Fi̇zi̇k Tedavi̇ Özet

5.
SINIF FİZİK TEDAVİ ÖZETLERİ 2020-2021
1.FTR GİRİŞ DERSİ ............................................................................................................................................ 1
2.FİZİK TEDAVİ AJANLARI ............................................................................................................................. 6
3-TERAPÖTİK EGZERSİZLER ......................................................................................................................... 13
4. GİRİŞİMSEL FİZİYATRİ ............................................................................................................................... 19
5-OMURGA HASTALIKLARI VE REHABİLİTASYONU ................................................................................. 27
6-YUMUŞAK DOKU HASTALIKLARI VE REHABİLİTASYONU ................................................................... 38
7-DEJENERATİF EKLEM HASTALIKLARI VE REHABİLİTASYONU(OSTEOARTRİT ............................... 52
8-İNFLAMATUAR EKLEM HASTALIKLARI .................................................................................................... 59
9-PEDİATRİK REHABİLİTASYON ................................................................................................................... 67
10-İŞE BAĞLI KAS İSKELET HASTALIKLARINDA REHABİLİTASYON VE ERGONOMİ .......................... 73
11-REHABİLİTASYONDA TAMAMLAYICI TIP YAKLAŞIMLARI .................................................................. 77
12-REHABİLİTASYONDA ASİSTİF TEKNOLOJİ KULLANIMI ...................................................................... 81
13-TEMPOROMANDİBULER EKLEM DİSFONKSİYON SENDROMU ......................................................... 85
14-MERKEZİ VE PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ HASTALIKLARINDA REHABİLİTASYON 1 ........................ 94
15-MERKEZİ VE PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ HASTALIKLARINDA REHABİLİTASYON 2 ........................ 106
16-KARDİYOPULMONERREHABİLİTASYON ............................................................................................... 116

KÖŞE KIRTASİYE & FOTOKOPİ
Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Giriş Dersi – Prof. Dr. Aydan Oral 19.08.2020 13.00-14.00
Ders 37 dakika sürdü. Yılın ilk dersi olduğu için giriş tarzında bir dersti ve hoca slayta kayda değer
bir cümle eklemedi. Kolay gelsin.
“Fiziksel tıp ve rehabilitasyon” denince ilk olarak diğer branşlardan farklı olarak bir sistem veya yaş
grubu aklımızda oluşmuyor ve bu ilk aşamada anlamakta biraz güçlük yaratabiliyor. (Ör:
Gastroenteroloji, geriatri, pediatri…) FTR, son yıllarda ICF (International Classification of
Functioning, Disability and Health) ’e göre tanımlanmış.
Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon (FTR), engellilik deneyimi yaşayan veya yaşaması muhtemel olan
bireylerin çevreyle etkileşim içinde en uygun fonksiyon görmelerini sağlamayı ve sürdürmeyi
mümkün kılmayı hedefleyen tıpta uzmanlık alanıdır.
FİZİK TEDAVİ ÖZETLERİ 2020-2021

ICF’e göre engellilik şemsiye bir terim. Engellilik ICF’te:
“-Vücut fonksiyon ve yapılarına
-Aktivitelerde
-Katılımda kısıtlanmalar nedeniyle oluşan işlevsellikte problem.” olarak tanımlanmış. ICF işlevsellik
ve engellilik kavramlarında çevresel ve kişisel faktörlerin de önemini vurguluyor.
İşlevsellik bireylerin yaşanan bir deneyimidir. Örneğin bir hasta stroke ile gelsin, “Benim beyin
damarım tıkandı.” diye gelmez. Bunun neden olduğu fonksiyon kaybından ve günlük hayatına
etkisinden bahseder. Yaşam boyunca, bireyler konjenital bozukluklar, yaralanmalar, akut ve kronik
sağlık durumları ve yaşlanmayla ilişkili olarak işlevsellik seviyesinde değişiklikler yaşayabilirler.
Dolayısıyla işlevsellik ve engellilik insan halinin bir parçasıdır.
Çevresel ve kişisel faktörlerin de önemini vurgulayan ICF sağlığı çok yönlü ele almıştır. Çevresele
örnek olarak spinal kord yaralanması geçiren birinin ev işlerini yapmasında kolaylık sağlayacak bir ev
dizaynı yapılması verilebilir. Kişisele örnek olarak ise psikiyatrik bir rahatsızlığı olan bir engelli bireye
bazen yapılan hiçbir çözüm yolunun işe yaramaması söylenebilir.
1
ICF’e göre bir de FTR’nin ayrı olarak kavramsal tanımı var.

1. Sağlık durumlarına tanı koyar.
2. Sağlık durumlarına ilişkin fonksiyon görmeyi, çevresel ve kişisel faktörleri değerlendirir.
3. Bozulmuş vücut fonksiyon ve yapılarını stabilize etmek, geliştirmek veya düzeltmek,
bozuklukları ve tıbbi komplikasyonları önlemek ve riskleri yönetmek, vücut fonksiyonlarının ve
yapılarının yokluğu veya kaybını telafi etmek amaçlarıyla sağlık durumlarını tedavi etmek için
biyomedikal ve/veya teknolojik girişimleri gerçekleştirir, uygular veya reçeteler.
4. Aktivite ve katılımı en uygun seviyeye getirmek için
-biyomedikal ve teknolojik
-psikolojik ve davranışsal
-eğitimsel ve yönlendirici

-uğraşıyla ilgili mesleksel, sosyal ve destekleyici ve fiziki çevreyle ilgili girişimleri
gerçekleştirerek, uygulayarak ve bütünleştirerek girişim programlarına liderlik yapar ve
koordine eder.
5. Sağlık, eğitim, istihdam ve sosyal olaylarla ilişkili hastalara ve onlara en yakın sosyal çevrelere,
hizmet verenlere ve ödeme sağlayanlara önerilerde bulunur.
6. Fonksiyon görme ve sağlığı geliştirmek için hastalara, yakınlarına ve hastayla ilgili diğer önemli
kişilere eğitim sağlar.
7. Sağlık hizmetlerinin tüm alanlarında rehabilitasyon ve sağlığı yönetir.
8. Sağlık sektöründe ve sektörler arası kolaylaştırıcı geniş fiziksel ve sosyal çevre sağlamak, bir
insan hakkı olarak rehabilitasyon hizmetlerine ulaşımı sağlamak ve FTR uzmanlarını zamanında
ve etkin bakım sağlamaları için güçlendirmek amaçlarıyla kamuyu ve karar vericileri uygun
politika ve programlarla ilişkili olarak bilgilendirir ve tavsiyelerde bulunur.
FTR uzmanlarının yetkinlik alanları:

I. Tıbbi girişimler
1. Vücut yapıları ve/veya fonksiyonun düzeltilmesi veya geliştirilmesi için ilaç tedavileri
a) Ağrı tedavisi
b) İnflamasyonun tedavisi
c) Kas tonusunun düzenlenmesi
d) Bilişin geliştirilmesi
e) Fiziksel performansın geliştirilmesi
2. İnjeksiyonlar ve diğer ilaç uygulama teknikleri gibi pratik işlemler
3. Girişimlerin gözden geçirilmesi ve değerlendirilmesi
4. Prognoz belirleme
II. Fiziksel tedaviler
2
1. Eklem ve yumuşak dokulara ilişkin manuel tedavi teknikleri

2. Kinezyoterapi ve egzersiz tedavisi
3. Elektroterapi
4. Ultrason, sıcak ve soğuk uygulamalar gibi diğer fiziksel tedaviler
5. UV tedavisi gibi fototerapi
6. Hidroterapi ve balneoterapi
7. Masaj tedavisi
8. Manuel lenfatik drenaj
9. Akupunktur

III. İş ve uğraşı ile ilgili tedaviler
1. Günlük yaşam aktiviteleri ve mesleki aktivitelerin analizi ve eğitimi
2. Günlük yaşam aktivitelerinde engellerle başa çıkabilme becerilerinin geliştirilmesi
3. Bozulmuş vücut yapılarının desteklenmesi (ateller vb.)
4. Ev ve iş çevrelerinin uyarılması
5. Bilişsel bozukluklarla başa çıkma stratejilerinin öğretilmesi
6. Motivasyonun artırılması
IV. Kompleks özel FTR programları çerçevesinde konuşma ve dil tedavisi
V. Disfaji tedavisi
VI. Nörofizyolojik girişimler (Kognitif rehabilitasyon)
VII. Psikolojik girişimler ve hastaların ve ailelerin yönlendirilmesi
VIII. Nutrisyonel tedavi
IX. Özürlüler için araç ve gereçler, yardımcı teknoloji, ortez ve protezler, teknik destek ve
yardımcılar
X. Hastalar, aileler ve profesyonellerin eğitimi
ICF çeşitli birçok hastalık veya bozukluğu çekirdek dizisi olarak adlandırılan ve ICF başlıklarını konu
alan bir anket yöntemidir. Kişinin ve çevrenin sağlığı elde edebilmesi için bu ankette gösterilen tüm
sorunlu maddelere eğilmeleri gerekiyor. Derste “mastektomi sonrası lenfödem” durumunu ele
alan bir tabloyu hocamız örnek göstermişti.
Bozukluk için genel niteleyici:
- %0-4 – 0 bozukluk YOK
- %5-24 – 1 HAFİF bozukluk
- %25-49 – 2 ORTA bozukluk
- %50-95 – 3 CİDDİ bozukluk
- %96-100 – 4 TAM bozukluk
3
Dersteki örnek anket

Sonuç olarak FTR’ye “işlevsellik tıbbı” da denebilir. Özetleyecek olursak:
-Tanı
-Medikal tedavi
-ICF’te tanımlanan vücut fonksiyonları ve yapıları, aktivite ve katılım ve aynı zamanda çevresel
faktörleri de içeren komponentlerdeki tüm problemlerin analizi ve uygun tedavi stratejileri
-Medikal ve rehabilitasyon girişimlerinin birlikte uygulanması
-Problemlere bütünsel yaklaşım
-Hastanın otonomisinin ve eğitim, iş ve sosyal yaşam dahil olmak üzere topluma katılımının
sağlanması.
-Yaşam kalitesinin iyileştirilmesi
FTR uzmanının tedavi ettiği hastalıklar: (Maddeler için verilen hastalık örneklerini slaytta
bulabilirsiniz.)
-Kas iskelet sistemi ağrıları
-Akut ve kronik diğer ağrılı durumlar
-Nörolojik hastalıklar
-Travmalar
-Kardiyopulmoner hastalıklar
-Obezite ve metabolik hastalıklar
4
-Üriner sistem hastalıkları

-Gastrointestinal sistem hastalıkları
-Seksüel fonksiyon bozuklukları
-Enfeksiyoz ve immünolojik hastalıklar
-Kronik ağrı ve kanser sonucu oluşan yeti yitimi durumları
-Yaşa bağlı hastalıklar
Rehabilitasyon bir ekip çalışmasıdır. Multiprofesyonel yaklaşım gerektirir. FTR uzmanı bu ekibin
lideri olur. Bazen bu ekibe diğer tıp branşlarının uzmanları katılabilir.
FTR günümüzde gittikçe önemi artan bir branş haline geliyor. Sağlık ölçütü olan “morbidite” ve

“mortalite” kavramlarının yanına yakın zamanda “fonksiyonellik” de eklendi. Fonksiyonellik yaşam
kalitesinin bir göstergesidir, bu kavramın giderek öneminin artmasının nedeni ise yaşlandıkça
fonksiyonelliğin azalması ve dünya nüfusunun yaş ortalamasının giderek artması. Dünya Engellilik
Raporu verilerine göre yaşlılık ve disabilite arasında doğru orantı olduğunu saptandı ve tüm dünya
nüfusunun %15’inin engelli olduğu gösterildi.
ÇIKMIŞ
1. “Dünya Engellilik Raporu” na göre nüfusun yüzde kaçının engelli olduğu tahmin edilmektedir?
A) %2
B) %5
C) %15
D) %17
E) %20
2. 'İşlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırılması (ICF)'na göre aşağıdakilerden hangi
kategori başlıkları 'aktiviteler ve katılım' bölümünde yer alır?
A) Vücut imajı
B) Günlük yaşamda kişisel kullanım için ürünler ve teknoloji
C) Ağrının duyumsanması
D) Eğlence ve boş zaman
E) Uyku fonksiyonları
Cevaplar: 1C 2D
Kaan Alpaslan
5
FİZİK TEDAVİ AJANLARI PROF.DR. AYŞE KARAN 19 AĞUSTOS ÇARŞAMBA 14.00 DERSİ
NEDEN FİZİK AJANLAR: Fizik tedavi ajanları ağrı kontrolünde çok önemlidir. Ağrı kesicileri çok rahat
kullanamadığımız yaşlılarda fizik tedavi ajanları çok işimize yarıyor. Mesela ;
- Analjezik olarak kullanılan ilaçların antikolinerjik yan etkileri var (glokom, üriner retansiyon,
disritmi )
- Yaşlılarda en sık kullanılan ağrı kesici NSAİİ nin çok ciddi yan etkileri olabilir ( dispepsi ,ülser
,perforasyon , kanama ve karaciğer disfonksiyonu ) bu yan etkilerden korunmak için fizik
tedavi ajanları kullanıyoruz. Fizik tedavi ajanları ağrı kesici olabilir , sıcak uygulamalar vb
şekilde olabilir. Bu ajanları ağrı kesici olarak kullanabilmek için kardiyak pacemaker
olmadığından emin olmalıyız çünkü pacemakerın çalışmasını etkileyebilir. Sıcak ve soğuk
uygulamalarda özellikle yaşlılarda termoregülasyon kusuru olabileceği için yanık olmaması
adına dikkat etmemiz gerekiyor.

Biz sıcak uygulamasını temelde iki şekilde
yapıyoruz. Yüzeyel ısıtıcılar en fazla 1 cm
derine inen , derin ısıtıcılar ise vücutta 7-8 cm
kadar derine inen uygulamalardır. Derine inen
ısıtıcılar konversiyon yöntemi ile ısıtıyor. Yani
bir dönüşüm söz konusu mesela ultrason ses
dalgası vücutta ısıya dönüşüyor. Geriye kalan
kondüksiyon ,konveksiyon ,radyasyon yüzeyel
ısınma şekilleridir. Kondüksiyon sıcak ve
soğuğun temas etmesi sonucu sıcaktan
soğuğa ısı akışı prensibine dayanır.
Konveksiyon ise sıcak ve soğuk temas ediyor
ama sıcak kısım hareketli . Hareket olduğu
zaman ısının geçişi kolaylaşıyor.
Fluidoterapide bir kamara içine ısıtılmış cam
partiküller dolduruluyor. Daha çok el
rehabilitasyonunda kullanılıyor. İnfraruj
kırmızı lambalar ile ısıtma.
SICAĞIN FİZYOLOJİK ETKİLERİ:

1)Vazodilatasyon
2)Metabolizmayı hızlandırır
3)Kollajenin viskoelastisitesini ve kollojenaz aktivitesini artırır (bu yüzden artritlerin
alevlenme dönemlerinde kullanılmaz ekleme zarar verir)
4) Kas spazmını azaltır ama spastisite üzerine kesinlikle etkili değil. Spatisite üzerine etkili olan
uzun süre soğuk uygulamasıdır. Spazm genellikle altta yatan patolojiye bağlı olarak kasların
korunma mekanizmasını devreye sokarak kasılması . Spastisite ise 1.motor nöron
lezyonlarında anormal tonus artışı.
5)Ağrı kesici etkisi vardır. (hem sıcak hem soğuk uygulamanın ağrı kesici etkisi var )
6
6)Travmada ısı ilk 48 saat dışında metabolit rezorbsiyonunu artırır (akut travmada
enflamasyon olduğu için birkaç gün sıcak uygulamamamız gerekiyor )
7)Akut enflamasyonu artırır.
8)Genel relaksasyon sağlar
9)Sinir iletim hızını artırır.
10)Kan akımını ve kanamayı artırır.
11)Eklem sertliğini azaltır.
12)Kutanöz kontrirritan etkisi vardır.
13)Endorfin salgılatır.
ISI TEDAVİSİNİN GENEL KULLANIM ALANLARI :

Kontraktürlerde kullanılır. Kronik artritlerde kullanılabilir ( artık inflamasyon söz konusu
olmadığı için ). Miyofasial ağrıda kullanılabilir.

NOT: Nemli sıcak biraz daha derine penetre oluyor ve kasın uzayabilirlik kazanması için
intramuskuler ısının en az 40 derece olması gerekir ki germe egzersizi yapıp ordaki
kontraktürü açabilelim.
SOĞUĞUN FİZYOLOJİK ETKİLERİ:

1)Kan dolaşımını azaltır
2)Antiinflamatuar etkisi var
3)Kas tonusunu kısa sürede artırır, uzun sürede azaltır(kas iğciği aktivitesini azaltır )
4)Ağrı kesici özelliği vardır (sıcak uygulama gibi )
5)Vizkoelastik özellikleri azaltır
6)Metabolizma ve enzim (kollajenaz ) aktivitelerini azaltır . ( bu sayede soğuk uygulaması
artritlerin alevlenme dönemlerinde rahatlıkla kullanılabilir )
SOĞUK TEDAVİSİNİN ENDİKASYONLARI :

Akut kas iskelet sistemi yaralanmalarının başlangıç fazı , spastisite tedavisi , miyofasiyal ağrı
sendromu , postoperatif ağrı , küçük yanıkların acil tedavisi.
YÜZEYEL ISINMA VASITALARI:

1)İNFRARUJ 2)HOTPACK (SICAK PAKET) 3)PARAFİN (MUM BANYOLARI )
4)HİDROTERAPİ
Kırmızı lambalarla ekstremiteleri ağrılı bölgeleri ısıtmaya

yarıyor. Uygulama sırasında metal objeler olursa
yanıklar oluşabilir. Sıcak paketlerin ağırlığını tolere
edemeyen kişilerde kullanılabilir. Önemli bir avantajı
tedavi ettiğimiz sahayı direkt görebiliyoruz.(mesela sıcak
paketlerde sahayı direkt göremiyoruz paketleri kaldırıp
bakmamız lazım.
7
Çamursu bir madde olan silikajel ile dolu. Bu paketlerin

tercih edilme nedeni geç soğumaları. Isıyı uzun süre
muhafaza ediyorlar. Paketleri 20 dk kadar uyguluyoruz.
Sahayı direkt göremediğimiz sık sık kontrol etmemiz
gerekir. Aksi halde yanıklar oluşabilir.

Mum banyosu olarak da bilinir. Romatoid
artritin ve osteroartritin kronik dönemlerinde
,dupuytren kontraktüründe, tetik parmak
varlığında rahatlıkla tercih edebiliriz.
Hidroterapi havuz banyoları şeklinde olabiliyor.

Bunların avantajı suyun sıcaklığını istediğimiz
şekilde ayarlayabiliyoruz. Yer çekimi devre dışı
bırakıldığı için eklem hareketleri rahatlıkla
yapılabilir. Ayrıca suyun içerisinde
yürüdüğümüzde bacak kaslarımızı dirence karşı
çalıştırmış oluyoruz. Kontrast banyolarda
ekstremite önce sıcak sonra soğuk suya
daldırılır. Sıcak suda tutma süresinin soğuk suda
tutma süresine oranı 3/1 dir. Böylece refleks
etkiler dolaşımı artırmaya yardımcı olur. Kronik
ödemlerde veya burkulmalarda oradaki dolaşımı
artırmak için kullanılabilir.
8
DERİN ISINMA VASITALARI :
1)ULTRASON (US) 2)KISA DALGA DİATERMİ 3)MİKRODALGA DİATERMİ
Diatermi derin dokuların ısıtılması demek. Günümüzde derin dokuların ısıtılmasında çoğunlukla
USG kullanılıyor. Diğerleri kullanılmıyor diyebiliriz.
Ultrason başlığında ses dalgaları piazoelektrik

olayı sayesinde ısı enerjisine dönüştürülür.
Uygulamada bol jel sürülür çünkü dalgalar
havada iyi yayılmıyor. Ultrasonda
elektroterapinin tersine frekans arttıkça derine
olan penetrasyon azalır. İşlem sırasında

uygulama yaptığımız sahadaki süremiz 10 dk yi
geçmemeli. Genelde 3-10 dk arası uygulanır.
Ultrason ile en fazla protein içeriği fazla olan
dokular ısınır. Yani en çok ısınan dokular
kemik, tendon , sinirlerdir. En az ısınan ise yağ
dokusudur. Ayrıca kasların su içeriği fazla
olduğu için de kasları çok fazla ısıtmıyor.
Uygulamada başlığı sürekli hareket ettiriyoruz.
Hem birçok bölgeyi tedavi etmek için hem de
belli dokuda ısı yoğunlaşıp yanık olmasın diye.
Bir de ultrasonun kavitasyon etkisi var. Yani biz sıvı ve gazları ısıttığımızda çok hareketlilik
kazanıyorlar. Bunlar o kadar hareketlilik kazanır ki etraftaki dokuya zarar verebilir hale gelir.
Mesela mideye (içerisinde çok hava var ) ya da direkt medulla spinalisin üzerine uygulamıyoruz.
Yine protein içeriği fazla olan karaciğeri de ısıtmıyoruz.
Ultrasonun sürekli akım veren şekli var. Bir de pulse yani zaman zaman kapanıp açılan ultrason
var. Pulse ultrasonun ısıtıcı özelliği yoktur.
Ultrason boşlukta yayılmaz dedik ama suda yayılabilir. El , ayak gibi düzgün olmayan yüzeylerin
rehabilitasyonunda su içinde ultrason kullanılabilir. İşlem ultrason başlığı suya daldırılarak yapılır.
TRAKSİYON TEDAVİSİ:
Traksiyon çekme gücü uygulamasıdır. Burada traksiyon aslında iki eklem yüzeyini birbirinden
uzaklaştırmayı amaçlıyor. Genellikle omurga üzerine uygulanır. Bel ya da boyun için de yapılabilir. Kaç
kilo ağırlıkla ve ne kadar süre çekeceğimizi ayarlıyoruz. Burada amacımız anatomik bir değişiklik
oluşturmak değil. Amaç disk mesafesini açmak ve basıncı düşürmek. Minimal fıtıkların geri dönüş
şansı olabilir. Kısalmış yapıları uzatabiliriz. Ağrılı kas spazmlarını çözebiliriz. Dikkat edilecek nokta
boyunda ya da belde uygulamada olsun bu lordozu azaltmak. Lordozu azaltmak için bel
traksiyonunda kalça ve dizleri 90 derece fleksiyona getirmeliyiz. Tabii traksiyon tedavisi
9
uygulamamamız gereken durumlar var. Hastanın osteoporozu varsa, yerleşmiş kifozu varsa ,meduller
bir bası varsa ,spinal instabilite veya kırık varsa traksiyon tedavisi yapılmaz.
LAZER:
Suni bir ışıktır. Tek dalga boyundaki ışınlaradan ibarettir. Birbirine paraleldir. Aynı yönde yayılırlar.
Etrafa dağılımları son derece azdır. Enerji taşıyabilme kapasitesine sahiptirler. Düşük frekanslılar akut
durumlarda ,yüksek frekanslılar kronik durumlarda kullanılmalıdır. Lazerin ağrı kesici etkisi ve yara
iyileşmesindeki etkisi önemlidir.
MAGNETOTERAPİ:
Elektrik enerjisiyle çok yakından ilişkilidir. Bir telden akım geçirilirse etrafında bir manyetik alan
oluşur. Elektrik akımlarının ve oluşan manyetik alanın kas ve sinirleri uyarma ve ağrı kesici özelliği var.

Elektroterapi:
Elektrik akımı elektron ve iyon gibi yüklü partiküllerin akışıdır. Kullandığımız elektrik akımı şehir
cereyanına benziyor ama şehir cereyanının frekansı çok düşük. Frekansı düşük olunca bir impulsun
geçiş süresi çok arttığından dolayı yanık olabilir. VF ye sebep olabilir. Yani bizim kullandığımız akımın
frekansı şehir cereyanından biraz daha yüksek. Elektroterapiyi elektrotlarla ve penetrasyon artsın
diye araya bir jel sürerek yapıyoruz. İletkenlik çok fazlaysa yanıklar oluşabilir , çok azsa klinik olarak
etkinlik görülmeyebilir.
Alçak frekanslı akımların ağrı kesici özelliği var. Orta

frekanslı akımları daha derin dokulara penetre
olabildikleri için kullanıyoruz. Üstte söylediğimiz gibi
elektroterapide frekans arttıkça penetrasyon artar.
Orta frekanslı akımın en önemlisi enterferansiyel
akım. Yüksek frekanslı akımların frekansı o kadar
yüksek ki bir impulsun geçiş süresi çok kısalıyor
dolayısıyla bunlar kas ve siniri uyarmak için yeterli
olmuyor. Ağrı kesici etki göstermek için yeterli
olmuyor. İşte biz bu nedenle bunları ısı enerjisine
dönüştürerek diatermi yani derin dokuları ısıtma
amacıyla kullanıyoruz.
Biz demek ki elektrik akımlarını egzersiz

yaptıramadığımız durumlarda tercih edebiliriz.
ELEKTRİK AKIMLARININ KULLANIM ALANLARI :
1)Nöromuskuler elektrik stimülasyonu 2)Denerve kas stimülasyonu 3)Ağrı kontrolü
4)Doku iyileşmesi 5) İyontoferez
Elektroterapi uygularken hastanın pacemaker kullanmadığından emin olmamız gerekiyor. Ayrıca

hamilelikte de kullanılmaması gerekiyor.
10
GALVANİ AKIMI :
Direkt akım galvani akım olarak bilinir ve

kesintisiz bir akımdır. Galvani akımı
açıyoruz. Belli bir süre devam ediyor ve
kapatıyoruz. Demek ki frekansı yok(
düşük frekanslı ). Akım süresi çok uzun
olduğu için denerve kası bununla
uyarabiliyoruz. Bunun sebep olduğu
elektrofizyolojik olaylarla iyontoforez
etkisiyle vücuda birtakım tedavi edici
özelliği olan maddeleri penetre
edebiliyoruz. İyontoforezde cm2 başına 1
miliamper akım verilir. + iyonlar + uçtan ,

- iyonlar - uçtan vücuda sokulurlar.
TENS (Transcutaneus Electrical Nerve Stimulation ):
Ağrı kesici olarak en sık kullandığımız modalitelerden. Genellikle ağrı kesici olarak veya kas
kontraksiyonu yapmak amacıyla kullanılıyor. Akut ve kronik ağrılı her durumda kullanılabilir.
FİZİK AJANLARIN ÖNEMLİ ANALJEZİK ETKİ MEKANİZMALARI:
1)Kontrirritasyon teorisi : Burada ağrıdan farklı bir uyaranı yoğun şekilde vücuda uyguluyoruz.
2)Kapı kontrol teorisi : Medulla spinalise ağrı uyaranı yerine sürekli karıncalanma hissi gönderiyoruz.
(bir basınç hissi gönderiyoruz). Dolayısıyla ağrıya olan kapı kapanıyor.
Bunlar ısı enerjisine dönüşüp derin dokuları

ısıtıyorlar. En fazla su içeriği fazla olan dokular
ısınıyor. Kısa dalga diatermi (KDD) boşlukta
yayılır. Hızı ışık hızına eşit (300.000 km /sn).
Transvers yayılırlar. Kaynağı ısıtılmış
maddelerdir. (ultrasonla karşılaştırırsak
ultrason boşlukta yayılmıyor dalgaların yayılım
şekli longitüdinal hızı 330m/sn kaynağı
mekanik titreşim yapan maddeler)
11
EKSTRAKORPOREAL ŞOK DALGA TEDAVİSİ (ESWT):
Çok yüksek frekanslı ses dalgalarını vücutta istenilen yere odaklayarak şok dalgaları ile uygulanan bir
tedavi yöntemidir. Hız değeri ortalama 1500 m/sn dir. Çoğunlukla kalsifiye olmuş dokularda kullanılır.
Pıhtılaşma problemleri ,tümör varsa ve büyüme plaklarının üzerine uygulanmaz.
TRANSKRANİYAL MANYETİK STİMÜLASYON(TMS):
Beyinde manyetik bir uyarım yaparak ,beyne güçlü elektrik akımları vererek uygulanan tedavidir.
Amacımız bazen inhibisyon bazen eksitasyon etki oluşturmak. Mesela inhibisyon etki spastisiteyi
kırmak için eksitasyon etki hemiplejiyi düzeltmek için kullanılabilir.TMS de abduktor pollicis breviste
kontraksiyon oluşması için gerekli enerji motor eşik olarak adlandırılır. 1 Hz ve daha az frekanslar
motor korteks üzerinde inhibitör , 1 Hz ten fazla frekanslar eksitatör etkilidir. Hastanın epilepsisi varsa
kontrendike.

ÇIKMIŞLAR:
1)iyontoforezle ilgili yazılanlardan hangisi doğru değildir?
A)Galvani akımı ile yapılır B)Aynı yükle yüklü partiküllerin birbirini itmesi prensibine dayanır
c)Elektrotların cm2 si başına 2 amper akım verilir D)Yanık çok kolay oluşur.
D)İyontoferezin en çok kullanıldığı alanlardan birisi hiperhidrozdur.
2)Hangi fizik ajan konversiyon tipi ısınma ile dokularda ısınmaya yol açar ?
a)sıcak paket b)whirlpool c) hidroterapi d)kısa dalga diatermi e)parafin
3)Kalça ekleminin US ile ısınmasına ilişkin en doğru seçenek hangisidir ?
a)kemik dokunun en iyi US ile ısınması nedeniyledir. B)US başlığının sürekli hareket etmesi nedeniyle
c)Araya jel sürülmesi iyi iletim sağlar. D)tedavideki başlık kristalinin özelliği bunu sağlar
e)Kalça eklemini örten kas tabakası kalındır ve kas dokusu US u iyi absorbe edemez.
KAFKAS KÖSALI
12
TERAPÖTİK EGZERSİZLER (20.08.2020/14:00)
Prof.Dr.Resa Aydın
**Arkadaşlar çıkmış sorular birebir slayttan gelmiş.Hocanın üzerinde durduğun yerlerin tamamını
ekledim.İyi çalışmalar.
Bağımsız hareket için duygusal,fiziksel ve sosyal fonksiyonların yerinde olması gerekir.Fiziksel

fonksiyonumuzun yerinde olmasıyla hareket performansımızı belirliyoruz.
TERAPÖTİK egzersizler ;hareket performansının azaldığı, kaybolduğu,azalma riski olduğu

durumlarda planlı sistemli , amaca yönelik bir uzman aracılığıyla yapılan beden hareketleri,fiz8ksel
aktiviteler,postürlerdir.

ROM(range of motion)=eklem hareket açıklığı (EHA)
13
14

-Spastisitede extensor kaslar fleksorlerden daha fazla kasılır. Oluşan orantısız güç sonucu eklemde
şekil bozukluğu oluşur.
-Fonksiyonel hareketi zorlayarak yapılan egzersizler(normal range’i aşan) germe egzersizi olur artık.
-CPM cihazı eklemin hareket edebildiği sınırın 5-10 derece üstüne ayarlanır. Ağrı sınırı aşılmadan
yapılır. Diz ameliyatından sonra ortopedide takılır 1 hafta boyunca kullanılır. Gün-de 1 saat olarak
kullanılır. Hergun birkaç cm arttırılarak normal ROM yakalanabilir.Dezavantaji her eklem için ayrı bir
düzenek gerekmesidir.Bu cihazı tendon ,ligaman , kaş yırtkılarının erken dönemlerinde yapmayalım.
Cerrahinin erken dönemlerinde de tranva sonrası hemen yapılmaz. Çok önemli olarak DERİN VEN
TROMBOZU'nda yapılmaz.
-DVT en çok alt ekstremite baldırda olur. Alt ektremit eklemlerinde bir ağrı varsa dikkat etmeliyiz
ROM egzersizi yapılmamalıdır.
-Tromboflebit varsa çok dikkatli yapılmalıdır.

-Diyelimki baldır kızarık, eklemi de şiş. Tetkik yapıp trombofilebit ve DVT ayırt edilmelidir .
-Germe egzersizi açıklığı arttırmak için yapılır, ROM ise eklem hareketini korumak için yapılır.
-Pasif germe uzman eşliğinde yapılır. Aktif germe yi bütün fitness yapanlara vs. öneririz .Onu herkes
yapsın.
-Germe ve ROM un kontrendikasyonları hemen hemen aynıdır.
Yukarıda 1. sınıf anatomidrsindn hatırlayacağımız bir tablo var.Kasların gerçekleştirdiği hareketler

kısmının üzerinde duruldu.
15

Kasınızı artan bir dirence karşı güçlendiriniz.
Endürans egzersizler :Dayanıklılık egzersizleri
16
Kas endüransi :kasın ortaya çıkardığı gerilimle kasilmayi belli bir süre devam ettirmesi .

ÇIKMIŞ
17
.
18

GİRİŞİMSEL FİZİYATRİ (Prof. Dr. Demirhan Dıraçoğlu) (21.08.2020)

(Merhaba arkadaşlar dersin oldukça kolay olduğunu söylemeliyim özetten çalışmanız yeterli
olacaktır. Hepinize sınavda başarılar ve sağlıklı günler dilerim )
Fiziyatri : fizik tedavi
Fiziyatrist : fizik tedaviyle uğraşan uzmanlar

Neden enjeksiyon yöntemlerini tercih ediyoruz
*hızlı
*etkili
*ucuz
*diğer tedavilere uyumu kolay
İğne boyutları gojlarla ifade edilir. Goj büyüdükçe iğne incelir. Kalın iğneler daha güvenlidir.
Çünkü yapılan araştırmalarda iğnenin kalınlığının dokuda herhangi bir hasar oluşturmadığı
gösterilmiş. Dokuya enjekte ettiğimiz ajanın özelliklerinin ve basıncının daha önemli olduğu
ortaya çıkmıştır. Kalın iğneyle yapınca sıvının dokuya giriş basıncını azaltmış oluruz ve dokuya
daha az hasar veririz.
Peki büyük enjektörleri mi küçük enjektörleri mi tercih etmeliyiz? Büyük enjektörü
kullanmalıyız çünkü sıvıyı itmek için aynı kuvveti uyguladığımızda büyük enjektörle dokuya
daha az bir basıncı itmiş oluruz.
Aynı zamanda ince iğneler kullanırsak iğne ucu istemediğimiz dokulara girebilir: sinir tendon
vs.
Nerelere injeksiyon yapabiliriz?
19
*cilt , *ciltaltı *kas *bağ dokusu *fasya *kist *ganglion *tendon çevresi ve yapışma bölgesi
*sinovyal kılıf *kapsül *bursa *eklemiçi *tuzak nöropati bölgesi
Ne enjeksiyonu yapabiliriz?
Listeden açıkladıklarını aşağıya yazıyorum:

Kristalize steroidler az da olsa sistemik dolaşıma katılıyor. Ve bağışıklık sistemini düşürüyor.
Ve viral infeksiyona yakalanma riskini artırıyor bu yüzden bu aralar pek tercih etmiyoruz
Hiyaluronik asit: dolgu maddesi olarak kullanılır. ESS nin önemli bir ajanı hücrelerimizin bir
arada kalmasını sağlar. Aynı zamanda sinovyal sıvının visikositesini sağlayan bir ürün.
Osteoartritli hastaların sinovyal sıvısında HA miktarının düşük olduğunu, olan HAların da
yapısının bozuk olduğu gösterilmiş. Bu yüzden biz osteoartritli hastalarda bunu eklem içine
enjekte ederiz bu sayede yeni yapısı sağlam ve visikositesi iyi bir ortam oluştururuz. (geri
ödemede değil pahalı bir ürün)
(Arkadaşlarımızdan biri kellepaçanın eklem için faydalı olup olmadığını sordu hoca şu şekilde
cevapladı: hiyalüronik asit çok frajil bir molekül mide asidine maruz kalınca parçalanır
parçalanmayan kısmının da eklemlere geçen kısmı oldukça az yani oral alımın faydası yok )
Kuru iğneleme: Myofasiyal tetik noktalarına yapılan iğne batırma işlemidir. Sadece iğne
batırılır sıvı verilmez. Myofasiyal ağrı kas iskelet sisteminin en sık ağrı nedenidir.(sınavda
sorulurrr!!!!!!!!!) (myofasiyal ağrı nasıl oluşur? Sarkoplazmik retikulumdan salınan kalsiyum
sarkomerlerin kasılmasına neden olur. Kontraksiyon olduğunda o bölgeyi besleyen özellikle
kılcal damarlar bası altında kalırlar, yeterince kan gitmez ve bir iskemi meydana gelir. Bu iskemi
asetilkolin salınımını arttırır. Asetilkolin tekrar sarkoplazmik retikulumdan kalsiyum salınımını
arttırır ve kontraksiyonu tetikler böylece kısır döngüye girer sürekli kasılan bir türlü
gevşeyemeyen kas noktaları oluşur. Buna myofasiyal tetik noktaları diyoruz. Halk tabiriyle
kulunç dediğimiz şeyler.)
20
Myofasiyal tetik noktalarına uygulayabileceğimiz farklı yöntemler de var seyreltilmiş lidokain

enjeksiyonu ya da sprey germe tekniği ya da manuel terapi gibi.
Ozon tekniği: 2 türlü uygulaması mevcut
1. Majör uygulama: Hastadan 100 cc kan alınır bu kanın içine ozon verilir. Ve tekrar
damara bu kan enjekte edilir.
2. Minör uygulama: tetik noktalarına ya da eklemiçine direk ozon enjekte edilir
(ozonu ıv vermemek gerekir gaz embolisine yol açar. veren yerler varmış)
Peki ozon nasıl etki ediyor? Dokuda ılımlı oksidatif stres oluşturuyor. Bu da dokuda antioksidan
etki gösteriyor ve oksijen radikallerini azaltıyor.
PRP: (platelet rich plazma /trombositten zengin plazma): Kanı santrifüj ederiz. En üstte
plateletten fakir plazma ortada plateletten zengin plazma onun altında buffy coat(beyaz

hücrelerden oluşan tabaka) onun altında da eritrosit tabakası. Plateletten zengin kısmı iğne
yardımıyla çekiyoruz. (9 cc kandan 1 cc PRP elde edilir.)
Elde ettiğimiz PRP yi hastanın neresinde problem varsa (el bileği, parmak eklemleri, diz
bölgesi…) uygularız. Trombosit hasarlı bölgeye gidip EGF PDGF FGF gibi büyüme faktörlerini,
iyileşme için gerekli sitokinleri salgılar. Bu da bölgenin iyileşmesini, hasarının sona ermesini
sağlar.
KÖK HÜCRE: Kullandığımız kök hücre puliripotent kök hücredir. Bu kök hücreler gittiği
dokudaki hücreye dönüşürler. Her yerde bulunmaz kemik iliği, yağ dokusunda bulunur.
Lipoaspirasyon ve kemik iliği aspirasyonu ile elde edilir ve hasarlı bölgeye direk kök hücre
şeklinde enjekte edilir.
Hoca diğer injeksiyon yöntemlerinden bahsetmedi. Hepsinin en az 3 günlük kongre konusu

olduğunu söyledi.
21
(Direk eklediğim 2 slayt önemli hastadan mutlaka onam alın ve girişimsel uygulamadan sonra
mutlaka hasta takibi yapın.)

Enjeksiyon yaparken hazır olması gerekenler! (özellikle anaflaktik şoktan korkarız.)
* ambu ve maske
* disposabl plastik airway
* oksijen tüpü, damar yolu için gerekli malzeme, SF, entübasyon meteryali
- Alerjiyi sorgula ( alerjisinin olmaması anaflaktik şok geçirmeyeceği anlamına gelmez.)
- Aktif kanama var mı sorgula.
- Enjeksiyon sonrası hastayı 30 dakika beklet geç alerjik reaksiyon ihtimaline karşı.
- Mümkünse akış şemasını kullan.
&Steril şartlarda enjeksiyon yap.(septik artrit ciddi bir durumdur.)
&Mutlaka iğnenin sokulduktan sonra aspire edilmesi gerekir. Kan geliyorsa enjeksiyon
yapılmamalı çünkü damarın içindeyiz demektir. Yağ embolisi, gaz embolisi, aritmilere neden
olabilir hatta ölüme götürebilir hastayı.
22
&Hastadan onam almayı unutmayın risklerden sözel olarak da bahsedin&

(Akış şemasını direk slayttan koyuyorum hoca okuyup geçti)
23

Enjeksiyon ne zaman sorun çıkartabilir?
*uygun ilaç seçilmezse *aşırı doz verilirse *çok sık uygulanırsa *yanlış dokuya yapılırsa *kötü
teknik kullanılırsa *lezyon nedenine dikkat edilmezse *enjeksiyon sonrası hasta takibi
yapılmazsa
KOMPLİKASYONLAR
- Lokal alerjik reaksiyonlar (enjeksiyon yerinde kaşıntılar kızarıklık vs.)
- İnfeksiyon (bulgular geç ortaya çıkar inkübasyon süresi olduğundan. Hastayı kontrol
etmeliyiz.)
- Ciddi alerjik reaksiyon (konsültasyon iste sistemik antialerjikler başla)
- Senkop (şuur kaybı, solukluk, hipotansiyon, nistagmus, tremor)
- Anaflaktik şok (en önemli problem.. ilaç desteği durdurulmalı, adrenalin uygulanmalı,
kardiyopulmoner resusitasyon yapılmalı.)
24
Bu dört bulgudan en az ikisinin olması anaflaksi yönünden uyarmalıdır..!!!!!

Anaflaksi tedavisi
! hasta sırt üstü yatırılır.
! adrenalin İM
! hava yolu ve damar yolu
! tansiyon nabız kontrolü
! IV sıvı oksijen
! acile sevk et
MUTLAK kontrendikasyonlar
• Eklem ya da çevre dokularda infeksiyon

• Sepsis ya da ağır sistemik infeksiyon varlığı
• Enjekte edilecek maddelere karşı alerji ya da hipersensivite
• Osteomyelit varlığı
RÖLATİF kontrendikasyonlar
• Yakın zamanda travma öyküsü

• Antikoagülan tedavi
• Kanama bozukluğu
• Kontrolsüz DM
• Hemartroz
• Ağır psikiyatrik rahatsızlık
• Oral kortikosteroid kullanımı
• Prostatik eklem
DİKKATLİ ol
• Gebelik özellikle ilk trimestr
25
• Yakın zamanlı malignite öyküsü

• Çocuklarda sık injeksiyon özellikle steroid injeksiyonu gelişimi kötü etkiler.
Sizden gelenler
- Hastaya enjekte ettiğimiz maddenin hastaya alerji yapacağını önceden bilebilir miyiz ?
Bunu bilemeyiz. Ama hastanın atopik bünyesi varsa önceden anaflaksi geçirdiyse alerji
konsültasyonu yapabiliriz.
- Osteortrit hastalarına verilen kollajen hapları da oral alındığı için faydasız mı
Değil. Kollajenler hiyalüronik asit gibi midede parçalanmaz bunların sistemik kullanımı
mantıklı olabilir.
- Enjeksiyonları sınırsız sayıda uygulayabilir miyiz?

Teorik olarak evet. Ama steroid gibi enjeksiyonların yan etkileri var.
Sorular:
1. Kas iskelet sisteminin en sık ağrı nedeni nedir? (cevap : a )
a. Myofasiyal ağrı
b. Fibromyalji
c. Osteoartrit
d. Kemik kırıkları
2. İnjeksiyonun mutlak kontrendikasyonlarından biri değildir?( cevap: c)

a. Osteomyelit varlığı
b. Eklem çevresinde enfeksiyon varlığı
c. Yakın zamanda travma öyküsü
d. Enjekte maddesine karşı alerjisinin olması
e. Sepsis varlığı
BERÇEM GÖKTAŞ
26
OMURGA HASTALIKLARINDAN KORUNMA VE REHABİLİTASYON
Omurga, oksiputtan başlayarak koksikse kadar bir bütündür. AP plandan bakıldığında düz olmasına
rağmen lateralden bakıldığında eğimler mevcuttur. Bu eğimlerin birbirlerine etkileri vardır. Örneğin dorsal
kifozu artan birinin servikal lordozu ve lomber lordozunda da artış gözlenmektedir. Bu nedenle omurganın
herhangi bir bölümündeki sorun diğer bölümlerde de hissedilir ve bir bütün olarak incelenmelidir.
Boyun Ağrısı:
❖ Boyun ağrısının yaşam boyu görülme olasılığı %86lara kadar çıkmaktadır.

o 25-45 yaşlar arasında,
o Kadınlarda,
o Sigarayı bırakmış olan kişilerde,
o Ofis çalışanlarında/masa başı çalışanlarda,
o Yüksek iş yoğunluğu ve düşük sosyoekonomik durumu olanlarda sıktır.

❖ Boyun ağrıları %50 olguda tekrarlar, %10 olguda kronikleşir. Hem yaşam kalitesini etkiler hem de iş
gücü kaybına yol açar.
Sırt Ağrısı:
❖ T1-T12 arası patolojiler sırt ağrısı olarak adlandırılır.

❖ İnsidans olarak çocuk ve adolesanlarda , boyun ve bel ağrısına benzerdir. Fakat erişkinlerde boyun ve
bel ağrısına göre daha düşüktür.
o Erişkinlerde kotlarla birlikte yük taşıması açısından daha stabil bir hal aldığı için diyabet,
travma, metabolik hastalık gibi sekonder sebepler olmaksızın kas ağrıları dışında sırt ağrısı
oluşması nadirdir.
❖ Kadınlarda daha sık görülür. Beraberinde baş ağrısına sık rastlanır.
Bel Ağrısı:
❖ Bel ağrısı tüm dünyada malulen emekliliğin bir nedenidir. En önemli iş gücü kaybı sebepleri arasındadır.
İnsani gelişmişlik düzeyiyle pozitif korelasyon gösterdiği görülmektedir.
❖ 2008 yılında 54 ülkede yapılan bir çalışmada 3 kişiden 1’inin son 1 yıl içerisinde 1 günden uzun bel
ağrısı yaşadığı, yaşam boyu prevalansının %84 olduğu saptanmıştır.
❖ Genelde kendini sınırlamakla birlikte tekrarlama ve kronikleşme özelliği göstermesi sebebiyle
önemlidir.
❖ TÜİK verilerine göre son 1 yıl içinde 2 kişiden 1’inin boyun ve sırt ağrısı problemi yaşadığı
gösterilmektedir.
Ağrıların Sınıflandırılması
Ağrılar süresine ve mekanizmasına göre

sınıflandırılabilmektedir. Bunun sebebi tedavideki
değişiklikler, olabilecek ekonomik ve sosyal
problemler sebebiyledir.
27
Mekanizmasına göre ağrı sınıflandırması:
Periferden nosiseptörler aracılığıyla bir

uyarılma sonucu oluşur. Bu uyaran kaldırılırsa
normale döner
Yansıyan bir ağrı olabilir.
Nosiseptif Karakterli Ağrılar: Nöropatik Karakterli Ağrılar:

• Primer bir uyaran vardır. Uyarı ile ağrı olur, • Ağrı radikülerdir. Siyatalji, femoralji,
uyarı geçince geçer. brakialji en sık örnekleridir.
• Gece uyandırmaz. • Muayenede duyu kusuru, refleks
• Konservatif tedaviye iyi yanıt verir. kaybı, motor zaaf bulunur.
• Sınırları nettir. Hasta net bir şekilde • Yanma, batma, karıncalanma gibi
gösterebilir. semptomları ortaya çıkar
Santral Sensitizasyon:
• Santral sensitizasyonda ağrı yaygındır. Beyin devreye girmiş ve bazı değişiklikler oluşmuştur.
• Herhangi bir pozisyonla geçmez, hiçbir zaman sıfırlanmaz.
• Tetikleyicilerden bağımsızdır, hasta bir tetikleyici tanımlamaz.
• Ağrı tedavisindeki hedefimiz %50 ağrı tedavisidir. %100 ağrı tedavisi hedefi yoktur. O yüzden
amaç santral sensitizasyon olmadan hastayı yakalamaktır.
➢ Bir diğer bakış açısı olarak dıştan içe olarak incelendiğinde;

o Cilt-cilt altı Sellülit
o Yumuşak doku Tendinit, Bursit
o Kas Miyofasiyal Ağrı
o Kemik Osteoporoz, Osteomalazi, İnfeksiyon, Malignite
o Eklem İnstabilite, Osteoartrit, İnflamatuvar Artrit
28
Kronikleşmenin Risk Faktörleri:
• Önemli spinal patoloji belirteçleri (metastaz, osteomyelit…)

Kırmızı • Hızlı müdahale edilmelidir.
• Kronikleşme ve özürlülük için psikososyal belirteçler
Sarı • Aile içi sıkıntılar/roller göz önünde bulundurulmalıdır.
• İyileşmeyi geciktirici iş yeri koşulları

Mavi • Fabrikada ayakta çalışan, ağır kaldıran, sanayide çalışan
• Sosyal mesleksel faktörler

Siyah • Uzun süre masa başında çalışmak…
• Psikiyatrik semptomlar
Turuncu • Somatizasyon, ağır kişilik bozukluğu vb. İyileşme gecikecektir.

Kronikleşme neticesinde santral sensitizasyon gelişmesi açısından dikkatli olunmalıdır.
Hastaların Değerlendirilmesi:
Değerlendirme mümkün olduğunca çıplak (hatta yalnızca iç çamaşırıyla değerlendirme) olmalı.

Gerektiği zaman iç çamaşırlar da çıkartılarak muayene edilmeli (Belinden bacağına doğru yayılan ağrısı olan
hastada, gluteal bölgedeki bir dermatom üzerinde zona saptanması buna bir örnek olabilir.). Ağrıyan yeri çıplak
halde görmek önemlidir.
Bel çukurlarındaki, omuz yüksekliklerinde asimetri skolyozu tanımlarken daha yerleşmiş bir skolyozda
skapulalar arası asimetri yol gösterici olabilir.
Muayene:
Düz Bacak Kaldırma Testi:
• Hasta sırtüstü yatarken diz tam ekstansiyonda, tamamen pasif

olarak bacak yukarı kaldırılır.
• Hasta;
o 20° ile 70° arasında ağrı ortaya çıkıyorsa (radiküler ağrı) sinir basısı
o 20° altında ağrı belirtiyorsa somatizasyon veya çok ciddi metastatik fraktürleri
o 70° sonrası sakroiliak eklem patolojileri ile hamstring kas kısalığı düşünülmelidir.
Bechterew Bulgusu:
Bel ağrıları malulen emeklilikte çok önemlidir. Hasta bunu bilerek rapor almaya
geldiğinde hasta simüle edebilir. Bu konuda yardımcı olacak olan Bechterew
bulgusudur. Bunu farkederek şüphelenilen hastayı muayeneye daha başlamadan
hastanın bacağını düz uzatmasını ve dizine bir bakacağını söylemesi büyük ölçüde bu
simülasyonu ortadan kaldıracaktır. Gerçek bir bası varsa hasta kendini geriye atarak 90
dereceye yaklaştırmamaya çalışır. Rahat bir şekilde bacağını uzatabilen bir hastada ciddi
bir spinal patolojinin olma ihtimali sıfıra yakındır.
29
Femoral Germe:
L4, L5 ve S1 kökleri birleşerek N. Ischiadicus (Siyatik Sinir)

oluştururlar. N. Ichiadicus basısına bağlı ağrıya siyatalji denir. Alt
ekstremite bağlı ağrıların büyük bir bölümü siyatik sinire bağlı olduğu
için siyatalji çok sık kullanılan bir terminolojidir. Fakat L1-2-3 arasından
çıkan sinir kökleri de femoral siniri oluşturur. Femoral sinir üst
bölgelerden çıkan bir sinir olduğu için ağrı oluşturabileceği düşünülmese de unutulmamalı ve muayene
edilmelidir. Uyluğun ön yüzünden geçerek dize kadar duyu alanı olarak yayılır. Bu yüzden muayene esnasında
bu alan uyarılmalıdır. Hastanın kalçasına bastırılarak pasif olarak diz fleksiyona getirildiğinde uyluk ön yüzünde
radiküler bir ağrı hissedilmesi femoralji (+) olarak değerlendirilir.
HASTALIKLAR:

Postural Nedenler:
➔ Servikal Lordoz:
* Lordozun korunmasında etkili olan kaslar:
▪ Semispinalis capitis
▪ Splenius capitis ve cervisis
▪ Levator scapulae
▪ Trapezius
* Başın dengede durması için gereken ekstansör kas kuvveti baş öne doğru yer
değiştirdiğinde belirgin olarak artar.
✓ Normal Lordoz:
o Omurgaya binen aksiyal yükleri absorbe etme becerisini arttırır. Tüm yapılarsa stres uniform
ve minimaldir
✓ Lordozda düzleşme:
o Aksiyal kuvvetleri absorbe edemez. Eklem dejenerasyonu riski artıyor.
✓ Kifotik postürde:
o Vertebra anteriorunda kompresyon kuvveti 6-10 kat artar. Bunun sonucunda dejenerasyona
yol açar.
Lordozda düzleşmede 2 şekilde meydana gelir:
▪ Ekstansör kaslarda gerilme ve uzama

▪ Servikal fleksörlerde kısalma
o Forward head postür
Lordozda düzleşme için risk faktörleri:
• Genetik yatkınlık • Servikal travma

• Dejenerasyon • Kötü ergonomik koşullar
• Monitör karşısında uzun süre geçirme • Cep telefonu aşırı kullanımı*
(*) Günümüzde en önemli risk faktörleri arasında olduğu ifade edilmektedir.
30
• Üst Çapraz (Upper Crossed) Sendrom

o Forward head postür ile birlikte sıktır.
o Scapula stabilizatörleri ve derin boyun fleksörleri kuvvetsiz,
o Üst trapezius, levator scapulae ve pectoral kaslar aşırı aktiftir.
o Bu kompleks duruş bozukluğu da (çuval gibi kendini salmak
olarak tarif edildi) boyun ağrısı nedenlerinden biridir.
o Bu postürün uzun süre devam etmesi;
▪ Myofasial ağrı sendromu
▪ Kaslarda strain
▪ Disk herniasyonu
▪ Servikal spondiloza kadar ilerleyerek ağrının
kronikleşmesine neden olur
Boyun ve Omuz Ağrısı ayrımı:

1. Mavi ile işaretli alanlardaki ağrılar omuz
patolojilerini işaret ederken kırmızı ile
işaretli alanlardaki ağrılar cervikal
patolojilerine işaret eder.
2. Kol Sıkma Testi: Humerus 1/3 orta
kısmına basılarak hastanın duyduğu ağrıyı
1-10 arası derecelendirmesi istenir. Aynı
işlem glenohumeral ekleme doğru biceps
üzerinde ve supraspinatus üzerinde de
gerçekleştirilir. Omuz bölgesindeki puan
ile kol puanı arasında omuz lehine en az 3
puanlık fark varsa 0,97 sensitivite ile
omuz kökenli ağrı olarak kabul edilebilir.
Bel ve Boyun Ağrılarının Sınıflandırılması:
31
Boyun ve bel ağrısı ile başvuran hastaların %70’inin kas kökenli olduğu unutulmamalıdır. Bunun
yanında kas muayenesi de yapılmalıdır.
• Bel ağrısı olan bir hastada;

o Ağrı belimde, kalçalarıma yayılıyor, özellikle ayakta kalınca daha fazla…
▪ Disk Patolojisi?
o Ağrı belimde, kalçalarıma yayılıyor, özellikle sabah daha fazla…
▪ İnflamatuar Artritler?
o Ağrı belimde, kalçalarıma yayılıyor, özellikle sabah ilk kalkışta ve uzun oturunca daha fazla…
▪ Faset eklem patolojileri?
▪ Spondilolistezis?
o Ağrı belimde, kalçalarıma yayılıyor, devamlı…
▪ Fibromiyalji?
▪ Osteomalazi?

o Ağrım belimde hiç kıpırdatmıyor…
▪ Miyofasiyal ağrı sendromu?
❖ Kronik Bel Ağrısı:

o Yaşla beraber disk hasarı, sakroiliak eklem patolojisi ve faset patolojisi artar.
o Kadın olmak , sakroiliak eklem patolojisi riskini arttırırç
o BMI ile faset eklem ve , sakroiliak eklem patolojisi ilişkilidir.
▪ Faset eklem patolojisi yüsek BMI olan kadınlarda
▪ Sakroiliak eklem patolojisi BMI düşük olan kadınlarda daha olasıdır.
o İnternal disk hasarı daha çok genç erkeklerde görülmektedir.
❖ Miyofasiyal Ağrı Sendromu:

o Genelde tekrarlayan mikrotravma veya bir makrotravma ile oluşur.
o Facia, tendon ve kası etkileyen; ağrı cevabı oluşturan bir tetik nokta vardır.
o Ağrı nadiren baldırlara yayılır.
o Hareket çok kısıtlı ve ağrılıdır.
▪ Ağrım belimde hiç kıpırdatmıyor…
❖ Faset Eklem Patolojisi:

o Ağrı daha derinde ve genelde keskin acı şeklinde hissedilir.
o Tek taraflı veya bilateral olabilir.
o Kalçalara, uyluğa yayılabilir. Diz Altına inmez.
▪ Ağrı diz altına iniyorsa spondilolistezis gibi patolojileri
ekarte etmek gerekir.
o Uzun süre ayakta durma veya oturma ile stresle ve ekstansiyon
ile artar.
▪ Ağrı belimde, kalçalarıma yayılıyor, özellikle sabah ilk kalkışta ve uzun oturunca daha
fazla…
32
❖ Diskojenik Ağrı:
o MRG’da bir şey saptanmasa da diskin içerisinde sitokin artışına bağlı anulus fibrosusu geren
bir patolojidir.
o Bel ağrılarının %39’u disk kaynaklıdır
o Orta hattadır. Nadiren kaçalara yayılır.
o Ayakta durma ve ekstansiyon/geriye gitme ile azalır.
o Ikınmak, öksürmek ağrıyı arttırır. Obezlerde ve sigara içenlerde
daha sıktır.
▪ Ağrı belimde, kalçalarıma yayılıyor, özellikle ayakta
kalınca daha fazla…
Sık görülen bel ağrılarının özet şekli:

Tanı Önemli anamnez ve muayene Tanısal girişimler
bulguları

Lomber strain *Akut başlangıç, genelde travma mevcut *Sadece ekartasyon için
*Semptomlar aktivite ile artar, istirahatle azalır
Kas patolojilerinde uygun tedavi ile 6 w. geçtikten sonrasında
*Paraspinal spazm ve hassasiyet
*Diffüz, kalçalara yayılabilen bir ağrıdır
sürüyorsa ekartasyon amaçlı tetkik yapılmalıdır.
Disk hernisi *Ağrı sıklıkla oturma ile artar *Dört hafta üzerinde MRG
*Ağrı alt ekstremiteye sıklıkla diz altına yayılır *Tanı şüphesinde EMG
*Dermatomal patern gösterir
*Bacak ağrısı bel ağrısından fazladır
*Düz bacak kaldırma testi pozitiftir
Dejeneratif disk hastalığı *Ağrı oturma veya fleksiyonla artar *Direkt grafi
*Kronik ağrı *MRG
Faset eklem sendromu *Ağrı ekstansiyon, ayakta durma ve yukarıya *Direkt grafi
yürüme ile artar *MRG
Spondilolistezis *Bacak ağrısı, bel ağrısından fazla olabilir *Direkt grafi
*Ağrı ekstansiyonla artar, fleksiyonla azalır *MRG
Bel kayması
*Ağrı aktivite,ayakta durma ve yürüme ile artar
Spinal stenoz *Ağrı oturma ve fleksiyonla azalabilir *MRG
*Ağrı ayakta durma ve yürüme ile artar *Kemik patoloji ekartasyonu
*Genelde bilateral alt ekstremitede parestezi için BT
*Nörojenik klodikasyon *Vasküler değerlendirme,
*Yaşlı hasta vasküler patoloji ekartasyonu
için
33
ACİL TEDAVİ GEREKTİREN BEL AĞRILARI:

Tanı Önemli anamnez ve muayene bulguları Tanısal girişimler
Neoplastik *Ateş, kilo kaybı, yorgunluk gibi sistemik *Direkt grafi
*Myeloma semptomlar *MRG
*Spinal kord *Sırtüstü yatma ile ağrı, gece ağrısı
tümörü *Kanser anamnezi
*Metastaz
Kauda ekina sendromu *Eyer tarzı anestezi *MRG
*Progressif motor veya duysal kayıp
*Üriner retansiyon
*İdrar veya gaita inkontinansı
*Rektal tonus kaybı
Enfeksiyon *Ateş *MRG
*Osteomiyelit *Hareket açıklığında kayıp *Tam kan sayımı
*Diskit *IV ilaç kullanım hikayesi *Kan kültürü
*Epidural abse *Sabit, şiddetli ağrı *Sedimantasyon
*Prosessus spinosus’larda hassasiyet *CRP

*Geçirilmiş cerrahi veya enfeksiyon
*İmmünosupresyon
Fraktür *Travma anamnezi *Direkt grafi
*Osteopeni/Osteoporoz *Tanı şüphesinde ek
*Kortikosteroid kullanımı tetkik
*Vertebral hassasiyet
*Yatar pozisyondan oturur pozisyona geçerken,
oturulan yerden kalkılırken ağrı
*Yaşlı hasta
İNFLAMATUAR BEL AĞRILARI:

Tanı Önemli anamnez ve muayene bulguları Tanısal girişimler
Ankilozan Spondilit *Genelde erkek ve genç *Direkt grafi
*Sabah tutukluğu *Sedimantasyon
*Gece ağrısı *CRP
*Aktivite ile ağrının azalması *HLA-B27
Reaktif artrit *Ekstraartiküler enfeksiyonlarla tetiklenen aseptik *Sedimantasyon
artrit *CRP
*Geçirilmiş gastrointestinal veya genitoüriner *HLA-B27 (%30-50)
enfeksiyon hikayesi *Ayırıcı tanı için
*Sıklıkla alt ekstremitede tutulum görüntüleme
*Klasik triad: Üveit, artrit, üretrit
Psoriatik artrit *Asimetrik ve distal eklem tutulumu *Direkt grafi
*Sıklıkla sakroiliak eklem tutulumu
*Ciltte veya tırnakta psoriasis hikayesi
İnflamatuvar barsak *İnflamatuvar barsak hastalığının sistemik bulguları *Ağrının olası diğer
hastalığı *İnflamatuvar barsak hastalığının aktivasyonu ile nedenlerini ekarte etmek
korele değil için gerekli
Transvers miyelit *24 saat içinde gelişir *MRG
*Genellikle torakal omurga tutulumu *BOS analizi
*Semptomlar genelde bilateraldir ve lezyon seviyesi
altındadır
*Zayıflık ve duysal defisit veya paralizi bulunur
34
TEDAVİ:

Çok spesifik risk faktörleri olmadığı taktirde konservatif tedavi ile 6 hafta boyunca izlenir. 6 hafta sonunda hala
semptomlar mevcutsa MRG çekilebilir. MRG yaşla birlikte oluşan bazı fizyolojik değişikleri patolojik olarak
yorumlamaya yol açabileceğinden kaynaklı öncelikle konservatif tedavi uygulanmalıdır.
Servikal radikülopati için oluşturulan

yandaki tedavi protokolünde herhangi
bir kırmızı bayrak bulgusu, travma
öyküsü yoksa fizik terapi, masaj, ev
egzersizleri, NSAID, kas gevşeticiler
önerilmektedir.
Travma öyküsü olan ama radyolojik

instabilitesi olmayan kişilerdeyse yine
aynı önerilerde bulunulmuştur.
Son kılavuzlarda tedavi sorumluluğunu

alma, fiziksel ve psikolojik tedavilerle
birlikte bazı destek tedavilerinin rolü
artarken medikal cerrahi tedavilerin rolü
azalmıştır.
Kılavuzlarda hedef olarak “fonksiyonu

arttırmak” olarak konulmuştur.
35
Son tedavi protokollerinde eskiden 1.

Basamak önerilen parasetamol etkisi
kanıtlanmadığı için önerilmemektedir.
Bunun yanında bitkisel destekler
önerilmeye başlanmıştır.
Akut ve persistan bel ağrılarının her

ikisinde de hastaya yatmamasını, aktif
olmasını öneriyoruz.
36
ÇIKMIŞ SORULAR:
42 yaşında erkek hasta, büro çalışanı. Son altı aydır uzun oturunca ortaya çıkan sabah kalkarken zorlayan bel
ağrısı var. Ağrı pozisyon değiştirme ile geçiyor. Yürümekte zorlanmadığını ifade ediyor. Son bir yılda 10 kg
almış. Özgeçmişinde, fizik muayenesinde belirgin bir patoloji yok.
1. Yukarıda anlatılan hasta için olası ilk tanınız nedir?

a. Myofasial ağrı sendromu
b. Postür bozukluğu
c. Faset eklem osteoartriti
d. Disk hernisi
e. Bu bilgi tanı için yeterli değildir.
2. Yukarıda anlatılan hastanın kesin tanısı için ne bilmek istersiniz?

a. Daha ayrıntılı fizik muayene
b. Kırmızı bayraklar
c. Lomber MRG
d. Laboratuvar değerlendirme
e. Lomber BT
3. Postür bozukluğuna bağlı ağrısı olan bir hastaya aşağıdakilerden hangisi şart değildir?
a. Düzgün duruş eğitimi
b. Çalışma yerinin ergonomik ayarlanması
c. Kilo vermek
d. Aralıklarla çalışma saatini bölmek
e. Düzenli postür egzersizi
38 yaşında kadın hasta, son bir yıldır özellikle uzun süre ayakta durma ve arkaya doğru gerinirken ortaya
çıkan ve kalçalarından diz arkasına doğru yayılan ağrı ve uyuşma yakınımı mevcut. Ağrı istirahatle azalıyor,
muayenede belirgin nörolojik defisit yok.
4. Yukarıdaki hasta için olası ilk tanılarınız nedir?

a. Sakroiliak disfonksiyon, spondilolistezis
b. Faset eklem patolojisi, disk hernisi
c. Yumuşak doku zorlanması, postür bozukluğu
d. Faset osteoartriti, disk dejenerasyonu
e. İnternal disk hastalığı, disk dejenerasyonu
5. Omurga ağrısında hangisi spesifik olarak maligniteyi düşündürmez?

a. İleri yaş
b. Devamlı ağrı
c. Öksürmekle artan ağrı
d. Çok şiddetli ağrı
e. Başlatılan faktör olmadan ani başlayan ağrı
1-c 2-a 3-c 4-a 5-c
37
Yumuşak Doku Hastalıkları ve Rehabilitasyonu / Prof. Dr. Dilşad Sindel / 17.09.2020 / 15:00-16:00
90 slaytlık yoğun bir dersti. Hoca büyük çoğunluğunu slaytlardan okuyarak ilerledi. Ancak elimden geldiğince hocanın
değinmediği yerleri çıkartarak ve vurguladığı yerlere dikkat çekerek bir özet hazırladım. Umarım hepinize faydalı olur.
İyi çalışmalar 
Dersin amacı; sık görülen yumuşak doku hastalıklarını gözden geçirmek, risk faktörlerini ve tanı
yöntemlerini irdelemek, fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları ve önemi hakkında bilgi kazanmak.
Yumuşak doku hastalıkları veya yumuşak doku romatizma bozuklukları; kas, tendon, bağ, fasya gibi
periartiküler dokuları içeren sistemik olmayan fokal patolojik sendromlarını ifade eder. Görülme sıklığı
fazladır. Bu hastalığın semptomu genellikle ağrıdır. Ancak hastalar; semptomları yakındaki bir eklem
kaynaklı olduğunu düşünürler.
Kas Ağrısı Sendromu olarak karşımıza 2 önemli sendrom çıkıyor. Birbirinden farklı hastalıklar olmasına
rağmen bazen içi içe geçebiliyor ve karıştırılabiliyorlar. Bunlar:

Fibromiyalji Sendromu (FMS):
Yaygın vücut ağrısı, yorgunluk bazen beraberinde uyku bozukluğunu da eşlik ettiği nedeni
açıklanamayan bir hastalıktır. Olası nedenler olarak; genetik, nörolojik, psikolojik, uykuyla ilişki ve
immünolojik faktörler suçlansa da henüz kesin bir sonuca ulaşılamamıştır.
Kuzey Amerika ve Avrupa’daki sıklığı %0,5-%5,8’dir. Ancak genel popülasyondaki prevelansı %2’dir.
Orta yaşlı kadınlarda daha sık görülesine rağmen; çocuk, ergen ve yaşlıları, erkekleri de
etkileyebiliyor. (Görülme sıklığının fazlalığından dolayı; İstanbul Tıp Fakültesi olarak her Çarşamba
yarım gün fibromiyalji polikliniği yapılıyor.)
TANI: Fibromiyalji tanısı için 1990

yılında Amerika Romatoloji Derneği
(ACR) tarafından bazı kriterler
belirlenmiştir. Bu kriterler:
 En az 3 aydır süregelen
yaygın vücut ağrısı (vücudu
bel üstü ve bel altı; sağ ve
sol olarak 4’e
böldüğümüzde, her
çeyrekte görülebilir bir ağrı
olabilir.)
 18 hassas noktanın en az
11’inde hassasiyet olması (hassas noktalar yandaki şekilde)
Bu kriterlerin duyarlılığının %88, özgüllüğünün %81 düzeyinde kalması eleştirilere yol açmıştır. Bu
nedenle; 2010 yılında bu kriterler, aynı kurum tarafından Yaygın Vücut Ağrısı Skalası (YAS) ve Semptom
Şiddet Skalasını (SŞS) adıyla düzenlenmiştir. En son 2016 ‘da düzenlenen kriterler; şuan güncel olarak
kullanılmaktadır.
38
ACR 2016 YAYGIN AĞRI SKALASI

(YAS):
 5 bölgeden en az 4’ünde ağrı
olmasıdır.
Her bölge için; son yedi gün içinde
devamlı ağrı hissedilen
lokalizasyonlar işaretlenir. Toplam 19
lokalizasyon vardır ve her ağrı
lokalizasyonu için 1 puan verilerek
0-19 arası derecelendirme yapılır.

ACR 2016 Semptom Şiddet Skalası (SŞS):
 Semptom Şiddet Skalası A ve B olmak üzere iki grupta değerlendirilerek bu maddelerden alınan
toplam skor hesaplanır.
 A grubunda son 1 hafta içerisindeki yorgunluk, dinlenmeden uyanma, bilişsel bulgular ve somatik
semptomları içeren tüm maddeler 0-3 arasında puanlandırılmaktadır. A grubundan alınacak
maksimum puan; 9’dur.
 B grubunda ise son 6 ay içerisindeki baş ağrısı, alt karında ağrı-kramplar, depresyonun varlığı, var
(1 puan) veya yok (0 puan) olarak
değerlendirilir. B grubundan da alacağı

maksimum puan; 3’tür
 Sonuç olarak Semptom Şiddet
Skalası’nın maksimum skoru; 12 olur.
Her iki skaladan verilen puanlar göz önüne alındığında; alınabilecek maksimum puan; 12+19= 31’dir.
İki skaladan toplamda 12’nin altında alan hastalarda fibromiyalji düşünülmez. Ancak; YAS ≥7
ve SŞS ≥5; ya da YAS=4-6 ve SŞS ≥9 olması fibromiyalji tanısını kolayca koymamızı sağlar.
39
Puan artışıyla beraber hastalık şiddeti de artar. Ayrıca eşlik eden başka ağrılı hastalıkların varlığı,
(osteoporoz veya romatoid artrit gibi) fibromiyalji varlığını dışlatmamaktadır. Fibromiyalji, bu
hastalıklarla bir arada görülebilir.
Son ağrı kriterleri, Amerikan Ağrı Derneği ( AAPT 2019) tarafından belirlenmiştir.
Bu kriterlere göre;
 Çoklu ağrı olması, yani toplam 9

bölgede; 6 veya daha fazla ağrılı
alan bulunması,
 Orta-şiddetli yorgunluk, uyku
problemlerinin olması,
 Çoklu ağrı ve uyku/yorgunluk
şikayetlerinin 3 aydan beri var

olması
 Hastanın fonksiyon ve iş
kapasitesinde belirgin azalma
olması değerlendirilir.
TEDAVİ: Tedavide EULAR’ın belirlediği öneriler doğrultusunda hareket edilmektedir. Bunlar;

1) Erken tanı ve hasta eğitimi (yazılı materyal)
2) Ağrı, fonksiyon ve psikososyal durumun değerlendirilmesi
3) Yaşam kalitesini iyileştirmeye yönelik basamak tedavisi (en değerlisi)
4) Önce non-farmakolojik tedaviler (erişim, maliyet, güvenlilik, hastanın seçimi)
5) Bireyselleştirilmiş tedavi
6) Farmakolojik tedaviler ; hastanın öncelikli şikayetine göre planlanmalıdır. Eğer;
 Ağrı ön plandaysa = duloksetin, pregabalin, tramadol seçilmelidir.
 Uyku ön plandaysa = amitriptilin, pregabalin, siklobenzaprin seçilmelidir.
EULAR farmakolojik ve non-farmakolojik tedavi yöntemlerini 2 tablo halinde açıklamıştır. (Tedavi
yöntemleri ve çalışma sonuçları tablo halinde slaytta yazılmış ama çok kalabalık bir tablo olduğu için ben
sadece hocanın bahsettiği yerlere değineceğim.)
NON-FARMAKOLOJİK TEDAVİLER arasında en değerlisi ve olmazsa olmazı; EGZERSİZ’dir. Bütün
araştırmacıların önerisiyle %100 kabul alan tek non-farmakolojik yöntemdir. Başlangıçta semptomlarda
kötüleşme olabilir ancak supervizyon (ileri gözlem) ile daha iyi sonuç alınabileceği belirtilmiştir.
Bunun dışında akupunktur, şiropraktik (vücudun kemik yapısını, özellikle omurgayı koruyarak kişiyi
sağlıklı kılmayı amaçlayan bir terapi yöntemi), hidroterapi, hipnoterapi gibi yöntemler de
kullanılmaktadır. Ancak bunların arasında şiropraktik; spinal manuplasyonda %50 istenmeyen etki nedeniyle
araştırmacıların çoğu tarafından güçlü red oyu (%93) almıştır.
FARMAKOLOJİK TEDAVİLER: Amitriptilin’i kardiovasküler bir rahatsızlığı yoksa başlangıç için seçebiliriz.
Veya dirençli olgularda; antikonvülsanlardan pregabalin, SNRI’lardan dulokstin veya ikisini kombine şekilde
kullanabiliriz. Bunların dışında SNRI’lardan milnacipran, SSRI, tramadol ve siklobenzaprin de kullanılabilen ilaçlar
arasındadır.
40
Bunların dışında hocalarımızın fibromiyalji hastaları için hazırladıkları bir klavuz var. Bu klavuzdan bahsetti hoca.

Tanıyı doğruladıktan
sonra; farmakolojik ve
non-farmakolojik
tedaviler hastalarımıza
bireyselleştirilmiş tedavi
planıyla verilmelidir.
(Yandaki algoritmayı
teker teker okumadı
ancak özet niteliğinde bir
slayt olduğu için
ekliyorum.)
Miyofasiyal Ağrı Sendromu (MAS):

İskelet kasında gergin bantlar içinde bulunan miyofasiyal tetik nokta adı verilen hiperirritabl noktalardan
kaynaklanan bölgesel ağrı ile karakterizedir. Burada bölgesel bir ağrıdan bahsediliyor. Halbuki
Fibromiyalji Sendomu’nda yaygın bir ağrı vardı. FMS gibi bu hastalık da genel popülasyonda
yaygın gözüküyor.
41
İnsidansı kadınlarda %54, erkeklerde %45’tir. (Bu hastalık da FMS gibi kadınlarda fazla görülse de;
FMS’na oranla insidans birbirlerine daha yakındır). Sedanter bireylerde daha fazla görülektedir. Kronik
ağrı sendromu olan hastaların ise %95’ini etkilemektedir.
Miyofasiyal Ağrı Sendromu

tanısını koyabilmek için bazı tanı
kriteleri belirlenmiştir. (Hoca
sadece majör kriterleri saydı ve
bunlara en az 1 tane minör kriter
de eklenmesi gerektiğini
söyleyip geçti).

Yan taraftaki tablo; dersin iki ana başlığı olan
Fibromiyalji Sendromuyla, Miyofasiyal Ağrı
Sendromu’nun özelliklerini karşılaştırılmış olarak
gösteren bir tablo.
Ders genelinde, bu iki hastalığı karşılaştırarak

anlattığı için; sınav için çok önemli bir tablo
olduğunu düşünüyorum.
Miyofasiyal Ağrı Sendromu’nun Sık Görüldüğü Kaslar (altı çizili olanları okuyup geçti ama
okumadıkları arasında çıkmış sorusu olduğu için hepsini ekliyorum)
Baş Bölgesi: SKMK, Suboksipital kaslar
Temporal Bölge: Mastikator kaslar
Boyun Bölgesi: Levator skapula, Trapez kası
Omuz Bölgesi: İnfraspinatus kası, Skalen kaslar
Dirsek Bölgesi: Supinatör kaslar (ÇIKMIŞ)

Önkol-El Bölgesi: Brakiyoradiyal kas
Göğüs Bölgesi: Pektoral kaslar
Bel Bölgesi: Kuadratus lumborum kası
Bacak Bölgesi: Vastus medialis kası, Gastroknemius kası
42
Miyofasiyal Ağrı Sendromu Tedavisi

Tedavisinde FMS’ye göre farklılık göstermektedir.
FMS’nun farmakoljik tedavisinde öncelikle
antikonvülzanlar, antidepresanlar yer almaktaydı. Ancak
Miyofasiyal Ağrı Sendromu’nda; analjezikler, kas
gevşeticiler ve NSAİİ’ler ek olarak kulanılabilmektedir.
Non-farmakolojik olarak; eğitim ve bilgilendirme her iki
hastalık için de uygulanması gerekiyor.
Eğitim ve Bilgilendirme;

 Hastaya hastalığı hakkında bilgi vermek
 Ağrıyı azaltan ve artıran faktörleri anlatmak
 Zemin hazırlayan faktörler (mekanik, sistemik, psikolojik) mevcutsa tedavilerini sağlamak
 İş veya evde günlük yaşam aktivitesini modifiye etmek
 Postür bozukluğunu düzeltmek (özellikle uzun süre masa başı çalışan kişilerin, aralıklı olarak mola
verip postür ve germe egzersizleri yapmalarını tavsiye ediyoruz)
 Bacak boyu kısalığı gibi mekanik faktörleri düzeltmek
Bunu yanında non-farmakolojik olarak; kuru iğneleme, gergin band ve sprey (30° açıyla maksimum 6
saniye sprey sıkılarak kasın pasif olarak gerilmesi sağlanır.) gibi yöntemler de uygulanabilir. Bunlardan
hangilerine hasta daha iyi cevap verirse, tedaviyi o şekilde sürdürüyoruz.
MAS’da FTR Modaliteleri:
 Termoterapi: Yüzeyel ve Derin ısıtıcılar kullnaılıyor.
 Elektroterapi: TENS (Açılımı; Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation’dur. Yüzeyel elektrotlarla
ağrıyı kesme amaçlı elektrik akımı uygulanır. Uygulanan akım, genellikle alçak frekanslı dalgalar
halindedir.)
 Lazer, Manyetik stimülasyon, Biofeedback, Akupunktur gibi tamamlayıcı tıp uygulamalarımız

Fizik tedavi modalitelerince uygulanmaktadır.
MAS’da Egzersiz: FMS’nda olduğu gibi burada da egzersiz, non-farmakolojik tedavide olmazsa olmazdır.
Başta germe egzersizleri olmak üzere; güçlendirme egzersizleri, dayanıklılık egzersizleri ve postür
egzersizleri yorgun olan kaslar üzerinde etkilidir ve mekanik stresi azaltıcı etkisi vardır.
43
AKUT YARALANMALAR
Akut yaralanmalarla ilgili bazı terimler var. Hoca konuyu anlatmaya, bu terimleri bilmenizi istiyorum
diyerek başladı:
Kontüzyon denilince; künt bir travmadan bahsediyoruz.

Sprain; Eklemlerin ve bağların yaralanması,
Strain; Kas veya tendonda zorlanma sonucu oluşan yaralanmalar için kullanılıyor.
Sprain ve Strain; şiddetine göre evre 1-3 arasında sınıflandırılıyor (slaytta evreler yazıyor ancak hoca
bahsetmeden geçtiği için yazmadım). Tedavileri de bu evrelemeye göre şekillendiriyoruz.
Akut Yaralanmalarda Tedavi: Sık uygulanan bir protokol var; PRICE protokolü. Basit bir ayak

burkulmasında dahi kullanılabilmektedir.
 P: Protection-koruma
 R: Rest-istirahat
 I: Ice-buz,soğuk uygulama; medikallerde bulunabilen cold pack’ler, bir havlu yardımıyla yaralı
bölgeye sarılarak 15-20 dakika uygulanır. Uzun süreli uygulanmamalıdır. Soğuk yanıkları ortaya
çıkabilmektedir.
 C: Compression-kompresyon, bandajlama
 E: Elevation-elevasyon, yükseltme; yaralanmış bölgeyi yükseğe kaldırmayı ifade etmektedir.
Bisipital Tendinit: Tendinit; kasın kemiğe kapışma yerlerinde (tendon) meydana gelen
inflamasyon anlamına gelmektedir. En sık yaralanabilecek tendonlerdan birisi; omuzda bisipital
tendondur. Bisipital oluk içinde tendonun devamlı sürtünmesi ve kronik travması ile olur. Baş
üzerinde fırlatma (gülle, cirit) ve vuruş (tenis, beyzbol) sporcularında sık görülür. Mesleksel de
olabilir (badana işçilerinde).
Bisipital tendinitin tek başına görülmesi seyrektir. Genellikle supraspinatus tendiniti, subakromiyal
sıkışma sendromu veya glenohumeral instabilite ile birliktedir.
Hastalarda omuzun ön tarafında lokalize olan ve biseps boyunca yayılan ağrı yakınması bulunur. Bu
şikayetle bile bisipital tendinit tanısını kolayca koyabiliriz.
Hemen görüntüleme istemeyiz. Bisipital tendinit tanısı için öncelikle testler uygularız:
44
Bisipital Tendinit-Tedavi:
• PRICE protokolünde de yazdığı gibi ekstremite istirahate alınmalıdır. Akut ağrılı dönemde
ekstremitenin kullanımı kısıtlanır.
• Ağrının kontrolünde: Analjezikler, NSAİİ’lar, sıcak-soğuk modaliteler (akut dönemde mutlaka
sıcak uygulama yapılmalıdır. Subakut ve kronik döneme geçtikçe de sıcak uygulamalar
yapılmadır), ultrason tedavisi kullanılır.
• Eklem hareket açıklığını koruyan egzersiz programı, omuz problemlerinde Codman Egzersizi
bunlardan bir tanesidir.
• Hasta eğitilerek güçlendirme egzersizlerine doğru ilerleme sağlanır.
Rotator Kaf Tendiniti: Rotator kaf’ı oluşturan kasların (M. supraspinatus, M. infraspinatus,

M. teres minör, M. subcapsularis) tendonlarında meydana gelen inflamasyonu açıklar.
En yaygın omuz ağrısı nedenidir. En sık supraspinatus tendonu etkilenir. Kolun tekrarlayan elevasyon ve
abduksiyonu ile relatif hipovaskülarite, inflamasyon ve tendinit meydana gelir. Bu sayede ağrı şiddeti
giderek artar.
Hastada omuzun ön ve üst kısmına lokalize künt bir ağrı yakınması bulunur.
Supraspinatus aktivitesinin maksimum olduğu abduksiyonun 60-120° si arasında ağrı saptanır.
Tekrarlayan iskemik ve inflamatuvar ataklar sonucunda rotator kafta dejenerasyon meydana gelebilir ve
rotator kaf yırtığı oluşabilir.
Rotator Kaf Tendiniti-Tedavi: Konservatif tedavi sonuçları genellikle yüz güldürücüdür. Bisipital Tendinit
tedavisinde kullanılan yöntemler burada da kullanılıyor. Ağrı kontrolü için; kısa süreli NSAİİ kullanılabilir;
yanı sıra fizik-tedavi uygulamalarına geçilir.
Egzersiz uygulamaları burada da olmazsa olmazımızdır. Amaç; Tam eklem hareket açıklığının kazanılması,
rotator kafın güçlendirilmesi ve skapulanın stabilize edilmesidir. Ancak egzersizler; ağrı sınırında
yapılmalıdır. Ağrı sınırını geçen egzersizlerde, iyileşme daha geç dönemlerde olmaktadır.
Egzersizler pasif, sopa ve makara yardımıyla yapılabilir. Eğer yapılan görüntülemelerde (yumuşak doku
için MR, kas-iskelet sistemi ultrasonografisi gibi), uygulanan konservatif tedavilere yanıt görülemediyse;
cerrahi tedaviyi göz önüne almak gerekir.
Adeziv Kapsülit (donuk omuz): Kolun uzun süren immobilitesi sonunda görülür. Uzun
soluklu bir tedavi gereksinimi olabilmektedir. Birbirine geçmiş 3 fazdan oluşur:
 FAZ 1 (Ağrılı Faz): Ağrı ön plandadır. Progresif tutukluk ve giderek artan ağrı görülür.
 FAZ 2 (Adeziv Faz): Ağrı giderek azalır ancak hareket kısıtlılığı artış gösterir.
 FAZ 3 (Rezolüsyon Fazı): Ağrı daha da azalır. Eklem hareketleri yavaş ve dereceli şekilde
düzemeye başlar.
45
o De Quervain Tendiniti (Tenosinoviti):

Hasta bize el ağrısıyla gelmişse ve başparmağında ağrısı varsa 2 hastalık akla gelmelidir;
1) İleri yaştaysa, el eklemlerinde Heberden nodülleri yer alıyorsa aklımıza el osteoartriti gelmelidir.
El osteoartriti; 1. Karpometakarpal (KMK) eklemi tutar, hasta bu nedenle başparmak ve el
ağrısıyla gelir.
Eğer yukarıda sayılan bulgular yoksa ve hastaya yapılan Finkelstein testi pozitif ise De Quervain Tenosinoviti tanısı
akla gelmelidir.
Finkelstein testi:
Başparmak avuç içine doğru kıvrılıp, el
bileği ani ulnar deviasyona alındığında,

radial stiloid üzerinde ağrı duyulmasıdır.
Bunun nedeni; 1. Dorsal kompartmanda
bulunan abductor policis longus ve
ekstansör policis brevis kaslarının
tendonlarında meydana gelen inflamasyon
kaynaklıdır. (Yandaki görselde)
De Quervain Tendiniti-Tedavi: Eğitim ve aktivite modifikasyonuyla, hasta için sorun yaratan
aktivitelerden uzak kalınması hedeflenmelidir. Başparmağını içine alan atel verilebilir. Veya kinezyolojik
bantlama (vücut hareketlerini kolaylaştırmak amaçlı kullanılan esnek bant) yapılarak da atel fonksiyonu
gördürebiliriz. Bu uygulamalar; ağrının da kontrol altına alınmasını sağlamaktadır.
NSAİİ, fizik tedavi modalitelerini, egzersizleri uygulayıp; bu tedavilere yanıtsızsa ve hasta da uygunsa
kortikosteroid enjeksiyonu denenebilir. Bu da tedavide işe yaramazsa son çare olarak cerrahi
denenebilmektedir.
o Adduktor Tendinit: Ata binme, jimnastik ve dans gibi bacakları açmayı gerektiren sportif
faaliyetlerde bulunan kişilerde görülür.
Ağrı; tipik olarak kasıkta ve uyluğun iç yüzündedir. Uyluğun pasif abduksiyonu ve dirençli adduksiyonu ile
ağrı şiddetlenir. Adduktor kasların palpasyonuyla lokal hassasiyet tespit edilebilir.
o Aşil Tendiniti: Sıklıkla travma ve stres sonrası, aşil tendonun 2-6 cm proksimalindeki avasküler
bölgede ağrı ve hassasiyet meydana gelmesyle oluşur. Ani ve şiddetli bir ağrıyla ortaya çıkar.
Tedavide genellikle PRICE protokolü uygulanmakla beraber; fizik tedav modalitelerimizden de
yaralanmaktayız (lazer, ultrason, ESWT, PRP, ploroterapi).
o Aşil Tendon Rüptürü: Stres veya yaralanma sonucu aşil tendonunda kopma oluşmasıdır. Tek
başına görülebildiği gibi aşil tendinitinin komplikasyonu olarak da görülebilir.
46
Aşil tendonu rüptürünün tanısını koymak kolaydır. Örneğin; zıplayan bir voleybolcunun tekrar zemine
düşmesi sırasında oluşan stres ile aşil tendonu rüptüre olabilir ve m. gastrocnemius ve m. soleus kas
grubunun baldırda toplandığını klinik muayeneyle fark ederek tanıyı kolayca koyabiliriz. Yırtılma
sırasında şiddetli ağrı ve “pop” sesi duyulabilir. Ayrıca Thompson Testiyle de rüptürü tespit
edebiliriz. Ancak kesin tanı koymak için; Kas iskelet sistemi (KİS) Ultrasonu veya MR görüntüleme
kullanılabilir.
Tedavide; daha çok konservatif tedaviyi ön planda tutuyoruz. Cerrahi onarım da yapılabilir diyen
yayınlar da olmasına rağmen; iki tedavi yönteminde de iyileşmenin birbirine yakın olduğu
gösterilmiştir.
BURSALAR; İçleri sinoviyal zar ile çevrili kas ve tendonlarla kemik çıkıntılar arasına yerleşmiş
keseciklerdir. Komşu yüzeyler arasında kayganlığı sağlar ve sürtünmeyi önlerler. Ancak bazıları çok

yüzeyel oldukları için kolayca enflame olabiliyorlar.
En sık inflame olan bursalar (okumadan geçti)
• Omuz: Subakromiyal, Subdeltoid
• Dirsek: Olekranon
• Kalça: Trokanterik, İliopsoas, İskiogluteal
• Diz: Pes anserin, Suprapatellar, Prepatellar, İnfrapatellar (Yüzeyel, Derin), Baker kisti
• Ayak: Retrokalkaneal, Retroaşil
Olekranon Bursit-Tedavi: Dirsek bölgesindeki bir şişliğin olekranon bursiti olup olmadığına; eğer
olekranon bursiti ise septik mi aseptik mi olduğuna karar vermeliyiz. Bu ayrım; uygulayacağımız tedavide
de bize yol gösterecektir. Eğer septik bursit ise; antibiyotik tedavisi vermek gerekir. Ancak aseptik bursit
ise (travma vs kaynaklı) ona göre farklı bir tedavi protokolü belirlememiz gerekiyor (slaytta yazıyor ama
hoca okumadı).
Trokanterik Bursit: Orta yaş ve yaşlı kişilerde sıktır; özellikle kadınlarda erkeklere oranla daha sık
görülür. Patogenezde travma ön planda olmakla beraber; dejenerasyon olayın ciddiyetini artırmaktadır.
Kalça osteoartriti veya omurga osteoartritinde, skolyoza bağlı veya başka nedenlerde alt ekstremitelerde
görülen boy farklılıklarında trokanterik bursit çok daha kolay şekilde oluşabilmektedir.
Hasta; Trokanterik bölgede ve bacak lateralinde ağrı şikayetyle gelir. Tedavide; steroid enjeksiyonu, oral
NSAİİ, germe ve güçlendirme egzersizleri uygulanabilir.
Prepatellar Bursit (Hizmetçi Dizi Bursiti): Diz üzerine yük vererek iş
yapan kişilerde ortaya çıkmaktadır. Ev temizleyenler, namaz kılanlar, halı
dokuyanlar, bahçıvan ve çiftçilerde sık görülmektedir. Bursitlerde
cerrahiyi ön planda tutmuyoruz; çünkü tekrarlama olasılığı vardır.
Yandaki vakada bahçıvan bir hastanın prepatellar bursiti gözükmektedir.
Bu kadar büyüyen bir bursiti konservatif yöntemlerle iyileştirmek
mümkün olmadığı için cerrahi olarak bursektomi yapılmıştır.
47
Baker Kisti: Hastalar, diz arkasında şişlik ile geldiğinde öncelikli olarak baker kisti düşünülmelidir. Kisti
kas-iskelet sistemi ultrasonunda görüp; ultrason eşliğinde kisti boşaltarak kortikosteroid injeksiyonu
yapılır. Ardından bandajlama ve soğuk uygulama yapılarak, son olarak NSAİİ tedavisiyle takip edilmelidir.
Entesopati: Tendon veya ligamanların
kemiğe yapıştığı bölgelerdeki patolojik
değişikliklerdir. 2 tane sık görülen entesopati
vardır:
Anatomik olarak bakarsak; ön kol
ekstansörlerimiz lateral epikondile; ön kol
fleksörlerimiz de mediyal epikondile
yapışmaktadır.
Eğer biz bu kas gruplarından ekstansör
olanları zorlarsak; lateral epikondilit

(tenisçi dirseği), fleksör olanları
zorlarsak da medial epikandilit
(golfçü dirseği) oluşabilmektedir.
Tanıyı koyduktan sonra; öncelikle ağrılı ve problemi ortaya çıkaran aktivitelerden kaçınmayı, bir dirseklik
veya kinezyolojik bant kullanılmasını ve bunun gibi diğer fizik tedavi modalitelerini uygulamamız
mümkün. Medikal olarak da kortikosteroid injeksiyonu uygulanabilir.
Genel bir kural olarak burada da akut dönemde soğuk uygulama tercih edilirken; kronikleştikçe sıcak
uygulamaya geçiliyor.
Fassitler: Kasların çevresinde yer alan bağ dokusunun çeşitli nedenlerden gelişen inflamasyonuna fasiit
denir. En sık görülenleri; avuç içinde Dupuytren Kontraktürü; ayak tabanında da Planter Fasiit’tir
o Dupuytren Kontraktürü: Elde, palmar fasyanın nodüler kalınlaşması ve kontraksiyonu sonucu

ortaya çıkıyor ve parmakların fleksiyon kontraktürüne kadar gidebiliyor. Erkek cinsiyette ve
50-70 yaş aralığında daha sık görülüyor. 4. Ve 5. Parmaklarda tutulum daha sık oluyor. Etkilenen
parmakta, kolaylıkla palpe edilebilen fibröz nodüller bulunur. Bu nodüller, fleksiyon
kontraktürüyle birlikte hareket zorluğuna yol açıyor.
Genellikle bilateral el tutulumu vardır. Ancak tek taraflı tutulumlarda; domiant kullandığımız elimizde
(genellikle sağ) daha sık görülüyor.
NOT: Dupuyten Kontraktürü varsa mutlaka diyabet de araştırılmalıdır. Çünkü diyabetlilerde; normal
insanlara göre daha fazla görülmektedir.
Tedavide; eğitim, istirahat ateli, koruyucu eldiven kullanılıyor. Fizik tedavi, egzersiz, antiinflamatuar
tedavi, kolşisin (bazı yayınlarda faydalı olduğundan bahsedilmiş), steroid uygulaması, kollagenaz
enjeksiyonu kullanılabilen tedavi yöntemlerindendir.
İlerlemiş dönemde; zıt el testi pozitif ise (hoca testin ismini söyledi sadece ama internette nasıl
yapıldığıyla ilgili bilgi bulamadım) cerrahi uygulanabilmektedir. Hatta parmak ampütasyonuna kadar
giden olgular da görülebilmektedir.
48
o Plantar Fasiit: Tekrarlamalı mikro travmalara bağlı olarak, plantar fasyanın kalkaneusa yapışma
yerinde meydana gelen dejenerasyon ile karakterizedir. Erişkinlerde subkalkaneal ağrının en sık
sebebidir. Ayakta durma, merdiven çıkma ve aşırı yürüme ile ağrı şiddeti artar.
o Tedavisinde; hastayı istirahate almalıyız. Zorlayıcı aktivitelerden kaçınılmalıdır. Ayakkabı
modifikasyonu yapılmalıdır (tabanlık kullanılabilir). Fizik tedavi modaliteleri ve enjeksiyon
uygulamaları da yapılmalıdır. Ayrıca ESWT de kullanılabilmektedir (Ekstrakorporeal Şok Dalga
Tedavisi).
Ekstrakorporeal Şok Dalga Tedavisi (ESWT): Ağrıyı azaltmak amacı ile hasarlı doku üzerine ses
dalgalarıyla uygulanan vücut dışı şok dalga tedavisidir. Daha çok böbrek taşını kurmak amacıyla
kullanılıyor.
ESWT Endikasyonarı; kırık kaynamasında gecikme veya kaynamama olan olgularda, lateral epikondlit,

plantar fasiit ve kalsifiye tendinit olan hastalarda ESWT endikasyonu vardır. Avantajı; non-invaziv olması
ve cerrahiyle karşılaştırıldığında iyileşme döneminin eşit olduğu yönünde çalışmalar vardır.
Son Söz; Yumuşak doku hastalıklarının tümünde hasta iyi değerlendirilmelidir. Tanıya ve hastalığın
evresine uygun nonfarmakolojik ve farmakolojik tedavi yöntemleri kombine edilerek uygulanmalıdır.
ÇIKMIŞLAR:
Cevap; Multimodal rehabilitasyon isim olarak
derste geçmedi ama EULAR’ın FMS için
hazırladığı tedavi protokoldünde; diğer
şıklarda yazan tedaviler, tüm hastalar için
uygulanabilecek genel tedaviler olarak ele
alınıyor. Bu nedenle ben de cevabın C şıkkı
olduğunu düşünüyorum.
Cevap; E (Supinatör Kaslar)

5. Sayfada en sık görülen yerleri
bulabilirsiniz.
49
Cevap; A 4. Öncülde bahsedilen künt

ağrı, omzun arka tarafında değil; ön-üst
kısmında görülür. Finkelstein testi, De
quirvan Tenosinovitinde pozitiftir. Speed ve
Yergason testi de bisipital tendinitte pozitif
çıkmaktadır.
Cevap; B Bir önceki soruya benziyor. Ek

olarak ekleyeceğim; glenohumaral instabilite
genellikle bisipital tendinite eşlik eden bir
sorundur.

5. öncülde belirtilen hipovaskülarite; biseps
kasında değil; rotator kaf kaslarının
tendonlarında relatif hipovaskülarite olarak
görülmektedir.
7. öncülle ilgili derste bir bilgi geçmedi.
Soruda hata var. De Quirvain tenosinovitinde

tutulan kaslar; abductor pollicis longus ve
ekstansöt pollicis brevis kaslarıdır.
Cevap; Derste güçlü kanıta sahip

olanlardan sadece egzersiz geçti. Ancak;
soruda EULAR’ın güncellenmiş
önerilerinde (syf:3) bulunan maddeler de
güçlü kanıta sahip olarak düşünülmüş
sanırım. Bu şekilde düşünürsek cevap; B
şıkkı oluyor.
(Yoga ve masaj; tamamlayıcı tedaviler
arasında yer almaktadır)
Cevap; A (Çıkmış 2014 yılına ait olduğu için soruda

henüz 2010 tanı kriterleri olarak geçiyor; ancak en son
güncellenmesi 2016 yılında yapıldı.) YAS ≥7 ve SŞS ≥5;
ya da YAS=4-6 ve SŞS ≥9 olması fibromiyalji tanısını
kolayca koymamızı sağlar.
50
13-14-15. sorular
birbiriyle ilişkilidr.
Soru: Fibromiyalji Sendromunu Miyofasyal ağrı Sendromundan ayıran en önemli özellik nedir? FİZİK TEDAVİ ÖZETLERİ 2020-2021
A) Hassas bölgelerin bulunması
B) Labaratuvarın normal olması
C) Ağrı dağılımının tüm vücutta yaygın olması
D) Ara sıra yorgunluk görülmesi
E) Tutukluk bulunması
Cevap; C şıkkı (sayfa 5’teki karşılaştırma tablosuna bakabilirsiniz)
BURAK GÜLŞEN
51
FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON-DEJENERATİF EKLEM HASTALIKLARI VE

REHABİLİTASYONU(OSTEOARTRİT VE TEDAVİSİ)-Prof.Dr.Demirhan Dıraçoğlu-
17.09.2020 16.00 dersi. Hazırlayan:Burak Teberik
Girizgah:Öncelikle kolay bir ders olduğunu belirtmeliyim sohbet havasında geçti özeti
okumanız yeterli olacaktır.Radyoloji kısmını dijital ortamda görmeniz daha iyi olur fotokopide
tam gözükmeyebilir.Sınavda başarılar :D
Sakatlığa neden olan Hastalıklar sıralamasında en çok Artrit/Romatizma sonra bel/omurga

hastalıkları gelmekte.
Osteoartrit:Artrit/Romatizmal hastalıkların konsept hastalığı.Halk arasında kireçlenme diye

geçiyor ancak alakası yok. Kıkırdak dokuyu etkileyen, dejeneratif, ilerleyici, kronik bir

hastalıktır öncelikle ağırlık taşıyan eklemleri tutar ciddi yetersizliklere yol açabilir.Kadınlar
erkeklere oranla daha fazla yakalanır.
Semptomatik Osteoartrit prevelansı:
El %15 Elde en çok dif(distal interfarangeal eklem) tutulur.
Diz %12
Kalça %6 (Hoca en çok nerde ortaya çıkar dediğimizde herkes diz diyor ama
doğrusu el osteoartriti daha fazla dedi buraya dikkat edelim.)
Osteoartrit genel olarak multifaktöriyal etmenlerden köken alan ve her eklem için farklı risk
faktörlerini içeren bir hastalıktır.
Bu etmenler Osteoartrite yatkınlığa sebep olurlar:Genetik nedenler, Yaş ve Cinsiyet, Obezite,

Etnik Köken, Mesleki riskler ve kas güçsüzlüğü gibi.
52
Osteoartritin ortaya çıkması için yukarıdaki etmenlere ek olarak Lokal biyomekanik

faktörlerde(Örneğin mekanik zorlanmalar) olmalıdır.
Biyomekanik:Eklemin normal fonksiyonunu yerine getirmesi için

kıkırdak,kemik,ligamanlar,sinovyum,kapsül,kaslar ve sinirlerin birlikte uyum içinde çalışması
kavramı.
Eklem yılda ortalama 2 milyon salınım yapar ama buna rağmen ileri yaşlara kadar dejenere
olmaz.(Hoca burda insan vücudunda en dayınıklı yapılardan biri olduğundan
bahsetti.)Kıkırdak ve subkondral kemik elastik yetenekleri sayesinde binen yükün bir kısmını
absorbe ederler.
Peki bu olmasın diye vücudumuzun geliştirdiği mekanizmalar neler;

Kıkırdak,birbirine bakan her iki eklem yüzünde de var bol su içeren süngerimsi madde.
Sinoviyal sıvı,hareket sırasında travma ve yıpranmayı azaltıyor.
Ağrı nedeni olarak periostta innervasyon varken eklem kıkırdağı ve subkondral kemikte
innervasyon yoktur bundan dolayı ağrı oluşmaz.
Kompresyon ve gerilme kuvvetleri kıkırdak matriksinin derin katmanlarına iletilir.Osteoartrit

kıkırdağın yapısını bozarak bu kompresyon gerilim dengelerini bozar.
Kıkırdak hem kompresif kuvvetlere hem de traksiyon/gerilme kuvvetlerine dayanıklıdır.Eklem

hareketleri ile belli kıkırdak bölümleri basınca maruz kalır.Komprese bölüme komşu alanlar
gerilir.Bundan dolayı ilk amacımız hastanın kilo vermesine yardımcı olmaktır.
Eklem Kıkırdağı
Sinovyal Membran
Sinoviyal Membran eklemin travmalardan korunmasını sağlayan önemli bir yapı.Sinovyal

hücreler ise plazma filtrasyonu ile sinovyal sıvı oluşumundan ve hiyalüronik asit sentezinden
sorumludur.
53
Kıkırdakta incelme ve bozulma sonucu ekleme bakan yüzeylerindeki kemik dokuda bası
nekrozu gelişir.
Osteoartrit Gelişimi; Kıkırdakta matriks döngüsündeki artışa bağlı proteoglikan ve kollagen

kaybı,artmış hidrasyon ve şişme,kondrosit sayısında azalma ile gelişir.
Kıkırdağın yüzeyel tabakasından başlayan çatlak ya da yırtık şeklindeki fibrilasyonlar zamanla

alt tabakalara iner.

Hiperaljezi:Ağrılı bir uyaran ama ağrıyı çok hissediyorsa.
Allodini:Normalde ağrımayacak bir olayda ağrı hissinin duyulması.
Propriosepsiyon:3 boyutlu uzayda vücut pozisyonumuzu algılamamız

demek.Osteoartritlilerde hem neden hem sonuç olarak ortaya çıkabilir yani osteoartritli
olmadan önce propriosepsiyonunu kaybettiği için misal dizini nereye koyduğunu bilmiyor
baskı geliyor ve sonuç olarak osteoartrit oluyor.
Ya da osteoartrit geliştikten sonra propriosepsiyonu bozuluyor.Gösterilen çalışmalar var aynı

şey kas güçsüzlüğü için de söylenebilir.
Yandaki şekilde Ağrı İmmobilite ve Kas

güçsüzlüğü/Propriosepsiyon kısır bir döngü içinde görülmekte.
54
(Hoca Propriosepsiyon da osteoartritin önemli bir komponenti ve osteoartrit

rehabilitasyonuna klasik germe/güçlendirme egzersizlerine ek proprioseptif egzersizlerin de
eklenmesi gerektiğini söyledi.Sınavda burayı sorabileceklerini belirtti.)
Klinik Semptomlar; Klinik Bulgular;
Eklem Ağrısı(En sık ve en önemli semptom) Diz fleksiyonunun ağrılı şekilde kısıtlanması
Özellikle yürüme sırasında ağrı Eklem çevresinde hassasiyet
Basamak çıkma güçlüğü Krepitasyon
Eklem hareketlerinde kısıtlılık Eklem şişliği ve instabilitesi
Dizde kilitlenme Kas güçsüzlüğü ya da atrofisi

Ellerde difte osteoartrit Dizde bir osteoartrit
Radyoloji Bulgular Direkt Grafi Çekilmesiyle konur.
Sırasıyla diz omuz ve el eklemlerinde dev osteofitler.Osteofit yerleri okla gösterilmiştir.
55
4 tane Kardinal bulgu vardır radyolojide; Değerlendirme Nasıl Yapılıyor
• Eklem aralığında daralma(En önemli bulgu) • Visuel Analog Skala (VAS)
• Skleroz • WOMAC
• Osteofitler • SF-36
• Subkondral kistler(Görünmesi için yüksek çözünürlüklü X-ray kullanılmalı)
Visuel Analog Skala (VAS):0-10 arası ağrı indeksi WOMAC ve SF-36 yaşam kalitesini de
değerlendirmeye alır.
Peki osteoartriti erken bulmak bize yarar sağlar mı?

Evet sağlayabilir.Erken yaşam modifikasyonları yapılabilir.Gerçek risk altındaki kişiler
belirlenebilir.DMOAD’(Hastalığı modifiye edici Osteoartrit ilaçları) ın yolu açılabilir.
Tedavi;
Uzun ve zorlu bir süreç aşama aşama gitmek gerekiyor.Önce non-farmakolojik eğer yetersiz
kalırsa farmakolojik tedaviye geçmek gerekiyor.Eğer bu da yetersiz kalırsa cerrahi tedavi
düşünülebilir.
Non-Farmakolojik Tedaviler
İlk başta eğitim,güven telkini diyet kilo verme
Eklem hareket açıklığı egzersizleri,güçlendirme egzersizleri,proprioseptif egzersizler
Biyomekanik değerlendirme olarak;Ayakkabı değişikliği,dizlik kullanımı
Farmakolojik Tedaviler
Basit analjezik(Parasetamol gibi),Topikal NSAİ(jel,krem,pomad şeklinde)
Kısa süreli NSAI,Tramadol(Zayıf Opioid),Topikal Kapsaisin(Acı biberin acı olmasını sağlayan

madde ağrıyan yere sürülünce ağrı hissini azaltır.)
İntra-Artiküler enjeksiyon(Kortikosteroidler,Hiyalüronik asit,Prp,Ozon)
Cerrahi Tedaviler
Medial/Radyonükleid sinovektomi(Sinovyal sıvı aşırı üretiliyorsa)
Minör Cerrahi girişim(Mikrofraktür,kıkırdak grefti,Artroskopik debridman)
Major Cerrahi girişim(Total Eklem Protezi)
56
Sorular
1-)Eklem aralığında daralma,subkondral kistler ve skleroz radyolojik bulguları aşağıdakilerden

hangi hastalıkta görülür?(Çıkmış Soru)
A-)Osteoporoz B-)Osteoartrit C-)Osteogenesis İmperfekta D-)Osteonekroz E)Osteomalazi
2-)Vücudumuzda eklemlerimizin dejenerasyona daha az uğraması için hangi yapılar öncelikle

görev alır?
3-)Osteoartrit tedavisinde klasik germe/güçlendirme egzersizinin yanında hangi egzersiz

önerilmelidir?
4-)Osteoartrit prevalansının en yüksek olduğu üç eklemi işaretleyiniz(Çıkmış Soru)

A-)Lomber Vertebralar,diz,kalça
B-)Diz,kalça,ayak
C-)El,kalça,diz
D-)El,lomber vertebra,diz
E-)Lomber vertebra,servikal vertebra,diz
5-)Hangisi diz osteoartritinin muayene bulgularından değildir?(Çıkmış Soru)
A-)Derbolovski testi
B-)Eklem çevresinde hassasiyet
C-)Krepitasyon ve rende testi pozitifliği
D-)Kas güçsüzlüğü ya da atrofi
E-)Eklem instabilitesi
6-)Osteoartrit tanısı nasıl konur?
A-)Klinik Muayene+EMG
B-)Klinik Muayene+MRI
C-)Klinik Muayene+Direkt Grafi
D-)Klinik Muayene+Sintigrafi
E-)Klinik Muayene+BT
7-)Hangisi Osteoartrit gelişimi için direkt bir faktörü değildir?(Çıkmış Soru)
57
A-)Obezite
B-)Hormonal Faktörler
C-)Etnisite
D-)Meniskopati (Menisküslerde fonksiyon bozukluğu olduğunda diz eklemine gelen yükler

doğrudan eklem kıkırdağına biner bu da aşınmaya dolayısı ile osteoartritine neden olur.)
E-)Diyette glukozamin eksikliği

4-)C 5-)A 6-)C 7-)E
egzersizler
1-)B 2-)Kıkırdak ve sinovyal sıvı 3-)Proprioseptif
58
22.09.2020-16.00 Dersi FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYONProf.Dr.Ayşegül KETENCİ
İnflamatuar Eklem Hastalıkları ve Rehabilitasyonu
Not:Öncelikle herkese kolay gelsin.Hoca derste slayt dışında bir konu anlatmadı,bu yüzden elinizde slayt
varsa onu okursanız da olur.Bu konudan her yıl soru gelmemiş.Gelen sorular da çoğunlukla ankilozan
spondilit üzerine.Zaten derste de en uzun yer tutan AS oldu.Vakti az olanlar için sadece ankilozan spondilit
kısımları okumalarını öneririm.İyi çalışmalar.
İnflamatuar Artritlerde Tedavi Hedefleri :

● Ağrı ve hastalık aktivitesini kontrol etmek
● Eklem hasarının artışını engellemek
● Fonksiyonları ve yaşam kalitesini düzeltmek
Hastaların %80’i yeterli tedavi edilemiyor ve hastaların %40’ı çalışamaz hale geliyor.
Glukokortikoidler etkili ama uzun dönemde yan etkileri tehlikeli.

NSAİ’lerin hastalık progresyonu üzerine etkisi yok.
DMARDS günümüzde önemli bir tedavi seçeneğidir.
Non farmakolojik tedaviler :yaşam tarzı ,beslenme,egzersiz ,sigaranın bırakılması…
59
❖ Non farmakolojik tedavide

fiziksel aktivite 1.basamaktır ve
tüm tedavi sürecinde egzersiz yer
almalıdır.
★ Metotreksat her zaman
1.basamak ilaçtır.
➔ Glikokortikoidler ise sadece
alevlenme dönemlerinde
kullanılmalıdır.Hedef düşük hastalık
aktivitesine veya remisyona
ulaşmaktır.

ROMATOLOJİK REHABİLİTASYON
❏ spesifik ve kişiye özel multidisipliner yaklaşım gerektiren,
❏ hastalığın her evresinde uygulanması gereken,
❏ hastanın fiziksel, sosyal ve psikolojik açıdan iyilik halinin hedeflendiği bir yaklaşımdır.
Romatoid artrit fonksiyon belirleyiciler:

★ Ağrı
★ Eklem hareketleri ➩Sinovyal hipertrofi ve dejeneratif değişikliklerden etkilenir.
★ Kas hareketleri ➩atrofi ve steroide bağlı sarkopeniden etkilenir.
★ Tutukluk
★ Yorgunluk ,uyku bozukluğu
★ Egzersiz toleransı
★ Hematolojik sistem fonksiyonları
Nonfarmakolojik Tedaviler:
★ Eğitim
★ Egzersiz
★ Fiziksel modaliteler
★ Ortezler,cihazlar
★ Beslenme önerileri
★ Balneoterapi
Siyah olanların etkinliğine dair yeterli veri varken diğerleri ise hala çalışılan tartışmalı
alanlardır.
60
Egzersiz:
AMAÇ:
● kas kuvvetini korumak
● eklem hareket açıklığını korumak ve artırmak
● esneklik
● denge
● aerobik kapasitesini korumak veya arttırmak
Romatolojik hastalıkları olan kişilerin fiziksel aktivitelerinin sağlıklı kontrollerine göre daha az
olduğu gösterilmiştir.
RA’da kardiyovasküler hastalık riski :

Saatte 20 dk dan fazla hareketsiz duruyorsak ve bunu devamlı olarak yapıyorsak
kardiyovasküler hastalık riskimiz artıyor.
★ Bu riski etkileyenler: Artmış fiziksel aktivite hastanın yorgunluğunu azaltır.Hatta yoğun
şiddette egzersiz bile Romatoid Artrit hastaları için güvenlidir.
★ Egzersizin sedimantasyon hızını düşürdüğü görülmüş.
61
Egzersiz ;
● İnsulin direncini azaltır

● Vasküler homeostazı sağlar.
● Kolesterolü düzenler.
● Vo2max’ı arttırır.
● Yorgunluğu azaltır.
● Yaşam kalitesini arttırır.
● IGF üzerinden kas miktarını arttırır, yağ kitlesi azalır.

● İnflamatuar interlökinleri azaltıp antiinflamatuar interlökinleri arttırır.
Egzersiz şiddeti:
❖ İnsan fiziksel aktiviteyi
yaparken konuşamayacak
durumda ise bu o kişi için
yüksek şiddette egzersizdir.
❖ Rahatlıkla konuşuyorsa da
düşük şiddetlidir.
❖ Örneğin zamanla fiziksel

performans artıp aynı sürede aynı egzersiz daha düşük şiddette gelebilir.
⭐ Haftada 150 dk orta şiddette aerobik egzersiz ve haftada 2 gün büyük kas grupları
için güçlendirme egzersiz yaparsak bu yeterlidir.
Bunu haftada en az 5 güne bölmeliyiz.(Bir günde 150 dk olmamalı,her gün 30 dk şeklinde)
62
Kalça/diz OA veya inflamatuar artriti olan hastalara fiziksel aktivitenin yararları konusunda
danışmanlık yapmak klinik pratikte standart yaklaşım olmalıdır.
➔ Halk sağlığı için kabul edilen fiziksel aktivite önerileri artritli hastalarda güvenle
uygulanabilir.
Romatoid artrit hastası ;

➔ günde 1-2 defa eklem hareket açıklığı ve germe egzersizi,
➔ haftada 3-5 defa kardiyorespiratuar egzersiz ,
➔ haftada 3 kez de kuvvetlendirme egzersizi yapmalı.
5000’den az adım 5000-7000 düşük 7500 fiziksel aktif

sedanter fiziksel aktivite
★ Fiziksel inaktifler sedanter ile düşük fiziksel aktif arasında (3000-5000 arası)
❖ Hedef 10000 adıma ulaşmak
Fizik tedavi modaliteleri: (Tartışmalı)

★ soğuk-sıcak uygulamalar
★ düşük doz lazer-
★ ultrason
★ TENS
★ Puls elektromanyetik tedavi
☆Ortez -atel:
Önerilir ,özellikle el istirahat atelleri.Uygun ayakkabı,el bileği atelleri..
PSÖRİATİK ARTRİT (Çok kısa geçti)

Non farmakolojik 1.basamak:egzersiz
Öncesinde zaten fiziksel aktif olanlar
dışında;yüzme,tai chi ,yoga gibi daha düşük
yoğunluklu egzersizler (Bu kısım romatoid
artritten farklı RA’ da her grup egzersiz
güvenle yapılabiliyordu)
Ev işi,çanta taşıma,ayakkabı kullanımı…
Masaj ve akupunktur da önerilir
ANKİLOZAN SPONDİLİT
Ağrısı devamlı değil.Mekanik bel ağrısına
benziyor.
Omurga tutulumu ön plandaysa egzersiz yine 1.basamak tedavidir.
63
TEDAVİ:
1.basamak : Kesinlikle önerilenler nsai ve egzersiz

● Aktif egzersiz, pasif egzersize göre daha faydalı
● Herhangi bir nsai diğerine üstün değil ve devamlı kullanılmalı
💭
● GK kesinlikle kullanılmamalı
Eklemlere lokal steroid yapabiliriz.

Sadece aksiyal tutulumda yeterli olmazsa Anti TNF’ e geçilmeli
Bu da yeterli değilse secukinumab gibi yeni ve üst düzey biyolojik ajana geçilir.(İlaçlar üzerinde
pek durmadı sadece bunu söyledi.)

2.basamak:
● Tekrarlayan üveit varsa spesifik Anti TNF, böyle bir özel durum yoksa istediğimiz TNF’ i
seçebiliriz
● Hasta stabil şiddetli kifozu varsa osteotomi -omurga düzeltme önerilmez.Hastanın

oturup kalkması merdiven çıkması kısıtlıysa total kalça artroplastisi önerilir.
Ankilozan Spondilit Egzersizleri:
❖ Solunum
❖ Postür
❖ Germe
❖ Aerobik (Yüzme, Yürüme)
❖ Rekreasyon (Voleybol,
Basketbol, Tenis,
❖ Golf...)
● Kasların bir kısmı uzuyor bir kısmı

kısalıyor.
● Kısa kalan kasların gerilmesi,uzun
kasların da güçlendirilmesi gerekir.
64
🎈 Önce kısa kasları uzatmalıyız.Bunun için pektoral germe,Kalça flexor germe,hamstring

germe ilk vereceğimiz egzersizler.
● Sonra ağırlıklarla sırt ekstansörlerini

güçlendiririz.
● Nefes alırken önce göğüs sonra karın şişmeli, verirken önce karın sonra göğüs
inmeli.Restriktif akciğer hastalığı nedeniyle hastaların hem göğüs hem karın solunumu
çalışması gerekir.
ÇIKMIŞ SORULAR:
1)Ankilozan spondilit hastalarında hangi egzersizleri önerirsiniz ?
A)Germe,Güçlendirme
B)Germe,Postür
65
C)Güçlendirme,Denge
D)Germe,Solunum,Aerobik
E)Germe,Güçlendirme,Solunum,Aerobik
2)Romatoid artritli hastalarda egzersiz sırasında dikkat edilmesi gerekenler arasında hangisi yer
almaz ?
A)Eklem inflamasyon derecesi
B)Çevre kas yapısının durumu
C)Gastrointestinal sistem
D)Mekanik bozukluklar
E) Osteoporoz
3)Ankilozan spondilitli hastada hangi kası gerersiniz ? (2 defa sorulmuş)

A)Trapezius

B)Pektoralis
C)Gluteus medius
D)Gluteus maksimus
E)Tibialis anterior
4)Ankilozan spondilitte hastalığın her aşamasında güçlü öneri düzeyiyle önerilen tedavi yöntemi
hangisidir ?
A)NSAİ
B)Kortikosteroid
C)Egzersiz
D)Isı tedavisi
E)TENS
5)Ankilozan spondilitli bir hastada önerilenler arasında yer almaz ?

A)Günde en az 15-20 dk yüzükoyun yatma
B)İnce yastık kullanmak
C)Otururken dik postürü koruma
D)Ayaktayken düzgün duruş
E)Boks,güreş gibi sportif faaliyetler
Aşağıdakilerden hangisi ankilozan spondilitli hastada spor aktivitesi olarak önerilmez ?

A)Yüzme
B)Treadmill
C)Kürek çekme
D)Kayak
E)Futbol
CEVAPLAR 1) E 2) C 3) B 4) C 5) E 6) E
Hazırlayan:Esra Ceren Berber
66
PEDİATRİK REHABİLİTASYON /23.09.2020/FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON/ PROF.DR. AYŞE RESA AYDIN
PEDİATRİK REHABİLİTASYON HASTA POPULASYONU
• Global gelişme geriliği

• Serebral palsi
• doğumsal brakial plexus yaralanması
• muskuler distrofi duchenne, becker
• spina bifida ve diğer tüp defektleri
• genetik sendromlar , metabolik bozukluklar
• konjenital ve edinsel miyopatiler
• kas- iskelet sistemi yaralanmaları
• nöropatiler, amputeler, travma, beyin ve omurilik yaralanmaları vs.
Habilitasyon: yaşamla bağdaşacak yeteneklerin çocuklara kazandırılması

Rehabilitasyon: yeniden habilitasyon
‘’ Çocuklar küçük erişkinler değillerdir’’ : dinamik büyüme fizyolojileri vardır. Çevre koşullarına
hassastırlar ve uzun yaşam beklentileri vardır.
Habilitasyon: Engellinin bireysel ve toplumsal ihtiyaçlarını karşılayabilmesi , yaşamını bağımsız bir
şekilde sürdürebilmesi için fiziksel, sosyal, zihinsel ve mesleki beceriler kazandırmaya yönelik
hizmetler
Rehabilitasyon: herhangi bir nedenle oluşan engelin etkilerini mümkün olan en aza indirmesi,
yaşamını bağımsız bir şekilde sürdürebilmesi için fiziksel, sosyal, zihinsel ve mesleki beceriler
kazandırmaya yönelik hizmetler
Global Gelişme Geriliği
Dört gelişim alanının İki ya da daha fazlasında;
• Motor
• Konuşma ve Dil
• Kişisel sosyal
• Günlük yaşam aktiviteleri
Standart normların en az 2 SD altında geriliktir.
Hangi durumlarda nörogelişimsel gerilik riski artar?
Doğum ağırlığı ve gebelik haftası azaldıkça risk artar. (en önemli neden)
67
Dünyada tüm doğumların %11.1 i preterm doğumdur. Bunların %50 sinin motor,
davranışsal,bilişsel problemleri ; %5-15 arasında serebral palsi(CP) durumu olur.
T.C. İSTATİSTİKLERİ -GÜNCEL-
Amerika literatürleri global gelişim geriliğinin arttığını ve 6 çocuktan 1 inde görüldüğünü belirtiyor.
GLOBAL GELİŞİM GERİLİĞİ NEDEN ARTIYOR?

GGG OLAN BEBEKLERE NE OLUR?
>Önlemler alınırsa belirli süre sonra yaşıtlarını yakalayabilirler.
> önlemler alınmazsa büyüme gelişme geriliği devam edebilir
• Öğrenme güçlüğü /zeka geriliği(en sık devam eden )

• Gelişimsel dil geriliği
• Otizm ve benzeri bozukluklar
• Klinik bir tanı alabilir: CP, metabolik, genetik bozukluk
>Böyle durumlarda erken tanı ve girişim çok önemli. Multi disipliner şekilde süreç yönetilmeli.
>Erken tanı ve girişimdeki amaç çocukların ilk 3-4 yıl içinde yaşıtlarını yakalamasını sağlamak.
68
ERKEN TANI ALGORİTMASI

Bu algoritma ile yüksek riskli bebeklere 5.aydan önce %100 e yakın tanı koyabiliyoruz.
Bu algoritmada çocuklara Hammer Smith nörolojik değerlendirme testi , MR görüntüleme ve
general movements (çocuğun ilk 3 aydaki motor hareketlerini değerlendirerek ileride CP olacak
çocukları %95 oranında tanımayı sağlayan bir test) değerlendirmesi yapılıyor.
ERKEN GİRİŞİM PROGRAMLARI
Nöroplastitite: Pre ve perinatal dönemde beyinde reorganizasyon. Yeni nöral network oluşumu.
>Tanı konan çocuklarda nöral gelişime katkıda bulunmak için aileler çocuğun çevresini ona göre
düzenlemeli ve yeni şeyler tanımasına yardımcı olmalı.
>> Nöral gelişimde ilk 5 yıl çok önemli bu dönemde yapılan pediatrik rehabilitasyon çok daha iyi
sonuçlanıyor.
69
GLOBAL GELİŞİM GERİLİĞİNDE KORUYUCU YAKLAŞIM
Aileye verilen eğitim ve tutuş

pozisyonlarının görsellerine slayttan
bakabilirsiniz.
>>fonksiyonlama yapılmazsa skolyoz ve kalça çıkığı gibi problemler ortaya çıkabilir.

>>Fonksiyonel pozisyonlama yapılırken doğru yapılmazsa kontraktürlere yol açabilir .
SEREBRAL PALSİ
Dünyada 17 milyon CP li bebek var.1000 canlı doğumdan 2 si CP’ li doğuyor.
Türkiyede 200.000 cp li bebek var. Her yıl 5700 cp li bebek doğuyor.(hoca gerçekte bu değerlerden
çok daha yüksek olduğunu söyledi.)
SEREBRAL PALSİ TANIMI:( tanım önemli soruyorum dedi) !!!!

>>Hareket ve postür gelişiminde aktivite kısıtlamasına yol açan bir grup kalıcı bozukluğu
tanımlar;
>>Bunlar gelişmekte olan fetal veya bebek beynindeki ilerleyici olmayan rahatsızlıklara
bağlanabilir.
>Cerebral palsideki motor bozukluklara sıklıkla duyu, algı, zeka, iletişim ve davranış
bozuklukları ile nöbet ve sekonder kas-iskelet sistemi hastalıkları eşlik edebilir.(bu madde şart
değil.olabilir yada olmayabilir)
• CP tanısı pediatrik nörolog tarafından konulur.

CP’DE ÇOKLU ENGELLİLİK
70
CEREBRAL PALSİNİN KLİNİK TİPLERİ BEYİNDE ETKİLENEN BÖLGEYE GÖRE:

KISMİ VUCUT TUTULUMU TAM VUCUT TUTULUMU
>>Kısmı vücut tutulumunda hastalar spastiktir. Çünkü bu hastaların korteksinde problem var.
>>Hasar talamus veya çekirdeklerde ise diskinetik tip görülür. Tam vücut tutulumu var.
>>Hasar cerebellumda ise ataksik tip görülür. Tam vücut tutulumu vardır.
TEDAVİ PLANINI NASIL YAPIYORUZ?
Tedaviyi çocuğun yaşı, kaba motor fonksiyon düzeyi, cerebral palsi tipi ve vücut tutulumuna göre
belirliyoruz.
KABA MOTOR FONKSİYON SINIFLANDIRMA SİSTEMİ
71
CEREBRAL PALSİNİN TEDAVİ YÖNTEMLERİ
FONKSİYONEL GELİŞİMİN AMACI YAŞ GRUBUNA GÖRE DEĞİŞİR:

>>> Serebral palsili çocuklarda eklemleri ve hareketleri kısıtlayan spastitite sık görülen bir durum ve
tedavide fizyoterapistler botulinum toksin A kullanıyor.
>>c.botulinum tafafından üretilen bu nörotoksin presinaptik olarak asetilkolinin salınımını inhibe eder.
>>botilinum toksinin 3 aylık bir kas gevşetici etkisi var bu sürede fizyoterapi ile antagonist kas
güçlendirilmeye çalışılır.
SORULAR
1)Nörogelişimsel gerilik riskini artıran en önemli neden nedir?
C:Doğum ağırlığı ve gebelik haftası azalması
2)Ataksik kişilerde hasar nerde görülür?

C: cerebellum
FATİH KAAN SAVAŞ
72
İŞE BAĞLI KAS İSKELET HASTALIKLARINDA REHABİLİTASYON VE ERGONOMİ /

Doç.Dr.Sina Arman / Fizik Tedavi/23.09.2020 / 14.00-15.00/ Fırat Çağlar Sezmiş
Merhaba arkadaşlar,çok sıkıcı ve kötü bir dersti.Özetini okumanız yeterli.
İşe bağlı kas iskelet hastalıkları çalışma ortamındaki risk etkenlerine maruz kalma sonucu gelişen
kas,sinir,tendon,eklem,kıkırdak ve spinal disklerin hasarı ve hastalığı olarak
tanımlanmaktadır.Çalışma nedeniyle de ortaya çıkabilir,çalışmaya bağlı olarak şiddetlenen
hastalıkları da bu grup içinde değerlendirebiliriz.
Birinci basamakta çok karşılaşacağımız hastalıklar bunlar ve yüzde 90 tedavi edebiliyoruz birinci
basamakta.

Tüm kas iskelet hastalıklarının yüzde 30u da işe bağlı olarak oluşmaktadır.Bu yüzden oldukça fazla
karşılaşacağız.
İşe bağlı kas iskelet hastalıkları arasında; yumuşak doku zorlanması,tendinopati,sinir tuzaklanmaları,
disk lezyonları ve dejeneratif hastalıkları sayabiliriz.
Patogenezleri multifaktöriyel. Mekanik ve fizyolojik süreçler rol oynar. Gelişmeleri ve iyileşmeleri için
uzun süre gereklidir. Bu yüzden akut değil tekrarlayan travmalar sonucunda gelişirler. Semptomları
genellikle nonspesifik, epizodik, iyi lokalize olmayan semptomlardır.
Bu hastalıklar global bir sorun ve mali açıdan önemli kayıplara neden olmaktadır. İş aktiviteleri ile
ilişkilidir.Nedenleri ve etkileri çok yönlüdür.
%50lere varan bir prevelansı var. Endüstride ve ofiste yeni işe başlamış,sorunu olmayan kişilerin
yarısında ilk yıl içinde kas iskelet hastalıkları görüldüğü bildirilmiş. Bizde masa başında çok oturuyoruz
aman dikkat….
Özellikle metal işlerinde çalışanlarda,temizlik işçilerinde,bilgisayar kullanıcıları bu hastalıklar için risk

grubu sayılabilir.
Klinik belirti ve bulgulara bakacak olursak:

AĞRI,ŞİŞLİK VE TUTUKLUK
UYUŞMA VE KARINCALANMA
GÜÇSÜZLÜK,EKLEM HAREKET AÇIKLIĞINDA KISITLILIK
KOORDİNASYON BOZUKLUĞU , İŞLEV KAYBI
DERİDE RENK VE ISI DEĞİŞİKLİKLERİ
GENEL SEMPTOMLAR İSE : BAŞ DÖNMESİ,BULANTI,UYKU BOZUKLUĞU,YORGUNLUK VE BAŞ AĞRISI
73
Kas iskelet hastalıkları hem kişileri hem iş hayatını etkiler.Bu yüzden risk etmenlerine bakacak olursak
kişisel ve işle ilgili ( fiziksel,psikososyal,çevresel ) sayabiliriz.
Kişisel risk etkenleri :
1)Genetik risk etkenleri
Vucut boyutları ( antropometri), fizyolojik ve yapısal özellikleri ve cinsiyet ( kadınlarda daha fazla
görülüyor )
2)Edinsel Risk Etkenleri
Fiziksel kondisyon,yaşam biçimi,geçirdiği hastalıklar,yaşlanma,iş teknikleri ve beceri düzeyi

ÇEVRESEL ETKENLER : Aydınlatma, Nem, Sıcaklık, Gürültü
FİZİKSEL RİSK ETKENLERİ : Tekrarlama,zorlama,Kötü postür
Statik postür, dinamik etkenler ( vücudun ve kolların yanlış vücut mekanikleriyle kullanımı )
,alışılmamış iş aktiviteler,lokalize temas, mekanik sıkışma,titreşim, iş yeri tasarımının çalışana uygun
olması
İşe Bağlı Psikososyal Risk Etkenler :
İş memnuniyetsizliği, iş monotonluğu, amir ve iş arkadaşı desteğinin yetersizliği, sorumluluk ve zaman

baskısı altında çalışma, ağır ve değişken iş yükü…
Bu hastalıklarda bel ağrısı çok sık gözükmektedir. Bel ağrısının nedenleri:
 Kas zorlanması
 Disk lezyonları
 Dejeneratif lezyonlar
 Postür bozukluğu
Ofiste ergonomik riskler:
 Bükülmüş boyun, kaldırılmış omuzlar, gerilmiş kollar, bükülmüş bilekler

 Desteklenmemiş bel, görme sorunları, uzun süreli pozisyonlar
Bilgisayar kullanıcılarında sağlık sorunlarına bakacak olursak, sıklıkla kas ve iskelet hastalıkları (bilek
kanalı sendromu, tenosinovitler), Göz sorunları, baş ağrısı, yorgunluk ve halsizliğe rastlanır. Bilgisayar
kullanımı önemli bir risk etkenidir.
Rehabilitasyonun bu hastalıklarda amacı fiziksel ve psikososyal fonksiyonları mümkün olan en iyi

düzeye çıkararak zamanında ve güvenli şekilde işe döndürmeyi, işte kalmayı ve tekrar
yararlanmamayı sağlamaktır. Bu da korunma, eğitim ve multidisipliner yaklaşımlı tedavi
programlarıyla olur. Korunma programları primer koruma ve sekonder koruma olmak üzere ikiye
ayrılır.Primer korunmada eğitim programları , ergonomik tasarımları, iş yeri fitnes programları,
tarama ile çalışanın seçimi önemlidir. Sekonder korumada eğitim ve egzersiz programları, erken
74
tedavi programları, riskleri değerlendirmek, uygun işe dönüş önemlidir. Etkin program her ikisini de
kapsamalıdır.
Tedavide semptomların azalmasına yönelik uygulanan girişimler: genelde ilaç kullanımı (ağrı
kesiciler, NSAİİ) ve fizik tedavi yöntemleridir. Aktif katılım, eğitim egzersizler, iş adaptasyonu için
ergonomik girişimler , yatak istirahatinin kısa tutulması tedavide prensipler arasındadır. Kronik
dönemdeyse multidisipliner bir tedavi yöntemi izlenir.
Ergonomi: İş yasaları anlamına gelir. Ergonomi iş bilimidir. İşi çeşitli ortamlarda araştıran ve bu
ortamlarda görev yapmak için, kullanılan araçları inceleyen bilim dalıdır. İnsan,ekipman ve çevre
arasındaki etkileşim sonucunda oluşabilecek fiziksel ve psiko-sosyal sorunların azaltılması bilim ve
sanatıdır. Amacı işi kişiye uygun hale getirme ve işin insancıllaştırılarak verimliliğinin arttırılması ,insan
vücudunun yetenekleri ve kısıtlılıkları arasındaki dengeyi ve uyumu sağlamaktır.
Ergonominin amacı : yetenekleri iyileştirmek, verimliliği arttırmak, yatırımın geri dönüşünü

hızlandırmak ve davranış değişikliği oluşturmada ve sağlığını iyileştirme sorumluluğu almada
yardımcı olmaktır. Ergonomi bir süreçtir. Sağlık ve güvenlik ve verimlilik arasındaki Önemli bir
süreçtir.
Ergonomi neden önemlidir ? Korunma en kolay insancıl ve ekonomik yöntemdir. Kas-iskelet sağlığı ile
performans direkt ilişkilidir. Ofis ergonomisine bakacak olursak Ayarlanabilir sandalye ve 90 dakika
eğitim ile önemli bir miktarda ilerleme kaydedilmiştir. Başarılı ergonomi stratejisinde yönetici desteği
çalışanların katılımı ve ergonomi programı yapılandırılması çok önemlidir.
Programını temel ögeleri risklerin değerlendirilmesi, Risklerin önlenmesi ve kontrolü, ergonomi

ekibinin ve çalışanların eğitimi ergonomi programının izlenmesi ve değerlendirilmesi,maliyet/yarar
oranının belirlenmesidir.
Doğru postür:
Baş dik ileri ve geri eğiklik yapmaksızın yanlardan bakıldığında kulaklar tam omuzlar hizasında
olmalıdır,baş dik durmalı Bel ve boyundaki çukurluklar normalden fazla veya az olmamalıdır karım
düz olmalıdır omuzlar dik olmalı çökmüş gibi olmamalıdır.
Yük kaldırırken yükün özelliklerini değerlendirmeliyiz Nereye gittiğimizi belirlemeli ,engelleri o zaman
kaldırmalıyız.Yük kaldırırken omurganızı düzgün tutun ,ayaklarınızı yükü içine alacak şekilde yerleştirin
yükü vücudunuzla yakın tutun ve bacak kaslarınızı kullanarak kaldırın. Kollarınızı düz ve aşağı doğru
tutun.
Elle bir cismi kaldırır kaldırırken kaldırılan cismin ağırlığı azaltılmalıdır.Yerden kaldırma yüksekliği
azaltılmalıdır.Horizontal mesafe azaltılmalıdır ve mekanik yardım sağlanmalıdır. El arabası elektrikli
ekipman ve konveyör mekanik destek araçlarıdır. Taşıma uzaklığı azaltılmalı ve sıklığı azaltılmalıdır.
Optimal vücut pozisyonu gövde pozisyonu dik olmalı kulaklar ve omuzlar kalçalar dikey eksenli olacak
şekilde simetrik ve kaldırılmamış pozisyonda olmalı. Ön kollar yaklaşık olarak zemine paralel konumda
olmalı. Bilekler nötral pozisyonda olmalıdır.
Bel kavisi sandalyenin arkalığı veya yerleştirilen yastık ile desteklenmeli, ayaklar zemin ve ayak
desteği üzerinde düz olacak şekilde yerleştirilmeli, uyluklar zemine paralel olmalıdır
75
Aldığımız Bilgisayarın monitörü temiz ,eğimi ayarlanabilir, titremeyen Işık filtreli, yükselticili ve uygun
büyüklükte olmalıdır.
Monitör pozisyonu ; Üst kenarı göz seviyesini aşmamalı görme açısı 15 derece ve 30 derece arasında
olmalı ,ekran 50-60 santimetre uzaklıkta olmalı.
Monitör pencere düzlemine dik konumda yerleştirilmeli ve ışığı parlamayı ve yansımayı azaltmak için
perdeler ve jaluziler kapatılmalıdır. Monitör için 1 ekran filtresi kullanılmalıdır.Dolaylı ve siperli
aydınlatma kullanılmalı .Duvarlar yansıtıcı bir yüzey yaratmamalıdır.
Sandalye kolay ayarlanabilir yükseklikte 35-50 cm arasında olmalı.Kolay kayan tekerlekleri olmalı.5
tekerlekli ayak olmalı.

Yaz aylarında Optimum sıcaklık 23 ve 26 derece arasındadır kış aylarındaki Optimum sıcaklık aralığı 20
ile 23,5 derece arasındadır.
Saatte 5-10 dakika veya 10-15 dakikada 1- 2 dakika dinlenme rahatsızlığı azaltıyor.
ÇIKMIŞLAR :
1) Aşağıdakilerden hangisi iş rehabilitasyonunun öğelerinden değildir?
a. Korunma ve ergonomi
b. Yoğun egzersiz
c. Davranışsa! destek
d. Manipülatif tedavi
e. iş modifikasyonu
2)işe bağlı kas iskelet hastalıkları için hangisi en önemli fıziksel risk etkenidir?
� Tekrarlama
/b. Temas
c. Titreşim
d. Statik postür
e. Yüklenme
3) Hangisi ergonomi programının temel öğesi değildir?
a. Ergonomik risklerin değerlendirilmesi d. Ergonomi programının izlenmesi
b. Ergonomi ekibinin eğitimi c. Çalışanların eğitimi E ) TEDAVİ
ÇIKMIŞ: B-A -E
76
Rehabilitasyonda Tamamlayıcı Tıp Yaklaşımları / Nalan Çapan / 28.09.2020-15.00 dersi

/Selcan Hun
Ders başlıktan da anlaşılacağı üzere yoğun bir ders değldi hoca daha çok akupunktur – yoga -
glikozaminoglikanlar ve proloterapi üzerinde durdu . slaytların tamamını okumadı o yüzden slaytların
hepsini eklemedim okuduğu ve önemsediği yerlere değindim .

Traditional Complemantary Alternative Medicine (TCAM) :Geleneksel Tamamlayıcı Alternatif Tıp (TAT)
İntegratif Tıp: Konvansiyonel + Alternatif tıp. TCAM’dan farklı biyo-psko-sosyal alanlara da vurgusu var.
**Tanımlamalardan soru gelmiş alternatif tıp yerine bütünleyici tıp demeyi de hoca daha doğru
buluyormuş ve alternatif tıp en sık kronik bel ağrısında kullanılıyor. Bu cümleyi de bir iki kere
tekrarladı çıkmışta sormuş zaten
AKUPUNKTUR : *
Enerji kanallarının açık olması ve yin/yang dengesinin sağlanmasında etkili.Akupunkturun da

yönetmeliği var .Analjezik, homeostazi ve immünitenin arttırılmasında etkli olduğu gösterimiş.
Ameliyat sonrası ağrı, akut diş ağrısı, ameliyata veya kemoterapiye bağlı bulantı ve kusmada
etkinliğigösterilmiştir (bu etkilerinden dolayı Covid için çalışmalar da yapılmış) Kanıta dayalı
endikasyonları ve kontraendikasyonlarından bahsetti slaytları direk ekliyorum.
Akupunktur, insan vücudunu ruh ile beraber düşünür Tedavinin temeli insan sağlığı için vücudun
enerji kanallarının açık olması ve enerji akımının dengeli, düzenli olması mantığına dayanır.
Vücudun bazı kısımları Yin iken bazı kısımları Yang’ dır
YİN: İç, ön, alt kısım, kemikler, iç organlar, kan, inhibisyon, eksiklik
YANG: Dış, arka, üst kısım, deri, dış organlar, stimülasyon, fazlalık
77
Endikasyonları Kontraendikasyonarı:
Bunlara ek olarak osteoartit, ve karpal tünel sendromunda faydasının olduğu ama kanıta dayalı olarak kabul

edilmediğini belirtti.
Akupunkturun majör yan etkisi olarak :
Pnömotorax, astım alevlenmesi, akut hipertansif kriz ve en sık olarak da vazovagal senkop bulunmakta.
Bitkisel Tedaviler :
Glikozamin ve kondrotin sülfatın özellikle osteortritte kıkırdak rejenerasyonunu arttırdığı biliniyor.

Glikoz içeriğinden dolayı diyabette kullanımına dikkat edilmeli.Kanama diyatezi , warfarin
kullanımında ve prostat ca’da önerilmiyor.
Diaserin: osteoartitte kullanılan tablet. En sık yan etkisi diare .İnflamatuar bağırsak hastalığında,
intestinal obstrüksiyon ve karaciğer fonksiyon bozukluğunda verilmemeli.
Balık yağları : İnflamatuar kaskadı bloke edip proinflamatuar sitokin salınımını azaltıyor . Tnf ve IL-
1 salınımını azaltıyor bu şekilde özellikle RA ve OA ‘da faydası gösterilmiş . Son zamanlarda Krill
yağı da kullanılıyor .
Bunların özellikle Kondrorejenerasyonu sağlayarak etki ettiği biliniyor. Bunlara ek olarak

hyalüronik asit de osteoaritte ağrıyı azaltığı gösterilmiş.
78
Boswella Serrata da Araşidonik asit metabolizmasına etki ederek etki gösterir kondrotin sülfat ve
GAG’larla kombine edilebilir.
Curcumin ( Zerdeçal) : COX-2 ve 5-LOX inhibisyonu yapar.Kondrositleri ıl-1 negatif etkisinden korur.
İnfertilite tedavisi alan erkekler , safra taşı olanlarda ve Fe ekslikliği anemisi olanlarda dikkatli
olunmalı ve kanama diyatezi yapabildiği için cerrahi öncesi kesilmeli.
Ginger (zencefil) Cox-2 inhibisyonu yapar .Yüksek dozlarda deri döküntüsü ve hipoglisemi yapabilir.
Warfarinle etkileşime girer.
YOGA : Burda hoca doğru nefes almanın üzerinde durdu. Doğru nefes almaktan kastımız
diyafagmatik nefesi güçlendirmek ve burundan almak.
Bir elimiz göğsümüzde bir elimiz karnımızda olacak şekilde gözlerimizi kapatıp göğsümüzü

minumum hareket ettirerek nefes alırken karnımızı şişirmeye çalışacağız.4 saniyede nef alıp 4
saniye nefesimizi tutup ve 4 saniyede de nefesi geri vererek doğru nefes almayı yapabiliriz.Bu
şekilde günlük tekrarlar yapılmalı.
Yogada nefes çok önemli diyafram kalp sağlığının merkezi ve KOAHlılarda yoga etkili bulunmuş.
Fiziksel ve ruhsal olarak faydaları gösterilmiş .
Tai Chi : İnsanı fiziksel, psikolojik, zihinsel ve ruhsal olmak üzere tüm boyutları ile kapsar ve eğitir
Kas gücünden ziyade iç enerji (Chi) ve vücut arasındaki koordinasyon önemlidir
Denge, esneklik, kardiyovasküler sağlık üstünde olumlu etkilediği
Düşme riskini azaltırığı ( özellikle yaşılarda ) Hemipleji, MS, Parkinson, Alzheimer ve Fibromyalji
hastalarının iyileşme süreçlerini desteklediği
Dikkat bozukluğu ve hiperaktivite semptomlarını azalttığı kabul edilir

Yaşlılarda ve Osteoartritli Hastalarda
Denge kontrolü, esneklik, kas gücü ve dayanıklılık, üzerinde olumlu etkiler gösterilmiş
Düşmede ve korkusunda azalma. Fibomyaljide de faydaları gösterilmiş.
Hipnoz : (bizim klinikte yok )

Kişinin yeteneklerine duyarlılığının ve farkındalığının arttığı derin gevşeme hali Terapötik uyarılara
açıktır Kendine güveni artırır Kontrol duyusunu artırır Ruhsal durumu iyileştirir
Proloterapi : ( üzerinde durdu )

Stimülan solüsyon enjeksiyonu ile vücudun doğaliyileşme mekanizmalarını uyaran rejeneratif
enjeksiyon tedavisidir. (RIT)
Rejeneratif bir uygulamadır .Yara iyileşmesini hızlandırır . Hasarlı ligamentleri ve eklemi

destekleyen diğer yapıları onarmak amacıyla yapışma yerleri ve eklem içine yapılır.
Osteoartrit tendinopati ve bel ağrısında etkili.(Kanıtlanmış )
79
En çok kullanılan solüsyon Dekstrozdur.Ağrıyı azaltır fonksiyonları iyileştirir.
Geleneksel Dekstroz Proloterapi (Orijinal Rejeneratif Tıp) ** ucuz uygulanabilir
Platelet-Rich Plazma (PRP) Proloterapi
Yetişkin Kök Hücre (Stem Cells) Proloterapi

Bel ağrısında 1 ve 6 . aylar
karşılaştırıldığında anlamlı bir ağrı
kontrolü sağladığı görülmüş.
Manuel terapi egzersizle beraber

olmalıdır.
80
FTR/ REHABİLİTASYONDA ASİSTİF TEKNOLOJİ KULLANIMI

28.09.2020/Doç. Dr. Sina Arman/16.00
Hoca bu dersten gelecek soruları düşünerek de yapabileceğimizi söyledi. “Görme sorunu olanlar için ne
yapılabilir?”,” Hangi hastalar hangi problemleri yaşıyor ve bu doğrultuda ne yapılabilir?” gibi soruların
gelebileceğini belirtti. Özel ad-marka sormayacakmış, o yüzden çok fazla yer vermedim. Genel
kavramların ve sık karşılaşılan sorunlarla ilgili çözümlerin (asistif cihazlar ve basit çevresel
düzenlemeler-adaptasyonlar) sorulabileceğini söyledi. Önemli gördüğüm yerleri kalın punto ve ile
belirttim :)
• Asistif Teknoloji Cihazı : Engelli bireylerin fonksiyonel kapasitelerini arttırmak veya düzeltmek için
kullanılan, piyasadan satın alınan, modifiye edilen veya kişiye özel yapılan herhangi bir nesne, cihaz
veya ürün sistemi.
• Kullanım amaçları:
ASİSTİF TEKNOLOJİ ü Günlük yaşam aktivitelerinde
maksimum düzeyde bağımsızlık
ADAPTİF TEKNOLOJİ kazandırma

Bireyin başka türlü
gerçekleştiremeyeceği Mevcut araçların ü Görme, işitme, konuşma, hareket
bir işlevi yerine engelli bireyler
getirmesine yardımcı tarafından kullanılmak
etme yetileri olmayan kişilerin bu
olan her türlü teknoloji, üzere adapte edildiği işlevleri alternatif yollarla
cihaz veya araca atıfta bir asistif teknoloji yapabilmesini sağlamak
bulunan genel bir terim türü ü Öğrenme işlevini kolaylaştırmak
ü Topluma entegrasyonunu
kolaylaştırmak vb.
ü
• Asistif Teknoloji Türleri kendi arasında üçe ayrılır:
Teknoloji gerektirmeyen ürünler, Düşük Teknolojili Ürünler(Büyüteç vb), Yüksek Teknolojili Ürünler.
• Rehabilitasyonda Asistif Teknoloji Kullanımı:
o Doğuştan yeti yitimi: Serebral Palsi, Down Sendromu
o Sonradan oluşan yeti yitimi: İnme (hemipleji),Omurilik yaralanmaları , Travmatik beyin hasarı
o Geçici nedenler: Travma, Cerrahi
o Duyusal yeti yitimi: Görme, İşitme, Konuşma
o Nörolojik nedenler: Multipl skleroz, Parkinson hastalığı, Duchenne musküler distrofi,
Amyotrofik laretal skleroz, Otizm
• İnsan-Teknoloji İlişkisi: Cihazlar onları kullanan kişilerden aktivasyon veya girdi bekler.
o Direkt seçim: Bilgisayar klavyesi
o Dolaylı seçim: Resim serileri
• Aktivasyon Düğmeleri:
o Düşük teknolojik ürünler: Kaba motor hareket ile aktive edilebilenler(baş,kol,bacak vb)
ve İnce hareketler ile aktive edilebilenler(dil teması,üfleme vb)
o Yüksek teknolojik ürünler: İstemli göz hareketlerini kalibre edebilen veya beyin
dalgalarını algılayabilen ürünler vb.
• Kullanım alanları: GYA(Günlük Yaşam Aktivitesi), Mobilite, İletişim, İşitme, Görme, Bilişsel/Öğrenme.
(Bu kategorilerin hepsini inceleyip nerede neyin kullanıldığını işleyeceğiz. Hangi aracın hangi
kategoriye dahil olduğunu yani ne amaçla kullanıldığını bilmeliyiz SINAV için!)
• GYA(Günlük Yaşam Aktivitesi)
ü Fonksiyonel bağımsızlık günlük yaşam aktivitelerini yardımsız yapabilme yeteneğidir.
ü Düşük Teknolojik Asistif Cihaz-(Resimler üzerinden gösterdi): Yemek yemek(kolaylaştıran kaşıklar
ve çukur tabaklar) ,kişisel hijyen(banyo taburesi,uzun saplı saç fırçaları) ,giyinmek(çorap giyme
ve tek elle düğme ilikleme cihazları) ,oyun oynamak(adapte oyuncaklar) ,yazı ve
çizim(kalınlaştırılmış kalem kavrayıcılar) için kullanılır.
81
Mesela hastanın C6-7-8-T1 düzeyinde hasar varsa el

hareketlerinde zorlanma olacaktır. Klavye kullanmada böyle
bir araç kullanılabilir. Basit teknoloji.
• MOBİLİTE
ü Motor bozukluklar, bireylerin çevresi ile etkileşim becerisini çok etkiler. Ör: Serebral palsi, Spina
bifida.
ü Alt ekstremiteye yönelik cihazlar:
o Asistif cihazlar : Koltuk değnekleri, Tekerlekli yürüteç (walker), Manuel veya motorlu
tekerlekli sandalye,tripod,baston.
o Basit çevresel düzenlemeler ve adaptasyonlar: Merdiven yerine rampa yerleştirmek,
kapı geçişlerini genişletmek.
ü Özel kontrollü Tekerlekli Sandalyeler(baş,çene,pnömatik)

o Üst ekstremite kas gücü olmayanlar
o Nöromuskuler hastalıklar
o Tetraplejikler
ü El kontrollü bisiklet
ü ORTEZ***
Ortez à Vücudu veya vücudun herhangi bir segmentini

desteklemek, düzeltmek ve hareketini engellemek gibi
amaçlarla yapılan cihazlara ortez adı verilir.
(ÇIKMIŞ-TANIMI SORULMUŞ)
ü PROTEZ:***
Protez à Kaybedilmiş uzuv veya vücut parçasının ister
fonksiyonel ister görsel açıdan yeniden kazanılmasını
sağlayan cihaza protez denilir.Daha çok ampüte edilen
bölgeler için kullanılır. (ÇIKMIŞ-TANIMI SORULMUŞ)
ü Üst ekstremite için bilgisayar kullanımı zorluğuna karşı klavye ve mouse çeşitleri var. Kısıtlı
eklem aralığı ve sınırlı enduransı olan bireyler için küçük klavye (Tash Mini Keyboard,Taktil
Klavyeler) var. İnce hareketlerinde problem olan bireyler içinse tuşlar arasında geniş boşluk
bırakan geniş klavyeler var(Intellikeys). Mouse çeşitleri gösterdi hoca, baş kontrollü var mesela.
GlassOuse diye bir cihaz var(Kafa takip sistemi, uzaktan kumanda gibi). Ses Tanıma yönteminde
klavye ile yazmak yerine yüksek sesle söylüyoruz( Siri vb)
ü -Hoca, Serebral Palsisi olan bir bireyin videosunu izletti. Ses tanıma mekanizması sayesinde
bilgisayar kullanabiliyor.
• İLETİŞİM
ü Konuşma ve Asistif Teknoloji: İletişim yetersizliği olanlar yararlanabilir. İletişim güçlüğü çekenler:
o Doğumsal durumlar sonucu ortaya çıkanlar: Mental retardasyon, serebral palsi
82
o Travmatik beyin yaralanması

o İnme, multipl skleroz, amyotrofik lateral skleroz
o Tetrapleji
o Ventilatöre bağlı olanlar –
o Kanser nedeniyle larinjektomi olanlar
ü Elektronik olmayan sistemler(Fotoğraf, resim, kelime ve basit cümleler içeren tablolar.-ALS ve
MS gibi progresif hastalar gün içerisinde gelişen yorgunluk nedeniyle kullanabilirler).
ü Konuşma Tabloları
ü Elektronik Ses Çıktı Sistemleri: Dijital Konuşma, Metin Seslendirme.
ü Düşük Teknolojik Dijital Konuşma Cihazları : Bu cihazlar kayıt cihazları prensibiyle çalışır. Basit
cümlelerin kayıtlanması ve hafızada saklanması mümkün. Kişi butona basar ve önceden
kaydedilen mesaj cihaz tarafından aktarılır.
ü Gelişmiş Elektronik Cihazları: Daha uzun süre kayıt yapabilen üzerinde resim bulunan
klavyelerden oluşan cihazlardır.
ü Taşınabilir Amplifikasyon Sistemleri: Düşük nefes desteğine bağlı kısık sesle konuşanlar veya

fonasyonda başka güçlükleri olan bireyler kullanabilir. Speech Enhancer à Dizartrili kişiler için
konuşma seslerini işler ve diğerleri için daha iyi anlama olanağı sağlar.
• İŞİTME
ü Basit Çözümler: İşitsel sinyallerin görsel sunumuna çevirenler. Örnek: Yangın veya fırtına gibi
durumlarda acil alarm için kullanılan yanıp sönen ışıklar.
ü İşitme Cihazları
ü Akustik Uyarım Oluşturan Protezler: Sesin amplifikasyonunu sağlayan geleneksel cihazlardır.
ü Koklear İmplantlar: Cerrahi yöntemle kokleaya yerleştirilirler.
ü Grup Eğitim Sistemleri : Okul ortamında öğretmen-öğrenci arasındaki ve öğrenci- öğrenci
arasındaki mesafe sorununu ortadan kaldırarak konuşma seslerini daha net duymaları
amaçlanmıştır.
ü Kablosuz Sistemler
ü İşitme Yardımcıları: Bilgisayar yardımlı gerçek zamanlı çeviri. Özel eğitimli daktilocu
konuşulanları bir bilgisayara aktarır.Yazılı bir metin ekrana yansıtılır.
ü Çevresel Düzenlemeler: Kişinin kulak arkasına taktığı alıcı anten görevi görerek konuşmacının
mikrofonuna bağlanır.
• GÖRME
ü Düşük teknoloji görme yardımcıları(Basit düzenlemeler, Braille kitaplar, Kaset kitaplar,
Büyüteçler) ,Yüksek teknolojik görme yardımcıları, Çevresel düzenlemeler.
ü Basit Düzenlemeler: El büyüteçleri, büyük yazı kullanma, beyaz baston, yüksek kontrastlı
şeritler veya belirteçler, yazıların büyük harflerle yazılması, kolay okunabilir yazı karakteri
kullanımı (Verdana >16), uyarı işaretlerinde kontrast renklerin kullanılması,işaret veren
izler(Braille trails).
ü Büyüteçler(Basit veya portabl).
ü Braille Yazıcı: Dokümanların kabartma yazı şeklinde alınmasına olanak sağlar.
ü Ekran kabartma cihazı(Focus Blue): Bilgisayar ekranında görünen bilgileri elektronik olarak
yükselen ve alçalan pinlerin yardımıyla Braille alfabesine dönüştüren cihazlardır.
ü Ekran büyütücü programlar(Zoomtext),ekran okuyucu programlar(JAWS,Kurzweil) vardır.
ü Optik Okuyucular: Bilgisayara ya da televizyona bağlı bir büyüteç yardımı ile kitap ve not gibi
materyalleri büyüterek ekrana getirir.
ü Kapalı Devre TV sistemleri
ü OrCam MyEye 2: Metni okuyabiliyor,sana sesli aktarıyor.
ü Çevresel Düzenlemeler:
o Ev ve iş ortamı düzenlerini sabit tutmak.
83
o Toplum içerisinde mobilizasyon için özel eğitim ile birlikte: Trafik sesleri,
kaldırımlardaki hissedilebilir kılavuz çizgileri kullanmak (beyaz baston veya rehber
köpek eşliğinde)
o Portatif Braille Cihazları: Süpermarket ya da cadde kenarında bulunan kiosklardan
kablosuz ortamda alınan bilgiler. Braille alfabesine çevrilerek okunabilir. Metnin sese
dönüştürülmesi ile dinlenebilir.
ü Konuşan İşaretler/Beacon: Hoca Beacon hakkında bir video gösterdi. Navigasyon gibi
yönlendiriyor.
• BİLİŞSEL/ÖĞRENME
ü Hoca dersi bitirmek için hızlandı burada çok bir şeyden bahsetmedi. Önceki yerlerde
kullanılanların çoğunun burada da kullanılabileceğini söyledi.
ü Okuma Yazma Teknolojileri
§ Klavye Modifikasyonları: Q klavye kullanamayanlar için alfabetik düzeni olan alfabetik
klavyeler.
§ Co:Writer Programı: Yazılacak kelime veya cümleyi öngören programlar.

§ PocketCoach® : Elde taşınabilir uygun kişisel dijital asistif cihaz. Mesela cihaz kahve
yapmayı biliyor ve nasıl yapılacağını işitsel ve görsel olarak tarif ediyor.
ÇIKMIŞ
• Ortez ve protezi tanımlayınız.(2020) (Bence tekrar çıkar)
Ortez: Vücudu veya vücudun herhangi bir segmentini desteklemek, düzeltmek ve hareketini
engellemek gibi amaçlarla yapılan cihazlara ortez adı verilir.
Protez: Kaybedilmiş uzuv veya vücut parçasının ister fonksiyonel ister görsel açıdan yeniden
kazanılmasını sağlayan cihaza protez denilir.
(2014) Ders notlarında böyle bir bilgi bulmadım ama internetten araştırdım. CIMT inme ve diğer MSS
hasarı olan bireylerde üst ekstremite fonksiyonunu arttırmaya yönelik bir terapiymiş.
(2012)
Başarılar dilerim arkadaşlar. Nermin Doğa Boztepe
84
TEMPOROMANDİBULER EKLEM(TME) DİSFONKSİYON SENDROMU(TMEDS) -Prof.Dr.Ayşe Karan -

29.09.2020 13.00 NİDANUR ERYİĞİT
Temperomandibuler eklem rahatsızlıkları toplumda çok sık görülmesine rağmen oldukça az

bilinen hastalık grubunu oluşturuyor. Prevelansı oldukça yüksek olup (%3.7-12) kadınlarda
daha fazla görülmektedir. Kadınlarda östrojenin etkisi ve eklem laksitesinin biraz daha
kadınlarda fazla olmasından dolayı daha sık görülür.
Temperomandibuler eklem anatomik olarak fossa

articulariste kondil arasında eklemleşme
sonucunda ortaya çıkıyor.Articular disk papyon

şeklinde olup dejenerasyona oldukça yatkındır.
EKLEMİN ARTROKİNEĞİ →Mandibula 3 boyutlu hareket yeteneğiyle açma kapama,

retrüzyon ,protüzyon ve lateral hareketleri yapabilir. Çiğneme hareketleri oldukça kompleks
hareketler olmasına karşılık proprioseptif mekanizmaların ve kas aktivitelerinin birleşimi ile
her kişide otomatik hale gelmiştir.Ağız kapatılırken elastik liflerin çekmesi ve pterygoid
kasların gevşemesi ile disk ve kondil başlangıç konumuna döner.
ETYOLOJİ : Genellikle multifaktöriyel olup bazen açıklayıcı bir neden bulunamaz.En önemli
faktörler hastanın psikolojik durumu, anatomik yatkın olması ve parafonksiyonel
alışkanlıklardır.
--Parafonksiyonel alışkanlık deyince özellikle sakız

çiğneme ,tırnak yeme, diş sıkma ve geceleri diş
gıcırdatma(bruksizm) gibi durumlar akla
gelmelidir.
TME uzun kemikler gibi ağırlık taşıyan bir eklem olmamasına rağmen parafonksiyonel
alışkanlıklar eklemi bozmak için yeterli olmaktadır. Sürekli kas aktivitesi yaptıran dil
döndürme,kalem ısırma, sürekli çiğnemek gibi hareketler kasların yorulmasına yol açar.
--Baş öne pozisyonunda arka grup kaslarımız gerilip uzarken ön grup kaslarımız ise kısalıyor
ve normal boyuttan ayrılan her kas gücünü kaybediyor.
--Yutması farkında olmadan normalden sapan kişiler dillerini öne doğru getirirler ve bu
esnada aşırı dudak aktivitesi yaparlar.Bu gibi durumlarda TME hastalıklarının etyolojisinde yer
almaktadır.
85
Sistemik Eklem Laksitesinin Tespiti :

Sistemik eklem laksitesi özellikle kadınlarda daha fazla olur ve bilateral
subluksasyonlara(kısmi çıkık) sebep olabilir. Bunun tespitinde sağlı sollu dirseklerin aktif aşırı
ekstansiyonu ,dizlerin aktif aşırı ekstansiyonu ,serçe parmağın pasif aşırı ekstansiyonu
,başparmağın pasif olarak dirsekle bilek arasında kolun iç bölümüne esnetilerek değdirilmesi
ve dizleri kırmadan avuç içlerinin yere değdirilmesi değerlendirilir.→ bunların hepsi sağlı
sollu bilateral olarak değerlendirip sadece sonuncusu 1 puan üzerinden değerlendirilir.9
puan üzerinden 4’ün üstünde puan alınınca sistemik eklem laksitesi tanısı konulabilir.
86
TME bozukluklarının sınıflandırılması :

Eklemle ilgili yapısal bozukluk(internal derangement)→ Özellikle redüktabl ve non-
redüktabl disk deplasmanını anlamalıyız yani doğrudan ekleme lokalize bir hastalık söz
konusudur.Ağrı tipik olarak ekleme lokalizedir ve hareketle kötüleşir .--Normalde kondil ve
disk beraber hareket etmeli eğer kondil üzerinden disk öne kayarsa ve hala irtibatı varsa bu
durumda kondil diske çarpar ve bir ses oluşur. Buna click sesi denir.Demek ki click redüktabl
disk deplasmanın önemli bir göstergesidir. Non- redüktabl disk deplasmınında ise temas
tamamen kaybolmuştur. Bu durumda da ses tamamen kaybolmuş olur.Çünkü tamamen disk
yerinden ayrıldığı için kondil onun altına giremez. Ses gelirken sesin kaybolması bizi non-
redüktabl disk deplasmanı açısından düşündürmeli.

Miyofasial ağrı sendromu→Her türlü TME rahatsızlığına eşlik edebildiği gibi tek başına da
bulunabilir.Tek taraflı TME’nin en önemli nedeni miyofasiyal ağrıdır.Eklem hastalığının aksine
iyi lokalize değildir.Masseter en fazla etkilenen kastır.Genellikle çene ağrısı olarak tarif
edilir.Bunu hastalar boyun ağrısı,yüz ağrısı ve baş ağrısı şeklinde de algılayabiliyorlar.Çünkü
miyofasiyal ağrının yansıma özelliği vardır.
Dejeneratif eklem hastalığı
Diğerleri (tme dislokasyonu vb.)
--TME rahatsızlığı olan kişilerde kronik ağrıya bağlı olarak depresyon,kötü uyku kalitesi ve
düşük enerji görülür. Kişinin normal sosyal aktivitesini ve kişisel ilişkilerini etkiler.
Radyolojik bulgular →Radyodiagnostik incelemeler tanıya yardımcıdır ama asemptomatik
kişilerin %44’ünde radyolojik bulgu tespit edilmektedir. Disk ve diğer yapılarla ilgili en
değerli görüntüleme yöntemi bugün altın standart olarak kabul edilen Manyetik rözanans
görüntülemedir.(Biz en çok MR’I redüktabl ve non redüktabl disk deplasmanı tanısında
kullanırız.)
--MR’da redüktabl disk deplasmanında kondille diskin ilişkisinin devam ettiğini diskin papyon
şeklinde öne kaydığını, non –redüktabl ‘da ise bu ilişkinin olmadığı rahat bir şekilde
görülebilir.
87
TEDAVİ → TME hastalıkları kendini sınırlayıcı bir özelliğe sahiptir. Çünkü TME hastalıklarında
çok iyi uyum mekanizmaları gelişiyor. Genellikle semptomlar özellikle de miyofasiyal ağrıda
2-4 hafta içinde çözülüyor. Semptomlar 6 aydan uzun sürse bile hastayı fiziksel olarak engelli
yapmıyor iş ve sosyal yaşantısının genellikle etkilemiyor.(uyum mekanizmalarından dolayı
ama kronik ağrıya yatkınlık oluşturuyor)
--İnternal derangement ve miyofasiyal ağrı eğer çok uzun sürerse sonuçta oradaki disk yapısı
bozuluyor ve dejeneratif eklem hastalığına gidiyor ve bu sefer krepitasyonlar almaya
başlanır.
→Tedavide temel amaç ağrıyı azaltmak,yanlış yük dağılımını ortadan kaldırmak ,fonksiyonu
düzeltmek ve kişiyi normal aktivitelerine döndürmektir.
--Bunun için öncelikle hastalar çok telaşlı olduğu için hastalar bilgilendirilir.Şematik resim
üzerinde hastalara hastalığı anlatılır. Bu hastaların güvenini kazanmak için çok önemlidir ve

tedavinin %50’sini oluşturur. Daha sonra hastanın ağrısını azaltmak için ilaçlardan ve fizik
tedavilerden faydalanabiliyoruz. Postür eğitimi verilebilir. Diş sıkanlara veya gıcırdatanlara
geceleri ağza takılan plaklar yani splint tedavisi önerilebilir.
--En nihayetinde ise dejenerasyon çok fazla olduğu zaman hastayı rahatsız eden sesler
oluşabiliyor.İnvaziv yöntemlerden biri olan hyalüranik asit enjeksiyonu ile bu sesler
azaltılabiliyor.
--Özellikle ankilozanlarda ise cerrahiye girişime kadar giden seçenekler söz konusu olabilir.
Dikkat edilecek noktalar :
Eklemin istirahat ettirilmesinde

dudaklar bitişik dişler ayrı tutulmalı.Kas
aktivitesini azaltan eklemi rahatlatan bir
pozisyondur.(hasta bunu sık sık
hatırlamak için her yere yazabilir.)
Burundan nefes almalı ve dudaklardan

daha uzun sürede vermeli.
Hastalara özellikle yüzüstü yatmayın

denilir.Yüzüstü yatmak ağızları kapatan
kasları uyarır ve diş sıkmaya eğilimi
arttırır.O yüzden en iyi pozisyon sırt
üstü uzanmaktır.
88
MEDİKAL TEDAVİ : →NSAİİ’ler ağrı kesici olarak eklemde enflamasyon düşünüldüğü

zaman verilmeli.
→Akut dönemde kas gevşeticiler kullanılabilir ama kronik kas

kısalığında vermenin anlamı yoktur.
→Antidepresanlar düşük dozda ağrı kesicilerin etkisini potansiyelize

edebilir.
→Antikonvüzyonları Miyofasial ağrı sendromunda

kullanabiliriz.Kaslarda uyarılma eşiğini yükselterek kasları gevşetir.

KAS GEVŞETİCİLER :
Diazepam akut ağrılarda- örneğin diş

sıkma gibi- 5 gün boyunca
kullanılabilir.Ama bağımlılık yapma
potansiyeli olduğu için çok dikkatli
reçete edilmeli.
TRİSİKLİK ANTİDEPRESANLAR (TCA) : ANTİKONVÜLZONLAR :
Amitriptilinin 50-75 mg’a çıkılması

analjezik etkide artışa yol açmaz.
FİZYOTERAPİ : Yaygın olarak kullanılmaktadır fakat etkinliği açık değildir.Düşük yoğunluklu

lazer ağrıyı azaltır ve fonksiyonel sonuçları düzeltir.
AKUPUNTUR : Kısa dönemde miyofasiyal ağrı rahatlaması için çok iyi bir modalitedir fakat
mandibular hareketin kısıtlandığı durumlarda etkili değildir.Akupuntur serotonin,endojen
opioidler ve diğer antiinflatuar etkileri olan nörotransmitterlerin salınımında etkilidir.En çok
kullanılan akupuntur noktaları ST-6 ile ST-7’dir.
89
EGZERSİZ TEDAVİSİ \\HİPERMOBİLİTE :
Tanım : TME’de veya sistemik laksitede artma

luksasyona(anterior dislokasyon) eğilim ağız açıklığının 60 mm’yi

aşması
Amaç : Kondil rotasyonu ve koordinasyonunu artırmak kondil-disk

translasyonunu azaltmak
**Genellikle hipermobil eklemlerde güçlendirme egzersizleri

verilirken hipomobil eklemlerde ise germe egzersizleri verilir.
1-Hasta dilinin ucunu üst damağının 2-Hasta ağzını açarken eli ile
arkasına değdirmeye gayret eder ve dilini çenesini geriye ve aşağıya doğru
buradan ayırmadan ağzını açar- iter.
kapar.(Bunu günde 160 kez yapması
istenir.)
9)
EGZERSİZ TEDAVİSİ\\HİPOMOBİLİTE
Tanım : TME hareketlerinde azalma ağız açıklığının 40 mm’den

az olması
Amaç : Kondil rotasyonunu kondil-disk translayonunu ağız

açıklığını arttırmak
Kural : Egzersiz öncesi relaksasyonu ve aneljeziyi sağla
*Çok dirençli ve bütün tedaviler uygulanmış miyofasiyal ağrılarda hastanın hala ağrısı varsa
botox enjekte edilebilir.
*Tek taraflı çiğneyen hastalarda hasta geldiği ilk andan itibaren anlaşılabilir.Bir tarafı oldukça
hipertrofikken diğer tarafı atrofiktir ve hastanın yüzünde asimetri vardır.
90
KOORDİNASYON EGZERSİZLERİ : Hasta ağzını açarken çenesinin ilk başta bir tarafa sonra
diğer tarafa kaydığı daha sonra orta hatta geldiği görülebilir.Burada bir inkoordinasyon söz
konusu yani iki taraf eşit çalışmıyor demektir.Bu tip hastalara her yöne izometrik egzersiz
verilebilir.Örn : Alt çenenin aşırı öne gitmesini,sağ ve sola kaymasını önlemek için ayna
karşısında üst ve alt dişlerin orta kısımları üst üste gelecek şekilde ağız açıp kapama egzersizi
verilebilir.
SPLİNT TEDAVİSİ : Özellikle bruksizmi olan hastalarda verilir.Bruksizmde normalde çiğneme
kuvveti 12 kg iken 400 kg’a kadar çıkan çiğneme kuvveti vardır.Eklem için oldukça dejeneratif
bir kuvvettir.Burada hastaya yapılması gereken stresi azaltmak ve plak kullanmasını
sağlamaktır.
Splint tedavisi ayrıca nöromusküler koordinasyonu sağlayıp kas kaynaklı ağrıları da azaltabilir.
--Bruksizimli hastanın dişleri kesilmiş gibi aşınmış olup yanaklarında diş izleri vardır ve

masseterleri hipertrofiktir.Ayrıca hastanın sabahları diş ağrısı vardır.
TETİK NOKTA ENJEKSİYONU : Miyofasial ağrı sendromunda yapılır.Tetik noktaya ulaşıldığı
zaman şiddetli ağrı hissedilir.Bu yüzden 1-2 ml kadar ufak kaslara lokal anestezik
verilebilir.Tetik nokta enjeksiyonunda fasial sinire yakınlık olduğu için geçici bir fasial paralizi
hastada olabilir.Sıcak paketler enjeksiyon sonrası ağrıyı azaltmak için uygulanabilir.
İNTRA-ARTİKÜLER ENJEKSİYON : Enjeksiyon olarak kortikosteroid ve sodyum hyaluronat
verilebilir.Enflamasyon çok fazlaysa örneğin diş sıkmış ve sabah kalktığında eklemde sıvı
birikmiş ise o zaman kortikosteroid hastada denenebilir.Sodyum hyaluronat ise dejeneratif
eklem hastalıklarında daha çok kullanılır.
SODYUM HYALURONİK ASİT :
ARTROSENTEZ : Maksimal ağız açıklığı eklem patolojisi nedeniyle kısıtlanan her hastada
uygulanabilmektedir.İki tane iğne kullanılır.Bir taraftan laktatlı ringerli verilirken diğer
taraftan verdiğimiz laktatlı ringer alınarak hastanın eklemi yıkanır.Yapışıklıklar açılarak
hastanın hareketi artabiliyor.
TME Artroskopisi : Bugün için artık yapılmıyor.Çünkü ekleme daha çok zarar verme ihtimali
vardır.
91
CERRAHİ GİRİŞİM :
→Ankilozlarda , non-redüktabl disk deplasmanlarında ve hastanın çenesi lukse olup(çıkması)
eminentia articularislerin önünde kalırsa bu gibi durumlarda hastalar için cerrahi
düşünülebilir.
*Non-redüktabl disk deplasmanları eğer yeni oluşmuşsa manipüle edebiliriz.Hastanın
çenesini öne,yukarıya ve mediale doğru çekerek diski yakalamaya çalışırız.
*Çıkıklarda ise bastırıp kondilleri geriye doğru iterek manipüle ederiz.
*Cerrahi olarak non-redüktabl’larda diskopeksi yani kondil üstüne disk getirilip
dikilebilir.Luksasyonlarda ise eminentia kesilerek oradaki takılma engellenmiş olur.

TEDAVİ ÖZETİ :
**Splint tedavisi →bruksizmlerde verilir.

**Çok şiddetli ağrılarda hasta eğer yaşlıysa ve ilk defa böyle bir ağrı ortaya çıktıysa crp’side
hastanın yüksekse temporal arterit ve trigeminal nevralji ön planda düşünülmeli.TME
hastalıkları yaşlılardan daha çok genç özellikle de kadınlarda daha fazla görülmektedir.
92
ÇIKMIŞLAR :
1-TME rahatsızlıkları etyolojisinde hangisi suçlanan faktörlerden değildir? –Dişleri sürekli ayrı
tutma alışkanlığı
2-TME’de klik alınması durumunda eklemde ne gibi bir yapısal patoloji vardır ?-redüktabl disk
deplasmanı
3-Hipomobil TME varlığında uygulanan egzersizlerden hangisi doğrudur ? –pasif aparey ile
germe egzersizi
93
02.10.2020 13:00/ Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon/ Merkez ve Periferik

Sinir Sistemi Hastalıklarında Rehabilitasyon (1)/ Dr. Ayşe Yalıman
Sınava dahil bir şey belirtilmedi. Bu derste inme rehabilitasyonları çok detaya
girilmeden anlatıldı. Zor bir konu değildi. Slaytlar üzerinden açıklamalar yapıldı. Özeti
slayttan alarak hazırladım. Slayt için gerekli açıklamaları yazdım. Altında açıklaması
olmayan slaytların çok üstünde durulmamıştır göz aşinalığı için en az sayfa kaplayacak
şekilde yerleştirdim.
İnmeye bağlı engellilik ile yaşayan insanların sayısı tüm dünyada artıyor.
-Gelişmiş ülkelerde inmeye bağlı mortalitenin azalması,
-Popülasyonun artması,

-Yaş ortalamasının artması,
-Bakım şartlarının gelişmesi
gibi nedenlerle inme geçiren hastalara verilen rehabilitasyonların önemi de giderek artıyor.
Rehabilitasyonun en önemli amacı hastaları topluma re-entegre etmektir.
Hafif derece inme geçirenlerin %90’ı bağımsız olarak eve dönebilirken diğer hastalar
başkalarına bağımlı olarak hayatlarına devam etmek zorunda kalıyorlar. Reintegrasyonu
zorlaştıran etkenler;
-İnme sonucu gelişen motor,kognitif veya iletişim defisitleri

-Disfaji
-Majör depresyon
-Aşırı yorgunluk
-Ağrı
-Mood ve uyku bozuklukları,anksiyete,apati
94
İnme sonrası 6. Ayda hastaların %60-80’i bağımsız yürüyebilirler. Fakat yürümede yeterli
olmadıklarını düşünüyorlar. Buna, kognitif bozuklar sonucu karar vermede zorluk çekilmesi,
denge bozukluğu sonucu düşme korkusu gibi nedenler sebep olur.

İnme geçirenlerin;
%26’sı günlük yaşam aktivitelerini sürdürebiliyor
%26’sı başkasına bağımlı
Spontan iyileşme ilk saat ve günlerde çok hızlı gelişiyor. Bu yüzden bu dönemde hastanın
fonksiyonlarının denetlenmesi ve desteklenerek gelişmeler kaydetmek önemli. Spontan
iyileşme sonraki aylarda da devam ediyor. İlk 6 ay-1 yıl çok önemli. Spontan iyileşmenin
yanında hastanın duruma adaptasyonu ile fonksiyonel iyileşme de söz konusudur. Bu süreç bir
bebeğin yürümeyi öğrenmesine benzer. Rehabilitasyon ile bu süreci ne kadar erken
desteklemeye başlarsak doğal fonksiyonuna döndürme şansımız o kadar artmaktadır.
95
İnme sonrası iyileşmeye yardımcı olan mekanizmalar;

-Restorasyon, substitusyon, kompansasyon
-Lezyon çevresindeki penumbral dokunun restorasyonu
-Diaşizinin rezolusyonu
-Kısmen korunmuş olan nöral yolakların reorganizasyonu
Yandaki resimin
üzerinde pek durmadı.
Taub’ın teorisine göre

nöral hasar sonrası bu
yolağın yerine başka bir
nöral yolak görevi

üstlenir veya başka nöral
alan hasar gören nöral
alanın görevini üstlenir.
Eğer hasarlı alan çalıştırılmayıp sedanter bırakılırsa gayret gösterilmezse sorumlu nöral alan
görevini unutabilir. Hasarlı ekstremiteden sorumlu hemisferin karşıt hemisferi bu görevi
üstlenebilir, karşıt hemisferdeki aktivite yukarıdaki resimdeki gibi artabilir. Biz bunu
istemiyoruz. Rehabilitasyon ile hasarlı ekstremitenin aktivitesini arttırarak motor, kognitif
uyarılar vererek hasarlı alanın aktivitesini arttıralım. Normal görevini sürdürsün.
96

Prognozu etkileyen birçok faktör var fakat kortikospinal yolakların bütünlüğü sağlam olan
hastalar yani inmeden 72 saat sonra üst ekstremitelerini oynatabilenlerin daha iyi daha erken
iyileşebildiği biliniyor. Bu yolağın sağlam olduğunu transkranyal manyetik
stimülasyon(TMS) ile periferde uyarının elde edilmesiyle kontrol edebiliyoruz. Ayrıca üst
ekstremitede motor uyarılabilir potansiyellerin (MEPS) ortaya çıkabilmesi de aynı şekilde
bize fikir vermektedir.
97

SAFE skoru 8 ve üstünde ise tama yakın iyileşme beklenir.
Her hasta yatırılarak rehabilite olma şansına sahip olmalıdır. Fakat daha sonraki dönemlerde
hastanın durumuna göre kısa süreli veya ayakta tedaviler gibi özel programlar
düzenlenmelidir.
98
İNMEYE BAĞLI GELİŞEN SENDROMLAR
Bu gibi durumlar göz önüne alındığında

rehabilitasyonların temel alanları aşağıdaki gibi
sayılabilir;
Üst ekstremite fonksiyonlarının rehabilitasyonu

-Günlük yaşam aktivitelerinin düzenlenmesi
-Omuz ağrılarının düzenlenmesi
Mobiliteyi arttırma ve düşmelerin azaltılması

(alt ekstremite)
-Motor fonksiyonun rehabilitasyonu
-Spastisitenin azaltılması için rehabilitasyon
-Yutma ve disfaji rehabilitasyonu

-Görsel perseptuel fonksiyonun geliştirilmesi için
rehabilitasyon
-Santral ağrı için rehabilitasyon
-İletişim ve afazi rehabilitasyonu
-Kognitif fonksiyon için rehabilitasyon
-Psikososyal fonksiyon için rehabilitasyon
Yaşamdaki temel roller

-Mesleki rehabilitasyon
-Araç sürmeye dönüş
-Kişisel ilişkiler ve seksualite
99

İnme geçiren hastalarda kas-iskelet sistemi ağrıları, santral sinir sistemi ağrıları gibi birçok
nedenden dolayı ağrılar olabiliyor. Önemli sorunlardan birisi hemiplejik omuz ağrısıdır. Bu
hastalara ve yakınlarına omuzu koruma eğitimi verilmelidir. Omuz askısıyla veya desteklerle
omuzun yer çekimi etkisi ile aşağı çekilmesinin engellenmesi çok önemli.
İnmede değerlendirme nasıl yapılır?
İlk 24 saatte inmenin şiddeti değerlendirilirken,
Akut faz sonrasında fonksiyon değerlendirilir.
Bartel indeksi hastanın basit günlük yaşam aktivitelerini 10 madde ile değerlendirir.
Yapamaz(0), yardımlı yapabilir(5), bağımsız yapar(10) şeklinde skorlar. Daha sonra
Fonksiyonel bağımsızlık ölçütü (FIM) geliştirilmiş. Bartel indeksine ek olarak hastanın sosyal
durumunu (sosyal ilişkiler, problem çözme, hafıza) da değerlendirir. Bu ikisi inmeye spesifik
değildir. Sıkça kullanılan fonksiyonel değerlendirme skalalarından biridir.
100

Kaba, iyi kontrol edilemeyen, stereotipik hareketlere sinerji paterni denir. Bu hareket
paternleri insanda baskılanmış haldedir. Evre 2’de sinerji paternleri başlar. Evre 3’de en
belirgin durumdadır. Evre 4’de bu paternler kırılmaya başlıyor bağımsız hareketler başlıyor.
101
Önce non-invaziv daha sonra hastanın durumuna göre aşamalarla invaziv yöntemler
değerlendirilir.
102

Rehabilitasyon hedefi;
-Nöral plastisiteyi desteklemek. Spontan iyileşme döneminde ne kadar erken ortaya çıkarsa
hasta için o kadar iyi.
-Beynin re-organize olması ve yeni fonksiyonları öğrenmesini desteklemek.
Bunun için irreversible hasarlanan dokunun ortadan kaldırılması ve rehabilitasyon desteği ile
yaşayan yapıların tamiri ve reorganizasyonu önemlidir.
Çıkmışlar
2013-2014
103
2011-2012
104
2009-2010

2008-2009
SEUNG HUN CHOİ
105
MERKEZİ VE PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ HASTALIKLARINDA

REHABİLİTASYON (2) / DR. AYŞE YALIMAN / 02.10.20 (saat 14:00) /
FTR
SPİNAL KORD LEZYONLARI
- En sık nedeni travmalardır. Gençlerde araç kazaları, yaşlılarda ise düşmeler
sıktır.
TRAVMATiK NEDENLER
 Trafik kazası %36
 Düşme %28
 Yaralanma(silah,bıçak) %14
 Sportif aktiviteler %9

 Diğer nedenler % 11
TRAVMATİK OLMAYAN NEDENLER
 Spondilotik myelopati
 İnflamatuvar
- Transvers Mye1itis
- Multipl sklerozis
 Nörodejeneratif
- Spinal Muskuler Atrofı (SMA)
 Konjenital/Myelodisplazi
- Herediter Spastik Parapleji
- Myelomeningosel (Spina bifıda )
PATOFİZYOLOJİ
PRİMER YARALANMA
Hasar düzeyindeki nöronların ,damarların veya hücre membranının biyomekanik

yaralanması.
Kompresyon –konfüzyon tipi yaralanmalar.
SEKONDER YARALANMA
Birincil mekanik çarpma nın tetiklediği patofizyolojik olaylar uzamış ikincil

yaralanma fazı ile devam eder. Hemoraji ve hızlı doku nekrozunu takiben, astrositler
ve mikroglialar reaktif duruma geçer. İnflamatuar hücre göçü olur. Yaralanmadan
haftalar sonra skar dokusu oluşur.
106
SPİNAL ŞOK
Yaralanma sonrası somatik motor, duyusal ve sempatik otonom fonksiyonların lezyon
seviyesinin altında tamamen olmamasıdır.
Kord yaralanması seviyesi yükseldikçe yaralanma şiddeti arttıkça şok süresi uzar.
Yüzeyel anal ve bulbokavernöz reflekslerin alınması hastanın spinal şoktan
çıktığını gösterir.
SKY’DE KLİNİK TABLOLAR
Tetrapleji (Quadripleji) : T1 ve üzeri yaralanmaları kapsar.

Parapleji : Kauda equina ve konus medullaris yaralanmaları. Motor fonksiyon
bozukluğu ,mobilite bozukluğu varlığı

Fizik tedavi rehabilitasyon açısından bu seviyeler önemlidir.
Yüksek seviyelerde : tekerlekli sandalyelerde oturtma, başın dik tutulması, bası yarası
oluşturulmamaya çalışılması..
Alt seviyelerde: hastanın ayağa kaldırılması, mobilize edilmesi, alt ekstremite

cihazıyla adım atma sağlanması..
Klinik tablolar da önemlidir. Son geliştirilen ASIA (Amerikan spinal kord

yaralanmaları birliği) sınıflandırmasında olmasa da aşağıdaki sendromların varlığı
önemlidir.
• Brown-Sequard sendromu : Lezyon tarafında motor fonksiyon ve prorioseptif

duyusal fonksiyon kaybı mevcut .
• Santral kord sendromu : Dejeneratif bozukluklar ve spinal stenozlarda
gördüğümüz fonksiyon kaybı. Hareket kabiliyeti korunabilir.
• Anterior ve Posterior kord sendromu (bunlar hakkında sadece lezyonun
genişliğinin önemli olduğundan bahsetti)
• Konus medullaris sendromu : T12-L2 seviyeleri arası lezyonlar
Alt ve üst motor lezyonu bulguları gözlenir. Flask paraliziler, duyu kusuru, arefleks
mesane ve barsak
• Kauda equina sendromu : Alt motor lezyonu bulguları. Daha çok L5 altındaki
disk herniasyonlarında gözleniyor.
107
DEĞERLENDİRME
 Nörolojik seviye ve hasarın derecesi

 Ortopedik yaralanma
 Solunum ve kardiyovasküler sistem değerlendirmesi
 GİS ve endokrin sistem
 Diğer vücut bölgelerinde travma

ASIA skorlaması güncel olarak kullanılan sınıflandırma sistemidir. Burada
sağ ve sol tarafı hem duyusal hem motor seviyesine iğne ucu veya dokunmayla
dermatom muayenesi yapılır.Bu çizelge üzerinden tespitler yapılır. Duyusal
fonksiyon bozukluğu ve şok döneminden çıkıp çıkmadığı değerlendirilir.
Motor fonksiyonu değerlendirmek için 10 anahtar kas vardır.
C5 - Biceps C6 - Ekstansör karpi radialis longus C7 - Triceps
C8 - FDP T1 - ADM L2 - İliopsoas L3 - Quadriceps
L4 - Tibialis anterior L5 - Ekstansör hallusis longus S1 - Gastrosoleus
Bu değerlendirme 5 puan üzerinden değerlendirilir.
Duysal değrelendirme 28 noktada hafif dokunma ve hareket değerlendirmeleri yapılır.

Belli detayları var dedi bahsetmedi. Hangi seviyenin hangi düzeyde yaralandığı
değerlendirilir.
108
Komplet yaralanma : Belli seviye altında duyusal ve motor fonksiyonunun hiç

olmaması
ASIA BOZUKLUK SKALASI

A-, Komplet , S4-S5 segmentlerinde hiç bir duyusal ve motor
fonksiyonu korunmamıştır B- İnkomplet
C- İnkomplet : nörolojik seviye altında motor fonksiyonlar korunmuştur. Anahtar
kasların yarısından çoğu 3’ün altındadır. D- İnkomplet : önemli , C’den farkı
anahtar kasların çoğunun 3 ve üzerinde olması.

Fonksiyonel açıdan kullanılabilirliği gösterir. Aktif çalıştırma yapılır.3 ün altındakiler
için elektriksel stimüle yapılır.
E- Normal
Değerlendirme önemli : Lezyon seviyesi belirlenmesi ve rehabilitasyon hedefleri

açısından ( sandalyede mi kalacak, paralel barda yürüyecek, üst ekstremite
değerlendirilmesi)
Rehabilitasyon Planı :
- Solunum
- Günlük yaşam aktiviteleri , üst ekstremite fonksiyonları
- Mesane ve barsak fonksiyonları
- Denge ,Yürüme ve Mobilite
- Beslenme
- Topluma integrasyonu
- İletişim fonksiyonu
Kısa vadeli amaçlar : Vertebra immobilizasyonu sağlanması. Deformite , bası

yarası ve atrofi engellenmesi. Mesane ve barsak problemlerinin, otonomik
disrefleksinin önlenmesi.
Uzun vadeli amaçlar : Fonsiyonel aktive sağlamak
SKY’DE KOMPLİKASYONLAR
• Otonomik ve Kardiyovasküler Komplikasyonlar :DVT , Otonomik

disrefleksi(acil bir durum)
109
• Kas ve İskelet sistemi komplikasyonları : Heterotopik ossifikasyon(eklem

hareketinin ağrılı olmasına neden olur. Yoğun bakım hastalrında daha sık
karşılaşılır. DVT ile karıştırılmamalı. )
• Nörolojik komplikasyonlar : Spasitisite, posttravmatik sirengomyeli
•
Nörojenik mesane disfonksiyonu : Bu hastalarda meane hacmi küçülür.
Mesane spastisitesi olur. Taşma şeklinde inkontinansları olur.Gerektiğinde
ürodinamik incelemeyle hastanın mesanesi kontrol edilmeli.
C7 LEZYONU FONKSiYONEL DURUM
o Skapuler, omuz kasları, latissi,mus dorsi, triseps
fonksiyonel o Parmak fleksör ve ekstansörleri değişik güçlerde

fonksiyone o VK (vital kapasite) %60 o Üst ekstremite
propriosepsiyon+ o Supin-oturma (triseps+) o Transferde
kayma tahtası±
REHABiLiTASYON AMACı
o Çevre düzenlemeleri ile bağımsız transferler o Alt
ekstremite bağımsız EHA(eklem hareket açıklığı) eğitimi
AMBULASYONU ETKİLEYEN FAKTÖRLER

o Lezyonun seviyesi
o Komplet -inkomplet lezyon olması o İğne batırma duyusunun varlığı o Spinal
kordun özel sendromları o Yaş o Spastisite ve kontraktür
o Üst ekstremite kas gücü(önemli olan kendini kaldırabilmesi)
AMBULASYONU BELiRLEYEN ANAHTAR KASLAR

o Pelvik kontrol o Fonksiyonel ambulasyonun anahtar kası: Kalça
fleksörleri o Sosyal ambulasyonun anahtar kası: Kuadriseps
kası(L3 seviyesi)
110
Tilt table daki hasta : ortostatik

HT yi engellemek için
kullanılır. Elektrik
stimülasyonlalrı bağlanır. Alt
ekstremite fleksiyonları
sağlanır.

Hasta kendi vücut ağırlığını
kaldıramıyorsa askılarla ayakta
tutulur. Robot yönlendirmesiyle
yürüme simülasyonu yaptırılır.
Hastanın sosyal hayatında da destek verecek protez/robotik yapılar kullanılır.

Mobilizasyonu sağlar.Pahalı fakat erişilemez değil.
LEZYON SEViYESi VE AMBULASYON BEKLENTiLERi
o T2 ve üstünde ➔ Ambulasyon yok, tekerlekli sandalye ile mobilizasyon var(erken
umut verilmemeli) o T2-T1 O arasında ➔ Terapötik ambulasyon o T11-L2 ➔

Fonksiyonel ambulasyon(kalça fleksiyonunun kazanılmış olması önemli9 o L3 ve
altında ➔ Sosyal ambulasyon (Quadricepsin kazanılması)
PERİFERİK NÖROPATİ
AKSON VEYA MYELİN KILIF HASARI
Seddon tarafından sinir yaralanması 3 derecede

incelenir o Nöropraksi o Aksonotmesis o Nörotmesis
111
Seviyesi önemlidir. Lezyon seviyesi ağırlığı tanımlanır ve buna göre prognoz

belirlenir. Yakın zamanlı iyileşme ön görülmüyorsa sinir uçlarının birleştirme
operasyonu düşünülür.
Kalıtsal nöropatiler : Charchot –Marie Tooth hastalığı ( düşük ayak)
Kazanılmış nöropatiler : Diyabet, tümörler, idiopatik, alkol ve toksin kullanımına

, travma ve sıkışmalara (karpal tünel sendromu)bağlı olabilir..
BELİRTİLER
o Kas zaafı ve duysal defisit o Uyuşukluk, acıma-yanma, ağrı o Pozisyon

duyusunun kaybı o Distalden proksimale gelişme o Eldiven-çorap duyumu o
Otonomik disfonksiyon :ortostatik hipotansiyon, azalmış/artmış terleme,sıcak
intoleransı ,mesane/barsak/cinsel fonksiyon bozukluğu
TANI : Anamnez çok önemli

Otonom fonksiyon değerlnedirilmesi için FM
Gerekli medikal testler ve gerekirse eletromiyografi yapılır.
Klinik Değerlendirme
Ödem ,deri- kas atrofisi varlığı
Kas gücü, motor fonksiyon kaybı
EMG değerlendirmesi gerekebilir.
KARPAL TÜNEL SENDROMU

En sık görülen tuzak nöropatisi
o El bileği seviyesinde median sinirin karpal tünel içinden geçerken fleksör
retinakulum altında sıkışması ile ortaya çıkan klinik tablodur o, Ağrı ,
uyuşma , karıncalanma o Hipoestezi o Tenar atrofi o Tinel işareti , Falen
manevrası
112
ETİYOLOJİ
- İdiyopatik
- Anatomik nedenler
- Travma
- Gebelik veya OKS kullanımı
- Romatolojik hastalıklar :RA, SLE..
KTS'deki semptomlar:
o 1-2-3. parmak ve 4. parmağın lateral yarısında uyuşukluk ,
karıncalanma olması

o Baş parmak abduksiyon ve opozisyonunda güçsüzlük olması o
Ventral el bileği ve el bölgesinde ağrı olması o Otonomik değişiklikler
(ısı ya da renk değişikliği , kuru cilt gibi) o Provokatif faktörlerle
(nokturnal kötüleşme, el bileği fleksiyonu) semptomlarda artış olması
** Provakatif testler (Tinnel testi, Phalen testi)ile sinir sıkışması

arttırılarak klinik bulgular artıyor mu incelenir. Elektrofizyolojik yöntemler
o Duysal yanıt latansı, amplitüdü ve ileti hızı, distal motor yanıt latansı,
amplitüdü ve ileti hızı değerlendirilir. Buna göre tedavinin konservatif mi yoksa
cerrahi mi olması gerektiğine karar verilir.
TEDAVi
o Ağrının giderilmesi o Komplikasyonların önlenmesi (kas güçsüzlüğü ,

kontraktür, duysal bozukluğu olan bölgelerin korunması) o Duysal yetersizliklerin
desteklenmesi o Güçsüzlük için düzenleme o Fonksiyonun desteklenmesi :
Ortezlerden , yürüme yardımcıları
REHABİLİTASYON BASAMAKLAR:
a) Hastanın eğitimi
b) Desensitizasyon
c) Sensorial reedükasyon
113
d) Motor reedükasyon
e) Mesleki rehabilitasyon
A) HASTANıN EĞiTiMi
o Rehabilitasyonun başından sonuna kadar devam eder.
- Ekstremitesini etkin kullanmaya teşvik

- Ağrı artışına karşı hastayı uyarmak
- Analjezik bölgelerin nasıl korunacağını anlatmak
B) DESENSITIZASYON

o Sinir rejenerasyonunun en önemli bulguları hipersensitivite veya
hiperaljezidir o Hastalar bu nedenle o ekstermitelerini oynatmak istemezler o
Desensitizasyon için stimülasyonlar: Girdap banyoları (36-37 °c - 15-
20dk)
Masaj ( öfloraj/hafif perküsyon)
Taktil stimülasyon
Vibrasyon
C) SENS0RlAL REEDÜKASYON
o Desensitizasyon sağlanmış olmalıdır.
o Önce yavaşlar sonra hızlılar için reedükasyon: Gözler açık ve kapalı iken künt bir
cisim önce sabit sonra hareketli olarak uygulanır.
D) MOTOR REEDÜKASYON
Amaç : Atrofiyi engellemek, kas gücünü , endurans ve koordinasyonu arttırmak.
REHABiLiTASYON
Ambulasyona yardımcı cihazlar kullanılır o Kanadyen o Walker
o Kısa bacak cihazı o Plastik ayak ayak bileği ortezi o Hastanın
dengesini arttırıcak denge tahtası o Yaylı sistemle aktif dorsi
fleksiyon sağlanır. İnce beceriler gelişir.
114
ÇIKMIŞLAR
1) Spinal kord yaralanmalı hastalarda kabızlık ve fekal inkontinans dışında

görülebilecek diğer GİS komplikasyonları ile ilgili doğru olmayan şık
hangisidir?
A) Gastroözofageal reflü olabilir.
B) GİS kanaması olabilir.
C) Kolesistit olur, ancak 6 aydan sonra görülür.
D) Pankreatit olabilir.
E) Akut mezenterik arter sendromu olabilir.( bu sorunun cevabını
bulamadım )
2) Spinal kord yaralanmalı hastada fonksiyonel ambulasyon için anahtar kas

hangisidir?
A) Kalça ekstansörleri
B) Diz ekstansörleri
C) Ayak bileği dorsifeleksörler
D) Diz fleksörleri
E) Kalça fleksörleri
3) ASIA klasifikasyonu aşağıdaki durumlardan hangisinin değerlendirilmesinde
kullanılır?
A) Serebrovasküler olay
B) Parkinson hastalığı
C) Multipl skleroz
D) Spinal kord yaralanmaları
E) Diyabetik nöropati
SIDIKA HALAÇ
115
Kardiyopulmoner Rehabilitasyon / FTR / Prof. Dr. Dilşad Sindel / 2 Ekim 2020 Saat 15.00
Merhaba , Dilşad Hoca bu derste sunumun dışına neredeyse hiç çıkmadı ve tüm başlıkları
madde madde okuyarak ilerledi.Sınava yönelik herhangi bir “önemli,çıkar vs.” dediği yer
maalesef olmadı.Bir kere okunması yeterli olan derslerden fazla bir detayı yok. Dersin çıkmış
sorularına da rastlayamadım.Geçen senelere göre gelen güncelleme , COVID-19’da görülen
pnömonide rehabilitasyon evreleri oldu , özetin sonunda yer alıyor , kolay gelsin.
Dersin adı kardiyopulmoner rehabilitasyon ancak işlerken ikisini birbirinden ayırdık.Yani

kardiyak rehabilitasyon ayrı pulmoner rehabilitasyon ayrı olarak işlendi , konu akışı da bu
şekilde olacak.
Kardiyopulmoner Rehabilitasyon’u ne kadar bilmeliyiz ;

 Kardiyak veya pulmoner sorunu olan hastalarda rehabilitasyon gereksinimini
belirleyebilecek kadar.
 Fiziksel aktivite danışmanlığı verebilecek kadar.
 COVID-19’un pulmoner rehabilitasyonu konusunda bilgi sahibi olacak kadar.
Kardiyak Rehabilitasyon Nedir , Ne Amaçlar ?

 Tanım: Kalp hastalığı olan bir kişinin fiziksel, psikolojik ve sosyal fonksiyonlarını en iyi
duruma getirmek, morbidite ve mortaliteyi azaltmak amacıyla uygulanan düzenli,
multidisipliner çalışmaların tümünü kapsayan rehabilitasyon çeşididir.
Kardiyak rehabilitasyonun temel bileşenleri:

 Değerlendirme > Fiziksel aktivite danışmanlığı
 Diyet/Beslenme danışmanlığı > Egzersiz eğitimi programlanması*
 Kilo kontrolü > Sigarayı bıraktırma
 Lipid kontrolü > Psikososyal destek
Kardiyak Rehabilitasyonun Endikasyonları

 Miyokard infarktüsü sonrası > Koroner arter baypass cerrahisi sonrası
 Akut koroner arter sendromu > Konjestif kalp yetmezliği
 Kronik stabil anjina > Kalp kapak cerrahisi
 Perkütan koroner girişimden sonra > Kardiyak transplantasyon
116
Kardiyak Rehabilitasyonun Kontrendikasyonları

 Egzersiz testinde ciddi iskemi, sol ventrikül disfonksiyonu, aritmiler veya
hipotansiyon
 Anstabil angina
 Anstabil medikal problemler (kontrol edilemeyen diyabet, hipoglisemiye meyilli

diyabet, devam eden ateşli hastalık**vb.)
 İstirahatte > EKG’de 2 mm ST depresyonu
 Ciddi ve semptomatik aortik/mitral stenoz
 Hipertrofik obstrüktif kardiyomyopati

 Ciddi pulmoner hipertansiyon
Kardiyak Rehabilitasyonun Evreleri

Kardiyak rehabilitasyon 4 evreye ve 5 ana başlığa ayrılır ;
 Evre 1: Hastane dönemi (yatan hasta)
 Evre 1 B: Geçiş dönemi
 Evre 2: Taburculuk sonrası erken dönem
 Evre 3: Egzersiz eğitimi dönemi

(Rehabilitasyon Ünitesinde ayaktan hasta programları)
 Evre 4: İdame dönem (yaşam boyu devam eder)
Evre 1 - Hastane dönemi

 Koroner-cerrahi yoğun bakım ünitesinde
 Yataklı serviste
Fiziksel aktivite
 Hastaya özel fiziksel aktiviteler (eklem hareket açıklığı ve esneklik egzersizleri)
 Dinamik egzersizler
Eğitim
 Hasta ve ailesinin eğitimi
 Grup ve bireysel danışma seansları
117
Evre 1B - Geçiş Dönemi

 Temel hedef fonksiyonel bağımsızlıktır
 Evre 1B gereksinimini arttıran durumlar
 Zayıf sosyal destek
 Düşük hemoglobin düzeyi (Özellikle Diyabetik Hastalarda)
 Cerrahi sonrası yatış süresinin uzaması
 Kronik Obstruktif Akciğer Hastalığı (KOAH)

 İleri yaş
Evre 2 - Taburculuk sonrası erken dönem

 Ev içinde yaşam stili ve risk faktörlerinin modifiye edilmesi
 Belli aralarla hastane takibinin yapılması (medikal sorunlar ve yaşam biçimi
değişiklikleri ile ilgili danışmanlık hizmetlerinin alınması)
 Hastanede monitörizasyon altında ve rehabilitasyon ekibinin gözetiminde hafif
şiddette dinamik egzersizlere (yürüyüş, bisiklet gibi) başlanması
 Hastaneye gidemeyen hastalarda evde aşamalı fiziksel aktivite programının
uygulanması , personel göndererek evde bakım.
Myokard İnfarktüsü Geçirmiş Olan Bir hastada Taburculuk Sonrası Erken

Döneme Yönelik Aşamalı Fiziksel Aktivite Programı
Bu aktiviteleri yaparken MET birimi kullanılıyor ve süreç bu birim üzerinden
ilerliyor.Amacımız zor bir süreçten geçmiş bir bireyi hayati ihtiyaçlarına belli bir düzenle
kavuşturmak.
MET : Metabolik Denklik : Enerji şiddetini belirlemekte kullanılan birim.
 Örneğin ; 1 MET (Metabolic Equivalent, Metabolik Denklik) sakin bir şekilde otururken
ml/kg/dk olarak enerji tüketimidir.
 Ortalama bir erişkinde

1 MET = 3.5 ml/kg/dk’dır.
 Her türlü fiziksel aktivitenin gerektirdiği O2 tüketimi (MET) belirlidir.
118
1. hafta (1.5-3 MET) 2. hafta (4 MET)

-Oturarak yapılan hafif aktiviteler -Sosyal aktivitelerin genişletilmesi (evde
masa başı oyunları, komşu ziyaretleri,
-Düz zeminde yürüyüş (1.5-3 km/h)
araba ile gezme)
-Minimal dirençli ergometrik
-Düz zeminde yürüyüş (3-5 km/h)
bisiklet egzersizi
-Hafif dirençli ergometrik bisiklet egzersizi
-Hafif ev işleri (yemek hazırlama,
toz alma) -Ev işleri (yatak yapma, ütü, basit tamir
işleri)
-Kişisel hijyen (traş olma, duş alma,
giyinme)
3. hafta (5 MET) 4. hafta (<6 MET)

-Refakatçi eşliğinde araba kullanma - Yalnız başına araba kullanma
-Ev işleri (elektrik süpürgesi -Hafif bahçe işleri

kullanma)
-Grup aktiviteleri
-Seksüel aktivitelerin başlaması
-Alışveriş (ağır yük taşımadan)
-Sosyal aktiviteler(sinema, konser)
-Yürüyüş, ergometrik bisiklet
-Yürüyüş (5 km/h) egzersizi
-Hafif dirençli ergometrik bisiklet -Yarım gün işe gitme
-Ağırlık kaldırma (4-6 kg)
(örnek bir aşamalı fiziksel aktivite tablosu , met kapasitesine göre planlanır.)
(aktivitelerin met değerleri tablosu slaytta yer alıyor , incelemek isteyenler bakabilir.)
Yapılan işin şekli ve şiddeti MET değerlerini değiştirir , örneğin koşmak fiilinde hız ana
belirleyicidir.8 km/h ile koşmak 8 MET enerji gerektirirken 9 km/h ile koşmak 10 MET
enerji gerektirir. Bu değerlerin sınav için bir önemi yok ancak MET değerlerini kullanarak
hastaya uygun bir ilerleme programı oluşturulduğunu bilmek gerek.
Evre 3. Egzersiz eğitimi dönemi

(Rehabilitasyon Ünitesinde ayaktan hasta programları)
 Hastaneden çıktıktan 1-6 hafta sonra
 Genellikle 3 ay sürer
 Egzersiz eğitimi için Egzersiz Tolerans Testi (ETT) yapılır
 Bu testte kişinin yaşına göre beklenen Maksimum Kalp Hızına ulaşmak hedeflenir.
119
Yeni formül:
 Öngörülen Maksimum Kalp Hızı: 208 – (0.7xyaş)
 Kalp hızı rezervi - Karnoven formülü:
Hedef KH=(KH maks-KH ist) x (egz. şiddeti %) + KH ist.

Maksimal KH’nın %60-85’inin egzersiz kapasitesinin %60-80’ine karşılık geldiği gerçeğinden
hareketle; ETT ile saptanmış olan maksimal KH’ndan istirahat KH değeri çıkarılarak KH rezervi
bulunur. %60-80’i hesaplanan bu rakama istirahat KH eklendiğinde bulunan kalp hızı aralığı
hedef KH aralığıdır.

Örneğin istirahat KH 60/dk, maksimal KH ise 180/dk olan bir kişide hedef KH aralığının
hesaplaması:
Alt sınır Üst sınır
 Maksimal KH 180 180
 İstirahat KH -60 -60
 KH rezervi 120 120
 Egzersiz şiddeti × 0.6 × 0.8
(Kalp hızı aralığının %60-80’i) 72 96
 İstirahat KH +60 +60
 Hedef KH 132 156
Bu hastanın hedef KH aralığı 132-156 atım/dk’dır.

Bu hesaplama değerleri çok önemli değil , bir sınav sorusu olabileceğini düşünmüyorum
ancak planlama yaparken bu tür hesaplamalar üzerinden yapıldığını bilmek gerekiyor.
Evre 3 İçin Yoğun Egzersiz Eğitimi

 Aerobik (ısınma fazı 5-15 dk, aerobik egz. fazı 20-30 dk, soğuma fazı 3-10 dk)
 Dirençli kas güçlendirme
 Solunum
 Esneklik
 Gevşeme
120
İşe Dönüş
 Egzersiz testi değerlendirmesi yapılarak karar verilir ;
 7 MET ve daha fazlası: ağır sanayi işçiliği gibi çok fazla efor gerektiren işler hariç,
hemen tüm mesleki ve günlük yaşam aktiviteleri sürdürülebilir
 5-7 MET düzeyi: sedanter işler sürdürülebilir
 3-4 MET düzeyi: işe dönülmesi uygun değil
Evre 4 - İdame evresi

 Bu evreye kadar olan kazanımların hasta tarafından devam ettirilmesi

 Doktor kontrol sıklığının azaltılması – hasta ile iletişim bu evrede zayıflıyor ve
doktorun hasta üzerindeki hakimiyeti,kontrolü azalıyor.Hasta iradesine bağlı olarak
sorumluluklarıyla baş başa kaldığı için sorunlar yaşanabiliyor.
 Haftada 2-3 kez / 30 dak süreli aerobik egzersizler kazanılan kondüsyonunun idamesi
için yeterlidir
 Genellikle kazanç bir yıl içinde azalır (ilginin azalması, programlama ve ulaşım zorluğu,
iletişimin kopması)
İletişimin kopması nedeniyle oluşan negatif etkiyi gidermek için ;

 Çözüm Önerileri;
 Periyodik takipler
 Cazip egzersiz programları
 Gruplar oluşturulması
Sonuç
 Kardiyak rehabilitasyon kapsamında egzersiz eğitimi kalp hastalarının tedavisinde
güvenli ve maliyet – etkin bir yöntemdir.
 Egzersiz kapasitesi, dayanıklılık, kas gücü, fiziksel fonksiyon ve yaşam kalitesi üzerinde
olumlu etkileri vardır.
 Tıbbi, sosyal ve ekonomik anlamda önemli kazanımlar sağlar.
 Stabil tüm kalp hastaları kardiyak rehabilitasyona yönlendirilmelidir.
Kardiyak rehabilitasyon buraya kadardı. Buradan sonra dersin 2. parçası olan pulmoner
rehabilitasyona geçtik.
121
Pulmoner Rehabilitasyon (PR)

Tanım: PR’ye aday hastanın değerlendirilmesi ile; hastaya özgü planlanan, egzersiz, eğitim ve
davranış değişikliklerini kapsayan, ancak bunlarla sınırlı olmayan, kronik solunum hastalığı
olan bireylerin fiziksel ve psikolojik durumlarını ve sağlığı düzeltici davranışlara uzun dönem
uyumunu iyileştirmeyi hedefleyen kapsayıcı girişimlerdir.
Pulmoner Rehabilitasyonunun Endikasyonları
 Tıbbi tedaviye rağmen dispne olması
 Düşük egzersiz toleransı
 Aktivitelerde kısıtlılık yaşayan kronik akciğer hastalığı
 Kronik obstruktif akciğer hastalığı (KOAH)

 Astım
 Kistik fibrozis
 İnterstisiyel akciğer hastalığı
Pulmoner Rehabilitasyon Programları

1) Klasik Kapsamlı PR
 Hasta değerlendirmesi
 Eğitim
 Bronşiyal hijyen teknikleri
 Postüral drenaj
 Diğer drenaj teknikleri
 Etkin öksürme***
 Solunum teknikleri***
 Egzersiz
 Psikososyal destek
 Diyet danışmanlığı
2) Egzersiz PR
 Üst ve alt ekstremite eğitimi
 Kas kuvvetini arttıran egzersizler: 3 teknik ile
1-İstemli isokapnik hiperpne
2-İnspiratuvar rezistif yüklenme
3-İnspiratuvar eşik yüklenme
122
*Öksürmeyi öğretmek , etkin öksürtme yaptırmak bu maddelerin en önemlisi.
Kontrollü Solunum Teknikleri

 Diafragmatik solunum (abdominal solunum)
 Büzülmüş dudak solunumu
 Segmental solunum (lateral kostal solunum)
 Yavaş ve derin solunum (slow and deep breathing)
 Hava çevirme tekniği (air shifting)
 Kurbağa solunumu (glossofaringeal solunum - frog breathing)
 Head-down (trendelenburg) ve öne eğilme (bending forward) postürleri

 Abdominal kuşak
 Gevşeme egzersizleri
Solunum Egzersizlerinin Genel Prensipleri
 Sakin, sessiz ve havadar bir odada öğretilmeli
 Solunum egzersizlerinin amaçları ve nedenleri hastaya anlatılmalı
 Hasta rahat olmalı, hastaya gevşeme egzersizleri öğretilmeli ve üzerine kendisini
sıkmayan giysiler giymeli
 Hastanın kendi doğal solunum paterni not edilmeli
 İstirahatte ve aktivite sırasında bu egzersizleri uygulaması istenmeli
 Hastanın zorlu ekspirasyon yapmasına izin verilmemelidir. Ekspirasyon gevşek ve
pasif olmalıdır. Zorlu ekspirasyon hava yollarında bronkospazm neden olabilir.
 Çok uzamış ekspirasyon yapılması önlenmelidir. Bu durum inspirasyon öncesi
solunumun durmasına ve solunum paterninin düzensizliğine yol açabilir.
 Hiperventilasyonu önlemek için 3 - 4 solukta bir derin solunum yaptırılmalıdır.
1) Diafragmatik Solunum
 Diafragma istemsiz solunum kontrolü yapan, inspiryumun en önemli kasıdır
 Ventilasyonun iyileşmesine ve postüral drenajla akciğer sekresyonunun mobilize
olmasına yardım eder
 Diafragmatik solunumda amaç inspirasyon sırasında diafragmanın aşağı inmesi;

ekspirasyon sırasında yukarı çıkmasıdır
 Diafragmanın aşağı inmesini sağlamak için inhalasyon sırasında hastanın dikkatini

karın bölgesini kasmaya yönlendirmesi istenir
123
 Hasta rahat bir pozisyona getirilir. Abdominal ve hamstring kaslarını gevşetmek amacıyla
kalça ve dizlerini fleksiyona getirerek yatar. Daha sonra diafragmatik solunum öğretilir
Diafragmatik Solunum Amaçları

 Dispneyi azaltmak
 Solunum için harcanan enerjiyi azaltmak
 Operasyon sonrası pulmoner komplikasyonları azaltmak
 Ventilasyonu arttırmak

 Yardımcı kas aktivitesini azaltmak
 Solunum hızını azaltmak
2)Büzülmüş Dudak Solunumu
 Göğüs kafesinin hiperinflasyonunu azaltmayı amaçlayan bir kontrollü solunum
tekniğidir.
 Bronşial kollapsı önleyerek aveollerdeki gaz alış - verişini arttırır.
 Bu işlem takipneye sebep olan herhangi bir aktivite sırasında, egzersiz boyunca ve
istirahatte yapılır.
3)Segmental Solunum
 Lokalize solunum egzersizleri olarak da bilinir.
 Havanın direkt olarak daha önceden planlanan bölgeye alınması ve elle karşıt
basınç oluşturularak bu bölgenin genişlemesinin arttırılmaya çalışılması amaçlanır.
 Lateral kostal ekspansiyon
 Posterior basal ekspansiyon
 Sağ orta lob veya lingula ekspansiyonu
124
Ellerin yerleşimi için seçilen bölgeler:

 Tek ya da çift taraflı lateral kostal bölge
 Ön alt kostal bölge,
 Midaksillar bölge
 Üst göğüs
 Arkada alt göğüs
 Orta göğüs üzerine

Segmental Solunum Amaçları
 Plevral sıvının birikimini önlemek
 Atelektazi olasılığını azaltmak
 Trakeobronşial sekresyonların birikimini önlemek
 Paradoksal solunumu azaltmak
 Göğüs mobilitesini düzeltmek
4)Postüral Drenaj (PD)
 Hastanın çeşitli pozisyonlarda yer değiştirmesiyle sekresyonun havayollarından

temizlenmesidir. Yer çekimi mukus akışkanlığına yardım eder.
 PD ve pozisyon AC volümünü, perfüzyonu, oksijenizasyonu arttırmada ve sekresyon
mobilizasyonunda önemli bir yer tutar.
 PD’ın sağlanmasında major rol derin ventilasyon-perfüzyon ve lenfatik drenajdır.
 PD ve egzersiz kombinasyonu sekresyon temizlenmesinde daha yararlıdır.
Postüral Drenaj Kimlere Uygulanır?
 Pulmoner komplikasyonlar için riskli hastaları sekresyondan korumak:
 Kronik bronşit, kistik fibrosis gibi mukus artışı olanlar
 Uzun süreli yatak istirahati
 Derin solunumu ve öksürüğü kısıtlı olanlar
125
 Akut veya kronik AC hastalıkları nedeniyle önceden sekresyon birikimi olan hastalar:
 Pnömoni, atelektazi, uzun süreli akut infeksiyon ve KOAH’ ı olanlar
Postüral drenaj uygularken hastanın duracağı yer mutlaka belirlenmeli bunlar örneğin drenaj
masası , tilt table , hastane yatağı gibi yerler olabilir.Eğer hasta bir bebek ise dize oturtularak
yapılır.
PD Süresince Uygulanan Teknikler

 Derin solunum
 Perküsyon
 Vibrasyon

 Zorlu ekspirasyon teknikleri (Kontrollü öksürük manevrası, Huffing tekniği)
Zorlu Ekspirasyon Teknikleri
Kontrollü öksürük manevrasında; hasta rahatça oturtulur, oturma pozisyonunda vücudunu

öne doğru eğer, derin inspirasyon yapar, birkaç saniye nefesini tutar ve daha sonra başka bir
nefes almadan açık ağızdan iki veya üç kez öksürür. Kısa bir aradan sonra bu işlemi tekrarlar.
Huffing tekniği; orta akciğer volümünden başlayıp düşük akciğer volümüne doğru devam
eden bir veya iki zorlu ekspirasyondan oluşur.
Bu manevrada glottis öksürük manevrasında olduğu gibi kapalı değildir. Huffing manevrası
ile daha az yorgunluk, daha az bronkospazm provakasyonu ve daha az dinamik hava yolu
kollapsı olur.
126
COVID-19’da sık görülen solunum yetersizliğinde hangi duruma nasıl

müdahale edilmeli ?
Asemptomatik/Hafif Hastalık
 PR Yapma
 Genel sağlık önerileri , beslenme ve hafif egzersiz
Hafif Pnömoni
 Tanı/Tedavi sonrası (stabil ve virulansı azalan hastalara) FTR konsültasyonu ile PR

 Uygulamaları tek seans olarak göster , KKE , Kontrol/Takip
 Genel sağlık önerileri , beslenme ve hafif egzersiz

Ciddi Pnömoni
 Tanı/Tedavi sonrası (stabil ve virulansı azalan hastalara) FTR konsültasyonu ile PR

 Uygulamaları tek seans olarak göster , KKE , Kontrol/Takip
ARDS
 Genel rehabilitasyon prensipleri bakım veren personel tarafından verilmeli

 KKE
 Genel durum düzeldikten sonra PR
Stabil Durum : Ateşinin düşmesi , dispnenin azalması , solunum sayısının <30/dk olması ,
SpO2> %93 olması
SORULAR :
1) Doktor ile hasta iletişimi azalan , hastaya kendi sorumluluğu verilen kardiyak
rehabilitasyon evresi hangisidir ?
2) ARDS gelişen COVID-19 hastasına pulmoner rehabilitasyon uygulanması için gereken

stabil durum gereksinimleri nelerdir ?
3) Özellikle cerrahi sonrası yapılan pulmoner rehabilitasyonda en önemli program nedir ?
Cevaplar :
1) Evre 4
2) Ateşinin düşmesi , dispnenin azalması , solunum sayısının <30/dk olması , SpO2> %93
olması
3) Etkin Öksürük
M. Tigin Aksu
127

Fi̇zi̇k Tedavi̇ Özet

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Fi̇zi̇k Tedavi̇ Özet

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fi̇zi̇k Tedavi̇ Özet

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

5.

SINIF FİZİK TEDAVİ ÖZETLERİ 2020-2021

1.FTR GİRİŞ DERSİ ............................................................................................................................................ 1

2.FİZİK TEDAVİ AJANLARI ............................................................................................................................. 6

3-TERAPÖTİK EGZERSİZLER ......................................................................................................................... 13

4. GİRİŞİMSEL FİZİYATRİ ............................................................................................................................... 19

5-OMURGA HASTALIKLARI VE REHABİLİTASYONU ................................................................................. 27

6-YUMUŞAK DOKU HASTALIKLARI VE REHABİLİTASYONU ................................................................... 38

7-DEJENERATİF EKLEM HASTALIKLARI VE REHABİLİTASYONU(OSTEOARTRİT ............................... 52

8-İNFLAMATUAR EKLEM HASTALIKLARI .................................................................................................... 59

9-PEDİATRİK REHABİLİTASYON ................................................................................................................... 67

10-İŞE BAĞLI KAS İSKELET HASTALIKLARINDA REHABİLİTASYON VE ERGONOMİ .......................... 73

11-REHABİLİTASYONDA TAMAMLAYICI TIP YAKLAŞIMLARI .................................................................. 77

12-REHABİLİTASYONDA ASİSTİF TEKNOLOJİ KULLANIMI ...................................................................... 81

13-TEMPOROMANDİBULER EKLEM DİSFONKSİYON SENDROMU ......................................................... 85

14-MERKEZİ VE PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ HASTALIKLARINDA REHABİLİTASYON 1 ........................ 94

15-MERKEZİ VE PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ HASTALIKLARINDA REHABİLİTASYON 2 ........................ 106

16-KARDİYOPULMONERREHABİLİTASYON ............................................................................................... 116

FİZİK TEDAVİ ÖZETLERİ 2020-2021

ICF’e göre bir de FTR’nin ayrı olarak kavramsal tanımı var.

FİZİK TEDAVİ ÖZETLERİ 2020-2021

FTR uzmanlarının yetkinlik alanları:

1. Eklem ve yumuşak dokulara ilişkin manuel tedavi teknikleri

FİZİK TEDAVİ ÖZETLERİ 2020-2021

Dersteki örnek anket

FİZİK TEDAVİ ÖZETLERİ 2020-2021

-Üriner sistem hastalıkları

FİZİK TEDAVİ ÖZETLERİ 2020-2021

FİZİK TEDAVİ ÖZETLERİ 2020-2021

SICAĞIN FİZYOLOJİK ETKİLERİ:

ISI TEDAVİSİNİN GENEL KULLANIM ALANLARI :

FİZİK TEDAVİ ÖZETLERİ 2020-2021

SOĞUĞUN FİZYOLOJİK ETKİLERİ:

SOĞUK TEDAVİSİNİN ENDİKASYONLARI :

YÜZEYEL ISINMA VASITALARI:

Kırmızı lambalarla ekstremiteleri ağrılı bölgeleri ısıtmaya

Çamursu bir madde olan silikajel ile dolu. Bu paketlerin

FİZİK TEDAVİ ÖZETLERİ 2020-2021

Hidroterapi havuz banyoları şeklinde olabiliyor.

DERİN ISINMA VASITALARI :

1)ULTRASON (US) 2)KISA DALGA DİATERMİ 3)MİKRODALGA DİATERMİ

Ultrason başlığında ses dalgaları piazoelektrik

FİZİK TEDAVİ ÖZETLERİ 2020-2021

FİZİK TEDAVİ ÖZETLERİ 2020-2021

Alçak frekanslı akımların ağrı kesici özelliği var. Orta

Biz demek ki elektrik akımlarını egzersiz

ELEKTRİK AKIMLARININ KULLANIM ALANLARI :

1)Nöromuskuler elektrik stimülasyonu 2)Denerve kas stimülasyonu 3)Ağrı kontrolü

4)Doku iyileşmesi 5) İyontoferez

Elektroterapi uygularken hastanın pacemaker kullanmadığından emin olmamız gerekiyor. Ayrıca

Direkt akım galvani akım olarak bilinir ve

FİZİK TEDAVİ ÖZETLERİ 2020-2021

TENS (Transcutaneus Electrical Nerve Stimulation ):

FİZİK AJANLARIN ÖNEMLİ ANALJEZİK ETKİ MEKANİZMALARI:

Bunlar ısı enerjisine dönüşüp derin dokuları

EKSTRAKORPOREAL ŞOK DALGA TEDAVİSİ (ESWT):

TRANSKRANİYAL MANYETİK STİMÜLASYON(TMS):

FİZİK TEDAVİ ÖZETLERİ 2020-2021