Wykład 1.

Wprowadzenie do makroekonomii

1. Definicja przedmiotu

Makroekonomia – zajmuje się badaniem wzrostu gospodarczego i wahań

gospodarczych

Makroekonomii - bada mechanizm funkcjonowania gospodarki jako całości z

uwzględnieniem relacji między rynkiem a państwem.

Zgodnie w powyższą definicją współcześnie funkcjonuje typ gospodarki

mieszanej, która łączy w sobie cechy czystej gospodarki rynkowej i gospodarki
kierowanej. Cechy gospodarki mieszanej:

 połączenie własności prywatnej z własnością publiczną (państwową i

samorządową),
 dominacja motywu zysku w działaniu przedsiębiorstw,
 rynkowy mechanizm tworzenia cen, ale występuje także mechanizm
administrowania ceną,
 powiększone ekonomiczne kompetencje państwa (państwo prowadzi politykę
gospodarczą).

Ojcem makroanalizy jest J. M. Keynes

Według Keynesa makroekonomia zajmuje się badaniem zależności między

dochodem narodowym a innymi wielkościami ekonomicznymi, w tym:

 wydatkami gospodarstw domowych na dobra konsumpcyjne (popytem

konsumpcyjnym),
 wydatkami inwestycyjnymi (popyt inwestycyjny sektora prywatnego),
 wydatkami budżetowymi na dobra konsumpcyjne i dobra inwestycyjne
(konsumpcja sektora publicznego i inwestycje sektora publicznego),
 oszczędnościami,
 popytem na pieniądz i podażą pieniądza,
 zatrudnieniem i bezrobociem,
 bilansem płatniczym i handlowym kraju.
Keynes zaproponował podejście krótkookresowe i popytowe (rozwinął teorię
niedostatecznego efektywnego popytu globalnego, która wyjaśnia przyczyny
bezrobocia, wahań koniunkturalnych i granic wzrostu gospodarczego).

2. Wielkości makroekonomiczne

Najważniejszym agregatem makroekonomicznym jest dochód narodowy.

Makroekonomii badając funkcjonowanie gospodarki jako całości posługuje się

metoda zależności przyczynowo skutkowych i dlatego posługuje się wielkościami
globalnymi (całkowitymi, agregatowymi). Wszystkie wielkości makroekonomiczne są
zmienne i dzielą się na strumienie i zasoby.

Strumienie - to wartość pewnych wielkości ekonomicznych, którą podaje się w ujęciu

rocznym. I dlatego do strumieni zalicza się:

 dochód narodowy,
 wielkość produkcji (mierzy PKB),
 wielkość wydatków konsumpcyjnych,
 wielkość wydatków inwestycyjnych,
 wydatki budżetowe,
 dochody podmiotów gospodarczych,
 zatrudnienie – bezrobocie.

Zasoby – to wartość pewnych wielkości ekonomicznych, które wyraża się w danym

momencie (dzień, miesiąc). I dlatego do zasobów zalicza się :

 produkcję w toku,
 zapasy,
 podaż pieniądza,
 popyt na pieniądz,
 oszczędności,
 stopę bezrobocia,
 stopę inflacji.
Makroekonomia korzysta przede wszystkim z funkcji poznawczej i aplikacyjnej
(doradczej)

3. Problemy makroekonomii

Elementarne problemy makroekonomiczne, to:

 wzrost gospodarczy,
 inflacja,
 bezrobocie,
 wahania koniunkturalne.
 Teoria wzrostu gospodarczego zajmuje się czynnikami decydującymi o
zmianie podstawowych makrowielkości gospodarczych, tj. produkcji,
inwestycji, konsumpcji i zatrudnienia.

Wzrost gospodarczy mierzy się rocznym przyrostem PKB (Produktu Krajowego

Brutto) per capita (w przeliczeniu na jednego mieszkańca) albo stopą wzrostu (stopa
wyraża przyrost wzrostu dochodu narodowego brutto do jego poziomu z
poprzedniego roku).

r = DY/Y

 Wahania koniunkturalne (koniunktura gospodarcza) to zmiany w aktywności

gospodarczej podmiotów przejawiające się zmianami w podstawowych
wskaźnikach ekonomicznych: produkcji, zatrudnieniu, inwestycjach,
konsumpcji, dochodzie narodowym.
 Inflacja to proces ogólnego wzrostu cen w gospodarce w określonym
czasie. Inflację mierzy stopa inflacji, czyli zmiana przeciętnego poziomu
cen (podaje się ja w procentach).
 Bezrobocie to pojęcie jest powiązane z pojęciem zasobu pracy (zasobu siły
roboczej). Bezrobotni to osoby chcące pracować, ale nie mogące znaleźć
zatrudnienia przy akceptacji rynkowych warunków pracy.

Cele i narzędzia analizy makroekonomicznej

Problemy makroekonomiczne określają cele:

  wysoki poziom oraz tempo wzrostu produkcji i konsumpcji,
 wysoki poziom zatrudnienia i niska stopa bezrobocia,
 stabilność cen w warunkach wolnego rynku,
 równowaga bilansu obrotów bieżących z zagranicą i stabilność kursu
walutowego.

Narzędzia realizacji celów

1. polityka fiskalna (budżetowa) – określa alokację wydatków i dochodów

państwa, w tym alokację wydatków między dobrami prywatnymi i publicznymi
oraz ich wpływie na popyt globalny (narzędzia fiskalne to: wydatki budżetowe,
podatki);
2. polityka pieniężna (monetarna) – wpływa na ogólną podaż pieniądza w
gospodarce oraz stymuluje popyt na pieniądz ze strony podmiotów
gospodarczych (narzędzia monetarne to: operacje otwartego rynku, depozyty
specjalne, stopa procentowa rezerwy obowiązkowej, stopa procentowa
kredytu: refinansowego, redyskontowego i lombardowego);
3. polityka dochodowa oddziałuje na decyzje cenowe i determinuje płace;
4. polityka gospodarcza w stosunku do zagranicy, obejmuje zewnętrzne stosunki
handlowe, politykę kursu walutowego, polityki w zakresie innych elementów
składowych bilansu płatniczego.

5. Bilans płatniczy

 Bilans płatniczy odzwierciedla stosunki gospodarcze danego kraju z zagranicą

(określa stan danej gospodarki narodowej).
 Bilans płatniczy to syntetyczny rejestr wszystkich transakcji gospodarczych
dokonywanych między podmiotami gospodarki narodowej a podmiotami
innych państw w określonym czasie.

Elementy składowe bilansu płatniczego:

 bilans obrotów bieżących (rachunek bieżący), w skład którego wchodzą::

saldo bilansu handlowego (wpływy z eksportu towarów i wydatki na import
towarów), saldo usług (wpływy z tytułu obrotów usługami i wydatki z tytułu
 obrotu usługami), saldo dochodów majątkowych (odsetki i dywidendy), saldo
transferów bieżących;
 bilans obrotów kapitałowych: rachunek kapitałowy (ujmuje obroty kapitałowe),
rachunek finansowy (ujmuje obroty finansowe).

Równowaga i nadwyżki w bilansie płatniczym państwa są efektem nadwyżek w

bilansie obrotów kapitałowych, a w przypadku państw wysoko uprzemysłowionych
także dodatniego bilansu obrotów bieżących.

Z rachunkowego punktu widzenia bilans płatniczy powinien być

zrównoważony. Jeśli wpływy nie są równe wydatkom, to pasywa i aktywa
można zrównoważyć w dwojaki sposób:

poprzez przepływ dewiz lub złota monetarnego

lub

poprzez kredyty pozwalające na zamknięcie bilansu na koniec okresu

rozrachunkowego.
Wykład 2

Rachunek dochodu narodowego

Metoda MPS i metoda SNA

1. Metoda MPS – System Bilansów Produktów Materialnych

Metoda MPS oparta jest na teorii pracy produkcyjnej opracowanej przez A. Smitha,
D. Ricardo i rozwiniętej przez K. Marksa.

W metodzie tej uwzględniano efekty pracy produkcyjnej (dobra materialne i usługi

materialne). Tylko praca produkcyjna tworzyła produkt społeczny i dochód narodowy.
Uwzględniano pracę wydatkowaną w:

 rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie,

 przemyśle, rzemiośle i budownictwie,
 usługach telekomunikacyjnych i łączności (łącznie w usługami pocztowymi),
 usługach finansowych,
 handlu i działalności mającej na celu przechowywanie, wzbogacanie
jakościowe i przemieszczanie do źródeł konsumpcji.

Poza rachunkiem pozostała praca wydatkowana w:

 ochronie zdrowia, szkolnictwie, usługach rekreacyjnych,

 obronie narodowej;
 usługach oferowanych przez gospodarstwo domowe (sprzątanie, gotowanie),
 bankach, instytucjach ubezpieczeniowych,
 usługach związanych z obsługą przedsiębiorstw: porady prawne i doradztwo
podatkowe,
 usługach związanych z obrotem nieruchomościami.
Brano pod uwagę nowo wytworzoną wartość w sferze materialnej (nie możność
porównania wyników z metodą SNA).

2. Metoda SNA – Metoda Narodowej Rachunkowości

Metoda uwzględnia pracę produkcyjną i nieprodukcyjną – prekursorzy J. B. Say i J.

B. Clark.. Zgodnie z tą metodą każda działalność (praca) przynosząca dochód
uznana była za działalność tworzącą dochód narodowy.

W metodzie tej uwzględnia się 3 grupy transakcji:

 transakcje związane z produkcją i usługami: produkcja dóbr i usług, spożycia

(konsumpcja), nakładów inwestycyjnych, eksportu i importu;
 transakcje transferowe, którym nie towarzyszy element wymiany: przepływy
darów, podatków i dywidend;
 transakcje kapitałowe – zmiany w aktywach i pasywach, tj. przepływy
finansowe: kupno-sprzedaż papierów wartościowych.

3. Rachunek dochodu narodowego (mierniki):

PKB – Produkt Krajowy Brutto

PNB – Produkt Narodowy Brutto

PNN – Produkt Narodowy Netto

Y – dochód narodowy

PKB

Jest to miara produkcji wytworzonej przez czynniki produkcji zlokalizowane na

terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

Jest to syntetyczny miernik produkcji wytworzonej w ciągu roku w gospodarce

narodowej.

PKB można obliczać przy pomocy trzech metod:

  metody sumowania wartości produkcji, czyli wartości produktów i usług
wytworzonych we wszystkich branżach, gałęziach, sektorach i działach
gospodarki narodowej. W metodzie tej sumuje się produkcje czystą, czyli
wartość dodaną. Aby uniknąć wielokrotnego liczenia tych samych wartości
bierze się pod uwagę tylko dobra finalne a pomija się pomija dobra pośrednie.

Dobra finalne nabywane są przez ostatecznego użytkownika i dzielą się na dobra

konsumpcyjne i inwestycyjne

Dobra pośrednie to surowce, materiały i półprodukty.

 metody sumowania dochodów – sumuje się dochody czynników

produkcji uczestniczących w procesie produkcji, czyli: płace (składki na
ubezpieczenia społeczne), zysk (zyski spółek akcyjnych – podatek od
zysków, dywidendy i nierozdzielone zyski spółek), procent (netto) i rentę
gruntową – czynsz dzierżawny. W metodzie tej nie uwzględnia się
płatności transferowych: zasiłków, rent, emerytur, subwencji dotacji,
prywatnych transferów rzeczowych i pieniężnych;
 metody sumowania wydatków na dobra finalne, w tym:
wydatków na krajowe dobra konsumpcyjne gospodarstw domowych –
popyt konsumpcyjny C,
wydatków na krajowe dobra inwestycyjne przedsiębiorstw – popyt
inwestycyjny (wydatki inwestycyjne sektora prywatnego) I,
wydatki na krajowe dobra konsumpcyjne i inwestycyjne rządu
(konsumpcja i inwestycje sektora publicznego) – wydatki budżetowe z
pominięciem płatności transferowych G ,
wydatki zagranicy na krajowe dobra eksportowane Nx (oblicz się
eksport netto Nx, który jest różnica między eksportem a importem:

Nx = Ex – Im. +/ _ ///// + Nx – Ex>Im. ; - Nx – Ex<Im.

Zapis danych w celu policzenia PKB metodą sumowania wydatków:

PKB = C+I+G
PKB = C+I+G+(Ex-Im)

Wyróżnia się dwa sposoby liczenia PKB

a/ w cenach rynkowych – uwzględnia się wpływ podatków pośrednich

wliczonych w ceny dóbr i usług – zapis

PKB = C+I+G+(Ex – Im)

b/ w cenach czynników produkcji – eliminuje się wpływ podatków pośrednich

(inflacji), ale uwzględnia się dotacje. Zapis

PKB = C+I+G+ (Ex – Im) – Te + S (Te-podatki pośrednie, S – dotacje)

PKB nominalny – to wartość wytworzonych dóbr i usług w cenach zmiennych

(uwzględnia się inflację)

PKB realny – to wartość wytworzonych dóbr i usług w cenach roku bazowego

(w cenach stałych, czyli nie uwzględnia się inflacji)

PKB = C+I+G + (Ex-Im); PKB= 1700 + 600 + 500 + (200 – 300); PKB = 2800+ (-
100) = 2800-100 = 2700

Nx= Ex – Im.; Nx = 200-300; Nx = -100

PKB = C+iI+G+(Ex-Im.) –Te+S

PKB = 1700+600+500+ (200-300) – 500 + 100; PKB = 2700 -500+100= 2300

Produkt Narodowy Brutto – PNB

Jest to pieniężna miara bieżącej wartości wszystkich dóbr i usług finalnych

wytworzonych w danej gospodarce narodowej w danym okresie.

Jest to miara łącznych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju

niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji.
PNB koryguje wielkość PKB o dochody netto z własności za granicą.

PNB = PKB +/- Dn (dochody netto z własności za granicą i pracy: zyski,

dywidendy, procenty, płace, reinwestowane dochody)

Czyli

PNB = C+I+G+(Ex-Im) +/- Dn

Dwa sposoby liczenia PNB:

w cenach rynkowych,
w cenach czynników produkcji (liczy się tak samo jak PKB)

PNB = C+I+G+(Ex – Im) –Te + S +/- Dn

Produkt Narodowy Netto – PNN

Jest to PNB skorygowany o wielkość amortyzacji (liczy się dla kapitału trwałego w

danym okresie)

Zapis

PNN = PNB – A (amortyzacja)

PNN = C+I+G+(Ex-Im) –Te+ S +/-Dn - A

Jeżeli PNN liczone jest w cenach czynników produkcji, to otrzymuje się dochód
narodowy.

Dochód narodowy to suma dóbr i usług nowo wytworzonych w danym roku w

gospodarce narodowej. Ustala się go sumując produkcję czystą, czyli wartość
dodaną w poszczególnych działach gospodarki narodowej.

Podział dochodu narodowego

Podział dochodu narodowego: pierwotny, wtórny i ostateczny

 1. Pierwotny podział dochodu narodowego – dokonuje się w miejscu jego
powstania, czyli w przedsiębiorstwie. W wyniku jego podziału tworzą się
zyski brutto przedsiębiorcy i płace brutto pracowników najemnych.
2. Wtórny podział dochodu – odbywa się za pośrednictwem rynku i budżetu
państwa, czyli poprzez system cen i podatków. W wyniku tego podziału
dochody otrzymują: właściciele przedsiębiorstw i jednostek usługowych,
pracownicy sfery nieprodukcyjnej, państwo.

Wydatki finansowane z dochodów państwa:

administracja państwowa, wymiar sprawiedliwości i policja,

obrona narodowa,
publiczna i powszechna nauka, edukacja i kultura,
publiczna ochrona zdrowia i opieka społeczna,
kredyty zagraniczne.

3. Ostateczny podział dochodu narodowego – odbywa się poprzez

dochody, podatki i kredyty. Powstają dwa fundusz: konsumpcji i
akumulacji.

Konsumpcja: indywidualna i zbiorowa.

Fundusz akumulacji i wydatki:

 inwestycje powiększające zdolności produkcyjne (wielkość zasobów

czynników produkcji) gospodarki narodowej,
 inwestycje w sferze usług nieprodukcyjnych,
 przyrost środków obrotowych w gospodarce,
 przyrost zapasów i rezerw w gospodarce,
 finansuje się ujemny bilans płatniczy.