Đề bài : “Một truyện ngắn hay vừa là chứng tích của một thời ,vừa là hiện

than của một chân lý giản dị mọi thời” (Nguyễn Kiên)

Em hiểu ý kiến trên như thế nào ?Qua truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi của
Lê Minh Khuê hãy làm sáng tỏ điều đó.
Bài làm
Văn chương là người bạn chân thành ,đằm thắm suốt đời đi theo bên con
gười là cái thần của ngôn ngữ .Nó được chắp nhặt từ những giọt rớt ,giọt rơi của
cung đàn người nghệ sĩ .Từ những tí tách lắng đọng trong vắt tình người và là một
nốt lặng giữa cuộc sống đầy xô bồ ngoài kia. Bàn về truyện ngắn ,có muôn vàn
quan niệm được đưa ra như quan niệm của Nguyễn Kiên :”Một truyện ngắn hay
vừa là chứng tích của một thời ,vừa hiện thân của chân lí giản dị mọi thời”.
Ý kiến của Nguyễn Kiên đã khẳng định được đặc trưng và chức năng của
truyện ngắn nói riêng và văn học nói chung. “Truyện ngắn hay” là một tác phẩm tự
sự với nhỏ với một dung lương hiện thực ,số lượng nhân vật ,sự kiện ,thời
gian ,không gian tương đối hạn chế ,có giá trị đi vào lòng người và để lại sức sống
mãnh liệt .Truyện ngắn hay “là chứng tích của một thời” phản ánh được hiện thực
cuộc sống ,chở được tư tưởng của thời đại ,đặt ra được những vấn đè quan
trọng ,bức thiết của cuộc sống ,con người đương thời .Một truyện ngắn hay cũng
phải “là hiện thân của chân lí giản dị mọi thời” đặt ra được những chân lý giản dị -
những vấn đề bình dị nhưng đúng đắn ,là cốt lõi ,bản chất mang tính quy luật phổ
quát ,lâu dài của nhân sinh muôn thuở .Ý kiến của Nguyễn Kiên không chỉ chia sẻ
kinh nghiêm sáng tác của bản thân mà còn nêu lên một yêu cầu cốt tử đối với nội
dùng truyện ngắn .Truyện ngắn hay là những tác phẩm hài hòa cả hai giá trị đó là
vừa “soi bóng được thời đại mà nó ra đời” ,vừa có ý nghĩa lâu dài chạm đến những
chân lí bình thường , phổ quát ,muôn đời .
Nhà thơ Tố Hữu từng viết : “Cuộc đời là nơi xuất phát của văn học cũng
là nơi đi tới văn học” .Bởi lẽ đó mà “Một tác phẩm truyện ngắn hay vừa là chững
tích của một thời” .Văn học chính là tấm gương phản chiếu cuộc sống , hiện thực
chính là “mảnh đất màu mỡ” để văn chương sinh sôi nảy nở .Vì thế tác phẩm luôn
in dấu những đặc điểm lịch sử xã hội của thời đại mà nó ra đời :hiện thực cuộc
sống ,đời sống ,con người đặt ra những vấn đề nhân sinh phong phú và phức tạp
chính là chứng tích của một thời . “Mỗi trang văn đều soi bóng thời đại mà nó ra
đời” ( Tố Hữu) .
 “Văn học thực chất là cuộc đời. Văn học sẽ không là gì cả nếu không vì
cuộc đời mà có” ( Tố Hữu ) .Tac phẩm “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh
Khuê cũng vậy ,đến với tác phẩm ta sẽ thấy được “chứng tích của một thời”. Trước
hết “chứng tích của một thời” là hiện thực cuộc kháng chiến chống Mĩ trường kì
của dân tộc ta : Năm 1965 ,giặc Mĩ leo thang ném bom miền Bắc ,chiến tranh lan
rộng ra cả nước .Đế quốc Mĩ thực hiện cuộc chiến tranh “văn minh hủy diệt” mọi
sự sống trên đất nước Việt Nam .Chúng điên cuồng ném hàng ngàn tấn bom xuống
con đường Trường Sơn ,nhằm mục đích chặn đứng đường giao thông huyết mạch
nối liền giữa tuyến miền Nam máu lửa với hậu phương miền Bắc .Nhưng chúng
càng tàn bạo bao nhiêu thì sức mạnh con người Việt Nam càng trỗi dậy bấy nhiêu.
Lớp lớp thanh niên tình nguyện xung phong vào chiến trường miền Nam thống
nhất đất nước ,trong đó có lực lượng nòng cốt là thanh niên xung phong.
“Chứng tích một thời” trong truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi”còn
là cuộc sống chiến đấu vô cùng gian khổ ,hiểm nguy của những thanh niên xung
phong trên tuyến đường Trường Sơn .Họ sống dưới một hang dưới chân một cao
điểm giữa một vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn ,tức là ở nơi tập
trung bom đạn và sự hiểm nguy ,ác liệt nhất ,từng ngày ,từng giờ phải đối mặt với
bom rơi ,đạn nổ .Có biết bao thương tích vì bom đạn giặc ,đường bị đánh “lở
loét ,màu đất đỏ ,trắng lẫn lộn” tưởng như sự sống bị hủy diệt : “không có là xanh
hai bên đường”, “thân cây bị tước khô cháy…Những rễ cây nằm lăn lóc ,ngông
ngang những hòn đã to…han rỉ trong lòng đất”. Ta thấy được hiện thực khô khốc
đầy mùi chiến tranh ,không có màu xanh của sự sống ,chỉ thấy tử thần luôn rình
rập . Công việc trinh sát ,phá bom lại càng đặc biệt nguy hiểm .Họ phải chạy trên
cao điểm giữa ban ngày ,phơi mình ra giữa vùng trọng điểm đánh phá của máy bay
địch để đo và ước tính khối lượng đất đá bị bom địch đào xới ,đếm những quả bom
chưa nổ và dùng những khối thuốc nổ đặt vào cạnh nó để phá .Đó là một công việc
mạo hiểm với cái chết ,luôn căng thẳng thần kinh ,đòi hỏi sư dung cảm và bình
tĩnh hết sức .Không khí của chiến tranh không giống như tương lai hay quá khứ có
một âm điệu riêng :Chẳng hạn như sự im lặng : “Cuộc sống ở đây đã dậy cho
chúng tôi thế nào là sự im lặng” . “Im lặng có nghĩa là cái chết đang rình rập đâu
đây ,nó ập đến bất cứ lúc nào .Chưa hết ,nó mới chỉ là hiện thực lúc yên tĩnh ,còn
lúc có bom của địch thì sao ?” “Nghe tiếng bom đầu tiên ,có đứa chết giấc ,nằm
dán xuống đất” ,rồi “chúng tôi bị bom vùi luôn” .Có khi bò trên cao điểm trở về
hang ,cô nào cũng chỉ thấy “hai con mắt lấp lánh” , “hà răng lóe lên” khi
cười ,khuôn mặt thì “lem luốc”. Đó chính là hiện thực -chiến tích của một thời
kháng chiến chống Mĩ của dân tộc Việt Nam đầy gian khổ hi sinh nhưng cũng rất
đáng tự hào .
“Một tác phẩm truyện ngắn hay …vừa là hiện thân của chân lý giản dị
mọi thời” .Bởi lẽ ,nhà văn sâu sắc sẽ tìm thấy trong “chứng tích của một thời”
những “tính tình bất diệt của loài người” ,những hằng số giá trị của cuộc sống
muôn thuở ,ấy là chân lí giản dị mọi thời .Xuất phát từ đặc trung của truyện
ngắn ,truyện ngắn bị giới hạn về dung lượng ,nó thường phản ánh đời sống trong
một lát cắt ,một khoảnh khắc .Nhà văn đã chộp được cái đắc địa ,dồn nén để kết
tinh những vấn đề cốt lõi ,bản chất nhất .Vi thế nên truyện ngắn không chỉ chở
được hiên thực của thời đại nhà văn sống mà nó còn chở được cả những chân lí
muôn đời .Khi tác phẩm chạm đến được chiều sâu hiện thực ,đặt ra được một hoặc
nhiều vấn đề tuy giản dị ,bình thường nhưng là bản chất cốt lõi có tính quy luật ,là
chân lí phổ quát muôn đời .Khi đó tác phẩm chính là kết quả của sự gắn bó ,trăn
trở sâu sắc với thời đại và nhân sinh ,thực sự có giá trị và sức sống lâu dài.Và giá
trị ,sức sống ấy chỉ có được khi tác phẩm có chất lượng nghệ thuật cao ,tuy dung
lượng ngắn ,tình huống độc đáo ,nhân vật không nhiều ,nhưng có sự dồn nén ,hàm
súc ,khẳ năng khái quát điển hình. Sêđrin đã từng khẳng định: “Văn học nằm ngoài
những định luật của băng hoại. Chỉ mình nó không thừa nhận cái chết!” Bao năm
tháng có qua đi, những cuộc chiến được dựng lên và san bằng, lịch sử đã sang
trang mới nhưng văn học vẫn chưa bao giờ thôi hết sức hấp dẫn.
Trở lại với truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” ta thấy được hiện
thân của “chân lí mọi thời” .Đầu tiên đó là vẻ đẹp của những cô gái còn rất trẻ ,tuổi
đôi mươi sống có lí tưởng ,có mục đích ,có trách nhiệm với quê hương đất nước. Ở
nhân vật Phương Định cô sẵn sàng rời bỏ ghế nhà trường ,không nuối tuổi
xuân,xung phong vào chiến trường .Dù được rất nhiều các anh pháo thủ ,lái xe yêu
quý gửi thư bày tỏ tình cảm nhưng chị rất ít vồn vã ,mà thường đứng khoanh tay
trước ngực ,nhìn đi nơi khác ,môi mím chặt chứng tỏ chị rất kín đáo ,sống có lí
tưởng ,biết đặt nhiệm vụ lên hàng đầu với ý chí giải phong miền Nam thông nhất
đất nước .Tất cả đã làm hiện lên một thế giới tâm hồn tinh tế ,trong sáng ,nhân hậu
và vẻ đẹp nhân cách trong sáng của một người con gái ,sống giữa hiện thực chiến
tranh khốc liệt mà vẫn tràn đầy niềm yêu thương ,tin tưởng dành cho con người và
cuộc sống .
Tiếp theo đó ,ta thấy được vẻ đẹp ,trẻ lòng luôn sẵn sàng đối diện
với gian khổ ,không ngại hy sinh với tấm lòng gan dạ dũng cảm. Lòng dũng cảm
đã giúp Phương Định vượt qua được những gian khó của thời tiết khắc nghiệt
“nắng nóng trên 37 độ” và nguy hiểm của chiến trường khốc liệt .Một mình phá
một quả bom trên đồi “cảnh tưởng chiến trường im lặng đến phát sợ ,cảnh vật bị
hủy diệt ,khói đen vật vờ từng cum trong không trung” “Qủa bom có tới hai vòng
tròn màu vàng ,một đầu vùi xuống đất” thần chết đnag đợi cô .Vỏ quả bom
nóng .Phương định dùng lưỡi xeng để đào đất .Có lúc lưỡi xẻng chạm vào quả bom
.Có lúc cô rùng mình vì thấy tại sao mình chậm thế .Phương Định cẩn thận bỏ gói
thuốc mìn xuống lỗ đã đào ,châm ngòi vào dây mìn ,khỏa đất chạy nhanh vào chỗ
nấp .Phương Định hành động chính xác ,thuần thục mà dũng cảm .Tiếp đó là cái
giây phút căng thẳng chờ tiếng nổ của quả bom .Phương Định có nghĩ đến cái chết
mà là cái chết mờ nhạt ,không cụ thể” ,còn cái chính vẫn là “liệu mìn có nổ
không ,bom có nổ không?” Đây là một tinh thân trách nhiệm rất cao trong công
việc ,là lòng dũng cảm vô song .Có thể khẳng định rằng Phương Định và những
đồng đội của cô thực sự là những người anh hùng mà không tự biết.
“Chân lí muôn đời” mà Lê Minh Khuê muốn gửi gắm đó là sự khẳng
định vẻ đẹp tâm hồn luôn lãng mạn ,đầy mộng mơ ,lạc quan ,yêu đời ,giàu mơ ước
và khát vọng của những cô cái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường
Sơn thời kỳ kháng chiến chống Mĩ .Ngay ở nhân vật Phương Định ,trước cơn mưa
đá đột ngột ở cuối truyện chị đã vui thích điên cuồng như một đứa trẻ .Sau mỗi lần
phá bom đầy hiểm nguy trong chị lại bung nở bao niềm vui thơ trẻ :Chị nhớ về
mẹ ,ngôi nhà ,những ngôi sao trên bầu trời thành phố .Những kỉ niệm ấy luôn sống
lại trong chị giữa chiến trường dữ dội .Nó vừa là niềm khao khát ,vừa làm dịu
không khí chiến trường căng thẳng ,khốc liệt .Chị rất thích hát .Hồi ở nhà chị hát
say mê ,có lúc hát ầm ĩ làm bác hàng xóm mất ngủ có lần suýt ngã từ cửa sổ xuống
,chị đem cả lòng say mê ra chiến trường ,chị hát những bài hành khúc bộ đội ,dân
ca quan họ ,…Tiếng hát của chị đã át tiếng bom ,át đau thương ,gian khổ và những
mất mát hi sinh .
Cũng như bao nhà văn khác , “chân lí giản dị” mà Lê Minh Khuê còn
muốn gửi gắm đó là tình đồng đội keo sơn ,gắn bó ,sẵn sàng chia sẻ ,hi sinh cho
nhau trong những khó khăn vất vả ,hiểm nguy trong cuộc sống và chiến đấu .Một
tình cảm đặc biệt thiêng liêng liêng làm nên sức mạnh tinh thần giúp dân tộc Việt
Nam chiến thắng mọi đế quốc cường bạo . Ta thấy được tình cảm của nhân vật
Phương Định tình cảm của của chị dành cho các chiến sĩ chị gặp hàng đêm trên
tuyến đường Trường Sơn vì theo chị “những người đẹp ,thông minh ,can đảm và
cao thượng nhất là những người mặc quân phục ,có ngôi sao trên mũ” nhưng chị
lại không dành tình cảm cho riêng người nào .Mỗi khi đồng đội lên cao điểm chưa
về chị vô cùng lo lắng .Khi Nho bị thương chị và chị Thao đã chăm sóc Nho vô
cùng chu đáo và thường danh cho Nho những tình cảm tốt đẹp “Nho nhẹ ,mát như
như một que kem trắng”.Với chị Thao thì Phương Định hiểu tích cách và tìn cảm
của chị ,coi chị Thao như người chị cả trong gia đình .
“Chứng tích của một thời” và “chân lí của mọi thời”đã được Lê Minh
Khuê gửi gắm trong nghệ thuật truyện ngắn độc đáo ấn tượng .Truyện được kể
theo ngôi thứ nhất ,thông qua mắt nhìn của Phương Định ,vậy nên khiến người đọc
cảm thấy hết sức chân thực và sinh động .Ngôn ngữ đối thoại súc tích ,ngắn
gọn ,bộc lộ sự quyết đoán ,mạnh mẽ của các nhân vật trong công việc của mình
mình .Việc lựa chọn những hình ảnh tiêu biểu cũng đã giúp lột tả được những bản
lĩnh của người con gái nơi đây .Hình tượng các nhân vật được xây dựng chỉ bằng
vài nét chấm phá ,thế nhưng ta vẫn có thế cảm nhận được toàn bộ nội tâm con
người cũng như tính cách nhân vật .Nghệ thuật miêu tả nội tâm nhân vật cũng rất
tinh tế và khéo léo .Tất cả đã cùng kiến tạo nên vẻ đẹp cho thiên truyện ,đưa
“Những ngôi sao xa xôi” trở thành truyện ngắn mang “chứng tích của một thời” và
cả “chân lí giản dị mọi thời .
Ý kiến “Một truyện ngắn hay vừa là chứng tích của một thời ,vừa là
hiện thân của chân lí giản dị mọi thời” của Nguyễn Kiên là một ý kiến hoàn toàn
đúng đắn .Khẳng định được đặc trưng và chức năng của truyện ngắn nói riêng và
văn học nói chung .Để làm được điều đó người cầm bút phải “sống rồi hẵng viết”
(Nam Cao) đứng trong lao khổ để đón lấy những vang động ở đời ,trái tim hướng
thiện và một tài năng độc đáo để hướng bạn đọc đến với Chân-Thiện-Mĩ .Không
những thế ,người đọc cũng cần có ý thức bồi đắp tâm hồn để hô biến quá trình
nhận thức thành quá trình tự nhận thức và hoàn thiên bản thân.
Hoài Thanh từng tin rằng văn học sẽ “kết bạn cùng con người cho đến
ngày tận thế” .Bởi lẽ “Một truyện ngắn hay vừa là chứng tích của một thời ,vừa là
hiện thân của chân lý giản dị mọi thời” nó đã “nằm ngoài mọi định luật băng
hoại .Chỉ mình nó không thừa nhận cái chết”