Значењето и погледот на спортот се менувале со текот на времето во зависност од степенот на

цивилизација,

социо-економски услови и научно знаење (Матаја, 2003). Спорт

дава можност да се исполнат многуте човечки потреби меѓу кои се наоѓа

потребата за припадност и рамковна ориентација. Целта е да се користат спортови за

надминување на социјалните бариери, промовирање на толеранција и здравствено

образование

(Матаја, 2003). Спортот игра клучна улога во образованието и развојот на културата. Затоа

воспитанието и образованието се клучни термини што не водат во антрополошкиот период на

Грција

филозофија насочена кон човекот и проблемите на човековата пракса во врска со етиката

прашања и доблести, права, обичаи, закони и воспитување. Добро елаборирано издание на о.

образованието, етиката и вежбањето се наоѓаат во делата на филозофските списи на Платон во

кои

Сократ се појавува како носител. Едно такво дело е дијалогот на државите (Политеиа). Работа

ја опишува идеалната полиција и форма на управување што се постигнува со едукација на

граѓаните. Такви

воспитувањето вклучува гимнастичко вежбање и културно образование (Платон, 1997). Тоа

За да станете добар граѓанин потребно е да ги совладате човечките страсти. Тоа е постигнато

со развојот на основните доблести, а тие се: мудрост, храброст, разумност и правда

(Платон, 1997). Таквите доблести се основни кардинални вредности и претставуваат морал.

Морали

се усвојува со воспитување и живеење во одредена средина. Се потпира на свеста и совеста

индивидуална Тоа е збир на непишани правила и обичаи кои ги одредуваат меѓусебните

односи

луѓе, ова се во преден план прашања на доброто и злото (Платон, 1997). Потврдено е во
општеството

со одобрување или укор. Совеста е неопходна за морална проценка, а совеста е неопходна

само збир на принципи на морална проценка. Моралот е социјално историски условен

така што се менува со историски периоди, класи, средини и се разликува од групата

на група луѓе во исто општество (Калин, 1997). Моралот се карактеризира со почит

човечко достоинство, заедништво, толеранција и одрекување од принуда и насилство. Само

оваа наведена морална карактеристика е клучна за спортот и спортистите. Со оглед на тоа

моралот е социо-историски условен, затоа спортот е условен, а спортот мора да биде

се стремиме кон независност. Таквата независност може да се постигне со развивање на
доблестите што се

постигнато со воспитание. Затоа, образованието е клучно за промовирање на етичките

принципи како основни вредности на спортот.

2. ЕТИКА

Етиката е филозофска дисциплина која ги проучува и испитува потеклото, мотивите, нормите и

цели на морална акција (Калин, 1997). Познатиот грчки етичар и филозоф Сократ силно

тој го разви животно-практичното-етичко значење на филозофијата за која тој имал намера

воспитно

функција. Неговите постапки беа обележани со загриженост за опаѓањето на моралот на

граѓаните

кои тежнеат кон богатство, задоволства и почести. Затоа тој често беше обвинуван дека не

тој верува во боговите во кои државата верува и ја корумпира младите. Тој се залагаше за
доблеста што е

смислата на животот и доблеста, почитување на законот, умереност, мајсторство,

совршенство.

За етички потфати, тој не сакаше да се откаже, тој беше осуден и пиеше според намерите

стомна отров за него. Вистинската полемика на Сократ во форма на дијалог ја пренесе Платон
во неговото

дела. Најпознатото дело е Државата (Политеија) во кое се издвојува доктрината на о.

етика. Дијалогот е посветен на прашањето за управување со државата, основната идеја за

правда.

Познавањето на општо прифатените етички норми не е доволно за морално дејствување, но е

доволно

потребно, разгледајте ја специфичната ситуација и проценете дали општата е применлива за

неа

валидна норма (Калин, 1997). Здравиот полис бара воспитување и образование, т.е.

врз основа на гимнастичка вежба која ќе ги обезбеди потребните физички способности,

а целта на гимнастичките вежби е да им помогне да се развијат и во здраво тело

дух, односно да се постигне хармонијата на душата (Платон, 1997). Додека духовното

образование

подразбира културно образование како целина преку поезијата. Тој полис е совршен

кој е истовремено мудар (соф), храбар (андреја), промислен (софрон) и праведен

(дикаја) (Платон, 1997). Тоа е исто така доктрина за четирите кардинални доблести (аретаи)
(Платон,

1997 година) Софија како прва клучна доблест се однесува на управувањето со полисот,
храброста

се дефинира како постојана упорност во правилното мислење, воздржаноста претставува

вистинска хармонија и хармонија на душата достигната од сопственото само-надминување,

правдата доаѓа до израз како резултат на систематско воспитување и образование. Во основа

принципот на правда е поделба на трудот меѓу класите, така што секој настапува за него

доверена работа. Правдата на поединецот во никој случај не се разликува од правдата на

полицијата

затоа што имаат заедничка иста идеја за правда. Правдата на поединецот е предуслов

за правда во полисот. Платон ги анализирал постапките на луѓето во различни околности

и заклучи дека постојат различни функции и активности во човечката душа. Рационалниот дел

душата е тој што мисли и ги контролира нејзините влијанија, изразува похотниот дел од
душата

чувствителност и желба за задоволство, додека подготвениот дел од душата е извор на нашите

благородни желби и

напори (Платон, 1997). Треба да постои хармонија помеѓу трите споменати способности

и хармонија, и за тоа е потребно квалитетно образование. Внесува ред во душата

зачувување на правдата кај поединецот, а со тоа и пред условот за постигнување ред во

полисот.

Во основните грчки етички принципи наоѓаме врски и основни

вредности на спортот и спортистите. Четири основни доблести: мудрост, храброст, умереност

и праведноста означуваат одличен спортист. Додека идејата за здрава политика што

постигнуваме со воспитание и образование, како што изјавува Платон преку гимнастички

тренинг да ги стекнеме потребните физички способности што ги поврзуваме денес со
физичката култура и

вежбање. Да се развие здрав дух во здраво тело, односно да се постигне хармонија

ние ги припишуваме душите на идејата за спорт.

3. СПОРТ

Физичкото вежбање е средство, и преку социјалниот напредок и искуството стана

е систем. Физичките вежби ја играа својата улога уште од најелементарната борба за живот,
воени потреби, народни игри до денес, што се смени со материјалот

добрата на општеството или одредена средина. Под поимот физичка или физичка култура

мислиме на сите духовни или материјални добра создадени или поврзани со физичкото

активности во практична или теоретска смисла (Матаја, 2003). Треба да се разгледа

концептот на вежбање и видете ја разликата помеѓу вежбање и спорт. Граѓаните се

приближуваат

вежбање и спортување како средство или цел и тоа е нешто како филозофија на животот. ако

спортистите придонесуваат за ефикасност и работни процеси во кои тие се највисоки работни

и

социјален модел за секој професионализам, тогаш вежбањето и спортот се средство (Матаја,

2003 година). Ако вежбата и спортот се цел, тогаш сето тоа ќе биде подредено на целта, без
оглед на тоа

придонес кон социјалниот и економскиот развој (Матаја, 2003). Ние го разјаснуваме терминот

спорт кој има латинско потекло (desport, disportare), а името потекнува од англиски јазик

јазик. Значењето и погледите на спортот се менувале со текот на времето. Во зависност од

степенот

цивилизација, социо-економски услови и научно знаење. Врската

помеѓу спортистот и здравјето секогаш го одредува спортистот, па оттука и човекот. Колку што

е човек, затоа спортист е здрав, толку е корисна врската помеѓу спортот и здравјето или

штетни Оваа врска е еднаква во секоја човечка активност или занимање. Разликата е во тоа

само во карактерот на повредите кои во спортот ги нарекуваме спортски повреди, и во други

активности за професионални болести (Матаја, 2003 година). Знаеме дека постои темна

странични или фактори на ризик. Гледајќи ги сите оние блескави спортски достигнувања на
телевизија или

во публиката, повеќето луѓе не знаат што се случува зад сцената. Врвни спортисти кои сакаат

со надминување на границата, тие прибегнуваат кон фармаколошки агенси, поради што се

допингуваат

губат здравје Постигнувајќи недозволени средства, се појавуваат морални дилеми.

Во спортот, никој не користи фармаколошки агенси за зачувување на здравјето, но

единствено за зголемување на мускулната маса и елиминирање на треперењето. На примена

на фармаколошки

средства во процесот на обука нема здравствени дилеми затоа што е штетно за сите

пластика докажана. Денес, контролите за допинг се ригорозни. Покрај вознемирените и

за возврат на изгубеното здравје, спортистот е санкциониран и од федерацијата

против злоупотреба на недозволени фармаколошки агенси. Тој ја губи целата заработка по

основ

резултати, договорите се раскинати и трајно му е забрането да се враќа во спортот

арена Во некои случаи, тоа доведува до тотална пропаст и едвај преживување,

но тогаш е доцна да се покаеме. Бидејќи тие се спортски аудиториуми и медиумски простор

најмалку контролираните области и појавата на насилство во овие области е

најраспространета

(Бодин, Робене, Хес, 2007), спортот стана жртва на напредокот со самото тоа што

секое општество има дел од неуспешна пракса и огромна публика која е тешка во спортот

контрола. И тоа е погоден простор за разни идеолошки, политички и криминални

форми на дејствување. Затоа, прашањето за насилството бара одговор во системот на

вредности

општеството, а следствено и на спортот како социјален дел од кој може да се очекува

да стори сé што прави економијата и политиката преку врвни спортски опсези

не се во можност да постигнат (Бодин, Робене, Хес, 2007). Врвниот опсег секогаш ја бара
целата

човек, и само мал број се успешни и во двете полиња (Матаја, 2003). Се разбира, за

на достигнувањата им е потребна loveубов, но современиот спорт има сè помалку од

замисленото

во олимписки дух, тоа беше заменето со технологија. Потребно е во такви ситуации

адаптација на спортисти, повисоко ниво на самодоверба, постигнување почит кон

непосредната околина,

поширока комуникација. Во повеќето случаи се покажа дека тие се врвни спортисти и

извонредни личности. Ние гледаме човек спортист како и секој друг способен човек

за прилагодување кон реалноста, формирање како личност, развој на независност во

работа и поттикнување на креативноста.

Спортот, како форма на социјална надградба, нуди потенцијални можности

задоволување на бројни човечки потреби, меѓу кои, пред сè, потребата од

припадност и потреба за рамковна ориентација.

Едно од значењата на спортот е можноста за креативност. Како и да е, да се занимавам со

спорт

во кој дел од него (натпреварувачки, организациски, навивачки) имаме можност да измериме

нивните јаки страни во креативните процеси (Матаја, 2003). Оние кои покажуваат најтешко
поминување

големи амбиции и не наоѓајте начини да ги постигнете тие амбиции. Важно е таа припадност

обезбедуваат одредено значење и сигурност. Тогаш е можна прифатлива ситуација

не се вклопува во реалноста на општествената реалност. Постојат непожелни појави во спортот

кои

се резултат на несоодветна ориентација. Ова се сите оние ситуации во кои спортот

ја губи својата социјална ориентација и станува свет за себе, со своја идеологија. Потоа

целта ги оправдува средствата, а целта е фрагментарната вредност на спортот, која е

задоволена

спортски резултат.

Натпреварувањето во спортот вклучува искуства и сочувство, изразување на мудрост

и итрина да се надмине противникот. Надминување на противник или доаѓање до победа,

не мора да биде нехуман или по секоја цена. Прашањето е како да се создадат победници

во спортот, шампиони или рекордери, и тоа не е пречка за нивната слобода, затоа што тоа го
знаеме

отсуството на слобода стана составен дел од менталната структура на спортистите. Дали има
некој

кој има право да постави некаква објективна или универзална слика за вредноста, тоа е сè
уште

нешто со кое човекот ја ограничува слободата на игрите? (Матаја, 2003). Игри во кои има човек

само целосен човек, заснован на почитување на правилата и нормите, со што се подразбира

слободен и одговорен пристап на учесниците што прави разлика помеѓу доброто и злото.

4. ЗАКЛУЧОК

Спортот придонесува за благосостојба и човечки напредок и достоинство на луѓето под услов

тоа

не е изложен на милост и немилост на најсилниот и најбогатиот понудувач (Матаја, 2003

година).

Спортот пренесува позитивни работи и на тој начин ја поддржува трансформацијата на

општеството во кое се наоѓа

се развива, станува точна социјална рамка. Потребно е од политичко и економско

околности за да се извлечат оние елементи што ќе формираат повнимателен и поправеден
модел на спорт (Матаја,

2003 година). Спортот игра клучна улога во образованието и културниот развој. Целта е да се
промовира

разбирање меѓу луѓето и надминување на социјалните бариери. Проблемот е во рамнотежата

меѓу политиката и економијата. Спортот е на удар од две страни, затоа треба да остане

независно и не двосмислено во политиката, а во исто време зависи од финансирање и

медиуми

алатки. Затоа е потребно објективно да се проценат ограничувањата и предностите што се

неизбежни

во трансформацијата на спортската економија (Бодин, Робене, Хес, 2007). Треба да се постигне

вистинската рамнотежа без дискриминација и автократија. Спортот обединува различни луѓе и

култури,

им овозможува да се сретнат, да комуницираат и служи за борба против предрасудите, против

оние

еден вид верување што поттикнува омраза и нетолеранција. Спортските настани се прилики во

на кои луѓето можат да им се отворат на другите од кои се разликуваат и да научат нешто

за нив. Образованието нуди еден пристап кон иднината на спортот, кој се состои од
пренесување

вредности, почит и толеранција. Образование особено во физичко образование и училиште

спортските активности се суштинска област за промовирање на свеста за спортот

како здрава и избалансирана активност во која се почитуваат одредени принципи и правила

(Матаја, 2003). Токму оваа идеја за образование произлегува од основните етички убедувања

грчкиот филозоф и етичар Сократ. Затоа е потребно да се негуваат ваквите етички принципи и
во

да бараат од нив извор и пумпна станица за обновување на моралните и етичките основи во

спортот.

5. ЛИТЕРАТУРА

1. Бодин, Доминик, Робене, Лук, Хес Стефан (2007) Спортот и насилството во Европа.

Загреб: Књига трговија д.о.о.

2. Boxill, Jan (2002) Спортска етика: Антологија, спорт и рекреација.

3. Chelladurai Packianathan, Alberto Madella (2006) Човечки ресурси

Менаџмент во олимписки спортски организации, бизнис и економија.

4. Enciklopedija fizičke kulture (1986) Загреб: JLZ.

5. Gardiner, Simon (2005) Спортско право, спорт и рекреација.

6. arарви, Грант (2006) Спорт, култура и општество, спорт и рекреација

7. Калин, Борис (1997) Историја на филозофијата. Загреб: Училишна книга.

8. Лоланд, Сигмунд, Вадингтон, Иван, Скирстад, Берит (2006) Болки и повреди

во спортот: социјална и етичка анализа, медицински.

9. Mataja, Žеjко (2003) Lifeивотот од и од спортот. Загреб: Накладни завод

Матис Хрватске.

10. Платон (1997) Државата. Загреб; Наклада Јурчиќ д.о.о.