TS en Iso 17892 3

ICS 91.100.
60 TÜRK STANDARDI TASARISI tst EN 13171/Revizyon

EN 13171: 2012
TÜRK STANDARDI
TS EN ISO 17892-3
Şubat 2016
TSE CEN ISO/TS 17892-3: 2007; TSE CEN ISO/TS 17892-3/AC: 2007 yerine
ICS 13.080.20; 93.020
Geoteknik etüt ve deneyler - Zemin laboratuvar deneyleri -

Bölüm 3: Tane yoğunluğunun belirlenmesi
Geotechnical investigation and testing - Laboratory testing of soil -

Part 3: Determination of particle density (ISO 17892-3: 2015)
Reconnaissance et essais géotechniques - Essais Geotechnische Erkundung und Untersuchung -

de laboratoire sur les sols - Partie 3: Laborversuche an Bodenproben - Teil 3:
Détermination de la masse volumique des grains Bestimmung der Korndichte
(ISO 17892-3: 2015) (ISO 17892-3: 2015)
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
KORDEF iNSAAT ANONiM SiRKETi'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 01.05.2018
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 13.080.20; 93.020 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 17892-3: 2016-02
EN ISO 17892-3: 2015
Milli Önsöz
- Bu standard; kaynağı EN ISO 17892-3: 2015 standardı olan TS EN ISO 17892-3: 2016 Türk Standardının
İnşaat İhtisas Kurulu’na bağlı TK11 İzolasyon, Kaplama ve Yardımcı Yapı Malzemeleri Teknik Komitesi
marifetiyle hazırlanan Türkçe tercümesidir.
- Bu standard yayımlandığında, TSE CEN ISO/TS 17892-3: 2007 ve TSE CEN ISO/TS 17892-3/AC:
2007’nin yerini alır.
- Bu standard yayımlandığında, TS 1900-1, Deney 5: Zemin danelerinin bağıl yoğunluğunun (özgül ağırlık)
tayini, Deney 5 (A): İnce daneli zeminler için deney metodu ve Deney 5 (B): Orta ve iri daneli zeminler için
deney metodu iptal edilmiştir.
- CEN resmi dillerinde yayınlanan diğer Teknik Standard metinleri ile aynı haklara sahiptir.
- Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
- Deney raporu, burada istenilen bilgilere ilaveten TS EN ISO/IEC 17025’te verilen bilgileri de ihtiva edecek
şekilde düzenlenebilir.
- Bu standardda atıf yapılan standardların milli karşılıkları aşağıda verilmiştir.
EN, ISO IEC Adı TS No Adı

vb. No (İngilizce) (Türkçe)
ISO 17892-1 Geotechnical investigation and TS EN ISO Geoteknik etüt ve deneyler - Zemin
testing - Laboratory testing of soil - 17892-1 laboratuvar deneyleri - Bölüm 1: Su
Part 1: Determination of water içeriğinin belirlenmesi
content
ISO 14688-1 Geotechnical investigation and TS EN 14688-1 Jeoteknik etüt ve deneyler -

testing - Identification and Zeminlerin tanımlanması ve
classification of soil - Part 1: sınıflandırılması - Bölüm 1:
Identification and description Tanımlama ve tarif
TS EN ISO 17892-3: 2016 Standardı, EN ISO 17892-3: 2015 Standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Standardizasyon Komitesi’nin (Avenue
Marnix 17, B-1000 Brussels) izniyle basılmıştır.
Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye
ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN’den yazılı izin alınmaksızın çoğaltılamaz.
AVRUPA STANDARDI
EUROPEAN STANDARD
NORME EUROPÉENNE
EUROPÄISCHE NORM
TS EN ISO 17892-3: 2016-02
EN ISO 17892-3: 2015
ICS 13.080.20; 93.020 CEN ISO/TS 17892-3: 2004 yerine

Geotechnical investigation and testing - Laboratory testing of soil - Part 3: Determination of
particle density (ISO 17892-3: 2015)
Reconnaissance et essais géotechniques - Essais Geotechnische Erkundung und Untersuchung -
de laboratoire sur les sols - Partie 3: Laborversuche an Bodenproben-Teil 3:
Détermination de la masse volumique des grains Bestimmung der Korndichte
(ISO 17892-3: 2015) (ISO 17892-3: 2015)
Bu Avrupa Standardı CEN tarafından 5 Aralık 2015 tarihinde onaylanmıştır.
CEN üyeleri, bu Avrupa Standardına hiçbir değişiklik yapılmaksızın ulusal standard statüsü verilmesine dair
şartların yer aldığı CEN/CENELEC İç Tüzüğü’ne uymakla yükümlüdürler. Bu tür ulusal standardlarla ilgili
güncel listeler ve bibliyografik atıflar, CEN/CENELEC Yönetim Merkezi’ne veya herhangi bir CEN üyesine
başvurularak elde edilebilir.
Bu Avrupa Standardı üç resmi dilde (İngilizce, Fransızca ve Almanca) yayımlanmıştır. Başka herhangi bir dile
tercümesi, CEN üyesinin sorumluluğundadır ve resmi sürümleri ile aynı statüde olduğu CEN/CENELEC
Yönetim Merkezi’ne bildirilir.
CEN üyeleri, Almanya, Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Birleşik Krallık, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya,
Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Kıbrıs, Letonya,
Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Makedonya, Malta, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya,
Slovenya, Türkiye ve Yunanistan’ın milli standard kuruluşlarıdır.
AVRUPA STANDARDİZASYON KOMİTESİ

EUROPEAN COMMITTEE FOR STANDARDIZATION
COMITÉ EUROPÉEN DE NORMALISATION
EUROPÄISCHES KOMITEE FÜR NORMUNG
CEN-CENELEC Yönetim Merkezi: Avenue Marnix 17, B-1000 Brussels
© 2015 CEN Dünya genelinde herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm Ref. No. EN ISO 17892-3: 2015: E
kullanım hakları CEN ulusal Üyelerine aittir.
ICS 13.080.20; 93.020 TS EN ISO 17892-3: 2016-02
EN ISO 17892-3: 2015
İçindekiler
Sayfa
Avrupa önsözü .................................................................................................................................................. 3
2
ICS 13.080.20; 93.020 TS EN ISO 17892-3: 2016-02
EN ISO 17892-3: 2015
Avrupa önsözü
Bu doküman (EN ISO 17892-3: 2015), ISO/TC 182 “Geotechnics - Geoteknik” Teknik Komitesi ile işbirliği
yapılarak, sekretaryası BSI tarafından yürütülen CEN/TC 341 "Geotechnical investigation and testing -
Geoteknik etüt ve deneyler" Teknik Komitesi tarafından hazırlanmıştır.
Bu Avrupa Standardına en geç Haziran 2016’ya kadar aynı metni yayımlayarak ya da onay duyurusu
yayımlayarak ulusal standard statüsü verilmeli ve çelişen ulusal standardlar en geç Haziran 2016’ya kadar
yürürlükten kaldırılmalıdır.
Bu standardın bazı unsurlarının patent haklarına konu olabileceğine dikkat edilmelidir. Bu veya herhangi bir
şekilde patent hakkının belirlenmesi durumunda CEN [ve/veya CENELEC] sorumlu tutulamaz.
Bu standard, CEN ISO/TS 17892-3: 2004 standardının yerini alır.
CEN/CENELEC iç tüzüklerine göre; Almanya, Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Birleşik Krallık, Çek
Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre,
İtalya, İzlanda, Kıbrıs, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Makedonya, Malta, Norveç, Polonya,
Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, Türkiye ve Yunanistan’ın ulusal standard kuruluşları bu Avrupa
Standardının ulusal standard olarak uygulamaya alınmasından sorumludur.
Onay bildirimi
ISO 17892-3: 2015 standard metni CEN tarafından herhangi bir değişiklik yapılmaksızın EN ISO 17892-3:
2015 olarak kabul edilmiştir.
3
ULUSLARARASI ISO
STANDARD 17892-3
Birinci Baskı
Birinci baskı
2015-12-15
Düzeltilmiş sürüm
2015-12-15
Geoteknik etüt ve deneyler - Zemin laboratuvar

deneyleri -
Bölüm 3:
Tane yoğunluğunun belirlenmesi
Geotechnical investigation and testing - Laboratory

testing of soil -
Part 3:
Determination of particle density
Reconnaissance et essais géotechniques - Essais de laboratoire sur

les sols -
Partie 3: Détermination de la masse volumique des grains
Referans Numarası
ISO 17892-3: 2015(E)
© ISO 2015
ISO 17892-3:2015(E)
Telif Hakları ile korunan belge
© ISO 2015, İsviçre’de yayımlanmıştır.

Tüm hakları saklıdır. Aksi belirtilmedikçe yazılı izin alınmaksızın, bu yayının herhangi bir bölümü, herhangi bir şekilde ya da araçla,
fotoğrafını çekerek, internetten veya intranetten göndererek, elektronik veya mekanik yollarla çoğaltılamaz ya da kullanılamaz. Bu izin,
aşağıda verilen ISO adresinden veya izin isteyen kişinin kendi ülkesinde bulunan ISO üyesi kuruluştan istenebilir.
ISO telif ofisi

Ch. de Blandonnet 8 • CP 401
CH-1214 Vernier, Geneva, Switzerland
Tel. + 41 22 749 01 11
Faks + 41 22 749 09 47
copyright@iso.org
www.iso.org
© ISO 2015 - Tüm hakları saklıdır.
ii
ICS 13.080.20; 93.020 TS EN ISO 17892-3: 2016-02
EN ISO 17892-3: 2015
İçindekiler
Sayfa
Önsöz ................................................................................................................................................................ iv
Giriş ................................................................................................................................................................... vi
1 Kapsam ................................................................................................................................................. 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ........................................................................................ 1
3 Terimler ve tarifleri ............................................................................................................................... 1
4 Donanım................................................................................................................................................ 1
4.1 Kalibrasyon gerekleri ............................................................................................................................. 1
4.2 Genel ..................................................................................................................................................... 1
4.3 Sıvı yer değiştirme donanımı ................................................................................................................. 2
4.4 Gaz yer değiştirme cihazı ...................................................................................................................... 3
5 Deney işlemleri..................................................................................................................................... 4
5.1 Sıvı piknometresi yöntemi ...................................................................................................................... 4
5.1.1 Genel ..................................................................................................................................................... 4
5.1.2 Referans ölçümler .................................................................................................................................. 4
5.1.3 Deney numunesi gerekleri ..................................................................................................................... 4
5.1.4 Deneyin uygulanması ............................................................................................................................ 5
5.2 Gaz piknometresi yöntemi ..................................................................................................................... 5
5.2.1 Genel ..................................................................................................................................................... 5
5.2.2 Referans ölçümler .................................................................................................................................. 6
5.2.3 Deney numunesi gerekleri ..................................................................................................................... 6
5.2.4 Deneyin uygulanması ............................................................................................................................ 6
6 Deney sonuçları ................................................................................................................................... 6
6.1 Sıvı piknometresi yöntemi ...................................................................................................................... 6
6.1.1 Deney numunesinin kuru kütlesi ............................................................................................................ 6
6.1.2 Katı tanelerin yoğunluğu ........................................................................................................................ 6
6.2 Gaz piknometresi yöntemi ..................................................................................................................... 7
6.2.1 Deney numunesinin kuru kütlesi ............................................................................................................ 7
6.2.2 Deney numunesinin hacmi .................................................................................................................... 8
6.2.3 Katı tanelerin yoğunluğu ........................................................................................................................ 8
7 Deney raporu ........................................................................................................................................ 8
Ek A (Zorunlu hüküm) Kalibrasyon, bakım ve kontroller ............................................................................. 9
Kaynaklar ......................................................................................................................................................... 11
iii
ICS 13.080.20; 93.020 TS EN ISO 17892-3: 2016-02
EN ISO 17892-3: 2015
Önsöz
ISO (Uluslararası Standardizasyon Kuruluşu) ulusal standard kuruluşlarının (ISO üyesi kuruluşlar) oluşturduğu
dünya çapında bir federasyondur. Uluslararası Standard hazırlama çalışmaları normalde ISO teknik
komitelerinin marifetiyle ile yapılır. Teknik komite kurularak çalışılan herhangi bir konu ile ilgilenen her bir
üyenin o teknik komitede temsil edilme hakkı vardır. ISO ile işbirliği içindeki resmi ve resmi olmayan
uluslararası kuruluşlar da, çalışmalarda yer alabilir. ISO, elektroteknik standardizasyonla ilgili tüm konularında
Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC) ile yakın işbirliği içinde çalışır.
Bu dokümanın meydana getirilmesinde ve sürdürülmesinde kullanılan usuller ISO/IEC Yönergeleri Bölüm 1’de
tanımlanmıştır. İstisnai teşkil eden farklı tiplerdeki ISO dokümanları için farklı onaylama ölçütleri gereklidir. Bu
doküman ISO/IEC Yönergeleri Bölüm 2’de verilen düzenleyici kurallara uygun olarak hazırlanmıştır. ISO/IEC
Yönergelerine www.iso.org/directives adresinden erişilebilir.
Bu dokümanın bazı kısımlarının patent haklarına konu olabileceğine dikkat edilmelidir. Kısmi veya tam patent
haklarının bulunması durumunda ISO sorumlu tutulamaz. Herhangi patent haklarıyla ilgili ayrıntılara,
dokümanın hazırlanması sırasında “Giriş” bölümünde ve/veya ISO’nun patent bildirimi listesinde yer
verilmelidir. ISO’nun patent bildirim listesine ve ayrıntılı bilgilere www.iso.org/patents adresinden erişilebilir.
Bu dokümanda adı geçen herhangi bir ticari isim kullanıcılara kolaylık sağlamak için bilgi amaçlı verilmiş olup,
o ticari ismin onaylandığı anlamına gelmez.
Uygunluk değerlendirmesiyle ilgili ISO özel terimlerinin ve ifadelerinin açıklamaları ve anlamları için ve ayrıca
ISO’nun Ticarette Teknik Engeller (TBT) hususunda WTO ilkelerine bağlılığı hakkında bilgi edinmek için
http://www.iso.org/iso/home/standards_development/resources-for-technical-work/foreword.htm (Foreword -
Supplementary information) internet adresine bakılmalıdır.
ISO 17892-3, ISO ile CEN arasındaki teknik işbirliği Anlaşması (Viyana Anlaşması) uyarınca, ISO/TC 182
“Geotechnics - Geoteknik” Teknik Komitesi altında bulunan SC 1 "Geotechnical investigation and testing -
Geoteknik etüt ve deneyler" Alt Komitesi ile işbirliği yapılarak, Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) altında
çalışan TC 341 "Geotechnical investigation and testing - Geoteknik etüt ve deneyler" Teknik Komitesi
tarafından hazırlanmıştır
ISO/TS 17892-3: 2004’ün teknik olarak revize edilmesiyle hazırlanan bu Uluslararası Standard yürürlüğe
girdiğinde ISO/TS 17892-3: 2004’ü iptal eder ve yerine geçer. Bu standard, ISO/TS 17892-3: 2004 üzerinde
yapılan teknik düzeltmeleri de (ISO/TS 17892-3: 2004/Cor 1: 2006) içerir.
ISO 17892, “Geoteknik etüt ve deneyler - Zemin laboratuvar deneyleri” genel başlığı altında aşağıdaki
bölümlerden meydana gelir:
- Bölüm 1: Su içeriğinin belirlenmesi
- Bölüm 2: Birim hacim kütlenin belirlenmesi
- Bölüm 3: Tane yoğunluğunun belirlenmesi
- Bölüm 4: Tane büyüklüğü dağılımının belirlenmesi
- Bölüm 5: Kademeli yükleme yoluyla konsolidasyon (ödometre) deneyi
- Bölüm 6: Düşen koni deneyi
- Bölüm 7: Tek eksenli basınç deneyi
- Bölüm 8: Konsolidasyonsuz drenajsız üç eksenli basınç deneyi
- Bölüm 9: Konsolidasyonlu üç eksenli basınç deneyleri
- Bölüm 10: Doğrudan kesme deneyleri
iv
ICS 13.080.20; 93.020 TS EN ISO 17892-3: 2016-02
EN ISO 17892-3: 2015
- Bölüm 11: Geçirgenlik deneyleri
- Bölüm 12: Likit limitin ve plastik limitin belirlenmesi
ISO 17892-3: 2015’in düzeltilmiş bu sürümü, diğer küçük düzeltmelerin yanı sıra aşağıdaki düzeltmeleri içerir:
Önsöz: Bu standardın, teknik raporun yerini alan uluslararası standardın birinci baskısı olduğu açıkça
belirtilmiştir.
Madde 3.1: Terimler ve tarifleri bölümüne “kuru” kelimesi eklenmiştir.
Madde 4.3.2: Sıcaklık aralığı belirtilmiştir.
Şekil 2: Vs ve Vr simgeleri kaldırılmıştır.
Madde 5.2.4.3: Deney numunesinin hacminin belirlenmesi için alternatif bir yöntem eklenmiştir.
Madde 6.1.2: L için sıcaklık belirtilmiştir.
Madde 6.2.2: Not eklenmiştir.
Bağıntı (7): Bağıntıdaki 106 yerine 10-6 yazılarak düzeltme yapılmıştır.
v
ICS 13.080.20; 93.020 TS EN ISO 17892-3: 2016-02
EN ISO 17892-3: 2015
Giriş
Bu doküman, geoteknik mühendisliğine ilişkin olarak daha önce uluslararası mahiyette standard haline
getirilmemiş konuları kapsar. ISO 17892’nin bu bölümünde yaygın kabul gören uygulamalar verilir ve ulusal
standardlarla bu standard arasında önemli farklılıklar beklenmez. Bu standard uluslararası tecrübelere
dayanmaktadır (Kaynak [1]’e bakınız).
vi
ICS 13.080.20; 93.020 TS EN ISO 17892-3: 2016-02
EN ISO 17892-3: 2015

1 Kapsam
Bu standard, zeminlerin tane yoğunluğunun belirlenmesi için uygulanan yöntemleri kapsar.
Bu standard, geoteknik etütler kapsamında zeminlerin tane yoğunluğunun laboratuvarda belirlenmesi için
uygulanır. Bu standardda, sıvı yer değiştirmesi esasına dayanan piknometre yöntemi ve gaz yer değiştirmesi
esasına dayanan piknometre yöntemi olmak üzere iki yöntem tanımlanır.
Bu standardda tanımlanan sıvı piknometresi yöntemi tane büyüklüğü yaklaşık 4 mm’den küçük olan zemin
tiplerine veya bu koşulu yerine getirecek şekilde kırılmış zeminlere uygulanır. İri taneli zeminler için büyük
piknometreler kullanılır. Gaz piknometresi yöntemiyle deneye tabi tutulacak zeminlerin tane büyüklüğü,
kullanılan gaz piknometresinin numune kabının boyutları ile sınırlıdır.
Not 1 - Bu standard, EN 1997-1 ve EN 1997-2’ye uygun olarak gerçekleştirilen geoteknik etüt ve deneylerde
zeminlerin tane yoğunluğunun belirlenmesi için belirtilen gerekleri de kapsar.
Not 2 - Boşluk suyunda bulunan çözünmüş tuzlar bu deneyin sonuçlarını etkileyebilir. Çözünmüş tuzların
etkisini ortadan kaldıracak yöntemler mevcuttur. Fakat bu yöntemler bu standardın kapsamı
dışındadır.
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Aşağıdaki atıf dokümanları, bu dokümanın uygulanması için zaruridir. Tarih belirtilen atıflarda, belirtilmiş olan
baskı geçerlidir. Tarih belirtilmemiş atıflarda, atıf yapılan dokümanın en son baskısı (tadiller dâhil) kullanılır.
ISO 17892-1, Geotechnical investigation and testing - Laboratory testing of soil - Part 1: Determination of water
content (Geoteknik etüt ve deneyler - Zemin laboratuvar deneyleri - Bölüm 1: Su içeriğinin belirlenmesi).
ISO 14688-1, Geotechnical investigation and testing - Identification and classification of soil - Part 1:
Identification and description (Jeoteknik etüt ve deneyler - Zeminlerin tanımlanması ve sınıflandırılması -Bölüm
1: Tanımlama ve tarif).
3 Terimler ve tarifleri
Bu standardın amaçları bakımından aşağıda verilen terimler ve tarifleri uygulanır.
3.1 Katı tanelerin yoğunluğu (ρs)

Tanelerin kuru kütlesinin, bu tanelerin hacmine bölünmesiyle elde edilen değer.
4 Alet ve cihazlar
4.1 Kalibrasyon gerekleri
Aşağıda verilen alet ve cihazların kalibrasyon gerekleri için Ek A’ya bakılmalıdır.
4.2 Genel
4.2.1 Terazi
Doğruluğu; 0,01 g veya tartılan kütlenin % 0,1’i kadar (hangisi daha büyükse) olan.
4.2.2 Desikatör
Uygun boyutlarda ve içinde, doygun hale geldikçe rengi değişen silika jel gibi kuru bir nemçeker bulunan. Hava
sızdırmayan kapaklara sahip numune kaplarının kullanıldığı durumlarda desikatöre gerek yoktur.
Not - Desikatör kullanılmasının amacı, deney numunelerinin havadan nem çekmesini önlemektir.
1
ICS 13.080.20; 93.020 TS EN ISO 17892-3: 2016-02
EN ISO 17892-3: 2015
4.2.3 Bölgeç
Numuneden temsili bir bölüm elde edilmesi için kullanılan. Temsili numune alınmasının mümkün olması
halinde çeyrekleme yöntemi de kabul edilir.
4.2.4 Etüv
Cebri çekişli (fanlı) olmalı ve kurutma kabininin her tarafında eşit bir sıcaklık sağlayabilmelidir. Etüvün içinde,
tanelerin yerini değiştirecek kadar güçlü herhangi bir hava dolaşımı olmamalıdır.
4.2.5 Numune kırma donanımı

Kurutulmuş numunelerin kırılması için bir havan ve yumuşak uçlu bir havaneli (örneğin kauçuk uçlu veya ağaç
havaneli) kullanılmalıdır. Çakıl büyüklüğündeki kaya parçalarının kırılması için daha sağlam bir kırma donanımı
gerekebilir.
4.3 Sıvı yer değiştirme donanımı
4.3.1 Sıvı piknometresi

En az 50 mL hacminde ve ağzına tam uyacak şekilde cam tıkacı olan. Cam tıkaçta su çıkışı için kılcal bir kanal
olmalıdır (Şekil 1’e bakınız).
Açıklama:
1 Kılcal kanalı ve sıcaklıkölçeri olan piknometre
2 Kılcal kanalı olan piknometre
Şekil 1 - Sıvı piknometresine ait örnekler
4.3.2 Su banyosu veya sıcaklık kontrollü oda veya kabin

10 ºC ila 30 ºC’ta çalışabilen ve deney sırasında sıcaklık değişimi ± 0,5 ºC’tan fazla olmayan, termostatik
kontrollü su banyosu veya sıcaklık kontrollü oda veya kabin.
4.3.3 Sıcaklıkölçer
Doğruluğu 0,1 °C olan sıcaklıkölçer kullanılmalıdır.
Sıcaklıkölçer tercihan piknometrenin cam tıkacıyla bütünleşik olmalıdır. Başka bir seçenek olarak; bir
sıcaklıkölçer, mümkün olduğu kadar piknometreye yakın olacak şekilde su banyosunun veya sıcaklık kontrollü
oda veya kabin içine yerleştirilebilir.
2
ICS 13.080.20; 93.020 TS EN ISO 17892-3: 2016-02
EN ISO 17892-3: 2015
4.3.4 Hapsolmuş havayı çıkartma cihazı

Deney boyunca numunenin içindeki hapsolmuş havayı çıkartmak için kısmi vakum sağlayabilen bir vakum
pompası veya su emme cihazı.
4.3.5 Kontrol sıvısı

Piknometre şişesini doldurmak için, yoğunluğu bilinen veya ölçülmüş olan bir sıvı. Genellikle en uygun sıvı
damıtık, demineralize veya deiyonize sudur. Başka bir seçenek olarak, hekzan veya gazyağı gibi uygun bir
organik çözücü de kullanılabilir. Yüzey gerilimi sudan daha düşük olan kontrol sıvıları, ince tanelerin daha hızlı
doygun hale gelmesini sağlaması bakımından tercih edilebilir.
Not - Su haricinde başka bir sıvının kullanılması sağlık veya güvenlik tehlikesi doğurabilir veya ulusal
mevzuata uygun olmayabilir.
4.4 Gaz yer değiştirme cihazı
4.4.1 Gaz piknometresi

Numune ve genleşme odacıkları, tecrit (ayırma) vanaları ve bir basınç göstergesi olan bir gaz piknometresi
kullanılmalıdır. (Şekil 2’ye bakınız).
4.4.1.1 Her iki odacıkta da basınç göstergesi bulunan diğer düzeneklere de izin verilir. Tecrit vanası açılarak
numune odacığındaki basınç arttırılabilir veya azaltılabilir.
4.4.1.2 Kabinler ve vanalar, cihazın çalışma basınç seviyelerinde basınç sızdırmaz olmalıdır.
4.4.1.3 Sisteme, 0,1 kPa veya gaz piknometresinin çalışma basıncının % 0,1’i kadar (hangisi daha büyükse)
doğruluğa sahip bir basınçölçer takılmış olmalıdır.
4.4.1.4 Doğruluğu arttırmak için numune kabininin hacmi numune hacminin iki katından daha büyük
olmamalıdır. Ayrıca, genleşme kabininin hacmi, numune hacminin üç katından fazla olmamalıdır.
Açıklama:
1 Doldurma vanası 5 Genleşme kabini
2 Basınç göstergesi 6 Boşaltma vanası
3 Numune kabini 7 Gaz girişi
4 Tecrit vanası
Şekil 2 - Tipik bir gaz piknometresinin şematik çizimi
4.4.2 Sıkıştırılmış gaz

Ölçüm gazı olarak helyum tercih edilir. Zemin gözeneklerine iyi bir şekilde nüfuz edebilecek diğer gazlar da
kullanılabilir fakat bu durum deney raporunda belirtilmelidir. Gaz piknometresinin imalatçısı tarafından başka
bir gazın kullanılacağı belirtilmediği takdirde, saflık derecesi % 99,5’ten büyük olan helyum gazı kullanılmalıdır.
3
ICS 13.080.20; 93.020 TS EN ISO 17892-3: 2016-02
EN ISO 17892-3: 2015
5 Deney işlemleri
5.1 Sıvı piknometresi yöntemi
5.1.1 Genel
Sıvı piknometresi yöntemi, piknometrenin içinde numune varken piknometreyi doldurmak için gerekli olan sıvı
hacmi ile numune yokken piknometreyi doldurmak için gerekli olan sıvı hacmi arasındaki farkın belirlenmesi
esasına dayanır. Katı tanelerin yoğunluğu, zemin tanelerinin kuru ağırlığından ve hacim farkından hesaplanır.
5.1.2 Referans ölçümler
5.1.2.1 Temiz ve kuru haldeki piknometrenin kütlesi 0,01 g veya zemin numunesinin kuru kütlesinin % 0,1’i
doğrulukta (hangisi daha büyükse) tartılır ve kaydedilir (m0).
5.1.2.2 Piknometrenin veya kılcal kanalın içinde hava kalmayacak şekilde piknometrenin içi kontrol sıvısı ile
doldurulur.
5.1.2.3 Piknometre, su banyosunun veya sıcaklık kontrollü odanın veya kabinin içine konulur. Sıcaklık
kaydedilir. Su banyosu kullanılması durumunda, piknometrenin sadece boyun kısmı ve cam tıkaç suyun
dışında kalmalıdır. Piknometrenin içindeki kontrol sıvısının sıcaklığı, su banyosundaki suyun sıcaklığı ile eşit
oluncaya kadar piknometre, en az 1 saat, su banyosunun içinde tutulur. Sıcaklık kontrollü oda veya kabin
kullanılması durumunda sıcaklığın dengeye gelmesi için daha uzun bir süreye, en az 16 saate ihtiyaç vardır.
5.1.2.4 Piknometrenin içindeki kontrol sıvısının seviyesi kontrol edilir ve gerekliyse sıvı ilave edilir veya
eksiltilir. Piknometrenin tipine bağlı olarak, sıvının seviyesi kılcal kanalın üst hizasında olmalıdır.
5.1.2.5 Su banyosu kullanıldı ise, piknometre su banyosundan çıkarılır ve hemen dış yüzeyleri kurulanır.
5.1.2.6 Gecikmeden, kontrol sıvısıyla dolu piknometrenin toplam kütlesi 0,01 g veya zemin numunesinin
kuru kütlesinin % 0,1’i doğrulukta (hangisi daha büyükse) tartılır ve kaydedilir (m1).
Not - Piknometreyi sıcaklık kontrollü ortamdan çıkarttıktan sonra, aşırı gecikme veya aşırı uzun işlem süresi
ısıl genleşmeden dolayı önemli miktarda sıvı kaybına neden olabilir.
5.1.3 Deney numunesi gerekleri
5.1.3.1 Deney numunesi etüv kurusu veya nemli durumda iken deneye tabi tutulabilir. Deney numunesi, etüv
kurusu olarak deneye tabi tutulacaksa, ISO 17892-1’e uygun olarak kurutulmalıdır.
5.1.3.2 Seçilen deney numunesi zeminin bütününü temsil etmeli, kuru kütlesi en az 10 g olmalı ve 50 mL’lik
piknometre kullanılacaksa 4 mm’lik (veya buna yakın) bir elekten elenmelidir. Numunenin içinde büyük taneler
varsa, 4 mm’lik sınırı sağlaması için kırılmalı veya daha büyük kapasiteli bir piknometre kullanılmalıdır. Her iki
durumda da, etüvde kuruyan ince taneli zeminlerde meydana gelen topaklanmaların havan ve havaneli ile
ufalanarak münferit tanelere ayrılmasına dikkat edilmelidir.
5.1.3.3 Kapalı gözeneklere sahip malzemelerde ölçülen tane yoğunluğu, mineralin gerçek yoğunluğundan
daha az olabilir. Bunun sebebi, kapalı gözeneklerde bulunan hava hacminin tanelerin hacmine dâhil
edilmesinden kaynaklanmaktadır. Katı tanelerin gerçek yoğunluğu ölçülmek istenirse, kapalı gözenekleri
giderecek şekilde tanelerin kırılarak ufalanması gerekmektedir.
5.1.3.4 Önemli miktarda organik malzeme içeren numunelerin deneyleri, anma hacmi 100 mL veya daha
büyük olan piknometre kullanılarak yapılmalı ve numune hacmi piknometrenin hacminin en az % 75’i kadar
olmalıdır.
Not - Organik bileşenlerin yoğunluğu genellikle 1 Mg/m3 ten az olduğu için, organik zeminler üzerinde yapılan
deneyler önemli miktarda hataya sebep olabilir. Bu nedenle, güvenilir sonuçlar elde edilebilmesi için
büyük dikkat gerekmektedir.
4
ICS 13.080.20; 93.020 TS EN ISO 17892-3: 2016-02
EN ISO 17892-3: 2015
5.1.4 Deneyin gerçekleştirilmesi

Etüv kurusu veya nemli numunelerin her ikisi için de en az iki deney gerçekleştirilmelidir. Bu iki deneyden elde
edilen sonuçlar arasındaki fark 0,03 Mg/m3 ten büyükse, deney tekrarlanmalıdır.
5.1.4.1 Etüv kurusu numuneler (Yöntem A)
5.1.4.1.1 Piknometrenin temiz ve kuru olduğundan emin olunmalıdır. Etüv kurusu numune piknometrenin
içine aktarılır ve toplam kütle 0,01 g veya numunenin kuru kütlesinin % 0,1’i doğrulukla (hangisi daha büyükse)
tartılır ve kaydedilir (m2).
5.1.4.1.2 Piknometrenin içine, numunenin üzerini 10 mm ila 20 mm örtecek kadar kontrol sıvısı eklenir.
Numunenin içinde kalan hapsolmuş hava; mekanik çalkalama uygulayarak, hafifçe ısıtarak veya vakum
uygulayarak çıkartılmalıdır. İri taneli numunelerin içinde kalan hapsolmuş havanın çıkartılması için mekanik
çalkalama yöntemi tek başına yeterli olurken, ince taneli zeminler için ısıtma veya vakum uygulama
yöntemlerinden birisi önerilir. Numunenin önceden su içinde bekletilmesi faydalı olabilir. Her durumda,
piknometrenin içinden numune çıkmasına (numune kaybına) izin verilmemelidir.
5.1.4.1.3 Piknometrenin içi kontrol sıvısı ile doldurulur ve Madde 5.1.2.2 ila Madde 5.1.2.5’te verilen işlemler
uygulanır.
5.1.4.1.4 Gecikmeden, doygun deney numunesi ve kontrol sıvısı ile tamamen dolu piknometrenin kütlesi
0,01 g veya numunenin kuru kütlesinin % 0,1’i doğrulukla (hangisi daha büyükse) tartılır ve kaydedilir (m3).
5.1.4.2 Nemli numuneler (Yöntem B)
5.1.4.2.1 Piknometrenin temiz ve kuru olduğundan emin olunmalıdır. Nemli numune piknometrenin içine
aktarılır.
5.1.4.2.2 Piknometrenin içine, numunenin üzerini 10 mm ila 20 mm örtecek kadar kontrol sıvısı eklenir.
Numunenin içinde kalan hapsolmuş hava; mekanik çalkalama uygulayarak, hafifçe ısıtarak veya vakum
uygulayarak çıkartılmalıdır. İri taneli numunelerin içinde kalan hapsolmuş havanın çıkartılması için mekanik
çalkalama yöntemi tek başına yeterli olurken, ince taneli zeminler için ısıtma veya vakum uygulama
yöntemlerinden birsi önerilmektedir. Numunenin önceden su içinde bekletilmesi faydalı olabilir. Her durumda,
piknometrenin içinden numune çıkmasına (numune kaybına) izin verilmemelidir.
5.1.4.2.3 Piknometrenin içi kontrol sıvısı ile doldurulur ve Madde 5.1.2.2 ila Madde 5.1.2.5’te verilen işlemler
uygulanır.
5.1.4.2.4 Gecikmeden, doygun deney numunesi ve kontrol sıvısı ile tamamen dolu piknometrenin kütlesi
0,01 g veya numunenin kuru kütlesinin % 0,1’i doğrulukla (hangisi daha büyükse) tartılır ve kaydedilir (m3).
5.1.4.2.5 Deney numunesi piknometrenin içinden çıkartılır, ISO 17892-1’e uygun olarak sabit kütleye
gelinceye kadar etüvde kurutur, tartılır ve kaydedilir (m4). Başka bir seçenek olarak, deney numunesinin yaş
kütlesi ve aynı numuneden alınan ayrı bir numunenin ISO 17892-1’e göre belirlenen su içeriği kullanılarak
deney numunesinin kuru ağırlığı hesaplanabilir.
5.2 Gaz piknometresi yöntemi
5.2.1 Genel
Gaz piknometresi yöntemi, numune kullanılarak ve numune kullanılmadan gerçekleştirilen deneylerde cihazın
içindeki gaz basıncı farkının belirlenmesi esasına dayanır. Basınç değişimi, Boyle Kanunu kullanılarak hacim
değişimine dönüştürülür. Katı tanelerin yoğunluğu, zemin tanelerinin kuru kütlesinden ve hacim farkından
hesaplanır.
Not - Bazı ülkelerde, çakıl boyutundaki numunelerin tane yoğunluğunu belirlemek için piknometre olmayan
bir cam kavanoz ve sıvı olarak da su kullanılmak suretiyle uygulanan yönteme “gaz kavanozu” yöntemi
denilmektedir. Bu standardda tanımlanan gaz piknometresi yöntemi, gaz kavanozu yöntemi ile aynı
değildir. Bu yöntemler kolaylıkla birbirine karıştırılabilmektedir.
5
ICS 13.080.20; 93.020 TS EN ISO 17892-3: 2016-02
EN ISO 17892-3: 2015
5.2.2 Referans ölçümler
5.2.2.1 Seçilen numune kabının (Madde 5.2.4.2’ye bakınız) içinde numune yokken numune kabininin içine
konur ve gaz piknometresi imalatçısının talimatlarına uygun olarak, uygun basınç okumaları ile numune
kabininin hacmi belirlenir (Vc). Benzer şekilde genleşme kabininin de hacmi belirlenir (Vr).
5.2.3 Deney numunesi gerekleri

Deney numunesi ISO 17892-1’e uygun olarak etüvde kurutulmalıdır.
5.2.3.1 Seçilen deney numunesi zeminin bütününü temsil etmeli ve kuru kütlesi en az 10 g olmalıdır. Deney
numunesi iri taneler içeriyorsa, gerekli görülmesi halinde deneyden önce kırılarak ufalanmalıdır.
5.2.3.2 Etüvde kuruyan ince taneli zeminlerde meydana gelen topaklanmaların deneyden önce havan ve
havaneli kullanılarak ufalanmasına ve münferit tanelere ayrılmasına dikkat edilmelidir.
5.2.3.3 Kapalı gözeneklere sahip malzemelerde ölçülen tane yoğunluğu, mineralin gerçek yoğunluğundan
daha düşük olabilir. Bunun sebebi, kapalı gözeneklerde bulunan hava hacminin tanelerin hacmine dâhil
edilmesinden kaynaklanmaktadır. Katı tanelerin gerçek yoğunluğu ölçülmek istenirse, kapalı gözenekleri
giderecek şekilde tanelerin kırılarak ufalanması gerekmektedir.
5.2.4 Deneyin gerçekleştirilmesi
5.2.4.1 Deney numunesinin kütlesi 0,01 g veya numunenin kuru kütlesinin % 0,1’i doğrulukla (hangisi daha
büyükse) tartılır ve kaydedilir (m4).
5.2.4.2 Deney numunesi uygun bir kaba aktarılır ve kapla birlikte gaz piknometresinin deney kabinine
konulur. Numune kabı, en az % 75’i numuneyle dolu olacak şekilde seçilir. Diğer bir seçenek olarak, numune
kabını tamamen doldurmak için hacmi bilinen referans bir malzeme kabın içine eklenir.
5.2.4.3 Deney numunesinin hacmi (Vs), gaz piknometresi imalatçısının talimatlarına uygun olarak veya
Bağıntı 6 ile belirlenir.
5.2.4.4 Her bir deney numunesi üzerinde en az üç deney gerçekleştirilir. Sonuçlar arasındaki fark 0,03 Mg/m3
ten büyükse, deney tekrarlanmalıdır.
6 Deney sonuçları
6.1 Sıvı piknometresi yöntemi
6.1.1 Deney numunesinin kuru kütlesi

Etüv kuru numunelerin (yöntem A) kuru kütlesi (m4) Bağıntı 1 ile belirlenmelidir:
m4 = m2 - m0 (1)
Yaş numunelerde (yöntem B) m4 değeri Bağıntı 2 ile belirlenmelidir:
m2 = m4  m0 (2)
6.1.2 Katı tanelerin yoğunluğu

Katı tanelerin yoğunluğu Bağıntı 3 ile belirlenmelidir:
𝑚4
𝜌𝑠 = ∙𝜌 (3)
(𝑚1 − 𝑚0 ) − (𝑚3 − 𝑚2 ) 𝐿
Bu bağıntıda;
s Zemin tanelerinin yoğunluğu (Mg/m3),

m0 Kuru piknometrenin kütlesi (g),
6
ICS 13.080.20; 93.020 TS EN ISO 17892-3: 2016-02
EN ISO 17892-3: 2015
m1 Kontrol sıvısı ile dolu piknometrenin kütlesi (g),

m2 Kuru numune ile birlikte piknometrenin kütlesi (g),
m3 Kuru numune ve kontrol sıvısı ile dolu piknometrenin kütlesi (g),
m4 Deney numunesinin kuru kütlesi (g),
L Kontrol sıvısının deney sıcaklığındaki yoğunluğu (Mg/m3) (Kontrol sıvısı olarak havası alınmış ve
damıtık su kullanıldı ise Çizelge 1’e bakınız)
dur.
m1 ve m3 farklı sıcaklıklarda belirlendi ise, Bağıntı 3 yerine Bağıntı 4 kullanılmalıdır:
𝑚4
𝜌𝑠 = (4)
[(𝑚1 − 𝑚0 )/𝜌𝐿1 ] − [(𝑚3 − 𝑚2 )/𝜌𝐿3 ]
Bu bağıntıda;
L1 Kontrol sıvısının m1 kütlesinin belirlendiği sıcaklıktaki yoğunluğu,
L3 Kontrol sıvısının m3 kütlesinin belirlendiği sıcaklıktaki yoğunluğu

dur.
Çizelge 1. Havası alınmış ve damıtık suyun çeşitli sıcaklıklardaki yoğunluğu (havadaki kaldırma etkisi için
düzeltilmiş)
Sıcaklık Yoğunluk Sıcaklık Yoğunluk

T (ºC) w (Mg/m3) T (ºC) w (Mg/m3)
10 0,999 73 21 0,998 02
11 0,999 63 22 0,997 80
12 0,999 53 23 0,997 57
13 0,999 41 24 0,997 33
14 0,999 27 25 0,997 08
15 0,999 13 26 0,996 81
16 0,998 97 27 0,996 54
17 0,998 80 28 0,996 26
18 0,998 62 29 0,995 98
19 0,998 42 30 0,995 68
20 0,998 23
Çizelge 1’de verilen değerler Bağıntı 5 ile de hesaplanabilir. Bu bağıntı ile ara değerler veya diğer sıcaklıklar
için gerekli olan değerler de hesaplanabilir.
1
𝜌𝑤 = (5)
(1 + ((2,31 ∙ 𝑇 − 2)2 − 182) ∙ 10−6 )
Bu bağıntıda;
w Havası alınmış ve damıtık suyun yoğunluğu (Mg/m3),

T Sıcaklık (ºC)
tır.
Not - Zemin numunesinde kontrol sıvısının içinde çözünebilen bileşikler mevcutsa (örneğin tuzlu zeminlerdeki
tuz), kontrol sıvısının ve zemin numunesinin yoğunluğu sonucu değiştirebilir.
6.2 Gaz piknometresi yöntemi
6.2.1 Deney numunesinin kuru kütlesi

Deney numunesinin kuru kütlesi (m4) doğrudan ölçülerek elde edilir.
7
ICS 13.080.20; 93.020 TS EN ISO 17892-3: 2016-02
EN ISO 17892-3: 2015
6.2.2 Deney numunesinin hacmi

Deney numunesinin hacmi Bağıntı 6 kullanılarak hesaplanır:
𝑉𝑟
𝑉𝑠 = 𝑉𝑐 + (6)
1− [(𝑃1 − 𝑃0 )/(𝑃2 − 𝑃0 )]
Bu bağıntıda;
Vs Deney numunesinin hacmi (m3),
Vc Numune kabininin hacmi (m3)
Vr Referans veya genleşme kabininin hacmi (m3)
P0 Donanımdaki başlangıç basıncı, atmosfer basıncı olabilir (kPa)
P1 Tecrit vanası açılmadan önce sistemdeki basınç (kPa)
P2 Tecrit vanası açıldıktan sonra sistemdeki basınç (kPa)
tır.
Not - Bağıntı 6 sadece Şekil 2’de verilen donanımla aynı tasarıma sahip donanıma uygulanır.
6.2.3 Katı tanelerin yoğunluğu

Katı tanelerin yoğunluğu Bağıntı 7 ile belirlenir:
𝑚4
𝜌𝑠 = ∙ 10−6 (7)
𝑉𝑠
Bu bağıntıda;
s Zemin tanelerinin yoğunluğu (Mg/m3)

M4 Deney numunesinin kuru kütlesi (g)
Vs Deney numunesinin hacmi (m3)
dir.
7 Deney raporu
Deney raporunda, deneyin bu standarda uygun olarak gerçekleştirildiği belirtilmeli ve aşağıda verilen bilgiler
bulunmalıdır:
a) Uygulanan deney yöntemi,

b) Sıvı piknometresi kullanıldı ise; 50 mL’lik piknometre kullanılmaması durumunda, kullanılan
piknometrenin hacmi,
c) Gaz piknometresi kullanıldı ise; helyumdan farklı bir gaz kullanılması durumunda, kullanılan gazın
tanıtılması,
d) Deneye tabi tutulan numunenin tanıtılması; örneğin sondaj kuyusu numarası, numune numarası, numune
alınan derinlik ve gerekli olan uygunsa diğer ayrıntılar (numune içerisinden alınan deney numunesinin
derinliği, numune alma yöntemi gibi).
e) Deneye tabi tutulan deney numunesinin görsel tanımlaması; deneyden sonra ISO 14688-1’de verilen
ilkelere uygun olarak gözlemlenen herhangi bir özellik de dâhil.
f) Tane yoğunluğunun ortalama değeri; iki ondalık hane ile ifade edilmelidir (Mg/m3).
g) Bu standardda belirtilen deney işlemlerinden herhangi bir sapma ve deney sonuçlarının yorumlanmasında
önemli olabilecek herhangi bir bilgi, örneğin numunenin kırılarak ufalanması gibi.
8
ICS 13.080.20; 93.020 TS EN ISO 17892-3: 2016-02
EN ISO 17892-3: 2015
Ek A
(Zorunlu hüküm)
Kalibrasyon, bakım ve kontroller
A.1 Genel gerekler
Bu standardda kullanılan bütün ölçüm cihazları belirli aralıklarla kalibre edilmeli, gerekli görülen aralıklarla
performansı kontrol edilmeli ve bu standardda gerekli görülmesi durumunda kontrollü bir ortamda
çalıştırılmalıdır. Bu Ek’te, bu yöntem için bu gerekler tanımlanmıştır.
Ölçüm donanımının kalibrasyonu üçüncü taraflarca yapılacaksa, akredite olmuş bir kalibrasyon laboratuvarı
tarafından yapılmalıdır. Belgelendirme işlemi, tanınan ulusal veya uluslararası ölçüm standartlarına göre
izlenebilir olmalıdır.
Ölçüm donanımının kalibrasyonu, donanımın bulunduğu laboratuvarda gerçekleştirilecekse, laboratuvarda

uygun referans standartlar veya sadece kalibrasyon amaçları için kullanılan cihazlar bulunmalıdır. Bu cihazlar,
akredite edilmiş bir laboratuvar tarafından yukarıda belirtilen belgelendirme gereklerine göre kalibre edilmiş
olmalıdır. Referans ölçüm donanımı kullanılmadığı zamanlarda, çalışma standartlarından veya cihazlarından
ayrı bir yerde ve uygun bir ortamda emniyetli bir şekilde tutulmalıdır. Deney cihazı için istenen doğruluğun elde
edilebilmesi için, referans standartlar ve cihazlar en az çalışma cihazları kadar ölçüm doğruluğuna sahip
olmalıdır.
İşletme içinde yapılacak olan kalibrasyon prosedürleri yazılı hale getirilmeli, sadece onaylanmış kişiler
tarafından yapılmalı, kalibrasyon kayıtları ve performans muayeneleri bir dosyada muhafaza edilmelidir.
Kalibrasyon veya muayene için bu ekte belirtilen aralıkların dışında, referans donanımın veya deney ölçüm
cihazının herhangi bir parçası yanlış kullanıldığında, tamir edildiğinde, söküldüğünde, ayarlandığında veya
bakımı yapıldığında, kullanılmadan önce yeniden kalibre edilmelidir.
Kalibre edilmiş bütün donanımlar sadece kalibre edildiği aralıkta kullanılmalıdır.
A.2 Çevre şartları

Su banyosu kullanılması durumunda, bu deney yöntemin uygulanması için özel çevre şartları
bulunmamaktadır. Ancak sıvı piknometresi yönteminde su banyosu kullanılmaması durumunda, deney
odasının veya kabinin sıcaklığı ± 5 ºC tolerans sınırları dâhilinde sabit tutulmalıdır.
A.3 Donanım
A.3.1 Etüvler
Etüv boşken ayarlanan sıcaklık, etüvün kullanılabilir alanının merkezine yakın noktalardan, kalibre edilmiş
sıcaklık ölçüm cihazı kullanılarak en az yılda bir kez kontrol edilmelidir.
Boş etüvün içindeki ısı dağılımı, ilk kullanımdan önce ve herhangi bir büyük çaplı tamirattan sonra veya ısıtma
elemanlarının ve/veya termostatın değiştirilmesinden sonra kontrol edilmelidir. Bu kontrol etüv boşken
yapılmalıdır. Herhangi bir noktada, ayarlanan sıcaklık için belirtilen tolerans sınırların dışında bir sıcaklık tespit
edilirse, düzeltici faaliyetler uygulanmalıdır.
A.3.2 Sıcaklıkölçerler (termometreler)

Referans sıcaklıkölçerler beş yılı geçmeyen aralıklarla kalibre edilmeli veya değiştirilmelidir. İçinde sıvı bulunan
bütün cam sıcaklıkölçerler ilk kullanımdan önce kalibre edilmeli ve beş yılı geçmeyen aralıklarla yeniden kalibre
edilmeli veya değiştirilmelidir.
Çalışma sıcaklıkölçerlerinin buzlanma noktası veya başka bir uygun tek nokta için kontrolleri ilk kullanımından
altı ay sonra ve sonraki kullanımlarda (beş yılda bir yapılan kalibrasyona ek olarak) yılda bir kez yapılmalıdır.
Etüv sıcaklığının doğrulanması için ısılçift kullanılıyorsa, ilk kullanımdan önce ve sonraki kullanımlarda en az
yılda bir kez referans ısılçiftle, referans platin rezistans sıcaklıkölçerle veya sıvılı cam sıcaklıkölçer ile kalibre
edilmelidir.
9
ICS 13.080.20; 93.020 TS EN ISO 17892-3: 2016-02
EN ISO 17892-3: 2015
A.3.3 Teraziler
Teraziler, kullanıldıkları yerde çalışma kapasitelerini kapsayacak şekilde sertifikalı referans ağırlıklar
kullanılarak yılda en az bir kez kalibre edilmelidir. Referans ağırlıklar, kalibre edilen terazinin kategorisine
uygun olmalı ve toleransları (izin verilen en büyük hata) kalibre edilen terazinin çözünürlüğünden daha iyi
olmalıdır. Referans ağırlıklar, kullanılmaya ilk başlandığında ve sonraki kullanımlarda en az iki yılda bir kez
kalibre edilmelidir.
Terazilerin, kullanıldıkları her gün sıfır noktasını ve kütlesi bilinen bir deney elemanının kütlesini doğruladığı
kontrol edilmelidir. Deney elemanı korozyona veya zamanla kütlesinde değişikliğe neden olabilecek başka bir
etki altında kalmamalıdır. Deney elemanının kütlesi, terazinin çalışma kapasitesinin % 50’si ile % 80’i arasında
olmalıdır. Bu kontrollerin sonuçları kaydedilmelidir. Terazi sıfırlanamıyorsa veya deney elemanının kütlesini
Madde 4.2.1’de belirtilen tolerans sınırlarının dışında belirliyorsa, düzeltici faaliyet tamamlanıncaya kadar
terazi kullanılmamalıdır.
A.3.4 Sıvı piknometresi

Her bir deneyin uygulanması sırasında, piknometrenin hacmi Madde 5.1.1’e uygun olarak belirlenmezse,
piknometrenin hacmi en az yılda bir kez kontrol edilmelidir.
A.3.5 Gaz piknometresi

Gaz piknometresinin basınç göstergesinin doğruluğu, referans basınç göstergesi ile kıyaslamak suretiyle,
sistemin normal çalışma basıncına yakın bir basınçta (başka bir deyişle P0 ve P1 basınçlarının her ikisini de
kapsayacak şekilde) en az altı ayda bir kontrol edilmelidir.
Numune kabininin ve referans veya genleşme kabininin hacimleri, en az altı ayda bir kontrol edilmelidir.
Tüm sistemin performansı, hacmi bilinen referans nesneler veya tane yoğunluğu bilinen numuneler
kullanılarak, en az altı ayda bir kontrol edilmelidir. Bu tür referans nesneler, genellikle cihazla birlikte tedarik
edilir. Referans nesne kullanılması halinde, ölçülen hacim 0,05 cm3 veya nesne hacminin % 0,2’si kadar
(hangisi daha büyükse) tolerans sınırları içinde kalmalıdır. Referans numune kullanılması halinde, ölçülen tane
yoğunluğu, referans tane yoğunluğundan 0,01 Mg/m3 ten fazla sapma göstermemelidir.
10
ICS 13.080.20; 93.020 TS EN ISO 17892-3: 2016-02
EN ISO 17892-3: 2015
Kaynaklar
[1] DIN, ISSMGE (Eds.) (1998), Recommendations of the ISSMGE for geotechnical laboratory testing, (in
English, German and French), Beuth Verlag, Berlin.
[2] EN 1997-1, Eurocode 7 - Geotechnical design - Part 1: General rules
[3] EN 1997-2, Eurocode 7 - Geotechnical design - Part 2: Ground investigation and testing
11

TS en Iso 17892 3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

TS en Iso 17892 3

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS en Iso 17892 3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ICS 91.100.

60 TÜRK STANDARDI TASARISI tst EN 13171/Revizyon

ICS 13.080.20; 93.020

Geoteknik etüt ve deneyler - Zemin laboratuvar deneyleri -

Geotechnical investigation and testing - Laboratory testing of soil -

Reconnaissance et essais géotechniques - Essais Geotechnische Erkundung und Untersuchung -

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

- Bu standardda atıf yapılan standardların milli karşılıkları aşağıda verilmiştir.

EN, ISO IEC Adı TS No Adı

ISO 14688-1 Geotechnical investigation and TS EN 14688-1 Jeoteknik etüt ve deneyler -

Geoteknik etüt ve deneyler - Zemin laboratuvar deneyleri -

Bu Avrupa Standardı CEN tarafından 5 Aralık 2015 tarihinde onaylanmıştır.

AVRUPA STANDARDİZASYON KOMİTESİ

Avrupa önsözü .................................................................................................................................................. 3

Bu standard, CEN ISO/TS 17892-3: 2004 standardının yerini alır.

Geoteknik etüt ve deneyler - Zemin laboratuvar

Geotechnical investigation and testing - Laboratory

Reconnaissance et essais géotechniques - Essais de laboratoire sur

Telif Hakları ile korunan belge

© ISO 2015, İsviçre’de yayımlanmıştır.

ISO telif ofisi

© ISO 2015 - Tüm hakları saklıdır.

- Bölüm 1: Su içeriğinin belirlenmesi

- Bölüm 2: Birim hacim kütlenin belirlenmesi

- Bölüm 3: Tane yoğunluğunun belirlenmesi

- Bölüm 4: Tane büyüklüğü dağılımının belirlenmesi

- Bölüm 5: Kademeli yükleme yoluyla konsolidasyon (ödometre) deneyi

- Bölüm 6: Düşen koni deneyi

- Bölüm 7: Tek eksenli basınç deneyi

- Bölüm 8: Konsolidasyonsuz drenajsız üç eksenli basınç deneyi

- Bölüm 9: Konsolidasyonlu üç eksenli basınç deneyleri

- Bölüm 10: Doğrudan kesme deneyleri

- Bölüm 11: Geçirgenlik deneyleri

- Bölüm 12: Likit limitin ve plastik limitin belirlenmesi

Madde 3.1: Terimler ve tarifleri bölümüne “kuru” kelimesi eklenmiştir.

Madde 4.3.2: Sıcaklık aralığı belirtilmiştir.

Şekil 2: Vs ve Vr simgeleri kaldırılmıştır.

Madde 6.1.2: L için sıcaklık belirtilmiştir.

Madde 6.2.2: Not eklenmiştir.

Bağıntı (7): Bağıntıdaki 106 yerine 10-6 yazılarak düzeltme yapılmıştır.

Geoteknik etüt ve deneyler - Zemin laboratuvar deneyleri -

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

3.1 Katı tanelerin yoğunluğu (ρs)

4.2.5 Numune kırma donanımı

4.3 Sıvı yer değiştirme donanımı

4.3.1 Sıvı piknometresi

Şekil 1 - Sıvı piknometresine ait örnekler

4.3.2 Su banyosu veya sıcaklık kontrollü oda veya kabin

4.3.4 Hapsolmuş havayı çıkartma cihazı

4.3.5 Kontrol sıvısı

4.4 Gaz yer değiştirme cihazı

4.4.1 Gaz piknometresi

4.4.2 Sıkıştırılmış gaz

5.1.2 Referans ölçümler

5.1.3 Deney numunesi gerekleri

5.1.4 Deneyin gerçekleştirilmesi

5.1.4.1 Etüv kurusu numuneler (Yöntem A)

5.1.4.2 Nemli numuneler (Yöntem B)