Chapter4 Slide VN

Chapter 4.
Hàm số liên tục
Phạm Quý Mười
Khoa toán, Trường ĐHSP - ĐHĐN
Ngày 30 tháng 10 năm 2022

Khoa
Toán học
Contents
1 Tính liên tục của hàm số
2 Điểm gián đoạn và phân loại
3 Tính chất của các hàm liên tục
4 Liên tục đều
Tính liên tục của hàm số Điểm gián đoạn và phân loại Tính chất của các hàm liên tục Liên tục đều 2 / 79
Khoa
Toán học
Tính liên tục của hàm số

Định nghĩa 4.1.1. Giả sử hàm số f : D → R, trong đó D là tập
hợp con của R. Khi đó, f liên tục tại a ∈ D khi và chỉ khi với mọi
ε > 0, tồn tại δ > 0 sao cho |f (x) − f (a)| < ε, với điều kiện
|x − a| < δ và x ∈ D.
Định nghĩa 4.1.2. Hàm số f : D → R liên tục trên tập hợp E ⊆ D
khi và chỉ khi f liên tục tại mọi điểm trong E. Nếu f liên tục tại
mọi điểm thuộc tập xác định của nó, D, chúng ta chỉ đơn giản
nói rằng f liên tục.
* Nếu D là một khoảng, thì f liên tục tại a khi và chỉ khi
lim f (x) = f (a) = f ( lim x).
x→a x→a
* Nếu a là điểm cô lập, tức là nếu a không phải là điểm tụ của
D và a ∈ D, thì f tự động liên tục tại x = a.
Khoa
Toán học
Ví dụ, xét f (x) = x 2 với x ∈ D = {1} ∪ (2, 4] ∪ [7, ∞). Mặc dù

lim f (x) không tồn tại, f vẫn liên tục tại x = 1 vì 1 ∈ D và là
x→1
điểm cô lập. Chú ý rằng f liên tục tại mọi điểm của D.
Khoa
Toán học
Ví dụ 4.1.3. Xét hàm f : [−1, 1] → [−1, 1], bao gồm các đoạn
1 1 1
thẳng nối điểm ( , 0) với hai điểm ( , ) và
2k 2k + 1 2k + 1
1 1
( , ), trong đó k = ±1, ±2, ±3, . . . và f (0) = 0.
2k − 1 2k − 1
Khoa
Toán học
Ví dụ 4.1.4. Chứng minh rằng mọi đa thức

p(x) = cn x n + cn−1 x n−1 + · · · + c1 x + c0
bậc n liên tục tại mọi điểm của R.
Chứng minh. Cho bất kỳ giá trị a ∈ R. Chúng ta sẽ chỉ ra p liên
tục tại x = a. Sử dụng Định nghĩa 3.2.1, chúng ta có thể dễ
dàng chứng minh được lim x = a. Do đó, theo Định lý 3.2.5,
x→a
n n
phần (e), lim x = a cho bất kỳ n = 0, 1, 2, . . . . Vì vậy, chúng ta
x→a
có thể viết
lim p(x) = lim (cn x n + cn−1 x n−1 + · · · + c1 x + c0 )
x→a x→a
= cn lim x + cn−1 lim x n−1 + · · · + c1 lim x + c0

n
x→a x→a x→a
n n−1
= cn a + cn−1 a + · · · + c1 a + c0 = p(a).
Do đó, p liên tục trên R
Khoa
Toán học
Nhận xét 4.1.5. Lưu ý rằng các hàm lượng giác như
sin x, cos x, arctan x, hàm hữu tỉ, ax với a > 0 và loga x với a > 0
và a ̸= 1 liên tục (tại mọi giá trị trong tập xác định của chúng).
Khoa
Toán học
Định nghĩa 4.1.6. Giả sử hàm số f : D → R với D ⊆ R. Khi đó, f

là liên tục phải tại a (f là liên tục bên phải tại a) khi và chỉ khi
với mọi ε > 0 tồn tại δ > 0 sao cho |f (x) − f (a)| < ε, với điều kiện
0 ≤ x − a < δ và x ∈ D.
Nếu a là một điểm tụ của D ∩ (a, ∞), thì f liên tục phải tại a khi
và chỉ khi lim+ f (x) = f (a). Nếu f liên tục phải tại a, thì f không
x→a
nhất thiết phải liên tục tại a.
Tính liên tục bên trái được định nghĩa tương tự. Chắc chắn, nếu
f (a+ ) = f (a− ) = f (a), thì f liên tục tại a. Khi f (a+ ) và f (a− ) là
hữu hạn, nhưng f (a+ ) ̸= f (a− ), thì f không liên tục tại a. Nếu
tập xác định của f là một khoảng [a, b], thì tính liên tục tại a
tương đương với tính liên tục phải tại a. Một mệnh đề tương tự
được phát biểu liên quan đến tính liên tục trái tại b.
Khoa
Toán học
ĐỊNH LÝ 4.1.7. Giả sử D là tập xác định của f .

(a) Nếu f liên tục tại a, thì tồn tại δ > 0 sao cho f bị chặn trên
(a − δ, a + δ) ∩ D.
(b) Nếu f liên tục phải tại a, thì tồn tại δ > 0 sao cho f bị chặn
trên [a, a + δ) ∩ D.
(c) Nếu f liên tục trái tại a, thì tồn tại δ > 0 sao cho f bị chặn
trên (a − δ, a] ∩ D.
(d) Nếu f liên tục tại a và f (a) > 0, thì tồn tại δ > 0 sao cho
1
f (x) > f (a) với mọi x ∈ (a − δ, a + δ) ∩ D.
2
(e) Giả sử rằng D = (a, b), f liên tục tại c ∈ D, và f (c) > 0. Khi
đó tồn tại một lân cận Nε của c sao cho f (x) > 0 với mọi
x ∈ Nε ∩ (a, b).
Khoa
Toán học
ĐỊNH LÝ 4.1.8. Giả sử rằng các hàm số f , g : D → R với D ⊆ R

liên tục tại a. Khi đó,
(a) f ± g là liên tục tại a.
(b) fg liên tục tại a.
f
(c) liên tục tại a, với điều kiện g(a) ̸= 0.
g
Khoa
Toán học
ĐỊNH LÝ 4.1.9. Xét các hàm số f : A → R và g : B → R với A,

B ⊆ R sao cho f (A) ⊆ B. Nếu f liên tục tại x = a ∈ A và g liên
tục tại b = f (a) ∈ B, thì hàm số g ◦ f liên tục tại x = a.
Khoa
Toán học
Chứng minh . Cho ε > 0 tùy ý. Chúng ta cần tìm δ > 0 sao cho
|g(f (x)) − g(f (a))| < ε với điều kiện |x − a| < δ và x nằm trong
tập xác định của hàm g ◦ f . Vì g liên tục tại b, tức là
lim g(t) = g(b), nên tồn tại δ1 > 0 sao cho
t→b
|g(t) − g(b)| < ε nếu |t − b| < δ1
và t nằm trong tập xác định g. Nếu t = f (x), thì bất đẳng thức
trên có thể được viết lại như sau
|g(f (x)) − g(f (a))| < ε nếu |f (x) − f (a)| < δ1 .
Lưu ý rằng rằng f (A) ⊆ B và f liên tục tại x = a. Do đó, tồn tại
δ2 > 0 sao cho
|f (x) − f (a)| < δ1 nếu |x − a| < δ2 .
Do đó, kết hợp các thông tin trên với δ = δ2 , chúng ta có
|f (x) − f (a)| < δ1 nếu |x − a| < δ. Do đó, |g(f (x)) − g(f (a))| < ε,
đó là điều cần chứng minh.
Khoa
Toán học
Hình 4.1.2
Khoa
Toán học
Nhận xét 4.1.10. Định lý 4.1.8 và 4.1.9 đóng một vai trò rất quan
trọng trong việc tính giá trị nhiều giới hạn phức tạp. Ví dụ: nếu f
là một hàm thỏa mãn các điều kiện của Định lý 4.1.9, thì tính
giá trị lim f (x), chúng ta chỉ cần tính giá trị f tại x = a. Do đó,
x→a
√ !3 √
3 x 2 + 3x − 1 81 3
lim = .
cos3 1
p
x→1 |x − 2| cos x
Đừng nhầm lẫn việc lấy giới hạn của mỗi hàm liên tục trong một
bước với việc giới hạn các hàm liên tục trong nhiều bước. Ví dụ,
1
lim (1 + )n = lim (1 + 0)n = lim 1n = lim 1 = 1
n→∞ n n→∞ n→∞ n→∞
không đúng.
Khoa
Toán học
Nhận xét 4.1.11. Có một số phương pháp chứng minh tính gián
đoạn tại một điểm x = a.
(a) Chọn ε > 0 cụ thể sao cho bất kỳ δ > 0, tồn tại x ∈ D thỏa
mãn |x − a| < δ và |f (x) − f (a)| ≥ ε.
(b) Tìm ε > 0, n∗ ∈ N và một dãy {xn } trong D sao cho
1
|f (xn ) − f (a)| ≥ ε nếu |xn − a| < với mọi n ≥ n∗ .
n
(c) Tìm hai dãy {xn } và {tn } trong D, cả hai hội tụ đến x = a,
nhưng {f (xn )} và {f (tn )} hội tụ đến hai giá trị khác nhau hoặc
không hội tụ.
(d) Tìm một dãy {xn } gồm các điểm khác nhau trong D, hội tụ
đến x = a nhưng {f (xn )} phân kỳ hoặc hội tụ đến một giá trị
khác với f (a).
(e) Chỉ ra lim f (x) ̸= f (a), hoặc lim f (x) = ±∞ hoặc không tồn
x→a x→a
tại. Hoặc chỉ ra rằng f (a+ ) ̸= f (a− ). Chắc chắn, f không liên tục
tại x = a nếu a không thuộc D.
Khoa
Toán học
Bài tập 4.1

1. Tìm tất cả các điểm cô lập cho hàm số f , trong đó
 1 nếu x = −1
f (x) = 0 nếu x = 0
1 nếu x > 0.

2. Cho
x2 nếu x < 0
f (x) =
2x + 1 nếu 0 ≤ x ≤ 2.
(a) f có liên tục trong khoảng [0, 1] hay không?
(b) f có liên tục phải trong khoảng [0, 1] hay không?
(c) f có liên tục trong khoảng [1, 2] hay không?
Khoa
Toán học
3. Xác định các điểm mà các hàm số sau liên tục. Giải thích rõ
ràng.
|x| 1
(a) f (x) = |x − 1| (b) f (x) = , trong đó x = ± , n ∈ N
sin x x n
x nếu x ̸= 0
c) f (x) = (d)
1 nếux = 0
x sin x1 nếu x ̸= 0

f (x) =
0 nếu x = 0
2
(e) f (x) = (f) f (x) = x+2 x−1
0 nếu x = 0

 1 nếu x > 0
(g) f (x) = [x] (h) f (x) = 0 nếu x = 0
−1 nếu x < 0


1 1 nếu x là số hữu tỉ
(i) f (x) = √ (j) f (x) =
x −1 nếu x là số vô tỉ
1

exp(− x 2 ) nếu x ̸= 0
(k) f (x) = (l) f (x) = 2,
0 gián đoạn và phânnếu
Tính liên tục của hàm số Điểm x =
loại Tính chất0
của các hàm liên tục Liên tục đều 17 / 79
Khoa
Toán học
4. Xác định hàm số f và g xác định bởi

x nếu x = n1 và n ∈ Z\{0}
f (x) = và
1 − x các trường hợp còn lại

x nếu x là số hữu tỉ
g(x) =
1 − x nếu x là số vô tỉ
có liên tục tại các điểm sau không.
(a) x = 0
1
(b) x =
2
5. Chứng minh rằng nếu các hàm số f , g : D → R liên tục tại
x = a, thì các hàm√ số sau cũng liên tục tại x = a.
(a) |f | (b) f , với điều kiện f (x) ≥ 0 với mọi x ∈ D
(c) max{f , g} (d) min{f , g}
(e) [f (x)]n , n ∈ N
Khoa
Toán học
6. Chứng minh hoặc đưa ra phản ví dụ với các phát biểu sau
đây, trong đó chúng ta cho rằng f và g là các hàm xác định trên
các khoảng được chỉ định.
(a) f bị chặn trên [a, b] suy ra rằng f liên tục trên [a, b].
(b) f liên tục trên (a, b) suy ra rằng f bị chặn trên (a, b).
(c) [f (x)]2 liên tục trên (a, b) suy ra rằng f liên tục trên (a, b).
(d) f và g không liên tục trên (a, b) suy ra rằng fg không liên
tục trên (a, b).
(e) f và g không liên tục trên (a, b) suy ra rằng f + g không liên
tục trên (a, b).
(f) f và g không liên tục trên (a, b) suy ra rằng f ◦ g không liên
tục trên (a, b).
(g) f + g và f liên tục trên (a, b) suy ra rằng g liên tục trên
(a, b).
Khoa
Toán học
(h) fg và f liên tục trên (a, b) suy ra rằng g liên tục trên (a, b).
(i) |f | liên tục trên (a, b) suy ra rằng f liên tục trên (a, b).
1 1 f
(j) f (x) = sin x và g(x) = suy ra rằng liên tục với mọi
x x g
x ∈ R.
(k) f liên tục tại x = c ∈ [a, b] suy ra rằng với mọi dãy {xn } trong
[a, b] hội tụ đến c, dãy {f (xn )} hội tụ đến f (c) ; tức là
lim f (xn ) = f ( lim xn ).
n→∞ n→∞
(l) f xác định trên [a, b] và {f (xn )} hội tụ đến f (c) cho bất kỳ
dãy {xn } trong [a, b] hội tụ đến c ∈ [a, b] suy ra rằng f liên tục
tại x = c.
(m) Nếu f liên tục trên D và {xn } trong D là một dãy hội tụ, thì
{f (xn )} hội tụ.
(n) Nếu f liên tục tại x = a, thì f (a+ ) = f (a− ).
Khoa
Toán học
7. (a) Giả sử rằng hàm số f liên tục trên (a, b) và f (r ) = c với

mọi r hữu tỉ trong (a, b), và c là một hằng số thực cố định.
Chứng minh rằng f (x) = c với mọi x ∈ (a, b).
(b) Giả sử rằng S = {x|x ∈ (−2, 3), x hữu tỉ} và f : S → R xác
định bởi f (x) = 5. f liên tục trong khoảng (−2, 3) không? Giải
thích.
8. (a) Chứng minh các phần (a) -(d) Định lý 4.1.7.
(b) Chứng minh phần (e) của Định lý 4.1.7 mà không sử dụng
phần (d). Mệnh đề có còn đúng nếu không có giả sử liên tục?
Giải thích.
(c) Chứng minh Định lý 4.1.8.
Khoa
Toán học
9. Giả sử các hàm f và g liên tục tại x = c ∈ (a, b) và

f (c) > g(c). Chứng minh tồn tại δ > 0 sao cho với mọi x ∈ (a, b)
với |x − c| < δ, chúng ta có f (x) > g(x).
10. Đưa ra ví dụ về các hàm số thỏa mãn các yêu cầu sau đây,
nếu có thể.
(a) Hàm f xác định trên R nhưng không liên tục tại bất kỳ điểm
của R
(b) Hàm f xác định trên R và liên tục tại chính xác một điểm của
R
(c) Hàm f xác định trên [a, b] và liên tục tại chính xác hai điểm
của [a, b]
(d) hàm f xác định trên [a, b] và liên tục chỉ tại điểm của [a, b]
Khoa
Toán học
11. (a) Chứng minh rằng hàm số nhân f (x) = b x , với b > 0 là
hằng số thực, liên tục trên R. Tức là, nếu a ∈ R, chứng minh
34x−1
rằng lim b x = b a . Tính giá trị lim 3x+1 .
x→a x→2 5
(b) Hãy chỉ ra hàm số f (x) = x x liên tục tại x = c > 0 hay không.
12. Chứng minh rằng sin x và cos x liên tục trên R.
13. Xét các dãy dương {an } và {bn } với
√
bn = n
a1 a2 · · · an ,
là dãy trung bình hình học.

(a) Chứng minh hoặc bác bỏ: Nếu {an } hội tụ đến A, thì {bn }
hội tụ đến A.
(b) Chứng minh hoặc bác bỏ: Nếu {bn } hội tụ đến B, thì {an }
hội tụ đến B.
Khoa
Toán học
14. Nếu an = ln n − ln(n + 1), xác định xem dãy [an } hội tụ hay
phân kỳ.
n
15. ính giá trị lim arctan .
n→∞ n+1
16. Giả sử b ≥ 1 và dãy {an } xác định bởi công thức truy hồi
a1 = b và an+1 = b an với mọi n ∈ N.
(a) Chứng minh rằng {an } là một dãy tăng. √
3
(b) Chứng minh rằng {an } bị chặn
√ trên nếu 1 ≤ b < 3.
(c) Kết luận rằng nếu 1 ≤ b < 3 3, thì {an } hội tụ đến một số giá
trị A thỏa mãn
A = bA .
Khoa
Toán học
Tính gián đoạn của hàm số

Các hàm số không liên tục tại các điểm vì nhiều lý do. Hàm số
1
f (x) = √ không liên tục tại x = 0 vì nó không xác định tại đó;
x
hàm g(x) = sgnx không liên tục tại x = 0 vì g(0+ ) ̸= g(0− ) ;
1 nếu x là số hữu tỉ
hàm số h(x) = không liên tục tại
0 nếu x là số vô tỉ
x = 0 vìcả h(0+ ) và h(0− ) đều không tồn tại; hàm số
1
nếu x ̸= 0
k(x) = x không liên tục tại x = 0 vì k(0+ ) và
0 nếu x = 0
exp( x1 ) nếu x ̸= 0

−
k(0 ) bằng vô cùng; hàm p(x) = không
0 nếux = 0
liên tục tại x = 0 vì p(0+ ) = +∞ và p(0− ) = 0.
Khoa
Toán học
Định nghĩa 4.2.1. Hàm số g : E → R với E ⊆ R là hàm mở rộng

của hàm f : D → R nếu D ⊂ E và f (x) = g(x) với mọi x ∈ D.
Nếu g liên tục, thì g được gọi là hàm mở rộng liên tục của f .
Hàm mở rộng không phải là duy nhất. Ví dụ: g(x) = sgn x và
|x|
h(x) = là các hàm mở rộng của
x
1 nếux = n1 với n ∈ N
f (x) =
−1 nếu x = − n1 với n ∈ N.
Lưu ý rằng không có hàm mở rộng liên tục của hàm số f đến R.
Khoa
Toán học
1
Ví dụ 4.2.2. Giả sử f (x) = x sin . Nếu có thể,
x
(a) tìm hàm mở rộng g của f .
(b) tìm hàm mở rộng liên tục h của f .
Lời giải phần (a). Vì D = R\{0} là tập xác định của f , xét có
được hàm mở rộng g của f , chúng ta phải xác định g tại x = 0.
Do đó,
g(x) =
k nếu x = 0
là hàm mở rộng của f , trong đó k là hằng số thực bất kì.
Lời giải phần (b). Như phần (a), chúng ta cần xác định h(x)
1
bằng x sin cho x ̸= 0. Lưu ý rằng h liên tục tại mọi điểm ngoại
x
trừ 0. Để mở rộng f liên tục, vì 0 là điểm tụ của D, xác định h(0)
1
bằng lim h(x) = lim x sin , bằng không. Do đó, h mong muốn
x→0 x→0 x
là h(x) =
0 gián đoạn vànếux
Tính liên tục của hàm số Điểm 0. chất của các hàm liên tục Liên tục đều
phân loại =Tính 27 / 79
Khoa
Toán học
Định nghĩa 4.2.3. Hàm số f : D → R với D ⊆ R và a là một điểm

tụ của D. x = a là điểm gián đoạn bỏ được nếu một trong hai
trường hợp sau xảy ra
(a) a ̸∈ D và lim f (x) là hữu hạn, hoặc
x→a
(b) a ∈ D và lim f (x) = L ̸= f (a).
x→a
Về cơ bản, nếu hàm số f không liên tục tại một điểm x = a
trong tập xác định của nó và xác định lại f tại x = a, chúng ta
tạo ra hàm số số mới liên tục tại a, thì f có tính gián đoạn bỏ
được tại x = a. Ngoài ra, nếu a ̸∈ D và f : D → R với lim f (x)
x→a
hữu hạn, thì f có tính gián đoạn bỏ được tại x = a.
Khoa
Toán học
x −1
Ví dụ 4.2.4. Xét hàm f (x) = 2 . Chúng ta hãy thảo luận về
x −1
tính gián đoạn của f .
f không liên tục tại x = −1, 1. Lưu ý rằng hai giá trị này không
nằm trong tập xác định của f . Nhưng
x −1 1 1
lim f (x) = lim 2
= lim = ,
x→1 x→1 x − 1 X →l x + 1 2
tính gián đoạn của f tại x = 1 là bỏ được. Chúng ta có thể mở
rộng hàm f tại x = 1 thành hàm g, với g liên tục tại x = 1, bằng
1
cách xác định g là g(x) = . Bây giờ, chúng ta xét tính gián
x +1
đoạn của f tại x = −1. Quan sát thấy rằng lim f (x) không tồn
x→−1
tại vì lim − f (x) = −∞ và lim + f (x) = +∞. Do đó, x = −1 là
x→−1 x→−1
điểm gián đoạn không bỏ được.
Khoa
Toán học
1
Đồ thị của f có lỗ tại điểm ( 1, ).
2
Hình 4.2.1
Khoa
Toán học
Theo Ví dụ 4.2.4, hàm số f có điểm gián đoạn không bỏ được.

Nếu x = a là một điểm gián đoạn không bỏ được của hàm số f ,
thì không tồn tại hàm mở rộng liên tục của f .
Khoa
Toán học
Định nghĩa 4.2.5. Giả sử hàm số f : D → R và một trong ba điều

kiện sau đây thỏa mãn:
(a) lim+ f (x) = L và lim− f (x) = M.
x→a x→a
(b) a không phải là điểm tụ của D ∩ (a, ∞), a ∈ D và
lim− f (x) = M. (Trong trường hợp này, L sẽ biểu thị giá trị của
x→a
f (a).)
(c) a không phải là điểm tụ của D ∩ (−∞, a), a ∈ D và
lim+ f (x) = L. (Trong trường hợp này, M sẽ biểu thị giá trị của
x→a
f (a).)
Giả sử thêm rằng L ̸= M. Khi đó, x = a được gọi là điểm nhảy
của f . Giá trị Ja (f ) = L − M được gọi là là bước nhảy của f tại
x = a.
Lưu ý rằng nếu D là cho một khoảng, thì các phần (b) và (c)
của Định nghĩa 4.2.5 chỉ xảy ra tại các điểm cuối.
Khoa
Toán học
Ví dụ, hàm

0 nếu x = 0
f (x) =
1 nếu x > 0
x = 0 vừa là điểm gián đoạn bỏ được và là điểm nhảy.
Hàm số
0 nếux ≤ 0
r (x) = 1 1
x sin x nếu x > 0
gián đoạn tại x = 0, nhưng x = 0 không phải là điểm gián đoạn
bỏ được cũng không phải là điểm nhảy.
Khoa
Toán học
Nếu x = a là điểm gián đoạn bỏ được hoặc là điểm nhảy của

hàm số f , thì x = a được gọi là điểm gián đoạn loại một của f .
Tất cả các điểm gián đoạn khác được gọi là điểm gián đoạn loại
hai.
Xét hàm 1
x nếu x ̸= 0
k(x) =
0 nếux = 0
không liên tục tại điểm x = 0 và không thỏa mãn Định nghĩa
4.2.3 cũng như Định nghĩa 4.2.5 vì k(0− ) = −∞ và k(0+ ) = +∞.
Vì vậy, x = 0 là điểm gián đoạn loại hai.
Khoa
Toán học
Định nghĩa 4.2.6. Giả sử rằng đối với hàm số f : D → R, một

trong ba điều kiện sau đây thỏa mãn.
(a) lim+ f (x) và lim− f (x) đều bằng vô cùng.
x→a x→a
(b) a không phải là điểm tụ của D ∩ (a, ∞) và lim− f (x) bằng vô
x→a
cùng.
(c) a không phải là điểm tụ của D ∩ (−∞, a) và lim+ f (x) bằng
x→a
vô cùng.
Khi đó, f gọi là gián đoạn vô cùng tại x = a.
Khoa
Toán học
Định nghĩa 4.2.7. Hàm f là liên tục từng khúc trên D ⊆ R khi và
chỉ khi có hữu hạn điểm x1 , x2 , . . . , xn sao cho
(a) f liên tục trên D ngoại trừ tại x1 , x2 , . . . , xn và
(b) f có các điểm nhảy hữu hạn tại x1 , x2 , . . . , xn .
Từ định nghĩa trên, các điểm xi có thể là điểm gián đoạn loại
một. Lưu ý rằng nếu D là một khoảng mở (a, b), thì với mỗi
điểm xj , cả hai giới hạn
lim+ f (x) và lim− f (x)
x→xj x→xj
có giá trị hữu hạn. Theo định nghĩa này, f không bắt buộc phải
xác định tại bất kì điểm x1 , x2 , . . . , xn nào.
Khoa
Toán học
Bài tập
1. Hãy chỉ ra x = 0 có phải là điểm gián đoạn bỏ được của các
hàm số sau không. Nếu có, f (0) nên xác định như thế nào để
cho f liên tục tại x = 0 ?
sin x
(a) f (x) = sgn x (b) f (x) =
x
sin(sin x) sin(sin x 2 )
(c) f (x) = (d) f (x) =
x x
x + |x|
(e) f (x) = ⌊x⌋ − ⌈x⌉ (f) f (x) =
2
x nếu x = n, n ∈ Z 1
(f) f (x) = (h) f (x) = sin
1 − x các trường hợp còn lại x
1 1
(i) f (x) = x sin (k) f (x) = exp( )
x x
Khoa
Toán học
2. Với mỗi hàm số sau, xác định tất cả các điểm gián đoạn và
phân loại chúng.
|x| 1
(a) f (x) = 2x − ⌊2x⌋, x ∈ [−1, 1] (b) f (x) = , x = ± và
x n
n∈N
⌊x⌋ + x 3
(c) f (x) = , x ∈ (− , 1]
2n 2
(d) f (x) = (−1)
( , x ∈ [n, n + 1) và n ∈ N
1
q nếu x = qp tại dạng tối giản với p, q ∈ N
(e) f (x) =
0, nếu x là số vô tỉ
1] → R xác định
(f) f : [−1,
1
bởi
0 nếu x = ± n , n ∈ N
f (x) =
1, các trường hợp còn lại
1
x nếu x = ± n1 , n ∈ Z
(g) f (x) =
0 các trường hợp còn lại
Khoa
Toán học
1

 x nếu x > 0
(h) f (x) = 1 nếu x ≤ 0, x hữu tỉ
−1 nếu x < 0, x vô tỉ.

exp(− x1 ) nếu x > 0

(i) f (x) =
0 nếu x ≤ 0
(
exp(1/x)
1+exp(1/x) ifx ̸= 0
(j) f (x) = 1
2 ifx = 0
1 1
(k) f (x) = exp( ) + sin , x > 0
x x
1 1
(l) f (x) = exp( ) + sin , x < 0
x x
1 1
(m) f (x) = exp( ) + sin , x ∈ R
x x
nếu x = ± n1 , n ∈ N

x
(m) f (x) =
x 2 các trường hợp còn lại
−1
(o) f (x) = √
x −2
x n và phân loại Tính chất của các hàm liên tục
Tính liên tục của hàm số Điểm gián đoạn Liên tục đều 39 / 79
Khoa
Toán học
Tính chất của các hàm liên tục

Định nghĩa 4.3.1. Tập hợp E ⊆ R được gọi là đóng khi và chỉ khi
mọi điểm tụ của E thuộc E.
Ví dụ về các tập hợp đóng là các khoảng [−1, 2], [3, ∞), (−∞, 5
], R, một tập hợp S trong đó S = {x1x ∈ [1, 2] ∪ {3}}, v. v.
Định nghĩa 4.3.2. Tập hợp E ⊆ R được gọi là mở khi và chỉ khi
đối với mỗi x ∈ E tồn tại một lân cận I của x sao cho I là tập
hợp con của E.
Ví dụ về các tập hợp mở là các khoảng (−1, 2), ( 3,
∞), (−∞, 5), R, v. v. Ngoài ra, khoảng [−1, 2) không đóng và
không mở. Tuy nhiên, khoảng (0, ∞) là mở nhưng không đóng.
Các tập hợp R và 0/ đều mở và đóng. Các điểm bị cô lập là tập
hợp đóng hay là tập hợp mở?
Khoa
Toán học
ĐỊNH LÝ 4.3.3. Tập hợp E ⊆ R được đóng khi và chỉ khi R\E
được mở.
ĐỊNH LÝ 4.3.4. Nếu hàm số f liên tục trên một khoảng đóng và
bị chặn [a, b], thì f bị chặn trên [a, b].
Chứng minh. Giả sử f không bị chặn trên [a, b]. Vì f không bị
chặn trên [a, b], nên tồn tại dãy {xn } trong [a, b] sao cho
|f (xn )| > n với mọi n. Tuy nhiên, theo Định lý
Bolzano-Weierstrass dãy {xn } tồn tại dãy con hội tụ. Vì vậy, xét
{xnk } là dãy con này, hội tụ đến c. Vì [a, b] là một tập hợp
đóng, nên c ∈ [a, b]. Hơn nữa, vì f liên tục tại c nên
lim f (xnk ) = f (c). Tuy nhiên, điều này mâu thuẫn với điều kiện
k→∞
|f (xnk )| > nk với mọi k ∈ N. Do đó, Định lí được chứng minh.
Khoa
Toán học
ĐỊNH LÝ 4.3.5. ( Định lý giá trị cực trị) Nếu f là hàm số liên tục
trên đoạn [a, b], thì f đạt được cực trị toàn cục trên [a, b].
Chứng minh. Giả sử f liên tục trên [a, b]. Theo Định lý 4.3.4, f bị
chặn. Do đó, f có cận trên đúng, gọi nó là M. Chúng ta giả sử
rằng không có giá trị c ∈ [a, b] mà f (c) = M. Khi đó, f (x) < M
với mọi x ∈ [a, b]. Xét hàm số g xác định bởi g(x) = M−f1 (x) . Ta
có g(x) > 0 với mọi x ∈ [a, b] và g liên tục trên [a, b]. Do đó, g
bị chặn trên [a, b], tức là, tồn tại K > 0 sao cho g(x) ≤ K , với
1
mọi x ∈ [a, b]. Ta có, với mỗi x ∈ [a, b], g(x) = ≤K
M − f (x)
1
tương đương với f (x) ≤ M − . Tức là M không phải là cận trên
K
đúng của f trên [a, b] (mâu thuẫn). Do đó, phải có giá trị
c ∈ [a, b] sao cho f (c) = M. Tương tự, ta cũng chứng minh
được f đạt cực tiểu trên [a, b].
Khoa
Toán học
Định nghĩa 4.3.7. Hàm số f : D → R với D ⊆ R thỏa mãn tính

chất giá trị trung gian trên D khi và chỉ khi với mọi x1 , x2 ∈ D với
x1 < x2 và hằng số thực bất kì k giữa f (x1 ) và f (x2 ) tồn tại ít
nhất một hằng số c ∈ (x1 , x2 ) sao cho f (c) = k.
ĐỊNH LÝ 4.3.6. ( Định lý giá trị trung gian của Bolzano) Nếu
hàm số f liên tục trên [a, b] và nếu k là một số thực giữa f (a)
và f (b), thì tồn tại c ∈ (a, b) sao cho f (c) = k.
Khoa
Toán học
Chúng ta xem xét hai trường hợp: f (a) < f (b) và f (b) < f (a).
Chúng ta chứng minh trường hợp đầu tiên. Trường hợp thứ hai
chứng minh tương tự. Giả sử f (a) < k < f (b). Ta định nghĩa tập
hợp E bởi
E = {x ∈ [a, b]| f (x) < k}.
Lưu ý rằng E ̸= 0/ vì a ∈ E. Tập hợp E bị chặn trên vì b là cận
trên của nó. Do đó, E có cận trên đúng. Giả sử sup E = c.
Chúng ta chọn các dãy {xn } trong E và {tn } trong [a, b]\E, cả
hai đều hội tụ đến c. Vì f liên tục trên [a, b], f liên tục tại x = c.
Do đó, chúng ta có thể viết
lim f (xn ) = lim f (tn ) = f ( lim tn ) = f (c).

n→∞ n→∞ n→∞
Nhưng, vì xn ∈ E và tn ̸∈ E, chúng ta cũng có f (xn ) < k ≤ f (tn ).

Do đó, theo định lý kẹp, f (c) = k.
Khoa
Toán học
COROLLARY 4.3.8. Mọi đa thức bậc lẻ đều có ít nhất một

nghiệm thực.
Chứng minh. Xét
p(x) = an x n + an−1 x n−1 + · · · + a1 x + a0
là đa thức tùy ý bậc n, trong đó n là một số nguyên dương lẻ.

Không mất tính tổng quát, giả sử rằng an > 0. Lưu ý rằng p liên
tục với mọi x ∈ R. Ngoài ra, lim p(x) = +∞, và lim p(x) = −∞.
x→∞ x→−∞
Do đó, có các giá trị a và b sao cho p(a) < 0 < p(b). Vì
0 ∈ (p(a), p(b)), theo định lý giá trị trung gian của Bolzano tồn
tại c ∈ (a, b) sao cho p(c) = 0.
* Nói chung, nếu hàm số f liên tục trên [a, b] với f (a)f (b) < 0,
thì sự tồn tại của c ∈ (a, b) sao cho f (c) = 0 được đảm bảo bởi
định lý giá trị trung gian của Bolzano.
Khoa
Toán học
HỆ QUẢ 4.3.9. Nếu hàm số f : [a, b] → R không phải là hàm

hằng và liên tục, thì miền giá trị của f là một khoảng [c, d] với
c, d ∈ R.
Chứng minh. Giả sử rằng f : [a, b] → R không phải là hàm
hằng và liên tục. Theo định lý giá trị cực trị, f phải đạt được giá
trị cực tiểu và cực đại tại điểm x1 và x2 , tương ứng. Xét
c = f (x1 ) và d = f (x2 ). Khi đó f ⟨x1 ) ≤ f (x) ≤ f (x2 ) với mọi
x ∈ [a, b]. Bây giờ, chọn bất kỳ k ∈ (c, d). Theo định lý giá trị
trung gian của Bolzano tồn tại x0 ∈ (a, b) sao cho f (x0 ) = k. Vì
điều này đúng với bất kỳ k, hàm số f ánh xạ từ [a, b] lên [c, d].
Khoa
Toán học
Một ứng dụng hữu ích khác của định lý giá trị trung gian của
Bolzano là giải bất đẳng thức. Sử dụng tính liên tục, chúng ta
có thể đẩy nhanh quá trình. Ví dụ: khi giải x 2 − x ≥ 6, chúng ta
viết x 2 − x − 6 ≥ 0 và xét f (x) = x 2 − x − 6 = (x − 3)(x + 2). Hàm
f có nghiệm là x = −2 và x = 3. Do đó, do tính liên tục của f và
vì f (−3) > 0, f (x) > 0 với mọi x < −2. Tương tự, vì
f (0) < 0, f (x) < 0 với mọi giá trị của x ∈ (−2, 3), và f (4) > 0 suy
ra rằng f (x) > 0 với mọi giá trị x > 3. Như vậy, nghiệm cho bất
đẳng thức f (x) ≥ 0 bao gồm x ∈ (−∞, −2] ∪ [3, ∞).
Một cách tổng quát, đối với hàm số liên tục f với tập xác định
Df , nếu chúng ta tìm được nghiệm của f , chúng ta có thể giải
các bất phương trình f (x)>0, f (x) ≤ 0, f (x) > 0, hoặc f (x) < 0.
Khoa
Toán học
Định lý điểm cố định Của Brouwer

Điểm cố định là các giá trị của x tại đô hàm f giao cắt đường
chéo y = x. Tìm kiếm các giá trị này đòi hỏi phải giải phương
trình f (x) = x.
ĐỊNH LÝ 4.3.10. ( Định lý điểm cố định Của Brouwer) Nếu hàm
số f : [a, b] → [a, b] liên tục, thì f có ít nhất một điểm cố định.
Chứng minh. Nếu f (a) = a hoặc f (b) = b, thì sự tồn tại của một
điểm cố định là rõ ràng. Do đó, giả sử rằng f (a) ̸= a và f (b) ̸= b.
Khi đó, f (a) > a và f (b) < b. Bây giờ, xác định hàm số mới g bởi
g(x) = f (x) − x, liên tục trên [a, b] và thỏa mãn g(a) > 0 và
g(b) < 0. Do đó, theo định lý giá trị trung gian của Bolzano, tồn
tại p ∈ (a, b) sao cho g(p) = 0. Do đó, g(p) = f (p) − p = 0 suy
ra rằng p là một điểm cố định của f .
Khoa
Toán học
Biểu đồ 4.3.2
Khoa
Toán học
ĐỊNH LÝ 4.3.11. Nếu hàm số f : D → R là một đơn ánh liên tục

và D = [a, b], thì f −1 : Rf → D liên tục.
Chứng minh. Cho bất kỳ y0 ∈ Rf . Nếu y0 là một điểm cô lập, thì
f −1 liên tục tại y0 . Nếu y0 không phải là một điểm cô lập, xét
một dãy {yn } trong Rf hội tụ đến y0 , trong đó yn ̸= y0 , với mọi
n ∈ N. Xét xn = f −1 (yn ) với mọi n. Khi đó, yn = f (xn ). Vì D bị
chặn nên {xn } có ít nhất một dãy con hội tụ. Xét {xnk } là dãy
con bất kỳ hội tụ đến x ∗ . Vì x ∗ ∈ D, nên f liên tục tại x ∗ . Do đó,
lim f (xnk ) = f (x ∗ ). Nhưng {ynk }, với ynk = f (xnk ), là một dãy con
k→∞
của {yn }. Do đó, {ynk } hội tụ đến y0 = f (x0 ). Ngoài ra, vì f là
một đơn ánh, f (x0 ) = f (x ∗ ) suy ra rằng x0 = x ∗ . Do đó, dãy {xn }
hội tụ đến x0 . Do đó, lim xn = lim f −1 (yn ) = x0 = f −1 (y0 ). Vậy
n→∞ n→∞
f −1 liên tục tại y0 . Vì y0 tùy ý nên f −1 liên tục.
Khoa
Toán học
Bài tập 4.3
1. Ba giả sử trong Định lý 4.3.4 là: f liên tục, khoảng đóng và

khoảng bị chặn. Sử dụng thực tế này trong các phần (a) và (b)
dưới đây.
(a) Đưa ra ba hàm số mà chính xác hai trong số ba giả sử trong
Định lý 4.3.4 được thỏa mãn nhưng kết luận không tuân theo.
(b) Đưa ra ba hàm số mà chính xác hai trong số ba giả sử trong
Định lý 4.3.4 được thỏa mãn và kết luận vẫn đúng.
(c) Đưa ra một ví dụ về hàm bị chặn f : D → R với D ⊆ R đóng
và bị chặn nhưng không có giá trị cực đại trong D.
Khoa
Toán học
3. Đưa ra ví dụ về hàm không liên tục f xác định trên [a, b] và

(a) Thỏa mãn tính chất giá trị trung gian.
(b) Không thỏa mãn tính chất giá trị trung gian.
4. Đưa ra một ví dụ rằng Hệ quả 4.3.8 không đúng với đa thức
bậc chẵn.
5. Giả sử
p(x) = an x n + an−1 x n−1 + · · · + a1 x + a0
với a0 < 0, an > 0 và n là một số nguyên dương chẵn. Chứng

minh rằng p có ít nhất hai nghiệm riêng biệt. Điều này có đúng
không nếu n lẻ? Giải thích.
7. Giả sử f : [a, b] → Q liên tục trên [a, b]. Chứng minh rằng f
là hàm hằng trên [a, b].
Khoa
Toán học
8. Nếu f liên tục và một-một trong khoảng D, chứng minh rằng

f là hàm đơn điệu chặt.
9. Đưa ra ví dụ về hàm f : [a, b] → R không liên tục nhưng miền
giá trị
(a) khoảng đóng và bị chặn.
(b) một khoảng mở và không bị chặn.
(c) một khoảng đóng và không bị chặn.
11. Hàm số f : [a, b] → R là bị chặn từ không trên [a, b] nếu có
ε > 0 sao cho f (x) ≥ ε với mọi x ∈ [a, b], hoặc f (x) ≤ −ε với mọi
x ∈ [a, b]. Chứng minh rằng hàm số liên tục f : [a, b] → R
không đổi dấu trong khoảng [a, b] bị chặn từ không trên [a, b].
Khoa
Toán học
12. Chứng minh rằng nếu f (x) = ex , thì

(a) f tăng nghiêm ngặt trên R.
b) lim ex = ∞.
X →∞
(c) lim ex = 0.
X →−∞
13. Giả sử hàm f liên tục trên [a, b], x1 và x2 nằm trong [a, b],
và k1 và k2 là hằng số thực dương. Chứng minh rằng tồn tại c
giữa x1 và x2 sao cho
k1 f (x1 ) + k2 f (x2 )
f (c) = .
k1+ k2
Khoa
Toán học
14. Sử dụng định lý giá trị trung gian của Bolzano giải những
bất đẳng thức sau.
(a) x 2 + √x − 2 ≤ 0√
(b) (x − 3)(x − 31) > 0
(c) x 3 − x 2 ≤ 0
(d) x 3 − x 2 < 0
x −1
(e) ≤0
x2
(f) x 3 − 2x + 1 ≥ 0
(g) x 3 + 2x 2 − 5x − 6 < 0
2x + 1
(h) ≤3
x −5
1
(i) −2 ≤ < 3
x
Khoa
Toán học
15. Chỉ ra phương trình 2x = 3x có nghiệm x = c với c ∈ (0, 1)

bằng cách sử dụng
(a) định lý giá trị trung gian của Bolzano.
(b) Định lý điểm cố định của Brouwer.
16. Lập luận sau đây có gì sai? Để tìm một điểm cố định cho
hàm số liên tục g, chỉ cần thiết lập một dãy xn = g(xn−1 ) và
chọn một giá trị ban đầu x0 . Dãy này hội tụ đến một điểm cố
định x = p vì
lim xn = lim g(xn−1 ) = g( lim xn−1 ).

n→∞ n→∞ n→∞
Do đó, p = g(p).
17. Đưa ra một ví dụ về hàm số f là không liên tục nhưng có
hàm số nghịch đảo f −1 không liên tục.
Khoa
Toán học
18. Nếu I là một khoảng và hàm số f : l → R tăng chặt (giảm),

với f (I) là một khoảng, chứng minh rằng
(a) f liên tục trên I.
(b) f −1 tăng chặt (giảm).
(c) f −1 liên tục trên f (I).
19. (a) Chứng minh rằng hàm số arctan x liên tục trên R. Chứng
minh rằng hàm số ln x liên tục trên R+ .
20. Chứng minh Định lý 4.3.3.
21. Chứng minh rằng một khoảng (a, b) là một tập hợp mở và
một khoảng [a, b] là một tập hợp đóng.
Khoa
Toán học
Hàm số liên tục đều
Lưu ý rằng rằng Định nghĩa 4.1.2 nói rằng hàm số f : D → R

liên tục trên một tập hợp E ⊆ D ⊆ R khi và chỉ khi với mọi ε > 0
và với mọi điểm a ∈ E, tồn tại δ > 0 sao với mọi điểm x ∈ E thỏa
mãn |x − a| < δ, chúng ta có |f (x) − f (a)| < ε. δ được đề cập
trong câu trên có thể thay đổi tùy thuộc vào sự lựa chọn của a
và ε.
Khoa
Toán học
Ví dụ 4.4.1. Trong ví dụ này, chúng ta muốn chứng minh rằng

f (x) = x 2 liên tục trên R. Do đó, chúng ta chọn bất kỳ số thực a
và ε > 0 tùy ý. Chúng ta cần tìm δ > 0 sao cho nếu |x − a| < δ,
chúng ta sẽ có |x 2 − a2 | < ε. Chúng ta viết
|x 2 − a2 | = |x − a||x + a| < |x − a|(1 + 2|a|) (nếu |x − a| < 1)
ε ε
<( )(1 + 2|a|) = ε (khi đó, |x − a| < ).
1 + 2|a| 1 + 2|a|
ε
Cho δ = min{1, }. Khi đó, nếu |x − a| < δ, chúng ta có
1 + 2|a|
|f (x) − f (a)| < ε. Ta thấy rằng δ là một số thực không chỉ phụ
thuộc vào ε mà còn phụ thuộc vào x = a. Số a càng lớn, δ càng
nhỏ.
Khoa
Toán học
Ví dụ 4.4.2. Xét hàm số f (x) = x 2 , nhưng trên một miền khác.

Tức là, xét hàm liên tục f (x) = x 2 trên tập xác định D = (−2, 1 ].
Chúng ta có thể viết
|x 2 − a2 | = |x − a||x + a| ≤ |x − a|(|x| + |a|)

ε
< |x − a|(4) < (4) = ε
4
ε
nếu x ∈ (−2, 1 ] và |x − a| < . Sự lựa chọn này, δ = 4ε , độc lập
4
với vị trí của điểm x = a.
Khoa
Toán học
Định nghĩa 4.4.3. Hàm số f : D → R là liên tục đều trên tập hợp
E ⊆ D ⊆ R khi và chỉ khi với mọi ε > 0 tồn tại δ > 0 sao cho
|f (x) − f (t)| < ε với mọi x, t ∈ E thỏa mãn |x − t| < δ. Nếu f liên
tục đều trên tập xác định D của nó, chúng ta chỉ đơn giản nói
rằng f liên tục đều.
Hàm liên tục trong Ví dụ 4.4.1 không phải là hàm liên tục đều.
Tuy nhiên, hàm liên tục trong Ví dụ 4.4.2 là liên tục đều. Tức là,
nếu hàm số liên tục nhưng không liên tục đều, thì việc lựa chọn
δ sẽ phụ thuộc không chỉ vào ε mà còn phụ thuộc vào x hoặc t.
Khoa
Toán học
Nhận xét 4.4.4. Để chứng minh rằng hàm số sau f : D → R

không liên tục đều trên tập hợp E ⊆ D ⊆ R, chúng ta cần tìm
một số ε > 0 cụ thể và hai dãy {xn } và {tn } trong E cuối cùng
1
thỏa mãn |xn − tn | ≤ , nhưng |f (xn ) − f (tn )| ≥ ε.
n
1
Lưu ý rằng biểu thức có thể được thay bởi bất kỳ biểu thức
n
khác hội tụ về 0 khi n tiến ra vô cùng.
Khoa
Toán học
Ví dụ 4.4.5. Chứng minh rằng f (x) = x 2 không liên tục đều.

Chứng minh. Ở đây tập xác định của f là R. Chúng ta bắt đầu
với một ε cụ thể, ví dụ, ε = 1, và hai dãy {xn } và {tn } với xn = n
1
và tn = n + . Khi đó, chúng ta có
n
1 1 1
|xn − tn | = |n − (n + )| ≤ nhưng |f (xn ) − f (tn )| = |2 + 2 | ≥ 1.
n n n
Do đó, theo Nhận xét 4.4.4, f (x) = x 2 với x ∈ (−∞, ∞) không
liên tục đều.
Khoa
Toán học
ĐỊNH LÝ 4.4.6. Nếu D ⊂ R là tập hợp đóng và bị chặn, và hàm

số số f : D → R liên tục, thì f là liên tục đều.
Chứng minh. Giả sử f không liên tục đều. Khi đó, tồn tại ε > 0
1
và hai dãy {xn } và {tn } trong D sao cho |xn − tn | ≤ , nhưng
n
|f (xn ) − f (tn )| ≥ ε. Theo định lý Bolzano-Weierstrass, tồn tại một
dãy con {xnk } hội tụ đến, ví dụ, a ∈ D. Vì f liên tục, chúng ta có
limk→∞ f (xnk ) = f (a). Hơn nữa,
|tnk − a| ≤ |tnk − xnk | + |xnk − a| ≤ n1k + | xnk − a|. Do đó, dãy con
{tnk } cũng hội tụ đến a. Một lần nữa, do tính liên tục của f ,
chúng ta có limk→∞ f (tnk ) = f (a). Vì thế,
limk→∞ |f (xnk ) − f (tnk )| = 0, Mâu thuẫn với giả sử
|f (xn ) − f (tn )| ≥ ε. Chứng minh đã hoàn tất.
Khoa
Toán học
ĐỊNH LÝ 4.4.7. Nếu hàm số f : (a, b) → R liên tục đều, thì

f (a+ ) và f (b − ) hữu hạn.
Lưu ý rằng định lý này không đúng nếu f liên tục (thay cho liên
1
tục đều) trên (a, b). Các hàm số h(x) = trên (0, 1) và
x
k(x) = sin x1 trên (0, 1) là những ví dụ. Ở đây, lim+ h(x) = +∞ và
x→0
lim+ k(x) không tồn tại.
x→0
Nếu hàm số f : (a, b) → R liên tục đều, thì f liên tục trên (a, b)
và nếu hàm số f liên tục và f (a+ ) và f (b − ) đều hữu hạn, chúng
ta có thể
 kết luận rằng hàm mở rộng g của f xác định bởi
+
 f (a ) nếu x = a
g(x) = f (x) nếu a < x < b
 −
f (b ) nếu x = b
liên tục trên [a, b]. Theo Định lý 4.4.6, g liên tục đều, và do đó,
f cũng vậy.
Khoa
Toán học
HỆ QUẢ 4.4.8. Hàm số liên tục f : (a, b) → R liên tục đều trên
(a, b) khi và chỉ khi f có thể được mở rộng liên tục đến [a, b].
ĐỊNH LÝ 4.4.9. Nếu hàm số f : [a, ∞) → R liên tục với lim f (x)
x→∞
hữu hạn, thì f liên tục đều trên [a, ∞).
Khoa
Toán học
Chứng minh . Cho ε > 0 tùy ý. Vì lim f (x) là hữu hạn và bằng,
x→∞
ε
ví dụ, L, nên tồn tại M ≥ a sao cho |f (x) − L| < nếu x ≥ M. Vì
2
f liên tục trên [a, M + 1], một khoảng đóng và bị chặn, bởi Định
lý 4.4.6, f liên tục đều trên tập này. Do đó, tồn tại δ1 > 0 sao
cho |f (x) − f (t)| < ε nếu |x − t| < δ1 và x, t ∈ [a, M + 1].
Bây giờ, hãy xét δ = min{δ1 , 1}. δ được chọn theo cách này suy
ra rằng nếu |x − t| < δ, thì x và t ∈ [a, M + 1] hoặc cả x và t lớn
hơn M, vì sự khác biệt giữa chúng nhỏ hơn 1. Nếu x và
t ∈ [a, M + 1], thì rõ ràng |f (x) − f (t)| < ε, và nếu x và t > M,
chúng ta có thể viết
ε ε
|f (x) − f (t)| ≤ |f (x) − L| + |f (t) − L| < + = ε.
2 2
Trong cả hai trường hợp, kết quả mong muốn đều đạt được.
Khoa
Toán học
Hàm Lipschitz
Định nghĩa 4.4.10. Hàm số f : D → R với D ⊆ R là hàm
Lipschitz khi và chỉ khi tồn tại L > 0, được gọilà Lipschitz hằng
số, sao cho
|f (x) − f (t)| ≤ L|x − t|
với mọi x và t ∈ D.
Thông thường, hàm Lipschitz được gọi là hàm số thỏa mãn tính
Lipschitz. Hơn nữa, nếu hàm số f có hằng số Lipschitz
L ∈ (0, 1), thì f là hàm co rút.
Quan sát thấy rằng bất đẳng thức trong Định nghĩa 4.4.10 có
f (x) − f (t)
thể được viết như | | ≤ L với điều kiện x ̸= t. Do đó,
x −t
nếu độ dốc của các đoạn thẳng nối (x, f (x)) và (t, f (t)) bị
chặn, thì hàm f là hàm Lipschitz.
Khoa
Toán học
ĐỊNH LÝ 4.4.11. Nếu hàm số là hàm Lipschitz, thì nó là liên tục

đều.
Ví dụ 4.4.12. Xét I là một khoảng và xem xét hàm số f : I → R.
Giả sử
n tập hợp S xác định bởi o
S = f (x)−f (t)
x−t | x, t ∈ I and x ̸= t
bị chặn trên. Chứng minh rằng f đều liên tục trên I.
Chứng minh. Giả sử rằng K > 0 là một cận trên của S. Khi đó
f (x) − f (t)
| | ≤ K với mọi x, t ∈ I và x ̸= t.
x −t
Do đó, |f (x) − f (t)| ≤ K |x − t| với mọi x, t ∈ I. Do đó, hàm f là
hàm số Lipschitz và do đó, liên tục đều.
Khoa
Toán học
Bài tập 4
1. Xác định các hàm số sau liên tục hay không.
1
(a) f (x) = với x ∈ (0, 1 ]
x
(b) f (x) = x 3 với x ∈ [0, 2)
x
(c) f (x) = với x ∈ [0, 2)
x +4
√
(4) f (x) = 3 x
π
(e) f (x) = sin với x ∈ (0, 1)
x
1
(f) f (x) = 2 với x ∈ [1, ∞)
x
Khoa
Toán học
2. Chứng minh hoặc tìm phản ví dụ cho các mệnh đề sau đây,
giả sử f là hàm số xác định trên khoảng được chỉ định.
(a) f liên tục trên (a, b) suy ra rằng với mọi dãy {xn } trong
(a, b) hội tụ đến a, dãy {f (xn )} hội tụ.
(b) f liên tục đều trên (a, b) suy ra rằng với mọi dãy {xn } trong
(a, b) hội tụ, dãy {f (xn )} là dãy Cauchy.
(c) f bị chặn trên và liên tục trên D suy ra rằng f liên tục đều
trên D.
(d) f liên tục trên (a, b) và không có giới hạn hữu hạn tại x = a
suy ra rằng f không liên tục đều trên (a, b).
(e) f liên tục đều trên D suy ra rằng f bị chặn trên D.
(f) f liên tục đều trên (a, b) suy ra rằng f bị chặn trên (a, b).
(g) f bị chặn trên D suy ra rằng f liên tục đều trên D.
(h) f liên tục đều trên [a, b] và trên [b, c] suy ra rằng f liên tục
đều trên [a, c].
(i) f liên tục đều trên (a, b) và trên [b, c) suy ra rằng f liên tục
đều trên (a, c).
Khoa
Toán học
3. (a) Chứng minh Định lý 4.4.7.

(b) Giả sử f : (a, b) → R liên tục. Chứng minh rằng nếu f (a+ )
và f (b − ) đều hữu hạn, thì f bị chặn trên (a, b). Giải thích tại
sao điều ngược lại không đúng.
(c) Chứng minh Hệ quả 4.4.8.
1
(d) Sử dụng Hệ quả 4.4.8 chứng minh rằng f (x) = sin không
x
1
liên tục đều trên (0, 1) nhưng g(x) = x sin liên tục đều trên
x
(0, 1).
4. Hàm f : D ⊆ R → R là p -tuần hoàn, hoặc ngắn ngọn là tuần
hoàn (trên D) khi và chỉ khi tồn tại số p > 0, được gọi là chu kỳ,
sao cho f (x + p) = f (x) với mọi x ∈ D. Nếu tồn tại số nhỏ nhất p
như trên, thì số này được gọi là chu kỳ cơ bản của f . Nếu f :
R → R liên tục và tuần hoàn, chứng minh rằng f liên tục đều
trên R. Kết luận rằng f (x) = sin x liên tục đều trên R. f có chu kỳ
cơ bản không? Nếu vậy, nó là gì?
Khoa
Toán học
5. Nếu các hàm f và g liên tục đều trên tập xác định chung D,
chứng minh rằng
(a) f ± g liên tục đều trên D.
(b) cf liên tục đều trên D với hằng số thực bất kì c.
(c) f bị chặn trên D nếu D bị chặn.
(d) fg liên tục đều trên D nếu f và g đều bị chặn trên D.
(e) fg liên tục đều trên D nếu D đóng và bị chặn.
f
(f) liên tục đều trên D nếu g(x) ̸= 0 cho bất kỳ x ∈ D và D
g
đóng và bị chặn.
Khoa
Toán học
6. Đưa ra ví dụ về hàm f1 , f2 , f3 và f4 thỏa mãn từng điều kiện

nhất định.
(a) f1 liên tục nhưng không liên tục đều trên [0, ∞) với
lim f1 (x) = −∞.
X →∞
(b) f2 liên tục nhưng không liên tục đều trên [0, ∞), trong đó
lim f2 (x) không tồn tại.
x→∞
(c) f3 liên tục đều trên [0, ∞) với lim f3 (x) = −∞.
x→∞
(d) f4 liên tục đều trên [0, ∞) trong đó lim f4 (x) không tồn tại.
X →∞
Khoa
Toán học
7. Hãy chỉ ra các hàm sau có phải là hàm Lipschitz hay không.
Giải thích.
(a) f (x) = x 2 với x ∈ (−2, 1 ]
x2
(b) f (x) = √
(c) f (x) = 3 x
1
(d) f (x) = sin với x ∈ (0, 1 ]
x
1
(e) f (x) = x sin với x ∈ (0, 1 ]
x
√ 1
(f) f (x) = x sin với x ∈ (0, 1 ]
x
Khoa
Toán học
8. (a) Chứng minh Định lý 4.4.11.

(b) Đưa ra một ví dụ về hàm số số liên tục đều nhưng không
phải Lipschitz.
9. Chứng minh rằng nếu f : [a, b] → [a, b] là hàm co rút, thì f
tồn tại điểm cố định duy nhất.
10. Đưa ra các ví dụ để chứng minh rằng nếu hàm số f : D → R
với D ⊆ R có hằng số Lipschitz L ≥ 1, thì
(a) f có thể không có điểm cố định.
(b) f có thể có vô số điểm cố định.
(c) f có thể tồn tại điểm cố định duy nhất.
Khoa
Toán học
11. Giả sử hàm f : D → D với D ⊆ R thỏa mãn

|f (x) − f (t)| < |x − t|
với mọi x, t ∈ D với x ̸= t.
(a) Chứng minh rằng f có ít nhất một điểm cố định nếu D là một
khoảng [a, b].
(b) Chứng minh rằng f có nhiều nhất một điểm cố định.
(c) Đưa ra một ví dụ về f không có điểm cố định.
(d) Đưa ra một ví dụ về f không phải là hàm co rút ngay cả khi
D đóng và bị chặn.
1
12. Giả sử hàm f (x) = x 2 xác định cho x ∈ (0, ].
3
1 1
(a) Chứng minh f : (0, ] → (0, ].
3 3
(b) Chỉ ra f là hàm co rút.
(c) Chỉ ra f không có điểm cố định.
Khoa
Toán học
13. Chứng minh rằng hàm f : [1, ∞) → R xác định bởi

x 1
f (x) = + là hàm co rút.
2 x
14. Xác định các mệnh đề sau có đúng hay không. Giải thích
cho chính mình.
(a) Nếu f : R → R là tuần hoàn, thì f bị chặn.
(b) Hàm số f (x) = | sin x| với x ̸= nπ và n ∈ Z liên tục từng khúc.
(c) Mỗi hàm số tuần hoàn có chu kỳ nhỏ nhất.
(d) Nếu f là hàm tuần hoàn, thì lim f (x) không tồn tại.
X →∞
Khoa
Toán học
15. (a) Nếu f : D → R là p - tuần hoàn, hãy chứng minh rằng

f (x + kp) = f (x) với mọi x ∈ D và k bất kỳ số nguyên.
(b) Chứng minh rằng sin nx và cos nx với n ∈ N là 2π -tuần hoàn.
(c) Nếu f và g là p - tuần hoàn, thì tổ hợp tuyến tính
af (x) + bg(x) với a, b ∈ R cũng là p - tuần hoàn.
x
(d) Tìm tuần hoàn cơ bản cho sin .
2
(e) Đưa ra một ví dụ, nếu có thể, về hàm p- tuần hoàn nhưng
không xác định R.

Chapter4 Slide VN

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chapter4 Slide VN

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chapter 4.

Hàm số liên tục

Phạm Quý Mười

Khoa toán, Trường ĐHSP - ĐHĐN

Ngày 30 tháng 10 năm 2022

1 Tính liên tục của hàm số

2 Điểm gián đoạn và phân loại

3 Tính chất của các hàm liên tục

4 Liên tục đều

Tính liên tục của hàm số

Ví dụ, xét f (x) = x 2 với x ∈ D = {1} ∪ (2, 4] ∪ [7, ∞). Mặc dù

Ví dụ 4.1.4. Chứng minh rằng mọi đa thức

= cn lim x + cn−1 lim x n−1 + · · · + c1 lim x + c0

Định nghĩa 4.1.6. Giả sử hàm số f : D → R với D ⊆ R. Khi đó, f

ĐỊNH LÝ 4.1.7. Giả sử D là tập xác định của f .

ĐỊNH LÝ 4.1.8. Giả sử rằng các hàm số f , g : D → R với D ⊆ R

ĐỊNH LÝ 4.1.9. Xét các hàm số f : A → R và g : B → R với A,

Bài tập 4.1

4. Xác  định hàm số f và g xác định bởi

7. (a) Giả sử rằng hàm số f liên tục trên (a, b) và f (r ) = c với

9. Giả sử các hàm f và g liên tục tại x = c ∈ (a, b) và

là dãy trung bình hình học.

Tính gián đoạn của hàm số

Định nghĩa 4.2.1. Hàm số g : E → R với E ⊆ R là hàm mở rộng

Định nghĩa 4.2.3. Hàm số f : D → R với D ⊆ R và a là một điểm

Theo Ví dụ 4.2.4, hàm số f có điểm gián đoạn không bỏ được.

Định nghĩa 4.2.5. Giả sử hàm số f : D → R và một trong ba điều

Nếu x = a là điểm gián đoạn bỏ được hoặc là điểm nhảy của

Định nghĩa 4.2.6. Giả sử rằng đối với hàm số f : D → R, một

exp(− x1 ) nếu x > 0

Tính chất của các hàm liên tục

Định nghĩa 4.3.7. Hàm số f : D → R với D ⊆ R thỏa mãn tính

lim f (xn ) = lim f (tn ) = f ( lim tn ) = f (c).

Nhưng, vì xn ∈ E và tn ̸∈ E, chúng ta cũng có f (xn ) < k ≤ f (tn ).

COROLLARY 4.3.8. Mọi đa thức bậc lẻ đều có ít nhất một

p(x) = an x n + an−1 x n−1 + · · · + a1 x + a0

là đa thức tùy ý bậc n, trong đó n là một số nguyên dương lẻ.

HỆ QUẢ 4.3.9. Nếu hàm số f : [a, b] → R không phải là hàm

Định lý điểm cố định Của Brouwer

ĐỊNH LÝ 4.3.11. Nếu hàm số f : D → R là một đơn ánh liên tục

Bài tập 4.3

1. Ba giả sử trong Định lý 4.3.4 là: f liên tục, khoảng đóng và

3. Đưa ra ví dụ về hàm không liên tục f xác định trên [a, b] và

p(x) = an x n + an−1 x n−1 + · · · + a1 x + a0

với a0 < 0, an > 0 và n là một số nguyên dương chẵn. Chứng

8. Nếu f liên tục và một-một trong khoảng D, chứng minh rằng

12. Chứng minh rằng nếu f (x) = ex , thì

15. Chỉ ra phương trình 2x = 3x có nghiệm x = c với c ∈ (0, 1)

lim xn = lim g(xn−1 ) = g( lim xn−1 ).

18. Nếu I là một khoảng và hàm số f : l → R tăng chặt (giảm),

Hàm số liên tục đều

Lưu ý rằng rằng Định nghĩa 4.1.2 nói rằng hàm số f : D → R

Ví dụ 4.4.1. Trong ví dụ này, chúng ta muốn chứng minh rằng

Ví dụ 4.4.2. Xét hàm số f (x) = x 2 , nhưng trên một miền khác.

|x 2 − a2 | = |x − a||x + a| ≤ |x − a|(|x| + |a|)

Nhận xét 4.4.4. Để chứng minh rằng hàm số sau f : D → R

Ví dụ 4.4.5. Chứng minh rằng f (x) = x 2 không liên tục đều.

ĐỊNH LÝ 4.4.6. Nếu D ⊂ R là tập hợp đóng và bị chặn, và hàm

ĐỊNH LÝ 4.4.7. Nếu hàm số f : (a, b) → R liên tục đều, thì

ĐỊNH LÝ 4.4.11. Nếu hàm số là hàm Lipschitz, thì nó là liên tục

3. (a) Chứng minh Định lý 4.4.7.

6. Đưa ra ví dụ về hàm f1 , f2 , f3 và f4 thỏa mãn từng điều kiện

8. (a) Chứng minh Định lý 4.4.11.

4. Xác định hàm số f và g xác định bởi