SYSTEMY I PROCESY TRANSPORTOWE

(wykład)

Blok 4 – Organizacja i zarządzanie w systemach

transportowych

Dr Krzysztof Zowada

kzowada@wsb.edu.pl
 Koszty logistyczne związane z transportem zewnętrznym mogą
obejmować ponad 25% ogólnych kosztów logistycznych w firmie.
Transport, red. W. Rydzkowski, K. Wojewódzka-Król, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2000
 Systemy zarządzania transportem TMS (ang. Transport
Management System) wspomagają decydentów w procesie
planowania, monitorowania oraz rozliczania transportu.
Systemy tego typu umożliwiają optymalne planowanie tras,
łączenie przewozów, przeładunki, śledzenie partii towarów w
łańcuchach dostaw, itp.
Zarządzanie w systemach transportowych ma na celu m.in.:
- maksymalizację wykorzystania ładowności i potencjału środków transportu
(w tym wykorzystanie specjalistycznego wyposażenia i urządzeń zgodnie z
ich przeznaczeniem),
- maksymalizację wykorzystania pojazdu (w tym wydłużenie dobowego czasu
pracy floty transportowej, a także kursów powrotnych),
- minimalizację pokonywanej odległości oraz czasu realizacji dostawy,
- realizację wymagań klienta – głównie pod względem ponoszonych kosztów
oraz wymaganego poziomu obsługi (terminowość, jakość, komunikacja
podczas przewozu),
- zapewnienie bezpieczeństwa operacji przewozowych – normatywna
ładowność i dopuszczalny nacisk na oś, godziny jazdy, zamocowania ładunku
itd.
 Przykładowo celem planowania tras transportowych jest możliwie
najwyższy poziom wykorzystania floty transportowej, przy jak najkrótszej
drodze i najkrótszym czasie przewozu ładunku, osiągając tym samym
obniżenie kosztu jednostkowego w transporcie.

Do głównych zasad oszczędności w planowaniu tras transportowych należą:

- zwiększanie przewożonego ładunku do granic ładowności pojazdu
- planowanie normalnych dni dostaw i unikanie dostaw doraźnych
(awaryjnych)
- zwiększenie czasu łącznego wykorzystania pojazdów
- wydłużenie przebiegów ładownych i organizowanie ładunków powrotnych
-minimalizacja czasów postojów kierowców, za/wyładunku i opóźnień dostaw
B. Śliwczyński: Planowanie logistyczne, ILiM, Poznań 2007.
 Podstawowe wskaźniki w zarządzaniu transportem I

koszt przejechanych kilometrów

Wskaźnik kosztochłonności floty transportowej I zł/sam
liczba środków transportu

wartość / koszt przewiezionego ładunku

Wskaźnik kosztochłonności floty transportowej II zł/sam
liczba środków transportu

koszty transportu
Koszty transportu na tonokilometr zł/tkm
liczba tonokilometrów

przewozy ładowne
Efektywność wykorzystania floty transportowej %
ogólna liczba przewozów

praca przewozowa
Wydajność pojazdu tkm/h
czas pracy pojazdu

czas użytkowania pojazdu

Współczynnik gotowości technicznej %
czas użytkowania pojazdu + czas obsługi
 Podstawowe wskaźniki w zarządzaniu transportem II

liczba terminowych przewozów

Wskaźnik terminowość przewozów %
ogólna liczba przewozów
liczba uszkodzonych jednostek
transportowych
Wskaźnik uszkodzeń ładunku podczas transportu %
liczba wszystkich jednostek
transportowych
liczba dostaw kompletnych
Wskaźnik kompletności dostaw %
całkowita liczba dostaw

liczba przejechanych kilometrów

Wskaźnik obciążenia floty transportowej km/sam
liczba środków transportu w dyspozycji

waga przewiezionych ładunków

Wskaźnik wykorzystania ładowności środków
%
transportu
ładowność środków transportu

czas transportu
Wskaźnik transportochłonności h/dostawę
całkowita liczba dostaw
 Inteligentne systemy transportowe to innowacje technologiczne
mające na celu wspieranie zarządzaniem infrastrukturą
transportową w sposób zrównoważony. Systemy te tworzone są w
celu ochrony życia uczestników ruchu, zwiększenia efektywności
systemu transportowego oraz ochrony zasobów środowiska
naturalnego.

Na ITS składa się szeroki zakres różnorodnych narzędzi, które

bazują w większości na dostępnych technologiach
informatycznych, komunikacji bezprzewodowej oraz elektronice
pojazdowej.
Na całokształt zakresu funkcjonowania inteligentnych systemów
transportowych składają się:
– system zarządzania bezpieczeństwem ruchu;
– system zarządzania ruchem drogowym;
– system zarządzania transportem ładunków oraz flotą pojazdów;
– system zarządzania transportem publicznym;
– usługi informacyjne dla podróżnych;
– monitoring naruszania przepisów;
– usługi w zakresie płatności drogą elektroniczną i systemy
elektronicznego poboru opłat za korzystanie z dróg;
– zaawansowane technologie w pojazdach

Koźlak A.: Inteligentne systemy transportowe jako instrument poprawy efektywności transportu,
Uniwersytet Gdański, Gdańsk 2010.
SYSTEMY I PROCESY TRANSPORTOWE
(wykład)

Blok 5 – Wyzwania i kierunki rozwoju

systemów transportowych (2h)

Dr Krzysztof Zowada

kzowada@wsb.edu.pl
 Wyzwania systemów transportowych

Rozwój techniki
i technologii / Zmiany w zachowaniach Zdarzenia godzące
automatyzacja uczestników procesów Zagrożenia w porządek
i robotyzacja społecznych i gospodarczych klimatyczne konstytucyjny

SYSTEM TRANSPORTOWY

Zdarzenia Odpowiedzialność Uregulowania Dostępność

wywołane środowiskowa – prawne wykwalifikowanej
przyczynami „zielony siły roboczej
cywilizacyjnymi – transport”,
np. COVID 19?
Rozwój techniki i technologii / automatyzacja i robotyzacja

 TMS - Systemy zarządzania transportem– patrz wykład IV

 ITS - Inteligentne systemy transportowe – patrz wykład IV

 pojazdy autonomiczne (patrz artykuł I)

 nowe / alternatywne technologie napędowe (patrz artykuł II)

 zastępowanie człowieka maszyną – problem automatyzacji i

robotyzacji ze wszystkimi „konsekwencjami” – uwzględnienie

wymiaru społecznego.
Zmiany w zachowaniach uczestników procesów społecznych i
gospodarczych

 indywidualizacja potrzeb,
 zwiększenie elastyczności obsługi transportowej,
 presja na równoczesną minimalizacje czasu i kosztu przewozu,
 wzrost świadomości ekologicznej użytkowników systemów
transportowych,
 wzrost poziomu digitalizacji przepływów informacyjnych,
 spadek zaufania / wzrost niepewności,
 większy nacisk na działania pozdejmowane na poziomie
operacyjnym niż strategicznym.
Zagrożenia klimatyczne

 wzrost nieprzewidywalności warunków klimatycznych,

 zakłócenia tradycyjnego cyklu pór roku,

 częstsze anomalia pogodowe (uwarunkowane strefą klimatyczną)

 klęski żywiołowe - susze, powozie, silne wiatry – co powoduje

uszkodzenia infrastruktury systemów transportowych,

Zdarzenia godzące w porządek konstytucyjny

 terroryzm,

 blokady dróg,

 nielegalne demonstracje,

 masowa migracja.
Zdarzenia wywołane przyczynami cywilizacyjnymi:

 katastrofy,

 awarie (np. sieci energetyczne)

 zdarzenia spowodowane działaniem lub zaniedbaniem człowieka,

 epidemie chorób ludzi (np. COVID 19),

 epidemie chorób zwierząt / roślin

 Odpowiedzialność środowiskowa – „zielony transport”

DEKARBONIZACJA w obszarze transportu związana jest z redukcją emisji dwutlenku

węgla (CO2) oraz racjonalizacją zużycia paliw.

Dekarbonizacji transportu służy wiele narzędzi, do których zaliczyć należy poprawę

efektywności energetycznej transportu, przejście na alternatywne paliwa oraz
promowanie wykorzystania zielonych technologii. Bez szybkiego transferu technologii
niskoemisyjnych silników głębokie redukcje gazów cieplarnianych z transportu będą
możliwe tylko dzięki realizacji paradygmatu shift: przesunięć z transportu
samochodowego na transport kolejowy lub wodny śródlądowy, z lotniczego na
kolejowy, z samochodu osobowego na publiczny transport zbiorowy
/E. Załoga, E. Szaruga 2016/
Odpowiedzialność środowiskowa – „zielony transport”
 stosowanie właściwych sposobów przygotowania ładunku do wysyłki –
od odpowiedniej kompletacji jednostek transportowych do
optymalnych metod załadunku. Istnieją także możliwości
eliminowania tradycyjnych nośników np. palet drewnianych i
stosowania załadunku produktów bezpośrednio na środki transportu
albo ich zastępowania lżejszymi i mającymi mniejsze wymiary
nośnikami. Interesującym i bardzo ważnym pod względem
środowiskowym rozwiązaniem jest użycie jednorazowych palet
papierowych, które podlegają pełnemu recyklingowi,

 odpowiednia kolejność dostarczania ładunków do odbiorców,

Przykładowe
rozpoczynając od tych najcięższych (realne oszczędności do 6,9%
„zielone” praktyki
paliwa),
logistyczne
związane  szersze wykorzystywanie transportu intermodalnego,
z transportem
 zapewnianie efektu synergii logistyki z innymi funkcjami i procesami.
Szczególne znaczenie dla zwiększenia stopnia wypełnienia środków
transportu odgrywają zmiany w projektach produktów i ich opakowań
służące, np. zmniejszeniu wagi lub rozmiarów opakowanych
produktów. Efekty synergii istnieją także w możliwościach łączenia
produktów o różnych cechach, m.in. lekkich z ciężkimi bądź o małej i
dużej objętości. Trzeba także odkryć możliwości łączenia ładunków
danego przedsiębiorstwa z ładunkami różnych firm zarówno
współpracujących, jak i konkurujących ze sobą na rynku.
Współdzielenie zasobów w łańcuchu dostaw stanowi najlepszą
praktykę biznesową, która oprócz jednoznacznych korzyści
środowiskowych, pozwala generować oszczędności,
Odpowiedzialność środowiskowa – „zielony transport”
 promowanie zasad jazdy ekologicznej wśród kierowców, a cel,
jakim jest zmniejszenie zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery
– poprzez stosowanie nowych generacji niskoemisyjnych pojazdów
czy systematyczne przeglądy stanu technicznego pojazdów,
 zmiana struktury sieci, mniejsza rutyna procesów, dbałość o
wypełnienie linii w trasach powrotnych, pełna optymalizacja,
stosowanie na przykład rozwiązań w postaci naczep wymiennych,
co w ostatecznym efekcie powinno prowadzić do zmniejszenia
liczby pokonywanych kilometrów.
Przykładowe Systemy wspomagające redukcję spalin w pojazdach:
„zielone” praktyki  system Start/Stop, którego zadaniem jest automatyczne
logistyczne wyłączenie silnika spalinowego w czasie każdego postoju pojazdu.
związane Układy Start/Stop powodują znaczące oszczędności w zużyciu
z transportem paliwa – średnio w ruchu miejskim 10%, a w szczególnie
niekorzystnych warunkach eksploatacji, jak np. jazda w
zatłoczonych miastach, nawet do 20%,
 napęd hybrydowy - połączenie dwóch rodzajów napędu,
najczęściej jest to połączenie silnika spalinowego i elektrycznego,
 odzysk energii z procesu hamowania,
 analiza stylu jazdy przez magistralę CAN (Controller Area Network)
- czyli sieć z obszaru kontrolera. W tym przypadku urządzenia i
podzespoły pojazdu mogą komunikować się między sobą, dzięki
temu np. w pojazdach ciężarowych można rejestrować zużycie
paliwa oraz rejestrować styl jazdy kierowcy. Przewoźnicy dzięki
temu mogą opracować zasady zachęcające kierowców do zmiany
stylu jazdy na bardziej ekonomiczny a zarazem przyjazny
środowisku [Źródło: 2].
Uregulowania prawne

 „Pakiet mobilności” – patrz wykład III,

 niespójność i zmienność przepisów,

 „nadprodukcja” przepisów prawnych,

Dostępność wykwalifikowanej siły roboczej

 brak wykwalifikowanej siły roboczej,

 emigracje / imigracje zarobkowe,

 pożądany przez pracowników wzrost wynagrodzeń,

1. E. Załoga, E. Szaruga - Dekarbonizacja transportu jako wyzwanie dla współczesnych gospodarek, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu
Gdańskiego. Ekonomika Transportu i Logistyka nr 59 Wyzwania rozwoju transportu. Polityka-Przedsiębiorstwo-Technika 2016,

2. Krysiuk C., Zbyszyński M., Nowacki G. (2014), Bezpieczne środowisko – systemy wspomagające redukcję spalin w samochodach,
„Logistyka” nr 4
SYSTEMY I PROCESY TRANSPORTOWE
(wykład)

Blok 1 – Wprowadzenie do systemów i procesów

transportowych

Dr Krzysztof Zowada

kzowada@wsb.edu.pl
 SYSTEM TRANSPORTOWY to:

Układ środków technicznych, organizacyjnych i ludzkich powiązanych ze sobą w taki sposób,

aby sprawnie realizować przemieszczanie osób i ładunków w przestrzeni.

SYSTEM TRANSPORTOWY

WEJŚCIE - Infrastruktura WYJŚCIE

- zapotrzebowanie - wartości wskaźników
na przewóz, oceny realizacji
- Suprastruktura (środki
- nakłady na utrzymanie zapotrzebowania
i rozbudowę transportu) na przewóz
- zasilanie

- Zasoby ludzkie

- Systemy (organizacja)
UWARUNKOWANIA FUNKCJONOWANIA SYSTEMU TRANSPORTOWEGO

Uwarunkowania zewnętrzne:
prawne, ekonomiczno-gospodarcze, społeczne, kulturowe,
klimatyczno-przyrodnicze i inne.

SYSTEM TRANSPORTOWY

Uwarunkowania wewnętrzne
posiadane zasoby: ludzkie, rzeczowe, finansowe,
kultura organizacyjna, strategia działania i inne
 PROCES TRANSPORTOWY to:

szereg złożonych czynności organizacyjnych, wykonawczych oraz handlowych mających

na celu przemieszczenie ładunków lub ludzi z jednego lub kilku punktów początkowych,
zwanych punktami nadania, do jednego lub kilku punktów końcowych, zwanych
punktami odbioru przy pomocy odpowiednich środków transportu.

- czynności organizacyjne – np. kompletowanie dokumentów transportowych

- czynności wykonawcze – odnoszą się do realizacji samego przewozu,
czyli do realizacji procesu przewozowego
- czynności handlowe – kwestie związane np. z opłatą za transport

WNIOSEK
Proces przewozowy jest najważniejszym elementem procesu transportowego.

Źródło [1]
Źródło [1]
 GAŁĘZI TRANSPORTU

1. TRANSPORT SAMOCHODOWY
2. TRANSPORT KOLEJOWY
3. TRANSPORT MORSKI
4. TARNSPORT WODNY ŚRÓDLĄDOWY
5. TRANSPORT PRZESYŁOWY
6. TRANSPORT LOTNICZY
7. TRANSPORT INTERMODALNY

8. TRANSPORT KOSMICZNY???
TRANSPORT INTERMODALNY
przewóz towarów w jednej i tej samej jednostce ładunkowej, przy użyciu kolejno
dwóch lub więcej gałęzi transportu bez przeładunku samych towarów w zmieniających
się gałęziach transportu.

Źródło [2]
TRANSPORT KOMBINOWANY
transport intermodalny, w którym główna część przewozu jest wykonywana przez
kolej, żeglugę śródlądową lub transport morski, a początkowy i/lub końcowy odcinek
jest wykonywany przez transport drogowy, tak krótko jak to możliwe.

TRANSPORT BIMODALNY
transport bimodalny (kolejowo-drogowy) polega na transporcie drogą kolejową
odpowiednio dostosowanych naczep samochodowych (bimodalnych) na wózkach
kolejowych. Jest to transport niekonwojowany, to znaczy w trakcie transportu koleją
ładunek pozostaje "bez opieki" kierowcy, którego zadaniem było jedynie dostarczenie
jednostki ładunkowej do terminala kolejowego.

TRANSPORT ŁAMANY
ma miejsce wówczas, gdy są zastosowane co najmniej dwa środki transportowe, ale
pochodzące z tej samej gałęzi transportu.
TRANSPORT PONADGABARYTOWY (PONADNORMATYWNY)

Do kategorii ładunków ponadgabarytowych zalicza się ładunki:

- Dłużycowe (ich długość przekracza więcej niż o 1/3 lub więcej niż o 2 m długość
powierzchni ładunkowej pojazdu)
- Specjalne (wymagają zapewnienia na czas przewozu szczególnych warunków ruchu
drogowego)
- Szczególnie ciężkie (ich masa wraz ze środkiem transportu powoduje nacisk na oś
pojazdu większy niż 10 ton).
Źródło [1]

Źródło [3]
[1] Podstawy logistyki (red. M. Fertsch), ILiM, Poznań 2008
[2] https://polska.raben-group.com/uslugi/transport-calopojazdowy-iintermodalny/
transport-intermodalny/ (dostęp 15.01.2018).
[3] https://zte.pl/oferta/transport-drogowy (dostęp 12.07.2019)
SYSTEMY I PROCESY TRANSPORTOWE
(wykład)

Blok 2 – Infrastruktura systemów transportowych

Dr Krzysztof Zowada
Infrastruktura systemu transportowego - ogół podstawowych
urządzeń i instytucji koniecznych do prawidłowego funkcjonowania
transportu.

- liniowa, stanowią ją istniejące połączenia transportowe

(np. kolejowe, drogowe, morskie, lotnicze),

- punktowa, stanowią ją wyodrębnione przestrzennie obiekty służące

do obsługi ładunków (stacje, porty, centra logistyczne itp.) wraz z
wyposażeniem,

- informatyczna, stanowią ją wszelkie środki przekazu, standardy

wymiany danych itp.,

- suprastruktura, przede wszystkim odpowiednie środki

transportowe.
 Drogi – KLASYFIKACJA

Drogi w Polsce, pod względem prawnym, dzielimy na drogi publiczne

oraz drogi wewnętrzne.

Droga publiczna to droga zaliczona do jednej z kategorii dróg:

• drogi gminnej,
• drogi powiatowej,
• drogi wojewódzkiej,
• drogi krajowej.

Źródło [1]
Kategorie dróg
Kategoria drogi wynika z jej funkcji w sieci drogowej Polski.
Ustawa o drogach publicznych wyróżnia następujące kategorie dróg:
krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne.

Droga zaliczona do jednej z kategorii w rozumieniu ustawy o drogach

publicznych musi spełniać wymagania techniczne i użytkowe określone
dla następujących klas:
• krajowa – A (autostrada), S (droga ekspresowa) lub GP (główna ruchu
przyspieszonego),
• wojewódzka - GP (główna ruchu przyspieszonego) lub G (główna),
• powiatowa - GP (główna ruchu przyspieszonego), G (główna) lub Z (zbiorcza),
• gminna - GP (główna ruchu przyspieszonego), G (główna), Z (zbiorcza), L
(lokalna) lub D (dojazdowa).
Źródło [1]
Klasa drogi
Klasa drogi określa zbiór wymagań technicznych i użytkowych. W tym
przypadku drogi dzielimy na:
• autostrady (oznaczane symbolem A),
• drogi ekspresowe (oznaczane symbolem S),
• drogi główne ruchu przyspieszonego (oznaczane symbolem GP),
• drogi główne (oznaczane symbolem G),
• drogi zbiorcze (oznaczane symbolem Z),
• drogi lokalne (oznaczane symbolem L),
• drogi dojazdowe (oznaczane symbolem D).

Źródło [1]
Źródło: [2]
 ŚRODKI TRANSPORTU SAMOCHODOWEGO – KLASYFIKACJA

Środki transportu samochodowego

Pojazdy samochodowe Przyczepy i naczepy

Pojazdy Ciągniki Przyczepy Naczepy

- 1 osiowe
- do przewozu pasażerów
- siodłowe - 2 i wieloosiowe - uniwersalne
- specjalne
- balastowe - samowyładowcze - specjalizowane
- ciężarowe
- kłonicowe
 ŚRODKI TRANSPORTU SAMOCHODOWEGO – KLASYFIKACJA

5-osiowa przyczepa kłonicowa

Źródło:[4]

Naczepa kurtynowa typu „firanka”

Źródło:[3]
 ŚRODKI TRANSPORTU WEWNĘTRZNEGO – KLASYFIKACJA

Środki transportu wewnętrznego

Dźwignice Przenośniki Wózki transportowe

Dźwignice – maszyny o ruchu przerywanym, przeznaczone do podnoszenia i

przemieszczania ładunków w przestrzeni za pomocą haka lub innego urządzenia
chwytającego (np. suwnice, żurawie)

Przenośniki – środki transportowe o zasięgu ograniczonym i ruchu ciągłym służące

do przemieszczani w pionie, poziomie i pod kątem nosiwa, ładunków, a w szczególnych
przypadkach osób ( np. taśmowy, wałkowy)

Wózki transportowe - środki transportowe jezdniowe lub szynowe o zasięgu

ograniczonym i ruchu przerywanym służące do transportu poziomego lub transportu
poziomego i pionowego (wózki z urządzeniami podnośnikowymi).
Źródło [5]
 ŚRODKI TRANSPORTU WEWNĘTRZNEGO – KLASYFIKACJA

Żuraw
Przenośnik wałkowy

Suwnica
Przenośnik taśmowy
 ŚRODKI TRANSPORTU WEWNĘTRZNEGO – KLASYFIKACJA

Wózek podnośnikowy czołowy

Wózek podnośnikowy z masztem

wewnętrznym stałym

Wózek unoszący widłowy

prowadzony
 Linie kolejowe – KLASYFIKACJA
Linie kolejowe
• z punktu widzenia gospodarczego i społecznego linie kolejowe dzieli
się na:
• magistrale - obciążenie pow. 25 mln. t przewiezionych ładunków rocznie
• pierwszorzędne - obciążenie pomiędzy 10 a 25 mln. t rocznie
• drugorzędne - obciążenie pomiędzy 3 a 10 mln. t rocznie
• miejscowego znaczenia – do 3 mln. t rocznie

• ze względu na szerokość torów:

• normalnotorowe (rozstaw szyn 1435 mm) Źródło [6]

• szerokotorowe (rozstaw szyn 1520 mm)

• wąskotorowe (rozstaw szyn 1000, 750, 600 mm)
 ŚRODKI TRANSPORTU KOLEJOWEGO – KLASYFIKACJA

Środki transportu kolejowego

Lokomotywy Wagony

- pasażerskie Zespoły
- do pociągów osobowych trakcyjne
- towarowe
- do pociągów towarowych
- manewrowe
- do obsługi technicznej
- uniwersalne
 ŚRODKI TRANSPORTU KOLEJOWEGO – KLASYFIKACJA

Zespół trakcyjny ED74

Źródło: [7]

Lokomotywa Dragon 2
Źródło: [8]
 STATKI POWIETRZNE – KLASYFIKACJA

STATKI POWIETRZNE

AEROSTATY AERODYNY

BALONY STEROWCE STAŁOPŁATY WIROPŁATY INNE

Źródło: [9]
 ŚRODKI TRANSPORTU MORSKIEGO – KLASYFIKACJA

Środki transportu morskiego

Uniwersalne Wyspecjalizowane Promy

- samochodowe
- zbiornikowce - pasażersko-samochodowe
(gazowce, chemikaliowce) - kolejowe
- drobnicowce
- pasażersko-samochodowo-
- masowce
- chłodnicowce, owocowce, kolejowe
kontenerowce - pasażerskie (katamarany,
poduszkowce, wodoloty)
 ŚRODKI TRANSPORTU MORSKIEGO – KLASYFIKACJA

Gazowiec GasLog Warsaw

Kontenerowiec Źródło: [11]

Maersk Mc-Kinney Møller - klasa Triple-E

Źródło: [10]
Korytarz transportowy jest to ciąg infrastruktury transportowej o międzynarodowym
znaczeniu, wzdłuż którego przebiegają różne drogi transportowe o odpowiednich
parametrach technicznych (np. autostrada i linia kolejowa o podwyższonych
parametrach techniczno-eksploatacyjnych), z rozmieszczonymi na nich węzłami
transportowymi (np. centra logistyczne). [12]
Transeuropejska Sieć Transportowa – TEN-T jest instrumentem służącym koordynacji
oraz zapewnieniu spójności i komplementarności inwestycji infrastrukturalnych.

W skład transeuropejskiej sieci transportowej TEN-T wchodzą: szlaki drogowe,

kolejowe, lotnicze, morskie oraz rzeczne stanowiące najważniejsze połączenia z punktu
widzenia rozwoju Unii Europejskiej, a także punktowe elementy infrastruktury w
postaci portów morskich, lotniczych, śródlądowych i terminali drogowo-kolejowych.
Ponadto, jej integralnym składnikiem są również inteligentne systemy transportowe,
których wdrażanie przyczynia się do poprawy przepustowości sieci, bezpieczeństwa
ruchu i zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska przez transport. [13]
Celem rozwijania sieci TEN-T jest zapewnienie spójności terytorialnej UE i usprawnienie
swobodnego przepływu osób oraz towarów. Efektywnie funkcjonujący w ramach Unii
system transportowy ma przyczyniać się do poprawy działania jednolitego rynku
wewnętrznego, stymulować wzrost gospodarczy regionu, a także podnosić
konkurencyjność poszczególnych państw członkowskich i całej UE w skali globalnej.
Celem polityki Unii Europejskiej w kontekście rozwoju sieci TEN-T jest stworzenie
spójnej i interoperacyjnej, multimodalnej sieci transportowej o ujednoliconych,
wysokich parametrach technicznych w ramach całej UE. [13]
[1] https://www.gov.pl/web/infrastruktura/rodzaje-drog-w-polsce
[2] GDDKiA
[3] www.truck.pl
[4] www.zaslaw.pl
[5] Podstawy logistyki (red. M. Fertsch), ILiM, Poznań 2008
[6] Hajdul M., Stajniak M i in. Organizacja i monitorowanie procesów transportowych, ILiM, Poznań 2015
[7] https://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/pkp-intercity-podpisalo-umowe-na-modernizacje-ed74-
92518.html
[8] https://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/pkp-cargo-kupilo-lokomotywy-dragon-2-czyli-et25-
89233.html
[9] ULC
[10] https://www.trojmiasto.pl/wiadomosci/Najwiekszy-kontenerowiec-swiata-plynie-do-Gdanska-
n70854.html
[11] https://www.portalmorski.pl/porty-logistyka/45048-gazowiec-lng-gaslog-warsaw-w-swinoujsciu-z-
kolejna-partia-gazu-z-usa
[12] Ficoń K., Korytarze transportowe Unii Europejskiej, Przegląd Logistyczny, nr 2 czerwiec 2010
[13] https://www.gov.pl/web/infrastruktura/transeuropejska-siec-transportowa-ten-t
SYSTEMY I PROCESY TRANSPORTOWE
(wykład)

Blok 3 – Podstawowe akty prawne regulujące

funkcjonowanie systemów transportowych

Dr Krzysztof Zowada

kzowada@wsb.edu.pl
Wraz z rozwojem transportu zrodziła się potrzeba wprowadzenia
regulacji prawnych. Obecnie przepisy regulujące działalność
transportu są bardzo rozbudowane. Ogół przepisów dotyczących
transportu nazywa się PRAWEM TRANSPORTOWYM.

Prawo transportowe nie jest wyodrębnioną dziedziną w ramach

ogólnego systemu prawa, lecz stanowi zbiór uregulowań w
odniesieniu do różnych gałęzi prawa, przede wszystkim:

- PRAWA CYWILNEGO

- PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

- PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
Prawo przewozowe zawiera głównie zapisy prawa cywilnego i są to
przede wszystkim przepisy regulujące stosunki prawne między
przedsiębiorstwami transportowymi, przewoźnikami a ich klientami
oraz użytkownikami transportu (umowa przewozu, umowa spedycji,
umowa o dokonanie czynności ładunkowych).

W ramach prawa administracyjnego regulowane są przepisy

dotyczące organizacji transportu i dostępu do zawodu przewoźnika
(ramy prawne dla funkcjonowania i usprawniania przewozów).

Prawo międzynarodowe to przede wszystkim konwencje i

porozumienia pomiędzy poszczególnymi krajami.
 Umowa przewozu
Przepisy regulujące umowę przewozu znajdują się w KC:

- Definicja umowy przewozu Art. 774 KC,

- Art. 775KC – przepisy KC dotyczące umowy przewozu stosuje się do

przewozu w zakresie poszczególnych rodzajów transportu tylko o
tyle, o ile przewóz ten nie jest uregulowany odrębnymi przepisami

- Art. 776-778 KC, regulacje dotyczące przewozu osób,

- Art. 779-793 KC, regulacje dotyczące przewozu rzeczy,

- Przepisy KC dotyczące umowy przewozu stosowane są tylko

pomocniczo i tylko w takim zakresie w jakim dane zagadnienie nie
jest uregulowane tzw. przepisami szczególnymi
 Umowa spedycji

Przepisy regulujące umowę spedycji znajdują się w KC w art. 794-804

KC,

- definicja umowy spedycji Art. 794 § 1 KC,

- do umowy spedycji nie znajdują zastosowania przepisy PrPrzew ani

Konwencji CMR

- jedynie w przypadku, gdy spedytor sam wykonuje przewóz, to

jednocześnie ma prawa i obowiązki przewoźnika (art. 800 KC) i w
tym zakresie m.in. dla oceny jego odpowiedzialności, znajdą
zastosowanie przepisy regulujące umowę przewozu.
Ogólne Polskie Warunki Spedycyjne uzupełniają przepisy Kodeksu
cywilnego w zakresie usług spedycyjnych. OPWS są nowelizowane w
zależności od zmian zachodzących na rynku usług spedycyjnych.
Celem OPWS jest uregulowanie stosunków prawnych między
spedytorem a jego zleceniodawcą.
 Świadczenie usług transportowych

Poświadczeniem zdobycia kompetencji jest certyfikat kompetencji

zawodowych. Zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika
drogowego przedsiębiorca otrzymuje na podstawie wniosku, w ciągu 3
miesięcy, o ile spełnia wszystkie wymogi. Zezwolenie to uprawnia do
wykonywania krajowego transportu drogowego (za wyjątkiem
przewozów samochodami osobowymi, pojazdami samochodowymi
przeznaczonymi konstrukcyjnie do przewozu 8-9 osób łącznie z
kierowcą oraz taksówkami – wymagana licencja)

Podstawą do prowadzenia przewozów międzynarodowych jest licencja

wspólnotowa, wydawana przez poszczególne państwa UE. Aby ją
uzyskać należy najpierw zdobyć zezwolenie na wykonywanie zawodu
przewoźnika drogowego.
 KONWENCJE I UMOWY W TRANSPORCIE DROGOWYM

TRANSPORT DROGOWY

Konwencja ADR Konwencja o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych

Konwencja AETR Konwencja regulująca czas pracy załóg pojazdów ciężarowych w Europie

Konwencja o międzynarodowych przewozach szybko psujących się artykułów

Konwencja ATP żywnościowych i o specjalnych środkach transportu przeznaczonych do tych
przewozów

Reguluje zasady, prawa i obowiązki stron umowy zarobkowego, drogowego

Konwencja CMR przewozu międzynarodowego

Dotyczy międzynarodowego przewozu towarów transportem drogowym,

zaliczana do konwencji celnych, pojazdy realizujące przewóz zgodnie z
konwencją TIR są oznaczone niebieską tabliczką z białymi literami TIR z
Konwencja TIR przodu i z tyłu. Dokumentem w tej konwencji jest karnet TIR, pojazdy po
oplombowaniu przez organy celne w miejscu wyjazdu są zwolnione od
procedury kontroli celnej aż do dojechania do urzędu docelowego.

Konwencja wiedeńska
Międzynarodowy traktat określający ogólne zasady ruchu drogowego
o ruchu drogowym
Dotyczy zasad wykonywania międzynarodowych pasażerskich przewozów
Umowa INTERBUS okazjonalnych autobusami i autokarami
 Czas pracy kierowcy – UWAGA IDĄ ZMIANY !!!!

PAKIET MOBILNOŚCI

zbiór regulacji, których celem jest uregulowanie kwestii międzynarodowego

transportu drogowego świadczonego na unijnym rynku przez przewoźników
mających siedziby w krajach należących do Wspólnoty.
 PAKIET MOBILNOŚCI

Pierwsze zmiany z Pakietu mobilności obowiązują od 20 sierpnia 2020 r.

Do nowych regulacji dotyczących pracy kierowcy należą m.in.: obowiązkowy

powrót kierowcy do bazy co 4 tygodnie, wymogi do wykorzystania dwóch
skróconych odpoczynków tygodniowych pod rząd, zakaz odbierania
odpoczynków tygodniowych regularnych w kabinie pojazdu, możliwość
przedłużenia czasu jazdy o maksymalnie 1 lub 2 godziny przy powrocie do
bazy czy nowe wyłączenia dotyczące tachografu.
Czas pracy kierowcy – normy ogólne
Dalej obowiązujące z wyjątkami - patrz PAKIET MOBILNOŚCI

Zgodnie z przepisami:

- po 4,5 godz. jazdy kierowca musi mieć przynajmniej 45 min. przerwy, może
być ona zastąpiona przerwami krótszymi, z których pierwsza część musi
trwać co najmniej 15 min., a następna co najmniej 30 min.,

- w ciągu doby pojazd można prowadzić max przez 9 godz., dwa razy w
tygodniu czas ten można przedłużyć do 10 godz. (max 56 godz. w tygodniu)

- każdej doby kierowca musi mieć 11 godz. nieprzerwanego odpoczynku

(można go skrócić do 9 godz., nie częściej jednak niż trzykrotnie w ciągu
tygodnia),
 Czas pracy kierowcy – normy ogólne cd.

- dobowy odpoczynek można spędzić w pojeździe tylko wówczas, jeżeli jest on

wyposażony w miejsce do spania i znajduje się na postoju,

- po 6 dniach pracy kierowca musi mieć dzień wolny,

- łączny czas prowadzenia pojazdu (maksymalny wymiar pracy kierowcy) nie

może przekroczyć 90 godz. w ciągu dwóch tygodni,

- tygodniowy okres odpoczynku zasadniczo powinien wynosić co najmniej 45

godzin. Okres ten może zostać skrócony, jednak nie więcej niż do 24 godzin.
Na każde 2 kolejne tygodnie musi przypadać co najmniej 1 okres regularnego
odpoczynku tygodniowego.
 Czas pracy kierowcy – normy ogólne cd.

W przypadku załogi dwuosobowej stosuje się system:

1. I kierowca: 4,5 godziny (max.)czas prowadzenia / II
kierowca: dyspozycyjność
2. II kierowca: 4,5 godziny (max.)czas prowadzenia / I
kierowca: dyspozycyjność, itd. (poniżej przykład)

W przypadku załogi dwuosobowej obowiązują:

► Maksymalny czas trwania zmiany roboczej załogi dwuosobowej to 30 godzin
► w danej 30-godzinnej zmianie obaj kierowcy mogą wykorzystać po 9 godzin
prowadzenia pojazdu (pomiędzy dwoma tygodniowymi odpoczynkami czas ten
może zostać wydłużony do 10 godzin, maksymalnie dwa razy w tygodniu)
► minimalny okres odpoczynku dobowego wynosi 9 godzin (podczas odbierania
dobowego odpoczynku przez kierowcę pojazd nie może być w ruchu)