O ÖË^∞Œ „Ñ¨=∂} Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ!
9= J_»=¤ ~°∞ã¨Ö’ =∞#‰õΩ 9˛9´69, 9˛10´40 Jx Hõ#Ñ¨_`» å~Ú. 4=
J_»=¤ ~°∞ã¨Ö’, 4˛8´62, 4˛9´40 Jx Hõ#Ñ¨_`» å~Ú.
D ÉÏeHõ‰Ωõ QÆ}ÏOHõ Ñ¨\ Hì̃ Åõ ∞ `≥eÜ«∞=x "Õ̂~ K≥ÑÊ¨ #=ã¨~O° ÖË^∞Œ Hõ^•?
#=O|~°∞ 12, 1960
H˘kÌ ~ÀAÅ „H˜ ` « O <Õ # ∞ =∂~À˚ i H˜ XHõ ã¨ = ∞ã¨ º #∞ KÕ Ü « ∞ @OÖ’
ã¨Ç¨Ü«∞Ñ¨_»∞`«∞<åfl#∞. P"≥∞ `å#∞ KÕã¨∞Î#fl^•xx xeÑ≤"Õã≤, WÖÏ J#flk, ''<Õ#∞
q∞=Ú‡Å#∞ XHõ q+¨Ü∞« O J_»Q=Æ KåÛ?—— <Õ#∞, ''YzÛ`«OQÍ, J_»∞QÆ∞—— J<åfl#∞. `å#∞
`«# "Õà§◊ `À ‰õÄ_»∞`«∞#flÑ¨C_»∞ (=ÚYOÃÑ· HõÅ=~°áê@∞`À ‰õÄ_ç# #=Ùfi`À), 10, 11,
12, 13 WÖÏ ÖˇH¯˜ ã¨∞#Î flÑ¨C_»∞, H˘xfl™ê~°∞¡ P"≥∞ 10 J<Õ JOÔH#∞ ÖˇH¯˜ OKÕO^Œ∞‰õΩ `«#
KÕu ÉÁ@# „"Õex ÃÑHÔ· `ÕkÎ , 11‰õΩ K«∂Ñ¨Ù_»∞ "ÕÅ∞#∞ ÃÑHÔ· `ÕkÎ , 12‰õΩ =∞^èºŒ "ÕÅ∞#∞
ÃÑHÔ· `ÕkÎ , W`«~° ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ÉÁ@# "Õex ZuÎ Ñ¨@∞ì‰Ωõ #flÑ¨C_»∞ P"≥∞ 11 J<Õk,
K«∂Ñ¨Ù_»∞ "ÕÅ∞#∞ ZuÎ Ñ¨@∞ì‰Ωõ #flÑ¨C_»∞ 12 J<Õk, WÖÏ ™êˆQk. J~Ú`Õ, D Ñ¨^`úŒ ∞« ÅÖ’
XHõ\ ˜ P"≥∞‰õΩ Jxfl "ÕàÖ◊ Ï `«ÑC¨ ["å|∞<Õ W™ÈÎOk. D ~Ô O_»∞ Ñ¨^`úŒ ∞« ÅÖ’ `«#‰õΩ
Uk `«ÑC¨ ["å|∞#∞ Wã¨∞OÎ ^Œ<kÕ P"≥∞‰õΩ J~°O÷ HÍÖË^∞Œ . <Õ#∞ P"≥∞‰õΩ K≥ÑÊ¨ QÆÅ<å?
<Õ#∞ WÖÏ J<åfl#∞, ''D q^èOŒ QÍ h=Ù KÕã∞¨ #Î fl `«~Ç° ¨ Ö’ ã¨=∞ã¨º Uq∞\’ <å‰õΩ
L^•Ç¨Ï~°}#∞ W=fiQÆÅ<å?—— J~Ú`Õ, P"≥∞ K≥ÑÊ¨ ÖËHõ áÈ~ÚOk. W@∞=O\˜ ÉÏeHõ P
„Ñ¨âfl◊ ‰õΩ ["å|∞ K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ .
`«# "≥∞^Œ_∞» #∞ â◊√„ÉèOí KÕã∞¨ H˘<ÕO^Œ∞HÔ · P"≥∞‰õΩ XHõ pÑ¨Ù~°∞ J=ã¨~O° . P"≥∞
`«ÅÖ’ JO`« K≥`Î« KÕi=ÙOk. `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl q+¨Ü∂« Å#∞ ãïQÍ #"≥∂^Œ∞ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ
=º=ã¨Å÷ ∞ Ñ¨ÓiÎ QÆO^Œ~Q° Àà◊OÖ’ =Ù<åfl~Ú. P"≥∞ ZÑ¨C_»∂ ^Õxh ãïQÍæ "≥`H« Öõ ^Ë ∞Œ .
"å\˜x U^À XHõ `«~Ç° ¨ „Hõ=∞OÖ’ ÃÑ>Ëì =ÚO^Œ∞QÍ ÃÑà·¶ §◊ J~°Å#∂, áê`« ÃÑ>ì̌Å#∂
=ÚO^Œ∞QÍ Ñ¨ÓiÎQÍ MÏm KÕÜ«∂e. P"≥∞ `«# `«ÅÖ’ Ñ¨ÓiÎQÍ HõÅQÍÑ¨ÙÅQÆO KÕã≤
"Õã∞¨ ‰õΩ#fl Ñ¨kO@ `˘q∞‡k =O`«∞Å JOâßÅ∞, x|O^è#Œ Å∞ Ñ¨ÓiÎQÍ =∞~°záÈ`Õ<,Õ
P"≥∞ U^≥<· å <Õ~∞° ÛHÀ=@O P~°OaèOK«QÅÆ ^Œ∞.
XHõ ~ÀA# <Õ#∞ Ñ≤`À =Úy¿ã ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ xfl „H˜Ü∞« Å#∞ Hõ#∞Q˘#=eûOkQÍ
`«~°QÆu QÆkÖ’x Ñ≤Å¡Å#∞ J_çQÍ#∞. <Õ#∞ D ã¨∂K«#Å#∞ =∞~°ÖÏ K≥|∞`«∞O_»QÍ
=∂~À˚i =ÚYOÖ’ f„="≥∞#ÿ ÉèÜ í ∂« O^Àà◊# Hõ#Ñ¨_Oç k. ^Œi^•Ñ¨Ù – L<å‡^ŒÑÙ¨ Q˘O`«∞Hõ`À
z=~°‰Ωõ P"≥∞ WÖÏ J#flk, ''<å‰õΩ g∞~°∞ J_çy#k J~°O÷ HÍÖË^∞Œ .—— ''h‰õΩ J~°O÷
HÍxk Uq∞\˜—— Jx <Õ#∞ J_çQÍ#∞ – XHõ x~°∞Ñ¨Ü∂≥ QÆH~õ "° ∞≥ #ÿ „Ñ¨âfl◊ . J~Ú`Õ P
„Ñ¨âfl◊ J_»Q‰Æ Ωõ O_® LO_»ÖHË áõ ÈÜ«∂#∞. <Õ#∞ TÇ≤ÏOz# q^èOŒ QÍ<Õ P"≥∞ WÖÏ J#flk,
''g∞~°∞ K≥ÑÊ≤ #k <å‰õΩ U =∂„`«O J~°O÷ HÍÖË^∞Œ .—— <Õ#∞ ã¨∂K«#Å#∞ =∞~°ÖÏ K≥áêÊ#∞.
"å\˜x uiy <å‰õΩ K≥ÑÊ¨ =eûOkQÍ `«~∞° "å`« <Õ#∞ P"≥∞#∞ J_çQÍ#∞. P"≥∞ JÖÏ<Õ
KÕãO≤ k. JÑ¨C_»∞ <Õ#∞ „H˜Ü∞« JO>Ë Uq∞\’ `≥Å∞ã¨∞<å Jx J_çQÍ#∞. P"≥∞ `«#‰õΩ
`≥eÜ«∞^Œx ["å|∞ WzÛOk. („H˜Ü∞« ‰õΩ x~°fiK«<åxfl P"≥∞‰õΩ KåÖÏ™êˆ~¡ K≥ÑÊ¨ _»O [iyOk)
„H˜Ü∞« Å‰õΩ H˘xfl L^•Ç¨Ï~°}Å#∞ <Õ#∞ P"≥∞‰õΩ WKåÛ#∞. P"≥∞ LÑ¨âq◊ ∞Oz#@∞¡QÍ
x@∂ìiÛ „"åÜ«∞_»O „áê~°OaèOzOk. ''„H˜Ü∞« JO>Ë Uq∞\’ h‰õΩ `≥eÜ«∞^Œx, h=Ù
<å‰õΩ ZO^Œ∞‰õΩ K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ ?—— Jx P"≥∞#∞ J_»QÍÅx <å‰õΩ |ÅOQÍ JxÑ≤OzOk.
J~Ú`Õ, <Õ#∞ P"≥∞#∞ J_ç̂Q=~°‰Äõ , ã¨fiÜ«∞OQÍ P"≥∞Hˆ „H˜Ü∞« JO>Ë Uq∞\’ `≥eÜ«∞^Œx
<Õ # ∞ H˘O`« PÖ’K« # `« ~ ° ∞ "å`« QÆ ∞ iÎ O Kå#∞. U^À XHõ Ñ¨ x KÕ Ü « ∞ _» O
„áê~°OaèOK«=Åã≤#kQÍ `«#‰õΩ K≥áêÊ~°x, ^•x QÆ∞iOz Uq∞ KÕÜ∂« Ö’ `«#‰õΩ `≥eÜ«∞^Œx
=∂„`«"∞Õ P"≥∞‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. ã¨∂K«#Å#∞ qâı+¡ O≤ K«@OÖ’ P"≥∞ Ñ¨ÓiÎ xã¨ûÇ¨Ü«∞OQÍ
LO_çáÈ~ÚOk. P ã¨∂K«#ÅÖ’x U ÉèÏQÆO J~°÷=O`«"≥∞ÿ#^À, J~°÷=O`«O HÍx^À
P"≥∞ Hõ#∞Q˘#ÖËHáõ È~ÚOk. JÖÏˆQ P"≥∞ q*Ï˝#O ZHõ¯_» =Úyã≤O^À, P"≥∞‰õΩ `≥eÜ«∞#k
ZHõ¯_» P~°OÉèOí J~ÚO^À P"≥∞ QÆ∞iÎOK«ÖHË áõ È~ÚOk.
„Ñü^•xx ZÖÏ KÕÜ∂« Ö’ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ K≥¿ÑÊO`«=~°‰Äõ Z^Œ∞~°∞ K«∂¿ã
JÅ"å@∞Ö’H˜ =∂~À˚i =O\˜ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "≥o§áÈ`å~°∞. `«^•fi~å, QÆ∞_ç¤ J#∞Hõ~} ° „Ñ¨„H˜Ü∞«
^•fi~å `«=∞‰õΩ K≥ÑÊ¨ |_ç# Ñ¨x H˘#™êyOÑË™êÎ~∞° . <À\˜ =∂\QÍ WzÛ# ã¨∂K«#Å
#∞Oz ã¨=∂Kå~åxfl á⁄O^Œ@O ZÖÏQÀ "å~°∞ ZÑ¨Ê\˜H© <Õ~∞° ÛHÀÖË~∞° . "åãÎ̈"åxH˜,
<À\˜ =∂@ ã¨∂K«#ÅÖ’ ã¨=∂Kå~°O =ÙO^Œ<Õ ãÖQÆu<Õ "å~°∞ `å=Ú qâ◊fiã≤ã∞¨ #Î fl@∞¡QÍ
Hõ#Ñ¨_»~°∞. W`«~°∞Å∞, Uq∞ KÕÜ«∂Åx Ptã¨∞Î<åfl~À ˆH=ÅO "åi =∂@Å #∞Oz
JOK«<å "ÕÜ∞« QÆÅ=∞x "å~°∞ ÉèÏqOK«~∞° . JÖÏˆQ, "å~°∞ ÅHΔÍºxH˜ JHõ¯_çH˜ KÕ~∞° ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
=∂~åæxH˜ =∞^èŒºQÆÅ `Õ_®#∞ QÆ∞iÎOK«ÖË~°∞. KÕÜ«∞=Åã≤# Ñ¨xH©, ^•xfl KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
J=ã¨~=° ∞ÜÕ∞º Ñ¨ûúŒ H© =∞^èºŒ `Õ_®#∞ ‰õÄ_® QÆ∞iÎOK«Ö~Ë ∞° . "åiH˜ Z=Ô~<· å XHõ ã¨=∞ã¨º#∞
W¿ã,Î "åiH˜ ''^•xx ZÖÏ KÕÜ∂« Ö’—— `≥Å∞ã¨∞ ÖË^• `≥eÜ«∞^Œ∞. "åiH˜ P ã¨=∞ã¨º
`≥eÜ«∞HõáÈ=_»O=Å# =∂„`«"∞Õ Jk "åiH˜ J~°~÷ Ç° Ï≤ `«OQÍ Hõ#Ñ¨_∞» `«∞Ok.
`«=∞‰õΩ xiÌ+¨ìOQÍ J~°÷O `≥eÜ«∞x zÇ¨flÅ`À Ñ≤Å¡Å#∞ Ñ¨x KÕÜ«∞=∞x
J_»Q@ Æ OÖ’ J`«ºO`« ÃÑ^ŒÌ „Ñ¨=∂^ŒO W^Õ. nx=Å#, =∂~À˚i ÖÏQÍ<Õ H˘O`« ã¨=∞Ü«∞O
`«~∞° "å`« "å~°∞ Jxfl zÇ¨flÅ∂ J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O Jx ÉèÏq™êÎ~∞° . =∞# É’^è#Œ JO`å
=∂@Å=∞Ü«∞OQÍ =ÙO@∞Ok. P =∂@Å∞ J~°=÷ ∞ÜÕ∞º ã¨~Ô #· ã¨=∞Ü«∂xHõO>Ë =ÚO^Õ
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ K≥ÑÊ¨ |_»`å~Ú.
[#=i 26, 1961
_®Hõ~ì ü QÍº>ˇOQÀ `«# `«~Q° uÆ Ö’ =∂#ã≤Hõ qHõÖÏOQÆ∞Öˇ#· Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ WzÛ#
ã¨=∞ã¨º#∞ QÆ∞iOz <Õ#∞ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ q=iOKå#∞. <Õ#∞ XHõ ~ÀA# D ã¨=∞ã¨º#∞
_˘~ÀfH˜ WKåÛ#∞. <å É’^è#Œ K«^∞Œ =Ù‰õΩ#fl ÉÏQÍ "≥∞Å¡QÍ <Õ~∞° ÛH˘<Õ Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ P"≥∞
=ÚY∞º~åÅ∞. WÑ¨Ê\˜ =~°‰Äõ D ã¨=∞ã¨ºÃÑ· Ñ¨x KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOz# „Ñü ÉÏeHõ
ÖË^• ÉÏÅ∞_»∞ ^•xfl XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ „Ñ¨Ü∞« `åflÅÖ’ Ñï+¨¯iOKå~°∞. _˘~Àf nxÃÑ· S^Œ∞
ÖË^• P~°∞ „Ñ¨Ü∞« `åflÅ∞ KÕãO≤ k. z=~°QÍ P"≥∞, ''g∞~°∞ UO KÕã∞¨ <Î åfl~À <å‰õΩ J~°O÷
J~ÚºOk—— Jx J#flk. MÏm *ÏQÍ#∞ xO¿ÑO^Œ∞‰õΩ Z@∞=O\˜ á⁄~°áê@∞¡ ÖË^•
`«_É» Ï@∂ ÖË‰Ωõ O_® P"≥∞ ãÔ̈~#· ~å_£#∞ Hõ#∞Q˘#QÆey#Ñ¨C_»∞, <Õ#∞ WÖÏ J<åfl#∞–
''x#∞fl É’ÖÏÎ H˘\Õì K«_O» U=∞O`« ã¨∞Å∞=Ù HÍ‰õΩO_® áÈ`ÀOk.—— D =∂@ K≥ÑÊ≤ #
`«~∞° "å`« <Õ#∞ "Õ~˘Hõ ã¨=∞ã¨º#∞ Ñ≤ÅÅ¡ =ÚO^Œ∞ LOKå#∞.
W@∞=O\˜ ã¨=∞ã¨ºÅ Ñïëê¯~°O `«~Ç° ¨ P@Å „Ñ¨Ü∂≥ [#O Uq∞@x H˘O`«
=∞Ok Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ J|∞ƒ~°Ñ_¨ =» K«∞Û. "≥Ú^Œ@QÍ, J`«ºO`« =ÚYºOQÍ P"≥∞ |Ü«∞@
#∞Oz ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O ÖË‰Ωõ O_®<Õ `«#O`«@ `å<Õ Ñï+¨¯iOK«QeÆ y# ã¨=∞ã¨º#∞ Wk D
ÉÏeHõ‰Ωõ Wã¨∞OÎ k. JÖÏˆQ, Z@∞=O\˜ ã¨∂„`åÅ∂, ÑïHõ~åÅ∂, ÖË^• K«∂KåÜ«∞QÍ
QÆ∞~°∞Î ÃÑ@∞ì‰Ωõ #flq J~Ú<å ZÑ¨C_»∂ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ|_»x ~Ô _ô"∞Õ _£ Ñïëê¯~° =∂~åæÅ∞
ÖË‰Ωõ O_®<Õ D ÉÏeHõ ã¨=∞ã¨º#∞ Ñï+¨¯iOK«QÅÆ ^Œ∞. ~Ô O_»=k Éè∫uHõ =ã¨∞=Î ÙÅ∞ „Ñ¨=iÎOKÕ
f~°∞ QÆ∞iOz P"≥∞ XHõ =∞øeHõ JOâßxfl <Õ~°∞ÛHÀQÆeˆQÖÏ Wk KÕÜ«∞QÆÅ^Œ∞. D
JOâßxfl QÆ∞iOz P"≥∞ WÑ¨Ê\˜=~°‰Äõ ZÑ¨C_»∂ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀÖËHáõ È~ÚOk. JO>Ë
xs˚= =ã¨∞=Î ÙÅ∞ ZÑ¨C_»∂ XˆH f~°∞Ö’#∞, P^è•~°Ñ_¨ `» y« # suÖ’#∂ „Ñ¨=iÎ™êÎÜ∞« h,
K«ÑÅ¨ OQÍ#∂ =ÓÇ≤ÏOK« gÅ∞HÍxqQÍ#∂ =ÙO@=h P"≥∞‰õΩ J~°O÷ HÍÖË^∞Œ .
H˘xfl™ê~°∞¡ J@∞=O\˜ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ |∞kú =∂O^ŒºO =Ù#fl^Œx ÉèÏqOK«@O `ÕeHõ.
=∞#O QÆ=∞xã¨∞#Î fl ^•xx, "å~°∞ QÆ=∞xOK«#@∞¡QÍ =∞#‰õΩ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. XHõ™êi
<Õ#∞ U~å_£ á⁄_»=Ù P~°∞ (ÖË^• <åÅ∞QÆ∞, ÖË^• =∞ˆ~W`«~° ãÖYº J~Ú<å) `≥Å¡ ~å_»¡
á⁄_»=Ù‰õΩ ã¨=∂#OQÍ =ÙO@∞O^À K≥ÑÊ¨ =eûOkQÍ _˘~Àfx J_çQÍ#∞. KåÖÏ `«~K° ∞« QÍ
P ÉÏeHõ ~Ô O_»∂ ÖË^• =¸_»∞ ÃãO\©g∞@~°∞¡ Z‰õΩ¯= á⁄_»=Ù =Ù#fl ÖË^• `«‰Ωõ ¯=
á⁄_»=Ù =Ù#fl ~å_£#∞ K«∂Ñ≤OKÕk. ^•xx `≥Å¡~å_»¡ „Ñ¨Hõ¯# `å#∞ *Ï„QÆ`«ÎQÍ ÃÑ>Ëì
=~°‰Äõ Jk ãÔ̈~#· á⁄_»=Ùk HÍ^Œx QÆ∞iÎOK«QeÆ Qˆ k HÍ^Œ∞. P Hõ} Δ O =~°‰Äõ P"≥∞
*Ï˝<OÕ „kÜ«∂Å∞ P"≥∞‰õΩ U ãÖHˆ `åxfl ÑÖÑ¨Ö^Ë •? ÖË^• JÖÏ `«# *Ï˝<OÕ „kÜ«∂Å∞
ÑÖÑ≤# ãÖHˆ `åÅ#∞ qâ◊fiã≤OKÕO^Œ∞‰õΩ P"≥∞ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_∞» `ÀO^•?
`«y#O`« ã¨=∞Ü«∞O fã¨∞‰õΩO>Ë „áê~°OÉèOí `åÅ∂‰õΩ =¸ÖÏÅ‰õΩ "≥o§ D
ÉÏeHõ `≥ e q`Õ @ Å#∞ uiy Ñ¨ Ù #~ü x i‡OK« @ O |Ç¨ ï âß ™ê^è Œ º "Õ ∞ . ã¨ i QÍ
qxÜ≥∂yOK«|_»x QÆ}`˜ â« ß¢ãOÎ¨ P ÉÏeHõ `≥eq `Õ@Å#∞ <åâ◊#O KÕãO≤ k. JO>Ë,
ãïQÍ qxÜ≥∂y¿ãÎ QÆ}`˜ â« ß¢ãOÎ¨ P ÉÏeHõ `≥eq`Õ@Å#∞ =∞~°ÖÏ Ñ¨Ù#~ü xi‡OK«QÅÆ ^Œ∞.
J~Ú`Õ, P"≥∞ q+¨Ü∂« Å QÆ∞iOz J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=\Ïxfl <Õ~∞° Û‰õΩO@∞#flÑ¨C_»∞ |Ü«∞@
„Ñ¨ÑO¨ K«O P"≥∞#∞ P"≥∞ „`À=# =kÖË¿ãÎ q∞#Ç¨ Wk ™ê^èºŒ OHÍ^Œ∞. JÖÏˆQ P"≥∞‰õΩ
`≥eÜ«∞x q+¨Ü∂« Å∞, P"≥∞‰õΩ `≥eã≤#@∞¡QÍ K«∂¿ÑO^Œ∞‰õΩ KÕ¿ã „Ñ¨Ü∞« `åflxfl ‰õÄ_®
=∂x"ÕÜ«∂e. P"≥∞‰õΩ JO`« `«‰õΩ¯= `≥eã≤#O^Œ∞‰õΩ `«##∞ `å#∞ Jq"Õ‰õΩ~åeQÍ
ÉèÏqOK«∞‰õΩ<Õ ÖË^• ã≤Q∞Æ Ñæ _¨ Õ q^èOŒ QÍ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOK«~å^Œ∞. W^ŒO`å KÕÜ∞« _»O
KåÖÏ Hõ+=ì̈ ∞<Õk ã¨Ê+ì̈O.
''D ÉÏeHõ `≥eq`Õ@Å#∞ Ñ¨Ù#~ü xi‡OK«@O—— J<Õk ã¨~Ô #· =∂@
HÍ^Œ∞. Jk `«ÃÑÊ· # Ñ¨^Œ „Ñ¨Ü∂≥ QÆO. =∞#O Hˆ =ÅO "åã¨=Î JOâßÅ#∞
=∂„`«"∞Õ áê~îâ° ßÅÖ’ É’kèã∞¨ <Î åfl=∞x J#∞‰õΩO@∞#Ñ¨C_»∞ "åã¨"Î åxH˜ =∞#O
KåÖÏ Ç¨x KÕã∞¨ <Î åflO. HÍQÍ, =∞# Hõ~=Î° ºO `≥eq`Õ@Å#∞ xi‡OK«@O
ÖË^• Ñ¨Ù#~üxi‡OK«@O Jx =∞#O J#∞‰õΩ#fl ~ÀA#, =∞#O KÕ¿ã #+Öì
=∞iO`« Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO@∞Ok. =∂#=ÙÅ∞ `≥eq`Õ@Å`À<Õ Ñ¨Ù_»`å~°∞.
ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ =∞#O „Ñ¨â◊flÅ∞ J_çˆQ, ["å|∞Å∞ Hõ#∞Q˘<Õ, ã¨=∞ã¨ºÅ∞
Ñï+¨¯iOK«∞‰õΩ<Õ r=ÙÅO. =∞#O D q+¨Ü∂« ÅÖ’ ã¨~fi° J™ê^è•~°}OQÍ
ã¨=∞~°∞÷Å"Õ∞. Wk „Ñ¨^è•#OQÍ =∞#O z#fl Ñ≤Å¡Å∞QÍ =Ù#flÑ¨Ê\˜ ã≤÷uH˜
=iÎã¨∞ÎOk. J~Ú`Õ, |Ç¨ïâß ZHõ¯_≥·<å =ÙO_Õ, =∞s =ÚYºOQÍ Jxfl
ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’#∂ Jxfl áê~îâ° ßÅÖ’#∂ =ÙO_Õ H˘xfl Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ =∞#O
=∞# J`«∞º#fl`« "Õ∞^äÀâ◊‰Ωõ ÅÎ #∞ qxÜ≥∂yOK«∞HÀ=@O =∂x"Õ™êÎO. "å\˜x
qxÜ≥∂yOK«∞HÀ"åÅ<Õ HÀÔ~¯#∞ PÑ≤"Õ™êÎO. Jã¨Å∞ P `≥eq`Õ@Å∞
=Ù<åflÜ«∞x #=∞‡_®xfl ‰õÄ_® =∂x"Õ™êÎO.
''`≥eq`Õ@Å#∞ xi‡OKÕO^Œ∞‰õΩ—— =∞ixfl Z‰õΩ¯=QÍ H˜@∞‰õΩÅ#∞
PÖ’zOK«_»O nxH˜ Ñïëê¯~°O HÍ^Œ∞. nxÔH·, Ñ≤Å¡Å∞ `≥eq`«‰õΩ¯=QÍ
„Ñ¨=iÎOKÕÖÏ KÕ¿ã Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ ÖË‰Ωõ O_® KÕÜ∞« QÆÅQÍe. g\˜ ™ê÷#OÖ’ "å~°∞
=∞~°ÖÏ `≥eqQÍ „Ñ¨=iÎOK«\Ïxfl P~°OaèOKÕÖÏ KÕ¿ãO^Œ∞HÔ · KåÖÏ qã¨Î $`«"∞≥ #ÿ
"≥·q^èŒºOQÆÅ Ñïã≤÷`«∞Å#∞ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ `Õ"åe. áê`« QÍÜ«∂Å∞
=∂#∞`«∞<åflÜ≥∂ ÖË^À K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ "≥∞^Œ_∞» #∞, =∞#ã¨∞û#∞ Ñ¨^ÑÕ ^¨ Õ peÛ
K«∂_»@O=Å# P QÍÜ«∂Å∞ `«fii`«OQÍ =∂#=Ù. JO>Ë "≥∞^Œ_∞» , =∞#ã¨∞û
‰õÄ_® D q+¨Ü«∞OÖ’ â◊s~°OÖÏˆQ =º=Ç¨Ïi™êÎ~Ú. "å\˜ QÍÜ«∂Å#∞
=∂<ÕÊO^Œ∞HÔ · =ÚO^Œ∞QÍ "å\˜ ^À=# "å\˜x =^Œe"ÕÜ∂« e.
P `«~Q° uÆ _˘~ÀfH˜ "åã¨"Î åxH˜ KåÖÏ qÅ∞"≥#· k. áê~îâ° ßÅ Ñ¨sHõÅΔ ∞
H˘Å|^ŒÌÅ „Ñ¨HÍ~°OQÍ P ÉÏeHõ áê~î°âßÅÖ’ `å#∞ =Ù#fl "≥Ú^Œ\ ˜
P~°∞ãÖ=`«û~åÅ HÍÅOÖ’ „Ñü ãÖ=`«û~°O ^Œi^•Ñ¨ÙQÍ J~°ú ãÖ=`«û~°
HÍÅOÖ’ Wq∞_Õ Ñ¨x<Õ KÕãO≤ k. <å `«~Q° uÆ Ö’ P"≥∞ "≥Ú`«OÎ ãÖ=`«û~°O
Ñ¨xx Ñ¨ÓiÎQÍ KÕãO≤ k. nxH˜ HÍ~°}O <Õ<^Õ À P"≥∞‰õΩ KåÖÏ J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ
q+¨Ü∂« Å#∞ É’kèOK«@O ÖË^• P"≥∞ `≥eq`Õ@Å#∞ Ñ¨Ù#~ü xi‡OK«@O
=Å# =∂„`«O HÍ^Œ∞. "åãÎ̈"åxH˜ <Õ#∞ P"≥∞‰õΩ K≥ÑÊ≤ Ok. KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=.
P"≥∞`À KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= ã¨=∞Ü«∞O QÆ_áç ê#∞. j`åHÍÅO z=i <å\˜H˜ =∂„`«"∞Õ
P"≥∞ áê~îâ° ßÅÖ’ PO^Àà◊#‰õΩ Ö’#∞HÍ‰õΩO_®, ÉèÜ í ∞« Ñ¨_‰» Ωõ O_® LO_»@O
JÅ=~°∞K«∞‰õΩOk Jx <Õ#∞ QÆ∞iÎOKå#∞. `«^•fi~å <Õ#∞ P"≥∞`À H˘O`«
Ñ¨xx KÕÜ∞« _»O P~°OaèOK«QeÆ QÍ#∞.
P"≥∞‰õΩ ÉÏQÍ ™êÜ«∞Ñ¨_ç# XHõ q+¨Ü«∞O, KåÖÏ áê~î°âßÅ
`«~Q° `Æ ∞« Å`À áÈe¿ãÎ =∂ `«~Q° uÆ YzÛ`«OQÍ ã¨r=OQÍ, Pã¨H^Î̃ •Ü«∞HõOQÍ
Ñ¨~°ã¨Ê~° ã¨Ç¨ÏHÍ~°O`À, ™ê^è•~°}OQÍ Z@∞=O\˜ JÉèí„^Œ`« ÉèÏ=##∞
HõeOæ K«x^≥· =ÙO_»@"Õ∞. W|ƒOkÖ’ Ñ¨_@ » O `åÅ∂‰õΩ, `≥eq`«‰Ωõ ¯=^•xQÍ
Hõ#Ñ¨_@ » O `åÅ∂‰õΩ `«# ÉèÜ í ∂« Å #∞Oz P ÉÏeHõ ¿ãfiK«Û#ù ∞ á⁄OkOk.
H˘O`« HÍÅO `«~∞° "å`« `«#‰õΩ `å#∞QÍ „`«=Ùfi‰õΩ#fl HõO^ŒHOõ #∞Oz P"≥∞
|Ü« ∞ @‰õ Ω ~åQÆ e yOk. K« ∞ @∂ì K« ∂ ã≤ , Uq∞ [~° ∞ QÆ ∞ `« ∞ O^À
QÆ=∞xOK«QeÆ yOk. P"≥∞ <å `«~Q° uÆ Ö’ ~Ô O_»∞ <≥ÅÅ∞ ‰õÄ_® QÆ_Ñ» H¨ õ =ÚO^Õ,
XHõ ~ÀA# P ÉÏeHõ `«e¡ <Õ#∞ P ÉÏeHõ‰Ωõ KÕã#≤ ^•#O`«\ H˜ © <å‰õΩ
Hõ$`«[`˝ Å« ∞ `≥e¿ÑO^Œ∞HÔ · áê~îâ° ßÅ‰õΩ =zÛOk. P ÉÏeHõ`À <Õ#∞ U =∂„`«=¸
ã¨=∞Ü«∂xfl QÆ_»Ñ¨HõáÈ=_»O =Å#, P"≥∞ áê~î°âßÅ Ñ¨x f~°∞ WOHÍ
^•~°∞}OQÍ<Õ =ÙO_»_»O=Å#, P `«e¡ K≥|∞`«∞#fl^•x J~°÷O <å‰õΩ
É’^èŒÑ¨_»ÖË^Œ∞. <å q^•º~°∞÷Å ÖÏQÍ<Õ <Õ#∞ ‰õÄ_® Jã¨Å∞ HÍ~°}ÏÅ#∞
Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ "≥`«∞‰õΩÖÏ_»™êQÍ#∞. _˘~Àf P~°∞ ãÖ=`«û~åÅáê@∞
áê~îâ° ßÅ #∞Oz WO\˜H˜ =∞ø#OQÍ =KÕÛ^Œx, WO\˜Ö’ ‰õÄ_® ™êÜ«∞O
ã¨=∞Ü«∞O JO`å =∞ø#OQÍ<Õ =ÙO_çáÈÜÕ∞^Œx P ÉÏeHõ `«e¡ <å`À K≥ÑÊ≤ Ok.
J~Ú`Õ, WÑ¨C_»∞ _˘~Àf QÆ_Q» _Æ ® =∂\Ï¡_∞» `«∂ HÍ~°∞ Z‰õΩ¯`ÀO^Œx, WO\˜H˜
"≥à§ı ^•iá⁄_»=Ù<å =∂\Ï¡_∞» `«∂<Õ =ÙO\’O^Œx, ™êÜ«∞O HÍÅO JO`å
‰õÄ_® ÉÏQÍ =∂\Ï¡_∞» `ÀO^Œx P ÉÏeHõ `«e¡ K≥ÑÊ≤ Ok. P ÉÏeHõ ^Õx
QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»∞`ÀOk? „ÑüÉèÏáê@"åÅ∞ QÆÅ `«# Láê^è•ºÜ«Ú_≥·#
Ç¨ÏŸÖòì QÆ∞iOKå? HÍ<ÕHÍ^Œ∞. `«# `«~Q° uÆ Ö’x W`«~° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ K≥ÑÊ≤ #, KÕã#≤
Jxfl Pã¨H^Î̃ •Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ q+¨Ü∂« Å#∞ QÆ∞iOz P"≥∞ =∂\Ï¡_∞» `ÀOk. P"≥∞
"≥∞^Œ_∞» ‰õΩ "Õ∞`« JHõ¯_» ^˘iHÕk.
Wk [iˆQÖÏ KÕã≤#O^Œ∞‰õΩ, H˘xfl ~°HÍÅ∞QÍ Wk [iˆQO^Œ∞‰õΩ
™êÜ«∞Ñ¨_#ç O^Œ∞‰õΩ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ <å‰õΩ <Õ#∞ H˘O`« "≥∞Ñ¨C#∞ WK«∞Û‰õΩx
ãÖ`À+¨Ñ_¨ ®¤#∞. HÍh <Õ#∞ ''_˘~Àf `≥eq`Õ@Å#∞ Ñ¨Ù#~üxi‡OK«_O» ÖË^∞Œ .——
áê~îâ° ßÅÖ’ QÆ_¿ç Ñ P"≥∞ ~ÀAÅÖ’ P"≥∞‰õΩ J`«ºO`« qÅ∞"≥#· ÉèÏQÍÅ∞,
P"≥∞ <å`À QÆ_Ñç #≤ q HÍ=Ù.
[#=i 30, 1961
XHÀ¯ ‰õΩÑ¨ÊÖ’ Zxq∞k `≥Å¡~å_»¡`À S^Œ∞ `≥Å¡~å_»¡ ‰õΩÑ¨ÊÅ#∞ `«Ü«∂~°∞
KÕÜ∞« =eûOkQÍ <Õ#∞ PO_ôx HÀ~å#∞. `≥Å~¡ å_»∞¡ HÍ‰õΩ<åfl nxH˜ =∞ˆ~ z#fl =ã¨∞"Î <·≥ å
Ñ¨xH˜ =ã¨∞ÎOk. `«~°∞"å`« <Õ#∞ J`«xH˜ Zxq∞k HÍy`«O HõÑ¨CÅ#∞ WKåÛ#∞. P
`≥Å~¡ å_»#¡ ∞ „Ñü HÍy`«O HõÑC¨ Ö’#∂ ãïã¨=∂#OQÍ qÉèlí Oz =ÙOK«=eûOkQÍ <Õ#∞
J`«xH˜ K≥áêÊ#∞. ÃÇÏK«Û"Õ`Å« ∞ J~°O÷ J~Ú# U ÉÏÅ∞_≥<· å XHÀ¯ HõÑC¨ ‰õΩ 5 ~å_»∞¡
J=ã¨~O° J=Ù`åÜ«∞x "≥#∞"≥O@<Õ QÆ∞iÎOK«QeÆ y=ÙO_Õ"å_»∞. HÍãÖÎ `« `«‰Ωõ ¯= ™ê=∞~°º÷ O
=Ù#fl ÉÏÅ∞_»∞ ''5˛8´40, <å =^ŒÌ 40 ~å_»∞¡ =Ù<åfl~Ú, D ~å_»¡#∞ QÆ#∞Hõ 8
HõÑC¨ ÅÖ’ ÑÖz`Õ „Ñü HõÑC¨ Ö’#∞ 5 ~å_»∞¡ =ÙO\Ï~Ú—— Jk |Ç¨ïâß K≥ÑÊ¨ QÆeQˆ "å_»∞.
PO_ô, D Ô~O_çO\˜Ö’#∂ Un KÕÜ«∞ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. „Ñü HõÑ¨CÖ’#∂ 8 ~å_»¡#∞
=ÙOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOK«@O ^•fi~å Ñ¨xx P~°OaèOKå_»∞. J`«x =^ŒÌ =Ù#fl ~å_»∞¡
=∞^èºŒ Ö’<Õ J~ÚáÈÜ«∂~Ú. ^•x`À J`«#∞ ''Jk ‰õΩ^Œ~^° ∞Œ —— Jx J<åfl_»∞. `«~∞° "å`«
J`«#∞ „Ñü HõÑC¨ Ö’#∂ 4 ~å_»#¡ ∞ ÃÑ\Ïì_∞» . ^•x`À J`«x =^ŒÌ 8 ~å_»∞¡ q∞yeáÈÜ«∂~Ú.
|Ç¨ïâß J`«#∞ D ~å_»#¡ ∞ 8 HõÑC¨ Å‰õΩ ÑÖK«∞`å_»x <Õ#∞ J#∞‰õΩ<åfl#∞. J~Ú`Õ,
<å‰õΩ Pâ◊Û~°ºO HõeyOKÕ q^èOŒ QÍ HõÑC¨ Å#∞ MÏm KÕã"≤ âÕ ß_»∞. =∞~°ÖÏ Ñ¨xx "≥Ú^Œ\ ˜
#∞Oz P~°OaèOKå_»∞. WÑ¨C_»∞ J`«#∞ „Ñü HõÑ¨CÖ’#∂ 6 ~å_»¡#∞ =ÙOKÕO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü«∞uflOKå_»∞. nx=Å# HõÑ¨CÅÖ’ ãïã¨=∂#OQÍ =ÙOKÕO^Œ∞‰õΩ J`«xH˜ ~å_»∞¡
ãïáÈÖË^∞Œ . `«~∞° "å`« J`«#∞ „Ñü HõÑC¨ Ö’#∂ 5 ~å_»#¡ ∞ =ÙOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOKå_»∞.
Wk Ñ¶e¨ `åxfl WzÛOk.
Ñïëê¯~°O HÀã¨"∞≥ ÿ ã¨`=« ∞`«=∞=Ù`«∞#flÑ¨C_»∞ `å#∞ á⁄~°áê@∞¡ KÕã∞¨ #Î fl@∞¡QÍ
PO_ôH˜ PÖ’K«<Õ ÖËHáõ È=@O D ~°H"õ ∞≥ #ÿ Ñ¨x `åÅ∂‰õΩ XHõ qâı+O¨ . `«# QÆO^Œ~Q° Àà◊ÑÙ¨
Ñ¨ûúŒ Ö’<Õ J`«#∞ XHõ Ñïâ’^è#Œ KÕã∞¨ <Î åfl_»∞. `«#‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ, `å#∞ KÕ™ÈÎ#fl
„Ñü qÑ¶Å¨ Ü«∞`«flO `«##∞ ["å|∞"≥Ñ· Ù¨ =∞iO`« ^ŒQ~æÆ Q° Í #_çÑ™≤ ÈÎO^Œx J`«#∞ QÆ∞iÎOKå_»∞.
XHõ S^Œ= `«~Q° uÆ q^•ºi÷H˜ QÆ}`˜ « âß¢ãÎ̈ `«~Q° uÆ QÆk Ñ¨x KåÖÏ Jã¨=∞~°"÷ ∞≥ #ÿ Ñ¨x
f~°∞QÍ HõxÑ≤OKÕk, J`«xH˜ U =∂„`«=Ú "≥·Ñ¶¨ÅºO ÖË^• ã≤QÆ∞æ J<Õ ÉèÏ"åÅ#∞
HõeyOK«Ö^Ë ∞Œ . "å\˜ ™ê÷#OÖ’ J`«_∞» áê~îâ° ßÅÖ’ J~°∞^Œ∞QÍ á⁄O^Õ ã¨r="≥∞#ÿ ãÖ`«$Ñ≤xÎ
á⁄O^•_»∞.
>ˇ _ £ H˘xfl qÉè í [ # `åÅ∂‰õ Ω ã¨ = ∞ã¨ º Å#∞ KÕ â ß_» ∞ . 86#∞ 2`À
qÉèlí OK«=∞#flÑ¨C_»∞ J`«xH˜ U ã¨=∞ã¨º ~åÖË^∞Œ . 8x 2`À qÉèlí ¿ãÎ 4 =ã¨∞OÎ k, 6#∞
2`À qÉèlí ¿ãÎ 3 =ã¨∞OÎ k. HÍ|\˜ì ["å|∞ 43. J~Ú`Õ 96#∞ 2`À ÉèÏyOK«=∞x
~ÚzÛ#Ñ¨C_»∞ ‰õÄ_® J`«#∞ JO`«‰Ωõ =ÚO^ŒiÖÏQÍ<Õ KÕâß_»∞. 9 kx 2`À ÉèÏQÆÇ¨ i¿ãÎ
4, 1 q∞yeáÈ`«∞Ok, 6#∞ 2`À ÉèÏQÍÇ¨Ïi¿ãÎ 3 Jx KÕâß_»∞. =∞~°ÖÏ J`«#∞ ["å|∞
43QÍ „"åâß_»∞. q∞yeáÈ~Ú# P 1`À Uq∞ KÕÜ∂« e J<Õk J`«xH˜ TÇ¨=∂„`«OQÍ
‰õÄ_® `«@ìÖË^Œ∞. 55#∞ 5`À qÉèílOK«=Åã≤OkQÍ <Õ#∞ J`«xx HÀ~å~°∞. J`«x
["å|∞ 11. `«~°∞"å`« 65. J^Õ ["å|∞ =∞~°ÖÏ =zÛOk. `«~°∞"å`« 75. J^Õ
["å|∞. `«~∞° "å`« 85, 95Å∞. J^Õ ["å|∞ =zÛOk. nx QÆ∞iOz J`«_∞» H˘O`«
W|ƒOkQÍ ÉèÏqOKå_»∞. JO^Œ∞KÕ`<« Õ J`«#∞ ã¨=∞~°#÷ QÍ, ''9x 5`À ÉèÏQÍÇ¨Ïi¿ãÎ 1,
5#∞ 5`À Éè Ï QÍÇ¨ Ï i¿ãÎ 1.—— Jx J<åfl_» ∞ . J~Ú`Õ J`« # ∞ D Ñ¨ i ã≤ ÷ u
|Ü«∞@Ñ¨_»ÖËHõáÈÜ«∂_»∞.
HÍy`«O HõÑC¨ ÅÖ’ ~å_»#¡ ∞ ÑÖKÕ qÉè[í ##∞ XHõ^•xx "Õ∞=Ú KÕ™ê=Ú,
<Õ#∞ J`«xH˜ 5 <åiO[ ÑÖ_»∞ ~°OQÆ∞ (10), 2 `≥Å~¡ O° QÆ∞ (1) ~å_»#¡ ∞ WKåÛ#∞.
"å\˜x 4 HÍy`«O HõÑC¨ ÅÖ’ ã¨=∂#OQÍ ÑÖK«=Åã≤OkQÍ HÀ~å#∞. J`«#∞ ã¨~åãï
XHÀ¯ HõÑ¨CÖ’ 1 <åiO[ÑÖ_»∞ ~°OQÆ∞ ~å_£#∞ =ÙOKå_»∞. `«~°∞"å`« q∞ye#
<åiO[ÑÖ_»∞ ~°OQÆ∞ ~å_£#∞ fã¨∞H˘x 10 `≥Å~¡ å_»#¡ ∞ W=fi=Åã≤OkQÍ ##∞fl HÀ~å_»∞.
J@∞ `«~°∞"å`« J`«#∞ `«# =^ŒÌ =Ù#fl 12 `≥Å¡~å_»¡#∞ 4 HõÑ¨CÅÖ’H˜ ÑÖKå_»∞.
`«^•fi~å ãï J~Ú# ["å|∞ J~Ú# 13#∞ á⁄O^•_»∞.
J`«#∞ W@∞=O\˜ ã¨=∞ã¨ºÅ∞ KåÖÏ KÕâß_»∞. „Ñü™êi ~å_»¡#∞ HõÑ¨CÖ’¡
ÑÖz# `«~∞° "å`« J`«x =^ŒÌ 1 ÖË^• JO`«HOõ >Ë Z‰õΩ¯= <åiO[ÑÖ_»∞ ~°OQÆ∞ ~å_»∞¡
q∞yeáÈÜÕ∞q. WHõ „Ñü™êi J`«#∞ D ~å_»#¡ ∞ =∂iÛ `≥Å~¡ å_»#¡ ∞ W=fi=Åã≤OkQÍ
##∞fl HÀˆ~"å_»∞. JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞, D q^èOŒ QÍ `≥Å~¡ å_»#¡ ∞ WKÕÛ@Ñ¨C_»∞, „Ñü HÍy`«O
HõÑC¨ Ö’#∞ D `≥Å~¡ å_»∞¡ Zxfl Ñ¨_`» åÜ≥∂ J`«#∞ K≥ÑÊ¨ QÆÅ_® Jx J_çQˆ "å_çx. `«~K° ∞« QÍ
J`«#∞ <å‰õΩ K≥¿ÑÊ"å_»∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ:32#∞ 2`À qÉèlí ã¨∂,Î „Ñü HõÑC¨ Ö’#∞ J`«#∞
XHõ <åiO[ÑÖ_»∞ ~°OQÆ∞ ~å_£#∞ =ÙOKå_»∞. `«~∞° "å`« <Õ#∞ J_çy#Ñ¨C_»∞, q∞QÆ`å
12 `≥Å~¡ å_»∞¡ XH˘¯Hõ¯ HõÑC¨ Ö’ 6 =~°‰Ωõ Ñ¨_`» åÜ«∞x J`«#∞ <å`À K≥áêÊ_»∞. JO>Ë,
„Ñü HõÑC¨ Ö’#∞ "≥Ú`«OÎ 16 ~å_»∞¡ Ñ¨_`» å~Ú. J~Ú`Õ, qÉèlí OKÕO^Œ∞‰õΩ 2 HõO>Ë ÃÑ^ŒÌ
ãÖYº =Ù#flÑ¨C_»∞ D ÃÑ#· J_çy# „Ñ¨âfl◊ #∞ QÆ#Hõ J_çy`Õ J`«#∞ W|ƒOkQÍ =ÙO_Õ"å_»∞.
J`«#∞ `«##∞ `å#∞ ZÑ¨C_»∞ D q^èOŒ QÍ „Ñ¨tflOK«∞HÀÖË~∞° . J`«#∞ KåÖÏ Hõ+Oì̈ g∞^Œ
`«# ["å|∞#∞ ™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ qÉè[í ##∞ KÕ¿ã"å_»∞.
Wk [~° Q Æ = Åã≤ # f~° ∞ Ö’<Õ [~° ∞ QÆ ∞ `ÀOk. W@∞=O\˜ xiÌ + ¨ ì " ≥ ∞ ÿ #
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ KÕã¨∞Î#flÑ¨C_»∞, JO>Ë, `«=∞‰õΩ J~°÷=O`«OQÍ Hõ#Ñ¨_Õ Ñ¨#∞Å#∞
KÕã∞¨ #Î flÑ¨C_»∞, ["å|∞Å∞ "å@O`«@"Õ Åaèã∞¨ #Î flÑ¨Ù_»∞ `«=∞‰õΩ YzÛùÒ« QÍ ãï J~Ú#"Õ#x
`≥eã≤# ["å|∞Å∞ Åaèã∞¨ #Î flÑ¨Ù_»∞, "å~°∞ Éè„í ^Œ`å ÉèÏ"åxfl ãÖÑ¨Ó~°O‚ QÍ á⁄O^ŒQeÆ Qˆ =~°‰Ωõ
ãÖH˜+¡ "ì̈ ∞≥ #ÿ Ñ¨ûúŒ x "å_ÕÖÏ KÕÜ∞« _»O QÆ∞iOz K≥ÑÊ¨ =Åã≤#k KåÖÏ =Ù#flk. `ÕeHÔ #·
=∞~˘Hõ =∂~°Oæ =Ù#fl^Œx ã¨∂zOKÕ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ nxx KÕÜ∂« e. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ XHõ Ñ¨x
Ñ¨^ÑÕ ^¨ Õ Hõ+Ñì¨ _¨ ç KÕÜ∞« @O ^•fi~å Éè„í ^Œ`å ÉèÏ"åxfl á⁄O^Œ∞`å~°x `«~K° ∞« QÍ K≥ÑÊ¨ |_»∞`«∞Ok.
Ñ≤Å"¡ å_ç J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ Ñïã≤u÷ =Ù#flÑ¨C_»∞, qxÜ≥∂yOKÕ =ã¨∞=Î ÙÅÃÑ· J`«xH˜ J^Œ∞Ñ¨Ù
=Ù#flÑ¨C_»∞, `å#∞ KÕã∞¨ #Î flk Uq∞\’ J`«xH˜ YzÛ`«OQÍ `≥eã≤# W@∞=O\˜ ~°HOõ
Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’, D Jaè„áêÜ«∞O |Ç¨ïâß ãï J~Ú#^Õ. J~Ú`Õ, áê~îâ° ßÅÖ’ Ñ¨^ÑÕ ^¨ Õ
KÕ~ÚOKÕ KåÖÏ Ñ¨#∞ÅÖ’ XHõ¯ âß`«O ‰õÄ_® W@∞=O\˜ ã¨fiÉèÏ=O Hõey#q HÍ=Ù.
Wk XHõ J~°~÷ Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ `«O`«∞. XHõ Ñ≤Å"¡ å_»∞ QÆ#∞Hõ XHõ ã¨=∞ã¨º#∞ ÖË^• „Ñ¨„H˜Ü∞« #∞
`«y#xfl™ê~°∞¡ Ñ¨^ÑÕ ^¨ Õ KÕ¿ãÎ Jk J`«xH˜ J~°=÷ O`«O J=Ù`«∞O^Œ<kÕ ‰õÄ_®– =∂#=Ù_ç
=∂@Å#∞ `«y#O`«¿ãÑ¨Ù J#∞Hõi¿ã,Î Jk Uq∞ =∂\Ï¡_∞» `ÀO^À ^•xH˜ `≥Å∞ã¨∞OÎ k
J#_»O =O\˜k. D KåÖÏ `≥e"≥#· ÉÏÅ∞_ç KÕ`« ÃÇÏK«Û"Õ`Å« Ñ¨\ Hì˜ Åõ #∞ KåÖÏ =∂~°∞¡
|\©ì "Õ~ÚOKå=Ú. JÖÏˆQ qÉè[í #Å `åÅ∂‰õΩ P"≥∂^ŒÜ∂≥ QÆº"≥∞#ÿ Ñ¨ûúŒ x ‰õÄ_®
J`«x KÕ`« Ñ¨^ÕÑ¨^Õ KÕ~ÚOKå=Ú. WHõ WÑ¨C_»∞ J`«#∞ "å\˜x "≥Ú^Œ\ ˜™êi
q#flÑ¨Ê\˜HOõ >Ë J^è•fi#"≥∞#ÿ ã≤u÷ Ö’ =Ù<åfl_»∞. Jq, JO`«‰Ωõ =Ú#∞Ñ¨\ H˜ Oõ >Ë J`«xH˜
ÉÏQÍ J~°O÷ J~ÚºOk Uq∂ ÖË^∞Œ . WÑ¨C_»∞ Jq J`«xfl =∞iO`« ÉèÜ í ∞« ÃÑ_»∞`«∞<åfl~Ú.
J~Ú`Õ, J`«#∞ QÆ#∞Hõ D ÖˇH¯õ Å#∞ `«y#xfl™ê~°∞¡ ~å_»`¡ À ÖË^• W`«~° ÑïHõ~åÅ`À
KÕ¿ãÎ, `«^•fi~å J`«#∞ P ÖˇHõ¯Å#∞ ~å_»¡ ã¨Ç¨Ü«∞O ÖË‰õΩO_®<Õ `«# "≥∞^Œ_»∞Ö’
KÕã∞¨ HÀQÆey`Õ– JÖÏˆQ `«# ["å|∞#∞ Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ =ÚO^Œ∞QÍ, z=ik J~Ú#
„Ñü `≥Å¡ ~å_£#∞ J`«#∞ ÑÖK«=Åã≤# J=ã¨~O° ÖËx Ñïã≤u÷ H˜ QÆ#Hõ J`«#∞ ~åQÆey`Õ–
=∞#O D HÍ~°ºHõÖÏáêÅÖ’ H˘xflO\˜x, J`«xH˜ J~å÷xfl HõeÊOK«QÆÅ zÇ¨flÅ∞QÍ
|Ç¨ïâß =∂~°ÛQÆÅO.
`«# Ñ¨ÙãÎ̈HOõ J~Ú# '"≥∞Oÿ _£ ¢™êì"∞£ û— (ÉËãH≤ ± |∞H±û, 1980)Ö’ ¿ã"≥∂~ü ¿ÑÑ¨~ìü
''|\©ì Ñ¨\ ˜ìOK«\ÏxH˜——, ''™ê^èŒ#—— KÕ~ÚOK«\ÏxH˜ =∞^èŒºQÆÅ KåÖÏ „Ñ¨^è•# `Õ_®#∞
ZuÎK∂« áê_»∞. D Ñ¨ÙãÎ̈HOõ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞ QÆ}`˜ « âß¢ãÎ̈ PÖ’K«#Å QÆ∞iOz =∞iO`«
ã¨Ê+ì̈"∞≥ #ÿ J=QÍÇ¨Ï##∞ ÃÑOK«∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ HõOÑ¨Óº@~°#¡ ∞ (Jq WÑ¨Ê\˜ JO`« Jaè=$kú
K≥Ok#q HÍHõáÈ~Ú<å) qxÜ≥∂yOK«@O QÆ∞iOz „Ñ¨™êÎqOzOk. ™ê^è#Œ J<Õk g∞‰õΩ
g∞~°∞ KÕ¿ãk. g∞~°∞ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ^ŒÅ∞Û‰õΩ#flk ÖË^• J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=Åã≤# ^•xÖ’
"≥∞~°∞QÍæ `«Ü∂« ~°Ü∞Õ ºO^Œ∞‰õΩ Wk LÑ¨Hiõ ã¨∞OÎ k. |\©ì Ñ¨@_ì O» ÖË^• ~°∞|ƒ_»O J<Õk
g∞~°∞ W`«~∞° Å HÀãÖ KÕ¿ãk. |Ç¨ïâß, g∞‰õΩ `≥eÜ«∞=Åã≤ =Ù#flk g∞‰õΩ `≥Å∞ã¨∞#x
P W`«~∞° Å∞ x~åúiOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ =∂„`«"∞Õ Wk LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ Q» ÅÆ ^Œ∞. |Ç¨ïâß W^ŒO`å
Hˆ =ÅO "å~°∞ q∞=Ú‡Å#∞ fiHõ ÖË‰Ωõ O_® =ÙO_ÕÖÏ K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ KÕ¿ãk =∂„`«"∞Õ .
<Õ#∞ D ÉÏÅ∞_ç`À ™ê^è#Œ KÕ~Úã¨∞<Î åfl<å ÖË^• |\©ì Ñ¨\ãì˜ ∞¨ <Î åfl<å? Z‰õΩ¯=QÍ
|\©Ü ì ∞Õ Ñ¨\ ãì˜ ∞¨ <Î åfl#<Õ <å‰õΩ JxÑ≤™ÈÎOk. <å‰õΩ J`«#O>Ë W+Öì . Jk J`«xH˜ `≥Å∞ã¨∞.
"≥Ú`«ÎO g∞^Œ J`«#∞ ‰õÄ_® ##∞fl Jaè=∂xã¨∞Î<åfl_»x, qâ◊fiã≤ã¨∞Î<åfl_»x <Õ#∞
J#∞‰õΩO@∞<åfl#∞. áê~îâ° ßÅÖ’x =∞ˆ~ W`«~° `«~Q° uÆ Ö’ HõO>Ë J`«#∞ <å `«~Q° uÆ Ö’
Z‰õΩ¯= ãÖ`Àëêxfl á⁄O^Œ∞`«∞<åfl_»∞. "≥∞~°∞QÍæ Ñ¨x KÕã∞¨ <Î åfl_»∞. J~Ú`Õ, <Õ#∞ J`«x`À
KÕã∞¨ #Î fl D `≥e"≥#· Ñ¨#∞Å#∞ J`«#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ KÕÜ∞« QÍ <Õ<Ñ≥ C¨ _»∞ K«∂_»Ö^Ë ∞Œ . <å`À
Ñ¨x KÕã∞¨ #Î flÑ¨Ù_»∞ <Õ~∞° ÛH˘#fl q+¨Ü∂« Å∞ Uq J`«xÖ’ <å@∞‰õΩáÈ=HõáÈ=_®xH˜ |Ç¨ïâß
W^˘Hõ HÍ~°}O HÍ=K«∞Û. KÕã#≤ Ñ¨x<Õ J`«#∞ „Ñü~ÀA, „Ñü"å~°O =∞~°ÖÏ, =∞~°ÖÏ
KÕÜ∞« =Åã≤ ~å=\ÏxH˜ Wk HÍ~°}O HÍ=K«∞Û.
<Õ#∞ J`«x`À KÕã∞¨ #Î flk, J`«xH˜ ã¨∞ÅÉèOí QÍ JxÑ≤OKÕÖÏ KÕÜ∞« _®xH˜
„Ñ¨Ü∞« uflã¨∞#Î flk XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ „áÈ„QÍ"£∞ KÕÜ∞« |_ç# (=ÚO^Õ xˆ~tÌ Oz#)
Ñ¨Ù~°=∂~ÚOÑ¨Ù ÖË^• É’^è<Œ å „Ñ¨âfl◊ Å∞ J_çQˆ O^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ ã≤ÔúŒ QÍ L#flO`«¿ãÑ¨Ù
J`«#∞ ZÖÏQÆ~Ú`Õ<ÕO H˘O`« „Ñ¨Ü«∞`«flO `«~°∞"å`« <å‰õΩ ãï J~Ú#
["å|∞#∞ W=fi_»O ZÖÏQÀ ™ê^è•~°}OQÍ Hõ#∞Q˘#QÆeQˆ "å_»∞. J~Ú`Õ,
<Õ#∞ WO`«‰Ωõ =ÚO^Õ „Ñ¨™êÎqOz# Ñ¨^HŒ ˘O_»= `«~Q° uÆ q^•ºi÷ ÖÏQÍ<Õ
J`«#∞ ‰õÄ_® <Õ#∞ J_çy# „Ñ¨âfl◊ Å#∞ ZÑ¨C_»∞ QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀÖËHáõ ÈÜÕ∞"å_»∞.
J`«#∞ ##∞fl =∂~°Oæ JO`«\Ï J#∞ãïOK«QeÆ Qˆ "å_»∞ (<Õ#∞ QÆ#Hõ `«y#O`«
"≥∞Å¡QÍ "≥_ç`Õ). J~Ú`Õ `«#O`«@ `å#∞ =∂„`«O =∂~åæxfl ZÑ¨C_»∂
Hõ # ∞Q˘#QÆ e ˆ Q "å_» ∞ HÍ^Œ ∞ . ã¨ O YºÅ „Ñ¨ Ñ ¨ O K« O Ö’ qq^è Œ ~° H ÍÅ
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ KÕã,≤ Ñ¨sHΔ̃OK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ~å_»#¡ ∞ LÑ¨Ü∂≥ yOKÕ Ñ¨ûúŒ x
J`«x ã¨fiO`« LÑ¨Ü∂≥ QÍxÔH· <Õ#∞ J`«xH˜ W=fi^ŒÅ∞Û‰õΩ<åfl#∞. J~Ú`Õ,
J`«#∞ ZÑ¨C_»∂ D Ñ¨^Œúux ri‚OK«∞HÀÖË^Œ∞. D ÉèÏ"åÅÃÑ· ZÑ¨C_»∂
Ñ¨@∞ì#∞ ™êkèOK«Ö^Ë ∞Œ . Jq Hˆ =ÅO <å ÉèÏ"åÅ∞QÍ<Õ =ÙO_çáÈÜ«∂~Ú.
qÉèlí OK«\Ïxfl J`«#∞ <Õ~∞° ÛHÀ=@O `åÅ∂‰õΩ "≥Ú`«OÎ PÖ’K«#
<åk =∂„`«"∞Õ . J`«#∞ <Õ~∞° ÛHÀ^ŒÅ∞ÛHÀÖË^∞Œ . ^•x`À J`«xH˜ LÑ¨Ü∂≥ QÆO
ÖË^∞Œ . `«~Q° uÆ QÆk |Ü«∞@ ^•x`À <å‰õΩ ‰õÄ_® ZÑ¨C_»∂ LÑ¨Ü∂≥ QÆO
ÖË#>Ë.ì ##∞fl ãÖ`À+¨ÃÑ>ËOì ^Œ∞‰õΩ ÖË^• ãÖ`«∞+¨μ_ì xç KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ =∂„`«"∞Õ
J`«#∞ KÕÜ∞« =Åã≤# Ñ¨x Jk. qÉè[í #Å∞ KÕÜ∞« @O ZÖÏQÀ `«#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞#∞
Jx J`«#∞ QÆ#∞Hõ XHõ¯™êi ##∞fl ãÖ`«$Ñ≤Î Ñ¨~K° Q« eÆ y`Õ, ^•xx QÆ∞iOz
=∞ˆ~ W`«~∞° Å∞, WHõ ZÑ¨C_»∂ J`«xfl W|ƒOk ÃÑ@ì~∞° Jx J`«#∞ xt`«
|∞kú`À QÆ∞iÎOz =ÙO\Ï_»∞. |Ç¨ïâß Wk YzÛ`«OQÍ x["Õ∞ J~Ú
=ÙO_»=K«∞Û.
Ñ¶|„≤ =i 3, 1961
`å#∞ QÆ∞~°∞OÎ K«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞#Î fl^•x `åÅ∂‰õΩ J~å÷xfl U=∂„`«O
`≥Å∞ã¨∞HÀÖË‰Ωõ O_®<Õ áê~îâ° ßÅÖ’ „Ñü"å~°∞ `«#‰õΩ K≥|∞`«∞#flk. `«# âßÜ«∞â◊‰Ωõ ÖÎ Ï
„Ñ¨Ü∞« uflOzOk. |Ç¨ïâß "å~°∞ K≥|∞`«∞#fl ^•xH˜ U^À XHõ J~°O÷ =Ù#fl^Œx ‰õÄ_®
P"≥∞‰õΩ `≥eÜ«∞HõáÈ=K«∞Û. P"≥∞ `«Å xO_® K≥ÖÏ¡K^≥ ∞Œ ~°∞QÍ =Ù#fl q+¨Ü∂« Å∞, ã¨=∞ã¨ºÅ
Ñïëê¯~° =∂~åæÅ∞ [=∞‰õÄ_ç =Ù<åfl~Ú. W^ŒO`å áê~îâ° ßÅÖ’ P"≥∞ Ñ¨_¤» Hõ+Oì¨ `åÅ∂‰õΩ
Ñ¶e¨ `«O. g\˜Ö’ Ju H˘kÌ ÉèÏQÆO =∂„`«"∞Õ P"≥∞‰õΩ J=ã¨~O° J~Ú#Ñ¨Ù_»∞ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’
=ÙO_Õq. XHõ xiÌ+¨ì Ñïã≤÷uÖ’ D q+¨Ü«∂Å∞ ÖË^• Ñïëê¯~° =∂~åæÅÖ’ ^Õxx
J#fi~ÚOK«=K«∞Û#<Õk P"≥∞‰õΩ U=∂„`«O `≥eÜ«∞^Œ∞.
<å`À Hõeã≤ ~å_»`¡ À Ñ¨x KÕÜ∞« =K«∞Û<å Jx XHõ ~ÀA# P ÉÏeHõ ##∞fl
J_çyOk. <Õ#∞ ''YzÛ`«OQÍ—— Jx J<åfl#∞. "≥Ú^Œ@QÍ "Õ∞=Ú ~°OQÆ∞Å∞ QÆÅ –K«`∞« ~°„ã¨ÑÙ¨
ã¨=∞ã¨º#∞ KÕâß=Ú. <Õ#∞ H˘xfl ~å_»#¡ ∞ Ñ¨H¯õ Ñ¨H¯õ # XHõKÀ@ ÃÑ\ì̃ XHõ n~°… K«`∞« ~°¢™êxfl
`«Ü«∂~°∞ KÕâß#∞. `«~°∞"å`«, J^Õ Ãã·AÖ’x n~°…K«`«∞~°„™êxfl, XˆH ~°OQÆ∞ ~å_»¡`À
KÕÜ∞« =Åã≤OkQÍ P ÉÏeHõ‰Ωõ K≥áêÊ#∞. J~Ú`Õ, P XˆH ~°OQÆ∞ ~å_»∞¡ <Õ#∞ "å_ç#
~å_»¡ ~°OQÆ∞‰õΩ aè#flOQÍ =ÙO_®Åx K≥áêÊ#∞. `≥Å~¡ å_»`¡ À ^•xx KÕÜ∞« =K«Ûx P"≥∞
`«fii`«OQÍ QÆ∞iÎOzOk. HÍ¿ãûÑ¨\ ˜Ö’<Õ W`«~° ~°OQÆ∞Å ~å_»¡`À ‰õÄ_® ^•xx
KÕÜ«∞QÆeyOk.
''<Õ#∞ H˘xfl ~å_»#¡ ∞ XHõ KÀ@ ¿Ñ~åÛ#∞...—— g∞~°∞ QÆ#Hõ ~å_»#¡ ∞ LÑ¨Ü∂≥ yã¨∂Î
=ÙO>Ë "å\˜`À g∞~°∞ KÕÜ∞« QÆey# J`«ºO`« =∞Oz P@ ÖË^• Ñ¨lÖò W^Õ#<Õk <å
L^ÕâÌ º◊ O. ^Œ∞ã¨∞ÅÎ #∞ â◊√„ÉèOí KÕ¿ã"å~°∞ "å\˜x ÃÑ>ËOì ^Œ∞‰õΩ LÑ¨Ü∂≥ yOKÕ KåÖÏ ÃÑ>ˇÅì #∞
<Õ#∞ J@ìÅ`À `«~∞° "åu ãÖ=`«û~°O `«Ü∂« ~°∞ KÕâß#∞. W=hfl 1 ÃãO\©g∞@~ü Ö’`«∞
=Ù#fl"Õ. g\˜ á⁄_»=ÙÅ∞, "≥_Å» ∞ÊÅ∞ qq^èŒ ~°HÍÅ∞QÍ =Ù<åfl~Ú. 3 ÃãO.g∞ ˛ 5
ÃãO.g∞., 4 ÃãO.g∞.˛7 ÃãO.g∞., W`åºk D ÃÑ>ˇÅì #∞ <Õ#∞ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ~ÚKÕÛ"å_çx.
XˆH ~°OQÆ∞ ~å_»∞,¡ Ñ¨Å∞ ~°OQÆ∞Å ~å_»∞,¡ ~Ô O_»∞ ~°OQÆ∞Å ~å_»`¡ À D ÃÑ>ì̌Å#∞ aè#fl
Ñ¨^`úŒ ∞« ÅÖ’ xOÑ¨=Åã≤OkQÍ "åix HÀˆ~"å_çx. J~Ú`Õ, Jxfl ~°OQÆ∞Å ~å_»∞¡ XHõ^•x`À
XHõ\ ˜ ãïã¨=∂#"≥∞#ÿ ãÖYºÖ’ LO_®e J<Õ\@∞=O\˜ x|O^è#Œ Å#∞ ÃÑ>Ë"ì å_çx.
z#fl Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ W@∞=O\˜ z‰õΩ¯ „Ñ¨âfl◊ Å#∞ (Ñ¨lÖò) Ñï+¨¯iOK«_O» KåÖÏ HÍ~°}ÏÅ
^Œ$ëêì º |Ç¨ïâß KåÖÏ Pã¨H^Î̃ •Ü«∞HõOQÍ =ÙO_»=K«∞Û. áÈ`«áÈã≤# áê¡ãHì≤ `± À D ~å_»#¡ ∞
`«Ü∂« ~°∞ KÕ¿ã"å~°∞ |Ç¨ïâß W@∞=O\˜ ~°H~õ H° ÍÅ ÃÑ>ì̌Å#∞ ‰õÄ_® `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« _»O
`≥e"≥#· Ñ¨x. J~Ú`Õ, J@ì`À#∂, ÖË^• `åà◊§`À#∞ ¿Ñx W@∞=O\˜ ÃÑ>ˇÅì #∞ `«Ü∂« ~°∞
KÕÜ∞« @O KåÖÏ `ÕeHõ.
"Õ∞=Ú Hõeã≤ Ñ¨x KÕ™ÈÎ#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P ÉÏeHõ Ñ¨^ÑÕ ^¨ Õ XHõ q+¨Ü∞« O
K≥¿ÑÊk– P"≥∞ Q˘O`«∞HõÖ’x ãÖ`Àëêxfl, L^ÕfiQÍxfl ~å`« qâ◊nHõiOK«Ö^Ë ∞Œ – ''FÇπÏ,
Wk KåÖÏ ÉÏQÆ∞Ok! ^•xx g∞~°∞ KÕÜ∞« QÆey#Ñ¨Ù_»∞ <å‰õΩ ãÖ`À+ÖQÍ =ÙO@∞Ok!——
XHõ ~ÀA# <Õ#∞ P"≥∞‰õΩ XHõ ã¨"åÅ∞#∞ qã≤~å#∞. <Õ#∞ aè#fl~°OQÆ∞Å ~å_»`¡ À
(`≥Å~¡ å_»∞¡ q∞#Ç¨) ‰õÄ_® P"≥∞ XˆH ~°OQÆ∞ ~å_»`¡ À `«Ü∂« ~°∞ KÕã#≤ K«`∞« ~°¢™êHÍ~åxH˜
aè#fl"≥∞#ÿ XHõ K«`∞« ~°¢™êxfl `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« =∞<Õ^Õ D ã¨"åÅ∞. KåÖÏ ¿ãÑ¨Ù qÑ¶Å¨
„Ñ¨Ü∞« `åflÅ `«~∞° "å`« ##∞fl F_çOKÕO^Œ∞‰õΩ `å#∞ 3, 5 ÖË^• 7 ÃãO.g∞. K«`∞« ~°¢™êÅ#∞,
`«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« =K«∞Û#x P"≥∞ Hõ#∞Q˘#QÆeyOk. `˘q∞‡k ÃãO\©g∞@~°¡ K«`∞« ~°¢ãO¨
‰õÄ_® nxH˜ Ñ¨xH˜ =ã¨∞OÎ ^Œx P"≥∞ nx#∞Oz x~åúiOK«∞‰õΩOk. J~Ú`Õ, <Õ#∞ ÖË`«
P‰õΩÑ¨K«Û~°OQÆ∞ (3) ~å_»¡`À P K«`«∞~°¢™êxH© ã¨=∂#"≥∞ÿ#^•xx KÕÜ«∞QÆey#Ñ¨Ù_»∞
P ÉÏeHõ Pâ◊Û~°ºáÈ~ÚOk. `«#‰õΩ HÍ=Åã≤#k XHõ\ ˜`ÀQÍx ÖË^• `«#`À `å#∞
=∂„`«"∞Õ qÉèlí OK« gÅÜÕ∞º ãÖYºÅ`À (Prime number) `«Ü∂« ~°∞ J~Ú# K«`∞« ~°¢™êÅ#∞
P"≥∞ QÆ∞iÎOK«ÖHË áõ È~ÚOk. JO>Ë, KåÖÏ "å~åÅ #∞Oz "Õ∞=Ú Prime number Å`À
Ñ¨x KÕã∞¨ #Î flÑ¨Ê\˜H,© ^•xx QÆ∞iOz P"≥∞‰õΩ U q^è"Œ ∞≥ #ÿ J=QÍÇ¨Ï# ~åÖË^∞Œ .
D H˜@∞‰õΩ#∞ KÕÜ«∞@O ZO`« ÉÏQÆ∞O^À P"≥∞ Ñ¨^ÕÑ¨^Õ K≥¿ÑÊk. U^≥·<å
Ñ¨xx `«#‰õΩ `å<Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ KÕÜ∞« QÆey<å, `å<Õ ^•xx ã¨fiÜ«∞OQÍ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl
^•xx =i‚OKÕO^Œ∞‰õΩ P"≥∞ (P"≥∞ =∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞) "å_Õ Ñ¨^*Œ ÏÅO Wk. `«~Q° uÆ QÆkÖ’x
H˘kÌ =∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ q∞#Ç¨, W^ŒO`å XHõ „Ñ¨`ºÕ Hõ J#∞Éè=í OQÍ =ÙO_Õk. JO`ÕHÍ‰õΩO_®
^•xx "å~°∞ áê~îâ° ßÅ`À ãÖ|O^èOŒ ÖËx Ñ¨xQÍ K«∂¿ã"å~°∞
`«~∞° "å`« "Õ∞=Ú qÉè[í #Å P@#∞ HÍy`«O HõÑC¨ Å`À P_®=Ú. W`«~° Ñ≤ÅÅ¡
ÖÏQÍ<Õ, =∂~À˚s HÍy`«O HõÑC¨ ÅÖ’ `å#∞ ãïã¨=∂#OQÍ qÉèlí OK«QeÆ y#xfl <åiO[
ÑÖ_»∞ ~°OQÆ∞, `≥Å~¡ å_»#¡ ∞ ÑÖzOk. WHõ `«~∞° "å`« q∞ye#"å\˜x z#fl ÃãA · ~å_»`¡ À
=∂iÊ_ç KÕã∞¨ ‰õΩ#flk. P"≥∞‰õΩ P P@ ÉÏQÍ #zÛOk. D ~ÀA# P"≥∞, J<åfl`À
H˘xfl™ê~°∞¡ áÈ\©Ñ_¨ Oç k. J<åfl, "≥Ú`«OÎ g∞^Œ "ÕQOÆ QÍ ÖˇH¯õ Å#∞ KÕ¿ã q^•º~°∞Å÷ Ö’
XHõ\ ˜.
"åix QÆ#∞Hõ J_çy`Õ, `å=Ú qÉèí[#Å#∞ KÕã¨∞Î<åfl=∞x D Ñ≤Å¡Å∞
xã¨ûO^ÕÇÏ¨ OQÍ K≥|∞`å~°∞. J~Ú`Õ, "å~°∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ `«=∞ =∞#ã¨∞ûÅ`À `å=Ú JÖÏ
PÖ’zOK«_O» ÖË^∞Œ . `«=∞‰õΩ `≥eã≤# qÉè[í #Å `åÅ∂‰õΩ H˘kÌáê\˜ JOâßÅ#∞ ‰õÄ_®
"å~°∞ ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ J#fi~ÚOK«_O» ÖË^∞Œ . „Ñü™ês "å~°∞, =∂~°∞Ê#∞ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ, ãÖH˜+¡ "ì¨ ∞≥ #ÿ
J~°O÷ Ñ¨~O÷° ÖËx Ñ¨ûúŒ `À<Õ Ñ¨x KÕã∞¨ <Î åfl~°∞.
JOHõ QÆ}`˜ « ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ zÇ¨flÅ`À KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ =ÚO^Œ∞QÍ, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "å\˜x
xiÌ+ì̈OQÍ KÕ¿ã q^èŒOQÍ J#∞=∞uOKåÅ<Õ `≥eq`Õ@Å#∞ =∞#O K«∂Ñ¨QÆey<å –
áê~îâ° ßÅÅ∞, Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ D q+¨Ü∂« xfl QÆ∞iÎOKÕÖÏ KÕÜ∞« _»O ã¨∞ÅÉèOí HÍ^Œ∞ Jx
Wk =∞#‰õΩ `≥eÜ«∞KÕã∞¨ #Î flk. `å=Ú KÕã∞¨ #Î fl ^•x QÆ∞iOz, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `˘O^Œ~á° ê@∞`À
™ê^è•~°}H© ~õ }° Å∞ KÕã∞¨ HÀ=_»OÖ’H˜– "åiÃÑ· =uÎ_ç `Õ=_»O QÆ∞iOz =∞#O WÑ¨Ê\˜H©
J„Ñ¨=∞`«OÎ QÍ<Õ =ÙO_®e. nxH˜ aè#flOQÍ D xiÌ+ì̈ JOHõ QÆ}`˜ « HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞
KÕÜ∞« QÆeQˆ O^Œ∞‰õΩ "≥∞~°∞QÔ #· Ñ¨^`úŒ ∞« Å#∞ Hõ#∞Q˘<ÕÖÏ, "åix „áÈ`«ûÇ≤ÏOKÕO^Œ∞HÔ · =∞#O
Ñïã≤`÷ ∞« Å#∞ ã¨$+≤Oì K«QÅÆ QÍe. JO>Ë– =∂~À˚s, J<åflÅ =∞^èºŒ qÉè[í #Å#∞ KÕÜ∞« @OÖ’
áÈ\©=O\˜k– `«^•fi~å "≥∞~°∞ÔQ·# Ñ¨^Œú`«∞Å‰õΩ "≥`«∞‰õΩÖÏ@Ö’ "å~°∞ "åi ã¨fiO`«
™ê^è•~°}H© ~õ } ° Å#∞ KÕ™êÎ~∞° .
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ 42#∞ 3`À ÉèÏy¿ãÎ 14 Ñ¶e¨ `«OQÍ =ã¨∞OÎ ^Œx `≥eÜ«∞x XHõ
ÉÏÅ∞_çfl TÇ≤ÏOK«HÀO_ç. P ["å|∞#∞ ~å|>ËOì ^Œ∞‰õΩ J`«x =^ŒÌ `«Ü∂« ~°∞ KÕãÃ≤ Ñ\˜#ì
U ã¨∂„`åÅ∞ ‰õÄ_® ÖË=x J#∞HÀO_ç. =∞#O J`«xH˜ 3 HõÑ¨CÅ`À ã¨=∂#OQÍ
qÉèílOKÕO^Œ∞ÔH· 4 <åiO[ÑÖ_»∞ ~°OQÆ∞ ~å_»¡#∞ 2 `≥Å¡~°OQÆ∞ ~å_»¡#∂ WKåÛ=Ú.
J`«#∞ XH˘¯Hõ¯ HõÑC¨ Ö’ XH˘¯Hõ¯ <åiO[ÑÖ_»∞~°OQÆ∞ ~å_£#∞ ÃÑ_»`å_»∞. WHõ `«# =^ŒÌ
q∞yeáÈ~Ú# XHõ <åiO[ÑÖ_»∞~°OQÆ∞ ~å_£#∞ =∂~°∞ÛH˘x 10 `≥Å~¡ O° QÆ∞ ~å_»#¡ ∞
fã¨∞‰õΩO\Ï_»∞. JO>Ë WÑ¨C_»∞, "≥Ú^Œ@ J`«xH˜ WzÛ# 2 `≥Å~¡ O° QÆ∞ ~å_»`¡ À HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x
"≥Ú`«OÎ 12 `≥Å~¡ O° QÆ∞ ~å_»∞¡ L<åfl~Ú. D 12 `≥Å~¡ O° QÆ∞ ~å_»#¡ ∞ J`«#∞ 3 HõÑC¨ ÅÖ’
ãïã¨=∂#OQÍ ÑÖK«∞`å_»∞. „Ñü HõÑC¨ Ö’#∞ 14 ~å_»∞¡ L<åflÜ«∞x Hõ#∞Q˘O\Ï_»∞.
J`«x =^ŒÌ 3 HõÑC¨ ÅÖ’ qÉèlí OKÕO^Œ∞‰õΩ XHõ¯ <åiO[ÑÖ_»∞ ~°OQÆ∞ ~å_£, 2 `≥Å~¡ å_£Å∞
q∞ye=Ù#flÑ¨C_»∞ J`«#∞ q∞QÆ`å ã¨=∞ã¨º#∞ `«# "≥∞^Œ_∞» Ö’<Õ KÕã∞¨ HÀQÆÅ_»∞. ~å_»#¡ ∞
=∂~°∞ÛH˘<Õ Ñ¨xx KÕÜ∞« ‰õΩO_®<Õ J`«#∞ WÖÏ KÕÜ∞« QÆÅ_»∞.
D „Ñ¨„H˜Ü∞« #∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ "≥à§◊ QÆÅ#x =∞~˘Hõ ~ÀA# <Õ#∞ ÉèÏqOKå#∞.
XHõ <åiO[ ÑÖ_»∞ ~°OQÆ∞ ~å_£#∞ =∂~°∞ÛH˘x `≥Å~¡ O° QÆ∞ ~å_»∞¡ `«#‰õΩ W=fi=Åã≤#kQÍ
XHõ Ñ≤Å¡"å_»∞ HÀ~å_»∞. J~Ú`Õ, "åã¨Î= ~°∂ÑÖÖ’ D =∂iÊ_ç KÕã¨∞HÀ‰õΩO_®<Õ,
~å_»#¡ ∞ qxÜ≥∂yOK«‰Ωõ O_®<Õ „Ñü HõÑC¨ Ö’#∞ Zxfl `≥Å~¡ å_»∞¡ =™êÎÜ∂≥ h=Ù K≥ÑÊ¨ QÆÅ"å
Jx <Õ#∞ P Ñ≤Å"¡ å_çx J_çQÍ#∞. J`«xH˜ QÆ#∞Hõ qÉèlí OK«_O» QÆ∞iOz `≥eã≤=ÙO>Ë,
J`«#∞ ™ê^è•~°}OQÍ ["å|∞ K≥ÑÊ¨ QÆeQˆ "å_»∞. HÍh, <Õ#∞ P „Ñ¨âfl◊ J_»Q#Æ Ñ¨Ù_»∞ P
qÉè[í ##∞ QÆ∞iOz J`«xH˜ `«@Öì ^Ë ∞Œ . J`«x ^À=# J`«xfl =ke"Õ¿ãÎ J`«#∞ `«#
áê`« Ñ¨ûúŒ Hˆ "≥o§áÈ`å_»∞. P Ñ¨ûúŒ Ö’ J`«#∞, `«#∞ KÕã∞¨ #Î flk Uq∞\’ `«#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞#x
ÉèÏqã¨∂Î LO\Ï_»∞.
nx „áê^è•#º`«#∞ =∞#O `«‰Ωõ ¯=QÍ JOK«<å "ÕÜ∞« ~å^Œ∞. qÉè[í ##∞ `≥Å~¡ å_»`¡ À
HÍHõ "≥∞^Œ_∞» Ö’<Õ KÕã∞¨ HÀQÆÅQÆ@O J<Õ PÖ’K«# D Ñ≤ÅÅ¡ =∞#ã¨∞ûÅÖ’ <å@∞HÀÖË^∞Œ .
ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë, Jk <å PÖ’K«#. "åik HÍ^Œ∞. "åi "≥∞^Œà§◊ Ö’ ^•xH˜ ™ê÷#O ÖË^∞Œ .
"åi |∞„~°Ö’ Z^Œ∞~Ô #· U „Ñ¨âfl◊ ‰õÄ ["å|∞HÍ^Œ∞. =∞#O =∞#Å#∞ "≥∂ã¨ÑÙ¨ K«∞ÛHÀ~å^Œ∞.
<Õ#∞ KåÖÏ ãÖ=`«û~åÅáê@∞ KÕã#≤ k W^Õ. *Ï„QÆ`QÎ« Í ZOÑ≤Hõ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl =∂~°^æ ~Œ ≈° Hõ
„Ñ¨âfl◊ Å ^•fi~å Ñ≤ÅÅ¡ ∞ „Ñ¨âfl◊ Å‰õΩ ["å|∞Å∞ K≥ÑÊ≤ <å KÕÜ∞« QÆÅQÆ@O J<Õk, ã¨∂\˜QÍ
"åiH˜ ["å|∞Å<Õ K≥ÑÊ¨ @O`À ÃÑ^ŒQÌ Í `Õ_® ÖË^xŒ <Õ#∞ ÉèÏqOK«∞‰õΩO@∂ =KåÛ#∞.
Láê^è•ºÜ«Úx „Ñ¨â◊flÅ ^•fi~å ["å|∞Å"≥·Ñ¨Ù #_çÑ≤OK«|_ç# Ñ≤Å¡Å∞ J@∞ `«~åfi`«
"å~°∞ P „Ñ¨âfl◊ Å#∞ QÆ∞iÎOK«∞HÀÖËHáõ È`Õ xã¨ûÇ¨Ü«∞OQÍ LO_çáÈÜÕ∞"å~°∞. ÖË^• HõhãÖ
"å~°∞ `«=∞#∞ `å=Ú J@∞=O\˜ „Ñ¨âfl◊ Å∞ "Õã∞¨ HÀQÆey LO_®e. "å~°∞ Jã¨ûÅ∞ KÕÜ∞« ÖËxk
W^Õ. Ñ≤Å¡"å_ç "≥∞^Œ_»∞Ö’ x[OQÍ <å@∞‰õΩáÈÜÕ∞ XˆH ["å|ÖÏ¡, J`«#∞ J_çy#
„Ñ¨âfl◊ ‰õΩ ÖË^• |Ç¨ïâß `«##∞ `å#∞ "Õã∞¨ ‰õΩ#fl „Ñ¨âfl◊ ‰õΩ ÅaèOz# ["åÉË.
x#fl "Õ∞=Ú XHõ aè#fl"≥∞#ÿ P@#∞ P_®=Ú. <Õ#∞ =∂~À˚iH˜ 2 `≥Å~¡ å_»#¡ ∞
WKåÛ#∞. "å\˜x ¿Ñ~°Û_»O ^•fi~å P"≥∞ Zxfl aè#fl ~°HÍÅ PHõ$`«∞ÅÖ’ QÆÅ n~°…
K«`∞« ~°¢™êÅ#∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« QÆÅ^Œ∞ Jx J_çQÍ#∞. XˆH PHõ$uQÆÅ n~°K… `« ∞« ~°¢™êxfl
`«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« QÆÅ#x P"≥∞ QÆ∞iÎOzOk. <Õ#∞ WÑ¨C_»∞ P"≥∞‰õΩ =∞~À ~å_£#∞ WKåÛ#∞.
JO>Ë, P"≥∞ =^ŒÌ 3 ~å_£Å∞ L<åfl~Ú. WÑ¨C_»∞ Zxfl n~°K… `« ∞« ~°¢™êHõ$`«∞Å∞ KÕÜ∞« QÆÅ=x
P"≥∞#∞ J_çQÍ#∞. =∞~°Å XHõ\ ˜ =∂„`«"∞Õ J#flk ["å|∞. 4 ~å_»`¡ À, 2 ~°HÍÅ
n~°K… `« ∞« ~°¢™êHõ$`«∞Å#∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« _»O ™ê^èºŒ O. Jq 1˛4 =∞iÜ«Ú =∞~˘Hõ 2˛2
n~°K… `« ∞« ~°¢™êÅ∞. WHõ JÖÏ "Õ∞=Ú 20 ãÖYº=~°‰Ωõ ~å_»`¡ À KÕã∂¨ Î áÈÜ«∂=Ú. „Ñü
ãÖYº ~å_»`¡ À#∞ Zxfl aè#fl~°HÍÅ n~°K… `« ∞« ~°¢™êÅ#∞ KÕÜ∞« QÆÅ"≥∂ Hõ#∞Q˘O@∂áÈÜ«∂=Ú.
„Ñ¨f ãÖYº `åÅ∂‰õΩ ~å_»∞¡ Zxfl Ñ¶e¨ `åÅ#∞ W™êÎÜ∂≥ QÆ=∞xã¨∂áÎ ÈÜ«∂=Ú. D ~å_»¡
ãÖYºÖ’x U ãÖYºÅ∞ H©ÅHõ"∞≥ #ÿ "À QÆ∞iÎOKå=Ú. Ñ¶e¨ `åÅxKÕÛ ãÖYºÅ QÆ∞iOz
`«=∞‰õΩ#fl HÍãÎ̈O`« Ñï*Ï˝<åxfl LÑ¨Ü∂≥ yOz D ã¨=∞ã¨º#∞ `å=Ú Ñï+¨¯iOK«=K«Ûh,
20 ~å_»∞¡ Ñ¨Ó~°Î~Ú<å ‰õÄ_® =∂~À˚sH˜ `«@ì ÖË^Œ∞. JÖÏˆQ ™ê^è•~°}OQÍ ÉÏQÍ
ã¨=∞~°∞~÷ åÖˇ<· å J<åfl‰õΩ ‰õÄ_® D q+¨Ü∞« O `«@Öì ^Ë ∞Œ . WzÛ#Ñ¨Ù_»∞, "å~°∞ D q^èOŒ QÍ
PÖ’zOK«Ö^Ë ∞Œ , ''5 ~å_»¡ á⁄_»=Ù, 2 ~å_»¡ "≥_Å» ∞Ê`À =∞#O XHõ n~°K… `« ∞« ~°¢™êxfl
`«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞=K«∞Û. "å~°∞ „Ñ¨f™êi á⁄~°áê@∞¡ KÕã¨∂Î, `«~åfi`« P á⁄~°áê@¡#∞
ãïk^Œ∞‰Ì Ωõ O@∂ Ñ¨x KÕÜ∞« =Åã≤ =KÕÛk. J~Ú`Õ, „Hõ"∞Õ }Ï "å~°∞ Uq ™ê^èºŒ "≥∂, Uq
™ê^èºŒ O HÍ^À "ÕQOÆ QÍ K«∂_»_®xfl <Õ~∞° ÛHÀQÆeQÍ~°∞.
D ÃÑiy# "ÕQOÆ , xÑ¨Ù}`« J<Õq P~°OÉèÏÅ∞ Jx, ™ê^è•~°} J=QÍÇ¨Ï#‰õΩ
c[O Jx `«~åfi`« KåÖÏHÍÅO =~°‰Ωõ <Õ#∞ QÆ∞iÎOK«ÖHË áõ ÈÜ«∂#∞. <å =∞#ã¨∞ûÖ’ XHõ
L^•Ç¨Ï~°} Hõ^Œ∞Å∞`ÀOk. Jk Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ Ñ¨^ÕÑ¨^Õ K≥Ñ¨Ê|_çO^Õ. Ñ≤Å¡Å =^ŒÌ 12
~å_»∞¡ L#flÑ¨C_»∞ "å~°∞ 6˛2 n~°… K«`∞« ~°¢™êxfl `«Ü∂« ~°∞ KÕâß~°∞. `«~åfi`« "åi^Œ~Ì ∞° P
n~°…K«`«∞~°¢™êxfl Ô~O_»∞QÍ qÉèílOz, P Ô~O_»∞ ã¨QÍÅ#∞ Ñ¨Hõ¯Ñ¨Hõ¯# KÕiÛ 4˛3
n~°K… `« ∞« ~°¢™êxfl `«Ü∂« ~°∞ KÕâß~°∞. "å~°ÖÏ Ñ¨x KÕã∂¨ Î LO_»QÍ<Õ ã¨=∞ã¨ºÃÑ· "åi Hõ$+≤
=∞iO`« ã¨=∞~°=÷ O`«OQÍ, ã¨g∞Hõ$`«O J~ÚºOk. "åi J=QÍÇ¨Ï#Å#∞, J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl
^•xx J=∞Ö’¡ ÃÑ>ËOì ^Œ∞‰õΩ "åiOHÍ KåÖÏ ^Œ∂~°OQÍ<Õ L<åfl~°∞. J~Ú`Õ, "å~°∞ P
kâ◊QÍ<Õ Ñ¨Ü∞« xã¨∞<Î åfl~°∞. W@∞=O\˜ „Ñ¨„H˜Ü∞« #∞ "ÕQOÆ QÍ [iˆQÖÏ =uÎ_ç KÕÜ∞« ~å^Œ<kÕ
WHõ¯_» „Ñ¨^•è #"≥∞#ÿ q+¨Ü∞« O.
‰õΩ*ˇ<~·≥ ü ~å_»∞,¡ W`«~° ÑïHõ~åÅ#∞ LÑ¨Ü∂≥ yOKÕ Ñ¨^`úŒ ∞« Å#∞ QÆ∞iOz <å‰õΩ#fl
KåÖÏ ÉèÏ=#Å#∞ D Hõ$+≤ =∂iÛ"ÕãO≤ k. D ÑïHõ~åÅ#∞, =ÚO^Õ `«Ü∂« ~°∞ KÕãÃ≤ Ñ\˜#ì
ã¨∂„`åÅ#∞ =Ú#∞Ñ¨\ H˜ Oõ >Ë "ÕQOÆ QÍ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ LÑ¨Ü∂≥ yOK«QeÆ Qˆ ÖÏ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ =∂„`«"∞Õ
LÑ¨Ü≥∂yOK«QÆÅ~°x "≥Ú^Œ@ <å‰õΩ JxÑ≤OKÕk. Ñ¨Å∞=Ù~°∞ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ D
ÑïHõ~åÅ#∞ LÑ¨Ü∂≥ yã¨∞#Î fl f~°∞ WÖÏˆQ L#fl@∞¡QÍ Hõ#Ñ¨_∞» `ÀOk. J~Ú`Õ, Wk ÃÑ^ŒÌ
á⁄~°áê@∞. JOHõQÆ}˜`« HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞, ãÖYºÅ∞ Ñ¨x KÕ¿ã q^è•<åÅ#∞ QÆ∞iOz,
`«=∞ ã‘fiÜ«∞ J#∞Éè=í O ^•fi~å, Ñïâ’^è#Œ Ö’ Hõ#∞Q˘#_®Å ^•fi~å, ^Œ$_èO» QÍ =∞iO`«
J=QÍÇ¨Ï##∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ã¨fiÜ«∞OQÍ ™ê^èºŒ Ñ¨_ÖÕ Ï KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
=∞#O D ÑïHõ~åÅ#∞ "å_®e. =∞# ÅHõΔ ºO Ñ¨Ù<åkx |ÅOQÍ xi‡OK«_"» ∞Õ HÍ"åe.
nxÔ H · J=ã¨ ~ ° " ≥ ∞ ÿ ` Õ =∞#O "≥ ∞ Å¡ Q Í<Õ x~å‡}Ïxfl ™êyOKåe. =∞#O
JÅ"å@∞Ñ¨_#ç ^•xHõO>Ë H˘xfl q+¨Ü∂« Å#∞ =∞#O =∞iO`« =ÚO^Œ~ˆ KÕÜ∞« QÆÅO–
nxH˜ L^•Ç¨Ï~°}Ë aè<åflÅ∞. á⁄_»"å\˜ qÉè[í #Å =O\˜ W`«~° q+¨Ü∂« Å#∞ |Ç¨ïâß
=∞#O Z‰õΩ¯= HÍÅOáê@∞ É’kèOK«=Åã≤ ~å=K«∞Û. Ñ≤ÅÅ¡ Ñ¨xfˆ~ =∞#O UO KÕÜ∂« Ö’
=∞#‰õΩ K≥|∞`«∞Ok.
''„QÀ~ÚOQ∑ q`Ò\ò ã¨∂¯eOQ∑—— (áê~îâ° ßÅ q^Œº ÖË‰Ωõ O_®<Õ Z^ŒQ_Æ O» )
J<Õ Ñ¨„uHõ`åÅ∂‰õΩ ãÖÑ¨Ù\˜.4, ãÖzHõ.6Ö’ <Õ#∞ XHõ q+¨Ü∂« xfl „"å™ê#∞.
JÖÏˆQ WÑ¨Ê\˜H˜ <åÅ∞QÆ∞ ÖË^• S^Œ∞ ãÖ=`«û~åÅ #∞Oz Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ
<Õ#∞ D q+¨Ü∞« O K≥ÑÙ¨ `«∞<åfl#∞. ''=∞øeHõ JOHõQ} Æ `˜ « "åãÎ̈"åÅ∞—— Jx
áê~îâ° ßÅÅ∞ Ñ≤eKÕ"å\˜x =∞#O Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ''É’kèOKåÅx—— QÆ#∞Hõ J#∞‰õΩO>Ë,
JO^Œ∞‰õΩ "≥∞~°∞ÔQ·# =∂~°æO P "åã¨Î"åÅ#∞, D W^ŒÌ~°∞ ÉÏeHõÅ∞
KÕã∞¨ #Î fl@∞¡QÍ<Õ, ãÖYºÅ `åÅ∂‰õΩ =∞øeHõ ÅHõ}Δ ÏÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ
^•fi~å, "å~°O`«@"åˆ~– Ñ≤ÅÖ¡ Ë ã¨fiÜ«∞OQÍ Hõ#∞Q˘<ÕÖÏ KÕÜ∞« _»O. D ''=∞øeHõ
JOHõQ}Æ `˜ « "åã¨"Î åÅ‰õΩ—— L^•Ç¨Ï~°}Ë 3{4´7, 5˛4´20 =O\˜q. 3{2´5
J<Õ ^•xx ‰õÄ_çHÅõ ‰õΩ ãÖ|OkèOz# XHõ q=~°}QÍ =∞#O J#∞HÀ=Ú.
D q=~°}#∞ Z=~À XHõ~∞° Hõ#∞‰õΩ#fl@∞¡QÍ#∞, ^•xx <Õ~∞° Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
UÔHH· õ =∂~°Oæ ^•xx *Ï˝ÑH¨ Oõ ÃÑ@∞ìHÀ=_»O Jx‰õÄ_® J#∞HÀ=Ú. ^•xx
5 ãÖYº `åÅ∂‰õΩ XHõ ÅHõ} Δ O QÆ∞iOz# q=~°}QÍ J#∞‰õΩO\ÏO. S^Œ∞
=ã¨∞Î=ÙÅ ã¨=Ú^•Ü«∂xfl =¸_»∞ =ã¨∞Î=ÙÅ∞{=∞~À Ô~O_»∞ =ã¨∞Î=ÙÅ
ã¨=Ú^•Ü«∞OQÍ qÉèílOK«=K«∞Û#x `≥eÜ«∞*ˇ¿ÑÊ D ÅHõΔ}O =∂#=
Pq+¨¯~°}HÍ^Œ∞. Jk „Ñ¨H$õ u `åÅ∂‰õΩ "åã¨=Î O. 3{2´5 J<Õ q=~°} D
„Ñ¨H$õ u `åÅ∂‰õΩ "åãÎ̈=OQÆ∞iOz =∂\Ï¡_,Õ „"å¿ã Ñ¨Å∞ =∂~åæÅÖ’ Hˆ =ÅO
XHõ\ ˜ =∂„`«"∞Õ .
KåÖÏ "å\˜Ö’ XHõ\ ˜ 2{3´5, 5–2´3, 5–3´2 J<Õq q∞QÆ`åq.
D <åÅ∞QÆ∞ q=~°}Å#∞ áê~îâ° ßÅÖ’ ™ê^è•~°}OQÍ q_çq_çQÍ XHõ^•x`À
XHõ\ ˜ ãÖ|O^èOŒ ÖËx JOâßÅ∞QÍ ÖË^• "åãÎ̈"åÅ∞QÍ É’kè™êÎ~∞° . q_çq_çQÍ
QÆ∞~°∞Î ÃÑ@∞ìHÀ=eû#qQÍ KÕ™êÎ~∞° . J~Ú`Õ g\˜x XˆH "åã¨=Î O QÆ∞iOz
=∂\Ï¡_Õ aè#fl Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞QÍ `«ÑÊ¨ xãïQÍ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ"åe. JO>Ë, WÑ¨C_Õ
¿Ñ~˘¯#fl „Ñ¨H$õ u `åÅ∂‰õΩ "åã¨=Î OQÍ K«∂_®e. S^Œ∞ =ã¨∞=Î ÙÅ ã¨=Ú^•Ü«∞O
#∞Oz =∞#O XHõ =¸_»∞ =ã¨∞=Î ÙÅ ã¨=Ú^•Ü«∂xfl =∞~À ~Ô O_»∞ =ã¨∞=Î ÙÅ
ã¨=Ú^•Ü«∂xfl KÕÜ∞« QÆÅ=∞x QÆ∞iÎOKåe.
J~Ú`Õ, „Ñ¨Hõ$u `åÅ∂‰õΩ "åã¨Î==∞<Õk Ñ≤Å¡Å∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ
`«=∞O`«@`å=Ú Hõ#∞Q˘#QÆÅ XHõ q+¨Ü∞« O. "å~°∞ ^•xx XHõ qâßfiãÖQÍ
ã‘fiHõiOK«#=ã¨~°OÖË^Œ∞. ^•xH˜ QÆ∞_ç¤ *Ï˝Ñ¨Hõâ◊H˜Î ^•fi~å JO\˜ÃÑ@∞ìH˘x
LO_»#=ã¨~°OÖË^Œ∞. ^•xx Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ, Ñ¨sH˜ΔOKÕO^Œ∞‰õΩ, "åiH˜
J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ xfl™ê~°∞¡ ^•xx uiy Ñ¨^ÑÕ ^¨ Õ Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "åãÎ̈=
„Ñ¨ÑO¨ Kåxfl `«=∞ ã¨fiO`« *Ï˝<OÕ „kÜ«∂Å#∞ LÑ¨Ü∂≥ yOK«=K«∞Û. U^Õ"∞≥ <ÿ å,
<Õ#∞ WHõ¯_» =∞~°ÖÏ XHõ¯ q+¨Ü∂« xfl Ñ¨Ù#~°∞^•…\ O˜ K«êŒ Kå#∞. ''Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
D "åã¨"Î åÅ#∞ É’kèOKåÅx =∞#O Hõ#∞Hõ PÖ’z¿ã.Î ..——, J<Õ q=~°}Ö’x
''Hõ#∞Hõ——#∞ =∞#O, D "åãÎ̈"åÅ#∞ =∞#O Ñ≤Å¡Å‰õΩ É’kèOK«‰õΩO>Ë U
Ñ≤Å"¡ å_»∞ ZÑ¨C_»∂ "å\˜x <Õ~∞° ÛHÀÖË_x» J#∞HÀ~å^Œ∞. 5 ãÖYº `åÅ∂‰õΩ
D =∞øeHõ ÅHõ} Δ Ïxfl ZÖÏ Hõ#∞Q˘<åÖ’ QÆ#∞Hõ =∞#O Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ XHõ¯™êi
K«∂Ñ≤`Õ, "å~°∞ Ñ¨Å∞ W`«~° ãÖYºÅ ÅHõΔ}ÏÅ#∞ Hõ#∞Q˘O@∂ KåÖÏ
ã¨=∞Ü«∂xfl QÆ_á» êÅx `«~∞° "å`« ZOK«∞‰õΩO\Ï~°x =∞#O ÉèÏqOK«~å^Œ∞.
KåÖÏ=∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ W^Õ=∞O`« Pã¨H^Î̃ •Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ ÅHõΔ ºOQÍ =ÙO_»^∞Œ .
4{3´7, 9˛5´45 =O\˜ q=~°}Å∞, "åã¨=Î „Ñ¨ÑO¨ K«O QÆ∞iOz#
q=~°}Åh, "å\˜x ÑïjeOKÕO^Œ∞‰õΩ =∞#O HÀ~°∞‰õΩO>Ë =∞#O "å\˜x
x[„Ñ¨ Ñ ¨ O K« O Ö’ LÑ¨ Ü ≥ ∂ yOK« = K« ∞ Û J<Õ n JOHõ Q Æ } ˜ ` åxfl J~° ÷ O
KÕã¨∞HÀ=@OÖ’ J`«ºO`« „Ñ¨^è•#, =∞øeHõ ÉèÏ=O. WÖÏ KÕÜ«∞=K«∞Û#x
Ñ≤Å¡Å‰õΩ K≥Ñ≤Ê (ÖË^• =∞#‰õΩ=∞#OQÍ#∂ qâ◊fiã≤Oz), "åix XHõ™êi
ãÖ`«$Ñ≤ÑÎ i¨ z# `«~åfi`« "å\˜<Õ KÕã∂¨ Î KåÖÏ ã¨=∞Ü«∞O QÆ_Ñ» _¨ O» Ö’ J~°O÷
ÖË^Œ∞.
=∂iÛ 11, 1961
_˘~Àu XHõ ~ÀA# <å`À Hõeã≤ Ñ¨x KÕ™ÈÎOk. ãÖYºÅ QÆ∞iOz# P"≥∞
á⁄~°áê@∞ J=QÍÇ¨Ï# Ñ¨Ù<å^Œ∞Å‰õΩ "≥àı§O^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ „Ñ¨Ü«∞uflã¨∞Î<åfl#∞. `«^•fi~å
x~å‡}Ïxfl =∞~°ÖÏ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ>ËOì ^Œ∞‰õΩ ^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ Ñ¨Ù<åkx <Õ#∞ |Ç¨ïâß Hõ#∞Q˘#QÆÅ#x
J#∞‰õΩO@∞<åfl#∞. "Õ∞=Ú Ñ¨Ù<åkH˜ KÕ~∞° ‰õΩ<åfl=∞x <Õ#∞ J#∞‰õΩO@∞<åfl#∞. J~Ú`Õ,
nxÔH· KåÖÏ ^Œ∂~°O "≥à§◊ =Åã≤=zÛOk.
|Å¡ÃÑ· <Õ#∞ `≥Å~¡ å_»¡ `åÅ∂‰õΩ 2 =~°∞ã¨Å#∞ KÕâß#∞. XHÀ¯ =~°∞ã¨Ö’ 5
`≥Å¡~å_»∞¡ L<åfl~Ú. "å\˜xKÕã¨∞ÎO_»QÍ, <Õ#∞ WÖÏ K≥áêÊ#∞, ''WHõ¯_» 2 =~°∞ã¨Å∞
L<åfl~Ú. „Ñü =~°∞ã¨Ö’#∞ XˆHãÖYºÖ’ ~å_»∞¡ L<åfl~Ú.—— P"≥∞ XÑ¨C‰õΩOk. D 2
=~°∞ã¨Å#∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ Zxfl ~å_»#¡ ∞ "å_®#x P"≥∞#∞ J_çQÍ#∞ 10 Jx P"≥∞
K≥ÑÊ≤ Ok. =∂ Ñ¨H¯õ # =Ù#fl XHõ HÍy`«OÃÑ· <Õ#∞ 10 Jx „"åâß#∞. ^•x Ñ¨H¯õ # XHõ
QÆ∞~°∞#Î ∞ ÃÑ\Ïì#∞. `«~åfi`« 7 ~å_»`¡ À ‰õÄ_ç# 2 =~°∞ã¨Å#∞ KÕâß#∞. P 2 =~°∞ã¨Å∞
ã¨=∂#OQÍ L<åflÜ«∞x P"≥∞ XÑ¨C‰õΩOk. "å\˜x KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ 14 ~å_»¡#∞ <Õ#∞
qxÜ≥∂yOKå#x <å‰õΩ P"≥∞ ["å|∞ WzÛOk. J~Ú`Õ, P"≥∞ "å\˜x ÖˇH¯˜ OK«=Åã≤
=zÛO^Œx "Õ̂~ K≥ÑÊ¨ #=ã¨~O° ÖË^∞Œ . <Õ#∞ 14 Jx „"åã≤, ^•x „Ñ¨H¯õ # =∞~°ÖÏ XHõ
QÆ∞~°∞#Î ∞ ÃÑ\Ïì#∞.
`«~åfi`« <Õ#∞, ''WHõ WÑ¨C_»∞ h=Ù H˘xfl =~°∞ã¨Å#∞ KÕ~Ú—— Jx K≥áêÊ#∞.
JÑ¨C_»∞ P"≥∞ <å =~°∞ã¨ÅÖ’x ~å_»#¡ ∞, ~å_»¡ ‰õΩÑ¨ÊÖ’H˜ "≥#∞Hõ‰Ωõ „`Àã≤"ãÕ O≤ k. `«~åfi`«
P"≥∞ H˘xfl ~å_»#¡ ∞ fã¨∞‰õΩOk. "å\˜`À P"≥∞ „Ñü =~°∞ã¨Ö’#∞ 6 ~å_»∞Q¡ ÅÆ 2 =~°ãÅ¨ #∞
KÕãO≤ k. ^•xÔH· P"≥∞ Zxfl ~å_»#¡ ∞ LÑ¨Ü∂≥ yOzO^Œx J_çQÍ#∞. P"≥∞ 12 =~°‰Äõ
ÖˇH¯˜ OzOk. <Õ#∞ P ãÖYº#∞ „"åã≤, ^•x Ñ¨H¯õ # XHõ QÆ∞~°∞#Î ∞ ÃÑ\Ïì#∞. `«~åfi`« <Õ#∞
P"≥∞#∞, 11 ~å_»#¡ ∞ LÑ¨Ü∂≥ yOz, "å\˜Ö’ XHõ¯\˜ ‰õÄ_® q∞yeáÈ‰õΩO_®, „Ñü
=~°∞ã¨Ö’#∞ ã¨=∂#"≥∞#ÿ ãÖYº`À 2 =~°∞ã¨Å#∞ KÕÜ∞« QÆÅ"å Jx J_çQÍ#∞. P"≥∞
`å#∞ ¿ÑiÛ# ~å_»#¡ ∞ uiy ~å_»‰¡ Ωõ Ñ¨ÊÖ’H˜ „`Àã≤ "ÕãO≤ k. ‰õΩÑ¨ÊÖ’Oz 11 ~å_»#¡ ∞
ÖˇH¯˜ Oz fã¨∞‰õΩOk. "å\˜`À 2 ã¨=∂#"≥∞#ÿ =~°∞ã¨Å#∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOzOk.
HÍ¿ãÑ¨\ ˜ `«~åfi`«, ''Wk ‰õΩ^Œ~^° ∞Œ —— Jx K≥ÑÊ≤ Ok. Jk ‰õΩ^Œ~^° ∞Œ Jx <Õ#∞ ‰õÄ_®
JOwHõiOKå#∞. `«~åfi`« HÍy`«OÃÑ· 11 Jx „"åã≤ ^•x Ñ¨Hõ¯# ÃÑ^ŒÌ'˛— QÆ∞~°∞Î#∞
ÃÑ\Ïì#∞.
`«~åfi`« <Õ#∞ WÖÏ J<åfl#∞, ''H˘xfl ãÖYºÅ∞ Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ
10, 14. W`«~° ãÖYºÅ∞ Ñ¨x KÕÜ∞« =Ù. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ 11. h=Ù 6`À „áê~°OaèOKåÅx
<Õ#∞ HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl#∞. `«~åfi`« U ãÖYºÅ∞ Ñ¨x KÕ™êÎÜ∂≥ , Uq Ñ¨x KÕÜ∞« "À <å‰õΩ
h=Ù K≥áêÊe.—— "Õ∞=Ú WÑ¨Ê\˜ ^•HÍ KÕã∞¨ #Î fl ^•x `«~åfi`« D ã¨∂K«#Å∞ ã¨∞ã¨Ê+ì̈OQÍ<Õ
J~°O÷ JÜ«∂º~Ú. P"≥∞ 6 ~å_»#¡ ∞ ÖˇH¯˜ Oz fã¨∞‰õΩOk. "å\˜x XH˘¯Hõ¯ =~°∞ã¨Ö’ 3
K˘Ñ¨C# 2 =~°∞ã¨Å∞QÍ ¿ÑiÛOk. <Õ#∞ 6 Jx „"åã≤ ^•xÑ¨H¯õ # QÆ∞~°∞#Î ∞ ÃÑ\Ïì#∞.
`«~åfi`« <å‰õΩ „Ñ¨„Ñ¨^=Œä ∞ Pâ◊Û~°ºHÍ~°HOõ Z^Œ∞~°~ÚºOk. ~å_»¡ ãÖYº#∞ 7QÍ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
P"≥∞ ‰õΩÑ¨ÊÖ’Oz =∞~˘Hõ ~å_£#∞ fã¨∞‰õΩ<Õ |^Œ∞Å∞QÍ, `«# =ÚO^Œ∞#fl ~å_»∞¡ Jxfl\˜x
P"≥∞ ‰õΩÑ¨ÊÖ’H˜ „`Àã≤"ãÕ O≤ k. `«~åfi`« =∞~°ÖÏ 7 ~å_»#¡ ∞ ÖˇH¯˜ Oz fã¨∞‰õΩOk. "å\˜`À
2 ã¨=∂#"≥∞#ÿ =~°∞ã¨Å#∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOzOk. HÍ¿ãÑ¨\ ˜ `«~åfi`« ''Wk ‰õΩ^Œ~^° ∞Œ ——
Jx K≥ÑÊ≤ Ok. <Õ#∞ 7 Jx „"åã≤, ^•x Ñ¨H¯õ # ˛ QÆ∞~°∞#Î ∞ ÃÑ\Ïì#∞. `«~åfi`« =∞~°Å
P"≥∞ Jxfl ~å_»#¡ ∞ ~å_»¡ ‰õΩÑ¨ÊÖ’H˜ "≥#Hõ‰Ωõ `Àã≤ "ÕãO≤ k. 8 ~å_»x¡ ÖˇH¯˜ OzOk.
XHÀ¯^•xÖ’ 4 ~å_»`¡ À 2 =~°∞ã¨Å∞ KÕãO≤ k. `«~åfi`« ''8 Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ k—— Jx J#flk.
`«~åfi`« P ~å_»#¡ ∞ Jxfl\˜x =∞~°Å "≥#‰õΩ¯ „`Àã≤ "ÕãO≤ k. 9 ~å_»#¡ ∞ ÖˇH¯˜ OzOk. 2
ã¨=∂# =~°∞ã¨Å∞ KÕÜ∞« ÖËHáõ È~ÚOk. <å‰õΩ P q+¨Ü∂« xfl K≥ÑÊ≤ Ok. 14 ~å_»¡ =~°‰Ωõ
P"≥∞ W^ÕÑ^¨ uúŒ x Ü«∞^ä•`«ÔŒä QÍ J#∞ãïOzOk. `«~åfi`« P"≥∞ XHõ ÃÑ^ŒÌ =ÚO^Œ_∞» QÆ∞
"ÕãO≤ k. 14#∞ KÕã#≤ `«~åfi`« P"≥∞ =∞~˘Hõ ~å_£#∞ fã¨∞H˘x 15 ~å_»#¡ ∞ KÕãO≤ k.
L#fl =~°∞ã¨Å‰õΩ Hˆ =ÅO XHõ J^Œ#Ñ¨Ù ~å_£#∞ HõeÑ≤Ok. `«~åfi`« 15 Ñ¨x KÕÜ∞« ^Œx
<å`À K≥ÑÊ≤ Ok. D™êi‰õÄ_® P"≥∞ `«# =~°∞ã¨Å#∞ JÖÏˆQ LOzOk. `«~åfi`« fã¨∞‰õΩ#fl
~å_£#∞ `«‰Ωõ ¯= á⁄_»=ÙQÆÅ =~°∞ã¨‰Ωõ HõeÑ≤Ok. J#O`«~O° 16 Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ ^Œx <å`À
K≥Ñ≤ÊOk. 200 ãÖYº „áê~°OÉèíO =~°‰õΩ |Ç¨ïâß 24 J#∞‰õΩO\Ï, P"≥∞ D
ã¨=∞~°=÷ O`«"∞≥ #ÿ Ñ¨ûúŒ x J#∞ãïOzOk. 24 Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ k Jx `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl `«~åfi`«
=∞~˘Hõ ~å_£#∞ LÑ¨Ü∂≥ yOK«‰Ωõ O_®<Õ, ''25 Ñ¨x KÕÜ∞« ^Œ∞—— Jx K≥ÑÊ≤ Ok. <Õ#∞ J^Õ
„"åâß#∞. P"≥∞ J^Õ Ñ¨ûúŒ Ö’ H˘#™êyOzOk. =∞iO`« "ÕQOÆ QÍ#∞, P`«‡qâßfiãÖ`À#∞
Ñ¨x KÕãO≤ k. 36 ãÖYº#∞ KÕ~∞° ‰õΩ<Õ=~°‰Ωõ P"≥∞ JÖÏˆQ L#flk. WHõ J@∞ `«~åfi`« ÉËã≤
ãÖYºÅ#∞ (odd numbers) ÖˇH˜¯OK«@"Õ∞ Ñ¨ÓiÎQÍ =∂x"Õã≤Ok. ˆH=ÅO ''36 Ñ¨x
KÕã∞¨ OÎ k, 38 Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ k, 40 Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ k....—— Jx K≥ÑÊ¨ ™êyOk. JÖÏ 50ÅÖ’H˜
"≥o§Ok. JHõ¯_» P"≥∞ PyáÈ~ÚOk.
"Õ∞=Ú HÍãÎ̈O`« q„âßOu fã¨∞‰õΩ<åfl=Ú. ~å_»`¡ À HÍãÎ̈O`« HÍÅˆHÑΔ O¨ KÕâß=Ú.
`«~åfi`«, `«~åfiu ã¨=∞ã¨º‰õΩ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÍ=Ú. D™êi <Õ#∞ 3 ã¨=∂#"≥∞#ÿ =~°∞ã¨Å∞
KÕâß#∞. 6 `À P~°OaèOz D ã¨=∞ã¨º‰õΩ U ãÖYºÅ∞ Ñ¨x KÕ™êÎÜ∂≥ Hõ#∞HÀ¯=Åã≤OkQÍ
P ÉÏeHõ‰õΩ K≥áêÊ#∞. J~Ú`Õ P ÉÏeHõ 6 ~å_»¡#∞ 3 ã¨=∂# =~°∞ã¨ÅÖ’
J=∞~°ÛÖËHáõ È=@O <å‰õΩ Pâ◊Û~åºxfl HõeyOzOk. "å\˜x P"≥∞ 3–2–1 Ñ¨ûúŒ Ö’
J=∞iÛOk. <Õ#∞ P"≥∞‰õΩ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕâß#∞. P"≥∞ Ñ¨x KÕÜ∞« ™êyOk. 2 =~°∞ã¨Å
ã¨=∞ã¨º`À `å#∞#fl ™ê÷#O #∞Oz P"≥∞ XHõ J_»∞QÆ∞ "≥Ú^Œ\ ˜ #∞OKÕ =ÚO^Œ∞‰õΩ "ÕãO≤ k.
6 ~å_»#¡ ∞ XHÀ¯=~°∞ã¨Ö’ 2 K˘Ñ¨C# <Õ#∞ 3 =~°∞ã¨Å∞QÍ KÕã,≤ 6 Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ k Jx
„"åã≤#Ñ¨Ù_»∞, P"≥∞ "å\˜Ö’x XHõ =~°∞ã¨‰Ωõ =∞~À ~å_£#∞ *’_çOzOk. 7 Ñ¨x KÕÜ∞« ^Œ∞
Jx <å`À K≥ÑÊ≤ Ok. `«~åfi`« =∞~À=~°∞ã¨‰Ωõ WOH˘Hõ ~å_£#∞ KÕiÛOk. 8 ‰õÄ_® Ñ¨x
KÕÜ∞« ^Œ∞ Jx K≥ÑÊ≤ Ok. q∞ye# =~°∞ã¨‰Ωõ =∞~˘Hõ ~å_£ KÕiÛOk. 9 Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ k Jx
K≥Ñ≤ÊOk. D ~°HõOQÍ 15 ÖË^• 18 =~°‰õΩ Ñ¨x KÕâß=Ú. WHõ¯_» P"≥∞ ~å_»¡#∞
LÑ¨Ü∂≥ yOK«@O PÑ≤"ãÕ ≤ WÖÏ J#flk, ''19 Ñ¨x KÕÜ∞« ^Œ∞, 20 Ñ¨xKÕÜ∞« ^Œ∞, 21
Ñ¨xKÕ™ÈÎOk...—— WÖÏ K≥ÑÊ¨ ™êyOk. P"≥∞ 27 =~°‰Ωõ WÖÏ K≥ÑÊ≤ Ok. `«~åfi`« Hˆ =ÅO
Ñ¨x KÕ¿ã ãÖYºÖË J~Ú#– 30, 33, 36, 39Å#∞ K≥ÑÊ¨ ™êyOk.
4 =~°∞ã¨Å ã¨=∞ã¨ºÖ’ "Õ∞=Ú 7 ~å_»`¡ À P~°OaèOKå=Ú. 9, 10, 11 Ñ¨x
KÕÜ∞« =x, 12 Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ ^Œx <å‰õΩ K≥¿ÑÊO^Œ∞‰õΩ P"≥∞ ~å_»#¡ ∞ LÑ¨Ü∂≥ yOzOk. WHõ
J@∞ `«~åfi`« ~å_»∞¡ ÖË‰Ωõ O_®<Õ 13, 14, 15 Ñ¨xKÕÜ∞« =x, 16 Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ ^Œx P"≥∞
K≥ÑÊ≤ Ok. P"≥∞ <åÅ∞QÆ∞Å`À ÖˇH¯˜ ã¨∂–Î 20, 24, 28, 32 W`åºkè K≥ÑÊ¨ ™êyOk. WHõ
5 =~°∞ã¨Å ã¨=∞ã¨ºÖ’ "Õ∞=Ú 10 ~å_»`¡ À P~°OaèOKå=Ú. 15 ãÖYº#∞ KÕ~∞° ‰õΩ<Õ=~°‰Ωõ
P"≥∞ ~å_»#¡ ∞ qxÜ≥∂yOzOk. WHõ J@∞ `«~åfi`« S^Œ∞Å∞QÍ ÖˇH¯˜ OK«™êyOk.
D ÉÏeHõ Ñ¨x QÆ∞iOz <Õ#∞ K≥ÑÊ¨ QÍ q#fl"å~°∞ nxx #=∞‡_»O J™ê^èºŒ O
Jx ÉèÏqOKå~°∞. J`«ºO`« f„=OQÍ "≥#∞Hõ|_ç# q^•ºi÷ ‰õÄ_® QÆ}`˜ â« ß¢ãOÎ̈ Ö’ WO`«
`«‰õΩ¯= Ñï*Ï˝#O Hõey LO\Ï_»x "å~°∞ TÇ≤ÏOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. XHõ ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ#
ã¨=∞ã¨º#∞ Ñï+¨¯iOKÕO^Œ∞‰õΩ Z=Ô~<· å W@∞=O\˜ J`«ºO`« Hõ+`ì̈ ~« "° ∞≥ #ÿ , Jã¨=∞~°"÷ ∞≥ #ÿ
Ñ¨^`úŒ ∞« Å#∞ LÑ¨Ü∂≥ y™êÎ~x° "å~°∞ #=∞‡ÖËHáõ ÈÜ«∂~°∞. J~Ú`Õ, D ÉÏeHõ KÕãO≤ k
J^Õ#<Õk u~°∞QÆ∞ÖËx "åãÎ̈=O. W@∞=O\˜ Ñ≤Å¡Å∞ =∞iO`« Z‰õΩ¯=QÍ `≥Å∞ã¨∞H˘x
=ÙO_®Åx, =∞iO`« "≥∞~°∞QÍæ J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆÅQÍÅx =∞iO`« ã¨=∞~°÷=O`«OQÍ
Ñ¨xKÕÜ∞« QÆey =ÙO_®Åx Láê^è•ºÜ«ÚÅ"≥∞#ÿ =∞#O, =∞#‰õΩ =∞#"Õ∞ K≥ÑC¨ HÀ=_»OÖ’
Uq∂ LÑ¨Ü∂≥ QÆO ÖË^∞Œ . ÖˇH¯õ Ö’H˜ =KÕÛq "åãÎ̈"åÅ∞ =∂„`«"∞Õ . D xã¨ûÇ¨Ü«∞ ÉÏeHõ
`å#∞ áê~îâ° ßÅÖ’ =Ù#fl P~°∞ ãÖ=`«û~åÅ HÍÅOÖ’ Uq∂ <Õ~∞° ÛHÀÖËHáõ È=\ÏxH˜
HÍ~°}O, U Láê^è•ºÜ«Ú_»∂ P"≥∞ =Ù#flKÀ@∞ #∞Oz É’^è#Œ #∞ P~°OaèOK«Háõ È=@O.
„Ñ¨ã∞¨ `Î « JOHõQ}
Æ `˜ « `«~Q° uÆ Ö’ P ÉÏeHõ W@∞=O\˜ ™ê=∞~°º÷ O, J=QÍÇ¨Ï# `åÅ∂‰õΩ
J™ê^è•~°}"≥∞#ÿ Ñ¶e¨ `åÅ#∞ ™êkèOK«QÅÆ QÆ@O "≥#∞Hõ L#fl Jã¨Å∞ HÍ~°}O W^Õ –
P"≥∞ =Ù#fl KÀ@∞ #∞Oz P~°OaèOK«@O. P"≥∞ =∞#óÑ¨Ó~°fiHõOQÍ `«#O`«@ `å#∞
<Õ~°∞Û‰õΩO@∞Ok.
<Õ#∞ S^Œ= `«~Q° uÆ QÆkÖ’ KÕã#≤ KåÖÏ Ñ¨x QÆ∞iOz WÑ¨C_»∞ <å‰õΩ Ñ¨Å∞
ãÖ^ÕÇ¨ Å∞ =Ù<åfl~Ú. J~Ú`Õ, D ~ÀA# _˘~Àu q+¨Ü∞« OÖ’ KÕã#≤ Hõ$+≤Ñ@ ¨ ¡ <Õ#∞
WÑ¨Ê\˜H© KåÖÏ ãÖ`À+ÖQÍ =Ù<åfl#∞. <Õ#∞ `«#‰õΩ <Õ~∞° Ê`«∞#fl ^•xÖ’ KåÖÏ ÉèÏQÍxfl
P"≥∞ >ˇ_£ HõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ ri‚OK«∞‰õΩO@∞O^Œx, ã¨fiO`«O KÕã¨∞‰õΩO@∞O^Œx,
JO^Œ∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx <Õ#∞ J#∞HÀ=_»O ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ, HõhãÖ P"≥∞‰õΩ J~°O÷ J~Ú#
ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ Ñï+¨¯iOK«@O, `«# *Ï˝<OÕ „kÜ«∂Å #∞Oz "å\˜x Ñï+¨¯iOz# `åÅ∂‰õΩ
`å~å¯}Ïxfl „QÆÇÏ≤ OK«QÅÆ QÆ@O J<Õ J#∞Éè"í åxfl P"≥∞ á⁄O^ŒQÅÆ ∞QÆ∞`ÀOk. Uk U"≥∞<ÿ å,
P"≥∞ `«# =∞#ã¨∞ `åÅ∂‰õΩ H˘O`« ÉèÏQÆO â◊HxÎ̃ „QÆÇÏ≤ OK«QÅÆ ∞QÆ∞`ÀOk. ã¨=∞ã¨º, <å
ã¨=∞ã¨º, |Ç¨ïâß P"≥∞‰õΩ J~°~÷ Ç° Ï≤ `«OQÍ#∂, Ç¨™êºã¨Ê^ŒOQÍ#∂ Hõ#Ñ¨_ç =ÙO_»=K«∞Û.
J~Ú`Õ, Ñïëê¯~°O =∂„`«O P ÉÏeHõ^.Õ
z#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ JO^Œix D Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ∞« =Åã≤OkQÍ HÀ~°_O» , D
=∂~åæÅÖ’<Õ fã¨∞‰õΩ"≥à§◊ _»O J<Õk Jq"ÕHOõ , ã¨=∞Ü«∂xfl =$^è• KÕÜ∞« @O,
`«~K° ∞« QÍ Ç¨xHõ~O° ‰õÄ_® Jx <Õ#∞ J#∞‰õΩO@∞<åfl#∞. J~Ú`Õ, ã¨∞ÅÉèOí
J~Ú# JOHõQ} Æ `˜ O« ‰õÄ_® Jxfl "ÕàÖ◊ Ï ÉèÜ í ∂≥ `åÊ`åxfl Q˘e¿Ñ qO`«
q+¨Ü∞« OQÍ QÀK«iOKÕ"åiH˜ (Ñ≤ÅÖ¡ <·ˇ å ÖË^• ÃÑ^ŒÖÌ <·ˇ å) ã¨Ç¨ Ü«∞Ñ¨_@ » OÖ’
|Ç¨ïâß Wq ÉÏQÍ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ =» K«∞Û. JOHõQ} Æ `˜ O« `åÅ∂‰õΩ J~å÷xfl
„QÆ Ç ≤ Ï OK« @ OÖ’#∂, =∞iO`« =ÚYºOQÍ =∞#O JÑ¨ Ê \˜ H õ Ñ ¨ C _» ∞
K«∂_»ÖËHõáÈ~Ú# QÆ}˜`«âß¢ã¨ÎO J<Õk =∞øeHõOQÍ J~°÷=O`«"≥∞ÿ#^Œx
`≥Å∞ã¨∞HÀ=_»OÖ’ ‰õÄ_® Wq LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ =» K«∞Û.
„áê^äŒq∞Hõ JOHõQÆ}˜`«O`À Jxfl "Õà◊ÖÏ W|ƒOk =Ù#fl ÃÑ^ŒÌÅ∞,
^•x QÆ∞iOz ÉèÜ í ∞« Ñ¨_Õ ÃÑ^ŒÅÌ ∞ WHõ¯_» q=iOz# H˘xfl "åºÜ«∂=∂Å∞
`«=∞O`«@ `å=Ú QÆ#Hõ KÕ¿ãÎ "å~°∞ |Ç¨ïâß `«fi~°Ö’<Õ JOHõQ}Æ `˜ O« `åÅ∂‰õΩ
H˘O`« J~å÷xfl K«∂_»QÅÆ ~°x, KåÖÏ "≥∞~°∞QÔ #· ÉèÏ=##∞ á⁄O^ŒQÅÆ ~°∞ Jx
<Õ#∞ J#∞‰õΩO@∞<åfl#∞. =∂~À˚i ÖÏQÍ<Õ "å~°∞ ‰õÄ_® ''"åiH˜ H˜@∞‰õΩ
J~°O÷ J~Ú#Ñ¨Ù_»∞ ^•xx Jaè=∂xOK«QÅÆ ~°∞—— J<Õk |Ç¨ïâß "åã¨=Î O.
‰õΩ*ˇ<~·≥ ü ~å_»=¡ O\˜ Ys^≥#· "å\˜<Õ W@∞=O\˜ Ñ¨xx KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
LÑ¨Ü≥∂yOK«#=ã¨~°O ÖË^Œ∞. JyæÑ¨ÙÅ¡Å∞ ("å_ç"Õã≤#), Ñ¨à◊√§ ‰õΩ@∞ì‰õΩ<Õ
Ñ¨ÙÅ¡Å∞ HÍy`«O =ÚHõ¯Å∞ ÖË^• J@ì=ÚHõ¯Å =O\˜ U z#fl =ã¨∞=Î ÙÅ∞
J~Ú<å nxH˜ Ñ¨xH˜ =™êÎ~Ú.
=∂iÛ 20, 1961
D q^èOŒ QÍ K≥ÑÊ¨ gÅ∞ J~Ú# XHõ ã¨=∞ã¨ºÃÑ· KåÖÏ =∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨x
KÕâß~°∞. ''<åÅ∞yO`«Å QÆ∞}HõO `åÅ∂‰õΩ U ãÖYºÅ#∞ "≥_Å» ∞ÊÖ’ XHõ K«`∞« ~°„ãÖ
Hõ<åfl ÃÑ^ŒkÌ J~Ú# n~°… K«`∞« ~°¢ã¨ ~°∂ÑÖÖ’ J=∞~°ÛQÆÅQÆ@O ™ê^èºŒ "≥∂ Hõ#∞HÀ¯O_ç.——
ã¨Ê+¨ìOQÍ D ã¨=∞ã¨º#∞ Ñï+¨¯iOK«@OÖ’ `«#`ÀQÍx ÖË^• 1`ÀQÍx =∂„`«"Õ∞
qÉèílOK«gÅ∞ J~Ú# ã¨=∞„QÆ ãÖYº (prime number) q∞#Ç¨ „Ñü W`«~° ãÖYº
=ÙÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok. XHõ ~ÀA# <Õ#∞ D ã¨=∞ã¨º#∞ =∞s H˘`«Î JO`«QÍ ã¨Ê+ì̈OQÍ
QÀK«iOK«x ã¨=∞ã¨ºQÍ =∂iÛ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ WKåÛ#∞. XHõ ~°O„^èOŒ =ÙO_®e, Jk K«`∞« ~°¢ãO¨
=∞^èºŒ Ö’ =ÙO_®e Jx K≥áêÊ#∞. >ˇ„s =O\˜ XHõ ã¨=∞~°∞_÷ ∞» J~Ú# ÉÏÅ∞_»∞ ã¨=∞ã¨ºÃÑ·
XHõ „Hõ=∞ Ñ¨ûúŒ Ö’ ^•_ç KÕâß_»∞. J`«#∞ =∞^èºŒ Ö’ ~°O„^èOŒ QÆÅ wÜ«∞_®xH˜ ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ
Ju z#fl n~°K… `« ∞« ~°¢™êxfl `«Ü∂« ~°∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOK«@O ^•fi~å P~°OaèOKå_»∞.
XHõ¯ =ÚHõ¯Ö’ K≥áêÊÅO>Ë– P ~°O„^èOŒ K«∞@∂ì XHõ¯ =∞O^ŒOQÆÅ K«`∞« ~°¢™êÅ#∞ =∂„`«"∞Õ
Hõey =ÙO_»@O ^•fi~å P~°OaèOKå_»∞. nxx KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ 8 K«`∞« ~°¢™êÅ#∞ fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞.
`«~∞° "å`« ~°O„^è•xfl =∞^èºŒ Ö’ =ÙOK«∞`«∂<Õ D n~°… K«`∞« ~°¢™êxfl ÃÑ^ŒkÌ QÍ ZÖÏ KÕã∂¨ Î
áÈ"åÖ’ PÖ’zOKå_»∞. W@∞=O\˜ U n~°… K«`∞« ~°¢ã"¨ ∞≥ ÿ qÉèlí OK« gÅ∞HÍx ãÖYºÅ
á⁄_»=ÙÅ∞QÆÅ áê~å≈fiÅ#∞ `«ÑÊ¨ xãïQÍ Hõey =ÙO_®Åx J`«#∞ `«fi~°QÍ<Õ QÆ∞iÎOKå_»∞.
JO>Ë P áê~å≈fiÅ∞–3˛5, 7˛3, W`åºkQÍ =ÙO_®e. =∞~À Hõ} Δ OÖ’<Õ J`«#∞ =∞i
WHõ U =∂„`«=Ú x~å‡}OÖ’ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆ‰Ωõ O_®<Õ, ™ê^è•~°}OQÍ U ãÖYºÅ∞
Ñ¨x KÕ™êÎÜ∂≥ , Uq Ñ¨x KÕÜ∞« "À K≥ÑÊ¨ QÆeQÍ_»∞.
PO_ôÖÏ "≥∞Å¡QÍ Ñ¨x KÕ¿ã q^•ºi÷. D ã¨=∞ã¨º#∞ Ñ¨ÓiÎQÍ aè#fl =∂~°Oæ Ö’
Ñï+¨¯iOK« K«∂âß_»∞. J`«#∞ 16 ~å_»#¡ ∞ fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. 4˛4 K«`∞« ~°¢™êxfl `«Ü∂« ~°∞
KÕâß_»∞. `«~∞° "å`« KåÖÏ¿ãÑ¨Ù XHõ ~å_£#∞ `˘ÅyOz, =∞^èºŒ Ö’ ~°O„^è•xfl Wq∞_ÕÛO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« uflOK«™êQÍ_»∞. J~Ú`Õ, J`«#∞ ~å_»#¡ ∞ ZÖÏ =∂iÛ#Ñ¨Ê\˜H˜ P ~°O„^èOŒ ã¨^•
`«ÑC¨ ™ê÷#OÖ’<Õ =ÙO\’Ok. J`«#∞ D ã¨=∞ã¨º`À ‰õΩã‘Î Ñ¨_∞» `«∞O>Ë K«∂_»@O q<À^ŒOQÍ
=Ù#flk. ~°O„^è•xfl `å=Ú =ÙOK«^ÅŒ ∞K«∞‰õΩ#fl KÀ@H˜ fã¨∞‰õΩ"≥à§◊ _»OÖ’ "≥Ñ· Å¨¶ ºO J`«xH©
qã¨∞QÆ∞#∞ HõeyOzOk. J~Ú`Õ, J`«#∞ nx QÆ∞iOz =∞s qÑ¨s`«OQÍ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_áç ÈÖË^∞Œ .
^è≥·~°ºOQÍ, Ñ¨@∞ì^ŒÅ`À Ñ¨x KÕã¨∞Î<åfl_»∞. z=~°‰õΩ ZÖÏQÆ~Ú`Õ<Õ, ã¨=∞ã¨º#∞
Ñï+¨¯iOKÕO^Œ∞‰õΩ `«#‰õΩ ÉËã≤ ãÖYºÅ H˘Å`«Å∞ QÆÅ n~°…K«`«∞~°„ãÖ J=ã¨~°=∞x
J`«#∞ QÆ∞iÎOK«QÆeQÍ_»∞. JÑ¨Ê\˜H˜ ‰õÄ_® U n~°…K«`«∞~°¢ã¨"≥∞ÿ<å KåÅx J`«#∞
QÆ=∞xOK«ÖHË áõ ÈÜ«∂_»∞. >ˇ„s ã¨=∞ã¨º#∞ Ñï+¨¯iOz# f~°∞`À áÈe¿ãÎ J`«x Ñ¨ûúŒ x
QÆO^Œ~°QÀà◊"≥∞ÿ#kQÍ, Jã¨=∞~°÷"≥∞ÿ#kQÍ K≥Ñ¨Ê=K«∞Û. J~Ú`Õ, WHõ¯_» QÆ∞iÎOK«=Åã≤#
XHõ H©ÅHõ JOâ◊O =Ù#flk. PO_ô =ÙÑ¨Ü∂≥ yã¨∞#Î flk J`«x ã¨fiO`« Ñ¨ûúŒ J<Õk. J`«#∞
<Õ~°∞Û‰õΩ#fl, J=QÍÇ¨Ï# Hõey# QÆ}ÏOHõO `åÅ∂‰õΩ q=~åÅ‰õΩ Jk YzÛ`«OQÍ
J#∞"≥#· k. P Ñ¨ûúŒ x J`«x^Õ HÍ|\ì̃, ^•x #∞Oz J`«#∞ <Õ~∞° Û‰õΩO@∞<åfl_»∞.
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ HÍãÖÎ `« PÖ’K«#, ™ê^è#Œ , J^Œ$+Öì ^•fi~å `«=∞ ã¨fiO`«"#·≥ Ñ¨^`úŒ ∞« ÅÖ’,
`«=∞‰õΩ =ÙÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ Õ q^èOŒ QÍ Ñï+¨¯iOK«QÅÆ ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ =∞#O ~°∂á⁄OkOK«=K«∞Û#∞.
W@∞=O\˜ ã¨=∞ã¨ºÅ∞ XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ ã¨fiÜ«∞OQÍ ã¨~∞° ‰Ì Ωõ áÈ=_»O <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ– Ü«∞O„`åOQÍxfl
`«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« QÆÅ=Ù. nxÖ’ Ñ≤Å"¡ å_Õ `å#∞ =∞iO`« xÑ¨Ù}∞_»∞ JÜÕ∞ºH˘nÌ ã¨fiÜ«∞OQÍ
HÍ~°º„Hõ=∂xfl Hõi#î "≥∞#ÿ kQÍ KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ áÈQÆÅ_»∞. J~Ú`Õ, QÆ}`˜ åxfl <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ D
q^è•#OÖ’, W`«~° q^è•<åÅÖ’ ‰õÄ_® ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ Ñï+¨¯iOKÕO^Œ∞‰õΩ =∂~åæxfl ÖË^•
J`«∞º`«Î=∞ =∂~åæxfl QÆ∞iOz PÖ’zOK«@O Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ =∂<ÕÜ«∂e. Z‰õΩ¯=
xÑ¨Ù}`«QÆÅ q^•º~°∞÷Å =∞iO`« J^èŒ∞<å`«# Pq+¨¯~°}ÅÖÏQÍ<Õ, D "≥#∞Hõ|_ç#
q^•º~° ∞ ÷ Å ∞ ã¨ = ∞ã¨ º #∞ Ñ¨ i +¨ ¯ iOK« @ OÖ’ =ÙÑ¨ Ü ≥ ∂ yOKÕ KåÖÏ Pk=∞"≥ ∞ ÿ # ,
„Ñ¨Ü∂≥ QÆÑÓ¨ ~°fiHõ"∞≥ #ÿ , Jã¨=∞~°™÷ ê÷~ÚÖ’QÆÅ Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞ ‰õÄ_® JO`« "≥∞~°∞QÔ #· =x, JO`Õ
L`«∞ûHõ`«#∞ ˆ~ÔHuÎOKÕ, JO`Õ™ê÷~ÚÖ’ Pã¨H˜Îx „áÈ`åûÇ¨xfl K«∂Ñ¨^Œy#=x =∞#O
QÆ∞iÎOKåe. KåÖÏ Hõ+ì̈"≥∞ÿ# „Ñ¨Ü«∞`«flO `«~°∞"å`« „Ñü W`«~° ãÖYº#∞ 2 ã¨=∂#
=~°∞ã¨Å∞QÍ qÉèílOK«=K«∞Û#h, „Ñü 3= ãÖYº#∞ 3 ã¨=∂# =~°∞ã¨Å∞QÍ
qÉèlí OK«=K«∞Û#h _˘~Àu Hõ#∞‰õΩ¯#flÑ¨Ù_»∞ P"≥∞ ‰õÄ_® XHõ "Õ∞^äÀs`åº ÃÑ^ŒQÌ OÆ `«∞Å∞
"Õã≤Ok. D QÆO`«∞ Ñ¶¨∂`åOHÍÅ (Exponents) ã¨∂„`åÅÖ’x H˘xflO\˜x Z=fi~°∂
K≥ÑÊ¨ ‰õΩO_®<Õ `«=∞O`«@ `å"Õ∞ Hõ#∞‰õΩ¯#fl q^•º~°∞Å÷ ™ê÷~ÚH˜ ãïã¨=∂#"≥∞#ÿ ^Õ.
=∞~À ~°HOõ QÍ K≥áêÊÅO>Ë– K«„HÍxfl Hõ#∞Q˘#@O ‰õÄ_® q=∂<åxfl Hõ#∞Q˘#fl
=ÚO^Œ_∞» QÆ∞ JO`«Q˘Ñ¨Ê^Õ, "åãÎ̈"åxH˜ =∞iO`« Q˘Ñ¨Êk ‰õÄ_®. Láê^è•ºÜ«ÚÅ"≥∞#ÿ
=∞#O, QÆ}˜`« âß¢ã¨ÎÑ¨~°OQÍ =∂\Ï¡_»∞`«∞#flÑ¨C_»∞ q^•º~°∞÷Å∞ ZÑ¨C_»∞ K«„HÍÅ#∞
Hõ#∞Q˘O@∞<åfl~À, ZÑ¨C_»∞ q=∂<åÅ#∞ Hõ#∞Q˘O@∞<åfl~À QÆ∞iÎOK«_O» <Õ~∞° ÛHÀQÆÅQÍe.
JÖÏˆQ, =∞#O q=∂<åÅ Pq+¨¯~°ÅÎ ™ê÷~ÚÖ’<Õ K«„HÍÅ Pq+¨¯~°ÅÎ ™ê÷~Úx K«∂ã≤
‰õÄ_® JO`Õ xMÏ~°û~Ú# L`«∞ûHõ`«#∞, ãÖ`Àëêxfl K«∂Ñ¨_»O <Õ~°∞ÛHÀ"åe.
n#O`«\ x˜ q∞Oz <≥=∞‡kQÍ <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ "å~°∞ `«fii`«QuÆ # q=∂<åÅÃÑ·
Ñ¨x KÕÜ∞« QÆeQˆ O^Œ∞‰õΩQÍ#∞, "åiH˜ K«„HÍxfl K«∂¿Ñ PHõ~¬° } `åÅ∂‰õΩ |Å"≥∞#ÿ |ÅÇ‘Ï#`«
#∞Oz =∞#O `«ÑÊ≤ OK«∞HÀQÆÅQÍe. |Ç¨ïâß Jxfl É’^è•<åOâßÅÖ’#∂, YzÛ`«OQÍ
QÆ}˜`« âß¢ã¨ÎOÖ’ q^•º~°∞÷Å∞ "åã¨Î"åxH˜ ã¨fiÜ«∞OQÍ Hõ#∞Q˘#x q*Ï˝#O KåÖÏ
ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ x~°∞Ñ¨Ü∂≥ QÆ"∞≥ #ÿ kQÍ =ÙO@∞Ok. ^•xx "å~°∞ `«fi~°Ö’<Õ =∞~°záÈ`å~°∞.
áÈÖ’º 2–K«`∞« ~°¢ã¨

q∞<À (Polyominoes)
3–K«`«∞~°¢ã¨
áÈÖ’ºq∞<ÀÅ∞ (Polyominoes)
4–K«`«∞~°¢ã¨
áÈÖ’ºq∞<ÀÅ∞ (Polyominoes)
n~°… K«`∞« ~°¢™êÅ∞, ÖË^• =∞^èºŒ Ö’ ~°O„^èOŒ QÆÅ n~°… K«`∞« ~°„™êÅ#∞
KÕ¿ã D Ñ¨lÖòû ÖË^• ã¨=∞ã¨º#∞ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ KåÖÏ Pã¨HÎ̃ HõeyOKÕq. HõhãÖ,
áê~î°âßÅ Ñ¨x [~°∞QÆ∞`«∞O_»QÍ Pã¨H˜Î HõeyOK«QÆeQÍ~Ú. D Ñ≤Å¡ÅÖ’
Z=Ô~<· å, ZÑ¨Ù_≥<· å W@∞=O\˜ Ñ¨lÖòû#∞ KÕã∂¨ Î `«=∞ ã¨=∞Ü«∂xfl QÆ_∞» Ñ¨Ù`å~å
J<Õk <å‰õΩ KåÖÏ ãÖ^ÕÇ¨ ã¨Ê^Œ"∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« "Õ∞. J~Ú`Õ áê~îâ° ßÅ `«~Q° uÆ Ö’
=∂„`«O Jq ÉÏQÍ<Õ `À_»Ê_Õq. <Õ#∞ q=iOz# H˘xfl W`«~° HÍ~°ºHõÖÏáêÅ
(Activities)ÖÏQÍ<Õ Jq ‰õÄ_® QÆ}` ˜ « âß¢ãOÎ̈ Ñ¨@¡ ÉèÜ
í ∞« OQÆÅ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ÖË^•
ÃÑ^ŒÅÌ ‰õΩ |Ç¨ïâß Pã¨H^Î̃ •Ü«∞HõO, =ÙÑ¨Ü∂≥ QÆH~õ =° ∞x <å L^ÕâÌ º◊ O.
W@∞=O\˜ ™ê^è•~°} P~°OÉèÏÅ #∞OKÕ QÆ}`˜ « âß¢ãOÎ¨ `åÅ∂‰õΩ
KåÖÏ „áê^è•#º`« QÆÅ Ñ¨xÖ’ H˘O`« ÉèÏQÆO Ñ¨Ù@∞ì‰Ωõ =zÛOk. L^•: áêb
q∞<ÀÅ#∞–K«`∞« ~°¢™êÅ#∞ XHõ ^ŒQ~æÆ ° ÃÑ@ì_O» ^•fi~å g∞~°∞ KÕÜ∞« QÆey#
PHõ$`«∞Å∞ (ÃÑ#· L^•:–Å#∞ K«∂_»O_ç) J^èºŒ Ü«∞#O KÕÜ∞« _»O, áêbq∞<ÀÅ`À
Ñ¨x KÕÜ∞« _»O, ÖË^•, <Õ#∞ <å `«~Q° uÆ QÆkÖ’ WzÛ# `«~Ç° ¨ Ñ¨lÖòû`À Ñ¨x
KÕÜ∞« _®xH˜ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ g∞‰õΩ ‰õΩ*ˇ<~·≥ ü ~å_»∞¡ J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . HÍy`åÅ
#∞Oz HõuiÎ Oz# K«`∞« ~°¢™êÅ∞ ÖË^•, J@ìÅ #∞Oz HõuiÎ Oz# K«`∞« ~°¢™êÅ∞
‰õÄ_® ÉÏQÍ<Õ Ñ¨xH˜ =™êÎ~Ú.
"Õ∞ 6, 1961
#∂`«# QÆ}`˜ O« QÍ Ñ≤Å=|_Õ^•xÔH· <≥Ñ· Ù¨ }ºOQÆÅ „Ñ¨Kå~° HÍ~°º„Hõ=∞O [iyOk.
„Ñü"å~°∞ ^•x QÆ∞iOKÕ =∂\Ï¡_∞» `«∞<åfl~°∞. ^•xfl PK«iOK«x U áê~îâ° ßÅ J~Ú<å,
ÖË^• Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ J~Ú<å J`«ºO`« x~åâß[#HõOQÍ áê`«|_çáÈ~Ú#"å_çQÍ
Hõ#Ñ¨_∞» `«∞<åfl~°∞. D #∂`«# QÆ}`˜ O« Ö’x H˘O`« ÉèÏQÆO x[OQÍ<Õ KåÖÏ =∞Ozk.
x[OQÍ H˘O`« qÑ¨¡"å`«‡Hõ"≥∞ÿ#k. QÆ}˜`« É’^èŒ#Ö’ x~å‡}Ï`«‡Hõ =∂~°∞ÊÅ∞
KÕÜ∞« |_»∞`«∞<åfl~Ú. ^•i K«∂¿Ñ „Ñ¨âfl◊ Å ^•fi~å ["å|∞Å#∞ Hõ#∞H˘¯<Õ ÖË^• ["å|∞ÖË
<Õ~∞° QÍ JOkOKÕ K≥ÑÊ¨ |_Õ Ñ¨ûúŒ H˜ |^Œ∞Å∞QÍ, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ q+¨Ü∂« Å#∞ `«=∞‰õΩ
`å"Õ∞ ‰õ#∞Q˘O@∞<åfl~°∞. J~Ú`Õ, D ãÖ^Œ~åƒùÅ∞ H˘xfl =∂„`«"∞Õ . #∂`«# QÆ}`˜ O« Ö’x
KåÖÏ ÉèÏQÆO, ÅHõΔ ºO áê`« QÆ}`˜ O« =O\˜k =∂„`«"∞Õ – =O@Å Ñ¨ÙãÎ̈HOõ ÖÏ. J~Ú`Õ
`Õ_® Uq∞@O>Ë, D =O@Å Ñ¨Ùã¨ÎHÍÅ∞ H˘`«Îq. <Õ\ ˜ Ñïã≤÷`«∞Å‰õΩ =∞iO`«
J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ q– Wk |Ç¨ïâß =∞Oz q+¨Ü∞« "Õ∞ HÍ=K«∞Û. J~Ú`Õ, nxÔH· P =O@Å
Ñ¨ÙãÎ̈HOõ g∞‰õΩ `«y#^≥· =ÙO_®e. D =O@Å Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅÖ’x H˘xfl Hˆ =ÅO #∂`«#"≥∞#ÿ q
=∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞, "≥∞~°∞QÔ #· q ‰õÄ_®. J~Ú`Õ, g\˜Ö’ ÃÑ‰õΩ¯ ÉèÏQÆO, ÉÏQÍ „Ñ¨Kå~å_»O|~°O
QÆey, qã¨Î $`«OQÍ LÑ¨Ü∂≥ yOK«|_Õq =∂„`«O U=∞O`« =∞Ozk HÍ=Ù. g\˜Ö’ <Õ#∞
ÑïjeOz# H˘xfl Jã¨Ê+¨ìOQÍ L<åfl~Ú. "å\˜Ö’ "≥·~°∞^è•ºÅ∞ =Ù<åfl~Ú. "å\˜Ö’
Z<Àfl L^•Ç¨Ï~°}Å∞ `«~K° ∞« QÍ ãïQÍ ZOÑ≤Hõ KÕã∞¨ ‰õΩ#flq HÍ=Ù. Ñ¨Å∞=Ù~°∞ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
ÖËx J=QÍÇ¨Ï##∞ Jq =ÚO^Œã∞¨ QÎ Í<Õ L#fl@∞¡ TÇ≤ÏOK«∞‰õΩO@∞<åfl~Ú. `≥eã≤#^•xH©,
x[OQÍ `≥eÜ«∞x^•xH©, zÇ¨flÅ∞QÍ =Ù#fl^•xH© =∞^èºŒ Jq `«y#O`« |ÅOQÍ =O`≥##∞
xi‡OK«_O» ÖË^∞Œ . "å\˜Ö’x JOâßÅ∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ ‰õΩHõ¯|_ç =Ù#fl@∞¡QÍ =Ù<åfl~Ú.
Jq KåÖÏ "Õ∞~°‰Ωõ Ñ¨~ã° Ê¨ ~° ãÖ|O^èOŒ HõeyÖË=Ù. ã¨~à° ~ˆ◊ Y f~°∞Ö’ ™êQÍ~Ú. ["å|∞
– xˆ~tÌ `åÅ∞QÍ =Ù<åfl~Ú. XHõ¯ =ÚHõ¯Ö’ K≥áêÊÅO>Ë– Jq "å\˜ QÆ∞iOz [~°∞QÆ∞`À#fl
„Ñ¨Kå~åxH˜ ãï`«∂Qˆ qQÍ ÖË=Ù. <å‰õΩ `≥eã≤# H˘O^Œ~∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "å\˜x LÑ¨Ü∂≥ yã¨∞<Î åfl
ZÑ¨Ê\˜ÖÏˆQ QÆO^Œ~Q° Àà◊O`À#∂, zHÍ‰õΩ`À#∞, ÉèÜ í ∂≥ `åÊ`«O`À#∂ =Ù<åfl~°∞.
D #∂`«# QÆ}`˜ O« QÆ∞iOz '"≥∞Oÿ _£ „™êì"∞£ û— J<Õ Ñ¨ÙãÎ̈HOõ Ö’ ZOS\˜Ö’
QÆ}`˜ O« , q^•ºãÖ|Okè`« PKå~°∞º_≥#· ¿ã"≥∂~ü ¿ÑÑ¨~ìü WÖÏ K≥áêÊ~°∞:
J~°=Ü«∞º= ^Œâß|ÌO `åÅ∂‰õΩ ãÖã¨¯~°} J~Ú# D #∂`«# QÆ}`˜ «
É’^è<Œ åOâßÅ∞ áê~îâ° ßÅ QÆ}`˜ Ñ« Ù¨ ™ê~åxfl =∂ˆ~ÛO^Œ∞‰õΩ H˘O`« „Ñ¨Ü∞« `«flO
KÕâß~Ú. J~Ú`Õ, Jk Z‰õΩ¯= ^Œ∂~°O ™êQÆÖ^Ë ∞Œ . Jk ÖˇH¯õ Å#∞ KÕÜ∞« @OÖ’
‰õÄ~°∞‰õΩáÈ~ÚOk. P ÖˇH¯õ Å∞ H˘O`« aè#fl"≥∞#ÿ q HÍ=K«∞Û. JO`Õ. #∂`«#
ÖˇH¯õ Å∞, ÖË^• ã¨=∞ã¨ºÅ∞ ãÖYºÅ`À HÍHõ ã¨=Ú^•Ü«∂Å`À =º=Ç¨ÏiOK«@O
J<Õ "åã¨=Î O, ÖË^• Ñ¨^=Œ `«~Q° uÆ Ö’ HÍHõ ~Ô O_»= `«~Q° uÆ Ö’<Õ JOHõQ}Æ `˜ åxfl
„Ñ¨"Õâ◊ÃÑ@ì_»O J<Õk ÃÑ^ŒÌQÍ `Õ_® `ÕÖË^Œ∞.ÃÑ·QÍ D QÆ}˜`« ãÖã¨¯~°}
ã¨$[<å`«‡Hõ QÆ}`˜ « âß¢ã™Î̈ ê~°OÖ’ H˘`«kÎ . KåÖÏ H˘kÌ ÉèÏQÆO =∂„`«"∞Õ
Ñ≤ÅÅ¡ QÆ}`˜ « J^èºŒ Ü«∞#O `åÅ∂‰õΩ Pq+¨¯~°}Å „Ñ¨„H˜Ü∞« #∞Oz Jk ~°∂Ñ¨Ù
k^Œ∞HÌ ÀÖË^∞Œ . Jk Hˆ =ÅO QÆ}`˜ « âß¢ã"Î̈ `Õ ÅÎ« ∞ J^èºŒ Ü«∞#O KÕ¿ã QÆ}`˜ O«
`åÅ∂‰õΩ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= „áê^è•#º`«QÅÆ ^•xx ™ê^è•~°}H© ~õ } ° „Ñ¨„H˜Ü∞« #∞Oz
Ñ¨Ù@∞ì‰õΩ=zÛOk.——
W+Öì =Ù<åfl ÖË‰Ωõ <åfl "å~°∞ `«=∞ `«~Q° uÆ QÆ^∞Œ ÅÖ’ #∂`«# QÆ}`˜ åxfl
`«ÑÊ¨ xãïQÍ KÕÜ∂« Åx Láê^è•ºÜ«ÚÅÃÑ· áê~îâ° ßÖ’ =uÎ_ç =ÙO_»‰Äõ _»^∞Œ .
ÖËHáõ È`Õ #∂`«# QÆ}`˜ O« =∞Ozk J~Ú<å ã¨~ˆ , ^•xÖ’x H˘xfl =ÚHõ¯Å∞
=∞Oz"≥<· å ã¨~ˆ , Jk áê~îâ° ßÅÖ’ QÆ}`˜ O« É’kèOK«|_Õ Ñ¨ûúŒ Ö’ ZÑ¨Ê\˜H©
=∞øeHõ =∂~°∞ÊÅ#∞ fã¨∞‰õΩ~åÖË^∞Œ . ''|Ç¨ïâß g∞‰õΩ #KÕÛ J=HÍâ◊O =Ù#fl^Œx
"Õ∞=Ú ÉèÏq™ÈÎ#fl PÖ’K«# Wk– Jk g∞‰õΩ #zÛ`Õ<–Õ #zÛ`Õ<–Õ ^•xÖ’
H˘O`« ÉèÏQÍxfl Ñ≤ÅÅ¡ `À qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<Õ PÖ’K«# g∞~°∞ KÕÜ∞« =K«∞Û——
Jx Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ #K«Û*ˇÑÊ¨ @O =∂„`«O ^•fi~å<Õ #∂`«# PÖ’K«#Å#∞,
É’^èŒ<å Ñ¨^Œú`«∞Å#∞ `«~°QÆu QÆkÖ’H˜ fã¨∞‰õΩáÈQÆÅ=Ú. YzÛù`«OQÍ
W@∞=O\˜ ã¨∂Êùi`Î À<Õ aÖòÇÏ¨ Öò, <Õ#∞ ‰õÄ_® ‰õΩ*ˇ<~·≥ ü ~å_»#¡ ∞ LÑ¨Ü∂≥ yOKÕ
Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞ KÕÑ\¨ Ïì=Ú. "å\˜x LÑ¨Ü∂≥ yOK«=Åã≤#kQÍ áê~îâ° ßÅÖ’ Z=fi~°∂
=∂‰õΩ K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ . ÖË^•, HõhãÖ "å\˜x ÑïjeOK«=Åã≤OkQÍ ‰õÄ_® Z=fi~°∞
=∂‰õΩ K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ . "å\˜x QÆ∞iOz QÍº>ˇQÀfl =∂\Ï¡_#ç XHõ ã¨=∂"ÕâßxH˜
"≥àÏ§Å<Õk =∂ ã¨fiO`« PÖ’K«<.Õ J@∞=O\˜ H˘xfl ~å_»#¡ ∞ =∂ `«~Q° uÆ QÆk
LÑ¨Ü∂≥ QÍxÔH· H˘<åÅ<Õk =∂ PÖ’K«<.Õ z=~°QÍ "å\˜x LÑ¨Ü∂≥ yOK«_O» Ö’
=∞Oz Ñ¨^`úŒ ∞« Å#∞ „Ñ¨Ü∞« uflOz K«∂_®Å<Õk ‰õÄ_® =∂ PÖ’K«<.Õ
Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ `«=∞ `«~Q° uÆ QÆ^∞Œ ÅÖ’ `«=∞ ã¨fiO`« ã¨=∞ã¨ºÅ∞QÍ
`å"Õ∞ K«∂ã≤# "å\˜x Ñï+¨¯iOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ "åˆ~ ã¨fiÜ«∞OQÍ KÕã≤#
Ñïâ’^è#Œ =∂„`«"∞Õ "åãÎ̈"åxH˜ q^Œº#∞ "≥∞~°∞QÆ∞Ñ¨~K° Q« ÅÆ XˆH XHõ q^•º
Ñïâ’^èŒ# =∂~°æO. „Ñ¨ã¨∞Î`«O L#fl Ñïã≤÷uÖ’, J@∞=O\˜ Ñïâ’^èŒ#
KÕ ¿ ãO^Œ ∞ ‰õ Ω „Ñ¨ Ü « ∞ uflOz#, ^•x Ñ¶ ¨ e `åÅ#∞ `« = ∞ É’^è Œ # Ö’
LÑ¨Ü∂≥ yOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOz# KåÖÏ =∞Ok Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞– `«=∞
#∂`«# Ñ¨^Œú`«∞Å∞ =∞Oz Ñ¶ë`åÅ#∞ ™êkèOz#Ñ¨Ê\˜H© W|ƒOkÖ’
Ñ¨_»∞`«∞<åfl~°∞.
W@∞=O\˜ Ñïâ’^è#Œ KÕ¿ãÖÏ Láê^è•ºÜ«ÚÅÃÑ· =uÎ_ç `≥KÛÕ =∂~°Oæ
UnÖË^Œ∞. "åã¨Î"åxH˜, ~å#∞#fl H˘O`« HÍÅOáê@∞ ÃÇÏK«∞Û =∞Ok
Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ J@∞=O\˜ Ñïâ’^è#Œ #∞ KÕÜ∞« _®xH˜ W+¨Ñì _¨ ~» ∞° . ^•xH˜
|^Œ∞Å∞QÍ Uq∞ KÕÜ«∂Ö’ W`«~°∞Å∞ K≥a`Õ =ÓiˆH J#∞HõiOK«_®xH˜
W+ì̈Ñ_¨ `» å~°∞. JO>Ë, D Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ D „Ñ¨Ü∞« `«flOÖ’ QÆ#∞Hõ U^≥<· å
"≥Ñ· Å¨¶ ºO Z^Œ∞~Ô `· Õ ^•xH˜ ÉÏ^èºŒ `«#∞ W`«~∞° ÅÃÑH· ˜ <≥\ "ì̃ Ü
Õ ∞« K«∂ã¨∞<Î åfl~°∞.
"≥∞~°∞ÔQ·# É’^èŒ<å Ñ¨^Œú`«∞Å#∞ Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ `«=∞ `«~°QÆu QÆ^Œ∞Å<Õ
qxÜ≥∂yOK«∞HÀ"åÅx K«∂¿ã Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ, JO>Ë– <åÖÏ „Ñ¨Ü∞« uflOKÕ
"åiH˜ ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ Jxfl ~°HÍÅ „áÈ`åûÇ¨xfl WzÛf~åe. 1958= ãÖ=`«û~°O
`«~∞° "å`« <Õ#∞ Ñ¨x KÕã#≤ =¸_»∞ áê~îâ° ßÅÖ’#∞ ZHõ¯_® <å‰õΩ „áÈ`åûÇ¨ÏO
ÅaèOK«Ö^Ë ∞Œ . "≥∞~°∞QÔ #· É’^è<Œ å Ñ¨^`úŒ ∞« Å#∞ Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ KÕã#≤
„Ñ¨Ü∞« `åflÅ∞ Hõà§◊ ‰õΩ Hõ\ #ì̃ @∞¡QÍ =∞Oz Ñ¶e¨ `åÅ#∞ WzÛ#Ñ¨C_»∞ ‰õÄ_®,
<å „Ñ¨Ü∞« `åflÅ‰õΩ =∞^Œ`Ì ∞« ÅaèOK«Ö^Ë ∞Œ .
Jq J`«ºO`« L`«=Î ∞"≥∞#ÿ "≥<· å–=O_ç "åiÛ# Ñ¨Ùã¨HÎ ÍÅ #∞Oz Ñ≤ÅÅ¡ ∞
ÃÑ^ŒQÌ Í Uq∂ <Õ~∞° ÛHÀÖË^∞Œ . Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∞#‰õΩ J`«∞º`«=Î ∞"≥∞#ÿ qQÍ Hõ#|_Õ
Ñ¨^Œú`«∞Å#∞ LÑ¨Ü≥∂yOz ZÑ¨C_»∂ <Õ~°∞ÛHÀ~°∞. "åiH˜ J`«∞º`«Î=∞OQÍ
HõxÑ≤Oz# Ñ¨^`úŒ ∞« Å #∞OKÕ <Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°∞. `«=∞ PÖ’K«#Å∞, ãÖ|O^è•Å
x~å‡}OÖ’#∞, "åã¨ÎqHõ`« `åÅ∂‰õΩ `«# =∂#ã≤Hõ #=¸<åÖ’#∂
Wq∞_Õ"å\˜#∞OKÕ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ <Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°∞. `«~∞° "å`« =ã¨∞OÎ ^Œx =∞#O ÉèÏqOKÕ
JOâ◊O #∞Oz HÍHõ, `å=Ú `«~∞° "å`« =ã¨∞OÎ ^Œx ÉèÏqOKÕ JOâ◊O #∞OKÕ
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ <Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°∞. Wk <Õ~∞° ÛHÀ=_»O Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ Hõ+Oì¨ . xÑ¨Ù}∞Öˇ#· ,
ÉÏQÍ É’kèOK«QÅÆ "åiH˜ Wk =∞iO`« Hõ+Oì¨ . W@∞=O\˜ Láê^è•ºÜ«ÚÅ<Õ
=∞#O ''JOâ◊=O`«∞Å∞——QÍ Ñ≤Å∞™êÎ=Ú. =∞# ã¨fiO`« PÖ’K«#Å `åÅ∂‰õΩ
x~å‡} ã¨fiÉèÏ"åxfl =∞#O ÉÏQÍ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl H˘nÌ, =∞#O D x~å‡}O
"≥Ú`åÎxfl Ñ≤ÅÅ¡ "≥∞^Œà§◊ Ö’H˜ |kb KÕ¿ã „Ñ¨Ü∞« `«flO "≥Ñ· Ù¨ =∞iO`« Z‰õΩ¯=QÍ
PHõi¬`«∞ÅO J=Ù`åO. J~Ú`Õ Wk PK«~°} ™ê^èŒºOHÍ^Œ∞. D x~å‡}
~°∂Ñ¨HÅõ Ê##∞ xi‡OK«∞HÀ=_®xfl "åiH˜ "åˆ~ ã¨fiÜ«∞OQÍ KÕã∞¨ HÀ"åe. Z
J<Õ JOâ◊O a J<Õ JOâ◊O`À ãÖ|O^è•xfl Hõey LO^Œx <Õ#∞ K«∂_»=K«∞Û.
J~Ú`Õ, ^•x QÆ∞iOz =∂\Ï¡__» O» ^•fi~å =∂„`«"∞Õ XHõ Ñ≤Å"¡ å_ç =∞#ã¨∞ûÖ’
<Õ#∞ D ãÖ|O^è•xfl U~°Ê~°ÛÖË#∞. J`«xH˜ |Ç¨ïâß <Õ#∞ K≥ÑÊ≤ # JOâßÅ∞
QÆ∞~°∞ÎO_»=K«∞Û. "å\˜ =∞^èŒº ãÖ|O^èŒO QÆ∞iOz <Õ#∞ K≥Ñ≤Ê#k ‰õÄ_®
QÆ∞~°∞OÎ _»=K«∞Û. J~Ú`Õ, J`«#∞ <Õ#∞ K≥ÑÊ≤ # JOâßÅ#∞ =¸_»∞ q_çq_ç,
Z, a, ã≤, J<ÕqQÍ =∂„`«"∞Õ <å =∂@Å =∞Å∞K«∞‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O Z‰õΩ¯=QÍ
LOk. "å\˜ =∞^èºŒ QÆÅ Ñ¨~ã° Ê¨ ~° ãÖ|O^è•xfl J`«#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀHõáÈ=K«∞Û.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ 2˛9´18, 2˛10´20x ÑïQÆ}#Ö’H˜ fã¨∞HÀO_ç.
ÃÇÏK«∞Û=∞Ok q^•º~°∞Å÷ ∞, Ñ¨Å∞=Ù~°∞ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ ‰õÄ_® g\˜x Ñ¨~ã° Ê¨ ~°
ãÖ|O^èOŒ ÖËx JOâßÅ∞QÍ K«∂™êÎ~∞° . áê~îâ° ßÅÅ∞, áê~îº° Ñ¨Ùã¨HÎ ÍÅ∞ Ñ¨~ã° Ê¨ ~°O
ãÖ|O^èŒOÖËx 100 ÃÇÏK«Û"Õ`«Å‰õΩ ãÖ|OkèOz# JOâßÅ#∞ QÆ∞iOz
=∂\Ï¡__» ®xH˜ JÅ"å@∞ Ñ¨_áç ÈÜ«∂=Ú. J~Ú`Õ, D JOâßÅ∞ Ñ¨~ã° Ê¨ ~°
ãÖ|O^èOŒ HõÅ"Õ. Ñ¨k 2Å∞, `˘q∞‡k 2Å HõO>Ë, 2 Z‰õΩ¯= J<Õ ãÖ|O^èOŒ
"å\˜ =∞^èºŒ # L#flk. Wk `≥eã≤# `«~∞° "å`« 1000˛2 J<Õk, 999˛2
HõO>Ë 2 Z‰õΩ¯= Jx <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞OÎ k. HÍ|\˜,ì Z@∞=O\˜ ÃÇÏK«Û"Õ`«
"ÕÜ∞« ‰õΩO_®<Õ 999˛2 J<Õk `«ÑÊ¨ xãïQÍ 2000–2`À, ÖË^• 1998`À
ã¨=∂#=∞x <Õ#∞ QÆ∞iÎOK«QÅÆ #∞. J~Ú`Õ, q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ D ãÖ|O^è•xfl
K«∂¿ÑO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ „Ñ¨Ü«∞uflOz#Ñ¨Ù_»∞ "åiÖ’ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ ^•xx =∞Ç¨
J~Ú`Õ Hˆ =ÅO XHõ¯ =¸_»= JOâ◊OQÍ =∂„`«"∞Õ <Õ~∞° Û‰õΩ<åfl~°∞ J<Õk
<Õ#∞ Ñ¨^ÕÑ¨^Õ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl q+¨Ü«∞O. "å~°∞ ^•xx XHõ ãÖH˜¡+¨ì"≥∞ÿ#
JOâ◊ O QÍ#∞, W`«~° JOâßÅ`À ãÖ|O^èŒO ÖËx kQÍ#∞ =∂„`«" Õ∞
fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ 2˛75´150, `«~°∞"å`« 2˛74 J<Õk
YzÛ`«OQÍ 150–2, ÖË^• 148`À ã¨=∂#=∞x XHõ q^•ºi÷ ã¨fiÜ«∞OQÍ
`«#‰õΩ `å#∞ Hõ#∞HÀ¯QÆÅQÍe. JÖÏ J`«#∞ Hõ#∞HÀ¯QÆeˆQ=~°‰õΩ, =∞#O
ZO`« =∂\Ï¡_ç<å J`«#∞ P =ÚO^Œ_»∞QÆ∞ "ÕÜ«∞ÖË_»∞. q∞Oz, D
J=QÍÇ¨Ï##∞ 3˛50´150 Hõ#∞Hõ, 3˛49 J<Õk YzÛ`«OQÍ 150–3,
ÖË^• 147‰õΩ ã¨=∂#=∞x K«∂_»Ö_Ë ∞» .
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ PQÆ=∞#`«~¯° OÖ’ (Inductive reasoning) KåÖÏ ã¨=∞~°∞Å÷ ∞QÍ L#flÑ¨Ê\˜H,©
JO>Ë– xiÌ+ì¨ ãÖ^Œ~åƒùÅ #∞Oz ™ê^è•~°}H© ~õ } ° Å∞ KÕÜ∞« _»OÖ’ ã¨=∞~°∞Ö÷ Ë J~Ú#Ñ¨Ê\˜H©
xQÆ=∞#`«~°¯OÖ’ (Deductive reasoning) ã¨=∞~°∞÷Å∞QÍ ÖË~°<Õk KåÖÏ HÍÅO #∞Oz
<å‰õΩ JxÑ≤™ÈÎOk. ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë, J`«∞º`«=Î ∞ q^•º~°∞Å÷ ∞ ‰õÄ_® `«=∞‰õΩ `≥eã≤#
q+¨Ü∂« Å#∞ QÆ∞iOz Z@∞=O\˜ ™ê^è•~°}H© ~õ }° ÅÔH<· å L^•Ç¨Ï~°}Å∞ W=fi_»O J~°∞^Œ∞QÍ
=∂„`«"∞Õ KÕÜ∞« QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞. J~Ú`Õ, `å=Ú áê~îâ° ßÅÖ’ q#fl ™ê^è•~°}H© ~õ } ° ÅÖ’
Ju H˘xflO\˜x =∂„`«"∞Õ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ qxÜ≥∂yOK«QÅÆ QÆ_®xH˜ HÍ~°}O, D ™ê^è•~°}H© ~õ }° Å∞
"å~°∞ ã¨fiO`«OQÍ KÕã∞¨ ‰õΩ#flq HÍHõáÈ=_»O. WHõ Jq "åãÎ̈=O`À ZÑ¨C_»∂ ãÖ|O^èOŒ
ÖË‰Ωõ O_® LO_»_O» ‰õÄ_® =∞~À „Ñ¨^•è # HÍ~°}O. <Õ#∞ q=i™ÈÎ#fl `«~Ç° ¨ xiÌ+ì̈ QÆ}`˜ «
ã¨=∞ã¨ºÅ∞ ™ê^è•~°}©Hõ~°}Å∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ Ñ≤Å¡Å‰õΩ J=HÍâ◊O Wã¨∞Î<åfl~Ú. D
™ê^è•~°}H© ~õ }
° Å∞ =Ú`«HQõ Í<Õ L#flÑ¨Ê\˜H,© Jq x[OQÍ "åi ™⁄O`«O. JO^Œ∞KÕ`«
Jq qxÜ≥∂yOK«gÖˇ#· g – "å~°∞ xi‡OKÕO^Œ∞‰õΩ J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ Ñ¨Ù<åkx HõeÊOKÕg.
<Õ#∞ ã¨=∞ã¨º#∞ H˘#∞Q˘<Õ ÅHõΔ ºO`À ãÖYºÅ∞, "å\˜`À KÕ¿ã HÍ~°ºHõÖÏáêÅ `åÅ∂‰õΩ
™êO„Ñ¨^•Ü«∞Hõ JOHõQÆ}˜`« É’^èŒ<åOâßÅÖ’ LÑ¨Ü≥∂yOz# D ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ ZÖÏ
J#fi~ÚOKåÅ<Õk K«∂_»@O. `˘Å∞`« Hõ+¨ìOQÍ<Õ LO@∞Ok. `«~°∞"å`« <Õ#∞
*ˇ_.£ Ñ≤._»~¸<£û J<Õ PKå~°∞ºx Hõ$+≤x `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl#∞. PÜ«∞# „a@<£‰Ωõ K≥Ok#
XHõ QÆ}ÏOHõâß¢ã¨Î"Õ`«Î, Láê^è•ºÜ«Ú_»∞. `«~°∞"å`« Ç¨~°fi~ü¤Ö’ Ñ¨x KÕã¨∞ÎO_»QÍ H˘`«Î
J=HÍâßÅ∞ J`«x =ÚO^Œ∞‰õΩ ~å<å~°OaèOKå~Ú.
PÜ«∞# QÆ}`˜ « Ñïâ’^è<Œ åOâßÅx Ñ≤eKÕ QÆ}`˜ åxfl É’kèOKÕ XHõ Ñ¨ûúŒ x
Jaè=$kú KÕâß_»∞. ^•xx "≥Ú^Œ@ Öˇ·Ããã¨ì~üÃ+·~üÖ’x áê~î°âßÅÖ’ qã¨Î $`«OQÍ
LÑ¨Ü∂≥ yOKå~°∞. `«~∞° "å`« J<ÕHõ W`«~° KÀ@¡ ‰õÄ_® „Ñ¨Ü∞« uflOKå~°∞.
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ qq^èŒ ~°HÍÅ =ã¨∞=Î ÙÅ∞ WKåÛ#∞. "å\˜`À "≥q· ^èºŒ OQÆÅ „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ#∞
KÕ~ÚOK«_O» <å L^ÕâÌ O◊ . XHõ YO_®xfl XHõ PHõ$u`À KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ W`«~° PHõ$`«∞ÅÖ’x
YO_®Å#∞ ZÖÏ LÑ¨Ü≥∂yOKåÅ#flk Hõ#∞Q˘#_»O =O\˜q D „Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞. D
Ñ¨#∞Å∞ ZÖÏ KÕÜ∂« Ö’ "åiH˜ Z=fi~°∂ K≥ÑÊ¨ ~°∞. "å~°O`«@"åˆ~ ã¨fiÜ«∞OQÍ ^•xx
Hõ#∞Q˘O\Ï~°∞. XHõ „Ñ¨Ü∂≥ QÆO QÆ#∞Hõ ÉÏQÍ Hõ+Oì̈ QÍ LO>Ë, "å~°∞ =∞~˘Hõ `ÕeHÔ #· ^•xx
„Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ~∞° . HÍ¿ãÑ¨\ Ö˜ ’<Õ, XHõ™êi KÕã#≤ ^•xH˜ "Õ~˘Hõ™êi KÕã#≤ ^•x áÈeHõÅ∞
QÆ∞iÎ™êÎ~∞° . áÈeHõÅ#∞ K«∂_»_O» Ö’ P~°OaèOz ™ê^è•~°}H© ~õ } ° Å∞ KÕ™êÎ~∞° . z=~°‰Ωõ ,
H˘xfl ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ "å~°∞ U =ã¨∞=Î ÙÅ∂ "å_Õ J=ã¨~O° ÖË‰Ωõ O_®<Õ KÕ™êÎ~∞° . JÑ¨C_»∞
"åiH˜ ã¨=∞ã¨ºÖ’ xa_ôH$õ `«OQÍ L#fl ã¨∂„`«O J~°O÷ J~Ú#@∞¡ ÑïQÆ}O˜ K«=K«∞Û.
D =ã¨∞Î=ÙÅ∞, „Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞ J`«ºO`« "≥·q^èŒºOQÆÅq. ã¨∞xt`« "Õ∞^èÀâ◊H˜Î
J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ q. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ g\˜x KåÖÏ Pã¨H^Î̃ •Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ qQÍ#∂, ã¨~^° • J~Ú#qQÍ#∞
ÉèÏq™êÎ~∞° . JO^Œ∞KÕ`<« Õ ÖˇÃ· ããì̈~ü Ã+~· ü áê~îâ° ßÅÖ’ =∞#O `«~K° ∞« QÍ QÆkxO_® L#fl
#ÅÉèˇ· =∞Ok z#fl Ñ≤Å¡Å∞ Z=i „Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’ "å~°∞ `«Å=Ú#HõÖˇ· LO_»_®xfl
K«∂_»QÅÆ =Ú. H˘xfl=∂~°∞¡ g~°∞ P QÆkÖ’ U Láê^è•ºÜ«Úx Ñ¨~º° "ÕH} Δõ Ï ÖË‰Ωõ O_®<Õ
Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ \Ï~°∞. giÖ’ U_»∞ ãÖ=`«û~åÅ Ju Ñ≤#fl=Ü«∞ã¨∞¯Å∞ ‰õÄ_® LO@∞O\Ï~°∞.
™ê÷<åÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz# ãÖMÏº =º=ã¨Ö÷ ’ Ñ¨Ù<åkQÍ fã¨∞‰õΩ<Õ ãÖYº‰õΩ ™ê÷<åxH˜
–=∞#k 10 Ñ¨Ù<åkQÍQÆÅ J@∞=O\˜ =º=ã¨÷ J~å÷xfl, LÑ¨Ü∂≥ QÍxfl JO>Ë WHõ¯_»
H˘kÌ =∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ =∂„`«"∞Õ `≥eã≤# "å\˜x <Õ~∞° Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ D =ã¨∞=Î ÙÅÖ’ H˘xfl
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ `» å~Ú. QÆ}`˜ « „Ñ¨Ü∂≥ QÆâßÅÖ’x W`«~° =ã¨∞=Î ÙÅ∞ Ñ¨ÓiÎQÍ aè#fl"≥∞#ÿ
q+¨Ü«∂Å`À =º=Ç¨Ïi™êÎ~Ú. "å\˜Ö’ H˘xflO\˜x Ñ¨Å∞=Ù~°∞ =º‰õΩÎÅ∞ KåÖÏ z#fl
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ JuHõ+"ì̈ ∞≥ #ÿ qQÍ ÉèÏq™êÎ~∞° . J~Ú`Õ, D z#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∂„`«O
"å\˜`À ã¨∞Å∞=ÙQÍ#∂, ãÖ`À+ÖQÍ#∂ Ñ¨x KÕã∞¨ <Î åfl~°∞.
„Ñ¨Ü∂≥ QÆâßÅ Ñ¨^`úŒ ∞« Å ^•fi~å<Õ, KåÖÏ QÆ}`˜ « ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ Ñï+¨¯iOK«_®xfl
<Õ~∞° ÛHÀ=_»O ™ê^èºŒ OHÍ^Œ∞. HÍ|\ì̃, D =ã¨∞=Î ÙÅ#∞, ‰õΩ*ˇ<~·≥ ü ~å_»#¡ ∞, W`«~° LÑ¨ÜÚ« HõÎ
ÑïHõ~åÅ#∞ LÑ¨Ü∂≥ yOz, QÆ}ÏOHõ âß¢ã"Î̈ `Õ ÅÎ« ∞ ã¨∞xt`« |∞kúQÅÆ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞
JOHõQ} Æ `˜ åxfl "≥Ú`«OÎ É’kèOKÕ Ñ¨^`úŒ ∞« Å#∞ Hõ#∞Q˘#ÖË~<° ^Õ •xH˜ `«y# HÍ~°}O ÖË^∞Œ .
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ U ~°H"õ ∞≥ #ÿ =ã¨∞=Î ÙÅ∞ ÉÏQÍ Pã¨H^Î̃ •Ü«∞HõOQÍ LO\ÏÜ«∞<Õk Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ
H˘O`« ã¨=∞Ü«∞O Ñ¨_∞» `«∞Ok. JÖÏˆQ D =ã¨∞=Î ÙÅÖ’ Uq J`«ºO`« Z‰õΩ¯= J~å÷xfl
Hõey LO\ÏÜ«∞x, Láê^è•ºÜ«Úx Hõhã¨ ™ê÷~Ú É’^èŒ#`À#∞, *’HõºO`À#∞,
ãïk^Œ∞_Ì ∞» `À#∞ U ~°H"õ ∞≥ #ÿ „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ#∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ J`«ºO`« P#O^ŒOQÍ KÕÜ∞« QÆÅ~°x
Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ ‰õÄ_® H˘O`« ã¨=∞Ü«∞O Ñ¨_∞» `«∞Ok. J~Ú`Õ, J@∞=O\˜ q=~åÅ∞,
PK«~}° Å‰õΩ ãÖ|OkèOz# q+¨Ü∂« Å#∞, ^•x "≥#Hõ L#fl ™ê^è•~°} Ñ¨ûúŒ x, ã¨∂„`åÅ#∞
J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl áê~îâ° ßÅÅ∞ ÖË^• Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ `ÕeHõQÍ<Õ `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« QÆÅ~°∞.
nxH˜QÍ#∞ D áê~îâ° ßÅÅ∞ ÖË^• Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨sHõÅΔ Ö’ =∞Oz =∂~°∞¯Å∞
`≥K«∞ÛH˘<ÕÖÏ KÕÜ«∞_»OHõO>Ë, "å~°∞ "åã¨Î="≥∞ÿ# ^Õx<≥·<å <Õ~°∞Û‰õΩ<ÕÖÏ KÕÜ«∞@OÖ’
Z‰õΩ¯= Pã¨HxÎ˜ Hõey LO_®e. J@∞=O\˜ áê~îâ° ßÅÖ’ HÍÅ„Hõ"∞Õ }Ï QÆ}`˜ O« J<Õk
|Ç¨ïâß XHõ J`«ºO`« „áêK«∞~°ºOQÆÅ x~å‡}Ï`«‡Hõ É’^èŒ<åOâßÅÖ’ XHõ\ ˜QÍ
`«Ü«∂~°=QÆÅ^Œ∞. Jk Ñ≤Å¡Å‰õΩ WHõ ZO`«=∂„`«=Ú ÉÏQÍ ^Õfi+≤OÑ¨|_ÕkQÍ,
„Ñ¨=∂^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ kQÍ Hõ#|_»^∞Œ . ÃÑÃ· Ñ· <Õ~∞° ÛHÀ=_»O #∞Oz |Ü«∞@Ñ¨_ç PÖ’K«#‰õΩ,
`≥eq`Õ@Å‰õΩ ^ÀÇ¨Ï^ŒÑ_¨ Õ "åã¨=Î "≥∞#ÿ , LÑ¨ÜÚ« Hõ"Î ∞≥ #ÿ =¸ÅOQÍ LO_»QÅÆ ^Œ∞. `«^•fi~å
Jk PÖ’K«#Å#∞, `≥eq`Õ@Å#∞ ^èfiŒ OãÖ KÕ¿ãkQÍ WHõ ZO`«=∂„`«=Ú LO_»^∞Œ .
QÆ}`˜ « âß¢ãÎ̈ „Ñ¨Ü∂≥ QÆâßÅ PÖ’K«# QÆ∞iOz, _»~¸<£ LÑ¨Ü∂≥ yOKÕ H˘xfl
=ã¨∞=Î ÙÅ QÆ∞iOz <Õ#∞ KåÖÏ L`åûÇ¨ÏOQÍ LO_»_®xfl g∞~°∞ QÆ=∞xOK«=K«∞Û. JÖÏˆQ,
Ñ≤ÅÅ¡ =ÚO^Œ∞ =∞#O ãÔ̈~#· =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ LOz`Õ, "å\˜`À KÕ¿ã Ñ¨#∞Å#∞ ã¨∂z¿ã,Î
Ñ≤Å¡Å∞ QÆ}˜`åxfl <Õ~°∞ÛHÀ=@"Õ∞ HÍHõ ^•xx Jaè=∂x™êÎ~°x <Õ#∞ ÉèÏqã¨∞Î<åfl#∞.
W@∞=O\˜ =ã¨∞Î=ÙÅ`À ¿ã"≥∂~ü ¿ãÑ¨~üì `«# '"≥∞ÿO_£ ™êì~ü‡û— Ñ¨ÙãÎ̈HõOÖ’ qâ◊fiã≤Oz,
PtOz#@∞¡QÍ =∞#O U^À XHõ ~ÀA# H˘xfl ~°HÍÅ HõOÑ¨Óº@~°`¡ À KÕ¿ãÑ¨#∞Å#∞
KÕÜ∞« QÆÅ=∞x <Õ#∞ Ptã¨∞<Î åfl#∞.
=∞# JOÔHÅ =º=ã¨Ö÷ ’ Ñ¨Ù<åkQÍ fã¨∞‰õΩ<Õ ãÖYº, ™ê÷<åÅ J~°O÷ QÆ∞iOz
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ <Õ~∞° Û‰õΩ<ÕÖÏ KÕÜ∞« _»O J<Õk, „a\©+π „Ñ¨É∞íè `«fi „áê^äqŒ ∞Hõ áê~îâ° ßÅÅ∞, `«~åfi`«
=∞# áê~îâ° ßÅÅ∞ ‰õÄ_® J`«ºO`« P„`«∞`«QÍ L#fl q+¨Ü∂« ÅÖ’ XHõ\ .˜ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ QÆ#Hõ
g\˜x x[OQÍ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë– "åiÖ’ KåÖÏ =∞Ok JOHõQ} Æ `˜ O« Ö’ `å=Ú KÕ¿ã
Ç¨™êºã¨Ê^Œ"≥∞ÿ# á⁄~°áê@¡#∞ KÕÜ«∞~°<Õ =∂„`«"Õ∞HÍHõ, "å~°∞ JOHõQÆ}˜`«O `åÅ∂‰õΩ
`«~å¯xfl K«∂_»QÅÆ ~°x `«^•fi~å áê~îâ° ßÅ QÆ}`˜ « É’^è<Œ åOâßÅÖ’x Jxfl HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞
QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀQÆÅ~°x "å~°∞ ÉèÏqã¨∞<Î åfl~°∞.
"å~°∞ nxh <Õ~∞° Û‰õΩ<ÕÖÏ ™êÜ«∞Ñ¨_OÕ ^Œ∞HÔ · _»~¸<£û |Ç¨ïà◊ Ñ¨Ù<åkQÆÅ ÉÏ¡‰Ωõ Å∞
(Multi-Based Blocks) J<Õ "å\˜x Pq+¨¯iOKå_»∞. "å\˜x `«Ü∂ « ~°∞ KÕâß_»∞. g\˜
`åÅ∂‰õΩ ã¨=Ú^•Ü«∂Å∞ 2, 3, 4, 5 =∞iÜ«Ú 10Å#∞ Ñ¨Ù<åkQÍ fã¨∞‰õΩ<Õ "å\˜H˜
JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ L<åfl~Ú. 10 Ñ¨Ù<åkQÍQÆÅ XHõ UÔHH· õ ã¨=Ú^•Ü«∞OÖ’ Ñ¨Å∞ Ü«¸x@∞¡
Ñ¶∞¨ <åHÍ~° k=∞‡Å∞ LO\Ï~Ú, Jq z#fl K≥H¯õ `À KÕã#≤ Ñ¶∞¨ <åHÍ~° k=∞‡Å∞QÍ LO\Ï~Ú.
"å\˜ Ñ¨H¯õ ÉèÏQÆO 3/8 JOQÆ∞àÏÅ ÃãA · Ö’ LO@∞Ok, WHõ 10 ãÖYº#∞ ã¨∂zOKÕ 3/
8 JOQÆ∞àÏÅ "≥_Å» ∞Ê, ^•xH˜ Ñ¨k ~Ô @¡ á⁄_»=ÙQÆÅ, Ñ¨Å∞ K≥H¯õ =ÚHõ¯Å∞ LO\Ï~Ú,
g\˜`Àáê@∞QÍ „Ñü Ñ¨H¯õ # Ñ¨k Ü«¸x@¡ á⁄_»=ÙQÆÅ 1000 ãÖYº#∞ ã¨∂zOKÕ H˘xfl
K≥H¯õ Ñ¶∞¨ <åHÍ~° k"≥∞‡Å∞ LO\Ï~Ú, z=~°QÍ „Ñü Ñ¨H¯õ # 3/8 JOQÆ∞àÏÅ Z`«∞QÎ ÅÆ ,
^•xH˜ Ñ¨kO`«Å∞ á⁄_»=ÙQÆÅ Ñ¨Å∞ K≥H¯õ K«`∞« ~°„™êÅ∞ LO\Ï~Ú.
Ñ¨Ù<åkQÍ fã¨∞‰õΩ<Õ ãÖYº J~Ú# 2 `åÅ∂‰õΩ ã¨=Ú^•Ü«∞OÖ’

Ü«¸x@∞¡ Ñ¶∞¨ <åHÍ~° k"≥∞‡Å∞ LO\Ï~Ú, =∞~°ÖÏ "å\˜ Ñ¨H¯õ ÉèÏQÆO 3/8
JOQÆ∞àÏÅ∞QÍ LO@∞Ok, 2 Ü«¸x@¡ á⁄_»=ÙQÆÅ =ÚHõ¯Å∞ LO\Ï~Ú, 1
Ü«¸x\ò Z`«∞Î 2 Ü«¸x@¡ Ñ¨H¯õ ÉèÏQÆOQÆÅ K«`∞« ~°¢™êÅ∞ LO\Ï~Ú, WHõ
„Ñü Ñ¨H¯õ <å 2 Ü«¸x@∞¡QÅÆ Ñ¶∞¨ <åHÍ~° k"≥∞‡Å∞ LO\Ï~Ú. JÖÏˆQ Ñ¨Ù<åkQÍ
fã¨∞‰õΩ<Õ W`«~° ãÖYºÅ∞ J~Ú#, 3, 4, 5Å‰õΩ ‰õÄ_®.
"åãÎ̈"åxH˜ JOHõQ}Æ `˜ « ã¨=∞ã¨ºÖˇ#· "å\˜`À Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ''„Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ∞——

KÕ¿ãÖÏ K«∂_»@"Õ∞ nx `åÅ∂‰õΩ PÖ’K«#. J~Ú`Õ "å~°∞ D xiÌ+¨ì
=ã¨∞=Î ÙÅ#∞ `«=∞ ã¨fiO`« ["å|∞Å#∞ Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ, ÑïjeOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. XHõ¯ =ÚHõ¯Ö’ K≥áêÊÅO>Ë– "å~°∞ D =ã¨∞=Î ÙÅ
#∞Oz <Õ~°∞Û‰õΩO\Ï~°∞. nx `åÅ∂‰õΩ J=HÍâßÅ QÆ∞iOz J`«ºO`«
L`ÕlÎ `«∞_»<#·≥ <Õ#∞ |Ç¨ïà◊ Ñ¨Ù<åkQÆÅ ÉÏ¡‰Ωõ Å∞ ("å\˜H˜ <Õ<Õ _»|∞ƒ#∞
K≥eO¡ Kå#∞) "å\˜`Àáê@∞ =KÕÛ „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ HÍ~°∞Å¤ HÔ · P~°~¤ ∞° #∞ WKåÛ#∞.
z=iH˜ Jq <å =^Œ‰Ì Ωõ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ "å\˜x <Õ#∞ `«~Q° uÆ QÆkÖ’ ÃÑ\Ïì#∞.
q^•º~°∞÷Å‰õΩ „Ñ¨Ü≥∂QÍÅ HÍ~°∞¤Å QÆ∞iOz K≥áêÊ#∞. "å~°∞ "å\˜`À U
„Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ∞ KÕÜ∞« ^ŒÅK«∞‰õΩ<åfl~À `å"Õ∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ x~°fiÇ≤ÏOK«∞HÀ=K«∞Û#x
‰õÄ_® K≥áêÊ#∞.
"≥Ú`«ÎO g∞^Œ, HõhãÖ "≥Ú^Œ\ ˜Ö’, Ñ≤Å¡Å∞ D ÑïHõ~åÅ#∞
W+ì̈Ñ_¨ #ç @∞¡QÍ Hõ#Ñ¨_®¤~∞° . D ''=∞Oz ã¨fi`«O„`« QÆ}`˜ åxfl <Õ~∞° ÛHÀ=_»O——
P~°OÉè=í ∞ÜÕ∞ºO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ Z^Œ∞~°∞ K«∂_»™êQÍ#∞. Ju H˘kÌ HÍÅOÖ’<Õ
<å‰õΩ TÇ≤ÏOK«x q„ÉèÏOu Z^Œ∞~°~ÚºOk. "≥Ú^Œ\ ˜ ''„Ñ¨Ü∂≥ QÆÑÙ¨ Ñ¶e¨ `åÅ#∞——
<Õ # ∞ K« ∂ ã≤ # Ñ¨ Ù _» ∞ – JO>Ë , ["å|∞#∞ K« ∂ ã≤ # Ñ¨ Ù _» ∞ – H˘kÌ
q∞#Ç¨~ÚOÑ¨ÙÅ`À D ["å|∞Å∞ `«¿ÑÊ HÍHõ J~°~÷ Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ =x ‰õÄ_®
QÆ=∞xOK«QeÆ QÍ#∞. D Ys^≥#· , ã¨fiÜ«∞OQÍ É’kèOK«∞H˘<Õ ÑïHõ~åÅ∞QÍ
ÉèÏqOK«|_Õq "åãÎ̈"åxH˜ "åiH˜ ^Õxh É’kèOK«ÖË^Œ∞. Z_»fi~ü¤, _˘~Àu,
`«k`«~∞° Å`À <Õ#∞ ZHõ¯_» L<åfl<À JHõ¯_»<Õ LO_çáÈÜ«∂#∞.
WHõ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ‰õÄ_® D „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ∞ KÕÜ∞« _»OÖ’ Z‰õΩ¯= HÍÅOáê@∞
Pã¨HÎ̃ K«∂Ñ¨Ö^Ë ∞Œ . <Õ#∞ "åiHÀã¨"∞≥ ÿ Hõ#∞Q˘#fl Ñ¨lÖòû, ã¨=∞ã¨ºÅHõO>Ë –
D ÑïHõ~åÅ∞ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= Pã¨HHÎ˜ ~õ "° ∞≥ #ÿ q. WO^Œ∞Ö’ Juâ◊Ü∂≥ H˜Î Ug∞ÖË^∞Œ .
Ñïã≤u÷ "≥∞~°∞QÆÜ∞Õ ºO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ H˘O`« HÍÅO Z^Œ∞~°∞K«∂âß#∞.
D |Ç¨ïà◊– Ñ¨Ù<åkQÆÅ ÉÏ¡‰õΩÅ#∞ Ñ≤Å¡Å∞ QÆ#∞Hõ H˘O`« HÍÅOáê@∞
LÑ¨Ü∂≥ y¿ã,Î "å\˜ #∞Oz ZÖÏ <Õ~∞° ÛHÀ"åÖ’ "å~°∞ "≥∞~°∞QÍæ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ~°x
J#∞‰õΩ<åfl#∞. J~Ú`Õ Ñïã≤u÷ Uq∞ "≥∞~°∞QÆ∞HÍÖË^∞Œ . Ñ¨Ù<åkQÍ fã¨∞‰õΩ<Õ
ãÖYº, ™ê÷<åÅ QÆ∞iOz HõhãÖ bÖÏ =∂„`«OQÍ<Õ<<·≥ å JÑ¨Ê\˜Hˆ J~°O÷
KÕã∞¨ ‰õΩ#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞, „"å`«ÑÓ¨ ~°fiHõ ãÖYºÅ∞, ãÖYºÅ`À HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞, D
ÉÏ¡‰Ωõ Å =∞^èºŒ QÆÅ ãÖ|O^è•Å#∞ K«∂_»QeÆ QÍ~°∞. 2 ãÖYº Ñ¨Ù<åkQÍQÆÅ
101x, ÖË^• 4 ãÖYº Ñ¨Ù<åkQÍQÆÅ 322#∞, ÖË^• =∞i ^Õx<≥<· å 10
Ñ¨Ù<åkQÍ QÆÅ ãïã¨=∂# ãÖYº ÉÏ¡‰Ωõ Å#∞ LÑ¨Ü∂≥ yOK«‰Ωõ O_®<Õ =∂~°ÛQÆÅ
Ñ≤ÅÅ¡ ∞, J^Õ Ñ¨xx KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ÉÏ¡‰Ωõ Å#∞ LÑ¨Ü∂≥ yOK«QeÆ QÍ~°∞. ÖË^•,
`«=∞ ["å|∞#∞ x~åúiOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞HÀQÆeQÍ~°∞. J~Ú`Õ,
ÉÏ¡‰Ωõ Å∞ ÖË‰Ωõ O_® D ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ KÕÜ∞« ÖËx Ñ≤ÅÅ¡ ∞, ÉÏ¡‰Ωõ Å`À "å\˜x
ZÖÏ KÕÜ∂« Ö’ `≥Å∞ã¨∞HÀÖË‰Ωõ O_®<Õ LO_çáÈÜ«∂~°∞.
JO>Ë, 2#∞ Ñ¨Ù<åkQÍ fã¨∞H˘<Õ ãÖYº`åÅ∂‰õΩ Ñ¶∞¨ <åHÍ~°O 8
Ü«¸x@¡`À ã¨=∂#"≥∞#ÿ ^Œx, ÖË^• 4#∞ Ñ¨Ù<åkQÍ fã¨∞‰õΩ<Õ ãÖYº `åÅ∂‰õΩ
Ñ¶∞¨ <åHÍ~°O 64 Ü«¸x@¡`À ã¨=∂#"≥∞#ÿ ^Œx JÑ¨Ê\˜Hˆ `≥eã≤# Ñ≤ÅÅ¡ ∞,
"åi ["å|∞Å∞ ãïÜ≥ÿ∞#"Õ#x D ÉÏ¡‰õΩÅ`À `ÕeHõQÍ `«=∞O`«@`å"Õ∞
x~åúiOK«∞HÀQÆeQˆ "å~°∞. J~Ú`Õ, D q+¨Ü∞« O ã¨∞ã¨Ê+Öì HÍh Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∂„`«O
4 Ñ¨Ù<åkQÍQÆÅ ãÖYº`åÅ∂‰õΩ Ñ¶∞¨ <åHÍ~°OÖ’ 211 Ü«¸x@∞¡ ÖË^• 83
Ü«¸x@∞¡ ÖË^• `«=∞ "≥∞^Œ_∞» Ö’ Ñ¨Ù@∞ì‰Ωõ =zÛ# =∞ˆ~~Ú`«~° q_»∂~¤ "° ∞≥ #ÿ
ãÖYº<À ["å|∞QÍ WKÕÛO^Œ∞‰õΩ xã¨ûOHÀK«OQÍ ã≤^ÑúŒ _¨ "Õ å~°∞. Z_»fi~ü¤ ‰õΩ*ˇ<~·≥ ü
~å_»¡#∞ ÉèÏqOz# q^èŒOQÍ<Õ, JO>Ë– J=¸~°Î"≥∞ÿ#kQÍ, "åã¨Î=O`À
ãÖ|O^èOŒ ÖËxkQÍ D ÉÏ¡‰Ωõ Å#∞ QÆ∞iOz "å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. JO`ÕHÍ‰õΩO_®
D ÉÏ¡‰õΩÅ∞ ã¨r=ÑïKÕqQÍ K≥Ñ¨Ê|_Õ ãÖYºÅÖÏQÍ<Õ g\˜x ‰õÄ_®
=∂i‡Hõ"≥∞ÿ#qQÍ#∞, xˆ~›`«∞Hõ"≥∞ÿ#qQÍ#∞, K«OK«Å"≥∞ÿ#qQÍ#∞ "å~°∞
ÉèÏqOKå~°∞.
JO^Œ∞KÕ`« <Õ#∞ D |Ç¨ïà◊ Ñ¨Ù<åkQÆÅ ÉÏ¡‰õΩÅ#∞ "å_»_®xfl
=∂x"ÕÜ∂« Åx xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩ<åfl#∞. Wk KÕÜ∞« _»O KåÖÏ `ÕeHõ. ÉÏ¡‰Ωõ Å#∞
LÑ¨Ü≥∂yOK«=Åã≤#kQÍ Ñ≤Å¡Å#∞ <Õ#∞ HÀ~°_»O =∂x"ÕÜ«∞QÍ<Õ "å~°∞
"å\˜x "å_»_O» PÑ≤"âÕ ß~°∞. "å\˜x <Õ#∞ P QÆkÖ’<Õ =ke"Õâß#∞. "å\˜x
LÑ¨Ü∂≥ yOK«^ÅŒ ∞K«∞‰õΩ#fl"åÔ~=Ô~<· å, "å\˜x "å_»∞HÀ=K«∞Û. J~Ú`Õ, Z=~°∞
JÖÏ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . J^Œ$+ì̈=âß`«∞Î ÃÑ‰õΩ¯=∞Ok Láê^è•ºÜ«ÚÅÖÏ HÍ‰õΩO_®,
<Õ#∞ Ñ¨xKÕÜ«∞x^•xfl =ke "Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ ¿ãfiK«Ûù Hõey L<åfl#∞. <å‰õΩ
W+ì̈O L<åfl ÖË‰Ωõ <åfl D =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ `«ÑÊ¨ xãïQÍ <Õ#∞ "å_®Åx <åÃÑ·
XuÎ_ç `≥KÛÕ "å~°∞ Z=~°∞ ÖË~∞° .
<Õ#∞ <å ã¨fiO`« QÆ}˜`« ÑïHõ~åÅ#∞ Jaè=$kú KÕã¨∞HÀ"åÅx
x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ<åfl#∞. Öˇ·Ããã¨ì~üÃ+·~ü „áêO`«OÖ’x ''|Ç≤Ï~°OQÆ—— „áê^äŒq∞Hõ
áê~îâ° ßÅÅ Ñ¨xx QÆ∞iOz "Õ∞=Ú `≥Å∞ã¨∞H˘#flk, aÖòÇÏ¨ Öò#∞, ##∞fl, =∂‰õΩ
`≥eã≤# Ñ¨Å∞=Ù~°∞ W`«~∞° Å#∞ ÉÏQÍ PHõ@∞ìH˘#flk. Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ H˘`«Î
PÖ’K«#Å#∞, ÑïHõ~åÅ#∞ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ `Õ=_»O, `«=∞ ã¨Ç¨ Ü«∞O HÀi#
Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ `å=Ú KÕÜ∞« QÆey# ã¨Ç¨ Ü«∂#flO`å KÕÜ∞« _»O =O\˜q
KÕ¿ã ÉÏ^èºŒ `«QÅÆ =∞O_»ÖÏÅ ã¨ÅÇ¨^•~°∞Å∞, ã¨=∞~°`÷ « Hõey# =º‰õΩÅÎ =Å¡
„Ñ¨^•è #OQÍ D =∂~°∞ÊÅ∞ =KåÛÜ«∞x "Õ∞=Ú ÉèÏqOKå=Ú.
XHõ áê~îâ° ßÅÖ’ <Õ#∞ QÆ}`˜ « ã¨ÅÇ¨^•~°∞#∞ HÍ=K«∞Û#x <åÖ’
<Õ#∞ J#∞‰õΩ<åfl#∞. `«^•fi~å Hˆ =ÅO `«~Q° uÆ QÆkÖ’<ÕHÍHõ "≥Ú`«OÎ áê~îâ° ßÅÖ’
<Õ#∞ QÆ}`˜ « âß¢ãÉÎ¨ ’^è#Œ #∞ „Ñ¨ÉÏè q`«O KÕÜ∞« =K«∞Û. W^Õ q+¨Ü∞« O áê~îâ° ßÅ‰õΩ
„ÑüáêkOKå#∞. nxH˜ áê~î°âßÅ JOwHÍ~°O `≥eÑ≤Ok. J~Ú`Õ D
Ñ¨xH˜QÍ#∞ <å‰õΩ ã¨QOÆ "Õ`<« å<Õfl K≥e™¡ êÎ=∞x K≥áêÊ~°∞. (ã¨∞=∂~°∞ 2000
_®Å~°∞¡ JO>Ë 1962= ãÖ=`«û~°OÖ’ D "≥Ú`«OÎ WÑ¨Ê\˜HOõ >Ë KåÖÏ
qÅ∞"≥·#k.)
J~Ú`Õ, D Ñïâ’^è#Œ Ö’ áê~îâ° ßÅ‰õΩ, <å‰õΩ L#flO`« Pã¨HÎ̃ ÖË^xŒ
<Õ#∞ WÑ¨C_»∞ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl#∞. |Ç¨ïâß <Õ#∞ ~ÀA"ås É’kèOKÕ
`«~Q° uÆ QÆk #∞Oz ##∞fl Ñ¨H¯õ #ÃÑ@ì_O» Ö’ "å~°∞ H˘O`« LÑ¨â=◊ ∞<åxfl
‰õÄ_® á⁄Ok LO_»=K«∞Û. XHõ ãÖ=`«û~°O `«~åfi`« "å~°∞ <å‰õΩ P q+¨Ü∂« xfl
K≥áêÊ~°∞. J=Ù#∞, <Õ#∞ WÑ¨Ê\˜H© D Ñïâ’^è#Œ #∞ D áê~îâ° ßÅÖ’ KÕÜ∞« =K«∞Û.
J~Ú`Õ, ^•xÔH· J=ã¨~=° ∞ÜÕ∞º _»|∞ƒÅ∞ <Õ#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ áÈQÆ∞ KÕã∞¨ HÀ"åe.
áê~îâ° ßÅ =∂„`«O ^•xÔH· Ug∞ K≥eO¡ K«^∞Œ . XHõ ãÖ=`«û~°Oáê@∞ <Õ#∞ U
„Ñ¨Ü≥∂[#O ÖË‰õΩO_®<Õ Ñ¨x KÕâß#∞. <Õ#∞ KÕã¨∞Î#fl `«~°Ç¨ z#fl™ê÷~Ú
Ñïâ’^è#Œ ‰õΩ ZÑ¨C_»∂ _»|∞ƒ ÖË^∞Œ , =∞^Œ`Ì ∞« ÖË^∞Œ . P ãÖ=`«û~° HÍÅO
`«~åfi`« <å‰õΩ <å <≥Åãï "Õ`#« O fã¨∞HÀ=_»O J=ã¨~=° ∞~ÚºOk. ^•x`À
<Õ#∞ QÆÒ« Ö’x S^Œ= `«~Q° uÆ H˜ É’kèOKÕ L^ÀºQÆO HÀã¨"∞≥ ÿ J_çQÍ#∞. P
L^ÀºQÍxfl =∞~°ÖÏ W=fiÖË=∞x áê~îâ° ßÅ `ÕeÛK≥ÑÊ≤ Ok.
XHõ "Õà◊ áê~îâ° ßÅ ^•xH˜ _»|∞ƒ#∞ K≥eO¡ K«QeÆ y<å, XHõ áê~îâ° ßÅ‰õΩ
ã¨ÅÇ¨^•~°∞QÍ ÖË^• s™È~üû Ñ¨~û° <£QÍ LO_®Åx KÕ¿ã „Ñ¨Ü∞« `«flO á⁄~°áê@∞
Jx <Õ#∞ J#∞‰õΩO@∞<åfl#∞. <å `«~Q° uÆ QÆkx Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ "≥∞~°∞QÔ #· „Ñ¨^âÕ O◊ QÍ
KÕâß~Ú. QÆÒ« Ö’HõO>Ë Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Z‰õΩ¯=QÍ <Õ~∞° ÛHÀQÆeQˆ „Ñ¨^âÕ O◊ QÍ KÕâß~Ú.
`≥e"≥#· ÑïHõ~åÅ∞, ÖË^• Ñ¨lÖòû, ÖË^• É’^è#Œ QÆ∞iOz# „H˘`«Î PÖ’K«#Å∞
=∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞. Jk XHõ aè#fl`«~Ç° ¨ "å`å=~°}O HÍ=@"Õ∞ ^•xH˜ Jã¨Å∞
HÍ~°}O. `≥e"≥#· ÑïHõ~åÅ#∞ Hõ#∞Q˘<Õ"å_çQÍ =∂„`«"∞Õ <Õ#∞ D Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
ÉÏQÍ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ "Õ å_ç#<Õk á⁄~°áê@∞. H˘xfl Pã¨H^Î̃ •Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ Ñ¨#∞Å∞
KÕã≤ LO_»@O WHõ¯_» „Ñ¨^è•#O. Ñ¨Å∞ ~°HÍÅ Pã¨‰õΩÎÅ∞QÆÅ, Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅÃÑ·
„¿Ñ=∞ J^èºŒ Ü«∞#O, ~°K#« , „H©_Å» ∞, JxflO\˜x q∞Oz ãÖw`«O `≥eã≤#
=ºHÎ̃QÍ LO_»@O, D Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ <å É’^è#Œ Ö’ „Ñ¨^•è #"≥∞#ÿ q+¨Ü∞« O. JÖÏˆQ
JÑ¨ Ù _» Ñ ¨ Ù _» ∞ ÉÏQÍ HÀÑ¨ y OK« ∞ ‰õ Ω O@∂<Õ , "åi`À ™ê^è Œ º "≥ ∞ ÿ # O`«
ã¨ Ç ¨ Ï $^Œ Ü « ∞ OQÍ, ã¨ Ç ¨ Ï #OQÍ iÑ≤ Å ¡ Å ‰õ Ω ™ê^è Œ º "≥ ∞ ÿ # O`« Z‰õ Ω ¯=QÍ
K«∂_»QeÆ Qˆ O^Œ∞‰õΩ J=HÍâßxfl HõeÊOK«@O, =∞#O LÑ¨Ü∂≥ yOz#@∞¡QÍ<Õ
"å~°∞ "å\˜x LÑ¨Ü∂≥ yOKÕÖÏ J=HÍâßÅ∞ HõeÊOK«@O J<Õq "≥∞~°∞QÔ #·
=∂~åæÅ∞.
ÃÑ^ŒÌÅ∞ ãÖYºÅ`À Uq∞ KÕ™êÎ~°∞? =∞#O "å\˜`À =ã¨∞Î=ÙÅ#∞
H˘Å∞™êÎO, JÖÏˆQ =∞# K«∞@∞ì L#fl "åã¨=Î „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’x KåÖÏ "≥q· ^èºŒ OQÆÅ
=ã¨∞=Î ÙÅ#∞ H˘eKÕO^Œ∞‰õΩ "å\˜x LÑ¨Ü∂≥ y™êÎO. ZO^Œ∞‰õΩ? `«^•fi~å ãÖYºÅ
QÆ∞iOz "≥∞~°∞QÍæ =∞#O PÖ’zOK«QÆeˆQO^Œ∞‰õΩ, "å\˜x "≥∞~°∞QÍæ
LÑ¨Ü≥∂yOK«∞HÀQÆeˆQO^Œ∞‰õΩ, Ñ¨Å∞ W`«~° HÍ~°}ÏÅÖÏQÍ<Õ, =∞#O
J<å~ÀQÆ º OQÍ L<åfl=∂ P~ÀQÆ º OQÍ L<åfl=∂ J<Õ q+¨ Ü « ∞ O
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ, =∞#O U q+¨Ü«∂<≥·<å =Ú#Ñ¨\ ˜HõO>Ë "≥∞~°∞QÍæ
KÕã∞¨ <Î åfl=∂ ÖË^• J<Õk `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ, D Ñ¨x Ñ¨ÓiÎ KÕ¿ã qq^èŒ
=∂~åæÅÖ’ Uk "≥∞~°∞ÔQ·Ok J<Õk `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ, =ã¨∞Î=ÙÅ#∞
xÅÉˇ @ ì Q Æ e ˆ Q @O^Œ ∞ ‰õ Ω QÍ#∞ "å\˜ x ZO`« ^Œ $ _è » O QÍ KÕ Ü « ∂ Å<Õ k
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ@O^Œ∞‰õΩ, =∞#O ZHõ¯_» L<åfl"≥∂ ZHõ¯_»‰õΩ "≥à◊√`«∞<åfl"≥∂
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ, =∞#O XHõ Ñ¨x KÕ¿ã,Î ^•x=Å¡ WOˆH"≥∞<ÿ å Ñ¶e¨ `åÅ∞
=Ù<åflÜ≥∂ ÖË^À Hõ#∞Q˘<Õ@O^Œ∞‰õΩ WÖÏ KåÖÏ "å\˜HÔ · =∞#O H˘Å=_®xfl
"å_»∞`«∞O\Ï=Ú. Hˆ =ÅO Ñ¨xÖËx Pã¨H`Î˜ À =∞#O "Õ\ h˜ H˘Å==Ú. =∞#O
"å\˜ QÆ∞iOz q+¨Ü∂« Å#∞ x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ, "å\˜`À Ñ¨x KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
ãÖYºÅ#∞ LÑ¨Ü∂≥ yOz "å\˜x H˘Å∞™êÎ=Ú.
W^ŒO`å ã¨fiÜ«∞Oã≤ÔúŒ QÍ =∞#‰õΩ Pã¨H^Î˜ •Ü«∞Hõ"∞≥ Oÿ k, „Ñ¨^•è #"≥∞Oÿ k
Hõ#∞Hõ Jk Ñ≤ÅÖ¡ Ö’ ‰õÄ_® Pã¨HxÎ̃ Hõeyã¨∞OÎ k.
™ê^èºŒ "≥∞#ÿ xfl ~°HÍÅ H˘eKÕ ÑïHõ~åÅ#∞ "åiH˜ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜
`Õ=@O ^•fi~å, ÖË^• W=fi_»O ^•fi~å ãÖYºÅ#∞ =∞#O Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ãÖÉ’kèOK«
QÆÅQÍe–~°∂Å~°∞,¡ H˘Å`« >ËÑÙ¨ Å∞ (J_»∞QÆ∞Å∞, g∞@~°∞¡ ~Ô O_çO\˜Ö’#∞),
H˘Å|^ŒÅÌ ∞, QÆ_Ü ç ∂« ~åÅ∞, ™êìÑ"π åKüÅ∞, [fi~°=∂xHõÅ∞, ãÖw`åxfl H˘eKÕ
™ê^è<Œ åÅ∞, ÉèÏ~°q∞`«∞Å∞, `ÕeHÔ #· g∞@~°∞,¡ â◊ÉÏÌxfl H˘eKÕ g∞@~°∞,¡ W`åºk
=∞# rq`åÅÖ’#∞, Ñ¨xÖ’#∞ =∞#O H˘eKÕ "å\˜x JxflO\˜x =∞#O
H˘eKÕ @ O^Œ ∞ ‰õ Ω „Ñ¨ Ü « ∞ uflOKåe. `« ^ •fi~å, Ñ≤ Å ¡ Å ∞ =∞#O "å\˜x
LÑ¨Ü∂≥ yOK«_O» K«∂¿ã@∞¡ KÕÜ∂« e. "å~°∞ P q+¨Ü∂« Å#∞ H˘Å=QÆÅQÆ_O»
™ê^èŒº=∞ÜÕ∞ºÖÏ KÕ¿ãO^Œ∞ÔH· =∞#O „Ñ¨Ü«∞uflOKåe. =∞#O H˘Å∞ã¨∞Î#fl
q+¨Ü∂« Å QÆ∞iOz, =∞#O U q^èOŒ QÍ PÖ’zã¨∞<Î åfl"≥∂ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ `≥e¿ãÖÏ
KÕÜ«∞QÆÅQÍe.
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ `«=∞ÃÑ· `«=∞‰õΩ Pã¨HÎ̃ LO@∞Ok. JO>Ë, `«=∞ â◊s~åÅ∞,
`«=∞ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ, `«=∞ "ÕQOÆ , `«=∞ |ÖÏÅ QÆ∞iOz Pã¨HÎ̃ LO@∞Ok.
''"å\ò _»∞ S_»∞ =∞O_Õ?—— Ö’ <Õ#∞, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞ ã¨fiO`« ÃãA · #∞, |ÖÏxfl
"ÕQÍxfl H˘Å∞K«∞HÀQÆeQˆ O^Œ∞‰õΩ UOKÕÜ∞« =KÀÛ `≥e¿Ñ KåÖÏ „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ#∞
ã¨∂zOKå#∞. JÖÏˆQ D q+¨Ü∂« Å∞ HÍÖÏ#∞QÆ∞}OQÍ ZÖÏ =∂~°∞`åÜ≥∂,
aè#fl Ñïã≤÷`«∞ÅÖ’ ZÖÏ aè#flOQÍ LO\ÏÜ≥∂ ‰õÄ_® K≥áêÊ#∞. JO>Ë,
Ñ≤Å¡Å∞ `«=∞ ã¨fiO`« âßfiã¨#∞, <å_ô"ÕQÍxfl H˘Å∞K«∞HÀ=K«∞Û. `«~°∞"å`«
HÍ¿ãÑ¨\ á˜ ê@∞ ÉÏQÍ "åºÜ«∂=∞O KÕÜ∞« =K«∞Û. J#O`«~O° =∞~°ÖÏ `«=∞
âßfiã¨#∞, <å_ô"QÕ Íxfl H˘Å∞K«∞H˘x K«∂_»=K«∞Û. `«~∞° "å`« ^•xx H˘kÌáê\˜
ã¨=∞Ü«∞O `Õ_®Å`À H˘Å==K«∞Û. `«^•fi~å Jq ™ê^è•~°} ã≤u÷ H˜ KÕ~ˆ O^Œ∞‰õΩ
ZO`« ã¨=∞Ü«∞O Ñ¨_»∞`ÀO^À QÆ=∞xOK«=K«∞Û. Ñ≤Å¡Å∞ "ÕQÆO, |ÅO,
xiÌ+ãì̈ =¨ ∞Ü«∞OÖ’ ÑïQÔ `ÕÎ ^Œ∂~°O, ÖË^• |~°∞=ÙÅ∞ Z`«@ Î O, ÖË^• W`«~°
"åºÜ«∂=∂Å#∞ KÕÜ«∞=K«∞Û. `«~°∞"å`« g\˜<Õ Ô~O_»=™êi KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« ufl¿ãÎ UO [~°∞QÆ∞`«∞O^À ÑïjeOK«=K«∞Û. `«=∞‰õΩ ÅaèOz# q„âßOu
`åÅ∂‰õ Ω Ñ¶ ¨ e `« O QÍ `« = ∞ Ñ¨ x f~° ∞ ZÖÏ =∂~° ∞ `« ∞ O^À ‰õ Ä _®
Ñ¨sH˜ΔOK«∞HÀ=K«∞Û. `«=∞ "ÕQÆO, ÖË^• |ÅO, `å=Ú uiy |ÅO
Ñ¨ÙOAHÀ=_®xH˜ Ñ¨>ìË ã¨=∞Ü«∞O, XHõ "å~°O #∞Oz "Õ~˘Hõ "å~åxH˜, ÖË^•
XHõ <≥Å #∞Oz "Õ~˘Hõ <≥Å‰õΩ =∂~°∞`åÜ«∞x QÆ∞iÎOK«=K«∞Û.
ãÖYºÅ`Àáê@∞QÍ D "≥Ú`«ÎO q+¨Ü«∞O âß¢ã¨Î~°OQÆOÖ’ ‰õÄ_®
"åãÎ̈="Õ∞. J~Ú`Õ, <Õ#∞ =∂\Ï¡_∞» `«∞#flk Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ É’kèOKÕ âß¢ã"Î̈ `Õ ÅÎ« ∞
Pq+¨¯~°}Å QÆ∞iOz# „H˜Ü∂« ~°ÇÏ≤ `« âß¢ãqÎ̈ *Ï˝#O QÆ∞iOzHÍ^Œ∞. ÖË^•,
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ W`«~° áê~îâ° ßÅÖ’ ''„Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ∞—— KÕã,≤ JÑ¨Ê\˜Hˆ ÉÏQÍ `≥eã≤#^•xx
=∞~°ÖÏ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ ‰õΩÇ¨Ï<å âß¢ã¨Îq*Ï˝#O QÆ∞iOz HÍ^Œ∞. ÖË^•,
Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ ''ãÔ̈~#· k——, ÖË^• ''`«ÑC¨ —— Jx QÆ∞~°∞ÅÎ ∞ ÃÑ>Ëì ["å|∞Å#∞
WKÕÛ âß¢ãqÎ̈ *Ï˝#O QÆ∞iOz HÍ^Œ∞.
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ _»|∞ƒÑ¨@¡ Pã¨HÎ̃ L#flk. nxH˜ áêHΔ̃Hõ HÍ~°}O "å~°∞ "åi
ã¨fiO`« rq`åÅÖ’ _»|∞ƒ`À KÕÜ∞« QÆey#q LO_»_O» . =∞~˘Hõ HÍ~°}O,
ÃÑ^ŒÅÌ ∞ `«=∞ rq`åÅÖ’ _»|∞ƒ`À KÕ¿ãÑ¨#∞Å∞. g@xflO\˜x q∞Oz ÃÑ^ŒÅÌ ∞
_»|∞ƒ KåÖÏ „Ñ¨^•è #"≥∞#ÿ kQÍ ÉèÏqã¨∞#Î fl@∞¡QÍ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ Hõ#|_»@O. Ñ¨k
ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ Ñ≤Å¡Å∞ JO^Œ~°∞ JO`«HõO>Ë KåÖÏ `«‰õΩ¯=
=Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ KåÖÏ =∞Ok Ñ≤Å¡Å‰õΩ ‰õÄ_® ÃÑ^ŒÌÅ∞ `«=∞ rq`åÅÖ’
=∞ˆ~~Ú`«~° q+¨Ü∞« OHõO>Ë‰Äõ _® _»|∞ƒ#∞ QÆ∞iOKÕ Z‰õΩ¯=QÍ =∂\Ï¡_∞» `å~°∞,
PÖ’z™êÎ~∞° , "åk™êÎ~∞° , PO^Àà◊# K≥O^Œ∞`å~°∞ J<Õk `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O.
S^Œ= `«~Q° uÆ QÆkÖ’ <Õ#∞ =∞~°ÖÏ áê~îåÅ∞ K≥ÑÊ¨ QÆey`Õ, <Õ#∞
"åiH˜ „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ _»|∞ƒ QÆ∞iOz K≥ÑÊ¨ QÆey#^ŒO`å "åiH˜ K≥|∞`å#∞.
JO`ÕHÍ‰õΩO_®, <å ã¨fiO`« rq`«OÖ’ _»|∞ƒ áê~å≈fixH˜ ãÖ|OkèOz#
„Ñü^•xx "åiH˜ <Õ#∞ K≥|∞`å#∞–<å‰õΩ _»|∞ƒ ZHõ¯_» #∞Oz =™ÈÎOk,
<Õ#∞ ^•xx ZÖÏ Y~°∞ÛÃÑ_»`å#∞, <Õ#∞ ^•xx ZÖÏ á⁄^Œ∞Ñ¨Ù KÕ™êÎ#∞
=O\˜q. <å‰õΩ H˘kÌáê\˜ "å\ÏÅ∞ L#fl HõOÃÑhÅ Pi÷Hõ x"ÕkHõÅ∞ "åiH˜
K«∂Ñ¨Ù`å#∞. <å ÉÏºO‰õΩ MÏ`å `åÅ∂‰õΩ <≥Å"ås ¿ã\ì ò"∞≥ O@¡#∞, K≥‰Ωõ ¯
Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅ#∞, ~°ã^‘ ∞Œ Å#∞, aÅ∞¡Å#∞, Ñ¨#∞fl á¶ê~åÅ#∞ l~åH±û Ü«∞O„`åÅ`À
JxflKÀ@¡ WÑ¨C_»∞ KÕÜ«∞_®xH˜ KåÖÏ `≥eÔH·# "å\˜x Ñ≤Å¡Å‰õΩ <Õ#∞
K«∂Ñ¨Ù`å#∞.
n#O`«\ Ö˜ ’#∞ xHΔ̃ÑOÎ̈ QÍ LO_Õk Hˆ =ÅO „áê=∂}˜Hõ JOHõQ} Æ `˜ «
É’^è<Œ åOâßÅ∞ =∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞ J<Õk `≥eã≤#^Õ. JO`«‰Ωõ q∞Oz ™ê=∂lHõ
âß¢™êÎÅ∞, ~å[H©Ü∂« Å∞, J~°â÷ú ß¢ãOÎ̈ W`åº^Œ∞Å‰õΩ ãÖ|OkèOz# "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ
"Õ∞`«#∞ HõeÊOKÕ =∞iO`« Pã¨H˜Î^•Ü«∞Hõ"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂Å∞‰õÄ_® nxÖ’
L<åfl~Ú.
<Õ#∞ QÆ#∞Hõ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ WO\˜Ö’<Õ É’kèã∂¨ Î LO>Ë, ‰õΩ@∞O| Pi÷Hõ
q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz# ã¨=∂Kå~°=∞O`«\ ˜h JO^Œ~°∞ Ñ≤Å¡Å∂ K«∂_»QÆeˆQ
„Ñ¨^âÕ O◊ Ö’ LOK«∞`å#∞. K≥‰Ωõ ¯ Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅ#∞ ÉÏºÖˇ<û£ KÕÜ∞« _»O, iHÍ~°∞Å¤ ∞
LOK«∞HÀ=@O, K≥‰Ωõ ¯Å∞ „"åÜ«∞_»O, aÅ∞¡Å∞ K≥eO¡ K«_O» =O\˜ ‰õΩ@∞O|
Pi÷Hõ =º=Ç¨~åÅÖ’ `å=Ú HÀ~°∞‰õΩ#flO`« K«∞~°∞HÔ #· áê„`«#∞ fã¨∞HÀ=K«∞Û#h
<Õ#∞ Ñ≤Å¡Å‰õΩ `≥eÜ«∞K≥|∞`å#∞. Ñ¨Å∞=Ù~°∞ Ñ≤Å¡Å‰õΩ D Ñ¨xÖ’ Pã¨H˜Î
ÖËHáõ È=K«∞Û. J~Ú`Õ, KåÖÏ =∞Ok <å L^ÕâÌ º◊ OÖ’ ÃÇÏK«∞Û=∞O^Õ, Wk
PHõ~¬° }Ü© ∞« =∞#∞‰õΩO\Ï~°∞. =∞iH˘O^Œ~∞° WÑ¨Ê\˜Hˆ g\˜x KÕã∞¨ <Î åfl~°∞.
WÖÏ KÕÜ∞« _»OÖ’ <Õ#∞ Ñ≤ÅÅ¡ =ÚO^Œ∞ _»|∞Öò ZO„\© |∞H± H©ÑO≤ Q∑
QÆ∞iOz# H˘xfl =∞øeHõ q+¨Ü∂« Å#∞ LOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ#∞. D~°H"õ ∞≥ #ÿ
JH“O\ò <å‰õ Ω WÑ¨ C _» ∞ ÉÏQÍ PHõ ~ ° ¬ }© " ≥ ∞ ÿ # kQÍ#∂, JO^Œ " ≥ ∞ ÿ #
Pq+¨¯~°}QÍ#∞ Hõ#|_»∞`ÀOk. ÃÑQ· Í >ÿ̌ÑÙ¨ KÕÜ∞« @O`Àáê@∞ Z=Ô~<· å
Ü«Ú=‰õΩÅ∞ <Õ\ ˜ „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ |`«Hõ_®xH˜, Ñ¨x KÕÜ«∞_®xH˜ ÉÏQÍ
LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ Õ <≥Ñ· Ù¨ }ºO JH“O\ÕQ∑ JxÑ≤™ÈÎOk.
z#fl HÍ~˘Êˆ~\ò ãÖã¨Å÷ ∞, ÖË^• "åºáê~° ãÖã¨Å÷ ÖÏQÍ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞
`«=∞ Pi÷Hõ ÖÏ"å^ÕgÅ iHÍ~°∞¤Å#∞ LOK«∞HÀQÆÅQÆ@O KåÖÏ =∞Oz
PÖ’K«<HÕ Í=K«∞Û. D Ñ¨xÖ’ KåÖÏ=∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞ YzÛ`«OQÍ Pã¨HÎ˜ Hõey
LO\Ï~°∞. D „Ñ¨„H˜Ü∞« Ö’ ÉèÏQÆO ÑÖK«∞HÀ"åÅx, |Ç¨ïâß „áê^è•#º`«QÅÆ
ÉèÏQÆO ÑÖK«∞HÀ"åÅx HÀ~°∞‰õΩO\Ï~°∞.
Ü«∞<£"·≥ eÖË¡ ™⁄¯Öò („Ñ¨ã∞¨ `Î O« ¢ÃÑ™· ⁄¯Öò) J<Õ áê~îâ° ßÅ#∞ KåÖÏ
ãÖ=`«û~åÅ J#O`«~O° _≥<å‡~ü¯Ö’ <Õ#∞ ãÖ^Œi≈OKå#∞. WkQÆ#Hõ =ÚO^Õ
[iˆQ=ÙO>Ë <Õ#∞ É’kè™ÈÎ#fl áê~îâ° ßÅÖ’ ‰õÄ_® P _≥<å‡~ü¯ áê~îâ° ßÅÖ’
ÖÏQÍ<Õ "Õ∞=Ú áê~î°âßÅ Pi÷Hõ =º=Ç¨Ï~åÅ QÆ∞iOKÕ =∂\Ï¡_»∞HÀQÆey
=ÙO_Õ"å~°=Ú. =∂‰õΩ _»|∞ƒ ZHõ¯_» #∞Oz, ZÖÏ =™ÈÎOk, ^•xx ZÖÏ
Y~°∞ÛÃÑ_»∞`«∞<åfl=Ú, áê~îâ° ßÅÖ’ Z@∞=O\˜ iHÍ~°∞Å¤ #∞ LOK«∞HÀ"åe,
Jk Z@∞=O\˜ x~°‚Ü«∂Å#∞ KÕÜ«∂e `«k`«~° q+¨Ü«∂Å#∞ "Õ∞=Ú
K«iÛOK«∞HÀQÆeQˆ "å~°=Ú. Ü«∞<£"·≥ eÖˇ¡ ã¨∂¯ÖòÖ’ ÖÏQÍ<Õ D x~°Ü ‚ ∂« ÅÖ’
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ‰õÄ_® H˘O`« ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO LO_ç=ÙO>Ë =∞iO`« "≥∞~°∞QÍæ LO_Õk.
U^Õ"∞≥ <ÿ å, <Õ#∞ <å "≥Ú^Œ\ ˜ JOâßxH˜ JO\˜ÃÑ@∞ìH˘x L<åfl#∞.
Ñ≤Å¡Å‰õΩ ãÖYºÅ „Ñ¨ÑÖKåxfl ÑïK«Ü«∞O KÕÜ«∞^ŒÅK«∞‰õΩO>Ë, JO^Œ∞‰õΩ
J`«∞º`«=Î ∞ =∂~°Oæ – "å~°∞ ÃÑ^ŒÅÌ rq`«OÖ’ ãÖYºÅ∞ Ñ¨x KÕ¿ã f~°∞#∞
K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ J#∞=∞uOK«_"» ∞Õ .

áê~î°âßÅÅ∞
ZÖÏ qÑ¶¨ÅO J=Ù`å~Ú?

Ñ¶|„≤ =i 27, 1958
H˘kÌ ~ÀAÅ „H˜Ò« <≥Öò <å _≥ã¯π =^Œ‰Ì Ωõ =zÛOk Uq∂ =∂\Ï¡_‰» Ωõ O_®
<å "≥Ñ· Ù¨ ã≤~÷ O° QÍ, `«# =∂=¸Å∞ suÖ’ K«∂ã¨∂Î `å#∞ H˘`«QÎ Í ~åã≤# ~°K#«
~å`«„Ñü <å |Å¡ÃÑ· =ÙOzOk. =∂ x|O^è#Œ „Ñ¨HÍ~°OQÍ ã≤~å`À ~åã≤# HÍÑ‘Ö’
XHÀ¯ HÍy`åxH˜ =¸_»∞ `«ÑC¨ Å HõO>Ë Z‰õΩ¯= =ÙO_»‰Äõ _»^∞Œ . JÖÏ =Ù#fl Ñ¨HOΔõ Ö’
^•xfl u~°QÆ ~åÜ«∂e. <Õ#∞ P"≥∞ ~°K#« ÑïjeOKå#∞. "≥Ú^Œ@ HÍy`«OÖ’ S^Œ∞
`«ÑC¨ Å#∞ Hõ#∞‰õΩ¯<åfl#∞. <Õ#∞ "å\˜x P"≥∞‰õΩ K«∂Ñ≤ <å‰õΩ ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ O`« =∞$^Œ∞=ÙQÍ,
P"≥∞ u~°Q~Æ åÜ«∂Åx K≥áêÊ#∞. D™êi HÍãÖÎ `« *Ï„QÆ`QÎ« Í u~°QÆ „"åÜ«∞=Åã≤OkQÍ
HÀ~å#∞–Wk Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ WKÕÛ ™ê^è•~°}"≥∞#ÿ ã¨ÅÇ¨. P"≥∞ <å "≥Ñ· Ù¨ K«∂ã≤Ok.
ÉèÏ~°OQÍ x@∂ìiÛ `«# |Å¡=^Œ‰Ì Ωõ "≥o§áÈ~ÚOk. P"≥∞ Z_»=∞ KÕ`ÀÎ ~åã¨∞OÎ k.
HõÖO ãïQÍ Ñ¨@∞ìHÀÖË^∞Œ . P"≥∞ uiy Ñ¨xKÕã∂¨ Î Ju Hõ+Oì̈ g∞^Œ ~åã¨∞OÎ _»QÍ P"≥∞
UHÍ„QÆ`«`À #∞^Œ∞~°∞ z\˜¡Oz LO_»_®xfl QÆ=∞xOKå#∞.HÍ¿ãÑ¨\ ˜ `«~°∞"å`«
~Ô O_»=™êi ~åã¨∞H˘x P"≥∞ <å =^Œ‰Ì Ωõ =∞~°ÖÏ =zÛOk. D™êi "≥Ú^Œ\ ˜ HÍy`«OÖ’
U_»∞ `«ÑC¨ Å∞ =Ù<åfl~Ú. P"≥∞ ~å`« =∞iO`« J^è•fi#flOQÍ =ÙOk. ^•xfl =∞~°ÖÏ
u~°Q~Æ åÜ«∞=Åã≤OkQÍ P"≥∞‰õΩ K≥áêÊ#∞. =∞~À ÃÑ^ŒÌ x@∂ì~∞° Ê`À P"≥∞ uiy `«#
|Å¡ =^Œ‰Ì Ωõ "≥o§Ok. WHõ J@∞ `«~∞° "å`« =¸_»= ~å`« „Ñü =zÛOk. Jk
~Ô O_»= „Ñü HõO>Ë =∞iO`« J^è•fi#flOQÍ#∂, Z‰õΩ¯= `«ÑC¨ Å`À#∞ =Ù#flk.
P Ñïã≤u÷ Ö’ aÖòÇÏ¨ Öò ##∞fl XHõ „Ñ¨âfl◊ "Õâß_»∞. D „Ñ¨âfl◊ ##∞fl <Õ<Õ
"Õã¨∞H˘x =ÙO_»=Åã≤Ok. D „Ñ¨â◊fl =∞#O JO^Œ~°=Ú =∞#‰õΩ =∞#"Õ∞
"Õã¨∞‰õΩO@∂=ÙO_®e. ''h=Ù Z@∞ „Ñ¨=∂}O KÕã¨∞Î<åfl=Ù, h=Ù JHõ¯_çH˜
KÕ~°∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl"å?——
P „Ñ¨â◊fl XHõ Éˇ·@‰õΩ á⁄_»∞K«∞‰õΩ=zÛ# =ã¨∞Î=ÙÖÏ J`«∞‰õΩ¯áÈ`«∞Ok.
Jk áê~îâ° ßÅÖ’. J~Ú`Õ WÖÏ ZHõ¯_» [~°Q^Æ ∞Œ ? =∞#O KåÖÏ `ÕeHõQÍ J^Õ
=ÙK«∞ÛÖ’ Ñ¨_áç È`«∞O\ÏO! XHõ ÅHΔÍºxfl ™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ =Ù#fl =∂~°"æ ∞Õ ÅHõΔ ºOQÍ
=∂iáÈ`«∞Ok. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ *Ï„QÆ`QÎ« Í, K«H¯õ QÍ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ~å¿ãÖÏ =Ù^ÕtÌ Oz# D =¸_»∞
`«ÑC¨ Å x|O^è#Œ <å KÕ`∞« ÅÖ’ =ÙOk. ^•x Ñ¨@∞ìq_»∞Ñ¨ÙÅ∞ ÖË‰Ωõ O_® J=∞Å∞ [~°Ñ@ ¨ O
^•fi~å <Õ#∞ =∞iO`« *Ï„QÆ`Î« J~Ú#, K«H¯õ x ~°K#« Å#∞ á⁄O^ŒQÅÆ ∞QÆ∞`«∞<åfl<å? ÖË^∞Œ .
`å#∞ ~åã≤# HÍy`åxfl u~°QÆ ~åÜ«∞=Åã≤# =ã¨∞OÎ ^Œx ÉèÜ í ∞« Ñ¨_∞» `À#fl ÉÏeHõ#∞ <Õ#∞
=∞iO`« ÉèÜ í ∞« ÃÑ_»∞`«∞<åfl#∞. P ÉèÜ í ∞« O=Å¡ P"≥∞ `å#∞ KÕã∞¨ #Î fl Ñ¨xÃÑ· UHÍ„QÆ`#« ∞
K«∂Ñ¨ÖHË áõ È`ÀOk. Ñ¶e¨ `«OQÍ ~å#∞ ~å#∞ =∞iO`« J^è•fi#OQÍ ~å™ÈÎOk. `«~∞° "å`«
u~°Q~Æ å¿ã "å\˜x ‰õÄ_® =∞iO`« J<åºÜ«∞OQÍ<Õ ~åã¨∞OÎ k.
=∞#O áê~îâ° ßÅÖ’ KÕ¿ã „Ñü Ñ¨x QÆ∞iOz =∞iO`« `«~K° ∞« QÍ =∞#Å#∞
=∞#O „Ñ¨tflOK«∞HÀ"åe, ''=∞#O U ÅHΔÍºxfl KÕ~^° ÅŒ K«∞‰õΩ<åfl=Ú, =∞#O KÕã∞¨ #Î fl Ñ¨x
=∞# ÅHΔÍºxfl KÕ~∞° HÀ=_®xH˜ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `ÀO^•?—— =∞#O U^≥<· å KÕ¿ãk Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
=∞#O ™êÜ«∞Ñ¨_^» ÅŒ K«∞HÀ|>Ë<ì å? =∞#O KÕã∞¨ #Î flk "åiH˜ ™êÜ«∞Ñ¨_@ » "Õ∞#x =∞#O
K«∂_»QÅÆ ∞QÆ∞`«∞<åfl=∂? ÖË^•, P Ñ¨x =∞#O KÕÜ∞« @O áê~îâ° ßÅ‰õΩ, Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ,
JkèHÍ~°∞Å‰õΩ ã¨∞Å∞=ÙQÍ ÖË^• J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ kQÍ =ÙO_»|>Ë<ì å? ÖËHõ W`«~∞° Å∞ JO^Œ~∂°
‰õÄ_® J^Õ KÕã∞¨ <Î åfl~°∞ Hõ#∞Hõ<å? P=â◊ºHõ`#« ∞ ã¨∞QÆ∞}OQÍ ÉèÏqOK«∞‰õΩ<Õ „Ñ¨=∂^ŒO
QÆ∞iOz =∞#O *Ï„QÆ`Î« Ñ¨_®e. ÑïáêÅ<å ãÖ|Okè`« ™œÅÉèºí O ÖË^• J#∞‰õÄÅ`«Å
^Œ$ëêì º =∞#O KÕ¿ã"å\˜H,˜ ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ =∂@Å`À ‰õÄ_ç# q^•º ãÖ|Okè`« HÍ~°}ÏÅ#∞
Hõ$„u=∞OQÍ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞~å^Œ∞. `«y# =∞Oz HÍ~°}ÏÅ`À<Õ KÕÜ«∞<å~°OaèOz#
^Õx<≥<· å "≥ÚO_çQÍ, QÆ∞_çQ¤ Í KÕã∂¨ Î áÈ=_»O J<Õk =∞iO`« „Ñ¨=∂^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« O.
Wk P ~ÀA# <Õ#∞ KÕã#≤ ÖÏO\˜^.Õ =∞#O =∞OzHõO>Ë Ç¨x<Õ Z‰õΩ¯= KÕã∞¨ <Î åfl=∞x
K«∂_»ÖHË áõ È=@O, ÖË^• K«∂_»_®xH˜ W+ì̈Ñ_¨ H» áõ È=@O nxH˜ HÍ~°}O.
<å ã¨ÇÏ¨ Ÿ^Àºy J~Ú# aÖòÇÏ¨ Öò "≥Ú^Œ@QÍ áê~îâ° ßÅÖ’ KÕi#Ñ¨Ù_»∞,
"Õ∞=Ú W^ŒÌ~°O Hõeã≤ S^Œ= `«~°QÆu =~°‰õΩ É’kèOKÕ"åà◊§=Ú. JÑ¨Ê\’¡
aÖòÇÏ¨ Öò QÆ}`˜ « âß¢ãÎ̈ qÉèÏQÆO JkèÑu¨ „HÕ^Œ J„ÃÑO\˜ãQπ Í Ñ¨x KÕ¿ã"å_»∞.
P QÆ}`˜ « âß¢ãqÎ̈ ÉèÏQÆ JkèÑu¨ ÃÑ^ŒÌ =Ü«∞ã¨∞¯_»∞. PÜ«∞# J`«ºkèHõ S.‰õÄº.
(`≥eq`Õ@Å∞)QÆÅ Ñ≤Å¡Å‰õΩ =Ù^ÕÌtOz# D „Ñ¨`ÕºHõ áê~î°âßÅÖ’ KåÖÏ
ãÖ=`«û~åÅ #∞Oz QÆ}`˜ åxfl É’kèã∞¨ <Î åfl_»∞. `«# rq`« Hõ$+≤x aÖò`À D
=∂@ÅÖ’ ã¨∂HõΔ ‡OQÍ K≥áêÊ_»∞– ''<Õ#∞ É’kèã∞¨ OÎ \Ï#∞. J~Ú`Õ, "å~°∞
=∂„`«O <Õ~∞° ÛHÀ~°∞.——
`«=∞ Ñ¨xx QÆ∞iOz x*Ï~ÚfQÍ =ÙO_Õ Láê^è•ºÜ«ÚÅÖ’ ÃÑ‰õΩ¯
=∞OkH˜ `≥eã≤Ok J^Õ. H˘Å~å_ÀÖ’ É’kèOK«_O» P~°OaèOz#Ñ¨Ù_»∞ <Õ#∞
J#u HÍÅOÖ’<Õ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#flk J^Õ – <Õ#∞ É’kèOKÕ"å_ç<Õ J~Ú`Õ
"å~°∞ =∂„`«O <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ"å~°∞ HÍ^Œ∞. <Õ#∞ "åi `«~Q° uÆ H˜ "≥à§◊ @O P~°OaèOK«Hõ
=ÚO^Œ∞#∞OKÕ ÉÏQÍ K«^∞Œ =Ù`«∞#fl H˘kÌ =∞Ok q^•º~°∞Å÷ ∞ =∂„`«O JÖÏˆQ
H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~°∞. WHõ ÉÏQÍ K«^=Œ x q^•º~°∞Å÷ Ñïã≤u÷ U =∂„`«O "≥∞~°∞QÆ∞
HÍÖË^∞Œ . ÃÑQ· Í, KåÖÏ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ Jk =∞iO`« K≥_Q¤» Í `«Ü∂« ~°~ÚºOk.
D ^ÕâO◊ Ö’x ''J`«∞º`«=Î ∞—— áê~îâ° ßÅÅ `åÅ∂‰õΩ iHÍ~°∞Å¤ ∞ QÆ#Hõ =∞#O
Ñïje¿ãÎ XHõ ÉÏ^è•Hõ~"° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« O J~°O÷ J=Ù`«∞Ok. P áê~îâ° ßÅÖ’x
ã≤,_ç q^•º~°∞÷ÅÖ’ ZO`«=∞Ok 'Z— q^•º~°∞÷Å∞QÍ =∂~å~À =∞#O
ÑïjeOK«=K«∞Û. D ÑïjÅ#Ö’ =∞#‰õΩ ÅaèOKÕ q^•º~°∞÷Å ãÖYº
YzÛ`«OQÍ Ju^•~°∞}OQÍ, KåÖÏ z#flkQÍ =ÙO@∞Ok.
KåÖÏ ãÖ=`«û~åÅ #∞Oz <Õ#∞ <å‰õΩ ["å|∞ WK«∞Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
##∞fl <Õ<Õ J_»∞QÆ∞`«∞#fl „Ñ¨âfl◊ , =∞#O É’kèOKÕk "åà◊√§ ZO^Œ∞‰õΩ <Õ~∞° ÛHÀ~°∞?
<å‰õΩ ÅaèOz# ["å|∞#∞ ã¨∂HõΔ ‡OQÍ WÖÏ K≥ÑÊ¨ =K«∞Û: =∞#O É’kèã∞¨ <Î åfl=Ú
Hõ#∞Hõ– JO>Ë, "åi "≥∞^Œ_»∞ÅÖ’x JOâßÅ#∞ J^Œ∞Ñ¨Ù KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« uflã¨∞<Î åfl=Ú Hõ#∞Hõ.
JHÀì|~°∞ 30, 1958
H˘kÌ=∞Ok ÉÁuÎQÍ J^è•fi#"≥∞#ÿ "å~°∞ q∞#Ç¨, D Ñ≤ÅÅ¡ ∞ JO^ŒiH© "åiH˜
`≥eã≤# QÆ}˜`«OÖ’ ÃÇÏK«∞Û ÉèÏQÆO `≥Å∞ã¨∞##fl@∞¡QÍ WHõ¯_» =Ù#fl"å~°∞ JO^Œ~°∂
=∂\Ï¡_∞» `«∂ =ÙO\Ï~°∞. J~Ú`Õ, Jk "åãÎ̈=O HÍ^Œ∞. `«~Q° uÆ QÆkÖ’ =Ù#fl W~°"=·≥ ∞Ok
Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ HõhãÖ P~°∞QÆ∞iH˜ ã¨∞ÅÉèOí J~Ú# ''‰õÄ_çHÅõ JOâßÅ∞—— ‰õÄ_® `≥eÜ«∞=Ù.
WHõ q∞QÆ`å KåÖÏ =∞Ok, "åiH˜ q+¨Ü∂« Å∞ `≥eã≤<å, `≥eÜ«∞‰õΩ<åfl, `«=∞ "Õà§◊ ÃÑ·
ÖˇH¯˜ OK«@O ^•fi~å JÅ"å@∞ „Ñ¨HÍ~°OQÍ ‰õÄ_»∞`«∂ =ÙO\Ï~°∞. WÖÏ KÕ¿ã@Ñ¨Ù_»∞ "åi
"Õà◊√§ Hõ#Ñ¨_»‰õΩO_® ™ê^è•~°}OQÍ ^•z#@∞¡ =ÙOK«∞`å~°∞. WHõ ÃÇÏK«Û"Õ`«Å#∞,
qÉèlí OK«_®Å#∞ J~°O÷ KÕã∞¨ H˘x, KÕÜ∞« ÖËx =∞iO`«=∞Ok =Ù<åfl~°∞. ™ê÷<åÅ qÅ∞=
QÆ∞iOz# "åi J=QÍÇ¨Ï#‰õΩ ãÖ|OkèOz =∞#O `≥Å∞ã¨∞HÀQÆey#^•xx PÖ’zOK«_"» ∞Õ
<å‰õΩ Jã¨ÇÏ¨ ºOQÍ =ÙOk.
KåÖÏ ã¨ ∞ n~° … O QÍ =ÙO_» ‰ õ Ω O_®, ÖË ^ • J<åºÜ« ∞ OQÍ H˜ @ ∞‰õ Ω Å`À
xO_ç=ÙO_»‰Ωõ O_® ÖË^• Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ `≥eã≤=ÙO_»=Åã≤OkQÍ ÉèÏqOK«|_Õ^•xx =∂„`«"∞Õ
J_ç̂Q XHõ JOHõQ} Æ `˜ « Ñ¨sHõ#Δ ∞ W=fi_»O ^•fi~å D S^Œ= `«~Q° uÆ Ö’x Ju H˘kÌ
=∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞ q∞#Ç¨ q∞QÆ`å"å~°∞ JO^Œih QÆO^Œ~Q° Àà◊Ñ~¨ K° @ « O KåÖÏ `ÕeHõ. D
q+¨Ü«∞O U `«~°QÆu q^•º~°∞÷ÅÔH·<å =iÎã¨∞ÎOk. <Õ#∞ QÆ}˜`«O É’kèOKÕ `˘q∞‡^Œ=
`«~Q° uÆ q^•º~°∞Å÷ ∞ `«=∞ áê~îâ° ßÅ iHÍ~°∞Å¤ Ö’ QÆ}`˜ åxH˜ ãÖ|OkèOz Q“~°=hÜ«∞"≥∞#ÿ
™ê÷<åxfl Hõey=Ù<åfl~°∞. J~Ú`Õ, "åiH˜ qÉèlí OK«_O» QÆ∞iOz KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= =∂„`«"∞Õ
`≥Å∞ã¨∞. WHõ aè<åflÅ QÆ∞iOz =∞iO`« `«‰Ωõ ¯= `≥Å∞ã¨∞. ^ŒâßOâßÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz"åiH˜
`≥eã≤#^•x QÆ∞iOz "Õ̂~ K≥ÑÊ¨ #=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
ÑïjeOK«@O–Ñ¨sHõΔ–=∂~°∞¯Å =º=Ç¨~°O XHõ ÃÑ^ŒÌ ‰õΩOÉèíHÀ}OQÍ
Hõ#Ñ¨_∞» `«∞O@∞Ok. nx L^ÕâÌ O◊ "åãÎ̈"åxH˜ "åiH˜ Ju H˘kÌÉÏè QÆO =∂„`«O `≥eã≤<å
Jã¨Å∞ U"≥∞ÿ<å `≥eã≤=ÙO>Ë, "åiH˜ `≥eÜ«∞=Åã≤#^ŒO`å q^•º~°∞÷Å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞#x
x~°∂Ñ≤OKÕ ãÖÜ«ÚHõÎ <å@HõOÖ’ q^•º~°∞÷Å∞, Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞, áê~î°âßÅÅ∞ ÉèÏQÆO
ÑÖK«∞HÀ=_®xˆH. =∞#O Ñ¨sHõÅΔ QÆ∞iOz ZÑ¨C_»∂ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ ZO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨H\õ ™˜ êÎO?
q^•º~°∞÷Å‰õΩ `«=∞ "≥∞^Œà◊§Ö’ ‰õΩ‰õΩ¯‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ XHõ J=HÍâ◊O WKÕÛO^Œ∞‰õΩ HÍ^•?
„QÍ_»∞ºÜÕ∞\ò áê~îâ° ßÅÅ`À ã¨Ç¨ JxflKÀ@¡ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ ZÅ¡ÑC¨ _»∞ Ñ¨sHõΔ ^Õx QÆ∞iOz
=ÙO@∞O^À K≥Ñ¨Ê"Õ∞QÍHõ, W=fi|_Õ „Ñ¨â◊flÅ `«~°Ç¨#∞ ‰õÄ_® K≥Ñ¨Ê_»O ZO^Œ∞‰õÄ?
WÖÏHÍxÑ¨HOΔõ Ö’ KåÖÏ=∞Ok q^•º~°∞Å÷ ∞ `«=∞ #∞Oz PtOz# ™ê÷~Úx ™êkèOK«Ö~Ë ∞° .
Ç¨~°fi~ü¤ ÖË^• ÜÕ∞Öò qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂ÅÖ’ XHõ PKå~°∞º_»∞ QÆ#∞Hõ JHÀì|~°∞ <≥ÅÖ’
É’kèOz# JOâßÅ QÆ∞iOz =∂iÛ <≥ÅÖ’ PHõã‡≤ HõOQÍ Ñ¨sHõΔ ÃÑ_ç`Õ UO [~°∞QÆ∞`«∞Ok?
UO [~°∞QÆ∞`«∞O^À „Ñü"åiH˜ `≥Å∞ã¨∞. JO^Œ∞KÕ`<« Õ "å~°∞ JÖÏ KÕÜ∞« ~°∞.
Ñ¨sHõÅΔ Ñ¶e¨ `åÅ∞ ^Õxx K«∂Ñ≤#Ñ¨Ê\˜H,© áê~îâ° ßÅÖ’ É’kèOKÕ ^•xÖ’ KåÖÏ
`«‰Ωõ ¯= ÉèÏQÆO =∂„`«"∞Õ <Õ~∞° ÛHÀ|_»∞`«∞O^Œh, <Õ~∞° Û‰õΩ#fl^•xÖ’ Ju `«‰Ωõ ¯= ÉèÏQÆO
=∂„`«"∞Õ QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ|_»∞`«∞O^Œh, QÆ∞~°∞OÎ K«∞‰õΩ#fl ^•xÖ’ Ju `«‰Ωõ ¯= ÉèÏQÆO =∂„`«"∞Õ
LÑ¨Ü∂≥ QÆOÖ’ ÃÑ@ì|_»∞`«∞O^Œ<kÕ QÆÒ« Ö’ÖÏQÍ<Õ WÑ¨Ê\˜H© "åã¨=Î O. =∞#O <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ,
QÆ∞~°∞OÎ K«∞‰õΩ<Õ, =ÙÑ¨Ü∂≥ QÆOÖ’ ÃÑ>Ëì q+¨Ü∂« Å∞ "åãÎ̈"åxH˜ =∞#O ^≥#· Ok# rq`«OÖ’
QÆOcè~O° QÍ, áê~îâ° ßÖË`~« ° =∞# rq`« ÉèÏQÍÅÖ’ =∞#O KÕ¿ãq ÖË^• Z^Œ∞~˘¯<Õ".Õ
=∂iÛ 20, 1959
*ˇ<£ `«~Q° uÆ QÆkÖ’ ZÑ¨C_»∂ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞`«`fi« O`À qã¨∞QÆ∞#∞ HõeyOKÕÖÏ
„Ñ¨=i `«OKÕk D ~ÀA P"≥∞ KÕã#≤ Ñ¨x K«∂âßHõ <å‰õΩ `≥eã≤# Ü«Ú= =$^Œú
q∞„`«∞ÅO^ŒiÖ’ P"≥∞ PHõ~¬° }Ü © ∞« OQÍ HõxÑ≤OzOk. á⁄_»"#·≥ qÉè[í ##∞ QÆ∞iOz P"≥∞‰õΩ
XHõ JOâßxfl q=iOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∂Î <Õ#∞ É’~°∞¤ =^ŒÌ =Ù<åfl#∞. P"≥∞ JÑ¨C_»∞
P`«‡~°HõΔ}ÏÑ¨Ó~°fiHõOQÍ WÖÏ J#flk, ''HÍx, q∞ãπ _»|∞¡ º. (P"≥∞ <åÅ∞QÆ= `«~°QÆu
Láê^è•ºÜ«Úx) "Õ∞=Ú "≥Ú^Œ\ ˜ ãÖYº#∞ fã¨∞HÀ"åÅx =∂‰õΩ K≥ÑÊ≤ Ok.—— WHõ¯_» P"≥∞‰õΩ
<å =ÚYOÖ’ H˘kÌáê\˜ ãÖ^ÕÇÏ¨ O HõxÑ≤OzOk. <Õ#∞ D x|O^è#Œ #∞ P"≥∂kOK«@O
ÖË^xŒ P"≥∞‰õΩ "≥O@<Õ J~°O÷ J~ÚºOk. HÍãÎ̈O`« =º=kè ‰õÄ_® ÖË‰Ωõ O_® P"≥∞ WÖÏ
H˘#™êyOzOk, ''... JÖÏ K≥ÑÊ≤ Ok q∞ãπ _»|∞¡ º HÍ^Œ∞, Jk K≥ÑÊ≤ Ok =∞Ô~=fi~À...——
WHõ J@∞ `«~∞° "å`« á⁄_»"#·≥ qÉè[í # QÆ∞iOz =∂\Ï¡_∞» `«∂ áÈ~ÚOk.
<å‰õΩ *Ïe HõeyOk. <Õ#∞ ÉÏQÍ K«eOzáÈÜ«∂#∞. P"≥∞ K«∂ã≤#^•xx
ZO`«=∞Ok ÃÑ^Œ"Ì åà◊√§ K«∂_»QeÆ y=ÙO_Õ"å~°∞? q∞ãπ _»|∞¡ º. QÆ∞iOz P"≥∞ K≥|∞`«∞#flk
H˘kÌQÍ<≥<· å, q∞ãπ _»|∞¡ º QÆ∞iOz# <å JOK«<å#∞ `«‰Ωõ ¯= KÕ™ÈÎO^•? J<Õ ãÖ^ÕÇÏ¨ O
P"≥∞‰õΩ =zÛOk. WOHÍ ã¨∂\˜QÍ K≥áêÊÅO>Ë, `«=∞ HõëêìÅ `åÅ∂‰õΩ ÉèÏ~åxfl JHõ¯_»
ÖËx q∞ãπ _»|∞¡ º ÃÑH· ˜ =∞~°eOKÕ D J=HÍâ◊O ^˘iH˜#Ñ¨C_»∞ ZO`«=∞Ok "≥#∞"≥O@<Õ
`å=Ú K≥|∞`À#fl Hõ^äŒ#∞ =∂iÛ, q∞ãπ _»|∞¡ ºÃÑ· =∂@ Ñ¨_»‰õΩO_® ~°H˜ΔOKÕO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« uflOKÕ"å~°∞? q^èÜ Õ ∞« `« QÆ∞iOz# =∞# Ñ¶~≤ åº^Œ∞Å#∞ Jhfl ZO`« aQÆ~æ Q° Í K≥ÑÊ≤ <å,
"≥~Úº =∞OkÖ’ XHõ¯ ÃÑ^ŒÌ =ºHÎ̃ ‰õÄ_® D z#fl ÉÏeHõ `«# q∞„`«∞~åÅ∞, =∂r
Láê^è•ºÜ«Ú~åeÑ¨@¡ K«∂Ñ≤# q^äÜ Õ ∞« `«#∞ K«∂Ñ¨QeÆ y =ÙO_Õ"å~°∞ HÍ^Œ∞. WÖÏ KÕ¿ãO^Œ∞HÔ ·
P"≥∞ eÑ¨HÎ ÍÅOáê@∞ ‰õÄ_® PÖ’zOK«Ö^Ë ∞Œ . `«# q∞„`«∞Å#∞ „Ñ¨=∂^ŒO #∞Oz xO^ŒÅ∞
q=∞~°≈Å #∞Oz ‰õÄ_® ~°HOΔ̃ K«@O J<Õk P ÉÏeHõ q+¨Ü∞« OÖ’ XHõ ã¨ÇÏ¨ [ ã¨ÊO^Œ#.
Jk P"≥∞‰õΩ âßfiã¨ fã¨∞HÀ=_»OÖÏ J`«ºO`« ã¨ÇÏ¨ ["≥∞#ÿ k.
Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞, áê~îâ° ßÅÅ∞ =∞Oz „Ñ¨=~°#Î #∞ =∞Oz QÆ∞}OQÍ á⁄~°áê@∞QÍ
JOK«<å "Õ™êÎ~∞° . "å~°∞ JxflO\˜HOõ >Ë J`«ºO`« Z‰õΩ¯=QÍ „Ñ¨âO◊ ã≤OKÕk q^èÜ Õ ∞« `«#∞,
=∂@ qO@∂ `«#‰õΩ K≥ÑÊ≤ # ^•xx KÕ¿ã Ñ≤Å"¡ åxfl, ÖË^• =∞iO`« L`«=Î ∞OQÍ, Jã¨Å∞
Uq∂ `«#‰õΩ K≥ÑÊ¨ ‰õΩO_®<Õ `«# #∞Oz PtOz#@∞¡ KÕ¿ã Ñ≤Å"¡ å_çx "å~°∞ J`«ºO`«
Z‰õΩ¯=QÍ „Ñ¨âO◊ ã≤™êÎ~∞° . Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞‰õΩ `å=Ú J`«ºO`« `«‰Ωõ ¯= qÅ∞=#∞ WK«∞ÛHÀ=_®xfl
"å~°∞ Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ J`«ºO`« qÅ∞"≥#· kQÍ ÉèÏq™êÎ~∞° . WHõ ã¨∞QÆ∞}ÏÅ#∞ ÃÑOz áÈ+≤OKÕO^Œ∞‰õΩ
"å~°∞ KÕ¿ã „Ñ¨Ü∞« `«flO ^•~°∞}OQÍ qÑ¶Å¨ O HÍ=@O Pâ◊Û~°ºHõ~O° Uq∂ HÍ^Œ∞. "å~°∞
^•xx K«∂ã≤<å, ^•xx `≥Å∞ã¨∞HÀÖË~∞° . *Ë<£ nxH˜ =∞Oz L^•Ç¨Ï~°}: P"≥∞‰õΩ É’kèOz#
„Ñü"åiH˜ P"≥∞ XHõ Jyfl Ñ¨sHõQΔ Í =ÙO_Õk. KåÖÏ "Õ∞~°‰Ωõ q^•º~°∞Å÷ `À "≥∞`«HQõ Í
=º=Ç¨ÏiOKÕ D áê~î°âßÅ ‰õÄ_® P"≥∞#∞ ã¨Ç≤ÏOK«ÖËHõáÈÜÕ∞k. WHõ J<ÕHõ W`«~°
áê~îâ° ßÅÅ #∞Oz J~Ú`Õ P"≥∞ KåÖÏ HÍÅO „H˜`"« ∞Õ J==∂#Hõ~O° QÍ |Ü«∞@‰õΩ
QÔ O\˜"Ü Õ ∞« |_Õk. P"≥∞#∞ Ziy=Ù#fl Ñ¨Å∞=Ù~°∞ ÃÑ^ŒÅÌ Ö’, |Ç¨ïâß Ju H˘kÌ=∞Ok
=∂„`«"Õ∞ P"≥∞Ö’x J™ê^è•~°} QÆ∞}ÏÅ#∞ QÆ∞iÎOz, "å\˜ qÅ∞=#∞ „Ñ¨â◊Oã≤Oz
=ÙO_Õ"å~°∞. P"≥∞ QÆ∞}QÆ}ÏÅ QÆ∞iOz K≥ÑÊ¨ =Åã≤OkQÍ J_çy`Õ QÆ#∞Hõ, "åiÖ’ Ñ¨Å∞=Ù~°∞
|Ç¨ïâß P ÉÏeHõ =∞Ozk HÍ^Œ∞ Jx K≥¿ÑÊ"å~°∞. J~Ú`Õ, P"≥∞ ZO`« W|ƒOk
ÃÑ>Ëkì J~Ú<å, KåÖÏ =∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞ P ÉÏeHõÖÏ =ÙO_ç =ÙO>Ë<Õ ÉÏQÆ∞O@∞O^Œx
<Õ#∞ J#∞‰õΩO@∞<åfl#∞.
^è≥·~åºxfl XHõ~°∞ ''J`«ºO`« „¿Ñ=∂ã¨Ê^Œ"≥∞ÿ# ã¨^Œ∞æ}O——QÍ Ñ≤eKå~°∞. Jk
„¿Ñ=∂ã¨Ê^Œ"∞≥ #ÿ k. z#fl Ñ≤ÅÅ¡ q+¨Ü∞« OÖ’ Jk =∞iO`« x[O. "å~°∞ |ÅÇ‘Ï#OQÍ
^Œ∞~°ƒÅ∞Å∞QÍ "åix ÉèÜ í ∞« ÃÑ>Ëì KåÖÏ HÍ~°}ÏÅ∞ =Ù#fl ã≤u÷ Ö’ Wk "åãÎ̈=O.
H˘kÌáê\˜ q∞#Ç¨~ÚOÑ¨ÙÅ`À, áê~îâ° ßÅÅ∞, áê~îâ° ßÅÖ’x"å~°∞ Ñ≤ÅÅ¡ ^è~·≥ åºxH˜
qÅ∞=x=fi~°∞. "åiH˜ Jk J~°O÷ HÍ^Œ∞. `«=∞Ö’ ã¨fiÜ«∞OQÍ ^è~·≥ º° O KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=QÍ
=ÙO_»_O» =Å#, J^ŒO>Ë "åiH˜ ÉèÜ í ∞« O. ^•xfl HÍÅ~åz "Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ "å~°∞ `å=Ú
KÕÜ«∞QÆey#^ŒO`å KÕ™êÎ~°∞. ^è≥·~°ºã¨∞ÎÖˇ·# Ñ≤Å¡Å`À =º=Ç¨ÏiOK«@O Hõ+ì̈=∞<Õk "åi
PÖ’K«#. J@∞=O\˜ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ã¨fiÉèÏ=O`À#∂, u~°™ê¯~°ÑÓ¨ ~°fiHõOQÍ#∂
=ÙO\Ï~°<kÕ "åi ÉèÏ=#. JÖÏˆQ, ÉèÜ í ∞« OÖ’ „|uˆH Ñ≤ÅÅ¡ #∞ J^Œ∞Ñ¨Ù KÕÜ∞« @O KåÖÏ
`ÕeHõ J<Õk "åi qâßfiãÖ. J~Ú`Õ, "åãÎ̈=O Ñ¨ÓiÎ WO^Œ∞‰õΩ q~°∞^ŒOú . #QÆ~åÅÖ’#∞,
„QÍ=∂ÅÖ’#∞ =∞# áê~î°âßÅÅ xO_® =Ù#fl u~°™ê¯~° ÉèÏ=OQÆÅ, q^èŒfiOã¨Hõ~°,
Ç≤ÏO™ê`«‡‰õΩÅ∞ J~Ú# Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ^è~·≥ º° ã¨∞Å÷ ∞ HÍ~°∞. J@∞=O\˜ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞ q∞„`« |$O^ŒO
^Œ$+≤Öì ’, `å=Ú `«=∞ D_»∞‰õΩ U^≥<· å QÆ∞OÑ¨Ù `åÅ∂‰õΩ K«ÑÅ¨ `«, ^Œ∞~°a„è áêÜ«∂Å#∞
ã¨~fi° ã¨fiOQÍ ÉèÏqã¨∂Î =∞OzQÍ Hõ#Ñ¨_OÕ ^Œ∞‰õΩ U^≥<· å KÕ™êÎ~∞° .
Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ ^è~·≥ åºxfl QÆ∞iÎOK«@O, ^•xH˜ qÅ∞=#∞ W=fi_»O, ^•xx ÃÑOz
áÈ+≤OK«_O» <Õ~∞° ÛHÀQÆey#Ñ¨Ù_»∞ =∂„`«"∞Õ =∞# áê~îâ° ßÅÅ `åÅ∂‰õΩ KåÖÏ J`«ºO`«
f„="≥∞#ÿ ã¨=∞ã¨ºÅ∞, JO>Ë, Hˆ =ÅO <Õ~∞° ÛHÀ=_®xH˜ =∂„`«"∞Õ HÍHõ, „Hõ=∞tHõ} Δ ‰õΩ ‰õÄ_®
ãÖ|OkèOz# ã¨=∞ã¨ºÅ∞ Ñïëê¯~°O kâ◊QÍ ™êQÆQÅÆ =Ù. J~Ú`Õ, Wk [~°QÉÆ ’`«∞Ok
J#_®xH˜ ÃÑ^ŒQÌ Í ãÖHˆ `åÅ∞ Ug∞ÖË=Ù.
U„ÑÖ≤ ò 11, 1959
`«~Q° uÆ QÆkÖ’ `å=Ú =∂\Ï¡_OÕ ^Œ∞‰õΩ J#∞=∞uOK«|_ç#Ñ¨Ù_»∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∂\Ï¡_Õ
q+¨Ü∂« Å∞ x[OQÍ "åi Ç¨Ï$^ŒÜ∂« xH˜ ã¨xflÇ≤Ï`«=∞~Ú#q HÍ=Ù. XHõ `«~Q° uÆ QÆkÖ’
K«~Û° =ÚyOÑ¨ÙÖ’ Ju H˘kÌ™ê~°∞¡ =∂„`«"∞Õ D Ñ≤ÅÅ¡ x[rq`åxH˜ ^ŒQ~æÆ Q° Í ~åQÆeQÍ#x
<Õ#∞ ÉèÏqã¨∞Î<åfl#∞. ^•‰õΩ¯<Õ „Ñ¨^ÕâßÅ QÆ∞iOz "Õ∞=Ú KÕã≤# XHõ K«~°Û "å\˜Ö’
XHõ\ .˜ =∞~˘Hõ\ –˜ ¿Ñ~°#¡ ∞ QÆ∞iOz H˘kÌ ~ÀAÅ „H˜`"« ∞Õ "Õ∞=Ú KÕã#≤ K«~Û° .
D Ô~O_»= K«~°Û ~À=∞<£ K«i„`« `åÅ∂‰õΩ JOâ◊OÖ’ =zÛOk. ~À"£∞‰õΩ
K≥Ok# ™ê=∂#º „Ñ¨*ÏhHõO ~å[H©Ü∞« â◊HÎ˜ á⁄O^Õ ã¨=∞Ü«∞O Pã¨#flO J~ÚºOk.
JO>Ë, JkèHÍ~° Ñ‘~åî xfl Jkè~ÀÇ≤ÏOKÕO^Œ∞‰õΩ P ™ê=∂#º „Ñ¨[Å#∞ *ÏQÆ$`«Ñ~¨ K° @ « O,
HõkeOK«_»O ™ê=∞~°÷ºO =∂„`«"Õ∞ YzÛ`«"≥∞ÿ# =∂~°æO. Wk ZÖÏ [iyO^À
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx Ñ≤ÅÅ¡ ∞ HÀ~°∞‰õΩ<åfl~°∞. W^ŒO`å ÃÇÏK«∞ÛQÍ xO^ŒÅ`À<Õ [iyO^Œx
<Õ#∞ K≥áêÊ#∞. g∞ ~å[H©Ü∞« „Ñ¨`º« i÷H˜ =ºuˆ~HõOQÍ [<åÅ#∞ *ÏQÆ$`«O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ, P
„Ñ¨`º« i÷ÃÑ· xO^Œ "≥Ü∞« º_»O XHõ =∂~°Oæ . D xO^ŒÅ∞ [<åÅ∞ "åix f„=OQÍ ^Õfi+≤OKÕ
suÖ’ =ÙO_®e. ÖË^• =∂\Ï¡_»QÍ =∂\Ï¡_»QÍ ^Õfiëêxfl „¿Ñˆ~Ñ≤OKÕqQÍ =ÙO_®e.
J@∞ D Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ QÆ∞OÑ¨Ù `åÅ∂‰õΩ ã¨∂ÊùiÎ |ÅÇ‘Ï#OQÍ =ÙOk. ^•x=Å# "å~°∞ <Õ#∞
K≥Ñ≤Ê#^•xx QÆ∞iOz ãÖ^ÕÇ¨ÏOQÍ<Õ =ÙO_çáÈÜ«∂~°∞. Z@∞=O\˜ <å=∞^èÕÜ«∂Å∞
[<åÅ#∞ ~Ô K«ÛQ˘@ìQÅÆ "À "å~°∞ `≥Å∞ã¨∞HÀQÀ~å~°∞.
["å|∞QÍ <Õ#∞ "åix WÖÏ J_çQÍ#∞, ''ã¨~ˆ , g∞‰õΩ Z@∞=O\˜ xO^ŒÅO>Ë
Jã¨ÇÏ¨ ºO?—— "Õ∞=Ú WHõ P~°OaèOKå=Ú. P `«~Q° uÆ ã¨=∞Ü«∞O =Úy¿ãÖ’QÍ É’~°∞¤
JO`å "å\˜`À xO_çáÈ~ÚOk. "å\˜Ö’ ã¨QOÆ <Õ#∞ =ÚO^Œ∞QÍ =ÓÇ≤ÏOz#"Õ. Jq
™ê^è•~°}OQÍ Ñ¨k ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ "å~°∞ qã¨∞~°∞‰õΩ<Õ u>Ë¡– =¸~°∞ö_»∞,
=∞O^Œ|∞kú, =∂#ã≤Hõ ~Ày, |Åã≤# ™È=∞iáÈ`«∞, Ñ≤iH˜ÑÖ^Œ, `≥eq`«‰õΩ¯="å_»∞,
W`åºk. q∞QÆ`åq ##∞fl Pâ◊Û~°ºÑïKå~Ú. J=hfl =Ú^Œ∞QÌ Í "å_Õ =∂@ÖË.
J^˘Hõ Q˘Ñ¨Ê ^Œ$â◊ºO. "≥∞i¿ã =ÚMÏÅ`À, ã¨r="≥∞#ÿ Ñ≤ÅÅ¡ ∞, "åi Hõà√◊ §
L^ÕfiQÆO`À, L`åûÇ¨ÏO`À <å@ºO KÕã∞¨ OÎ _»QÍ ÃÑ^ŒÅÌ ∞ `«=∞‰õΩ |Ç¨ïâß ÉÏQÍ W+ì̈=∞x
K≥¿ÑÊ Jxfl u@¡Ñ¨@¡ `«=∞Ö’ Z=fi~°∞ `«=∞ ã¨=∞+≤ì kèHÍ¯~åxfl ÖË^• u~°™ê¯~åxfl,
Jã¨Ç¨ ºxfl |ÅOQÍ =ºH©HÎ iõ OK«QÅÆ ~À K«∂™ÈÎ#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞. "åiÖ’ Z=~À XHõ~∞° WÖÏ
JO\Ï~°∞, ''käÜ∞« s PÑ¶–π +π!—— JOwHÍ~°O `åÅ∂‰õΩ |$O^ŒQÍ#O. =∞~˘Hõ~∞° Z=fi~À
WÖÏ JO\Ï~°∞, ''Ç¨Ïh– Kü Kü Kü!—— =∞iO`« P"≥∂^ŒO. J#∞~åQÆO`À#∞, =Ú^Œ∞QÌ Í#∞
"å_Õ „Ñ¨f =ÓÇ≤ÏOK«QÅÆ Ñ¨^•xH˜ ^•x =O`«∞ =zÛOk. g\˜Ö’ XHõ¯\˜ ‰õÄ_® "åi
^Œ$+≤Öì ’ ãÔ̈~#· k HÍ^Œ∞. XHõ¯\˜ ‰õÄ_® P"≥∂^ŒÜ∂≥ QÆº"≥∞#ÿ k HÍ^Œ∞. P =∂@ÅÖ’ "Õ\ x˜
QÆ∞iOp, "åiÖ’ XHõ¯~°∞ ‰õÄ_®, ''ã¨ˆ~, J^ŒO`« K≥_»¤^Õq∂ HÍ^Œ∞—— Jx J#ÖË^Œ∞.
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ P@ `åÅ∂‰õΩ L^ÕfiQÆOÖ’ H˘O`«"∞Õ ~°‰Ωõ â◊$u q∞OzáÈ~Ú =ÙO_»=K«∞Û. J~Ú`Õ,
"åi =ÚYHõ=oHõÅ∞, =∂@Å f~°∞#∞|\˜,ì "å~°∞ JO@∞#fl^•xx "å~°∞ x[OQÍ<Õ
J~°=÷ O`«OQÍ JO@∞<åfl~°x <Õ#∞ YzÛ`«OQÍ ÉèÏqOKå#∞. WÑ¨Ê\˜H© ÉèÏqã¨∞<Î åfl#∞.
=Ú^Œ∞¿Ì Ñ~°Ñ¡ @ ¨ ¡ "åi J~Ú+ì̈`#« ∞ `≥e¿Ñ D =∂@Å∞ x["≥∞#ÿ "Õ. "åi „Ñ¨QÍ_è» ÉèÏ=#ÖË.
Wk WÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ LOk? Ñ¨k ãÖ=`«û~åÅ∞ J<Õk KåÖÏ=∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ Ö’
Ç‘Ï~À~Ú["£∞ `åÅ∂‰õΩ =Ü«∞ã¨∞û J<Õk `≥eã≤#^Õ. "å~°∞ Ñ¨Å∞ q^è•Å∞QÍ <å‰õΩ Ç¨ÏŸ=∞~ü
HÍÅÑ¨Ù „w‰õΩÅ#∞ `«ÅÑ≤OÑ¨*ãË ∞¨ <Î åfl~°∞. "å~°∞ `«QÍ^•Å=∂~°∞Å∞. áÈ~°∞#∞ W+¨Ñì _¨ "Õ å~°∞.
P`«‡Q“~°=O QÆ∞iOz# |Å"≥∞ÿ#, ã¨∞xfl`«"≥∞ÿ# ÉèÏ"åÅ∞ "åiÖ’ L<åfl~Ú. „Ñü
u~°™ê¯~åxfl, Z^Œ∞~˘¯x =_ô`¤ Àã¨Ç¨ uiy ["å|∞ W"åfiÅ<Õk "åi qâßfiãÖ. "å~°∞
`«=∞ q∞„`«∞ÅÑ¨@¡ „Ñ¨QÍ_è» q^èÕÜ«∞`« HõÅ"å~°∞. "å~°∞ `«=∞ q∞„`«∞Å#∞ `«~°K«∞QÍ
=∂~°∞Û‰õΩO@∞#flÑ¨Ê\˜H© Wk "åãÎ̈=O. "≥∂ãÖ KÕÜ∞« ~å^Œ<Õ ÉèÏ=O "åiÖ’ `«‰Ωõ ¯=QÍ
LOk. HõOus`«<åxfl, H˜@∞‰õΩÅ#∞ "å~°∞ ÉÏQÍ Jaè=∂x™êÎ~∞° . "å~°∞ XHõ Ñ¨H¯õ J`«ºO`«
™êfi~°÷ QÆ∞}OQÆÅ"åiQÍ#∂, =∞~À Ñ¨H¯õ J`«ºO`« B^•~°ºOQÆÅ"åiQÍ#∞ LO\Ï~°∞–
Ju z#fl JÅÊ"≥∞#ÿ ^•xx ‰õÄ_® "åi#∞Oz fã¨∞HÀÖËO, J~Ú`Õ, "åiH˜ #zÛ`Õ=∂„`«O
"å~°∞ ^Õx<≥<· å WzÛ"ÕÜ∞« QÆÅ~°∞. Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞Oáê@∞, "å~°∞ `«=∞#∞ z#flÑ≤ÅÅ¡ ∞QÍ
ÉèÏqOK«∞HÀ~°∞. `«=∞#∞ z#flÑ≤ÅÅ¡ ∞QÍ ÉèÏqOz Z=Ô~<· å =∂\Ï¡__» O» "åiH˜ W+Öì
LO_»^Œ∞.
J~Ú`Õ, nxÖ’ WO`«‰õΩ q∞OzOk LOk. "å~°∞ D =Ú^Œ∞Ì =∂@Å#∞
ãÖ^ÕÇÏ≤ ™êÎ~∞° , x~°ã™≤ êÎ~∞° . ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë, D =∂@Å#∞ `«=∞ K«∞@∂ì L#fl =∞#∞+¨μÅ∞
x[OQÍ P J~°÷OÖ’ "å_»HõáÈ=_®xfl "å~°∞ KåÖÏ `«~°K«∞QÍ qx L<åfl~°∞. <Õ_»∞
Ñ≤ÅÅ¡ `À =º=Ç¨ÏiOKÕ „Ñü"å~°∞, Ñ≤ÅÅ¡ #∞ „¿Ñq∞OK«_O» J=ã¨~=° ∞x, "åix „¿Ñq∞Oz
f~åÅ<Õ Jaè„áêÜ«∂xfl q<Õ LO\Ï~°∞. J~Ú`Õ, Ñ≤Å¡Å#∞ J`«ºO`« Z‰õΩ¯=QÍ
W+ì̈Ñ_¨ "Õ åiH˜‰Äõ _®, Ñ≤ÅÅ¡ `À ZÖ¡"àÕ Å◊ QÆ_Ñ» _¨ O» ãÖ`À+¨H~õ "° ∞≥ #ÿ , P#O^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ
q+¨Ü∞« OHÍ^Œ∞. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ‰õÄ_® KåÖÏ=~°‰Ωõ =Úãë"åi=O\˜ "åˆ~. `«~K° ∞« QÍ "å~°∞
JÅã¨@#∂, zHÍ‰õΩ#∞ HõeyOKÕ"åˆ~. JO^Œ∞KÕ`<« Õ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ ÃÑ^ŒQÌ Í W+ì̈Ñ_¨ x» ÃÑ^ŒÖÌ Ë
Jã¨ÅO@∂ LO>Ë KåÖÏ=∞Ok LO\Ï~°∞ J<Õk Pâ◊Û~°ºHõ~"° ∞Õ q∂ HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ "å~°∞,
Ñ≤Å¡Å#∞ `«Ñ¨ÊHõ W+¨ìÑ¨_®Åx ÉèÏqã¨∂Î LO\Ï~°∞. JÖÏ W+¨ìÑ¨_»_»O `«=∞ Hõ~°Î=ºO
J#∞‰õΩO\Ï~°∞. D Hõ~"Î° åºxfl x~°fiÇ≤ÏOKÕO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ `å=Ú "åix W+ì̈Ñ_¨ ∞» `«∞#fl@∞¡QÍ
U^À XHõ\ ˜ KÕã∂¨ ,Î =ÚYºOQÍ =∂\Ï¡_∞» `«∂ LO\Ï~°∞. JO^Œ∞KÕ`<« Õ "å~°∞ Ñ¨~O° Ñ¨~Q° Í
=KÕÛ, J~°O÷ ÖËx– Ç¨Ïx, _çÜ∞« iH± W`åºk =∂@Å "å_»HOõ . JO^Œ∞KÕ`<« ,Õ Ñ≤ÅÅ¡ `À
=∂\Ï¡_@ Õ Ñ¨C_»∞ KåÖÏ =∞Ok ÃÑ^ŒÅÌ ∞ Éˇ^∞Œ ~°∞, =}∞‰õΩQÆÅ Q˘O`«∞`À =∂\Ï¡_∞» `å~°∞.
"åiH˜ Ñ¨^àÕ §◊ =Ü«∞ã¨∞û =KÕÛãïH˜ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ D ‰õΩÇ¨Ï<å „¿Ñ=∞`À qã≤yáÈ~Ú LO\Ï~°∞.
ÃÑ^ŒÅÌ ∞ `å=Ú K≥¿ÑÊ^•xÖ’ KåÖÏ =∂~°∞¡ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= ÉèÏQÍxfl qâ◊fiã≤™êÎ~x° , x[OQÍ
J~°O÷ =KÕÛÖÏ =∂\Ï¡_∞» `å~°x, #"Õ∞‡O^Œ∞‰õΩ P Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ã≤^ÑúŒ _¨ áç È`å~°∞.
"Õ∞ 3, 1959
ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ ã¨$+≤Oì KÕ =∞# *Ë<£ QÆ∞iOz <Õ#∞ ÉÏQÍ QÆ=∞xOKÕ H˘nÌ, P
ÉÏeHõ#∞ QÆ∞iOz <Õ#∞ ÉÏQÍ PÖ’zOKÕ H˘nÌ P"≥∞‰õΩ x[OQÍ „¿Ñq∞OK«|_Õ ÉèÏ=#
`åÅ∂‰õΩ J=ã¨~O° KåÖÏ LO^Œx <å‰õΩ ã¨Ê+ì̈O HÍ™êyOk. J~Ú`Õ `å#∞ ÅHõ} Δ OQÍ,
=∞OzQÍ, q^èÕÜ«∞OQÍ, W`åºkQÍ L#flÑ¨C_»∞ =∂„`«"Õ∞ „¿Ñq∞OK«|_»_»O ÖˇHõ¯Ö’H˜
~å^Œx P"≥∞ ÉèÏq™ÈÎOk. „¿Ñq∞OK«|_»_O» J<Õk WHõ¯_» XHõ u~°HÍã¨∞ =∂@. |Ç¨ïâß
<Õ#∞ „Ñ¨âO◊ ã≤OK«|_»_O» , á⁄QÆ_|» _»_O» , ÖË^• Q“~°qOK«|_»_O» Jx ‰õÄ_® J<åÖË"∂≥ !
P"≥∞ ã≤~Ô <˘=O\˜^.Õ W`«~∞° Å∞ HÀ~°∞‰õΩ#fl ^•xx =∂\Ï¡__» O» , KÕÜ∞« _»O– JÖÏ LO_»_O»
^•fi~å "åi P"≥∂^•xfl, Jaè=∂<åxfl á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOK«_O» HõO>Ë =∞ˆ~n
hK«"∞≥ #ÿ k HÍ^Œx P"≥∞ ÉèÏq™ÈÎOk.
nxÖ’ „Ñ¨â◊Oã≤OK«^Œy#k KåÖÏ ÖË^•? |Ç¨ïâß, U^À XHõ ~ÀA# P
ÉÏeHõ `«#‰õΩ ^•x #∞Oz U"≥∞<ÿ å Åaèã∞¨ OÎ ^• ÖË^• Jx PO^Àà◊# K≥O^Õ J=ã¨~O°
ÖË‰Ωõ O_® `«#‰õΩ #zÛ# "åiH˜ LÑ¨HÍ~°O, ™êÜ«∞O KÕÜ∞« QÆÅ#x ÉèÏqOK«QÅÆ ^Œ∞. „Ñ¨ã∞¨ `Î O«
=∂„`«O |Ç¨ïâß W`«~° Ñ≤ÅÅ¡ ÖÏQÍ<Õ P"≥∞ ‰õÄ_® Hˆ =ÅO "å`«ûÅºÑ¨Ó~°fiHõOQÍ LO_»_O»
^•fi~å `«# ã¨ÇÏ¨ [ "å`«ûÖÏºxfl K«∂Ñ¨_O» W|ƒOkHõ~O° QÍ ÉèÏqã¨∂Î LO_»=K«∞Û. WO^Œ∞‰õΩ
|^Œ∞Å∞ JÑ¨ã¨=ºOQÍ „Ñ¨=iÎOz W`«~°∞Å‰õΩ `«#ÃÑ·=Ù#fl "å`«ûÖÏºxfl x~°O`«~°OQÍ
Ñ¨sHΔ̃OK«∞‰õΩ f~åÅx P"≥∞ ÉèÏq™ÈÎOk. JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ P"≥∞ JOK«<åÅ∞ `«ÑÊ¨ =Ù`å~Ú.
P"≥∞ KåÖÏ Hõi#î "≥∞#ÿ qQÍ ÉèÏqOKÕ tHõÅΔ ∞ P"≥∞‰õΩ Ñ¨_`» å~Ú. Ñ¶e¨ `«OQÍ P ÉÏeHõ
`«#‰õΩ ZÖÏ „|^ŒÅÌ ∞ KÕã∞¨ ‰õΩx |Ü«∞@Ñ¨_®Ö’ `≥eÜ«∞x HÀÑÖ`À ‰õÄ_ç# u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
=ÅÜ«∞OÖ’H˜ Ñ¨_áç È`«∞Ok.
D =∞^èºŒ P ÉÏeHõ <å`À Hõeã≤ =∞^è•ºÇ¨Ïfl Éè’[#O KÕ™ÈÎOk. P"≥∞ KåÖÏ
ãÖ`Àëêxfl Hõ~"° ∞≥ #ÿ =ºHÎ̃. P"≥∞ Éè’[<åÅ |Å¡ =^ŒÌ „Ñ¨=iÎOK«=Åã≤# f~°∞ QÆ∞iOz
Jã¨Ê+ì̈"∞≥ #ÿ ãÖ[˝Å#∞ ‰õÄ_® KÕ™ÈÎOk. P"≥∞ „Ñü ~ÀA =∂ "å`«ûÖÏºxfl f„=OQÍ
Ñ¨sHΔ̃OK«#=ã¨~O° ÖË^xŒ <Õ#∞ P"≥∞‰õΩ #K«Û*ˇáêÊÅx HÀ~°∞‰õΩ<åfl#∞. J~Ú`Õ, HÍÅ"Õ∞
P Ñ¨xx KÕã∞¨ OÎ ^Œx JOK«<å‰õΩ =KåÛ#∞. XHõ ~ÀA =∞^è•ºÇ¨Ïfl Éè’[# ã¨=∞Ü«∞OÖ’
P"≥∞ <å`À WÖÏ JOk, ''<å‰õΩ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ JO>Ë Jã¨ÇÏ¨ ºO!—— `«~∞° "å`« P"≥∞
HõΔ}HÍÅO z~°∞#=Ùfi #qfiOk. KÕuÃÑ· QÆ\ ˜ì =Ú+≤ìÑ¶¨∂`åxfl WzÛOk. =∞# ÃÑ^ŒÌÅ
P"≥∂^ŒO, P"≥∞ ã¨fiO`« P`«‡Q“~°"åÅ =∞^èºŒ P"≥∞ ZOK«∞‰õΩ<ÕÖÏ =∞#O x~°O`«~O°
P"≥∞ÃÑ· =uÎ_ç `Õ‰Ωõ O>Ë, P"≥∞ rq`«O ZO`« ã¨∞Å∞=ÙQÍ =ÙO_Õk.
P"≥∞ áê~îâ° ßÅ K«^∞Œ =Ù J~ÚáÈ~Ú# `«~∞° "å`«, "Õãq¨ =∞^èºŒ HÍÅO
=~°‰Ωõ <å‰õΩ *Ë<£ Hõ#|_»Ö^Ë ∞Œ . XHõ™êi <Õ#∞ P"≥∞ x=ã≤™ÈÎ#fl Ñ¨@} ì OÖ’x
ã¨=Ú„^Œf~åxH˜ q∞„`«∞Å`À "≥àÏ§#∞. "Õ∞=Ú XHõ =¸Å u~°QQÆ Í<Õ, P"≥∞
JHõ¯_» LOk. P"≥∞ ~À_»∞‰¤ Ωõ J=`«e Ñ¨H¯õ # =∞~À W^Œ~Ì ∞° q∞„`«∞Å`À L#flk.
ÑïQÔ `«∞‰Î Ωõ O@∂ =zÛ <å =ÚO^Œ∞ xÅ|_çáÈ~ÚOk. ''q∂~°∞ WHõ¯_» L<åflˆ~
Uq∞\˜?—— Jx J#flk. ''cKüH˜ "≥à√◊ `«∞<åfl#∞, h=Ù ‰õÄ_® ~åQÆÅ"å?—— Jx
J<åfl#∞ XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ Hõ} Δ ÏÅáê@∞ P ÉÏeHõ <å"≥Ñ· Ù¨ K«∂ã≤Ok. `«~∞° "å`«
WÖÏ J#flk. ''Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞!——, ZÑ¨Ê\˜H© "åi #∞Oz `«ÑÊ≤ OK«∞HÀÖËx
XHõ ÉèÏ=O. P =∂@`À "Õ∞=Ú Z=i^•i# "å~°∞ "≥o§áÈÜ«∂O. J~Ú`Õ,
P"≥∞#∞ K«∂_»QeÆ y#O^Œ∞‰õΩ <å‰õΩ KåÖÏ ãÖ`À+Ö HõeyOk.
P P‰õΩ~åÅ∞ HÍÅOÖ’ <Õ#∞ =∞~˘Hõ áê~îâ° ßÅÖ’ É’kèã∞¨ OÎ _»_O» =Å#,
P ÉÏeHõ#∞ ã¨∞=∂~°∞ #=O|~°∞ <≥Å =~°‰Ωõ =∞~°ÖÏ K«∂_»ÖHË áõ ÈÜ«∂#∞.
XHõ ~ÀA# <Õ#∞ Hˆ O„a_ç̊Ö’x XHõ gkèÖ’ #_»∞ã¨∞OÎ _»QÍ P"≥∞ Hõ#|_çOk.
##∞fl K«∂ã≤, <å"≥·Ñ¨Ù ÑïÔQ`«∞Î‰õΩO@∂ =zÛOk. P"≥∞ <å =ÚO^Œ∞
xÅ|_çáÈ~Ú, <Õ#∞ JHõ¯_» UO KÕã∞¨ <Î åfl<À =∞~°ÖÏ `≥Å∞ã¨∞HÀQÀˆ~=~°‰Ωõ
<Õ#∞ =∞ø#OQÍ LO_»^ÅŒ K«∞‰õΩ<åfl#∞ J~Ú`Õ PyáÈÜÕ∞ |^Œ∞Å∞QÍ P"≥∞
Ñ¨~°∞ÔQ`«∞Î‰õΩO@∂ =zÛ, <Õ#∞ Ñ¨ÓiÎQÍ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞_çx JÜÕ∞ºÖÏ <å
KÕ`«∞ÅÖ’H˜ ^Œ∂ˆHã≤Ok. <Õ#∞ Pâ◊Û~°ºOÖ’#∞, P#O^ŒOÖ’#∞ =Úxy
áÈÜ«∂#∞. P"≥∞‰õΩ `≥Å∞ã¨∞, XHõ¯ HõΔ}O `«~°∞"å`« <Õ#∞ P"≥∞#∞ ~À_»∞¤
Ñ¨H¯õ # Ñ¶Ù¨ \òáê`üÃÑ· HÕ^ŒH˜ kOKå#∞. "Õ∞=Ú JHõ¯_» ãÖ`À+ÖQÍ XHõix
XHõ~∞° K«∂ã¨∞‰õΩO@∂ H˘OK≥O¿ãÑ¨Ù xÅ|_®¤=Ú. J~Ú`Õ, ÃÑ^ŒQÌ Í Uq∂
=∂\Ï¡_∞» HÀÖË^∞Œ – áê~îâ° ßÅ ZÖÏ LOk, ÉÏQÍ<Õ LOk, h #∂`«# áê~îâ° ßÅ
ZÖÏ LOk, KåÖÏ ÉÏQÆ∞Ok. `«~∞° "å`« "Õ∞=Ú g_»∞HÀÅ∞ K≥ÑC¨ H˘x, Z=i
„`À=# "å~°O "≥o§áÈÜ«∂=Ú. WHõ J@∞ `«~°∞"å`« <Õ#∞ P"≥∞#∞
Hõe¿ã@Ñ¨Ê\˜H,© J@∞=O\˜ U ÉèÏ"åÅ#∞ K«∂¿ÑO^Œ∞‰õΩ J#∞=ÙHÍx q^èOŒ QÍ
P"≥∞ ZkyOk. J~Ú`Õ, WÑ¨Ê\˜H© P"≥∞Ö’ J"Õ ÉèÏ=#Å∞ LO_ç=ÙO_»=K«∞Û.
QÆ`« "Õãq¨ HÍÅOÖ’<Õ <Õ#∞ =∞~°ÖÏ P"≥∞#∞ K«∂™ê#∞. WÑ¨C_»∞
P"≥∞ 31 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ q"åÇ≤Ï`«. JÑ¨Ê\˜ `«~Q° uÆ QÆkÖ’
P"≥∞ <å‰õΩ J`«ºO`« W+¨μ~ì åÖˇ#· ÉÏeHõ Jx <Õ#∞ P"≥∞‰õΩ K≥áêÊ#∞. P"≥∞
Pâ◊Û~°ºáÈ~ÚOk. 10 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ ÉÏeHõ‰Ωõ `≥eã≤#^•xx,
HõhãÖ XHõ¯Hõ} Δ Oáê@∞ P"≥∞Ö’x ÃÑ^ŒÌ =ºH˜Î =∞~°záÈ~ÚOk.
E<£ 3, 1959
z=i QÆ}`˜ « Ñ¨sHõΔ HÍy`åÅ#∞ <Õ#∞ kkÌ =∂~°∞¯Å∞ "Õâß#∞. D Ñ¶e¨ `åÅ∞
QÆ`« "å~°O Ñ¶e¨ `åÅ JO`« ^•~°∞}OQÍ ÖË=Ù. Z‰õΩ¯= =∞Ok q^•º~°∞Å÷ ∞ HÍãÖÎ `«
"≥∞~°∞QÆÜ∂« º~°∞. J~Ú`Õ, XHõ q∞#Ç¨~ÚOÑ¨Ù =∂„`«O, Ñ¨Å∞=Ù~°∞ ÉèÏqOz#@∞¡QÍ XˆH
Ñ¨xx Ñ¨^ÑÕ ^¨ Õ KÕ~ÚOK«_O» J<Õk Jxfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’#∞ ™êÜ«∞Ñ¨_^» xŒ ã¨∂zOzOk.
~Ô O_»∞ "å~åÅáê@∞ áê~îâ° ßÅ‰õΩ ~å‰õΩO_® L#fl `«~∞° "å`« HÔ ~ÀÖˇ<· £ "≥Ú^Œ\ ˜ Ñ¨sHõ#Δ ∞
fã¨∞‰õΩOk. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P ÉÏeHõ ã¨q∂HõΔ Ñ¨xÖ’x KåÖÏ ÉèÏQÍxfl KÕÜ∞« ÖËHáõ È~ÚOk.
HÍx, 25 =∂~°∞¯Å‰õΩQÍ#∞ 15 =∂~°∞¯Å∞ `≥K∞« ÛH˘x, P"≥∞ ##∞fl Pâ◊Û~°ºÑïzOk.
"å~°O ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞ D Ñ¨sHõΔ „"åã≤# `«~åfi`« D ~ÀA# [iy# Ñ¨sHõÖΔ ’, JO>Ë
"å~°O ~ÀAÅáê@∞ [iy# =∞iO`« ã¨q∂HõΔ `«~∞° "å`« P"≥∞ 7 =∂~°∞¯ÖË á⁄OkOk.
JO>Ë, P"≥∞ áê~îâ° ßÅ‰õΩ =zÛ#Ñ¨Ê\˜HOõ >Ë ~å#Ñ¨C_Õ Z‰õΩ¯=QÍ <Õ~∞° Û‰õΩO@∞#fl@∞¡QÍ
Hõ#|_çOk.
Jk JÑ¨C_»∞ ##∞fl Pâ◊Û~°ºÑïzOk. J~Ú`Õ, WÑ¨C_»∞ <Õ#∞
Pâ◊Û~°ºáÈ=_»OÖË^∞Œ . ÃÑ‰õΩ¯=∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞ áê~îâ° ßÅ‰õΩ =zÛ#Ñ¨ÑÊ¨ \˜HOõ >Ë,
~å#Ñ¨C_Õ Z‰õΩ¯= <Õ~°∞Û‰õΩO\Ï~°∞. áê~î°âßÅ Ñ¨xx =∞iO`« Z‰õΩ¯=QÍ
<Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°∞. <Õ#∞ '\©Kü Ü«Ú=~ü F<£—Ö’ ¿Ñ~˘¯#fl@∞¡QÍ ™ê^è•~°}OQÍ
áê~îâ° ßÅ‰õΩ ~ÀE "≥à§ı Ñ≤ÅÅ¡ ∞ [|∞ƒÑ¨_®¤ ÖË^• QÍÜ«∞Ñ¨_®¤, JO>Ë áê~îâ° ßÅ‰õΩ
"≥à§◊ ÖËHáõ È`Õ, áê~îâ° ßÅÖË "åi Wà◊§‰õΩ É’^è‰Œ Ωõ Å#∞ ÑÖÑ¨Ù`å~Ú. `«^•fi~å
"å~°∞ `«=∞ áê~îâ° ßÅ Ñ¨xÖ’ "≥#∞Hõ|_ç áÈ‰õΩO_® LO_ÕÖÏ K«∂™êÎ~Ú.
KåÖÏ „Ñ¨^âÕ ßÅÖ’ D É’^è‰Œ Ωõ Å∞ Ñ≤ÅÅ¡ H˜ "å~°OÖ’ ~Ô O_»∞ =¸_»∞ QÆO@Å∞
É’kè™êÎ~∞° . H˘xflKÀ@¡ JO`«HOõ >Ë `«‰Ωõ ¯=QÍ ‰õÄ_®. Jk ãïáÈ`«∞Ok. D
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞ ã¨ÇÏ¨ q^•º~°∞Å÷ `À ã¨=∂# ™ê÷~ÚÖ’<Õ LO_»QÅÆ ~°∞. q∞Oz,
=∞iO`« =ÚO^Œ∞‰õΩ ‰õÄ_® áÈQÆÅ~°∞. ZO^Œ∞KÕ`«#O>Ë, WÑ¨C_»∞ "åiH˜
"å~°∞ HÀ~°∞‰õΩ#fl^ŒO`å K«k"Õ ã¨=∞Ü«∞O LOk. "åi K«^∞Œ =Ù#∞, W`«~°
Ñ¨xx áê~î°âßÅ `åÅ∂‰õΩ ã¨=∞Ü«∂xfl =$^è• KÕ¿ã +¨~å=∂=¸Å∞
HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ J#O`«OQÍ P@OHõÑ~¨ K° =« Ù.
ÉÏQÍ `«‰Ωõ ¯= =∂~°∞¯Å∞ =zÛ#"åixK«∂ã≤ D Ñ¨sHõÅΔ #∞ ÃÑ\˜#ì O^Œ∞‰õΩ <åÑ¨@¡
<Õ<Õ HÀÑÖ qã¨∞QÆ∞#∞ `≥K∞« Û‰õΩ<åfl#∞. =∞Oz q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ D Ñ¨sHõÅΔ ∞ J=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
WHõ "≥#∞Hõ|_ç# q^•º~°∞Å÷ q+¨Ü∞« OÖ’ D <≥Å ~ÀAÅ∞, ÖË^• JO`«‰Ωõ q∞Oz#
ã¨<åflÇ¨ÏHõ, ã¨q∂HΔÍ `«~°QÆ`«∞Å∞, "å~°∞ ãÖ=`«û~° HÍÅOÖ’ ÃÑOK«∞H˘#fl HÍã¨ÎO`«
P`«‡qâßfi™êxfl, WOy`«*Ï˝#OÖ’ KåÖÏ ÉèÏQÍxfl ‰õÄ_® "åi #∞Oz |Ü«∞@‰õΩ
<≥\ "ì̃ ãÕ ∞¨ <Î åfl~Ú. D ~ÀA# Ñ¨sHõÖΔ ’ KåÖÏ ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ Ñï+¨¯iOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« `«flO
‰õÄ_® KÕÜ«∞ÖËx ã≤÷uÖ’ =Ù#fl "≥∂xHõ Hõà◊§hà◊§ Ñ¨~°ºO`«O HÍ=_»O K«∂ã≤# <Õ#∞
P"≥∞#∞ <Õ#∞ x[OQÍ<Õ QÍÜ«∞Ñ¨~K° å#x ÉèÏqOKå#∞.
QÆ`« P‰õΩ~åÅ∞ HÍÅOÖ’ <Õ#∞ #_çÑ#≤ =∞iO`« ¿ãfiKåÛùÜÚ« `« `«~Q° `Æ ∞« ÅÖ’
Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ "≥∞~°∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ KåÖÏ J=HÍâ◊O LO^Œx QÆ∞iÎOKå#∞. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ H˘O`« x["≥∞#ÿ
PÖ’K«##`À <Õ~°∞ÛHÀ=_»O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. `«=∞ â◊H˜Î ™ê=∞~å÷ºÅÑ¨@¡ qâßfi™êxfl
ÃÑOK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. QÆ∞_ç¤QÍ ~å¿ã ã≤÷u #∞Oz Éˇ<£ KåÖÏ ^Œ$_è»"≥∞ÿ# Ñ¨Ù<åkQÆÅ,
TÇ¨â◊HQÎ̃ ÅÆ PÖ’K«<åÑ¨~∞° _çQÍ =∂ˆ~ kâ◊Ö’ Ñ¨Ü∞« xã¨∞<Î åfl_»∞. J~Ú`Õ WÑ¨C_»∞ J`«#∞
`«Ü∂« ~°∞ KÕãÃ≤ Ñ\ì̃# ã¨∂„`åÅ#∞ J#∞ãïOKÕ ^•~°∞}"≥∞#ÿ `«~Ç° ¨ L`«ÊuÎ =ÓºÇ¨ÏOÖ’H˜
=∞~°ÖÏ "≥#‰õΩ¯ Ñ¨_áç È`«∞<åfl_»∞. D Ñ¨sHõΔ Uq∞\˜, L`«KÎ `≥ .Î« Uk U"≥∞<ÿ å, =∞#∞+¨μºÅ∞
QÆ } ˜ ` « Ñ¨ s Hõ Δ Å ∞ fã¨ ∞ ‰õ Ω O@∂ r=#Ü« ∂ #O ™êy™êÎ ~ å? W`« ~ ° ∞ Å∞ "åiH˜
`«fi~°Ñ_¨ =» Åã≤OkQÍ K≥|∞`«∞O\Ï~å =∞#O `≥e"≥#· =∞#∞+¨μÅ#∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« uflã¨∞<Î åfl=∂, ÖËHõ Ñ¨sHõÅΔ ∞ ~å¿ã"åix `«Ü∂« ~°∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞<Î åfl=∂?
D „Ñ¨âfl◊ ‰õΩ ["å|∞#∞ Hõ#∞HÀ¯=_»O U=∞O`« Hõ+Oì¨ HÍ^Œ∞. áê~îâ° ßÅ‰õΩ
HÍ=Åã≤O^ŒÖÏ¡ ÉÏQÍ Ñ¨sHõÅΔ ∞ „"å¿ã"å~°∞. =∞ˆ~n JO`«HOõ >Ë „áê^è•#º`«QÅÆ k
HÍ^Œ∞.
H© "≥ãπì „áêO`«OÖ’x tHõΔ}‰õΩ LÑ¨Ü≥∂yOKÕ áê`«|_»¤ XHõ
[ÖÏO`«~åæq∞Ö’ Ñ¨x KÕ™ÈÎ#fl XHõ =$^Œ∞_ú #·≥ pÑ¶π "≥∞HÍxH± <å‰õΩ QÆ∞~°∞Î
L<åfl_»∞. XHõ PkèHÍiHõ `«xv HÀã¨"∞≥ ÿ J`«#∞ P [ÖÏO`«~åæq∞x áêe+π
KÕã¨∂Î KåÖÏ QÆO@Å∞ Ñ¨x KÕâß_»∞. JiyáÈ~Ú# Ü«∞O„`åÅ∞QÆÅ
[ÖÏO`«~åæq∞ QÆ∞iOz f„=OQÍ =∂\Ï¡_∞» `«∂ J`«#∞ WÖÏ J<åfl_»∞, ''Jq
"≥∞~°∞ã¨∞<Î åfl~Ú, QÆ^•? Jq Ñ¨x KÕÜ∞« HõáÈ`Õ Z=iH˜ Ñ¨\ Oì̃ k?——
z#flÑ≤ÅÅ¡ Ö’ LO>Ë Q˘Ñ¨Ê QÆ∞}ÏÅ#∞ Jaè=$kú KÕ¿ãO^Œ∞HÔ · =∂~°Oæ U^≥<· å
LO_®e. J~Ú`Õ =∞#O Ñ¨sHõÅΔ QÆ∞iOz =∂„`«"∞Õ PÖ’zã¨∞#Î flO`«HÍÅO =∞#O ^Õxh
ZÑ¨Ê\˜H© KÕÜ∞« ÖË=Ú. =∞# `«~Q° `Æ ∞« ÅÖ’x PÖ’K«<åÑ¨~∞° Å#∞ ZÖÏ Ñ¨Ù~°ã¯¨ iOKåe.
J<Õ ^ •xx QÆ ∞ iOz =∞#O =∞# áê~î ° â ßÅ Láê^è • ºÜ« Ú Å ã¨ = ∂"Õ â ßÅÖ’
=∂\Ï¡_∞» `«∞O\ÏO. Z=~°∞ Z=ix "≥∂ãÖ KÕã∞¨ <Î åfl~°∞? <Õ_∞» "≥∂xHÍ Ñ¨_¤» "Õ^#Œ #∞Oz
P"≥∞#∞ |Ü«∞@Ñ¨_"» ¿Õ ãO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ z#fl |$O^•Å =ÓºÇ¨Ï ã¨=∂"ÕâßÅÖ’ á⁄Ok#,
Ñ¨Ù~°™ê¯~åÅ∞, ãÖ`«$Ñ¨ÙÅÎ ∂ ZO`« ™ê÷~Úq J~Ú<å ãïáÈ=Ù. `å#∞ ãïQÍ „"åÜ«∞ÖË#x,
Ñ¨sHõÖΔ ’ qÑ¶Å¨ O J=Ù`å#x D ãÖ=`«û~åO`«ÑÙ¨ Ñ¨sHõ#Δ ∞ Z^Œ∞~˘¯O@∂ P"≥∞ QÍÜ«∞Ñ¨_¤»
^•xx `˘ÅyOK«_O» U=∞O`« ã¨∞ÅÉèOí HÍ^Œ∞. ÉÏ^è•Hõ~° J#∞Éè"í åÅ#∞ ãÖ`À+¨H~õ °
J#∞Éè"í åÅ∞ Ñ¨Ó_»ÛÖË=Ù. XHõ¯™êi ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ â◊s~åxfl HÍÅ∞Û‰õΩ#fl Ñ≤Å"¡ å_»∞, =∞~°ÖÏ
HÍÅ∞Û‰õΩ<Õ Ñïã≤u÷ x JOwHõiOK«_∞» . ZO`« Pâ◊#∞ K«∂¿Ñ Ñ¨Ù~°™ê¯~°O L<åfl ã¨~ˆ , Wk
x[O. =∞Oz L^ÕâÌ ßÅ QÆ∞iOz =∞#O ZO`«QÍ =∂\Ï¡_<ç å, áê~îâ° ßÅÖ’ „áÈ`åûÇ¨ÏOHõO>Ë
tHõÖΔ Ë KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ L<åfl~Ú. D Ñïã≤u÷ WÖÏ LO_»QÍ, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ JxflO\˜HOõ >Ë
Z‰õΩ¯=QÍ ã¨=∞ã¨ºÅÖ’ Ñ¨_‰» Ωõ O_® LO_ÕO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ =ÓºÇ¨Å#∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜
„Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ~∞° . ''ã¨~Ô #· ["å|∞Å——#∞ ãÖáêkOKÕ Ñ¨q„`«`« K«∞@∂ì =∞# áê~îâ° ßÅ É’^è#Œ
JO`«\ ˜ =∞#O xi‡ã¨∞#Î fl#flÑ¨C_»∞, =∞#O rq`«OÖ’ P#O^Œ^•Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ , J„Ñ¨=∞`«"Î ∞≥ #ÿ ,
=∞#ã¨∂ÊùiÎ J~Ú# ÉèÏQÆ™êfi=∂ºxfl ZÖÏ ÃÑOzáÈ+≤OK«QÅÆ ^Œ∞?
=∂iÛ 8, 1960
áê~îâ° ßÅ "≥Ú`«OÎ Ñ¨xf~°∞Ö’ U Ö’ÑÖ LO^À XHõ ~ÀA# XHõ Pq_» <å
HÀãÖ K≥ÑÊ≤ Ok. P"≥∞ K≥ÑÊ≤ # f~°∞ <Õ#∞ ZÑ¨C_»∂ K≥ÑC¨ HÀQÆey LO_Õk HÍ^Œ∞. QÆ`«
ÃãÅ=ÙÅ HÍÅOÖ’ WOHÍ #_»∞™ÈÎ#fl XHõ áê~îâ° ßÅ#∞ <Õ#∞ ãÖ^Œi≈OKå#∞. P áê~îâ° ßÅ
KåÖÏ ''=∞Ozk——, ''Hõi#î "≥∞#ÿ k—— J<Õ MÏºu L#flk. KåÖÏ =∞Oz^≥#· P áê~îâ° ßÅ
„Ñ¨^•è <Àáê^è•º~Úx <Õ#∞ ZHõ¯_» É’kèOKå#x ##∞fl J_çyOk. <Õ#∞ ["å|∞ K≥áêÊ#∞.
^•xH˜ P"≥∞ Hõ$„u=∞"≥∞#ÿ q#Ü«∞O`À WÖÏ J#flk, ''q∂~°∞ =∞=Ú‡Å#∞ KåÖÏ áê`«HÍÅO
"åiQÍ K«∂™êÎ~°x <å‰õΩ ÉèíÜ«∞OQÍ LOk.—— J~Ú<å, P"≥∞ ##∞fl áê~î°âßÅ#∞
K«∂_»=Åã≤OkQÍ PÇ¨fixOzOk. =ÚYºOQÍ <åÅ∞QÆ= `«~°QÆu Láê^è•ºÜ«Ú~åÅ∞
JOHõQ}Æ `˜ « `«~Q° uÆ x `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® K«∂_»=Åã≤OkQÍ P"≥∞ HÀiOk. D Láê^è•ºÜ«Ú~åÅ∞
KåÖÏ ãÖ=`«û~åÅ #∞Oz P áê~î°âßÅÖ’ Ñ¨xKÕ™ÈÎOk. P"≥∞#∞ ™ê^è•~°}OQÍ
Láê^è•º~ÚhÅ‰õΩ `«Å=∂xHõ=∞x ~°`fl« OQÍ#∞, áê~îâ° ßÅ QÆ~fi° HÍ~°}=∞x ÉèÏq™êÎ~∞° .
<Õ#∞ P `«~°QÆuH˜ "≥àÏ§#∞. <Õ#∞ "≥o§# H˘kÌ¿ãÑ¨\ ˜H˜ `«~°QÆu P~°OÉèí=∞~ÚºOk.
`«~°QÆuÖ’x Ñ≤Å¡Å∞ H˘xfl ÃÇÏK«Û"Õ`«Å ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ KÕâß~°∞. `«=∞ =O`«∞QÍ QÆ∞~°∞Î
ÃÑ@ì|_ç# `«=∞ HÍy`åÅ #∞Oz ["å|∞Å#∞ K«kq K≥ÑÊ¨ ™êQÍ~°∞. JÑ¨Ê\˜^•HÍ JO`å
™êÑ¶Q‘ Í<Õ ™êyOk. J~Ú`Õ JÑ¨C_»∞, XHõ q^•ºi÷ `«# ["å|∞#∞ K«kq# "≥O@<Õ
=∞~À q^•ºi÷ KÕÜ∞≥ `åÎ_∞» . ''J^Õq∞\˜ lq∂‡?—— Jx Láê^è•º~Úx J_çyOk. J`«ºO`«
K«∂KåÜ«∞ J~Ú# ã¨∂K«# P"≥∞ Q˘O`«∞Ö’ ^èfiŒ xOzOk. ZO^Œ∞‰õΩ P@OHõO J<Õk
Pq_» ÉèÏ=#.
''ã¨~ˆ , <å‰õΩ ["å|∞ J~°O÷ HÍÖË^∞Œ —— Jx lq∂‡ J<åfl_»∞. WHõ J`«#∞ WÖÏ
K≥¿ÑÊO^Œ∞‰õΩ ''<Õ#∞ á⁄O^•#∞....—— „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞OÎ _»QÍ<Õ P Láê^è•ºÜ«Ú~åÅ∞ WÖÏ J#flk,
''lq∂‡, WÑ¨C_»∞, "Õ∞=Ú `«ÑC¨ ["å|∞Å∞ q<åÅx HÀ~°∞HÀ=_»OÖË^∞Œ J<Õk YzÛ`«O.——
WHõ Jk lq∂‡ <À\˜ #∞Oz =zÛ# z=i =∂@.
D Láê^è • ºÜ« Ú ~åÅ∞ `≥ e q`Õ @ Å∞, q^Œ º , J#∞Éè í = OÖ’, q∞QÆ ` å
Láê^è•ºÜ«ÚÅHõO>Ë KåÖÏ =ÚO^Œ∞#flk. P"≥∞ ÉÏQÍ =∂\Ï¡_Q» ÅÆ ^Œ∞. ãÖ™ê¯~°O QÆÅk.
=∞Oz áê~îâ° ßÅÖ’ K«^∞Œ =Ù‰õΩ#flk. XHõ HõàÏâßÅ PKå~°∞º_çx q"åÇ¨ÏO P_çOk. 20
ãÖ=`«û~åÅ∞, ÖË^• JO`«HOõ >Ë Z‰õΩ¯= HÍÅO #∞Op É’kè™ÈÎ#fl P"≥∞‰õΩ XHõ q+¨Ü∞« O
ã¨Ê+ì̈OQÍ `«@Öì ^Ë ∞Œ . `«=∞ `«ÑC¨ ["å|∞Å#∞ QÆ∞iOz, D ã¨=∞ã¨º#∞ Ñï+¨¯iOK«_O» Ö’
q[Ü«∞=O`«OHÍx lg∞‡Å∞ =∂\Ï¡_Õ =∂@Å#∞ q<ÕO^Œ∞‰õΩ JÑ¨C_»Ñ¨C_»∞ H˘O`«
ã¨=∞Ü«∂xfl Hˆ \Ï~ÚOK«_O» qÅ∞"≥#· Ñ¨x Jx P"≥∞‰õΩ `«@Öì ^Ë ∞Œ . "åi =∂@Å #∞Oz,
"åi PÖ’K«#Å#∞ QÆ∞iOz `å#∞ U^≥<· å `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û#h, JÖÏˆQ ["å|∞Å∞ `«ÑC¨ QÍ
ZO^Œ∞‰õΩ =ã¨∞<Î åflÜ≥∂ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ J=HÍâ◊O Åaèã∞¨ OÎ ^Œh P"≥∞ QÆ∞iÎOK«Ö^Ë ∞Œ .
=∞i P"≥∞#∞ KåÖÏ =∞Oz Láê^è•ºÜ«Ú~åeQÍ JO^Œ~∂° ZO^Œ∞‰õΩ K≥|∞`«∞<åfl~°∞?
Ñ≤Å¡Å#∞ ÉÏQÍ J^Œ∞Ñ¨Ù KÕ¿ã P"≥∞Ö’x ™ê=∞~°÷ºO=Å# P"≥∞‰õΩ D =∞Oz ¿Ñ~°∞
Åaè O zOk. <å‰õ Ω `≥ e ã≤ # O`« Ö ’ lg∞‡Å∞ ‰õ Ä _® |Ç¨ ï âß P"≥ ∞ #∞ =∞Oz
Láê^è•ºÜ«Ú~åÅ∞ J<Õ J#∞HÀ=K«∞Û. `«=∞‰õΩ JOHõQ} Æ `˜ O« J~°O÷ HÍHõáÈ=_®xH˜ D
=∞Oz Láê^è•ºÜ«Ú~åe á⁄~°áê>Ë HÍ~°}=∞x, "åiH˜ ZÑ¨Ê\˜H© É’^èÑŒ _¨ ^» ∞Œ . JO`«
`≥eq`«‰Ωõ ¯="å~°∞QÍ =ÙO_»_O» =Å# Jk `«ÑÊ¨ xãïQÍ "åi `«¿ÑÊ J~Ú=ÙO@∞O^Œx
"å~°∞ #=Ú‡`å~°∞.
D Láê^è•ºÜ«Ú~åÅ∞ ZO`« „Ñ¨`ºÕ Hõ `«~Ç° ¨ ‰õΩ K≥Ok#^À `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
<å‰õΩ ÉÏ^è•Hõ~"° ∞≥ #ÿ KåÖÏ ãÖ=`«û~åÅ∞ Ñ¨\Ïì~Ú.
P =∂@H˘¿ã,Î =∞#O QÆ#∞Hõ FÑ≤HQõ Í P ["å|∞Å∞ ÑïjeOKÕO^Œ∞‰õΩ
ã≤^ŒúÑ¨_ç`Õ, Ñ¨Å∞ ''`«Ñ¨C["å|∞Å∞—— "åã¨Î"åxH˜ `«Ñ¨C HÍ^Œx =∞#O
`≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û. Jq Ñ¨ÓiÎQÍ J~°=÷ O`«"∞≥ #ÿ =x „QÆÇÏ≤ OK«=K«∞Û. "≥~À‡O\òÖ’x
XHõ Ü«Ú= Láê^è•º~Úx H˘kÌ HÍÅO „H˜Ò« <å‰õΩ XHõ ÖËY „"åã≤Ok. P"≥∞
P ÖË Y Ö’ XHõ q+¨ Ü « ∂ xfl K≥ Ñ ≤ Ê Ok. P"≥ ∞ É’kè O KÕ QÆ } ˜ ` « â ß¢ã¨ Î
áê~îº° Ñ¨ÙãÎ̈HOõ Ö’x XHõ ã¨=∞¿ãº WÖÏ K≥|∞`ÀOk. ''XHõ WO\˜Ö’x H˜\ H˜ H© ˜
â◊√„ÉèOí QÍ ~°OQÆ∞ "Õ¿ãO^Œ∞HÔ · 11/2 _»ÉÏƒÅ ~°OQÆ∞ J=ã¨~O° J~ÚºOk.
Jk Zxfl 1/2 _»ÉÏƒÅ‰õΩ ã¨=∂#O?—— P"≥∞ q^•º~°∞Å÷ Ö’ XHõ~∞° ''XHõ\ —˜ —
Jx ["å|∞#∞ WKåÛ_»∞. P ["å|∞ ZÖÏ =zÛO^Œx P"≥∞ „Ñ¨tflOzOk.
J`«#∞ WÖÏ K≥áêÊ_»∞, ''XHõ xO_»∞ _»ÉÏƒ =Ù#flk, =∞~˘Hõ ã¨QOÆ xO_»∞QÍ
=Ù#fl _»ÉÏƒ =Ù#flk.—— D ["å|∞Ö’ `«¿ÑÊg∞ÖË^∞Œ . "åãÎ̈"åxH˜, x[rq`«
Ñïã≤u÷ Ö’ =∞#O K«∂_»QeÆ Qˆ k J^Õ. J~Ú`Õ KåÖÏ =∞Ok Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞
D ["å|∞#∞ ã¨~fi° ™ê^è•~°}OQÍ `«ÑÙ¨ Ê Jx K≥¿ÑÊ"å~°∞. WHõ, Ü«∞O„`åÅ∞
™È¯~°∞#∞ "Õ¿ã Ñ¨sHõÅΔ ∞ UO KÕ™êÎÜ∂≥ "Õ̂~ K≥ÑÊ¨ #=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
U„ÑÖ≤ ò 17, 1960
ÉÏQÍ– Hõ$+≤`À–`«Ü«∂Ô~·#qQÍ ÉèÏqOK«|_Õ J`«ºO`« Q“~°=hÜ«∞`«QÆÅ
yiæOQ∑ÇÏ¨ Ÿ"£∞ Ñ¨ûúŒ Ö’ K«^=Œ _®xfl <Õ~∞° Û‰õΩO\’#fl "≥Ú^Œ\ ˜ `«~Q° uÆ q^•º~°∞Å÷ ∞ WHõ¯_»
L<åfl~°∞. D Ñ¨ûúŒ „Ñ¨HÍ~°OQÍ P q^•º~°∞Å÷ ∞ U JHõ~Δ åÅ∞ JK«∞ÛÖ’, U JHõ~Δ åÅ∞
Ç¨ÏÅ∞¡Ö’ K≥ÑÊ¨ QÆey LO_®e. =∞#O H˘xfl JHõ~Δ åÅ#∞ JK«∞ÛÅ∞ Jx, q∞QÆ`å"å\˜x
Ç¨ÏÅ∞¡Å∞ Jx Ñ≤Å∞™êÎ=∞x J~°=÷ O`«OQÍ K≥¿ÑÊ|^Œ∞Å∞QÍ D Ñ¨ûúŒ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `Õ_®#∞
x~°fiK«#O ^•fi~å <Õ~∞° Û‰õΩ<ÕÖÏ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞OÎ k– Wk Jx K≥ÑÊ¨ _»O K≥_¤»
Ñ¨ûúŒ . P x~°fiK«#O =∞Oz^Õ J~Ú#Ñ¨Ê\˜H˜ Wk x[O. HÍ|\˜ì Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
ZÖÏ K≥|∞`å_»∞? ''Ç¨ÏÅ∞¡ J<Õk J~°Oú `«~O° QÍ PyáÈ~Ú# â◊|OÌ . Jk ã¨fi~°¿Ñ\˜HÅõ ∞
LÑ¨Ü∂≥ yOK«‰Ωõ O_® K≥¿ÑÊk.—— Ñ≤ÅÅ¡ ∞ D x~°fiK«<åxfl <Õ~∞° ÛHÀ=Åã≤ LO@∞Ok. ^•xx
*Ï˝ÑH¨ âõ H◊ Î˜ ™êÜ«∞O`À uiy K≥ÑÊ¨ =Åã≤ =ÙO@∞Ok. ^•x L^•Ç¨Ï~°}Å∞ W=fi=Åã≤
LO@∞Ok. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ QÆO^Œ~Q° Àà◊Ñ_¨ #ç @∞¡QÍ Hõ#Ñ¨_`» å~°∞. J~Ú`Õ "åi QÆO^Œ~Q° ÀàÏÅ∞
JÑ¨C_Õ P~°OÉèOí JÜ«∂º~Ú. ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë, D x~°fiK«#O Ñ¨Å∞ Ç¨ÏÅ∞¡Å q+¨Ü∞« OÖ’
x["Õ∞ J~Ú#Ñ¨Ê\˜H,© Ñ¨Å∞ W`«~° Ç¨ÏÅ∞¡Å q+¨Ü∞« OÖ’ Wk x[OHÍ^Œ∞, L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ
*ˇ_,£ *Ïi˚Ö’x l, ZÖò, P~ü, ZO, Z<£, a Å∞. WHõ D x~°fiK«#O =∞iH˘xfl JHõ~Δ åÅ
q+¨Ü∞« OÖ’ áêHΔ̃HOõ QÍ =∂„`«"∞Õ ãÔ̈~#· k. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ Zãπ, ZÑ¶,π ZãπÃÇÏKü, ã≤ÃÇÏKü
W`åºk. z=iH˜ D Ñ≤Å¡Å∞ H˘xfl JHõΔ~åÅ#∞ =∞#O JÖÏ "å\˜x Ñ≤eKÕO^Œ∞‰õΩ
x~°~‚ ÚOKåO HÍ|\˜ì "å\˜x JK«∞ÛÅ∞QÍ Ñ≤Å∞™êÎ=∞x <Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°∞. J~Ú`Õ, Ç¨ÏÅ∞¡Å∞
`åÅ∂‰õΩ D `«ÑC¨ x~°fiK«#O HÍÅ„Hõ"∞Õ }Ï Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ KåÖÏ ã¨=∞ã¨º ã¨$+≤Oì K«QÅÆ ^Œ∞.
XHõ¯ Hõ}
Δ O PÖ’z¿ãÎ =∞#‰õΩ ãÔ̈~#· q HÍ^Œx `≥e¿ã q+¨Ü∂« Å#∞ =∞#O
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ZO^Œ∞‰õΩ K≥|∞`åO? nxH˜ H˘O`«=~°‰Ωõ HÍ~°}O, JK«∞ÛÅ∞ JO>Ë Uq∞\’
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ =∞#‰õΩ ã¨fiÜ«∞OQÍ x~°fiK«#O `åÅ∂‰õΩ J=ã¨~O° ÖËHáõ È=_»"∞Õ .
JO^Œ∞=Å# =∞#O P x~°fiK«#O `åÅ∂‰õÄ JãÖQÆ`"« ∞≥ #ÿ ÉèÏQÆO QÆ∞iOz W|ƒOkÑ¨_O» .
<Õ#∞ ^•xx K«∂ã≤#Ñ¨C_»∞, <å‰õΩ XHõ ‰õΩ‰õ¯ `≥Å∞ã¨∞. ÖË^• XHõ JK«∞Û `≥Å∞ã¨∞, HÍ|\˜ì
g∞~°∞ ^•xx x~°fizã¨∞<Î åfl~°<kÕ <Õ#∞ Ñ¨\ Oì̃ K«∞HÀ#∞. JÖÏˆQ KåÖÏ=∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ÖÏQÍ<Õ
=∞#O x|O^è#Œ Å#∞ „QÆ∞_çQ¤ Í J#∞ãïOKÕO^Œ∞‰õΩ ã≤ÔúŒ QÍ LO\ÏO. JO>Ë, "å\˜x
QÆ∞iOz U =∂„`«O PÖ’zOK«‰Ωõ O_®, ÖË^• "åã¨"Î åÅ`À "å\˜x ÑïjeOK«∞HÀ‰õΩO_®
=∞#O "å\˜x J#∞ãï™êÎO. =∞#O Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ K≥¿ÑÊ^•xÑ¨@¡ x~°H¡ Δõ ºOQÍ LO_»_®xH˜
„Ñ¨^•è # HÍ~°}O ^•x=Å# =zÛÑ¨_Õ `Õ_® Ug∞ÖË^xŒ =∞#O J#∞HÀ=_»"∞Õ . =∞#O
Ñ≤ÅÅ¡ "Õ∞^äÀ™ê=∞~å÷ºxfl `«‰Ωõ ¯=QÍ JOK«<å "Õ™êÎO. "å~°∞ q#fl^•xx QÆ∞iOz "å~°∞
PÖ’zOKÕ ™ê÷~Úx (HõhãÖ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@Ö’) ^•x #∞Oz J~å÷xfl fã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
"å~°∞ „Ñ¨Ü∞« uflOKÕ ™ê÷~Úx `«‰Ωõ ¯=QÍ JOK«<å "Õ¿ã"å~°∞ JÖÏ KÕÜ∞« ÖË#Ñ¨C_»∞ =∞#O
QÆO^Œ~Q° Àà◊Ñ_¨ _» O» , `«Å„¡ HÕ^Œ∞Öˇá· È=_»O, ÉèÜ
í ∞« O=ÔQ~· åÅ‰õΩ QÆ∞~°=Ù`åO.
D q^èOŒ QÍ <Õ~∞° Û‰õΩ#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ KåÖÏ qO`« Ñ¨#∞Å∞ KÕ™êÎ~∞° . XHõ =∞Oz
q^•ºi÷QÍ QÆ∞iÎOÑ¨Ù L#fl ÉÏÅ∞_»∞ XHõ ã¨=∞ã¨ºÃÑ· Ñ¨x KÕã∞¨ <Î åfl_»∞, ''g∞ =^ŒÌ QÆ#∞Hõ 6
Ö’\ÏÅ∞ LO>Ë, "å\˜Ö’ XH˘¯Hõ¯ ^•xÖ’ g∞~°∞ QÆ#∞Hõ XHõ J~°âú ~ı ∞° áê#HõOÖ’ 2/3
=O`«∞Å#∞ áÈÜ«∞^ŒÅ∞K«∞‰õΩO>Ë, g∞‰õΩ ZO`« áê#HõO HÍ"åe?—— 18 J~°âú ~ı ∞° ¡ J<Õk
J`«x ["å|∞. <Õ#∞ WÖÏ K≥áêÊ#∞, ''„Ñü Ö’\ÏÖ’#∂ ZO`≥O`«?—— ''J~°âú ~ı ∞° Ö’ 2/3
=O`«∞Å∞.—— <Õ#∞ WÖÏ K≥áêÊ#∞, ''Jk XHõ J~°âú ~ı ∞° HõO>Ë Z‰õΩ¯"å ÖË^• `«‰Ωõ ¯"å?——
''`«‰Ωõ ¯"Õ—. <Õ#∞ WÖÏ J<åfl#∞, ''"≥Ú`«OÎ ZxflÖ’\ÏÅ∞ L<åfl~Ú?— ''P~°∞——. JÑ¨C_»∞
<Õ#∞ WÖÏ J<åfl#∞, ''h=Ù K≥ÑÊ≤ #k J~°O÷ Ñ¨~O÷° ÖËxk.—— J`«#∞ Éè∞í *ÏÅ∞ ZQÆ∞~°"ãÕ ≤
WÖÏ J<åfl_»∞, ''ã¨~ˆ D =º=ã¨÷ Ñ¨x KÕ¿ã f~°∞ Jk.—— ãïQÍæ JO`Õ. WHõ JÑ¨Ê\˜
#∞Oz áê~îâ° ßÅ J~°=÷ O`«OQÍ LO@∞O^Œx J`«_∞» PtOK«_O» P¿Ñâß_»∞. "å~°∞ h‰õΩ
D q+¨Ü∂« Å#∞, x|O^è#Œ Å#∞ K≥|∞`å~°∞. "å\˜x "å~°∞ K≥ÑÊ≤ # q^èOŒ QÍ HÍy`«OÃÑ·
„"åÜ«∞_»"∞Õ h Ñ¨x Jx ÉèÏqOK«™êQÍ_»∞. "å\˜H˜ J~°O÷ L<åfl ÖË‰Ωõ <åfl Ñ¨\ Oì̃ K«∞HÀ~å^Œ∞
Jx ‰õÄ_® J`«#∞ J#∞HÀ™êQÍ_»∞.
Wk <å‰õΩ XHõ q+¨Ü«∞OQÆ∞~°∞Î KÕ™ÈÎOk. XHõ@= `«~°QÆu QÆ^Œ∞Å∞ KåÖÏ
"å\˜Ö’ QÀ_»‰Ωõ JO\Õz# XHõ ã¨∂K«# WÖÏ K≥|∞`«∞O@∞Ok, ''Ô~O_»∞ JK«∞ÛÅ∞
QÆ#∞Hõ HõÅã≤ LO>Ë, "å\˜Ö’ "≥Ú^Œ\ k˜ =∂„`«"∞Õ =∂\Ï¡_∞» `«∞Ok.—— KåÖÏ =∞Ozk. P
ã¨∂K«##∞ =∞iHÍã¨Î QÆ=∞x¿ãÎ P "åHõºOÖ’ Ô~O_»∞ [`«Å JK«∞ÛÅ∞ LO_»_®xfl
QÆ=∞xOK«=K«∞Û. P ~Ô O_»∂ ‰õÄ_® P x|O^è#Œ #∞ LÅ¡OÑ¶∞≤ ã¨∞<Î åfl~Ú. WHõ WÑ¨C_»∞
nx #∞Oz Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Uq∞ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ"åe?
D ''x|O^è#Œ —— WÑ¨Ê\˜H© XHõ@= `«~Q° uÆ QÆ^∞Œ Å QÀ_»ÅÃÑ· JO\Õz LO^Œx
D =∞^èºŒ HÍÅOÖ’ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ <å`À K≥áêÊ~°∞.
áê#HõO `åÅ∂‰õΩ ÖˇH¯õ KÕã#≤ ÉÏÅ∞_çx QÆ∞iOz <Õ#∞ H˘O^Œ~∞° q∞„`«∞Å‰õΩ
K≥áêÊ#∞. =∞# É’^è#Œ Ö’x KåÖÏ ÉèÏQÆOÑ¨@¡ <Õ#∞ ZO^Œ∞‰õΩ JÉèºí O`«~O° K≥|∞`«∞<åfl<À
K«∂¿ÑO^Œ∞ˆH P ÉÏÅ∞_çx QÆ∞iOz K≥áêÊ#∞. P ÉÏÅ∞_»∞ J™ê^è•~°}"≥∞ÿ#"å_»∞
J~ÚLO\Ï_»x "å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞. Ñ¨Å∞=Ù~°∞ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ áê~îâ° ßÅ J~°=÷ O`«OQÍ#∂,
rq`«O`À ãÖ|O^èOŒ Hõey#kQÍ#∂ Hõ#Ñ¨_∞» `«∞Ok. `«~∞° "å`« Ñ¨k x=ÚëêÅÖ’¿Ñ
JÑ¨C_»∞ ~Ô O_»= `«~Q° uÆ K«^∞Œ =Ù`«∞#fl <å q∞„`«∞x ÉÏeHõ`À WO\˜ ÃÑ~°_∞» Ö’ <Õ#∞ D
q^èOŒ QÍ =∂\Ï¡_®#∞:
''„Ñ¨ã∞¨ `Î O« h‰õΩ áê~îâ° ßÅ ZÖÏ JxÊ™ÈÎOk?——
''ÉÏQÍ<Õ LOk.——
''"å~°∞ g∞‰õΩ Z@∞=O\˜ JOâßÅ#∞ É’kè™êÎ~∞° ?—— (WHõ J@∞ `«~∞° "å`« D
„Ñ¨âfl◊ #∞ =∞~°ÖÏ ZÑ¨C_»∂, Z=fiih J_»QÖÆ ^Ë ∞Œ )
HÍãÎ̈O`« =∞ø#O. ''FÇπÏ, QÍ<£ "≥O\ò =∞^èºŒ `Õ_® =O\˜ q+¨Ü∂« Å∞.——
''<å‰õΩ J~°O÷ J~ÚOk. Uk U"≥∞<ÿ å, D ~Ô O_çO\˜Ö’ Uk ã¨~Ô #· ^À h=Ù
<å‰õΩ K≥ÑC¨ . "I have gone to the movies’ ÖË^• ‘I have went to the movie.s"
ÉÏQÍ ã¨=∞Ü«∞Oáê@∞ PÖ’K«<åÑ¨Ó~°fiHõ =∞ø#O. `«~∞° "å`«, ''<å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞.
É’~°∞Ã¤ Ñ· Jk „"åÜ«∞#Ñ¨C_»∞ <Õ#∞ K≥ÑÊ¨ ÖË#∞.——
"Õ∞=Ú W^Œ~Ì =° Ú nxx QÆ∞iOz #=Ùfi‰õΩ<åfl=Ú.
J#O`«~O° ~°ÇÏ¨ ã¨ºOQÍ LOK«∞`å=∞x „Ñ¨=∂}O fã¨∞‰õΩx (<å‰õΩ "åix
#=∞‡=K«∞Û#x `≥Å∞ã¨∞) D z#fl Hõ^#Œä ∞ P ÉÏeHõ `«e^¡ OŒ „_»∞Å‰õΩ K≥áêÊ#∞. <Õ#∞
K≥|∞`«∞#fl^Õq∞\’ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_»O P~°OaèOKå=∞x "å~°∞ qKå~°O`À K≥áêÊ~°∞.
yi¡OQ∑ Ç¨ÏŸ"£∞ Ñ¨ûúŒ Ö’ ''â◊ÉÏÌÅ ^•fi~å JHõ~Δ åÅ#∞ <Õ~∞° ÛHÀ=_»O—— |Ç¨ïâß
É’kèOz L<åfl ~Ô O_»= `«~Q° uÆ q^•º~°∞Å÷ #∞ "åi Láê^è•ºÜ«Ú~åÅ∞ WÖÏ „Ñ¨tflOzOk,
potomac J<Õk U JHõ~ Δ O° `À P~°OÉèOí J=Ù`«∞Ok?—— WHõ |$O^ŒQÍ#OÖÏ TÇ¨ÏÅ∞
"≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú. P, T, V W`åºk– Ñ≤Å¡Å∞ JO^Œ~°∂ XHõi #∞Oz XHõ~°∞, JÖÏˆQ
Láê^è • ºÜ« Ú ~åe #∞Oz ["å|∞ `åÅ∂‰õ Ω P^è • ~åÅ#∞ ã¨ O áêkOKÕ O ^Œ ∞ ‰õ Ω
„Ñ¨Ü∞« uflOK«™êQÍ~°∞. H˘O`«=∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ x[OQÍ ["å|∞ `≥Å∞ã¨∞. D Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
L#fl P`«‡qâßfiãÖ, =∞Oz q^•º~°∞Å÷ <Õ ¿Ñ~°∞ =Å# – JO>Ë, W@∞=O\˜ q+¨Ü∂« ÅÖ’
™ê^è•~°}OQÍ ãÔ̈~#· ["å|∞Å∞ K≥|∞`å~°<Õ ¿Ñ~°∞ =Å# "å~°∞ q∞QÆ`å Ñ≤ÅÅ¡ O^Œix
`«=∞ Ñ¨HΔÍxH˜ ÔQÅ∞K«∞‰õΩ<åfl~°∞. `«^•fi~å HÍ¿ãÑ¨\ ˜ `«~°∞"å`« Ñ≤Å¡ÅO^Œ~°∞ P J<Õ
K≥|∞`«∞<åfl~°∞. Láê^è•º~Úx ãÖ`«∞+¨μ~ì åÖˇ#· @∞¡QÍ Hõ#Ñ¨_Oç k! `«~∞° "å`« QÀ_»ÃÑ· L#fl
XHõ Ñ¨\Ïxfl K«∂Ñ≤Oz P"≥∞ WÖÏ J_çyOk, ''g∞~°∞ `«∂~°∞Ê kâ◊QÍ Zyi "≥_`ç Õ U
=∂~°æOÖ’ "≥_»`å~°∞?—— `«~°QÆu QÆkÖ’x Jxfl k‰õΩ¯ÅÖ’#∂ Ñ≤Å¡Å∞ KÕ`«∞Å∞ ZuÎ
TÑ¨™êQÍ~°∞. `«~∞° "å`« =∞~°ÖÏ q[Ü«∞=O`«"∞≥ #ÿ q^•ºi÷ #∞Oz Láê^è•ºÜ«Ú~åe
#∞Oz „áÈ`«ûÇ≤ÏOKÕ =ÚYHõ=oHõÅ ^•fi~å „Ñü"å~°∂ P^è•~åÅ#∞ á⁄O^Œ∞`«∂ ã¨~Ô #·
["å|∞‰õΩ KÕ~∞° ‰õΩ<åfl~°∞.
`«~∞° "å`«, ãÖw`« `«~Q° uÆ Ö’ Láê^è•ºÜ«Ú~åÅ∞ `å#∞ 'ã≤— x "å~ÚOz#Ñ¨C_»∞,
Ñ≤ Å ¡ Å #∞ `« = ∞ `« = ∞ HÍe ÉÁ@# "Õ à ◊ § #∞ Ñ¨ @ ∞ì H À=Åã≤ # kQÍ HÀ~å~° ∞ . P
Láê^è•ºÜ«Ú~åÅ∞ `«~∞° "å`« XHõ =∂iÛOQ∑ ™êOQ∑#∞ "å~ÚOzOk. JÑ¨C_»∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞
`«~Q° uÆ QÆk K«∞@∂ì #_çKå~°∞. P"≥∞ XHõ ã≤ x KÕ~∞° ‰õΩ#flÑ¨C_»ÖÏ¡ HÍ¿ãÑ¨Ù PÑ≤Ok.
ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ „Ñü™ês `«=∞ HÍeÉÁ@#"Õà§◊ #∞ Ñ¨@∞ì‰Ωõ <åfl~°∞. J~Ú`Õ JO`Õ
ã¨ÇÏ¨ [OQÍ, ã≤ HÍHõ =∞~À W`«~° ã¨fi~°O =^ŒÌ Láê^è•ºÜ«Ú~åÅ∞ Py#Ñ¨C_»∞ ‰õÄ_®
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "åi ÉÁ@# „"Õà§◊ #∞ Ñ¨@∞ì‰Ωõ <åfl~°∞. HÍQÍ ã≤x PÑ¨‰Ωõ O_® "å~ÚOz#Ñ¨C_»∞,
"å~°∞ P ãÖQÆu qã¨‡iOKå~°∞. `å#∞ "åiH˜ ã≤ x É’kèã∞¨ <Î åfl#x D Láê^è•ºÜ«Ú~åÅ∞
ÉèÏqOzOk! D Ñ¨xx P"≥∞ QÆ`« Ñ¨k ÖË^• |Ç¨ïâß W~°"≥· ãÖ=`«û~åÅ #∞Oz
KÕ™ÈÎOk– Jk ‰õÄ_® =∞#‰õΩ `≥eã≤# XHõ ''J`«∞º`«=Î ∞—— áê~îâ° ßÅÖ’.
=∞~À ~°HOõ QÍ K«∂_®ÅO>Ë Wk ã¨~fi° ™ê^è•~°}"≥∞#ÿ áê~îâ° ßÅÅ PÖ’K«#.
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ q+¨Ü∂« Å#∞ <Õ~∞° ÛHÀ=_®xH˜ W+ì̈Ñ_¨ `» å~°x Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ~°∞.
<Õ~∞° ÛHÀ=_»O J<Õk ÉÏ^è•Hõ~° "≥∞#ÿ ^Œx Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ qâ◊fiã≤™êÎ~∞° ("åiH˜ Jk JÖÏ
L#flk Hõ#∞Hõ). HÍ|>Ëì "å~°∞ `«~°K«∞QÍ <Õ~°∞ÛHÀ=_®xfl ''"Õ_»∞Hõ——QÍ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ~∞° . ^•xÔH· "å~°∞ XHõ J`«ºO`« z#fl Ñ¨xx fã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. D ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’
Jk ã≤ `åÅ∂‰õΩ â◊ÉÏÌxfl QÆ∞iÎOK«_O» . WHõ P Ju z#fl Ñ¨xx "å~°∞ XHõ qãÎ̈ $`«"∞≥ #ÿ
P@‰õΩ Hˆ O„^ŒOQÍ KÕ™êÎ~∞° . Láê^è•ºÜ«ÚÅÔH· „Ñ¨K∞« iOK«|_Õ Ñ¨„uHõÅ∞ JxflO\˜Ö’#∞,
W@∞=O\˜ ã¨∂K«#Å∞ Ñ¨Ù+¨¯ÅOQÍ LO\Ï~Ú. D P@Å∞ ã¨g∞HõiOKÕO^Œ∞‰õΩ,
x~°fiÇ≤ÏOKÕO^Œ∞‰õΩ KåÖÏ Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∂xfl, fã¨∞‰õΩO\Ï~Ú. HÍ|\ì̃ "≥Ú`«OÎ áê~îâ° ßÅ
ã¨=∞Ü«∂xfl xOÑ≤"™Õ êÎ~Ú. Jq `«~Q° uÆ x ZHõ¯_À ^Œ∂~å# L#fl, KåÖÏ P„`«∞`«QÍ
Z^Œ∞~°∞K«∂¿ã z=i |_çQOÆ @‰õΩ ^ŒQ~æÆ Q° Í =∂„`«"∞Õ fã¨∞‰õΩ "≥à§◊ QÆÅ=Ù. HÍx, Jq
<Õ~°∞Û‰õΩ<Õ Ñïã≤÷ux ãÖH˜¡+¨ìÑ¨~°∞™êÎ~Ú. QÆO^Œ~°QÀà◊Ñ¨~°∞™êÎ~Ú ‰õÄ_®. ZÅ¢HÍìxH±û
ÑïÉèÏ+¨Ö’ K≥áêÊÅO>Ë– Jq ãÖHˆ `åxfl (Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ ÖË^• Láê^è•ºÜ«Ú~åÅ∞
UO K≥áêÊÅx „Ñ¨Ü∞« ufl™ÈÎ<åfl) KåÖÏ ~°}Q˘} ^èfiŒ xÖ’ =ÚOK≥u"Î ™Õ êÎ~Ú. D xiÌ+ì̈
`«~Q° uÆ Ö’x Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ, D HÍ~°ºHõÖÏÑÖ `åÅ∂‰õΩ J~°O÷ Uq∞\˜? QÆk K«∞@∞ì Hõ"å`«∞
KÕÜ«∞_»=∂? `«=∞ HÍe ÉÁ@# "ÕÅ∞#∞ Ñ¨@∞ìHÀ=_»=∂? ãÖw`åxfl q#_»=∂?
"åiH˜ J^Õq∞\’ Jã¨Å∞ `≥eÜ«∞#Ñ¨C_»∞ "å~°∞ P Ñ¨xH˜ `«=∞ "≥∞^Œà◊§#∞ ZÖÏ
qxÜ≥∂yOK«QÆÅ~°∞?
ã¨~Ô #· n – ã¨~Ô #· kHÍ^Œ∞ J<Õ ã≤u÷ Ö’ L#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ `«=∞‰õΩ ^˘iH˜#
„Ñü P^è•~åxfl JO\˜ÃÑ@∞ì‰Ωõ O\Ï~°∞. JãÖ^Œ~ƒ° "ù ∞≥ #ÿ P^è•~åÅ∞ KåÖÏ `«~K° ∞« QÍ ãÔ̈~#·
Ñ¶e¨ `åÅ kâ◊QÍ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ #_çÑO≤ K«‰Ωõ O_® LO_ÕÖÏ Láê^è•ºÜ«ÚÅ"≥∞#ÿ =∞#O ã¨=∞ã¨ºÅ#∞
W=fi_»O <Õ~°∞ÛHÀ"åe. =∞# =ÚMÏÅ∞, "≥∞^Œà◊√§ ZÑ¨C_»∞ K«^Œ=|_»∞`«∞<åflÜ≥∂
`≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅQÆ_O» =∞#O `«ÑÊ¨ xãïQÍ <Õ~∞° ÛHÀ"åe. `«^#Œ ∞QÆ∞}OQÍ =∞# ãÖHˆ `åÅ#∞
XHõ^•x`À XHõ\ ˜ HõeÑ≤ "ÕÜ∂« e. ^•xHõO>Ë „Ñ¨^•è #"≥∞#ÿ k, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞ =ÓºÇ¨Å
QÆ∞iOz =∞iO`« ÉÏQÍ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<ÕÖÏ =∞#O `«ÑÊ¨ xãïQÍ KÕÜ∞« _»O. JO>Ë, `«=∞
`«~Ñ° Ù¨¶ # PÖ’zOzÃÑ>Ëqì ^èOŒ QÍ =∞#Å#∞ "å~°∞ LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞HÀ=_®xH˜ „Ñ¨Ü∞« uflOK«_O»
`åÅ∂‰õΩ =ÓºÇ¨Å#∞, ÖË^• =∂~åæÅ#∞ "åiH˜ J~°O÷ JÜÕ∞ºÖÏ KÕÜ∞« QÆÅQÍe. "åiˆH
ã¨fiÜ«∞OQÍ `≥e¿ãÖÏ KÕÜ«∞QÆÅQÍe. XHõ ã¨=∞ã¨ºÃÑ· Ñ¨x KÕã¨∞Î<åfl=∞x ÉèÏqOK«|_Õ
Ñ≤ÅÅ¡ `À `«~K° ∞« QÍ <Õ#∞ WÖÏ K≥|∞`å#∞, ''q∂~°∞ <å "≥Ñ· Ù¨ ZO^Œ∞‰õΩ `Õiáê~° K«∂ã¨∞<Î åfl~°∞?
["å|∞ <å #∞k\˜ÃÑ· Hõ#|_»_O» ÖË^∞Œ .—— "å~°∞ KÕã∞¨ #Î fl^Õq∞\’ QÆ∞iÎOK«QÍ<Õ Ñ≤ÅÅ¡ ∞
™ê^è•~°}OQÍ Ñ¨HÑõ H¨ Í #=Ùfi`å~°∞. nxHõO>Ë =∞Oz Ñ¨ûúŒ , "å~°∞ <å =ÚMÏxfl Jã¨Å∞
K«∂_»‰Ωõ O_® LO_ÕÖÏ "≥#∞Hõ‰Ωõ uiy xÅ|_»_O» Jx <Õ#∞ J#∞‰õΩO@∞<åfl#∞.
XHõ Ñ≤Å¡"å_»∞ J#∞z`« Ñ¨^Œú`«∞ÅÖ’ ã¨Ô~·# ["å|∞ á⁄Ok#Ñ¨C_»∞,
`≥eÜ«∞x^•xx `≥eã≤#@∞¡QÍ Hõ#|_ç#O^Œ∞‰õΩ Q“~°=O á⁄O^Œ_O» J<Õk ~Ô \Õì Ñ¨Ù Ç¨x
KÕã∞¨ OÎ k. =ÚYºOQÍ `«#‰õΩ `≥eÜ«∞^Œx P Ñ≤Å"¡ å_ç̂H `≥eã≤ L#flÑ¨C_»∞. "≥Ú^Œ@QÍ
J`«#∞ Uq∂ <Õ~∞° ÛHÀ_»∞, J`«x QÆO^Œ~Q° ÀàÏÅ∞ Ug q_çáÈ=Ù. ~Ô O_»=k, "≥∂ãÿOK«_O» ,
TÇ≤ÏOK«_»O, "≥∞^Œ_»∞#∞ K«^Œ=_»O, P^è•~åÅ#∞ ^˘~°Hõ|∞K«∞ÛHÀ=_»O, ["å|∞Å#∞
W`«~∞° Å #∞Oz ãÖáêkOK«_O» J<Õ"å\˜ HõÅ~ÚˆH `å#∞ áê~îâ° ßÅÖ’ KÕÜ∞« =Åã≤#^Œx
J`«#∞ qâ◊fiã≤OK«<å~°Oaè™êÎ_∞» . áê~îâ° ßÅ JO>Ë W^Õ#x ÉèÏq™êÎ_∞» . =∞i U W`«~°
~°H"õ ∞≥ #ÿ k ™ê^èºŒ O HÍ^Œx J#∞‰õΩO\Ï_»∞.
U„ÑÖ≤ ò 22, 1960
„@∂_ç 20{7#∞ ‰õÄ_»=Åã≤ LOk. P"≥∞ ^•xx `«# "Õà§◊ ÃÑ· ÖˇH¯˜ OzOk.
''WÑ¨C_»∞ UO KÕÜ∂« e?—— Jx <Õ#∞ J#∞‰õΩ<åfl#∞. <Õ#∞ D Ñ≤ÅÅ¡ J*Ï˝#O `åÅ∂‰õΩ
J_»∞QÆ∞‰õΩ KÕ~∞° ‰õΩ<åfl#x PÖ’zOK«™êQÍ#∞. JÖÏˆQ <Õ#∞ Jxfl "ÕàÅ◊ `«¿ÑÊ KÕã∞¨ <Î åfl#x
ÉèÏqOK«™êQÍ#∞. =∞~À „H˘`«Î HÍy`«OÃÑ· <Õ#∞ 10{3´ Jx „"å™ê#∞. P"≥∞ `«#
"Õà§◊ ÃÑ· ÖˇH¯˜ Oz 13#∞ ["å|∞QÍ ™êkèOzOk. <Õ#∞ ^•xx HÍy`«OÃÑ· „"å™ê#∞.
ãïQÍæ D ã¨=∞ã¨º‰õΩ HÕ^Õ 10{9´ Jx „"å™ê#∞. P"≥∞‰õΩ 19 ["å|∞QÍ ÅaèOzOk.
<Õ#∞ ^•xx ‰õÄ_® HÍy`«OÃÑ· „"åã¨∞‰õΩ<åfl#∞. WHõ `«~∞° "å`« <Õ#∞ P"≥∞‰õΩ 10{4,
10{5, 10{3, 10{6, 10{2 ã¨=∞ã¨ºÅ∞ WKåÛ#∞. „Ñü™êi ["å|∞Å∞ ™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ
P"≥∞ "Õà§◊ `À ÖˇH¯˜ OzOk. `«~∞° "å`« ~Ô O_»=™êi <Õ#∞ P"≥∞‰õΩ 10{6#∞ WKåÛ#∞.
P"≥∞ "Õà§◊ ÃÑ· ÖˇH¯˜ Oz, 16 Jx K≥ÑÊ≤ Ok. `«~∞° "å`« HÍy`«O "≥Ñ· Ù¨ XHõ¯ Hõ}
Δ O K«∂ã≤Ok.
P `«~∞° "å`« P"≥∞ WÖÏ J#flk, ''Ç¨ÏŸÖòQì Í~°∂, „Ñü™êi XHõ 1 L#flk, `«~∞° "å`«
q∂~°∞ J^Õ ãÖYº#∞ ‰õÄ_®~°∞.—— XHõ „H˘`«Î J=QÍÇ¨Ï#! <Õ#∞ KåÖÏ ãÖ`À+¨Ñ_¨ ç WÖÏ
J<åfl#∞, ''=∞#O K«∂^•ÌO, J=Ù#∞, h=Ù K≥ÑÊ≤ #k ãÔ̈~#· ^Õ.—— <Õ#∞ WHõ JÑ¨C_»∞ J^Õ
~°HõO ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ H˘xflO\˜x P"≥∞‰õΩ WKåÛ#∞. "å\˜`Àáê@∞QÍ 20{5, 20{9,
20{6, 40{3 W`åºk ‰õÄ_® WKåÛ#∞. P"≥∞ "å\˜x JxflO\˜x `«# "Õà◊§ÃÑ·
ÖˇH¯˜ OK«‰Ωõ O_®<Õ Ñï+¨¯iOzOk.
<å QÆ∞iOz, P ÉÏeHõ QÆ∞iOz ãÖ`À+¨ ÉèÏ=##∞ ^•\˜# `«~∞° "å`« <å‰õΩ
"Õ̂~ PÖ’K«#Å∞ ~å™êQÍ~Ú. W`«~° ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ P"≥∞ qxÜ≥∂yOK«QeÆ y#, ÖË^•
qxÜ≥∂yOKÕ ^Õx<≥<· å P"≥∞ x[OQÍ <Õ~∞° Û‰õΩO^•? ãÖYºÅ∞ J<Õq D q^èOŒ QÍ<Õ
„Ñ¨=iÎOK«_O» ¿ÇÏ`«∞|^Œ=ú ∞x P"≥∞ PÖ’zOzO^•? ÖË^•, Wk Hˆ =ÅO =∞~˘Hõ qO`«
HÍHõ`åmÜ«∞ q+¨Ü∞« O Jx J#∞‰õΩO@∞O^•? Jk P"≥∞‰õΩ J~°O÷ J~ÚºO^•? ÖË‰Ωõ O>Ë
Wk Hˆ =ÅO =∞~˘Hõ `«Ü∂« ~°∞ KÕãÃ≤ Ñ\ì̃# ã¨∂„`«=∂? QÆ∞~°∞Î LOK«∞HÀ=Åã≤# =∞~˘Hõ
q+¨Ü∞« =∂? P"≥∞ ^•xx QÆ#Hõ =∞izáÈ`Õ, Jk P"≥∞#∞ É’ÖÏÎ H˘\Õì KÕ =∞~˘Hõ
q+¨Ü∞« =∂? P"≥∞ QÆ#∞Hõ P q^èOŒ QÍ ÉèÏq¿ã,Î |Ç¨ïâß P"≥∞"Õà§◊ ÃÑ· ÖˇH¯˜ OKÕ `«# áê`«
Ñ¨^ŒúuH˜ "≥#‰õΩ¯ =∞à◊√§`«∞Ok. "Õà◊§ÃÑ· ÖˇH˜¯OKÕ Ñ¨^Œúu Hõhã¨ qâ◊fiã¨hÜ«∞`« HõÅ^Œx
ÉèÏqã¨∞OÎ k. <Õ#∞ J#∞‰õΩ#fl@∞¡QÍ<Õ "å~°O ~ÀAÅÖ’¿Ñ P"≥∞ `«# áê`« Ñ¨ûúŒ H˜ "≥#‰õΩ¯
"≥o¡áÈ~ÚOk.
XHõ JOÔH#∞ 10`À Hõ#∞Hõ ‰õÄ_ç`,Õ D ["å|∞#∞ q∂~°∞ 1x „"åÜ«∞_»O,
`«~∞° "å`« q∂~°∞ ^•x`À ‰õÄ_ç# JOÔH#∞ „"åÜ«∞_»O ^•fi~å ™êkèOK«=K«∞Û#x D
ÉÏeHõ‰Ωõ "≥~Úº ™ê~À¡, |Ç¨ïâß ~Ô O_»∞ "ÕÅ™ê~À¡ K≥ÑÊ≤ LO\Ï#∞. J~Ú`Õ, XHõ ~ÀA#
P"≥∞ D q+¨Ü∂« xfl Hõ#∞‰õΩ¯#flÑ¨C_»∞ Jk P"≥∞‰õΩ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ ZÑ¨C_»∂ K«∂_»x
q+¨Ü«∞OÖÏ Hõ#|_çOk. <Õ#∞ =∞~°ÖÏ D q+¨Ü«∂xfl P"≥∞‰õΩ K≥Ñ¨Ê_»OÖ’ L#fl
„Ñ¨Ü∂≥ [#O Uq∞\˜? ^Õ<fl·≥ <å ZÖÏ KÕÜ∂« Ö’ XHõ ÉÏeHõ‰Ωõ ÖË^• ÉÏÅ∞_çH˜ q∂~°∞
Ñ¨k™ê~°∞¡ K≥ÑÊ≤ # `«~∞° "å`« ‰õÄ_® J`«#∞ ^•xx JÑ¨Ê\˜H© KÕÜ∞« ÖËHáõ È`Õ, |Ç¨ïâß
q∂~°∞ K≥ÑÊ¨ _®xfl PÑ≤"Ü Õ ∞« =K«∞Û. J`«x `«ÅÖ’ L#fl ^Õx`À<≥<· å q∂~°∞ U ãÖ|O^è•xfl
HõeÊOK«_O» ÖË^∞Œ . q∂~°∞ P q+¨Ü∞« OÖ’ =∞~˘Hõ =∂~°Oæ Ö’ "≥àÏ§e.
ãÖYº `åÅ∂‰õΩ QÆ}˜`« Ñ¨\ ˜ìHõÅ#∞ „"åÜ«∞=Åã≤#kQÍ XHõ ~ÀA# <Õ#∞
„@∂_ôH˜ K≥áêÊ#∞. „Ñü ["å|∞#∞ ™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ P"≥∞ `«# "Õà§◊ ÃÑ· ÖˇH¯˜ OzOk–
''7˛2 ZO`« J=Ù`«LOk?—— J<Õ J~°O÷ Ö’ J_çy LO>Ë, P"≥∞, ''14—— Jx |Ç¨ïâß
["å|∞ WKÕÛk. J~Ú`Õ P"≥∞ ÖËâ=◊ ∂„`«"∞≥ <ÿ å P^è•~°Ñ_¨ _» ®xH˜ ™êÇ¨Ïã≤OK«x q*Ï˝#Ñ¨Ù
=ÚHõ¯ Wk– ^•x`À "Õà§◊ #∞ LÑ¨Ü∂≥ yOK«_"» ∞Õ ã¨∞~°H`Δ̃ « =∂~°Oæ QÍ Hõ#|_»∞`ÀOk.
WÖÏ ÖˇH¯˜ ã¨∂,Î P"≥∞ 6˛7´42 =~°‰Ωõ XHõ¯ `«ÑC¨ ‰õÄ_® ÖË‰Ωõ O_® KÕ~∞° ‰õΩ#flk. WHõ
JÑ¨C_»∞, Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ `«~K° ∞« QÍ qã¨∞QÆ∞ Ñ¨Ù\ì̃#Ñ¨C_»∞ KÕ¿ã `«~Ç° ¨ `«ÑC¨ ÖË P"≥∞ ‰õÄ_®
KÕãO≤ k. 8˛7´49 Jx P"≥∞ „"åã≤Ok. ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ P"≥∞‰õΩ ''F, XHõ¯ Hõ} Δ O PQÆ∞,
Jk ãïQÍ QÀK«iOK«_O» ÖË^∞Œ —— Jx K≥¿ÑÊ ã¨fiÜ«∞OÑïjÅ# ÖË^∞Œ . `«~∞° "å`« P"≥∞
9˛7´56 Jx „"åã≤Ok. J~Ú`Õ P"≥∞ 6 ãÖYº#∞ KåÖÏ K≥_Q¤» Í „"åã≤Ok. ^•x`À
Jk ã¨∞<åflÖÏ Hõ#|_»™êyOk. P"≥∞ ^•xfl JÖÏˆQ K«kqOk. nx=Å# P"≥∞‰õΩ
10˛7´57, 11˛7´64, 12˛7´71 J<Õ ["å|∞Å∞ =KåÛ~Ú. D q_»∂~¤ "° ∞≥ #ÿ
"å\˜x „"åã¨∞#Î flÑ¨C_»∞ P"≥∞Ö’ HÍãÎ̈O`« ‰õÄ_® ãÖ^ÕÇÏ¨ O HÍx, `«@Ñ¨\Ï~ÚOÑ¨Ù QÍx
ÖË^∞Œ , P"≥∞ `«# "Õà§◊ ÃÑ· *Ï„QÆ`QÎ« Í ÖˇH¯˜ ™ÈÎOk. HÍ^•? HÍ|\ì̃ P"≥∞ á⁄~°áê@∞ ZÖÏ
KÕÜ«∞QÆÅ^Œ∞?
<Õ#∞ P HÍy`åxfl P"≥∞ #∞Oz fã≤"ãÕ ∞¨ H˘x, 7 ãÖYº `åÅ∂‰õΩ Ñ¨\ Hì˜ #õ ∞
=∞~°ÖÏ „"åÜ«∞=Åã≤OkQÍ P"≥∞`À K≥áêÊ#∞. D™êi <å‰õΩ 7, 14, 21, 28, 36,
43, 50, 57, 64, 71, 78, 85 ["å|∞Å∞QÍ ÅaèOKå~Ú.
<Õ#∞ P"≥∞ „"åã≤# HÍy`åxfl fã≤"ãÕ ∞¨ H˘x =∞~°ÖÏ P Ñ¨x KÕÜ∞« =Åã≤OkQÍ
P"≥∞‰õΩ K≥áêÊ#∞. D™êi, P"≥∞ XHõ `«ÑC¨ KÕãO≤ k. ^•xfl <Õ#∞ "ÕÖuˇ Î K«∂áê#∞. P"≥∞
ãïk^Œ∞‰Ì Ωõ Ok. P"≥∞ <å‰õΩ ãÔ̈~#· ["å|∞Å ã¨=Ú^•Ü«∂xfl WzÛOk. JÑ¨C_»∞ <å‰õΩ
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `≥e"≥·# PÖ’K«#QÍ Hõ#|_»¤ XHõ PÖ’K«# =zÛOk. <Õ#∞ QÆ#Hõ
P"≥∞#∞, P"≥∞ „"åã≤# ^•xx QÆ∞iOz PÖ’zOKÕÖÏ KÕÜ∞« QÆey`Õ ZÖÏ LO@∞O^Œx
J#∞‰õΩ<åfl#∞. `«# ["å|∞ÅÖ’ H˘xfl q∞QÆ`å"å\˜HõO>Ë ¿ÇÏ`«∞|^ŒÌ"≥∞ÿ#=x P"≥∞
K«∂_»QÅÆ ^Œ∞. JO>Ë, `«ÑC¨ Å#∞ QÆ∞iÎOKÕ, K≥`#Î« ∞ `˘ÅyOKÕ ÑïHõ~O° |Ç¨ïâß P"≥∞
"≥∞^Œ_∞» Ö’ "Õà¥◊ §#∞HÀ=_»O P~°Oaèã∞¨ OÎ k. WÑ¨C_»∞ <Õ#∞ P"≥∞‰õΩ P =¸_»∞ HÍy`åÅ#∞
WKåÛ#∞. Jq =¸_»∞ XˆHÖÏ ÖË=Ù Hõ#∞Hõ, `«# ["å|∞Å#∞ ãïáÈÅ∞ÛHÀ=Åã≤OkQÍ
P"≥∞#∞ J_çQÍ#∞. `«#‰õΩ YzÛ`«OQÍ ã¨Ô~·#=x `≥eã≤# ["å|∞Å‰õΩ QÆ∞~°∞Î#∞
ÃÑ@∞ìHÀ=Åã≤OkQÍ K≥áêÊ#∞. JÖÏˆQ P"≥∞‰õΩ YzÛ`«OQÍ `«Ñ¨C Jx ÉèÏqOz#
["å|∞Å‰õΩ ˛ QÆ∞~°∞#Î ∞ ÃÑ@∞ìHÀ=Åã≤OkQÍ K≥áêÊ#∞. `«#‰õΩ `«áÈÊ, ÖË^• ãÔ̈~#· "À
`≥eÜ«∞x ["å|∞Å‰õΩ XHõ Z? QÆ∞~°∞#Î ∞ ÃÑ@∞ìHÀ=Åã≤OkQÍ K≥áêÊ#∞.
XHõ Hõ} Δ O J#O`«~O° , <å‰õΩ <å Láê^è•ºÜ«∞ rq`«OÖ’ ZÑ¨C_»∂ Z^Œ∞~°∞HÍx
J`«ºO`« J„Ñ≤Ü∞« "≥∞#ÿ Pâ◊Û~°ºO Z^Œ∞~°~ÚºOk. P"≥∞ `å#∞ „"åã≤# ãÔ̈~#· ["å|∞Å∞
QÆ∞iÎOz# HÍy`åxfl <å‰õΩ WzÛOk. ^•xÖ’ 7˛1 J<Õk ã¨Ô~·#kQÍ QÆ∞iÎOK«|_ç
LOk. q∞QÆ`å Jxfl ["å|∞Å∞ `«ÑC¨ qQÍ QÆ∞iÎOK«|_ç L<åfl~Ú.
D xã¨ûÇ¨Ü«∞ ÉÏeHõ áê~îâ° ßÅKÕ`« F_çOK«|_çOk, ^èfiŒ OãÖ KÕÜ∞« |_çOk.
ãÖ=`«û~åÅ `«~|° _ç ™êy# |\©ì Ñ¨@_ì O» , ™ê^è#Œ , q=~°}, Ñ¨sHÕΔ K«_O» – =∞#O
q^ŒºQÍ Ñ≤eKÕ "≥Ú`«OÎ „Ñ¨„H˜Ü∞« – P"≥∞‰õΩ P~°OÉèOí Ö’ |Ç¨ïâß LO_ç=Ù#fl HÍãÎ̈O`«
WOy`« *Ï˝<åxfl P"≥∞ #∞Oz |Ü«∞@‰õΩ <≥\ "ì˜ Ü Õ ∞« _»O q∞#Ç¨ =∞i U ™êÜ«∞=Ú
KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. áê~î°âßÅ q^Œº`åÅ∂‰õΩ S^Œ∞ ãÖ=`«û~åÅ HÍÅOÖ’ JOHõQÆ}˜`«OÃÑ·
=∞Å¡Q∞Æ ÖÏ¡Å∞ Ñ¨__» ®xH˜, ÉÏ^è#Œ ∞ J#∞Éèqí OK«_®xH˜ Ñ¶e¨ `«OQÍ P"≥∞ WÖÏHÍHõ =∞i
UO KÕÜ∞« QÆÅ^Œ∞? P"≥∞ Z@∞=O\˜ ÃÑ^ŒÌ =ºH˜QÎ Í Z^ŒQ#Æ ∞#flk? P"≥∞ rqOK«=Åã≤#
„Ñ¨ÑO¨ K«O QÆ∞iOz P"≥∞ "≥∞^Œ_∞» Ö’ `«ÑC¨ _»∞ Éè„í ^Œ`« `åÅ∂‰õΩ Z@∞=O\˜ `«~Ç° ¨ „Éè=í ∞Å
HÀ@Å#∞ P"≥∞ `«#ÃÑ· xi‡OK«∞HÀ#∞#flk? Jã¨Å∞ JOHõQ} Æ `˜ åxfl K«k"Õ J=ã¨~O°
P"≥∞‰õΩ ~å‰õΩO_® =ÙO_ç=ÙO>Ë Jk P"≥∞‰õΩ Jxfl q^è•ÖÏ KåÖÏ "≥∞~°∞QÔ #· kQÍ =ÙO_Õ^xŒ
ÉèÏqOK«∞HÀ=_»O U=∞O`« `«ÑC¨ HÍ^Œ∞. JOHõ QÆ}`˜ åxfl <Õ~∞° ÛHÀ=_»O P"≥∞‰õΩ áê~îâ° ßÅ#∞
XHõ ÉÏ^è•Hõ~"° ∞≥ #ÿ , „Ñ¨=∂^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ „Ñ¨^âÕ O◊ QÍ#∞, P"≥∞ JHõ¯_» `«ÑÊ≤ OK«∞HÀ=_»O QÆ∞iOz,
Éè„í ^Œ`Å« QÆ∞iOz PÖ’zOK«_O» Ö’ Ñ¨ÓiÎQÍ x=∞QÆfl"≥∞ÿ =ÙO_Õ „Ñ¨^âÕ O◊ QÍ#∞ =∂iÛ"ÕãO≤ k.
nx Ñ¶e¨ `«OQÍ P"≥∞ ^Œi^•Ñ¨Ù ^Õxx <Õ~∞° ÛHÀÖËHáõ È~ÚOk. `å#∞ <Õ~∞° Û‰õΩ#fl H˘kÌ
ÉèÏQÆOÖ’ ‰õÄ_® ^Õxx =ÙÑ¨Ü∂≥ yOK«∞HÀÖËHáõ È~ÚOk.
W~°"·≥ XHõ¯ ãÖ=`«û~åÅ `«~∞° "å`« W@∞=O\˜ Hõ^ÅŒä #∞Oz ™ê^è•~°}
„Ñ¨[Å∞, áê~îâ° ßÅÅ∞ ZO`« `«‰Ωõ ¯= <Õ~∞° Û‰õΩ<åfl"≥∂, PÖ’zOK«_O» <å‰õΩ
qëê^•xfl, P„QÆÇ¨ xfl Hõey™ÈÎOk. W@∞=O\˜ Hõ^ÅŒä ∞ "ÕÅ ãÖYºÖ’#∞,
ÖË^• q∞eÜ«∞#¡ ãÖYºÖ’#∞, D ^ÕâO◊ Ö’x áê~îâ° ßÅÅ `«~Q° uÆ QÆ^∞Œ ÅÖ’
`«Ñ¨ÊHõ =ÙO_ç=ÙO\Ï~Ú. D ÉÏeHõ "åã¨Î"åxH˜ `«# áê~î°âßÅ KÕ`«
F_çOK«|_çOk, ^èfiŒ OãÖ KÕÜ∞« |_çOk. |Ç¨ïâß Hˆ =ÅO áê~îâ° ßÅ =Å#<Õ
HÍ^Œ∞. JÖÏˆQ |Ç¨ïâß WÖÏ KÕÜ∞« _»OÖ’ áê~îâ° ßÅ =∂„`«"∞Õ "≥Ú^Œ\ k˜ HÍ^Œ∞.
J~Ú`Õ, P"≥∞‰õΩ áê~îâ° ßÅ "≥Å∞Ñ¨Å [iy# K≥_∞» U^≥<· åã¨~ˆ , áê~îâ° ßÅ
^•xx =∞iO`« f„=`«~O° KÕãO≤ k.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ <Õ#∞ P"≥∞‰õΩ WÖÏ K≥ÑÊ≤ =ÙO>Ë, ''h‰õΩ HÍ=Åã≤#O`«
ã¨=∞Ü«∂xfl fã¨∞HÀ, h=Ù KÕÜ«∞^ŒÅK«∞‰õΩ#fl ^Õx<≥·<å KÕ~Ú– <å‰õΩ
HÍ=Åã≤#^ŒÖÏ¡ z=~°‰Ωõ #∞=Ùfi <å‰õΩ U_»∞#∞ ~Ô O_»∞`À QÆ∞}˜¿ãÎ ZO`« =ã¨∞OÎ k
J<Õk. h=Ù ãïQÍæ KÕâß=x ã¨~fi° ãÖÑ¨Ó~°O‚ QÍ YzÛ`«OQÍ ÉèÏqOK«∞.——
P"≥∞ KÕÜ∞« QÆey =ÙO_Õ^•? P"≥∞ KÕÜ∞« QÆeQˆ k HÍ^Œx YzÛ`«OQÍ K≥á⁄ÊK«∞Û.
^Œi^•Ñ¨Ù P"≥∞‰õΩ ãÖYºÅÃÑ#· , ™ê^è•~°}OQÍ<Õ Éè∫uHõ „Ñ¨ÑO¨ K«OÃÑ#· , ÖË^•
`«#ÃÑ#· , ÖË^• áê~îâ° ßÅÅÃÑ#· , ÖË^• P =∂@H˘¿ãÎ <åÃÑ#· ‰õÄ_® `«y#O`«
qâßfiãÖ ÖË^∞Œ . `«##∞ `å#∞ Ñ¨sHõ‰Δ Ωõ ÃÑ@∞ì‰Ωõ #flÑ¨C_»∞ 7˛2´14 Jx
P"≥∞ ã¨~fi° ãÖÑ¨Ó~°O‚ QÍ YzÛ`«OQÍ ZÖÏ K≥ÑÊ¨ QÆÅ^Œ∞? P"≥∞#∞ =∞~˘Hõ™êi
`«ÑÊ¨ x x~°∂Ñ≤OKÕ, P"≥∞#∞ `≥eq`«‰Ωõ ¯=^•xQÍ K«∂¿Ñ XHõ H˜@∞‰õΩQÆÅ
„Ñ¨âfl◊ `À <Õ#∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~å#∞. P"≥∞ áê~îâ° ßÅÖ’ <Õ~∞° Û‰õΩ#fl XHõ q+¨Ü∞« O,
ÉÏQÍ <Õ~∞° Û‰õΩ#flk, q<£ã<ì̈ £ K«iÛÖò XHõ™êi K≥ÑÊ≤ #@∞¡QÍ, Láê^è•ºÜ«ÚÅ
„Ñ¨âfl◊ Å ÅHõΔ ºO h‰õΩ `≥eã≤#k Uq∞\’ Hõ#∞HÀ¯=_»O HÍ^Œ∞. P „Ñ¨âfl◊ Å
ÅHõΔ ºO– g∞‰õΩ `≥eÜ«∞xk Uq∞\’ g∞ K«∞@∂ì =Ù#fl "åiH˜ ‰õÄ_® K«∂Ñ¨_"» ∞Õ .
"åi Ñ¨sHõÅΔ ÖÏQÍ<Õ, Láê^è•ºÜ«ÚÅ „Ñ¨âfl◊ Å∞ LK«∞ÛÅ =O\˜q. P ÉÏeHõ
W@∞=O\˜ "å\˜Ö’ Ñ¨_Oç k. D `≥e"≥#· "Õ~Ú LK«∞ÛÅÖ’ P"≥∞ Ñ¨_Oç k.
WHõ "å\˜H˜ P"≥∞ ZO`« =∂„`«=Ú ^˘iH˜áÈ^ŒÅ∞K«∞HÀÖË^∞Œ , <å`À ã¨Ç¨ .
<Õ#∞ q∞QÆ`å Láê^è•ºÜ«ÚÅHõO>Ë H˘OK≥O =∞Oz "å_çQÆ =ÙO_ç =ÙO_»=K«∞Û.
P"≥∞ `«ÑC¨ ["å|∞ K≥ÑÊ≤ #Ñ¨Ù_»∞ |Ç¨ïâß P"≥∞ÃÑ· Hˆ HõÅ∞ ÃÑ\˜ì =ÙO_»Háõ È=K«∞Û.
J~Ú`Õ, JÑ¨Ê\˜H˜ W`«~∞° Å∞ JO^ŒiÖÏQÍ<Õ <Õ#∞ ‰õÄ_® Láê^è•ºÜ«Ú_ç<.Õ
P"≥∞#∞ QÆ#∞Hõ, P"≥∞‰õΩ W+¨ì"≥∞ÿ# =∂~°æOÖ’ rqOKÕO^Œ∞‰õΩ,
ZkˆQO^Œ∞‰õΩ J#∞=∞uOz=ÙO>Ë Ñ¨ÓiÎQÍ ãÖYºÅ`À xO_ç=Ù#fl „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’
P"≥∞ "å\˜x QÆ∞iOz áê~îâ° ßÅÖ’ ZÑ¨C_≥<· å <Õ~∞° Û‰õΩ#fl^•xHõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ<Õ
<Õ~∞° ÛH˘#QÆey=ÙO_Õ J=HÍâßÅ∞ ÉÏQÍ =Ù<åfl~Ú. HõhãÖ Ñ¨^àÕ §◊ =Ü«∞ã¨∞
=KÕÛ <å\˜H˜ ãÖYºÅ QÆ∞iOz P"≥∞ Ug∞ <Õ~∞° ÛHÀ‰õΩO_® =ÙO_ç =ÙO_»QeÆ y`Õ
– Wk ^Œi^•Ñ¨Ù ^Œ∞~°¡ÉèíO – P"≥∞ JÑ¨Ê\˜H© KåÖÏ "≥∞~°∞QÍæ =ÙO_Õk.
HõhãÖ P"≥∞ "≥∞^Œ_»∞ Ñ¨ÓiÎQÍ K≥`«Î`À xO_ç=ÙO_Õk HÍ^Œ∞. x[OHÍx
''"åã¨"Î åÅ∞——, J~°~÷ Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ , Jëêì=„Hõx|O^è#Œ Å∞, ^Œ∞~°=ã¨,÷ QÆO^Œ~Q° Àà◊O–
W=hfl `«#‰õΩ "å\˜`À x[OQÍ J=ã¨~O° Ñ¨_#ç Ñ¨C_»∞ P"≥∞‰õΩ ãÖYºÅ
`åÅ∂‰õΩ J~å÷xfl `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O HõhãÖ ÅaèOz =ÙO_Õk.
U„ÑÖ≤ ò 27, 1960
=∞# q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ "åiH˜ x[OQÍ `≥eã≤#^•xHõO>Ë Z‰õΩ¯= `≥Å∞ã¨∞#∞ Jx
Hõ#Ñ¨_ÖÕ Ï KÕ¿ã Ñ¨xÖ’ „áê^äqŒ ∞Hõ áê~îâ° ßÅ #∞Oz "≥Ú^ŒÅ∞H˘x „QÍ_»∞ºÜÕ∞\ò áê~îâ° ßÅ
=~°‰õΩ Láê^è•ºÜ«ÚÅ"≥∞ÿ# =∞#O JO^Œ~°O KåÖÏ Hõ+¨ìÑ¨_ç Hõ$+≤ KÕã¨∞Î#fl@∞¡QÍ
Hõ#Ñ¨_∞» `ÀOk. =∞# q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ ZO`« `≥eã≤#@∞¡QÍ Hõ#Ñ¨_∞» `«∞#flk J<Õ ^•xÃÑ·
x[OQÍ "åiH˜ `≥eã≤#^•xÃÑH· ÍHõ – q∞QÆ`å Láê^è•ºÜ«ÚÅÖ’ =∞# ™ê÷#O, ÖË^•
W`«~° áê~îâ° ßÅÅ =∞^èºŒ =∞# áê~îâ° ßÅ ™ê÷#O P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙO@∞Ok. q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ
`≥eã≤# ^•xx ‰õÄ_® "å~°∞ =ÙÑ¨Ü≥∂yOK«QÆey<å ÖË‰õΩ<åfl Wk "åã¨Î=O. =∞#
áê~îåºOâßOÖ’ ÖË^• ã≤Å|ãπÖ’, ÖË^• É’^è<Œ å „Ñ¨}ÏoHõÖ’ =∞#O Z‰õΩ¯= q+¨Ü∂« xfl
''K≥Ñ≤Ê#@∞¡QÍ—— Hõ#Ñ¨_ç`Õ, =∞#O "≥∞~°∞QÍæ Hõ#Ñ¨_»∞`å=Ú. JÖÏˆQ q^•º~°∞÷Å∞ =∞#
`«~Q° uÆ x ^•\˜ "≥o§áÈ~Ú#Ñ¨Ù_»∞ "åiH˜ `≥eÜ«∞=Åã≤#kQÍ ''ÉèÏqOK«|_Õ^•xx—— "å~°∞
`≥Å∞ã¨∞H˘x =Ù#fl@∞¡QÍ =∞#O =∞iO`« ã¨∞ÅÉèOí QÍ K«∂Ñ¨QÅÆ O. WHõ P q+¨Ü∂« ÅÖ’
KåÖÏ "åiH˜ Jã¨ûÅ∞ `≥eÜ«∞=x `«~°∞"å`« Hõ#Ñ¨_ç#Ñ¨C_»∞ (™ê^è•~°}OQÍ JÖÏˆQ
[~°∞QÆ∞`«∞Ok) =∞#O =∞iO`« ã¨∞ÅÉèOí QÍ xO^Œ#∞Oz `«ÑÊ≤ OK«∞HÀQÆÅO.
<Õ#∞ <å HõàÏâßÅ rq`«OÖ’ z=i ãÖ=`«û~°OÖ’ LO_»QÍ, ã‘xÜ«∞~ü
q^•º~°∞Å÷ "≥∞#ÿ "Õ∞=Ú XHõ "å~°O áê@∞ J^Œ#OQÍ HõàÏâßÅÖ’<Õ =ÙO_çáÈÜ«∂=Ú.
HõàÏâßÅ É’~°∞Å¤ #∞ =∂ „"å`«Å`À xO¿ÑO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∂Î =ÙO_çáÈÜ«∂=Ú. `«#
ã¨∞n~°… J#∞Éè=í O „áêuÑ¨kHõ#, =∂ „áêp# K«i„`« Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ PÜ«∞# =∂‰õΩ
WzÛ# Ñ¨k¿ÇÏ#∞ JOâßÅ *Ïa`åÖ’ XHÀ¯^•xÃÑ· W~°"·≥ xq∞ëêÅáê@∞ =∞=Ú‡Å#∞
ã≤ÔúŒ KÕã∞¨ H˘x ^•xx QÆ∞iOz „"å¿ãÎ "Õ∞=Ú ÉÏQÍ „"åÜ«∞QÆÅ=∞x =∂‰õΩ ã¨ÅÇ¨#∞
WKåÛ~°∞. "Õ∞=Ú PÜ«∞# *Ïa`å#∞ J^èºŒ Ü«∞#O KÕâß=Ú. PÜ«∞# WzÛ# ã¨ÅÇ¨#∞
fã¨∞HÀ=_»O `åÅ∂‰õΩ q[˝`#« ∞ "Õ∞=Ú QÆ∞iÎOKå=Ú. ^•xfl QÆ∞iÎOK«Ö‰Ë Ωõ O>Ë, "Õ∞=Ú
P HõàÏâßÅÖ’ =ÙO_Õ"å~°"∞Õ HÍ^Œ∞. WHõ z=~°‰Ωõ É’~°∞Å¤ ∞ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞, =∞=Ú‡Å#∞
J_çy# Zxq∞k „Ñ¨âfl◊ ÅÖ’ „Ñü ^•xx J`«x *Ïa`å K«H¯õ QÍ W=Ú_»∞ÛHÀQÆÅ^Œx
"Õ∞=Ú QÆ∞iÎOKå=Ú. `«^•fi~å „áêp# K«i„`« QÆ∞iOz ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆey#O^Œ∞‰õΩ
"Õ∞=Ú Q“~°"åxfl á⁄O^•=Ú. J~Ú`Õ, "åãÎ̈"åxH˜ =∂‰õΩ „áêp# K«i„`« JO`«QÍ
`≥eÜ«∞^Œ∞. HÍx, P Láê^è•ºÜ«ÚxH˜ =∞Oz Láê^è•ºÜ«ÚxQÍ QÆ∞iÎOÑ¨Ù ÅaèOzOk.
J~Ú`Õ, J`«<qÕ ∂ JO`« =∞Oz Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ HÍ^Œ∞. WHõ JÖÏˆQ áê~îâ° ßÅ‰õΩ ‰õÄ_®
Q“~°=O ÅaèOzOk. "Õ∞=Ú YzÛ`«OQÍ "≥àÏ§Åx HÀ~°∞‰õΩO>Ë ¿Ñ~°∞ „Ñ¨MÏº`«∞Å∞QÆÅ
HõàÏâßÅÖ’H˜ "≥à§◊ QÆeQˆ O^Œ∞‰õΩ =∂ D HõàÏâßÅ L`«=Î ∞ „Ñ¨^âÕ O◊ QÍ JO^ŒiH© HõxÑ≤OzOk.
"åãÎ̈"åxH˜ <å‰õΩ „áêp# K«i„`« QÆ∞iOz KåÖÏ `«‰Ωõ ¯"Õ `≥Å∞ã¨∞. J~Ú`Õ, <å‰õΩ
`≥eã≤#kQÍ ÉèÏqOK«|_ÕÔŒ `å `«ÑC¨ „^À= Ñ¨\ Oì̃ KÕ^<Œ kÕ ÖË^• J|^ŒOú J<Õk x[O.
WHõ J@∞ `«~∞° "å`« KåÖÏ ãÖ=`«û~åÅáê@∞ <Õ#∞ K«i„`«Ñ@ ¨ ¡ J~Ú+ì̈`« Hõey=Ù<åfl#∞.
^•xx <Õ~∞° ÛHÀ=_»O J=ã¨~O° ÖË^xŒ , ã¨=∞Ü«∂xfl =$^è• KÕÜ∞« @"Õ∞#x J#∞‰õΩ<åfl#∞.
~Ô O_»∞ =∂™êÅ J#O`«~O° <Õ#∞ K«i„`« `åÅ∂‰õΩ HõàÏâßÅ É’~°∞Å¤ q+¨Ü∞« OÖ’ LfÎ~`‚° «
™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨g∞ÑÖÖ’H˜ ‰õÄ_® ~åQÆey =ÙO_Õ"å_çxHÍ^Œ∞, ÖË^• =∞iO`« ã¨∞Å∞"≥#·
Ñ¨sHõÖΔ ’ ‰õÄ_® W^Õ [iˆQk. J~Ú`Õ, nxx Jã¨Å∞ Z=~°∞ Ñ¨\ Oì˜ K«∞‰õΩO\Ï~°∞?
D P@ <Õ#∞ ‰õÄ_® ã¨fiÜ«∞OQÍ P_®#∞. <Õ#∞ É’kèOK«_®xfl P~°OaèOz#Ñ¨Ù_»∞
Ñ¨sHõΔ `åÅ∂‰õΩ ÅHõΔ ºO Ñ¨sHΔ̃OK«@"Õ∞#x J=∂Ü«∞HõOQÍ J#∞‰õΩ<åfl#∞. JÖÏˆQ, Ñ¨sHõΔ
`åÅ∂‰õΩ ÅHõΔ ºO áê~îåºOâ◊O QÆ∞iOz q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ Uq∞ `≥Å∞™È Hõ#∞HÀ¯=_»"∞Õ #x
ÉèÏqOKå#∞. J~Ú`Õ, J#u HÍÅOÖ’<Õ <Õ#∞ XHõ q+¨Ü∂« xfl QÆ∞iÎOKå#∞. JÑ¨Ê\˜
=~°‰Ωõ É’kèOz# q+¨Ü∂« Å∞ JxflO\˜H˜ ãÖ|OkèOz <Õ#∞ <å q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ =ÚO^Õ
K≥Ñ¨Ê‰õΩO_® Ñ¨sHõΔ Hõ#∞Hõ ÃÑ_ç`Õ, ^Œi^•Ñ¨Ù "åiÖ’ JO^Œ~°∂ É’ÖÏÎ Ñ¨_»`å~°x
QÆ∞iÎOK«QeÆ QÍ#∞. nx=Å# <Õ#∞ K≥_¤» Láê^è•ºÜ«Ú_çQÍ Hõ#Ñ¨_™» êQÍ#∞. áê~îâ° ßÅ‰õΩ
ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ ã¨$+≤Oì K«™êQÍ#∞. ÉÏQÍ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ Ñ¨sHõÅΔ QÆ∞iOz „Ñ¨H\õ O˜ K«@O ^•fi~å
=∂„`«"∞Õ Q“~°=hÜ«∞"≥∞#ÿ âß`«OÖ’ ÖË^• HõhãÖ =∂=¸Å∞QÍ LfÎ~`‚° « ™êkèOKÕ ™ê÷~ÚÖ’
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ „ˆQ_»∞Å#∞ á⁄O^ŒQÅÆ ~°x QÆ=∞xOKå#∞. ^•x`Àáê@∞QÍ P Ñ¨sHõÖΔ ’ U q+¨Ü∂« Å∞
„Ñ¨tflOK«|_»`åÜ≥∂ ‰õÄ_® H˘xfl q=~åÅ`À q^•º~°∞÷Å‰õΩ K≥Ñ¨Ê=Åã≤ =ÙO@∞O^Œx
J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl#∞. z=~°QÍ ã¨g∞HõQΔ Í Ñ≤Å=|_Õ ^•xÖ’ Ñ¨sHõÖΔ ’ J_»Q|Æ _Õ `«~Ç° ¨
„Ñ¨â◊flÅ QÆ∞iOz ™ê^èŒº"≥∞ÿ#O`« Z‰õΩ¯=QÍ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ `«sÊù^Œ∞ W"åfiÅx ‰õÄ_®
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl#∞. „Ñü KÀ@ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ WÖÏˆQ KÕ™êÎ~x° `«~∞° "å`« <å‰õΩ `≥eã≤Ok.
"Õ∞=Ú KÕã∞¨ #Î flk x[OQÍ x*Ï~Úf J~Ú#k HÍ^Œx =∂‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. J~Ú`Õ, Ñ≤eH¡ ˜
"≥Ú^Œ@ Z=~°∞ QÆO@ Hõ\ÏìÅ<Õ^Õ Jã¨Å∞ ã¨=∞ã¨º. JO^Œ∞KÕ`,« D "≥Ú`«OÎ „Ñ¨„H˜Ü∞« U
xiÌ+ì¨ Ç¨xh KÕÜ∞« ^Œx =∞=Ú‡Å#∞ "Õ∞=Ú ã¨=∞i÷OK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ, ÖË^• =∂ ^•i#
=∞=Ú‡Å#∞ áÈxK«∞Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ K≥|∞`«∂ =ÙO\Ï=Ú. J~Ú`Õ, "Õ∞=Ú K≥¿ÑÊk `«ÑC¨ .
ÃÑ#· ¿Ñ~˘¯#fl „Ñ¨„H˜Ü∞« KåÖÏ Ç¨xx KÕã∞¨ OÎ k.
"≥Ú@ì"≥Ú^Œ@QÍ K≥áêÊÅO>Ë Jk x*Ï~Úf J~Ú#k HÍ^Œ∞ QÆ#∞HÍ
q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ D q+¨Ü∞« O `≥Å∞ã¨∞#∞ QÆ#∞Hõ Jk Ç¨x KÕã∞¨ OÎ k. „áêp# K«i„`« QÆ∞iOz
É’~°∞¤ÅÃÑ· „"åã¨∞Î#flÑ¨C_»∞ <å‰õΩ, <å q∞„`«∞Å‰õΩ "Õ∞=Ú Z=iÃÑ·<À H˜@∞‰õΩ#∞
=ÙÑ¨Ü∂≥ yã¨∞<Î åfl=∞x ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞. J~Ú`Õ, Jk Z=iÃÑ#· J<Õ q+¨Ü∞« OÖ’ =∂‰õΩ
ã¨Ê+ì̈`« ÖË^∞Œ – É’~°∞Å¤ ÃÑ· "Õ∞=Ú ™êkèOz# q[Ü«∞O x["≥∞#ÿ k. HÍh „áêp# K«i„`«
QÆ∞iOz# =∂ q*Ï˝#O =∂„`«O x["≥∞#ÿ k HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ, =∂ Láê^è•ºÜ«ÚÅ#∞
=∂„`«O Jk ãÖ`«$Ñ≤ÑÎ ~¨ K° Q« eÆ yOk. =∂HõO>Ë KåÖÏ z#fl Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ‰õÄ_® KåÖÏ
=∞Ok Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ HÀ~°∞‰õΩ<Õk, Q“~°qOKÕk q*Ï˝<åxfl, J=QÍÇ¨Ï##∞ HÍ^Œh,
Jq =Ù#fl@∞¡QÍ Hõ#|_»_®xfl Jx `≥Å∞ã¨∞#x J~°O÷ J~Ú f~°∞`«∞Ok. HõhãÖ K«∞~°∞HÔ #· ,
ã¨=∞~°∞Ö÷ #·ˇ q^•º~°∞Å÷ ∞ áê~îâ° ßÅ#∞ XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ ‰õΩOÉèHí À}OQÍ K«∂_»@O <Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°∞.
^•xfl JkèQqÆ ∞OK«\O <Õ~∞° ÛHÀ=_»"∞Õ `«=∞ Ñ¨x Jx J#∞‰õΩO\Ï~°∞. JÖÏ <Õ~∞° Û‰õΩ#fl
`«~∞° "å`«, "å~°∞ `«=∞ Láê^è•ºÜ«ÚÅ Wëêì~ÚëêìÅ#∞, Jaè=∞`åÅ#∞ Jq K≥ÑÊ¨ ‰õΩO_®<Õ,
ÖË^• Jq "åi Láê^è•ºÜ«ÚÅ JO`«óKÕ`«#Ö’ =ÙO_»QÍ<Õ "åã¨# Ñ¨@ìQÆÅQÆ@OÖ’
xÑ¨ Ù }∞Å∞ J=Ù`å~° ∞ . `« ^ •fi~å P „Ñ¨ „ H˜ Ü « ∞ `åÅ∂‰õ Ω Ñ¨ Ó iÎ „Ñ¨ Ü ≥ ∂ [<åxfl
á⁄O^ŒQÅÆ ∞QÆ∞`å~°∞. Ñ¨sHõÅΔ ‰õΩ ã≤ÔúŒ KÕ¿ã áê~îâ° ßÅÖ’ <å "≥Ú^Œ\ ˜ POQÆ¡ Láê^è•ºÜ«Ú_»∞
=∂‰õΩ ÖÏ~üì HÔ "Â¡ £ QÆ∞iOz K«k"Õ "≥∞HÍÖË „"åã≤# "åº™êxfl WKåÛ_»∞. P Láê^è•ºÜ«Ú_»∞
^•xx aQÆ~æ Q° Í K«kqOK«_O» Ö’ á⁄O^Õ P#O^•xfl <Õ#∞ QÆ=∞xOKå#∞. `«^•fi~å J`«#∞
ã¨∞n~°"… ∞≥ #ÿ ãÖH˜+¡ ì̈ "åHÍºÅ#∞, „Ñ¨^•è # „H˜Ü∞« z=iÖ’ =Ù#fl"å\˜x =∂KÕ`« aQÆ~æ Q° Í
K«kqOK«_®xfl W+ì̈Ñ_¨ `» å_»x QÆ∞iÎOKå#∞. `«~∞° "å`« <Õ#∞ PÜ«∞#‰õΩ „"åã≤ WKÕÛ „Ñü
"åºãÖÖ’#∞ HõhãÖ XHõ J@∞=O\˜ "åHÍºxfl `«Ü∂« ~°∞KÕ¿ã q^èOŒ QÍ *Ï„QÆ`ÑÎ« _¨ ®¤#∞.
`«^•fi~å P áê~îåºOâ◊OÖ’ =∞Oz =∂~°∞¯Å∞ =KÕÛÖÏQÍ =ÙO>Ë KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl#∞.
Ñ¨sHõÅΔ ‰õΩOÉèHí À}O "åiH˜ KÕ¿ã Ç¨x x*Ï~Úf J~Ú# J=QÍÇ¨Ï# HÀãÖ
"≥`∞« ‰õΩÖÏ@ J=ã¨~O° ÖË^xŒ q^•º~°∞Å÷ ∞ ÉèÏqOKÕÖÏ KÕÜ∞« @O XHõ¯>Ë HÍ^Œ∞ J@∞=O\˜
"≥`∞« ‰õΩÖÏ@#∞ U^Õ"∞≥ <ÿ åã¨~ˆ KÕã∂¨ Î áÈÜÕ∞ H˘kÌ=∞Ok q^•º~°∞Å÷ #∞ J^è~·≥ º° Ñ¨~K° @ « O
^•fi~å =∞iO`« Z‰õΩ¯= Ç¨xx KÕ™ÈÎOk. Hˆ =ÅO ''ã¨~Ô #· ["å|∞Å#∞—— `≥Å∞ã¨∞HÀ=@O`À<Õ
ãÖ`«$Ñ≤Î Ñ¨_x» q^•ºi÷H,˜ ÖË^• P ãÔ̈~#· ["å|∞Å#∞ ~å|>ËOì ^Œ∞‰õΩ `«Ü∂« ~°∞ KÕãÃ≤ Ñ\ì̃#
ã¨∂„`åÅ#∞ =ÙÑ¨Ü≥∂yOK«@O`À<Õ ãÖ`«$Ñ≤ÎÑ¨_çáÈx q^•ºi÷H˜ áê~î°âßÅÖ’ rq`«O
|Ç¨ï Hõ+Oì¨ QÍ =ÙO@∞Ok. Wk „Ñ¨^•è #OQÍ Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ ‰õÄ_® `≥eã≤#q Hˆ =ÅO
H˘xfl q+¨Ü∂« Å∞ ÖË^• `«Ü∂« ~°∞ KÕãÃ≤ Ñ\˜#ì ã¨∂„`åÅ∞ HÍ=K«∞Û. Hˆ =ÅO Uq∞ [iyOk
J<Õk `≥Å∞ã¨∞HÀ=@O`À ãÖ`«$Ñ≤ÎÑ¨_»x, Jk JÖÏˆQ ZO^Œ∞‰õΩ [iyOk, =∞~ÀÖÏ
ZO^Œ∞‰õΩ [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ Jx `≥Å∞ã¨∞HÀQÀˆ~ q^•ºi÷`À Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ Jã¨ÇÏ¨ #OQÍ#∞,
ÖË^• HÀÑÖQÍ#∞ ‰õÄ_® =ÙO_Õ J=HÍâ◊O =ÙOk. J@∞=O\˜ „Ñ¨âfl◊ Å‰õΩ ["å|∞Å#∞
WKÕÛO^Œ∞‰õΩ "åi =^ŒÌ J~°∞^Œ∞QÍ =∂„`«"∞Õ `«y#O`« q*Ï˝#O =ÙO@∞Ok. q∞Oz, XHõ
"Õà◊ q*Ï˝#O L<åfl `«y#O`« ã¨=∞Ü«∞O =ÙO_»^∞Œ . Ñ¨ÓiÎ KÕÜ∞« =Åã≤# q+¨Ü∂« Å∞
WOHÍ KåÖÏ =ÙO_ç =ÙO\Ï~Ú.
XHõ¯ =ÚHõ¯Ö’ K≥áêÊÅO>Ë =∞# ''"åiH˜ K≥ÑÊ¨ O_ç– "åix Ñ¨sHΔ̃OK«O_ç—— J<Õ
`«~°Ç¨ É’^èŒ# ÃÇÏK«∞Û=∞Ok q^•º~°∞÷Å#∞ =∞iO`« QÆO^Œ~°QÀà◊OÖ’H˜ <≥\ ì̃"Õã¨∞ÎOk.
nxH˜ HÍ~°}O "å~°∞ "åi q^•º ãÖ|Okè`« q[Ü«∞O ^Œ$_èO» QÍ ÖËx Ñ¨Ù<å^Œ∞ÖÃÑ·
P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙO^Œx QÆ∞iÎOK«@"Õ∞. áê~îâ° ßÅ J<Õk „Ñ¨^•è #OQÍ J~°~÷ Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ „Ñ¨âfl◊ Å‰õΩ,
J~°~÷ Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ ["å|∞Å#∞ ™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ =∞#O J~°~÷ Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ „Hõ=∂#∞QÆ``« åfixfl
J#∞ãïOKÕ KÀ>Ë#x Ñ¨Å∞=Ù~°∞ q^•º~°∞Å÷ ∞ QÆ\ Qì̃ Í #=Ú‡`«∞<åfl~°∞.
AÖˇ· 10, 1960
Ñ¨sHõÅΔ #∞ ã¨=∞i÷ã∂¨ Î ~Ô O_»∞ "å^Œ#Å∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ~å|_®¤~Ú. g\˜Ö’
"≥Ú^Œ\ k˜ , Ñ¨sHõΔ `åÅ∂‰õΩ ÉèÜ í ∞« O Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Hõ+Ñì̈ _¨ ç Ñ¨xKÕ¿ãÖÏ, `«^•fi~å "≥∞~°∞QÆÜ∞Õ ºÖÏ
KÕã¨∞ÎO^Œ<Õk. WHõ Ô~O_»=k, Ñ¨sHõΔ J<Õk Ñ≤Å¡Å∞ "åã¨Î=OQÍ ZO`« <Õ~°∞Û‰õΩ<åfl~À
Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ `≥eÜ«∞K≥|∞`«∞O^Œ<kÕ . D ~Ô O_»∞ "å^Œ#Å∞ `«ÑC¨ . Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨sHõÅΔ
QÆ∞iOz x[OQÍ ÉˇkiáÈ~Ú# "Õ∞~°‰Ωõ , "åi Ñ¨x f~°∞ áê_»=Ù`«∞Ok. "≥∞~°∞QÆ∞ HÍ^Œ∞.
WHõ Ñ¨sHõÅΔ ∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Uq∞ <Õ~∞° Û‰õΩ<åfl~À x[OQÍ K«∂Ñ¨Ö=Ë Ù. Jq Ñ¨Å∞=Ù~°∞ ã¨=∞~°∞Å÷ ∞
J~Ú# Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ZO`« `≥Å∞™È K«∂Ñ¨_O» Ö’ qÑ¶Å¨ O HÍ=@O =∂„`«"∞Õ HÍHõ, Ug∞
`≥eÜ«∞x q^•º~°∞Å÷ #∞ |Ç≤Ï~°OQÆÑ~¨ K° @ « OÖ’ ‰õÄ_® "å\˜ #∞Oz PtOK«|_ç#^•xx
KÕÜ∞« _»OÖ’ qÑ¶Å¨ O J=Ù`å~Ú.
XHõ ~ÀA# <Õ#∞ „@∂_ô, ZeÜ«∞<å~üÅ`À Ñ¨x KÕã∞¨ <Î åfl#∞. P"≥∞ =∞iO`«
"≥#∞Hõ|_ç# q^•ºi÷x ãÖYºÅ∞ ZÖÏ Ñ¨xKÕ™êÎÜ∂≥ J<Õ^•xQÆ∞iOz KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=
J=QÍÇ¨Ï# Hõey# q^•ºi÷x. <Õ#∞ É’~°∞Ã¤ Ñ· WÖÏ „"å™ê#∞:
256
{357
–––––
`«~∞° "å`« <Õ#∞ P ã¨=∞ã¨º#∞ XH˘¯Hõ¯ ÃãÑì π "≥∞Å¡QÍ KÕ™ê#∞ „Ñü ÃãÑì π aQÆ~æ Q° Í K≥áêÊ#∞.
<Õ#∞ KÕã¨∞Î#fl^•xx QÆ∞iOz PÖ’zOKÕO^Œ∞‰õΩ "åiH˜ `«y#O`« ã¨=∞Ü«∞O Wã¨∂Î
áÈÜ«∂#∞. 583 J<Õ ["å|∞#∞ <å‰õΩ =KÕÛ =~°‰Ωõ WÖÏˆQ KÕ™ê#∞. P ["å|∞ <Õ#∞
É’~°∞¤ÃÑ· „"å™ê#∞. `«~°∞"å`«, áê`« ã¨=∞ã¨º Ñ¨Hõ¯#, <Õ#∞ =∞~˘Hõ H˘`«Î ã¨=∞ã¨º#∞
„"å™ê#∞. WÑ¨C_»∞ =∂‰õΩ É’~°∞Ã¤ Ñ· D „HÕk ã¨=∞ã¨ºÅ∞ =Ù<åfl~Ú:
256 256
{327 {328
––– –––
583
<Õ#∞ WÖÏ K≥áêÊ#∞, ''256‰õΩ =∞~°ÖÏ =∞#O =∞~À ãÖYº#∞ ‰õÄ_»É’`«∞<åfl=Ú.
J~Ú`Õ D™êi 327‰õΩ |^Œ∞Å∞QÍ =∞#O 328x ^•xH˜ ‰õÄ_»É’`«∞<åfl=Ú. D™êi
g∞ˆ~ P ‰õÄ_çH#õ ∞ K≥Ü∞« ºO_ç.—— D ‰õÄ_çH`õ À =KÕÛ ["å|∞ "≥Ú^Œ\ ˜ ["å|∞ HõO>Ë 1
Z‰õΩ¯=QÍ LO_®Åh, ÖË^• 584QÍ =ÙO_®Åx "å~°∞ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ~å? ÖË^∞Œ , H˘O`«¿ãÑ¨Ù
HÍy`«OÃÑ· P ã¨=∞ã¨ºÃÑ· Hõeã≤ Ñ¨x KÕã#≤ `«~∞° "å`« "å~°∞ `å`å¯eHõOQÍ D ["å|∞#∞
K≥áêÊ~°∞, ''353.——
`«~∞° "å`« <Õ#∞ =∞~À „H˘`«Î ã¨=∞ã¨º#∞ „"å™ê#∞. ^•xx „Ñü ÃãÑì π aQÆ~æ Q° Í
K≥|∞`«∂ KÕâß#∞. "å~°∞ Jk ãïJ~Ú#^Õ#x ãÖ`«$Ñ≤Î K≥O^Õ=~°‰Ωõ ^•xx KÕ™ê#∞.
`«~∞° "å`« ^•xH˜ ãïQÍæ Ñ¨H¯õ <Õ ãïQÍæ J^Õ ã¨=∞ã¨º#∞ „"å™ê#∞. WÑ¨C_»∞ É’~°∞Ã¤ Ñ· D
„HÕkq =Ù<åfl~Ú:
245 245
{179 {179
–––– ––––
424
~Ô O_»= ã¨=∞ã¨º KÕÜ∞« =Åã≤OkQÍ "åix HÀ~å#∞. "å~°∞ D ~Ô O_»∞ ã¨=∞ã¨ºÅ∞ XHõ>#Ë x
K«∂_»Ö^Ë ∞Œ . =∞~À™êi HÍy`«OÃÑH· ˜ =OQÍ~°∞. KåÖÏ ¿ãÑ¨Ù „"åã≤# `«~∞° "å`« "å~°∞,
''524—— Jx K≥áêÊ~°∞.

<Õ#∞ nxx =∞~°ÖÏ KÕâß#∞. 88{94´182 J<Õ ã¨=∞ã¨º#∞ =ÙÑ¨Ü∂≥ yOz
KÕâß#∞. J~Ú`Õ, D™êi "å~°∞ ^•xx `≥Å∞ã¨∞HÀQÆeQÍ~°∞. HÍh nxÔH· "åiH˜ H˘O`«
ã¨=∞Ü«∞O Ñ¨\ Oì˜ k. P ~Ô O_»∞ ã¨=∞ã¨ºÅ∞ XHõ>#Ë x, HÍ|\˜ì ~Ô O_çO\˜H© XˆH ["å|∞
=ÙO@∞O^Œx `≥Å∞ã¨∞HÀQÆeQÍ~°∞.
HÍ¿ãÑ¨\ ˜ `«~∞° "å`« <Õ#∞ 2˛12´24, 2˛13´ Jx „"å™ê#∞. ZeÜ«∞<å~ü
"≥O@<Õ WÖÏ K≥ÑÊ≤ Ok, ''^•xx P q^èOŒ QÍ <Õ#∞ K«^=Œ ÖËHáõ È`«∞<åfl#∞.—— J~Ú`Õ,
^•xx <Õ#∞ =∞~°ÖÏ P"≥∞ JÅ"å@∞ Ñ¨_¤» Ñ¨ûúŒ Ö’ „"å™ê#∞. P"≥∞ ^•xÃÑ· JÑ¨C_»∞
Ñ¨x KÕÜ∞« ™êyOk. H˘O`«¿ãÑ¨\ ˜ `«~∞° "å`« <å‰õΩ 26 J<Õ ãÔ̈~#· ["å|∞#∞ WzÛOk.
„@∂_ô <å‰õΩ 68x ["å|∞QÍ WzÛOk. <å =ÚYOÃÑ· PÖ’K«#Å∞ K«kq P„`«∞`«QÍ
P"≥∞ WÖÏ JOk, ''XHõ x=Ú+Ö PQÆO_ç.—— HÍ¿ãÑ¨\ ˜ `«~∞° "å`« P"≥∞ 36 Jx „"åã≤Ok.
<Õ#∞ WÖÏ J_çQÍ#∞, ''h‰õΩ P ["å|∞ ZÖÏ =zÛOk?—— P"≥∞ É’~°∞¤ =^Œ‰Ì Ωõ "≥o§Ok.
2˛12´24, 3˛12´ Jx „"åã≤Ok. `å#∞ ã¨=∞ã¨º#∞ =∂~åÛ#x P"≥∞ HõhãÖ
QÆ∞iÎOK«#∞ ‰õÄ_®ÖË^Œ∞. `«~°∞"å`« P"≥∞ WÖÏ K≥Ñ≤ÊOk, ''=∞Ozk,=∞~˘Hõ\ ˜ ‰õÄ_®
=ÙO@∞Ok.—— WHõ JÑ¨C_»∞ P"≥∞ 2{1´3, 4{1´5 Jx „"åã≤Ok. `«~∞° "å`« 35 J<Õ
["å|∞#∞ „"åã≤Ok. ''Jk ã¨~Ô #· ["åÉË<å?—— Jx J_çyOk.
ZeÜ«∞<å~ü `«~∞° "å`« HÍ¿ãÑ¨\ Ö˜ ’ 20{10´29 Jx K≥ÑÊ≤ Ok.
D Ñ≤Å¡Å∞, „áê^äŒq∞Hõ áê~î°âßÅÖ’x ^Œi^•Ñ¨Ù JO^Œ~°∞ Ñ≤Å¡Å ÖÏQÍ<Õ,
ãÖ=`«û~åxH˜ XHõ™ê~À ÖË^• ~Ô O_»∞ ™ê~À¡ ™êkèOK«@O `åÅ∂‰õΩ Ñ¨sHõÅΔ ∞QÍ Ñ≤Å=|_Õ
XHõ =~°∞ã¨ „Hõ=∞Ñ¨Ù Ñ¨sHõΔÅ#∞ „"å™êÎ~°∞. g\˜Ö’ Ñ¨Å∞ ~°HÍÅ∞ =Ù<åfl~Ú. J=hfl
^Œi^•Ñ¨Ù XˆHÖÏQÆ =ÙO\Ï~Ú. ãïã¨=∂#OQÍ x~°∞Ñ¨Ü≥∂QÆHõ~°"≥∞ÿ#q. D Ñ¨sHõΔÅ
ã≤^•úO`«O „Ñ¨HÍ~°OQÍ Jq q^•º~°∞Å÷ ∞ ''™êkèOz#^•xx—— (Ñ≤ÅÅ¡ ∞ áê~îâ° ßÅÖ’ KåÖÏ
ã¨=∞Ü«∞Oáê@∞ KÕã∂¨ Î QÆ_¿ç Ñ ^•xx =i‚OKÕO^Œ∞‰õΩ ZO`« =∞Oz=∂@!) H˘Å∞™êÎ~Ú.
D Ñ¶e¨ `åÅ#∞ ^Õâ◊ "åºÑÎ̈OQÍ =Ù#fl J^Õ =Ü«∞ã¨∞û QÆÅ q^•º~°∞Å÷ `À ãïáÈÅ∞™êÎ~Ú.
`«^•fi~å Jq Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ, áê~îâ° ßÅÅ‰õΩ `«=∞ q^•º~°∞Å÷ ∞ ''™êkèOz#^•xx——
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ "å_»|_»`å~Ú. "åãÎ̈"åxH˜ D Ñ¨sHõÅΔ ∞ XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ "≥∂™êxfl
„áÈ`«ûÇ≤Ï™êÎ~Ú. D Ñ¨sHõΔÅÔH· Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ Ñ≤Å¡Å∞ "≥∞^Œ_»∞Å#∞ ã¨=∂Kå~°O`À
„‰õΩH˜¯"ÕÜ∞« ~å^Œ<kÕ Jã¨Å∞ L^ÕâÌ º◊ O. J~Ú`Õ, Ñ¨Å∞=Ù~°∞ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ W^Õ Ñ¨xx
KÕ™êÎ~∞° . Wk =ÚYºOQÍ J`«ºkèHõ Ñ¨sHõÅΔ ™È¯~°∞‰õΩ – "å~°∞ ''L#fl`« „Ñ¨=∂}ÏÅ∞QÍ——
Ñ≤eKÕ"å\˜x, QÆ∞iOz J^Œ∞ƒù`«OQÍ ÉèÏqOKÕ áê~î°âßÅÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
Ñ≤ÅÅ¡ ™È¯~°∞Å∞ „ˆQ_£Å`À ãïáÈÖËÖÏ =KÕÛÖÏ D Ñ¨sHõÅΔ #=¸<åÅ#∞ `«Ü∂« ~°∞KÕã≤
J=∞Å∞ [~°∞Ñ¨Ù`å~°∞. ã¨Q@ Æ ∞ S^Œ= `«~Q° uÆ q^•ºi÷ D Ñ¨sHõÅΔ Ö’ ÃÑH˜¯O\˜Ö’ 5.5
™È¯~°∞#∞ ™êkèOKåe. J@∞=O\˜ ™È¯~°∞ D q^•ºi÷, ã¨Q@ Æ ∞ S^Œ= `«~Q° uÆ q^•ºi÷
™êkèOK«QeÆ y# ^•x`À ^Œi^•Ñ¨Ù ã¨=∂#OQÍ L<åfl_»x K«∂Ñ¨Ù`«∞Ok. <Õ#∞ K«∂ã≤#
QÆO^Œ~Q° Àà◊ x~åâß[#Hõ q^•º~°∞Å÷ ∞ D Ñ¨sHõÅΔ Ö’, `«=∞ ã¨=∞~°∞Ö÷ #·ˇ ã¨ÇÏ¨ q^•º~°∞Å÷ ÖÏ
=∞Oz ™È¯~°∞#∞ ™êkèOK«~∞° . J~Ú`Õ, "å~°∞ XHõ\ ˜ ÖË^• ~Ô O_»∞ ãÖ=`«û~åÅ HõO>Ë
ZÑ¨C_»∂ Z‰õΩ¯=QÍ "≥#∞Hõ|_ç LO_»~∞° . D ãÖ=`«û~°O, D Ñ¨sHõÅΔ „Ñ¨HÍ~°OQÍ, <å
`«~°QÆuÖ’x J`«ºO`« "≥#∞Hõ|_ç# q^•º~°∞÷Å QÆ}˜`«âß¢ãÎ̈ q*Ï˝#O, xÑ¨Ù}`« J<Õq
<åÅ∞QÆ= `«~Q° uÆ Ö’ „Ñ¨"tÕ OKÕ ã¨Q@ Æ ∞ q^•ºi÷`À ã¨=∂#OQÍ L<åfl~Ú. XHõ¯ =ÚHõ¯Ö’
K≥áêÊÅO>Ë, "åiH˜ TÇ≤ÏOK«QeÆ y#@∞¡QÍ<Õ ‰õÄ_çHÅõ ∞, fã≤"`Õ Å« ∞, ™ê÷#qÅ∞=, ÃÇÏK«Û"Õ`,«
`ÕeHÔ #· qÉè[í #Å∞ `≥Å∞ã¨∞#∞. J~Ú`Õ, Wk L`«KÎ `≥ .Î« D Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ JOHõQ} Æ `˜ O« QÆ∞iOz
Uq∂ `≥eÜ«∞^Œ∞. U x["≥∞ÿ# J~°÷OÖ’<≥·<å "åiH˜ XHõ@= `«~°QÆu "å~°∞
`≥Å∞ã¨∞H˘x=ÙO_»=Åã≤# q+¨Ü∂« Å∞ ‰õÄ_® `≥eÜ«∞=Ù. J@∞=O\˜k JO@∂ XHõ\ ˜
LO_ç=ÙO>Ë YzÛ`«"∞≥ #ÿ Ñ¨sHõΔ J<Õk XHõ q+¨Ü∂« xfl "åãÎ̈qHõOQÍ H˘eKÕkQÍ LO_Õ
™ê^è#Œ "≥∞ÿ LO_®e. Jk D q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ XHõ áê~ÚO@∞=O\˜ U^À ™È¯~°∞#∞ Wã¨∞OÎ k.
ÖË^∞Œ . YzÛ`«"∞≥ #ÿ Ñ¨sHõΔ J<Õk, J@∞=O\˜ÔŒ @∂ XHõ\ =˜ ÙO>Ë
"åiH˜ "≥∞#ÿ ã¨∞ ™È¯~°∞#∞ WzÛ LO_Õk J<Õk K≥ÑÊ¨ _»O ã¨`åºxH˜ =∞iO`«
^ŒQ~ÔæÆ #· k. S^Œ∞ ãÖ=`«û~åÅ∞ áê~îâ° ßÅ‰õΩ "≥o§# `«~∞° "å`« Jk ''J`«∞º`«=Î ∞——
áê~îâ° ßÅÖ’ XHõ>#ÿ̌ ^•xH˜ "≥o§# `«~åfi`«–JOHõQ} Æ `˜ « q+¨Ü∞« OÖ’ (ˆH=ÅO
JOHõQ} Æ `˜ O« =∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞), "å~°∞ áê~îâ° ßÅ‰õΩ ZÑ¨C_»∞ "≥à§◊ #@∞¡QÍ<Õ,
ÃÑQ· Í =∞iO`« ^•~°∞}OQÍ L<åfl~°∞.
J~Ú`Õ, D ÃÑ^ŒÌ ™È¯~°∞Å∞ ZÖÏ =ã¨∞<Î åfl~Ú? Ñ¨sHõÅΔ ‰õΩ "å~°O ÖË^• ~Ô O_»∞
"å~åÅ =ÚO^Œ∞QÍ Ñ≤Å¡Å∞ Ñ¨sHõΔÅÖ’ KÕÜ«∞=Åã≤# Jxfl `«~°Ç¨Å ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ
ãÖ|OkèOz "åi Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ "åiKÕ`« Ñ¨^ÕÑ¨^Õ Ñ¨x KÕ~ÚOKÕ HÍ~°º„Hõ=∂xfl
P~°Oaè™êÎ~°∞. Ñ¨sHõΔ ã¨=∞Ü«∞O Pã¨#fl=∞ÜÕ∞º<å\˜H˜ Ñ≤Å¡Å∞ áê"£Ö’"£ ‰õΩHõ¯ÅÖÏQÍ
xÜ«∞O„`«} KÕÜ∞« |_ç LO\Ï~°∞. "å~°∞ XHõ xiÌ+ì¨ „Hõ=∞OÖ’x ãÖYºÅ∞ ÖË^• zÇ¨flÅ#∞
`«=∞ =ÚO^Œ∞ K«∂_»QÍ<Õ, náêÅ∞ "≥ÅQÆ<å~°Oaè™êÎ~Ú. K«„HÍÅ∞ u~°Q<Æ å~°Oaè™êÎ~Ú.
WHõ "å~°∞ =∞~°=∞#∞+¨μÅÖÏ ["å|∞Å#∞ ™êkèOKÕ „Ñ¨„H˜Ü∞« ^•fi~å "≥à`◊ å~°∞, ÖË^•
"åiÖ’ `«y#O`«=∞Ok Q“~°=hÜ«∞"≥∞#ÿ ™È¯~°∞#∞ ™êkèOK«QÅÆ ^Œ∂~°O =~°‰Ωõ "≥à`◊ å~°∞.
Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ WÖÏ KÕÜ∞« ~å^Œ<kÕ x|O^è#Œ . J~Ú`Õ, "å~°∞ =∂„`«O JÖÏˆQ KÕ™êÎ~∞° .
<Õ#∞ ‰õÄ_® JÖÏˆQ. HÍãÎ̈O`« Hõ=Δ ∂Ñ¨}ÏÑ¨Ó~°fiHõOQÍ, J~Ú`Õ xHõzÛQÍ áê~îâ° ßÅ ##∞fl
D Ñ¨x KÕÜ«∞=Åã≤OkQÍ HÀiOk. ZO^Œ∞KÕ`«#O>Ë, W@∞=O\˜ q+¨Ü«∂ÅÖ’ <å
ÉèÏ"åÅ∞ "åiH˜ `≥Å∞ã¨∞. Ñ≤Å¡Å‰õΩ QÆ#∞Hõ D Ñ¨sHõΔÖ’ =∞Oz ™È¯~°∞Å∞ ~åHõáÈ`Õ
`«e`«O„_»∞Å #∞Oz "≥#∞"≥O@<Õ QÆQÀæÅ∞ "≥Ú^ŒÅ∞ J=Ù`«∞Ok. WHõ Ñ≤Å¡Å‰õΩ, D
áê~îâ° ßÅÖ’ q^Œº Ñ¨ÓiÎ J~Ú# `«~∞° "å`«, `«~∞° "åu áê~îâ° ßÅÖ’ „Ñ¨"tÕ OKÕ ã¨=∞Ü«∞O
=zÛ#Ñ¨Ù_»∞ HõëêìÅ∞ "≥Ú^ŒÅ=Ù`å~Ú. áê~îâ° ßÅÅ∞ WÖÏ LO_»QÍ D xã¨ûÇ¨Ü«ÚÖˇ#·
Ñ≤Å¡ ~åHõãΔ ∞¨ Å∞ `«=∞ =O`«∞ HõëêìÅ∞ Ñ¨_Õ ã≤u÷ Ö’H˜ áÈ`å~°∞. "åi Jã¨=∞~°"÷ ∞≥ #ÿ J*Ï˝<åxfl
XHõ |Ç≤Ï~°OQÆ iHÍ~°∞¤ `åÅ∂‰õΩ q+¨Ü∞« OQÍ KÕã≤ "åix =∞iO`« HõëêìÅÖ’ ZO^Œ∞‰õΩ
Ñ¨_"» ÜÕ ∂« e? HÍ|\ì̃ <Õ#∞ D PKå~°O`ÀÉÏ@∞QÍ ã¨~∞° ‰Ì Ωõ áÈ`«∞O\Ï#∞, J~Ú`Õ, =∞#
Ñ≤ÅÅ¡ q^Œº#∞ H˘#™êyOKÕO^Œ∞‰õΩ Wk U"≥∞<ÿ å J~°=÷ O`«"∞≥ #ÿ =∂~°=æ ∂?
_çãÃ O|~°∞ 4, 1960
H˘O`« HÍÅO „H˜Ò« *Ï`«∞Å‰õΩ ãÖ|OkèOz# =¸ã¨áÈ`«ÅÃÑ· „"åã≤# XHõ
"åºãÖÖ’, <Õ#∞ <å =∞#ã¨∞ûÖ’ <å@∞‰õΩáÈ~Ú# XHõ JOâßxfl K«k"å#∞. J~Ú`Õ,
Jk Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ‰õÄ_® =iÎã∞¨ OÎ ^Œx <å‰õΩ D =∞^èºŒ <Õ J~°O÷ J~ÚºOk.
D "åºã¨ ~°K~« Ú`« [~°‡hÖ’x HÍ<£ãO¨ „>Ë+<¨ £ HÍºOÑ¨ÙÅÖ’, ~Ô O_»= „Ñ¨ÑO¨ K«
Ü«Ú^Œú ã¨=∞Ü«∞OÖ’ H˘O`«HÍÅOáê@∞ L<åfl_»∞. `«=∞ rq`åÅ#∞, `«=∞ =∂#= Q“~°=O
`åÅ∂‰õΩ ^•xx HÍáê_»∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩQÍ#∂, `å=Ú xã¨ûÇ¨Ü«ÚÅ"≥∞#ÿ Ñ¨Ê\˜H© `«=∞ *ˇÅ· ~°¡
_ç=∂O_»∞Å#∞ „ÑüÑ¶∞¨ \ÕKÕO^Œ∞‰õΩ "å~°∞ XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ HÍºOÑ¨Ù =ºH˜`Î åfixfl n#O`«\ `˜ À#∂
=º=Ç¨ÏiOKÕ =∂~°Oæ QÍ `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~°∞. =∞Oz Ããx· ‰õΩ_≥#· Ã+"· H·≥ Ö± ÏQÍ "å~°∞
¿ãflÇ¨ÏÑ¨Ó~°fiHõ"∞≥ #ÿ "å`å=~°}O `åÅ∂‰õΩ `≥eq`«‰Ωõ ¯=`«<åxfl, #=Ùfi Ñ¨Ù\Õì KÕ Jq"ÕHOõ ,
ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O, JOwHÍ~°O`À ‰õÄ_ç# Jã¨=∞~°`÷ å "å`å=~°}Ïxfl `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~°∞.
U^≥<· å KÕÜ∞« =∞x K≥ÑÊ¨ |_ç#Ñ¨C_»∞, "å~°∞ ™ê=^è•#`«`À q<Õ"å~°∞. P„`«∞`«QÍ `«ÅÅ∞
T¿Ñ"å~°∞, `«=∞#∞ KÕÜ∞« =∞x J_çy#^•xÖ’ `«=∞‰õΩ Uq∂ J~°O÷ HÍÖË^xŒ K«∂¿Ñ
q^èOŒ QÍ „Ñ¨âfl◊ Å#∞ J_çQˆ "å~°∞. nxx WHõ ZO`«=∂„`«=Ú Hˆ =Δ ∞Hõ~O° QÍ `å=Ú KÕÜ∞« ÖË=∞x
x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞, "å~°∞ ™ê^èŒº"≥∞ÿ#O`«QÍ `«=∞‰õΩ K≥Ñ≤Ê#^•xH˜ Ñ¨ÓiÎQÍ
q~°∞^Œ"ú ∞≥ #ÿ ^•xx KÕ¿ã"å~°∞. ÖË^•, ^•xx "åiH˜ ™êÇ¨ÏãÖ L#flO`« K≥_Q¤» Í KÕ¿ã"å~°∞.
Wk JO`å [~°‡h Ü«Ú^Œú „Ñ¨Ü∞« `åflÅ#∞ ÃÑ^ŒQÌ Í P@OHõÑ~¨ K° Ö« ^Ë xŒ "åiH˜ `≥Å∞ã¨∞.
Wk HõhãÖ HÍºOÑ¨Ù JkèHÍ~° Ü«∞O„`åOQÍxfl ‰õÄ_® P@OHõÑ~¨ K° Ö« ^Ë xŒ "åiH˜ `≥Å∞ã¨∞.
J~Ú`Õ, Wk xã¨ûÇ¨Ü«∞ã≤u÷ Ö’ "å~°∞ `«=∞ ã¨=∞„QÆ`« `åÅ∂‰õΩ XHõ z#fl ÉèÏQÍxfl
Ñï~°HOΔ˜ K«∞HÀ=_®xH˜ =∂~åæxfl WzÛOk.
Ü«Ú^ŒúO `«~°∞"å`« P "åºã¨ ~°K«~Ú`« „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ KåÖÏ KÀ@¡Ö’
J}z"ÕÜ∞« |_ç# *Ï`«∞Å „Ñ¨[Å HÀã¨"∞≥ ÿ KåÖÏ Ñ¨x KÕâß_»∞. J~Ú`Õ, Ñ¨Å∞ P„Ñ¶H≤ Í
=~°ã¨ ^ÕâßÅÖ’x ''=∞Oz #Å¡*Ïu ÉÏÅ∞_ç—— =ºHÎ̃`fi« OÖ’#∂ ÖË^• J"≥∞iHÍ ^ŒH} Δ̃
„áêO`«ÑÙ¨ '=∞Oz #Å¡*ÏfÜ«Ú_ç—Ö’#∂ ‰õÄ_®, `å#∞, `«# ã¨ÇÏ¨ Mˇn· Å∞ Ü«Ú^Œú ã¨=∞Ü«∞OÖ’
J#∞ãïOz# HÍºOÑπ =ºH˜`Î fi« O L#fl^Œx PÜ«∞# H˘O`«HÍÅO=~°‰Ωõ QÆ∞iÎOK«ÖHË áõ ÈÜ«∂_»∞.
PÜ«∞# "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ D áÈeHõ#∞ K«∂ã≤#Ñ¨Ù_»∞ KåÖÏ Pâ◊Û~°ºÑ¨_®¤_»∞. `å#∞
KÕã#≤ @∞¡QÍ<Õ, D „Ñ¨[Å∞ ‰õÄ_® L^ÕâÌ Ñ◊ Ó¨ ~°fiHõOQÍ<Õ D =ºHÎ̃`åfixfl „Ñ¨îŒ ≈ã¨∞<Î åfl~å?
Wk x["Õ∞#x J`«#∞ x~åú~} ° ‰õΩ =KåÛ_»∞. J}z"ÕÜ∞« |_ç# *Ï`«∞Å „Ñ¨[Å∞ `«=∞
áêÅ‰õΩÅ#∞ |∞[˚y™êÎ~∞° , J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∂#= Q“~°=O HÀã¨"∞≥ ÿ `«=∞Ö’ L#fl
HÍOHõ#Δ ∞ ãÖ`«$Ñ≤Î Ñ¨~K° ∞« ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ =Úã¨∞QÆ∞ "Õã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞. JO>Ë, `å=Ú "åãÎ̈=OQÍ
L#fl^•xHõO>Ë =∞iO`« Z‰õΩ¯= `≥eq `«‰õΩ¯=QÍ#∂, Jã¨=∞~°÷OQÍ#∂ L#fl@∞¡QÍ
#\˜™êÎ~∞° . `«=∞ áêÅ‰õΩÅ∞ `«=∞ "Õ∞^èãŒ ∞¨ û, ™ê=∞~å÷ºÅ#∞ Ñ¨ÓiÎQÍ qxÜ≥∂yOK«∞HÀ=_»O
™ê^èºŒ OHÍ‰õΩO_® KÕ¿ãÖÏ „Ñ¨=iÎ™êÎ~∞° . ÉÏxã¨ ãÖHÔ à◊§Ö’ L#fl `«=∞ â◊s~åÅ #∞Oz
`«=∞ "≥∞^Œà§◊ #∞, ã¨∂ÊùixÎ ¿ãfiK«ÛQù Í „Ñ¨H\õ O˜ K«∞HÀK«∂™êÎ~∞° .
WOK«∞q∞OK«∞ WÖÏˆQ U^À XHõ\ ˜ áê~îâ° ßÅÖ’¡ `«~K° ∞« QÍ [~°Q_Æ O» ÖË^•?
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ J}z"ÕÜ∞« |_ç# *Ï`«∞Å „Ñ¨[Å=O\˜ "å~°∞.áê~îâ° ßÅ "åiH˜ XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ
Mˇ^· ∞Œ . x~°=kèH"õ ∞≥ #ÿ , `«$Ñ≤ÖÎ xË `«=∞ ÃÑ^ŒÅÌ =uÎ_ç #∞Oz H˘O`« "Õ∞~°‰Ωõ `«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞HÔ ·
"å~°∞ `«=∞ "Õ∞^èãŒ ∞¨ û, "≥∞^Œ_∞» `åÅ∂‰õΩ ã¨$*<å`«‡Hõ ÉèÏQÍÅ#∞ KåÖÏ "Õ∞~°‰Ωõ "≥#‰õΩ¯
fã¨∞HÀ=_»O ÖË^•? áê~î°âßÅÖ’ KÕ̂~=ÚO^Œ∞ KåÖÏ `≥eqQÍ =º=Ç¨ÏiOKÕ Ñ≤Å¡Å∞
ÉÁuÎQÍ `≥eq `«‰õΩ¯=QÍ LO_»_®xH˜ Wk HõhãÖ H˘O`« HÍ~°}O HÍ^•? `«=∞
Láê^è•ºÜ«ÚÅ É’^è#Œ #∞, q=~°}Å#∞ ÖÁOQÆ∞ÉÏ@∞ K«∂Ñ¨‰Ωõ O_® ''<å‰õΩ Jk J~°O÷
HÍÖË^∞Œ —— J<Õ =∂@Å`À Z^Œ∞~˘¯<Õ "≥ÚO_ç, Ñ≤ÅÅ¡ |Ç¨ïâß „ÑüÑ¶∞¨ @# `åÅ∂‰õΩ
„Ñ¨H@ õ # HÍ^•? JÖÏˆQ ÉèÜ í ∂≥ `åÊ`«O, `«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩáÈ=_»O `åÅ∂‰õΩ JOâ◊O ‰õÄ_®
HÍ^•? Wk ^Œi^•Ñ¨Ù YzÛ`«OQÍ J@∞=O\˜^#Õ x <Õ#∞ J#∞‰õΩO@∞<åfl#∞. Ñ≤ÅÅ¡ ∞
nxx `≥eã≤ `≥eã≤ KÕ™êÎ~å, L^ÕâÌ Ñ◊ Ó¨ ~°fiHõOQÍ KÕ™êÎ~å J<Õk "åi =Ü«∞ã¨∞, QÆ∞}QÆ}ÏÅÃÑ·
P^è•~°Ñ¨_ç LO@∞Ok. =uÎ_çx "å~°∞ „ÑüÑ¶¨∞\ÕKåÅx HÀ~°∞‰õΩO\Ï~°∞. J~Ú`Õ
|Ç≤Ï~°OQÆOQÍ „ÑüÑ¶¨∞\ÕKÕ ™êÇ¨Ï™êxfl KÕÜ«∞~°∞. H˘O^Œ~°∞ Ñ≤Å¡Å∞ Ñ¨ÓiÎQÍ
L^ÕâÌ º◊ Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ, `≥eq`«‰Ωõ ¯= "å~°∞ J~ÚáÈ=K«∞Û. <Õ#∞ Wk K«∂™ê#∞, QÆ∞iÎOKå#∞.
J~Ú`Õ, "åiÖ’ KåÖÏ =∞Ok |Ç¨ïâß `å=Ú KÕã∞¨ #Î fl ^•x QÆ∞iOz WO`« ã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ
J=QÍÇ¨Ï# Hõey=ÙO_»HõáÈ=K«∞Û. "å~°∞ `«=∞ `≥eq`Õ@Å#∞ `«=∞ *ˇ·Å~°∞¡ J~Ú#
Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ WKÕÛO^Œ∞‰õΩ u~°ã¨¯i™êÎ~°∞. J~Ú`Õ, Wk Láê^è•ºÜ«ÚÅ#∞
x~°∞`åûÇ¨ÏÑïKÕO^Œ∞‰õΩ ÃÑ^ŒQÌ Í L^ÕtÌ Oz#k HÍHõáÈ=K«∞Û. HÍx, rq`«O `åÅ∂‰õΩ
¿ãfiK«Û,ù Hˆ =ÅO ^•xHÀã¨"∞Õ L^ÕtÌ Oz# rq`«O QÆ∞iOz PÖ’zOKÕ ¿ãfiK«Ûù J<Õq
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ „Ñ¨^•è #"≥∞#ÿ q, J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ q ‰õÄ_®. W`«~∞° Å∞ `å=Ú KÕÜ∞« =Åã≤#kQÍ HÀ~°∞‰õΩ<Õ
^•xx KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ "å~°∞ Hˆ =ÅO `«=∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÖ’K«#Ö’ H˘kÌ ÉèÏQÍxfl =∂„`«"∞Õ
W™êÎ~∞° . q∞QÆ`å ã¨=∞Ü«∂xfl, PÖ’K«##∞ `«=∞ ã¨fiO`« Pã¨‰Ωõ ÅÎ ∞ „Ñ¨}ÏoHõÅ∞, ÉèÜ í ∂« Å∞
HõÅÅÔH· LOK«∞HÀQÀ~°∞`å~°∞. nx Ñ¶e¨ `«OQÍ áê~îâ° ßÅ QÆO@ÅÖ’ ÃÇÏK«∞Û ÉèÏQÆOÖ’
"å~° ∞ x[OQÍ =∂#ã≤ H õ O QÍ JHõ ¯ _» LO_» ~ ° ∞ . "å~° ∞ JHõ ¯ _» LO_Õ O ^Œ ∞ ‰õ Ω
ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_∞» `«∞<åfl~å, ÖËHõ Hˆ =ÅO "å~°∞ JHõ¯_» LO_»_®xfl HÀ~°∞HÀ=_»OÖË^• J<Õk
J„Ñ¨ã¨∞Î`«O. Ñ¶ë`«O =∂„`«O XHõ¯>Ë. =∞#O `≥eq`«‰õΩ¯= "å~°x Ñ≤eKÕ Ñ≤Å¡Å#∞
`«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« _»OÖ’ ÉèÜ í ∞« O, qã¨∞QÆ∞^ŒÅ, „ÑüÑ¶∞¨ @# "≥Ú^ŒÖ#·ˇ =hfl LO\Ï~Ú.
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `≥eq`«‰Ωõ ¯="å~°∞QÍ LO_»_®xfl KåÖÏ "Õ∞~°‰Ωõ <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ „Ñ¨^âÕ O◊
áê~î°âßÅ. XHõ x~åâß[#Hõ"≥∞ÿ# PÖ’K«#. J~Ú`Õ `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ ™ê^èŒºO HÍxk.
Ñ¨ã≤QÆ∞_»∞¤Å∞ `≥eq`«‰õΩ¯="å~°∞ HÍ^Œ∞. XHõ\ ˜, Ô~O_»∞, ÖË^• =¸_»∞ ãÖ=`«û~åÅ
=Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ‰õÄ_® `å=Ú KÕ¿ã „Ñü^•xÖ’#∂ =∞#™ê, "åKå, Hõ~‡° }Ï b#O
J=Ù`å~°∞. "å~°∞ rq`åxfl H“yeOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. ^•xx PÉQÍ JO^Œ∞‰õΩO\Ï~°∞.
JO^Œ∞KÕ`<« Õ "å~°∞ JO`« "ÕQOÆ QÍ <Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°∞. "åi`À Hõeã≤ LO_»_O» =∞Oz
J#∞Éè=í OQÍ LO@∞Ok. J„â◊^,úŒ qã¨∞QÆ∞^ŒÅ, xi¡Ñ`Î̈ –« W=hfl `«~∞° "å`« =™êÎ~Ú.
Ñ≤Å¡Å∞ áê~î°âßÅ‰õΩ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ<Õ ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅO`À =™êÎ~°∞. J~Ú`Õ, H˘kÌ
ãÖ=`«û~åÅÖ’<Õ P ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅOÖ’ ÃÇÏK«∞ÛÉèÏQÆO K«zÛáÈ`«∞Ok. ÖË^•, HõhãÖ
=¸QÆ^≥·áÈ`«∞Ok. "≥Ú^Œ\ ˜ `«~°QÆu"åi<À, ÖË^• =¸_À `«~°QÆu"åi<À „Ñ¨â◊flÅ∞
J_ç̂QO^Œ∞‰õΩ J#∞=∞uOK«O_ç. q∂~°∞ Ñ¨ÓiÎQÍ P „Ñ¨âfl◊ ÖÖ’ =ÚxyáÈ`å~°∞. HÍQÍ,
S^Œ= `«~Q° uÆ "å~°∞ Uq∂ =∂\Ï¡_~» ∞° . "åiH˜ J_çQˆ O^Œ∞‰õΩ U „Ñ¨âfl◊ Å∂ LO_»Háõ È=K«∞Û.
L<åfl, "å\˜x "å~°∞ `«=∞Ö’<Õ ^•K«∞HÀ=K«∞Û. "å~°∞ WÖÏ PÖ’z™êÎ~∞° : ''Wk ^ÕxH˜
^•i fã¨∞OÎ k? nxÖ’ u~°HÍã¨∞ Uq∞\˜?—— P`«‡KÕ`#« , `«`~Î« á° ê@∞ J<Õq Ñ≤ÅÅ¡ #∞
=∞ø#OQÍ LO_çáÈÜÕ∞ÖÏ KÕã∞¨ <Î åflÜ«∞x ÉèÏqOz# <Õ#∞, QÆ`« ãÖ=`«û~°O, `«~Q° uÆ
QÆkÖ’ XHõ ãÖ^ÕÇÏ¨ O ÃÑ>ì̌#∞ LOKå#∞. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ^•xÖ’ LOz# U „Ñ¨âfl◊ ÅÔH<· å <Õ#∞
["å|∞Å∞ K≥|∞`å#x "åiH˜ K≥áêÊ#∞. <åÅ∞QÆ∞ <≥ÅÅ HÍÅOÖ’ <å‰õΩ XˆH „Ñ¨âfl◊ =zÛOk–
''ZÅ∞Q˘æ_∞» ¤ PÜ«Ú„Ñ¨=∂}O ZO`«?—— <Õ#∞ ZÅ∞Q˘æ_∞» Å¤ ∞, W`«~° r=ÙÅ PÜ«Ú„Ñ¨=∂}O
QÆ∞iOz =∂\Ï¡_∞» `«∞#flÑ¨C_»∞, XHõ q^•ºi÷ Jã¨ÇÏ¨ #OQÍ, ''KåÅ∞, Jã¨Å∞ q+¨Ü∂« xH˜
~°O_ô—— Jx J<åfl_»∞. Ñ≤Å¡Å =ÚMÏÅÃÑ· L#fl Hõ=oHõÅ∞ WÖÏ K≥Ñ¨Ù`«∞#fl@∞¡QÍ
HõxÑ≤OKå~Ú, ''"Õ∞=Ú WHõ¯_» áê~îâ° ßÅÖ’ g∞‰õΩ ^˘iH˜áÈÜ«∂=Ú, WHõ WÑ¨C_»∞ g∞~°∞
=∂`À KÕ~ÚOK«^ŒÅK«∞‰õΩ#fl^ŒO`å, Jk U^≥·<å ã¨ˆ~, "Õ∞=Ú KÕ¿ãÖÏ KÕÜ«∞O_ç.——
‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅO, „Ñ¨âfl◊ Å∞, TÇ¨QÍ<åÅ∞ – W=hfl áê~îâ° ßÅ "≥Å∞Ñ¨Å<Õ– áê~îâ° ßÅÖ’
HÍ^Œ∞.
qã¨ ∞ QÆ ∞ , „Ñ¨ u Ñ¶ ¨ ∞ @# ‰õ Ä _® áê~î ° â ßÅÖ’ Éè í Ü « ∞ OÖÏQÍ<Õ |Ç¨ ï âß
`≥eq`«‰Ωõ ¯=`«<åxfl HõeyOK«QÅÆ =Ù. XHõ Ñ≤Å"¡ å_çH˜ áê~îâ° ßÅÖ’ J`«xH˜KÛÕ `«~Ç° ¨
Ñ¨x<Õ W=fiO_ç. J`«#∞ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_®¤, ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_‰» Ωõ <åfl, „ÑüÑ¶∞¨ \Õz<å ÖË‰Ωõ <åfl, ÖË^•
^•xx KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ãÖã≤ÔúŒ QÍ L#flÑ¨Ê\˜H© ^•x`À qã≤yáÈ~Ú<å P ÉÏÅ∞_»∞ `«#
™ê=^è•#`« â◊H,Î̃ `≥eq`Õ@ÅÖ’ JuH˘kÌÉÏè QÆO`À<Õ P Ñ¨xx KÕ™êÎ_∞» . XHõ¯=∂@Ö’
K≥áêÊÅO>Ë, J`«#∞ ^•xx ãïQÍ<Õ KÕã≤<å – `≥eq`«‰õΩ¯=QÍ<Õ KÕ™êÎ_»∞. Wk
J#uHÍÅOÖ’<Õ JÅ"å@∞QÍ =∂iáÈ`«∞Ok. `«‰Ωõ ¯= â◊HÎ˜ ™ê=∞~å÷ºÅ`À Ñ¨x KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
J`«#∞ JÅ"å@∞ Ñ¨_çáÈ`å_»∞. D q^èŒOQÍ `å#∞ KÕÜ«∞QÆeˆQ ^•ix ã¨∞QÆ=∞O
KÕã∞¨ ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ J`«#∞ =ÓºÇ¨Å#∞ Jaè=$kú KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï_»∞. HÍÅ„Hõ"∞Õ }Ï J`«#∞ `«#
QÆ∞iOz `å<Õ, `≥eq`«‰Ωõ ¯="åxQÍ ÉèÏqOK«∞HÀ=@O „áê~°Oaè™êÎ_∞» . Ñ¨Å∞=Ù~°∞ S^À
`«~Q° uÆ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞ QÆ∞iOz `å=Ú WÖÏ<Õ J#∞‰õΩO\Ï~°∞. áê~îâ° ßÅ =ÚO^Œ∞ `«@∞ìH˘x
xÅ|_ÕO^Œ∞‰õΩ D `«‰Ωõ ¯= â◊H™Î̃ ê=∞~å÷ºÅ =∂~°"æ ∞Õ `«#H˜ ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ UÔHH· õ =∂~°Oæ QÍ
J`«#∞ ÉèÏq™êÎ_∞» .
™ê=^è • #`« K« ∂ Ñ¨ = Åã≤ O kQÍ#∂, `å=Ú KÕ ã ¨ ∞ Î # fl^•x QÆ ∞ iOz
PÖ’zOK«=Åã≤OkQÍ#∂ J@∞=O\˜ q^•º~°∞÷Å‰õΩ K≥Ñ¨Ê_»O x¢+¨ÊÜ≥∂[#O.
H˘Å~å_ÀÖ’x <å `˘q∞‡^À `«~Q° uÆ c[QÆ}`˜ « `«~Q° `Æ ∞« Å∞ XHõ^•xÖ’, `«# áê~îâ° ßÅ
`≥eq`«‰Ωõ ¯=`«#O`À ã¨=∞ã¨º#∞ ZÖÏ KÕÜ∂« Ö’ =∞izáÈ~Ú aQÆ∞ã¨∞‰õΩáÈ~Ú# XHõ
"≥#∞Hõ|_ç# q^•ºi÷x K«∂ã¨∂,Î aQÆ~Ôæ #· Q˘O`«∞Hõ`À =$^è• „Ñ¨Ü∂« ã¨QÍ ''PÖ’zOK«∞!
PÖ’zOK«∞! PÖ’zOK«∞!—— Jx <Õ#∞ K≥ÑÊ¨ _»O WÑ¨Ê\˜H© QÆ∞~°∞OÎ k. JOHõQ}Æ `˜ « ã¨=∞ã¨ºÅ#∞
Ñï+¨¯iOK«@OÖ’ J`«#∞ LÑ¨Ü≥∂yOKÕ J^è≥·~°º"≥∞ÿ#, TÇ¨â◊H˜Î ~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ#
P`«‡~°H}Δõ ÏÑ¨Ó~°fiHõ Ñ¨ÖÏÜ«∞#– XHõ¯=ÚHõ¯Ö’ `≥eq`«‰Ωõ ¯==∂~°Oæ JÑ¨Ê\˜Hˆ P ã¨=∞ã¨ºÅ#∞
Ñï+¨¯iOKÕO^Œ∞‰õΩ J`«xH˜ `≥eã≤# UÔH·Hõ =∂~°æOQÍ =∂iOk. J`«x =ÓºÇ¨Å∞,
PÖ’K«#Å∞ Jhfl +¨~å=∂=¸Å∞"Õ. J`«#∞ HõhãÖ =∞ˆ~~Ú`«~°"å\˜x ‰õÄ_®
TÇ≤ÏOK«ÖxË ã≤u÷ Ö’ L<åfl_»∞. J`«ºO`« ÉèÜ í ∞« Ñ¨_#ç =ºHÎ̃ KÕÜ∞« QÆey# J`«∞º`«=Î ∞"≥∞#ÿ k
=∂„`«"∞Õ J`«#∞ "åãÎ̈=OQÍ KÕã∞¨ <Î åfl_»∞.
JuH˘kÌ=∞Ok ÃÑ^ŒÅÌ ∞ ‰õÄ_® XHõ¯QÆO@¿ãÑ¨~Ú<åã¨~ˆ KÕÜ∞« _®xH˜ W+¨Ñì _¨ x»
Ñ¨#∞Å#∞, =∞#O ~ÀAÖ’ Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞Oáê@∞ KÕÜ«∞=Åã≤OkQÍ Ñ≤Å¡Å#∞
HÀ~°∞`«∞<åfl=Ú. =∞#‰õΩ U=∂„`«O Pã¨HxÎ̃ HõeyOK«x XHõ LÑ¨<åº™êxH˜ Ç¨[Ô~#·
=∞#Ö’ ZO`«=∞Ok `«=∞ =∞#ã¨∞ûÅ∞ ÑïÑï q^è•Å∞QÍ áÈ‰õΩO_® LOK«∞HÀQÆÅ~°∞?
|Ç¨ïâß Z=fi~°∂ JÖÏ KÕÜ«∞ÖË~°∞. <Õ<≥·`Õ=∂„`«O HõzÛ`«OQÍ KÕÜ«∞ÖË#∞. J~Ú`Õ,
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ =∞#HõO>Ë ‰õÄ_® `«‰Ωõ ¯=QÍ `«=∞ ™ê=^è•#`« QÆ∞iOz *ÏQÆ$u LO@∞Ok.
JÖÏˆQ ™ê=^è•#`«ÃÑ· J^Œ∞Ñ¨Ù ‰õÄ_® "åiH˜ `«‰õΩ¯=QÍ<Õ LO@∞Ok. ™ê=^è•#`«
K«∂Ñ¨=Åã≤OkQÍ "åiÃÑ· Hˆ HõÅ∞ÃÑ\˜ì „Ñ¨Ü∂≥ [#O ÖË^∞Œ . Ñ¨Å∞ áê~îâ° ßÅÅ∞ KÕã#≤ @∞¡QÍ<Õ
™ê=^è•#`« QÆ∞iOz =∞#OQÆ#Hõ Hõi#î OQÍ =º=Ç¨ÏiOK«^ÅŒ K«∞‰õΩO>Ë, =∞#O Ñ≤ÅÅ¡ #∞
ÉèÜ
í ∂≥ `åÊ`«∞Å#∞ KÕã,≤ "å~°∞ KÕ`∞« Å∞ Hõ@∞ìH˘x xâ◊ÛÅOQÍ QÆ∞_»Ñ¡ Ê¨ yOz ‰õÄ~˘Û<ÕÖÏ
KÕÜ∞« QÆÅO. J~Ú`Õ, "åi "≥∞^Œà√◊ §=∂„`«O ZHõ¯_À ^Œ∂~å# LO\Ï~Ú. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ™ê=^è•#`«
K«∂¿ÑÖÏ =∞#O KÕÜ«∞QÆeˆQO^Œ∞‰õΩQÍ#∞, =∞#O XHõ =∞zÛHõHÍx [O`«∞=Ù`À
KÕã≤#@∞¡QÍ<Õ, JO>Ë– ^•xx =∞#^ŒQÆæ~°‰õΩ =KÕÛÖÏ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ XHõ Z~°#∞
PHõi¬OKÕkQÍ#∞, Ñ¨@∞ì‰Ωõ <ÕkQÍ#∞– LOz#@∞¡QÍ<Õ KÕÜ∞« QÆÅQÍe. Ñ≤Å"¡ å_ç=ÚO^Œ∞
=Ù#fl Ñïã≤`÷ ∞« Å∞, ÑïHõ~åÅ∞, ã¨=∞ã¨ºÅ∞ J`«xH˜ Pã¨HxÎ̃ HõeyOK«Ö#Ë Ñ¨C_»∞, J`«x
Pã¨HÎ̃ "≥∞Å¡QÍ *ÏiáÈ~Ú, J`«xH˜ Pã¨HÎ̃ L#fl q+¨Ü∂« ÅÃÑH· ˜ =∞o§áÈ`«∞Ok. =∞#O U
™ê÷~ÚÖ’ L^Àƒù^Œè KÕã<≤ å, ÖË^• ÉˇkiOz<å Jk "≥#‰õΩ¯~å^Œ∞.
J`«x =ÚO^Œ∞ L#fl "åãÎ̈=O J`«xÖ’ ÃÑ^Œ™Ì ê÷~ÚÖ’ ™ê=^è•#`«#∞, Pã¨HxÎ̃ ,
UHÍ„QÆ`#« ∞, x=∞QÆfl`«#∞ ~ˆ HÔ uÎOK«QeÆ y#Ñ¨Ù_»∞ Ñ≤Å"¡ å_»∞ KåÖÏ `≥eqQÍ LO_»QÅÆ _»∞.
XHõ¯ =ÚHõ¯Ö’ J`«#∞ `å#∞ KÕã∞¨ #Î fl^•xQÆ∞iOz ÉÏQÍ W+ì̈Ñ_¨ #ç Ñ¨Ù_»∞, J`«#∞ KåÖÏ
`≥eqQÍ LO_»QÆÅ_»∞. JO^Œ∞KÕ`«<Õ =∞#O áê~î°âßÅ QÆ^Œ∞Å#∞, áê~î°âßÅ Ñ¨xx
™ê^èºŒ "≥∞#ÿ O`« Pã¨H^Î̃ •Ü«∞HõOQÍ#∞, L`Õ[Î ^•Ü«∞HõOQÍ#∞ KÕãf≤ ~åe. W^ŒO`å Hˆ =ÅO
áê~îâ° ßÅ#∞ LÖÏ¡ãH¨ ~õ "° ∞≥ #ÿ KÀ@∞QÍ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ =∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞, Wk áê~îâ° ßÅÖ’
L#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `≥eqQÍ „Ñ¨=iÎOKÕÖÏ KÕ¿ãO^Œ∞‰õÄ, "åix `≥eqQÍ „Ñ¨=iÎOKÕ JÅ"å@∞Ö’H˜
`≥KÛÕ O^Œ∞‰õΩ `«ÑÊ¨ xãï. áê~îâ° ßÅÖ’ qã¨∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ =∞#O KÕ¿ã "å^Œ#,
ÉèÜ
í ∂« xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ =∞#O KÕ¿ã "å^Œ# =O\˜^.Õ Wk Ñ≤ÅÅ¡ #∞ `≥eq`«‰Ωõ ¯=QÍ
„Ñ¨=iÎOKÕÖÏ KÕã¨∞ÎOk. H˘O^Œ~°∞ L^ÕÌâ◊Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ#∞, ÃÑ‰õΩ¯=∞Ok =∞ˆ~~Ú`«~°
=∂~°Oæ ÖËH#õ ∂. áê~îâ° ßÅÖ’ [iy#@∞¡QÍ<Õ, W^ÕQ#Æ ∞Hõ KåÖÏ HÍÅO [iy`Õ, "å~°∞
QÆÒ« Ö’ „Ñü^•xh `«=∞ "≥∞^Œà§◊ `À#∞, *Ï˝<OÕ „kÜ«∂Å`À#∞ PHõoOÑ¨Ù KÕã∞¨ ‰õΩ#fl@∞¡QÍ,
^Õx<≥·<å ZÖÏ PHõoOÑ¨Ù KÕã¨∞HÀ"åÖ’ J<Õ q+¨Ü«∂xfl Ñ¨ÓiÎQÍ =∞iÛáÈ`å~°∞.
rq`«O`À#∞, J#∞Éè=í O`À#∞, ™ê#∞‰õÄÅOQÍ#∞, K˘~°=`À#∞ ZÖÏ =º=Ç¨ÏiOKåÖ’
"å~°∞ =∞~°záÈ`å~°∞. ''<Õ#∞ ^•xx QÆ=∞xã¨∞<Î åfl#∞! <Õ#∞ ^•xx J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl#∞!
<Õ#∞ ^•xx KÕÜ∞« QÆÅ#∞!—— J<Õ =∂@Å#∞ PÖ’zOK«@O, K≥ÑÊ¨ _»O =∞~°záÈ`å~°∞.
U„ÑÖ≤ ò 9, 1961
‰õΩ*ˇ<~·≥ ü ~å_»`¡ À =∂~À˚s Z@∞=O\˜ zÇ¨flÅ∞ ÖË‰Ωõ O_® KÕã#≤ H˘O`« Ñ¨xx
x["≥∞#ÿ <Õ~∞° ÛHÀ=_»O J"Õ qÉèÏQÆO q=iOzOk. J~Ú`Õ, D Ñ¨x KÕã∞¨ #Î flÑ¨Ù_»∞ P"≥∞
K«∂Ñ≤# ¿ãfiK«Ûù#∞, P#O^•xfl, L„kHõÎ`« ÖËHõáÈ=_®xfl, J„Ñ¨=∞`«Î`«#∞, UHÍ„QÆ`«#∞,
"Õ∞^äÀâ◊HxÎ̃ U =∂@Å∞ =i‚OK«Ö=Ë Ù. =Ú#∞ÃÑ#fl_»∂ <Õ#∞ JÖÏO\˜ Z=fiih K«∂ã≤
LO_»x^•xÖÏ LOk. áê~îâ° ßÅÖ’ ÃÇÏK«∞Û ãÖ=`«û~åÅáê@∞ P"≥∞ =OK«# |∂HõiOÑ¨Ù
KÕã¨∂Î =zÛOk. ãÔ̈~·# ["å|∞Å#∞ W`«~°∞Å#∞ QÆ=∞xOK«@O ^•fi~å ~å|>ËìO^Œ∞ÔH·
^˘OQÆKå@∞ Z`«∞ÎQÆ_»Å#∞ qxÜ≥∂yã¨∂Î =zÛOk. `«#‰õΩ J~°÷OHÍxq ‰õÄ_®
J~°"÷ ∞≥ #ÿ @∞¡QÍ, `≥eã≤#@∞¡QÍ #\ÕzOk. WHõ WÑ¨C_»∞ n#O`«\ ˜ J=ã¨~O° #∞Oz
P"≥∞ q=Ú‰õΩ~Î åÅ∞ J~ÚºOk.
''H˜@∞‰õΩ J~°O÷ J~Ú#Ñ¨Ù_»∞ Jk KåÖÏ q<À^Œ"∞≥ #ÿ k,—— Jx K≥|∞`À#fl P"≥∞
Q˘O`«∞Hõ <å =∞#ã¨∞ûÖ’ q#Ñ¨_#ç Ñ¨C_»∞, <å‰õΩ qëê^ŒO, HÀÑÖ, kQÆ∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
JÖÏˆQ =∞# =∞Oz =Ù^ÕâÌ ßºÅ∞ QÆÅ =∂~°Oæ Ö’ =∞#O D ÉÏeHõ‰Ωõ , Ñ¨Å∞=Ù~°∞ W`«~∞° Å‰õΩ
‰õÄ_®, x["≥∞#ÿ PÖ’K«#‰õΩ, Hõ#∞Q˘#_®xH˜, x*Ï~Úf J~Ú# J=QÍÇ¨Ï#‰õΩ Ju
H˘kÌ J=HÍâßÅ#∞ =∂„`«"∞Õ WKåÛ=Ú. "åi â◊s~åÅ‰õΩ =∞Oz PÇ¨~åxfl u~°ã¯¨ i¿ãÎ
Uq∞ [~°∞QÆ∞`«∞O^À ^•x<Õ =∞#O "åi `≥eq`Õ@Å q+¨Ü«∞OÖ’ JÖÏ KÕâß=Ú.
"åix =∞#O "Õ∞^äÀÑ¨~O° QÍ |ÅÇ‘Ï#∞Å#∞, Z^ŒQxÆ "åix, =∞iO`« `«‰Ωõ ¯= ™ê÷~Ú"åix,
x*Ï~Úf ÖËx"åiQÍ KÕâß=Ú. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ xã¨ûO^ÕÇÏ¨ OQÍ `«=∞ Láê^è•ºÜ«ÚÅ#∞ `«=∞‰õΩ
`≥eã≤#^•xH˜ ãÖ|OkèOz "≥„i"åix KÕÜ«∞_»OÖ’ ã¨∂HõΔ ‡|∞^Œ∞úÅ∞. J~Ú`Õ, "åi
Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ D q^èOŒ QÍ "≥„i"åiQÍ KÕÜ∞« |_ÕO^Œ∞‰õΩ, KåÖÏ ãÖã≤ÔúŒ QÍ, P„`«∞`«QÍ
=ÙO_»_O» Ñ≤ÅÅ¡ Ñ¨xx =∞iO`« `ÕeHõ KÕ™ÈÎOk. Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ x[OQÍ `≥eÜ«∞x^•xx
`≥eã≤#@∞¡QÍ =∞#Å#∞ #q∞‡OK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ =∞#O „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞<Î åflO. H˘kÌH}Δõ ÏÅ *Ï„QÆ`Î«
J~Ú# ÑïjÅ# nxx K«∂Ñ¨QÅÆ ^Œ∞. Wk Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ "åi Ñ¨xÖ’ ã¨ÇÏ¨ HõiOK«_"» ∞Õ !
E<£ 15, 1961
KåÖÏ H˘kÌHÍÅO „H˜Ò« XHõ `«e¡ <å`À WÖÏ K≥ÑÊ≤ Ok, ''áê~îâ° ßÅ Ñ¨xx
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ÉÏQÍ Pã¨H^Î˜ •Ü«∞HõOQÍ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOK«@O ^•fi~å g∞~°∞ XHõ á⁄~°áê@∞
KÕã∞¨ <Î åfl~°x <Õ#∞ J#∞‰õΩO@∞<åfl#∞. D Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞ rq`åÅÖ’ ÃÇÏK«∞ÛÉèÏQÆO `«=∞‰õΩ
W+ì̈OÖËx Ñ¨#∞Å<Õ KÕã∂¨ Î QÆ_Ñ» =¨ Åã≤ =ã¨∞OÎ ^Œ<kÕ `≥eã≤#^Õ. |Ç¨ïâß "å~°∞ g∞~°∞
KÕã∞¨ #Î fl^•xH˜ ~ÚÑ¨C_»∞ JÅ"å@∞ Ñ¨_áç È=K«∞Û.——
KåÖÏ `«~K° ∞« QÍ, ÃÑ‰õΩ¯=∞Ok =∞#∞+¨μÅ∞ U x<å^•Å∞, ™ê^è•~°} Jaè„áêÜ«∂Å
`≥~Å° "≥#Hõ rqã¨∞<Î åfl~À, Jq Hõ} Δ HÍÅOáê@∞ `˘eyáÈ`å~Ú. "å~°∞ x[OQÍ Uq∞
PÖ’zã¨∞<Î åfl~À J<Õ^•xQÆ∞iOz g∞‰õΩ Hõ}Δ HÍÅO Hõ#Ñ¨_∞» `«∞Ok. `«e^ŒO„_»∞ÅÖ’ Z=~À
XHõ~∞° <å‰õΩ D q+¨Ü∂« xfl K≥ÑÊ¨ _»O Wk "≥Ú^Œ\ ™˜ êi Uq∂ HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ, Jk
K≥ÑÊ¨ |_ç# „Ñü™êi <å‰õΩ cèu HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. rq`«OÑ¨@¡ Z@∞=O\˜ J™ê^è•~°}"≥∞#ÿ
^Œ$HõÊ^äOŒ , Jk ‰õÄ_® Jxfl ^ÕâßÅÖ’H˜ J`«ºO`« Z‰õΩ¯=QÍ Jaè=∂xOK«|_Õ ^ÕâO◊ Ö’x
XHõ áœ~°∞~åe #∞Oz! rq`«O JO>Ë X\ì̃ "≥\ Kì̃ åH˜i =∂„`«"∞Õ <å? Jk J#O`«"∞≥ #ÿ
*Ïa`åÖ’x x~°∞`åûÇ¨ÏÑïKÕ qkèÜ∞Õ <å? q^Œº J<Õk, g\˜x KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ Ñ≤ÅÅ¡ #∞
ãÖã≤ÔúŒ KÕ¿ã „Ñ¨„H˜Ü∞« `«ÑÊ¨ =∞ˆ~kHÍ^•? <å‰õΩ P"≥∞ WÖÏ K≥ÑÊ≤ #@∞¡QÍ JxÑ≤™ÈÎOk,
''<å ‰õΩ=∂~°∞_»∞ `«# rq`åxfl XHõ ÉÏxã¨QÍ QÆ_Ñ» =¨ Åã≤ =ÙOk. HÍ|\ì̃ P ÉèÏ=#‰õΩ
J`«#∞ JÅ"å@∞ Ñ¨_áç ÈÜÕ∞ÖÏ g∞~°∞ J`«xx `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∂« e. WHõ J`«#∞ ÉÏxã¨
J~Ú# `« ~ ° ∞ "å`« , J`« # ∞ Hõ ~ ° Î " Àº#∞‡Y∞_» ∞ , q^è Õ Ü « Ú _» ∞ , =∞Oz "Õ ` « # O
ãÖáêkOK«∞‰õΩ<Õ"å_»∞QÍ#∞ JÜÕ∞ºÖÏ g∞~°∞ *Ï„QÆ`Î« =Ç≤ÏOKåe.
XHõ =Ü≥∂[#∞_»∞ `å#∞ ã¨∞ã¨Ê+ì̈OQÍ Ñ¨xH˜=∂e#, JÅÊ"≥∞#ÿ Hõ~"Î° åºÅ∞,
ÉÏ^èºŒ `«ÅÖ’ |Ç¨ïâß W~°∞‰õΩ¯áÈ~Ú#Ñ¨Ù_»∞ XHÍ<˘Hõ x~°∞`åûÇ¨ÏÑ¨_#ç Hõ}Δ OÖ’ rq`åxfl
XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ ÉÏxã¨`fi« OQÍ ZÖÏ PÖ’z™êÎ_À K«∂_»QÅÆ QÆ@O |Ç¨ï`ÕeHõ. J~Ú`Õ,
`«=∞ rq`åÅ#∞ QÆ∞iOz WÖÏ ÉèÏqã¨∞#Î fl =∞#∞+¨μºÅ∞, `«=∞ Ñ≤ÅÅ¡ HÔ <· å "≥∞~°∞QÔ #· k
U^À HÍ"åÅx HÀ~°∞‰õΩO\Ï~°x =∞#O J#∞‰õΩ\ÏO. P =Ü≥∂[#∞_»∞ WÖÏ K≥|∞`å_»x
Pt™êÎO. ''<å rq`«OÖ’H˜ <Õ#∞ Z‰õΩ¯= ãÖ`Àëêxfl, J~å÷xfl xOÑ¨Ù‰õΩ<Õ J=HÍâßxfl
Z@∂ HÀÖ’ÊÜ«∂#∞, HõhãÖ <å Ñ≤ÅÖ¡ <·ˇ å "≥∞~°∞QÆ∞QÍ =ÙO_»QeÆ Qˆ ÖÏ K«∂¿ã q^èOŒ QÍ
^ŒÜ∞« KÕã≤ "åiH˜ q^Œº#∞ É’kèOK«O_ç.——
=∞Ozk, "åi `«e^ŒO„_»∞Å∞ K≥ÑÊ≤ <å, ÖË^• K≥ÑÊ¨ ‰õΩ<åfl Jk =∞# Ñ¨x.
D ¢ãÎ‘ PHõ@∞ìHÀQÆey#k, `≥e"≥#· k, `«# ‰õΩ=∂~°∞xÑ¨@¡ „¿Ñ=∞QÆÅk, J`«x
Éèíq+¨º`üÑ¨@¡ Pã¨H˜Î HõÅk. J~Ú`Õ, P"≥∞ ‰õÄ_® Ñ¨Å∞=Ù~°∞ W`«~° `«e^ŒO„_»∞Å∞,
Láê^è•ºÜ«ÚÅ ÖÏQÍ<Õ `«# a_»#¤ ∞ QÆ∞iOz, JO`ÕHÍ‰õΩO_® ™ê^è•~°}OQÍ JO^Œ~∞°
Ñ≤ÅÅ¡ QÆ∞iOz XHõ qâßfi™êxfl Hõey =ÙOk. P qâßfiãÖ J`«ºO`« JQ“~°=Hõ~"° ∞≥ #ÿ k,
"åãÎ̈=O HÍxk. Z=Ô~<· å ÃÑ^Œ=Ì ºHÎ̃ "åiKÕ`« KÕ~Ú¿ãÎ q∞#Ç¨ D Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ZÑ¨C_»∞
''qÅ∞"≥#· —— ^Õxh, ZÑ¨C_»∂ KÕÜ∞« ~°<kÕ D qâßfiãÖ. `«# QÆ∞iOz, `«# ‰õΩ=∂~°∞_ç
QÆ∞iOz D `«e¡ K≥¿ÑÊ Hõ^ÅŒä ∞ JxflO\˜H© XˆH Hõ^•ä =ã¨∞=Î Ù =Ù#flk. "≥Ú^Œ@QÍ, J`«xH˜
Un KÕÜ∞« _»O W+Öì =ÙO_»^∞Œ , `«~∞° "å`«, P"≥∞ ^•xx J`«#∞ KÕ¿ãÖÏ KÕã∞¨ OÎ k, z=~°QÍ,
J`«#∞ ^•xx ÉÏQÍ KÕ™êÎ_»∞, |Ç¨ïâß ^•xx KÕÜ«∞_»OÖ’ P#O^•xfl ‰õÄ_®
á⁄O^Œ∞`å_»∞. `«#H˜ Z=~°∂ K≥ÑÊ¨ ‰õΩO_®<Õ J`«#∞ ÉÏQÍ KÕ¿ã Ñ¨#∞Å QÆ∞iOz# Hõ^ÅŒä #∞
P"≥∞ <å‰õΩ ZÑ¨C_»∂ K≥ÑÊ¨ ^Œ∞. ÃÑQ· Í, <Õ#∞ J@∞=O\˜ Hõ^ÅŒä #∞ K≥ÑÊ≤ #Ñ¨C_»∞ P"≥∞
J<åã¨HOÎõ QÍ =Ù#fl@∞¡, q∞Oz z~å‰õΩ Ñ¨_#ç @∞¡QÍ Hõ#Ñ¨_∞» `«∞Ok. J`«x q[Ü«∂ÅÖ’
P"≥∞ Jaè=∂xOKÕq Hˆ =ÅO "å\˜HQ˜ Í#∞ P"≥∞ `«#‰õΩ `å#∞ Z‰õΩ¯= ÉèÏQÆO "å\Ï#∞
WK«∞ÛHÀQÆÅ"Õ.
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ D ^èÀ~°}x˜ QÆ∞iÎ™êÎ~∞° . "å~°∞ ^•xx J==∂#OQÍ ÉèÏq™êÎ~∞° . Ñ≤ÅÅ¡ ∞
JÖÏ ÉèÏqOK«@O ã¨~Ô #· ^Õ. =∞#O "åiÖ’ =ÙOz#k q∞#Ç¨ =∞ˆ~n Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ =∞Ozk
ÖË^xŒ U Ç¨Ï‰õΩ¯`À =∞#O ÉèÏqã¨∞<Î åfl=Ú? D ^Œ$HõÊ^äOŒ Ñ≤ÅÅ¡ ™ê÷~Úx `«‰Ωõ ¯=QÍ
JOK«<å "Õ¿ãk. Hˆ =ÅO TÇ¨[x`«"∞≥ #ÿ k. nxHõO>Ë „Ñ¨^•è #OQÍ Jk Jã¨`º« "≥∞#ÿ k.
Ñ≤ÅÅ¡ QÆ∞}QÆ}ÏÅ#∞ áÈ`«áÈ¿ã =∞# Jã¨=Î ºã¨"Î ∞≥ #ÿ , J*Ï˝#O`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl „Ñ¨Ü∞« `åflÅ`À
=∞#O "åiÖ’x Zxfl ã¨^∞Œ } æ ÏÅ#∞ Jaè=$kú KÕã∞¨ <Î åflÜ≥∂, HõhãÖ JxflO\˜h |Ç¨ïâß
=∞#O <åâ◊#O ‰õÄ_® KÕã∞¨ <Î åfl=∞<Õ, ZO`« =∞Oz KÕã∞¨ <Î åfl"≥∂ HõhãÖ "åiH˜ JO`«
Ç¨xx ‰õÄ_® KÕã∞¨ <Î åfl=∞<Õ "åãÎ̈=OÑ¨@¡ =∞#O QÆ\ Qì̃ Í =ÙO_çáÈÜÕ∞ÖÏ D ÉèÏ=#
KÕ™ÈÎOk.
ÖË^∞Œ –=∞#O =∞Oz HõO>Ë KåÖÏ Z‰õΩ¯= Ç¨x<Õ KÕã∞¨ <Î åflO.

ãÖH˜ΔÑ¨ÎOQÍ

=∞#O `≥eq`Õ@Å QÆ∞iOz =∂\Ï¡_∞» `«∞#flÑ¨C_»∞, U^À XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ
Ñ¨sHõΔÖ’¡ =∞Oz ™È¯~°∞#∞ ™êkèOK«@O, ÖË^• áê~î°âßÅÖ’ ÉÏQÍ K«^Œ=QÆÅ
™ê=∞~å÷ºxfl Hõey=ÙO_»_O» J<Õk =∞# =Ù^ÕâÌ º◊ O HÍ^Œ∞. W=hfl, =∞Ç¨ J~Ú`Õ
U"À H˘xfl ÃÑ^Œ"Ì #·≥ , Ö’`≥#· , =∞iO`« „áê^è•#º`«QÅÆ "≥#· ã¨∂zHõÅ∞ =∂„`«"∞Õ .
=∞# J~°O÷ Ö’ `≥eq`Õ@Å∞ JO>Ë, XHõ rq`« q^è•#O, „Ñ¨^•è #OQÍ H˘`«"Î #·≥
J#º"≥∞ÿ#"≥·#, QÍÉèí~åÃÑ>Ëì qq^èŒ Ñïã≤÷`«∞ÅÖ’ „Ñ¨=iÎOKÕ Ñ¨^Œúu =O\˜q.
`≥eq`Õ@Å‰õΩ x["≥∞#ÿ Ñ¨sHõΔ ZÖÏ J<Õ^•xQÆ∞iOz =∞#‰õΩ ZO`« `≥Å∞ã¨∞#∞
J<Õk HÍ^Œ∞– Jk Uq∞ KÕÜ∂« Ö’ `≥eÜ«∞x Ñïã≤u÷ Ö’ =∞#O ZÖÏ „Ñ¨=iÎ™êÎO
J<Õk.
Ñ≤#fl =Ü«∞ã¨∞¯_≥<· å ÖË^• =$^Œ∞_ú <·≥ å `≥e"≥#· =ºHÎ̃, #∂`«# Ñïã≤u÷ Ö’H˜
ÖË^• ã¨=∞ã¨ºÖ’H˜ J_»∞y_»∞`«∞#flÑ¨C_»∞ ^•xfl PÇ¨fixOK«QÅÆ _»∞. ^•xx QÆ∞iÎOz
`«#‰õΩ ™ê^èŒº"≥∞ÿ#^ŒO`å J~°÷O KÕã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ =∞#™ê "åKå Hõ~°‡}Ï
„Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ_∞» . `«# QÆ∞iOz HÍHõ ÖË^• Jk `«#‰õΩ Uq∞ KÕã∞¨ OÎ ^Œ<Õ QÆ∞iOz
HÍHõ ^•xx QÆ∞iOz PÖ’z™êÎ_∞» . J`«_∞» ^•xx ^è~·≥ º° OQÍ#∞, TÇ¨â◊H`Î̃ À#∂,
Ñ¨ÓiÎ K˘~°=`À#∞, P`«‡qâßfiãÖ`À HÍHõáÈ~Ú<å HõhãÖ Pâß=Ç¨Ï ^Œ$HõÊ^äOŒ `À#∂
ã‘fiHõi™êÎ_∞» . ^•xÖ’ QÆ#∞Hõ J`«#∞ xëê‚`∞« _»∞ HÍÖËHáõ È`Õ, J`«#∞ `«# `«ÑC¨ Å"≥Ñ· Ù¨
Z@∞=O\˜ a_çÜ«∞O ÉèíÜ«∞O ÖË‰õΩO_® K«∂ã≤, P `«Ñ¨CÅ #∞Oz áê~îåÅ∞
<Õ~∞° Û‰õΩO\Ï_»∞. W^Õ `≥eq`Õ@Å‰õΩ J~°O÷ . ã¨∞ã¨Ê+ì̈OQÍ nx `åÅ∂‰õΩ =¸ÖÏÅ∞
rq`«O QÆ∞iOz# XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ ÉèÏ=#Ö’#∂, rq`åxH˜ ãÖ|OkèOz `«#
QÆ∞iOz# ÉèÏ=#Ö’#∂ =ÙO\Ï~Ú. JO`Õ ã¨∞ã¨Ê+Öì QÍ, `≥eq`Õ@Å∞ ÖËHáõ È=@O
J<Õ^•xx QÆ∞iOz ÃÑ‰õΩ¯=∞Ok =∂#ã≤Hõ âß¢ã"Î¨ `Õ Î« `≥eq`Õ@Å =O\˜^#Õ x,
J~Ú`Õ H˘OK≥O `«‰Ωõ ¯=QÍ `≥eq`Õ@Å∞ =ÙO_»_O» =∂„`«"∞Õ #<Õ J~°O÷ Ö’ "å_»~∞° .
Jk XHõ Ñ¨ÓiÎQÍ aè#fl"≥∞#ÿ `«~Ç° ¨ „Ñ¨=~°#Î . ^•x =¸ÖÏÅ∞ Ñ¨ÓiÎQÍ aè#fl"≥∞#ÿ
^èÀ~°}∞Å ã¨=Ú^•Ü«∞OÖ’ =ÙO\Ï~Ú.
ÉÏQÍ `≥e"≥#· Ñ≤ÅÅ¡ #∂, JO`«QÍ `≥e"≥#· "å~°∞ HÍx"åix, ÖË^• `«‰Ωõ ¯=
`≥e"≥#· "åix ãÖ=`«û~åÅ `«~|° _ç QÆ=∞xOz ãïáÈÅÛ_»O, "å~°∞ KåÖÏ aè#fl"≥∞#ÿ
`«~°Ç¨ =º‰õΩÎÅx K«∂Ñ≤Ok. ÉÏQÍ `≥e"≥·# Ñ≤Å¡"å_»∞ rq`«O, "åã¨Î=O QÆ∞iOz
‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅO`À =ÙO\Ï_»∞. ^•x`À ãÖ|O^è•xfl <≥ÅH˘Å∞Ê‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ P„`«∞`«QÍ
=ÙO\Ï_»∞. ^•xfl =∞#ã¨∂ÊùiÎQÍ ã‘fiHõi™êÎ_»∞. `«##∞ `å#∞ ^•x`À =∞"Õ∞HõO
KÕã¨∞‰õΩO\Ï_»∞. J`«xH˜, rq`åxH˜ =∞^èŒº QÀ_» ÖË^Œ∞, P@OHõO ÖË^Œ∞. WHõ
`≥e"≥#· "å_»∞HÍx Ñ≤Å"¡ å_»∞ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅO Hõey =ÙO\Ï_»∞. `«# K«∞@∂ì
[iˆQ ^•xÑ¨@¡, Uk "åãÎ̈=O J#fl^•xÑ¨@¡ KåÖÏ `«‰õΩ¯= Pã¨HÎ̃ Hõey=ÙO\Ï_»∞.
TÇ¨ÏÅ „Ñ¨ÑO¨ KåÅÖ’ rqOKÕO^Œ∞‰õΩ Z‰õΩ¯= "≥ÚQÆ∞æ K«∂Ñ¨Ù`å_»∞. `≥e"≥#· Ñ≤Å"¡ å_»∞
„Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ∞ KÕÜ∞« _®xfl, KÕã≤ K«∂_»_®xfl W+ì̈Ñ_¨ `» å_»∞. "åãÎ̈"åxfl `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
XHõ\ ˜HõO>Ë Z‰õΩ¯= =∂~åæÅ∞ =Ù<åflÜ«∞<Õ ™ê"≥∞`«#∞ J`«#∞ rq`« q^è•#OQÍ
KÕã¨∞‰õΩO\Ï_»∞. ^Õx<≥·<å J`«#∞ XHõ Ñ¨^ŒúuÖ’ KÕÜ«∞ÖËHõáÈ`Õ, =∞~À Ñ¨^ŒúuÖ’
„Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ_∞» . JO`«QÍ `≥e"≥#· "å_»∞HÍx Ñ≤Å"¡ å_»∞ ™ê^è•~°}OQÍ, „Ñ¨Ü∞« uflOK«_®xˆH
ÉèíÜ«∞Ñ¨_»`å_»∞. HõhãÖ XHõ¯™êÔ~·<å „Ñ¨Ü«∞uflOKÕO^Œ∞‰õΩ J`«xx =∞#O KåÖÏ
„¿Ñ~ˆ Ñ≤OK«=Åã≤=ÙO@∞Ok. WHõ P „Ñ¨Ü∞« `«flO QÆ#Hõ qÑ¶Å¨ O J~Ú`Õ, J`«#∞ =∞Ô~Ñ¨C_»∂
^•xfl KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ W+ì̈Ñ_¨ _» ∞» .
ÉÏQÍ `≥e"≥#· Ñ≤Å"¡ å_»∞ ™êÇ¨Ïã¨=O`«∞_»∞QÍ =ÙO\Ï_»∞. J`«#∞ ãÖkQÆ`ú #« ∞,
"≥Ñ· Ö¨¶ Ïºxfl ã¨ÇÏ≤ OK«QÅÆ _»∞. `«#‰õΩ ["å|∞ ^˘iˆH=~°‰Ωõ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∂<Î Õ =ÙO\Ï_»∞. J`«x
„Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ∞ Jhfl qÑ¶Å¨ O J~Ú`Õ, JÑ¨Ê\˜H=˜ ∂„`«"∞Õ `«#‰õΩ ["å|∞ ÅaèOK«É’=_»O
ÖË^xŒ , `«#‰õΩ `å#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ#∞, W`«~∞° Å =ÚO^Œ∞ ‰õÄ_® J`«#∞ JOwHõiOK«QÅÆ _»∞.
Wk J`«xx zHÍ‰õΩ ÃÑ@ì=K«∞Û. J~Ú`Õ, J`«#∞ "Õz K«∂_»QÅÆ _»∞. `«~K° ∞« QÍ J`«#∞
`å#∞ Ñï+¨¯iOKÕO^Œ∞‰õΩ =∞Å¡Q∞Æ ÖÏ¡Å∞ Ñ¨_¤» ã¨=∞ã¨º#∞ ZÖÏ KÕÜ∂« Ö’ ÖË^• Ñ¨lÖò#∞
ZÖÏ Ñï+¨¯iOKåÖ’ W`«~∞° Å #∞Oz q#_®xH˜ W+¨Ñì _¨ _» ∞» . ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë, P ã¨=∞ã¨º#∞
`«#O`«@ `å#∞QÍ Éèqí +¨º`üÖ’ Ñï+¨¯iOK«QeÆ Qˆ J=HÍâ◊O #∞Oz ^Œ∂~°O KÕÜ∞« |_ÕO^Œ∞‰õΩ
J`«#∞ W+ì̈Ñ_¨ _» ∞» . `≥eq`«‰Ωõ ¯= ÉÏÅ∞_»∞ JÖÏ KÕÜ∞« _»∞. J`«#∞ ãÖkQÆ`ú #« ∞ ÖË^•
"≥Ñ· Ö¨¶ Ïºxfl `«@∞ìHÀÖË_∞» . J`«x ^Œ$+≤Öì ’ ["å|∞ ^˘~°Hxõ „Ñ¨âfl◊ ã¨"åÅ∞ =O\˜k HÍ^Œ∞,
ÖË^• J=HÍâ◊O =O\˜k HÍ^Œ∞, =ÚÑ¨C=O\˜k. J`«xH˜ QÆ#∞Hõ ["å|∞ "≥#∞"≥O@<Õ
~å‰õΩO>Ë =∞#O ^•xfl J`«xH˜ W"åfie, Jk ‰õÄ_® `«fii`«OQÍ. J`«xH˜ „Ñü^•xH˜
["å|∞Å∞ `«ÑÊ¨ xãïQÍ HÍ"åe. W@∞=O\˜ Ñ≤ÅÅ¡ QÆ∞iOKÕ ~Ô O_»= `«~Q° uÆ Láê^è•º~Úx
XHõ™êi WÖÏ J#flk, ''HÍx, <å q^•º~°∞÷Å∞ XˆH XHõ¯ ["å|∞ L#fl „Ñ¨â◊flÅ#∞
W+ì̈Ñ_¨ `» å~°∞. "å~°∞ JO`Õ, J~Ú`Õ, XHõ #~°‡QÆ~ƒ° "ù ∞≥ #ÿ HÍHõ`åmÜ«∞"≥∞#ÿ q+¨Ü∞« OQÍ
P"≥∞ ‰õÄ_® JO`Õ.
ÉÏQÍ `≥e"≥#· Ñ≤Å"¡ å_»∞, JãÖÑ¨Ó~°‚ J=QÍÇ¨Ï#, ã¨=∂Kå~åÅ „áêuÑ¨kHõ#
=ÚO^Œ∞‰õΩ "≥àı§O^Œ∞‰õΩ ã≤^ŒúOQÍ LO\Ï_»∞. J`«#∞ ãÖHõ\ÏÅ#∞ fã¨∞‰õΩO\Ï_»∞.
JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ Z=fi~°∂ „Ñ¨Ü«∂}O KÕÜ«∞x =∂~°æOÖ’ „Ñ¨Ü«∂}O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
ÉèÜ
í ∞« Ñ¨__» ∞» . `«# =ÚO^Œ∞ L#fl Éè∂í ^Œ$â◊ºO ã¨Ê+ì̈OQÍ ÖË#Ñ¨C_»∞ "≥∞Åÿ ∞~åà◊√§ H˘kÌQÍ<Õ
L#flÑ¨C_»∞, "≥Å∞`«∞~°∞ `«‰Ωõ ¯=QÍ L#flÑ¨C_»∞ ‰õÄ_® Ñïâ’^è‰Œ Ωõ _çQÍ<Õ =ÙO\Ï_»∞. nxH˜
XˆH XHõ¯ L^•Ç¨Ï~°}#∞ W"åfiÅO>Ë, J`«#∞ `«#‰õΩ J~°÷OHÍx Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅ#∞ ‰õÄ_®
`«~K° ∞« QÍ K«^∞Œ =Ù`å_»∞, H˘O`« HÍÅO `«~åfi`« =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥à§◊ _»O qÅ∞"≥#· kQÍ KÕ¿ã
`«y#O`« J=QÍÇ¨Ï# U~°Ê_»∞`«∞O^Œ<Õ Pâ◊`À LO\Ï_»∞. D ã¨∂ÊùiÎ`À<Õ <å S^À
`«~Q° uÆ Ö’x H˘O^Œ~∞° '"≥∂c _çH—± Ñ¨ÙãÎ̈HÍxfl K«k"ÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOKå~°∞. HÍh JO`«
`≥e"≥#· "å_»∞HÍx ÉÏÅ∞_»∞ `«# ™ê÷<åxfl x~åúiOK«∞‰õΩ#fl `«~åfi`Õ =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥à`◊ å_»∞.
JÖÏˆQ J`«#∞ `«#‰õΩ =ÚO^Œ∞ Uq∞ [~°Q#Æ ∞#fl^À YzÛ`«OQÍ `≥eã≤# `«~åfi`Õ =ÚO^Œ∞‰õΩ
"≥à`◊ å_»∞. XHõ J#∞Éè=í O ZÖÏ LO@∞O^À YzÛ`«OQÍ `«#‰õΩ `≥eÜ«∞^Œx J`«#∞
ÉèÏq¿ã,Î J`«xH˜ JÑ¨Ê\˜Hˆ `≥eã≤# J#∞Éè"í åÅÖÏ Jk YzÛ`«OQÍ LO_»Háõ È`Õ, J`«#∞
^•xÖ’ Z@∞=O\˜ÉÏè QÍhfl HÀ~°∞HÀ_»∞. W^ŒO`å ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë, ÉÏQÍ `≥e"≥#· ÉÏÅ∞_»∞
qâ◊fiO J<Õk "≥Ú`«OÎ g∞^Œ J~°=÷ O`«"∞≥ #ÿ ^Œx, ¿ÇÏ`«∞|^Œ"ú ∞≥ #ÿ ^Œx, qâ◊fiã¨hÜ«∞"≥∞#ÿ ^Œx
Éè Ï q™êÎ _ » ∞ . HÍQÍ, `« ‰ õ Ω ¯= `≥ e "≥ · # ÉÏÅ∞_» ∞ Jk J~° ÷ ~ ° Ç ≤ Ï `« " ≥ ∞ ÿ # ^Œ x ,
TÇ≤ÏOK«gÅ∞HÍx^Œx, @‰õΩ¯@=∂~åÅ∞ KÕÜ∞« QÆey#^Œx ÉèÏq™êÎ_∞» . JO`ÕHÍ‰õΩO_®,
=ÚYºOQÍ XHõ #∂`«# Ñïã≤u÷ Ö’, |Ç¨ïâß Jk K≥_∞» QÍ LO_»_O» q∞#Ç¨ `å#∞
ZÑ¨C_»∞ Uq∞ [~°∞QÆ∞`«∞O^À TÇ≤ÏOK«Ö#Ë x J`«#∞ ÉèÏq™êÎ_∞» .
Z=fi~°∂ `≥eq`«‰Ωõ ¯="åiQÍ P~°OÉèOí HÍ~°∞. g∞~°∞ Ñ¨ãH≤ Oõ ^Œ∞Å#∞, HÍãÎ̈O`«
z#flÑ≤ÅÅ¡ #∞ QÆ=∞xOz, "åà◊§O`å <Õ~∞° Û‰õΩO@∞#flk, KÕã∞¨ #Î fl^•xQÆ∞iOz f„=OQÍ
PÖ’z¿ãÎ Wk g∞‰õΩ J~°=÷ ∞=Ù`«∞Ok. J`«ºO`« ÃÑ^ŒÌ ™ê÷~ÚÖ’ =∂#ã≤HOõ QÍ qHõÖÏOQÆ∞Å∞
J~Ú#"å~°∞ q∞#Ç¨, D Ñ≤ÅÅ¡ O`å XHõ rq`« q^è•<åxfl K«∂Ñ¨Ù`å~°∞. <Õ~∞° ÛHÀ"åÅ<Õ
f„="≥∞#ÿ PHÍOHõ#Δ ∞, ™ê=∞~å÷ºxfl Hõey LO\Ï~°∞. W^Õ |Ç¨ïâß ÃÑ^Œ"Ì åiÖ’ K«∂¿ãÎ
=∞#O =∞Ç¨"Õ∞^è•q Jx Ñ≤Å∞™êÎO. XHõ Ñ¨ãÉ≤ ÏÅ∞_»∞ `«# "≥Ú^Œ@ =¸_»∞ ãÖ=`«û~åÅ
HÍÅOÖ’ <Õ~∞° Û‰õΩ#flO\˜^•xx =Ü≥∂[#∞ÅÖ’ "≥~Úº=∞OkÖ’ ÖË^• Ñ¨k "ÕÅ=∞OkÖ’
XHõ¯~°∞ ‰õÄ_® `«=∞ rq`«OÖ’x U =¸_»∞ ãÖ=`«û~åÅ HÍÅOÖ’ <Õ~°∞ÛHÀÖË~°∞.
K«∞@∂ì =Ù#fl „Ñ¨ÑÖK«O QÆ∞iOz# `«=∞ J=QÍÇ¨Ï#Ö’ JO`«™ê÷~ÚÖ’ Z^ŒQÆÖË~°∞.
J~Ú`Õ =∞#O ÃÑ^Œ"Ì åà◊§"≥∞#ÿ H˘nÌ, D J™ê^è•~°}"≥∞#ÿ â◊HHÎ̃ ,˜ "Õ∞^èÀZ^Œ∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ Uq∞
[~°∞QÆ∞`«∞Ok?
[iˆQ^ŒÖÏ¡ Jk <åâ◊#O KÕÜ∞« |_»@"Õ∞. D q<åâ◊#O J<Õk JxflO\˜HOõ >Ë
q∞Oz, =∞#O `«ÑC¨ QÍ 'q^Œº— J<Õ ¿Ñ~°∞`À Ñ≤eKÕ „Ñ¨„H˜Ü∞« =Å¡ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D
„Ñ¨„H˜Ü∞« Ñ¨Å∞ QÆ$Ç¨ÅÖ’#∞ áê~îâ° ßÅÅÖ’#∞ [~°∞QÆ∞`«∂<Õ LO@∞Ok. ÃÑ^ŒÅÌ "≥∞#ÿ =∞#O
"åiH˜ KÕ¿ã"å\˜ ^•fi~å#∞ ÖËHõ "å~°∞ KÕ¿ãÖÏ KÕ¿ã"å\˜ ^•fi~å#∞ =∞#O Ñ≤ÅÅ¡ "Õ∞^è•â◊H,Î˜
ã¨$[<å`«‡Hõâ‰◊ Ωõ ÅÎ Ö’ ÃÇÏK«∞ÛÉèÏQÍxfl <åâ◊#O KÕ™êÎO. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_ÖÕ Ï KÕÜ∞« _»O,
W`«~∞° Å∞ `«=∞ #∞Oz HÀ~°∞‰õΩ<Õ^•xx KÕÜ∞« ÖË=∞<Õ ÉèÜ í ∂« xfl HõeÊOK«@O, W`«~∞° Å#∞
ãÖ`À+¨ÃÑ@ìÖË=∞<Õ á⁄~°áê@∞¡ KÕ™êÎ"Õ∞"≥∂#<Õ, qÑ¶¨ÅO K≥O^Œ∞`å"≥∂#<Õ, `«Ñ¨C
KÕ™êÎ"Õ∞"≥∂#<Õ ÉèíÜ«∂Å ^•fi~å =∞#O "åi ™ê=∞~å÷ºxfl <åâ◊#O KÕ™êÎO. JO>Ë,
=∞#O "å~°∞ ãÖHõ\ÏÅ#∞ fã¨∞HÀ‰õΩO_®, „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅO>Ë ÉèÜ í ∞« Ñ¨_ÖÕ Ï, `≥eÜ«∞xk,
Hõ+"ì¨ ∞≥ #ÿ ^•xx QÆ∞iOz „Ñ¨Ü∞« uflOK«‰Ωõ O_® ÉèÜ í ∞« Ñ¨_ÖÕ Ï KÕ™êÎO. =∞#O Ñ≤ÅÅ¡ ÉèÜ í ∂« Å#∞
ã¨$+≤Oì K«#Ñ¨Ê\˜H,© "å~°∞ =∞# =^Œ‰Ì Ωõ `«Ü∂« ~°∞ KÕãÃ≤ Ñ\˜#ì JO`«s#¡ OQÍ L#fl ÉèÜ í ∂« Å`À
=¿ã,Î "å\˜x =∞#‰õΩ J#∞=ÙQÍ =∞Å∞K«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ, "å~°∞ =∞#O HÀ~°∞‰õΩ#flk KÕ¿ãÖÏ
KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ D ÉèÜ í ∂« Å#∞ qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩO\ÏO. "åi ÉèÜ í ∂« Å#∞ `«yOæ KÕ |^Œ∞Å∞QÍ
=∞#O "å\˜x ÃÑOz áÈ+≤™êÎO. `«~K° ∞« QÍ P ÉèÜ í ∂« Å#∞ TÇ≤ÏOK«Ö#Ë O`« ™ê÷~ÚH˜
ÃÑOK«∞`åO. ^ŒÜ«∞QÆÅ"åiQÍ#∞, „¿Ñ=∂ã¨Ê^Œ∞Öˇ·#"åiQÍ#∞, JO>Ë, =∞##∞ K«∂ã≤
ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_» #=ã¨~O° ÖËx"å~°∞QÍ#∞ =∞# QÆ∞iOz =∞#‰õΩ L#fl ÉèÏ=z„`åxH˜ D Ñ≤ÅÅ¡ ∞
ã¨∞ã¨Ê+Öì QÍ =ÚÑ¨C#∞ Hõey™êÎ~<° Õ ÉèÜ í ∞« O "åiH˜ ÃÑ^Œ™Ì ê÷~ÚÖ’ ÖË#Ñ¨C_»∞ =Ü≥∂[#∞Å∞
‰õÄ_® "åi QÆ∞iOz ÉèÜ í ∞« Ñ¨_Õ Ñ≤ÅÅ¡ ÖÏQÍ<Õ =∞O^ŒH˘_»∞Å∞QÍ, W`«~∞° ÅÑ¨@¡ Q“~°=OQÆÅ
Ñ≤ÅÖ¡ Ï¡ LO\Ï~°∞. "å~°∞ JÖÏ KÕ¿ãÖÏ KÕã∞¨ #Î flk =∞#Ñ¨@¡ "åiH˜=Ù#fl ÉèÜ í ∞« O =∂„`«"∞Õ #x
=∞#O ÉèÏqOKÕÖÏ KÕÜ∞« ‰õΩO_®, =∞#O HÀ~°∞‰õΩ#fl „Ñü^•xfl KÕ¿ã, JO>Ë =∞# QÆ∞iOz
ÉèíÜ«∞Ñ¨_»∞`«∞#fl ''=∞Oz—— `«~°Ç¨ Ñ≤Å¡Å#∞ =∞#O P^Œ~°≈hÜ«∞"≥∞ÿ# `«~°Ç¨"åiQÍ
ÑïQÆ}˜™êÎO.
Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ J<åã¨HOÎõ QÍ ('Pã¨HÖÎ̃ xË — J<Õ J~°O÷ Ö’ <Õ#∞ D =∂@Å∞ "å_»_O»
ÖË^∞Œ ) <Õ~∞° ÛHÀ=@OÑ¨@¡ L#fl „¿Ñ=∞#∞ =∞#O <åâ◊#O KÕ™êÎO. D J<åã¨H„Îõ ¿Ñ=∞
"å~°∞ z#fl"åiQÍ L#flÑ¨C_»∞ KåÖÏ |ÅOQÍ LO@∞Ok. Jk "åi`À Ju z#fl"≥#· ,
J==∂#Hõ~"° ∞≥ #ÿ –|OQÍ~°∞~°OQÆ∞ #Hõ„Δ `åÅ∞, 100 =∂~°∞¯Å∞ "Õã≤ QÀ_»‰Ωõ `«yeOK«|_ç#
HÍy`åÅ∞, iáÈ~°∞ì HÍ~°∞¤ÅÖ’ 'Z—Å∞, ÖË^• W@∞=O\˜ =∞iÜÕ∞ W`«~° Q“~°=
Ñ¨Ù~°™ê¯~åÅ`À<À Ñ¨x KÕ~ÚOK«QeÆ Qˆ ÖÏ KÕã∞¨ OÎ k. JO>Ë, `å=Ú "Õ̂~ ÜÕ∞W`«~∞° ÅHõO>Ë
‰õÄ_®<À "≥∞~°∞QÍæ L#fl@∞¡ K«∂¿Ñ, JQ“~°=Hõ~"° ∞≥ #ÿ `«$Ñ≤xÎ WKÕÛ |Ç¨ï=∞`«∞Å ^•fi~å,
"å~°∞ =∞#O K≥ÑÊ≤ Ok KÕ¿ãÖÏ XuÎ_ç `≥KÛÕ „áÈ`«ûÇ¨ÏHõOQÍ Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ k. áê~îâ° ßÅÖ’
"å~°∞ KÕ¿ã^•x ÅHõΔ ºO =ÚyOÑ¨Ù JO`å XHõ Ñ¨sHõÖΔ ’ =∞Oz =∂~°∞¯Å∞ `≥K∞« ÛHÀ=@O,
ÖË^• `«=∞‰õΩ `≥eã≤#@∞¡ HõxÑ≤OKÕ ^•x`À "Õ~Ô =fii<À ãÖ`À+¨ÃÑ@ì_®xfl q∞Oz =∞ˆ~n
HÍ^Œx "å~°∞ ÉèÏqOKÕÖÏ =∞#O „áÈ`«ûÇ≤Ïã¨∞<Î åflO. =∞#O Hˆ =ÅO "åi ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÖÏxfl
=∂„`«"∞Õ K«OÑ≤"Ü Õ ∞« _»O ÖË^∞Œ . ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅO Hõey LO_»@O =∞Oz, Jaè#O^ŒhÜ«∞"≥∞#ÿ
q+¨Ü∞« O J<Õ "åiÖ’x ÉèÏ"åxfl ‰õÄ_® K«OÑ≤"ãÕ ∞¨ <Î åflO. `«^•fi~å "åiÖ’ ÃÑ‰õΩ¯=∞Ok
Ñ¨^àÕ §◊ =Ü«∞ã¨∞û =KÕÛ<å\˜H˜ „Ñ¨âfl◊ Å∞ J_»Q_Æ O» =∂<Õ™êÎ~∞° . JÖÏ J_ç̂Q H˘kÌ=∞OkÑ¨@¡
KåÖÏ™ê~°∞¡ J=¿ÇÏà◊# K«∂Ñ¨Ù`å~°∞.
K«∞@∂ì =Ù#fl =ã¨∞=Î ÙÅ∞ J~°=÷ O`«O J~Ú#=<Õ Ñ≤ÅÅ¡ ^Œ$_è» qâßfi™êxfl =∞#O
Ñ¨Å∞ q^è•Å∞QÍ „|^ŒÅÌ ∞ H˘_»`åO. JO`ÕQÍHõ, P =ã¨∞=Î ÙÅ∞ J~°=÷ O`«O HÍQÆÅ=<Õ
Pâ◊#∞ ‰õÄ_® ÖË‰Ωõ O_® KÕ™êÎO. rq`åxfl =∞# Wëêì#∞™ê~°OQÍ, Ñ¨~ã° Ê¨ ~°O ãÖ|O^èOŒ ÖËx
q+¨Ü∂« Å =ÚHõ¯Å∞QÍ KÕÜ∞« _»O`À "≥Ú^Œ@ =∞#O P~°Oaè™êÎO. WHõ J@∞ `«~åfi`« D
=ÚHõ¯Å#∞ ''ã¨=∞„QÆ——Ñ¨~K° OÕ ^Œ∞HÔ · Hõ$„u=∞"≥∞#ÿ , JãÖ^Œ~ƒ° "ù ∞≥ #ÿ Ñ¨^`úŒ ∞« Å#∞ "å_»∞`åO.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ã≤fi@˚~å¡O_£ Éè∫QÀoHõ Ñïã≤`÷ ∞« Å#∞ K«^∞Œ =Ù`«∞#flÑ¨C_»∞. "åiKÕ`«
P ^ÕâÑ◊ Ù¨ *Ï#Ñ¨^Œ w`åÅ#∞ áê_çOK«_O» , eOHõ<£ ÉÏÖÏºxfl QÆ∞iOz K«^∞Œ =Ù`«∞#flÑ¨C_»∞
H˘xfl ~°HÍÅ Craid-splitting =O\˜q JOHõQ} Æ `˜ « ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ KÕ~ÚOK«@O =O\˜q.
n#O`«\ h˜ q∞Oz =∞#O "åiH˜ x~°O`«~åÜ«∞OQÍ J~°~÷ Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ , Jã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ , Ñ¨~ã° Ê¨ ~°
q~°∞^Œ"ú ∞≥ #ÿ q+¨Ü∂« Å#∞ K≥ÑÙ¨ `«∞O\ÏO. ^•xHõO>Ë ^•~°∞}OQÍ, =∞#O D q+¨Ü∂« Å#∞
=∞#‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ KÕã¨∂Î LO\ÏO. `«^•fi~å `«=∞ÃÑ· Jq J~°÷=O`«"≥∞ÿ#q
J~Ú#@∞¡QÍ QÆ∞Ñ≤ÊOK«|_Õ K≥`#Î« ∞ qx, P Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞ QÆO^Œ~Q° ÀàÏxH˜ =¸ÅO P
q+¨Ü∂« ÅÖ’HÍHõ, `«=∞ `≥eq `«‰Ωõ ¯=`«#OÖ’ LO^Œx ÉèÏqOK«<å~°Oaè™êÎ~∞° . =∞iO`«

^Œ∂~°OáÈ~Ú, =∞#O Ñ≤ÅÅ¡ #∞ "åi WOy`« *Ï˝#O #∞Oz, "åã¨=Î „Ñ¨ÑO¨ K«O #∞Oz
=∞iO`« ^Œ∂~°OQÍ fã¨∞‰õΩ"≥_`» åO. "åiH˜ U=∞O`« J~å÷xfl ~Ú=fix ÖË^• Jã¨Å∞
J~å÷<flÕ W=fix =∂@Å∞, zÇ¨flÅ`À "å~°∞ Ñ¨xKÕ¿ãÖÏ "å\˜x J@∞ W@∂ `À¿ãÖÏ
KÕ™êÎO. D ~°HOõ QÍ =∞#O =∞# q^•º~°∞Å÷ Ö’ J`«ºkè‰Ωõ Å#∞, "åiH˜ Jxfl zÇ¨flÅ∞
J~°~÷ Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ qQÍ Hõ#Ñ¨_Õ `«~Ç° ¨ =º‰õΩÅÎ ∞QÍ `«Ü∂« ~°∞KÕ™êÎO. "åix, <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ@O^Œ∞‰õΩ,
"åã¨=Î O`À =º=Ç¨ÏiOKÕ@O^Œ∞‰õΩ zÇ¨flÅ#∞ XHõ =∂~°Oæ QÍ qxÜ≥∂yOK«∞HÀÖËx"åiQÍ
KÕ™êÎO. JO>Ë, "å~°∞ „"å`«Ñ¨Ó~°fiHõ"≥∞ÿ# ã¨∂K«#Å#∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀÖËx"å~°∞QÍ
`«Ü∂« ~°=Ù`å~°∞. "å~°∞ Ñ¨Ùã¨HÎ ÍÅ#∞ K«kq#Ñ¨Ê\˜H,© "å\˜x K«^=Œ Hõ=ÚO^Œ∞ ZÖÏ L<åfl~À,
K«kq# `«~åfi`« ‰õÄ_® JÖÏˆQ, JO>Ë H˘`«QÎ Í Uq∂ `≥Å∞ã¨∞HÀx"å~°∞QÍ<Õ LO_çáÈ`å~°∞.
|Ç¨ïâß P Ñ¨Ùã¨HÎ ÍÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz H˘xfl =∂@Å∞ "åi `«ÅÖ’ QÆÅQÆÅ ^èfiŒ #∞Å#∞
KÕã∂¨ Î =ÙO_»=K«∞Û. J~Ú`Õ, „Ñ¨ÑO¨ K«O QÆ∞iOz# "åi =∂#ã≤Hõ #=¸<åÅ∞ =∂„`«O
=∂~°∞Ê ÖË‰õΩO_®<Õ =ÙO_çáÈ`å~Ú. "åã¨Î"åxH˜ P #=¸<åÅ∞ =∂~°∞Ê „Ñ¨"ÕtOK«
gÅ∞HÍxq. ã¨=∞~°∞Ö÷ #·ˇ , q[Ü«∞=O`«"∞≥ #ÿ JuH˘kÌ=∞Ok q^•º~°∞Å÷ ∞, JO>Ë =∞#O
"Õ~˘Hõ\ ˜ U^ÀQÍ KÕã"≤ ãÕ #≤ "å~°∞ JO`Õ „Ñ¨=∂^ŒHÍ~°∞Å∞. W@∞=O\˜ q^•º~°∞Å÷ ∞ "åã¨=Î O`À
ãÖ|O^èOŒ ÖË‰Ωõ O_® `«=∞#∞ =ÙOK«∞‰õΩO@∂<Õ =∂@Å#∞, zÇ¨flÅ#∞ KåÖÏ ^è•~åà◊OQÍ
`«=∞ z`«OÎ =zÛ#@∞¡ =∂~°∞ÛHÀQÆÅ~°∞. g~°∞ ÃÑ^ŒÌ ™ê^è•~°}H© ~õ }° Å QÆ∞iOz =∂\Ï¡__» ®xH˜
W+¨Ñì _¨ `» å~°∞. J~Ú`Õ, "å~°∞ =∂\Ï¡_∞» `«∞#fl ^•xx QÆ∞iOz XHõ L^•Ç¨Ï~°}#∞ Z=Ô~<· å
J_çy#Ñ¨C_»∞ ["å|∞ K≥Ñ¨ÊÖË~°∞. ÖË^•, P„QÆÇ¨xH˜ Ö’<Ò=Ù`å~°∞. g~°∞ „Ñ¨ÑÖK«
=º=Ç¨~åÅ QÆ∞iOz# `«=∞ K«~Û° ÅÖ’ ÃÑ^ŒÌ Kå=ÙÅ∞, ÃÑ^ŒÌ Éè∫uHõHÍÜ«∂Å∞ =O\˜
=∂@Å#∞ ã¨$+≤Oì z =ÙÑ¨Ü∂≥ yã¨∞OÎ \Ï~°∞. D =∂@Å∞ J~å÷xfl WKÕÛ ~°HOÎõ , ÉÏ^è#Œ ∞
QÆ∞iOz Hõhã¨ÑÙ¨ PÖ’K«##∞ ‰õÄ_® Hõey=ÙO_»~∞° .
=∞#O Ñ≤ÅÅ¡ #∞ `≥eq`«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO_ÕÖÏ „áÈ`«ûÇ≤Ï™êÎO. =∞#O ÉèÜ í ∂« xH˜
Ö’#∞KÕÜ«∞_»O, QÆO^Œ~°QÀà◊Ñ¨~°K«@O ^•fi~å =∂„`«"Õ∞HÍHõ qã¨∞QÆ∞^ŒÅ HõeyOK«_»O,
"åi Ñ¨xk<åÅ#∞ x~åã¨HHÎõ ~õ "° ∞≥ #ÿ "åi ™ê=^è•#`«ÃÑ· Ju H˘kÌ ã¨"åà◊§#∞ qã≤~ˆ ,
JnÖËx Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ KÕ¿ã Ñ¨#∞Å`À xOÑ¨_O» ^•fi~å ‰õÄ_® KÕ™êÎO. `«=∞ÃÑ· ~°∞^Œ|Ì _ç#
Ñ¨xx KÕã∂¨ Î Hõ^ÅŒ ‰õΩO_® ‰õÄ~°∞Û#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ QÆkxO_® =Ù#fl ^Œ$âßºxfl K«∂ã≤#Ñ¨Ù_»∞
=∞# Ç¨Ï$^ŒÜ∞« O P#O^ŒO`À Lá⁄ÊOQÆ∞`«∞Ok. "å~°∞ KÕã∞¨ #Î fl Ñ¨x Ñ≤ÅÅ¡ ∞ x[OQÍ
W+¨ìÑ¨_»_»OÖË^Œx =∞#‰õΩ Z=Ô~·<å K≥a`Õ =∞#O =∞iO`« ãÖ`À+¨Ñ¨_çáÈ`åO. D
"≥\Kì˜ åH˜i, D J#O`«"∞≥ #ÿ q„âßOu JO@∂ ^˘~°Hxõ Ñ¨x rq`åxH˜ =∞Oz ã¨<åflÇ¨Ï=∞x
=∞#‰õΩ =∞#O K≥ÑC¨ ‰õΩO\ÏO. P Ñ¨x ÖË‰Ωõ O_® Ñ≤ÅÅ¡ #∞ ''J^Œ∞Ñ¨Ù—— KÕÜ∞« _»O KåÖÏ
Hõ+=ì¨ ∞x =∞#O ÉèÜ í ∞« Ñ¨_`» åO. J~Ú`Õ, q„âßOu ÖË‰Ωõ O_® KÕ¿ã Ñ¨x JO`« =∂O^ŒºOQÍ,
x~åã¨H~Î̃ O° QÍ ZO^Œ∞‰õΩ =ÙO_®e? Pã¨HHÎ̃ ~õ "° ∞≥ #ÿ , ã¨"åà◊§#∞ qã≤~ˆ Ñ¨#∞Å#∞ ZO^Œ∞‰õΩ
W=fi~å^Œ∞? ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë, „Ñü Ñ¨x `«ÑÊ¨ xãïQÍ áê~îâ° ßÅÖ’¡, =∞#O QÆ#∞Hõ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
=∞iO`« ã¨"åÖò#∞ qã≤~ˆ Ñ¨#∞Å#∞ W¿ãÎ "å~°∞ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_áç È`å~°∞. `«H}
Δõ O, P Ñ¨xx
ZÖÏ KÕÜ∂« Ö’ K«∂Ñ¨=Åã≤OkQÍ =∞##∞ HÀ~°∞`å~°∞. ÃÑxûÖò`À HÍy`«OÃÑ· QÆ∞~°∞ÅÎ ∞
ÃÑ@ì=Åã≤# @#∞flÅH˘nÌ Ñ¨x =∞#=ÚO^Œ∞ =Ù#flÑ¨C_»∞, PÖ’zOKÕ qÖÏãÖÃÑ· ã¨=∞Ü«∂xfl
=$^è• KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ =∞#‰õΩ gÅ∞ HÍ^Œ∞. W@∞=O\˜ Ñ¨^`úŒ ∞« Å=Å# Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞ PÖ’zOKÕ
â◊HÖÎ̃ ’x Hˆ =ÅO XHõ z#fl ÉèÏQÍxfl qxÜ≥∂yOKÕ JÅ"å@∞#∞ ã≤~÷ Ñ° ~¨ K° ∞« ‰õΩO\Ï~°∞.
áê~î°âßÅ JO>Ë x~åã¨H˜ÎHõ~°"≥∞ÿ# Ñ¨#∞Å#∞, x~åã¨H˜ÎHõ~°"≥∞ÿ# Ñ¨^Œú`«∞ÅÖ’ KåÖÏ
ã¨=∞Ü«∞Oáê@∞ KÕã∂¨ Î QÆ_¿ç Ñ „Ñ¨^âÕ =◊ ∞x "å~°∞ ÉèÏq™êÎ~∞° . J#u HÍÅOÖ’<Õ "å~°∞
`≥eq`Õ@Å∞ ÖËx „Ñ¨=~°Î# `åÅ∂‰õΩ QÍ_çÖ’ ã≤÷~°Ñ¨_çáÈ`å~°∞. WHõ J@∞ `«~°∞"å`«
`å=Ú x[OQÍ HÀ~°∞‰õΩ<åfl "åiÖ’ ÃÑ‰õΩ¯ =∞Ok ^•x #∞Oz `«ÑÊ≤ OK«∞HÀÖË~∞° .
áê~î°âßÅÖ’ ã¨=¸Å =∂~°∞ÊÅ QÆ∞iOz Láê^è•ºÜ«ÚÅ`À#∞,
ÉèÏqLáê^è•ºÜ«ÚÅ`À#∂ =∂\Ï¡_»_»O <Õ#∞ ã¨∞=∂~°∞ P~°∞ ÖË^• U_»∞
ãÖ=`«û~åÅ „H˜Ò« PÑ≤"Ü Õ ∞« <å~°OaèOKå#∞. ã¨∞ã¨Ê+ì̈OQÍ "åi JkèHÍ~åÅ
ÑïkèÖ’ ÖËh^•xx KÕÜ∞« =Åã≤#kQÍ "åix HÀ~°@O ZO^Œ∞‰õΩ?
WHõ nxH˜ |^Œ∞Å∞QÍ <Õ#∞ L^ÀºQÆO #∞Oz `˘ÅyOK«|_Õ Z@∞=O\˜
ãÖHõ@OÖ’#∞ Ñ¨_‰» Ωõ O_®<Õ z#fl, ÃÑ^ŒQÌ Í Y~°∞ÛHÍx ã¨=∞~°O÷ QÍ KÕ¿ã Ñ¨#∞Å
QÆ∞iOz, "å~°∞ K«^=Œ _»O, „"åÜ«∞_»O, QÆ}`˜ â« ß¢ãOÎ̈ , ''=∞øeHõ JOâßÅ∞,——
JO>Ë– áê~îâ° ßÅÖ’ Láê^è•ºÜ«Ú_çQÍ <Õ#∞ KÕi# "≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀA #∞Oz
<å‰õΩ Pã¨H˜Î HõeyOz# q+¨Ü«∂Å#∞ QÆ∞iOz <Õ#∞ =∂\Ï¡_»_»O
„áê~°OaèOKå#∞.
We¡<À~ÚãπÖ’x XHõ Láê^è•ºÜ«ÚÅ HõàÏâßÅÖ’ <Õ#∞, ã¨∞ã¨Ê+ì̈OQÍ
HõxÑ≤OKÕ W@∞=O\˜ Ju z#fl, JÅÊ"≥∞#ÿ q+¨Ü∂« Å QÆ∞iOz, JO>Ë–
K«^=Œ _»O, ÖË^• ‰õÄ_»_O» , ÖË^• LK«ÛiOK«_O» J<Õ "å\˜x QÆ∞iOz Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
ÉÏQÍ ZÖÏ <Õ~åÊÖ’ PÖ’zOK«_O» Láê^è•ºÜ«Ú_çQÍ <å ^≥#· Ok# Ñ¨xx
U q^èŒOQÍ ÃÑ^ŒÌ™ê÷~ÚÖ’ ã¨"åÅ∞#∞ qã≤ˆ~kQÍ#∞, L`ÕÎ[ÑïKÕkQÍ#∞
=∂iÛO^À K≥áêÊ#∞. `«=∞ Ñ¨x Ñ¨@¡ ‰õÄ_® W^Õ `«~°Ç¨ ã¨$[<å`«‡Hõ,
ÉÏ^èŒº`åÜ«Ú`«"≥∞ÿ#, J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ xiÌ+¨ì, PK«~°}Ï`«‡Hõ ^Œ$HõÊ^ä•xfl
fã¨∞HÀ=Åã≤OkQÍ "åix <Õ#∞ HÀ~å#∞. Ñ¨x KÕÜ«∞x Ñ¨^Œú`«∞Å#∞
=ke"ÕÜ«∞=Åã≤OkQÍ HÀ~å#∞. Ñ¨x KÕ¿ã Ñ¨^Œú`«∞ÅÔH· "≥`«∞‰õΩÖÏ_»∞`«∂
=ÙO_»=Åã≤OkQÍ HÀ~å#∞. <å "≥Ú^Œ\ ˜ q^•º~°∞Å÷ Ö’ XHõ~∞° aè<åflÅ QÆ∞iOz
J_çy# „Ñ¨â◊fl‰õΩ =∞Oz ["å|∞#∞ Hõ#∞‰õΩ¯<ÕO^Œ∞‰õΩ <å‰õΩ Ñ¨^Œ=¸_»∞
ãÖ=`«û~åÅ `«~∞° "å`«HÍx ™ê^èºŒ O HÍÖË^xŒ <Õ#∞ "åiH˜ K≥áêÊ#∞. J@∞=O\˜
„Ñ¨âfl◊ #∞, "≥`∞« ‰õΩÖÏ@#∞, Hõ#∞HÀ¯=_®Å∞ Láê^è•ºÜ«ÚxQÍ Ñ¨x KÕÜ∞« _»O
`åÅ∂‰õΩ P#O^ŒOÖ’ ÉèÏQÆ"∞Õ .
n#O`«\ ˜ =∞^èºŒ Ö’#∂ XHõKÀ@ <Õ#∞ TÑ≤i fã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞HÔ · HÍãÖÎ `«
PQÍ#∞. <å=ÚO^Œ∞#fl \©K«~ü q^•º~°∞÷Å =ÚMÏÅ"≥·Ñ¨Ù K«∂âß#∞. "å~°∞
<å"≥Ñ· Ù¨ fHõ}
Δ "≥∞#ÿ PÖ’K«<åÑ¨Ó~°fiHõOQÍ K«∂ã¨∞<Î åfl~°∞. J~Ú`Õ, =∞i "åi
=ÚMÏÅÃÑ· =Ù#fl qO`≥#· =ºH©HÎ ~õ } ° Uq∞\©? "å~°∞ L`ÕlÎ `«∞Öˇ· =Ù<åfl~å?
q<À^ŒOQÍ HÍÅˆHÑΔ O¨ KÕã∞¨ <Î åfl~å? Pâ◊Û~°ºáÈ`«∞<åfl~å? ãÖ^ÕÇ¨ ã¨Ê^Œ∞Å∞QÍ
=Ù<åfl~å? HÀÑÖQÍ =Ù<åfl~å? ÖË^∞Œ , <Õ#∞ QÆ=∞xOz#k g\˜Ö’ UnHÍ^Œ∞,
J~Ú`Õ, =∞i <Õ#∞ K«∂ã¨∞#Î flk Uq∞\˜? XHõ¯ Hõ} Δ HÍÅOÖ’ <å‰õΩ J~°O÷
J~ÚºOk. Jk ÉèíÜ«∞O! `«~°∞"å`« "å~°∞ J_çy# „Ñ¨â◊flÅ∞ nxx
x~åúiOKå~Ú. ["å|∞#∞ Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ Ñ¨^=Œ ¸_»∞ ãÖ=`«û~åÅ∞ Ñ¨>ìË
„Ñ¨âfl◊ Å QÆ∞iOz q#_®xH˜ "åiH˜ =∞#ã¨¯iOK«_O» ÖË^∞Œ . "åiH˜ ["å|∞Å∞
`«H} Δõ O HÍ"åe. Uq∞ KÕÜ∂« Ö’ K≥ÑÊ¨ |_®Åx "å~°∞ HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl~°∞.
JkQÆ#∞Hõ Ñ¨xKÕÜ∞« HõáÈ`Õ, P ã¨=∞ã¨º#∞ =∞~˘Hõ~∞° Z=fi~À `«=∞ KÕuÖ’H˜
fã¨∞HÀ"åÅx "å~°∞ HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl~°∞.
P `«~°∞"å`« H˘kÌHÍÖÏxˆH, <Õ#∞ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@™êiQÍ =∞~À
q+¨Ü∂« xfl Z^Œ∞~˘¯<åfl#∞. Ñ¨tÛ=∞f~°ÑÙ¨ XHõ Láê^è•ºÜ«ÚÅ HõàÏâßÅÖ’
`«=∞ `«~Q° `Æ ∞« Å ãÖÜ«ÚHõÎ ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ =∂\Ï¡_=» Åã≤OkQÍ Ü«Ú=‰õΩÖˇ#· ,
¿ãflÇ¨ÏjÅ∞Öˇ·# W^ŒÌ~°∞ =∂#ã≤Hõâß¢ãÎ̈ PKå~°∞ºÅ∞ ##∞fl HÀ~å~°∞. "Õ∞=Ú
H˜H¯˜ iã≤# XHõ z#fl `«~Q° uÆ QÆkÖ’ ã¨=∂"ÕâO◊ JÜ«∂º=Ú. P QÆkÖ’ <Õ#∞
XHõ |Å¡ JOK«∞ÃÑ· "åi =ÚO^Œ∞ ‰õÄ~°∞Û<åfl#∞. <Õ#∞ <å „Ñ¨^è•#
''q^•ºãÖ|Okè`—« — LÑ¨<åº™êxfl P ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O W™êÎ#∞ QÆ#Hõ, <Õ#∞
D `«~Q° `Æ ∞« ÅÖ’ Ñ¨ÓiÎQÍ aè#fl"≥∞#ÿ ^•xx, Ñ¨ÓiÎQÍ q"å^Œ~Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ ^•xx,
JO>Ë– =∞# x`«ºrq`«OÖ’ =∂#ã≤Hõ PÖ’K«#‰õΩ =∞#O ZO`« áÈ+¨}#∞
Hõ#∞Q˘#QÆÅ=∞<Õ q+¨Ü∞« O QÆ∞iOz =∂\Ï¡_®#∞. D JOâ◊O QÆ∞iOz JO`«‰Ωõ
=Ú#∞Ñ¨Ù Z#fl_»∂ <Õ#∞ =∂\Ï¡_ç =ÙO_»Ö^Ë ∞Œ . ^•x`À <Õ#∞ P JOâ◊OÃÑ·
"≥`∞« ‰õΩÖÏ_»∞`«∞<åfl#∞. <Õ#∞ =∂\Ï¡_∞» `«∞#flO`«¿ãÑ¨Ù ãÖ`À+¨Ñ_¨ ®¤#∞.
`«~∞° "å`« <Õ#∞ XHõ q+¨Ü∂« xfl QÆ∞iÎOK«™êQÍ#∞. ZÑ¨Ê\˜ÖÏQÍ<Õ,
<Õ#∞ =∂\Ï¡_∞» `«∞#flÑ¨C_»∞ <å „â’`«Å "≥Ñ· Ù¨ K«∂ã¨∞<Î åfl#∞. „Ñü"åi "≥Ñ· Ù¨
^Œ$+≤ì ™êiã¨∂,Î XHõi `«~∞° "å`« XHõ~∞° QÍ "å~°O^Œix K«∂ã¨∂Î LÑ¨<åº™êxfl
™êyOKå#∞. <Õ#∞ XHõ q^•ºi÷ Hõà§◊ Ö’H˜ ã¨∂\˜QÍ K«∂ã≤# „Ñü™êi P
Hõà√◊ § "åeáÈ=_®xfl <Õ#∞ QÆ∞iÎOKå#∞. J~Ú`Õ, "≥Ú^Œ\ ˜ ~Ô O_»∞, =¸_»∞,
S^Œ∞™ê~°∞¡ ^•xx <Õ#∞ Ñ¨\ Oì̃ K«∞HÀÖË^∞Œ . HÍx, HÍ¿ãÑ¨\ Ö˜ ’<Õ D JOâ◊O
<å PÖ’K«#ÅÖ’H˜ K˘K«∞Û‰õΩ~å™êyOk. =∂\Ï¡_»∞`«∂ =ÙO_»QÍ<Õ WÖÏ
PÖ’zOKå#∞, ''Jã¨Å∞ WHõ¯_» Uq∞ [~°∞QÆ∞`«∞Ok?—— <Õ#∞ ™ê=^è•#`«#∞
K«∂Ñ¨™êQÍ#∞. HÍ¿ãÑ¨\ Ö˜ ’<Õ D „Ñ¨„H˜Ü∞« J^Õ „Hõ=∞OÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx
QÆ=∞xOKå#∞. q^•º~°∞Å÷ Ö’ Z=fi~°∂ <å Hõà§◊ Ö’H˜ ã¨∂\˜QÍ K«∂_»_O» ÖË^∞Œ .
<Õ#∞ "åiÃÑ· #∞Oz ^Œ$+≤xì =∞o§Oz#Ñ¨Ù_»∞ =∂„`«"∞Õ "å~°∞ =∞~°ÖÏ <å
"≥·Ñ¨Ù K«∂™êÎ~°<Õk <Õ#∞ WÑ¨Ù_»∞ K≥Ñ¨ÊQÆÅ#∞. JO^Œi =ÚMÏÅ∞ <å"≥·¿Ñ
uiy =Ù<åfl~Ú HÍx, <Õ#∞ Hõà§◊ Ö’H˜ Hõà√◊ §ÃÑ\ì̃ ã¨∂\˜QÍ K«∂_»QeÆ y#"å~°∞
Hˆ =ÅO #=Ùfi`«∂=Ù#fl P W^Œ~Ì ∞° PKå~°∞ºÅ∞ =∂„`«"∞Õ . XHõ¯ Hõ} Δ Oáê@∞ D
=∂#ã≤ H õ „Ñ¨ „ H˜ Ü « ∞ #∞ `« ~ ° Q Æ u Ö’x"åiH˜ , "å~° ∞ `« ~ ° ∞ "å`«
ÑïjeOK«QÆeˆQO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ K≥Ñ¨Ê^ŒÅK«∞‰õΩ<åfl#∞. J~Ú`Õ, Jk "åix
HõÅ=~°Ñ~¨ ∞° ã¨∞OÎ k QÆ#Hõ, <Õ#∞ P „Ñ¨Ü∞« `åflxfl q~°q∞OK«∞‰õΩ<åfl#∞.
WHõ J@∞ `«~∞° "å`« `«~K° ∞« QÍ WÖÏ [~°Q_Æ ®xfl <Õ#∞ QÆ=∞xOKå#∞.
J~Ú`Õ, Wk z#fl `«~Q° uÆ QÆ^∞Œ ÅÖ’ <Õ#∞ q^•º~°∞Å÷ #∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞
=∂„`«"∞Õ [iˆQk. |Ç¨ïâß ÃÑ^ŒÃÌ Ñ^ŒÌ LÑ¨<åºã¨ Ç¨à◊§Ö’ "å~°∞ <å #∞Oz
KåÖÏ ^Œ∂~°OQÍ =ÙO_»_O» =Å# "å~°∞ `å=Ú Hˆ =Δ ∞OQÍ =Ù#fl@∞¡QÍ ÉèÏqã¨∂Î
=ÙO_ç=ÙO_»=K«∞Û. ÖË^•, P Ç¨ÖË "åiH˜ Hˆ =Δ ∞Hõ~"° ∞≥ #ÿ kQÍ JxÑ≤OK«=K«∞Û.
U^Õ"∞≥ <ÿ å <Õ#∞ K«∂_»x D ÉèÜ í ∞« Ñ¨_áç È~Ú# =ÚMÏÅ∞, "åeáÈÜÕ∞
Hõà§◊ ‰õΩ <Õ#∞ WÑ¨Ê\˜Hˆ JÅ"å@∞Ñ¨_áç ÈÜ«∂#∞ JuH˘kÌ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ =∂„`«"∞Õ
JÖÏ [~°QÆxk <Õ#∞ `«~°K«∞QÍ WÖÏ J#∞‰õΩO\Ï#∞, <Õ#∞ QÆ#Hõ D
Ü«Ú=‰õΩÅ‰õΩ "å~°∞ ^•xx `«ÑÊ¨ Hõ áê\˜™êÎ~<° Õ Pâ◊`À XHõ z#fl ã¨ÅÇ¨#∞
QÆ#∞Hõ W=fiQÆey`Õ, <Õ#∞ WÖÏ K≥|∞`å#∞, ''^ŒÜ∞« KÕã,≤ „Ñ¨ÑO¨ K«O `åÅ∂‰õΩ
g∞ ÉèÜ í ∞« OÖ’ g∞~°∞ H˘O`« ÉèÏQÍ<≥fl· <å JkèQqÆ ∞OK«QeÆ Qˆ O`«=~°‰Ωõ D `«~Q° uÆ
QÆkÖ’H˜ ~åHõO_ç. g∞~°∞ "≥Ú^Œ@QÍ ^•xx QÆ∞iOz U^À XHõ\ ˜ KÕÜ∞« O_ç.
„Ñ¨Ü∂« }ÏÅ∞ KÕÜ∞« O_ç. aè#fl„Ñ¨^âÕ ßÅÖ’ rqOK«O_ç. aè#fl ~°HÍÅ Ñ¨#∞Å#∞
KÕÜ∞« O_ç. H˘xfl Pã¨H^Î̃ •Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ J#∞Éè"í åÅ#∞ á⁄O^ŒO_ç, q∞=Ú‡Å#∞
g∞~° ∞ =∞iO`« Q Í `≥ Å ∞ã¨ ∞ HÀO_ç . q∞=Ú‡Å#∞ g∞~° ∞ =∞iO`« Q Í
Jaè=∂xOK«@O <Õ~∞° ÛHÀO_ç. ÉèÜ í ∞« Ñ¨_áç È~Ú# `åÅ∂‰õΩ P =ºH©HÎ ~õ }
° #∞
g∞ =ÚMÏÅÃÑ· #∞Oz `˘ÅyOK«∞HÀO_ç. ÖËHáõ È`Õ g∞ É’^è#Œ Ñ¨ÓiÎQÍ qÑ¶Å¨ O
J~Ú f~°∞`«∞Ok.——
<Õ#∞ QÆ#∞Hõ HõàÏâßÅ #∞Oz ã¨~åãï É’^è#Œ Ö’H˜ "≥o§=ÙO>Ë, <å
É’^è#Œ YzÛ`«OQÍ qÑ¶Å¨ O J~Ú =ÙO_Õk. W~°"·≥ XHõ¯ ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û
=Ù#fl D Ü«Ú=[#∞Å ÖÏQÍ<Õ <Õ#∞ ‰õÄ_® ##∞fl <Õ#∞ `«y#O`«QÍ
Jaè=∂xOK«∞HÀÖË^∞Œ . qâ◊fiã≤OK«∞HÀÖË^∞Œ . "≥Ú`«OÎ g∞^Œ, <å K«∞@∂ì =Ù#fl
„Ñ¨ÑO¨ K«O QÆ∞iOz ÉèÜ í ∞« O`À =Ù<åfl#∞. P „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’x q+¨Ü∞« O QÆ#∞Hõ
H˘`«^Î =·≥ ÙO>Ë Wk =∞iO`« x[O. J^Œ$+ì̈=âß`«∞Î <å‰õΩ =ÚÃÑÊ· ãÖ=`«û~åÅ
=Ü«∞ã¨∞û =KÕÛ =~°‰õΩ É’kèOK«_®xfl =$uÎQÍ KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞. JÑ¨Ê\˜ˆH
[ÖÏO`«~åæq∞Ö’ JkèHÍiQÍ =¸_»∞ ãÖ=`«û~åÅáê@∞ <Õ#∞ „Ñ¨ÑO¨ K« „Ñ¨É∞íè `«fi
L^Œº=∞OÖ’ ÉÏ^èºŒ `åÜ«Ú`«"∞≥ #ÿ ™ê÷<åÅÖ’ Ñ¨x KÕâß#∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’
<Õ#∞ ã¨∞=∂~°∞ P~°∞ =O^ŒÅ |Ç≤Ï~°OQÆ LÑ¨<åº™êÅ∞ WKåÛ#∞. <Õ#∞
XO\iQÍ<Õ rqOKå#∞ „ÑüKÀ@∞‰õΩ `ÕeHõQÍ JÅ"å@∞ Ñ¨_"Õ å_çx. Ju
H˘kÌ _»|∞ƒ`À, Ñ¨Å∞ Ü«¸~°Ñπ #QÆ~åÅÖ’ rqOKå#∞. áêiãπ #∞Oz ~À"£∞
=~°‰Ωõ KåÖÏ ^Œ∂~°O ÃãH· Ö˜ òÃÑ· uiQÍ#∞. „Ñ¨ÑO¨ K« „Ñ¨É∞íè `åfixÔH· <Õ#∞ Ñ¨x
KÕ™ÈÎ#flÑ¨C_»∞, z#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =Ù#fl ã¨∞=∂~°∞ Ü«∂Éè̌· ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ <Õ#∞
^Œi^•Ñ¨ÙQÍ XHõ J^Œ#Ñ¨Ù =∂=∞Ü«∞º#∞ JÜ«∂º#∞. <å Ñ¨@¡ <å‰õΩ =Ù#fl
Jqâßfi™êxfl Ñ¨ÓiÎQÍ =keOK«∞HÀÖË^∞Œ . JÖÏˆQ „Ñ¨ÑO¨ K«OÑ¨@¡ ÉèÜ í ∂« xfl
‰õÄ_®. J~Ú`Õ, g\˜x <Õ#∞ `«y#O`« "Õ∞~°‰Ωõ =keOK«∞HÀQÆeQÍ#∞. `«^•fi~å
<Õ#∞ `«~Q° uÆ QÆkÖ’x Ñ¨sHΔÍ ã¨=∞Ü«∂Å#∞, "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºÅ#∞, <å JkèHÍiH˜
ÖË^• <å =ºH˜ÎQÆ`« qÅ∞= `åÅ∂‰õΩ ÉèÏ=#‰õΩ =ÚÑ¨CQÍHÍHõ ˆH=ÅO
PÖ’zOKÕO^Œ∞‰õΩ, Ñï+¨¯iOKÕO^Œ∞ÔH· „Ñ¨Ü«∞uflOKÕO^Œ∞‰õΩ Pã¨H˜ÎHõ~°"≥∞ÿ#
ã¨=∞ã¨ºÅ∞QÍ =∂„`«"∞Õ K«∂_»_®xfl KÕÜ∞« QÆeQÍ#∞.
HÍx, D xã¨ûÇ¨Ü«∞ ã≤u÷ Ö’ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_áç È~Ú =Ù#fl Ü«Ú=[#∞Å#∞
<Õ#∞ KÕã#≤ ^Õ KÕÜ∞« =Åã≤OkQÍ HÀ~°_O» Ö’ U"≥∞<ÿ å J~°O÷ =ÙO@∞O^•?
"åiH˜ XHõ L^ÀºQÆO J=ã¨~O° . "Õ`#« O J=ã¨~O° . Jk ‰õÄ_® WÑ¨C_Õ.
áê~îâ° ßÅÖ’ É’kèOK«@O ZÖÏQÀ <Õ~∞° Û‰õΩO@∂ "å~°∞ `«=∞ ã¨=∞Ü«∂xfl,
_»|∞ƒ#∞ qxÜ≥∂yOKå~°∞. HÍ|\˜ì xÑ¨Ù}`«ÖxË Ñ¨#∞Å∞ q∞#Ç¨ "å~°∞ =∞ˆ~q∞
KÕÜ∞« QÆÅ~°∞? <å‰õΩ J^Œ$+ì̈=âß`«∞Î ÅaèOz# Pã¨H^Î̃ •Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ , ã¨"åà◊§#∞
Hõey#, Q“~°"åxfl WKÕÛ Ñ¨xx "å~°∞ ZÖÏ á⁄O^ŒQÅÆ ~°∞? |Ç¨ïâß U^À
XHõ ~ÀA# `≥e"≥#· É’^è<Œ å áê~îâ° ßÅÅ∞ "åiH˜ "åi tHõ} Δ Ö’ ÉèÏQÆOQÍ
W@∞=O\˜ Ñ¨xx Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ ã¨Ç¨ Ü«∞Ñ¨_=» K«∞Û<Õ"∂≥ ! J~Ú`Õ, „Ñ¨ã∞¨ `Î O«
<å‰õΩ `≥eã≤# U áê~îâ° ßÅ D Ñ¨xx KÕÜ∞« _»OÖË^∞Œ .
ÖË^∞Œ , "å~°∞ "≥à§ı O^Œ∞‰õΩ "åiH˜ `«~Q° uÆ QÆk q∞#Ç¨ =∞ˆ~ „Ñ¨^âÕ =◊ ¸
ÖË^∞Œ . ÉèÜ í ∂≥ `åÊ`«∞Öˇ<· å HÍ‰õΩ<åfl "å~°∞ `«~Q° uÆ QÆkÖ’H˜ "≥à§◊ =Åã≤O^Õ.
XHõ™êi JHõ¯_» =Ù#fl`«~°∞"å`«, "å~°∞ `«=∞ P`«‡qâßfiã¨ ~åÇ≤Ï`åºxfl
Z^Œ∞~˘¯<ÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü«∞ufl™êÎ~°∞. JÖÏˆQ "åi |ÅÇ‘Ï#"≥∞ÿ#, `ÕeHõQÍ
=ÚHõ¯Öˇá· ÈÜÕ∞ ã‘fiÜ«∞ qÅ∞= `åÅ∂‰õΩ ÉèÏ=#`À =º=Ç¨ÏiOK«QeÆ Qˆ O^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ~∞° . `«=∞#∞ =ÚOK≥`ÎÕ ÉèÜ í ∞« O =∂„`«"∞Õ "åiH˜ `≥eã≤# UÔHH· õ
=∂~°Oæ – nx ^•fi~å Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ J#O`«"∞≥ #ÿ =∂#ã≤Hõ Ü«Ú^•úxfl
#_»Ñ¨_»O, "åix =∞iO`« JÉèí„^Œ`«Ö’H˜ <≥\ ˜ì"ÕÜ«∞_»O, PO^Àà◊#Ö’H˜
<≥\ "ì̃ Ü
Õ ∞« _»O, "åãÎ̈=OQÍ "åiÖ’ ÖËx ÉèÜ í ∂« xfl ã¨$+≤Oì K«@O =∂„`«"∞Õ D
Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ KÕÜ∞« QÆey#q.
D Ü«Ú^ŒúO KåÖÏ `˘e ^Œâ◊Ö’<Õ „áê~°OÉèíO J=Ù`«∞Ok. H˘kÌ
HÍÅO „H˜`"« ∞Õ <å‰õΩ XHõ `«e¡ D q+¨Ü∂« xfl K≥ÑÊ≤ Ok. P"≥∞ Ñ≤ÅÅ¡ Ö’
XHõ~Ô #· S^Œ∞ ãÖ=`«û~åÅ ÉÏÅ∞_»∞ HÕ_»~Qü ÍÔ~<ì Ö£ ’x `«# `˘e k<åÅÖ’
XHõ q∞„`«∞x`À =∂\Ï¡_»™êQÍ_»∞. `«# ã¨fiÅÊ rq`« HÍÅOÖ’ W`«~°
=∞#∞+¨μÅ`À =∂\Ï¡_‰» Äõ _»^xŒ ZÑ¨C_»∂ K≥ÑÊ¨ |_»x D ÉÏÅ∞_»∞H˜ Jk
<Õ~=° ∞x `≥eÜ«∞^Œ∞. P ÉÏÅ∞xH˜ D x|O^è#Œ QÆ∞iOz Hˆ =ÅO K≥¿ÑÊO^Œ∞‰õΩ
|^Œ∞Å∞QÍ, Láê^è•º~Úx `«~Q° uÆ QÆkÖ’x JO^Œi =ÚO^Œ∂ J`«xx ÉÏQÍ
u\˜ìOk. `«~°∞"å`« P"≥∞ á⁄_»"≥·# Z„~°~°OQÆ∞QÆÅ HÍy`«Ñ¨Ù ''<åÅ∞Hõ——#∞
`«Ü∂« ~°∞ KÕãO≤ k. ^•xx P"≥∞ P Ñ≤Å"¡ å_ç *Ë|∞‰õΩ `«yeOzOk. `«~∞° "å`«
P"≥∞ J`«xx JÑ¨Ç¨ ã¨ºO KÕÜ∞« ™êyOk. J`«xx á⁄_»"#·≥ <åÅ∞HõQÍ Ñ≤Å∞ã¨∂,Î
W`«~° Ñ≤ÅÅ¡ #∞ ‰õÄ_® J`«xx JÖÏˆQ Ñ≤Å==Åã≤OkQÍ PÇ¨fixOzOk –
P Ñ≤ÅÅ¡ ∞ D PÇ¨fi<åxfl u~°ã¯¨ iOK«_O» ™ê^èºŒ O HÍ^Œ∞. D Ñ¨^`úŒ ∞« ÅÖ’<Õ
Ü«Ú^ŒOú „Ñ¨H\õ O˜ K«|_»∞`«∞Ok. D Ü«Ú^ŒOú [~°∞QÆ∞`«∞#flO`«HÍÅO Ñ≤Å"¡ å_»∞
<Õ~∞° Û‰õΩ<Õk ^Œi^•Ñ¨Ù Ug∞ =ÙO_»^∞Œ . nx =ÚyOÑ¨Ù `åÅ∂‰õΩ ãÖHˆ `åÅ∞
|Ç¨ï`«‰Ωõ ¯=QÍ<Õ =Ù<åfl~Ú.
áê~î°âßÅ J<Õk x*Ï~ÚfÖËx „Ñ¨^Õâ◊OQÍ<Õ =ÙO@∞Ok. Jk, =∂#ã≤Hõ
"åº‰õΩÅ`« HõeyOKÕkQÍ<Õ =ÙO@∞Ok. =Ü≥∂[#ÅO J~Ú# =∞#O `«~K° ∞« QÍ Ñ≤ÅÅ¡ `À
x*Ï~ÚfQÍ =ÙO_»O. =ÚYºOQÍ Wk áê~îâ° ßÅ‰õΩ =iÎã∞¨ OÎ k. =∞#O "åiH˜, x[OQÍ
PÖ’zOKÕ^•xx K≥ÑÊ¨ O. "å~°∞ Uq∞ PÖ’zOKåÅx =∞#O ÉèÏqã¨∞<Î åfl"≥∂ ^•x<Õ
K≥|∞`åO. ÖË^•, =∞ˆ~ W`«~∞° Öˇ#· Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Uq∞ PÖ’zOKåÖ’ J<Õk K≥ÑÊ≤ #^•xx ÖË^•
ÉèÏqOz#^•xx =∂„`«"∞Õ K≥|∞`åO. `«=∞‰õΩ J„Ñ≤Ü∞« OQÍ#∂ ÖË^• W|ƒOkHõ~O° QÍ#∂
Hõ#Ñ¨_#ç "åãÎ̈"åÅ#∞, ã¨`åºÅ#∞, ÉèÏ=#Å#∞ =∞# `«~Q° uÆ QÆ^∞Œ Å∞, áê~îº° Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅ∞,
„QÆO^ä•ÅÜ«∂Å #∞Oz Ui"ÕÜ∞« _®xfl „áê|ÅºOQÆÅ =~åæÅ∞ ã¨∞Å∞"≥#· Ñ¨xQÍ ÉèÏq™êÎ~Ú.
=∞#O =∞#‰õΩ Z@∞=O\˜ =ÚÑ¨ÙÊ ÖË‰Ωõ O_® =ÙO_»QeÆ y# "Õ∞~°‰Ωõ ‰õÄ_® =∞#O Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
"åã¨"Î åÅ#∞ K≥ÑÊ¨ O. `«e^ŒO„_»∞Å∞, ~å[H©Ü∞« "Õ`ÅÎ« ∞, JkèÑu¨ =~åæÅ∞, =∞#O K≥¿ÑÊO^Œ∞‰õΩ
J#∞=∞uOz# "å\˜x ‰õÄ_® =∞#O Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ K≥ÑÊ¨ O. J`«ºO`« q"å^Œ ~°ÇÏ≤ `« qÉèÏQÍÅÖ’
‰õÄ_® =∞# É’^è#Œ , Ñ¨Ùã¨HÎ ÍÅ∞, =∞#O Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ WKÕÛ áê~îº° Ñ¨Ùã¨HÎ ÍÅ∞ „Ñ¨ÑO¨ K«O QÆ∞iOz#
x*Ï~ÚfÖËx, =„H©Hiõ Oz# z„`åxfl =∂„`«"∞Õ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =ÚO^Œ∞ =ÙOK«∞`å=Ú.
Ñ≤Å¡Å`À x*Ï~ÚfQÍ =ÙO_»=Åã≤# ÉÏ^èŒº`«#∞ =∞#O ÉèÏqOK«HõáÈ=_»O
J<Õk "åãÎ̈=O. =∞#O "å+≤OQÆ<ì Ö£ ’#∞, =∂™È¯Ö’#∞, ÅO_»<Ö£ ’#∞, ÃÑHÕQ∑Ö’#∞,
áêiãπÖ’#∞, „Ñ¨ÑÖK«OÖ’x q∞QÆ`å Jxfl ~å[^è•#∞ÅÖ’#∂ =Ù#fl "å~°ÎÅ#∞
=„H©HõiOKÕ"åi ÖÏQÍ#∞, x~åfiÇ¨Ï‰õΩÅ∞QÍ#∞ =∂„`«"Õ∞ =ÙO@∞<åflO. ã¨`åºxfl
K≥Ñ¨ÊHõáÈ=_»O J<Õk =∞# Ç¨Ï‰õΩ¯QÍ#∞, qkèQÍ#∞ =∞#O J#∞‰õΩO@∞<åflO. =∞#
„Ñ¨Ü∂≥ [<åÅ#∞ ÉÏQÍ <≥~"° ~Õ Û° QÆey#^•xx =∂„`«"∞Õ , JO>Ë– D ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ Ñ≤ÅÅ¡ #∞
=∞#O "å~°∞ ZÖÏ `«Ü∂« ~°∞ J"åfiÅx HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl"≥∂ JÖÏˆQ ÃÑiˆQÖÏ KÕ¿ãÖÏ,
Ñ¨x KÕÜ∞« QÆeQˆ ÖÏ =∂„`«"∞Õ É’kèOKåÅx HÀ~°∞‰õΩO@∞<åflO. J\Ï¡Qˆ P Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Uq∞
PÖ’zOKåÅx HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl"≥∂ J^Õ PÖ’zOKÕÖÏ KÕÜ«∞ K«∂ã¨∞Î<åflO. ã¨`«ºO
HõO>Ë ‰õÄ_® Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ Jã¨`º« "Õ∞ ''"≥∞~°∞QÔ #· ^Œx—— =∞#Å#∞ =∞#O (=∞#O KåÖÏ `ÕeHõQÍ
D #=∞‡HÍÅ‰õΩ ÖÁOQÆ∞`åO) #q∞‡OK«∞‰õΩO>Ë KåÅ∞– WHõ ^•x`À =∞#O `ÕeHõQÍ
J|^ŒOú P_»∞`åO. =∞#‰õΩ KåÖÏ™ê~°∞¡ P ‰õΩO\˜™ê‰õΩ ‰õÄ_® J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . =∞#O
`«~K° ∞« QÍ =∞# ã¨fiO`« ™œÅÉèºí O HÀã¨"∞≥ ÿ J|^ŒOú P_»∞`åO.
nxHõO>Ë ^•~°∞}OQÍ, =∞#O =∞# QÆ∞iOz ‰õÄ_® x*Ï~ÚfQÍ LO_»_O»
ÖË^∞Œ . =∞# ã¨fiO`« ÉèÜ í ∂« Å∞, Ñïq∞`«∞Å∞, |ÅÇ‘Ï#`«Å∞, ^Œ∞~°a„è áêÜ«∂Å∞, L^ÕâÌ ßºÅ#∞
QÆ∞iOz =∞#O x*Ï~ÚfQÍ =ÙO_»_O» ÖË^∞Œ . Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ =∞#Å#∞ =∞#O ^≥"· åÅ∞QÍ
K«∂Ñ¨Ù‰õΩO@∞<åflO. ã¨~°fiO `≥eã≤#"å~°∞QÍ#∞, ã¨~°fiâ◊H˜Î=O`«∞Å∞QÍ#∞, ã¨^•
¿ÇÏ`«∞|^Œ∞Åú ∞QÍ#∞, <åºÜ«∞|^Œ∞ÅÌ ∞QÍ#∞, ãÔ̈~#· "åiQÍ#∞ K«∂Ñ¨ÙHÀ K«∂ã¨∞<Î åflO. Wk
=∞# QÆ∞iOz =∞#O K≥ÑC¨ HÀQÆey# Jxfl J|^•úÅÖ’H˜ ^•~°∞}"≥∞#ÿ k. <Õ#∞ Ñ¨Å∞=∂~°∞¡
<å ã¨ÇÏ¨ Láê^è•ºÜ«ÚÅ#∞ Pâ◊Û~°ºK«H`˜ ∞« Å#∞ KÕâß#∞. <å‰õΩ ["å|∞ `≥eÜ«∞x „Ñ¨âfl◊ #∞
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ##∞fl J_çy#Ñ¨Ù_»∞, "åiH˜ <Õ#∞, ''<å‰õΩ ^•x QÆ∞iOz HÍãÖÎ `« ‰õÄ_® `≥eÜ«∞^Œ∞——,
ÖË^• <Õ<˘Hõ á⁄~°áê@∞#∞ KÕã#≤ Ñ¨Ù_»∞ `«~K° ∞« QÍ K≥ÑÊ≤ #@∞¡QÍ<Õ <Õ#∞ WÖÏ K≥¿ÑÊ"å_çx,
''<Õ#∞ =∞~°ÖÏ É’ÖÏÎ H˘\Ïì#∞——, ÖË^• <å‰õΩ ÉÏQÍ KÕ`«QÍx^•xx ^Õx<≥·<å <Õ#∞
KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞#Î flÑ¨C_»∞, JO>Ë– "å@~üHÅõ ~üû`À (water colours) ÃÑ~ÚO\ÕQ∑
KÕÜ∞« _»O, ÖË^• XHõ HÍ¡i<≥\òÖ’, ÖË^• "åÅ∞fiÅ∞ ÖËx HÀ~ü<\≥ ò#∞ áÈe# |yÖò ãÖw`«
™ê^è Œ < åxfl "å~ÚOKÕ O ^Œ ∞ ‰õ Ω „Ñ¨ Ü « ∞ uflã¨ ∞ Î # flÑ¨ C _» ∞ ÖÏQÍ <Õ # ∞ Ñ≤ Å ¡ Å =ÚO^Õ
^•xxKÕ¿ã"å_çx. `«^•fi~å "å~°∞ <Õ#∞ ^•x`À ‰õΩã‘Î Ñ¨@_ì ®xfl K«∂_»QeÆ Qˆ "å~°∞. ^•x
^•fi~å JO^Œ~°∞ =Ü≥∂[#∞Å∞ ‰õÄ_® „Ñ¨f ^•xÖ’#∞ ã¨=∞~°∞÷Å∞ HÍ~°x Ñ≤Å¡Å∞
QÆ∞iÎOK«QeÆ Qˆ "å~°∞. W@∞=O\˜ q+¨Ü∂« Å#∞ <Õ#∞ "≥Å_¡ Oç K«_O» <å ã¨ÇÏ¨ Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ
q„ÉèÏOux HõeyOKÕk. XHõ Ñ≤Å"¡ å_»∞ QÆ#∞Hõ KÕÜ∞« _»O W+Öì ÖËxk KÕÜ∞« =∞x ##∞fl

J_çy`Õ, <Õ#∞ KÕÜ∞« ^ŒÅK«∞HÀÖË^∞Œ QÆ#∞Hõ KÕÜ∞« #∞ Jx ã¨∂\˜QÍ K≥¿ÑÊ"å_çx. J`«∞º#fl`«
<åºÜ«∞™ê÷#O #∞Oz "åiÃÑH· ˜ =zÛ#@∞¡QÍ ''=∞Oz——QÍ Hõ#Ñ¨_Õ HÍ~°}ÏÅ *Ïa`å#∞
J`«xH˜ K≥¿ÑÊ"å_çx HÍ^Œ∞. `«y#O`« Pã¨H˜Î^•Ü«∞HõOQÍ, Ñ≤Å¡Å`À |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ
=º=Ç¨ÏiOKÕ D f~°∞ KåÖÏ ÉÏQÍ Ñ¨x KÕã∞¨ OÎ k. g∞~°∞ QÆ#Hõ XHõ Ñ≤Å"¡ å_çH,˜ g∞‰õΩ
KÕÜ∞« _»O W+Öì ÖË^∞Œ QÆ#∞Hõ XHõ Ñ¨x <Õ#∞ KÕÜ∞« #x K≥ÑÊ≤ "Õ¿ãÎ J`«#∞ ^•xx ™ê^è•~°}OQÍ
`å#∞ =∂~°ÛÖËx q+¨Ü∞« OQÍ JOwHõiOK«∞‰õΩO\Ï_»∞. J`«#∞ KÕã∞¨ #Î fl XHõ Ñ¨x g∞‰õΩ
Ñ≤KÛ≥ H˜¯ã¨∞OÎ k. Hõ#∞Hõ ^•xx KÕÜ∞« _»O PÑ≤"Ü Õ ∞« =Åã≤OkQÍ J`«xx g∞~°∞ HÀi`Õ,
Jk ZÖÏ =ÙO^À J`«#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï_»∞ QÆ#∞Hõ =∞ˆ~q∂ =∂\Ï¡_‰» Ωõ O_®<Õ, J`«#∞
^•xx PÑ≤"¿Õ ã J=HÍâ◊O Z‰õΩ¯=QÍ =ÙOk.
JxflO\˜h q∞Oz, =∞#O =∞# ÉèÏ"åÅ QÆ∞iOz x*Ï~ÚfQÍ LO_»_O»
ÖË^∞Œ . ÉèÏ"åÅÖ’ D x*Ï~Úf ÖËHáõ È=_»O J<Õk Ñ¨Å∞ áê~îâ° ßÅÅ "å`å=~°}Ïxfl
KåÖÏ J„Ñ≤Ü«∞OQÍ KÕ™ÈÎOk. Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ ÉÏQÍ K«^Œ"åÅx Ñ¨Ùã¨ÎHÍÅ∞ „"å¿ã
KåÖÏ=∞Ok Ñ¨^ÕÑ¨^Õ WÖÏ K≥|∞`å~°∞: ''Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ `«# `«~°QÆu QÆkÖ’ L#fl
Ñ≤ÅÅ¡ O^Œih `«ÑÊ¨ xãïQÍ „¿Ñq∞OK«QÅÆ QÍe. Jk ‰õÄ_® JO^Œih ãïã¨=∂#OQÍ.
''nx `åÅ∂‰õΩ J~°O÷ , `«# `«~Q° uÆ QÆkÖ’x „Ñü Ñ≤Å"¡ å_çH˜ Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ `å#∞
W=fiQÆey# J`«∞º`«=Î ∞"≥∞#ÿ ^•xx JO`«\ x˜ W"åfiÅx QÆ#∞Hõ J~Ú`Õ, „Ñü Ñ≤Å"¡ å_ç
ãÖHˆ =Δ ∞OÑ¨@¡ J`«xH˜ ã¨=∂#ÉÏ^èºŒ `« LO_®e. „Ñü Ñ≤Å"¡ å_ç ãÖHˆ =Δ ∞O Ñ¨@¡ ã¨=∂#
„â◊^úŒ LO_®e. D ~°K~« Ú`«Å∞ K≥¿ÑÊk ãÔ̈~#· ^Õ. J~Ú`Õ, "å~°∞ „¿Ñ=∞#∞ QÆ∞iOz
=∂\Ï¡_»∞`«∞#flÑ¨C_»∞ "å~°∞ ¿Ñ~˘¯<Õ J~°÷O Wk HÍ^Œ∞. "å~°∞ K≥¿ÑÊk ÉèÏ=#Å∂,
PáêºÜ«∞`«, W`«~∞° Å ™êOQÆ`º« O #∞Oz, Jã≤`Î fi« O #∞Oz XHõ =ºHÎ̃ á⁄O^ŒQÅÆ `«~Ç° ¨
P#O^ŒO, ãÖ`ÀëêÅ QÆ∞iOz. nxx z#flz#fl K≥OKåÅÖ’ H˘Å=ÖË=Ú. JO>Ë,
„¿Ñ=∞#∞ Ñ≤ÅÅ¡ O^ŒiH© YzÛ`«OQÍ ãïã¨=∂#OQÍ JO^ÕÖÏ KÕÜ∞« ÖË=Ú.
Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ ã¨=∂"Õâ"◊ ∞≥ #ÿ XHõ `«~Q° uÆ Ö’ nxx QÆ∞iOz =zÛ# XHõ
K«~°ÛÖ’ <Õ#∞ <å `«~°QÆuÖ’ H˘O^Œ~°∞ Ñ≤Å¡Å#∞ q∞QÆ`å"åiHõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ
Jaè=∂xã¨∞Î<åfl#x K≥áêÊ#∞. J~Ú`Õ, <Õ#∞ "åi "åi ¿Ñ~°¡#∞ K≥Ñ¨ÊÖË^Œ∞. =∞#O
Ñ≤Å¡Å‰õΩ Uq∞ K≥Ñ≤Ê<å ã¨ˆ~, "åã¨Î=O Ñ≤Å¡Å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞#<Õk |Ç≤Ï~°OQÆ ~°Ç¨Ïã¨ºO.
^•xx QÆ∞iOz J|^ŒOú P_»_O» =$^è• „Ñ¨Ü∂« ã¨. ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ, D Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞
JO`å ÉˇOÉËÅ∞ ZuÎáÈÜ«∂~°∞. ''ZO`« ^•~°∞}"≥∞#ÿ q+¨Ü∞« O!—— Jx XHõ~∞° J<åfl~°∞.
''<Õ#∞ <å `«~Q° uÆ Ö’x Ñ≤ÅÅ¡ O^Œih XˆH ~°HOõ QÍ „¿Ñq∞™êÎ#∞.—— L`«Î K≥`.Î« WÖÏ U
Láê^è•ºÜ«Ú_≥·<å K≥a`Õ Jk J`«xH˜ ÖË^• W`«~°∞Å‰õÄ ‰õÄ_® J|^ŒúO. |Ç¨ïâß
J@∞=O\˜ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ Z=ih ÃÑ^ŒQÌ Í W+¨Ñì _¨ ~» ∞° . nx J~°O÷ , WÖÏ
LO_»_O» Ö’ U^À `«ÑC¨ LO^Œx HÍ^Œ∂? KåÖÏ =∞Ok ÃÑ^ŒÅÌ ∞ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ W+¨Ñì _¨ ~» ∞° .
"å~°∞ JÖÏ W+ì̈Ñ_¨ ®Åx J#∞HÀ=_®xH˜ `«y# HÍ~°}O ÖË^∞Œ . HÍx, Jã¨Å∞ ã¨=∞ã¨ºÖÏ¡
"åiH˜ x[OQÍ W+¨ìO L<åfl ÖË‰õΩ<åfl, "å~°∞ `å=Ú Ñ≤Å¡Å#∞ W+¨ìÑ¨_çf~åÅx
ÉèÏqOK«∞HÀ=_»"∞Õ . Wk "åiÖ’ JÑ¨~å^èŒ ÉèÏ=##∞ ã¨$+≤ãì ∞¨ OÎ k. Ñ¶e¨ `«OQÍ "å~°∞ `«=∞Ñ¨@¡
`å=Ú J~Ú+ì̈`#« ∞ ÃÑOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. Wk, ^•x JO`«@‰õΩ J^Õ "å~°∞ `«=∞ JÑ¨~å^èŒ
ÉèÏ=# #∞Oz |Ü«∞@Ñ¨_OÕ ^Œ∞HÔ · Ñ≤ÅÅ¡ #∞ Ju QÍ~åÉO KÕ¿ãÖÏ KÕã∞¨ OÎ k. WHõ "åi
JÑ¨~å^èŒ ÉèÏ=# =Å# "å~°∞ ÃÑH· ˜ Hõ#Ñ¨_‰» Ωõ O_® „‰õÄ~°OQÍ =º=Ç¨Ïi™êÎ~∞° – W@∞=O\˜
„‰õÄ~°`åfiÅ#∞ =∞#O KåÖÏ `«~Q° uÆ QÆ^∞Œ ÅÖ’ K«∂_»=K«∞Û. ÃÑQ· Í D ~°H"õ ∞≥ #ÿ ÉèÏ=#Å∞
P Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ "åãÎ̈=OHÍx, `Õ<≥ Ñ¨Ó`« Ñ¨Óã≤#, "≥Q@ Æ ∞ Ñ¨Ù\ì̃OKÕ Q˘O`«∞HõÅ`À,
Ç¨=ÉèÏ"åÅ`À, Hõ$„u=∞, |Å=O`«ÑÙ¨ #=ÙfiÅ`À „Ñ¨=iÎOKÕ q^èOŒ QÍ KÕ™êÎ~Ú. Ñ≤ÅÅ¡ ∞
W@∞=O\˜"å\˜x áê~î°âßÅÖ’ KåÖÏ<Õ K«∂™êÎ~°∞. "å~°∞ g\˜x u~°ã¨¯iOK«_»O,
^Õfi+≤OK«_O» ãÔ̈~#· ^Õ.
=∞#O "åi`À x*Ï~ÚfQÍ LO_»_O» ÖË^∞Œ QÆ#Hõ, "å~°∞ =∞#`À x*Ï~ÚfQÍ
LO_ÕÖÏ KÕÜ∞« ÖËHáõ È`«∞<åflO. nxÔH· P~°OÉèOí QÍ, =∞#O áê~îâ° ßÅ J<Õk J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ
„Ñ¨^âÕ O◊ , ^•xÖ’ "å~°∞ „Ñ¨f Hõ} Δ Ïxfl W+ì̈Ñ_¨ `» å~°∞ J<Õ HõÅÊ#Ö’ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ ÉèÏQÆO
ÑÖK«∞‰õΩ<ÕÖÏ KÕÜ∞« QÆÅQÍe. "å~°∞ KåÖÏ `˘e^ŒâÖ◊ ’<Õ áê~îâ° ßÅ#∞ J~Ú+ì̈Ñ_¨ _» ®xfl
<Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°∞, ÖË^• Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ J<Õ^•xx K≥ÑÊ¨ _®xH˜ gÅ∞ÖËx, PÖ’zOK«_®xH˜
x+≤^ŒúÑ¨^ŒOQÍ K«∂™êÎ~°∞. <å‰õΩ XHõ ÉÏeHõ `≥Å∞ã¨∞. P"≥∞ q∞QÆ`å q+¨Ü«∂ÅÖ’
P~ÀQÆº=O`«∞~åÖË, ãÖ`À+ÖQÍ<Õ LO_Õk, Ñ¨ÓiÎQÍ L`åûÇ¨Ï=O`«∞~åÅ∞. P"≥∞ S^Œ∞
ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ `«# HÕ_»~Qü ÍÔ~<ì £ Láê^è•ºÜ«Ú~åex W+ì̈Ñ_¨ H» áõ È=_»O J<Õ
PO^Àà◊#`À [|∞ƒ Ñ¨_çOk. ~å|~üì ÃÇ·Ï<≥"≥∞<£ Ñ¨Å∞ ãÖ=`«û~åÅáê@∞, ™ê^è•~°}
áê~îâ° ßÅÅ∞ U=∂„`«O =º=Ç¨ÏiOK«ÖxË "≥ÚO_ç q^•º~°∞Å÷ `À Ñ¨x KÕâß_»∞.
D Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "≥∞^Œà§◊ #∞ Ñ¨Ó_»∞‰õΩáÈ~Ú#qQÍ, QÆ_H¤» @ õ ∞ì‰Ωõ áÈ~Ú#qQÍ KÕã#≤ k,
JxflO\˜hq∞Oz "å~°∞ =ºH©ÎHõiOK«ÖËxqQÍ LO_Õ, "å~°∞ JuHõ+ì̈O q∂^Œ q∞#Ç¨
JOwHõiOK«ÖxË "åã¨"Î åÅ∞ ÉèÜ í ∞« O, ã≤Q∞Æ ,æ HÀáÈ„kHõ`Î ,« ^Õfi+Ö =O\˜q– JO>Ë áê~îâ° ßÅ,
"åi Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ "åiÖ’ ~ˆ HÔ uÎOz# ÉèÏ"åÅ∞ J<Õk PÜ«∞# Hõ#∞Q˘#QÆeQÍ_»∞.
D ÉèÏ"åÅ#∞ `«=∞‰õΩ `å=ÚQÍ#∂, W`«~∞° Å‰õÄ ‰õÄ_® ¿ãfiK«ÛQù Í =ºH©HÎ iõ OK«QeÆ y#
Ñïã≤u÷ Ö’ "å~°∞ L#flÑ¨C_»∞, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∞~°ÖÏ <Õ~∞° ÛHÀ=_®xfl P~°OaèOK«QeÆ QÍ~°∞. <åÑ¨@¡
P„QÆÇÏ≤ Oz# S^Œ= `«~Q° uÆ q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ <Õ#∞ QÆÒ« Ö’ K≥|∞`«∂ L#fl@∞¡QÍ<Õ, =∞#O
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ WÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ K≥ÑÊ¨ ÖË=Ú? ''K«@Oì q∂~°∞ áê~îâ° ßÅ‰õΩ "≥àÏ§Åx K≥|∞`ÀOk.
q∂~°∞ ^•xx W+¨Ñì _¨ ®Åx Jk K≥ÑÊ¨ _»O ÖË^∞Œ . q∂~°∞ ##∞fl W+¨Ñì _¨ ®Åx ‰õÄ_® Jk
K≥ÑÊ¨ _»OÖË^∞Œ .—— |Ç¨ïâß nx=Å¡ áê~îâ° ßÅ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∞iO`«QÍ Éèií OK«QÅÆ ∞QÆ∞`å~°∞.
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ZÅ¡"àÕ Ö◊ Ï D =∂@Å#∞ qO@∞O\Ï~°∞, ''=∞Oz =∞#∞+¨μÅ∞ J@∞=O\˜
q+¨Ü«∂Å#∞ K≥Ñ¨Ê~°∞.—— nx`À Ñ≤Å¡Å∞ Ju z#fl =Ü«∞ã¨∞Ö’<Õ, `«=∞‰õΩ `≥eÜ«∞x
HÍ~°}ÏÅ ^Œ$ëêì º, `å=Ú PO^Àà◊# K≥O^Œ∞`À#fl q+¨Ü∂« ÅÖ’x KåÖÏ ÉèÏQÍxfl QÆ∞iOz
=∂\Ï¡_‰» Äõ _»^xŒ <Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°∞. `«#‰õΩ ÉÏQÍ Pã¨HÎ̃ L#fl, `«##∞ HõÅ=~°Ñ~¨ ∞° ™ÈÎ#fl,
ÉèÜ
í ∞« ÃÑ_»∞`À#fl q+¨Ü∂« Å#∞ QÆ∞iOz `å#∞ ZkˆQ „Hõ=∞OÖ’ U ^ŒâÖ◊ ’<≥<· å |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ
=∂\Ï¡_»_®xH˜ gÅÜÕ∞º XHõ¯ =Ü≥∂[#∞_çfl J~Ú<å HõÅ∞ã¨∞HÀQÆÅQÆ_»O J~°∞^Œ∞QÍ
=∂„`«"∞Õ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ÅaèOKÕ J=HÍâ◊O. =∂#ã≤HOõ QÍ W|ƒOkÖ’ L#fl `«=∞ Ñ≤ÅÅ¡ HÔ ·
^è#Œ =O`«∞Öˇ#· ÃÑ^ŒÅÌ ∞ H˘x Wã¨∞#Î flk W^Õ. QÆO@‰õΩ 25 _®Å~°∞¡ K≥eO¡ z (WÑ¨C_»∞
WOHÍ Z‰õΩ¯= ‰õÄ_®) P Ñ≤ÅÅ¡ #∞ =∂#ã≤Hõ "≥^· ∞Œ ºÅ=^Œ‰Ì Ωõ "å~°∞ ÑÖÑ¨QÅÆ ~°∞. WHõ
JHõ¯_» P Ñ≤Å¡Å∞ `«=∞ =∞#ã¨∞ûÅÖ’ L#fl^•xx QÆ∞iOz x~˘‡Ç¨Ï=∂@OQÍ
=∂\Ï¡_Q» ÅÆ ~°∞. JHõ¯_» "å~°∞ P =∂#ã≤Hõ "≥^· ∞Œ º_»∞ `«=∞Ñ¨@¡ P„QÆÇÏ¨ O K≥O^Œ∞`å_»x
ÉèÜí ∞« Ñ¨_#» =ã¨~O° ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ, Ñ≤Å"¡ å_çH˜ D J=HÍâßxfl WKÕÛO^Œ∞‰õΩ J`«#∞ `«#
ÉèÜí ∂« Å∞, W|ƒO^Œ∞ÅÖ’ Ñ¨ÓiÎQÍ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈÜÕ∞=~°‰Ωõ =∞#O Z^Œ∞~°∞ K«∂_®ÖÏ? D
ÉÏÅ∞_»∞ `«# rq`«O `˘e ^ŒâÖ◊ ’<Õ =∞Oz J=QÍÇ¨Ï#`À, x*Ï~ÚfQÍ q<ÕO^Œ∞‰õΩ
ã≤ÔúŒ QÍ L#fl Z=iÔH<· å K≥ÑÊ≤ =ÙO_Õ q+¨Ü∂« Å#∞ q<ÕO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ =∞#O ã¨∞tHΔ̃`∞« _≥#·
=$uÎ =∂#ã≤Hõ "≥^· ∞Œ ºx=^ŒÌ ã¨=∞Ü«∂xfl QÆ_á» êÖÏ? Hˆ O„a_ç̊Ö’x „ã‘\ì ò HÍ~°fl~ü sã¨~Ûü
J<Õ „áê*ˇ‰Ωõ Öì ’ Ñ¨x KÕã∞¨ #Î fl"å~°∞ D q+¨Ü∂« xfl Hõ#∞Q˘<åfl~°∞. `«=∞ QÆ∞iOp, `«=∞
rq`åÅ QÆ∞iOp |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ#∞, ¿ãfiK«ÛQù Í#∞ =∂\Ï¡_Õ J=HÍâßxfl q∞Oz =∞ˆ~n
JÑ¨Ê\˜Hˆ =Ú„^Œ"Ü Õ ∞« |_ç#, J`«ºO`« x~åâß[#HõOQÍ Hõ#|_Õ KåÖÏ=∞Ok ÉÏÅ <Õ~ã° ∞¨ ÅÎ
rq`åÅ#∞, =ºH˜Î`åfiÅ#∞ ÑïÑ¨Ó~°‚OQÍ =∂iÛ"ÕÜ«∞ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ, nxÔH· =∞#‰õΩ
Z@∞=O\˜ <åºÜ«∞ x~°‚Ü«∂Å∞ KÕÜ«∞‰õΩO_® q#QÆey#"å~°∞, P ÉÏÅ <Õ~°ã¨∞ÎÅ#∞
Ñï+¨¯iOK«=Åã≤# ÖË^• Ñ¨ÓiÎ KÕÜ∞« =Åã≤# ã¨=∞ã¨ºÅ∞QÍ HÍHõ, =∂#==∂„`«∞Å∞QÍ
K«∂¿ã Pã¨HÎ˜ Hõey#"å~°∞ J=ã¨~O° . nx #∞Oz =∞#O Ug∞ <Õ~∞° ÛHÀÖË=∂? Z^Œ∞QÆ∞`«∞#fl
Ñ≤Å¡Å rq`åÅÖ’ x*Ï~ÚfH˜, |Ç≤Ï~°OQÆ`«‰õΩ, P`«‡*Ï˝<åxH˜ =∞#O J=HÍâßxfl
HõeÊOK«Ö=Ë ∂? "å~°∞ PÖ’zOKÕ^•xx QÆ∞iOz K≥¿ÑÊ J=HÍâ◊O "åiH˜ WKÕÛ=ÚO^Œ∞,
=∞#O "å~°∞ Ñ¨ÓiÎQÍ ã¨=∞ã¨ºÖ’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈÜÕ∞^•HÍ Z^Œ∞~°∞K«∂¿ãÖÏ KÕÜ∂« ÖÏ?
Wk ã¨=∞¿ãº J~Ú#Ñ¨Ê\˜H,© Ju „Ñ¨^•è # ã¨=∞ã¨º =∂„`«O HÍ^Œx
<Õ#∞ `«fi~°Ö’<Õ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl#∞. Jk WÑ¨C_»∞ HÍ^Œ∞. S^Œ∞ ÖË^• JO`«‰Ωõ
H˘kÌ ãÖ=`«û~åÅ `«~∞° "å`«, L^•~°"å^Œ, „Ñ¨QuÆ jÅ, ã¨ÇÏ¨ #jÅ qÑ¨=¡ OQÍ
Ñ≤Å=|_Õk áê~î°âßÅÖÖ’ ^•x J`«∞º#fl`« ^Œâ◊Ö’ L#flÑ¨C_»∞, KåÔ~¡ãπ
ã≤Åƒ~ü=∂<£, W`«~° Ñïâ’^è‰Œ Ωõ Å XHõ ÃÑ^ŒÌ |$O^ŒO ^Õâ◊ "åºÑÖÎ QÍ =O^ŒÖÏk
áê~î°âßÅ =º=ã¨÷Å#∞ ãÖ^Œi≈OzOk. `«=∞ Ñïâ’^èŒ<å Ñ¶ë`åÅ#∞
ã≤Åƒ~ü=∂<£ '¢ÔH·ã≤ãπ W<£ k HÍ¡ãπ~°∂"£∞— ¿Ñi@ „Ñ¨K«∞iOKå_»∞. ^•xÖ’
J`«#∞ `å#∞ „Ñü KÀ\Ï K«∂ã≤# ''ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# J<åQÆiHõ`«——QÍ
áê~î°âßÅÖ’x JO^Œ~°∞ =Ü≥∂[#∞Å∂ Ñ≤Å¡ÅÑ¨@¡ „Ñ¨^Œi≈OKÕ f~°∞#∞
¿Ñ~˘¯<åfl_»∞.
^•xH˜ P=Å, Ñ≤ÅÅ¡ ÃÑ· =ÚYºOQÍ Juz#fl"åiÃÑ· K«∂¿Ñ JO`«∞ÖËx
„Ñ¨`º« Hõ"Δ ∞≥ #ÿ Éè∫uHõ „‰õÄ~°`fi« O L#flk. âßs~°Hõ tHõÅΔ ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ #_çKÕ
Ñ¨„uHõ 'k ÖÏãπì i™ê~ü—ì ãÖáê^Œ‰Ωõ _≥#· J_®ÇπÏ =∂~°~ü D =∞^èºŒ HÍÅOÖ’,
„Ñü ãÖ=`«û~°O ZO`« =∞Ok Ñ≤Å¡Å∞ JkèHÍiHõOQÍ, P#"å~ÚfQÍ,
Éè∫uHõOQÍ tHÕΔ K«|_»∞`«∞<åfl~°∞ J<Õk Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ, XHõ *ÏfÜ«∞ ™ê÷~Ú
áê~îâ° ßÅ ã¨~ˆ fi#∞ [iáê_»∞. D ã¨~ˆ fiÖ’ WzÛ# „Ñ¨âßflÑ¨„`åxH˜ ["å|∞
W=fix áê~îâ° ßÅÅ∞, ["å|∞ WzÛ# áê~îâ° ßÅÅ`À ãïã¨=∂#OQÍ<Õ Ñ≤ÅÅ¡ #∞
Éè∫uHõOQÍ tHÕΔ z<å P áê~îâ° ßÅÅ∞ "åã¨"Î åxH˜ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ =∞iO`« Z‰õΩ¯=QÍ
Éè∫uHõOQÍ tHΔ̃OKÕ J=HÍâßÖË L<åfl~Ú– „Ñ¨f q^•º ãÖ=`«û~°OÖ’#∂
D Éè∫uHõ tHõÅΔ ∞ XHõ\ #˜ fl~° q∞eÜ«∞#∞¡QÍ L<åfl~Ú. J~Ú`Õ, áê~îâ° ßÅÅ∞
''ˆH#∞ ^≥|ƒÅ∞QÍ—— Ñ≤eKÕ D tHõΔÅ∞ "å\˜Ö’ ÃÑ‰õΩ¯ ÉèÏQÆO `«=∞ Ñ¨ã≤
ÉÏkè`∞« Å#∞ Pã¨∞Ñ¨„uH˜ ÑÖÑ¨QeÆ Qˆ O`« „‰õÄ~°OQÍ L#flÑ¨Ê\˜H© Jq Hˆ =ÅO
PkèHÍiHõOQÍ [iˆQ"Õ. Jq áê~î°âßÅ „Ñ¨^è•# Láê^è•ºÜ«Úx QÆkÖ’
[~°∞QÆ∞`å~Ú. XHõ Ñ¨ÙãÎ̈HOõ Ö’ #"≥∂^Œ∞ KÕÜ∞« |_»`å~Ú. HÍQÍ, Ñ≤ÅÅ¡ Ñ¨@¡
=∞iO`« Z‰õΩ¯=QÍ<Õ J#kèHÍiHõ Ç≤ÏOã¨ [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO_ç=ÙO_Õ J=HÍâ◊O
`«ÑÊ¨ Hõ LOk. K≥OÑ¨^|≥ ƒÅ∂, Ñ≤_Qç ∞Æ ^Œ∞ÅÌ ∂, A@∞ìÑ@ ¨ ∞ìH˘x ÖÏQÆ_®Å∂,
KÕ`∞« Å#∞ K≥=ÙÅ#∞ "≥∞e"ÕÜ∞« _®Å∂, |∞QÆÅæ #∞ Ñ≤O_»_®Å∂, QÀ_»‰Ωõ "Õã≤
ÉÏ^Œ_®Å∂, Ñ≤_Hç à˜ §◊ `À ^≥|ƒÅ∞ H˘@ì\ÏÅ∞, J#kèHÍiHõ iHÍ~°∞¤ KÕÜ∞« |_»x
Hˆ #∞ ^≥|ƒÅ∞ `«~Q° uÆ QÆ^∞Œ ÅÖ’ Zxfl [~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ≥∂ TÇ≤ÏOKÕO^Œ∞‰õΩ
=∂~°Oæ ÖË^∞Œ . YzÛ`«OQÍ PkèHÍiHõ ãÖYº‰õΩ ~Ô O_»∞ ÖË^• =¸_»∞ ~Ô @∞¡
Z‰õΩ¯=QÍ<À, |Ç¨ïâß S^Œ∞~Ô @∞¡ Z‰õΩ¯=QÍ<À, Ñ¨k~Ô @∞¡ Z‰õΩ¯=QÍ<À Wq
LO_ç LO_»=K«∞Û. x"ÕkHõÅ#∞ Ñïje¿ãÎ =∞#‰õΩ XHõ q+¨Ü«∞O
É’^èÑŒ _¨ ∞» `«∞Ok. XHõ~∂° ÖË^•, W^Œ~Ì ∞° Ñ≤ÅÅ¡ K«~º° Å‰õΩ "≥Ú`«OÎ `«~Q° uÆ Ö’x
"åix Éè∫uHõOQÍ tHÕΔ K«_O» Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ ã¨~fi° ™ê^è•~°}O. ÖË^• Ñ¨sHõ#Δ ∞
ÉÏQÍ „"åÜ«∞#O^Œ∞‰õΩ "≥Ú`«OÎ `«~Q° uÆ Ö’ "åix WÖÏ tHΔ̃OK«_O» ‰õÄ_®
ã¨~fi° ™ê^è•~°}O. áê~îâ° ßÅÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀA<Õ XHõ Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ `«#
`«~Q° uÆ Ö’ L#fl"åix JO^Œih Éè∫uHõOQÍ tHÕΔ Kå_»∞, ''Uq∞ PtOKåÖ’
"åiH˜ K«∂¿ÑO^Œ∞‰õΩ.——
Éè∫uHõ „‰õÄ~°`«fiO `åÅ∂‰õΩ „Ñü ãÖÑ¶¨∞@#‰õΩ, =∞ixfl Z‰õΩ¯=
=∂#ã≤H,õ Pu‡Hõ Ç≤ÏOã¨Å∞ L<åfl~Ú: =ºOQÆºO, "≥H¯˜ iO`«, HÕK«Ñ~¨ K° _« ®Å∞
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ q. g\˜<Õ `«~Q° uÆ QÆ^∞Œ ÅÃÑ· ã¨fiÜ«∞OQÍ Ñïâ’^è#Œ KÕã∂¨ Î KåÖÏ
HÍÅOáê@∞ QÆ_çÑ≤# q^•º ãÖ|Okè`« PKå~°∞º_≥·# P~°÷~ü ÃÑ~°Öò,
''J==∂xOK«_O» `åÅ∂‰õΩ Hõ~‡° HÍO_»——QÍ Ñ≤eKå_»∞. W=hfl KåÖÏ „HÕk
`«~Q° `Æ ∞« ÅÖ’<Õ, JO>Ë J`«ºO`« "≥#∞Hõ|_ç# q^•º~°∞Å÷ ∞ ‰õÄ_® qâßfiãÖ,
Pâß=Ç¨Ï ^Œ$HõÊ^äOŒ Hõey =Ù#fl ã≤u÷ Ö’<Õ Ñ¨Å∞ ãÖ^Œ~åƒùÖ’ Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ
"å~°∞ Z@∞=O\˜ Éè∫uHõÇ¨h KÕÜ«∞ÖËx ã≤÷uÖ’ ‰õÄ_® [~°∞QÆ∞`å~Ú.
W@∞=O\˜, KåÖÏ Ñ¨Ùã¨HÎ ÍÅ#∞ xOÑ¨QÅÆ `«y#xfl L^•Ç¨Ï~°}Å∞ L<åfl~Ú.
<Õ # ∞ "å\˜ Ö ’ XHõ ^ •xx „Ñ¨ ™ êÎ q OKå#∞. q∞ye#"å@xflO\˜ h
UHõ~°∞=ÙÃÑ@ì#=ã¨~°OÖË^Œ∞.
ã¨=∞ã¨ºÖÏ¡ Hõ$„u=∞ #=ÙfiÅ∂, x[OQÍ L^ÕtÌ OK«x á⁄QÆ_®Î HÍ^Œ∞.
Wk ^•xHõO>Ë KåÖÏ f„="≥∞#ÿ k– qãÎ̈ $`« ™ê÷~ÚÖ’ L#fl J~Ú+¨`ì ,«
qâßfiã¨~åÇ≤Ï`«ºO, ^Õfi+ÖQÍ Ñ≤Å=^Œy# ™ê÷~ÚÖ’ Ñ≤ÅÅ¡ QÆ∞iOz f„="≥∞#ÿ
ÉèíÜ«∞O, W`åºk D ÉèÏ"åÅ =¸ÅO Éèí„^Œ`å~åÇ≤Ï`«ºO, |ÅÇ‘Ï#`«,
Láê^è•ºÜ«ÚÅ ã¨fiO`« ÉèÜ í ∂« ÅÖ’ LO@∞Ok QÆ#∞Hõ "åix `«fii`«OQÍ
ÖË^• "ÕQOÆ QÍ =∂~°Û_»O ZÖÏQÀ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅQÆ_O» KåÖÏ Hõ+Oì̈ . WOHÍ
=ÚYºOQÍ W"Õ ÉèÏ"åÅ∞ ™ê^è•~°} „Ñ¨*ÏhHõOÖ’x KåÖÏ =∞Ok ‰õÄ_®
Hõey=ÙO_»_O» ã¨=∞ã¨º#∞ =∞iO`« [\˜ÅO KÕ™ÈÎOk.
H˘O`« = ∞Ok Láê^è • ºÜ« Ú Å∞ HÍÖË x "åiÖÏQÍ<Õ , =∞Oz
Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞QÍ L#fl =∞iH˘O`«=∞Ok ‰õÄ_® ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ LO\Ï~°∞.
"å~°∞ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ x[OQÍ qâ◊fiã≤™êÎ~∞° . Q“~°q™êÎ~∞° . J~Ú`Õ, gi ãÖYº
^Œi^•Ñ¨Ù Jxfl KÀ\Ï¡ Ju `«‰õΩ¯=QÍ L#fl>Ë¡ Hõ#|_»∞`ÀOk. "åiÖ’
Z‰õΩ¯==∞Ok– W@∞=O\˜ =O^ŒÖÏk=∞Ok #∞Oz <å‰õΩ ÖËYÅ∞ =KåÛ~Ú–
H˘kÌ ãÖ=`«û~åÅ `«~∞° "å`« áê~îâ° ßÅ#∞ =ke "≥o§áÈ`å~°∞. H˘O`«=∞Ok
`«=∞O`«@ `å"Õ∞ "≥o§áÈ`å~°∞. ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë, q∂‰õΩ QÆ#Hõ Ñ≤ÅÅ¡ Ñ¨@¡
W+¨ìO LO>Ë, JÖÏ W+¨ìÑ¨_»x"å~°∞ q∂ K«∞@∂ì LO_»QÍ KåÖÏ=∞Ok
JÖÏO\˜"åˆ~– q∂ Ñ¨x k<åxfl "åi`À QÆ_Ñ» _¨ O» q∂‰õΩ `«ÑÊ¨ xãïQÍ
ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ, `«fi~°Ö’<Õ Éèií OK«~åxkQÍ =∂~°∞`«∞Ok. nxH˜ P^è•~°O
QÆ}ÏOHõÑ¨~°"≥∞ÿ#k=∂„`«O HÍ^Œ∞ J<Õk x[O. =∞i ZÖÏ? =∞#O
Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ, WÖÏ J_»∞QÆ∞`«∂ XHõ ã¨~ˆ fi Ñ¨„`åxfl ÑÖáêÖÏ? ''q∂~°∞
Ñ≤ÅÅ¡ #∞ ^Õfi+≤™êÎ~å?—— HÍ^Œ∞, nxH˜ P^è•~°O Ñ¨ÓiÎQÍ x"ÕkHõÅ #∞OKÕ
=™ÈÎOk. HÍx, <Õ#∞ W@∞=O\˜"å\˜x KåÖÏ "å\˜x, q^•º~°∞÷Å∞,
`«e^ŒO„_»∞Å∞, Láê^è•ºÜ«∞ tHõ} Δ Ö’ L#fl"å~°∞, `«~Q° uÆ QÆk "åÅO\©~∞° ,¡
JO`«‰õΩ q∞Oz ã¨fiÜ«∞OQÍ Láê^è•ºÜ«ÚÅ #∞Oz, áê~î°âßÅÅ`À
n~°H… ÍÅOQÍ ãÖ|O^èOŒ QÆÅ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ W`«~∞° Å #∞Oz K«k"å#∞, q<åfl#∞.
nxx|\˜ì "å~°∞ K≥¿ÑÊk q∞#Ç¨~ÚOÑ¨Ù HÍ^Œx, Jk ™ê^è•~°}OQÍ [iˆQk
=∂„`«"Õ∞#x <Õ#∞ JOK«<å "Õã¨∞HÀQÆÅ#∞. Ñ≤Å¡ÅÃÑ· Éè∫uHõOQÍ#∞,
Pu‡HõOQÍ#∞ [iˆQ D Ç≤ÏOã¨, =∞# áê~îâ° ßÅÅ#∞ „ÑüKÀ\Ï xOÑ≤"¿Õ ã
Ñ≤ÅÅ¡ Ç≤ÏO™êHÍO_»‰Ωõ YzÛ`«OQÍ XHõ „Ñ¨^•è # HÍ~°}O– |Ç¨ïâß Jk
XHõ¯>Ë HÍ~°}O HÍ‰õΩ<åfl.
áê~îâ° ßÅÖ’ =∞#O KÕ¿ã^•x "≥#∞Hõ H˘xfl PÖ’K«#Å∞ ^•y=ÙO\Ï~Ú. "å\˜x
K«∂KåÜ«∞QÍ D q^èOŒ QÍ ¿Ñ~˘¯#=K«∞Û: (1) =∂#= q*Ï˝#Ñ¨Ù Ju ÃÑ^ŒÌ â◊s~°OÖ’,
`«Ñ¨Êxãïq, JO^Œ~°∂ `≥Å∞ã¨∞HÀ=Åã≤#qQÍ Ñ≤Å=^Œy# H˘xfl =ÚHõ¯Å∞, ÉèÏQÍÅ∞
LO\Ï~Ú, (2) XHõ =ºHÎ̃x J`«#∞ ZO`«"∞Õ ~°‰Ωõ q^•º=O`«∞_À QÆ∞iÎOK«_O» . <Õ\ ˜
„Ñ¨ÑÖK«OÖ’x ã¨=∂[OÖ’ J`«#∞ LÑ¨Ü≥∂QÆHõ~°"≥∞ÿ# ã¨Éèí∞º_çQÍ#∞, `≥eqQÍ
rqOKÕO^Œ∞‰õΩ J~°∞›_∞» QÍ#∂ ÑïQÆ}O˜ K«_O» J<Õq, J`«#∞ `«#Ö’ Hõey L#fl D
`«Ñ¨Êxãï q*Ï˝#O `åÅ∂‰õΩ "≥∂`å^Œ∞ÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç =ÙO\Ï~Ú, (3) HÍ|\ì̃, D
`«ÑÊ¨ xãï q*Ï˝#OÖ’ ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ O`« Ñ≤ÅÅ¡ "≥∞^Œà§◊ Ö’H˜ ZH˜¯OK«_O» áê~îâ° ßÅÅ qkè.
JO^Œ∞KÕ`<« Õ =∞#O H˘xfl q+¨Ü∂« Å#∞, `«Ü∂« ~°∞KÕãÃ≤ Ñ\˜#ì ã¨∂„`åÅ#∞, PÖ’K«#Å#∞
áê~îâ° ßÅÖ’ Ñ≤ÅÅ¡ Q˘O`«∞Ö’¡ ‰õΩHˆ ¯O^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞OÎ \ÏO. P q*Ï˝# HõxHõ XHõ
Ñ≤Å"¡ å_çH˜ Pã¨HHÎ˜ ~õ "° ∞≥ #ÿ ^• HÍ^• J<Õk Ñ¨\ Oì˜ K«∞HÀ=Ú. J`«#∞ <Õ~∞° ÛHÀ=_®xH˜ Z‰õΩ¯=
Pã¨HÎ̃ K«∂Ñ≤OKÕ W`«~° q+¨Ü∂« Å∞ L#flÑ¨Ê\˜H© Wk JO`Õ.
D ÉèÏ=#Å∞ JãÖ|^Œ"ú ∞≥ #ÿ g, JO`ÕHÍ‰õΩO_®– Jq „Ñ¨=∂^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ K≥`.Î«
D K≥`#Î« ∞ =∞# =∂~°Oæ #∞Oz T_çÛ"Õ¿ã =~°‰Ωõ =∞#O =∞# áê~îâ° ßÅÖ’ x["≥∞#ÿ
q^Œº#∞, ÖË^• x["≥∞#ÿ <Õ~∞° ÛHÀ=_®xfl P~°OaèOK«Ö=Ë Ú. áê~îâ° ßÅÅ∞ J<Õq Ñ≤ÅÅ¡ ∞
`å=Ú J`«ºO`«QÍ `≥Å∞ã¨∞HÀ^ŒÅz#"å\˜x <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ „Ñ¨^âÕ ßÅ∞QÍ LO_®e. JÖÏ
HÍ‰õΩO_®, "å~°∞ <Õ~∞° ÛHÀ=Åã≤#qQÍ =∞#O ÉèÏqOKÕq "å~°∞ `«ÑÊ¨ xãïQÍ <Õ~∞° ÛHÀ=Åã≤#
Ñïã≤÷u LO_»~å^Œ∞. `«#‰õΩ W+¨ì=∞~Ú# ^•xx <Õ~°∞Û‰õΩO@∞#fl q^•ºi÷ ^•xx
QÆ∞iÎOK«∞HÀQÆÅ_»∞. ^•xx LÑ¨Ü≥∂yOK«∞HÀQÆÅ_»∞, HÍQÍ W`«~°∞Å#∞ Z=i<À
ãÖ`À+¨Ñ¨>ËìO^Œ∞‰õΩ ÖË^• |∞[˚yOKÕO^Œ∞‰õΩ U^≥·<å <Õ~°∞Û‰õΩ<Õ q^•ºi÷, W`«~°∞Å#∞
ãÖ`À+¨ÃÑ>Ëì P J=ã¨~O° fiáÈ~Ú# `«~åfi`« ÖË^• |∞[˚yOK«_O» `åÅ∂‰õΩ J=ã¨~O°
J<Õ „Ñ¨=∂^ŒO QÆuOzáÈ~Ú# `«~åfi`« ^•xfl =∞izáÈ`å_»∞. D HÍ~°}O KÕ`«<Õ
Ñ≤Å¡Å∞ áê~î°âßÅÖ’ `å=Ú <Õ~°∞Û‰õΩ<Õ^ŒO`å Ju H˘kÌ ÉèÏQÆO q∞#Ç¨ `«fi~°QÍ
=∞izáÈ`å~°∞. "åiH˜ ^•x `åÅ∂‰õΩ Z@∞=O\˜ LÑ¨Ü∂≥ QÆ=Ú, ÖË^• ^•xÃÑ· Pã¨HÎ˜
LO_»^∞Œ . "å~°∞ ^•xx HÀ~°∞HÀ~°∞, ÖË^• PtOK«~∞° , ÖË^• QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ"åÅx ‰õÄ_®
J#∞HÀ~°∞. D q+¨Ü∞« OÖ’ =∞Oz q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ, K≥_¤» q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ =∞^èºŒ `Õ_® XHõ>–Ë
K≥_»¤ q^•º~°∞÷Å∞ "≥O@<Õ =∞~°záÈ`å~°∞, HÍQÍ, =∞Oz q^•º~°∞÷Å∞ Ñ¨sHõΔÅ∞
J~ÚáÈÜÕ∞=~°‰Ωõ ^•xx =∞izáÈ‰õΩO_® *Ï„QÆ`QÎ« Í Z^Œ∞~°∞K«∂™êÎ~∞° . =∞i U W`«~°
HÍ~°}O ÖË‰Ωõ <åfl, =∞#O áê~îâ° ßÅÖ’ É’kèOKÕ KåÖÏ ÉèÏQÍxfl q^•º~°∞Å÷ ∞ ^Œi^•Ñ¨Ù
`«ÑÊ¨ xãïQÍ `«=∞ "≥∞^Œà§◊ #∞Oz |Ü«∞@‰õΩ <≥\ "ì̃ ãÕ ∞¨ <Î åfl~°∞ QÆ#Hõ, =∞#O ‰õÄ_® "å\˜
É’^è#Œ #∞ J=`«Å qã≤i áê~°"Ü Õ ∞« _»O ã¨=∞~°h÷ Ü«∞"Õ∞.
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∞#O ''É’kèOz#—— ^•xx JO`«\ h˜ QÆ∞~°∞OÎ K«∞‰õΩ<åfl q*Ï˝#OÖ’x
`«Ñ¨Êxãï JkèHÍOâ◊O J~Ú# É’^èŒ# „Ñ¨}ÏoHõ `åÅ∂‰õΩ =∞# Jaè„áêÜ«∞O
J~°~÷ Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ kQÍ<Õ =ÙO@∞Ok. U q*Ï˝#O `«ÑÊ¨ xãïk J<Õ q+¨Ü∞« OÃÑ· =∞#O
UHÍaè„áêÜ«∂xfl ™êkèOK«Ö=Ë Ú. XHõ „Ñ¨`ºÕ Hõ q*Ï˝#~°OQÆOÖ’ tHõ} Δ á⁄Ok# =ºHÎ̃
ÖË^• ã¨=∞~°`÷ « =Ù#fl =ºHÎ̃ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ, `«# „Ñ¨`ºÕ Hõ ~°OQÆO É’^è<Œ åOâßÅÖ’ =ÙO_®Åx
HÀ~°∞‰õΩO\Ï_»∞. Ñ¨Ó~°fiHÍ"åºÅÖ’ ÑÖ_ç`∞« Å∞ „w‰õΩ, ÖÏ\˜<Å£ ∞ É’kèOK«|_®Åx Pt™êÎ~∞° .
WHõ K«i„`«HÍ~°∞Å∞, K«i„`« É’^è#Œ #∞ QÆ∞iOz QÆ\ Qì̃ Í "åk™êÎ~∞° . QÆ}`˜ « âß¢ã"Î̈ `Õ ÅÎ« ∞
=∞iO`« âß¢ãÉÎ¨ ’^è#Œ J=ã¨~O° JO\Ï~°∞. P^è∞Œ xHõ ÉèÏ+¨ÖÖ’ xÑ¨Ù}∞Å∞, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ JO^Œih
„ÃÑO¶ Kü, ÖË^• ™êÊx+π, ÖË^• ~°+º¨ <£ ÉèÏ+¨Å∞, W`åºk É’kèOK«|_®Åx K≥|∞`å~°∞. `«#
„Ñ¨`ºÕ Hõ q*Ï˝<åxH˜ _ç=∂O_»∞ ÃÑiy#H˘nÌ, ^•xx É’kèOKÕO^Œ∞HÔ · `å#∞ fã¨∞HÀQÆÅ
_»|∞ƒ ‰õÄ_® ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O^Œx `≥eã≤# g~°O^Œ~°∂, `«=∞ É’^èŒ<å~°OQÍxfl É’^èŒ<å
„Ñ¨}ÏoHõÖ’ „Ñ¨"âÕ Ã◊ Ñ\ì̃OK«∞HÀ „Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ~∞° . D ÃÑ#∞QÆ∞ÖÏ@Ö’ Z=~°∞ QÔ Å∞™êÎ~∞°
J<Õk, ÖË^• Z=~°∞ F_»`å~°∞ J<Õk, Ñ≤ÅÅ¡ x["≥∞#ÿ J=ã¨~åÅ∞, ÖË^• HõhãÖ ™ê=∂lHõ
J=ã¨~åÅÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙO_»^∞Œ . giÖ’ Z=~°∞ „Ñ¨*ÏãÖ|O^è•ÅÖ’ J`«ºO`« xÑ¨Ù}∞Ö’,
Z=~°∞ J`«∞º`«=Î ∞ q^•º~°OQÆ ãÖ|Okè`« ÃÑ~· g° HÍ~°∞Ö’, `≥Å∞ã¨∞#∞. q^Œº`À U=∂„`«O
ãÖ|O^èŒOÖËx ~å„u"Õà◊ PHÍâ◊OÖ’ ã¨∞ÊuflH± Hõ#Ñ¨_»_»O=O\˜ Ñ¶¨∞@#Å#∞ Z=fi~°∞
ÉÏQÍ ™⁄=Ú‡ KÕã∞¨ HÀQÆÅ~°∞ J<Õ^•xÃÑ· Wk P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙO@∞Ok.
P É’^è<Œ å „Ñ¨}ÏoHõÖ’ Uq∞ LO_®Å<Õ q+¨Ü∞« OÃÑ· =∞#O UHÍaè„áêÜ«∂xH˜
~åQÆey<å, É’^è<Œ å „Ñ¨}ÏoHÍ J<Õ PÖ’K«# `«y# „áêuÑ¨kHõ Hõey#kQÍ LO_»^∞Œ .
ZO^Œ∞KÕ`#« O>Ë, q*Ï˝#=∞<Õ^Õ =∂~°∞`«∂ LO@∞Ok. Ñ≤Å"¡ å_»∞ áê~îâ° ßÅÖ’ <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ
KåÖÏ ÉèÏQÆO ÃÑ‰õΩ¯ ãÖ=`«û~åÅ∞ QÆ_=» Hõ=ÚO^Õ ã¨`º« O HÍxkQÍ Hõ#∞Q˘#|_»∞`«∞Ok,
ÖË^• ÉèÏqOK«|_»∞`«∞Ok. <Õ#∞ áê~îâ° ßÅÖ’ P^è∞Œ xHõ"∞≥ #ÿ ^Œ~Ú# áê~îº° Ñ¨ÙãÎ̈HOõ #∞Oz
Éè∫uHõâß¢™êÎxfl K«^∞Œ =Ù‰õΩ<åfl#∞. ^•x „Ñ¨HÍ~°OQÍ, Éè∫uHõ âß¢ãOÎ̈ Ö’ „áê^äqŒ ∞Hõ ã¨∂„`«O
Ñ¨^•~°O÷ `åÅ∂‰õΩ JHõÜ Δ ∞« `«‰Ωõ ãÖ|OkèOz#k (Law of conservation of matter).
JO>Ë– Ñ¨^•~°÷O ã¨$+≤ìOK«|_»^Œ∞, ÖË^• <åâ◊#O KÕÜ«∞|_»^Œ∞ J<Õk. áê~î°âßÅ#∞
q_çzÃÑ@ìH=õ ÚO^Õ, <Õ#∞ P ã¨∂„`åxfl =ke"ÕÜ∞« =Åã≤ =zÛOk. HõàÏâßÅÖ’ <Õ#∞
Pi÷Hõ âß¢™êÎxfl K«^Œ∞=Ù‰õΩ#flÑ¨C_»∞, JÑ¨Ê\˜ˆH =∞# Pi÷Hõ =º=ã¨÷‰õΩ ãÖ|OkèOz
"åã¨=Î OHÍx Ñ¨Å∞ q+¨Ü∂« Å#∞ <å‰õΩ É’kèOKå~°∞. HÍx, "å\˜Ö’ Ñ¨Å∞ W`«~° JOâßÅ∞
<Õ_»∞ Jã¨ÖË "åã¨Î=O HÍ=Ù. HõàÏâßÅ K«^Œ∞=Ù Ñ¨Ó~°Î~Ú# `«~°∞"å`« ‰õÄ_® KåÖÏ
ãÖ=`«û~åÅáê@∞ <Õ#∞ „w‰õΩÅ∞ K«∞@∂ì Ñ¨q„`«"∞≥ #ÿ `≥Åx¡ ^Õ"åÅÜ«∂Å`À, |Ü«∞\˜
„Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’x "åi`À ãÖ|O^èOŒ ÖË‰Ωõ O_® =Ù#fl, `≥e"≥#· „Ñ¨[Å∞ Jx =∂„`«"∞Õ
ÉèÏqã¨∂Î =KåÛ#∞. J@∞ `«~∞° "å`«<,Õ "å~°∞ ã¨∞ÅÉèOí QÍ P„QÆÇ¨ xH˜ Ö’#ÜÕ∞º ã¨fiÉèÏ=OQÆÅ,
HÀÖÏÇ¨ÏÅO KÕ¿ã, `«QÍ^•Å=∂i "å~°h, "å~°∞ `«=∞ ^Õ"åÅÜ«∂Å#∞ |OQÍ~°∞
ÃÑ·Hõ=K«O`À#∞, =Ú^Œ∞~°∞ ~°OQÆ∞Å`À#∂ xi‡OK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ W+¨ìÑ¨_Õ"å~°h
`≥Å∞ã¨∞HÀQÆeQÍ#∞. JÖÏˆQ, ~À"£∞ ™ê„=∂[º áœ~°∞ÅÖ’ ÃÇÏK«∞Û=∞Ok ÃÑ^ŒÌ Ç¨Å∞
K«∞@∂ìQÅÆ QÆ^∞Œ Å∞ =Ù#fl QÆ$Ç¨ÖÖ’ rqOKÕ"å~°x <Õ#∞ JÑ¨Ê\’¡ J#∞‰õΩ<åfl#∞. J~Ú`Õ,
"å~°∞ |Ç¨ïà◊ JO`«ã∞¨ Å÷ z#flz#fl QÆ$Ç¨ÅÖ’ rqOKÕ"å~°x `«~∞° "å`« =∂„`«"∞Õ <Õ#∞
`≥Å∞ã¨∞HÀQÆeQÍ#∞. D |Ç¨ïà◊ JO`«ã¨∞÷Å Éèí=<åÅÖ’ XHõ\ ˜, |Ç¨ïâß ã¨<å`«#
„Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’x Jxfl Éè=í O`«∞ÅÖ’H˜ Ju ÃÑ^ŒkÌ . áê~îâ° ßÅÖ’ `å#∞ q#fl „Ñü^•xh
x[OQÍ QÆ∞~°∞OÎ K«∞‰õΩ#fl Ñ≤Å"¡ å_»∞, `«# rq`«OÖ’, x*ÏxH˜ "åã¨"Î åÅ∞ HÍx Ñ¨Å∞
q+¨Ü∂« Å#∞ #=Ú‡`«∂ rqã¨∞OÎ \Ï_»∞.
nxx q∞Oz, #ÅÉè̌· ÖË^• W~°",·≥ ÖË^• HõhãÖ Ñ¨k ãÖ=`«û~åÅ `«~∞° "å`«
U q*Ï˝#O J`«ºO`« Z‰õΩ¯=QÍ J=ã¨~O° J=Ù`«∞O^À =∞#O |Ç¨ïâß x~°~‚ ÚOK«∞HÀÖË=Ú.
áê~îâ° ßÅÖ’ <Õ#∞ ÖÏ\˜<,£ „ÃÑO¶ z ÉèÏ+¨Å#∞ K«^∞Œ =Ù‰õΩ<åfl#∞. JÑ¨Ê\’¡ ÖÏ\˜<£ `«ÑÊ¨ xãïQÍ
É’kèOK«|_®Åx "åkOz# Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞, WÑ¨Ê\˜H˜ ‰õÄ_® ^•x HÀã¨"≥∞ÿ JO`Õ
ÉÅOQÍ "åkã¨∞OÎ \Ï~°∞. „ÃÑO¶ z ÉèÏ+¨ ™ê÷#OÖ’ |Ç¨ïâß ™êÊx+π, ÖË^• =∞iO`« "≥∞~°∞QÍæ
~°+¨º<£ =ÙO>Ë ÉÏQÆ∞O@∞O^Œx Ñ¨Å∞=Ù~°∞ WÑ¨C_»∞ JO@∞<åfl~°∞. <Õ_»∞ áê~î°âßÅÅ∞
~°+¨º<£ ÉèÏ+¨#∞ =Ú=∞‡~°OQÍ É’kèã¨∞Î<åfl~Ú. J~Ú`Õ, |Ç¨ïâß K≥·<å ÉèÏ+¨, ÖË^•
Ç≤ÏOn ÖË^• =∞ˆ~^≥<· å ÉèÏ+¨#∞ É’kèOK« ~å=Åã≤=K«∞Û<Õ"∂≥ J#flk Z=fiiH˜ `≥Å∞ã¨∞?
<Õ#∞ nxx „"åã≤#Ñ¨C_»∞, [áê<£ ÉèÏ+¨#∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_®xfl
P~°OaèOK«_»O U"≥∞ÿ<å q[˝`« Hõey#kQÍ =ÙO@∞O^Õ"≥∂#x ã¨∂K«#
KÕã=≤ ÙO>Ë, „Ñü"å~°∞ JÑ¨Ç¨ ã¨ºO KÕã≤ =ÙO_Õ J=HÍâ◊O =Ù#flk.
Éè∫uHõ âß¢ãOÎ̈ `Àáê@∞QÍ, <Õ#∞ ~°™êÜ«∞# âß¢™êÎxfl K«k"å#∞. Jk JÑ¨Ê\’¡
Jxfl âß¢ãqÎ¨ *Ï˝# É’^è<Œ åOâßÅÖ’#∂ J`«ºO`« „áêK«∞~°ºO Hõey#kQÍ =ÙO_Õk. J~Ú`Õ,
J@∞=O\˜ É’^è<Œ åOâßÅ#∞ ZOÑ≤Hõ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O QÆ#∞Hõ =ÙO_ç=ÙO>Ë (P J=HÍâ◊O
JÑ¨C_»∞ ÖË^∞Œ ), <Õ#∞ |Ç¨ïâß r=âß¢ãOÎ̈ ÖË^• Ñ¨~åº=~°} âß¢™êÎxfl `«ÑÊ¨ xãïQÍ
ZOK«∞‰õΩx =ÙO_Õ"å_çx. =∞#‰õΩ J=ã¨~O° J~Ú# xÑ¨Ù}∞Å∞ =∞#‰õΩ ÖË~x° =∞#O
Jxfl™ê~°∞¡ PÅã¨ºOQÍ<Õ QÆ∞iÎ™êÎ=Ú. QÆÒ« Ö’ =∞#O K«kq# JOâßÅ∞ <Õ\ H˜ ˜ ãïáÈ=x
PÅã¨ºOQÍ<Õ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï=Ú. J~Ú`Õ, D ã≤u÷ ZÑ¨Ê\˜H© JÖÏˆQ =ÙO_ç f~°∞`«∞Ok.
Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ U q*Ï˝#O ÉÏQÍ J=ã¨~O° J=Ù`«∞O^À =∞#O =ÚO^Œ~ˆ `≥Å∞ã¨∞HÀÖË=Ú
QÆ#∞Hõ, Wk "åãÎ̈=O. Éèqí +¨º`üÖ’ J=ã¨~O° JÜÕ∞º q*Ï˝# ~°OQÆOQÍ ÉèÏqOz XHõ
É’^è<Œ åOâßxfl =ÚO^Œ∞QÍ<Õ É’kèOK« „Ñ¨Ü∞« uflOK«_O» J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O, nxH˜ aè#flOQÍ,
=∞#O <Õ~°∞ÛHÀ=_®xfl ÉÏQÍ W+¨ìÑ¨_Õ"åix `«Ü«∂~°∞KÕÜ«∞QÆÅQÍe. "å~°∞, =∂i#
Ñïã≤÷`«∞ÅÖ’ ^Õxx <Õ~°∞ÛHÀ=_»O J=ã¨~°"≥∂, ^•xx ÉÏQÍ <Õ~°∞ÛHÀQÆey#"åiQÍ
=ÙO_®e.
U^Õ"∞≥ <ÿ å, XHõ q*Ï˝# JOâ◊O =∞~˘Hõ^•xHõO>Ë Z‰õΩ¯= „áê^è•#º`« HõÅ^Œx
=∞#O ZÖÏ K≥ÑÊ¨ QÆÅO? "åãÎ̈"åxH˜ áê~îâ° ßÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz#O`«=~°‰Äõ XHõ q*Ï˝#
JOâ◊O `«ÑÊ¨ xã¨~Ô #· ^Œx, =∞~˘Hõ\ ˜ qÅ∞= ÖËx^Œx =∞#O K≥ÑÊ¨ _»OÖ’ J~°O÷ =Ù#fl^•?
áê~îâ° ßÅ É’kèOK«ÖxË k É’kèOKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨∞=ÚYOQÍ ÖËxk J~Ú# XHõ JOâßxfl U
q^•ºi÷ J~Ú<å <Õ~∞° ÛHÀ^Œe¿ãÎ J`«xH˜ ã¨=∞Ü«∂xfl =$^è• KÕã∞¨ HÀ=^ŒxÌ K≥|∞`å~°∞.
J~Ú`Õ, J`«#∞ <Õ~∞° ÛHÀ^Œez#k, =∞#O <Õ~Ê° =Åã≤#^•xQÍ ÉèÏqOKÕ^•xHõO>Ë `«‰Ωõ ¯=
„áê^è•#º`« Hõey#^Œx =∞#O ZÖÏ K≥ÑÊ¨ QÆÅO? áê~îâ° ßÅ q^Œº Ñ¨Ó~°Ü Î ∞Õ º<å\˜H,˜ =∂#=
q*Ï˝#OÖ’x ZO`« ÉèÏQÍxfl XHõ q^•ºi÷ <Õ~°∞ÛHÀQÆÅ_»∞ J<Õ q+¨Ü«∂xfl =∞#O
„Ñ¨tflOK«∞HÀ"åe. |Ç¨ïâß XHõ q∞eÜ«∞<£ =O`«∞ ÉèÏQÆO J@∞ `«~åfi`« D q∞eÜ«∞#¡
=O`«∞ÅÖ’ XHõ\ ˜ =∞~˘Hõ^•xHõO>Ë KåÖÏ „áê^è•#º`« HõÅ^Œx =∞#O qâ◊fiã≤OKåÖÏ?
ÖË^•, áê~îâ° ßÅÖ’ =∞#O `«Ü∂« ~°∞ KÕ¿ã q^•º~°∞Å÷ ∞, "≥Ú`«OÎ q*Ï˝#OÖ’x XHõ q∞eÜ«∞<£
=O`«∞ ÉèÏQÍxflHÍHõ ~Ô O_»∞ q∞eÜ«∞#¡ =O`«∞ ÉèÏQÍxfl <Õ~∞° ÛHÀQÆeQˆ ÖÏ KÕ¿ã =∂~åæxfl
=∞#O Hõ#∞Q˘#QÆey`Õ Hõ#∞Hõ, =∞# ™ê=∂lHõ, *ÏfÜ«∞ ã¨=∞ã¨ºÅ∞ Ñïëê¯~°O
J=Ù`åÜ«∂? =∞# ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ =¸ÅO, =∞#‰õΩ Uq∞ KÕÜ«∂Ö’ K≥Ñ¨ÊQÆeˆQ
`«y#O`«=∞Ok xÑ¨Ù}∞Å∞ ÖËHõáÈ=_»OÖ’ ÖË^Œ∞. D ã¨=∞ã¨ºÅ∞, „Ñ¨ã¨∞Î`«O =∞#O

KÕÜ«∞=Åã≤#kQÍ =∞#‰õΩ `≥eã≤#^•xx, =∞#O KÕÜ«∞HõáÈ=_»O, KÕÜ«∞_®xH˜
W+ì̈Ñ_¨ H» áõ È=_»O#∞Oz Ñ¨Ù@∞ì‰Ωõ =ã¨∞<Î åfl~Ú.
<Õ~∞° ÛHÀ=_»"∞Õ ã¨~fi° ã¨fiOHÍ^Œ∞. =∞#O <Õ~∞° Û‰õΩ#fl „Ñü q*Ï˝#Hõ}H˜ ,õ W`«~°
q*Ï˝# Hõ}H˜ Åõ O`«\ ˜ =∞Oz^Õ. <å J~Ú^Œ= `«~Q° uÆ Ö’ ÉÏQÍ `≥e"≥#· , ™êÇ¨Ïã¨=O`«∞_≥#·
XHõ ÉÏÅ∞_çH˜ áê=ÚÅ QÆ∞iOz ÉÏQÍ Pã¨HÎ̃ =Ù#flk. <å‰õΩ `≥eã≤# =∞ˆ~ W`«~∞° ÅHõO>Ë
‰õÄ_® J`«xH˜ áê=ÚÅ#∞ QÆ∞iOz Z‰õΩ¯= `≥Å∞ã¨∞#∞. áê=ÚÅ QÆ∞iOz# J^èºŒ Ü«∞#
âß¢ãOÎ̈ áê~îâ° ßÅ É’^è<Œ å „Ñ¨}ÏoHõÖ’ ÖË^∞Œ . J`«#∞ áê=ÚÅ QÆ∞iOz <Õ~∞° Û‰õΩO@∂
QÆ_ç¿Ñ U ã¨=∞Ü«∞"≥∞ÿ<å P ã¨=∞Ü«∂xfl J`«#∞ QÆ_»áêÅx <Õ#∞ PÖ’zOKÕ W`«~°
=∂~åæÅHõO>Ë ‰õÄ_® "≥∞~°∞QÆ∞QÍ<Õ =ÙO@∞Ok. áê=ÚÅ QÆ∞iOz <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ „Ñ¨„H˜Ü∞« Ö’,
^ÕxÃÑ·<å Pã¨H˜ÎÖËx <å `«~°QÆu QÆkÖ’x ^Œ∞~°^Œ$+¨ì=O`«∞Öˇ·# W`«~°∞Å‰õΩ <Õ#∞
''É’kèOK«QeÆ y#—— ^•xHõO>Ë, J`«#∞ Ñ¨Å∞ W`«~° q+¨Ü∂« Å#∞ QÆ∞iOz KåÖÏ ÉÏQÍ
`≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅQÆ_O» =∂„`«"∞Õ nxH˜ UÔHH· õ HÍ~°}O HÍ^Œ∞. =∞~˘Hõ S^Œ= `«~Q° uÆ QÆkÖ’
"Õ∞=Ú „a@<£Ö’ ~À=∞<£Å QÆ∞iOz K«^∞Œ =Ù`«∞<åfl=Ú. <Õ#∞ JÑ¨C_»∞ `«~Q° uÆ QÆkÖ’x
XHõ ÉÏÅ∞_»∞ `«# |Å¡ Kå@∞# ÃÑ\ì̃ XHõ âß¢ã~Î̈ O° QÆ ãÖ|Okè`« Ñ¨ÙãÎ̈HÍxfl K«k"ÕO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü∞« uflOK«_®xfl QÆ=∞xOKå#∞. J`«#∞ ^˘iH˜áÈÜ«∂_»∞. P Ñ¨ÙãÎ̈HÍxfl Ñ¨H¯õ # ÃÑ\ì̃"ãÕ ,≤
Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ K≥¿ÑÊk q<åeû=zÛOk. ÉèÏ~°"∞≥ #ÿ x@∂ì~∞° Ê`À J`«#∞ `å#∞ K«^∞Œ =Ù`«∞#fl
Ñ¨ÙãÎ̈HÍxfl Ñ¨H¯õ # ÃÑ\Ïì_∞» . WHõ¯_» ™êkèOK«|_ç#k Uq∞\˜? âß¢ãÎ̈ q*Ï˝#O QÆ∞iOz
XHõ QÆO@áê@∞ KÕ¿ã x["≥∞#ÿ <Õ~∞° ÛHÀ=_®xfl J`«#∞, =∞Ç¨ J~Ú`Õ XHõ QÆO@áê@∞
`å`å¯eHõOQÍ K«i„`«#∞ <Õ~°∞Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ =^Œ∞Å∞‰õΩ<åfl_»∞. Jã¨Å∞ K«i„`« QÆ∞iOz
Ug∞ <Õ~∞° ÛHÀHõáÈÜÕ∞ J=HÍâ◊O ‰õÄ_® |Ç¨ïâß KåÖÏ =Ù#flk. XHõ QÆO@áê@∞ Ñ¨Q\Æ ˜
HõÅÅ∞, áê~îâ° ßÅ QÆ∞iOz P„QÆÇÏ¨ O`À ‰õÄ_ç# PÖ’K«#Å∞ =∂„`«"∞Õ q∞QÆ∞Å∞`å~Ú.
<Õ~∞° Û‰õΩ#fl^•xx ^Õx<≥<· å q∞QÆ`å"å\˜HOõ >Ë qÅ∞"≥#· kQÍ KÕ¿ãk ^•x `åÅ∂‰õΩ
q*Ï˝#O HÍ^Œ∞. Jk Ñ¨x KÕÜ∞« _»OÖ’ K«∂¿Ñ ã¨∂Êùi.Î Ñ¨Å∞=Ù~°∞ W`«~Ñ° Å≤ Å¡ ∞ áê~îâ° ßÅÖ’
KÕ¿ã `«~°Ç¨ <Õ~°∞ÛHÀ=_®<Õfl XHõ ÉÏÅ∞_»∞ QÆ#Hõ KÕã¨∞ÎO>Ë J`«#O@∂ Jã¨ÖË"≥∞ÿ<å
x[OQÍ <Õ~∞° Û‰õΩO>Ë =∂@Å#∞ q∞OQÆ_O» , "å\˜x Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ HÀi#Ñ¨Ù_»∞ uiy–
"≥à◊§QÆHõ¯_»O KÕã¨∞ÎO>Ë– J`«#∞ `«# ã¨=∞Ü«∂xfl =$^è• KÕã¨∞Î<åfl_»∞. ÖË^•, =∞#"Õ∞
J`«x ã¨=∞Ü«∂xfl =$^è• KÕã∞¨ <Î åflO. D ~°H"õ ∞≥ #ÿ <Õ~∞° ÛHÀ=_»O âßâ◊fi`«"∞≥ #ÿ k HÍ^Œ∞,
Ñ¨xH˜ =KÕÛkHÍ^Œ∞, Bz`«ºO HõÅn HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ, ã¨ÇÏ¨ ["≥∞#ÿ suÖ’ <Õ~∞° Û‰õΩO@∞#fl
Ñ≤Å"¡ å_»∞, JO>Ë J`«x ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅO J`«xx #_çÑO≤ z# f~°∞Ö’ <Õ~∞° Û‰õΩO@∞#fl"å_»∞,
`«#‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ , `å#∞ ™ê÷#O HõeÊOK«∞HÀQÆÅ "åã¨=Î O `åÅ∂‰õΩ =∂#ã≤Hõ #=¸<å‰õΩ
J^Œ#OQÍ `å#∞ ™ê÷#O HõeÊOK«∞HÀQÆÅ "åã¨Î=O `åÅ∂‰õΩ =∂#ã≤Hõ #=¸<å‰õΩ
J^Œ#OQÍ <Õ~∞° Û‰õΩO@∞<åfl_»∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Z@∞=O\˜ ÉèÜ í ∞« O, ÖË^• JÑ¨~å^èÉŒ Ïè =<å
ÖË‰Ωõ O_® `«#‰õΩ J=ã¨~O° ÖËx ^•xx u~°ã¯¨ iOK«_O» q*Ï˝# ~°∂ÑÖÖ’ ÃÑ~°∞QÆ∞`ÀOk.
JÖÏˆQ Jk <Õ~∞° ÛHÀ=_»O `åÅ∂‰õΩ „¿Ñ=∞, <Õ~∞° ÛHÀ=_»O `åÅ∂‰õΩ ™ê=∞~°º÷ O ‰õÄ_®
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞#‰õΩ ã¨=∂[OÖ’ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ `«~Ç° ¨ =ºHÎ̃QÍ =∂ˆ~ kâ◊QÍ J`«#∞
Ñ¨Ü∞« xã¨∞<Î åfl_»∞. J~Ú`Õ, =∞# ''J`«∞º`«=Î ∞—— áê~îâ° ßÅÅ∞, HõàÏâßÅÅ∞, q\©fl„yãπ "ÀÖò¤
=∂@ÅÖ’ K≥áêÊÅO>Ë– J~å÷xfl, ã¨`åºxfl, P#O^•xfl `å#∞ KÕ¿ã „Ñü Ñ¨xÖ’#∂
"≥uH˜ Hõ#∞Q˘<Õ `«~°Ç¨ =ºH˜Îx `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞_»OÖË^Œ∞. J`«x rq`« HÍÅ=∞O`å,
J`«#∞ <Õ~∞° Û‰õΩO@∂<Õ =ÙO\Ï_»∞. „Ñü #∂`«# J#∞Éè=í O "åãÎ̈=O `åÅ∂‰õΩ J`«x
=∂#ã≤Hõ #=¸<å#∞ ãÖÑ¨Ó~°O‚ QÍ#∂, rq`«OÑ¨@¡ =∞i`« x["≥∞#ÿ kQÍ#∞ KÕã∞¨ OÎ k.
`«^•fi~å J`«#∞ rq`«O `«# =∂~°æOÖ’ qã≤ˆ~ U #∂`«# J#∞Éèí=O`À J~Ú<å
"åã¨qÎ HõOQÍ#∞, TÇ¨â◊H`Î˜ À#∞, x~å‡}Ï`«‡HõOQÍ#∞ =º=Ç¨ÏiOK«QÅÆ , =∞iO`« ã¨=∞~°∞_÷ Qç Í
`«Ü∂« ~°∞ J=Ù`å_»∞.
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Uq∞ <Õ~∞° ÛHÀ"åÖ’ K≥ÑÊ¨ _»O =∞# qkè, Ç¨Ï‰õΩ¯ Jx QÆ#∞Hõ J#∞‰õΩO>Ë
=∞#O áê~îâ° ßÅÖ’ x["≥∞#ÿ <Õ~∞° ÛHÀ=_»O =ÙO_»Ö^Ë ∞Œ . U XHõ¯ Hõ} Δ OÖ’ ‰õÄ_®, U
xiÌ+ì̈ q*Ï˝# Hõ}H˜ õ ÖË^• J=QÍÇ¨Ï# Ñ≤Å"¡ å_çH˜ ÉÏQÍ J=ã¨~O° J<Õk, J`«xx ÉÏQÍ
^Œ$_è»Ñ¨~°∞ã¨∂Î, "åã¨Î=O `åÅ∂‰õΩ J`«x =∂#ã≤Hõ #=¸<åÖ’ J`«∞º`«Î=∞OQÍ
W=Ú_»∞Û`«∞O^Œ<Õk =∞#O `≥Å∞ã¨∞HÀÖË=Ú. P Ñ≤Å¡"å_»∞ =∂„`«"Õ∞ nxx J~°÷O
KÕã∞¨ HÀQÆÅ_»∞. J`«#∞ ^•xx KåÖÏ ÉÏQÍ KÕÜ∞« ÖËHáõ È=K«∞Û. J~Ú`Õ, J`«#∞ ^•xx
=∞#HõO>Ë =O^ŒÔ~@∞¡ "≥∞~°∞QÍæ KÕÜ«∞QÆÅ_»∞. =∞#O KÕÜ«∞QÆeyO^ŒÖÏ¡ U q*Ï˝#O
Åaèã∞¨ OÎ ^À, ^•x HÀã¨"∞Õ J`«#∞ ZHõ¯_» "≥`H« Qõ ÅÆ _À J`«xH˜ K«∂KåÜ«∞QÍ<≥<· å `≥e¿ãÖÏ
™êÜ«∞Ñ¨_OÕ ^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« uflOK«_O» =∂„`«"∞Õ . `å#∞ Uq∞ <Õ~∞° ÛHÀ^ŒÅ∞K«∞‰õΩ<åfl_À, Uq∞
<Õ~∞° ÛHÀ^ŒÅ∞K«∞HÀÖË^À J`«#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ ZOÑ≤Hõ KÕã∞¨ HÀ=Åã≤O^Õ.
=∞~˘Hõ HÍ~°}O ‰õÄ_® =ÙOk. Jk J`«ºO`« „Ñ¨^•è #"≥∞#ÿ k. áê~îâ° ßÅ, `«~Q° uÆ
QÆk J<Õq. ÃÑ^ŒÅÌ ∞ `«=∞‰õΩ KÕÜ∞« =Åã≤#qQÍ K≥ÑÊ≤ #k ÃÇÏK«∞Û ã¨=∞Ü«∞Oáê@∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞
PK«iOKÕ KÀ@∞¡QÍ =ÙO_»_®xfl =∞#O u~°ã¯¨ iOKåe. nxH˜ HÍ~°}O Ñ≤ÅÅ¡ ÃÑ· =uÎ_ç
`≥KÛÕ O^Œ∞‰õΩ ÉèÜ í ∞« ÃÑ@ì_O» , ÖË^• =∞iO`« ÉèÜ í ∞« ÃÑ@ì_O» q∞#Ç¨ =∞ˆ~ W`«~° =∂~°=æ ¸
ÖË^∞Œ . Wk "åãÎ̈=O HÍ^Œx =∞#Å#∞ =∞#O #q∞‡OK«∞‰õΩ<ÕÖÏ "≥∂ãÖ KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜
„Ñ¨Ü∞« uflOK«~å^Œ∞. Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ Jaè=$kú HÍ=Ú‰õΩÅ∞QÍ `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º"å~°∞, JO>Ë– D
=∞^èºŒ HÍÅO =~°‰Ωõ J"≥∞iHÍ „Ñ¨É∞íè `«fi áê~îâ° ßÅÅ q^ŒºÃÑ· KåÖÏ „Ñ¨ÉÏè =O K«∂Ñ≤#"å~°∞,
nxx QÆ∞iÎOK«Ö^Ë ∞Œ – WÑ¨Ê\˜H© QÆ∞iÎOK«_O» ÖË^∞Œ . Ñ≤ÅÅ¡ ÃÑ· =uÎ_ç `≥KÛÕ O^Œ∞‰õΩ =∞Oz
=∂~åæÅ∞, K≥_∞» =∂~åæÅ∞ ‰õÄ_® =Ù<åflÜ«∞x (K≥_∞» =∂~åæÅ∞ JO>Ë, Hõ~∞° HÔ #· , „‰õÄ~°"∞≥ #ÿ
=∂~åæÅ∞. =∞Oz =∂~åæÅ∞ JO>Ë, =∞$^Œ∞"≥#· , #K«ÛK≥¿ÑÊ, ÃÑH· ˜ Hõ#Ñ¨_x» , ^ŒÜ∞« QÆÅ
=∂~åæÅ∞) "å~°∞ J#∞‰õΩ<åfl~°∞, ÖË^• HõhãÖ `å=Ú "å\˜x QÆ∞iOz PÖ’zOz#@∞¡QÍ
=∂\Ï¡_®~°∞, „"åâß~°∞. JÖÏˆQ "å~°∞ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ QÆ#Hõ K≥_∞» QÍ =uÎ_ç `≥KÛÕ =∂~åæÅ#∞
`˘ÅyOK«∞H˘x, =∞Oz =∂~åæÅ‰õΩ JO\˜ÃÑ@∞ì‰Ωõ O>Ë "å~°∞ U Ç¨xh KÕã#≤ @∞¡ HÍ^Œx
K≥áêÊ~°∞. Wk "å~°∞ KÕã#≤ á⁄~°áê@¡Ö’ Ju ÃÑ^ŒkÌ . nx=Å#<Õ "å~°∞ ™êkèOK«^ÅŒ K«∞‰õΩ#fl
qÑ¨=¡ O U<å_»∂ "Õà¥◊ §#∞HÀÖË^∞Œ .
ÉÏ^èºŒ `å~°ÇÏ≤ `«"∞≥ #ÿ , ÉˇkiOÑ¨ÙÅ∞ÖËx =uÎ_ç J<Õ PÖ’K«#=\˜ì „Éè=í ∞ =∂„`«"∞Õ ,
ÉèÜ
í ∞« O J<Õk XuÎ_ç #∞Oz "Õ~∞° KÕÜ∞« gÅ∞HÍx ã¨ÇÏ¨ „Ñ¨Ü∂« }˜‰Ωõ ~åÅ∞, ^•x `åÅ∂‰õΩ
`«ÑÊ≤ OK«∞HÀ gÅ∞ÖËx Ñ¨~º° =™ê#O. g∞~°∞ HÀ~°∞‰õΩ#flk Ñ≤ÅÅ¡ ∞ KÕ¿ãÖÏ KÕÜ∞« QÆÅQÆ_O» ,
Jk "å~°∞ W+ì̈Ñ_¨ <ç å ÖË‰Ωõ <åfl, Jk g∞ Hõ~=Î° ºO Jx QÆ#Hõ g∞~°∞ J#∞‰õΩO>Ë, ^•x
Jx"å~°º Ñï}Ï=∞O– g∞~°∞ K≥ÑÊ≤ #k QÆ#Hõ "å~°∞ KÕÜ∞« ‰õΩO>Ë `«=∞‰õΩ Uq∞ [~°∞QÆ∞`«∞O^À
J<Õ ÉèÜ í ∂« xfl "åiÖ’ g∞~°∞ HõeyOz f~°_"» ∞Õ . g∞~°∞ nxx áê`« `«~Ç° ¨ Ñ¨ûúŒ Ö’
KÕÜ∞« =K«∞Û. JO>Ë |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ#∞, „Ñ¨ã∞¨ Êù@OQÍ#∂ KÕÜ∞« =K«∞Û. Hõi#î "≥∞#ÿ =∂@Å
ÉèÜ
í ∞« O`À#∞, ¿ãfiK«Û#ù ∞ LÅ¡OÑ¶∞¨ OK«@O`À#∞, ÖË^• Éè∫uHõ tHõ} Δ `À#∂ KÕÜ∞« =K«∞Û.
ÖË^• nx<Õ g∞~°∞ P^è∞Œ xHõ Ñ¨ûúŒ Ö’ KÕÜ∞« =K«∞Û.
ÃÑH· ˜ Hõ#Ñ¨_‰» Ωõ O_®, ã¨∞u"≥∞`«QÎ Í Ug∞ =∂\Ï¡_‰» Ωõ O_®<Õ– JO>Ë g∞~°∞, W`«~∞° Å∞
‰õÄ_® Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "å\˜ÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ÖÕ Ï tHõ} Δ WzÛ# ÃÑ^ŒÅÌ JOwHÍ~°O, P"≥∂^•Å#∞
"≥#‰õΩ¯ fã¨∞HÀ=_»O ^•fi~å, ÖË^• Éèqí +¨º`üÖ’ `«=∞HÀã¨"∞≥ ÿ U^À XHõ „Ñ¨fHÍ~°O Z^Œ∞~°∞
K«∂™ÈÎO^Œ<Õ q^èOŒ QÍ "å~°∞ ÉèÏqOKÕÖÏ KÕÜ∞« _»O, Jk =ÓÇ≤ÏOKÕO^Œ∞‰õΩ Jã¨Ê+Öì QÍ#∂,
J~Ú`Õ `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ gÅ∞HÍx Jx"å~°º"≥∞ÿ#^•xQÍ#∞ Hõ#Ñ¨_ÕÖÏ KÕÜ«∞_»O ^•fi~å
g∞~°∞ D P^è∞Œ xHõ Ñ¨ûúŒ x "å_»=K«∞Û. KåÖÏ=∞Ok xÑ¨Ù}`«QÅÆ Láê^è•ºÜ«ÚÅÖÏQÍ<Õ
XHõ k‰õÄûzg∞~°∞‰õÄ_® XHõ¯=∂@`À, Ç¨=ÉèÏ=O`À, K«∂Ñ¨Ù`À, #=Ùfi`À<≥·<åã¨ˆ~,
<Õ\ ˜ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«=∞Ö’ `å=Ú "≥∂ã¨∞H˘x uiˆQ ÉèÜ í ∞« O, ã≤Q∞Æ ,æ J==∂# ÉèÏ~°O J<Õ ÃÑ^ŒÌ
[ÖÏâ◊Ü«∂xfl g∞‰õΩ J#∞=ÙQÍ LÑ¨Ü≥∂yOK«∞HÀ=K«∞Û. ÖË^•, g∞~°∞ HÀi# ^•xx
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ KÕÜ∞« ‰õΩO>Ë g∞‰õΩ Uq∞ [~°∞QÆ∞`«∞O^À J<Õ, g∞ ã¨fiO`« ÉèÜ í ∂« Å`À Ñ≤ÅÅ¡ #∞
‰õÄ_® „Ñ¨ÉèÏq`«O KÕÜ«∞=K«∞Û. nx=Å# Ñ≤Å¡Å∞, rq`«O Ñ¨ÓiÎQÍ „Ñ¨=∂^•Å`À
xO_ç=ÙO^Œx, "å\˜ #∞Oz `«=∞#∞ g∞ =O\˜ ÃÑ^ŒÌÅ ã¨∞Ç¨Ï$^•ƒù=O =∂„`«"Õ∞
~°HOΔ˜ K«QÅÆ ^Œx, D ã¨∞Ç¨Ï$^•ƒù=O K≥_áç ÈÜÕ∞ J=HÍâ◊O HõÅ^Œh, HÍ|\˜ì ^•xx „Ñü~ÀA
H˘`«QÎ Í ãÖáêkOK«∞HÀ"åÅx, =∞iO`«QÍ ÉèÏq™êÎ~∞° .
nxH˜ „Ñ¨`åº=∂flÜ«∞O– „Ñü Ñ≤Å"¡ å_»∞ `«# ã¨fiO`« Ñ¨ûúŒ Ö’ `«# ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÖÏxfl
ãÖ`«$Ñ≤ÑÎ ~¨ K° ∞« HÀQÆÅ, `«# ™ê=∞~å÷ºxfl, „ÑüÉè#í ∞ Jaè=$kú KÕã∞¨ HÀQÆÅ x[OQÍ `«#
Pã¨‰Ωõ ÅÎ #∞ J#∞ãïOK«QeÆ Qˆ `«~Ç° ¨ áê~îâ° ßÅÅ∞, `«~Q° uÆ QÆ^∞Œ Å#∞ Hõey =ÙO_»_O»
q∞#Ç¨– <å‰õΩ =∞ˆ~q∂ Hõ#|_»_O» ÖË^∞Œ . JÖÏˆQ, P Ñ≤ÅÅ¡ ∞ rq`«O `åÅ∂‰õΩ Q˘Ñ¨Ê
"≥q· ^è•ºxfl, ã¨∞ãÖÑ¨#fl`«#∞ ÃÑ^ŒÅÌ ^•fi~å#∞, `«=∞ K«∞@∂ì =Ù#fl W`«~° ÃÑ^ŒÌ Ñ≤ÅÅ¡
^•fi~å#∞ K«q K«∂_»QÅÆ J=HÍâßxfl ‰õÄ_® HõeÊOKåe. XHõ¯ =ÚHõ¯Ö’, áê~îâ° ßÅ
J<Õk `≥eq`Õ@Å∞, HõàÏ`«‡Hõ, ã¨$[<å`«‡Hõ, „H©_® ãÖ|Okè`« HÍ~°ºHõÖÏáêÅ `åÅ∂‰õΩ
XHõ Q˘Ñ¨Ê ~°∞zHõ~"° ∞≥ #ÿ =O@HõOQÍ =ÙO_®e. ^•x #∞Oz „Ñü Ñ≤Å"¡ å_»∞ `å#∞
HÀ~°∞‰õΩ#fl^•xx fã¨∞HÀQÆeQˆ ÖÏ =ÙO_®e. Jk ‰õÄ_® `«#‰õΩ HÍ=Åã≤#O`«QÍ ÖË^•
`«‰Ωõ ¯=QÍ ‰õÄ_®. J<åfl P~°= `«~Q° uÆ Ö’ =Ù#flÑ¨C_»∞, JO>Ë– <å `«~Q° uÆ #∞Oz ÃÑ·
`«~Q° uÆ H˜ "≥o§#Ñ¨Ù_»∞, <Õ#∞ P"≥∞‰õΩ D Jaè„áêÜ«∂xfl K≥áêÊ#∞. J@∞=O\˜ áê~îâ° ßÅ
ZÖÏ #_»"åÖ’ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Uq∞ KÕÜ∞« =KÀÛ KåÖÏ q=~°}Ï`«‡HõOQÍ K≥ÑÊ≤ # `«~∞° "å`« <Õ#∞
WÖÏ K≥áêÊ#∞, ''WÑ¨C_»∞ K≥ÑÊ¨ O_ç, ^•xx QÆ∞iOz g∞~°∞ Uq∞ J#∞‰õΩO@∞<åfl~°∞?
Jk PK«~°} ™ê^èŒº"Õ∞#x g∞~°∞ J#∞‰õΩO@∞<åfl~å? Ñ≤Å¡Å∞ Jã¨ÅO@∂ U^≥·<å
<Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°x g∞~°∞ J#∞‰õΩO@∞<åfl~å?—— Ñ¨ÓiÎ qâßfiãÖ`À P"≥∞ WÖÏ K≥ÑÊ≤ Ok,
''FÇπÏ x["Õ∞, Jk J^Œ∞ƒùÒ« QÍ =ÙO@∞Ok!—— P"≥∞ XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ x=ÚëêÅáê@∞
=∞ø#OQÍ =ÙO_çáÈ~ÚOk. |Ç¨ïâß P"≥∞ ™ê^è•~°}OQÍ `«#‰õΩ J„Ñ≤Ü∞« OQÍ =Ù#fl
áê~î°âßÅ K«^Œ∞=Ù#∞ QÆ∞~°∞Î KÕã¨∞‰õΩO@∞Ok. `«~°∞"å`« P"≥∞ PÖ’K«<å Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ
WOHÍ WÖÏ J#flk, ''g∞‰õΩ `≥Å∞™ê? Ñ≤ÅÅ¡ ∞ <Õ~∞° ÛHÀ=_®xfl x[OQÍ W+ì̈Ñ_¨ `» å~°∞.
J~Ú`Õ "Õ∞=Ú ^•xÔH· =uÎ_ç KÕÜ∞« |_»_®xfl W+ì̈Ñ_¨ _» O» ÖË^∞Œ .——
ÖË^∞Œ , "å~°∞ W+ì̈Ñ_¨ ~» ∞° , =∞#O ^•xH˜ Hõ$`«AÅ˝ "≥∞ÿ =ÙO_®e. HÍ|\ì̃, =∞#O
"åiÃÑ· XuÎ_ç `Õ=_®xfl PÑ≤"^Õ •Ì=Ú. "åiH˜ XHõ J=HÍâ◊O W^•Ì=Ú.
<Õ#∞ Wk „"åã≤# `«~∞° "å`«, ÃÑ#· ¿Ñ~˘¯#fl^•xÔH· ''áê~îâ° ßÅÅ∞——, Jq ZO`«
=º=ã‘H÷ $õ `«OQÍ =Ù<åfl, Jq ãÔ̈~#· ÖË^• XˆH, ÖË^• J`«∞º`«=Î ∞ „Ñ¨^âÕ ßÅx qâ◊fiã≤OK«_O»
=∂x"Õâß#∞. <Õ#∞, 'W<£Ãã_ì £ PÑ¶π Z_»∞ºˆH+¨<—£ , '\©Kü Ü«Ú=~ü F<£—ÅÖ’ „"åã≤#@∞¡QÍ,
J`«ºO`« J~°∞^≥#· Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ q∞#Ç¨, <Õ~∞° ÛH˘<Õ „Ñ¨`ºÕ Hõ „Ñ¨^âÕ ßÅ∞ J<Õ, ZHõ¯_≥`· Õ
<Õ~∞° ÛHÀ=_»O q∞#Ç¨ =∞ˆ~k [~°Q^Æ À J@∞=O\˜ „Ñ¨^âÕ ßÅ<Õ ÉèÏ=# WÑ¨C_»∞ <å‰õΩ U
=∂„`«O J~°÷=O`«"≥∞ÿ#kQÍ Hõ#|_»_»OÖË^Œ∞. `«=∞‰õΩ J=ã¨~°O J~Ú#^•xx ÖË^•
`≥Å∞ã¨∞HÀ^ŒÅz#^•xx <Õ~∞° Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ãÔ̈~#· „Ñ¨^âÕ O◊ , J`«∞º`«=Î ∞ „Ñ¨^âÕ O◊ ,
D=∞^èºŒ HÍÅO=~°‰Ωõ ^Œi^•Ñ¨Ù JO^Œ~∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ^•xx <Õ~∞° Û‰õΩ#fl „Ñ¨^âÕ "◊ ∞Õ – Jk
ã¨fiÜ«∞OQÍ „Ñ¨ÑO¨ K«"∞Õ . ÃÑ^ŒÅÌ rq`«ÑÙ¨ „Ñ¨^•è # „ã¨=O`Õ. „Ñü ã¨=∂[OÖ’#∂ =∞#O
KÕÜ«∞=Åã≤#q^èŒOQÍ (|Ç¨ïâß QÆ`«OÖ’x áê~î°âßÅ Éèí=O`«∞ÅÖ’) i™È~°∞û,
„H˜Ü«∂jÅHÍ~°ºHõÖÏáêÅ ˆHO„^•Å#∞, áœ~°∞Å Hõ¡|∞ƒÅ#∞– Ñ¨Å∞ ~°HÍÅ „H˜Ü«∂jÅ
HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ [iˆQO^Œ∞‰õΩ Ñ¨ÓiÎ J=HÍâ◊O =Ù#fl– „QÆO^ä•ÅÜ«∂Å∞, ãÖw`« Hˆ O„^•Å∞,
käÜ∞Õ @~°∞,¡ „H©_®ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å∞, HÍ~°ºQÀ+¨μÅª ∞, ã¨=∂"ÕâÑ◊ Ù¨ QÆ^∞Œ Å∞– W=hfl Ñ≤ÅÅ¡ ∞,
ÃÑ^ŒÅÌ ∞ Hõeã≤ LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞‰õΩ<ÕÖÏ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ U~åÊ@∞ KÕÜ∂« e. Ñ≤ÅÅ¡ #∞, ÃÑ^ŒÅÌ
#∞Oz "Õ~∞° KÕã#≤ Ñ¨Ù_»∞ =∞#O Ju ÃÑ^ŒÌ `«ÑC¨ (J`«∞º`«=Î ∞ =Ù^ÕâÌ ßÅ`À<Õ) KÕâß=Ú.
JÖÏˆQ |Ü«∞@ rq`«O #∞Oz <Õ~∞° Û‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O ÖË‰Ωõ O_® KÕÜ∞« _»O ‰õÄ_® `«ÑÊ≤ ^Œ"∞Õ .
HÍ|\˜ì, =∞#O "åi=∞^èŒº U~°Ê~°z# ãïÇ¨Ï^Œ∞ÌÅ#∞ K≥iÑ≤"ÕÜ«∞_»O, "å~°∞ =∞~°ÖÏ
XˆHKÀ@‰õΩ KÕ~∞° ‰õΩ<ÕÖÏ KÕÜ∞« _»O =∞# `«H} Δõ Hõ~"Î° åºÅÖ’ XHõ\ .˜
J~Ú`Õ WO`« ‰ õ Ω =ÚO^Œ ∞ ÖÏQÍ<Õ z=i =∂@Å#∞ XHõ ÉÏeHõ ‰ õ Ω
=ke"Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ ##∞fl J#∞=∞uOK«O_ç. J<åfl `«# QÆ`« áê~î°âßÅ #∞Oz
x~åâß[#Hõ"≥∞ÿ# q^•ºi÷QÍ, ™ê^è•~°}OQÍ K≥_»¤Ñ≤Å¡QÍ |Ü«∞@‰õΩ <≥\ ì̃"ÕÜ«∞|_çOk.
P"≥∞ `«e^ŒO„_»∞Å∞ ÉÏQÍ ^èŒ#=O`«∞Å∞. "å~°∞, É’ãì̈<£ „áêO`«OÖ’x ''J`«∞º`«Î=∞——
xÑ¨Ù}∞Å#∞ P"≥∞`À =º=Ç¨ÏiOKÕO^Œ∞ÔH· ãÖ„Ñ¨kOK«QÆÅ~°∞. "åi f~°∞Ê, P"≥∞‰õΩ
<Õ~∞° ÛHÀ=_»OÖ’ f„="≥∞#ÿ Jâ◊H`Îõ Å« ∞ =Ù<åflÜ«∞<Õ. WHõ „Ñ¨QÍ_è"» ∞≥ #ÿ P"ÕâßÅ∞, =∂#ã≤Hõ
HõÖ’¡ÖÏÅ QÆ∞iOz K≥ÑÊ¨ #=ã¨~O° ÖË^∞Œ . P ÉÏeHõ J`«ºO`« ãÖ`À+¨H~õ "° ∞≥ #ÿ , É’kèOK«_O» Ö’
ã¨ O `« $ Ñ≤ Î x Hõ e yOKÕ – <å‰õ Ω ZÑ¨ C _» ∂ `≥ e ã≤ # "å~° O ^Œ i Hõ O >Ë
^è~·≥ º° ã¨∞~Î åÖˇ#· ,â◊H=Î˜ O`«∞~åÖˇ#· , L`åûÇ¨Ï=O`«∞~åÖˇ#· , ã¨fiÜ«∞OQÍ ÅHõΔ ºxˆ~âú O◊ KÕã∞¨ HÀQÆÅ,
Z‰õΩ¯= ã¨∂ÊùiQÎ ÅÆ , J#∞~åQÆÑÓ¨ i`«∞~åÖˇ#· TÇ¨â◊HQÎ̃ ÅÆ Ñ¨Å∞q^è•Å „ÑüÉèQí ÅÆ =ºHÎ̃,
"≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀA# <å `«~Q° uÆ Ö’ =Ù#flÑ¨Ê\˜ #∞Oz JO`Õ, ÃÑQ· Í P"≥∞Ö’ ã¨ÇÏ¨ [O <åÜ«∞Hõ`fi«
ÅHõ}Δ ÏÅ∞ =Ù<åfl~Ú. <Õ#∞ É’kèOz# Jxfl `«~Q° `Æ ∞« ÅÖ’H˜ ãÖ`À+¨H~õ O° QÍ =∂~°ÛQÆÅ
W^Œ~Ì ∞° ÖË^• =ÚQÆ∞~æ ∞° Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ P"≥∞ XHõ~Ô .Î D Ñ¨ÙãÎ̈HOõ Ö’ =∞~˘Hõ KÀ@ K≥ÑÊ≤ #@∞¡QÍ<Õ,
P"≥∞ <å `«~°QÆu QÆkÖ’H˜ Jã¨Å∞ K«^Œ=x^•xQÍ =zÛ#Ñ¨Ê\˜H©, ãÖ=`«û~°O
z=i<å\˜HÖõ Ï¡, <å #∞Oz Z@∞=O\˜ ''É’^è#Œ —— ÖË‰Ωõ O_®<Õ P"≥∞ "≥∂a _çH± Ñ¨Ùã¨HÎ Oõ Ö’x
KåÖÏ ÉèÏQÍÅ∞ K«^∞Œ =Ù`ÀOk. P#Ok™ÈÎOk. P"≥∞ `å#∞ z#flÑ≤ÅQ¡ Í =Ù#flÑ¨Ê\˜ÖÏQÍ<Õ
Pã¨HxÎ̃ ~ˆ HÔ uÎOKÕ, ã¨=∞~°∞~÷ åÖˇ#· =Ü≥∂[#∞~åÅ∞QÍ ZkyOk. z=i™êiQÍ P"≥∞#∞
QÆ∞iOz <Õ#∞ q#flÑ¨C_»∞, P"≥∞ =ÚÃÑÊ· ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û#∞ KÕ~∞° ‰õΩ<Õ<å\˜Hˆ P"≥∞
Ñ¨Å∞ aè#fl~°OQÍÅÖ’ q[Ü«∞O ™êkèOzOk– „Ñ¨ÑO¨ K«O q[Ü«∂xfl H˘eKÕ f~°∞Ö’.
P"≥∞ ã¨fiÜ«∞OQÍQÍx ÖË^• W`«~∞° Å∞QÍx ã¨∂ÊùixÎ <åâ◊#O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ, h~°ã"¨ ∞≥ #ÿ ,
„Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ =∞OzQÍ Wq∞_çáÈÜÕ∞O^Œ∞‰õΩ JOwHõiOK«Ö^Ë ∞Œ . nxH˜ aè#flOQÍ P"≥∞
„Ñ¨ÑO¨ K«O `«#‰õΩ KÀ@∞ ™êkèOK«∞HÀQÆeyOk. JO>Ë, `«#^≥#· â‹e· Ö’ P"≥∞ „Ñ¨ÑO¨ Kåxfl
H˘O`«"∞Õ ~°‰Ωõ ã¨r="≥∞#ÿ , "≥∞~°∞QÔ #· „Ñ¨^âÕ O◊ QÍ `«Ü∂« ~°∞KÕãO≤ k. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ JO^Œ~∂° WÖÏ
™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ `À_»Ê_»"¤ ∞Õ =∞# Hõ~=Î° ºO– =∞# P#O^ŒO.

పిల్లలు నేర్చుకోవడంలో ఎలా వెనుక పడతారు

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

పిల్లలు నేర్చుకోవడంలో ఎలా వెనుక పడతారు

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ñ≤Å¡Å∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_»OÖ’

Ñ≤Å¡Å∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_»OÖ’ ZÖÏ "≥#∞Hõ|_»`å~°∞ ? 1

„Ñ¨*Ïâ◊HÎ̃ |∞H±Ç¨Ï∫ãπ (`≥ÅOQÍ})

J#∞"å^ŒO : _ç. áêáê~å=Ù

„Ñ¨K«∞~°} ã¨OYº : 747

XHõ k‰õÄûz ............ 6

Ñ≤Å¡Å∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_»OÖ’ ZÖÏ "≥#∞Hõ|_»`å~°∞ ? 5

áê~îâ° ßÅÖ’ ZO^Œ~À Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "≥Ñ· Å¨¶ ºO K≥O^Œ∞`å~°∞. giÖ’ Ñ¨Å∞=ÙiH˜ D

D Ñ¨ÙãÎ̈HOõ "≥Å∞=_ç# `«~∞° "å`«, ''Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ ZÖÏ qÑ¶Å¨ O J=Ù`å~°∞

Ñ≤Å¡Å∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_»OÖ’ ZÖÏ "≥#∞Hõ|_»`å~°∞ ? 19

Ñ≤Å¡Å∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_»OÖ’ ZÖÏ "≥#∞Hõ|_»`å~°∞ ? 61

Ñ≤Å¡Å∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_»OÖ’ ZÖÏ "≥#∞Hõ|_»`å~°∞ ? 65

"Õ∞=Ú ‰õÄº‰õΩ JÅ"å@∞ Ñ¨_#ç H˘kÌ, <Õ#∞ ‰õÄº „"å¿ã =ÚO^Œ∞

130 *Ï<£ Ç¨ÏŸÖòì

134 *Ï<£ Ç¨ÏŸÖòì

Ñ≤Å¡Å∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_»OÖ’ ZÖÏ "≥#∞Hõ|_»`å~°∞ ? 135

AÖˇ· 28, 1958

144 *Ï<£ Ç¨ÏŸÖòì

146 *Ï<£ Ç¨ÏŸÖòì

152 *Ï<£ Ç¨ÏŸÖòì

áÈÖ’º 2–K«`∞« ~°¢ã¨

Ñ¨Ù<åkQÍ fã¨∞‰õΩ<Õ ã¨OYº J~Ú# 2 `åÅ∂‰õΩ ã¨=Ú^•Ü«∞OÖ’

"åãÎ̈"åxH˜ JOHõQ}Æ `˜ « ã¨=∞ã¨ºÖˇ#· "å\˜`À Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ''„Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ∞——

226 *Ï<£ Ç¨ÏŸÖòì

Ñ≤Å¡Å∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_»OÖ’ ZÖÏ "≥#∞Hõ|_»`å~°∞ ? 227

256 *Ï<£ Ç¨ÏŸÖòì

266 *Ï<£ Ç¨ÏŸÖòì

Ñ≤Å¡Å∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_»OÖ’ ZÖÏ "≥#∞Hõ|_»`å~°∞ ? 267

272 *Ï<£ Ç¨ÏŸÖòì

280 *Ï<£ Ç¨ÏŸÖòì

290 *Ï<£ Ç¨ÏŸÖòì

296 *Ï<£ Ç¨ÏŸÖòì

You might also like