Универзитет Св.

„Кирил и Методиј”, Скопје

Факултет за физичко образование,спорт и здравје

Здравствени придобивки од планинарењето

Автор: Професор:
Број на индекс:

Скопје, 10.05.2022

1
Вовед

Планинарењето е спорт на качувачките планини - сето тоа е за предизвик и упорност,

ставање раце и нозе на карпи, мраз и снег и конечно, постигнување на врвот. Таму, високо над
светот на градовите и цивилизацијата, алпинистот може да паузира и да внимава на светот во кој
владеат природата и нејзината сурова убавина.

Планинарството исто така наречено алпинизам не само што се качува по планините на

потешкиот начин со ледената секира , корабите , камењата и јажето , туку е исто така едноставно
предизвикувачки и тежок пешачење по стрмни карпести падини, полиња и по воздушни сртови
опкружени со извици во високите планини.

За да се искачат на овие планини, планинарите мора да бидат компетентни во техниките

на качување по карпи и мраз способни да го разберат снегот, патувањето со глечер,
и прогнозираното време и пред сè, тие мора да имаат добро расудување и здрав разум за да
останат не само безбедни, туку и живи.

Планините ги подготвуваат планинарите кои го сакаат природниот свет и поседуваат

авантуристички дух. Да се достигне врвот на планинскиот врв не е секогаш лесно, но секогаш се
чини вредно. Секогаш се чини дека вреди да се настојува да застане на силен врв и да се погледне
низ светот со очите на зголемениот орел. Во тие скапоцени планински моменти ќе се
потсетите на предупредувањето на Хелен Келер : "Среќниот живот не се состои во отсуство, туку
во владеењето на тешкотиите".

Кога ќе прашате искусен планинар да ви каже што е планинарење, одговорот ќе го

добиете со два збора - начин на живот! Скептиците ќе речат: „О, да. Што е интересно за качување?
Освен што сте уморни. “Далеку од планинарење, тоа е едноставно бесцелно талкање по ридови,
шуми, планини, искачување врвови што веќе биле освоени, замор ... Напротив, по првото
патување на планините, ќе ви биде јасно дека тоа е патот , начин на живот. Малкумина со
природата не почувствуваа loveубов на прв поглед. Бидејќи природата, а со тоа и планините, ви
даваат здив на слобода, воздишка на задоволство кога од врвот ќе пукне погледот кон околината.
Непроценливо искуство. Во брзиот и хаотичен живот што го води современиот човек, сакал или
не, планинарењето како активност не охрабрува да се чувствуваме порелаксирано, поудобно,
позадоволно. Оваа активност ни овозможува да ја исцрпиме целата негативна енергија што се
акумулира во нас и ни дава сила за нови обврски, за нови победи.

2
2. Видови на планинарење
Планинарството за човекот во денешно време е најздрава физичка активност која се
одвива во природа. Терминот планинарство е само поширок поим за бројни активности и
спортски дисциплини кои потпаѓаат под планинарство, а тоа се: разни излети и посети на лесно
пристапни планини, високогорство, спелеологија (пештерничарство), горски служби за спасување,
водечка служба, спортска ориентација, скијање, планинарски трансверзали, алпинизам и спортско
качување. Поимот планинарство денес има широко значење. Планинарството во себе опфаќа три
спорта:

 Алпинизам
 Ориентационо трчање
 Спортско качување
Алпинизам Најголема вредност на алпинизмот е во синтезата на физичката сила и
духовните вредности. Совладувајќи ги тешкотиите и опасностите, планинарот го потиснува стравот
за да ја почувствува слободата и радоста на животот. Во таа сурова борба најдобро ги запознава
вредностите на животот.
Дали некој ќе се бави со излетничко планинарење, планинарење во правата смисла на
зборот или со алпинизам, зависи од неговите афинитети, здравјето, материјалните можности и
расположливото слободно време. Човек што ги сака планините ќе го одбере она што му
причинува најголемо задоволство.
Спортското качување е поделено на два дела и тоа спортско качување по
природни карпи и спортско качување по вештачки карпи.
Качувањето по природни карпи се одвива преку курсеви и е достапно за секој оној кој има
желба за спортско качување. Целта на спортското качување е да се достигне максималната тежина
во качувањето. Поради тоа насоките во карпата си имаат свое име и тежина. Впрочем и
спортското качување настанува и се одвојува од алпинизмот, за да може исклучиво да се
занимава со качување на карпа и да го достигне тежинскиот максимум.
Со иновирањето на вештачките карпи, чија цел е да се изведува поинтензивен редовен
тренинг, како зиме така и лете, доаѓа до организирање на натпреварите во спортско качување.
Денес натпреварите се на професинално ниво и веќе со Олимпијадата во Атина 2004 година,
спортското качување ќе стане олимписка дисциплина.
Натпреварите во спортско качување на вештачки карпи меѓу себе се делат на три групи.
Тоа се:

 Тежински натпревари, каде и постојат квалификации, полуфинале и финале, а целта е

кој повисоко ќе се искачи, а притоа тежините на патеките се различни.

3
  Брзински натпревари, каде што натпреварувачите се натпреваруваат кој побрзо на
одредена патека со определена тежина ќе се искачи до врвот, при што се мери
времето или, пак - ако дозволува ширината на вештачката карпа - тие паралелно се
натпреваруваат.
 Болдер натпреварите се новонастаната дисциплина, која бара исклучително голема
психофизичка издржливост. Меѓу другото натпреварите се одржуваат на 6 патеки на
три мали вештачки карпи, поточно една страна на квадрат карпата е една патека.

4. Краток водич за планинари

Планинарењето може да биде многу тешко, за почеток треба да се избере некоја лесена
патека, на пример на еден рид во близина, а потоа со текот на времето може да се освојуваат
некои врвови. Исто така на почеток не треба планинарите да планинарат сами, туку да се
планинари со некој кој веќе ги познава планинарските патеки или да се планинари со некој
планинарски клуб кој организира различни и посуштински планинарски тури. Во планинарските
друштва се добиваат инструкции за било која опрема што треба да се поседува. Со тоа што
планинарот ќе се приклучи во некое планинарско друштво исто така ќе ужива во одредени
придобивки, како што е поевтино сместување во планинарските домови. Од големо значење е да
се носи доволно вода и енергетска храна, сушени ореви и слично, да се компензира за поголемата
загуба на енергија.

Како дополнителна опрема во ранецот треба да се носи и некоја облека за да може

планинарот во одредена фаза да ја промени во некој планинскиот дом, како и крем за заштита од
сонце и природен спреј против болви и крлежи.

Исто така од голема важност е планинарите да ги следат временските прогнози за областа

во која што планинарат поради ненадејните промени во времето на поголеми надморски
височини. Исклучително важно е да се планинари во удобни чевли кои не ги притискаат нозете,
во спротивно може долгите прошетки и искачувања во несоодветна обувка да создадат големи
жулеви и оптоварување на тетивите. Пожелно е да се носи на нозете по два пара чорапи за да се
намали триењето.

Планинарењето бара одредена кондиција, па доколку планинарот има сериозни

здравствени проблеми, пожелно е пред првото планинрење да се консултира со лекар.

3. Здравствени придобивки од планинарењето

Освен што има корисен ефект врз здравјето на кардиоваскуларниот систем,
планинарството ги зајакнува и мускулните коски, го поттикнува метаболизмот и работата на
ендокриниот систем и ја зајакнува одбранбената сила на телото.
Во продолжение се наведени придобивките од планинарењето

• Го намалува ризикот од хронични заболувања и го намалува нивото на холестерол

4
 Движењето во свеж планински воздух го намалува ризикот од хронични заболувања, како што
се ревматоиден артритис, астма, хипертензија, остеопороза.Редовното пешачење исто така
помага да се спречи дијабетес тип 2 со тоа што нивото на шеќер во крвта е ниско.И искачувањето
и спуштањето по планината го намалуваат нивото на холестерол. Интересно е тоа што
пешачењето надолу има двојно посилен ефект врз намалувањето на нивото на шеќер во крвта и
подобрувањето на толеранцијата на гликоза.

 Го зголемува капацитетот на белите дробови и го зајакнува срцето

Искачувањето на ридот или планината бара одреден физички напор, кој ја поттикнува
работата на срцето и целиот циркулаторски систем. Луѓето кои имаат предиспозиции за срцев
удар и други болести на циркулацијата со редовно пешачење можат во голема мера да го намалат
овој ризик. Покрај тоа оваа активност на свеж воздух, исто така го намалува крвниот притисок .
Дури и нагло качување ќе го зголеми бројот на отчукувања на срцето и ќе изгори дополнителни
калории. Ако носите малку тежок ранец дополнително ќе го зајакнете грбот и целиот горен дел од
телото. Совет : Користете планинарски стапчиња за време на пешачењето за да ги стимулирате
мускулите на горниот дел од телото и уште повеќе кардиоваскуларното работење.

 Ги зајакнува коските и мускулите

Со планинарење докажано е дека се зајакнуват коските, ја поддржува нивната здрава

структура и го спречува почетокот на остеопорозата. Покрај тоа, со искачување рид или планина
се зајакнуват мускулите на задникот, бутните мускули, мускулите на долниот дел на нозете и
колковите. Планинарските патеки се повеќе нежни за вашите зглобови отколку, на пример, асфалт
или бетон. Затоа ако имате повеќе чувствителни глуждови и колена, планинарењето е подобар
избор за вас отколку трчањето. Искачување и спуштање по нерамни терени не само што ги гради и
ги зајакнува мускулите и коските, туку исто така придонесува за вашето чувство на рамнотежа и
стабилност. Со цел да се одржи рамнотежа на таков ридски терен, исто така ќе ги активирате
вашите стомачни мускули, кои ќе работат понапорно.

 Ја подобрува работата на мозокот и расположението

Престојот во природа го подобрува менталното здравје и когнитивните функции, придонесува

за подобра концентрација на работа и ја поттикнува креативноста. Истражувањата покажаа дека
луѓето кои поминуваат повеќе време во природата отколку на компјутер, се дури 50 отсто
покреативни во решавањето на секојдневните предизвици и проблеми. Тие исто така имаат
подобра меморија од “домашни” типови на луѓе.
Пешачењето го подобрува расположението и го намалува чувството на анксиозност и депресија.
Тој работи со намалување на ефектот на дел од мозокот кој е задолжен за лошо расположение.
Дополнително, ако останете подолго во природата, подобро ќе се усогласите со природниот
ритам и циклуси.

5
  Го олеснува стресот и депресијата

Ако сте наклонети постојано во едно исто негативно размислување и емоции, одберете
планинарење, што во голема мера ќе ви користи. Имено, покрај ублажувањето на влијанието на
стресот врз вашето здравје, тој исто така работи и на намалување на тенденцијата на прекумерна
анализа и негативни емоции. За разлика од вежбите во затворен простор, за време на
пешачењето или планинарење, можете да ги видите најразновидните пејсажи пред вашите очи.
Токму оваа промена на природните слики ви го подобрува менталното здравје и го олеснува
стресот и вознемиреноста. Со присуството во природа без Wi-Fi, како во планина исто така го
намалува негативното влијание на технологијата врз вашето здравје, како и менталниот замор.

 Придонесува за губење на тежината

Повеќе пешачење, кое вклучува поголеми качувања, бара многу физички напор.
Со тоа можете лесно да се изгуби калории и килограми.
Со интензивно и брзо пешачење во планинаскиот терен, можете да согорите околу 400 калории
на час , во зависност од напорот на качување. Редовното пешачење ги претвора масните наслаги и
масти во мускули ! И ова е уште една причина зошто дебелите луѓе треба да ја изберат токму оваа
исклучително здрава активност. Но, се разбира ако имате повисока телесна тежина, започнете со
помали планинарски предизвици, а потоа кога вашата состојба ќе се подобрува, можете да
поставите поголеми предизвици и потешки патеки.

 Го подобрува квалитетот на спиењето

Благодарение на подолг престој во свеж воздух и физичка активност, ќе забележите дека по

пешачењето, спиете подобро и дека вашиот сон е подобар. По пешачењето ќе почувствувате
“сладок” замор, што не е како вид на исцрпеност и тежина што се чувствувате поради стрес или
повеќекратна работа пред вашиот компјутер.

 Помага во опоравање на пациентите со рак

Пешачењето помага дури и кај пациенти со рак. Истражувањата покажаа дека долгорочното
пешачење го зголемува капацитетот на антиоксидант, што го забрзува процесот на закрепнување
на заболените. Секако дека е важно да сте во контакт со природата, бидејќи тоа исто така значи
посилна врска со себе, а интензитетот на планинарење прилагодете го спрема вашето здравје.

 Го намалува ризикот од предвремена смрт

Истражувањата покажаа дека ако сте физички активни 7 часа неделно, на пример со
планинарење, вашиот ризик од предвремена смрт е намален за 40 проценти.