СРПСКИ SRPS EN ISO 17892-12

СТАНДАРД Август 2018.

Идентичан са EN ISO 17892-12:2018

Геотехничко истраживање и испитивање —

Лабораторијско испитивање тла —
Део 12: Oдрeђивање течења и
пластичности тла

Geotechnical investigation and testing — Laboratory testing of soil

— Part 12: Determination of liquid and plastic limits

I издање

Референтна ознака
SRPS EN ISO 17892-12:2018 (en)

Racun broj - 00926

 ЗАШТИЋЕНO АУТОРСКИM ПРАВОМ. СВА ПРАВА ЗАДРЖАНА

Ауторска права на српским стандардима и сродним документима припадају Институту за

стандардизацију Србије, у складу са законом којим се уређују ауторска и сродна права. Умножавање, у целини
или делимично, као и дистрибуција српских стандарда и сродних докумената дозвољени су само уз
сагласност Института за стандардизацију Србије.

Дозвола за умножавање и дистрибуцију српских стандарда и сродних докумената може се добити упућивањем
писаног захтева на адресу Института за стандардизацију Србије.

© ИСС
Издаје Институт за стандардизацију Србије

ИНСТИТУТ ЗА СТАНДАРДИЗАЦИЈУ СРБИЈЕ

11030 Београд, Стевана Бракуса 2, п.ф. 2105

Телефони: (011) 75-41-421, 34-09-301

Директор: (011) 75-41-256
Телефакс: (011) 75-41-257, 75-41-938
Продаја: (011) 65-47-496
Информациони центар: (011) 65-47-293
infocentar@iss.rs
prodaja@iss.rs
www.iss.rs
© ИСС 2018 SRPS EN ISO 17892-12:2018

Овај стандард донео је директор Института за стандардизацију Србије решењем бр. 5948/50-51-
02/2018 од 31. августа 2018. године.

Овим стандардом замењује се SRPS CEN ISO/TS 17892-12:2011.

Саопштење о проглашавању

Европски стандард EN ISO 17892-12:2018, Geotechnical investigation and testing – Laboratory testing of
soil – Part 12: Determination of liquid and plastic limits, прихвата се без икаквих модификација као
српски стандард SRPS EN ISO 17892-12 на енглеском језику. Европски стандард може се набавити у
Институту за стандардизацију Србије.

i
EUROPEANSTANDARD EN ISO 17892-12
NORMEEUROPÉ ENNE
EUROPÄ ISCHENORM
July 2018
ICS 13.080.20; 93.020 Supersedes CEN ISO/TS 17892-12:2004

English Version

Geotechnical investigation and testing - Laboratory

testing of soil - Part 12: Determination of liquid and
plastic limits (ISO 17892-12:2018)
Reconnaissance et essais géotechniques - Essais de Geotechnische Erkundung und Untersuchung -
laboratoire sur les sols - Partie 12: Détermination des Laborversuche an Bodenproben - Teil 12: Bestimmung
limites de liquidité et de plasticité (ISO 17892- der Zustandsgrenzen (ISO 17892-12:2018)
12:2018)

This European Standard was approved by CEN on 15 June 2018.

CEN members are bound to comply with the CEN/CENELEC Internal Regulations which stipulate the conditions for giving this
European Standard the status of a national standard without any alteration. Up-to-date lists and bibliographical references
concerning such national standards may be obtained on application to the CEN-CENELEC Management Centre or to any CEN
member.

This European Standard exists in three official versions (English, French, German). A version in any other language made by
translation under the responsibility of a CEN member into its own language and notified to the CEN-CENELEC Management
Centre has the same status as the official versions.

CEN members are the national standards bodies of Austria, Belgium, Bulgaria, Croatia, Cyprus, Czech Republic, Denmark, Estonia,
Finland, Former Yugoslav Republic of Macedonia, France, Germany, Greece, Hungary, Iceland, Ireland, Italy, Latvia, Lithuania,
Luxembourg, Malta, Netherlands, Norway, Poland, Portugal, Romania, Serbia, Slovakia, Slovenia, Spain, Sweden, Switzerland,
Turkey and United Kingdom.

EUROPEAN COMMITTEE FOR STANDARDIZATION

C O MITÉ E U R O P É EN D E N O RMA L I S A T IO
N EU ROP Ä IS CH ES K OMITEE F Ü R NORMU N G

CEN-CENELEC Management Centre: Rue de la Science 23, B-1040 Brussels

© 2018 CEN All rights of exploitation in any form and by any means reserved Ref. No. EN ISO 17892-12:2018 E
worldwide for CEN national Members.

Racun broj - 00926

EN ISO 17892-12:2018 (E)

Contents Page

European foreword..................................................................................................................................................... 3

2
Racun broj - 00926
 EN ISO 17892-12:2018 (E)

European foreword

This document (EN ISO 17892-12:2018) has been prepared by Technical Committee ISO/TC 182
"Geotechnics" in collaboration with Technical Committee CEN/TC 341 “Geotechnical Investigation and
Testing” the secretariat of which is held by BSI.

This European Standard shall be given the status of a national standard, either by publication of
an identical text or by endorsement, at the latest by January 2019, and conflicting national standards
shall be withdrawn at the latest by January 2019.

Attention is drawn to the possibility that some of the elements of this document may be the subject of
patent rights. CEN shall not be held responsible for identifying any or all such patent rights.

This document supersedes CEN ISO/TS 17892-12:2004.

According to the CEN-CENELEC Internal Regulations, the national standards organizations of the
following countries are bound to implement this European Standard: Austria, Belgium, Bulgaria,
Croatia, Cyprus, Czech Republic, Denmark, Estonia, Finland, Former Yugoslav Republic of
Macedonia, France, Germany, Greece, Hungary, Iceland, Ireland, Italy, Latvia, Lithuania,
Luxembourg, Malta, Netherlands, Norway, Poland, Portugal, Romania, Serbia, Slovakia, Slovenia, Spain,
Sweden, Switzerland, Turkey and the United Kingdom.

Endorsement notice

The text of ISO 17892-12:2018 has been approved by CEN as EN ISO 17892-12:2018 without
any modification.

3
Racun broj - 00926
INTERNATIONAL ISO
STANDARD 17892-12

First edition
2018-06

Geotechnical investigation and

testing — Laboratory testing of soil
—
Part 12:
Determination of liquid and
plastic limits
Reconnaissance et essais géotechniques — Essais de laboratoire
sur les sols —
Partie 12: Détermination des limites de liquidité et de plasticité

Reference
number ISO 17892-
12:2018(E)

© ISO 2018
ISO 17892-12:2018(E)

COPYRIGHT PROTECTED DOCUMENT

© ISO 2018
All rights reserved. Unless otherwise specified, or required in the context of its implementation, no part of this publication may
be reproduced or utilized otherwise in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopying, or posting
on the internet or an intranet, without prior written permission. Permission can be requested from either ISO at the address
below or ISO’s member body in the country of the requester.
ISO copyright office
CP 401 • Ch. de Blandonnet 8
CH-1214 Vernier, Geneva
Phone: +41 22 749 01 11
Fax: +41 22 749 09 47
Email: copyright@iso.org
Website:
www.iso.org Published
in Switzerland

ii Racun broj - 00926 © ISO 2018 – All rights reserved

 ISO 17892-12:2018(E)

Contents Page

Predgovor...................................................................................................................................................................... iv
Uvod.................................................................................................................................................................................. v
1 Obim...................................................................................................................................................................... 1
2 Normativne reference..................................................................................................................................... 1
3 Termini i definicije.......................................................................................................................................... 1
4 Aparatura............................................................................................................................................................ 2
4.1 Opšte........................................................................................................................................................................... 2
4.2 Metoda konusnog pada....................................................................................................................................... 3
4.3 Metoda Casagrande-a.......................................................................................................................................... 5
4.4 Oprema za granicu plastičnosti....................................................................................................................... 6
5 Postupak ispitivanja...................................................................................................................................... 7
5.1 Izbor metode za granicu tečenja..................................................................................................................... 7
5.2 Priprema uzorka za ispitivanje....................................................................................................................... 7
5.3 Određivanje granice tečenja metodom padajućeg konusa................................................................. 8
5.4 Određivanje granice tečenja metodom Casagrande-a........................................................................ 10
5.5 Određivanje granice plastičnosti................................................................................................................. 12
6 Rezultati ispitivanja...................................................................................................................................... 13
6.1 Učešće uzoraka manjih od 0,4 mm.............................................................................................................. 13
6.2 Granice tečenja metodom padajućeg konusa......................................................................................... 13
6.3 Granice tečenja metodom Casagrande-a.................................................................................................. 15
6.4 Granica plastičnosti........................................................................................................................................... 15
6.5 Indeks plastičnosti............................................................................................................................................. 16
7 Izveštaj o ispitivanju..................................................................................................................................... 16
7.1 Obavezan deo izveštaja.................................................................................................................................... 16
7.2 Opcioni deo izveštaja........................................................................................................................................ 16
Aneks A (normativ) Kalibracija, održavanje i provere........................................................................... 18
Annex B (normative) Dodatni parametri.................................................................................................. 25
Bibliografija................................................................................................................................................................. 27

© ISO 2018 – All rights Racun broj - 00926 iii

reserved
ISO 17892-12:2018(E)

Predgovor
ISO (the International Organization for Standardization) is a worldwide federation of national
standards bodies (ISO member bodies). The work of preparing International Standards is normally
carried out through ISO technical committees. Each member body interested in a subject for
which a technical committee has been established has the right to be represented on that
committee. International organizations, governmental and non-governmental, in liaison with ISO,
also take part in the work. ISO collaborates closely with the International Electrotechnical
Commission (IEC) on all matters of electrotechnical standardization.
The procedures used to develop this document and those intended for its further maintenance
are described in the ISO/IEC Directives, Part 1. In particular the different approval criteria needed for
the different types of ISO documents should be noted. This document was drafted in accordance with
the editorial rules of the ISO/IEC Directives, Part 2 (see w w w.iso.org/directives).
Attention is drawn to the possibility that some of the elements of this document may be the subject of
patent rights. ISO shall not be held responsible for identifying any or all such patent rights. Details of
any patent rights identified during the development of the document will be in the Introduction and/or
on the ISO list of patent declarations received (see w w w.iso.org/patents).
Any trade name used in this document is information given for the convenience of users and does not
constitute an endorsement.
For an explanation on the voluntary nature of standards, the meaning of ISO specific terms and
expressions related to conformity assessment, as well as information about ISO's adherence to
the World Trade Organization (WTO) principles in the Technical Barriers to Trade (TBT) see the
following URL: w w w.iso.org/iso/foreword.html.
This document was prepared by the European Committee for Standardization (CEN)
Technical Committee CEN/TC 341 Geotechnical investigation and testing, in collaboration with ISO
Technical Committee TC 182, Geotechnics, in accordance with the Agreement on technical cooperation
between ISO and CEN (Vienna Agreement).
This first edition of ISO 17892-12 cancels and replaces ISO/TS 17892-12:2004, which has been
technically revised. It also incorporates ISO/TS 17892-12:2004/Cor.1:2006.
A list of all the parts in the ISO 17892 series can be found on the ISO website.

iv Racun broj - 00926 © ISO 2018 – All rights reserved

 ISO 17892-12:2018(E)

Introduction
This document covers areas in the international field of geotechnical engineering never
previously standardised internationally. It is intended that this document presents broad good
practice and significant differences with national documents is not anticipated. It is based on
international practice (see Reference [1]).

© ISO 2018 – All rights

reserved Racun broj - 00926 v
INTERNATIONAL STANDARD ISO 17892-12:2018(E)

Geotehničko istraživanje i ispitivanje —

Laboratorijsko ispitivanje tla—
Deo 12:
Određivanje granica tečenja i plastičnosti

1 Obim
Ovim dokumentom su definisane metode za određivanje granica tečenja i plastičnosti tla. To su dve od
Aterbergovih granica tla.
Granica tečenja predstavlja sadržaj vode pri kojem tlo prelazi iz tečnog u plastično stanje.
Ovaj dokument opisuje način određivanja granice tečenja na uzorku prirodnog tla ili na uzorku tla iz
kog je uklonjen material veći of oko 0.4 mm. Ovaj dokument opisuje dve metode: metodu padajućeg
konusa i metodu Casagrande-a.
NOTE Metodu padajućeg konusa iz ovog dokumenta ne bi trebalo pomešati sa onom iz ISO 17892-6.

Granica plastičnosti tla je sadržaj vode pri kom tlo prestaje da bude plastično pri daljem sušenju.
Granica plastičnosti se obično određuje zajedno sa određivanjem granice tečenja. Poznato je da rezultati
ispitivanja zavise od procene radnika i da su moguće varijacije u rezultatima.

2 Normative references
The following documents are referred to in the text in such a way that some or all of their
content constitutes requirements of this document. For dated references, only the edition cited
applies. For undated references, the latest edition of the referenced document (including any
amendments) applies.
ISO 3310-1, Test sieves — Technical requirements and testing — Part 1: Test sieves of metal wire cloth
ISO 14688-1, Geotechnical investigation and testing — Identification and classification of soil — Part 1:
Identification and description
ISO 17892-1, Geotechnical investigation and testing — Laboratory testing of soil — Part 1: Determination
of water content

3 Terms and definitions

For the purposes of this document, the following terms and definitions apply. ISO and IEC
maintain
terminological databases for use in standardization at the following addresses:
— IEC Electropedia: available at https://w w w.electropedia.org/
— ISO Online browsing platform: available at https://w w w.iso.org/obp
3,1
liquid limit
wL
water content at which a soil passes from the liquid to the plastic state, as determined by the liquid
limit test

© ISO 2018 – All rights

reserved Racun broj - 00926 1
ISO 17892-12:2018(E)

3,2
plastic limit
wP
water content at which a specimen ceases to be plastic when dried further, as determined by the plastic
limit test
3,3
plasticity index
IP
numerical difference between the liquid limit and the plastic limit of a soil
3,4
non plastic soil
soil which has a plasticity index of zero or one for which the plastic limit cannot be determined

4 Aparat

4.1 Opšte
Videti takođe Aneks A za više tolerancija (gde je potrebno), kalibraciju, održavanje i proveru opreme.

4.1.1 Vaga.

Vaga mora da ima točnost od 0,01 g ili 0,1% od vagane mase, koja god vrijednost je veća.

4.1.2 Ispitajte posude za uzorke.

Kontejneri za uzorke moraju biti napravljeni od materijala koji ne menja masu kao rezultat ponovljenih
ciklusa sušenja. Pogodni su metali od stakla, porculana i korozije. Kontejneri moraju imati dovoljno
veliki kapacitet da drže masu uzorka koji se suši bez prosipanja, ali ne treba da bude toliko velik da je
masa praznog kontejnera značajno veća od mase uzorka. Kontejneri koji se koriste za određivanje
granica plastične mase moraju imati zatvorene poklopce.

4.1.3 Voda
Voda treba da bude destilovana, dejonizovana ili demineralizovana. Tamo gde se destilovano navodi u
ovom dokumentu,
uslovi su međusobno zamenljivi.

4.1.4 Pomoćni uređaji.

4.1.4.1 Spatule.

4.1.4.2 Bočica za prskanje (poželjna je plastična).

4.1.4.3 Posude za isparavanje.

4.1.4.4 Sita koja zadovoljavaju ISO 3310-1.

4.1.4.5 Ravna ploča za mešanje, na primer staklo.

4.1.4.6 Metalni lenjir dužine oko 100 mm.

2 Racun broj - 00926 © ISO 2018 – All rights reserved

 ISO 17892-12:2018(E)

4.2 Metoda padajućeg konusa

4.2.1 Aparat za metod padajućeg konusa

4.2.1.1 Konusni uređaj omogućava da konus na početku bude pričvršćen i onda se kasnije iznenada
pušta da pada slobodno vertikalno u tlo (vidi siku 1.).

Legenda
1 mehanizam za vertikalno podešavanje
2 uređaj za merenje penetracije
3 padajući konus
4 dugme za zadržavanje/puštanje
5 posuda za uzorak za ispitivanje

Slika 1 — Šematski prikaz aparata padajućeg konusa

4.2.1.2 Konusni uređaj mora imati mehanizam za vertikalno podešavanje koji omogućava da konus
bude podignut i spušten tako da vrh konusa samo dođe u kontakt sa površinom uzorka pre
njegovog puštanja.

4.2.1.3 Uređaj radi po metodi merenja penetracije konusa u uzorak nakon puštanja sa preciznošću od
± 0.1 mm u rasponu od 5 mm do 20 mm ako se koristi konus od 60 g/60° ili u rasponu od 10
mm do 30 mm ako se koristi konus od 80 g/30°.

© ISO 2018 – All rights

reserved Racun broj - 00926 3
 ISO 17892-12:2018(E)

4.2.2.1 Normalan konus je prikazan na slici 2.

Key
1 konus
2 vratilo
3 cone tip (vrh konusa)
a deviation from the geometrical tip at manufacturing (Odstupanje a od geometrijskog vrha pri proizvodnji)
b maximum tip wear (maksimalno trošenje vrha)
h height f the conical tip (visina konusnog vrha)
o
β ugao vrha
vrha Figure 2 — Example of liquid limit fall cone penetrometer (60° cone)

4.2.2.2 Može se koristiti ili konus od 60 g / 60 ° ili konus od 80 g / 30 ° koji odgovara zahtevima iz
tabele 1, jer je pokazano da oba konusa daju istu vrednost za granicu tečnosti. Mogu se usvojiti i drugi
konusni uređaji, pod uslovom da se može pokazati da daju uporedive rezultate sa onima koji su dobijeni
ovde.

Tabela 1 - Komplet padajućih konusa - Tipične proizvodne specifikacije za mase i mere

Masa konusa plus vratilo g 60 ± 0,06 80 ± 0,08
Ugao vrha β ° 60 ± 0,2 30 ± 0,2
visina konusnog vrha h mm ≥20 ≥30
Odstupanje a od geometrijskog vrha pri proizvodnji mm <0,1 <0,1

4.2.2.3 Konus će biti izrađen ili obložen materijalom otpornim na koroziju, kao što je nerđajući čelik
ili hrom, i treba da ima glatke polirane površine sa prosečnom hrapavošću Ra manje od 0,8
mm kao proizvodnu specifikaciju. Konusna površina mora ostati glatka tokom korišćenja i
treba je zameniti ako je glatka površina primetno oštećena.

4.2.2.4 Maksimalno trošenje b mora biti manje od 0,3 mm (vidi sliku 2).

4.2.3 Posuda za uzorak.

Čaša za uzorak mora biti izrađena od nerđajućeg i krutog materijala, sferičnog ili cilindričnog oblika. Ako
je cilindrična, ona mora imati bazu paralelnu sa rubom naplatka prečnika najmanje 50 mm i dubine
najmanje 25 mm ako se koristi konus od 60 g / 60 ° i dubina najmanje 40 mm ako se koristi konus 80
g/30 °.

4 Racun broj - 00926 © ISO 2018 – All rights reserved

 ISO 17892-12:2018(E)

4.2.4 Uređaj za merenje vremena

Sat ili štoperica, ili slično, koji se može očitati do najbližih 1 s.

4.3 Metoda Casagrande-a

4.3.1 Aparat za metodu Casagrande

Casagrande aparat je prikazan šematski na slici 3. Aparat se sastoji od posude za uzorak koja je
podignuta pomoću podizača i zatim puštena da padne sa određene udaljenosti na osnovu. Uređajem se
može upravljati bilo ručicom bilo električnim motorom. Dimenzije, proizvodne specifikacije i tolerancije
su date u Aneksu A. Može se usvojiti Casagrande aparat i alat za žlebljenje u skladu sa drugim
specifikacijama, pod uslovom da se može pokazati da daje uporedive rezultate.

Key
1 Posuda za
2 uzorak(činijicaa)
vešalica
3 nosač sa iglom
4 rotirajući element
(turned
5 osnovaby handle or
6 gumene nožice
7 tačka kontakta
Figure 3 — Šematski prikaz aparature za metodu Casagrande-a

4.3.2 Osnova i gumene nožice.

Osnova i gumene nožice će biti od gume u skladu sa zahtevima tabele 2. Nožice koje podupiru , are
designed to provide isolation of the base from the work surface.

Tabela 2 — Osnova i nožice — Zahtevi za gumu

Tvrdoća nožica Tvrdoća osnove Otpornost osnove

Shore A vrednost Otpornost (vrednost odskoka)
između 62 i 65 Shore D vrednost od najmanje 80 između S = 0,80 i S = 0,90

© ISO 2018 – All rights 5

ISO 17892-12:2018(E)

Merenje tvrdoće (Shore A i Shore D) i otpornost S su definisani u A.3.7.5.

4.3.3 Posuda za uzorak za ispitivanje.

Čaša za uzorke treba da bude od mesinga ili nerđajućeg čelika. Posuda treba da bude u obliku segmenta
sfere. Dimenzije, proizvodne specifikacije i tolerancije su deo Aneksa A.
Posuda ne treba da bude polirana. Površina mora ostati glatka tokom upotrebe i treba je zameniti ako je
glatka površina primetno oštećena.

4.3.4 Rotirajući deo.

Rotirajući deo treba da podigne posudu lagano i kontinuirano do maksimalne visine, povećavajući
radijus rotirajućeg dela iznad najmanje 180 ° rotacije. Finalni deo rotirajućeg dela treba da bude
oblikovan tako da posuda ne razvija brzinu nagore ili nadole kada rotirajući deo ostane sam. Utvrđeno
je da je logaritamski spiralni dizajn zadovoljavajući.

4.3.5 Nosač
Nosač je napravljen tako da omogućava zgodno i sigurno podešavanje posude na 10mm visine pada.

4.3.6 Pogon motora (opciono).

Aparat može biti opremljen motorom za okretanje rotirajućeg dela i ako se koristi treba da radi na 2 ±
0,25 obrtaja u sekundi. Motor mora biti odvojen od ostatka uređaja gumenim držačima ili na neki drugi
način koji sprečava prenos vibracija sa motora na ostatak aparata.

4.3.7 Nož za povlačenje brazde

Ravan ili zaobljen alat od plastike ili ne-korozivnog metala. Nož za povlačenje brazde mora imati
zakošeni vrh (vidi Dodatak A). Dizajn alata može varirati, bitno je da zadrži ključne dimenzije. Alat
može, ali ne mora da ima merač za podešavanje visine padanja uređaja za utvrđivanje granice tečenja.

4.4 Oprema za granicu plastičnosti

4.4.1 Ploča za mešanje.

Ploča za mešanje mora biti ravna, čista i glatka, i ne smije imati značajne ogrebotine koje utiču na
ponašanje tokom valjanja. Smatra se da je kvadratna staklena ploča debljine oko 10 mm i 300 mm
pogodna.

4.4.2 Instrument za merenje.

Koristiće se bilo šipka prečnika između 3 mm i 3,5 mm, bilo merni instrument sa otvorom iste veličine.

6 Racun broj - 00926 © ISO 2018 – All rights reserved

 ISO 17892-12:2018(E)

5 Postupak ispitivanja

5.1 Izbor metode za granicu tečenja

Dvе nezavisnе metodе za ispitivanje su uključene u ovaj dokument za određivanje granice tečenja.
Metoda padajućeg konusa daje rezultate sa većom ponovljivošću, te je poželjna metoda. Međutim,
postoji duga istorija upotrebe Casagrande metode i njena upotreba je podjednako dozvoljena.

NAPOMENA 1 Poznato je da ova dva metoda daju različite rezultate. Iskustvo je pokazalo da se granica tečnosti
koju određuje padajucìi konus i aparat Casagrande generalno slažu sa wL od oko 30% do 40%. Kod viših vrednosti
wL, Casagrande aparat generalno daje nešto vecìe vrednosti za granicu tečenja. Pri nižim vrednostima wL,
Casagrande aparat obično daje nešto manje vrednosti za granicu tečenja.

Za obe metode za granicu tečenja može da se koristi bilo ispitivanje sa četiri tačke, bilo ispitivanje sa
jednom tačkom. Test sa četiri tačke je ovde opisan i poželjan. Međutim, metoda sa jednom tačkom može
biti pogodna za tla čija je plastičnost dobro razumljiva i za koje su utvrđeni robustni faktori korelacije.
NOTE 2 U metodi ispitivanja granice sa tečenja sa četiri tačke test se izvodi na četiri različita sadržaja vode dok se
ispitivanje metodom sa jednom tačkom izvodi na jednom sadržaju vode.

Izbor metode ispitivanja koja će se koristiti mora biti dogovorena sa naručiocem i mora biti deo izveštaja.

5.2 Priprema uzorka za ispitivanje

5.2.1 Kad god je to moguće, ispitivanja se izvode na tlu iz njegovog prirodnog stanja. Za određivanje
granice tečenja, bilo kojom metodom, potrebno je oko 200 g zemljišta granulacije sitnije od 0,4 mm. Sita
sa otvorom od 0,425 mm ili otvorom od 0,400 mm su prihvatljiva za uklanjanje krupnijeg materijala.
NAPOMENA Kada se dalje u ovom dokumentu pominje sito sa otvorom 0,4 mm ili najbli že tome, sita sa
otvorom od 0,425 mm ili otvorom od 0,400 mm su prihvatljiva.

Tla se obično ne moraju sušiti u peći pre testiranja, ali ako je to neophodno, to treba napisati u izveštaju.
Za tla koja su osjetljiva na oksidaciju pri izlaganju vazduhu, ispitivanje treba obaviti odmah nakon
ekstruzije, ili ako se vrši kasnije, uzorak treba zaštititi do ispitivanja.

5.2.2 uzorak ne sadrži materijal veći od oko 0,4 mm, idite na 5.2.8

5.2.3 Ako uzorak sadrži materijal veći od oko 0,4 mm, ovu krupniju frakciju treba ukloniti kao u 5.2.4 do
5.2.7.
5.2.4 Odrediti sadržaj vode (w) reprezentativnog uzorka za ispitivanje originalnog uzorka prema ISO
17892-1.

5.2.5 Izmeriti reprezentativni uzorak za ispitivanj neosušenog zemljišta koje će dati najmanje 200 g
materijala koje prolazi kroz 0,4 mm ili najbliže sito. Izmerite ovaj reprezentativni uzorak nesušenog tla
do 0,1% njegove mase ili 0,01 g, zavisno od toga šta je veće (m1).

5.2.6 Ako se frakcija veća od 0,4 mm sastoji od malog broja diskretnih krupnih čestica, one se mogu
ukloniti ručno, osušiti na 105 ° C do 110 ° C i izvagati (mr).

5.2.7 Ako se krupna frakcija ne može lako ukloniti rukom, čestice se uklanjaju pomoću metoda vlažnog
razdvajanja kako što sledi.

5.2.7.1 Stavite uzorak za ispitivanje u posudu i dodajte dovoljno destilovane vode da ga pokrijete, a
zatim mešajte dok se ne formira kaša.

© ISO 2018 – All rights reserve

7
ISO 17892-12:2018(E)

5.2.7.2 Izlijte kašu kroz 0,4 mm ili najbliže sito. Za zaštitu ovog sita može se koristiti veće sito za
zaštitu otvora. Materijal koji je zadržan na situ se ispere sa minimalnom količinom destilovane vode sve
dok voda koja prolazi kroz 0,4 mm ili najbliže sito nije gotovo bistra. Zadržati sav materijal koji je
prošao kroz 0,4 mm ili najbliže sito.

5.2.7.3 Osušiti materijal zadržan na 0,4 mm ili najbližem situ i bilo kom zaštitnom situ koje se koristi,
na temperaturi od 105 ° C do 110 ° C. Izmerite ovaj osušeni materijal sa tačnošću od 0,1% njegove mase
ili 0,01 g, zavisno od toga šta je veće (mr).

5.2.7.4 Pustiti da se proceđeni materijal slegne i prospite svu bistru vode.

5.2.7.5 Preostala suspenzija se može delimično osušiti u struji toplog vazduha, ili u rerni na ne više od
50 ° C, dok ne postane čvrsta pasta. Lokalno sušenje na površini ili na ivicama treba sprečiti učestalim
mešanjem.

5.2.8 Preoblikujete uzorak prirodnog tla, ručno uzorkovano tlo ili prosejano tlo kako bi se razbila
struktura tla, uz neophodno dodavanje ili uklanjanje vode kako biste prilagodili konzistenciju nastale
preoblikovane mase kako bi se postigao zahteve za ispitivanje.

5.2.9 Preoblikovanje treba obaviti ručno pomoću špatula za mešanje na ploči za miješanje i treba da
traje dok konzistencija uzorka ne prestane da se menja. Ovo može potrajati i do 40 minuta. Izbegavajte
mešanje vazdušnih mehurića u uzorak dok ga preoblikujete.

5.2.10 Ako u uzorak treba dodati značajnu količinu vode kako bi se postigla željena konzistencija
preoblikovane paste, ostaviti uzorak da se uravnoteži sa vodom najmanje 4 h (vodeći računa da se
uzorak ne osuši vazduhu). Za visoko plastična tla može biti potrebno do 24 sata.

5.2.11 Ako je potrebno ukloniti značajnu količinu vode iz uzorka da bi se postigla željena konzistencija
prerađene paste, celi uzorak treba prosuti na tanjir ili posudu za isparavanje i pustiti da se polako osuši
na vazduhu, ili da se osuši pod blagim strujanjem toplog vazduha. Lokalizovano sušenje treba izbeći
učestalim mešanjem tla.

5.2.12 Granicu tečenja treba odrediti što je pre moguće nakon preoblikovanja.

5.3 Određivanje granice tečenja metodom padajućeg konusa

5.3.1 Postaviti delove pripremljene prerađene paste u čistu i suvu posudu špatulom, pazeći da ne dođe
do zarobljavanja vazduha. Otklonite višak tla ravnom letvom da biste dobili glatku ravnu površinu.
NOTE Na granicu tečenja utiču zarobljeni mehurići vazduha prilikom preoblikovnja uzorka ili smeštanja u
posudu, ili nedovnoljnog preoblikovanja.

5.3.2 Blokirajte konus za prodiranje u podignuti položaj. Spustite noseći sklop tako da vrh konusa
samo dodirne površinu tla. Kada je konus u ispravnom položaju, lagano pomeranje posude za uzorak
samo će okrznuti površinu tla.

5.3.3 Blokirajte konus za prodiranje u položaju i ili nulirajte uređaj za merenje dubine prodiranja, ili
zapišite početni položaj konusnog vratila do najbližih 0,1 mm.

5.3.4 Pustite penetracioni konus i pustiti ga da se slegne u periodu od 5 s ± 1 s. Ako uređaj nije
opremljen uređajem za blokiranje, mora se voditi računa da se uređaj ne trza za vrijeme ove operacije.

5.3.5 Zabeležite dubinu prodora konusa nakon 5 s ± 1 s do najbližih 0,1 mm.

8
© ISO 2018 – All rights reserved
 ISO 17892-12:2018(E)

5.3.6 Izračunajte dubinu prodiranja konusa kao razliku između početne i konačne pozicije konusnog
vratila. Proverite da li je dubina prodiranja unutar potrebnog opsega za tip konusa koji se koristi kao
što je prikazano u tabeli 3 i kao što je prikazano na slici 4. Ako je penetracija izvan traženog opsega,
ponovite od 5.2.8 dodavanjem ili uklanjanjem malo vode kako je potrebno da bi se prilagodila
konzistencija prerađene paste.

5.3.7 Ako je dubina prodiranja unutar potrebnog opsega, podignite konus i očistite ga, pazeći da ne
oštetite njegovu površinu.

5.3.8 Dodati malo više prerađene paste u posudu, pazeći da ne uhvati vazduh, izravnati površinu kao u
5.3.1 i ponoviti 5.3.2 do 5.3.7 dok razlika između dva uzastopna očitavanja ne bude manja od
vrednosti u Tabeli 3.

Tabela 3 — Zahtevi za prodiranje konusa

Vrsta konusa 60 g/60° 80 g/30°
Dozvoljeni raspon penetracije konusa 7 mm to 15 mm 15 mm to 25 mm
Granica tečenja (wL) određena na dubini penetracije od 10 mm 20 mm
Maksimalna razlika između dva uzastopna očitavanja 0,4 mm 0,5 mm

a) 60 g/60° cone b) 80 g/30° cone

Key
1 Inicijalna pozicija pre puštanja
2 minimalno prodiranje
3 penetration corresponding to wL (penetracija koja odgovara Wl)
4 maksimalno prodiranje
slika 4 — Obseg prodiranja u ispitivanju granice tečenja metodom padajućeg konusa

5.3.9 Uklonite uzorak minimalne težine od 15 g preoblikovane paste iz zone koja je prodrla u konus, i
odredite sadržaj vode u skladu sa ISO 17892-1 (dozvoljava upotrebu manje mase).

5.3.10 Uklonite preostalu preoblikovanu pastu iz posude i dodajte je ostatku preoblikovane paste na
ploči. Prilagodite sadržaj vode malom količinom i temeljno promešajte uzorak lopaticom kako biste
osigurali ravnomernu distribuciju vode.

© ISO 2018 – All rights reserv

9
ISO 17892-12:2018(E)

5.3.11 Ponovite 5.3.1 do 5.3.10 da biste dobili najmanje četiri tačke ispitivanja na različitim sadržajima
vode. Sve četiri tačke moraju biti u opsegu navedenom u tabeli 3, i sa najmanje jednom tačkom iznad i
najmanje jednom tačkom ispod dubine prodiranja koja odgovara granici tečenja. Četiri ili više ispitnih
tačaka treba grubo da budu ravnomerno raspoređene duž opsege penetracije u Tabeli 3.

5.3.12 Sadržaj vode u uzorku se ne sme naizmenično povećavati i smanjivati, već ili da se povećava ili
smanjuje u fazama.
NOTE Obično je praktičnije sprovesti test koji se kreće od suvljeg stanja do vlažnijeg stanja kontinuiranim
povecìanjem sadržaja vode, iako je prihvatljiv i prelazak iz vlažnijeg u suvlje stanje.

5.3.13 Ako u bilo kojem trenutku tokom gore navedenog postupka tlo treba ostaviti na neko vrijeme,
ono se prekriva posudom za isparavanje ili vlažnom krpom kako bi se spriječilo isušivanje.

5.3.14 Ako se koristi metoda sa jednom tačkom, penetracija se ponavlja najmanje jednom. Merenja
penetracije konusa treba da budu u dozvoljenom opsegu, a ponovljena prodiranja moraju biti dosledna
u skladu sa tabelom 3. Za svaku penetraciju se mora odvojeno izvršiti određivanje sadržaja vode. Ako se
izmereni sadržaj vode razlikuje za više od 5 relativnih postotaka, ispitivanje se mora ponoviti.

5.4 Određivanje granice tečenja metodom Casagrande-a

5.4.1 Postaviti aparat Casagrande na čvrstu i ravnu površinu.

5.4.2 Dodati preoblikovanu pastu u posudu lopaticom, pazeći da ne uhvati vazduh. Pritisnuti tlo i raširiti
ga u posudi do dubine od najmanje 10 mm na najdubljem mestu.

NOTE Granica tečenja je pod uticajem hvatanja vazdušnih mehuricìa prilikom preoblikovanja ili stavljanja paste
u posudu, ili nedovoljnog remodliranja.

5.4.3 Uklonite višak tla sa špatulom, sa što manje poteza, da bi se dobila glatka površina dubine 10 mm
na najdubljoj tački, tako da se formira približno horizontalna površina. Ovo je shematski prikazano na
slici 5a) u poprečnom presjeku i na slici 5b) u osnovi.

10 Racun broj - 00926 © ISO 2018 – All rights reserved

 ISO 17892-12:2018(E)

a) Poprečni presek b) Osnova

Key
1 posuda
2 surface level for test (nivo površine za test)
3 principle sketch of profiled side of groove as
4 base ocut f cup exposed by groove as cut
5 10 mm closure of groove at end point of
A 10 mtest m

Slika 5 — a) Stavljanje tla u posudu, b) posuda na kraju ispitivanja

5.4.4 Pomoću noža za povlačenje brazde povucite brazdu u zemljanoj pasti, izlažući lice posude. Alat
za povlačenje brazde mora biti čist i suv, i mora se držati upravno na unutrašnju površinu posude sa
zakošenom ivicom okrenutom u pravcu kretanja.

5.4.5 Ako je uzorak glina, brazda treba da se ureže u jednom potezu. Ako je uzorak mulj, može biti
potrebno nekoliko poteza, uklanjanjem male količine uzorka sa svakim potezom. Prilikom povlačenja
brazdi, proverite da se uzorak ne klizi po površini posude, i da se ne razbije.

5.4.6 Podignite i spustite posudu na bazu okretanjem rotirajućeg dela na oko 2 okreta u sekundi. Ne
držite bazu dok rotirate rotirajući deo.

5.4.7 Obračunajte broj obrtaja pažljivo posmatrajući brazdu u zemljištu. Razmak treba da se zatvori
usled tečenja tla, a ne klizanja po površini šolje.

5.4.8 Zaustaviti okretanje rotirajućeg dela čim se brazda zatvori dužinom od 10 mm (slika 5b).
Zabeležite broj obrtaja.

© ISO 2018 – All rights

reserved Racun broj - 00926 11
 ISO 17892-12:2018(E)

5.4.9 Proverite da li je broj obrtaja unutar potrebnog opsega kao što je prikazano u Tabeli 4. Ako je broj
izvan potrebnog opsega, ponovite 5.2.8 do 5.2.12, dodavanjem ili uklanjanjem malo vode kako je
potrebno za podešavanje konzistencije problikovane paste, a zatim ponovite merenje iz 5.4.1.

Table 4 — Zahtevi za ispitivanje Casagrande metodom

Broj rotacija
Raspon broja rotacija 15 do 40
Broj rotacija za određivanje granice tečenja (wL) 25
Maksimalna razlika između dva uzastopna očitavanja za test sa jednom tačkom 2
one-point test
5.4.10 Ukloniti uzorak od najmanje 15 g prerađene paste iz zone u kojoj se brazda zatvorila, i odrediti
sadržaj vode prema ISO 17892-1 (dozvoljava upotrebu manje mase).

5.4.11 Ukloniti preostalu prerađenu pastu iz posude i dodati je ostatku prerađene paste na ploču.
Prilagodite sadržaj vode malom količinom i temeljno promešajte uzorak lopaticom kako biste osigurali
ravnomernu distribuciju vode.

5.4.12 Ponovite 5.4.1 do 5.4.11 da date najmanje četiri tačke ispitivanja na različitim sadržajima vode,
tako što ćete čistiti i temeljno sušiti posudu između svake od njih. Sve četiri tačke moraju biti unutar
opsega navedenog u Tabeli 4, i sa najmanje jednom tačkom iznad i najmanje jednom tačkom ispod 25
rotacija. Četiri ili više testnih tačaka treba grubo da budu ravnomerno raspoređene duž opsega broja
rotacija u Tabeli 4.

5.4.13 Sadržaj vode u uzorku se ne sme naizmenično povećavati i smanjivati, već ili povećavati ili
smanjivati u fazama.
NOTE Obično je praktičnije sprovesti test koji se kreće od suvljeg stanja do vlažnijeg stanja kontinuiranim
povecìanjem sadržaja vode, iako je prihvatljiv i prelazak iz vlažnijeg u suvlje stanje.

5.3.15 Ako u bilo kojem trenutku tokom gore navedenog postupka tlo treba ostaviti na neko vrijeme,
ono se prekriva posudom za isparavanje ili vlažnom krpom kako bi se spriječilo isušivanje.

5.4.14 Ako se koristi metoda sa jednom tačkom, brojanje broja obrtaja za zatvaranje brazde dužine 10
mm ponavlja se najmanje jednom. Uzorak mora biti izvađen iz posude i preoblikovan između testova.
Brojevi rotacije za dva ili više određivanja moraju biti u skladu sa opsegom vrednosti datim u Tabeli 4, a
ponovljeni rezultati će biti konzistentni kao što je navedeno u Tabeli 4. Ako se sadržaji vode izmereni u
odvojenim određenjima razlikuje za više od 5 relativnih %, test se ponavlja.

5.5 Određivanje granice plastičnosti

5.5.1 Uzeti uzorak od oko 15 g to 20 g zemljane paste pripremljene u skladu sa 5.2, i staviti je na tanjir
za mešanje.
NOTE Često je zgodno sprovesti testiranje na delu materijala pripremljenog za jednu od procedura testiranja
granice tečenja.

5.5.2 Potrebno je dopustiti da se zemlja delimično osuši na tanjiru dok ne postane dovoljno plastična
za oblikovanje u loptu. Uzorak se može sušiti na vazduhu ili pod blagom strujom toplog vazduha.

5.5.3 Lopta od zemlje oblikuje se prstima i kotrlja dlanovima dok toplota šaka ne isuši zemlju tako da
se na njenoj površini pojave malene pukotine. Ovaj uzorak biće podeljen u dva dela približno jednake
veličine.

12 Racun broj - 00926 © ISO 2018 – All rights reserved

 ISO 17892-12:2018(E)

5.5.4 Podelite jedan deo na tri poddela.

5.5.5 Jedan po jedan pod-deo, oblikujte svaki tako da liči na valjčić prečnika oko 6 mm valjanjem
između prvog prsta i palca svake ruke.

5.5.6 Postavite valjčiće na ploču za mešanje i rolajte ih ravnomerno ujednačenim pokretima ruke
napred nazad. Valjanje između prstiju jedne ruke, od vrha prsta do drugog zgloba se pokazalo kao dobra
praksa. Održavajte blagi, ravnomerni pritisak prema dole i rolajte valjčić tako da ceo dobije
ravnomjernu debljinu, dok njegov prečnik ne bude približno 3 mm. Ako je potrebno, koristite šipku ili
merač od 3 mm za procenu prečnika valjčića.

5.5.7 Ponovite 5.5.5 do 5.5.6 dok se valjčić ne smrvi kada dostigne prečnik od 3 mm. Tačna krajnja
tačka testa je kada se valjčići počnu raspadati, a ne kada počinju da se lome.

5.5.8 Stavite smrvljene delove valjčića u odgovarajuću posudu za čuvanje i stavite poklopac.

5.5.9 Ponovite 5.5.5 do 5.5.7 na preostala dva pod-dela delimično sušene preoblikovane paste,
stavljajući sve smrvljene delove sva tri poddela u isti kontejner. Odredite sadržaj vode u smrvljenim
valjčićima u skladu sa ISO 17892-1.

5.5.10 Ponovite 5.5.4 do 5.5.9 na drugom delu delimično osušene preoblikovane paste iz 5.5.3,
stavljajući smrvljene valjčiće iz tri poddela u drugi kontejner, i odredite sadržaj vode smrvljenih valjčića
u skladu sa ISO 17892-1.

5.5.11 Neka tla imaju vrlo nisku plastičnost i može biti teško proceniti precizno stanje raspadanja. Ako
nije moguće valjanje valjčića od 3 mm, uzorak treba navesti kao neplastičan.

6 Test results

6.1 Proportion of sample smaller than 0,4 mm

If particles have been removed from the specimen, estimate the percentage of material smaller than
0,4 mm (K) from Formula (1):
100 m  
1
 m 

 100   r

w   100 % (1)
K 
100 m1 
 
100 w 
 
where

w is the water content of the separate representative specimen, in per cent;

m1 is the mass of undried soil (g);

mr is the dry mass of coarse particles greater than 0,4 mm removed (g).

6.2 Liquid limit by the fall cone method

6.2.1 Plot the measured water contents as ordinate on a linear scale, and the corresponding
cone penetrations as abscissa on a log10 scale if using the 60 g/60° cone. If using the 80 g/30° cone, plot
both

© ISO 2018 – All rights 13

ISO 17892-12:2018(E)

water content and cone penetration on linear scales. An example plot for a 60 g/60° cone is shown in
Figure 6.

Key
X cone penetration
(mm) Y water
content (%)

Figure 6 — Example of a liquid limit test result from a fall cone test with the 60 g cone

6.2.2 Draw the best straight-line fit through the plotted points. If one of the measured water contents
differs by more than 5 relative percent in water content from the line, this test-point may be omitted
from the regression. If the remaining three points do not give a satisfactory linear relationship, the test
should be repeated.

6.2.3 Read off the liquid limit (wL) being the water content corresponding to 10 mm penetration for
the 60 g/60° cone, or the water content corresponding to 20 mm penetration for the 80 g/30° cone.
NOTE Other penetration criteria have been used to define liquid limit, for example 17 mm has been adopted
in some countries and local correlations can be used to compare previous data with the method defined in this
document.

6.2.4 In using a one-point method, calculate the average water content and average cone penetration of
the repeated determinations. The average measured water content shall be corrected by pre-
determined correlation factors in order to reference the answer to the standard 10 mm penetration for
the 60 g/60° cone, or to 20 mm standard penetration if using to 80 g/30° cone, to give the value of the
liquid limit (wL).

14 Racun broj - 00926 © ISO 2018 – All rights reserved

 ISO 17892-12:2018(E)

6.3 Liquid limit by the Casagrande method

6.3.1 Plot the measured water contents as ordinate on a linear scale and the corresponding number of
rotations as abscissa on a log10 scale. An example plot is shown in Figure 7.

Key
X number of rotations
N Y water content (%)

Figure 7 — Example of a liquid limit test result from a Casagrande test

6.3.2 Draw the best straight-line fit through the plotted points. If one of the measured water contents
differs by more than 5 relative percent in water content from the line, this test-point may be omitted
from the regression. If the remaining three points do not give a clear indication of the liquid limit, the
test should be repeated.

6.3.3 Read off the liquid limit (wL) being the water content corresponding to 25 rotations.

6.3.4 In using the one-point method, calculate the average water content and average number of
rotations of the repeated determinations. The average measured water content shall be corrected by
pre- determined correlation factors in order to reference the answer to the standard 25 rotations, to
give the value of the liquid limit (wL).

6.4 Plastic limit

6.4.1 If the two plastic limit water content results differ by more than 2 % absolute for values of wP
less than or equal to 40 %, or by more than 5 % relative for values of wP greater than 40 %, the plastic
limit test shall be repeated. Calculate the plastic limit (wP) as the average water content from the two
plastic limit water content determinations.

© ISO 2018 – All rights

reserved Racun broj - 00926 15
ISO 17892-12:2018(E)

6.5 Plasticity index

The plasticity index (IP) shall be calculated according to Formula (2):
I P = wL − wP (2)

where

wL is the liquid limit;

wP is the plastic limit.

7 Test report

7.1 Mandatory reporting

The test report shall affirm that the test was carried out in accordance with this document, and shall
contain the following information:
a) method used to obtain the liquid limit, i.e. either fall cone or Casagrande, and whether four-point or
one-point, and whether with increasing or decreasing water content;
b) if using the fall cone liquid limit method, the type of cone used;
c) if using a one-point liquid limit method, the test readings and the correlation factors used.
d) an identification of the sample (test specimen) being tested, e.g. by borehole number, sample
number, test number, sample depth, etc.;
e) a visual description of the specimen including any observed features noted while and after testing,
following the principles in ISO 14688-1;
f) history of the sample, e.g. whether tested in the natural state or after wet sieving or after any other
preparation process;
g) proportion of material passing the 0,4 mm or nearest sieve, when determined, and whether this
was estimated by hand-picking or measured by wet-sieving;
h) the water content of the specimen before removal of particles prior to determination of liquid or
plastic limits, if measured.
i) value of the liquid limit to the nearest one percent;
j) value of the plastic limit to the nearest one percent, or if it was not possible to determine the plastic
limit, report it as non-plastic;
k) value of the plasticity index, to the nearest one percent, when determined;

7.2 Optional reporting

The following additional information may also be reported (see Annex B):
a) liquidity index;
b) consistency index;
c) activity index;

16 Racun broj - 00926 © ISO 2018 – All rights reserved

 ISO 17892-12:2018(E)

d) the calculated water content (w˂0,4) of the portion of the sample passing 0,4 mm or nearest sieve;
e) individual plots from which wL has been derived;
f) plasticity chart.

© ISO 2018 – All rights

reserved Racun broj - 00926 17
ISO 17892-12:2018(E)

Annex A
(normative)

Calibration, maintenance and checks

A.1 General requirements

All measurement equipment used in this document shall be calibrated periodically, its
performance shall be checked where required at intervals, and it shall be operated in a controlled
environment if so specified. This Annex defines these requirements for this method.
If calibration of measurement equipment is carried out by a third party it shall be carried out by an
accredited calibration laboratory. The certification shall show traceability to recognized national
or international standards of measurement.
Where calibration of test measuring equipment is carried out in-house the laboratory shall hold
appropriate reference standards or instruments that are used solely for calibration purposes.
These should be calibrated by an accredited calibration laboratory with certification requirements
as above. When not in use reference measurement equipment should be retained securely in a suitable
environment separate from working standards or instruments. Reference standards and instruments
shall be of an accuracy at least that of the working device so that the desired accuracy of test
measurement is achieved.
In house calibration procedures shall be documented, shall only be performed by approved persons and
records of such calibrations, and of performance checks, shall be retained on file.
Notwithstanding the required calibration or check intervals in this Annex, whenever any item of
reference equipment or test measurement equipment has been mishandled, repaired, dismantled,
adjusted or overhauled it shall be recalibrated before further use.
All calibrated equipment shall be used only within the range for which it has been calibrated.

A.2 Environmental conditions

There are no specific environmental conditions applicable to the execution of this test method.

A.3 Aparat
A.3.1 Ovens
The set temperature at the mid-point of the usable oven space of an empty oven shall be checked by
means of a calibrated temperature measuring device at least once a year.
The temperature distribution of an empty oven shall be checked before first use and after any major
repair or replacement of heater elements and/or thermostat. If any of the individual temperature points
is found to be outside the specified range of the set temperature, remedial action shall be taken.

A.3.2 Thermometers
Reference thermometers complying with ISO 386 shall be calibrated or replaced at intervals not
exceeding five years. All other liquid-in-glass thermometers shall be calibrated before first use and shall
be re-calibrated or replaced at intervals not exceeding five years. An ice point or another appropriate

18 Racun broj - 00926 © ISO 2018 – All rights reserved

 ISO 17892-12:2018(E)

single point check of working thermometers shall be carried out six months after first being brought
into use, then annually in addition to the five year calibration interval requirement.
If thermocouples are used for verifying oven temperatures, they shall be calibrated against a reference
thermocouple, reference platinum resistance thermometer or reference liquid-in-glass
thermometer before first use and thereafter at least once a year.

A.3.3 Balances
Balances shall be calibrated over their working range for the location of use, using certified reference
weights, at least once a year. Reference weights shall be appropriate to the category of balance being
calibrated, and shall have a tolerance (maximum permissible error) better than the resolution of
the balance to be calibrated. Reference weights shall be calibrated when first brought into use
and thereafter at least every two years.
Balances shall be checked on each day of use to confirm the zero point and to confirm the mass of a test
item of known mass. The test item should not corrode or otherwise change mass with time, and should
have a mass within the range 50 % to 80 % of the working range of the balance. The results of these
checks shall be recorded. If the balance cannot be zeroed or the mass of the test weight is found to be
outside the tolerance specified in 4.1.1, the balance shall be taken out of service until remedial action is
complete.

A.3.4 Separation sieves

Each sieve shall be separately identified. Checks on sieves shall be carried out in accordance with the
following procedures.
All sieves shall be checked by the operator before each use. The visual checks shall identify any damage
or blockage which is likely to affect the performance of the sieve. If any doubt exists, a measurement or
performance check, as appropriate, shall be carried out before further use.
Test sieves which fail visual checks shall be clearly marked as such, and be either discarded or used as
guard sieves where appropriate.

A.3.5 Timers
Timing devices, such as clocks and stop watches, shall be checked at least once per year to 1 s in a 600 s
recorded period.

A.3.6 Fall cone liquid limit device

A.3.6.1 Cone
Before the first use on each day of use, check the sharpness of the cone tip, the surface finish on the cone
and the free fall of the cone.
To ensure that the point remains sufficiently sharp for the purposes of the test, the cone should
be replaced if the point can no longer be felt when brushed lightly with the tip of the finger when the tip
is pushed through a hole (1,50 ± 0,02) mm in diameter, drilled through a metal plate (2,50 ± 0,02) mm
thick for a 30° cone or a (1,00 ± 0,02) mm thick metal plate for a 60° cone. This is shown schematically
in Figure A.1.
Other gauge dimensions may be used providing the ratios of its thickness to the diameters of the holes
are maintained. The maximum permitted degree of wear of the cone tip (4.2.2) corresponds to the worn
tip being flush with the bottom of the metal plate.

© ISO 2018 – All rights

reserved Racun broj - 00926 19
ISO 17892-12:2018(E)

Key
A hole diameter 1,50 (±0,02) mm
B plate thickness 2,50 (±0,02) mm
for a 30° cone, or 1,00 (±0,02) mm
for a 60° cone
C maximum tip wear 0,3 mm

Figure A.1 — Cone tip sharpness check gauge

The surface finish of the cones shall be visually checked before use on each day of use to ensure no
significant scratches or corrosion is visible.
The cone mass, dimensions and total tip wear shall be verified at least annually to ensure the
requirements of Ta ble 1 and 4.2.2.4 are met.

A.3.6.2 Penetration measurement device

The device used to measure the fall of the cone shall be calibrated against reference gauge blocks or
another reference device at least every year, to meet the requirements (4.2.1.3) within an accuracy of
0,1 mm. Reference gauge blocks and other reference devices shall be calibrated at least every five years.

A.3.7 Casagrande liquid limit device

A.3.7.1 Dimensions
The dimensions of the apparatus (see Figure A.2) shall be in accordance with those given in Ta bles A.1 to
A.3. Dimensions and specifications marked with an (*) are checked as in A.3.7.5. The other dimensions
of the apparatus are manufacturing specifications.
The design of the apparatus and the materials used in its construction should ensure
compatibility
between all parts and ensure a stable and robust apparatus.
The rubber for the base and feet should meet the requirements of Ta ble 2, 4.3.2.

20 Racun broj - 00926 © ISO 2018 – All rights reserved

 ISO 17892-12:2018(E)

Figure A.2 — Casagrande liquid limit device — Dimensions

Table A.1 — Manufactured dimensions of the base and feet

Dimension K* L* M* W Y Z
Length (mm) 50 150 125 13 5 14,5
Tolerance (mm) ±2 ±2 ±2 ±1 ±0,5 ±1,5

Table A.2 — Manufactured dimensions of the cup and cup hanger

Dimension A (radius) B* C* D E I* J* U* P
Length (mm) 54 2 27 12 57 93,5 60 46 6
Tolerance (mm) ±0,5 ±0,25 ±0,5 ±0,5 ±1,0 ±0,5 ±1 ±1 ±0,5

Table A.3 — Mass of the cup and hanger

Mass of cup* Mass of hanger*
Mass when manufactured (g) 173 27
Manufacturing tolerance (g) ±3 ±0,5
Minimum mass in use (g) 170 26

A.3.7.2 Dimensions of the cam

The cam should either be a spiral, with the radius increasing smoothly from a minimum of 18 mm to a
maximum of 24 mm, or may be designed with one semi-circle of radius 19 mm and a second semi-circle
of radius 22 mm with a 3 mm separation between the centres of the radii, so that in both cases the step
in the cam causing the cup to drop is 6 mm. The final portion of the cam shall be shaped so that the cup
does not develop an upward or downward velocity when the cam follower leaves the cam.

A.3.7.3 Grooving tools

The dimensions of the grooving tools (Figure A.3) shall be in accordance with Ta ble A.4 for the flat tool
and with Ta ble A.5 for the curved tool. Dimensions and specifications marked with an (*) are checked
as in A.3.7.5. The other dimensions of the grooving tools are manufacturing specifications.

© ISO 2018 – All rights

reserved Racun broj - 00926 21
 ISO 17892-12:2018(E)

Key
1 gauge to check height of drop

Figure A.3 — Casagrande liquid limit grooving tools

Table A.4 — Manufactured dimensions of the flat grooving tool

A* B* C* D* E (radius) F* Tip angle
Dimension
(mm (mm (mm (mm (mm) (mm (°)
) ) ) ) ) 60° normal
2 11,2 40 8 50 2
to edge
−0,1 to
Manufacturing tolerance ±0,25 ±0,5 ±0,15 ±0,5 ±0,15 ±5°
+0,15
Tolerance in use ±0,25

Table A.5 — Manufactured dimensions of the curved grooving tool

A* B* C* D (radius) E*
Dimension
(mm (°) (mm (mm) (mm)
) 2 60 )13,5 22,2 10
Manufacturing tolerance −0,1 to +0,15 ±1 ±0,5 ±0,25 ±0,5
Tolerance in use ±0,25

A.3.7.4 Daily checks

On each day of use, check that the cam rotates smoothly, that the cup hanger pivot does not bind and is
not worn to an extent that allows more than 3 mm side-to-side movement of the lowest point of the rim.
Carry out a visual check of the cup surface for any damage or excessive polishing of the cup surface.
Check the drop height of the cup of 10 ± 0,25 mm at the point of contact by comparison with a reference
gauge block or other reference device. If necessary, adjust the height of the cup. The proper location of
the gauge relative to the cup is illustrated in Figure A.4.
NOTE Considering the importance of the drop height to achieve correct measurements, frequently checking
the drop height throughout testing is important.

If using a plastic grooving tool, the tip dimensions shall be checked daily. If using a metal grooving tool,
the tip dimensions may be checked at less regular intervals.

22 Racun broj - 00926 © ISO 2018 – All rights reserved

 ISO 17892-12:2018(E)

Key
1 specimen cup
2 hanger
3 carriage with pin
4 cam (turned by andle or motor)
h
5 base
6 rubber feet
7 point of contact aised and
(r
8 height check lowered) ge
gau
A 10 mm

Figure A.4 — Casagrande liquid limit device — Check of height-of-drop

A.3.7.5 Annual checks

At least once a year, check that the dimensions and masses of the Casagrande apparatus and grooving
tools are in compliance with Ta bles A.1 to A.5 for the dimensions and specifications marked with an (*).
Check that the wear spot on the base, where the cup makes contact, is less than 10 mm in diameter.
If the device is equipped with a motor to turn the cam, verify at least annually that the cam turns at
2 ± 0,25 revolutions per second. Check that there is no visible vibration being transmitted to the rest of
the apparatus.
The Shore hardness of the base should be checked yearly according to ISO 7619-1 using a durometer.
The base shall be tested at three points on its upper surface, one of which should be the contact point.
The resilience of the base including the feet shall be checked at least once each year to comply with the
values in Ta ble 2 using a ball-drop device as describe in this paragraph (and Figure A.5) or according to
ISO 8307, suitable for the dimensions of the base.
Using a ball-drop device as in Figure A.5, the ball shall be made of steel, with a diameter of 8 ± 0,05 mm
and with a mass of 2 ± 0,1 g, and shall be held in the cap by a magnet at least 10 mm in diameter.
The cap shall be fixed to the top of a transparent tube which allows the ball to drop 250 ± 1 mm (H)
measured from the bottom of the ball. The tube may be made of glass or a transparent plastic such as

© ISO 2018 – All rights

reserved Racun broj - 00926 23
ISO 17892-12:2018(E)

acrylic or polycarbonate. It should allow the ball to drop without contact with the walls, and an outer
diameter of about 30 mm and an inner diameter of about 24 mm has been found suitable.
The tube shall be marked with rebound height markings at 200 ± 1 mm (Hmin), equivalent to a rebound
value or resilience S equal to 0,8 and at 225 ± 1 mm (Hmax), equivalent to S equals 0,9.

Key
1 clear plastic cap
2 magnet
3 steel ball
4 transparent tube
5 rebound upper limit mark
6 rebound lower limit mark

Figure A.5 — Ball-drop device for testing the resilience of the base

Place the ball-drop device upright on the top surface of the base. Withdraw the magnet to release the
ball. Check that the bottom of the ball reaches at least the 200 mm line and that it does not exceed the
225 mm line, on its first bounce. Repeat the test at two other locations on the base.
If any of the three rebound heights fails the check, the base shall be replaced.

A.4 Plastic limit equipment

The dimensions of the gauge or rod for judging the diameter of the rolled soil thread shall be verified at
least once each year.

24 Racun broj - 00926 © ISO 2018 – All rights reserved

 ISO 17892-12:2018(E)

Annex B
(normative)

Additional parameters

B.1 Additional parameters

The following additional parameters may be calculated and reported.

B.1.1 Liquidity index

The liquidity index IL, is calculated according to Formula (B.1):
w w
P
IL  (B.1)
wL wP
where

w is the water content of the representative specimen, in per cent;

wL is the liquid limit;

wP is the plastic limit.
For samples where material greater than 0,4 mm has been removed, the water content value (w) should
be replaced by the calculated water content (w<0,4).

B.1.2 Consistency index

The consistency index (IC) is calculated according to Formula (B.2):
w w
Ic  w L w (B.2)
L P

where

w is the water content of the representative specimen, in per cent;

wL is the liquid limit.

wP is the plastic limit.
For samples where material greater than 0,4 mm has been removed, the water content value (w) should
be replaced by the calculated water content (w<0,4).
NOTE The consistency index and the liquidity index are measures of the consistency of the soil in the
remoulded state. The consistency index and the liquidity index are related by the relationship IC = 1 – IL.

© ISO 2018 – All rights

reserved Racun broj - 00926 25
ISO 17892-12:2018(E)

B.1.3 Activity index

The activity index (IA) is calculated according to Formula (B.3):
IA= (wL − wP) / CF (B.3)

where

CF is the dry mass of particles having an equivalent diameter less than 0,002 mm, divided by
the dry mass of the specimen (or of the dry mass of the specimen after removal of the coarse
fraction) expressed as a percentage.

NOTE The activity index can be an indication of the colloidal properties of a clay and is principally dependent
on the amount and the type of clay minerals and organic colloids present as well as on the electrolyte content of
the pore water.

B.1.4 Water content of the specimen passing 0,4 mm or nearest sieve

The equivalent water content of the portion passing the 0,4 mm or nearest sieve (w<0,4) is calculated
according to Formula (B.4):

w0,4 100 w / K (B.4)

where

w is the water content of the representative specimen, in per cent;

K is the percentage of the test specimen smaller than 0,4 mm or nearest sieve size, expressed
on a dry weight basis, as in 6.1.
NOTE Formula (B.4) assumes that all of the water content of the original sample is associated with
the portion passing 0,4 mm or nearest sieve, and that none is associated with the coarser material removed. This
assumption may not be true for all soils.

B.2 Plasticity chart

Soils can be classified according to their plasticity characteristics by plotting the test results on the
plasticity chart in accordance with ISO 14688-2. The plasticity chart plots values of Plasticity Index as
ordinate and Liquid Limit as abscissa, both on a linear scale, together with the Casagrande A-line which
defines a boundary between silt and clay soils.

26 Racun broj - 00926 © ISO 2018 – All rights reserved

 ISO 17892-12:2018(E)

Bibliografija

[1] DIN. ISSMGE (Eds.) ( 1998): Recommendations of the ISSMGE for geotechnical laboratory testing; (in English,
German and French); Berlin, Wien, Zü rich (Beuth Verlag)
[2] EN 1997-1, Eurocode 7 — Geotechnical design — Part 1: General rules published by CEN, Brussels
[3] EN 1997-2, Eurocode 7 — Geotechnical Design — Part 2: Ground investigation and testing, published by CEN,
Brussels
[4] Atterberg A. Die Plastizitä t der Tone (The plasticity of clays), Internationale Mitteilung fű r Bodenkunde,
1911: 1, 10
[5] ISO 386, Liquid-in-glass laboratory thermometers — Principles of design, construction and use
[6] ISO 7619-1, Rubber, vulcanized or thermoplastic — Determination of indentation hardness — Part 1:
Durometer method (Shore hardness)
[7] ISO 8307, Flexible cellular polymeric materials –Determination of resilience by ball rebound
[8] ISO 14688-2, Geotechnical investigation and testing — Identification and classification of soil — Part 2: Principles
for a classification