Chương 7: Ý chí và hành động

-Khái niệm ý chí: là mặt năng động của ý thức biểu hiện ở năng lực thực hiện những hành
động có mục đích đòi hỏi phải có sự nỗ lực khắc phục khó khăn bên ngoài và bên trong
Động vật không có ý chí, ý chỉ có ở con người
-Vai trò của ý chí:
+ giúp cho con người có sức mạnh phi thường vượt qua khó khăn
+ phẩm chất quan trọng của nhân cách, được thể hiện trong tất cả hoạt động của con người.
+ làm cho đời sống con người và đời sống xã hội phong phú.
-Các phẩm chất ý chí của nhân cách: bao gồm 5
+Tính mục đích: là kỹ năng của con người biết đề ra hoạt động và cuộc sống của mình những
mục đích gần và xa
+tính độc lập: từ bỏ ý kiến của người khác để làm theo ý kiến của mình, nhưng phải là ý kiến
đúng.
+tính quyết đoán: là khả năng đưa ra những quyết định kịp thời không dao động không lệ
thuộc vào người khác.
+tính kiên trì: khả năng vượt qua khó khăn để đạt mục đích không tính thời gian ngắn hay dài
miễn là đạt được mục đích đặt ra.,
+tính tự chủ: là khả năng kiểm soát làm chủ được cảm xúc, xúc động, sợ hãi, giận dữ kiểm
soát các hành vi của bản thân.
-Khái niệm hành động ý chí: là hành động có ý thức, có chủ tâm, đòi hỏi nỗ lực khắc phục
khó khăn thực hiện đến cùng mục đích đã đề ra.
Hành động được điều chỉnh bới ý chí được gọi là hành động ý chí. Căn cứ vào các đặc tính
sau:
+ có mục đích đề ra từ trước một cách có ý thức
+ có sự lựa chọn phương tiện biện pháp để thực hiện mục đích
+ có sự theo dõi kiểm tra điều khiển và điều chỉnh sự nỗ lực để khắc phục những khó khăn.
-Các đặc điểm của hành động ý chí:
+Tính mục đích của hành động (ý thức được hành động) nếu mất đi ý thức thì không được
gọi là hành động ý chí
+Lựa chọn phương tiện và biện pháp phù hợp
+Có sự theo dõi, kiểm tra, điều chỉnh, điều khiển.
+Xét đến yếu tố nội dung đạo đức của hành động ý chí
-Các loại hành động ý chí: có 3 loại
+Hành động ý chí đơn giản
+ hành động ý chí cấp bách
+ hành động ý chí phức tạp
-Các giai đoạn của hành động ý chí
+Giai đoạn chuẩn bị
+Giai đoạn thực hiện
+Giai đoạn đánh giá kết quả
-Khái niệm hành động tự động hóa: là loại hành động phối hợp hỗ trợ cho hành động ý chí.
Ban đầu là hành động có ý thức nhưng do sự lặp đi lặp lại nhiều lần hoặc do tập luyện mà trở
thành tự động hóa.
Ví dụ: ban đầu đan len còn xấu nên cần phải tập trung để đan thật đẹp, nhưng khi thuần thục
rồi thì không cần quá tập trung nữa.
Việc ghi chép đã trở thành tự động hóa - nhờ vậy ý thức và sự nỗ lực được tập trung vào việc
nghe giảng suy nghĩ kiến thức chứ không quá tập trung vào việc ghi chép.
-Có 2 loại hành động tự động hóa: Kỹ xảo và thói quen
+Kỹ xảo: là hành động tự động hóa đã được luyện tập kỹ xảo thể hiện sự thành thạo trong
công việc.
Ví dụ: nhờ luyện tập mà khả năng đánh máy trở nên điêu luyện
+Thói quen: là hành động tự động hóa ổn định, trở thành nhu cầu của con người.
-Đặc điểm của hành động tự động hóa:
+ không có sự kiểm soát thường xuyên của ý thức không cần có sự kiểm tra bằng thị giác.
+ động tác mang tính chất khái quát nhuần nhuyễn không có động tác thừa.
-Các giai đoạn phát triển của kĩ xảo:
+Giai đoạn làm quen
+Giai đoạn chuẩn bị (phân tích)
+Giai đoạn chuẩn hóa (tổng hợp)
+Giai đoạn biến hóa (tình huống)
-Quy luật hình thành kĩ xảo:
+quy luật về sự tiến bộ không đồng đều:
+quy luật về sự tác động qua lại giữa kỹ xảo cũ và kỹ xảo mới.
+quy luật về đỉnh của phương pháp tập luyện: muốn đạt kết quả cao phải thay đổi phương
pháp tập luyện.
+quy luật dập tắt kỹ xảo: nếu không thường xuyên tập luyện dần kĩ xảo sẽ bị mai một.
Câu hỏi ôn tập
1. Khái niệm của ý chí? Vai trò của ý chí
2. Có mấy phẩm chất ý chí của nhân cách? Kể tên
3. Có mấy loại hành động ý chí? Kể tên
4. Có mấy giai đoạn của hành động ý chí? Kể tên
5. Khái niệm hành động tự động hóa?
6. Có mấy loại hành động tự động hóa? Kể tên
7. Có mấy giai đoạn phát triển của kỹ xảo?